-ocr page 1-

-ocr page 2-

Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

-ocr page 3-

-ocr page 4-

-ocr page 5-

-ocr page 6-

-ocr page 7-

-ocr page 8-

t pcun funr de me

jncnâÂci'iicfbiï od^n ctrcimidedc

rtmr mC' (^pii^rLmcinmr me nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

F TV eo ’^qd'cüf dxtï^foa adncï* Kihanrur inicïn'eg;v durem

C V poüicntnr cemmi me maium ' prvb0no'lt;^lt;xitU7n yrp

mcA.^

C cmltrnwUi^pcTim imprmn-er ' ihmn ilvr d deemf ciii^ •

CirniüieinTTTuirearuf çvojr cmiâernpriaitd''c:é^€rr:^ auf fvr m pceainim-

pzâurcücf aufpami' ercpiïco

paztm et dccipiar di ver-Smrihlueuifpupttit’ eu

uyj£r'^ eiuf ziulu^^

1 nÜ^dnlefUA^cnrur Itbcn eiuf eu mendieenr-cr qitç ran^mparreTTiTitr fruT

S erurmn* vmtucpfx quç lu^^'ei^dmpidnr alicrn Idhnvm etiifî-

flmftr qui mif mtfereauiti^/ ucc q clemenfiïrtnpiunlhffeu pTduuriütuffimü emrmrerv^* maeneiv^r cme dlrer^ deiêdrtn* mmen etuf

lt;-rm jyixiaiTjpqnuyv4?jii^

Leeunfunr aduo^fttrnmctingud deleft ^^ifcrmrmbuf vdiT

ciixtmy dederurtr me^er

Tia«ej*unrTne ^Turtf-mcü urmedih^erenr derm Mu3wmibi nbsp;nbsp;auf urabam^

r potucni^m aduerfuC me

mald yT*e bontf ezr odium

pn*o düeetwne meu’ tmltitueft^eupcecarore er dtabolufl^Tj^â^^rrif etu$’

C umiiufieaaur çvc2tr cvn - nbsp;§

dempriaruf ui^no eurC nbsp;nbsp;°

fiae m peccarum-

t uinudief eiufpaud if-epi^^ “ ^parumeuîfaccpriar atvep' F lanrfiln ciufai^hanv eu

ttyai* emf uidiia- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î

HurariTefrîttnrt^Tanr ftlti ciuf er mcndxcenr' eicianr

dt^lubuarwntVrtf fui^ • 5 mirrntrl^m^^aTorornan fut ûannam eiuf-erdmptanr dltentïabarxf^ifr

H onftrütj adiuTur uo: ftr f qui mitbTaun*pnpitUf etv-Pianr nan etùfmrnixrmrfn'

I (xxlufunr MxxerfuTnctingiix dülolA'^fbmvnibuf odia circumdedertaw me- er pu^naueninr me gmaf-

F w eo ur dfli^erenurne devra hcMnr mifn-€^auf oiubarri'

C T pofaerunr adun^fuTme maiaprvbomfer odrum pj^o ddeetwne mea’

'C onlbtruefi^eupccfuume- eu diabelhffbêr adeernfeuw-

Cumwdîearurcecar com ! derrtpnanif eu arauio etuf ■ ûar m peccarum • f lanr dief euifpauei-i^epifco param eiuf accipiar aluer-fianrftUietuf aiphant-er ( ayui^ eirtfradua-£ ommon aTnoue2«ifui* ftXxi cmf œiTiœdicmrciciaiirquot; de babrrarwrifmaf furs •

faManriam eiuf^etàinpn anr-dltem l^arcC eius^ f l onûuiltt ajdanrvr^ ricc fîr^

qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pupiIUf eiuf

f lanr ûln eu rnirireruatrn m uua generarwne dedeanm iiermen ouf-tjpjuemar^ vedear iraquu^ 1*^-.rj

Jgixjart ^valt;yi5 cpy


-ocr page 9-

-ocr page 10-

-ocr page 11-

OIERVM REVERENDl

V I R 1 PHILIPPI ME.

lanthonis,

PARS QVARTA.

y/J ^manos.

CorintJdos.

ÇdyÆ C 0 n T IK ET] M Colloffinfes. Enarrationes Epißoht nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^d Timotheum

’KonnulU alia, quiC fequeris pa* ^ina indicabit^

Cum Indice copiofo rerum Sc ièntentianim inngnium «


VVITTEBERGÆ

E'KCVTtE’BAE 10 H ^KK E S CI^AT 0.

^KNO M, S), LXIUL

-ocr page 12-

INDEX LIBRORVM QVI CONTI* nenturin hoe Voluminc.

^manos.

ISTO

Corinthios.

ColloJJèn/es, Ad Ttmotheum.

Tro^oßtiones TheologieT), Melanth:

Jd^ormatienßa.

AEia ^tislonenßa.

^Eïa Smalcaldenßa, apologia pïotèfiantium ^eßonßo ad Criminationeni Sta^ifyli. Conßliiim de moderanda Controuoßa. in Articjdis reli^ionis (frc.

E^äßola Thilip^: Melanth : ad AnAt(Ç,

-ocr page 13-

ILLVSTRISSIMO PRINCIPI ÀC DOMINO, DOMINO lOACHIMO II. MAR. CHIONI BRANDENB VR GENSI, SACRI ROMANI IMPERII ELECTORl ET ARCHICAMERARIO, SEDINORVM, POMERANORVM, CAS« SVBIORVM, HENETORVM ET SILESIÆ DVCI, BVRG«

GRAVIO NORIBERGENSI, PRINCIPI RVGIÆ DOMINO^SVO CLEMENTISSIMO S. D.

t'Ai nr/C POSTJtEMÆ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S AC JiOKy ja SCRIP»

torumTHILI^TI M E L AISLT HOHIS an-neEenda ejjènt j quee in comités Iniper^ décréta ^confenfu^^ ordinum omnium d'Iheologis quodam quafi confli^u diJ])Uo tationum agitata fuerunt atq. traElata^ad controuer/icvs reli-^^ionis iJel componendas, '})el leniendoA publieke pack caufa^do-nec de ijfdem légitima f^nodus^ ex autoritate yterbi diuini décerner et J oper^eprecium me faEîurum ejjèputauijfi hoc in loco panels exponeremj turn quibus occaßonibus eo deuentum ßt^

'ï)t inßitueretur inter doElos talk collatio ßntentiarum de controuerßß tum quid ejfe-Elumßtj atq, obtentum Iftrobiq illk quaß lieUtationibus. Vtile eß enim extare teßi-monia confeßtonk '})trorumq hac inter ße ^intitheß contrariorum ar^umentorum illu-flrata, qu^e l)bi poßeritas conßderaritj facilius ac certius tudicabit nbsp;nbsp;de fundamentk,^

de caußsj de quibus^tanto fuo cum discrimine dimicarunt noßriy etg-propter quas ab errat ribuSy abußbusj Idolatria, legibus Imptjs Eccleßee ^manee dtßcefßrunt ad reßitutum ex 'Prophetick amp;nbsp;^poßolickßriptk conßenfum cum doElrina l^eterk, orthodoxtt, Catholic^e Eccleßlt;e omnium temporum, quam Isoce minißerio Euan^elq colligit ac Condit Filius ^ei, Spiritu ßanEiogubernat, ac conßeruat^

Ordiar autem dConßlqsC^^OL I F'. Imperatark, cuiusgubernatio cumin res motos incidißß^, etß poßquam audiuißßet E FF H.E IßFM JFormaci^ejCon-demnauit dogmata quæ tile propoßuit, ac deßendit ,pontißcqs decretkitsr erroribusin-ueteratk contrario, 0quot; autorem proßcripßt ; Tarnen neq tune hanc aßerioremJenten-tiam exequutus eit, necpoßerius in eundem durius quidquamßatuit, quanquam non de-eßßnt d quibus incitaretur, Sed ad conßliaßefepaulatim conuertit moderatiora. Etß cnim hanc ■ßeipubliciC ß)rmam,qute. ex duobus dißinElk ordinibus,ßacro politica con-ßituta,annos amplius quingentos Germania axioma Imperq conßeruarat, labeßallari aut mutarinolebatjintelligebat tarnen magnitudinem abußuumin Eccleßa ^manaemen-dationem flagitareßi qua etßperjßiciebat caueriprorfus non pojße pericula^qme çrearen-tur ordini, aedignitati Eccleßiajlictie., atqinprimkhiérarchie ^ßomane, quodautoritos facri ordink niteretur potißimum huiusßuperßitione,ac Tßrannide ; Tarnen 1^7 conßeien-tijs conjulendum ejße iudicabat, lt;tfrjußceptam à Lutheranis emendatianem paulatimßer-pere,^ nunc hec, mox illa conuellere,atq, abolereßaminumq animos penttus occupare cer nebat, it a quot;nt ß conßbjs liialentk prohiberetur, conatus ille in atroces ßeditiones ßuneßalt;^ ciuilia bella ejßet erupturus. Sed Yicißim neq e ßua ür Imperq dignitate,neq ex Eccleße '}gt;ßißore animaduertebat,ß in Eccleßam introduceretur'itsa.^xs^^, quodfieretßpermitte-retur cutlibetpriuato Juo arbitrio abrogareinfiituta, maresq l)eteres,lt;(j;' recepta atq. 1)-

4- ^ont. Phil:

pctulantta leuium in^enio^

-ocr page 14-

ingenîorum his [efe occaßonibus muîtis in locis offerretj 'is' i^t reli^ione commhùfieretur intollemnda.QMre ^miti^ata paulathn edi^i Jf^ormncienßs atrocitatefaliquanto mitio radecretaßeripernïittebat de ysj qui inutationem iamfecerdntifedtta ne httcpoteßcis concederetur Ct^teris^ qui eo nbsp;nbsp;nbsp;in decretis ^man^e Ecdeßagt;perßitißßent^i^ interen in

banc curam tpße totus incumbebnt) '))t ad leßtimam ßnodum contrüuerßce reuocatne^huius autoritate ex norma ßri^tur^eßacrii cognofcerentWiUc dqudicarentur) pr^eßertim cum ad ßnodi iudicium Eccleßte emendatieprouocarentjße^^ ad l}eritalem doEirince, quam am^ pleXiC eßentjeuidentßimis teßimonß diuinarum literarum j sis'ßncerioris antiquitatis demonßrandam oßerent.

Fuerunt autem ad deliberationes de relißone in conuentibus Imperq Fheoloßpri* mum adhibiti SpinC) proximo ante yiugußanum cönuentum annojin quo ceu fundamenta ßmt iaEacon/eßionis, qu^ey^ugußt/edeinceps CA^OLO recitataeß, (isrproteßan« tes Itocart ceperunt,qui decretis in detrimentum purioris do^riute er Eccleßarum emeiu datarumconditisaduerßatißmt, ^nno 15^0. CA'ßOEFS ex Hißanijs per Jtaliam in Germanianii cum menße lanuario conuentum^reUßonispotißimumjiij* Turciquot; ci bellt caußa indixifßt ylugußam. Eb Principes Germania conuenerunt frequentes^ad* duElisßecum Fheolo^isj iJtrationemßdeißune exponerent Imperatori^apud quem atroci-’ ter accußiti erat de tetris horribilium opinionum conßißonibus.Hondum enim d quo quam capita controuerßarumßcripto comprehenßajlt;ij‘ dißerte explicata erant, nec elaborata tum adhuc ac ceu expolita erantßn^ulayeaperßicuitatCj qute deinceps aceeßit ex aßiduo exercitys,traIîatione.'FLec conßabat ßatis quidquis^ inter illos quiße Lutheranosproß» tebapturßentiretßn qußus dißideret d pontißcijs^quie illorum probaretßtn quibus Ijerte» retur certaminum cardo. Hei^ idmirum eratj cum in craßiores abußus pleri^ intueren^ tur : Erv ores er labyrinthos doElrince ßcbolaßicigt;eperpauci expendißfent. Ita^ cum dicen» ' d^ßententite, e?*ßcripto complellendaßuißet formida^qu^ expiieatè ac dilucide oßende* retj in quibus noßra d pontißetjs dißreparent^ 'ïiel cum Fropbeticis, e^' ^poßolicisßeri'^ ptis con^ruerentj repertißueruntpauci qui momenta rerum tantar um intellexerunt^ non commoneßaEi. Qmdam iußusßuamdetußißcationeßententiamproferre jCatonis iüud adduxit in mediumj Si Ideuseß animus nobis l)t carmina dicuntj Hie tibipnecipueßt pura mente colendus.Honnulli doEiores^qui ßcbolaßica de^ußarant ßedpropter perplexiquot; tatem non exhaußerantj aty^ bis ceu faßeinati Faultna tionßuerant ajßquuti, euoluere feß atq^ extrtcarCj non potuerunt. S)eni^ mirabtles auditießuntßententi^ßnter^. ßeße dißonte ac diuerßtie. Fuit omnino res ma^ni nevotß nbsp;nbsp;mahnte dißicultatisj imo nbsp;nbsp;periculiplena

propter obßcuritatem rerum ex errorum diuturnitatCf ac dilßutationum ßebolaßiearum perplexitatedn eamßormam capita controuerßa redi^ere^'Vt i^rtune in prlt;eßentia Imper a* tori probaretur caußa dißceßßßj acßeiunEionis, ab Eccleßa ^mana, inpoßerumßa» ttsßeret ambitioßsj ac Soßdßieis in^entjs.

Formulam er^o conßeßionis defiripßt THILIFF FS HEL HFL• T HO FL, quam cum approbaßentctcteri, exhibita ilia CAFß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deinceps pub»

îicè recitataßuit, cui etßquandam reßutationem oppoßuerunt aduerßary, tarnen quamfu-erit hicc ßriuola er ieiuna,oßendit conßeßionis Apologia

Foßquam audiuißet 'ï/triusq. partisßententias C A Fß L FS,cepit experiri mul» ttplices conciliand.e concordite rationes. Fentauit animosßngulorum »(sr 'ygt;niuerßorum mo» dis diuerßs, blandispromtßts, minis, exaggeratione periculorum, Etminarum atrocita»

tem nongt;^

-ocr page 15-

S) ETgt; Il .11 0(^1^

tem nonnnlli A^rAuarunt, At^, exaJlgt;erAriint, ^rteter CayoU mAndAtumy ’Ham deßeuicia deince^s fèfeprinci^ibus ipfe tAm^rduiterpw^Aiiiti fufptcionem etiam omnern dilue» rit. Sed cum nihil hie conßhjs proficeret) decurrit tAndern aI Aliud, l)t diligenter 'loiri eru» diti ijTpÿ) qui'VbiplAcidacollatione examinAjJent controuerfA cApita, deliberArent At^ decernerent ^u^ ’^trilt;j. '})tYis^ Iay^^IyI Ad rationem concoYàite cum falutepublicifiatus, o* tYAncjuillitAte pAtYi^ ineundAm, heec enim J^iellAbat CayoIuspY^ecipue, cum ediucYfo^lo» riam IDei, isr conßientiAYum fulutem nofiYt qutCYCYent.

Hoc pYimum TheologoYum de Yeli^ione colloquium fuit, in quo modo pluYes, modo pAucioYes, mutatis Ijiribus, quot;lot intentAtum YelinqueYCtUY nihil, fententiis ac con/tliA com» munieAYe iußi, cum pontificij aliqua infidtofè concedcYent, yit noßYis Ytcißim ncYUosfut ßAtus extoYqueYent,ßilicet,ßeIlAculAmißaYum 'TheAtYicaYum, prophanAtionem in his cœnæ dominicte, ac nonnulla aUa, I^Yohibitionem coniu^q SAceYdotum, luYtsdillionem EpifcopOYum, quæiAm fuAßonte concideYunt, etßde luYisdiElione EpißopoYum,fi fuo fun^eYentuY muneYe, re^uY^At^t doIiYinæ confenßum pYomoueYent, noßYife nonpeYti» naciteY YixAtuYos eße pYiefefeYYencH^ec CYgo cum ttAfeYent,noßYis nullam, quam male 'i)el etiam impiè faYtam concoYdiam admittCYe, rem inte^rdm ad lt;^nodi indicium fer» uare confultius fuit l^ißm.

Etß antemgrauiter tulit Carolus irritosfnißefuos in eßteienda concordia, conatus, tarnen noßris Sj/nodum depofeentibus aßfenfit, de qua denuo in Italia cumpontifice alln» rns erat. Ham ante conuentum Jiugußanum cum loenißet Eononiam Coronationis caufa, oßenderat pontifici, omnino cur^e fbifore, Ijt controuerfee religionis adßnodum deducantur, eo quod '})ideat dißidia, quibus ardeat orbis Chrißianus, aliter compont non poße, Ideo priufquam aceeßit ad earn debberationem, ne rem tantam iuuenili quadam in» cogitantia Ijideretur moliri aggredi multorum dollorum ea de re explorauit indicia,^ audiuit fententiai. Horum quidam Laconica quadam fapientia motipericulisjqtM ab omni mutatione extitißent, füaferunt non faciendam eß 'Gillam dolirinæ aut rituum emendationem, Hec ßynodo tollenda^ eße controuerßAS,ßed armis delendos eß qui la» lefaHato prßentißatu, mutata dolirina priore rttibus, ab ordinariapoteßate di» feeder ent concordiam dißluerent , Qma plus malißt in exemplo admiß mutatione, quam in morbo, cuius emendatio inßituatur. Tentât a enim l)el minima mutatione mox ruituram eße liniuerfam facri ordinis autoritatem, qui altera parsßt Imperq orbis terra» rum, ^fequuturamßmul difciplinte laxationem, qiiiC ingeniacuriofainuitaturaßt ad maioresmutationes,euerfuras totam Hierarchiseprßentis lij-Imperq formam,quam cum à maioribus fapientißimo conßlioßt hoc modo conßituta,lt;ij' pietate ac '})irtute clt;eterorum propa^ata, oporteat nunc qtioq. defendi ac conferuari. Imo ne profuturam quidem ßyno» dumadtollendasdifcordiàs,fsâpotius inquietis in^enqs pr^bitnram occaßonem plures controuerfias mouendi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r'^

Hlq mitiores reßonderunt,non decere Eccleßam hsec horrenda cr Laconica conßs lia In Eccleßa enim anteferendam eßeßortam Dei publicsepad, quam Laconica^uber» natiofolam quserat. Cum autem manifeßumfitmultccsfalfas opmiones errore,fuperßitio» ne, auaricia, in Eccleßam inuedas eß, neeeßriam eß emendationempropterßriam S)ei. Deinde ne quidem forepacem Ifnquam, quia cum certaminibus motis iampatefa» daßnt '})icia Eccleß^e, quse autoritate pontificise poteßatis teda latueruntfemperfuturi fint, qui aliqua reprehendent exa^itabunt,id^ multos faduros eß tumultuofius, fine autoritatepublica,ifrfine confenfu^ubernatorum idfacient, camp;nfiß applaßu acpree»

4.tom;Phik nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« iq fidio

-ocr page 16-

ßdio muhitùdinisi nbsp;nbsp;nbsp;intuftA onerA confiientiarum, corporuni j (juibus opprejjà fuit

excuJfurA/it quo^^ modo, eoq^ l^bi UIa cum impietAte coniunÈla ejje intellexerit.

^eterea mAnifefid ejfe turpitudinem libidtnum in cœltbatUj quAm tolli ^euspr^cepeYit quAntumficYtdgubcYnAtoYibuspoßit. ToßYemo EccleßAm non debeYeTj/YAnnicam eße, Jed pYopteYpYobAbiles cauJa/s lentYe iniußa oneYA. i/fthenis Solon lietcYum le^um nße^ ritatem mitigAuitj (rvO-x^'ioip eßecit. SiCpè (sr in l)Ybe ^niA in ImpCYio mitigAt^t Junt nexoYum calAmitates. QMnto magii Eci. leßAni dec et lenitASj cui totiei pY^eceptum ejlj 'ïgt;tpAYcat inßYYtüs ? Tteniq, cum Tcincipes nd Synodum pYOuocent, lij? enndem cum 'i’biq teYYAYum boni doEli Äj^iduis^emitibuspetant expedient, qunlk TjYAnnis eß fetfine y Ila co^rnitione ßuiciAm exeYcece. CommemoYAtA funt exempla eÜAm bonoYum ac falutAYium pYincipum, quißnodos 'ïniles^ imo neceJßiYioi Eccleftte celebYAYuntj ConJlAn-^ tint-) Theodoßjj ^Ycadiß MaYcianij quAYum confeJ^ionemj qute aßerta eßj atq. confiYma» ta '\gt;eYitAi in maximis ac dijficilimii contYoueY/ß Eccleßa adhuc YeligiofeßequatuY ae retineat. Q^yc opus eße '^nodo fedpojlea ^gum ac EYincipum conßenßi lt;^nod{ decYe» ta confiante Yj ac feuei^ defendeïida eße.

L ello iJtYoq. conßiUo ImpenatOY natuYA mitis, «ÿ* à cYudelitate c lienuSj nonpYo^ planusj Ye diu covitata ac cumßapientißimis Yitis dißutata,pYtitulit fententiam iußani) ac mitionenij ac in eafepeYmanfuYum eße afßiYmauit.

Hanefententiam de ß/nodo cum adpontißcem Eononiæ degentem attuliffet^ mox ritibus tfs peYaPiis j quibus Yenunciatus ePl ImpeYAtoY (ßpmanoYum jfußepit delibeYAquot; tionem de pace Ecclef^ej ac ^oluntatemfuam pen MeYCUYinum cancellaYium in fnequenti CaYdmßium confefßi proponi iußit^ qui neeeßaniam ejß Synodum edocuit ymiucYß^e (ßeipublicce. Clnißiance, non tantùm ht GeYmanicte dißenßones fopiantuYjfed ht multæ ßupeYßittones apud omnespentes emendentuY amp;nbsp;dtfciplina in populo ac SaceYdotibus ne-ßituatuYj isr ImpCYatoYem banc fcYioßaßitaYe oßendit. Hispoßulatis etßpontifex acYi-teY Yeßitit : tarnen cum fe CaYolus ab hac fententia, donee hiuenet^non difceJßiYum eße aß tUYum eße neßondit.

In hunc modum cum ante comitia Hugußana CayoIus de lt;^nodo cumpontifice egiß fetj heßt eandem deinceps multo ma^is acpertinacius, EyIuio mißis le^atis dum in GeY^ maniaadhuccommoYAYetUYjqui^tisbonamadipßum Yeffonfa YetuleYuntfE)eindecoYam poßquam in Italiam ab HufiYtaca contYA Solymannum expeditionCf YeueYfus effet. Id heYO eum feeiße contjeio, non quod hoc communi tencYetUY cyyoyc , pontißcem mandato atqxonßitutione diuina EccleßiC caputj^hanc ad Regnum pontißeium alli^atam ejfe^ necßne eoy aut fecus^ quam tlle dtPlanet, licece I^^ibus ChYißianis in Yeli^ione mutace quidquam,autflatuecej nec decece eosdem tutbato oedine YApece aut hßYpaYe aliéna oßi» da. 'Ham ist pontißeum Ij/YAnnide hoc Ye^num conßitutum eße contra intCYdiPla diuinaj ad ^gum Trincipum curam peYtineYC , ht impta dogmata aboleren” tUYjlegesimpiæ fts-iniußtc inciderentUYj IdolatYine extiYpaYentuYjabufus coYtigeYen« tuYj flagitiamanifeßapYohtbeYentUY j deni^ quid ante fepf ImperAtores fecerint ,non ignorabat. Ideo non comuni eYYOYe multitudinis. iedpotius hacpolitica fapientiapCYfua^ fum fuße multis AYgumentis conijeioj quod pontißce exclufo, clt;eteYi ^ges excludeYcn» tUY, quia ab ipfo inueteYAta longi temporis nbsp;nbsp;nbsp;confuetudine iy peYfuafionependebant.

HisheYO exclußs Synodum nec 0 ecumenic am, nec falutaYem fed exitiofamfoYe oyU Chrißiano. Hamßdecretis àfe faPiis adueYfaYentUY)lt;is* autoritatem Eontificiam armis propugna*

-ocr page 17-

S) ETilC propu^narentjfuturum pro^iciebat^'itt bellis inteßinis alienißimo ac ^ericuloßßinio tem pore inuolueretur orbis Cbriflianns, IDeinäe quoä dijjoluta^ acdeßruPia Hierachia) qutn complexa erat or dine puîcberrimo orbem ChrißianwHj fuaejßtra eßet borrtbilis nbsp;nbsp;tetra

«vapx?«» cuius dße caußa exißere non deberet. Emendationem enimfieri doErineCf rituum ac difictplintCj nonperturbari aut euerti fiatum '})olebat. Has eum habuiße caußas, cur à Tontifice indici Sjnoduni l)elletiminime dubito.

Sed cum pontifex-, qui defu^iebat talis lt;^nodi iudiciumf quale requirebat Carolus^ rem duceretjdtßicultatespr^tendendoinexplicabilesjtts-moros aliccs ex aîÿs neElendo: ädißidia liero religionis indies au^eßcerent, ita l)tperieula ingentia metui oporteret, Ca« rolushisyitoccurreretjrationemineundie ac fiabiliendtie concordilt;e accommodatam banc fore cenjuit-,fi Viri doEli ex '^itraq, parteplacida fententiarum de controuerßß collationey quaborridiora eßent ceu mollirent ac Umar ent, qult;ie obficuriorOjexplicarent, qute non pro» culinter fe dißiderentße qsfublata diuerfitate l)na communi formula définirent. St quid enim concordi confienfii exfiriptorum ^ropbeticorum .Apofiolicorum tefiimontjs fia» tueretur de quacun^ controuerfiarumparte, id approbatum atq, receptumpr/elplacaturum effit, quot;ytel faltem leniturum odioj quæ lit difießio accenderat, ita Tontificq regni inclina» tîo quotidte exaßerabat.

IDatum efi itaq negotium Eerdtnando tuncregi ^manorum de conuocandis Ifiris dolîis ad colloquium, cut Spira initio,mox Haganoa defiinata fuit. Ebi congregati mag» no numero doSli,quod déforma colloquy conuènire inter eos nonpojfit, nofirispetentibus 'iit de ÿs qui£ in .Augufiana confeßione defiderarent, infiitueretur difceptatio, illis contra, requirentibus, lit retmeretur confuetudo .Augufiiie feruata, 'iibi conciltationes dogmatum fuerunt qua/itteiQjfid ergô de bis frufira contenderetur re tnfeSla di/ceßum efl,ea tarnen conditione,lit lEnmacid eodem anno doSii reuerteretur.Aberat Haganoa Hdlippus Me» lantbon morbo detentusgrauißimo.fied JEormaciam deinde cum recuperajßt ')nres,adqt. AdfuereibiTheologifrequentes exporte htraqfed dißimiles, attraxeratquofdam ex HiF^ania Granuellus, Muficofam, Maluendam, Carobellum. Granuellus adduSîofie» cum filio Epificopi Mtrebatenfi, Imperatoris loco colloquia pr^eerat itr omnia moderaba» tur. Ceptum efi difiutari depeccato originis, Ebilippo nofiros, Eccio pontificios partes tuente, Sed tertio mox die incoatam collationem abruperunt litene Imperatoris, quibus

Granuellum reuocauit, its* aliionem omnem ad comitia ^tilponenfia reiectt. Exifii» mabat enim litiperfuajus erat, res docebat,preefientis fui autoritatem plus momenti re» bus aUaturam.

G um ergo 'ïientum ejfit ^tisbonam, etficoniunSîi confeßionrAugufianlt;!e,petie» runt pertexi dißutationem JEormacienfem : tarnen Imperator repudiata illa differtatio» nis forma, aliud propofuit conßUum,^ pauci deligerentur,qui non tarn pugnantesfient en» tias defienderent,quam experirentur,qult;e dogmata conciliaripoßent.TSlam ad concordiant publicam reßiciebat, quam cernebat coituram effi nunquam,ntfi conciliata religione. Etfi autemaliquotiesdeprehenfiietecbntiepontificiorum mouerunt non nullos ,'})t buicconfiilio fraudem fubefß fiußicarentur,prtefiertim cum T^eteribus recentibus exemplis çdoSîi me minijfint, in taïibus conciliationibus pUrunq decurri ad ambiguas, fiexiloquas,fucofias, lt;7f allaces formulas,quibus obficuratur lueritas, Ecclefi^e non fianantur, fied magis lace» rantur: Mßenfierunt tarnen nofiri,quod banc liiam profiuturam eße cenferent ad illufiran» dam dollrinam Ecclefiiarum nofirarum, amp;nbsp;de ipfio fiibt Imperatorepollicerentur, quod fu» turns eßet mitior fi intelligeret non tarn abßirda eße dogmata qute defienderemus, ficut d

4.tom.Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« Uq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sjcophan»

-ocr page 18-

Sycophant is trâducerentur, priefertim cum /eno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teßtatus ejßt Imperator

le fe inquiri 'Yeritatem j itj- ne quidpericuli metuere indeparsalterutra pofjet j non ^elle fe obliprari quenquam his deliberatisynec prlt;^iudicij l)im ea habere debere )ßd omnia prius ad indiciaprincipum referenda eße.

Trolatus ergo tum Uber eßquemlmperatorpropter moderationem ceteris eodem är“ gumento durius iyr acerbiusfcriptis pr^etulitj nbsp;nbsp;poflulatum efl conditione ^equißima, 'ist

legereturilt;C;r dicerentur fententude fingulis capitibus liberrime j fed candoreadhibito. Inde quatdamquafi'ijelitationesdßutationum extiterunt. Trima libri capita etf quidam in materijs Istilibusße quibus Ecclefæ noflree necejjariopugnantfrit de hominis cre= atione, de läpfu j de liicio originisj de caufa peccati ex formula JEormacienfi repetiuerunt breuius quam'opus erat : tarnen tune in dijjutationem reuocata non Junt fedpreeterita. Htsproximecohiierens locus de lußifcatione hominis coram DeoÇquod nouas quafdam fententias contineret-, pU^faq. in eo eßent obfeuray ambigua impropria j yt quot;yiideretur alias diferte dicere, Fide lujlum eße hominem coram iDeo, alias contr t, propter donatas '}gt;irtutesy 'ist Fhomasj feu ^it Tlato loquitur.) Hic ergo locus certamen mouitj in quopoß aliquot dierum conflillum euicerunt noßri, Eccio quamuis inuito conßtentej Fide gratis ' propter Chrißum, non propter noßras Yirtutes hominem iußifcari. Compoßta confenfo» ms formula eß,qtiamfua manu Granuellus de/criptam Imperator! exhibuit ac declarauitj tanto cum gaudio, lit cum non dubia ferio Icctantis animi fignifcationeoßenderit Jede Concordia optimeJjserare. Eccium etiam cum deferipu formuhe tejlimonium Chirogra^ phi addendum eßet) tergiiierjantem}lt;iyr aßute renuentemffacere idcoegm

.Altera fflljf’i.lißuit de Ecclefiay cui parti liber intexuerat fol fas quafdam l^pothe» fesj cßmmunem Ecclefiteconfenjum) ^légitimas Sjnodosnon errare^nec Heere priiiatis autpaucioribus dißntire d fußragiysplurimorunijmagnum certamen exortum eß-, Ecci* US hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rehgionispontificice acerrimèpropugnauit, quia hocßabilito intelligebat)

reliquos articulasj de quibus Junt controuerßlt;£ fßne certamine obtineri pojß tThilippus idem acerrime oppugnauitj oppoßto fundamento heriore acfirmiore j quo aliud poni non poteji^quod ejl Chrijlus le Jusjlfelilla tarnen lieteribus ac probatis Sjmodisyqiialis eji ISLi cena isr plures alicCj fua autoritate, qu^e tejlesJ'unt primaiJententiie in Ecclfa. FLeq ob^ feurum erat) conceßillalypotheßlibrij futurumJuißj Ist Tyrannis pontificum confr=‘ maretur)lt;iyrfuisjefe nojlrijußragys iugularent. Sed cum decedere defententiafua neutri Sellent) itj- dtß'enfionis caujas noßri fcripto t. omprehenfaspraßdi obtulißnt, ab^ rupta hccc dißutatio)gt;ts' in aliud tempus reiebîa fuit,

Hine lientum eß ad neruum Idolatrie Tontifici(e dji quot;ó.lt;^rgt;ifeu de abieEi-one nature panis ) jeu lit nouo ipforum l^ocabulo'})tar)-^iix^vlt;rgt;lt;i.!^ qui error conßrmat multas falfas perfuafioneS) de oblatione ) de adoratione JjeEantium panem in miß) aut pompis Theatricis circumgeßationisextra'})juminßitutum. Tbi cum Thilippus ortam inde prophanationem Cœnee dominiere in Idolatrie a repoßtionej circumgeßatione) ityrado^ rat tone panis redarguißt hoc 'Vero 'ts' immoto argumento, TSLihil habere rationem Sacra^ menti extra '})fum à € hrißo. inßitutum, Item 'K ullam creaturam pojß inßituere facra^ menta ) aut in his ) qu^e autoritate diuina condita^ atq commendata Junt, mutarC) nbsp;nbsp;ex^*

preßt ment tone Idolatrice Eccium non terruißt tantum ) fed'et eneruaßet adeo ) '})t animi lt;ƒ• exercitatce ac lubriclt;ie fophißieesprfßdioJemetipJum dejlitueret) His ergo Ite^ ras

-ocr page 19-

ËT rSTO

Ytis dérnum commöuit turbds. Ëccïus enim pne. indignatione fremitu pene furerè cëpiK Granuellus cum magnA aninii commotione erupit m hac l^oces. 'Pion tantam fore impera^-tori iailuram, iSquot; amißionem omnium re^norum, quanta effet futura abolitio iffe. Piec paffiirum eum l)nquam j 'i)tpropter mtffe cultum Idolatris annumeretur. Errare inquitpotuimuSj Idolaïrlt;£ ejfènon Ifolumus. Quoder^o F^ccitts eo die tießuans adhuc irdj apud Epifcopum Mutinenfem fe nieraciore Ymo Italico impleuißet j atq^^ eo in febrile incendium exarffet) dijfutatio de hoe argumenta pr^ecifa prorfusy intermijfi efl. Et Groppero in Eccy locum fuccedente^ ceptum efi de fequentibns capitibusconferri.

Cùm l^entum effè ad caput depœnitentia j rurPus contentionem acerrimam peper it quceflio perfe foliday Etrum in confeßione neceffariaft omnium deliEtorum enumeratioj ^Fontifcif regnum confeßionum magno conatu defendentibus y quot;spelpropter autoritatem ordinis 'Sacerdotumy'i)elpropter culinas Monachorum. Contentio heec in eumfinem defjty y^t l)triq. fententiam fuam de hac qtufione feorfm fcripto expofuerint,

^fvttata ef etiam qut^ßio de fatisfahlionibus j deq.potefiate Epifeoporumy quibus liber tribuerat autoritatem mutandi ceremonial diuinitus inflitutoi. Et certamina mota funty de inuocatione fanFiorumy qui ex hac Vita difeeßerunty de ohlationey O' applications Miff^y depriuata niiffiy de lifu tntegri Sacramenti Cœnæ Tiomini, de quibus cum Grop=‘ perils yir minime ad dijfutandum idoneus y tantùrn protulißet collegia magno numero bine inde ex friptoribus tefiimonia ad flabilienda eay qucelibetpropoßiitydnoßriscon» trar/(€fententilt;z oppofu funt ex dohîrin^e fi.crlt;£ tefiimonys.

Cum adhunc modum librum delehl 'i percurriffnt, iußi libro reddito exponerSy de quibus conueniffenty o qutc controuerf ce adhuc b^ererentycenfuram litriq.fuam confcrip=‘ feriinty quaperlecla cum f minime confequutum Imperator Yidiffty quodqiuferat y ali* Tentauit animos principum fflendidè exaggemtis concionibus de 'Eilitate concordiæ o pacis yde ingentibus malisyquce ex ciuilibusbe/lisy naferentur,^!* ielium O illud ef y Imperatorcm moliri emendationem Ecclefarum, O dolïrinam ca* pituiUyde quibus nitus ejft con fen fus y propagaturum ejf adgentes exteras, Hœc tanta bona impediriyf articuli cecteri mordicus retineantury o regredientes aliquantulum cef juros non bofîium improbitatiyjedpiorum in alijs regionibus l^tilitati y qui aßidue o an* xiè ad d'deUm pro qualicunq^ luce lierre doUrinte fulpirant. Htec erant i/la cocfà ^ap/xaK.« O' dit Eaulino djerbo '}gt;tar ■Ki^ct.v^'XQyioiiyqute omni tempore tenebrits dDer^e dollrinie ofude* runt. Mollit enim multo bellorum ciuiltum mentio y quot;yit nutarent animis ofententijs y O' ef talium belhrum ßecies trifißima. FLonnulios animo fores altera pars magis afeciîy qui cenfuerunt moderatione nofra inuitandam O confrmandam efe duoluntatem Impe* ratoris cupientis confilere 'ïviiuerf orbi Cbrifiano y quorum hoc fuit argtimentumy cum Jinguli qu^edam amicorum Eicia difsimulemus y adiquibus etiam fuos errores condonemus.y poffe etiamhoctemporealiquidfuremittiyfeii muoluiy cum propter noflras Ecclefasy , in quibus bello ciuili quot;liadtitas futura effety turn propter aliarwngentium dutilitatem y quæ ad Eccleflt;efoeietatem alliciendtiefnt atq. adducendte,

Mltj contra etf infeiarinon poterant y fé patri^y Ecclefarum y O' IScholàrum exct* dia metuere : tarnen cenfuerunt dolîrin^e corruptelas fugiendas efèy non eb tantùmyquod décrit as omnibus periculisft anteferenduy fed quia moderatiores pacem qu^ ofenderetury nonfnt tmpeLraturiynif totam lierie dolîrinaeprofefionem abijcerent. dDeiiide quia opor teretrejfICIetiamaddomeficamconfenfinuÈleros^ enim domi talempacificationehel a ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum

-ocr page 20-

),

ETISTOL^

päucorum articulorum depmuatione reprehenfuros ejjè, Inde fèqutitura^ ejjè ma^a^s in Eccleft/s noftris difcordia^. lila l)ero promijja de aureo fèculo de emendatione Eccleß» drum 'y)iderilï)t apudTJmrjididen diciturj orvfj-a.-Ko’KiTi^àfT.ûy'i.

'^ßonßum eß er^o Imperatori diliberationes de reliquis controuerßß dijferenda^ ejßi doneefententite ex htraq^ parte de prior ibus diltæ eßent. Imperator ergoßeßua de^ ceptusj conuocato SenatUj rogauit ßntentia^ de libro delelliipropoßto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuerunt tri»

plices.^rimampontißciorumde/criptopronunciauitJEilhelmus Eauarite !Dux, refer» tarn criminatione eoruni) qui confeßionem ^ugußanam amplexi erant. Hlt;iec reielio li» bro prorßis, cenfuit nullius opinionis correPlionem aut moderationemjnullam legum pon» tißeiarum mitigationem admittendam eßßj nec concedendumeßenoßrisfiJt à receptis itjS' tot feculorum ^»ßu comprobatis opinionibus lt;ts- ritibus dißentiant, fiitiorfuit altera Le» gatorum Epifcopi Colonienßst EleEloris I^alatini ad 'fj^enunij itr altorum quorundam. Eliec articulaseonciUatosprobauitj eateries adßnodum aut alterius temporis eollationem dißulit) Cenfuit autein paulatim coituras Eccleßas inconcordiam^fadhibereturaqui» tasjis'con/cientqspiorumdeßderantibusliicioforumrituum) opinionum emendatio» nem con/ulendum eße. Eertiafuit noßrorum, qua recipi articulos conciliatospoßepro» feßa eßj ßquadam ambigue data clarius explicarentur, isr addidit de cateris fententias à nofiris expoßtasj lierasi tarn candide ac moderate feriptas eßb^ ht non dubitent eas ptjs omnibus latisfaPiuras eße,

IDi/crepantibus ergo Erincipum fententijs, cum fe Imperator nibtlproßcere expe-riretur^ ht abrumperet traPlationes honeße-) ßne fuo publico detrimentOj Contarenum legatumpontifieiwn pronunciare iußit, quid rebus barentibusßeri oporteret. Hic cum Je antea oßendijfet non abhorrere ab articulis eonciliatisj incitatus Eccq inportunitate prater omniumßem ittr opinionenif conciliata reiecit, feruari totam caufam pon» tifici ^ßpmano integram holuit^ lt;(ss-decontrouerfqs iterum dißutari hetuit. Ilicexitus fuit deliberationum ^tisbonenfum^ quas magno conatu Jiudio Imperator adiuuit ac promouitfrußra, non tarnen noßrorum culpaßed aduerfariorumi ht res docet.

Slimißo conuentu Imperator reuerjus in Italiam ad expeditionem maritimam ad» . uerfuspjratam'BarbaroJßtmjConuenitEontificemEaulumLucaf ^ijeum eo rurfusde ßnodo egitjßcut antea ^ßpmaj Genuas TSlicea egeratj I^epetiuit nbsp;nbsp;deinceps hancpo^

Jlulationem EuJßtij poflquam re infeliciter geßa fefe in Italiam recepijßt.

Cùm ergo inßare hrgere non deßneret, perfecit tandem ht pontificia autoritate indiceretur Sjnodus Lridentif quam cum noßrt recufarentgrauißimis de caußs^qua pe» culiari/cripto m hac editione commemorantur,redyt Imperator lEormacia Anno i ad heterafua conßlia de inßituendo interßoPlos colloquio I^atisbona, in quo dißutarent quaternijexpartehtra^ßelePlißinihtrin^praeßentjJedgubernator Jßt Mauricius Epifcopus Eichßetenßs. Eracipua partes in hoc colloquio fuere Maluenda is' IBuceri. Sed de fola iuflißcationis doPlrina traPlatum tune eß^ cum quod decretum antea fuerat^ in duhium reuocaretur. nbsp;nbsp;nbsp;Interea itsquot;ßnodus Tridentina incoata efl, Or paulo poll ex»

arßt in Germania bellum calamitofum ac maxime funeßumpatria quod quoßt euentu ßnitum) ante oculos esi. ^ello confello cum non deponeret Imperator curam fancienda pacisiquadametiamhfq. ad ^nodum controuerßarum compoßtione, nbsp;nbsp;obtruderetur

noßrts Eccleftjs Uber Sphjmgis .Eugujiana j fequuta eji Eccleßarum in nonnullis locis horribiUs perturbatio esquot; deuaflatio. Id malum Juperatura fuißentj niß cateris a^iuctranquillis acbene conßitutis Eccleßjs hulnus inflixijfetgrauiusmulto, malicia

-ocr page 21-

S) IC ATO^I À

vialîcîa arnbiciû înqutetorum hominum calumniofa àefjrauaùone, nbsp;nbsp;^icà^eraitom

eoYimii ipß i^norarunt. Hoc iDulnus ita dijiraxit ac dilacerauit Eccleßas noßrdä '\)ix Ijnquam fint rurfius coalitur^e. Ham mox deinceps dißidiorum autor e^reßum fie efigt; fe turbulentarum acfiedttiofiafum molitionuni artificem corruptione pnrioris doElrina isr Ecdefiarum nofirarumperturbatione (sr confihjs ytafirù atq^ dandefiinis fiatis declarauiL Hic ergo mox alia ex alß certaminum ac dijfinfionum fiemina protulit, Sed de bis hoc in locoplura non dicam^ Harrationem pertexam de colloquys.

Carolus Imperator cum hac etiam 'Toia res non fucceßififit, in Synodnm totns incubn itj à qua depulfius Mauricij ar mis, cum fiua animaduerteretconfilia infiœlicia eße, curam omnem reipublicte Ecclefiae cum Imperio depofiuit. Succeßor Ferdinandus Imperator adfiratrisconfilia redqt, re cum Imperq ordinibus deliberata ,cumq.decretum communis catis fiententqsj'iJt denuo inter fie doEli de dogmatibus colloquerentur IFormacM, quod multa tempus iamlenierat inplerisi^controuerfiÿsij^odia efißent minus fieuai erexitHc dec return multorum animos pene in certam ßem concordi^, Sed cuius artifictjs multi bo^ ni, acprßlantes Iniri decepti, benemertti defiormati,Ecclefilt;e ficißie,^ in dificordias con» iecliC erant^ huius artibus quomodo certa explorata loidoria contra aduerßarios noßri^ quafi de manibus extorta, lt;(j explicatio doElrinie fialntaris impedita fit teftabttur h(ec iDera narratio Fhilippi Melanthonis totipofieritati, quam cum l)erfietur alioquinin ma» nibus omnium , infierere huic ficripto l^olui, non in cuiufiquam conturneliam, fed l^t artes FE ACCII, quibusillefieconfiuluiße Ecclefifisiaditat,pofieritas coanoficat aciuduet^

Hnno y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;menfie Augußo poßquam in Erbern yan^ionum lJenimus,antequam

inchoarentur con^reßus cumpontißcqs, legatiprincipum noßrorum '}}ocauerunt concio» natores mißos ad doElrinæ explicationem, iußerunt paratos eße, cum dprrefide ad congreßum cum pontificiß ‘})ocarentur, hortati fiunt, 'i}t perßicue ttsr modefie dodri» nam Eccleßarum nofirarum exponerent. Hac communi adhortatione propoßta, le^atus ducum Saxonite firatrum, Eaßlius lon^amorationemhabuit ,cum multi pofi bellum do» drince corruptehcs recepijfint, Frimum rurfius confiituendam efifie concordiam inter no» firos con^ruentem ad confießionemHugufianam,lt;i:r articulas Smalcaldicos. Sleinde Sneppius prodijt, dixit fie mandata habere àßuis principibus, ygt;t de articulis communi con» finju condemnationesfiant.

Frimum, damnandos eße Cinßianos.

Secundo, Ofiandri dodrinam.

Tertio, Fropofitioaem qute dicit,Fona opera neceßariaefifiadfialutenä. ÿ^rto, Lapfium eorum qui Hdiaphora receptßent.

F^efi}ondit F HI L IF F F S, fi condemnationes fiaciendieefißnt, àrticulos fieri• bendos eße, qui de tantis rebus explicatè dicant, quid aßuerandum, quid imprpbandum fit. Hec in primo articula Cin^lianos damnandos eß, fed etiam pontificios, qui horribilia idola in Ecclefiam inuexerunt, nbsp;nbsp;adhucfilabiliunt in deprauatione Sacramenti. F)e fie»

cundo articula extare nofira ficripta, quibus perffiicnè refiutatnr Ofiandri dodrina. F)e Tertio, non ref ra^arI fie ipfis, dixit 3 fed tarnen articulum ficribendum eße ,'i)t ficia^ tur, quæ fiorma loquendi rettnenda fit. Etfi enim placet omitti fiôrmulam , adfi(t» lutem : tarnen retinendcts eß has propçfitiones. Houa ohedientia neeeßaria efi eo iplo quia creatori rationalts creatura debet obedientiani i Item ,Clamores .Ânttno» morum impios eße, qui '})ociferantuY renatos retinere Spirttum jdndiitn , O' iufios eßfi»

-ocr page 22-

ETISTOL^

ejjefideyetiamßperfeuerentinfceleribus contra confàentîam. quarto dixit crimen falfi ab Ulyrico commijjiim ejje in editionefcripti Lipßci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indicium prafentibus le^^

^atis de toto illo negotto permutere. Fateriße dediße conßlium ne Eccleßiie deßererentur propter '})efiem lineanii isrfeßorum cj' leElionum ordinem. Sed alia multa affiniere falfa lllyricwn. Libenter ettamß abfuturum ejß dixit ab ipß)rum con^reßibusß fuerit reieElus a Flacianii.

S)ixit etianijcum ^enißent ad faciendas condemnationeSj articulas formatas fuijß adferendosj y^t cteteri de eis deltberarepojßent. ^ddidit etiam nospaucos eße, ma-^numpericulumeße jßnospauci conderemus articuloSfCum tanta ßt multorum rabies in reprehendendis alqs. Idempoßea Sneppius dixit nospaucos eße, necßnepericulo arti» culosßribi paße.

^rentiusplura de Oßandri controuerßa dtxit)ße de doPlrina prorßs nobißcum ßen» tire, Sed Oßandrum à ße non condemnarif quia aliter intelligeretury quam fenßßet, His relponßonibus auditis le^ati re deliberata reßonderunt,Quia mißi eßemus ad deßen fionem Eccleßarum noßrarum aduerßus pontificiosjnunc nos debere in communi caußa con iunllos eßejnecßaciendd eßedißra^ionem.lilas i^itur controuerßas inter nos dtßerendas eße adßnoddnoßrorum. idem Elellor Falatinusßriptis Uteris ad omnes legatospetiuitf adquem tarnen acceßerant aliqui anteapipt eum contra nos incenderent. Hlt;ec inter nos alla funtantequa Frßesnosl^ocauit.'N.dmultapaß dFrßide'tfocatißaitcollocutores'iatriusj, partis. Hie rurßus mata eß contentio de condemnationibusßaciendis initio con^reßßu.Fe* tiuerunt legatij ne initia communis colloquij hac re turbarentjquiapoßea inßn^ulis articu liSi^ qutdem rebus expUcatis, liberumßngulis futurum eßetßicereßua^fententia^ »(s' addere condemnationes l^t 'i)ideretur. Foß lon^am altercationem decur/um eß eo l)t condemnationes ßi exhibèrent legatis noßrorum FrincipumJta Jfiderifaitsfalium man» datist quæhaberent.Dillumetiam fuit lllußrtßimum S)ucem lohannem Fridericumhac exhtbitionecontentum eße, Quia cum eo c^eteriprincipes eade re locuti erantcum eßßt in l)icima. Exhibita, funt igitur legatis noßrorum Frincipum illa condemnationes. IDeo indeßmul ad colloquium cumponttßcys aceeßimus^ hidebatur inter noßros omnes duU cis Concordia eße.lftpublicis congreßibus exordia erantplacida.Hortabatur nos Frafes, 'i)t modeße conferremusßententiaSf ad concordiam mentes yioluntatesßePieremus, S)eindepromißio falla eß^ ne dilputataßargerentur in publicum. Fleinde de modo pro» çedendi deliberatwn eß. Ibinospropo/utmus duas l)ias. Friorem^qua inter doHos

bonos Iftilißima expeditißima eßet/lat candide nbsp;nbsp;placidé conferremus 'yiocefente»

tioAj (tsquot; argumenta, cum de aliqua materia inter nos conßitutus eßet conßenßus, mox articulus 'ïgt;nicus de ea reßcriberetur, quot;^fbi non conueniret duo articuliferiberentur, nbsp;nbsp;Ita

isenatum Imperq facile paße agnoßcere, de quibus rebus confenßus eßet, nbsp;nbsp;de quibus re»

Itqua eßnt controuerßa, Hac 'hiaß non ’Sellent liti, fed mallent eer tare ßcriptis, nos non , grauatim etiamßcriptis alluros eß ,etiamß taie certamen futurum eßt multolongius collatione,qua l)ocefieret. Flacuit lt;i:rFrafidiyjiaprior.Sedpontificycontenderunt, ^t ßcriptis certaretur. Elon reeußauimus (Cs- quidem beneficium nobis tribui dixi» mus. Fentum eß igitur ad certaminis initium,quodßuttßlendidumi^iucundum. Frima dilputatio \hac ßuit. Cum neeeß ßt in Eccleßa iudicia eße,oportere normam iudicq eße certam cÿ' non ambiguam. Hane normam Fontificq conßi» tuebant perpetuum Eccleßa conßenßum. Flos in relponßone primum repetiuimus 'ifitatamhanccommemorationem,Flos amplelli ficripta Frophetica,it3'.gt;d'poßolica,

Symhola

-ocr page 23-

3) ETilC âTO^I yf

^ymbohj ^/entire earn doErindm comprebenfam ejje in confeßione nößrA Au^ußd hilnta Carolo . Impemtori ^nno 1530. ^ ab ea confeßione nos nee difcederej nee dif eeßtros eßcj^^ retjeere omnesfElccs j nbsp;nbsp;opinionespu^nantes cum ea confeßionej nbsp;nbsp;no»

minatim Anabaptißieas j Sacramentorum deprauatores ßeruetum^ StencKfeldiumj Abammernm. ^fetjeere etiam gt;^nodt Tridentinlt;e décréta Interim j deni^ omnes cor» ruptelas cum confeßtone illa pugnantes. Aßirmauimus nos î)ei beneficio eße Eccle» fite membra 3)eo iuuantefemper Ecclef^ dues manfuros eße. Sleinde ad di/putatio» nem aceeßtmus. Sentimus nos quo^ oportere in Ea lefia itidiciä eße. Sed non admittimuS iudtcem confenfum ilium de quo ipf loquuntur, qui non eßperpetuus ^fed eß conjuetudo pontificiaj in qua multa contraria 'leetußati receptaßnt. Eolumus autem ttormam eße iudictj feripta Eropbetica itsquot; ApoßoUcO, itsr^mbola. Uli contra contendebant cumßripta 3^ropbetica Apoßolicaßnt ambi^uä) anteferendum eße confenfum ilium tanquamin» terpretem non ambi^uè loquentem. Htc refutatio d nobis inßitutaeß dtllum de 37« trafparte^ de certitudine Eropbetici tilsr Apoßoltci fermonis. SDeinde de boc ar^umento, perpetuus confenfusfit norma. Confuetudo fontificia eßperpetuus confenfus. I^itur con» fuetudo quam ipfi nominabantperpetuum confenfum fit norma. Tlura bic de mmOfe dtxi» muSf quia eß ma^isperßieuum Kp/vó/jStvop. Certum eß multas opiniones contra Veterem dodrinam multa décréta contraria 'lDeteri Ecclefilt;)e recepta ejfe dpontifieqs. lAlanife» ßum eß i^itur confuetudinem pontificiam non eße perpetuum confenfum. Slecretum de atltbatUj inuocatio mortuorum bominum, circumgeßatiopanisfunt i^nota l)etußati. Si yieterem Ecclefiam fequerenturjßatim abolituros eß multos l^iciofos cultus. .Anteferen» dam ißtur eß normam certamßcilicet j feripta Eropbetica ßpoßolica ((sr •^mbola. Sicut lê? infiiigulis pysfides nititur^non confuetudine,aut ßnodorum decretisjfed nititur ‘})erbo 3)eij iuxta didum ? Luc erna pedibus meis Iyer bum tuum. Idem fiat O' in dtjudi» catione dodrinarum. Cauillatio de ambi^uitate Deum contumelia aßieit, quafi dodrina ab eo traditafit prßi^iatrix. Elerun^db^v.-rop expreße dicitj quid fit fenttendum^ficubi e/l obpcurttasfumitur ex collatione membrorum S'ia.wia.firma ^confentiensDecalo^o ßmbolis. ’N.ecnosaßernamurl^eteresfcriptoresjfeddtcimus Ecclefiam audiendameß 'ist dodricem. Eidern quot;ïiero niti Iserbo L)ei j confiderare an Ecclefia docens retineat 'ïserbum L)ei. Citatum eß etiam d nobis Epipbany didum : rd eg« pJ^aara ’ou -n-avr« îlt;Â.t(yopi(%ç,’a;?\à wç k'Xftîfitwp/açJV «fgroU Hgeîj oCctô'Kc'ïcoç «ç to iidl.vcu. SKÔtSHçUTro^tcrïwç «Tuva/xip.. S)eniq. manifeßißimum eß anteferri oportere dida diuina non ambi^ua Oquot; confiietudini

fcriptis Omnium bominum.Eße autem in Monaeborwn dodrina (Ctrpontificÿs decretis multa palampu^nantia cum didis diuinisjin quibus nulla eß ambiguitas.Cùm autem inii quum fit aduer/arium confiituere iudicenijnos eo ipfo confuetudinempontificiam nolle ludicem eß^quia earn tanquam aduerfariamprlt;ecipuè aceufamus. Contra illi adconuicia delapfifuntj nos arrogantes eßij qui anteferremus noßras fententias 'ïsetufiati) tarnen inter nos quoq^ dtßenfiones ß. Haec fuit prima a‘v}'fa.li^.Eofiea ineboata eß dißutatio de peccato origmisj'Vbi cum manifefie abfurda dixißentjexco^itatum eß ab eis confilium ab» rumpendicolloqutf. Et apudXenopbontem quidam de Lacedecmonÿs dixit jfie cum eis bellum^erendum eße^ ytdomi dßipentur jficut apes funio fadoj fub alueolis facile iy* tuto difipantur,Sic illi etiamfi Xenopbontem non le^unt: tarnen boc confiliumiuuene» runty petunt fiert tuncftatim multos condemnationes, Cmfiianorum j Ofiandri ) lllyrici. 3lyfi)ondt modefièy In bis materys opus eße explicatione, O' explicdtione fada in fin^u» Us articulis.ordine nos addituros eße condemnationes^ quia nudœfuturtx. eßnt ambi^ua.. Hac excufàtione reieda^ illi non definuntpetere condemnationes Hic colle^x. nofirt qui

antea

-ocr page 24-

antea condemnationis exhiiuerant levatis noßrorum pr 'mcipumj iÏÏds ipßts etïam Ixilunt ihi aduerfàrtjs publice recitari. ^ehortdntur eos noßri. 'Scripferam tarnen e^ocondeni’ nationesj in quibus expreße comprebenderam omnes iß(t6j qua^ coUe^^teißiproponi uerant, Condemnaueram etiam adiaphorißica l^t nominant, ne impediuiße me mea cau/a. dicerent qu^fla^itabantiHi,qui hi£cproponebant)Cum tarnen mendacia ab Jllyricoßarfa de me nbsp;nbsp;altjs preeßantibus l)irii,quorum aliqui mortuißunt, minime agnoßcam, ^ed fate»

ar hoc me confilium dedifß noßrii Francicis Eccleßß, ne propter mutationem rituum nonimpiorumfuogenereßeßererentEcclefo/Sj'Malui enim hanc pla^am accipere pack ßuFio quanquam innocens, qudm ljideri defuißepublicce caufe contra aduerfarios cum d mandatk qux adferebant, fibi dißcedere non licere toties quererentur, nbsp;nbsp;teßatus hoc ef

fern antea, ac tune quo^ teßarer. Sed Erentius Oftandrum nominatim taxari noluit.Hic . collegif. noßri fuas condemnationes adferunt adpontificios, quia noßri eccspublice ab ek recitart noluerant, acpoßea domum redeunt, Hac dßraEione fa^a noluntpontifiaj col» locutoresprocedere.Tflospetimus litprocedatur. Interro^ato ^^e Ferdinando,mandata mittuntur,'})t procedamus,lt;ts- feribit ^x,fatk eßß,ß or dine in ßn^ulis articulis re explk cata addamus condemnationes. nbsp;nbsp;Sedpontißetj collocutores ne quidem iubente ^^ge, ijÿ*

hort ante praßde procedere '}gt;oluerunt. Flos oppoßta proteßatione confeßionem repetiui» mus,l)t con/enjus eorum conßieeretur qui man/erant, erpetiuimus 'y)tprocederetur.Fer» mißmus etiam 'Pt à quo liellent articulo rurßis initium facerent, Sed cumpontificy ma» nerent in fua fementia, isr aliqui dißederent, erpraßes diceret ,ße nonpofß eos cohere, nosprtcfidigratias e^ius, quem fuißeäqualem fatemur,ac aliquantopoß etiam ex 'Vr» be Fmgionum difceßimus.Hancßmplicem narrationem leer am eßfe multi norunt,qui de» liberationibus interfuere. Totam ergo hanc de colloqutjSy '})t Ifocant, narrationemprternit» tere huic operi l)olui,cum qua aEa in pleris^ßuerunt,adie^afint cateris autorisfiriptis,

, quiaiudico 'Vtileeßßpoßeritatil)thaclegatconfideret.

Tuam autem celfitudtnem,Jllußrißtmeprinceps EleEor,domine clementißime,po» tißimum delegi^ cuiuspatrocinio hoc opus committerem, quiaßcio F. C. harum délibéra» tionum nbsp;nbsp;aSltonum omnium,its'partem non minimam fuiße, 'ïs' optime confiiam eße,ij^

deleElari non tantumßudio doEtrinapia, fed etiam le^ione, ntj commemoratione eorum quahkficulk mutattonemfiatui'ï)eteri Ecclefiarum in Germania neeeßarß decaufis Attuleriint, in quamutatione alijs reEleßntientibus, er confeßionem .Augußanam am» plexisfe T. C. adiunxit, Sdeinde quia feio C. T. autorem ipfum is' '})ere dilexiße,lt;tx clementißime complexum eße, cum^^ eo tum in conuentihus Imperq, tum alias depleris^ capitibus controuerfiarum pie,grauiter,lt;(srß(ipienterfape contulße.Quare er propter res ipfoä qua in hoc libro continentuf, propter autoremconfido hoc munus C. T. gratif» fimum fore atq^ htfit animoßubieSlifiimopeto. nbsp;nbsp;0^0 autem E)eum aternum patrem

S)omini erfaluatoris nofiri lESF CH^ISFI, conditoremgeneris humani,ij‘ Ecclefia [ua ht Ecclefias, lt;(srpolitia4 feruet, acprotegat,necfinat bellis hel externis,hel domejlicis eßiei haßationes, Sdeinde ht C. F. confirmet hires animi er corporis, ac tri» buatjalutaremgubernationem per ^ propterßlium fuum Sdominum noßrum lEfum hrtßum, .Amen. Eene er feheiter haleat C. F. É)atum JFiteberga 4.. Iduum Au»

gjßi 15Ö4.

lllußriß: Celfitudinis tua deditißimus j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eeucerus E).

-ocr page 25-

-ocr page 26-

EFFIGIES REVERENDIVIRI, D. PHR



-ocr page 27-

E X P Lie A T IO NE s ALI-

Q,V O T L O C O R V M SA»

CR TE S CRIPTVRTE»

NO N ingrcdicTis in iuâicinm cum feruo tuo, Euangeimm eft potentia Del*

Juftus ex fide muet

Ex openbus Legis non infîiGcabitnr omnis caro,

Arbitramur hominem iufiificari ex fide fine openbus îegis^

Credidit Abraham Dco ÔC reputatum eft ei ad lufticiam,

Lex iram efficit. c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii, 10,

ïdeo ex fide gratis ut fit firma promifsio« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IL 14»

Per Legern abundauitpeccatum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13» P*

Lex iniuftis eft pofi'ta, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I3»38^

Aculeus mortis pcccatum eft potentia uero peccati Lex» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14, !♦

Niilla condemnatio his qui in Chrifto lefu ambulant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I8. 24,

Non eft uolentis ncc^ currentis fed miferentis Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24, lOt

Omnis qui Crediderit non pudefiet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2jt 44,

Omnis qui inuocauerit nomen Domini faluus erit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^^

Conclufit Deus omnes in incrudelitatem ut omnium mifcrcatur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8»}j,i72,14^

Galat, 3 ♦ Vt promifsionem Spiritus accipiamus per fi'dem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42» 13,

Maledicftus qui non manet in omnibus quac feripta funt in Lege, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49,4i

Non eftis fub lege fed fub gratia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JO, 31, 130.1

Propter tc mortificamur tota die nbsp;nbsp;ficut cues occifionis aeftimati fumus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;52.38»

Ecce ego uobifeum fum omnibus diebus ufqp ad confummationem feculi, 53,7, Johan. 4, Veri adoratores adorabunt patrem in Spiritu ueritate» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42,178,9,

Orate ne intretis in tentationem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;64,24,

Deus uult omnes homines faluos fieri, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70,44,

Pfalmt7,Iudicamedominefecundum iuftitiam mcamlt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79,19,

Genet 30, Cras refpondebit mihi lufticia mea, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79,33,

Matth. 3. Decet nos implere omnem lufticiam^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^4,

Omnes pcccauerunt 5C carent gloria Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42,

Bcati quorum remiffx funt iniquitates, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;go, 44,

luftitia Dei manifeftatur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8L Tt-i

Videt Deus omnia quæ fecerat amp;nbsp;erant ualdc bona^

82, 2y,

Non ueni foluere legem fed implere.

9 9* 2,

Notitia ferui mei iuftificabit multos.

103.31»

Credidit contra fpem in Ipem,

no. 4.

Refurrexit propter iufticiam noftram.

Ill, 25,

leremiæ, 17, Peruerfum eft cor fuper omnia 8^ xrutnnofumt

I2LIO,

2, Corintht 3, Nuncreteda facie SCc,

127.22,579,26,

Mortuus iuftificatus eft à peccato, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;128,41,

Efaise, yi. Gratis uenundati eftis non argento redimcmini, 131,17» 13Ó. ii, 576,4j^ Peccatum fit excellenter peccatum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;135’, ig, 373,9,

Lex Dei eft indicium Ipirituale, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;135,35»

lob cap, 9. Vere fcio quod non eft homo iuftus coram Deo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;136,21,

Si fccundum carnem uixeritis moriemini, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;145-, jo,

Alienum opus facit Deus ut faciat proprium opus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;153,10,

Quis accufabit cledos. Deus eft qui iuftificat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iy6,9,

Efaiæ, lO, Etiamfi erit numerus filiorum ut arena maris, reliquiae faluac erunt, 163,41, Ne dixeris in corde tuo, Quis afeendet in Cœlum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;166,28,

Corde creditur ad lufticiam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;168,22,

Efaiae 52, Quam fpeciofi pedes Euangelizantium pacem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;169,38,

Efaiæ cap, 5 9, Veniet ex Sion redemtor SCc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;172,38»

Î, Corintb,3. Intuentes gloriam Domini transformamur ad eandem imaginem, 174,36, Neminem

-ocr page 28-

IKS)ÉX,

Neminem concutiatis nclt;ç calumniemini*

I8I* 40.'

Nemini quicquam debcatis»

188* 4K

Si uis in uitam ingredi ferua mandata*

18% 26»*

Efaiî^U Gaudebo in Deo meo*

190*46* 308* 27*

TToXiTtu/xa noftrum in Cœlis eft*

193» 28*

Omne quod non eft ex fide peccatum

’9^* Î* 450* lt;5*

Nemofcitan amoreuelodio dignusfi'f*

197* 2*

Ofcæ* 4* Omnem aufer iniquitatem QC benetze nobis Sf reddemus uitulos labiorum no#i

ftrorum*

202* 4t,

Pfalm n8* Voluntaria on's mei bcneplaceant tibi*

203,16*

Attende ledîioni dodrinac amp;nbsp;confolationi*

208* 41* 281* 25'.

Relinquet homo pattern QC matrem amp;nbsp;adhærebit uxort fuse*

222*20*

Corpus non fcortationi fed Domino feruiat*

226* I*

Eruntduoincarncm unam*

226*16*

Sapientibus amp;nbsp;infipientibus debitor fum*

236*17»

Omnia ad gloriam Dei facite*

23728»

bedit populus manducare amp;nbsp;bibere amp;nbsp;furrexit ludere^

241. y»

Pfalm* 23* Attollite portx Capita ueftra*

2y* 28*

Micheæ ultimo* Iram Domini portabo quia pcccaui ci*

276*16.

Sedaminfdiledionem fufeipite uero Spiritualia*

^80* %

Quern docebit feientiamf ablacftatos à lade auulfos ab uberibus*

28y* 44*

Abforpta eft mors ad uidoriam*

299*40*

Effiindam fuper domum Dauid Spiritum gratiac 8C prccum*

301*2%

Si uis perfedus eflê uade 0^ uende omnia*

BLy*

lohan, 16* Non dico quod ego pro uobis precaturus fim*

By* 10*

2* Corinth*J* Agnofeentes Deum per uocem Euangcltj transformamurin eandemima;«

ginem*

Bé* 4h

In ipfo habitat omnis plenitudo Diuinitatis^

3I9*t2.

I* Timot.4* Omnis Creatura Dei bona eft*

143*20*

Vi oculus Liideat amp;nbsp;auris audiat. Deus facit utruni^»

343*40*

Sermo Chrifti habitet inter uos cum omni fapientia*

29*

Syrach; cap* 3* Quae praecipit tibi Deus fände cogita*

3é2*8*

Commenda Deo uiam tuam 5C ipfe faciet*

3ér*48.

Marci 9, Bonus eft faf habete in uobis Salem, 0^ pacem habctc inter

uos* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^4.29*

Cor mundumcrcainmeDeus*

3^9 *y.

Galat» 3* Lex eft paedagogus in Chrifto*

372*26*

lufto non eft lex pofita*

373*40*

Scortatores adulterosiudicabit Deus*

387*38*

lohan* 20* Sicut pater me mißt ita ego mitto uos*

419* 10*

Pfalm 31* Non eft in fpiritu eiUs dolus*

449* 3y*

Hebrae; 13* Per ipfum ofFerimus facrificium laudis acceptum Deo*

449*46*

Gene; 32* Minor fum cundis miferationibus tuis*

12^

Gratia amp;nbsp;ueritas per Icfum Chriftum fada eft*

4^^^ 4L

Rom; 8* Qtn's condemnabitf Chriftus intercedit pro nobis*

610,10*

Nulla nunc condemnatio eft in his qui in Chrifto lefu ambulant*

639,17*

Pfalm 116* Ego dixi in excelTu mco Omnis homo mendax*

648,7*

Dixi Confitebor aduerfus me iniuftitiam meam ô^c*

S48j4^

Non eft uoluntas patris ut pereat unus de paruulis iftis*

^64, i8^

PauIus.Præbete Corpora ueftra hoftiam uiuam 5)C fandam*

744,6*

Si nos iudicaremus ipfi non iudicaremur à Domino*

744* 14*

Efaias* Obfigna Legem in difeipulis meis*

Prouerb; 30* Omnis fermo Dei igne probatus clypeus eft omnibus fpcrantibus per ip*

fum*

796.8.

Gene* 48* Inuocetur fuper cos nomen meum £lt;e»

819* 2*

INDEX

I

-ocr page 29-

JU S) EX.

A Braham non fuit iußus coram Deo propter opera fua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loo. 29.

Abfolutio» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pS’î»

Abfolutio pn'uata, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5-28,42,

Abufus proprf) Corporis quarc fit ïnaius deli-dum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;228.7»

Abufus CccnæDomini punitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aî7.i4«

Abufus aliquidiifimulandi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;827.11,

Abufus Miflae meri queftus Monachorum. 828.28» Accipere perfonam quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70.28.

Accufatio abufus libertatis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;222.2.

Actiones carnis in renatis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147.19.

AAio dominatur in uultu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;274. ^9.

Adiones congruant ad legem Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;297,15,

Adiones omncs debent regi lege Dei amp;nbsp;Euangc-

Iio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;36z,z6.

Adiones Dei ad extra fiunt in tempore amp;nbsp;cum

tempore Cæperunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;771. 11.,

Adiones Dei ad intra non fubiacent tempori. 771.

Adam amp;nbsp;Chriftus duæ fummæ perfonæ 122 55 (17 Adam amp;nbsp;Eua peccarunt fua uoluntate decepti à

Diabolo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;456.10

Adæ amp;nbsp;Euæ poft lapfum ratiocinatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107.1

AfPiatfop« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;227.25

Admonitio ne alia dodrina proponatur quam

diuinitus tradita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;568 28

Adminiftratio fuperans uires fit poffibilis 594,51 Ad initia exigua errorum paulatim accedunt te

tra idola nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;409.59

Ad ledionem quae pertineant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;417. i

Adhortatio ad conftantiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;427.57

Adulterium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;250.14

Aduerfus obtredationes quid fit præftandum

596.8

Adfentiens trahitur uolens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;162.18

Aedificatio Paulo quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;282.12

' Acmulatio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;267.40.

Aenigma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;275.55

Aequalitas in contradibus feruanda 275.24.

Aequalitas quam docet Paulus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;509.47

Aequalitatis nomine Paulus intelligit æqualita-

tem Geometricam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;565.26

Acquipollentes propoGtiones, fide amp;nbsp;per miferi-• cordiamiuftificari nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34ï.i4

Afflidiones Sandorum

Agentem poenitentiam oportet fibi applicarc ar-

ticulum de remiffione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;627,17

AK.piSoJ'iKaiojjnonquaerendum

Alcibiades

Alcibiades folis panc,fale amp;nbsp;aquauiditans repre-

henditur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;496.59

Alexander tertius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;268.29

AAoyO-*

Alienæ interpretationes quid uelint 43'i4

Aliud eft meritum Chrifti, aliud applicatio ad

nos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;111,15

Aliqui inter ludæos credituri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171.50

Aliud eft Ecclefia, aliud politiæ mundi 172.14 Aliqui ex ludæis fubindc conuertünturt 72.54 Aliud funt iudicia,aliud uitia quæ accedüt 225,23

Aliqua dona fflanent in hypocritis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^6.59

Aliqui emendantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;502.2

Alia interpretatio didi iufto non eft Icx pofita

37340

Altera propofitio. Recipimur gratis propter fili-um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61.16

Altitudo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï77.38

Alter ufus legis in nôn renatis,punire 575.1

Alterum genus corum qui occulté corrumpunt aliquem articulum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;409.17

Ambiguitas in uocabulo Saluati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171.5

Ambitiofa petitio officij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;394« 18

Ambiguitas in omnibus negotijs uitanda 806,42

Ambiguitas nulla eft in Decalogo 778.27

Amen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;284'^1

AvaTtuiriç

AvavraTroePoTop

Anabaptiftæ bella gerunt cum tota Humana natura

Anabaptiftarum error de malo originis 125.20

Anabaptiftarum figmentum de mortificatione uiuificatione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;126.27

Anabaptiftica deliramenta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;181.26

Anabaptiftarum cauillatio de offîcîjs politici flatus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;185.4Î

Anabaptiftae nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;372.45

Anabaptiflæ tollunt diflindionem dominiorum

622.11

Anabaptiftarum pertinacia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;294.1Î

AVtAtH/XOVtg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67,54

itVEyicAKTOi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;540

îtVTÎÂti^op nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;473« 6

Angeli boni amp;nbsp;mali quales fuerint erga Chriftum

Animae partes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;468.40 (406.5

Anni quinquagefimi obferuatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;770.20

Anni lubilæi finis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;770.28

Anni lubilæi uera fignificatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;772.5

Antinomorumfuror. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;799.55

Antinomorum error, homines iuflos elTc fidefi perfeucrentin delidis contra confeientiam 579.29

Antinomos réfutâtconuerfio piorum 98. 51

Antiquitas* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;287.58

Antiquitas fuperftitiola fuit in exercitijs,noftra æ-tasprophana eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;576.10

Anathema nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;505.12

Antiquitas dodrinæ in Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;408.1z

îltVT(ÀH4«Ç

Antichriftus ,

AnfelmuS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;467.15

Anfelmi definitio peccati

Antithefis Legis amp;nbsp;Euangeltj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;521.59

Antithefis mortis amp;nbsp;noftræ refurredionis 578.44

24,24

Apoftolica autoritas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;202.16

Apoftoli præ reliquis fubiedi cruci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;220.52

âTfôj^Kcriç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;375.16

475.7

Apoftolica dodrina immotum amp;nbsp;immutabile de

cretumDei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;787.2

Apocry phi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;820.58

Appellationes Originalis amp;nbsp;Adualis peccati propter Pelagium inuentæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;121.10

)( nbsp;ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Appli-


-ocr page 30-

Applicatio benefidorum Chrifti fit fide

327.11

Applicado redemtioniseftuiuificatio

45'4.11

Applicatio beneficiorum Chrifti

5^63.43

Applicatio promifllonis fit ufuSacramenti

Î9Î.2O

Appetitionum gradus

468.30

Appellationes Filrj Dei ex Nazianzeno

3'95'.29

Aquae figura

P5.8

Argumentum Epicureorum

21.15

Argumentum Pauli contrarium Epicureorum

argumente

21,14

Argumentum rationis

27.31

Argumentum Adami

40.27

Argumenta aduerfariorum Contra dodrinam de

luftificatione.

4S.31

Argumenturn primorum parentum

90.54

y. Argumenta confirmantia iufticiam fidci

100,1

Argumentorum Ofiandri refutatio

83.1

Argumentum rationis de Ecclefia

143

Argumentum à final! liberationc

149.34

Argumentum ab exemple mundi

149.42

Argumentum ab exemple Apoftolorum

170.54

Argumentum ab ordine amp;nbsp;tempore liberationis

170.40

Argumentum ab exemple diuino

173.7

Argumentum ab exitu afflidionUrtl

174.17

Argumentum de diledione

189.8

Argumenta due de mulicribus uelandis

273.44

4,Argumenta quibus refutantur Ethnici

287.30

Argumentum Icriptorum Pauli

304.16

Argumentum 2. Epiftolæ ad Timotheum

424.16

Argumenta Eccij

667.19

AfXa»

177.36

Ariftoteles

477-37

Arrianorum errOi

614,16

Arma lucis

Ï89.46

Arrogantium tyrannis in ufu libertatis

198.28

Arrabo undc

317.17

Artes ex notiefis naturalibus extrudæ funt res bo=

næamp;fdona Dei

343.37

y^rtes habent fuas metas

344.4

Artificia fycophantarum

817.40

Attaxerxis uotum

787. 46

iicrojJiTDi

66.3

alt;T(ü.ihTil

66.15

asop-yoi

66.20

aajjovS^ot

67.30

A feripturis deducimur ad ipfurti Deum

200.17

AlTiduîtas amp;nbsp;Conftantia in ueritate requiruntur in

doftore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;BO.2O

Athanafius’deTioya

Attoniti feu ftupefadi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;422.27

Athanafius

Auerboordiendum eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;159 iS

Auguftini fophifma

Auguftinus quomodo rcftringat Vniuerfalcm

Î82.Î9

Auguftinus de autoritäre Eccicfiae. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yo2.i8

AuijCauillatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;820.^4

Autumnus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;468,22

Authores fchifmatum qui.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 615.40

Auxilium Deiinftrmis oftenditui

BAfilius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9Î-I6I

Bafiliusdeiudicqs EcdeGat

Bafilij error nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;473'’:4

Balilius de fide

Bafilius de libero arbitrio

Baptifmus quid^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7ïî3O

Baptifmiuis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;713.34

Baptifmus quid conférât nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7i3 4’

Baptifmus fignum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yu.y

Baptifmus pignusrcmilfionis amp;nbsp;efficaciæChrifti

in nobis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;128.10

Baptizandi addudi ad ofla mortuorum 297.7

Baptifari pro mortuis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;297.18

ßaux,O7rav«pyoi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35'0.39

Bernhardi didum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;151,40.37814

Bernhardus de fide nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;743‘gt;4

Beneficcntia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;267.35

Beneficia quæ meruit filius Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;439‘34

Blandiiiæinmoribus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;207,25

Blanditiæin dignitatibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;207.39

Bonauentura ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;467,15?

Bonifacrj odaui conftiturio abolenda 675.225 Bona opera in quibus placeant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1O5',44

Bona opera quomodo fieri polfint 174.27 Bona opera habent premia in hac amp;nbsp;poft hanc ui-

tam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1761

Bona opera quid mereantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î25'.4Z

Bona opera mercntur mitigationem poenarum in

hac uita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;618 4S

Bona opera quare fint necelTana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sii.i

Bona opera cur fint facienda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;175'14

Bonitas Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^39.40

Bonum naturafui conferuatiuum 66,45 Bonus princcps nihil differt à patre bono 184.1S Brcuisfummadodrinaede luftificatione 370.10 Burgenfis Etymologia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;303.45

CAIamitates Chriftianorum in ludæa 204.21 Calamitates leniuntur ut feruetur Ecclefia

176.43

Calamitates Ecclefiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5-22.16

Calix benedidionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;246.59

Calix gratiarumadionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;247.17

Calumniapeftisaulica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;269.51

Caligo in mente amp;aucrfio uoluntatis à Deo non

leuia mala nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;647.24

Caniftj error de perfedione

Caput 5quot;. prioris ad Timotheum quidtradet4i6

36.

Caput Ecclefiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;636.3S

Caro quid fignificet

Carnalis natura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I35'.44

Caro amp;nbsp;fcnfus carnis

Canones recentes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;251.42

Caroloftadij errores

Calix noui teftamentiquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25-7.55'

Calix eft nouum teftamentum per Metonymiam dicitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25-7.42

Catalogus annorum pauli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;366.56

Candor


-ocr page 31-

IK S)EX


Candor

Carni alia attribuctur proprietas


270.1.41

299.4


Carentia iufticiæ Originalis quid fignificct 647.8

Caftitas necefiaria uirtus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;421.15-

Catalogus elcdorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199.2

Catholicus confenfus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' TVi-l

Caufa efficiens fidei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26.12

Caufæ cur Deus notitiam lcgis uoluerit elfe reli-


quam in hominc


56.10


Chriftus cur adfit Sacramento Chriftus in minifterio efficax Chriftus non nouit pcccatum Chriftus tribuit nobis lufticiam Dei Chriftus fit pcccatum Chriftus fponfus Ecclefiæ Chriftianis concelTum eft iudicarc Chriftus caput Ecclefiæ


247.??

?ü2.2y

?û8.9

?o8.2y

?O8.2I

?o8.4O

?ir.?7

?27.I


Caufæ copulacionis duarum naturarum in Chrû


fto

Caufæ communium calamitatum

Caufæ calamitatum Ecclefiæ

Caufa finalis reconciliadonis


Chriftus caput Ecclefiæ quatuor modis 558» Chriftus îhvtÎAu^o/j pro omnibus ?87.io(28.


88.17

115.l6.5-27.??

115-20 i?o.55


Chriftus iufticia noftra


44?.??


Chriftus redemtor amp;nbsp;mediator fecundum utram-que naturam amp;nbsp;quomodo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47?.1

Chriftus redemtor propter 7. Caufas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47?.«

Chriftus cftiuftificator nofter fecundum utram-que naturam merito amp;nbsp;communicadone fui


Caufæ propter quas Ecclefia eft fubieda cruci

147.?9

Caufa reiedionis

179.4?

474-19

Caufæ deletæ politiæ ludaicæ

170.27

Chriftiânorum duplex facrificium

714.4

5.Caufæ doni linguarum

287.24

Chrifto pedes laruarequid

669.17

Caufa finalis ærumnarum

512.27

Chryfoftomi didumdefidc

488.1

Caufæ efficientes ac finales bonarum adionum

Chryfoftomus de confefsione

749.1

565.1

Chirographum

?48.i8

Caufæ propter quas laudandum eft coniugium

Chirographo deleto fimul fit uiuificado

?48.?7

590.15

Chœnix quid

204.1?

Caûfâ reprobationis eft pcccatum in reiedis 45?.

Cinglius

712.28

??.

Cinglianorum error ,

712.11

Caufæ propter quas traditæ fint promifsiones bo

Circumeifionis ufus

10,24

norum corporalium

472.1

Circumeifio figillum iufticiæ fidei

106.52

Caufa inftrumentalis eledionis

498.57

Circumeifio non iuftificat

482.27

Caufæ concurrentes in uera conuerfionc

651.16

Circumftantiæ quædam quæ in precatione requi-

Caufa peccati

700.29

runtur

?87.27

Ceremoniæ

227.27

Claufula addenda precationi

284.?o

Ceremoniæ ualent fi congruant cum lege Dei 72.

Cocna Domini quid

276.59

Cocnæ Domini fines

Cocna fu menti prodeft per fidem Cccna cur fit inftituta

2yo.6.5'6?.5i

746.?!

84O.?8

22, Ceremoniæ accedunt ad promifsionem ut figna


Ceremoniæ cur infiitutæ fint


72.?6

ï78.?î


Co^nido in hac uitaexuerbo fumianoneftin-


Ceremoniæ Mofaicæ fuerunt umbra,Chriflus cor


pus


?ÎO-7


Ceremoniæ legis Mofaicæ non potuerunt portari J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;497.1z

Ceremoniarum finis in Ecclefia 708.29.719.17 Chriftus quid afferat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8.7

Chriftus eft uerum propiciatorium 8.11 Chriftus cur uenerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29.7

Chriftum per accidens iuftificarc eft horribile


certa

Collatio noftræ naturae cum lege Collatio Adæ amp;nbsp;Chrifti


27?,2O J8.9 Ï2?.S


Collatio iufticiæ Lcgis amp;nbsp;iufiiciæ Euangelrj 1S7.


Collatio Elcmofinarum Collatio dodrinarum Colloquia praua

Collofsæ in confinio Lidiae Colüfsi nomen


mendacium


ÎO9.?; (18« 408.21 297.29 ?26.5 ?26.iî


Chriftus finis lcgis edam Moralis Chriftus implet Icgcm 4. modis


82.54

92.5 95'.45.i6y.24 99.1.446.9

151.8


Comparatio peccati, Lcgis amp;nbsp;Gratiæ iz.?o.i5.


Chri fti paffio applicatur nobis

Chriftus amp;nbsp;Spiritus fandus concurrunt in con-


Comparatio feruitutis Comctæ

Comctâ cur dirus dicatur


ïS.

16.25

471.?2

494.6


ucrfione hominis

Chrifii meritum

Chrifti efficacia


i?8.?7 ir9.2.24


Chriftus geftat Ecclefiam merito amp;nbsp;efiicacia 168.

?7.

Chriftiani non funt alligari ad polidam Moyfi


Commonefadiones in precatione confiderandæ 774.18 Communes miferiæfuntordinati effedus Lcgis

Concio dc ofFictjs fexus muliebris oppofita eft fu-


pcrfiidoni Concionum finis


î86.2 î8?.4o


Chriftifponfiornatus facerdotalis Chriftum in duere quid Chrifti adiones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;


»84-24 I9t.l2 191.18 2O1.?7


Condones Euangeltj efficaces , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;517^9

Concio Euangelij halitus fparfus à Chrifto 517.17 Concupifccnda


Concio Efaise cap. 77.


i?î.iî'467«ï7.469-4


172.58

ii) Concilia


-ocr page 32-

IHDEX.

Concilia omnia alicubi pcccarunt 497. zs. 622.

Concupifccntia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i??.Z5'.467.i7.4iS9.4

Conciipifcentiæuis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;469.17

Concupifccntia eft malum pugnans cum Leac

1’ei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;796.37

Concludi fub peccatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;173.10

Coniugium Spiritüale FilrjDd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;izj.z

Coniugrj ordo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;227,16

Coniugesunum membrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;227.7

Coniugium facit confenfus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;229.34

Coniugium conccdenduta pirfotiæ innocend

.er

Coniugia diflendcndum de Deo non diuellenda

231.42

Coniugium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;396.40

Coniugrj prohibino dodrina dacmoniorum 749,

9.

Confundi pro fi-uftrari nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I64.31.ny.41

ConHrmatioidolorum uitanda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iî'û-4?

Confirmauonesquodin Chdfto fint duæ naturjc 337-39

Conféfsio quæ fit proprie Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î48.i4

Confufiones amp;nbsp;mala poftremis temporibus cref-cunt propter 3. caufas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;407.16

Confcfsio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P9-37

Confufio philofophiæ amp;nbsp;Euangeltj 342.29

Confilia Dei omnia non comprchendit Humana

ratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;173.38

Confcientiæ Erynnies nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26ô,n

Confcientia Pauli, qui non infiedit religionem ad cuiusq; affedus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;313-27

Confolat.o

Coniolacionum diicrimen

Confolatfonum philofophicarum loci 148-47

Confolationum in Ecclefialoci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;149-14

Confolationes de cruce nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;149 31,

Confolatiohes in pccnis

Confolatio finis dodrinæ in Ecclefia 282.18

Confolado amp;■ confoladonis proprii quibus fit ap

pLcatio dodrinæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;416.17

Confolatio in ucris pauoribus eft modus quo fit regeneratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;449.24

Confolatio piorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;604.11

Conftantinus ledcns in medio lynodl 709.43

Confternationes fpiriius feruitutis 146.40

Confecrarc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;247.30

Confumatio in Chrifto fit imputadone cffedio-nc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;346.27

Contra Antinomos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99.12,17719

Contra dubitationem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;176.4

Contra reliquias peccad tenenda confolatio quod fempcr habamus remifsionem pcccatorum

• propter Chriftum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47722

Contritio eft mortificatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;126.36.

Contritio eft exuerc corpus pcccatorum i mortifi-cari ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;347-19

Contritio ex agnitionc peccad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;376.56

Contritionis cxem.pla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;729 36

Contritio neceiTarià omnibus qui conuertuntur quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74c.28.827.23

Contritio fit dmbr filialis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74gt;«39

8-, .t

Conuerfus Deo placet propter Mediatorem log.J Conuerfos oportet uinccrc dubitationem natura

lem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;428-18

Conuerfio non eft in perfeuerandbus in delidis contra confeientiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;609.20

Conuerfio neceflaria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;629.11

Cor purum quod fide purificatum eft 368 33 Cor organum affeduum

Corde creditur ad lufticiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;168 22

Corda afsimulantur Xoyw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»90.42

Corporalium pœnarum ufus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;243.16

Corpus feu XoÏHOiJ

Corpus Spirituale

Corpora reftituentur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;298-43

Corporalia bona quare petenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;776-14

Corporis Chrifti Sacramentalis prælèntia 712.27 Corpus amp;nbsp;fanguis Chrifti in cœna Domini uere 8C.

realiter adfunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;736-2

Corruptelæ Ebionis,Cerinti 8(c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8i.4

Corruptelæ dodrinæ amp;nbsp;impofturæ ad tres modos reduci polTunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;242.24

Corruptela Origenis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;379 20

Corredioncs ordinationis diuinæ 2413g Creatioquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;770.3S

Credentes non funt fub lege nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;492.2t

Credere Ecclcfiam Catholicam * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;611.-44

CreaturæquatenusfuntàDeofunt bonæ 410.22 Credentes liberati à damnatione legis 446.9

Crux Ecclefîæ non labefadat certitudinem dodri

næ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;341.40

Crucis fapientia inexhaufta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14857

Culpa amp;nbsp;poena remittuntur propter Filium Dei

Cultus Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;76.2.174,23.178.27

Cumulatie rnandatorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;286.5

Cupiditasuindidæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;267.17

Cur maior par Hie rcieda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171.42

Cur dodores magis affligantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;312.17

Cur Apoftolis magis credendum quam Epifeo-

pts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;355.18

Cur de imputadone iufticiæ dicatur 370.24 Cur oportuerit conftitui Mediatorem interDeum

amp; homines nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5S4.22

Curtribuaturfideiiuftificatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;478-47

Curnonpronunciemur iufti propter noftras uir-turcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;482,10

Cur non dubltandum an Deo placeamuj 486.51 Cur Deus Ecclefiam colligat amp;nbsp;conferuct 777.54 Cur oportuerit Mediatorem efle Dcumamp;homi-

ncm

776.12

Cur dicendum gratis remitti peccata

627.38

Cynelias contraria fefta cclebrauit

Ï94.10

Cyprianus

747-3

DAcmones qualcm habeant fidem nbsp;nbsp;nbsp;9,47

Damnarc quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;140.8

Daniells de antichrifto uaticinatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;757.52

DeappplicacionebeneficiOnrum filijquæ fit fide

340.29

Debetur obedientia pafioiibus in his quæ funt mi nifterij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;418.39

Debitum


-ocr page 33-

t»cbitum amp;nbsp;meritum corrclatiua 10^.46 Debitum ÔC ncceffitas quid propriè fignificent 144.2

Debitores fumus non carni 2O.2z.i4?,4t

Decalogus quare non aboleatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;492.17

Decalogus fit norma adionum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;595-3

Decalogus in doftrina de dilcfttonc accipiéndus 278.37

Decalogus in Ecclefia proponcndus i87.3ï Decrecum Dei immotum homines accipere re-

mifsionem peccatorum propter Chriftum 760.

De dido iufto non eft lex pofita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;373.19

DeefientiaSi uoluntate Dei iudicandum exEu-

angelio

Defedus Sf inclinationes prauæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;467.10

Defînitio diledionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;278.22.188.37

Definitio iuftificationis

Definitio coniugtj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;228.19

De'finitio Epifcopi

Definitio fummi Sacerdotis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*7^.^7

Definitio iuftitiæ apud elementen legafis

Definitio Prophetæ

Definitio ueræ humilitatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;371.27

Definitio Apoftoli

Definitio regni Chrifti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;200.57

Deficientium à fidé duo genera

Deformes geftus

De iuflificatione nemo glorietur

De lege politica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187.28

Delida propter quae renati definunt elTe iufti 470

?7‘

Delida primi lapfus

Delida contra fecundam tabulam

De nolentibus audire confolationem fruftra dif-

putatur

De non cognitis non eft iudicandum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180,29

De non necelTarijs dimicantes aerem uerberant * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;237.58

Deprauationes in antiqua confuetudinc fadae per

Papam amp;nbsp;Epifcopos

Deprecatorem oportuit cfle Deum Sf hominem De precatione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;581.4 (476.27

De prædeftinatione

De qua re loquatur Paulus cum dicit : Senfus car-

nis inimicitia eftamp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141.36

Defcriptio iufticiae legis non impedit dida de lu-fticia fidei

Defcriptio fummælaudis Ecclefiæ 287.22 De Sacramentis

Defertio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;250.27

Defponfationes fine confenfu parentum irritæ

229.11

Deusgubernat euentus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;202.11

Deus etiam eft efficax per minifterium corum qui

funtuocati ab Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;333.28

Deus legem poft lapfum fua uoce repetiuit 437

Deus quomodo arguat peccatum Deus uult fe agnofci æqualem Deus tandem tollit blafphemos Deus fandis adeft focietate

24.

777.17

331.47

403.63

77743

Deus tantum per minifterium iicrbi eft efRcàx

639.4t

Deus uerbo externo tanquam inftrumento uti-^ tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;709.23

Deusrequirit externam difciplinam uiolatio-' nem punit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;437.39

Deus femper fuftentat res creatas 423.41

Deus quare fuos caftiget nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;743.19

Deus cur tempora diftinxerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;770.12

Deus fic agnofcendus ficut fe patefecit in' filiö

407,12

Deus ad nullam rem alligandus ad quam ie uerbo non alligauit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;678.27

Deus colligit Ecelefiam per minifterium Euange-lij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4y8.io

Deus quomodo in conuerfis habiter 447.40

Deus non approbat peccatum reliquum in fandis amp;nbsp;quale illud fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;471.6

Deus etiam prjmiaaddit bonis operibus 477 23

Deus reliquias peccati deleri uult morte corporis

Deus non eft caula peccati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;276.12

Deus caput Chrifti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t74.i4

DeusMaozim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;249.55-

Deus colligit fibi Ecclefiamex turpifsima mundi colluuie

Deus puriit etiam per angelos bonos 243.7 Deus femper addidit promifsioni Sacraments 248.53

Deus poftulat obedientiam in cruce

Deus in Ecclefia exaudit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;733.1S

Deus cur legem repetiuerit

Deus damnauit peccatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;139-31

Deusnunquam uult peccatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;130.25;

Deus quomodo uelit coli

Deus caufa efficiens luftificationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;266.17

Deus cur affligat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;261.51

Deusparitcr eifieaxeftper minifterium docenti-um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;213.17

Deus uult nos amp;nbsp;de ira amp;nbsp;gratia certes efiei96.

Deus præcipit politica officia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;183.34

Deus ipfe excutor fui ordinis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;184.43

Deus folus eft bonus

Deus nihil nobis debet

Deus habitat in affiidis

Deus non difcefsit à fuo opificio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;772.19

Deus quomodo agnofcendus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;774.2Ö

67.20

Deo licet uti creaturis pro arbitrio

Deoiuranicftcredendum

De uoluntâte Dei iudicandum iuxta uerbum 377

42.I98.43.2Ï7.37lt;433.17

De ufu legis

De uitandis cörruptelis doArinæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;342.ÏZ

Diabolus author irnpiarum opinionum 8i tradi-tionum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;406.36

Diabolus hoftis caftitatis

DiaboU


-ocr page 34-

Diaboli infidiae impettentis homines ad inanes difputationcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i74-4

Piaboli urgent moeilos

Diablorum prædiftiones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29^4

△laitovi'ou

△'attpKrjijTrvEU/JLaTO/J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;264.27

Die Ecclefiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;289.31

Dicentes in publico feruiant utilitati auditorum

. 280.38

DiAum ad Ephefios: Ipfe eft caput omnia pertîci-ens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;339.10

Diâum Efaiæ.’Noticia ferui S'c. 4y6.4i

Didtum Chrifti ; Non dico quod placaturus fim pro uobis,non excludic intercefflonem Chrifii

B410

Didum Efaiæ Gratis uenundati efiis amp;c J'76.43 Didum Zachariæ de efFufione Spiritus fanfti

Diâum omnis creatura bonapertinct ad fobriam philofophiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;343-20

DiÂumfiliusquieftin cœlo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378.17

Didum præcipiens labores docendi amp;nbsp;difeendi

414.22

Ditfium fymboli, Afcendit in coelos,dc corporali amp;phyfica locatione

DidumOfeæ cap. 13. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;300.12

Didum Sedet ad dextram patris Sic. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378.32

Didi Chrifii, G uis perfedus efle enarratio duplex

Dida de omnipocentia filij funt tefiimonium di-uinitatis eius

Dida feripturæ tefiantia Zoyop efle ult;2zsa/ïîxrop

797.22

Dida de confeflîonc nofiræ infîrmitatis

Dida de laudibus operum femper funt iynechdo* ehe

△ iKK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;300.47

Differentia concupifeentiæ quæ efi in renatis Si concupifeentiæ quæ cft in non renatis 702.47

Differentia Fidei amp;nbsp;Spei

Differunt Deus efi ubic^ Si habitat in Ecclefia

142.44

Differunt excrcitia corporis noftro iudicio fumta à pietate nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?77.39

Differunt in Ecclefia potefias ordinis, Si poteftas lurisdidionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;460.37

Differunt effe fine peccato Si effe fine Criminc . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;397.37

Differunt indicia Ecclefiafiica Si politica 461.14

Difficile efi uetufios abufus tollere 770.30

Diffidentia

Digami antiquitus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;396.37

Digne quis manducet

Dignitas minifierij in caufa efficiente Si finali con fpicitur

Dignitas Euangelij

Dignitas Sacramentorum non à dignitate mini» firorum

Dilatio pcenarum confirmât impietatem 70.9

Diledionis definitio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;369.12.749.43

Diledio Dei quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;639,10

Diledio Si pax opponuntur Contentiofis 434.33 Diledio uinculum perfedionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;330.17

Diledio legis impletio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;489.6

Diledio comprehendit opéra omnium præccpto» * rum Decalogi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;369.7

Diledio necelTaria eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;267.44

Diledio quas uirtutes compledatur 387.13 Diledio eft impletio Icgis de Idea loquendo 189.

21.

Diledio Dei Si proximi una uirtus 278.13 Diledio non inflatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;268.27

Diledio maxima uirtus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;279.11

Diledio fidei effedus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;267.4

Diledio eft æterna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;271.37

Diledionem fingulos habere oportet 280.17 Diligentia quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;236.30

Diligentiæ oppofita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;236.39

Difputatiolob nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;314.37

Difputatio de uocabulis ubi Si ero 300.16 Difputationes non neceflâriæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;221.46

Difciplina quid fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;372.34

Difciplina quare necefiäria

Difciplina non mereturremiffionem peccatorum 372.37.744.36

Difciplina præftanda propter 4.

Difciplinælaus

Difcerni oportet caufäm, id efi, Deum effedorem amp;nbsp;effedus in nobis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;448.31

Difcerni oportet neceffaria Si non ncccffaria 411.35 Difcrimen uirium in homine Si earum confufio 61.32 Difcrimen cultuum Leuiticorum 8i intcriorum 77.41 Difcrimen inuocationis Chn'ftianæ Si Ethnicæ 169.9.777.36.334.21

Difcrimen inter patientiam philofophicam amp;nbsp;Chrifiianam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114.40

Difcrimen promifsionum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;176.6.310.19

Difcrimen inter lofeph Si Scipionefli 147.24 niferi men pcrfecutoru m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;377.27

Difcrimenn lapfus Diabolici Si primorum paren-turn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;244.45

Difcrimen lufiiciæ Euangclij Si rerum politica-rumfempcrfitinconfpedu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;361.Z

Difcrimen inter Ecclefiam Si humanas politias 731.16

Difcrimen inter Sacramentum et facrificium P3.17

Difcrimen legis Si Euangelrj 764,27.789.41 Difcrimen inter bonos Si fanaticos lpiritus292. 39.

Difcrimen inuocationis ucræ Si falfæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;774.3

Difcrimen peccatorum in renatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;762.32

Difcrimen inter notitiam legis Si promifsionum gratiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;773.11

Difcrimen Legis Si Euangclij Deus fubinde reno“ uatin Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;306.29

Difcrimen poteftatis politicæ Si Ecclcfiafiicæ

316.17

Difcrimen regni Chrifii in hac Si altera uita

780.29 Difcrimi-


-ocr page 35-

DiTcrimfna peccatorum neccflaria funt 470.20

Difcrimina funt inter errata ignorantiæ amp;nbsp;delida contra confcientiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;376.16

ßpHcrjitia

DifTentio de Deo parit difcordiam inter coniuges 231.16

DiiTcnfîo rationis amp;nbsp;Euangeiq de difciplina 438.17

DiiTentio piorum cum mundo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.11

DüTimilitudo inter Scipionem amp;Iofcph nbsp;617.17

Diflîfnilitudophilofophiæamp; Euangelrj 417.18 Diftraftio externac difciplinæ amp;: incerioris lufticiac 141.44

Diftributio capitis pofterioris ad Corinthios 307. ?7.

Diueifa fignificata uocabulorum luiîitiæ lufti-ficationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;441.19

Diuinitas quomodo habitetincredentibus ^^2,.

Diuinitas habitat in nobis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;319.15 (4i

Diuortia in quibus cafibus concedantur 230.10

Diuortja Romana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2jo.zz

Auudp.«!» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177.56.267.7

Docentes uidum habcant ex collatione Ecclcfiæ

Docentium gradus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^4.44 (43o.i8

Doccrc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;281.4Î

Dodores

Dodores iudicent

Dodores atq^ difcipuli funt debitorei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^6. z^

Dov'irina

Dodrina deiuftitia fidei poil Apoftolorum tempora cito obfcurata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;768.24

Dodrina Ecclcfiæ propria 778.1.796.27.606.29

Dodrina quas res tradat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;417.37

Dodrina de contritione quæ cil neceflaria 309.23

Dodrina eil ipfa Cetechefis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;417.42

Dodrina de bonis operibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;381,2

Dodrina de pccnitentiaamp; confolatio ininuoca-tione cogitanda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îrî.^2

Dodrina (Si ritus traditi à Chriilo recipiendi 272 40.

Dodrina de imputatione languefacit curam bene operandi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;127.9

Dodrina de fide appîicante promifsionem 628 2

Dodrina de luilificationc hominis flatim initio

patcfada Ecclefiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73.41

Dodrina de donatione Spiritus fandi 146.17

Dodrina de cruce nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;307.39

Dodrina de confumationebeneficij Chrifti 118.7

Dodrina de fâcerdotio Chriili nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;176.11

Dodrina Chriftiana circaquem locû uerfetur 4.2

Dogmatum conciliationcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;219.34

Dolorum di confolationum luda 172.58

Dominatio Chrifti in natura non cft ociofafed ef-ficax nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;557.26

Dona in alfjs alia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;265.53.280,21

Donatio Eledoris Saxoniæ Iohannis 206,25

Donatiftarum error. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;712.57

Donum interpretationis ad pios pertinet 757 25

Donum linguarum celTabit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;272.16

Donum interpretationis non ad certam perfonam aut locum alligatum

Donum per gratiam quid

Duænaturæinfiiiû Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;614.1.74.22

Duae funt tentationes praecipuae, de dignilate amp;

particulaiitate nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;552.10

Duæ quæftiones de eledione

Duæ quæftiones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS7.26

Duæ diflTerentiæ promifsionum legalium amp;fEu*

angelij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;767.17

Duæ uirtutes in gubernationc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180.13

Dubitatio papiftarum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;196.11

DubitatiodeDei uoluntate cft impia nbsp;nbsp;488.43

Dubitatio fide uincenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177-8

Dubitationi repugnandum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;196.41

Dubitanti promifsio eft inanis fbnitus nbsp;nbsp;nbsp;428.22

Duo argumenta quæ imppellunt ad dubitandum 174.37 Duoartificia quibus hypocritæ dccipiunt' 207.21 Duo de fâcerdotio Chrifti confideranda 176.26 Duo fines Sacramcntorum præcipui 248.56 Duo ccctus in Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;669.3

Duo genera hoftium Ecclefiæ

Duo genera promifsionum

Duo motus in conuerfione

Duo munera Ecclefiafticorum gubernatorum 679.50

Duo ufus legis aduerfus non renatos 572.7 Duplex defcriptio facultatum Necefsaria 8( non necelTaria

Duplex in Ecclefia difciplina Spedanda 727.59 Duplex eft petitio ofFicq

Duplex deftrudio in quolibet peccato 227.59 Duplex lumen infitum menübus humanis 65,6

EAdem cauiâ erroris omnibus qui corrupcrtitit fententiam Pauli

Eademfemper fuit uoxEuangclij

Eadcm uox Prophetarum Ôi Apoftolorum de lu-ftificatione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;617.57

Ebrietas impedit intcntionem cogitationis de

Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57g. 40

Ecclefia qüæ amp;nbsp;ubi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;726.3

Ecclefiæ defcriptio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;478.i8.707.t6

Ecclefiæ defcriptio ex I/àia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;657.58

Ecclefia uifibilis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179.1.777.45

Ecclefia congrcgatio multorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;367.25

Ecclefia femper cft manfura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;478.22

Ecclefia in quo cætu fît nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;479.17

Ecclefia ucra qualis fit in hac uita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;479.53

Ecclefia in hac uita eft fubicda Cruci amp;nbsp;fandis

funt âdmixti multi non fandi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;460.24

Ecclefia Ôi fubicda eft cruci et habet promifliones uitæpræfcntis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;412.1;

Ecclefiæ defertores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;705.10

Ecclefia fonct fuum nomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;705.27

Ecclefiæ in hac uita uera defcriptio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;398.40

Ecclefiæ dodrina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;729.21

Ecclefia ubi fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;218.29

Ecclefia alligata eft ad libres certos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4’4.57

Ecclefia femper DeO curæ eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;657.7

Ecclefiæ uocationem à Deo approbari ingens be

neficium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;420.19

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecclefiæ


-ocr page 36-

Ecclefia cftcoetusdifpcrfus

Ecclefiam ff pc opprcfferunt régna Idolatrica 599z Ecclefia ubi qiisercnda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;506. G

Ecclefia quomodo dicatur lufta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^37.^2

Ecclcfia non eü alligata ad maiorcm numcrum, auttitulos,autfucceffloncm

Ecclefia quare præ caeteris cafiigetur 743.28

Ecclefiæ figna

Ecclefia alligata ad uerbum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yoo.34

Ecclefia propagan ix uocis acceptae à Deo 81.46 Ecclefia fimilis omnibus tcmporibus. 239.y Ecclefiæ incmbia

Ecclefia non cft Cyclopum exercitus 207,21 Ecclefia fanfta Catholica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;499.^2

Ecclefiæ reditus olim diftributi in quatuor panes 20636

Ecclefiæ titulum ufurpant diucrfi populi 178.24

Ecclefiæ nomine mouentur homines 278.17

Ecclefiæ multi mali admixti func nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;774.40

Ecclefia alligata ad dodrinam Euangeltj 600.26 Ecclefia non eft alligata ad imperia pontificum 797.24

Ecclefia eft dodrix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79422

Ecclefiæ ueræ fundamentum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;780.17

Ecclcfia fponla

Ecclefia uno modo Deft femper inuocauit 7B.20 Ecclefiæ uniuerfalis confenfus à particularium Ec clefiarum Sii fynodorum autoritatc difcernen-dus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;711.26.

Ecclefia uocc Euangelij colligitur 601.6 Ecclefiæ dodrina quomodo différât ab aliarurirt gentium dodiinis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;779.5

Ecclefia uere retinens fundamentum eft columna

ueritatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;401.44 700.20.710.21

Ecclefiæ imitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;700.41

Ecclefia patria omnium landorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;778.28

Ecclefia quibus notis cognofcatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yoi.39

Ecclefiæ lapfus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;700.15

Ecclefiæ authoritas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;700.7.

Ecclcfia in hac uita fub cruce cxpedans intcgram

nouitatem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;547.3Î

Ecclefia quæ incorrupte fonat Euangelium dili-gitur exauditur amp;nbsp;feruatur à Deo. 782.6.

Ecclcfia etfi fit tcmplum Dei tarnen tantum placet propter filium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;442.38

Effedusreconciliationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jn.55

Effedus Legis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;154.30

Efficacia minifterq defcriptain dido Pauli:Euan-* gelium eft potentia Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77.27

Efficacia diuina coniunda cum noftra fideiitate

ÎÏ7.37

Efficimurfimiles imaginis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’74.4?

Eledi poffunt labi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177.21.245.59

Elcdi etiam uocanturuocc Euangelij 4?4.?

Eledi quærendi in cætu uocatorum 174.22 Elcdis in hac uita manent admixti hypocritæ amp;nbsp;non eledi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;399.2?.

Eligere mifericordiæ

Elufiodidi Paulini detrahentis iufticiam operi-bus legis

Emanuel,

EmphafisuerbiRelatiui

Enarratio didi Elâiæ cap,27. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;299,26

Enarratio didi; Bum qui non nouitpeccatum d^c.

307.45

Enarratio didi ; Quod non ex fide eft gt;nbsp;peccatum eft

Enarratiodidi:Nemofeitan odio uelamoredL gnus fit

Enarratio didi; Attende Icdioni 208.47

Enarratio uocabulorum pfalmi 51. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;104.19

Enarratio didi : Qui in his feruit Chrifto placet

Deo

EvJtAÉ'xeaquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;704.55

Ïvtpyifp-aTa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;265.40

Enthufiaftæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zlt;:gt;3,Z7

Enthufiafmi aut funt fimulati aut^fiint illufiones

Diabolicæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;347.17

Enthufiaftarum amp;nbsp;Anabaptiftarum error 749,27 Enumeratio peccatorum nufquam præcepta p6. 44‘ Epicuri argumentum contra prouidentiam 170,1z

£7r/£i'K.e(a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;270,51

ÎTr/tfnea ncccffaria gubernatori ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;256.10

Epiphanius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79?. 5.814.41

Epiphanius de Origene nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13,4

Epiphanius de intelledu feripturæ 621.42 Epiphanius quid nominet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;817.18

eTT/XottfEKaxfa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;270.6

Epifeopus fit paftor feu dodor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;???.i2

Epifeopi amp;■ alrj dodorcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?68.2o

Epifeopi non habent poteftatem confiituendi cul-tuà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;461.-7

Epifeopi non habent poteftatem condendi traditi. ones cum opinione necefsitatis 186.1?

Epifeopi Gnt content! ftipendijs fuis 675.42 Epifeopatus bonum opus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;707.29

Epiftola ad Romanos ad quod genus caufæ perti-near. '

Epiftola ad Romanos quid doceat

Epiftola Gregorij de fynodis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;404.29

£f/XKV£ia yAœWwp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;264.59

Error phariiaeorum pelagianorum amp;aliorumdc

Rgc

Error Stenckfcldtj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;205.56

Error Stenckfeldrj abducens homines à uerbo ex« ccrandus

Error de tribus legibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;767.56

Error quorundam de uocabulo carnis 6^ Spiritus

141.29

306.6


Error îudæorum dcMeHia


Errores Manichæorum qui iubent dubitare 746

47-

Errores de difciplina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;155.16

Errores corum qui putant opera noftra mercri rc-mifsionem peccatorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;740.7

Errores corum qui oppugnant dodrinam de fide

658.14

Errores Monachorum deluftificatione nbsp;nbsp;nbsp;578.24

Errores in dodrina pcenitentiæ cur taxandi 728.24

Errores catharorum cxplodendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;244.?

Errores Monachorum

Eruditi


-ocr page 37-

ins)Ex.

Bruditî ofFendebant f mbecilliorcs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i?4.?7.

Efaias damnat aflentitaones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;208.9.

Efaias dc rcdemtore Chrifto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ySo.io.

Efauita ViennenGs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;20.40.

Efle fub gratia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^0. i.

EiTe fub lege. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I6.2.^6.

Eflenda diuinitatis confpicictur immediate in ui-ta æterna. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201.12.

Efus agni pafchalis.

Eft aliqua uera EccleGa 8i eft uiGbilis. 4;5’. 20. l0£Ao9f KtTKI«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2f.

Echnici aberrantes à uero Deo Gbi Gngunt idola.

T69.?9.

Etiam conuerGfentiuntpeenasin hacuita. ^7^. Etiam in uera EccleGa funt multi inßrmi. 401,17. Éuangélium minifterium Spiritus. ?2i.5i.6ox;22. Euangelium non eft fapientia Humana fed reuela-tumdiuinitus.

Eoangelium minifterium uitae. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;472.6.

Euangelium non doArina legis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P8.?7.

Euangelium non abolet occonomias amp;politias.

422. ,5.

Euangelium cur femper durer. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49^18.

Euangelium quid doceat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï.iy.

Euangelium non diflipat politias. ij-.ip.xp.^o. Euangt;^clium quare dicatur nouum teftamentum.

491.?.

Euangelquoxubiqidocct remiffionem peccato-rum acefpi gratis propter Mediatorem. 78.14.

Euangelium prædicatpocnitentiam. y. 17. . Euangelium non prohibet uindiAam legitimam.

Euangelium prohibet dubitationem. nbsp;nbsp;nbsp;158.28.

Euangelium unum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;472.55.

Euangelium potentius lege. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7. zo.

sufPoitep. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69.15.259.4y.

EuerGo articulorum Gdei excutit Spiritum fan-iftum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;129.24.

luXoyictt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;208.16.

£uÄoyi'o«pontificiorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;208.19.

Eufebius de intercelTore Chrifto. ^07.zz.

Eutyches fecit naturarum confuGonem in Chrifto

614. 51.

Eum qui non nouit peccatum fecit peccatum.

140.50.

Exabftradiua Get intuitiua notitia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;272.59.

Exæquatio gentium amp;nbsp;ludæorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7\gt;7gt;

Excellens ornamentum in hominc Sermo fale conditus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;564.8.

ExcluGua gratis quid Gt monachis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;94.17.

ExcluGua gratis quare retineatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89.17.

Excommunicatio mosLeuitarum. 222.2.

Executio in EccleGa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;291.5?.

Exempla apoftatarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;429.19.

Exemplum Rahel. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25'0.40.

Exempla inanis oftentationis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;268.40.

Exemplum lapfus amp;nbsp;leftitutionis Adam. 40.21.

Exemplum beneGci hominis erga minifterium amp;nbsp;teftimonia debeneficentia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;429.57.

Exempla eorum qui benefecerunt docentibus.2oy

19.

Exerciiia piorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F22.?f,

Exerciriorum Gnis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J?,

Exordij epiftolaead Romanos difpoGtio. 77.29. Explicatiodidi Efaiæ Gaudens gaudebo indo^i mino. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;508.27.

Explicatio phraGs .-prouidentiam carnis ne facite.

190.18.

Explicatio didi.Si quis diligit me S’c. 'jy.

Explicatio difti.'Reteda facie gloriam Dei intuen tes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1Z7.ZZ.

Explicatio didi Efaiae.io. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;165.41.

Explicatio phraGs: Carent gloria Dei. 86.6, Explicatio didi In Glentio fpe Äc. 217.51. Explicatio didilere : Peruerfum eft coramp;'c.i2i.io, Explicatio didi : Senfus carnis inimicitia eft amp;c. Externa Ggna EccIeGæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;599- 27. ( 120.40,

Externa fpecies miniftrorum amp;nbsp;auditorum in Ec

cleGa Gmilis Ariftocratiæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;400.16,

F.

FAciens 8i confentiens çadem pcena digni.y, Falfa legis difttndio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;472.26. (54,

Falfa eft imaginatio hominem Gde præparari, ièd diledione iuftiGcari.

Falfæ opiniones de EccleGa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;298.29

Falfa interpretado eft .• Oporteré Epifcopum efle

Gnepeccato. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;597.29.

Falfa imaginatio iufticiam efle commixtionem Chrifti cum anima uel corpore. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?79.5O.~

Fides quid9.55.26.i9.4i.6.7i.29.iO2.52.li7.27.i7i.i4

Fides quid Gt Paulo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91.24.108.56.

Fides exprimiturin uocabulo uiuiGcationis.547.

Fides amp;nbsp;fpes uicini motus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iry. 22.(40.

Fides difcri minât poenitentiam piorum amp;nbsp;impio» rum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;717.42.

Fides nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;288.58.

Fides eft Gducia mifericordi» .490.1.102.40

Fides cxpedans liberationem corporalem 485.24.

Fides non Gmulata quid Gr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57O.r.

Fides dubitatio pugnanr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;110.15.

Fides quid compledatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9.57.

Fides apud Paulum non eft tantum noticia.46.58.

578.1.

Fides eft aflênGo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;274.28.

Fides tripliciter ftabilit legem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;96.56.

Fides compleditur om nes articulos Gdei. 274.58.

Fides amp;nbsp;fpes prælucent caeteris uirtutibus.277.19

Fides formata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45.9.

Fides dæmonum mutilata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;102.27.

Fides proprie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;274.55.

Fides in diabolis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;796,41.

Fides ex auditu Euangclq, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;577.io.

Fides Abrahæ amp;nbsp;Gedeonis Gmilcs,etG negotia ex terna dilFerunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;60.10

Fides generalis non erigit mentem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;745.50.

Fides amp;nbsp;propoGtura delinquendi non funt Gmul

654.16.

Fides fecunda pars pcenitentix. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;746.54

Fides nitituruocediuina. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;795.15.

Fides uiua quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;704.7.

Fides nitatur obedientia amp;nbsp;interceflîone Mediato» ris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;809.47.

Fides nititur diuino teftimonio non authoritate iudicuin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;405.29 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fidc»


-ocr page 38-

ms^Ex.

Fides in petitionc Corporaliiim debet prselucerc

17630.

Fides Abrahæ omnium fandorum cadem. 101.

Fides motus diuinus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;94-

Fides applicat nobis Chrifium mediatorem, 5-47. 29.

Fides debet lucere in ufu return corporalium. 411.

19.

Fides amp;nbsp;Spes cur fint uirtufes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277, ig.

Fides amp;nbsp;Spes cognati afFcdus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12. g.

Fides pro dono miraculorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;266, ^2^

Fides prophetarum non nitebatur ipforum donis fed mifericordia Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;477.37.

Fides intuens mediatorem cft fiducia mifericor-diæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;477. 21.

Fides facit diferimen inter Dauid amp;nbsp;Saulc.4423?.

Fides antecedit diledioni, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;426. g.

Fideicaufaefficiens. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12.7,

Fidci effedus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11.40»

Fidei obieda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;101.16.

Fidei certitudo unde petatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;196. ?o.

Fidei uocabulum quid fignificet proprie amp;nbsp;uc-riffîmcindodrinadeluftificatione. 71, 21.

Fidei natura credere contra fpem in ipem, no. 4» Fidem eufiodire. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6?7.20.

Fidem ad contritionem accedere ncceflè eft. 72g,î*

Wo. ?g.

Fide uiua amp;nbsp;effîcaci propter Chrifium iufiificatur peccator. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;704.5.

Fide accipitur,id eft, applicatur iufticia. 48,17.

Fide iufiificamurcorrelatiueintelligatur. 10?,20.

Fide fua Si propria quiscg iuftus eft» 841.26. Fide iuftificari monachis quid fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;944,

Fide renouamur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;479'14.

Fidem Si bonam confeientiam in conuerfis efle oportet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;569.21.

Fidelitas quid compledatur. 394.37.420.42. Figura mundi,id eft, geftus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;234.4,

Figuræ uerborura à triumpho fumtæ» 328,27. Filius Dei quare npminetur XÔy©-'» 789. 28.797. 11.320.37.

Filius Dei quarc nos redemerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;799.47.

Filius imago æterni partis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;777.21»

Filius cur dicatur imago partis» 326.33.336,12. Filius Dei potens quid fignificet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5'4.40»

Filius Dei femper adeft Ecclefiæ. 239.31. Filius Dei ueftit nos dupliciter. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;190.33.

Filius Dei uidor eft fine auxilio ullius creaturæ.

Î49.18.

Filius eft cauià finalis creationis Si quomodo 33g.

16.

Fili) Dei appellationes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7g7.36.

Fines omnium adionura duo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;272.17.

Finis Legis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77. g.

Finis hominis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;717.6.

Fit Si in nobis mutatio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117.22.

Fit mentio filij cum patte propter omnipotenti-amfiltj Äinterceflionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;334.8.

Forenfia quædam ordinantur à Paulo. nbsp;nbsp;nbsp;419.31.

Forma fanorum uerbotum quid fignificet, 429.4, Forma iudiciorum in Bcclefia. 289,40.

Formale peccati. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;468.7.

Formula regenerationis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177.27.

Formula prccationis diicernens inuocationcm

Chifiianamab Ethnica, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;407.23.

Francifeus Colonicnfis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;467.43.

Frangitur,id eft, laceratur, diftribuitur. 277.27.

Furores hominum qui non reguntur à Spiritu fando. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;262.30.

Fundamentum eft norma difeernens utiles quæ-ftionesabinutilibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;423.2.

Fundameutum eft retinendum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;218.27,

Fundamentum à ftipulis difeernendum. 197.19,

G,

GAngræna. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;431.40.

Genera afflidionum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;261.23.

Genera concionum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;281.14.

Genus dodtinæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;288.16.

Genus humanum cur conditum Si redemtum»

629, 4«

Gentes quarc fint receptæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27.31.

Gentes habent legem in cordibus Icriptam. 6.2.

Gentes cur ignorarunt Euangelium. * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;162.20,

Getfon. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pi.36»

Geftus mundi quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179.34«

Geftus humilitatis ufitati impoftoribus. 372. r.

Gloria phrafi Hebraica. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;326.28,

Gloria filtj Dei conlpicietur in pofiremo iudicio. 379.16.

Gloria Ecclefiæ nondum Conlpicitur in hac uita. 377.42.

Gloria uiuentis perfonæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201,36,

Gloria impletæ legis in muliere pcccatrice, 498.

12.

Glorificarc Deum quid fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;È3,23,110.23.

Gloriari ipc gloriæ Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;112.34.

Gloriatio in Deo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;93.14.

Gradus confolationum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;282.26.

Gradus libertatis Chriftianæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;494. j2,

Gradus abufuum Cænæ Domini. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;278.43.

Græca ledio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;299.30.

Græcæ cantilenæ in Ecclefia Vuirtzburgenfi. 286.

44«

Gratia quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90,7.333.37.

Gratia unde. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13.7,

Gratia amittitur quando uiolatur lex Dei contra confeientiam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;664.36.

Gratia fuperat peccatum dupliciter. 123.34.

Gratia uidrix. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;124.7.

Gratia apud Paulum quid fignificet. 70.24.

Gratia 8i ueritas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;477.41.

Gratias agere quid fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63.42.312.41.

Gratia potentior peccato. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;124.27.

Gratiæ uocabulo Si Salis in fctmonc quid Paulus

intelligat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;364.27.

Gratiæ nomen quid fignificet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13.10.

Gratiæ ufîtata fîgnificatio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77.7.

Gratiæ uocabulum eft relatiuum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13g. 10.

Gratiæ effedus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13.17.

Gratiam Si donum Paulus couiungit. nbsp;nbsp;nbsp;122.40.

Gratiam regnare per lufticiam quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;124.39.

Gratis


-ocr page 39-

IKfDEX.

Gratis redemti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»îS.îi

Gratis uenundati eftis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’P-i?

Gratis iuftificari eft fob fide iufiificari nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8937

Gratis excludit noftra non Chrifti mérita 87.4?

Gratuita reconciliatio opponenda tentationi de indignitatc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;175.17

Gregorij Epifeopi Alexandrini crudelitas 269.9

Gubernantia carnalem naturam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;157.58

Gubernantia intcriorem hominem 157.56

HAbereacceflumadDeufta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nz.jz

Habere filium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81.10.97.18

Habere pacem erga Dcum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«2.8

Habere uerbum in corde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^.58

Hæreticiamp;præftigiatorcsleguntlibros prophe-ticos fine fapientia / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;561.4z

Heraclitus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;477.56

Henricus Sutphanienfis interfedus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;207.44

Hieronymus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;231.1

Hilarius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;811.57

Hiftoria Exod. 45. de Moyfi facie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;520.9

Hiftoria Ecclefiæ antiquiffîma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;287.39

Homo conditus fine pcccato cum certis donis 457.59

Homo fine fide aut eft Epreureus aut Academicus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;110,42

Homo cur dicatur imago Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;436.3

Homo etiam poft conuerfionem fola fideiuftus 610.17

Homo non eft iuftus propter externam difcipli-nam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;802.17

Homo interior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;137.29

Homo uetusamp;nouusidem eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;127.57

Homines facile decipiuntur fimulatione humili-tatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;571.41

Homines proprio iudicio confeientiæ intelligunt fe dignos morte æterna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;68.27

Homines gratis propter mediatorem habentre-mifsionetn peccatorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103.26

Homines detitulo Ecclefiæ femper contenderunt 701.30

Homines non confequuntur remifsioncm peccatorum dubitante confeientia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;487.32

Homines natura non funt iufti

Hominum natura femper habet aliquid infirmi-tatis

Honor habendus corpori nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;376.18.421.22

Honor Dei proprius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;486,41

Honos ergo magiftratus

Honos quas res compledatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;376.22

Honos quas res homini amp;nbsp;humano corpori tri-buat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;576,26

Hoftes ucræ Ecclefiæ Dei funt qui feientes mani-fefto fermoni diuino aduerfantur 816.4

Hoftes Euangclrj non polTunt elfe iudices de do-drina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;291.40

Hofpitah's nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;397.12

Hoftia pro pcccato, peccatum, maledidum, kk-

eap/i.a,piaculum,idem fignificant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;139.42

Hugo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;467.37

Humana diffidentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;297.39

Humana ratio quid iudicarepofsit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27.9

Humana mens in iudicio Dei fine uerbo Dei con

fifterc non poteft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34.36

Humanæ interpretationes deSacramentis 106.1

Humanæ làpientiæ exempla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;219.29

Huttenu s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;237,33

Hyems nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;468.26

Hypocritæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎO3.5

IAcob Sc Elau cur non pariter eligantur 162,39 lacobi inuocatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;753.23

ladare afflatus Enthufiafmos eftpeculiare genus præftigiarum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;372.6

’«P/oBoUÀEUOVTtg lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180.41

H0/K.OP nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;471.27

Idolomania Epifeoporum huius temporis 731.

50

Idola multi defendunt ut hominum fauore cref.

cant

leiunia lolaphai amp;nbsp;regts Niniue

Ignatijdidum deconiugio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;228.36

Ignis Chaldæorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;768.14

Imago Dei in homine

Imago Dei fecundum Auguftinum 560.27 Imaginatio de regno politico ab Ecclefiaremo-uenda eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;399.50

Immediatauocatio

Immediata uocatio habet teftimonia diuina 391,

IS immodeftiæ maior deformitas in mullere 390.Ï Imaginatio Pelagtj papiftarum amp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;181.12

Impedimenta inuocationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;754.3?

Imperia funt templa Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;777.57

imperfedio abtjetetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;273.1J

Impia dogmata late uagantur ut Gangrenæ 431.

44 Impij non uidebunt diuinitatem 147.10 Impofitio manuum amp;nbsp;collauo libri fupra caput ritus ordinationis ueteris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;595 38

Impofturæ circa externes geftus facilius intelli-guntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;544.16

Impij gerentes titulum Ecclefiæ non funtEcclefia 401.4 Impictas humani cordis depida à Moyfe 166.20 Imputatio eft remilfio peccatorum 104.9

Imputatione lufticiæ dilcernit Paulus iufticiam fidei ab impletionc legis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;80.57

Imputatio eft gratuita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;105.41

Imputata lufticia fumus iufti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;279.50

Imputare Iufticiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103.35

Inarticulé fidci. Credo remifsioncm peccatorum quisi^ ftatuat etiam fibi remitti peccata 477.40

Incarnatio filij Def nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77i.5?

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In COE-


-ocr page 40-

in 3) EX.

In coettj uocatorum fimper funt aliqui elcdi

Î99.I7

Incoata obcdienria placet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i47«4T-i7r-7

Incommoda Ecclefiae Corinthiorum

Incommoda quæ parit ertor dé ccrcmonrjs 191.4Î ïnconuerfionc Adæquidfiat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii7.z

In corde cogitante dodrinam habitat Deus ipfe 329.21

Inculpati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î40.i4

In credentibus funt initia uitæ æternæ fed teAa

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎÎ9-9

In Ecclefia debet extare ccrtum amp;nbsp;perlpicuum genus dodiinæ

In Ecclefia poflunt condi ritus ordinis caulà fine opinione cultus amp;nbsp;necelTitatis 374.39

In amp;nbsp;poft conuerfionem perfona iufta eft fide progt; pterfilium

Infantes non habcnt adualia dclida ixx.ig Infirmitas in rcnatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47O.x6

Infîrmusinfide adiuuandus

In fundamento nulla eft ambiguitas 407.10 Inimicitia aduerfus Dcum fua natura peccatum ^7^.7

Initium fuperbiæ mendacium fequiturfecuritas amp;nbsp;audacia

Initiaamentiæ quæfînt de qua Paulusloquitur

In inuocatione cogitandum de filio Dei ut de da-tore bonorum amp;nbsp;Mediatore

Iniudicijs Ecclefîafticis nemo debet obligari ad obedientiamantc Icntcntiam 403 42

In mentione creationis intelligenda eft conferua-tio return nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;??8.7

InmoribusconfiderandacftIcx naturae 27Î.J9

In Moyfen baptizati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2?9.r7

In Deo non funt contradiAoriæ uoluntates 160.

29

In Deo patre filio funt amor amp;nbsp;lætitia 240.7 In deprauata natura manet aliqua noticia Legis

amp; pars libertatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;437.26

Indignatio Pauli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;317.32

In doArina Ecdefiæ ordimur à dileAione 281.

In docendo quæ peftes fugiendæ fint 423.12

In non neceffartjs moderatio feruanda eft 2?4.47

In omnibus qui conuertuntur necefle eft dolores elle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;746.24

In omni genere uitæ ftatuendum an idDeo place-at nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;414.31

In quibus tentemus Dcum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;242.^0

In renatis manent reliquiæ peccati 440.37

Infidiari nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z68.6

In fola Ecclefia lex manfit integra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99.34

In fola Ecclefia Dei donatur hominibus remifsio peccatorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;437*26

Intelligentes amp;nbsp;cognofeunt amp;nbsp;ignofeunt 202.7

Intemperantia accerfit priuatas amp;nbsp;publicas cala-miiates nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;389.29

Intercefsio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;176.41

Interpretaiio toti cactui prodeft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;287.26

Inter confufiones tarnen manebit Ecclefia 407«

29

Inter pœnas corporales libidinum fiint caecitas Sc

indolentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J88.i6

Interior obedientia in renatis ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;770.7

In uera humilitate quæ concurrant 371.16

In uera confolationc fit regeneratio per Spiritum fanAum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;474.58.444.14

In ucris pauoribus non eriguntur mentes nifi ag* nitionc filq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;383.10

Inuifibilia Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;62.33

InuocatioDei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ nbsp;nbsp;nbsp;788.1

Inuocatio qualis debeat elTe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;776.27

Inuocatio omnipotentiam teftatur 830.H

Inuocatio fanAorum abufus manifeftifsimus 67S

IO

Inuocatio EccIcfîæ difeernenda eft ab Ethnica

381.10

Inuocatio in dubitatione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;470.40

Inuocatio propria Ecclefîæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75 2 37

Inuocatio teftimonium eft quod Chriftus fit De-* us nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;337.44

Inuocatio uera quomodo fiat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;789.37

In uocabulo iufticiæ eft relatio acceptationis 107.

30 loab inquietus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;271.14

Iohannis oftendit modum tributorum 187.19 Iohannes Cræfus afFeAus fupplicio 207.46 lonatæ patientia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;271,5^

louis ftatua in Creta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;166.4z

Irenæi diAum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;710.37

TTOAtiUOp ÛU TTO/e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23. 36

Itinera Paull nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;366.20

224. g lubilæus in Ecclefia celebrabitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;773 29

ludaica politia conftituta amp;nbsp;conferuata propter

Ecclefiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73.39

ludæi funt populus Dei propter promifsioncm 73.19 ludæi multis modis antccelluerunt gentibus 4.1 ludæi quomodo fint abieAi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22.47

ludæi quid fenferint de Abrahamo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9.17 ludæôrum argumentatio contra apoftolos 178.4 ludæorum caftjs per fc non profuit 28.12 ludæosrefutare facile eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;408.36

ludæi qua in re non antccelluerunt gentibus 74.

10.

Indicium Dei fecundum ueritatem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69.59

Indicium penes Ecclefiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;291.19

Indicia in Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;620.31

Indicia humana ante amp;nbsp;in gubernatione 421.

37.

ludicia politica amp;nbsp;dogmatura in Ecclefia difsi-milia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;622.20

ludicia Ecclcfiæ etiamfi non finiunt controuerfias

tarnen funt confeffio de ueritate nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;404.40

lulianus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;219.22

luramentum eftcopulatiuum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177.22

lus Sacerdotrj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p4.1i

lus uocandi amp;nbsp;ordinandi miniftros nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;707.21

luftc difeeditur ab ijs qui defendunt faliäni do-

Arinam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77725

lufiificare


-ocr page 41-

^ftißcare hebraica phrafi


IN DEX:


377.2«


luftifîcari quid fit 87.8.93.38.370.21,428.14 luftifîcari fide nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m.g

luftificatio foli fidei 'tribuenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;487.39

luftificatio relatiue intelligenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;484.6

luftificati fide liberati à condemnatione Legis


Koa'p.ioç alienus à leuitatc

KWjU©gt; quid

KTÎï/xa

KUêtfVHO'ftJ


130.44 luftificamur fide gratis, amp;nbsp;banc ncceflario fequi-tur noua obedientia


lt;7.n 300.4?

397.8 Ï90.12 27.44 267.12


lufticia

lufticia dnplex Iuftificati,id eft, reconciliati lufticia politica

lufticia Chriftiana


380.17

67.40

3.2

Ï18.2O

3.2

724.22 ■


lufticia legis in doärina legis fîgnificatuirtutesin


nobis


fufticia coTam Deo iuftitiain philofophia quid lufticia fidei nota fuit patribus lufticia eft æqualitas erga æqualcs


J0.î7,i«y.4M68.9


lufticia intcliigitur dc toto beneficioChrifti


8.17 48743 84.40 42Ó.1


lufticia legis in renatis incoata

lufticia incoata

lufticia particularis

lufticia legis in nobis

lufticia fidei fubinde oblcurata

lufticia non tantum eft acceptatio conuerfio

lufticia more legis loquendo


lufticia Euangcli)

lufticia Dei quid gt;nbsp;lufticia carnalis necelTaria lufticia fidei ignota mundo lufticia uniuerfalis lufticia originalis


474.37(77 Z ^18-39

29.12

481.14

314.7 uerum etiam

673.9

443.4

3.23


3.14.78.28.66.11.377.37

4.10.86,27.91,45

723.41

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3-32

79.3


66716 lufticia Dei compleditur omnia bénéficia media-


ton's

lufticia fidei apud paulum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.23.83.32

lufticia ratio.nis

lufticia bonæ confeientiæ etfi adefi in renatis ta

rnen non eft caufa iuftificationis

luftitiæ uctus definitio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;777 43

lufticiam eflêntialem in filio difeerni oportet à iu

fticia nobis communicata


lufticiatn qualem uideat hutnana ratio


luftinus

luftus in do Ari na Pauli luftus more philofophico lufto non eft lex pofita


3.6 230.47 p.2.48.27 377.33


186.2.497.11

luftis bene debet efle quomodo intelligendum


112.46

luftis bene eft iuxta dcclarationem Euangelq 14?


luftutn quomodo intelligenduin


KABap^a amp;

Kano^nTu« ànni bibilæi apud pontificios 77MS(

gt;Mtl4{W08« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;7.2Q


220.^5


LAbor docentium SC difeentium facrificium eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;203,11

Labor non eft inanis in domino nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;301,40

Labores docentium amp;nbsp;difeentium Deo placent 169.5?

Laetitia in Spiritu fando

Laico amp;nbsp;licet baptizare amp;nbsp;abfoluere 707.34

Laodicea amp;nbsp;Coloffae terræ motu fubmeriæ fecuna do anno poft Pauli mortem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;363.29

Lapfus ludæorum non fuit per fc cauiâ uocatio' nis gentium

Lapfus contra conicientiam

Lapfus Euæ proprium opus mulierum 410.16 Lapfum primorum parentum qu« mala fint fecu-


M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;436.2?

LapG redeuntes recipiendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;316.17

Latomus Louanienfis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;773.39

Latomi impietas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;76739

Latomi error de fide Abraham nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;01,4?

Ledio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;281.3«

Ledioni miieentur gemitus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;209.39

Ledionem fequatur dodrina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;417.28

Lediones recitatæ peregrinis linguis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;283.27

Legis ÔC Euangelq uox efficax nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;318.28

Legis dodrina non ignotarationi humanæ 29.3?

Legis definitio unde fumta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49.4


Legis abrogatio quid

Legis ufus

Legis proprius effedus

Legis duo officia


17.42

724,17,766.44,124.2

13.36


Legis moralisfermo proprius amp;nbsp;peripicuus 793.


9.

Legi nemo in hacdeprauata natura fatisfacit 133,


20

Legern fide ftabilire quid fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;98.1

Legcpeccatum augetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;23.43*

Leges forenfes amp;nbsp;ceremonia étant nerui politiae

Hracl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;371.17

Leges gentium confentientes cum lege naturç ad probantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;184.22

Leges Ceremoniales amp;nbsp;forenfes collaplâe cum po., litia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;130-21

L egum fines duo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;272.31

7.aïoufyia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;794.4S

Lex una nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;472.30

Lex moralis quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n9.4.227.24.796.31

Lex moralis non aboletur in Euangelio 96.9

Lex moralis eft eadem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87.32

Lex moralis non eft mutabilis aut otiofa 222.14

371.34

Lex moralis teftatur opus elfe Mediatore 97.

44

Lex diuina quid requirat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49.9

Lex etiam de defedibus loquitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;608.10

* Lex efi


-ocr page 42-

Lex eft pxdagogiis in Chridum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gpy

Lexnaturæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15^.1

Lex nfin rollit peccaturn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i59.i?

Lex opcnim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;95.15

Lex impletur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*4^.21

Lexamp; piomifsio difeernenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;478.28

Lexquomodofitabiogata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49?.?^

Lex num fit res malaci/m augcatpcccatum 154.

zi

Lex de ca-libatu contra ins naturæ

Lex de cælibatu pugnat cum iurc diuino

749.17

Lex cur fit repen'ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ygfi.y

Lex Del quid fit

Lex fidci '

Lex eft SpfijtUalis

Lex patribus etiam abrogata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;495.42

Lex inoraljs feu Decalogus eft aeterna fapietitia

Dei

Lex et Euangeliumfempcr in mundo extiterunt amp;nbsp;cxiftent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;491.10

Lex Dei. neceffe eft obedirc propter corifeientiâm ’87.14

Lex quare fit lata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7.21.15.51.472.1

LcxTheodofijdc diuörtJjs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25^.17

Lex reccns de deiponfationibus omittenda 229 26

Lexcurfemperduret

Lex judicium aditctfu? peccata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;joi.rt

Lex non eft lata ut iuftificct

Lex quaudo fiat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;477.12

Lex peifeAa conformitas cum Deo

l.cxdrjs imperat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;492.52

Lex quid conducat

Lex eft bona

Lex quibus fit abrogata

Lcxaugetpeccatum

Lex non auget peccatum per fc

Leuitas - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27.8.26754

Libcratio à lege quomodo intclligatur 150.12

Libcratio hominis eft Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;778.28

TtoyiK-N 7.a^£ia

Ttoyix,« Xa'gEia opponitur open' opcrato 178.14 7.oy@.^ amp;nbsp;î/xœp appellationes filij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;526.50

^óyQ' quomodo adfit naturae humanae 777.50 Zoyi^'/xtSaquid

Loquens lingua

Lunæcurfus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;705.54

Luftratio infantum apud Ethnicos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;255.igt;

Luthcrus animaduertit fucum anabaptiftarum 264 52

Lutlierus contra inuocationem Sandorum ^lt;^6,

2.Vamp;f}VÓ/J.0l] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99,2

Lyftra oppidum Lycaoniae nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;566.11

47î.^

I

M.

MAchabaeorum Encatni* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pl.T?

Magiftratus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I84.10

Magiftratus non debet efte /xucravSfwTr^ 55.27

Magiftratus officium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187.11

Magis intelligitur pulchritudo uirtutum cum in

Deo afpiciuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;589.7

Magnes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;470.16

Magnitudo meriti Chrifti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;88.7

Mahomcticædodrinac occafio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;172.24

Mahometiftarum refutatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;408.42

Maior auihoritas uerbi diuini efte debet quam uL lius hominis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;754.16

Malum bene pofitum non debet moueri 854.7 Malum pugnans cum lege Dei reliquum eft in rc-natis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;447.50

Mali dodores qua arte fucum faciaiic 54.22 Maluenda pugnantia dicit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;747.7

Maluenda delet articulum dodrinae de fide 745,

It

Maluendae errores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;744.16

Malucndae præftigiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;745.19

Mandatum diumum eftutdodrinam Chrifti dif-


Liberationem à lege ilkifirat integrum Benefici

um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;446.20

Libcralitas exercenda erga paupcrcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;302.56

Libertas quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7t7.46

Libertas poft glorifïcationerrt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;700.6

Libertas regendi locomotiuani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;616.59

Libertas Cliriftiana quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;494.12

Libertas Cliriftiana non tolîit dominiâ return 271.

Libertas poft reparationem Liberias in natura hominis reliqua

Libertas hominis ante lapfum Libertatis Chriftianæ4. gradus

20

699 40

651.1

699.26

192.27

Libertatis ufus

271.14

Libertate uerecunde utendum

496.8

Lingua loqui

280.52

Libidines pugnant cum hominis natura

75910

Litera

Locus Ofeae 4

506.57.60141

202.41

camus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;561.52

Mandata Dei omnibus cómmodis uitae anteferen-

790.26

Manent etiam in uera Ecclefia mult» infirmitates

401.56

Minichaeorum error nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;625.26

Maozim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;756.42

Maran atha nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;505

Maran athan unde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;505.29

Maras idolum - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;505.5?

Matrimonium quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75S.9.716.7

Matrimonium omnibus licitum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;756,20

Mediator quid

Mediator fignificabatur in lege nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167.58

Mediator films Dei umbraculum eft quo tegimur

449.17

Mediator Deus S'homo

Mediatoris propria opera

Mediatorls beneficia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;791.42

Medium quo Deus conuertit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;782.42

Membra


-ocr page 43-

Membra Ecclefiæ quomodo placeant Deo 6^2.9 Mens Chriftiana non tantum teftimonianaturæ

fed patefaftiones diuinasafpiciat

Menfas repleri uomitu quid fit

Merces débita miniftris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;204.23

Meritum feu facrificium

Meritum Chrifti fingulis applicatur cum fidcacj.

cipitur (

MefsiasinuocaturErgo eft Deus

Minifterium Euangelicum arguic peccata 760.

S.

Minifterium Euangclij adfert æterna bona 507.

?2

Minifterium Ecclefiæ catbolicæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;704.

Minifterium Euangelrj eiFicax eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;318.7

Minifterium ornatur uocabulo facrificrj 2O2.?7 Minifterium cur oporteat conferuari 205,29 Minifterio Euangelrj credendum ut uoci de coclo fonanti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;341.30

Minifter Euangclij fit caftus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3964?

Miniftri Ecclefiæ toti feruiant propriæ uocationi 430.32

Miniftri quo ad minifterium funt æquales 220.2 Miniftti fint idonei ad docendum 397.27 Miniftris debetur uiAus amp;nbsp;reuerentia 418.27 Militate bonam militiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;610.22

Miracula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;288.1

Miferia hominis qui eft fine pccnitentia 64.?

Miferia generis humani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î3944

Mifcricordia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67.41.270,15

MiiTa non eft facrificium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;605.29

Mitigatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201.47

Moderatio in omnibus negottjs laude digna 772-1

Modeftia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;389.37

Modi) precium mediocribus annis 204.9

Modus conuerfionis amp;ordo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;376.52

Monachi corrumpunt textum Pauli 625.9 Monachi cum in conuerfis remouent Mediato-rem non plus dicunt quam Plato 47.7

Monachorum dodrina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109.42

Monachorum error de merito amp;nbsp;dubitationc

158.2

Monachorum corruptelæ de iuftificationc 94.28

Monachorum dubitatio peccatum eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;132.4

Monachorum error de nouitatcpoft conuerfio-nem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44.6

Monachorum error de iufticia opcrum amp;nbsp;fide 45.

42.

Monachorum certitudo non in promifsione fed

qualitatibus proprijs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;428.59

Monetarius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;257.21

Moralia,Ceremoniæ,amp; gradus uitæ politicæ dif-cernantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;255.52

Mors Chrifti gloria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201.50

Mortificatio quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;126.40

Mortuus iuftificatus eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;128.4

Mos Ecclefiæ perpetuus in recitatione precum 284-3«

Mos Ehtnicorum in facrificijs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;254.16

Moyfes deducit nos ad patefadum uerbum 166.

îî»

Moyfespetrartipercutiens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y72.28

Moyfes etiam laxauit leges coniugij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;226.56

Moyfi uelamen amotum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;320.54

Mulierregatocconomiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;274-27

Mulier fimulcopulata Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277.22

Mulicr gloria uiri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277.58

Mulicres miniftræ in Ecclefia quales fuerint 417.

12.

Multi labyrinth! in funt Stenckfeldrj fcriptis 785.

47’

Multi titulum Ecclefiæ gerentes polTunt crrarc

401.14

Multi deficiunt ab Euangelio fradi cruce 240.40 Multi errores funtimpliciti dodrinæaduerfario

rum de dubitatione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;627.42

Mundus contemnens filium Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;608.39

Mundus ad confufiones perpétuas non eft condi*

tus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;170.34

Mundi iudicia de Euangelio

Murmuratio 8i tentatio differunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;241.18

N Attira humana in Chrifto

Natura return gemit

Natura inter homines requirit tura^fap 707.45

Naturæ prauitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;470.11

Neccffitas non eft coadio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;127.52.658.2

NecelTitas debiti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;128.52.177.18

Neceflaria membra ordinationis 393.34

NecelTaria uirtus eft fapienter ferre iniurias male-dicentiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;596.20

NecelTaria facienda funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;267.14

Neceflaria diftindio de infufficicntia 8C fidelitate

421.4

NecelTaria dodrina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;221,41

Neceflarium eft difcrimen Lcgis amp;nbsp;Euangelrj

73-13

Neceflarium eft difcrimen Legis amp;nbsp;Euangelrj,iu-ftitiæ æternæ SC rcrum corporalium 411.1

Negledio coniugij multis cftexitio 677.56 Negligentia in difcendo punitur diuinitus597.

36

Nemo à gratia Chrifti propter infirmitatem cx-cludendus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;704.36

Nemo eft par minifterio amp;nbsp;tarnen necefle eft obc« dire uocationi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;420.55

Nemo ex operibus Legis iuftificatur 186.5 Nemo circumferens malam confcientiam De-uminuocarc poteft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;685.24

Nemohominum præter Chriftum lege Dei fa=« tisfacit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;458.35

Ncrui fapicntiæ in uiris politicis 777-ii

Neftorij error nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;614.20

Nc totum genus humanum periret, decretum fa« dum eft de mittendo filio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;438-42

Nicolaus Papa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;710.5

Nicolaus Storck fanaticus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;283.9

* nbsp;iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nihil


-ocr page 44-

IK'D EX.

Nihil habet rationem falt;ramenti extra adionem inftitutam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8^1,^9.249.20

Nihil faciendum ambigua confeientia ^4.7 1S!K$£ Kgi]/xt/AVKcro amp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66.18

Nomen imaginis in HJio difeernit Deum a com.

mentitijs numinibus

Non eft /X£7t(W.4uX“lt;^'§ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;299.15'

Non admittendi funt ad minifterium inexplorati

420.27

Non capiamur ritibus ut pucri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;287.16

Nonfatis intelligimus quantae res Gntfapientia uericasamp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;588.41

Non eft petenda ordinatio ab Epifcopirctinen-tibus deprauationes confuctudinis antiquæ ?95.i8

Non eft iniiadendum minifterium fine uocatio-ne mediata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;392.21

Nonlurentes fecuritate Deusfuftentat 246.7 Non expedandus uiolcntus raptus 162.8 Non eft peCcatum uiolare ccremonias Moyfi ô£ traditiones humanas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32838

Non attingas non guftes dicuntur pi/p.KT/K.ύ

JÎJ-7

Non damnatur à Paulo uera philofophia fed con fufio dodrinaFum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;343.io

Non credens Euangelio tentât Deum nbsp;nbsp;nbsp;242.17

Non fingendae nouas opiniones de Deo nbsp;nbsp;780.2

Nonrenati aliquomodo faciunt externam difei-plinam .quae præftanda eft propter 4. caufas

438.B

Non funt in Deo contradidoriac uoluntates 71.8.

86.47

Non folum adulti uerum etiatft paruuli bapti« zandi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;714.7

Norma iudiciorum in Ecclefia 290.7.403.3

Norrtiainchoatce obedientiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;630.16

Noftra opera non funt caufae uel meritum remif-fionis peccatorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;428.5

Noticiaabftradiuaceflabit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;272.18

Noticia naturalfs de DeOjUOticia legis 62,40 Noticiæaliquæ nobifeum nafeuntur 473.43 Noiiaobedientia quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;630.21

Nouaobedientia neceflaria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;238.42

Noua obedientia cur neceflaria 632.44.810.20 Noua obedientia frudus fpiritusfandi 177.40. Noua obedientia etfi eft uoluntaria tarnen eft ne-

ceiTaria amp;nbsp;debitum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;447-7

Noua obedientia non eft meritum fed tarnen nc-ceflaria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;379.40

Noua obedientia quomodo inchoctur amp;nbsp;placeat 98.16.446.40

Noua obedientia inter has fordes quomodo placeat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;447.19

Noua odedientia non eft acP/a^JOf on 238.28 Noua obedientia tertiapars conuerfionis 747.

41.

Noua lerofolyma in phiygia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;182.12

Nouatianorum error nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;52.18.718.12

Nouitaslpiritus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;126.12

Nouitas uitæ pars pccnitentiae nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7414

Nouitasincredentibus non eft id propter quod perfona placet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;54ilt;27

Nouus homo quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;127.1'8

Nouus homo imago Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;360.26

Nouum teflamentum eft Euangelium 490.36

Nulla res quefiuofiorquam miflâ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;677.14

Nulla creatura poteft conderenoua dogmata de

Deo aut cultus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;402.13

Nulla dodrina cum fontibus pugnansrecipien-da nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;787.9

Nullus cultus qui non approbatur uerboDeiin

Eccleflam inuehendus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;746.8

Nullus homo Deo reconciliari poteft nifi per folum Chriftum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;703.29

Nullum fandius Eleemofynæ genus quam iuua -re ftudia pauperum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;682.30

Nullum præceptum eft in facris literisquod do-ceatinuocationem fandorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;829.39

Numina fingere fcelera funt pugnantia cum primo præcepto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7775

0.

OBcdientia erga legem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;727.”

Obedientia placet cqniunda cum fide 434-27

Obedientia in uocationc uirtus tertij præcepti 180.24

Obedientia in illis quæ funt miniftertj 402.20

Obedientia cur debeatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147-37

Obedientia inchoata amp;nbsp;quantumuis languida propter mediatorem placet 449.42

Obedientia cum eft uoluntaria eft iufticia 128.44 Obedientia erga legem fequitur promifsionem 489.17

Obedirc non tantum propter iram fed propter confeientiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33.16

Obiedio de obfeuritate dodrinæ 290.13 Obiedio quod Ecclefia fit fubiedacruci 111.41. 143.15

Obiedio de odio impiorum aduerfus fandos 19821

Obiedio de itiftificationc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;266.9

Obiedio Stenckfcldrj de uerbo uocali nbsp;nbsp;nbsp;200.6

Obiedio de diledione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;266.28

Obiedio quod dubitatio fit naturalis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;196.21

Obiediones quxdam 104,40.127.13.131,4.263.11.

272.26.317.37.317.42

Obligatio naturalis feu diuina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;188.4

Obligatio naruralis perpétua eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;188 27

Obligatio ciuilis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;188 14

Obligatio gentium accepta Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;203.6

Obferuatio ritiium liumanorum non eft iufticia, nccomifsiopcccatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;349-29

Occam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;467.38

Occafio concionis de difcriminc legis amp;nbsp;Euan-gelfj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;306.13

Occafiones diflidiorum uitandae in dodrina li-beitatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;272.8

Occafio Epiftolae ad Corinthios. 217.11

Occulta cordium patefieri quid 287-18

Odium erga Chriftum cito erumpit 262.45

Offerre regnum patri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;296.34

OlRciura coniugalc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;229.44

Officia


-ocr page 45-

officia concionatoris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;281.29

officia dilcdionis iuxta Dccalogum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;229.2

Officia gubernationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2?6,i

Officia ceconomica mulieris funt uirtutes nouæ obedientiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;387.1

Officia uirorum amp;nbsp;mulicrum diftinda 294.19 Officia imperiorum fumenda funt cx Decalogo 381.37

Officia legis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;497.37

Officia débita cognatis Deo placent 416.41

Omnisffiomo mendax nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74.27

Omnis kx obligat uel ad obedientiam uel ad poe nam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87.48

Omnes faluandi propter filium Dei eledi 161.37

Omnes faluandos in hac uita conuerti necefle eft

ï47'.37

Omnes homines füb peccato nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^.39

Omnes ætates retinent aliquos næuos 218-29 Omnes homines poft lapfum nafcuntur filijiræ 7OÎ.2â

Omnes homines fccumadferunt peccatum Ori-ginis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;668-23

Omnes promifsiones corporales propter æter-nam funt traditæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;472.34

Opera inftituta fine mandato Dei non funt cultus

Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;743.9-347.10-3741

Opera Dei ad extra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73^.4^

Opera non meritoria remiffionis peccatorum

481.1

Opera fequentia fidem meritoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;477-22

Opera non funt iufticia Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27.20

Opinio meriti auxit Ceremonias apud omnes sentes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;344-26

Oportet hærefes efle neceflîtate çonfequentiæ 236.

18.

O-J-wv/op nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;204.32

Oratio fine fide eft inane murmur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;449-3

Ordo politicus eft opus Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;183.13-611.17

Ofiandri error nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;778.10

Ofiandri error in definitione lufticiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;799.17

Ofiandri error in uerbis Imputata eft ei iufticia . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’07-7

Ofiandri error refutatus a Paulo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81.21

Ofiandri corruptela nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;94.47

Ofiandri imaginatio corruptela eft non Aoyo/xa-

X'a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;377.10

Ofiandri grandiloquentia obruit dodrinam fidei 574.47

Ofiandri argumenta refutata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;83.1

Ofiandri partitio facrificiorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179.16

Ofiandri ipeculationes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34o.6

Oftenfiones fadae patribus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;310.41

Oxyli lex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;770-42

T^Acis uocabulum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77,3

1 Papa Ecclefiafticam gubernationem transfor

mat in mundanam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;673.17

Papa longifsime à fide deficit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;737.18

Papatus in Europa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;172,24

Papaeimpietas contra Deum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;776.38.611.6

Papiftæ non funt uera Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;793.1

Papiftæcorrumpuntdidum de impletionc affli-dionum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;327.31

Papiftæ particulam Gratis corrumpunt 626.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?3»

Papiftæ dodrinam de fide ininuocatione dele-uerunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;734-10

Papiftarum errores in dodrina pcenitentiæ 720.3.

728.16

Papiftarum qui dclent fidem refutatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91.17

Papiftarum multipliées errores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;794.6

Parentes Timothei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;366,17.424.27

Parentes deliri ferendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;781.17

Parifienfium nuptiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;497.29

Partes pœnitentiæ tres nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;547.17

Ordo diuinus ut creatura obediat creatori non tollcndus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;374-37

Ordo uiuificationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;190.38

Ordo naturæ conueniens retinendtis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;273.9

Ordo quo fit luftificatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;539-36

Ordo dicentium publice nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;291.11

Ordinatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31.37

Ordinatio cœnæ Dominicæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;276.28

Ordinationes humanæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;342.33

Orsana Diaboli turbant ordinem politicum

183.8

Ornamenta Ecclefiæ iponfe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;309.1

Origenis error nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81.26.483.42

Origenis error de Euangelio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;318.40

Orimafda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;249.29

uerbum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74-31

Ofiander nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;82.13

Ofiander nominal diledionem ipfum Deum

188 3^

Ofiander diftrahit remiffonem amp;nbsp;iuftificationem

78.37

Ofiander refuiatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;779.14

Ofiandri dodtrina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;190.40

Particula gratis quomodo cxcludat rcliquas uirtutes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89.46

Paftoribus debetur obedientia in his quæ funt minifterrj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;186.35

Pafsio filij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;148.29

Pafsio filij Dei non confirmât peccatum 126.5

Patefadio Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;772.45

Patefadio diuinitatis in Baptifmo Chrifti 774.

38

Patefadiones oftendunt quæ amp;nbsp;qualis fit Ecclefia

Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;796.7

Patefadiones aliæ referendæ funt ad patefadio-nem per filium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;385.30

Pater (Sifilius fpirantfpiritum fandum in corda credentium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;444.26

Patientia quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;267.27

Patientia Chriftiana nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114.46.199.47

Patientia Philofophica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114.41.172.17.199.38

Patientia,confolatio, fpes coniunguntur 199.36 Patientiæ præluceat dodrina decaufis 11436 Patres femper fub lege nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;472-45

Patres amp;nbsp;deinde alrj fide faluantur 190.8.472.38 Patres uidcrunt filium Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;473.4

■it iiij Paulus

-ocr page 46-

IN D

Paulus detrahit iuftificationcin omnibus uirtuti-bus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48?-i4

Paulus exempla Abrahæ illußat dodrinam de luftificatione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4y.i?

Paulus calamitatibus opponit fcripturas zoo.^ Paulus Ariftocratiam conftituit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z'^z.zz

Paulus non patrodnatur uotis Monaftids 417.

Paulus non damnat nuptias fed deièrtioncm fidei ,

amp; alia peccata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4t7-4i

Paulus orditur ab eledionc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i5'4'5’

Paulus difcernit magiftratus à latrodnio 184.

If-

Paulus duas tradit propofitiones praedpuas 60.

44*

Paulus cur in Exordio nomen fuum ponat?68.

Paulus præcipit orarc pro imperrjs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?8i.25

Paulus loquitur de uera pcenitentia

Paulus quatuor in impcrtjs requirit

Paulus in Epifcopo requirit etiam philofophicas

uiftutcsingubernatore necdTafias

Pauli benefadores

Pauli condo de neceffitatc

Pauli argumentum de prouidentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïyo.ig

Pauli falutationcs pingunt Ecdefiam

Pauli dodrina de iuftificationc

Pauli fententia de imagine Dd in hominc 56o.?7 Pauli dodrina de fide nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏO9.42

Pauli epiftola de duplid regno docec 52.29 Paulo ius naturæ eft ius Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;68. it

Pax apud Paulum quid fignificec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;554.1

Peccatumquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7-24-508 4.779.57

Pcccatum originis quid 119.52.144.22.456.27,466

41.667.26.700,58

Peccatum reuiuifdt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;154.12

Peccatum quiefcit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15y.2

Peccatum Originale per Adam in omncm pofte-

ritatem pertranfrjt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;701.17

Peccatum originale per peccatum ^äiflbluitOT 701.51

Peccatum regnans nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;129.52

Peccatum amp;nbsp;mors uerè deuorata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;500.1

Peccatum femper eft quiddam damnatum 447.

58.

Peccatum eft quod non eft ex fide 470.6 Peccatum in renatis nonefle reliquum furor eft dicere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;447-21

Peccatum cognoicere quid

Peccatum fine lege non agnofdtur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;€77.25

Peccatum non regnet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;648.51

Peccatum in Baptifmo tollitur quodadreatum

attinet

Peccatum quid fit difeitur ex uerbo Dei 4572 Peccati definitio in lohanne 119.24.608.9 Peccati definitio in genere

Peccati definitio undefumatur

Peccati originalis magnitudo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;467.24

Peccata mortalia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;569.55

Peccata populi in delerto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;240.17

Peccata non imputantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;104.56

5 X.

Peccata teguntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;104.5?

Peccata pugnantia cum prima tabula nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65.17

Peccata quomodo remittantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;707.9

Peccata in fandis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 655.56

Peccata uenialia pugnant cum lege Dei nbsp;654.58

Peccata extra proprium corpus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;227.50

Pcccatores qui non exaudiuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I7y*5€

Peccatorum diuerforum diuerfæ pœnæ 721.1? Pelagius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;82,6.471.14

Pelagianorum amp;nbsp;Anabaptiftarum errores dam-nantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;456.?2

Perfedio quid fignificet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;550.18

Perfedam diledioncm aut legis implctionem nemo habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189.17

Per filium imaginem Deifitreftitutioimaginis

Dei in nobis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;556.40

Pericles nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;257.1

wgi «/xapr/aç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;159.52

Per multos 8c ex. multis perfonis quid différant

515.»

Perperi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;268.12

Perpetuitas Ecclefiae miraculum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;288.11

Perpetuitas Ecclefiæcftilluftre teftimonium prae« fentiac Dei amp;nbsp;ueritatis dodrinae 598.21

Perfæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;188.21

Perfona nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;786.52

Perfonae diuinitatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;788.9

Perfonarum acceptio quid fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;551.41

Perfonæ indices nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;289.28

Petens uel recipiens onus fupra uires fine uocati-one peccat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;594.24

Petrus Conyza nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;607.17

Petulans lingua turpifiimus morbus 811.22

Perfona placet propter filium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177.52

Perfeuerantes in fide faluantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177-52

Pharifaicac ôC Pelagian« opiniones damnantur 477-1?

PharifaeuSjid eft,intcrprcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6zi, i?

Philofophi fidem 8c fpem non ponunt inter uirtu« tes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277,«

Philofophi ignorant caufam malorum nbsp;nbsp;120.54

Photinus negauit in Chrifto duas efle naturas 787.19

Pidura triumphi G H RIS TI dulcis confolatio 549.?

Pietas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;411-4?

Pietascum SturaficE/«lucrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;425.2?

TTIS/Ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;264.16

Plato nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;477-5«

Plato de Philofophia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;209.16

Plenitudo in Chrifto corporaliter

TrÄNpoifuyia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;342.17

196.17

TrXwpw/xa quid

Pcenae Canonicae

Poenæ miiigantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;276.57

Poenæ propter idola eumulantvr 765.27

Pccnæ libidinum praefentes Ôi æternæ ?87.?7

Pœnæ corporales propter pœnitentiam aut miti-gantur aut tolluntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;229.4?

Pœnitentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;717.28-717-19

Pœnitcntiæpoft baptifimum deferiptio 703.28

Pœni*


-ocr page 47-

5)

Pœnitentiæ partitiö uetus

P9lt;2i

Pro bono mori

TToÀuyazxîa recepta

22S.^O

Pro iufto mori

Ii7.3i

TroXmu/xa noftrum in codis

200.24

Promiflïoeft unica

Politia Ecclefiæ

5-04.41

Promiifio cur fit rata

io9.2ï

Politia Moyfi quare ad tempus infiituta

I9Î-8

PromilTio rata eft etiamfi

multi noncredunt 74.

Pompa circumgeftationis panis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;246.?!

TTOVKpia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-6^.11

Pontifex errans non confiituendus iudex 785.

Pontifieq fiigiendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;19 ?

Pontificij duos præcipuc articulos corrumpunt

409.22.

Pontificij (æpe to pnivp corruperunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;815.10

TTOfVEl'a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65.9

Poteftas clauium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;506.20

Poteftas Ecclefiaftica duplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;508.16

Poteftate utendum ad aliorum falutem

Præceptum de coercendo corpore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï77.s8

Præceptum infigne de ftudio docendi amp;nbsp;difeendi

329.7

Præceptum de cuftodienda puritatc dodrinæ

422.14

Præcepta Legi Dei necefläria funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;265.16

Præcepta de ucris cukibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;344 40

Præcipua confolatio in omni dolore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;260.3?

15’

Promiflîo gratiæeft uniuerfalis 160.25.498.27.

38?.i

Promiffîo omnibus gentibus oftertur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;170.8

PromifTio Euangelrj diligenter difeernenda eft à

Lege nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;439.?

Promiflîo Euangelîj quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;565.»

Promiflîo pendens ex conditione legis incerta 484-33

Promiflîo noui teftamend non pendet ex conditione legis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;488 29

Promifsiü bonorum corporalium generalis eft

412.26

Promiflîo bonorum æternorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;412.6

PromifTio bonorum corporlium intelligcnda eft cum cxceptione crucis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;412.31

Promiflîo édita eft deprecantc filio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107,40

Promifsio gratiæ facit diferimen inter legem Si

Ethnicos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107.9

Promifflones corporales additæfunt bonis operi bus propter quincp caufas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;176.11

PrædiAiones præcepta amp;nbsp;promifliones de c! ucc 15225

Præiudicium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;419-34

Præmia tribuuntur pijs qui benefacîunt dodoribus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;502.3

Præfentia Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;616.31

PræfentiaDei in Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;245-22

Præfentia Dei quomodo confpiciatur 113.42

Præfentia fpccialis qua Deus eft in beads 346.1.7

Præfentia uniuerfalis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;345.40

Præfentia in filio quæ eft unio pcrfonalis 346.12

Promifsiones legis utiles amp;nbsp;ratæ per Euangelium

489.32

Promifsionibus corporalibus debet præluccrc fidesde ætetnis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;101,2

Promulgatio legis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;321.29

Prophetans nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;281.12

Prophetia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;264.24,265,1,280.29

Prophetia fit analoga fidei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180.43

ProphctiæcefTabunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;272.10

Prophetis amp;nbsp;Apoftolis non minus credendum

quamipfîDeo concionanti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51.37

Propiciatorium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179,?

Præftandum in omnibus offîcijs ut fideles fimus 3961

Præftigiæ de refurrediOhe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^95«25

Præcatio ante agonem Chrifti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;157.10

Prebere membra arma iufticiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;131.26

Presbyterum duplex honor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;203.22

Primus ufus legis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ti.yj

Primum diferimen minifterij legis amp;nbsp;Euangelrj 306'quot;. 45

Primum præceptum omnibus bonis corporali-um anteferendum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194-42

Pri mi parentes per Cliriftum iuftificati nbsp;nbsp;nbsp;566.18

Propofitiodeluftificatione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87.6

Propofîtionis confirmatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99.42

Propofitiones Ecclefia errat, Ecclefia eft columna

ueritatis funt fyncchdoche nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;400.40

Proprium diledionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;268.34

Propter Ecclefiam feruatur coelum amp;nbsp;terra 337, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»r-

•Tt^otT'QTroXK^ia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70.33.270.21

'n^ocrwTroXH-l-ia eft iniufta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;420.7

'7l^oo'U7rO'yjalt;ê2« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17.13

Pleudoprophetæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5862

Furæ manus non pollutæ malo propofito 686.2

Prior ad Gorinthios

Priuata amp;nbsp;publica lectio mandatur à Paulo 414.

41.

Produs

Præconia de fide in Paulo non hypcrbolicc acci-

picnda

Profunditas

Prohibitio coniugij dodrina dæmoniorum 590.

lO.

Væamp;ubi fit Ecclefia

. Quae membra in omni diiputatione fint

præcipua

Quæ opera facienda fint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;174.I7

Quæ opiniones in' traditionibus impiæ 497.

2$

Quæ peccata fint rcliqua in fandisjquæexcutnnt

Spiritum fanduna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44ïgt;i2

* y Qu»


-ocr page 48-

IHDEX.

Quæ propria fint mi'niftcrq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;402.8

(Quae præfunt ) cxcludit alienos magiftratus 182. ?î Quærere remedia iniufia eft tentare Deum 241.

p.

Quæfiio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2?i.io

Quaeftio de mulieribus non uelatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zy^.ï

Quaeftio depotcftatibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;186.27

Quæfiio de dignitatc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;160.12

Quæfiio omnium fanftorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lys.zo

Quæfiio de particiilaritatc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;160.21

Quæfiio de legibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;186.10

Quæfiioncs de noua obedientia y6i. 42.629.42 Quæftioncs de fide amp;nbsp;fpc

C^iæftiones de Synodis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;709.^0

Qua in re ludæi præfient gentibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6.21

Qualis fuerit ante lapfum coniundio cum uno capitc, quæ fit fada auulfio, amp;nbsp;quomodo rur-fus fiat copulatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;??9.i8

Qualis fit Ecclcfia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171.10

Qualis obedientia fît in renatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î'62.4?

Qualem conueniat efle Epifcopum

C^uando intelligantur uocabula fidei,Gratiæ, lu-ftificationis Sic. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î77-?î

Quando Si per quem detur Spiritus fanâus 97.

?8.

C^antitas mcnfîs Synodici nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;498.17

Qua norma iudicandi firtt impoftores jyz.zö Quare Deus différât pœnas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70.2

Quare Deus fuos caftiget nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74?.i9

Qua re motus Paulus fcripferit Epiftolam ad Ro

manos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.41

(^are mediatorem oportucrit eflè Deum amp;nbsp;hominem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;384.27

Qiiarc libertas in uoluntate fît reliqua 802.6 Quatenus uita æterna fît merces nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;479.28

Qiiatenusliceat gloriari nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;314.21

Quatenus fimus liberi à lege Ï87.50.479.19 Quatenus gentium legibus utendum 35.12 Quatuor modi præfentiæ Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;347.39

(Quatuor caufæ propter quas Deus tradidit pro-mifsiones corporales nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;413.3

(^atuor caufæ cur Paulus facial mentionem of-fierj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;72.16

C^atuor Epiicopi officia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;683.41

Quatuor uirtutes neceflâriæ in gubernationc 27c.

30.

(^atuorproprietates mediatoris 384.7 Quatuor in iudicijs de dodrina confîderanda 289.16

Quatuor ingentes errotes Romani Epifeopi 461.1

Quemadmodum differunt pecceatum Si pœna: Ita differunt lufiicia originalis Si dona addita 673.17 Quibus de caufis Chrifius fit fummus facerdos fc cundum utramcp naturam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;476.11

Quibus hominibus præcipuè delcdentur potentes

Quicquid non eft ex fide peccatum eft

Quid cogitandum in ucra inuocatione Quidaccidat non glorificantibus Deum 7.19 Qui debeant docere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;291.29

Qui falfa dogmata pertinaciter retinent non funt ciues ueræ Ecclefiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;799.47

(^inque quæftiones de noua obedientia 446. 33.

Qui non tribuant gloriam Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63.31

Quomodo Chriftus nos liberauerit à Lege 470.

41

Quomodo Chrifius impleat quod deeftafflidio nibus nofiris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;327.17

Quomodo Chriftus, quomodo item Spiritus fandus fît interpcllator nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17-3.2?

C^omodo liberemur à iudicio Icgis 767.18.494.

33.

Quomodo fiat conuerfîo amp;nbsp;reconciliatio 46.3 Quomodo fe probet homo

Quomodo feiamus nos Deo curaè efle

Quomodo placeat noua obedientia nbsp;nbsp;nbsp;i74.4î

Quomodo iudicatum ualeat in Ecdefîa 291.

20.

Quomodo exufeitentur dona in renatis 424.42 Quomodo fiat regeneratio

Quomodo fide efficiantur confeientiæ tranquil-læ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;440.21

Quomodo fimus liberi à Decalogo 491.38

RAptusintertium Cœlum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;310.32

Ratio hortatur ad optima nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;719.16

Rcatus comprehenditur in definitione peccati

apud lohannem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144.35

Recens deprauatio de fide præparante nbsp;nbsp;nbsp;379.21

Rechabitæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;726.30

Reconciliati poffuntlal^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;239,19.243.39

Reconciliatio non propagatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;123.16

Redemtor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;172,41

Refutatioantinomorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;233.38

Refutatio erroris donatiftarum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;396.24

Refutatio obiedionis de Idolo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;270’30

Refutatio erroris Ofîandri

Refutatio aliquot argumentorum 102.21 Refutatio erroris de tribus legibus

Regnum Chrifti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;702.13.600.32

Regnum patris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;297.42

Regnum Dei Si. Chrifti idem eft ièd modus di-ffert

Regula Euangelium non abolet politias 182.21 Regula Pauli de obedientia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;382.27

Régula contra Antinomos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177.24

Regula ex definitione Regni Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;197.28

Regula contra fanaticos fpiritus de ordine politi»

CO Si alfjs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;410.Z

Regula in omni gubernatione neceflâria 220» 17« Regula communis pertinens ad totius uitæ gu-bernationem in omnibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;413.59

Regulæde coniugio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;228.28

Regulæ duæ de moderando ufu libertatis 197.42 Rerjcientes feripta Prophctica Si Apoftolica non funi Ecclcfia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;797.42

Reliqiii


-ocr page 49-

IK S) EX.


Reliqui in hac uita etiam refurgent Reliquiæfandorum nOnadorandæ


298.37

721.24


Remifsiopecéatórum comprchendi'tur inuoca-


Sacrificiorum ufiis Sacrificia tuxafisne« Sacrificia Aaron ïnvritvit«


bulo luftificàtionis


129.8

37014


442.20


Refnifsio culpæ à remifsionc 'pœnarum huius ui


Sal,id cRjUcrbum Dei accommodatüm 564.


tæ difccmenda


Rcmifsio peccatorum amp;nbsp;uiuilïcatio coniungun-


Salomon de filio Dei Salus


44.

602.?

190.2


turin hacuita


45'6.??


Remifsio peccatorum accipitur propter Chri« ftum non propter noftram efiumerationem


Salutationum exempla in Paulo quid oftendant


aucconfefsionem


Remifsionem peccatorum dari gratis propter fi-lium Dei, fola fidé, propofitio explicata amp;


Samofatenus

Samofatenus de Äoy«


367.7

82.?

290.58


certa


4401


Renatus etfi fit templumDei,tarnen placet tantum


propter ChriftAm Renatus iufttis fola fide


Samofatenus corrumpit didum Iohannis : In principioamp;’c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;242.4t

SandificatiophrafiHebræa caftitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;387.24

Sandificatio amp;nbsp;uiuificatio funt opus Dei 379.46.


îSo.ix

618.11


Sandi non inuocandi Sandi,id eft,conuerfi


Renatus eft amicus Dei propter Mediatorem

666.17

Renati agnofeaht femper fc placere Deo propter


61927 Î4O.1Ï


Sandi agnofcant propriam infirmitatem amp;: fide


Chriftum

Rcnati in uifibili Ecclefia

Renati non funt adu réi


4î«.?

6?6,i6

lt;44-40


accédant ad Deum

Sandificari uirum infidelem quid Sandorum infirmitas Sapientiacarnalis


448.18


609.4?

313.58


Renati etiam in hac corrüptionc naturæ non pof-funt legi Dei fatisfacerc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;773-22

Renouari mente quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179-44

Reputatio luftitiæ pendet ex fola promifsionc


Sapientiahumana intuetur Mofifaciem uelatam 49.57 Sapientia amp;nbsp;uoluntas Dei in uerbo efiexprefta 437-7 Sapientia Ecclefiæ difeernenda à pob'tica Sf phi


Res bonæ in aduerfis

Res extra Spiritum non funt alien» Reteda facie Cerncrc gloriam Dei Reuclatio


485.1

114.6

410.10

117.11

282.48


lofophica


5-6.17


Sapiéntcs offenduntur deformi ipecic Ecclefiæ


Satisfadio

Satisfadio uctus


400.26

717.4

519.26


Reuerentiam cognati fanguinis DEVS fanxit

229.7

Reuerentiæ multi funt gradüs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;418.57

Refufeitatio fit immediate per filium ' nbsp;nbsp;nbsp;lt;47.9

Riciusludaizans nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;487.11

Ritus difeernens cocnam Domini à Prophana

247.24

Ritus Cccnæ Domini noneftfacrificium 278.28 Ritus baptizandi campanas ueri Baptifmi con-


Satisfadiones Canonicac quaré inftitutæ 742.^9


Satisfadiones Canontcæ


Satisfadiones publie» Saul uere iuftus fuit Scandalum unde Scandalum Pharifaicum Scandalum datum


716.8

72^-4

718.19

244.14 194-19 194-28

i97-ilt;


Scandalum uitandum in rebus indifferentibus


tu tneiia eft

Ritus ordinationis Papifticæ


677.7 794-38


ACerdos


p2.?6


Scandali fpecies

Scelera fecuta lapfum Dauidis

Scientia

Scholafticorum Thcologorum error


194-27

197.20

282.4?

469.19


OSacerdotesagunt medicos fpirituales 717.28 Sacramentumquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10.26.624,2?

Sacrartientum uerbum inuifibilc 248.45 Sacramentum non eft inftitutum ad circumgefta«


Scholae bene conftitutæ præcipuum ornamen-


tum ciuicatis


685.tt


Scholae non tantum funt feminaria Ecclefiæ ue-


tionem

Sacratnenta funt figilla


Ö4t.i7

IO6.?2


Sacramcnta illovumcÇ legitimus ufusfecundurft fignum quo Catholica Ecclefia dinofcitur


' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;712.1

Sacramentorum finis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;602.52.106,11

Sacrificium quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;178.45.202.29,605,5

Sacrificium propitiatörium unum


rumetiam fontes humaniiatis

Scortatio

Scripta Prophetica amp;nbsp;Apoftolica ccrta

Scriptura non eft ambigua

Scriptura non incerta

Scurra


Saci'ificii fpccies

Sacrificia amp;nbsp;ceremoniælfracliticæ populum ilium ab Ethnicinis

Sacrificium Spiritus


713.34 179.Ï difeernebant

370.27

610,40


Secundus ufus legis Secundum carnem uiuere Secundum fpiritüm efic Secundum diferimen miniflerij iq


687-14 227.44 62i.?6 290.21

I 5-02.42 364.1 77.36 194 19.10


legis amp;nbsp;Euangc-

507.18


Secundi cap,ad Golofienfes argumentum 5.27.57 Sccuri


-ocr page 50-

mi) EX,

Securiarccnt Deum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;247-44

Segregatusquidfignificct nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p.^o

Scinidtameter honrontis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47Î.27

Semper eft fytura aliqua Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43230

Semper funt aliqui elefti amp;nbsp;hi funt in coctu uoca-torum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;432.41

Senfus carnis quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141.J8

Senfus carnis mors eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19.14

Senfus Spiritus uita eft S'pax nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19.40

Senfus confolationis eft teftimonium praefentiæ

Spiritus fantfti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6i5',4O

Sententia dieSi- Lex fpiritualis eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y, jz

Sententia Pauli cum inquit iuftißcamur gratis

42.21

Sententiæ multorum funt confeflio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;403.2?

Sermo Chrifti habiter in uobts zo9.3i.35-7 29

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sermo Propheticus Qi Apoftolicus,id eft,Filius

Dei fit iudex in Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;793-18

Seruetus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;786-10

Seruitus confeientiae nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;227.34

Seruire in nouitate fpiritus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;133,7

Signafunt nerui publicorum congrefluum 249.

10.

Signa cur additapromifsioni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;249.1

Signa demonftrantia ueram Ecclefiam gt;79.31

Signa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;202.27

Significata uocabuli iufticia duo in politijs 79.1

Spiritus compundionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27.i8.170.x9

Spiritus gratiæ amp;prccum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;301.27

Spiritus intelligentes creati funt fine lege peccato, fed Diaboli libera uoluntate peccarunt 436,16

Spiritus interpellât pro nobis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I73-17

Spiritus modeftiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;426.22

Spiritus potens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;427.2?

Spiritus fandus datur in cogitationc promifsio-nis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;173-12

Spiritus làndus quomodo detur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;142.24

Spiritus fandus commune donum omnium fan-dorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;262.22

Spiritus fandus eiet in corde motus congruentes

' Legi Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;444 ?6

Spiritus fandus in fpecie columbæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;771.28

Spiritus fandus cur detur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?19.27

Spiritus fandus non eft in his qui non retinent fundamentum fidei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;802,31

Spiritus fandus eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;614.40

Spiritus fandus quomodo detur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;802 22

Spiritus fandus non eft in his qui delinquunt con tra confeientiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;777-9

Spiritus fandi teftimonium in nobis 288.30

Status médius inter tyrannidem amp;nbsp;democratiam in Ecclefia necefiarius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;709.1

Status monafteriorum in Germania nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;831.17

Staphili impietas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;613.29

Stenckfeldius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;343-21

Significatie claufulæ Amen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;284.14

Similitude de lute nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;163.31

Similitude Ceremoniarum humanarum non eft

necelTaria ad unitatem Ecclefiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;460.7

Similitndofumtaàfecundo coniugio 123.10

Similitude ædifîcrj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;289.6

Simplicitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;313-47

Simulata uanitas aut Diabolica illufio 343.1

Sinceritas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;223.19

Singulis oftendenda confefsio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;291,41

“ Singuli debent membra fieri uerx Ecclefiæ 179.

, 7«

Pauli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;310,18

Sola fide iuftificamur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;474-8

Sola fide iuftificamur quomodo intelligcndum 478- 27

Solutie argumenti Adami nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4o-37

Somnus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189-44

etixjjpopmodcfius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;397.2

crw^pocrewx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;389.17

c'w4)poa'cwH§ uocabulum in iermonc Apoftolico quid fignificet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;427-4

cnaTaAw(5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;417-47

Speculum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;273.40

Spei definitie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;112.42.117.28.171-18

Spes non confundit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;116.24

Spes uitæ ætcrnæ in pecnis retinenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;276.2?

Spes quæ regitur promifsione diuina certa eft

277.3lt;S

Spes futuri boni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171.38

Spiritus quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141.27.?O6.?7.319.9

Spiritus diledionis erga D E V M amp;nbsp;homines 427.40

Spiritus ducit non répugnantes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;146.30

Stenckfeldius abducit homines à pubh'co mini-fterio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6o8«44

Stenckfeldius ridet cfFicaciam uerbi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199-27

Stenckfeldrj fententia de minifterio Euangelii

Stenckfeldrj error nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;169,22.783.37

StenckfeldiJ impietas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;623.39

Stenckfeldiani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;607,2?

Stephanus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;261.10

Sterilitas fub claudio Imperatore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;204.4

Stipulæ pontificiorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;218.39

sjKVia/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;418.11

Stoica «Traßfla fallä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49917

Stoica ncceflitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;787.40

Stoicorum errores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66,28.708.2

sopyai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66.21

Studium Qi precatio præmuniunt nosaduerfus corruptclas dodrinæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;208.40

Sub gratia elfe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17.4

Sub peccato elle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77»42

Summa primi d^fecundi capitis ad Corinthios 217.33

Summa dodrinæ de iuftificatione expofita exem plis Noam 8i Dauid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40.18

Summa quarti capitis Epiftolæ prions ad Timo-theum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;406.30

Summa EuangeliJ recitatur à Paulo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;376.24

Summa Propheticæ ôi Apoftolicæ feripturæ 799-7

Summa primi capitis ad Coloflènfes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;326.19

Summa dodrinæ Chriftianæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;617.1

Superbia quid fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;268.16.371.1

Superbia cardinalis Eboracenfis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;268.31

Sufpicio ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;269.44

Symbola

i

-ocr page 51-

Symbola centra præftîgiatores tradha funt giy.^î


Symboli rccitatio credo Ecclefiam. amp;c. teftatur præccptum Deiefle ,qu«rendam cfTe ueram Ecclefiam

cti/XTtaßaaintelledus amp;nbsp;fenfus o-tWcUtfottcuvn!?


Theologi intcrtipefiiuèPhilofopharttès 477 4?


Thomas Monctarius .


i85.i8


Thomæ amp;nbsp;Oliandri intcrpretationes uorabuli


Synodus Bononienfis

Synodi generales pofliint errarc bynonima quæ pariter fignificant rem 1 ex rerum natura uel piaculum


793.31

712.22 69.3

768.41 737-41 tollendam

221


luftificari


41ÎÏ9


Threni amp;nbsp;dominationes gubernadonem fignifi-


cant in coclo amp;nbsp;in terra Timor filialis Timorferuilis


??7.;4

4Î.I4

427.12


TOta diuiniias conten't caput ferpentis immedia -


te per Mediatorcm

Tota lexfignificabat Chriftum Trachea an potus caufafada


296.28

9Î.ÎC)

498.17


TAntum in uera Ecclefia uerus Deus agnofei-turamp; inuocatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;407.7

Tecelius impurus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;238-34

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33.39

Tempora Apoftolorumqualia fiierint 224.13 Tempora uicina Apoftolis eciam habuerunt tur-


Traditiones human« non funt cultus Dei 49'y

40


dis præceptis diuinis


Ï97Î4


Traditiones humanæ in Ecclefia quatenus prO'


bandæ


piffimas fedas Tentarc Deum Tentatio Diabolica Tentatiohumana Tentatio dcdignitate ^£osu:yë(»


Terræ forma Tcrtiusufus Icgis


431.9 241.22

244.26.

■244.38 y45.11.624.11

' 67.37 717.31 yn.28 77-47


Traditiones human« cur amp;nbsp;quomodo habeant

Spiritum fapienti« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;374-.6

Traditionum amp;nbsp;Becalogi operà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yn.^î

Tres admonitiones de Ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;161.6

Tres peifon« intuend« cum cogitamus de Iiifti-


Tcitium caput ad Coloffenfes quid contineat


Tcflamentum quid Teftamcntum uetus Tellamentum nouum


Î.^V7.i6

ay8.9

2y8.i4


ficatione

Tres uiri in Babylont

Tres ufus Ifgis

Trcsuirtutes théologie«

Tria in iuftificatione comprehenduntur

Tria genera operum in homines


142.30

180.7

77.17

274.^9

627.Î

151.39


1 lia membra Paulinxdifputationisprxcipua4?


Teftimonium Spiritus fandi iniîngulorum cor-


dibus


4^8.28


Triplex finis cocne Dominicæ Triplex ufus legis inrenads Triplex iufiicia


Î47-Ï2 474«


Telhmonium firmiffimum fidem effe fiduciam

Rom.4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47-16

Teftimonia Ecclcfix audienda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;290.31

Teftimoniaprobantia elTe prouidenttam 62.22 Teftimoniaueteris Ecclefi« de Mifla amp;nbsp;baptifmo


TriumuiratusRomani Conftïntinopolitani amp;' A-lexandrini Epifeopi


infantum


Tcfti monia uetera de nomine Rcdemioris 4ygt;.^'9


Tulit uafa iræ

Typus de Moyfi facie uelata Tyranni haercnc in pccnis Tyrannis inimica Eccleamp;e


374.17 ï6î.lX

32C.27

187.17

lt;84.44


Teftimoniadeduratione Ecclefiæ


4V88O


484-17

Teftimonia de efficacia Eiiangelq

Teftimonia qu« oftendunt Ecclefi« dodrrnam folam efie ueram contra reiiquas profeflioncs ingencre humano nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;407.38

Teftimoniaantiquitatis quomodo fintaccipien-da

Teftimonia quod filius fit natura Deus 337.39

Teftimonia qu« adfirmant ordincm politicum

efle opus Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;183.20

Teftimonia quod Deus per minifterium Euan-gelijfitefficax

Teftimonia pr«cipientia de ordinc dodfin« 362.6 Teftimonia Spiritus fandi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;263.20

Thammcrus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;208.30.773.37

Thammerus transformatEuangcIium in Ethnicas allegorias

Thammeri rabie« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;607.18

VAticinium de ruinaEcclefi«gentiurfi 172.19 Vaticinium probans non efle abiedos lud« os

Vaticinia de regnis quibus refpondet cuentus

408 18

Veliim quomodo aboleatur perCliriftum32O.4o

Venundatus fub peccatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;136.28

Vera dodrina de iufticia fidei poft conuerfionem 44.21 Vera Ecclefia fuperatur multitudme amp;nbsp;fplendorc ab altera parte dominante nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;401.27

Vera dodrina quomodo fit obruta 762.8

Vera inubcatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;798.19

Vera Dei inuocatio non impedienda 686 40

Verbum «f0oTT/ji0p compleditur diligentiam rede docendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;431.28

Verbum iuftificandi quomodo intelligendum

778 3lt;

Verbum


-ocr page 52-

X

Verbum 'nrucpMTit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4zz.2;

Verbum habitandi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;529.18

Verbum ava^oTTopep nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;424.57

Verbum azroTO-^äf)^^

Verbum ^pia^Béuw

Verbum i7siyvlt;ia-o}i.ÿlt

Verbum fperandi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201.19

Verbum exundat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*^4.51

Verbo uocaii adeß 2.óy@^ fillus Dei

Veritas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;225.17

Veritas quam genres in iniußieia detinenc quae

ßc

Verifruduspeenitentiae

Veri amp;nbsp;æterni cultus Dei

Verum (ignlfîcatum uocabuli iußißcari apud

Paulum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;445.2S

Verus Deus quis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;779 ^0

Veteres quare Mifläm nominent Sacrißeium 829.

•'

Vetusteßamentum lex eß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;490.54

Vetus amp;nbsp;nouus homo Paulo quid ßgnißccc 560.

14

Vetus homo quid

Via quid fignificet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;562.50

Vicium harrens in natura

Vicia feurrilitatis amp;nbsp;infulfitat« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;565.42

Vicia oppofita modefiiae nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;589.40

Vuicelius

Vidus debeturEuangelij miniflri« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;257.52

Vidcreperfpeculum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;275.56

Videre facie ad faciem

Vigiliae nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189.46

Vinculum caritatis amp;nbsp;pacis tertianotaEcclefiæ

717.20

Vindida opus Dei

Vindidaquibus prohibita

Violate traditioncs humanas extra caTam fcan-dali non cß peccatum mortale nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;461.10

Vir prior mulierc

Virtutes in litigatore fando nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;225.59

Vita æterna efi donum Dei propter Chriflum 15155

Vita uia » ueritas amp;c. efFediuc intelligenda funt 441.57

Vitiola confuetudo non eßlus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;798.57

Vitulus imitatione Aegyptiorum fadus 241.2

Viua hofiia

Viuere fine lege nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17,16.154.4

Viuificatio quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;126.42

Viuificationem Paulus tribuit refurredioni Chri

ßi

Vnaefilex moralis ^unapromiiTiorcmiiTionis peccatorutn

Vna lex moralis æterna,quae efi iudicium Dei ad-uerfus peccatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;459.t5

Vnica mors filrj Dei efi iatisfadio quæ meruit re • mifsionem culpæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;742.24

Vnicus filius Dei deprecator Si redemtor 459»

Vniuerfalis particula opponenda imaginationi particularitatis

Vniuerfaliafuntamp; mandatum de conuerfione St. promiflio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;577.16

VnitasEcclefiæquainre confifiat 747.7

Vnum genus negantium aperte articulum ali* quern fidei

Vnus Deus quis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;257.24

Vnus mediator confiirutus

Vnusquis($ fe ad ueram Ecclefiam tanquam membrum adiungat

Vocabulum corporaliter fignificat peribnaliter

347.5?

Vocabulum perfedio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;561.22

Vocabulum fapientiæ quid moneat 529.55

Vocabulum -n^ocrMTroÀH J-ia ex Hebræo fumtum efi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;551.55 nbsp;.

Vocabulum lufiificatio quid compledatur 445.

Vocabula remifsionis peccatorum 8( réconcilia-tionis perfpicuè à Paulo coniunguntur 441. j

Vocabula debiti Qi necefiîtatis quidfignificcnt

447.27

Vocatio duplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;591. j

Vocatio per homines fada placet Deo 594.41 Vocatio in noftrisEcclefijs quomodofiat 592.56 Vocatio mediata quæ fit per homines nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;591.56

Vocationum in Ecclefia diilimilitudo nbsp;nbsp;nbsp;72.40

Voluntas hominis captiua fatanæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;724.«

Voluptas non eft finis hominis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;487,51

Votum contra mandatum Dei fadum efiirriturn

749.50

Vota monafiica funt idolatrica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;417.19

Vox Euangelt} propria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;577.25

Vox Euangelrj 4. oifert nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;570.14

Vfus creaturarum fit fandus per uerbum Dei

410.54

Vfus liber TO/J «Aatïsópamp;sp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;496.25

Vfus uocabuli benediccrc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;247.5

Vfus uocabuli perfedus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;550.56

Vtrac^ concio pccnitcntiæamp; remifiionis pecca« torumefi uniuerfalis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;86.21552.24

Vtracp propofitio efi uera Fide fumus iufti, Qc in iufio noua obedientia efi necelTaria 586.51

Zelus cum errorc coniundus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167.5


-ocr page 53-

-ocr page 54-

-ocr page 55-

DISPOSITIO ORATIO.'

NIS, IN EPISTOLA P A V.L I AD ROMANOS,

PHILIPPI MELAnthOHIS,

clarissimo viro d, hermanno,

Kop-Æ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SiOMino

N P H I L I P P V S melanthon S.

WIDAM IH LECT lOHE HOC AGWNT r N H M, KT IN S I C H E S Jententias excerpant, non hocfiudent, quot;^it totam caufam quamcunq^ le* ^unt, animo eompleblantur. rerùm, lit inflatua diftebia, neq^^ de totius opeiis pulcritudine, ne^ de partium fimmetria iudicaripotefi,ita nul* hus autoris fententiam re^è perfiiciet,fi quis non co^^nouerit totum au* toiem. Et ft^pe fit,ht fragmenta a reliquo auulfa corpore,deprauentur,


nec accipiantur iuxta autorum holuntatem. Erodefi i^itur in hnaquaq^ re didputationes intégras animo compleEii atq tenere .Cùm autem Epißola ad Eomanospr^cipuum do* Erin^^ Chrifiianie locum traEet, ac heluti methodum hniuerficp. friptur^ continent, non fat is efl,lmum ittque ait er um ex illa herficulum decerpere. Tota legenda eft, er conß* derandtim, quomodo omnes inter ft partes, omnia membra colxereant, atque confientia'nt, er henanda certa, perpétua, i^^fimplex fiententia .Apoftoli, ht bona mentes de maximis rebus certo doceantur. .Ad earn rem conducet ordinem orationis noffe, er aro-umento* rum locos, quafi notas, ht a^nofei poßint. E^o ifitur in hac Epiftola totius feriem dilputationis breuiter oftendi. Quos adcaufiam aditusfaciat Eaulus, hbiproponat,quo* modo confirmetpropoßtionem, locos etiam ar^^umentorum propemodum diaito indicaut, admonui hbi in caufa commoretur,hbipauliSper a caufa diftedat. Elac nifi hiderit Le*

^or non poter it adfiqui certam autoris fintentiam. Ac defiderari ture diligentia, non tantum in recentioribus/ed etiam in '}}eteribus poteß:, qui cùm in enarratione huius EpifioU non attenderint orationis didpofitioneni,altcubi tanquam lyia lap/i, à ''Doluntate autoris aberrarunt, nbsp;nbsp;Sed me fortaße nonnulli ridebunt, quod orationem Eauli, ad ynib

^aria dicendipr^ecepta exi^am. K?rum res loquitur ipja, nonßne certa ratione dißu-taße A'poßolum. TSLam, l^t fuent illiteratus, tarnen omnesßani at^ in^enioß homines in dicendo rationem aliquam adhibent, lit auditorem ordtne de re doceant, ne quid te^^ mere admißceant alienum a caußa. nbsp;nbsp;Concehdant faltem communemßenßum Eaulo, ß qui

triuialem dobirinam adimunt, Ebam ^t maximè defuerit ei ilia pars artis, quec continet Elocutionem, tarnen inuentionem ac dißoßtionem, qu^e non tarn doblrin^e, qudm medi=‘ ocrts cuiußdam prudentiiCßint, concedi ei necejße eß. Tametß qu^edam etiam not^e li--beralis doblrin(e in oratione Eauli comparent,qtue indicant eum hos artes, quibuspuerilis lt;^t(cs inßituitur ad bene dicendum, degußajß: 'yierbis enim ytitur erß^uris multis^rlt;£= (^am doErinam redolentibus, neeßne arte ratiocinatur. TSLam (sr définitprudenter, lt;7* ddi^enter quierit caußas, fontes earum rerum , quas trablat, er* quot;Pidet ea qtu ob^ fin^ulari artißeio alias tollit, alias mitigat. Efi er hoe ab artefumtum, quod ar^umentis addit epilo^os ,non ociofos, fed afiebluum plenos ,ac '}gt;ehementiores illos motus,quos'y)ocantTvl(iiv,tempeßiue mificet lenioribus afieblibus, qui hocantur «9«, in qutbus mirtficè lialet, E^o ifitur non modo inuentionis er* dijpoßtionis laudern

eï con=

4. ^ozz?. Phil,

-ocr page 56-

Ë^ISTOL^

ei enneeJo, feJquanJam etiäm P-locutio^iUpartem triluo. TSLam tn ^Jcrbis quodJam poiu dus ejl, nbsp;nbsp;ele^antia qutedam, l)erum aj^ergit interdum hebraijmos qui reliquis lunii»

nibus'Verborum o^iciunt. ' ^d b^ec deeJt compoßtio ,qudmßc '})ocant} boe eßt ratio texendarum periodorum,quie quia ad abßluenda membra fententiarum lisr ar^umento= rumconducît,muîtum momentißolet adperßneuitatem orationis a^erre. ^tßlt;£pelon= ^ius iuflofluit oratio ^ault, quia non efl aflricta periodis. Inrerdum argumentum, quot;laelutpwïElo defignat, duobus aut tribus tantum 'ï)erbis, ita relinquitur imperfeEia, quaß mutila ßententia. Talis folet ejje flermo eorum qui compofltionemne^li^unt, prteflertim fl breuitatem ament, it efl eernere in Saluflq orationibus. Kidemus autemJPaulum peneTJbucydideo more,breui extli, confragoflo^enere oratio« nis l)ti, quæ qutdem plus aliquanto lucis baberet in tanta breuitate,fi

acceßißßet altqua compofltionis cura, Sed faciam finem,

Tibi autem ^enerofè comes banc fœturam dedicaui, lgt;t â me pi^nus aliquod meæ in te ob« feruantice baberes. J^ale^

Spine ,Anno,

M S), XXIX.

-ocr page 57-

ARGVMENTVM EPP ’

STOLAE PAVLI AD ROMANOS.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LD Ë PëODëSË t H Vi^irEËSÆ SCËlËTr-RÆ. ËECTIONE

IÄ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cjiiod duplex fit luftkia» Altera eft poï/tka, fie enfin

'caufa uocabimus, curn opera bona^feu ciuib'ajratio hu* Necuidet aliam luftkiam ullam Humana ratio, iudicat eiufmodi opera fufficere corani Deo ad iuftificatio nem,Nec cultum Dei alium uUum exiftimat,nifi opera ilia ciui lia præflare, non furari, non oceidere, non mentiri, non mœchari, obtempe^ rare magiftratibus, moderari iioluptates ♦ Et talibus operibus ftatuic placariiram Dei* Intereanon uidet immunditiem cordishumani,quod uacat metu Deijfîducia erga Deum, ôô habet concupilcentiam omnis generis ma* los affèdus» Semper igitur diflenfio fuit pfis cum mundo* Pq aliam quandam iufticiam præter illam hypocrifin operum docent.Mundus contra ita défendit Hypocrifin operum, ut doceat ilia opera placare iram Dei luftificare coram Deo. At Euangelium longe aliam iufticiam oEendit^quc uocatur iufticia. fîdefi Nam Euangelium docet Chriftum filium Dei pro nobis datum cHè^Só iufti* ciam coram Deoefîè,credcrequôd peccata noftra propter Chriftum nobis condonentur,ièu quód propterChriftum recipiamur in gratiam patris.Jnte* rea arguit noftra peccata, èc non tantum externa delida, led etiam immundi* tiem cordis damnat* Oftendit humanumcor uacuumefte metu Dei,uacuum fiducia erga Deum*Oftendit turpitudinem concupiicentiæ flagrantis in mem* bris noftris, Itaq? negat nos poffe placare iram Dei hypocrifi noftrorum ope* rum,amp; aliam iufticiam prorfus arcana,amp; incognitam mundo nobis monftrat uidelicet cam,quam Paulus uocat iufticiam fidei* Atq? hæcitaconcipitur. Cum uerbo arguuntur peccata,Ôôperterrefiut corda noftra,fi in his terroribus crediderimus nobis ignofci peccata,in gratia patris nos recipi propter Chri ftûjiuxta Euangeliû* Ea fides erigit 8ó confolatur perterrefadtas metes,Ea fides eft uere iufticia coram Deo* Ea fides placat iram Dei. Nulla noftra opera pla^ care poflunt* Et cum fidem concepimus,iam uere fcimus Deo nos curæeftc, nos à Deo defendijaudemus inuocare Denm, 80 petere ÔC expeeftare auxilium, Necfine certamine contingit hæc fides* In omni uita dimicare nos oportet cum incredulitate noftra, £lt; hæfitantem confeientiam uerbo amp;nbsp;fideerigere, Hæc res prorluseft ignota mundo, qui nullam iufticiam uidet, nifi politicam, quart maxima pars hominum hanc dodlrinam irridet ac damnat non intelle* dam* Et homines philofophijfi qui uolunt uideri non abhorrere à Chriftiana pietate,tarnen fomniant Euangelium nihil docere aliud,nifi politicam iuftici* am,ficut Ariftotelis ethica docent,aut Cato,aut Phocylides, Hi lententias Icri* pturæ de iufticia fidei,uarie cauillantur èC eludunt* At fandi uiri norunt ter* ritis mentibus nullam eflè propofitam firmant confbiationem, nifi in fide* Opera noftra non pofliint confeientiam reddere tranquinam,Sicut teftatur Dauid: Non ingredieris in indicium cum feruo tuo*Cum italt;$ tanta fitdiflen* fiorationi humanæ cum Euangelio, Paulus fcripfit epiftolam ad Romanos, in qua hanc controuerfiam complexus eft,ut de loco præcipuo Chriftianædo* drinæ non tantum Romanos,fed omnes Ecclefias doceret* Nam nifi hoc loco cognito, non poteft intelligi, cur uenerit Chrifttis* Voluit igitur Paulus tan* quam methodum Euangelq proponere, Quantum autem conducat in omni

4, tom-, Pbih nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B i) dodri*

-ocr page 58-

osirio o loms

dodlnna methodum tenere,non ignorant homines mediocriter licersti Tota doótrina Chriftiana uerfatur circa hunc locum, quomodo coram Deo iuftifi«* cemur,feu quid Gc iuftidaChnG:iana,Hec dcfi'nitio caput amp;nbsp;fummaeft uniuer fædotflrinæ Chriftianæ, quare hancdefinitionem patefaciendam 8gt;C üîuftran* dam fuicepit. Hæc fatis fit hoc loco de confilio Pauli, amp;nbsp;de argumento Epifto^ ïæ dixiflè.

Proprie pertinet hæc Epiftola ad genus didacflicum, quia finis eius eftjUt doceat nos,quid fit iufticia coram Deo.Poteft tarnen ad ludiciâle genus referri quiahocquoq?ad docendum accommodatum eft. Status Epiftolæ finitiuus eft.Nam iufticia Dei definitur hoc modo.IufticiaDei eft credere,qu0d propter Chriftum recipiamur in gratiam patris,fine noftris meritis, amp;c, Vocat autem fua phrafi iufticiam Dei hanc, qua Deus reputat nos iuftos, ftu qua nos fumus iufti coram Deo,opponitur enim carnali ftu humanæ iufticiæ,quæ fie appella“ tur ab efficiente caufà, qua caro fe iuftificat, aut iuftam efficit.

Et quia Optimum interpretandi genus eft ’o/xovo/xiap oratjonis oftendere, îèriem omnium locorum, propofitionum amp;nbsp;argumentorum annotauimus, ut genuina fententia Pauli cerni poffit, intelligi quomodo confentiant inter le Xîngula membra'dilputationis. Nam eonftientiæ itamuniendælunt,utcertÔ feiant lèntentiam ftripturæ de tantis rebus, ut firma certa præfidia habeant, adquæin tentationibus lèrecipiant»

LOCI

^Xordium continet locos, quibus beneuolentia de more captaturi

EK E EO L EHTI^.

TNprioreaffèlt;ftuseft,coniun(ftusciim præconio Romanorum. Agogratias * Deo, quôd creditis. Pofteriore loco, officium defert illis, Cupiebam ad uos proficifci,utuos docercm, fed fum impeditus. Et fubiedum eft legans epi* phonema ex generalifententia ex officio Apoftoli dudtum : Græces Barbas» ris fapientibus amp;nbsp;infipientibus debitor fum. Nam boni Epiftopi pro uiribus iuxta omnes diftere cupientes,adiuuare debent, attemperare fè captui difeen tium,Aliter traélandi fiht imbecilles,aliter ifti quos apparet cfie fîrmiores.

JTTEmi 0.

t7 S T amp;nbsp;additus locus âttentionis ab Euangelij dignitate. Non pudet me Eu»* ■’-^angelr},tametfimundusoderit,aut alpernetur, Quam fententiam confir-matio feu oüTioAoyîafequitur, quia Euangelium eft potentiaDei, id eft, per Eu» angelium Deus eft effîcax, mouet corda ad credendum, 8C earn fidem imputât pro iufticia. Et addica eft eius rationis comprobatio ex definitione Euangelrj, nam Euangelium docet iufticiam, quæ coram Deo iuftificat* nbsp;nbsp;Dialedlici ca*

putartiseflèdocent, relt;ftèdefinire,acdefinitioncm diligenter inculcare di» feenti, Hîc igitur memincrit ledlor quid Euangelium fit, quid in fum ma con» tineat,quis proprius, ac præcipuus Euangeltj locus fit, Ita facile intelligi potegt; rit,quomodo à lege,quomodo à Philolbphia différât. Nam Euangelium pâte* facit iufticiam fîdei, quôd coram Deo iufti habeantur, qui credunt ic propter Chriftum in gratiam recipi, Lex aliam quadam iufticiam docet,Philofophia Ciuilitatem morum tradit, procul igitur ab Euangelio diftant. Quanquamauai tem infra'DQnatur propofitio,5lt; totius dilputationis ftatus aliquantô pluribus uerbis

-ocr page 59-

yfTi ^ouyfnos.

uerbis dcmonftretur, tainen amp;nbsp;hïc exordi'o fumrnam difputationis, uelut pros ponens,brcuibus ucrbis inférait, quod Euangelium patcfaciat iuftkiam, nem« pe quód credere in Chriftumjiuftificet amp;nbsp;pacificet corda»

pides eft iufticia, Additum eft Prophetæ teftimonium, luftus ex fide uiuct, ^I^PTOSITIOKIS EX^OLITIO, ET (^{^ETETITIO.

Ç\ Via pluribus ucrbis principalem propofîtionem,quam modólcuitcrat* '^^tigit,explicabit,ideo præponitur quædam propofttio, per quam gradum ad principalem facit.Eft autem uelut ex contrario fumta.Homines natura non funtiufti,nec poftuntoperibus fuis iuftificari.Huie deinde opponit principale propofîtionem : Fideiuftificantur homines. Priorem his uerbis proponit. Eu* angelium arguit omnes homines quód hnt impij, ftu contemtores Dei pec* catores, Nam Euangelium prædicatpœnitentiamj quare ftatim initió arguit peccata.

Huie generali propofttioni eft fubieefta Rhetorica diftributio,quæ parti* tur propofitionem in membra.Gentes accufantur amp;nbsp;ludei.Hæc membra ordi* ne tradantur, Gentes non glorificaucrunt Deum. Amplificat ab effeeftibus, namimpietatis fruólus pofteapcr congeriem recenlentur,qui non glorificant Deum traduntur in reprobum ienfum^ut ruant in uaria peccatajfiant mccchi, homicidæ, fures»

r

eXT^XT S E CEN

(^Biter hoc loco inieritur occupatio,quare Paulus difeedere ab inftituta pro* '^pofitione uidetur. Diligenter autem confideret lecftor, ubi Paulus ad pro* pofitum redeat,ut perpetuum ordinem dilputationis oblcruet. Et tanquam di* fimulans egreftiones, in quas nonunquam paulifper expaciatur Apoftolus,mc minerit principalia difputationis membra,amp; det opera,ut ilia rede conneeftat coagmentet. Eft autem occupation is fententia.Quomodo arguis omnes ho* mines,cum multi apud Gentes honefte uixerint, ut Socrates, Ariftides, Cato, Pomponius Atticus,Iudpi etiam legis opera ficiunt. Videtur igitur iniufta E* uangelq uox, quód omnes fint peccatores,quód fine Euangelio nemo fit iuftifi* catus, Paulusreipondet, eos qui honeftaopera fecerunt,tarnen fuifïè hypocri« tas.Euanoelium autem arguit,non tantum externa delida,led multo magisim pura corda» Et fumta eft occafio occupationisex ilia iententia , reos elle non tantum qui faciunt, fed qui etiamfi non faciant, tarnen conièntiunt, id eft, in corde impuros adfedus habent.

Noftris temporibus quidam fimiliter diiputant aduerfus eos,qui fidei iu fticiam defendunt. Negant omnes homines natura fub peccatoefte,amp; conten* dunt quód bonis operibus iuftificari queant. Hi tantum externam amp;nbsp;efuilem iufticiam requirunt. At Euangelium oftendit corda efte impia, fine fidcjfine ti* more Dei, propterea aliam quandam iufticiam patefacit Euangelium»

Huie obiurgationi,addita eftadhortatio, qua etiam hypocritasuocatad pccnitentiam* Et ficut in locis fuaibrqs utimur comminationibus, ita Pau* lusadiecitcomminationem» Incredulis ira amp;c» Et â perfonis amplifîcatio ac* cedit, ludæos amp;nbsp;Gentes pariter iudicari, quia qui fine lege peccant, fine lege pereuntjqui in lege peccant, per legem iudicabuntur»

4, tom: Phil; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B itj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sequi*^

-ocr page 60-

6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Œ)ISTü'SiriO o TOKIS

Secjui’tur corrc(ftîo,cùm ante dîxiflèt^Gentes fine ïege peccarCjCorngit mterpvretatur id didum,Gentes habere legem in cordibus fcriptam. Et definit earn legem,conlcientiæ indicium cHe,qLiæ uel excufat uel accufat opera. Hie eus planiflîmè docet,quid fit lex naturæ,quam fie uocant in fcholis.Eft enim dicium illud naturale mentis, quod uel probat uel improbat opera,

ECCE AVTEM rv lE^ ÆES.

D Edit ad inftitutam diftributionem, alterum membrum abGIuit ,quód ^^ludæi fint impq, tametfi opera legis faciant.Etamplificat hoc membrum per congeriem multorum uitiorum,amp; per antithelcs, in quibus fignificat illos foris facere legis opera, amp;nbsp;tarnen corda immunda habere,

TEI^TIEM'.

T_JIc ueró magna difïi'cilisc^ quæftio exoritur ♦ Nam ciïm pariter condemnet Hudæos ac genres, neceflè eft q^uærere, quid conducat lex, cur ludæi popu=gt; lus Dei uocentur,Si lex non iuftifîcat,quare lata cftr'Si ludæi non præftant gen tibus, quare uocantur populus Dei Nihifne inter ludæos ac genres intereftC Inferitur igityr paucis uerbis hæc quæftio. Ad quàm bifariam refpondet. Et quod mirerisjuidentur refponfiones inter le pugnare. PrimiTmait,ludgos mul turn prgftare gentibus, Deinde uelut retradansproximam fententiam inquif, ludæi nihil præftant gentibus.

Sed intelligemus has fêntentias non pugnare inter fè,fi confiderauerimus «bi præftent ludæi, ubi non præftcnt. Excelluntinquit,quod ad promiftïoncs attinet. Nam eft aliquid habere uerbum,ac promiftîones ad eos pertinere. Cæ* terùm nihil excellunt Iudæi,quod ad meritum attinet.Non enim iuftificantur ïùo cultu,aut operibus legis.Nondum tarnen fatis explicat hanc quæftionem, cur lata fit lex, Tantûm obiter amp;nbsp;in tranlcurfu attingit, amp;nbsp;fipnificat ludæos à gentibus feparatos efte,non ut ifto cultu mererentur iufticia, léd quia oportiùt exifterecertumaliquempopulumjinquo promiftîones de Chrifto reuelarcn* tur,in quo teftimonia de uerbo Dei manifefta amp;nbsp;certa extarent,infra Cap. f.Só cap. 7. latius exponet, quód lex non fit lata,ut iuftificet.

Obiter etiam quæftiones aliæ quædam inferuntur. Si promiftîones pergt;lt; tinent ad Iudæos,cur ram pauci credideruntfHanc quæftionem infra in cap.^»quot;' repetit.Nunc uelut intempeftiuam omittit ac properat ad principalem propo* fitionem,ne uideatur oblitus infhituti fui. Ac fane prudentia eft uidere quomo^gt; do pauliiper euagatus redeat ad propofitum.

Hk ergo recurrit ad membra diftributionis,S(S ut in Epilogo lèu conclue fîonc fieri debet, coniungit utrumq^ membrum, Omnes homines tiîm ludæi, tùm genres funt fub peccato,id eft, funt rei mortis æternæ, habent uerè peccaî» tum,contemtum Dei,amp; concupiieentiam. Nec poftumus à peccato,aut æterna morte liberari noftris operibus,aut lege. Addit teftimonia ex Pfalmo aliun« de.Etin fine eft addita propofitionis interpretatio quædam, ut intclligamus non tantum aperte flagitiofos accufari,fèd etiam illos iplbs,qui bonis operibus conantur mereri iuftificationem. Ideo inquit : Ex operibus legis non iuftifica^ tur omnis caro. Hanc fententiam in primis oportet meminiftè,quia nonnulli hune Pauli locum ciuiliter interpretari conantur, ôôdiiputant Paulum non hoc. uelle, quöd omnes homines natura fint fub peccato, led tantum acculare illos,quoruni mores aperte mali funt. Et quia magna huiusmodi multitudo

-ocr page 61-

(I^OMAKOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

cft,aiunt cum Synecdoche uti, omnes argiiere, cùm inten m aUc[ui boni ßnt, quorum mores non poffînt reprehendi,ut Pomponius AtticusjAn'ftides, hos contendunt naturæ uiribus amp;nbsp;operibus luftificarnSed Paulus banc calumiO niamréfutât,acnequis Synecdochen comminifcipoiTetjexceptionemdifèrtê répudiât, illam hominum partem reuocat ad uniuerfalempropoiïtionem; Omnes funt Rib peccato.Et qud clarior eflèt res, non de perfonis loquitur, fèd de re,quæ exceptioném uidetur parère* Ex operibus legis,inquit,nemo luftifî;: catur* Non poterat magis propriè loqui ApoftoIus.Et in tanta proprietate fer monis, tarnen quærunt ifti quod cauillentur. Hoc ipfum, inquit, quod excipis ego compledor,ego accufo,ego damno*Itacß contra Pauli ièntcntiam hoc loco Synecdochen confingunt.Sed error inde oritur, quód fbmniant in Pomponio Attico amp;nbsp;fimilibus non eflèpeccatum. Et iufticiam Dei uocant tantum ciuiles mores,non etiam requirunt noticiamDei,fidem feu fiduciam erga Deumjbre^: uiter operibus fècundæ tabulæ contenti funt,primæ tabulæoult;^?§Âôy@-'* Nor» fentiunt peccata efle in Attico, ignorationem Dei, diffiderc Deo, uacare metii Dei,confidere propria prudentia amp;c*

Accedit breuiflïma occupatio de uiu legis. Neceflè eft enim ledlori non' ftulto in mentem uenire hanc quæftionem.Quôd fi legis opera non iuftificant, cur igitur lata eft lexÇ’uidetur extreme abfurdum,legem ferre,^ legis opera non iuftifi'cant.Paulus refpondet nouam ac inauditam mundo fèntentiam ponitgt; Eexlata eft,ut per earn cognofcatur peccatum,ut arguat peccatum,non ut abos Ïeat. Porró cognoftere peccatum eft uerè terreri confpedu peccati* Nondum enim nórunt peccatum,qui non expaueftunt, Nondum enim apud fe uerè ftn* tiunt, quód Deus offènfus irafcatur. At peccatum eft,quód offèndit Deum, cui Deus fuccenfet. Sed de ufu legis infrd copiofè docebit leótorem»

STATES TOriyS ETIST0LÆ,

NjVncdemum peruenit ad principalem propofitionem,quæ eft huius totius ^epiftolæftatus. Vtautem Architeeftus totam ædifîcij formam in animo inclufa habet,amp; uidet quomodo omnes inter fe partes confentiant, Ita nos in Ie gendis grauibus diiputationibus ,omnium propofitionum at(ß argumento^ rum ferieni oportet animo compleófi. In primis autem meminiftè ftatum ne* ceflè eft, qui continet negoti) fummam, ad quem omnia argumenta tanquam ad caput rcferuntur.Et quemadmodum illi,qui iaculantur ad certum ftopum dirigunt telum,ita omnis animi cogitatio ad ftatum,uelut ad ftopum dirigen* da eft.Proinde in hac Epiftola in primis obftruandus eft hic locus, hæc princi« palis eft totius caufæ propoG'tio,hæc defînitio eft Chriftianæ iufticiæ, quód iu^ fticia fit credere,quÓd propter Chriftum in gratiam patris recipiamur , quód Chriftus fit redemtor amp;nbsp;propiciatorium,quód propter eum gratis,fine noftris meritis iuftificemur,fi credamus.

Propofitio aliquantó pluribus uerbis ueftita eft. Accedunt enim circuma« ftantiæ.Hæc iufticia quæ patefit in Euangelio, olim amp;nbsp;â Prophetis prædicata eft.Itern ex contrario. Chriftus apparuit fine lege.

Eft Ô6 hæc particula inter infignes huius Epiftolæ fententias magnopere obferuanda, quód SINE Lege reuelata fit iufticia Dei. Docet autem non ue«

B iirj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nifle

-ocr page 62-

g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!DISTOSITIO oyTIoniS

nifle Chnftû,ut legem ferret,ut per noftra opera mereremur ludiciamt Sed uc niiïè,ut gratis fine noftn's mentis credentes luflificaret» Memini fcholafti'cos anxi'è quærere,quas leges præter decalogum antea reueIatum,Chriftus tulerit. Atqui nulla noualexquærendaeft. Hîc manifeftè Paulus fèparat ab Euange* lio îesem.ac docet Chrifturn adferre lufticiam gratis fine noftris meritis,Chri« ftum non eflè legislatoremjièd redemtorem. Lex per Moifèn data eft, per Chriftum donatur remifiîo peccatorum amp;nbsp;fpiritus ßndus. Addita efl: circum^ ftantia etiam,ad quos pertineat iufticia reuelata in Euangelio.Ait enim in om^ nes,8ô Riper omnes credentes, Sc repetit prim am propofitionem, omnes pecca^« uerunt, omnes Rint uacui gloria Dei, id eft,noticia Dekfiducia erga Deum. Sumfitornamentum etiam ex typis. Chriftus eft propoficus,ut fit propiciato* rium,fed per fidem,quafi dicat,Chriftum efteuerumilludpropiciatorium, perquodpatetaditusadpatrem. Sicut apud propiciatorium in tabcrnaculo promiRrat Deus,Rauditurum eftè uotaamp;precespontificis: Sed cefibomnes propofitioniscircumftantias recitare.Non enim icribocommentarium. Cæ^ terùrn merninerit leôor propofitionis fummam, amp;nbsp;earn dialecftico morecom« prehendat.Iufticia coram Deo eft,crederc quod propter Chriftum donetur no bis fine noftris mentis iufticia,6t remiffio peccatorum. Atep hæcdefinitio eft iufticiæChriftianæ.Sicenim docendi caufauocabimus,ciîm Paulus uocetiufti ciam Dei,fcilicct,qua nos coram Deoiuftifumus,Ruquanos Deusreputatiu^ ftos.Clarius hæc intclligentur ciim definietur etiam humana iufticia feu ciuilis iufticia,quæ colligitur noftris uiribus amp;nbsp;openbus, amp;nbsp;cum fiet comparatiode* finitionum.Quantæautcm conR?lationcs in hoc loco territis conRientrjs pro# pofitæ fint, nulla uox humana pro dignitate explicare poteft, Etiamfi' defint opera,tarnen credamus nos propter Chriftum à patre in gratiam recipi grads. Nam hæc iufticia fine lege patefic^lafphemia eft in Chnftum,amp; propiciatori) prophanatio,non accipere confolationem,non crigi,oblata per Chriftum iufti* cia,fed dcfperare,quia defint nobis opera bona.Ert blafphemia eligere opera bac fpe amp;nbsp;opinione,ut per ea iuftificemur. In hanc Rntentiam Rquitur amplifi# catio,Excluia eft gloriatio.

Sumt^ eft autem amplificatio propofitionis ex finali cauG.Si opera legis lu ftifîcarent,finis operum eftèt mereri gratiam. Eftèt amp;nbsp;fiducia noftri lèu gloria# tio finis.Nunc ceftante cauia,ut aiüt,ceflàt effècftus, Operibus noftris adimitur iuftificatio.Ergo adimitur nobis fiducia noftri, amp;gloriatio. Non ideo magis meretur iuftificari loannes qu^m Magdalena, quia Joannes continenter uixit. Atqj hîc obiter repetitur propofitio : Arbitramur hominem iuftificari fide, amp;nbsp;excludit contrarium, fine operibus legis. Ad hune modum detrahit fiduciant noftris operibus,amp; fatisfaâionibus. Sequeretur enim fiducia noftri, tanquana finis,opera fi iuftificarent.

Breuis occupatio addita eft; Num abolemus legcmfNam omnibus iànis bominibus,ciîm audiunt non mereri nos operibus iufticiam, non magis loan# nem mereri iufticiâ, quàm Magdalenâmeceflèeft in mente uenire, quôd liceat turpiter uiuere, quôd lex ita aboleatur, ut peccandi licentia concedatur.Paulus breuiter refpondet ad hanc obiedionem, nam infra eadem qupftio copiofê tra# ôabitur* Imô inquitnon abolemuslegem,fed perficimus,quialexrequirit3 nobis lufticiam coram Deo. At qui in Chriftum credit, iam eft iuftus coram Deo,

-ocr page 63-

'M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3

DeOjkaBet ergo legis fînem, tametß peccatum adhuc in carnc Bæreat» Et tametii idem uerc iam agnoicit Deum,uerè ièntit Deum nobis adefle, ièruare ac defen derccredentes.HæcprimætabuIæ irnpletio eft* Item concipit omnis generis bonos affeftuSjita fècundæ tabulæ obedit, datur enim Spiritus ianftusjqui no*» nos motus in animis,8c noua opera parit*

CO NFlflMJT 10. CMF^rT IIIL ÏNomni difputatione propoßtionem fèqui debet conßrmatio, in qua expo” nuntur argumenta, quæ propoßtioni fidem faciunt* Et banc doccntium con* fuetudinem Paulus ftcutus eft.Sic igitur hoc caput legi debet,ut non diuellatur à propofitione: Semper enim oportet propofitionem ob oculos uerfari, utdia* leftica confuetudine cum argiimentis coniungatur,ea^ claudat* Nam Paulus breui genere orationis ufus eft,quare uix unquam reperias apud eum integrunr Syllogifmum,habet crebra denfa enthymcmata, quæ à leftore parum atten* to non ftatim ccrni poftunt, nifi dialeftico more diftinguantur amp;nbsp;explicentur*. Eftautemexorfus confirmationemaquadam occupatione,ut uiamfibi fterneret ad Abrahæ exemplum.ludæi enim ièntiebant Abraham circumcißo* ne amp;nbsp;alijs bonis operibus meritum cfle iufticiam.Nam cum circumcißo nomi^ natur, totus cultus intelligi debet,amp; in his etiam opera moralia* Itaque neuti« quam obfcurisuerbisaffirmât, Abraham non habuiftelaudem coram Deo propter iufticiam carnis,id eft,propter honefta opera,quæ natura fuis uiribus efticit. Coram hominibus iuftificat ciuilis iufticia,non coram DeOx

Primum argumentum ab exemplo duftuni eft, Abraham pater eft popit ïi Dei,in quo forma iuftificationis propoßta eft.’porró Abraham fide iuftifica* t LIS eft,lgitur amp;■ cæteri fide iuftificantur,non operibus* Et accedit teftimoniuni’ ex Gcnefi:Credidit Abraham Deo óó reputatum eft ei ad iufticiam.Definitio* nem colligit ex uerbis fcripturæ* Nam in facrisliterisplurimum liaient tcfti” monia fcripturæ. Nee de uoluntate Deiiudicari poteft,nifi ex uerbo Dei* Ideo conuenit allegari fcripturam bc per earn oftendi, qudd Deus pronunciet fidem elfe iufticiam noftram,quæipfi placeat. Quidam OhAo» cauillantur hune lo:* cum, amp;nbsp;difputant Paulum abuti Genefis teftimonio,quia detorqueat ad fidem' in Chriftum,c«m illic non fiat Chrifti mentio,lèd pofteritatis.Sed illi calumni” atores nihil intelligunt fidem efte,niß hiftoriæ noticiam* At feriptura uocat fi^= dem,quæ credit Deum effie placatum,propicium,quæ confidit auxilio Dci,qug audet expecT:are amp;nbsp;pofeere auxilium â Deo* Talis erat Abrahæ fides. Et fem:» per ifta fides compleftitur Chrifti noticia, qudd pater nos recipiat in gratiam* non propter noftra mérita,fed propter Chriftum. Et nôrat Abraham promiG fum fernen eftè,in quo benedicereturgentibus* Itaq^ cum laudatur fides Patru quam in corporalibus bonis exercuerunt,tarnen fomper coniungi debet fiducial gratie ac mifericordie Dei.Quomodo enim poftunt corporalia bona â Deo ex peCtarc ifti,qui non fentiunt fe habere Deum propicium ac placatum. Nôrant autem patres omnes fc recipi in gratiam â Deo propter promiftiim Chriftum, Sciebant non placari iram Dei noftris meritis aut operibus.Qiioties igitur hic fidei nomen ufurpatur,intelligi debetjuon tanttim hiftoriæ noticia qudd Chri ftus paftus fit,fed etiam caufg cognitio,cur fitpaftus Chriftus.Nam id quotg ad hiftoriam pertinet* Ndrunt dæmon^s etiam 8lt; impq homines Chriftum paft fum efte, fed non credunt fibi Patrem propter Chriftum placatum efte,fe diligt ac defend! â Deo.Sed redeo ad Pauli argumentationem»

Poftquatn

-ocr page 64-

IO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® nbsp;nbsp;nbsp;0 S IT 10 0 I^^T lONIS

Poftquam recenfuit uerba Genefis,incipit urgere EmpbaHn iiocfSjimpu« tare,definit jmputationemefle gratuitam. Itaex illo loco Genefis noua ar# gumenta nalcuntur,dum eum intcrpretatur,amp; amplificat.Quód autem irnpu# tatio fit gratuita, oftendit ex Pfalmo, Ent igiturlecundumargumentuni ex Pfàlmodudèum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

luftificatio eft remiftib peccatoriimî

Ergo iuftificatio non contingit ex noftn's operlbus^

Item iuftificatioeft,non imputari pcccatajErgo luftificationoneft ex noftris operibus* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Confèquentiæ ratio eft, quia necefle eft omnia opera eiufmodi efTe, quæ pro peccatis imputari pollent, fiquidem nihil eft aliud iuftificatio, quam non imputari peccata.Etiamfi bona opera habeat quifpiam, tarnen ita iuftus erit,fi non imputctur peccatum,iuxta Dauidisdefinitionem.Ergo ilia ipfa bona ope ra funt eiufmodi,ut pro peccatis imputari poffint.Mira huius argument! fub^ tilitas eft,Sf ad confolandas èC erigendas territas mentes magnopere conducit, intelligere banc iuftificationis definitionem, quod iuftificatio propric fit rci« mifsiopeccatorum ♦ Necintelligi ifta poflunt,nifiinuerispauoribusSCuera pœnitentia,ubi facile eft lentire,quomodo nullum opus noftrum fuftentet nos amp;nbsp;confoletur aduerfus iudicium Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''

Tertium argumentum fumtum eft ex ordine caufe SC effeclus. Abraham iuftificatus eft ante circumcifionem. Ergo circumcifio non iuftificat.Nam cau* fa prior eft effecftu.

Et ut cogitation! lelt;ftoris tacitæ fàtisfaciat,addit quis fit ufus circumcifio* nis.Eft fignum, inquit, iufticiæ fidei, Hincdiicimus, quis fit ufus fàcramento* rurn^Sicut uerbo fides concipitur,ita fignis erigitur confirmatur, Vtpræ* clarè Ausuftinus ait, Sacramentum eft uerbum uifibile,docens eundem ufum eue uerbi amp;nbsp;Sacramenti,

Quartum argumentum dutftum eft ex caufàrtim natura. lufticiacftpro* rnifta Abrahæ,fine lege. Nam lex poftea eft:Ergo lex non iuftificat, Veriîm hoc argumentum non pertradlatur hîc,ièd in Galatis,

Quintum argumentum eft ex caufa finali,

Fruftra promittitur iufticia, Ci nos ipfi poflTumus earn effîcere,

Sed eft promifta d Deo,

Ergo nos non poffumus effîcere iufticiam,

Sextum argumentum ex natura relatiuorum dult;fl:um eft:

Omnis promiftîo fide accipitur,

Iufticia eft promifta,

Ergo iufticia eft fide accipienda*

Hoc argumentum diligenter obièruandum eft ad tracftandas promiftîo* nés in uniiierfa lcriptura,ut ubitj ftiamus fidem requirijubi promiftîones dan* tur. Et fciamus fidem non in opera noftra, fed in uerbum amp;nbsp;ucritatem Dei col* ïocandameftè. Adparet etiamexhoc loco Paulum uocare fidem,non tantum hiftoriæ noticiam,fed multô magis fidem quæ aflTentitur promiftîoni Dei. Au guftinusbunc locum alicubi dextré tradlauit, amp;nbsp;recftè pcrlpexit Apoftoli lèn* tentiam ♦

Septimum argumentum ex contrarqs effedibus fumtum eft, Lex iram parit.

Non

-ocr page 65-

yUMOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Il

Non igitur parit gratiam*

Antecedens declarari per Soriten potefl:,quem Paulus inftituitjfèd non abfoluit»

Lex cum uiolatur accufàt ÔC perturbât confcientianu

Perturbata confcientia fugit ac timet iudicium Dei»

OditigiturDeum»Paulusfuomore tantum antecedens Enthymematis pofuit.Lex iram effîcitjconièquens non addit.Plus autem lucis haberet oratio, finoninterdum relinquerentur huiufmodi mutila argumenta, amp;pendentia* Quare boni artifices compofitionem ÔC periodos adhibent, ad abibluenda ar^ Pumenta.Porrd ièntentia horum uerborum eft,Lex iram effîcit,id eft terrores confcientiæ,defperationcm\8dodium Deû Hinc facile intelligi poteft, quôd lex non iuftificet,fiquidem deiperationem 8c odium Dei, non pacem confcien* tiæjSc amorem Dei gignit*

Conclufio confirmationis efi.Ided ex fide, ut fècundum oratiam firma Ht O

promiffîo.Hic obiter letflori in memoriam redigit fèxtum argumentum, pro# mifiîonem non futuram fîrmam,fi confcientia debeat ad opera reipicere, Sem# per enim ambiget confcientia an habeat propicium Deum.Semper enim dubi tabitjUtrum hæc opera,quæ effecit, fiifficiant, fi tarnen opera aliqua efïècerit,in quibus nihil uidetuitq.Proinde non habebit confcientia firmam confolatio:# nem aduerfus defperationem, nifi nuda promifïïone Dei fuftentet fè. At hoc abfurdum eft, cûm Deus promifèrit,non confidere ueritate Dei magis,quam noftris operibus. Has fententias breuiftîmè complexus eft Paulus,cùm inquit, ut fît firma promifïîo»

Poft conclufîonem amplificat inftitutum exemplum Abrah^, ex quo pro* pemodum omnia argumenta nata funt.Et fidem Abrahægrauiflîmo encomio ornat, ut in hac imagine oftendat, quomodo fides uerfètur circa res pofitas ex* tra confpeftum rationis, amp;nbsp;fuprd naturam»

Poftremo exemplum ad nos accommodat,iuxta artis præcepta,inquiens noftra caufa hæc fcripta efte de Abraham, amp;nbsp;formam iuftificationis in illo oftenfam efte»

CATTT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E^ILQGVS.

IN omni difputatione præcipua membra funt,Propofitio, amp;nbsp;confirmatio. In qug leólorem femper oportet oculos at(^ animum defigere.Quare ad reliquas partes contemplandas,ita properent oculi, ut tarnen ad fuperiora membra fæ^ pe refpiciant^Eft autem Epilogus mira arte facftus.Primum repetitur propofi# tio,Poftea amplificatur ab eftecfiibusfidei.Effîcitenimfidestranquillitatem confcientiæ,ôd erigit in omnibus pauoribus amp;nbsp;afflicfiionibus^Tertio addita eft confolatio» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v

Propofitionis repetitio eft. luftificati ex fide.

Effecfius fidei,pax eft erga Deum, feu gaudium confcientiæjdeo fèquitur, Pacem habemus erga Deum per Dominum uoftrum lefum Chriftum. Pergit effedus commcmorare,hæc fides fuftentat amp;nbsp;confolatur nos in afflidionibus. Ethicfacit rhetoricam gradationem,feu ut græci uocant KA'/xaKa, ut clariuß cer# ni poffit,ubi fides exercenda fit.

Tribulatio patientiam. Patientia probationem»

Probatio

-ocr page 66-

iz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S)IS1^OS1TIO ,0 ’ïl^^TION

Probatio fpem efficit»

Spes autem non confundit*

In prioribus gradibus ponit caufam cur Deus adfligat,fcilicet,non ut per dat,fed ut occaGonem habeamus exercendæ fidei, amp;nbsp;ut in his duretur conGr* metur fides,feu fpes. Nihil enitn opus eftfidemafpe fubtiliterdiuellerejfunt enim cognati afieefius.

Addit caufam cfficicntem fidei ,nam SpintusfanduscfFufus in fandos effi'eit fidem, ut fenciant fèà Deo diligi.

Deinde confolatio fequitur,ab amplificatione amoris Dei erga nos fam* ta.Nam defperabwndg confeientiæ dubitant de amore Dei erga nos,Has erigit Paulus,amplificatione amoris Dei.Et funt Enthymemata ex maiore duda. Si recepti fumus in gratiam,cum adhuc peccatores eflemus, quantó magis iuftifi* cati nunc feruabimurf Hoc enthymema repetitur.Et funt infèrtæ amplificatio-nes ex genere mortis,Nemo cum debet,libenter moritur.At Chriftus mortuus eft pro nobis,quibus nihil debebat.

Haftenus quæftio, Quid fitiufticia Chriftiana, agitata eft, abfoluta contentio,quam fic uocantrhetores. Nam confirmatio,qusceft in contentione pra'cipua pars,pertra(ftata eft,additus Epilogus,qui clauderet difputatione Nunc ueJuti nouum hbrum inftituet,nam finitacontentione, incipit fimpliccs uocesexphcare,quæin hac controuerfia præcipuæfunt. Eft^ hæc,ut Ariftote* bco more dicam )ava7iuo-(ÇiU.£0olt;l'(KH. Supra pófuit propofirionem ,omnesenefjb peccato. Nuncdiffbiuitmembra propofitionis,amp;'docetunde fitpeccatum amp;nbsp;qui finteftcâus peccati, Docetitem, qui fint legis eftèdus. Item quid fitgra* tia. Atq; hi funt præcipui loci doftrinae Chriftiansc,quos qui non tenet,non po teftmtelhgere uel quid fit Euangeh'um,uel cur apparuerit Chriftus.Diligenter igitur memineritlcftor,fuperiorem Epiftolaè partem fuifte quandam conten* tionem. Hancueró quæ fequitur, pertinere ad earn DialeÂcæ partem,quæ fimplices uoces definit, ac ueluti nouum librum eflè,qui tarnen aliquid lucis afi feret contentioni fuprâ abfolutæ»

LEGIS

G mt tie.

T_JIc incipit de caufa peccati diceret Propterea ficut per unum hominem quot;^Et ordine has fententias tradiu

Caufa peccati.

Peccatum per Adam propagatum eft in omnes pofteros* EfleEus peccati.

Per peccatum mors peruafit ad omnes homines» oUT/oÀoyî«.

Quia omnes peccauerunt»

Circumßantia quam liu.

Etiam ciim lex data eftèt, tarnen manfèrunt peccatum amp;nbsp;mors in mundo, ' necaboleuit lex peccatum amp;nbsp;mortem.

Circum/lantia,ad quos..

Mors læuit in illos etiam, qui non admilerunt acftualia peccata, ut uoca^ mus.

Hic locus teftatur omnes homines nafti cum peccato,Iftnunc uocant pec^

catum

-ocr page 67-

.AT)

catum originiSjPaukis non addidit cognome,tametfi de peccato originis hand dubie loquitur. Sed apte eodem nomine peccatum originis amp;nbsp;frudus complex ditun Poftea fandi uiri coadi funt diicernere appellationes,peccati originalis amp;nbsp;adualis, ciim impij Pelagiani nomen peccati detorquerent tantiim ad adualia flagitia, non ad naturae morbum, fi'cut noftra ætate quidam propha« ni dodores philoibphantun

Jülide Gratia,

Gratia, Sc donum per gratiam, per unum lefum Chriftum exuberat in multos»

Nomen gratia iîgnifîcat remiflîonem peccatorum,feu ut grammatice exlt; ponamjfauorem.Donum pergratiam iîgnifîcatSpiritum fandum,quieffun»» ditur in corda eorum,quibus peccata remittuntur,qui iàndifîcat amp;uiuificat SC nouam creaturam gignit»Quoties gratiæ mentio fît,hæcduo compleditur icri ptura,remiiîîonem peccatorum,8d donationem Spiritus fandi,utinfrd,rurfus in odauo capite dare dicetunBrrant igitur qui diiputant aliquos in gratia eiîè tametfiSpiritum fandum non habeann

Comparatio peccati lt;i^gratice.

Longe uberior eft gratia, quam peccatum, quia gratia abolet multa pec« cata, turn originale turn adualia , quantumuis atrocia» Et tametfi peccatum bæreat in Tandis,tarnen uincit gratiæ magnitudo,ne peccatum regnet, occî« dateos, magna confolatio in hoc loco pofitaeft* Nam cum uberior fit gratia, quam peccatum,ientire debemus,nulla tarn atrocia efle peccata, quæ non fupe« ret amplitudo gratiæ»

EfleElusgratine.

Gratia non modd peccatum abolet,ied etiam mortem,Si unius Adædeli* domors regnauit,multó magis regnabunt in uita per unum lefumChriftu illi, quiexuberantcm gratiam donum iufticiæ accipiunt. Obferua in particula, multd magis gratiæ, quod fuperet peccati uim ôd magnitudinem»

Te Ee^e.

Cur lata eft lexfnam ratio humana iudicat leges ided ferri,ut prohibeant peccata.Sed Paulus longe aliter pronunciat de lege : Per legem abundauit pec=! catum.Hancfententiamaliquantopoftdedarabitin 7» capite. Etquomodo ualde abfurda uidetur,nunc ftatim mitigat ea quæ ob qci po{runt,que tarnen,ut facilius intelligantur,nos an tea breuiter de legis officio dicemus.

Legis duo funt officia:Primum eft cohercere impios. Vultenim Deus po litica iufticia contineri malos,ne noceant, De hoc effedu legis loquitur Paulus adTimotheum,ubi ait,legem iniuftis pofitam efte.Necç uerd hæc difciplina eft iufticia coram Deo, fed tantum ad politiam ac magiftratus pertinet. Et omnes leges latæ ab hominibus, ab his qui tenent refpublicas ftriptæ etiam à philofo« phis,tantum de hac externa difciplina intelligi debent,quæ quidem eft necefl'a« ria,tametfi’ non eft iufticia coram Deo. Nec Paulus fic intelligi dcbet,ciim ait, lege augeri peccatum, quafi nolit coherceri foris impios amp;nbsp;carnales, aut fentiac incitari homines, ut plura delida foris admittant.

Alterum officium legis eft oftendere peccatum, terrerc confeientias» Hoc ciim fit,corda naturaliter iraftuntur iudicioDei,amp; concipiunt odium Dei Siclex auget peccatum,ut infra exponet Paulus.Negat itaqj difciplinam exter« namefl'eiufticiam ,óódocet legemutplurimumefficiat,tantum terrere con«

4. tom: Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcientias.

-ocr page 68-

TflSTOSITIO o^^Tionis fcfentiaSjS^ occiderc.Sicut ad Corinthos (cribit. Aculeus mords peccatum eft, potentia uerd peccati,lex,Hinc quæftiones illæ on'untur in cap. fexto.

TtiG^i^^Essio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n.

Vm ftntenda iam pofita de lege Ss operibus ualde abfurda uideatur, recla^ ^^mat Humana rado.Si nihil profunt bona opera ad iuftificadonem,indulge=« bimusigitur genio, amp;nbsp;peccabimus.Sads erit credere in Chriftum. Ita tandem fiet multó locupletior gratia, quia fi pergimus peccare, pJura peccata abolebit» ProrfuseademobqciunturSónunciftis,qui defendunt iufticiam fidei. Pru* denter enim uidit PauIuSjquomodo abhorreat hæc docftrina à iudicio rationis. Quidam prophani homines Paulum adeo putant craflum fuilTcjUt non uiderit le parum conftntanea ration! dicere, ÔÔ miras hyperbolas comminilcuntur, ut medeantur eius oration!, ne difTentiat ab humano iudicio, I He ueró amp;nbsp;uidit ft aliéna à iudicio rationis tradere, amp;nbsp;ne quis fulpicar! poftet, has ftntentias ei ae« ZueÔTOç parum animaduertenti excidere, agitat argumentum rationis,amp; pro lixe rhetoricatur, non tantum illius feculi, ftd omnium temporum calum* nijs reipondet,

^rima occuf)atio.

Ob!e(ft!o. Si bona opera non merentur iuft!ficationem,pergamus igitur peccare,

Reiponfio fumitur ex duobus locis. Ex caufa final!, ex caula efficien* te.

Ex caula final!,fit inuerfio, Imd ideo iuftificati eftis, ut bene operemint Vt ft quis hoc modo argumentetur. Labor non prodeft ægroto,Ergo etiani curatus nihil agam, Refpondendum erit per inuerftonem ex caufa final!, ImO ideo curatus es,ut deinceps labores,

Statim fubrjeit caufam efficientem, ub! quoniam eft Antithefis, ideo duo membra funt fentetie. Ego duobus fyllogifmis includam totara Pauli fèntêtia,

Syllo^ißnus negatiuus.

Mortua natura non eft effieax:

Vetus natura in uobis eft mortua, Nam uetus homo crucifixus eft cum Chrifto:

Ergo uetus natura in uobis non debet efte effieax.

Syllo^ißnus afftrmatiuus,

Noua natura debet habere nouos frutftusî

Vos non tantum mortui eftis, fed etiam uiuificat! cum Chrifto, ut in no«» ua uita ambuletis:

Ergo debetis nouos frueftus affèrre benê operari.

Epilogus eft.Non ergo regnet peccatum,Cont!net autem adhortationem, miftentur enim difputationibus interdum loci fuafbrij* Propofîtio eft Epilogt; g!, Non regnet peccatum Ôdc,

A’iTioAoyia addita eft pofîîbil!,fèu facili, quia peccatum non dominabitur uobis.Ergo poteftis iam benè operari, Antecedentis fèntentia eft, Habetis iam confcientias certas de De! beneuolentiazCerto feitis Deum uobis adeftc,uos ad ruuare.Non abfterret uos peccatum, quia condonatum eft. Ad hæc non habet uires, ut ad mala opera rapiat eos,qui Spiritu fàndlo gubernantur, Fortior eft Chriftus,quâm peccatum.

Paulus

-ocr page 69-

l O^L/XO S.

Paulus probat hoc antecedens his uerbis» Non eftis fub lege,fed fub gra» tia,Ergo peccatum non dominabitur uobis.Confèquentiæ ratio effet obfcura, fî tantum diceret, non eftis fub lege. Nunc quia addit:Sed fub gratia, facilis eft intelledu: Nam fub gratia efle, eft habere Deum placatum, defenforem, adiu^ torem. Is non finet nos à peccato uinci,

Secundo, occupatio.

Et tameujquia excidit ei noua uox amp;nbsp;abfurda in fpeciem: Non eftis fub Ic ge,ideo paulifper in ea mollienda commoratur,priufquam digreflione ad in^ ftitutum redeat.Omnes fapientes uiri,omnes qui tenet refpublicas,omnes fani homines magno confenfu iudicant humanum genus interire oportere,nifi legi bus contineretur.Ita«^ hæc tribunitia uox : Non eftis flib Icge,uidetur indigna effe bono uiro, amp;nbsp;feditiofa prorfus intolerabilis, Paulus egregiè fàtisfaciet ledori.Sed ego quocß obiter duxi ledlorem monendum efle, Paulum hie loqui de legejquatenus ea conamur merer! iufticiam coram Deo.De politia nihil hic dicit, quam infra ampliffîmis laudibus ornauit, Nam Euangelium nullo mo* do diffipat politias,fed maxime munit eas, amp;nbsp;præcipit ciuiles ordinationes re* ligiofe feruare, Tantum hoc docet, non iuftiHcari nos ilia ciuili iufticia coram Deo,Sed uenio ad Pauli refponfionem.

Quid ais Paule'fSi non fumus fub lege, ergo licentiam das peccandi f Sic cnim mundus intelligit Icgis abrogationem.Hoc loco Dialecticus requirit de* finitionem, quid fit legis abrogatio, utrum fitconcedere licentiam peccandi, Paulus negat concedi licentiam peccandi, Sed additconfutationem obiedio* nis fumtam non ex definitione,uerum ex circumftantia : Quibus fit abrogata lex. Priuilegia enim non ad omnes pertinent, fed ad certas perfbnas, Ita liber* tas pertinet non ad fmpios,fed ad iuftos. Interea uoluntas Dei eft, utimptj colt; crceantur,amp; fint lege tanquam carcere fepti.

Excircumßontiaf QmIus.

Vnusquislt;5 obtempérât illi, cuius eft feruus: Vos eftis ferui iufticiæ:

Ergodebetis iufticiæ obtemperare,

Minorem confirmât ex natura oppofitorum, Vosdefiiftis effe ferui peccati:

Ergo eftis ferui iufticiæ. Vt fi quis argumentetur.Tenebræ pulftefunt,ef go lux eft.Reliqua oratio in hoc capite eft minoris expolitio, Nam multis uer* bis declarat,quomodo fuerint ferui peccati,quales fuerint peccati ff u(ftus, quæ pœnæ peccatum fèquantur.Item quales nunc parère frutftus debeat,poftquam agnouerunt Chriftum.Eft autem infita quædam correeftio : Humanum dico Videt enim Paulus defiderari definitionem, quid fit legis abrogatio : Videt fè tantum fuaforio argumento uti,ctim longior difputatiorequiratur.Sed ut tern peret fe ad captum lelt;ftoris,confultó fugit fubtiliorem difputationem. Et tame interim in hoc fuaforio argumento urget hoc,qu0dfolis iuftificatis lex fit abro gata.Etfubindicat,quid fit legis abrogatio. Non eft enim concedere peccandi licentiam,fed habere iufticiam,remiftionem peccatorum, habere confeientiam coram Deo pacatamamp; tranquillam, unde fit,ne abfterriti Deumfugiantamp;

4. tom. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oderint,

-ocr page 70-

24- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) IS^O SIT 10 O^âTIOKIS

oderintj fèd diligant ÔC ab eo expc(flent omni'a bona,8lt;f ei cupide obtcmpcrcn t» Contra eiïe fub lege, eft à lege coerceri, accufari nbsp;nbsp;condemnari : Odit autem

indicium ÔC pœnam carojcrgo amp;nbsp;Deurn odit. Italt;^ Paulo idem cftjcfle fub k* gejcflc in carne, elle feruum peccati,

Sed initiô Capitis ftptimi clarius traciabitur circumftantia, Quibus» Nam fuperius argumentum magis ad fuaforios locos pertinet» Hoc quod k^ quiturj magis dialecfticum eft,

C^I^TT TII.

QVI primi diftinxerût capita,magis lecuti funt numeru uerruum,quàm ma terias«Se^ ledori uidendum eft,ne res cohærentes imprudens diuellat.

itium huius capitis ad proximam digreflîonem pertinet, continet alteram refponfîonem,qua fatisfit obie(ftioni,de licentia peccandi,Si non fumus fub k# ge,Ergoconceditur licentia peccandi. Confutatio fuprâ inftituta eftjiiunc ad«« ditur altera ratio*

Tantum mortui defierunt elfe fub lepeî

O

Ergo ita uobis abrogata eft lex eftis mortifîcati in Chrifto.

Antecedens déclarât exemplo quodam.Eft autem hoc antecedens,Lex do minatur uiuis.Exemplum* Mulier alligata eft marito,tantilper dum uiuit ma* ritus.

Et quia in exemplo duas funt partes,duo fîunt Enthy memata.Sicut muli* er fi mortuo maritô priore,nupferit alteri, iure manet apud pofteriore. Ita nos exemti fèruituti priori amp;nbsp;redadliin poteftatem Chrifti,iurc apudChriftum manetis. Auguftinus ualde fudat hîc in accommodâda fimilitudine ad caufam, ïed facile eft uidere,quomodo conueniat.Seruitutis comparatio eft, Sicut muli* er uno marito alligata eft,fie nos naturæ peccatrici dum uiuit alligati fumus.Si mulier mortuo marito alteri nupferit, pofteriori erit alligata. Ita uult Paulus oftendere nos exemtos d priore feruitute, Chrifto alligatos eflè. Neq^ uerd ne* ceftè eft in fimilitudine omnes partes ad unguem congruere.

Paulus utriusq; Enthymematis confequens compkëlitur, fie inquiens. Itatß fratres amp;nbsp;uos mortifîcati eftis legi per corpus Chrifti, hoc ad primum an* tecedens pertinet.Ad fècundum pertinet,ut fitis alterius amp;rc. Deinde repetit ea* demeonfequentia,fèdcumamplifîcatione,fumtaex caufa,quid lex efficiatin carne uiua.Qiio loco fignifîcat lelt;ftori,quid fit kgis abrogatio, feu quid fit non eflè fub kge. Viuentibus in carne opus eft lege, ut coerceantur. Sed tarnen in qsdem kxexufcitat affètftus peccatorumjodium Dei,amp; defperationem. Vbi er go peccatrix natura eft mortifîcata, quorfum opus eft lege, quæ uel coerceat, uel accufèt C Eft ergo eflè fub lege, coerceri d kge, condemnari, amp;nbsp;incitari ad odium Deiod defperationem. Et kgis abrogatio eft nonconcedere licentiam peccandijfèd liberare â damnatione amp;nbsp;auferre odium Dei,ac auferre defperati* onem.Id fît,cum donatur remiflîo peccatorum.llla uerd contingit carne morti* ficata in Chrifto,amp; fit mortificatio , cum ‘cognito peccato perterrefîunt animi,qui ciim appréhendant remiflîonem peccatorum per fidem, iterum con cipiunt confolationem,ôô Spiritum fan(ftum,qui nouam uitam gignit. Et hic eft digreflîonis finis.

Tgt;E LEGIS EFFECTK

Quid igitur dicemus f EfPne lex peccatum f Hîc redit Paulus ad inftitu*

tam

-ocr page 71-

tam methodum,Gu ad comparationem luftitutam fupr^ in quinto Capitc ♦ Et mcminerit ledlor tanquam diflimulata digreffioncjhunc locum de îegis effèiflu coniungendum eiïè cum illa methodo*

Et ut fieret illuftrior ac confpedior locus,ccepit ab interrogatione^Eft ne lex peccatum f quafidicat,fuprä dicflum eft, peccatum augeri lege, Item modd dixi,quód lexexufcitet affet^us peccatorum. Videtur igitur lex malum quid dam efle.Refpondet,negans legem malam efleÆt fubqcit,quis (it proprius effes« dus legis, uidelicet oftendere peccatum, ■

Deinde addit Rheton'cam translationem,quöd lex non augeat peccatum per feie, Transfertur enim culpa à lege, in naturae noftræ uitium, amp;nbsp;in ipfum peccatum. Cum eni'm lexoftenditpeccatum,naturairataludicioDei,mcipit iraCd Deo Sf defperare,

Inftituit autcm '7r5oo'u7royfgt;a4)ia)j,Eratenim opus proponere perlbnam,in qua oftenderet effedus legis amp;nbsp;peccati.ltacç fuum exemplum proponit,ôô narratio# nem quandam texitjin qua cerni poteft,quid efficiat lex,

Ego uiuebam aliquando fine lege, id eft,ego eram lècurus bypocrita, Somniabam me legem egregie perficere,

Pofteauenitlex,tunc enim eft uerelex,cum non in parietibus ftrpta eft, fed cum accufat, cum terret,

Hic peccatum reuixit, id eft, ut uidi me damnari lege, bic ccepit natura irafci iudicio Dei amp;c,

Conclufio translationis.Lex eft bona,fed peccati amp;nbsp;uitiatænaturæ culpa eft,quôd non iuftificat,tantum terret,amp; confundit,amp; incitât ad defperandum, Ethocideo fit,ut confpici peccati turpitudo ac magnitudopoffit, ut uideamus, nobis alia iufticia opus effe, quam legis iufticia.

Occupatio, Qiiomodo auget lex peccatum,cum coerceat,ciim multi legi obtempérantes honefte uiuant, Tempeftiua occupatio eft, amp;nbsp;ad hanc difjautai tionem rede intelligendam ualde neceflaria.Lex inquit fpiritualis eft,id eft,lex Dei non eft politica tantum,ficut fomniant homines,fed requirit affedus,amp; iu dicat affedus.Politicæ leges foris coercent, amp;nbsp;his fatisfit, cum ciuiliter uiuitur, dim honefta opera in fpeciem fiunt.Sed legi Dei non fatisfit per externa opera. Lex enim requirit noticiamDei,timore Defifiduciam erga Deum,corda cafta, amantia proximi.Non fatisfacit legi Dei Pomponius Atticus, aut Pharifæus ille in Luca, tametfi legis opera diligenter perficiant. Corda enim funt uacua metu Dei,fiducia erga Deum,amore Dei amp;nbsp;fimilibus affedibus,

Origenes ridicule cxponit.Lex eft fpiritualis,id eft, allegorica, cum Pau:« lus fuprâ ex Decalogo pofuerit exemplum,Non concupifees, Mihi uidetur ual de conducere ad pcrlpicuitatem,fi per collationem exponatur. Lex eft fpiritua# lis,id eft, non eft tantirm politica, Spiritus enim fignificat affedus, feu motus fpirituales,qui ad Deum feruntunSed Origines amp;nbsp;eius amatores cum audiunt ' legis mentionem fieri,nihil intelligunt,nifi politica.Cum difputat,Vtrum poft flbile fit naturæ uiribus legem facere,tantiim fomniant quæri de furto,de cæde, de adulterio.Primæ tabula? nunquam uenit in mentcm.Sed ledor Chriftianus feiat, Paulum non difputare hic de politia, Alia res agitur, uidelicet de iufticia coram Deo, Déprima tabula præcipua eft quæftio,amp; de motibus cor^ dis erga Deum.Pudeat homines,qui Chriftiani dici uolunt,ficobliuifei Deca# logijUt ciim de iufticiaDei difputant,nihil rcquirant,nifi fecundam tabulam,amp;

4, tom: Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poll#

-ocr page 72-

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;THS^P OSIT10 O ^^Tionis

politica operaHæt^di'xi, ut dih'genti'us oblèruet ledor, quid Paulus uocct Ïe^ gem, amp;nbsp;cur di'cat efle Spiritualem. Neq^ nos nunc Origem's interpretationcs primi refellimus, fed maximi uiri in Eccleiia ueteri damnauerunt eius fcripta» SicenimfcribitdeeoEpiphaniusînÿ)) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-7i5off'o/x;Â'ûaç,n9Îi) cP»« quot;ra/j -Ti^ooi/x'wjjbç

«çtfi/o'ôç ^auiinHCÙTWpa;^\cipiifHrcU,/J-iîa-oçcpi^ô/X£.v@^,-s^o:»,c:gt;iii^ X«f'£VTa J'iHyHt/aTO, Jtbç^oyAtara £lt;roy/xlt;xrm, Kod7rlt;§i-îlt;5-(o£w$il9Îj)A»-Ei3ov©-'3'£wp/'aç, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7rwTVgt;p aTöBruTara to/j

^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y 0 /J-iT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iVo'cry^iTCÜ.

Ego autem fum carnalis uenundatus fub peccatumjid efi:,mancipium,feu captiuus peccati.Hæc eft coHatio noftræ naturæ cum lege. Lex eft Spiritualis, requirit motus Spirituales,noticiam Dei, fiduciam erga Deum, obedientiam, patientiam in afflicftionibus. At natura noftra carnalis eft, carnalia tantum in^ telligens,tantum appetens carnalia,contemnens Deum, odio Habens iudicium Dci,quærens præfîdia uitæ carnalia,collocans fiduciam in proprijs uiribus, iiiciafapientiajin opibus.

In reliqua parte narrationis defcribit Paulus, quomodo etiamnum dcccrgt; tet cum peccato.Vult enim oftendere,quôd peccatum ita hæreat in natura cargt; nali, ut nec renati fèmel uniuerfum exuantgt;

ET EFFECTS C^FKT niE

TT Aórenusde legis efFedu dixit, amp;nbsp;oftendit, quôd lex non iuftificet tanti'nn -^perterrefaciat confcientias, amp;nbsp;pariat odium Dei, amp;nbsp;defperationem. Item oftendit quomodo peccatum hæreat in natura. Nuncdegratiæui loquft tur.

Propofitio : Nulla condemnatio his, qui in Chriftolefu, non fecundum carnem ambulant,fed fecundum Spiritum.Dixi fupra gratiâm duo compledi, remiftionem peccatorum,feu fauorem Dei,0lt;^ donationem Spiritus fandîi.Hîc îgitur coniungit hæc duo PauIus.Primum ait,non efte condemnationem.Non dicit, non eft peccatum, fignificat enim adefle peccatum in fandis, fed remitti propter fidem in Chriftum, Secundo, Id peccatum etiam uinci Spiritu fando, qui donatur credentibus.

Sequitur feu ratio,feu expolitio propofitionfs,dc efïèólu Spiritus fàncfti.

Quia lex Spiritus uitæ in Chrifto lefu libérât me à lege peccati amp;nbsp;mortis, id eftjgubernatio Spiritus fàn(fti,qui uiuificat,qui fide inChriftum concipitur non finit dominari peccatum amp;nbsp;mortem,Tametfi adfint peccatum amp;nbsp;mors,ta« men non dominantur, Peccatum non poteft adigere ad defperationem, mors non poteft abforbere, quia Spiritus fancftus, qui fide in Chriftum concipitur, fuftentat, confblatur, amp;nbsp;uiuificat in illis terroribus. In uocabulo legis hîc p-iró.^ 2iK4/§eft,Significat enim non fcripturamaliquam,fed gubernationemjaddit enim, lex Spiritus uitæ,id eftjgubernatiOjquæ fit per Spiritum uiuificantem.

A’(T/oÄoyi'a ex contrario*

Cum lex fieri non poftet propter carnis imbecillitatem, Deus mißt fifft urn fuum, qui fatisfaceret pro peccato, ut iuftificatio legis impleretur in nobis, amp;nbsp;daretur Spiritus fan ft us.

Amplifi*

-ocr page 73-

O S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19

^TATLIFlC^riO CONTENTIOKEM SE^

titJ^ßn natumliwn 'Viriumjt^ eßicacu SpiritusßanEi.

Frima ßfntitheßs.

VI fècundum carnem funt, carnalia fapiunt, amant, quæruntcarnalem 'quot;^fapi'entiam,iufticiam,tranquillitatem,uokiptates,opes. Confîduntrebus carnalibus,Humana prudentia,iufticia,uihbus,opibus. T rcs enim gradus funt rerum,quas expetit caro. Primus eft rerum honeftarum,fapientiæ Slt;. iufticiæ humanæ.Secundus cft rerum utilium, gloriæ, opum, potentiæ amp;nbsp;tranquiUi* tatis, Tertiuseftuoluptatum»

Qui iècundum Spiritum funt,{àpiunt Spiritualia,id eft,nôrunt uolunta« tem Dei,confîdunt Deo,gaudent obtemperare uoluntati Dci in cruce ôôcSpp ritus enim fignifîcat Spiritum faneftum, qui eftùnditur in eos qui credunt. Et Sp iritualia fignifîcant non ea,quæ ratio efficit, fèd nouos motus, in quibus ap^ prehenditur Deus,qui cum fit Spiritus, Spiritu cernitur.Caro fignifîcat totam hominis naturam ,rationem cùm iènfu SC appetitu,Aôyo/j 80bp/xiip. Et prorfus Paulo diirentiunt,qui fomniant Spiritum fignifîcare rationem,5Cex Euangelio philofophiam quandam humanam faciunt, nihil præter rationis opera requis» rentes.MuIta funt argumenta in hoc capite,qug confirmant quôd Spiritus non fignifîcet rationem.Nam Paulus aliquantó póft ait: Vos in carne non eftis, ftd in Spiritu,fiquidem Spiritus'Dei habitat in uobis Jtcm,fî quis Spiritum Chrk ftinon habetjis non cft Chrifti, Ergo qui Spiritum Chrifti non habet, etiamfî ratione utitur,etiamfî philofophiam iêquitur,nondum tarnen iuftus eft coram Deo.Neq? uerö Spiritus Chrifti fîgnifîcat rationem n oft ram,fed Spiritum fan ôtum, infrà enim teftatur iè loqui de Spiritu, quem accipiunt fanefti» Sed non eft huius loci perièqui hanc difputationem, tantiim monere lectorcm uolui, ut prophanagloftematarepudiet.Nam hoc totum caput Pauli fceleftc contamis» natum eft ab Origene alhs,qui tanquam iurati in uerba Origenis VTrsao-Tr'?«« wç^iAocrotpiaç Jtu-reu.ièd horum intempeftiua philoibphia,dum tribuunt iuftifîcati« oncm uiribus rationis, inde oritur, quod nihil requiri putant in homine, nifî ciuilia opera. Et hæc uident aliquo modo in poteftate rationis elle. Sic obliup ftuntur primæ tabulæ,quæ de timoreDei,amp; fîducia in Deum èc alqs Spiritua« libus affèólibus præcipit. At Paulus de tota lege, amp;nbsp;de iufticia coram Deo,non depolitialoquitur, lam Philofophia ipfaclamitat,quód ratio nihil pofli't de Dei uoluntate ftatuere, quód non polTit confîdere, nifî rebus præfèntibus ÔCc» Sedredeo adPaulinam Antithefin.

Secunda ^ntitheßs.

Senfus carnis mors eft,de noticia appetitu intellige,quamuis bona no* ticia rationalis de moribus,quamuis bona opera ratione efte(fta,funt mors,non fuftentant, non uiuifîcant in iudicio Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Senfus Spiritus,uita eft amp;nbsp;pax, intellige de noticia Só afïèdibus.Verè noft fe Deum, uere confîdere Deo, uiuifîcat, Só reddit pacatam confcientiam,amp; eft nita æterna,ut Chriftus ait : Hæc eft uita æterna, ut noftant te Deum uerum amp;nbsp;quem mififti lefum eftè Chriftum.

F^tio ^ntitheßs.

Senfus carnis inimicicia eft aduerfus Deum, qui Icgi Dei non fubditur, nelt;5 enim poteft legi Dei fubijci.Manifefta ftntentiaeft,quód naturales homi* nis uires non pofîînt legem Dei facere, Hic iterum admonco leeftorem primæ

C Hi] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tabulae

-ocr page 74-

20 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TfISTOSITIO OTy^T JONIS

tabule,ad quam lî rcf{3excrimus,facile intelligi poterie hoc quod ait Paulus,(en* fum carnis inimiciciam eflè aduerfus Deum. Ratio enim nihil ftatuit de uolun# täte Dei,non timet Deum, non confidit Deo, led confidit rebus præfèntibus, Humana làpientia, Humana iufticia, opibus,uiribus.

^poßrophe ad Lelîores.

Qlu' in carne flint Deo placere non polTunt, uos autem non eftis in carne, fed fpiritu,nquidem Spiritus Dei habitat in uobis. Tantum mutata perfona rc petit Antitheljn,8ó déclarât fe fpiritum uocare, non aliquam rationis partem, fed Spiritum fandlum, qui natura Deus eft, donatum credentibus, ut gignat noticiam Dei in eis,gignat nouos motus, amp;nbsp;nouam uitam. Et uocat nunc Spi* ritum Dei,nunc Spiritum Chrifti,ut fi'gnificet Chriftum natura Deum elfe, quia largitur Spiritum fandum.Eft autem hæc perfbnæ mutatio quædam pe^ rorationis, quæ mox fèquitur, TrapaoxgiM.

lt;PE(ß0lt;Ji^T10 SEJ^ CONCLrSIO.

t7Rgo fratres debitores fumus non carni, ut fccundum carnem uiuamus. Hic ■^finiseft Methodi, in qua explicauit peccati, legis amp;nbsp;gratiæ effè(ftus ♦ Nunc poftquam lecftorem de præcipuis locis dotftrinæ Chriftianædocuit,addit pero rationem, fèd ex fualorio généré fumtam, Semper enim primum docenduseft auditor,quid re? fît.Poftea incitandus eft,ut doftrinam ad ufum transferatiEft autem hæcperoratio initio adhortoria, deinde confolatoria,

^ropoßtio, S)ebitores fiimus non carni.

Ratio ducitur à præmio ôô pcena : Pertinent autem præmia pœnæin fuaforijs caufis ad locû utilitatis. Dialecticus ad finalem caufam accommodate Si quis hîc cauilletur,benefaciendum efte,non metu pœnæ, fèd propter uolun* tatem Dei,huic nihil refpondebo,nifi has argutias in tàm graui caufàjintempc«’ ftiuas efïè,Sanlt;fti in pcenis iram Dei cernunt,ln præmqs gratiam»

Secunda ratio fumta eft ex caufà efficiente, amp;nbsp;poteft in fuaforqs ad locum â pofïîbili referri»

Spiritu fànifto mortifîcate adliones carnis, quia Spiritus ßneftus eft uobis datus,ut ab eo gubernemini.PauIus ponit maiorem amp;nbsp;rninorem,conclufionem non addit,quam prudens lector facile poteft attexere» Properat enim Paulus ad confôlationem, ut uidebimus.

Filij Dei aguntur Spiritu fàncto,

Vos eftis faèli fîlq Dei,accepto Spiritu fancto,

Ergo oportebit amp;nbsp;uos agi ac gubernari à Spiritu fàncfto.

Hypocritæ ratione coercent aliquo modo cupiditates craffîores,8ô quan* dam fîmulationem ciuilium offîciorum præftant» At Spiritus fandus iugulat contemtum Dei,fiduciam rerum præfentium fimiles peftes»

Conßolatio.

Minori attexit KÄi/xana fèu gradationem, qua peruenit ad confôlationem» Si fumus filij, flimus etiam hærcdes»

Si fumus hæredes Dei,fumus cohæredes Chrifti»

Si fumus cohæredes Chrifti, ergo fimiliter pati conuenit, ut fimiliter glo* rificemur*

Eft itacp hæc propofitio in confolatione.'Si unrl patimur : Si non effet illi^= gata propofitio argumento, forma effet magis puerihs; Oportet nos unà pati cumChrifto» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H Ra^

-ocr page 75-

JD nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21

ï» Ratio ducitur a prscmrjs, quia ampliffima præmia contingent* Et am* pîificat præmia collatione. Nullo modo refpondent præièntes afflidiones ma# gnitudini præmiorum èC gloriæ, quæ reuelabitur tune cûm redierit Chriftus ad renouandam totam rerum uniuerfîtatem» Ex hæc circumftantia temporis nafciturci noua ratio* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;quot;

rcnouationem,interea nobifeum patitur:Eroo nos non grauemur expeiflarc redemtionemzEft autem grauinîmum7ra0@gt;,quôd naturæ rerum tribuit rd maximæiènfum,quemhumanarationullo modo comprebendit. Significat enimideodolere rerum naturam, quia interea Diabolus 8ó impij abutuntur mundo.Et fubindicat futurum,ut hoc abufu liberetur natura rerum,Vide tur quomodo diucrià argumenta ex eadem re ducant ratio amp;nbsp;Spiritus fàncflus* Epicurei fie ratiocinantur : Impq benè habent. Ergo Deus non curat Humana: Paulus contrdraciocinatur. Non eft poftîbile,hanc totam rerum naturam ad abufum conditam efle,Impfj nunc abutuntur mundo. Ergo neceflè liberato mundo,impios dare pœnas*

1111* nbsp;nbsp;nbsp;A defînitione fpei.Ducitur autem ex caufa formali,hoc cft,ex modo

faluationis,êôSylIogifmusintegcreft. Spes eftearum rerum,quæ non uiden^ tur,Vos eftis fpe falui fadi:i,Ergo expedlare conuenit promiftà bona* Fortafle fentit confeientia peccatum,difïidentiam amp;nbsp;alia mala* Sciât igitur adhuc expe^ dandam efle perfedam iufticiam,8c alia bona*

eft argumentum maxime proprium huic negotio,quia caufa pauoris ac defpe^» rationis eft, quód uidetur Deus iraici ac deferere* Hïc igitur contraria caufa, contrarium obiedum proponitur, Conclufio primo loco ponitur,affli(ftiones ad bonum cooperantur* Sequitur ratio ex uoluntate Dei,

Quos uocauit Deus,hos uult fimiles fieri imaginis filij fui:

Filius eft per crucem glorificatus:

Ergo amp;nbsp;uos per crucem glorificabit, Voluntatem patris in imagine filq oftendit.Et poftea addit amplificationem bonæ uoluntatis Dei ex multis fignis colledam,quæ ut motum haberet aliquem, crebras interrogationes addit. Plc* nus enim locus eft ardentiffimis affedlibus, quibus intuens in imaginem Chri^ fti amp;nbsp;mapnitudinem mifericordie,commotus eft animus Pauli*

Quid dicemus ad hæcf lt;nJ'u'vaTD/j eft, id eft, nihil poffiimus dicere quod ef* ficacius confolctur* Quid dicemus amplius, quid præterea requiremus^ quäm ipfius

-ocr page 76-

22 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!DISPOS1TIO O'li^TIONIS

ipfîus beneuolentiam amp;nbsp;amorem erga nosCAmat nos, Signum, quia dedit fill* um pro nobis omnibus*

AmplificatiOjOmhia cum illo donauit, uidtoriam aduerfus Diabolum, peccatum 8c mortem*

Sequuntur reliqua figna* Deus iuftificat nos, Chriftus iedet ad dextram Dei amp;nbsp;pro nobis interpellat^Conclufio: Ergo uincemus in affliâ;ionibus,quia Deus diligit nos.Nam amor Dei erga nos maior eft,qu3m ut finat nos fuccum* here aut perire* Gradus funt in interrogationibus, ut ibnus orationis efTet pie* nior: quis contra nos,quis accufabit, quis condemnabit, quis feparabit nos ab amore Dei erga nos f

Quæ tandem oratoria uirtus deeft in hoc loco, argumenta fumta funt ex proprijs locis.Eft enim hngularis prudentig,uiderequi fint in caufa loci proprij amp;nbsp;qui perfediffime docent auditorem,quoscß maxime requirit auditor* Sunt autem definitionum caufarum loci maxime proprij. Obieda funt caufe affc duum,8ó cient motus animi,quare hîc copiofè tradat argumentum ab obiedo fumtum* Cauiàpauorisôcdifîidentiæeft,in animis hominum ,obiedum, quód uoluntas Dei proponitur nobis abalienata.PauIus contra docet,non efle abahenatam,afflidiones non eile iræ figna, ied magis gratiæ.

Äuget terroresamp;hoc obiedum: nihil nifi peccatum amp;nbsp;mortem fentin mus.Nondum ientiuntur iufticia,uita æterna.PauIus reipondet per concefliolt; nem ex modo faïuationis,ut doceat hos terrores,ölt;rpeccati fenfum,non excute* re iufticiam amp;nbsp;ialutem.Spe enim faluati fumus*

Leuant terrores amp;nbsp;auxilia,item commemoratio decxitu prgmijs.Nam hoc modo in fuaforijs facili amp;nbsp;utili argumentamur*Vidit igitur Paulus,quid maximèprodeflètincauià,amp; hæc egregijs figuris ornauit,propofuitexem« plum naturærerum,addiditamphfîcationes,ubi maxime oportuit* Nam tota res in eo pofita eft, ut proponatur nobis uoluntas Dei non alienata, ut polfi^ mus uere ftatuere,quód diligamur â Deo, quod curet nos, quÓd non abiecerit nos,ideo amorem Dei erga nos multis uerbis amplificat*

FINIS METHOD!

CHEFT IX.

POteratdefinere Paulus* Abioluit earn totam iuftifîcationis dodrinamS^ pertradauit eos locos, in quibus eft Euangeirj fumma, quoscß in primiste* nere nos oportet* Sed quia hîc quæftio oritur de Eledione, uoluit hanc quoeß attingere:queritur enim, fi noftra opera nihil merentur, cur digit Deos alios, alios non eligit.Et hanc quæftionem maxime agitabant tunc ludæi, ut qui cub turn Dei habebant, qui gloriabantur fe merer! iufticiam^

Ita($ diijautabant promiifiones de Chrifto non efle impletas,quia non con tigiflet ipfis falus amp;nbsp;Spiritus landus, qui cultum Dei habebant, qui iufticiam merer! uidebantur*

Paülus igitur querela orditur, amp;nbsp;déplorât ludæorum defedionem*Po* ftea docet,noftra mérita non efte caufameledionis*

Querela eft. Veritatem dico amp;c. Vehementer doleo quód ludæi pereunt, acoptarim meo interitu eos redimere. Hîc ftatim fubtjeit corredionem ,Non quódexciderit fèrmo Dei, id eft, non fie funt abied! ludæi, ut null! queant leruari,ut promiifiones fadæ ill! populo irritæ fint* nbsp;nbsp;Imó firmilfimæfunt

promilfi*

-ocr page 77-

AK OS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2:^

promiHîoncs,quare non dubium eft,quin ad hune popuïum pertinent falus*

Deinde fèquitur Propofitio principalis huiusdifputationis.Non omnes qui funt ex Hracl funt Ifraël,nec^ omnes funt fîlrj, ideo quia funt Abrahe fernen, Sed in Ifaac uocabitur tibifernen ,hoc eft, filq carnis non funt fîlq Dei, fèd fihj promiflionisreputantur in fernen. Hæc eft propofitio, fed impJicata primæ^ probationi:,quemadmodum fieri folet. Infra autem aliquoties in conclufionigt; bus amp;nbsp;epilogis repetitur propofitio.ConcIufio enim nihil eft,nifî repetitio fta* tus.Bft autem hpc fèntentia propofîtionis;Fihj Dei fîunteledione,non natura, aut meritis noftris.

S) E (i{^Ælt;bESTinû/rionE.

Tautemappareathanc perpetuameflè feripturæfententiamducitargu* menta inde useg à prima eleftione, ubi Abrahæ pofteritas à reliquis genti« bus fèparataeft. Eteft primum argumentum, Scriptura inquit, in Ifàac uoca* bitur fèmen.Ergo filq Dei tantiim funt,qui à Deo eliguntur.Si natura aut me# rita facerent fîlios Dei,quid opus eftèt promifïîonibus Cùm igitur promifïîo efficiaqut aliqui fiant filq,ergo non eft res noftrarum uirium. Aut fi eft penes naturam fieri filios,quare Ifaac eIigitur,Chaldæi, Aegyptrj aut ait) non eligun# tur,qui non minusciuiliter uiuebant iuxta naturam,quâmAbraham,IfàacfVt‘ fi quis raticionetur,cur nos ad Euangelium uocauit,non uocauit Alexandrum Macedonem, Auguftum, Socratem, Pomponium Atticum, qui certê non mi# nus ciuiliter uiuebant quâm nos, Hîc necefte eft caufam reijeere in uoluntatem Dei,

11. Argumentum, Iacob elecftus eft, Efàu repudiatur, priusquam ah'quid boni aut mali feciflent,Hinc Paulus conclufionem effecit, quæ manifeftè negat ' mérita noftra caufam eleeftionis elTe, Ergo opera non erant caufa, fed uoluntas uocantis.Non addam hic quomodo cauillentur ifta nonnulli,Tantum hoc me* minerit ledor, fi opera fecutura in uita erant caufa eledionis, non licuit dicere Paulo, non ex operibus,

OCCJA^.Al:iO.

Vidit Paulus hanc de eleftionc fententiam abhorrere â iudicio rationis, ideo argumentum ratione fumtum obf|cit,quo nihil opus erat, fi Paulus fen# fiftet mérita noftra caufam eleeftionis efîè.Dicat enim aliquis,Si Dauid 0^ Saul iuxta nihil merentur, iniquus igitur eft Deus, qui hunc eligit,illum non digit. Non uidetur haec inæqualitas 80 'Tt^otruTroAK-i'i'a in optimam naturam Dei cadere,. Si mérita omnium paria funt,cur non flint paria præmia aut pares pœnæ f lu# dicem maxime decetæqualitas,ficenim inquiunt Græci,’«^« wôàe/xo/jôu ^o/a.

Paulus mitipat hancobiedionem hoc modo,

o

Deus non reddit paria paribus;

Igitur uidetur eftèiniufticia,

In hoe argumento maior diftinguenda erit.Iufticia eft redderc paria,cum debitum foluitur.Nam in donando nihil opus eft paria dare paribus.

Minor non cohæret cû maiore,maior enim loquitur de debito.Minor lo# quitur de bénéfices, quæ gratis donantur, Deus non reddit paria, fcilicet,quia '•quibufdam donat falutem,T une aceufari iufticia poftet,fiDeus deberet hoe belt; 'neficium omnibus,fèd quia non debet, non eft iniufticia, quód aliquos libérât, mifericordia magis eft,ut fi princeps eximat pœnæ aliquos condemnatos, dementia

-ocr page 78-

2^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T) ISTO SITIO oyTIOKIS

dementia erit. Intérim non eft infuftus, ti reliquos fîmili'ter condemnatoSjnon cximat pcenæ»

Diluitigitur Paulus obiedionem per translationem, di’gere eft miferi« cordiæ,non eft debitumjgitur accufari iuftida non poteftæt citât locum Exo^« dijUt oftendat gratis donatum beneficium eflè.eledionern non debitura; Mifc^ rebor Sgt;Cc,

Addit Epilogumjin quo ponit principalem propofitionem buius difjîu# tationis^Nam in Epilogisrcpetuntur propofitioneSjimó interdum initiô diffî# mulata propofitiojprimum in condufione dare ponitur, Id hîc fadum eft* Igi^ tur non eft uolentis,neq5 currentis,fèd miferentis Dei, Non nos meremurdigi uoluntate aut curfuj hoc eft, operibus noftris jiêd beneficium eft miièricordiæ Dei gratis donatum.

Citât aliudteftimonium, quo probat non eflè noftrarum uirium,mei« rerißilutem, Inhocexcitauiteamp;fc.conièquenseft, Ergo cuius unit mifèretur, quem uulc indurat, id eft, non eft noftrarum uirium iuftificatio, fed miferh cordiæ Dei, cùm non mifèretur Deus,perfeuerant in impietate homines*

OCCET^TIO.

Iterum infèrit obie(ftionem,uideturenim extreme abfurdum,dicere,quód non fit noftrarum uirium iuftificatio.Si nos non pofTumus iuftificari, nifi con* tingatmifericordia.Etmiièricordiam Deus non impertitomnibus,Curigh tur accufat nos Deusdndemens eft,qui impoftibifia cxigit,qui punit homines cum uideatur culpa abeflè,quia non pofTunt bcnefacere*

Nihil relpondet ad hanc obiedionem,fèd répudiât earn uduti indignam, banc figuram uocantaïffocf/c^z/j, cùm argumento difticili nolumus refpondere, amp;r,ut uideamur confulto præterire, reqcimus tanquam intempeftiuum, autin* dipnum. Ita hic Paulus fionificat indignam eftè obiedionem jaitnosnonde* berc expoftulare eum Deo, quia Deo liceat uti creaturis pro arbitrio. Addit de luto amp;nbsp;figulo fimilitudinem, ut fiat clarior ratio repudiatæ obiedionis, uidelh cet quod nihil debeat nobis Deus,quare non debeamus eum acculare, tan^ quam in ius uocare*

Eft in hoc loco av«vTa7rólt;/'oTop,quia non uidetur ab fol u ta conftrudio.Si De us uolens oftendere iram,tolerauit uafa amp;c.Circumducfiio ita erit integra, fire petatur ex fuperiore,non eft tuum reprehendere eius confilium,

Hîc incipit recitare teftimonia de uocatione gentium,amp; de âefeélione lu dæorum. Supra enim dixi ludæos dÜputaftè y qudd adipfbs pertinerentpro# mifîîones,non ad gentcs,quôdipfi cultu fuo mererentur gratiam, Sed hocfcan dalum muko etiam magis mouit imbecines,quôd tam pauci ex ludæis credide* runt, kacpdifputabant hune non eftè Chriftum,quem prædicabant Apoftoli, quia promiftiones de Chrifto ad uniuerfum populum, aut certè ad maximam populi partem peruenturæ eftènt.Nunc paucos tantiïm quidem infimos ho* mines gloriari ièadeptoseftètam magnificapromifta. Non uidebatur reipon* dere hic cuentus tantis promiftîonibus,quas ad uniuerfum populum pertinen* tes,paucos tanquam perfèditionein inuadere exiftimabant* Colligitigicur Paulus teftimonia de uocatione gentium, ÔC de defeeftione ludæorum ÔC obiter mentis rurfus detrahit honorem.

Supra

-ocr page 79-

Ç Vpra cœpit de reiedlione ludæorum dicere, in hoc loco confumct 8^ duo le« ^quentia capita, nihil igitur noui hîc inftituit, lèd pergit dicere de ludæorum defedione,8C aliquantô póft teftimonia plura recitabit.Sed non poteft uir fan^« dustantæ calamitatis meminiflè,{èu iræ Dei tantæ, fine acerbiftimodolore animi,ideo addit affe£ftus,caufam etiam erroris oftendit Iudæis,ut hac fublata, aliquos ad Chriftum pertrahat»

Initio eftjfeü aftedlus, ego optime uolo ludæis, amp;nbsp;pro eis oro.

Caufarn erroris tollit, putant iufticiam coram Deo elle opera fua. Necß fane poteft aliter humana ratio iudicare,quàm quôd opera noftra quidem .'î Deo mandata,reddant Deum placatum.

Obiter hoc loco infèritur collatio iufticiæ Ie2is,amp; iufticiæ fidei. Et fumta eft collatio ex defînitionibus. Nam cum dixiftet ludæos nimiùm tribuere iult;« fticiæ legis, profuit addere defînitiones iufticiæ legis amp;nbsp;iufticiæ fidei.

Iufticiam legis definit ex uerbis Leuitici: Qui fecerit ea, uiuet in eis.Iufti«« dam fidei definit ex uerbis Deuteronomq : lufticia fidei, eft habere uerbum in corde amp;nbsp;ore,uerbum inquam quod prædicamus de Chrifto*

Altj aliter tracftant hanc collationem. Ego collationis ftatum pofitum elle iudico in his membris,Facere,amp; Verbum habere in corde.Hæc mêbra definiti onum opponi inter le arbitror. Vult enim infignem difterentiam earumpro* ponere,8lt;dilèrte docere,quôd opera non fint iufticia Dei, ut errorem ludæo* rum clarè reprehendere intelligatur. lufticia legis eft facere, id eft,externa ope* ra ratione imitante legem effîcere. At iufticia fidei eft,Habere uerbum in cor^ de amp;nbsp;ore,quafi dicauVos fomniatis iufticiam Dei elle opéra ueftra, Nos uerd longe aliam iufticiam tradimus, Non enim iuftifîcant opera noftra corâ Deo. Alia quædam iufticia eft,qua coram Deo iuftificamur,nempe,credere in Chriftum,hune quisquis apprehendit,is habet finem legiSjid eft,fummam Iegis,hoc eft, eft iuftus coram Deo, fatisfecit Deo.

Elegantur autem ornauit definitionem ex contrario, lufticia eft, non di*i cere in corde,quis aftendet in ccclum,aut quis deftendet in abyftumfhæ figuræ continent rationes humanas,amp;depingunc cor incredulum. Nam ratio argu« mentatur hoc modo.mon poflüm afeendere in cœlum amp;nbsp;coràm uidere uolunta tem Dei,ergo non eredam me Deo cure eire,non aftèntiar Deum nos refpicere, Deum nobis hoc modoplacari iuxta uerbum.Nec delccndi in abylTumjhoceft, non uidi quomodo mortui degant, quomodo redire ad uitarn poftînt, Igitur non aftèntiar quenquam reuiuilcere poftè,autâ morte liberari.Ratio enim du-cit argumenta ex his,quæ lènfu comprehendit, Hæc impietas cordis hæret in omnibus hominibus natura,

Opponit igitur contrarium,habere uerbum in corde, id eft,uere aftèntiri, quôd hoc uerbum,quod prædicant Apoftoli,uerum fit,quÔd propter Chriftû recipiamur in gratiam patris,quôd propter Chriftum contingat iufticia, uita, propter Chriftum uerc fimus Deocurp,quôd defendamur a Deo amp;nbsp;lèruemtir.

Epiphonema, corde creditor ad iufticiam, amp;nbsp;ore fit confelTio ad falutem. Repetitur autem eftedlus fidei,fcilicet,quôd fides iuftificet,non opera. Et addi« tur teftimonium ex Propheta: Omnis qui crediderit non pudefiet. Citatur aliud teftimonium : Ornnis qui inuocauerit nomen Domini,faluus crit,

Suo more anneeftit gradationem, qua déclarât modum iuftificationis, 8C fidei caufarn,feu quomodo fides concipiatur,Dialectici tradunt foriten uerfari

4. tom. Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in eau-

-ocr page 80-

^isTQsnjo o^A-rioms in caufis 5ó effèflibus, Eft autem ibrites gradation! affînis ♦ Ideo Paulus, ctïni uelkt oftendere fidei caufamdnftituit gradationem hoe modo*

Nemo inuocat, nifî credat:

Nemo credit, niß audiuerit uerbum :

Non poteft audi'ri uerbum, niß prædicetun

Non poteft prædicari uerbum,niß mittantur à Deo qui prædicent.Etre citât teftimonium,in quo Propheta prædixit futurum effè^ut mittantur,qui no lîum uerbum fpargant in mundum,in quo annuncientur gratia amp;pax,noii ira. Nam lex antea iramDei oftendit.Hîcde alio uerbo uaticinaturPropheta,quod prædicat remiftîonem peccatorum,amp; gratis offert iufticiam credentibus. Do^» cet autem fidem ßc contingere, ß audiamus uerbum Dei, ÔC quidam humana uoce prædicatum.Bft igitur caufa effîciens fidei uerbum,quo impellit SCmouet Deus corda ad credendum.Sine uerbo non contingit Spiritus fandus.Et ut mi nifterium uerbi Dei commendaret, addidit miflionem quoeg.

Multas ac magnas utilitates decerperc pius ledtor ex hoc capitc poteft» Supri ualde clara ponitur definitio fidei,in qua cerni poteft, quid fit fides» Na«= tura enim uis fidei,ualde clarè depingitur,cum dubitationes illæ mentis im= piæ reprehenduntur.Quis aftendit in cœlum f Qua uia patet reditus mor tuis ad uitamf Eft enim fides,quæ certô ftatuit de uoluntate Dei,Deo nos curæ eflè, Deum nobis ignofeere iuxta hoc uerbum, tegi SC defendi amp;nbsp;ièruari nos à Deo» Item ièparat iufticiam fidei iufticia legis, amp;nbsp;foli fidei tribuit iuftificationem? alteri generi^clarê adimit.

Deinde gradatio de modo iuftificationis,fêu de fidei cauià magnopere oh ïcruanda eft contra fanaticos homines,qui contemnunt minifterium uerbi,qui omiffb uerbo,nouas illuminationes requirunt,qui fuis fpeculationibus conan'’ tur Deum comprehendere,qui ibmniant Spiritum iandum concipi aut opera* ri in nobis per noftras fpeculationes, fine uerbo Dei, qui fomniant Spiritum faneftum concipi,per præparationes certorum operum.Tales hæretici fuerunt olimi.vamp;owiasah amp;nbsp;ait) multi.Et noftris temporibus funt Anabaptiftæ,ôii alij qui minifterium uerbi contemnunt, amp;nbsp;ibmniant Spiritum faneftum dari fine uer* bo Dei.Itaqj publiée prodeft hic locus ad retinendum minifterium uerbi Dei»

Prodeft amp;nbsp;priuatim in tentationibus piorum. Nam ægrèpendet mens a fblo uerbo,8^ requirit alias coniblationes,illuminationes, non audet iè tantùm uerbo fuftentare. Vt igitur feiamus non eflè alias coniblationes requirendas, iubet nos ad uerbum refpicercjac ièntire,quôd haud dubiè hæc fitDei uoluntas iuuandi nos,quæ in uerbo oftenditur.Et ne requireretur alia illuminatio,tefta* tur iè loqui de uerbo prædicato humana uoce , de corporali uerbo, quod legitur , quod perfonat in auribus. Ideo diièrtè ait Moiès , uer* bum quod eft in ore tuo. Et Paulus, uerbum quod prædicamus.Item,coniun* gitauditum,prædicationem^Sômiflionem. Et propheta pedes Iaudat,ut teftetur iè laudare uerbum prædicatum uoce iftorum, qui mittuntur â Deo, Hos pedes contaminant amp;nbsp;confpuunt iftfqui negant Verbum Sacramenta prodeflè ad confolandas amp;nbsp;corifirmandas confeientias. Sed hæc fortaflè conue^ nit in commentario tra(ftarc,non in hoc opere, fuit tarnen obiter admonendiis leètor,ne res tantas hoc loco pofitas negligenter præteriret.

Poftea redit adludæorum defedtionem, ciim ait.’Sed non omnes obedi* unt Euangelio,amp;^ addit teftimonia,quæuaticinantur de ludæorum ruina.Nam cûm

-ocr page 81-

.AT) q^o MAK 0 S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iq

cum ofFendat imbccilles pauckas credcntium, opus eft aduerfus id fcandalum opponcre fcripturaSjUtiudico Dei id accidere fciant»

KL

^Orredlio eft,in qua mitigat ea, quæ de ruina ludæorum dióla funtjSC con* '^folatur,nc deiperent,ac putent omnes abiecftos eftè»

Propofino. Non abiecit Deus populum fuum.

L Ratio ab exemplo proprio* Ego fum Ifraelita, 5^ tarnen credidi, Ergo non eft abiccftus populus.

I. nbsp;nbsp;nbsp;Ex ftntentia Eliæ duda. Sicut Eliætemporibus reliquiæ elecftæerant,

boceft,exigua pars populi.’Sic amp;nbsp;hoc tempore reliquiæ eripientur ac iaiuabun* tur,hoceft,exigua 80 infima pars populi.

Addit autem amplificationem de caufa elecftionis, quod mérita noftra no fint eleftionis caufa.Et fecit Paulus Enthymema prorfus rhetoricum.Sic maxi* me uocant argumentationem,quæ conftatex difiunftiuis.Si contingit iuftifica tio meritis,non eft gratia.Si contingit per gratiam,non poteft contingere meri tis. Sed eft gratia. Ergo non poiTumus mererfi Concludit igitur eledtos conft* qui iuftificationem.Amplificat Antithefi’,Cætcri autem funtcæci fa(fti,habent Spiritum compun(ftionis,id eft,iratum SC exacerbatum animum.Oderunt Eu* angelium, quia arbitrantur Euangelio diftipari ipforum politiam,indigne fe* runtab Euangelio iufticiamamp;fapientiameorum damnari,ficut nunc acerbe oderunt nos ifti, qui fibi fapientiæ amp;nbsp;fancftitatis opinionem detrahi putant.

Propofitio repetitur. Num ita lapfi funt, ut tota gens fit peritura f Non# Et additur ratio ex caula finali.

Lapfi funt aliqua ex parte, ut reciperentur gentes,ad prouocandos ludæ* os:

Ergo non funt ideo lapfi, ut hæc tota gens abqceretur*

Antecedens argument! ca Ihde inuertitur,ut hinc alia ratio colligatur,quf ' oftendat ludæos non efte abietftos. i

Lapfus ludæorum non fuit per ft caufa,cur uocarentur gentes.Sed magis incolumitas ludæorum fuit per ft caufa uocationis gentium: Ergo ludæi non funt abiedi.Antecedens probatur ex caufa finali uocationis gentium»

Gentes receptæ funt,ut prouocent ludæos ad credendum Chrifto. Ergo reftantludpi uenturi ad Chriftum.Qtiid enim opus elftt prouocare,fi' totus po pulus abiedus eflètC Ita ex uerbo prouocandi,quod eft in teftimonio Mofi, ra* tiocinatur reliquos efte eledlos in populo ludæorum.Sed ut inuerfib melius in* telligi poftit,abftribara exemplum.

Inopia non eft caufa laboris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, \

Spes uidus magis eft caufa laboris.

Dialedicus enim non refiftit in priuatione, fed quærit ultimam caufam, quam conuenit certam rem efte.

Sic lapfus ludæorum non coegit ut gentes reciperentur.

Sed incolumitas ludæorum coegit,ut gentes reciperentur,quod uidelicet reliqui erant in hoc populo elecfti.Vocat igitur -ürAHpu/xa incolumitatem populi, qui eatenuseft incolumis adhuc,quatenus reliquos habet eledlosquocuncj tern pore. Vocat ïiTjn^a quatenus habet damnandos.

4. tom: Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D 1) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Addit

-ocr page 82-

28 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1ST OSIT10 O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS

Addit ?lt;wosjo4)ilp adgcntes, VobisdicoSóc. Hicproximum argumenturtl amplificat fuo exemplo. Ego eti'am,inquitjhoc magis laboro,ut gentes ad Chn* ftum pertraham, ut prouoccm 6C meo nbsp;gentium exem'plo ludæos. Nam cüm

uidebant ludæi Euangelium inter gentes effi'cax efle,cogebantur agnofcere,hüc efle Chriftum, quem Apoftoli prædicabant, præièrtim cum de Chrifto etiam extarent prophctiæ,quôd gentes ei adhæfuræeiTentæt repetit inuerfîonem prâ incoatam.Si abieclio eorum effet reconciliatio mundi, id perindc effet,ac fi uita ex morte fumeretur» Nam ««povjiwç abfurditatê uult fîgnificare,quafi dicat, Abfurdum eflèt (entire,qudd abiectio ludæorum profuiffct.Id perinde e(îèt,ac fi quis diceret, mortem prodeffè. Nosutemur noftro exemplo. Abfiirdum cft dicere, inopiam prodeflc, magis conuenit ut dicamus, fpem rei benê gerendæ prodeffe, Ita ludæorum cafus non profuit per (è, Alia caufa quærenda cft, quæ profuerit,uidelicet uoluntas (èruandæ gentis, ( 11L Argumcntum,ex promiffionibus ad gentem pertinentibus»Primitiæ funt finctæjlgitur maffa fanffa eft.Radix eft (anffa,Igitur amp;nbsp;rami funt fan* ô:i,id eftjpromifiîo patribus fadèa eft, Igitur ad eorum pofteritatem pertinet»

Sequitur adhortatio ad gentes,ne contemnant ludæos, nêue putent geii’’ tes prælatas effe,quia meliores fuerint ludæis, aut arrogent fibi aliquam meriti îaudem*

Propofitio habet Antithefin.Ne fis fuperbus,(èd time» Ratio ex maiore» Si non pepercit Deus ludæis, qui erant peculiaris populus Dei, multû minus tibi pareet, fi abieceris timorem ipfius.

Inferit obiter uaticinium, quo probat non efft abiedlos ludæos,quia fint reliqufin eo populo cledi, qui fubinde fint credituri in Chriftum,dum Euan* gelium inter gentes prædicatur ♦ Et confirmât E(àiæ teftimonio, qudd reliqui fint eleffi. Chnftus delebit peccata lacob. Ergo neceflfe eft aJiquos pofteros la« cobeonuerti ad Chriftum,

Conclußo.

ludæi funt inimici,quod ad præfentem ftatum attinet,ut per eam occafio nem gentes uocentur. At funt amici (ècundum elecflionem» '

Ratio,quia dona Dei promiffiones Dei non mutantur» At ludæi ha« bent promiftiones,habent igitur Sô elecftos»

Epiphonema.Conclulit Deus omnes in incredulitatem, ut omnium mP fereatur. In hoc Epiphonemate colligit pares effe caufas ludgorum amp;nbsp;gentium, ut utrilcß adimat gloriam meriti.Cæterûm uberrima conlbîatio pfoponitur in bac (èntentia.Cûm cernimus peccatum,intcrpretamur fignum iræ ac damnati* onis ede, Dauid ciim confiderat adulterium fuum, iudicat (è lapfum efie, quia fit abieeftus à Deo» At Paulus mutât hanc peccati fignificationem.Peccatum ad inonet mifèricordiæ Jdeo lapfus eftDauid,non quia abiecflus erat,fed ut gloria milèricordiæ Dei fieret illuftrior,néue tribueret honorem meritis. Propemo* dum habet fi'milem ufum hæc lèntentia,ut ilia: Viuo ego,nolo mortem peccato ris, Vbi iureiurando teftaturDeus,(e uelle ignolcere.Neceffe eft autem,ut Dco amp;nbsp;quidem iurantijCredamus. Ita in hac (èntentia promittitur omnibus mife« ricordia.Et ne quem abfterreret peccatum,fignificat hoc ad gloriam mifèricor diæ pertinere,non ad iram,qudd fub peccatumeonelufi fumus, fi tarnen Chri« ftocredimus.

Poftremo

-ocr page 83-

5) M ó*. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29

Pon:rem0adk(flaefl;cxclamati'o,feupotiusadmi'ratio, Nam Apoflolus miratur Dei confilium, quod exiguam parcem hominum, quód hos qui non præftant ingenijs aut fapicntia ad Euangelium uocat.Vetac autem (crutari eau fas,amp; iubet cederefapientiæ Dei,acdetrahit honorem mericis.

Hadenus dodtrina de iuftificatione tradica eft agitata propoiîtio,quôd iuftificemur fide,non operibus noftris.Memiiierit autem lecflor hune eiîè præ^= cipLium Euangelrj loeum,fine quo intelligi non poteft,cur uenerit Chriftus* Ve nit enim non ut legem ferret,ut certis operibus nilbeiam mereremur,fed ut do^ naret gratisiufticiam èC Spiritum faneflum eredentibus. Et Euangelium pro^ prie uocari debet, hæede iuftificationedoeffrina, 80 prudenter à lege difeerni» Et quia hie loeus nufquam perinde illuftratusjit in hae Epifi;ola,danda eftope«» ra,ut earn nobis quam familiarilli mam faeiamus. Porró ut architedtus totius formam ædifîeij in animo eompleóti folet,ita nos totius feripti tanquam ideam quandam in animum includerc debemus, ut Apoftoli iêntentiam penitus per* fpieiamus«Ad earn rem multum eondueetin tam longadiiputatione noiïeièn cm omnium partium aefcntenti3rum,quare fpero hac meam opcram ftudiofis iuuenibus profuturam cflè.Semper autem in hane Epiftolam intueri nos opor tet, Semper oportet habere poßtam ob oculos hane fèntentiam,quÓdfidcin Chrifium iultificemuneoram pâtre. Non enim poterit conlcientia paeata eflè, nifi teneat hane Iêntentiam. Quoties orabimus, primûm in hanc Epiftolam in^^ tuendum eft,ut erigamus nos ae feiamus nos cxaudiri,fî credimus in Chriftum non propter mérita noftra.Nam nifi hue refpieimus,abfterrent nos peeeata no ftra,ut neep petere necß expeeftare quidquam à Dco audeamus.OIim ita legeba^ tur hæeEpiftola,ut ilia tam longa difputatio fuperior nihil ad noftra tempora pertinereputaretur,Seddicebaturefte feripta propter rixas illorum temporu de ludæorum eeremonqs. Nos uerô feiamus, utEuangelium ad omnesætates pcrtinet,ira haneEpiftolam ad omnes ætates pertinere,quæ præeipuum Euan* gelq locum cxpIicat.Eft autem hic mos Paulo, ut initiô tradat dodrinam iufti« ncationis,quæ contigit per fidem.Poftea fubqciat præcepta de rnoribus.Quan quam enim non iuftificant opera, tarnen quoniâ in corpore degimus,ßne ope* ribus hæc uita tranfigi non poteft,amp; fides debet fe exercere ut oftendere in cru* ce amp;nbsp;bonis operibus. Sequitur igitur tanquam nouusliber,continenslegefn magis,quâm Euanpelium:Et quia legis dodrina non ignota eft humanæ ratio ni, Ideo mulræ iêntcntiæ reperiuntur in Hefiodo,Phocylide 8C alqs, fimiles his quæfunt apud Paulum.Necp ideo putâdum eft nihil interefte inter Chrifti do* ârinam,Slt; philofophiam.Legem enim feu præcepta de moribus poteft philo* fophia aliqua ex parte tradere. At Euangelium prorfus non nouit humana ra* tio,quôd gratis coram Deo iuftificemur, cùm credimus nos in gratiam à pâtre propter Chriftum rccipi. Quid autem efficiat lex, fuprà dieftum eft. Et tarnen Apoftoli cùm tradunt præcepta de moribus,longe aliter tradunt,qudm philo« fophi. Multas enim fententias afpergunt de uoluntate Dei, de Chrifti bene* fiefis. Adhæcdocent in his infidqs Diaboli,non pofte nos mores regere, nifi Spiritu Chrifti gubernemur amp;nbsp;fiderefiftamus diabolo.

C T XII.

ÇVperiorem Epiftolc parcem collocauimus in genere iudicialfiuerfatur enim ‘^indocendo.Sequenciacapita,quæfuntuelucappendix illius difputationis, pertinentadgenus luaionum,quia continent præcepta de moribus. Necopus phiL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D iq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft

-ocr page 84-

!DIS^OSITIO O^ATIOKIS cfi: hïc fubtilitcr quærererationem difpofitionis. Non enim penndc œîiærent membra,ut in difputatione,fed fingula præcepta,nouæ propofitioncs funt, aut fi quis hoe mauulc, noui libri.^Et tarnen fi quis in tanto aceruo, methodum ali* quam aut rationem teuere cupit,ut in pauca capita conferre, amp;nbsp;ordine comple“' di omnia præcepta poffît,is habet Pauli exemplum,qui contrahit omnia in fe* cundam tabulam decalogi. Nam dodrina fidei,in qua fuperior Epiftolæ pars confumitur,pertinet ad primam tabulam. Necß fane methodus de moribus uh la magis exada concipi poteft,quam decalogus eft.

Nos tarnen etiam partiemur præcepta,iuxta uitæ genera. Vt enim alia eft priuata uita, alia publica, ftu ut philofophi appellant politica, ita duplicia Me præcepta funt.In duodecimo capite récitât præcepta magis ad priuatam uitam pcrtinentia.Sequens caput ad politicam uitam pertinet, docet enim nos de maquot; giftratu.Caput i4.de fcandalis admoiiet,ne offendamus libertate noftra imbe«« cilles fratres.ln reliquis duobus capitibus polliceturjUt fit in epiftolis, officium fuum Romanis,amp; adftribit falutationes.

Propofitio generalis eft compledens crucem bona opera.Præbete cor pora ueftra hoftiam Deo,Sc cultum rationalem amp;c.Hic uides aliter tradi prgee pta â Philofophis, aliter ab Apoftolis. Nam Paulus inferens arnplificationcm propofitioni,fidem etiam requirit. Significat enim opera amp;nbsp;afflidiones define hoftiaseffe. Non funt autemhoftiæ apudimpios, Sed apud hos qui credunt Deo placere afflidiones noftras,8ó opera, quia Chrifti membra fumus, gu* bernari â Deo,tiim afflidiones noftras,tiim opera. Et AoytK.«' Aarftia opponitur non modo pecuinis uidimis,fed etiam omnibus hnmanis exercitfisamp;operh bus,quæ funt fine timoré Dei,8ó fine fiducia. Nam Aoymôp non fignificat homi* nem,ut in fcholis hominem defcribunt, animal rationale,fed fignificat cogitanquot;quot; tern □ ut Gt Aoy/KH AarpE/a,in qua cogitatur, feu cernitur, feu apprehenditur Deus per uerbum. aAoy©gt; latria, ciim corda non fentiunt timoremDei, non erigun# tur fide,nonnôrunt Deum, etiamfi egregia opera præftent conatu rationis, cum interim dubitent,an refpiciat nos Deus,an exaudiat ôôc.

, Deinde recenfet præcepta, in quibus non fine magna caufa primoloco pofuit,ut fuæ quifcß uocationi feruiat, amp;nbsp;nihil fine uerbo Dei doceat, nihil fuf cipiat fine mandato Dei.

Poftea commcmorantur uaria officia caritatis, 8^ ad extremum prohiber uindidam.Vbi meminerit ledor,priuatam uindidam prohiberi.Nam Euan# gelium non prohiber uindidam legitimam,quæ â magiftratibus exercetur,fêd approbat eam^ôc ampliffimis laudibus ornatjUt oftendet proximum caput,

XIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

ORopofitio.Vnufquist^ obediatfuomagiftratui. Rationes additdudasex dignitate magiftratus, amp;nbsp;ex poena quæ ulcifcitur contemtum magiftratus, Hic rurfus apparet Paulum aliter tradere præcepta de moribus,quam tradunt Philofophi. Docet enim nos de uoluntate Dei, quód TO^oAmia fit ordinatio diui# na,ficut uices temporum,hyems,æftas, dics,nox amp;nbsp;hi perpetui curfus ac motus fiderum,a Deo, amp;nbsp;conditi funt, amp;nbsp;conferuantur. Ita ordinauit Deus confer# uat -æ-oAm'a/j in mundo,magiftratus,8ó leges.

Multi fuerunt fanatici homines etiam noftris temporibus, qui contende# runt non licere Chriftiano gerere magiftratum, quia Euangelium fæpè prohb beat

-ocr page 85-

^nos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;5]

beatuindiclam, Ita^ magiftratumfenfèruntlatrociniuïTi ac ini'uftam uim eP (c. Aduerfus hanc impiam ac fèditiofam opinionem munit nos Paulusjac docet niagiftratum^cflè ordinationem diuinam.fèu opus Dei bonum, quare fît, ut hi qui gerunt magiftratum,tralt;ffcnt officium licitum amp;nbsp;honeftum*

Nemouerbis conièqui poteft quantas affèrat utilitatesturn magiftrati* bus,tiïmfubditishæc doÂrina» Nam magiftratus bona conicientiafuumof* ficium facerepoffunt, cum fciunt,fuum uitæ genusjfuam procurationem Deo pîacere.Et audentd Deo cxpectare ac petere auxih'um, quoniam ipfîusgerunt uicem,ut defendat gubernet fuos miniftros. Nulli exercitusjnulîæ arces,ma* gis munire principes in tot pcriculis infîdqs diaboli queunt, quv^m hæc fîdu« cia auxilfj diuini.Deinde nulla ratio efficacius mouet animos hominum, ut ma giftratui pareant,quâm fî feiant Dei miniftrum efîèjSc uenerandum eflcjUt ali* as res facras,amp; hanc obedientiâ non hominibus, fed Deo præftari» Vt facris ces» remontjs honorem habcmus,quia uerbo Dei nobis commendatæ funt,Ô^ certa beneficia Dei nobis pcreasexhibentur ,Ita magiftratui habent honorem piæ mentes, quia uerbo Dei commendatus eft, ÔC agnoftunt beneficia Dei, ius, amp;nbsp;tranquillitatem per illos nobis contingere*

Ad hæc intelligunt non pofte humana ui magiftratum opprimi, quia ici* unt eum à Deo defendi.Bt quia poena ftu uindiffa opus Dei eft,nihil dubitant quin feditiofi pccnas daturi fint, etiam fi uires magiftratui ad puniendum deeß fe uideantur. Ad hunc modum alit reuerentiam erga magiftratus amp;nbsp;leges hæc Pauli do(ftrina*Quid fimile in Platonis republi: legitur f Paulus docet leges amp;nbsp;magiftratus ordinationem Dei eftè. Plato damnat prælêntem reipublicæ fora mam,fingit nouam TsroAmiap, amp;nbsp;nihil congruentem ad rationis humanæ iudicis» um,dicit conuicia regibus, tanquam leurra»

Et extant quorundam libri lcripti his proximis annis,ubi falfô irridentur principes,fepe etiam uitæ genus’taxatur,tanquam pugnans cum Euangclio,Et natura mouentur omnes homines, ciim uitia principum confiderant, ciim res» gnorunimutationesintucntur,ut fulpicentur humana uiolentia fine confîlio Dei imperia amp;nbsp;conftitui amp;nbsp;retineri» Aduerfus huiufmodi fcandala opponent duseft hic Pauli locus,utaffuefaciat nos, ut ex animo magiftratus uereamur, amp;nbsp;magnifaciamus. Et optarim hos qui docent Euangelium, hunc locum diligen^î teramp;fedulo traiftare,amp; illuftrarc. Cætenïm quöd uindicta alicubi prohibes» tur, id tantiîm de uindi(fta priuata intelligi debet* Nam hîc diferte excipiuntur magiftratus, uindicla appellatur diuina, quam exercent magiftratus, ut feia* mus uerè opus Dei eftè, adminiftrationem politicam.

Eft 80 emphafis in uoce,ordinatæ funt*Nam ordinatio fignifîcat formam impcrffhoc eft,leges,iudicia,pœnas,contra(ftus:proinde adprobat non tantiim magiftratus,lèd leges etiam,amp; totam formam reipublicæ, fcilicet,coniugia,re’’ rum diuifibnem,contracrtus,iudicia* Hæc omnia compleèlitur, ut Iciamusnos ciuilibus rebus bona conlcientia utîpoftè, ficut utendum eft uicftu,ueftitu,aëre, luce.Necj fane minus ad uitam corporalem exiftimemus neceffarias eftè ciuiles ordinationes, leges, contraeftus, indicia, magiftratus, quâm uièlus eft, aut aer quem haurmus, Qiiare non cum magiftratibus, lcd cum tota natura humana bellum gerunt Anabaptiftæôd ali), qui publicas leges uituperant, qui dam*

D iif) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nant

-ocr page 86-

32 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) IST o SIT 10 O T^^T loms

nant nidi’cia,qui fomniant pietatc, 8^ quam procliuc fit hïc errare» Qiiarc duxi moncndum eße leifiorem,ut hoc loco muniat pecflus aduerfus fanaticas opinio nes,quas lerit Diabolus,amp; ut Euangelium rcddat inuifumjamp; ut excitatis feditp onibus diflipet Eccleßas amp;nbsp;refpublicas.

Dodtrina Chriftiana hoe nomine fuit inuifa magnis uiris,inter Ethnicos, quód uindidta prohibita iudicabant magiftratus indicia è repub.tolIijiiT’P^* nitatem improbis 8d facinorofis concedi,amp; uincula pacis 8ó ciuilis focietatisre* fcindi. Adhæcputabant in Euangelio Platonicamquandam communicatio« nem facultatum præcipi5quæ prorfus à natura humani generis abhorret*

Hïc noftri laborant in confutando» Nonnulli reipondent hæc præcepta ad perfedos pertinere,ne uindidam exerceant,ut communicent facultates, fin* gunt circulos,alios imperfedorum,ah'os perfedorumjièd hæc non fatisfacinnt aduerfarqs. Et donee hscret in Eccleha opinio, quód perfedio fit in huiusmodi operibus,nunqudm deeft materia tumultuum.Bxoriuntur enim fanatici homi nes,qui improbant magifiratuum officium,qui damnant ciuilem uitæ confue^’ tudinem. Tales opiniones fparfæ in imperitos,multorum confeientias pertur# bant, maximos motus cient*

Qiiare utile eft hos errores radicitus ex animis hominum euellere. Id its. fiet,fi rede doceantur homines de iufticia fidei, quód perfedio non fit in extern nis uitæ obftruationibus/cd in timoré,ac fide, quód liccat in externa confuetu# dine uite uti omnibus ciuilibus rebus,ficut uidu,acrc,amp; fimilibus rebus natura Iibus,quód Chriftus iufticiam æternam tradat,quæ contingitper fidem, Intc# . rea non aboleat ciuilia officia,ftd maxime probet nbsp;nbsp;requirat ea,amp; uelit nos re^

ligiofe icruire politicis ordinationibus. Ciim cognouerint homines,quid fit re# gnumChriftijamp;Z quid interfitinter regnum Chrifti,06regnum mundi feu ■sroAmia^j,amp;quód Euangelium ftueriffime præcipiat, ut honos habeatur potc# ftati,ut ex animo SC cum timoré Dei obtemperemus, ea res plurimum ad reti# nendam publicam pacem, dignitatem magiftratuum profucrit, Porrôhæc Epiftola Pauli copiofe nos de utroc^ regno docet ^quid fit regnum Chrifti, 8^ quid de politiaientiendum fit* Ac poftit aliquis hoc modo partiri Epiftolam, quód in priore parte doceat nos de regno Chrifti, in pofteriore doceat de poli# tia.OIim utercß locus in dodrina Monachorum iacuit obrutus plusquam Cini merijs tenebris*Nunc Dei beneficio iterum patefadi Sc illuftrati funt*

Quorfum autem pertineantlèntêtiædeuindida,igpe alias diximus.Ma# xime enim ad confirmandos magiftratus ualent.Toties idem repetit Chriftus, utdiicantdiftipuli non efteuiolandos magiftratus* Prohiber enim illisuindi# darn,qui non funt in magiftratu,quiq ibmniabantnouumregnum mundi.Si cut adhuc ludæi fperant fe imperio orbis terrarum potituros efte*Huncerrore / uoluit Chriftus eximere difcipulis,quare toties uetat ulcifci. Sed de his fentêtijs alibi diximus, Itacp ciim magiftratum,cum fafces,ciim imperij figna intueris, ciim audis leges recitare,ciim uides exerceri indicium,aut lege homines inter ft contrahere,memincris hæcefteDeiordinafioncm,quam nifi à Deo conftruare tur,non poftet confiftere aduerfus diaboli læuiriâ,qui ciim fithomicida,aftidue t incicat improbos ad perturbandanï hanc pulcerrimam harmoniam humani generis* Itarj agas gratias Deo,qui ut perpetuum fobs curfum, ita TroAmi'a/j ordi#

-ocr page 87-

.A 0 M^nos. .

ordinaui't,ores ut tranquilh'tatem retineat, gubernct animos principum, lit reéfè amp;nbsp;felieiter imperent.Si quid eft uitq in principibus,nos accuftmuSjqui cum Deo iimus ingrati, 80 contemto magiftratu boc beneficium corrumpa^« muSjUon fumus digni quibus contigerint utiliores principes. Nam quod Poc^ ta inquitjQuicquid delirantx^es,plecfiunturAchiui,ucredictum eft: ftdillud eft uerius, principes (æpè affligi propter noftra peccata.

Verum dicat aliquis.Ciim probat Paulus gentiu politiäs^utetur ne Cbri;» ftianus etiam Milefiorum aut Sybaritarum legibus,de proftituendis nouisnu* ptiamp; amp;c. Vidit Paulus hoc obfici pofte,propterea etiam addidit de officio magi* ftratus,amp; de legibusjquales elTe debeant. Debent autem bonum opus honore afficere,Sc punire flagitia.Qtiæ uero fint bona opera,lex naturæ iudicat: Ergo concedit Paulus, ut gentium legibus utamur, quæfunt confentaneæ rations Confufi'o ordinationis diuinæeft, probarc manifeftam turpitudinem^

Sed non eft huius inftituti explicate ftngulas particulas textus, funt enim uberrimæ.Conclufio apud Paulu eftJdeo necefte eft obedire, non tantum pro* pter iram,fed propter confcientiarn,hoc eft,ut breuiter dicam, ft potes effugerc latronem,nihil peccas,led etiam ft poftis eftugere pœnam magiftratus, tameit non debes detreftare imperium,hoc eft quod ait,non propter iram tantûm,ièd propter conftientiam.Et quidem ait,necefte eft obedirc.Sicut autem magiftra^ tibus,ita amp;nbsp;legibus fuis ftnguli pareant.Romanis legibus pareant ifti,quorum. magiftratus Romano iure utitur.Saxonicis legibus parcant ifti,quorum magi ftratus Saxonico iure utitur. Vnusquifq; utatur fui magiftratus legibus in con trahendis rebus.Theologi fuperftitiofe diiputant, qui contratftus ftnt proban* di,ciim ea res ad Theologorum iudicium non pertincat, ftd ad magiftratus co* gnitionem. Licet uti contraftibus omnibus,quos magiftratus approbat,feir quos leges approbant, ftcut uti licet alqs politicis ordinationibus. Et ut magi* ftratus non debet effe Agt;-'c^av0p«7roç, led multa concedere temporibus, leges ad æquitatem flelt;fterc,ita in iudicandis contra(ftibus,non eft qiiærendum

alligandæconicicntiæ ad unam aliquam exaeftiffimam formam. Ac ual de prodeft ad conftientias conlblandas tenerc hanc generalem regularn, quód ut alps politicis ordinationibus licet uti Chriftiano,ita in contraftibus fatiseft recepta iuraftu iudicium magiftratus fequi. Hoc docere theologus debct,que* admodum docere debet,quód ægrotis liceat uti medicina,qudd debeant hono* rem habere corpori. Illud ad theologum non pertinet, quæ pharmaca danda ftnt laborantibus febri,aut pleuritidc. Nam hæ artes fubietftæ funt iudicio ra« tionis,amp; habet certos artifices, non docentur in Euangclio.Sic negotia 7roÄ/riK.a fubiefta funt iudicio rationis,5lt; quidem magiftratus,non docentur in Euange* lio.Apud Strabonem uideo^ópo/j appellaricertum reditum ex pofleffionibus, qui penditur magiftratibus,Ttx@gt;autem ueiftigafftu tributum iuperindiftum, ac uidetur Paulus ordinaria amp;nbsp;extraordinaria onera uoluifte completfti»

Contrahit præcepta in decalogum,Sc decalogi iecundarti tabulam in prg« ccptumdedilecftioncproximi. Diliges proximumSCc, Addit adhortationi argumentum ex debito fumtum a noua reuelatione uerbi, quam luci compa« rat, Ex ea metaphora ducit argumentum, Ea funt agenda in quæ luce decent.

CAPVT

-ocr page 88-

S) ISlt;P o SITIO O^jfT lonis XIII I.

jLJOrtatiir tolerare imbccilles in fide, amp;nbsp;cos paulatim erigere, ut fiant firmio* *res4Hortatur SCinfirmioreSjHC temerè ludicentde firmioribus.Propofitio, Infirmum in fideadiuuate,nerelinquatur in fideainbiguus. Adexpofitionem propofitionis pertinet: Vnufquist^ in fua ièntcntia certus fit,id efi:,nihil facien# dum ambigua conicientia. Nam ciirn dubitas, ucrum Deo placeat id quod fuP cipisjôd fufcipis tarnen,id certe eft contemnere Deum Jn eandem ièntentiam in fine addit yvw/xH/j, Omne quód non eft ex fide, peccatum eft,

I Nitid conclufionem proximæ adhortationis continet. Addit rationcm ab exf ■*emplo,ficut Chriftus tulit noftra errata, He nos fratrum imbecilJitatem fera^ mus, Amplificatio. Quæ fcriptaiunt,adnoftramdo(ftrinamfcriptafunt,u£ Ipem habeamus per confolationem ftripturarum. Confultó uidetur in finead# iecifte bane ièntentiam,ut admoneret nos de dignitate minifterfj uerbi,ut feire# mus non efte alias illuminationes requirendas, fed hoc uerbo, quod fcriptum extat,erigendas mentes amp;nbsp;confolandas efte, Vere igitur ad nos pertinere ftatu^“ I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amus huiufmodi promifliones in icriptiwa: Inuoca me in die tribulationis, 6^

eripiam te Sfe,

Additus eft ST epilogus,qui colligit Euangelium ad ludeos ac gentes per tinere. Fuit enim amp;nbsp;hæc controuerfiæ pars,ut fupr^ apparet, utrum Euangelh urn pertineat ad hos,qui legem non obieruant.Et citantur hîc teftimonia de uo catione gentium, Deinceps aicribit qua?dam de officio fuo,monct etiam, ne re^' (Cipiant doftrinam repugnantem huiefuæ docftrinæ. Et indicat, qua arte mali doftores fucum faciant,ne mpe per ;^Ks-oXoy !a§ tuAoyraç .Græci uocant blandos fermoneSjUt funt benigne pollicentium,amp; aflèntatorumîîuAoya uocant probabilia,quæ non temere dicuntur, fed habent rationes in ipeciem uerifimi* Ies ficut folet impia doftrina rationis argumenta plaufibilia colligere,

Ita geminis artibus fallunt impi) doftores, affentantur cupiditatibus po* puli,ut olim monachi pollicebantur diuitias cultoribus Annæ, promittebant coelum induentibus cucullum, nunc Anabaptiftæ mira fpecie humilitatis ie commendantuulgd,damnantomnesmagiftratus,omnia publicaiura , om* nemdoftrinam, Hæccum natura uulgusoderit,magnum momentum adfe^ runt ad impellendos animos. Sed altera pars imponit etiam prudentioribus, quód affèrunt erudite cogitata, quæ non abhorrent à iudicio rationis, ut cum docent,quód opera noftra iatisfaciant pro peccatis, quód iufticia Dei nihil fit nifi hæc ciuilium operum fimulatio.Hæc defendûtur argumëntis in ratione na tis,{ed nos fequamur Pauli admonitionem, 8^ nulla dogmata recipiamuscon* tra fcripturam. Nam in iudicio Dei non poteft humana mens coiv fifterefine uerbo Dei, Chriftus exuftitet corda noftra, utuereagnolcamus ipfum,amp;2diffipatasEc«lt; clefias redigat in concordiam pi^

am Sc perpetuam, XMEN.

AD

-ocr page 89-

J^4ß. ol/cufA ^rius multis oratio 'Pauli eß^

Omnis '})bißeries '})nus aceruus erat.

lingula fed poßquamfunt ordine membra retexta^ IDiFpoßta darum res modo lumen babent.

Commendatus erit tibi Iona dißerte libellus y Jdli breueyßedmagnigrande laboris opus.

EPISTOLÆ, pavli

SCRIPTAE AD ROMANOS, ENAR.

RATIO EDITA A PHILIPPO MELANTHONE.

ANNO M. D. LVI.

EPIGIfAMM.,!.

TA Odrinam ex Pauli fumasßaturigine lePlory Sed liber ad fontes hic tibi monßrat iter.

Sic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ternus mißt P ater y ^^t fua diPta

TSlobis ambi^uos non Ijelit eßfe fonos.

Er^o '})elim proprie coeleßia diPia reßerrCj Hec cœnum inßgt;erfum fontibus ejße laelim.

At mentes hominum caligp abducity 'i)t extra PePlam difcedant lapfe aliquando ''niam,

Sed tarnen errantes reuocai cenfura ptorumy Et monitis paret mens pietatis amans.

ludicijs i^itur lePlorem pofco monerty

Cenfur^e candorfi modo iunlius erit.

In Cbrißo femper nos ^na Pxcleßa ßmusj

Knaßdes iun^atpePlora amp;nbsp;'})nus amor.

rult P)eus efß ynium ßbi nos iunPlos^ tuetury PdißraPlis rabies mutua ytrinq, nocet.

lunxißi '})t maßam tibi noßram Chrifle Pedemtory Æternoßc nosfordere iunge tibi.

CLAPJS.

-ocr page 90-

CLARISSIMO VIRO SAPP

EN.TI^ ET Tli^TTTE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ST AKT I TLIIJCO

MORDISIN LIPSEN.9I, DOCTORI IVRIS, CONSILIARIO INCLYTI 3)ucis Saxonia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EleSioris ^htlibbus Melan^

thon 8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S).

TS! MrLTi IN TANTIS CONTIS IONIENS GENERIS H mani luarie dij^utant de S)eo 'ij-prouidentiaj/iiperbè etinm rident noS) (jut ejje Eccleßam Sdei credimus, lt;7 colli^i earn lioce Eucingehj adfirmamus j Ubros li^ropheticos ^poßolicos le^imus j tarnen not hocliulcerrimum mundi opificiuniy nbsp;nbsp;generis humant admtrandam na^

turanij mentenij noticias numerorum nbsp;nbsp;ordinis, lt;(sr fa^ientiam dßer» nentemhoneßa turßa-, '^lindtcemßceleruni in cordehorribtlem cruciatunijt^liber* tatem in revendis membris externis jnequaquani iudicamus caßu ex bDemocriti atomit or tri: nbsp;nbsp;Sed oplionimus pro^hanis iudicß noflram confeßtonem de bDeo, nbsp;nbsp;quidemfic

de T)eOj nbsp;nbsp;defilio MediatoreJentire not certo adfirmamus,ßcut ße in Eccleßaßua inde

l)ßq. ab initio generis humani ddeus in ea doEirina, quæ in Eroßieticis nbsp;nbsp;Mpoßolicis li*

bris comprehenßa eß^ in Sjmbolis repetita, patefecit. Etßtmus helle IDeum aliquani eß'e partem generis humanij qua de ipfb inter homines teflimonium dicat, cutßeße in tota aternitate communicaturus eß. In ea parte, Videlicet, tn hera Eccleßa ibei, nos eße ad^ feueranüiSjquißnecorruptelisdoElrinaminl^ropheticis is' Mpoßolicisßcrtptis 8j/mbolis traditam,pie ampleEimur, ht oßendit confeßto Eccleßarum noßrarum, qu^ extat. TSlec abducimur. ab hacßententia, etiamß Epicurei aut alij athei nos derident. Et Mahometicis furijs intens crudele re^num paldm contraßlium IDei Slominumno-ßrum leßum Chrtßum conßitutum eß, Et Eapa dominatio nbsp;nbsp;Monachorumßuperßitio

excogitdrunt Idola, qua re^ni lt;7 quaßus caußa, horribili Tyrannide defendunt. nbsp;Etßt

tanta multitudogeneris humani terribilis opibus, imperijs, €xercitibus,armis, contenwit fontes doErina diuina, tarnenßlius IDeißmper altquem catum nbsp;nbsp;colligit ijy feruat, à

quo reEe agnoßatur Deus.In quem coetum cùm bDei beneßcio hocatißmus,legimus fri^ pta I^rophetica Äpoßolica, tisquot; dtfcimusibi hocem diuinam, qua fe Deus immeßa bo* nitate inde hfq^ ab initiogeneris humantpatefecit.

Cümq ad docentium munus pertinent, hac ipfa fcripta proponere iunioribus, nbsp;nbsp;ht»

cunq.ordinempartium, quafi adißcijformant oßendere, lt;i:rphrdßnac hocabulortnn natiU(Csfignißcationes oßendere, fape nbsp;nbsp;ego nieo loco Epißolam I^auli ad ßomanosau*

ditoribuspropofui, quia notum eß, earn continere practpuam partem fapientia, qua eil Eccleßapropna. Hac Epßola oßendit illußrat maximè diferimen Legis Eu» angelij, id eß, promißionem,qua de omnibus beneßetjs flij Dei, de reconciltationegrd» tuita,lt;is' de reßitutione iußieia hita aterna concionatur. DocetreEèagnofere Meßiam, quem Eharifaiputabant occupaturum eßf imperium mundi, helut Cj/rus aut .Alexander occupauerat, partiturum prouincias. Dtfernit iußieiam htimanani ab ea iißicia, qua homo coram Deo iußus reputatur agnitione fiduciaßlij Dei, lt;7 7^^ templum Deists' hares aternaßilutis. Docet qua fit hera Dei inuocatio, quid pec» catum, qua prima caufa ingentium arumnarum generE humani, qua heraconßolatio. Deinde qua fit hera Ecclelin Dei, Illa 'ne qua /uperbit titido propter fuceeßionem or» dinarianiian qua eußos eß hera doErina, nbsp;nbsp;templumßlij Dei. Deinde quidßt Eolt»

ticus

-ocr page 91-

FytT 10. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3;

ticus or do i i;j*(juod ^eusßt cußos politici ordinis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod diutno '})mculo conßcienticc

ßnt alligat^ politico ordmi.

Hdrummaximarum rerum doElrindjetßßarpi eßper omniumFrophetarum ^poßolorum condonestarnen in hac Epißola à Faulo '})t ab artißce expoßta eß integra collatis membris j quaß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ordine ißtato in dißiitationibus artiiim.

Cum autem harum rerum doClrina maxime neceßariaßit Eccleß^e, manifeflwn eß hanc Epißolam oportere ßimiliarißime notameße omnibus qua quidem lumen eß altorum fcriptorum Fropheticorum ydpoßolicoruni) methodi liice eß'epotefi ad alias leCii-ones illußrandas.

Cwn autem nos oporteat dißipulos eße '})ods diuina j quid agitßdelis leCtor altjs earn proponens ? Monßrabit ordine membraiubebitßngula quaßeuoluta aßicercj rurfiis concinne contexere, (iy totam adißcium mente contemplari, nbsp;nbsp;in herbis retinere

natiuamßgnificationem iuxta phraßn hßtatam Frophetis lt;7- .^poßolisycum^ iam cogno= uerit quid Faulus dicat, nam ab ipßo dißcet quid helitj non aßingetpere^rinas imagina» tionesj intuebitur mente hniuerfum corpus doClrina Frophetica Äpoßolica, in quo cum intelliget conßenßim eße perpetuum cum hac Fauli doÈrinajiiihil dubitabit hanc eße fententiam Fauli^quam ipßus oratio Cj? continua partium ßeriesgignityMferet etiam le» dar mentem non prophanam,non amantem Sophtßices, nonßurentem ambitione odioj fed timentem F)eum, amantem heritatis quarentem heros conßlationes in conuerßone ^jrholentem FdeumreClè inuocare, dolentem etiampropter Eccleßa hulnera^quama* gis niagisq lacerantur odio nbsp;nbsp;Sophißica, ßepe etiam leClioni mißcentemgemitus, is*

petentem ht d F)eo doceatur,ht Fropheta inquitjFac cumßeruo tuoßecundum mißericor» diam tuam et iußificationes tuas doce me. Talisßerit ledorjht dixijreget eius mentem 3)eus iS hac hoce doClrina is luce fua^ne deerret à heraßententia. .Ä'c de me non multa dicamjhoc ago ht membrorum ordinem oßendanijis monedjiie abijciatur natiua fgnifica tio herborum,is iubeo ab ipßo Faulo ßententiampeti^nongigno aliudgenus doCirinayEt iudico congruere totam enarrationem noßram cum conßeßione Eccleßarum noßrarum, à qua non dißedo. Fons eß enim conßeßionis Eccleßiarum noßrarum Fauli doCtrina. Fa» teor autem totam hanc enarrationem tenuiorem eße amplitudineßapientiicFdei concionan tishoce .Äpoßolica, Sed tarnen aliéna à Faulo aut pugnantia dicere nequaquamho» lui.

Scio multos dißnitareßi enarratione huius Epßolo eße qußlionem r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J'/avoia^.'

Et dißcedunt Tomosj .Afotus isßmilesj aßermonis proprietate^ is quoruntperegrinam ßententiam) is mutilant) is corrumpunt Faulum, dicunt, Fideßumus iußi, ßcilicetßor» mata. Sine operibuS)ßtlicet ceremonialibus. Etßunt plures corrupteloj de quibus in ipßo enarratione dicetur. .^fpertc reßio illos peregrinos interpretationes )ßiueßnt OrigeniS) ßiue 1 homO)ßue Oßandrißnecdochte. Fateor me ab his hoßibus natiiußententio Fauli dißentirC) Et iudico noßros Eccleßios to phto/j non Sophißlcè)ßed rede retinere ) is eß Fauli difcipulaS)acßequi natiuamßententiani) quam herborumproprietos is phraßisgtg» nit.Et hocßententia cum toto corpore Fropheticaru is ßoßolicarum concionii congruitj quam retinuit is .ÄugußinuS)etß is ipße is altj quidan^quia in loquendo negligentiores /uerimt)interdum ßuis enarrationibus mißcet attupoZoyiaç. Ébotius interpres Staphylus nunc minitatur noßris Eccleßjs atrociter)is iaditat ßeßore adßrtorem interpretation's hete» rU)qui cùmfua mj)ßeriaproferet)iudicabit Eccleßa)ht Faulus luquit. Et ego me ipßum iShancenarrationem EpißoloFauli) is cotera meaferipta fubtjeio iudiciopiorum is 4. tom: Fhik nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erudito»

-ocr page 92-

58

eruditorumlfirorum in Ecclefys mjlrk^ quarum opto lt;iiternuïn con[ènjîim ejjè qtiâ in mi'ror impetus quorundamjqui cùm forislindii^ cinEiißmus hoßilibus exercitibus lt;(7 w^* ^nis et diuerßsjtämenpriuatisadfePlibusdomeßica bella qudrunt^alq alia.HincnosTofi tißajßriptores inßruEli in^enßjeloquentia,lt;ts' tiutoritate oppugnant j ^olus in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Oßus in Apolonia, Canßns in ^ußria. j ^ardus in Eelgicoj Gropperus Cardinalis in bß. Et quotidie imitantur üpibus Pontificiß alq 'i)t ad florentem fortunam fe adiun* ^a)tt. lllmc inferunt nobis bella fanatici hominesyinimici minißenj publicij /Inabaptiß^)

multi erronés nbsp;nbsp;lucifugteßargentes contagia Seruetica. Et Stenkefeldius Centime“

nus eß) habet militespaßim^^qui ipßus nomine non folùm fcriptaßar^untßed etiamfedi* tiones mouentj iablitant adflatus-, nbsp;nbsp;abducunthomines à publico minißerio, lt;!^d le^fo*

ne ey coßtatione doblrince. ^c nunc quoq^ aduerßs me editis aliquotpa^ellis nomff^^ Stenkefeldßrepetiturllle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ratißima cantilena fanaticis lgt;omintbus:'Hon coÿ*

tatione friptæ dobirin^e T)eum communicare fe hominum mentibus, fedfne medio. toties iubent nos Erophetic^e tsr .Ä^poßolic^e fententiit in omnibus doloribusj in teßiniO“ nqsfcriptlt;e do^rin^e Ijoluntatem IDei confderareßcut in Efalmo dicitur : Lucernap£* dibus meis Eerbnm tuum. ELece^o i^oro j quomodo httc dibla éludant.'Sed nunc omitto dißutattonem.

lllud opto, litßn^uli coßtemus quæ çy ibißt Eccleßa IDeij cùm noßrosc^“ tus lere eße Ecclefam IDei fciamusj coniunbltonem noßram omnibus piß oßicß tuea» mur. Etfi autem ingenti dolore adßciordntuens tantas dißipationesj tarnen cùm inter tales flubius ingenere humano lerte Ecclef^e cpmbam femper lehi fciamus-, cuiusguber nator eßßlius ^ei^ etiamß remi^um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliqua dßimilitudo eßjin ea naui ma»

neoj^ filium TieijlDominum noßrum leßum Chrißum oroj It hanc cymbam feruet. Tut

autem nominis mentionem feci m huius lucubrationis editione, quia cùm te ad ^conßlia^ubernationis IDeus locauerit-, conßderare te decet^quale

doblrinte ^enus tot gentium hominibus m ./Pcade» mia proponatur. IBene

hak.

-ocr page 93-

EKS KKET .4GJVOSC/ F I LI K M M ED I AT O RE nbsp;nbsp;ET EC V K LT VtfiliUinà

a.iite.r liberare homines à peccato 8d a morte æterna, nifi in iii^ agnofcatur ne uocatione Filtj,fi'cut in fecundo Pfalm: dicit:Ofculamini Filin, Beat! omnes, qui confidnnt in eo.Ec patris uox, fonans de cœ-

Io hæc eft: Hie eft filius mens diledus, Hunc audite* Etfilius turn ex dodri inquit : Nemo uenit ad patrem, nifi per fih'um* Item* Hæc eft uitaæterna,ut agnofcantte Deum uerum,06quernmififtijIefumefleChri*®^!”^'’!”^“’ ftum*

Necefte eft igicuv, in Ecclefta redte confpici beneficia filrj Dei propria, id eft, remifti'onem peccatorum ,reconciliationem, donationem Spiritus fanóli, iufticiæ, 86 uitæ æternæ. Et ut filius Dei rclt;ftè agnoftatur, necefle eftecontr^ intelligi, quale malum fit Peccatum, 86 cerni diferimen inter Philofophiam, Legern 86 Euangelium, inter iufticiarn fidei, 86 iufticiam operum,quæ eft qua lifcuncß diligentia Humana, faciendi Legem* Neceftè eft etiam ftire, qualis cce^= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• •

tus fit Ecclefia Dei in hac uita*

Harum maximarum rerum cognitio,fapientia eft Ecclefiæ propria,pate^ ^oHrintt facta in promifti'onibus 86 uoce Euangeli] , inde ufq; ab initio, dpromulgata prima promiftione ad primos parentes, 86 fæpè deinde repetita* Cum enim iudida, hæcdoârinafît extra indicia Humana ,fubinde Homines amittunt ueram lu-cem de Mediatore, 86 de iufticia fidei, 86 delabuntur ad opiniones humanas, quæ imaginantur,noftram diiciplinam remifti'onem peccatorum, 86 Homines tali difciplina iuftos effe, id eft,acceptos Deo,8d hærcdes uitæ æternæ, 86 obli* uifeuntur Mediatorem*

Ita magna pars in Ifraeliemper iènfit,86poftrcmô PHarifæi palam ma^ gna contentione docuerunt, homines mereri remiftionem peccatorum, 86 iu* ftos elfe ilia dilciplina,86 diligentia faciendæ Legis* Deinde finxerunt, Meftîs= amuenturumeftèjutpoliticum imperium in hac mortali uitaiuftius 86 trän« quilliusconftitueret*

Sed hos errores fubinde taxauit Deus, miftis Prophetis 86 ptjs Doeftori« Prophète er bus, milfo filio 86 Apoftolis. Vagantur autem fimiles errores in genere huma« pij doaores m noomnibustemporibus* Sic fingebantEthnici,qui non uolebant uideriathei, femereri fuisfacrifierjsremiftionem peccatorum, 86 eftè iuftos dilciplina* Sic errowPha^ longo tempore Sacrificuli 86 Monachi docuerunt Ie mereri remiftionem pecca rifticot. torum facrificio Milfæ 86 alfjs operibus,86 tali dilciplina iuftos eftè,

Hos errores refutari in Ecclefia lèmper neceftarium eft,86 contrâ illuftra:« ri dodrinam de filio Dei, 86 eins benefierjs* Hæc fiunt fumma perfpicuitate in Epiftola Pauli ad Romanos. Quia cum Pharilaei 86 multi alq tune accerrimè defenderent fuos errores de iufticia Legis, 86 non agnofcerent filium Dei, 86 iufticiam fidei, necelfe fuit opponi perfpicuam refutationem. Nee tarnen tan« tiimadilludtempushæc Epiftolaaccommodandaeft,led lèmper neceftè eft, reâè agnofci filium Dei,86 intellio-i iufticiam fidei, 86 difcrimen lésais 86 Euan«

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . n

Concionatur ergo hæc Epiftola Ecclefiæ, ufcg ad extremum indicium, fi« cut res eædem anteaà Prophetis traditæ funt,in quibus extant ièueriftîmæ

4,fogt;a. Phil.

condo*

-ocr page 94-

4-0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rUEK TT U

concioncs contra illas PhariTaicas tenebras, multi propter has reprehenfio* nes d Sacerdotibus Si. Pharifæis interfedli funt* Imó PaiiluSjCnm quidem affir# me^fedoórinam accepifle reueIantefihoDei,utadGaIatas exprcfleinquit, Tarnen eitat teftimonia Prophetarum, ut oftendat,unam perpetuam uocê Eu* angehj in Ecclefia eiïèjde bénéfices filq Dei, de modo reconciliationis, de iufti« cia,de ueris cultibus,de uera Ecclelîa,8c de ludicio Det

AntithcfiîJo^ Sed hæc Epjftola Pauli ed magisperfpicuaeft, quia continet expreflam drillsEuitk antithclin contrariarum fententiarum.amp;Tordine difputat,ut facitartifex,ae pro phârffa^£ 1« p^rnodum Methodus eft dodrinæ, quæ Ecclcfæ propria eft, quia principales tpiiloh (td materias tam accurateexponit,beneficia Mediatoris, diierimen legis amp;nbsp;Euan« Row. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gelrj,difcrimen iufticiæ fidei,Ôd iufticiæ operum^dodlrinam de uera Eeclefia,

deueriscultibus.

Necefiè eft igitur,hanc Epiftolam familiariftîmè notam efte omnibus, fumma uigilantia adhibenda eft, ut eius lêntentia retineatur incorrupta ♦ Sed antequam de corruptelis dicam, prius recitabo fumniam docftrinæ de iuftifica* tionCjUt poftea collatio magis perlpicua fit»

Summa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in fe riptis Ero/jheticis nbsp;nbsp;^poßolicis traditie, de lußifica»

tione coram Deo,

O^’ocipió recitabo duo exempla, quæ ideo lêmper in confpedfu fint, non fo* tionc expufia lùm quia totam haue doftrinam iJIuftrant, fèdetiam,ut nos ipfosde peenfi exemplis A» tentia,amp; de uera confblatione commonefaciant»

poft lapfum à Deoarguitur,horribiliterexp3uefcit,quia Exemplum Deus iplè fua uoce aceufat creaturam, non cxiftimemus, ociofum efiè col* bpfuicrrc. Ioquium,ièd Deus eft ignis confumens,ut ftriptum eft.Iacet igitur Adam pro* ^itutionnAi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coramDeo,nihil nifilegem fcienSjCxqua reftcraciocinatur,fe perpetuo

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;damnatum eftè.Sicenim cogitat: lufticia Dei immutabilis eft,punire abijc^*

re inobedientes.Ego non obtemperaui, Sófui horribiliter ingratus Deo ,cirni adeo dilexeric hanc naturam,ut in earn transfudcrit fua fumma dona, Sófeceric earn imaginem fuam: Ego deftruxi hoe opus Dei,amp; abicci tanta dona,6^ cxculïi habitantem in me Deum:Ergo neceftè eft, me uiciftïm abijci.

ïn hoe iudicio ac uero agone,nulla talis in Adam cogitatio erat, ft pofle mereri remiftionem pcccatorum, ac pofte tollere peccatum, fed uere ftntiebat iram Dei, Só ft difplicere Deo, amp;nbsp;uere ftntiebat, ft nullius creaturæ ope iuuari pofte,S; argumentum ex lege fumtum uerum erat, nec potuiiftt ab ulla creatu* ra folui,

Sed filiLis Dei fit depreeator,amp;pœnam in ftft transfert mirabiliSf ine* narrabili confiho. Vefiftimum eft enim jiufticiam Dei immutabilemefftjac DeumuereSc horribiliter irafti peccatis. Egopeccaui, Ergo puniar. Hicre* fpondet filius Dei: Vel Adam punietur,uel alius me deprecante,fcilicet,ego ip* ft alTumta natura humana,cuius pccna erit equiualens precium pro gencre hu* mano,pcrfoluam*

Dehac admiranda dcliberatione,fapientiam,iufticiam mifericordiam Deiconfiderabimusinuitaæterna.Necnoftræpœnæin hacuitafuntprecitim placans iram Dei,fed tantum funt figna ÓÓcommonefadtiones, ut cogitemus, Deum ucre irafti peccatis. Ita^ Adam ignarus adhuc promiiTioniSjS^ audiens accufationem diuinam,ludaturcùm morte ô: nihil ufquam auxilq uidet.

-ocr page 95-

E^ISTOLÆ^T) l/ntJ\OS.

uidct. Etfi autcm antea trepidare cccperat, folqs fici tcgens partem corpo* ris,tarnen nondum in tanto dolore fuerat,nondum fie (enferat l'ram Def, Poftea uero loquente Deo agnofeit iftis folqs fici non tegi pcccata.Tandem ue rô audit confolationem, ciim promifïîo,ex arcano confilio Dei prolata, pro^ mulgatur,quæ affirmât^ (èmen mulieris uencurum efi'e, quo rurfus tolicndum fitpeccatum.

Recipiigiturle Adam intelligitjamp;erigiturfîdehuius prominîonis,amp; propter hoc fernen ftatuit, le iarn placere Deo, etiam fi longe deformior erat, quàm fuerat ante lapfum.H'ac itaeç fide accipit rcmifiionem peccatorum,8c de« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

inde iuftuseft coram Deo,accedit ad Deum, inuocat 8gt;C uiuifîcatur per filium Dei Spiritu fanlt;fto,audita promilTionejincipit rurfus obedire,ita, ne contra confeientiam faciat.

Hæc imago conuerfionis Âdæ,amp; quomodo audita promilfîone erigatur fide, 8ó fit iuftus, id eft, acceptus Deo, amp;nbsp;poftea rurfus incipiat obedire, lemä« per fit in conlpe(ftu,quia eodem modo fiunt conuerfio SS confolatio in cætcris* Seddo(ftrina de fide illuftrior eft in primo exemplo,in quo neceflè eft fuift, fehorribilesdolores,amp; quia magnitudinem lapfus magis intellexit Adam, qui feiebat, qualis fuerat , amp;nbsp;quia inlànabile malum eftè cogitabat , cùm promilTionondum édita eflèt, amp;nbsp;quia reieeftionem dæmonum nórat, Sed nos nimis ociofîs animis illam tantam hiftoriam legimus, in qua ta'm multa con* currunt,quorum alia iram Dei ingentem, alia immenfam magnitudinem mi* fericordiæ oftendunt» Qiiôd enim recipit Deus homines lapfos,cûm iuftft cia eins fit immutabilis,amp; quôd fie recipit, ut filius fiat uitftima, hæc miranda confilia longe fuperant omnium creaturarum lapientiam. Et tarnen uult Deus utfuam iufticiam amp;nbsp;milèricordiam aliquo modo in hac uita confideremus, ut accendantur in nobis uerus timorjUera fides,iuuocatiOjgratitudOjdileóliOjSó eg teræ uirtutes*

Altcrum exemplum fit conuerfio Dauidis poft lapfum, in qua etiam Exemplunt confpiciuntur hi duo motus, ingens pauor, amp;nbsp;deinde confolatio, Nam ciim â Propheta Nathan arguitur, de rapta coniuge alterius, amp;nbsp;de nece Mariti, exi« ftuntin Dauide horrendi pauores, qtiales fæpè defcribit : Non eft pax oftibus meis â confpecftu peccatorum meorum amp;c.Agnolcit iram Dei aduerfus pecca« turn, dolet propterea, quód offendit Deum , metuit fe abijei â Deo, ficut ante uiderat horribiliter abqci Saulem,Denicg metuit æternas 8ó prælèntes pcenas, nee iamcolligere mérita poteft, uidet iræ Dei non polTe opponi fuas uirtutes, autpriora fa(fta,amp; extinguereturmagnitudine doloris,nifiaccederet conlb* latio : Non morieris. Dominus abftulit peccatumtuum, Hac audita ab«! folutionerurfus accenditur ineofides,qua apprehendens abfolutionem,im cipit intueri milèricordiam Dei,amp; cogitat iam cæteras promiftiones, amp;nbsp;in Mc diatore acquiefcit,ac agnofcit homines recipi per immenfam milèricordiam propter fummum Sacerdotem, interpellantem pro nobis,quem iplènominat Sacerdotem lècundum ordinem Melchizedech, Hunc feit eflè Mediatorem SC placatorem,Statuitigitur,lè quoepproptereumrecipi,Sclèithunccultum hunchonorem Deopræftandumeflè,uc promilîîonicredat,necacculètDerf um mendacr),necdeficiatàDeo,nec contemnatMediatorem.

In hgc Exempla et fimilia intuentes facilius intelligemus doärinam de lu ftificatione,prælèrtim finon erit tantum frigida ociofi animi cogicatio,lèd

4. tom; Phil; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E it) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi nOS

-ocr page 96-

ruËn

Onosquocç fèrióexpauefcimus recordations noftrorum delidorum, amp;nbsp;quæ^ rimus confólationem.

Do^rinä Eugt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sciamus igitur,hanccfïèdotftrinamEuangcifj,de qua Pauîus111IiacEpi^

Mge If pro. fl^oîa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Argin’t pcccatum, ficut feriptum eft : Spiritus fanftus

arguct Miindum depeccato,amp;propon]tconfolationem,uidelicct,promiftiolt; nem de rcmiftione peccatorumjamp;^ reconciliatione donada propter filium Dei, amp;nbsp;affirmât cos, qui in illis pauoribus credunt , fibi remitti peccata pro* pter filium Mediatorem, gratis, uerc recipi, èc accipereremiffionem peccato« rumjS^ fimul cum remiffione peccatorum datur Spiritusfaniffus,quiadiu* uat lucffantem confeientiam, amp;nbsp;fuftentantem ft fide, fimul accenditcæteras uirtutes, fcilicet inuoeationem Dei,amp; confirmât uoluntatem,utft fubijeiat Deo, habeat timorem Dei, dilecftionem bonum propofitum, ficut dare db cituradGala. J. Vtpromiffionem Spiritus accipiamus per fidem, Hæcuo* luntas Dei, de reconciliatione propter filium, non eft nota hominibus naturali luce,ficutLex,fed immenfabonitateintercedente filio,patefada eft uoceDei initid in promiftîonibus,amp;f poftea illuftrata per Prophetas,pcr ipfum Filium, amp;nbsp;Apoftolos,

Qtianquam autem pcrfpicue tradita eft bate dodrina in Propbetis ÔC Apoftobs, ramen fubindc in Mundo uarie obfeurata eft. Monendi funt igitur Euangelrj ftntentiam retineant. , Certiftimum eft, Pali” iujlific^ur’ bim boc uelle, FI D E itiftificamur gratis, id eft, propter filium Dei, amp;nbsp;non propternoftram dignitatem,aut ullanoftra mérita accipimus remiftionem peccatorum ,rcconciliationem,amp; imputationem iufticiæ,cùm credimus Euangebo,8C fide ftatuimus,bæc beneficia nobis propter filium Dei dari, quidem creditbæc fidesomnibus articulisfidei,ôlt;Srefertcæteros adhunc ipfum articulum : Remiffionem peccatorum, de quo articulo non tantûm in genere credendum eft,quibufdam alqsremitti,ficut Sc dæmones credunt, fed reuera Tibi ipfi credas donari remilffonem peccatorum. Ciim bac fideeri* gimur,fimul,utclixijfilius Dei uiuificatcredentcm,amp;donatSpiritum fandum, Sc nos accipimus remiffionem peccatorum, SC fumus iufti, id eft, accepti Deo ad uitam æternam propter mediatorem jCtiamfi funt in nobis ad hue reliquiae peccatijSc magna infirmitas,

Hane elle planam 8c natiuam ftntentiam Pauli non dubium eft,utpo* ftca copiofius declarabimus. Acretinemus nosin bac interpretationeproprie* tatem uerborum Pauli, amp;nbsp;auditores fumus Pauli,non affingimus alia fignifica ta fermoni Paulino, Sc banc noftram interpretationem natiuam SC ucram efle apparct, collatis omnibus membris Paulina? difputationis, Item, collatis Propbetarum Sc Chriftfconcionibus,ltem,collatoteftimonio Ecclefiæcatho* licac Dei,id eft,omnium bominum,qui intelliguntexercitia pocnitentiæ,8c in* uocarionis Sc didicerunt acquieftendum effe fide in hlio Dei. Tales Temper fuc runt funt SC criint multi in Ecclefia, in quibus lucet Liera Euangelt) ftntentia.Et quanquam fcriptores inferdum impropric loquuti funt,tamenconguerecuni bac fenrentia multos uidemus, ut Auguftinum,Profperum,Ambrofium,Bafi* bum, Bernardum, Taulerum, amp;nbsp;alios. Adeo(^ non contemnimus Ecclefiæ iu* dicium ac tcftimonium,ut ad pias mentes toto orbe terrarum, intelligentes ex* ercitia pœnitcntiæ, prouccemus,

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfî

-ocr page 97-

I STOL Æ lt;ï{^OM^KOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^

Etfi autem in corruptclis huius didti,Fide iuftificamur ■gt; alij aliter loquu-lifunt, tamcn cademeftcaufaerroris omnibus,8lt;eandem fententiamfalfam omnes extruunt. Omnes intelligunt fide tantum Ggnihcari noticiam hiftoriæ, perunt fentcn» Sciuftum intelligunt Philofophicè,habentem ipfas uirtutes ut ciim dicimus, tww P^hü. aquacalefaétacft,ideft,calor transfufuseftinaquam. Hoe modo cum deuo« cabulis errent,affi'ngunt deinde aliénas interpretationes, quæ tarnen omnes in in fummahoc uolunt, in hac propohtione fynccdochen efl'e, fide iuftificamur, id eft, fide 86 cæteris uirtutibus iuftificamur, feu fide præparamur, ut poftea ali-js uirtutibus iufti fimus. Monachi ficloquuti funt, fide formata,fcilicet, dile^ (ftioneiufti fumus, quod fie intellexcrunt, propter dilecftionem iufti fumus» Ali] fie interprétât! funt,fide, id eft,operibus à Deo mandatis, iufti fumus, non operibus traditionum humanarum, Alq hoc modo deprauant,fide,id eft, inte« riorc cultu,non externis operibus iufti fumus»

Hæ interpretationes omnes hoc uolunt : homo eft iuftus,id eft,Deo acce« Alte«« infer, ptus ad uitam æternam propter proprias uirtutes amp;nbsp;opera.Ethoc alq enarrant abfurdius, alij qnædam abfurda omittunt» Monachi dicunt, homines merer! remiffionempeccatorum fuis uirtutibus amp;nbsp;operibus, dicunt iuftosfatisface# rcLegi,utMaluenda inquit ,ideohominemdiciiuftum ,quiaDeoperfoluat debitum.Et addunt amplius:Cum nemo fciat,quando fatis operum habeat,iu« bent Temper dubitare an fis in gratia hanc dubitationem dicunt piam efte» Ita prorfus remouent fidem , delcnt uocem Euangelq, 8: confolationem, quam Deus immenfabonitate patefecit, amp;nbsp;uult in Ecclcfia extarc»

Nunc uideant ftudiofi,an hæ interpretationes congruant cum integra dis« fputatione Pauli. Item an congruant cum perpétua fententia Prophetica 8lt;S Apoftolica. Manifeftum eft autem,hæc tria membra præcipua etfePaulinæ’r»'“« wfwtra difputationis. Primum perfpicuè amp;fincuUa ambiguitateaffirmât,homines nonfatisfacere le?i Dei, neclege iuftos ene,fedomnesreos 8C fub peccato elfe, nbsp;nbsp;.

ut Capite 3. pcrfpicuc dicitur, Vt omne os obturetur, 8C totus Mundus reus fit nbsp;nbsp;nbsp;i.

coramDeo.Conclufît omnes fub peccatum, ut Omnium mifereatur.

Sccundô affirmât,recipi hominespropterMediatorem,gratis,amp;uult intelligi,propter hancipfam caufam miffum efle M.effîam,utfitplacator,8lt;ltoî lat peccatum 5lt; mortem ,nonutimpcriabd.undiconftituat ,fieutfomniabant Pharifæi» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in.

Tertiô affirmat,oporterc fide accipireconciliationem, 8c fide ftatuendum elfe,non receptos effe,8c placcreDeo propter Mediatorem, nec manendum eft feindubitatione.

lam cùm manifeftum fit,hæc tria membra à Paulo traditaeffe,conftat interpretationes pugnantes cumhis tribus membrisfalfasefte, Necdifficilis eftrefutatie,tenentibushæc fundamenta,quærecenfui » Quia particula Gra^ tis expreffè tollit noftra mérita,8C deducit nos ad méritafilq Dei,8c uult Deusagnofei filium ,SC hune ei honorem tribui ,ut fateamur,effePropicia« torem amp;C Mediatorem» Quaremanifeftum eft, errare Nlonachos,cùm do« cent,hominesfuisoperibus aut uirtutibus mereri remiffionempeccatorum. cidoperumer Errantetiam, cùm fidem intelligunttantum noticiam hiftoriæ, 80 iubent ho« de^dc. mines Temper manere in Dubitatione, quia Paulus manifeftè inquit, Oportet promiffionem Eide aecipi.Eoquitur igitur de fide, qua 8C cæteros articulos

E iiq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidei

-ocr page 98-

TM ENT

fîdcampîecflinnir j amp;nbsp;aflèntimur prominïoni,8óftacuimus, promifTumbene* fïciuniNOBISexhiberijCumquafide eftfiducia acquiefcens in mifen'cor^ diapromiHapropter filium jfèuacquiefccns in filio, accedens ad Deum,in« uocans amp;nbsp;damans Abba Pater Item,qui manet in dubitatione, non ftatuit fibi Mcdiatoremefle filium Dei,Non igitur tribuitei debitum honorem*

Moiuchoruf» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;altera quæftio hîc agitatur, poftquam homo conuerruscft,amp;' iam ac*

Mepojic’oth^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiouitas Spiritualis, ftu,ut alg loquuntur,diledlio, dicunt eum iu*

uerßontm. ftumefte poft conuerfionem hac nouitate feu diledtione,ideft, perfonartïac* ceptam eftc Deo hæredem uitæ æternæ proprer diledlionem j hæc cumu* Mrunc antea iMonachi, dixerunt hanc nouitatem eficmeritum uftæ æternæ , de condigno,ideft,precium propter quoddebeaturuitaæcerna,amp;dedamfi tant non efle extenuandum donum Dei in conuerfis, ciimideo fiat conuerfio, uthomoexiniuftofiatiuftus,amp;ciimdilediio fit iufticia, uociferantur abfur* dum eife negare hominem propter earn iuftum eflè, cum tarnen propter albe* dinem paries dicatur albus-amp; hue accommodant multa clicta.Qui facit iufticia iuftus eft, Item, Non auditores legis, fed factorcs lufti funt : Item, Qui Spiritu Dei aguntur, hi funt filrj Dei ÔÔC.

Cum autem necefle fit tenen’ fimplicem ueritarem Euangelfi, amp;nbsp;Mediae tori femper tribui debitum honorem, öó retineri confcientiæ firmam confola*

tionem,amp;redlègubernari corda in omni inuocatione ,docendi funtconuerfij Veradoéirh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Je iufticia fidei etiam poft conuerfionem fentiendum fit, Ve*

•ill poji torn

ra dodlrina eftamp; perpetuus Ecdefiæconfenfus per Prophetas amp;nbsp;Apoftolos traditus, etiam poft conuerfionem ftatuendum ene,iuftam efîè perfonam, ideft,acceptam Deo ad uitam æternam, propter Mediatoren!, fola fide, pet

mifericordiam, non propter propriam dignitatem uirtutum, qualitatum aut operum ÔCc,

Incquot; poll eo/iuerfionem

Etfi enim funt incoatæ uirtutes, tarnen fimul adhuc muïtæ fordes hæ^ rent in conuerfo, nee filius Dei poftea defimt efle Mediator. Ideo ftatuendum eft,fide nos propter ipfum placere, non propter noftram dignitatem, Semper manet Mediator uelut Vmbraculum, ampleótens nos , ÔC tegens noftras fordes,amp; propter ipfum nos certó recipit æternus Pater, Hue pertinent hæc didEa: Non iuftificabitur in confpedu tuo omnis uiuens.Item, i. loh. i. Si did* mus, qudd peccatum non habemus, nos ipibs decipimus amp;c. Et i, Corinth, 4» Nil mihi conftius fum,ftd in hoc non iuftificatusfum. Et Exod, 34, Coram te in nocens non eft innocens. Item i, Corint, i, Qui gloriatur,in Domino gio* hecur.

Semper igitur uera eft hæc propofitio: In conuerfione poft conuerfio* ’■’em in hacuita fide propter filium Dei perlona eft iufta, id eft, accepta Deo per milericordiarn, non propter propriam dignitatem,SoIa hde. Et tarnen æterna amp;nbsp;immota ueritas eft, quódoportet in conuerfo incoatam elïè dile* (ftionem,amp; in uoluntate bonum propofitum eflè, amp;nbsp;nouæ obedientiæ initia,

iuxta illud: Qui non dihgit,manet in morte.Et tarnen fupra hæc omnia collo^ canduseft Mediator, hunc fide apprehendi oportet, amp;nbsp;hæc fides præluceatin omni inuocarione.

Semper autem obftrepit inuocanti propria indignitas : Quid pen's,quid expédias à Deo 3 ciirn fis indignus, merituspccnamjÔL adhuccircumferasre’ cuin

-ocr page 99-

ETISTOLÆ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.5

cum multum fbrdiumf Contra haue cogitadonem quotidiè hæc docln'na exer cenda eftjfcias uocem Euangelq æternam amp;nbsp;immotam e{Tè,ut conuerfus ad De um ftatuas te propter filium certô recipijamp;^ cxaudiri per mifèrkordiamjgratis, non propter propn'am dignitatem,Gcut 80 Daniel orat : Exaudi nos Domine, non propter iufticiam nofi:ram,lèd per milèricordiain propter Dominum, Hane confolationem necelTariam elTe omnes prj intelligunt,

Sed aduerfarij fingentes conuerfum iuftum efîc propter nouam nemjremoucnt Mediatorem,nec plus ei tribuunt,quàm quod nobis initia illalt;gt; rum qualitatum meruit, lèu quod fît caufà illius mutationis in nobis, poftea eudiitorem,noH fepeliunt, SC de eius intcrcelîîone, èc de imputatione iufticiæ nullum uerbum pit« dicunt.Quia uero homointuens fuas qualitates multum fordium inuenit, non fôliim confolationem ueram 8lt; fidem in inuocatione extinguunt,ièd etiam du^ bitare iubent,

Necplusdicuntde iufîicia , qu.'lm quantum Plato dixit, tune elïè excel« lentem feu heroicam uirtutem, quando pecfîora non tantum diligentia huma* na reguntur, fed etiam diuino Motufeu afflatu accenduntur, Iduerèdici^ tur, amp;nbsp;confîderatio eft naturæ operis diuini conueniens Philofophiæ, fed nondum fatis eft confeientiæ quærenti an Deo placeat, amp;nbsp;uox Euangelq plus addit,dicit conuerfum recipi propter fiIiumDéi,86 donari Spiritu làndo, ôôquanquam iam in eo initia funt nouarum uirtutum, tarnen dicit perfbnâ de# inceps etiam placere,amp; imputatione iuftam elfe propter Mediatorem fide,non propter propriam munditiem, ctim hæreant adhuc in nobis reliquiæ pecca# ti, Et hac fide accedendum efte ad Deum, quôd propter Mediatorem recepti fîmus.

Hæc ut iîluftret Paulus,citat primum didum in Genefî de fidcjamp;S ptopo^p^^j^rtrew. nitExemplum infîgne ipfum Abraham, Simulenimamp;hoc uult oftendere,p/oAtrlt;iblt;c dodrinam de fîde,quæ tune uoce Euangelij renouabatur,non nouam fed perpetuum ueræ Ecclefîæ confenfum elfe, Ideo ab illo primo didlo ordi^s iufticiafidei tur, flanquant igiturmultæexcellentesuirtutes funt in Abraham, tarnenmrtMtii, dicit, Imputari ei iufticiam, id eft, certô cum recipi, amp;nbsp;pîaeere per miiericor# diam, cùm fide acquiefeit in promiftîone, non propter fuas uirtutes. Et hanc fententiamdéclarâtpluribusuerbusnominatim inquit,Fides eiimputa# tur ad iufticiam, ut feiamus fidem non tantiim noticiam eftè, quæ fît præpara# tioad iufticiam,fedeftèhocipfum,quo acquieftentes in promiftîone recipi# mur uiuificamur, iuxtaillud : Quôd autem nunc uiuo, in fide filq Dei ui# uo.

Ex hac recitatione amp;nbsp;argumentum Pauli intelligitur, amp;nbsp;certô iudica# ri poteft, quæ fît natiua fententia, amp;nbsp;fontes apparent, unde fumi poffunt fir# ma argumenta ad refutandas corruptelas, feu Origenicas leu récentes. Nos • fermonem Pauli fequimur incorruptum,agnolcimus nos difcipulos diuinæ uo ci s eftè deberc, ac -rà ^ktop dextrè amp;nbsp;piè retinere, non aftèrre Paulum J'tüoiap in Philofophia natam ,quæ pugnat cum Paulo,amp; lèriem dilputationis corrumpit, Vtautemfuprà dixi,noftræ interpretationi non deeftè monia : Ita nunc repeto earn commonefadEonem , etiamfî Ambroßas,f.ipig„da, Auguftinus, Bernhardus , alibi magis, alibi minus proprie loquuntur, quia multi funt amp;nbsp;fuerunt négligentes in dicendo , tarnen fatis in# teilt*

-ocr page 100-

f^GT^MEHTr'M

telligi potefiyCollatiseorum didis,perpetuam eorumftntentiamcongruere cum noftra fnterpretatione.Deinde SC perfpicuum amp;nbsp;grauifiimum teftimoni* um eft Ecclefiæ, uidelicet, experientia omnium piorum amp;nbsp;peritorum. Qui iof telligunt exercitia pœnitentiæ amp;nbsp;inuocationis, hi fatentur, acquieftendum efle in Mediatore.

Vt igitur de pcenitentia notiflima eft dodrina, lureiurando Deus affirm mat,ft uene,utconuertamur Sc uiuamus.Ita hicdiftamus,SC quomodo fiatcon* QÿowoJopt ucrfio,SC quomodo fiat reconciliatio, exempla, quæ fuprâ recitaui, Adæ Só rZ'amp;Z Dauidis,fæpêintueamur.Nonfit conuerfîo,donee manet homo fteurus,^ ’ retinenspropofîtum faciendi contra legem Def uiuit in contemtu iudicij diui* ni. Exprefta eft enim ftntentia : Manifefta funt opera carnis, adulterium SCc. propter hæc uenit ira Dei iuper inobedientes. Ided necelfaria eft contritio. W eft, oportet exiftere in noftris cordibus pauores, propter iram Dei aduerfus peccatum,SC dolendum eft,nos peccafft, id eft, Deum à nobis offenfum efft.

In his pauoribus amp;nbsp;doloribus cum petis remifl]onem,amp; uerecredis,Ti*' biremittipeccatum ,amp;Terecipi propter filium Dei, gratis, non propter tu^ am dignitatem aut mérita, Schac fide SC confolatione cor pauidum fuftentas, certd remittuntur tibi peccata, SC Deus te recipit in gratiam, Slt;^ fimul dat Sp^ ' ritum fandum ,qui accipiturin hacipft confolatione, cum cogitatione pro*

miflionis fidem cxufciramus. Et concurrunt hæ caufæ, Verbum Dei, Sgt;C Spi^ ritus fandtus in cogitatione uerbi Dei, adiuuans mentem amp;nbsp;uoluntatem.Itern, Mens 8ó Voluntas. Et dato Spiritu fando fides magis magifi^ accenditur, amp;^uincitpauores30i!fclamatAbbapater,inuocat Deum,amp; agnita mifericor* dia iam fubijcit nosDeo. Ita incoantur dilectioDei,8d bonum propofitum» Et Spiritus fandus accendit motus conucnientes uoluntati diuinæ,quæex* prefïa eft in Lege Dei.Ideo didum eft : Dabo Legem meam in corda co* rum amp;c. Ita femper neceftarió coniunda eft cum remiftione peccatorum reconciliatione nouitas Spiritualis. Et fides eft illa ipfa res, quæ eft initium nouitatisjöc qua uiuificamur ad uitam æternam ,iuxta illud:Iuftus fide fua uiuet»

ArgKWfMia aduerft^ riorum con= tn doClrinttm de iu/iificatioi ne.

1.

Fidei apud Paulum non

^rgumentorum quorundam ex^licatio.

O Rorfus impoftibile eft, fola noticia hominem iuftum eflèî * Fides eft tantum noticia.

Ergo impoftibile eft, hominem fola fide iuftum eftè.

Hacimaginatione rnouentur præcipuè multi non indodi,ut ualde ah# horreant ab hac propofitione,Fideiuftificamur,fed uerifti'ma Scfirmiflima j-gfponfto eft, negandam eftè Minorem. Nam in hac propofitione apud Pau* lum, fide iuftificati pacem habemus, SC in didis fimilibus, fides nequaquam fi*

gnificat tantum noticiam, quails eft in Diabolis, quæ noticia auget pauores, fugamSCconfternationem.Ideoenimmetusiudicq 8c pccnarum atrocior SC maioreftin Dæmonibus,quia magis intelligunt magnitudinem SC atrocp tatemfuorumftelerum aduerfus Deum Sc aduerfusfiliumDei,Scmagisno# runtmagnitudinemiræDei,Sccertiusftatuunt,Deum iudicem efte,Sed fi# des,de qua Paulus loquitur,prorfus contrarios effedus habet.fanat pauores 8Ó adducit nos ad Deum adiundos Mediator!, quia non eft tantiim noticia hifto* rigjftd eft alfenfus,quo amplederis promifiiones,ita ut nominatim Tibipecca turn

-ocr page 101-

ISTOL Æ l

tum remittijSc te recipi ftatuas, cura hoc aflènfu neceflan'ô (îmuï efi: fîducia acquiefcens in Mediatore^quæ eft in uoluntate,êd læta accedit ad Deum ducen« te Mediatore, 8C inuocat» De hac fide loqui Paulum mara'feftiflimum eft,quia inquitjiuftificati fide pacerahaberaus. Et Ephe. 3. Per quem audemus accederc confidenter per fîdera cius» Inde hanc fidei definitionem fi-imeraus.

Fides eft aflenfus, quo omni uerbo Dei nobis tradito, ac promifiioni conciliationis aflentimurjöd eft fiducia acquiefcens in Mediatore,damans, Ab«« ba Pater*

Diffèrt autem fides feu fiducia à fpe,quia fpes eft expedatio futuræ libera tii^erentufit tionis, At fidesaccipit præfens beneficium,fcilicet,remifiîonem peccatorum in^‘ præfèntia,amp; reconciliationcm ac imputationemiufticiæ*

Scimus autem Monachos fafcinatos fuis imaginationibus furenter rcqcc re hanc interpretationem, fed dolendum eft, Ecclefiam quafi lingua? fuæ obli* tamefre,cum deuocabulo fidei tanta fintcertamina. Perlpicuum SC firmiffi* Teliimmunt mum eft teftimonium Pauli Rom* 4. Fidem efle fiduciam,qua accipimus pro*^^’,^ elfifid» miffionem* Poflquam autem de uera fignificatione uocabuli dicftum eft, deiiv dain^ de amp;nbsp;hoc monendi funt ftudiofi* Hoc argumentum oritur ex imaoinatione Philofophica feu Iegali,qudd iufti fimus propter noftram qualitatem.Ideo qug rit,ubi fit ilia qualitas.Toties autem iam didtum eft, in hac propoficione, Fide fumus iufti,non hoc dici, nos propter noftram qualitatem iuftos eftè, fed pro* pter Mediatorem, dC hunc fide apprehendi oportet, amp;nbsp;iuftificatio fignificat re* miffionem peccatorum, reconciliationem, imputationem iufticiæ, id eft, acce* ptationem ad uitara gternam,cum qua acceptatione coniundta eft donatio Spi* ritus fandi*

Secundum Argumentum,

Q VI non diligit,manet in morte: Igitur non fola fide fumus iufti*

Antecedens fimpliciterut fbnat ueriffimum eft. Nam hæc omnia opor* tetin conuerfo efle,contritionem,fidem,dileclion€m, bonum propofitum,obe* dientiam, quæ eft iufticia bonæ confcientiæ.

Sed in argumento confequentia negandaeft* Nonenim fequ. .ticia tußicidlonx bonæ confcientiæ eft fimul, Ergo propter earn perfona eft iufta, id eft, accepta in iudicioDeijficutclarifTimè inquit Paulus: Nihil mihi confcius fum,fed in «Mfz» hoc non iuftificatus fum* Bona res eft,feu uirtus dare Eleemofynas* Sed perfo* noneücduft na,in qua adhuc multum eft fordium,non propter tales uirtutes in iudicio Dei accepta eft, fed per mifericordiam propter Mediatorem, ut dicitur : Non iufti* ficabitur in confpedu tuo SCc.Item, qui gloriatur, in Domino glorietur. Et ta* men manetdidi illius immotaueritasîQui non diligit,manctin morte,quia fi* mul efle necefle eft multas uirtutes*

Tertium A^r9-umentum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;111.

lt;5

Dileélio eft iufticia, Ergo diledione fumus iufti*

Alet confequentia ex loco coniugatorum* Vtcum dicimus: Albedo eft co*

’ lor. Ergo paries albus albedine eft coloratus*

Valet confequentia in coniugatis,fi nulla fit ambiguitas, ut fi liic iufticia intelligatur uirtus,uera eft propofitio hæc diledio eft iufticia, id eft, pulcra amp;nbsp;excellensuirtus,Ergo diledione fumus iufti,id eft,habenteshancuirtutem*

Sed

-ocr page 102-

4-8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ru EKT rM

Sed aliLid eft loqui de iufticia Perfonæ, aliud de iufticia operum lèu uirtutum* lufticia perfonæ eft imputatio iufticiæ feu acceptatio in iudicio Dei, quæ fit propter mediatorem fola fïde,At iufticia operum uirtutesfunt in nobis,amp; bo^ na opera,quæ funt qui^eni res ualdc bonæ, ièd aliud eft,propter quod perfona pîacet,quænondumfàtisfacitLegi Dei,amp; adhuc multas ibrdes amp;nbsp;infirmitates circumfert.Hoc diftrimine de iufticia perfonæ amp;nbsp;operum confiderato,multuni lucis accedit uniuerfæ huic doccrinæ, lam rurfus confideres hæc coniugata* Dilectio eft iufticia,id eft, uirtus. Ergo dilecftione fumus iufti,hic fi iufti fignifii« cet perfbnam acceptam eftè coram Deo, non ualebit conftquentia propter am«’ biguitatem,ut Q dicas, Amor patriæ eft iufticia. Ergo Cicero propter amorern patriæ eft iuftus coram Deo» Manifeftum eft hic non ualere confequentiam propter ambiguitatem»

m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ojurtum Jr^umentum.

Medium quo non eft terminus ad quern, Eides eft medium quo accipimus remifli'onem peccatorum: Igitur Eides non eft iufticia, fed res qua accipimus earn»

(^Oncedo totum proprqftïmè loquendo,quia uerum eft,fide accipi,id eft,aplt; id ell,applica, ^^plicari nobis iufticiam, id eft, imputationem iufticiæ, quia non fumus iufti turiufiicia, accept! propter noftras qualitates, fed propter filium Dei Mediatorenij quern tarnen neceflè eft fide intueri 80 apprehendere.Deinde hæc ipfà fides inh tium eft uirtutum omnium,quæ in nobis accenduntur,S«ó quas efîè in conuerfîs oportet»

V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Owntum ^r^umentum,

luftificari eft ex iniufto iuftum fieri:

Efficimur iufti,id eft,mutati iam in nobis fide,fpe, dilecftione; Eroo non fbla fide* o

r«/lu{p»*opnelpRitnfttnad maiorem,iitdefcriptio uocabuli propria teneatur» Ambiguitas apud Pdulum i eft in maiore, iuftificari eft ex iniufto inftum fieri, Hæc intelligunt aduerfa^ iuftum, id eft, alium,indutum nouis qualitatibus»Id non reconcilidtum fti^is eft, fed intelligi oportet iuftum,id eft, reconciliatum Deo fada remifli'one peccatorum, amp;nbsp;acceptum Deo» Deinde uerd addendum eft,indutum nouis qualitatibus» Hæc uocabuli interpretatio diligenter confiderandaeft,uta(l hanc fpeciofam cauillationem dextre refponderi poflit: lam uocabuli interpre«* tatione conftituta refpondeatur ad maiorem» Maior eft uera de mutatione in nobis. Sednon eft uera de remifftone peccatorum acceptatione perfonæ? Verum eft, multas uirtuteslîmul accendi oportere,fed tarnen perfona iufta eft)id eft, Habens remifftonem peccatorum, amp;nbsp;accepta Deo, fide, propter diatorem , non propter proprias uirtutes. His explicationibus confideratis aliæ fimiles præftigiæ etiam facile iudicari amp;nbsp;refutari poffunt,amp; alibi multaru obieAionum explicationes tradidi. Cæterùm ad intelleAu amp;nbsp;controuerfiæ hu* iusSc Epifto1æPaulinæ,necefîeeftreAè amp;nbsp;uerè cognofci difcrimen Legis Si Euangchi.Item proprias amp;ueras fîgnifi'cationes uocabulorum iuftificationis, Gratiæ,Fjdei,amp;^c» èi phrafis Prophetica Si Apoftolica fine corruptelis intellh genda cfr,

Enarratio aliquot '})ocabulorum.

Lcx

-ocr page 103-

I STO LÆ

49

T EX Dei eft doArinaconiènticns cum æternaSv immotanorma mentis ^cxDeilt;iuii ■^diuinæ, præcipiens quales nos efle, quæ faccre omittere oporteat, Sgt;C damnans omnes, quihon præftant integram obedientiam legi Dei ♦ Hæc defialt; nitiofumta eft ex his uerbis Moifi : Maledicftus, qui non manet in omnibus, quæ ftripta funt in Lege,

Ac necefte eft in Ecclefia extare retineri hoc diftrimen. Humano iudb do exiftimatur fatisfadlum efle Legi diuinæ, amp;nbsp;alrjs, quando externa obedien* tia præftatur,

Sed indicium Dei Legis diuinæ aliud eft, uiddicet, ut ordo non fblum nbsp;nbsp;diuiiu rt

in externis faó:is,fed etiâ in tota hominis natura congruat cum mente amp;uolun* tatediuina. Quia homo ita conditus eft, ut ßt imago Dei,amp;Lexinfita mine congru-mêtibus humanis, ut ordo in tota natura hominis congrueret cum ordine men fntem cunt tis diuinæ.Ouia ueró poft lapfum non congruit natura hominis cum ilia æcer^f na norma in mente diuina, Deus uere iralcitur huic deprauatione interiori, non tantum externis delictis, fed etiam interiori deprauationi. Quanquam au« tem Lexantea infita fuit mentibus , tarnen Deus expreflauoce earn promub gauit, quia in mentibus humanis poft lapfum cœpit obfeurior efle. Voluit igb tur Deus earn renouarc,amp; edidit illuftria teftimonia,ut feiamus noticia menti« bus infitam lumen eife à Deo traditum,8ó quatenus mentes humanæ cum iudiü cio Dei congruant. Item utextet indicium Dei aduerfus peccata interiora 8^ exteriora.Nam ipfa uox Legis exprefle teftatur,poftulari integram obedienti* am. Sicut uerba dicunt,Diligas Dominum Deum tuum ex toto corde, ex tota anima, ex omnibus uiribus. Item, Non concupiftas. Hunc intelledum Legis neceflè eft in Ecclefia conferuari. Ideo amp;nbsp;Matth, y. hæc interpretatio proponi^ tur,ut fit dodrina pœnitcntiæ,amp; agnito peccato quæratur Mediator.

Sicut autem Pharifæi olim tantum difciplinam externam fatisfacere legi p^**^'* Dei imapinabantur,amp; poftea multos errores affingebant,hac difciplina homi« nesmereri remiflionem peccatorum,ltem,iultoselle hacdnciplina coramUeo aliorum de de Mediatore prorftis filentium erat. Ita fæpè in Ecclefia fimiles errores late ^ege, uagati funt,fic Pelagiani amp;nbsp;recentes ftriptores, Thomas,Scotus ÔÔ fimiles finxe runt,homines Legi Dei fatisfacere hac diiciplina,8d mereri remiflionem pecca* torum,0C iuftos eflè coram Deo hac diftiplina.Hæ impiæ imaginationes amp;nbsp;Le gem amp;nbsp;beneficia fill) Dei obfturauerunt. Hæc initio monere de intelledu Le« gisneceflè eft,ficutamp;Paulus 2. Corinth. 5.difcernit Pharifaicum intelledum Legisâuerointelledu, SapientiaHumana intuetur faciemMoifiuelatam,id eft, externam difciplinam exiftimat eflè Legis impIetionem.Sed quando iudi« cantur corda in uera pœnitentia per Euangelicum Minifterium, aliquo modo retegitur facies Moifi,amp; cognofeitur indicium Dei aduerfus peccata,fignifica« turn radijs fparfis ex facie Moifi.

(De peccato.

pEccati nomine Paulus fæpê utitur pro tota radice amp;nbsp;malis frudibus,fèd do« cendi caufa rede amp;nbsp;utiliter tradita eft diftindio peccati Originalis ScAdua«

lis. Ac prorfns inEcclefia neceflè eft fcire,pcccatum non tantiim fignificare uitio fas adioneSjUt grammaticis uidetur fonare uocabulum ,feu ut de uitiofis adio« nibus aut habitibus loquuntur Philofophi, aut leges politicæ, fed Ebræa phrafisnominatPeccatum malum quodcunq; pugnans cum Legi Dei, Sc re« urn coram Deo. Compleditur ergo non tantum uitiofas adiones,fèd etiam

radi*

-ocr page 104-

$0

radicefti, fcili’cet, malum originale,cuius defcriptio infra recitanda ètiL Nunc generalis definitio ,conucnicns originali ÔCadualipeccatOjConftitui tab's poteft.

Peccaticießith l^Eccatum eft dcfccflus, uel inclinatio, uel adio, pugnans cum lege Dei, often# f«o mgenerell Deum,commerens æternaspcenas,nift faifta fitremiflio propter filium Dei. Sumitur autem ôd hæcdefinitio exdi(fto Moifi : Maledidlusqui non manet in omnibus, quæ fcripta funt in Lege, Poftea autem copiofiusex# plicabitur diftincdio pcccati Originalis èC Acftualis, Nunc enim hæcbreuis adrnonitio recitatur, ne iuniores politico more tantum putent externa delict a nominari peceata, fed ut Liant, magna intcriora mala eftè, dubitare, an curct I3eus Humana,an uere irafcatur omnium peccatis,an uerc recipiat omnes agen tes pcenitentiam. Item,efre fine timoré Dei, fine fide,8c fine fiducia, finediledp , one Dei, fine inuocatione,fingere fecundas Sc aduerfas res accidere,uel in aduer fis irafei Deo,amp; fugerc eum, Item,corde contumacem efle aduerfus legem Dei, oC ardere multisflammiserrantium cupiditatum,

Hæc magna confufio malorumin homine agnofeenda amp;nbsp;deploranda •cft,amp;fciendum, multó plura mala peccati nomine comprehendi in Ecclefia, qu^m in PhilofbpHia aut Politica doctrina. Monachi uerd amp;nbsp;hoc uocabulum corruperunt, quia negant, malum originale in renatis eftè malum pugnans cum Lege Dei

Gratia.

NIOmen Gratiæ ualdè obfeuratum eft,cùm Monachi tantum ufurparunt pro habitu infufo, amp;nbsp;hinc tenebræ fequuræ funtin uniuerfadoftrinadc Pauiuni^u^id Iufticia,amp; Fide, Sciendum eft igitur, G R A TIA M fignificare gra# tuitam mifericordiam, feu remiftionem peccatorum, amp;nbsp;acceptationem, dona# tarn propter filium, cum qua tarnen coniunefta eft donatio Spiritus fandi, ac# cendentis nouam lucem,amp; nouas uirtutes in corde hominis,cui remittûtur pec cata, Vtitur Paulus duabus appellationibus, ut difeernat hæc duo : gratuitam acceptationem,0t nouas uirtutes in nobis accenfas. Rom, 5, Multd magisgra# tia Dei,St donum per gratiam,per lefum Chriftum in multos exuberant. Sic cum dicitur : Non eftis fub lege, fed fub gratia,non fan's eft fie intelligi, guber# namini habituinfufo,fed necefteeft,priushanc dulciftimam cbnfolationem tc^ nere, eftis fub gratia, id eft, habetis remiftionem peccatorum,0t accepti eftis Deo propter Mediatorem,gratis,etiamfi adhucin uobis reliquiæ funt peccati, rnagna infirmitas,0t multum fordium,

©e luîiificatione.

^indodriMk î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Legislufticialoquimur,fignificat uirtutes in nobis,St luftus

^M/jgniyïcdt ‘iftem quod Habens illas uirtutes, Hæc cùm Philofdphica St legalia fint,Tho# uirtutesiniw= mas St fimiles tanttim hoc modo intellexerunt hgcuocabuîa de qualitatibus,St uerbum luftificare interpretati funt,infundere uirtutes,ut fi dicerent,calefaccrc fignificat infundere calorem,

Etfi autem necefîè eft nouas uirtutes in nobis accendi,ut fæpè iam didlum eft,tarnen phrafis in his appellationibus alia eft. Nam Euangelium aliter de iu# fticia loquitur,quàmLex aut PhiIofophia,Cùm tua mens angitur,an fis iuftus, nonhocprincipaliter quæritur, quæfintin cordequalitates, Imo uerd cernis etiam, magnam eftè immunditiem cordis, Sedhoc quæritur, an fisacceptus JDco

-ocr page 105-

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51

Deo,an Deus te receperit,an rcmiferit tibi peccata.Eftigitur principalis ficatio uocabuli luftus in hac quæftione, acceptus Deo aduitam æternam.înde 8^ uerbum iuftificare fignifïcat abfoluere a peccatis, SC iuftum, id eft, acceptum rcputare feu pronunciare,G'cut plerunq in forenfi ferm one etiamfi loquuti funt ccffw»Dfo, EbræijUt fidicerent, populus Romanus iuftificauit Scipioneni aceufatum.^ T ribuno,id eft, pronunciauit iuftum»

Cum igitur quæritur,an fide iuftificemur, non hoc quæritur,an Cola. Rdes in corde fit, led an receperit nos Deus, an rcmiferit peccata, an fimus accept! propter filium Dei,non propter qualitates noftras. Ét tarnen citm accenfà eft fides,quaagnofeimusfiliuniDei,Ô6 promiftionem ampledimur,necefle eft multas uirtutes fimul efle. Nam fiducia acquiefeens in Deo, amp;nbsp;erigens corda in lien's pauoribus,nequaquam eft fine dilelt;ftione,fine inuocatione,f ne timoré,8d eft motus clamans,ut Paulus inquit,Abba Pater.

Poftea, cum de Operibus dicitur,quis fit ulus uerborum, iuftus Sgt;C iuftiffs carijuon rudis grammaticæ facile iudicabit,utcumdicitur: Nonauditores Legis,led faeftores iuftificantur,id eft,pronunciantur habentes illam legis iufticiam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, .

S)e'})ocabulo Fidei.

U Tfi pertinaciffime fine ullo fine contenduntaduerfarp, fide tantumfi^ ^gnificari noticiam, tarnen certa amp;immota ueritas eft, in hoc di(fto : luftus fide fua uiuet : Item, fide iuftificamur amp;nbsp;fimilibus, nomine Fidei compledi SC noticiam omnium articulorum fidei, amp;nbsp;fiduciam acquieftentem in promifliotf ne,quæamp;iplà comprehenditur in articulis Symboli, ftilicet, credo remifti'o^ prié or uerifi nem peccatorum, carnis refurrecftionem, 8C uitam æternam. Necefte edenim priores articulos ad hæc beneficia referre. Et Paulus Rom. 4. manifeftê affîr* matjfe de ea fide Ioqui,quæ promiftionem ampleftitur.Hæc autem eft fiducia, qua acquiefeit mens in filio Dei,ftatuens non tantum alqs quibufdam, fed Tibi ipfî remitti peccata.

Teneatur ergo docendi caufà hæc definitio : Fides eft alTenfuSjquo uerbo Del nobis tradito,at(j ita promiftîoni reconciliationis etiam aftèntimur: amp;nbsp;eft fîducia,acquielcens in filio Dei,iuxta promiftionem.

CAPVT L

Faulus feruus Chrifii l)ocatus ^f^oîlolus.

P Pigrapha, ut fit in Bpiftolis, præpofita eft. Et propter magnas caulàs inlèr^ ^taeft mentio officfiamp;doârinæ. Neceftè eftinEccIefiadilcerniuocationes feu dodores, Ac ficut Deo ipfi, fua uoce concionanti in Paradilb, uel ad Abra^ ham,aut Moilen, ôô ficut ipfi filio Dei fua uoce concionanti,credi neceftè eft, Sd ilia iplà üox diuina rata, firma amp;nbsp;immutabilis eft : Sic Prophetis ôc ApoftoIiSj credi neceftè eft, quia non gignunt ipfî nouum genus dodirinæ, fed accipiunt certa mandata â Deo,hæc fonant,amp; addit teftimonia Deus,quôd non errent,fî* eut Moilès fubindc repetit hoc exordium : Locutus eft Dominus Deus amp;c.Sic igitur audiendi lunt, fîcut uoxDei lonans de ccelo,amp; confîrmata illuftribus tes ftimonijs. Et necelfe cft,eis omnes homines alfentiri, nulli creaturæ licet eo« rum doótrinam mutare.

Deinde ueró à Prophetis amp;nbsp;Apoftolis ali) Doeftores accipere uocemdeü bent, amp;nbsp;hanc unam Ibnare, amp;nbsp;hanc cum Ibnantjretftè docent. Sed mulei ab hac

4. tom: Fhil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F i) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UOCC

-ocr page 106-

52 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TN ET I sr o

uoce difceduntjamp;^ aha de fiio affingenres errant. Sciendum efi: iQitur.ÉiA ’^copis iieIdoâ:oTibusaIfjs,præter Deum , Prophetas Apoftolos^non nett Hario eredendum effe, niß quatenus illam ipfam uocem Dei , Prophetarum Sé i ftolorum récitant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

Prophi^x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erudite teneantur difcrimina. Propheta in populo îfraëî ,eft perfoi u

de/initia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a uocata ad docendum illuftrandum Euangeh'um, haben s

teûimonium,qudd non erret,8ó mißaad oubernanda aîiqua politica co nfdta, ut MoiieSjSamuel,Elias,Ehfa’us.Eiaias leremias Séc*

ApoftoU deß^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftolus cft pcrlona, immediate .'i Deo uocata,ad docendum Egt;aangeli*

um,habcns reßimonium quód non erret, neq tarnen mifla eft, ut re? atconfilia gubernationis politica'. Habet autem uocationem uniuerfalcm j’jtquocuntg locodocere polTit,

Epifcopidefi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EpilcOpUS eft perfbna, uocata per homines, ad docendur/i Euangdiam,

in loco certo, qua non habet teftimonium, qaód nonerret: (^cderrarc labi poteft,cdm uidelicet à uoce Prophetica Apoftolica diicedjf,

pauhK^U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difcrimineconiiderato, intelligimus multas c,'-jufas cfte ,cur metftio

twntiohem fiat oftici). Primum feiri necefte eft, non uagari Paulur n ft,o priuato confilio, fed à Deo uocatum rniftum efte. Secundócircumferrlt; cum doft rinam , non ab ipfoexcogitatamjfed commendatam eidiuinitus ,quæ quidem eft admiran# dum decretum diuinttatis, de liberatione generi s humani a' peccato à morte per fihum.Tertió,urfciamu3,nihiIerrorisadrMixtum eile huic doiftrin^.Qiiar^ ro\uc ci credatur, tanquam uoci Dei, de ccelo fonanti,amp;r acquiefcat fides in eius lt;oncionibus,Sócerto' ftatuat, hancc4]e uoluntatemimmotam Dei, quampro^ ponit.Hæc confiderare necefte eft, 8lt; adconiblationem noftram ^Sé ad prohi* bendamhorribilem audaciam mutandæ doft’rinæ. Qiiia Deusimrneniâmi^ lericordia decretum illudfuuni'patefecitjquodnullicreaturæ rautarelicex.

in Euan^élium T^ei.

Se^rgitui ^uidß^iißcft

T N deicriptione oftteij iam récitât, quodnam fit Officium, ici licet, munus dolt; ■* cendi Buangeli), quod deinde definit,utdiicernat à Lege. Primiftn autem ob* ► ieruetur ùocabulum,Segregatus,quod fignificat,deleft:um cûe cum quadain diuinum ufumjion communem reliquæ multitudini,fîcut Sgt;é de uiftimis dicitur, iègregari cas, id eft, eligi ad hune uium,, ut Deo maften* riir. Sic in Numéris capite 8. dicitur, Leuitas Iègregari à reliqua multi* tudine ad diuinos ufüs. Et imago infignis propoftitur in uiftimis.Miniftri Euangelfi funt fiiniles uiftimis,præcipua uifttt'ma eft fummus facerdos,filius Dei. Significat igrtur metaphora, Apo'ftolos non ad imperium, non ad opes, nonaddcliciasuocari,fed ad ingentia pericula certamina ,ut Pfalmo 4 J. inqiut; Propter te mortificamurto'ta die, Sc fteut oues occifidnis æftimatifti* mus.

EcrießTdißi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neceftè eft cogitari coîïationem, ocationes Moifi ,Iofuæ, Samuelis,

wilitudo. nbsp;nbsp;Eliæ, Ehfæi, quàm gloriofæ füerunt Z Hi manifeftis teftimonfis Dei Imperia

conftitucrunt rexerunt. Hæc res gloriofaeft hominum iudicijs, quia bene* ficia præièntia incurrunt in oculos. Sed fpecies in uocatione Apoftolica longé diftimiliseft. Vagantur ut erronés miièri, fînecertisholpittjs, interficiuntur crudelilnmis fupplicijs. Etfi autem diffimilis ipecieseft:,tamen DeusÔd ipibi teftimonijs ornât,ut certi fimus de dotftrina, Hîc autem dulciffîma confolatio, qua ni

-ocr page 107-

Mo s C 7T I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$5

quam tradie fn 2 ad Corinth. fæpèamp; diligenter cogitetur, Cûm magna fuerit gloria ueteris tefhamenti in Edudione ex Aegypto,in promulgatione Legis,in defenfione perpétua illius Politise,confîdite Ecclefiæ Deum adfuturum elïè, 8c earn inter calamitates defenfurum, 8^ poftea ingenti gloria ornaturum efle. Hæc collatio ad nos confolandos fa’pe cogitanda eft,ut confîrmemus hanc fenlt; tentiam in mentibus noftris,quôd filius Dei uerè adfit Ecclefiæ,fieut dicit. Eece egouobifeum fum omnibus diebus,ufc]^ad confummationem ièculi.Eritigitur femper Minifterium Euangelrj, erunt alicubi aliqui ccctus y 8c aliqua doctrine hofpitia etiam inuitis portis Inferorum.Hac fpe petamus amp;nbsp;cxpelt;ftemus Eecle=s fîæ defenfionem, amp;nbsp;non abqciamusdodlrinœftudiaôCc^Âggrcgemusnosad eum ccctum, in quo fonat uox Euangelq»

In Euan^elium T)ei.

ORæcipuè in Eeclefia extare neceiïè eft illuftre diierimen Legis 8c Euangeli}. Niß enim in uniuerfa doélrina prscluceat hoc diferimen,fequuntur magnæ tenebra?,amp;:pernicioßerrores. Etquia alibi copiofè dehocdifcriminedicitur, imôhæcipfa Epiftola ad Romanos præcipuè monftrat diierimen,hîçbreuiter monendus eft ledor. Sciant autem iuniores,præcipuè dicide lege Morali, quamufitatèuocamus Decalogum. Nafeitur nobiicum aliqua Icgismoralis noticiajUt numerorum.Et coniidcrêt hic iuniores dodrinam ufitatam de pria* cipfjs.

Euangelium uero dotftrina cft, nequaquam naturæ hominum, aut ulli creaturæ nota,fine reuelationc diuina , quia decretum cft: arcani confilf) diuini« tatis, de filio deprecante pro genere humano, de mittêdo filio,ut fieret uicîima, deannuncianda gratuita remiiïîone propter fihum,de donanda iuiticia3amp; uita æterna Hocdecretum necg Angeli, neeß homines noiîè poterant, nifi Deo ipfo promulgante, Sit igitur hæc defin itio.

Euangelium eft prædicatio pœnitentiæ, 8c promiiîio, cuius noticia non nafeitur cum hominibus,fed ex arcano confilio æterni Patris, immenià bonita:» te,prolata8d patefaula eft,in qua promittit Deus proprer filium,gratis,remiiîî* onem peccatorum,reconciliationem, Spiritum fandtum,iufticiam 8C uitam æ* ternam,credentibusin filium.

Hæcdefinitiofumitur Sô ex hac ipfa epigrapha, 8C deinceps experfpicuis membrispræcipuæ difputationis in hac Epiftola. Vt infrâ Capite 5. ciim dici^ tur.Nunc fine lege manifeftata eft iufticia Dei. Item, Gratis iuftificamur fide, propter filium amp;c. Et quia infra res eædem repctendæerunt,nuncfatis fitiuni* ores monuinè,ut fèmper in confpedlu habeant diferimen legis Euangeli], ne delabaturpofteritasin perniciofum errorem eorum, qui finxerunt,tres efîde«' ges; Naturalem, Mofaicam, Euangelicam, amp;nbsp;obruerunt doririnam de gra-» tuita remiflione, amp;nbsp;de muleis articulis Euangelij.

Q^od antea promißt per EropJ:etd6 in feripturis ßanllis.

/^Ccurritobieótioni : Sine ulla dubitatione ucrum eft,artieulum docT;rinæ TiodrinAde '^in Eeclefia principaïem,oportcre omnibus temporibus notum elEe: Tu ad# fers nouam dodrinam: Non eft igitur nccellaria Ecclefi'æ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tim 'maio

Huic argumento ftatim hîc in ueftibulo refpondct Paulus, 8Cconftanter tefatia Ecclc^ afïèueratjhanc docfirinam,de remiffîone pcccatorum,de iufticia amp;nbsp;uita æterna,

4. tom. Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F il) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;donanda

-ocr page 108-

54- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îzV KTUrOLJM

donanda propter fiîÎLim,nequaquam nouam eiïè, fèd ftati'm initió EccIeGæ pa^ tefa(flam cfle promiflîonem à Deo, amp;nbsp;deinceps uoce Prophetarum illuftribus teftimonqs diuinis propagatam efle. Et quidem deducit nos ad ipfà fcripta Prophetica. Ad hæc alhgata eft Ecclcfia,fient alias diciturjEcclefîam extruóiam efte iuper fundamentum Apoftolorum amp;nbsp;Prophetarum amp;c»

HÎC rurfus admonendi hint iuniores, de dilcrimine Legis amp;nbsp;Euangelfj* VM lex Vna eft lex moralis nbsp;nbsp;æterna omnium temporum, cui nullo tempore hæc

tnoraliscr corrupta hominum natura fatisfacere potuit,necß fatisfacere poteft» Quarc unA promijuo t-» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;। t i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-rr- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' n.'

remißionis rSitTes oC Hrophetæ non nabebant remilhonem peccatorum , neeg erant nilti peccrftor«w, coram Deo, id eft,accepti ad uitam æternam,propter Legem,fed propter Me^ diatoremfide* Vnaeftenim Ssproraiflio remiffionis peccatorum SCuitææ^ ternæ omnium temporum,édita initià his uerbis : Semen mulieris conculcabit caput ftrpentiSjSc deinde magis magif^ illuftrata uoce Prophetarum, Quarc . uno amp;reodem modo omnes fancti ab initió accipiunt remifïîonem peccatorum amp;nbsp;uitam æternam fide,ideft,fiduciaMediatoris, quern promiflio monftraf, luxta illud : Huie omnes Prophetæ perhibent teftimonium, accipere remilfio* nem peccatorum per nomen eius,Omnes qui credunt in eum.

Duje nAture tv •Chriüo^

Sye fiUo fuO) (jui natus eît ex femine T)äuidj fecundum carnem.Et qui déclara» tus eîij ejjèfilius IDei jjotensy td efijomnijjotens.

LT IC Paulus concionatur de duabus naturis in Meflîa. De natura humana, ^quam aftumfit filius coæternus patri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex femine Dauid, id eft,ex uir*

if «fr* lum.

oine Maria, De natura diuina autem addit : Qui declaratus eft, elle filius Deigt; Réfutât enim uulgatiffi'mum errorum ludæorum, qui ôô tune impie cogita# bant adhuc ita clamitant,in Meffia tantum humanam naturam fore, Paulus contrâ nominat Meftîam filium Dei, fècundum naturam potentem, leu omnh potentem amp;nbsp;uiuifîcatricem. Et eft ufus infigni uçrbo, op(a%T©gt;', quod fîgnificat, certd cognitum eflè, Quafi dicat, de filio, qui natus eft ex fèmine Dauid fècun^ dum carnem, amp;nbsp;quem certd cognitum eft , eflè filium Dei omnipotent tem.Nam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignificat,certiirimè definin',fine ulla dubitatione comprehen

di cognofci:quam uocem utcuntg reddit recentior uerfio: Qui declaratus eft, Antiqua uerfio prorfus obfcurauit: Qui prædeftinatus eft,8lt;^ præbuit occafio# nem alienis difputationibus.Eft igitur uera interpretatio : quem certifflmè co# gnitum eft, eflè filium Dei. Loquitur enim Paulus, non de prædeftinatione in mentediuina,lèd de certiflîma manifeftatione filq Dei in toto genere humaiio. Conuincimur enim, hune Mefliam effe omnipotentem, quia -refurrexit a mortuis, ôô refufcitauit raortuos ÔCc,

lu Totentia.

Filiut Dei potens quid Ji^nificet,

T Vniores diligenter confiderent phrafin : Quia declaratus eft,eflè filius Dei in ■* Potentia,id eftjpotens. Opponitur autem hæc particula priori, Natus ex (zf mine Dauid, fècundum carnem,id eft, fècundum naturam humanam,obnoxi# am morti, fine peccato 8ôc, Reliqua opponuntur delirqs ludæorum, qui expe# ôabant Mefîiam potentem armis, uidlorrjs, opulentia, imperqs mundi, Ac Paulus inquit, potentem eflè fècundum Spiritum fandifîcantem , id eft, quia dat Spiritum fanèlum, amp;nbsp;aufert peccatum amp;nbsp;mortem, amp;nbsp;reddit iufticiam, amp;nbsp;uitam æternam , Hæc autem omnia propria funt diuinæ potentiæ, Eft igitur filius natura omnipotens. Sic ait cognitum eflè per ipfius refur#: redicj»

-ocr page 109-

^OMyfKOS CJTin T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

revQioiiem , per omm'a iniracula , per refukitationem mortuorum , alia, 8C per donationem Spiritus fàndli, qui de nbsp;nbsp;illuftribus miraculis teftifi^

catus eil.

Gratia ((s' pax.

Ratiauiîtatè iigniiîcat relatiuêremiflionem peccatorumgratuitam, 8ó conciliationem feu acccptationem gratuitam propter filium Dei, ciim qua f,o. * coniunéla eft uiuificatio per filiurn, donatio Spiritus ianóli.

Pax Ebraico more prorfus ufurpatur ficut apud nos falus, Signiiïcat uocaIu* tem ipfam donationem Spiritus fanóti, efFetfius multos, fcilicet, pacem con« * feientiæ,fidem,fpem,inuocationem,auxilium diuinum in gubernatione,ô^ fuc ceiTus in uocatione,ÔC in omnibus uitæ partibus.

patre noßroj (s domino lefu Chrifio.

Sitate coniungit Patrem,amp;^ dominum noftrum lefum Cbriftum,Prim«m c«r pmIi^ utmoneat,filfum quocgnatura Deum efïè,d quo petendaamp;accipienda

finthæcbona, Secundd, ut moneat,dari hæc bôna propter filium, iuxta illud; Quidquid petieritis Pattern in nomine Meo, faciam, TertidjUtmoneatjfic oporterc agnoici Deum,ut fit diredla mens amp;nbsp;compellatio ad hunc uerum De= urn, qui fc patefecit miflb filio,iuxta illud : Nemo poteft uenire ad Pattern, nifi per filium, Cogitemus autem inenarrabilem bonitatem Dei, qui cum eflèntia Dei fit inuifibilis, fcmper aliquod teftimonium fuo uerbo addidit, quo diicetis neretur uerus Deus à commentitijs numinibus. Sed præcipuum teftimonium eft, quód filium mißt, quem aftumta Humana natura, mente intueri nos opor^ tetjSc fide ftatuere,ueram eifentiam diuinam conditricem cccli terræ, amp;nbsp;hoigt; minum, aliarum creaturarum,efte Pattern huius Domini noftti lefu Chria« fti,8lt; hunc filium lefum Chriftum, amp;nbsp;Spiritumfantftum,procedentemab æterno patte amp;nbsp;filio. Et in inuocatione patefaâiones cogitandæ funt,qualis fa* tfta eft in Baptifmo Chrifti,

G XO

A Ntequam inftituitdifputationem,ufitato more in orationibus, exordium præponit, cuius prima propofitio eft Gratulatio, ficut ufitatiftimum eft, gratulationibus amp;nbsp;a precationibus ordiri. Et gratulationem ftquitur alia uiciü tiç. na propofitio,uidelicet : Et ipfè ad uos proficifci fæpè conftitui,ut uos docerem SCconfirmarem. Deinde fequitur Aduerfatiua, Sed fum impeditus ô^c. Quar^ tô fequitur oàrjoÀoy lou, fumta ex proprio officio. Quia debitor fum fàpientibus amp;nbsp;infîpientibus, Quintô,Occupatio,qua occurrit tetftac obietftionizEtiamfi ftio profeffionem Euangelq amp;nbsp;defpecftam amp;inuifam eftè iàpientibus mundi,tamen me non pudet huius docftrinæ, Ibiaddit aflèuerationem contrariam iudicqs mundi,amp; affirmât, fie colligi æternam Ecclefiam Deo per minifterium Euan* gelq,8lt; addit propofitionem principalem Epiftolæ : ïuftus fide fua uiuet.

Cui fernio in Spiritu meo.

PA Ifcernit cultus Leuiticos ab interiore cultu, prædicationeEuangelq Di/cnwncwl amp;nbsp;confeffione, ficut amp;nbsp;Chriftus inquit lohan, 4. Veri adoratores nwmUuiüco, rabunt Pattern in Spiritu amp;nbsp;Veritate,ideft,motucordisaccenlbperSpiri* turn fan(ftum,amp; in ueritate, id eft, uera agnitione Dei, St fiducia fill],iuxta uer* bum â Deo traditum, ficut amp;nbsp;alibi dicitur : Pater fandifica eos in ueritate, Sermo tuus eft ueritas, nbsp;nbsp;Significat enim, non efle fanólificationem in alfts

F iiij Sedlis

-ocr page 110-

^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/N^^/STOL^A/

Scdlisamp;opini'onibiis ,fed oportere agnofci Euangeh'um5amp; tenen incorru# ptum* Nominat igitui* amp;nbsp;hïc cultum Dei,docerc,difcere confiten' Euangelb urn, ficut infra inqin't : Sacrifico Euangelïum» Hæc dia affirmant, Deo plas* cerelaborem docendi 8c diCcendi» Et quanquam magna funt pen'cula dogt; centium Sgt;C difcentium, tarnen non abijciamus hæc ftudia,fradi terroribuSjfcd ftatuamus, Deum nobis adfuturum effe, nee labores noftros irn'tos fore, Deum fèruaturum effie aliquos ccctus, ipfum inuocantes ^qui finteuftodesdo« dhnæ. Hue pertinent multa teftïmonia. Pfalm: !♦ Foli'a eiusnondefluent. Et lohan, IJ. In hoe glorificatur Pater meus, ut frudum copiofum feratis, amp;nbsp;fitis meidifcipulh Item Efaiæjl, Pofuiuerba meain ore tuo,amp;manumeaprotêt gam te, ut plantes eerlos. Hæ confolationes fæpè cogitandæ funtjue ftudia do^ drinæ abrjciamus,

Çr^ecis amp;nbsp;barbdrisyßpientibus inftpientibus debitor fwn.

T_r AEc uox impqs ôô ignorantibus quid fit Euangelium, arrogantiffima effe ƒ• luideturjqui cogitabant magnam impudentiam elle,hune erronem pro* mitterefapientiam , quæfuerit ignotafapientiffimishominibus,qui ante mub ta fecula Refpublicas conftituerunt. Sed nos in Ecclefia feimus, promiffioncin ncnditpoliquot; redemtionc, Si. reflitutione generis humani, dilcernendam cfiè d fapientia tied cr Philo. Political Philofophica. AcnifiDeus ipfe promiffionem patefecinèt,nulla /ôphica. earn creattira feire pollet. Primum autem ipfius Dei uoce tradita eft promilTiO, de filio, amp;nbsp;fæpè pofi:ea,cnm uel obliuione deleta eflet, uel erroribus obfcurata, rurfus immenfa bonitate Dei nouis reuelationibus illuftrata eft per Patres, Prophetas, filium Dei, Apoftolos,8d pios Dodores, Et quidem utile Deus exaudiri earn d toto généré humano,Çlt; agnoici filium â toto genere humano, iuxtaillud : Hune audite, Ideo Paulus hîcomnes hommes compleditur, ait fe Omnibus concionari, fapientibus Si infipientibus, quia non adfert Politicam aut Philofophicam fapientiam, fed promiffionem prolatam ex arcano fîiiu Deijquam uult Deus exaudiri à toto genere humano,

Vtriq? autem lue de officio fuo cogitent, Dodores Si difcipuli,utricß funt debitores, Dodores, ut doceant, Auditores uero, ut audiant Si difeant. Hue pertinent plurima dida,quæ præcipiunt dodoribuSjUt fideliter doceant,Si tue antur puritatem dodrinæincorruptam,utconfulant firmisô^ infirmis Sic. Item alia mandata,quæcætcris præcipiunt, ut audiant êcdifcant Euangelium, iuxta illud : Hune audite. Item : Primum quærite regnum Dei. Item. Qui non audierit,ego ultorero. Item : Etnunc Reges intelligite, Ofculamini filium, ne quando irafeatur. ltem,QLu' non diligit Dominum lefum Chriftum, fît Ana* thema, Maran atha,id eft, Dominus uenit.

quot;Nion enbn pudetme Euangeltj.

T O C VS eft attentionis, Si refpondet iudierjs hoftium. Et eft öur»oAoy(ct,fum^

■*-^ta ex uera dignitate Si eflricacia Euangelii. Vt autem hæc breuis afleueratio, • Non pudet me Euangelii,intelligatur,confideranda funt iudicia , quorum de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magis conlpicitur quando motis controuerlqs uoiunta^

tes hominum patefiunt. Sapientes profani fummum bonum efle dm

cunt .y tranquillitatem Politicam. Hane cum nolunt turbari ulla nquitate, acerbiffime oderunt nouam dodrinam de Deo, tanquam facem feditionuni Si horribû

-ocr page 111-

CJPyT L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57

horribilfum difcordiarum, tolli curantdocflores amp;f auditorcs'^tanquam fe^ diûofoSjÔ^ bodes patriot Deinde alrj non profam', fed faicinad faperdidonej ardent muïtó trucuîentioribus odrjs,quiapîurescaufàs habere fe exidimanCj lit dimicent, ficut ipß ioquuntur, de gloria Dei, de imitate Ecclefiæ, Sc de pace politica. Acculant enimpios doclores in reprehenfione uitiofbrum cultuum, quód impediant,quÓ minus Deo debiti honores tribuancur. Deinde qiierun^ turjdiftrahi Ecclefiamjamp;' turban' pacem. Ac de lege Moifî diffîcilior difputatio tunc erat,quia fummum fcelus uidebatur abolere cultus d Deo inftitutos.Sicut nunc multi fummum fcelus effe uociferantur, non facere oblationem in mifi

fa.Ideo execrantur dinèntientes tanquam hære£icos,Schifmaticos feditiofbs, exiftimant, Deo gratum officium effe, interficere nos, tanquam pelles gene*

ris humani,feu tanquam Ka0af/jL«Ta «Aasopaç.

Aduerfus hæc acerbiffima indicia magno robore fidei inquit Paulus: Non pudet me Euangelrj, Sic Efaiæ s I. dicitur : Non timete probra homb num.Quantum autem ficonus,fuftinere.tam uirulenta indicia,tantam odio^ rum acerbitatem, experientia offendit, ed^ difficile ita confirmare animos, ne fradti talibus iiidict]s,calumnqs,odqs,terrohbus,fupplicijs, abijeiant Euangelij profeffionem.

Totentia enini T)et eft ad falutem omni eredenti. t? X fontibus principalis doclrinæ fumitur ratio,de dignitate'Si^ efficacia Eu* ^angdq,quaff dicat, Non eft inanis fabula Euangelium, utprofani homines potrfitijwlfgf. indicant. Imó etiam potentius eft,qudm Lex, quia eft ilia uox, per quam Deus uereeft efficax ingenere humano, colligit fîbiætcrnamEcclefiam,uerètoJIic peccatum amp;nbsp;mortem, dat Spiritum faneffum, reddit nobis iufticiam, uitam æternam. Hæc fumma bona ncc per humanam fapientiam, nec per legem dan« tur,fedperhanc Euangeifj uocem.

Memincrimusautem,in hoedieffoteftimonium proponi,de efficacia mi* ^fj^caddmini riifterr) EuangeIi-j. Cum oculi non cernant Deum, quærit mens, quid fit, 8Ó ubi fit Deus,quervi alloqui amp;nbsp;inuocare uult,amp;f quomodo fit difcernendus ucrus De ,EMdn« us à comm^ntitqs numinibus,quæ fit uoliintas eius,an cur exaudiat. De his geliumeüpo» quæftionibusomnibus relpondet hocdidum : Euangelium eft potentia Dei, ad falutem omni credent!,id eft,Deus alligauit fe ad uocem Euangclij, fic unit agnofcijhunc uere Deum effe, qui fe patefecit miflb filio, nbsp;nbsp;tradidit promiffio*

nemin Euangelio propofitam. Hac cogitatione uult difcerniacommentitijs numinibus,uult agnofei uoluntatem fuam,cur uelit exaudire, cogitata pro* miflione uult te credere amp;nbsp;acquiefeere, ac fi uideres, amp;nbsp;audires ipfum Deum te confolantem. Etcum fic credimus,uere Deus efficax eft in nobis,

Hæc effîcacia Minifterrj defcribitur inmultisdidis. Rom. i. EuangeIi!«Dft«f/!e^. umeft potentia Dei,id eft,inftrumentum,per quod Deus eft efficax ad falutem in credentibus. Non eft ociofa uox, aut inanis fonitus,fed inftrumentum Dei, * cum affentimur, 0lt; fide accipimus. Item, Romanos 10. dicitur, Eides ex auditu eft. Et 2. Corinth.Euangelium eft minifterium Spiritus. Et Galatas 3. Vcpromiffionem Spiritus accipiamus per fidem. Matth. 10. Qiii uos audit me audit, Ephe. 4. Vt perficiantur fandi, ad ædificationem corporis Chrifti, Rom, I J. V t per confolationem fcripturarum fpem habeamus.

Hæc

-ocr page 112-

Hcccdicta omnia teftantur ,Deumeffi'cacemefle,cûm Buangeïinm co^ gitamus, ei aHèntimur * Nec cnim ita intelligatur hæc efficacia, ut fi de calc^ faôa'one loqueremurdgnisefi; effîcax in ftraminejCtiamfî ftramen nihil agit,Sic Manichæij Enthufiaftæ, Anabaptiftæfomniabantjfieri illuminationes in men te prorfus ociofa cogitabant, tune demum leuelle credere, cum prius fenti^ rent in fe illud nouuin lumen. Hæ imaginationes explodendæ funt,Etfcien=lt; dum cftjOportere nos audire EuangeliumjCogitare, èc afienfu ampleéti,êô repu gnare dubitationi.’Hoc cum facimusj fimul Spiritus fandlus eft effîcax inipfa conlblationejamp; in bac luda. Hæc in experientia ÔC quotidiana inuocatione di*^ feenda funt.

Omni credenti.

ïartkula^o P STScTparticulauuiuerfalisconfideranda, Omni credenti. Ac infra fæpc dc hac uniuetfali dicendum erit, ne turbetur fides hac Humana imagination giMtionipdr^ ne, quæ Deo tribuit Tr^ocrw^roAK^iz/a/j: E)eus alios quofdam recipit, Te non recipit* culuritAtii. jqm’c imaginationi particular!tatis opponendum eft diftum uniuerfale, quod (æpe repetit Paulus. Includamusigitur nos quoq? in uniuerfalem promilfio^’ nem,8d pertinere earn ad nos quoeç ftatuamus,ut Deo laudem Veritatis tribu* amus, amp;nbsp;teneamus diâa uniuerfalia multa in promtu; Veniteadmeomnes, qui laboratis amp;nbsp;onerati eftis,8ô ego reficiam uos.

luflictA enim S)ei reueîatur in eo.

ANtea,ut in loco attentionis,mentionem fecic dignitatis amp;nbsp;effi'caciæ Euange* li). Hîc idem membrum illuftrat, amp;nbsp;nominatim dicit, quomodo profit Ë* uangelium ad falutem, quia patefacit mirandum decretum Dei de iuftifîcatio* ne hominis , hoc eft , de liberatione à peccato, amp;nbsp;de donatione iufticia: èC uitæ æternæ.Atcj ita in fine Exordrj récitât propofitionem huius Bpiftolæj ôô C ut ita dicam ) Statum totius caulæ,quam exponet, amp;nbsp;fimul difternit legetu amp;nbsp;Euangelium,8C iufticiam legis,a iufticia Fidei.

ju^iciàDei Vt autem phrafis dextrè intelligatur, monendi funt iuniores, Iufticiam dici,non qua ipfe iuftus eft,ut dicimus, iufticia ludin cis puniri latronem, fed qua Deus nos pronunciat ciTc iuftos, ÔC quam Deus donat nobis per fidem^cûm propter filium nos recipit,SC pronunciat nos iuftos id eft,abfolutos feu liberatosâ peccato,amp; receptos in gratiam,amp;fandificat nos Spiritu fanefto ad uitam æternam.

Empha/ts uer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec fine fingulari caufa ufus eft uerboRcuelandi,quafidicat: in Euange*

Jj-q arcanum decretum Dei patefît, quôd uidelicet uelit genus humanum immenla milèricordia propter filium deprecatorem gratis recipere, ac mittere FiIium , ut fiat uieftima, amp;nbsp;tollere peccatum amp;nbsp;mortem, ac reddere iufticiam amp;nbsp;uitam æternam Omnibus,qui uerè credent,fepropter filium gratis rccif pi. Hoc decretum nulla creatura cernerepoterat,fedipfiusDei uoce pate^ faftum èc promulgaturn eft,amp; alfa uox eft,quàm uox Legis de iufticia, Nam iufticia legis eft,facere Legem,fèu, ut Philofbphi dicunt, iufticia uniuer* ialis eft obedientia noftra iuxta omnes Leges. Hæc defînitio deferibit Legis iufticiam,quæ neq? adfert remiflîoncm peccatorum,neq5 tollit peccatum aut mortem. Ideo Paulus dicit, aliam iufticiam in promiftîonibus icu uoceEu* angelq proponi,fient80 infrainquit.’Nunciufticia Deimanifeftataeft,fine Lc2e.

-ocr page 113-

M IM U y C K T I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

ïege» Hæc i'ufticia, id eft, remiftîo pcccatoi um propter fîliurn gratuita, SC acee* ptatio coram Deo,cum qua coniurufta eft donatio Spiritus fandi,amp; hæreditas uitææternæ,datur non propter Legem aut Legis iufticiam amp;c»

Ex fide in fidem.

CImuscontenti uulgari enarrationc: fide imperfedla in ardentiorem amp;firlt;* miorem, Qin'a in inuocatione amp;nbsp;quotidianis periculis fiat aftenfio firmior,

amp; magis ftatuamus,nos Deo curæ efte,nos receptos eflèjnos exaudiri prote* pi à Deo, ftatuamus firmius Deum uere fibi colligere æternam Ecckfiam uoce EuangeIq,Sc nos uere membra efle i Hi us æternæ Eeclefiæ, nobis adefle De* um,etiamfi horribilibus ærumnis premimur*

Alij interpretantur.’Ex fidePatrum ante refurredioncm Chrifti,in fidem Sandorum poft refurrecftionem,quia tota Ecclefia omnibus temporibus, inde uf(Ç ab Adam,eodem modo iuftificatur amp;nbsp;faluatur,fcilicet,fiducia Mediatoris, non propter impletionem Legis. Et tarnen hoc difcrimen confiderandum eft. Illi uenturum Mefliam agnofcebant, Nos exhibitum efïe ftimus,

Addit propofitioni de iufticia fidei teftimonium ex Abacuc, quod ali* bi citât, ac perfpicue in Galatis, opponit iufticiæ legis, inquiens : Quód autem lege nemo iuftificetur, manifeftum eft, quia luftusfide uiuit. Lex autem non eft ex fide, fed qui fecerit ea, uiuet in eis 8óc. In hanc antithefi Paulus dilerte in* quit,neminem lege iuftificari. Sic igitur fentit,credentem fide iuftum, id eft,ac* ceptiim Deo eflc,amp; uiuificari. Ec hæc ipfa ’avT'0£c-i? in Paulo réfutât calumniofas interpretationesjcxcogitatas contra Pauli fententiam,qualis hæc eft : luftus feb ralfd papift^ licet opcribus poftea placet, cu accedit fides,id eft,profcflio doiftrinæ.Hæc cor* nbsp;nbsp;nbsp;'i^ttrpre»

ruptela pugnat cum ipfo Paulo,quia præfatur, nemo Lege iuftificatur.Sed hîc necefle eft conftitufquid fignificet uocabulum,Fides,de quo lupnL nbsp;alibi fe*

pe diâum eft. Non cnim tantum noticiam,feu profeftionem doftrinæ fignifi* cat,fed fiduciam,qua promiftionem accipimus Sc acquielcimus in mifericordia Dei,qua? in promiftione oftenfaeft. Et ficintelligi fidem in ipfa narra* tione Abacuc manifeftum eft. Loquitur enim de expeedatione Mefi'iæ, amp;nbsp;libe* rationis per Meftiam. Hoc igitur fentit : luftus fidcjid cft,fiducia miiêricordiæ propter Meffiani promiflæ, non opprimetur defperatione, non ruet in æter* num exitiiinijfcd fuftentabitur hac uera confolationcjnec fallet eum expedatio, fed Deus credentem feruabit*

Hic rurfus aftuti quidam nouos tumultus excitant, clamant Paulum alle* na diftaadfuam caufam detorquere. Abraha? promittitur pofteritas ,in* quiunt,Sicut Gedeoni uióloria.Quid hæc ad femifti'onem pcccatorum,ftu ad iufticiam 7 De hac fpeciofa reprehenfione necefle eft pias mentes rede erudiri. Acprimùm ftiant omnes pi),lèmpcr in fide,quanquam corporalia beneficia petuntur, oportere prælucere fidem, quæ accipit rcmiflionem pecca* torum,amp;reconciliationem,feuimputationcm iufticiæ. Dauid non poteft pnelucent fi» tere uel expedare uidoriam, donee mens exiftimat irafei Deum,amp; trepi*‘^^^‘“^‘;'P'^quot;* daac fugitans non audet expedare auxilium. Necefte eftigiturpræcederCp^”“^^“”^^ fiduciam milcricordiæ , amp;nbsp;quidem promiftiones corporales omnes propter principalem promiftionem de Mcftia Sôdatæ funt amp;nbsp;ualcnt,quia propter mediatorem intercedentem pro nobis dantur omnia bona. Ac patres uniuerGi liter omnes promiftiones adprimam illam amp;nbsp;præcipuam referebant. Pete* bant amp;nbsp;expedabant neceftaria omnia propter Meftiam, propter quern po*

-ocr page 114-

6o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JicyyfRX lyM

pulum amp;nbsp;Ecclefi'am Dei feeHefciebant. Itain precatione Dominica expreffc copulatæ funt petitiones corporalium Spiritualium benefîciorum.Cùm pe* timus panem.mox confcictia obftrepit : Cur petis,cum fis indignusf Additaeft igitur exprefla petitio : Remitte nobis débita noftra 8óc, Semper igitur prælu* ceat hæc fîdes^ftatuens de remifiîone pcccatorum,ôd in quotidiana inuocatione hæc neceflaria dodrina exerceatur^Vuït Deus fie coli petitione,fpe Sc expefla^ tione Spiritualium 06 corporalium bonorum,amp; quidem uult in petitionecor# poralium fimul lucere fi'dem,quæ ftatuit de remiffîone peccatorum^De hoc cul tu pugnabant Prophetæ cum Hypocritis*

autem diffèrunt negotia externa Abrahæ SiC Gedeonis,Dauidis præ* parturientis : tarnen fides fimilis eft. Et principale ob^ gotû exffrnAiecftumfîdeiièmper eft Deus, qui in promiflîone patefecit uoluntatem fuam. dijferunt. Vterlt;^ accedit ad Deum accipiens reconciliationem propter promiffum me* diatorem. Deinde ueró petit èC expedtat auxilium in fuo corporali dolore. Sic in Epiftola ad Ebræos muîta exempla de fide coaceruantur, ubi etfîdifi fimilia funt externa négocia, fides tarnen eandem principalem promiflîonemj utdidum eft, intuetur* Quare non imaginandum eft, Paulum aliéna didla ci* tare, quafi Dauid non crediderit de reconciliatione, ièd tantiim de uidoria. Hæc admonitio neceftaria magis per]^icua erit,fî cam cogitabimus in quotidi* ana inuocatione.

Cæterûm Ô6 hoc uerum eft, didla quæ citât Paulus, nominatim de Mef fialoqui. Abacuc manifeftè concionaturdeuenturoliberatore,86 Abraham nôrat promiftîonem antea datam patribus,86 audit hæc didia, quæ réconcilia* tionem fignificant : Benedicam tibi. Item : Ero protedlor tuus, icilicet propter Mediatorem,de quo poftea exprefîc didlum eft : In ièmine tuo benedicentur omnes genres.

^uelatur iro, S)ei filler omnem împietatem,

Eddentfetuper N A Sd eadcm uox eft Euangelrj omnibus temporibus, inde ufiß d prima concione in Paradifo fadla, cum arguerentur ôd reciperentur primipa* * rentes. Semper uox Euangelij arguit peccatum,Ôd poftea addit confolationem, uidelicet, promiflîonem reconciliationis gratuitæ propter Mediatorem.Sic in Paradifo iplè filius Dei concionatur. Sic Prophetæ, fie Baptifta, fie filius Dei elamitat î Agite pœnitentiam, 8d crédité Euangeh'o. SicApoftoIis Dominus præcipit docere : Prædicate pœnitentiam in nomine meo ,8d remiflîonem pec* torum. Ac diftentibus prodeft hæc confideratio. Magis enim fit peripicua dolt; dlrina, cum intelligimus, lèmper eandem uocem redtè docentes in Ecclefia fo* narcx

Vtigitur in Paradifo primum arguitur peccatum, 8d utEfàias orditur a grandi ôd terribili exordio : Audite cœlum 8d terra, Væ genti peccatrici, de» reliquerunt Dominum, blafphemârunt fàndium Ifrael 8dc. Ita hîc narratio in* coatur d triftiffima condemnatione : Reuelatur ira Dei de cœlo fuper omnem impietatem. Initiô igitur arguit peccatum, ut fit in prædicatione pœnitentiæ. Poftea addit confolationem.

Et quia Paulus difputationem inftituit, trader duas propofitfones,in hac narratione præcipuas,quarum priorhæceft:Deus in minifterio Euangelt) omnibus temporibus arpuit omnes homines, in hac naturæ infirmitate, 8d afi firmat

-ocr page 115-

S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61

firmatomnesfub peccatoefïè,ideft,reospeccatiamp; æternæ pœnæ,nec poße libcran à peccato, 8^ ab æterna ira per propriam iufticiam feu legem*

Inhac propoftione commoratur per duo capita,quæ nobisita magi's perfpi’cua erit, G nobisipGs docfln’nam de pcenitentia (eu conuerGone propone* mus,G irâDei aduerfus noflra peccata cogicabimus,G excuffa tetra fècuritate ne rèexpauefcemus cogi'tatione ludkq iræ Dei,quam quidem déclarât horribi hbuspœnis,uagantibus per totum genus humanum. Déclarât amp;uocc Minia fterii,ut 8c Dominus inquit : Spiritus fanótus arguet Mundum de peccato.Sed maxima pars hominum fècura furens indulget Gbi, excuflb metu iudicq 8c iræ diuinæddeo hæ triftes conciones diuinæ præteruolant aures,5ô quanquam non funt obG:uræ,tamen eô uidentur frigidiorcs,quia pecflora noflra non adG* ciuntur fènfu iræ Dei. Poiï'unt autem Gne longa enarratione propriê 8C reifte intelligi ab omnibus pqs,qui norunt excrcicia. pcenitentiæ.

Hæc ideo dixi, ut iuniores conGderent, quare Gc incoata Gt narratio a prædicatione pœnitentiæ, 8c quô tendat Paulus. Pofleaenimaddit alteram propoGtionem feu confolationem : Certô accipimus remillîonem peccatos^^*P’'?P®/**'®' rum amp;nbsp;reconciliationem, 8c reputamur iufti, propter Glium Dei, gratis, Gde, Ad hancfecundam propoGtionem in tertio Capite penieniet,quæprincipalis pterchrißunt flatus efl difputationis in banc Epiftola,ut fuo loco copioGus dicemus,

Super omnem impietatem, quot;Veritatem in iniußieia detinentium.

IDefl, Omnes homines arguuntur in baccorruptionenaturæ.EtG enim no*; ^runt Legem Dei, tarnen noticiam in iniuflicia captiuam detinent, id efl, non obtempérant ei. Breuedidum efl, fed atrociHimam aceußtionem continet, 8C duas partes in homine pingit : Noticias ucras, quæ funt ßpientia, congruens cum fapientia Dei, uidclicet. Legis noticia. Deinde ueró hancipßm diuinam fapientiam inquit oppreiïàm efle horribili contumacia naturæ humanp, id eft, ctiamG lucent in parte cognoftente noticiæ Legis, 8c quidem diuinitus inGtæ, quæ affirmant,quôd GtDeus,quód Gt iudicaturus,óó docens qualis Gt,uidelicet fapiensjbonus, uerax, iuftus, caflus : tarnen in cordibus tab's eft auerGo d Deo, ur non uere timeant, non uere diligant Deum, non uere conGdant ei, non uere inuocent,Imó pleruncß manifeflis furoribus hunciudicemcontemnant.

Hæc ut Gant planiora,hîc recordanda eft puerilis doclrina.quæ difeernit i^pcrînun ui» Noticiasabappetitionibus,amp;^uidendum,quæ potentiæ Gnt domicilia noti» ciæ, unde Gnt hæ noticiæ, 8C quales. Et cur in natura humana reliquæ Gnt,Vbi confufio^^”* Gtcontumacianaturæ. Sciant igituriuniores. Legis noticiam diuinitus inG* tam effe mentibus humanis in creatione, Gcut numerorum noticia nobis inGta cft,eft(5 in parte cognofeente, cum qua ante lapfum congruebat Voluntas 86 Cor. Sedhæcharmoniain lapfu turbataeft,nec iam ardent Voluntas 86 Cor dileftione Dei. Et tarnen uoluit Deus reliquam efle noticiam, ut extet in natura tefb'monium de Deo, 86 ut agnoftamus peccatum, 86 ut fateamur, nos iuftè à Deo puniri. Poftremo etiam, ut hac noticia regatur difeiplina.

Cogitetur etiam,qudm horribilis mifèria Gt naturæ humanæ,hæc turba* tio pulcerrimi ordinis,cum iam uoluntas 86 cor expulfo Deo recflore, contem* nuntconditoreni,amp; ut infrd dicitur,cûm iam fènfus carnis inimicicia Graduera fus Deum, Nec poteft triftioribus aut atrocioribus uerbis magnitude peccati in natura hominis deferibi, qudm hoc ipfb Paulino diefto»

4. torn: Fh(k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hic

-ocr page 116-

62


m ET ISTQ L AM


Hic ct jam rccordanda eft doiflrina Ecdefîæjquæ difcernît, qualis Iibcrtas uoïuntansin hominerdiquafit, quali’samifla fît. Vt enim difciplina rcgi {jc, Deus hanc libertatem uoluiï reliquam eflè, ut Locomotiua obtempérer i perio uoïuntatis. Sed acïHones bonæerga Deum m corde, no fiunt fine conuer** fionc ad filium Dej,8d (ine auxilio Spiritus fancti* Hæc dodn'na alibi copio* fius traditur,quæ cùm ad faancenarrationem neceflTaria fit,hïc cogicatione repe tenda eft,

Q^temsmim T)eus co^nofci poteß^notus e/i T)eus, t7 Xpofitioeftpropofitionis antea recitatæ, qua generaliter argnuntur om* •^nes homines,quód ueritatem in iniuilicia detineant,id eft,non obtempèrent vrrff«« quim Legi Dei, Addit igitur, quac fit illa Veritas, quam fic nominauit, Eft noticia, in 'mittfticu inquit, de Deo^S^ cæteræ noticiæ, quæ uocantur Leges Naturales,quæ omnes teftimonium dc Deo, docent, quales fît Deus, amp;nbsp;quód iudicaturus ßt^

Quiaautem æ gentes Sô ludæos aceufat, facit mentionem Legis naturæ,feu noticisc nsturaïis de Deo. Vbi iuniores monendi funt,nos quidem in Ecclefiaj ut confirmemus afienfionem noftrani,intueri debere ordine omneshiftorias, ïn quibusfè patefecit Deus,ut miracula fada in exitu ex Aegypto, relufeitatio* nes mortuorü,8£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in horu cogitatione fimul hoe copleÂi, hue ipfum uer^

Deûefîè c5ditorë,qui le ibi patefecit,amp;fDec pro bis teftimonqs gratias agam^» Has patefadiones cùm confiderauimus,deinde prodefi; etiam cogitarede noticia naturalijamp;Tquærere teftimonia in naturajquorum aliqua ualdè illuftria funt5amp; conuincunthumanas mentes, ut ftatuant, hunc mundum non extitiflc cafu, ctim intuentur pulccrrimum ordinem corporum cccli, ÄT Elementorum Item ordinem in notieqs numerorum,amp; ali)s,ac præièrtim in diierimine hone* iforum amp;nbsp;turpium, Qiiod nuïlum efiè poiïèt, fi non ó tali naturaorri clTemus, quæ ipfa intelh'gathocdiierimen.Itemjin confèruationefpecierumdtem,in po liticaibcietate,^ regülaribus pœnis atrocium delitftorum.Hæc omnia colleda confirmant nos de prouidentia, Sed dolendum efi:,tantam caliginem eflè men* tis humansPjUt tarnen aflènfio uaîdè languida fit,8d facile excuciatur» Ideo Deus addidit alias manifeftas patefacliones 6c miracula, Horum cogitationcm ad* iungamus ad hæc Phyîica,

inaiftiili4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nunc ad uerba textus redeo. Syntaxis hæc eft : înuifibilia Dei, uidelicet

æterna potentia,8lt;: diuinitas eiuSjConlpiciuntur ab opificio mundi,animaduer fà ex operibusjid eft^ex ordine Sc arte operum, Cdm autem nominat diuinita* -tem,intelligit talem eflmtiamjuidelicct æternam,conditriccm rcrum,omnipo* tentem,fapientcm3ueracemgt;iuftam,bonam,beneficam,caftam,liberam, difeer* nentem reclc fada Icelerajô^ punientem deîicfta, Talem effentiam uult intcl* ligi, cum nominat diuinitatem,

TSioticia:niiu= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meminerimus hoc îoco,noriciam naturalem de Deo, eftè Legis notici

rail's lie Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non promiftîonem Euangeïicam,de gratuita remifiîone propter filium,

«ot/fû le^is. Nam hæc promiffio nequaquam infita eft in creatione mentibus humanis, fed poftea noua amp;nbsp;fingulari pàtefadione promulgata eft, amp;nbsp;d lege difternenda eft, utiæpè didtumeft.

Fit autem hîc mentioLegis naturæ, de qua cogitantes totam compléta* mur,id cft,fciamus fimul d ici efte Deum, 8^ quód coli uelit obièruatione di* ftriminis honeftorum amp;nbsp;turpium. Hîc etiam répétant iuniores dotftrinam Phi lofophicam deprincipijs, ut peripicuam defînitionem Legis naturæ teneant, Lex

-ocr page 117-

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65

Lex naturæ eft notida principiorum pra(fticorum,8lt;S concluGonum, quæ inde neceflària confèquentia extruuntutjinfita mcntibus hominû â Deo, ôd congru« ens cum æterna norma mentis diuinæ, ut oftendat, amp;nbsp;eflè Deum, ôd qualis fit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

quod præcipiat fêruari difcrimen honeftorum amp;nbsp;turpium, quôd ludica* turusfît,acpunituruseosqui non fèruant*

. Addidit autem Paulus difèrtê : Deus eis manifeftauit,id eft,duplex lumen inditum eft humanis mentibus. Noticia fimplex, quôd fît Deus, ratiocina* tio,quærens teftimonia in ordine creaturarum.

Vt fint inexcufabiles.

î_r IC feiend um eft propter quas caufas Deus in homine uoluerit refîquam ^eflè Legisnoticiam,quarum primaeft,ut extet teftimonium de Deoin

nobis. Secunda, ut accufèt amp;nbsp;damnet peccata. Tertia, ut regat diiciplinam,Po« gjji reliquatu ftea renatis etiam opus eft cognitione Decalogi, ut feiant, qui cultus Deo pla« »« homme, ceant,

ISion^îorificauerunt.

ORimdm acculât impietatem. Etcompledendafunt bîcomnia peccata,pu« gnantiacum prima Tabula, quorum catalogus fumatur ex enarratione De« nAntidcum calogi* Et diligentiflîmè cogitemus doôtrinam de prima’tabula quo^ prinMtabuU. modo uelit agnolci amp;nbsp;inuocari Deus : Quid différât inuocatio ethnica ab inuo cationeuera» Quid fît Timor, quid Fides, quid fîducia accedens ad Deum in inuocatione,quid Spes,qui fint ueri cultus, quomodo fieri poffînt,amp; quomodo placeant. Hæc omnia nccefle eft complétai,ut intelligatur, quid fît glorificare Deum.Eftenim glorifîcare,tribuereei gïoriam,id eft,agnofcere amp;nbsp;fateri,quôd

\ uerè fît Deus, fapiens,uerax,bonus,iuftus3caftus, liber, omnipotens,conditor mundi,non ociofus,puniens impios,amp; exaudiens ac iuuans eos, qui ad Media« toremconfugiunt. Etcùm fîc deDeolèntimus,ad glorificationem pertinet, timere eum, credere ei, diligere eum,inuocare euin, ÔCobedireei in cultibus, quos præcepit*

Difeamus autem fînguli in exercitqs timoris Dei, inuocationis, quid fît Hæc glorifîcatio. Ac fîunt hæ deferiptiones illuftriorcsconfîderata antithefi» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''

Non rnbuunt Deo gloriam a0£O(. Nec cultoresIdolorum, qui fîngunt horribili Quitwnirù audacia turbam Deorum. Nec qui inuocant homines mortuos. Nec qui aliud nbsp;nbsp;nbsp;gloriam

fîngunt eflé Deum,quâ fîcut le patefecit,ut Mahometiftæ amp;nbsp;ludæi impt},8ô Hg retici. Nec qui manent in perpétua dubitationegt; Nec qui impia fecuritate ru« unt in fcelera contra confeientiam. Nec qui inuocant fîne agnitione Mediato* ris,ôô fine uera fide.Nec qui excogitant cultus contra mandatum Dei^ Nec qui contemnunt aut perlèquuntur Euangelium. Denilt;ß ut antè dixi, catalogus fu# matur ex enarratione Decalogi, lam cogita,in toto genere humano,quam hor« ribiliter graflentur multiplices furores contra primamTabulam, Agnofta* 'mus amp;nbsp;infîrmitates noftras, quia Timor amp;nbsp;Fides, amp;nbsp;aliæ uirtutes, multo funt Enguidiores,quàm elfe debebant amp;^c,

Gratias agere eft pars glorificationis, uidelicet agnolcere, qudd non fit ociofus Deus, fed uere nos curet,exaudiat, iuuet reefte inuocantes,8c hanc boni« tatem celebrare, 6t nos Deo reuerenter fubijeere amp;nbsp;eum diligere,

Tradilit eos Deus.

TA Ixi primam accufationem fuilfe peccatorum,qug pugnant cum prima Ta« •*-^bula. Deinde feqmtur acculatio ftelerum contra lecundam tabulam,

4. iow. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qtiia

-ocr page 118-

Quia quando corda non reguntur a Deo, (èquuntur ctiam tetra delicla contra fècundam Tabulam, fîcuchîc Paulus fignifîcat, ccecitatem pœnam eflè impie* tatis , Et exprefïe inquit Paulus ad Ephefios fecundo, Diabolum cffîcacem efîc in imprjs» Et de luda dicitur : Intrauit in eum Satanas, Item : Qui fa* citpeccatum,ex Diaboloeft» Item, Lucæ II. Ingreffi habitant ibi.Hæhor^ rendæ conciones oftendunt, quanta fit milèria hominis, qui eft fine poeniten^ tia,amp; fine inuocatione Dei, Hicamp;fua infîrmitate ruit inuaria delida exf terna,8ô a Diabolo impelliturjutmultamoueatperniciofamultis. Vtquan# quam fuit magnum ingenium,magna fapientia SC uirtus in Saule,Pericle, Alcibiade,Catone,Iulio,Brutoamp;ali}s innumerabilibus: tarnen amp;nbsp;manife* fefta Icelera multa uolentes perpetrârunt , amp;nbsp;impuîfi â Diabolis tetros furo* res de Deo,8ô de aftionibus uitæ humanæ adprobauerunt, mouerunt ne# gotia, exitiofa. fibi amp;nbsp;alqs. Saul urebatur gloria Dauidis. Huic adfedui dum indulget uolens èC fua fponte,accedit Diabolus,qui has flammas augef,re tinet Saulem in cogitationihus uenenatis, incitât calumniatores, qui fabeP las ad Regem adferunt, Ardentem iam ira odio incitât, ut interficiat Sa* cerdotes.

Talia exempla confiderentur, amp;nbsp;cum illis diclis, quæ recitaui, confer an# tur,uidelicet cum bac trifti delcriptione ludæ : Satanas intrauit in eum.Nec de# funtexemplaullistcmporibus» Sæpè frater^ fratre interfîcitiir. Sæpêmater necatinfantem ,quem recentipartuedidit. Hi tetri euentus à Diabolo oriun* tur,qui lecuros homines, amp;nbsp;fine inuocatione Dei uiuéntes, opprimit* Expaue# Icamus igitur, amp;nbsp;didlum fili] Dei meminerimus : Orate,ne incretis in tentatio# nem, Petamus d Spiritu fànéto propter Chriftum gubernari mentes, uolunta# tes amp;nbsp;corda noftra, accendi in nobis ueram de Deo lucem,timorem, fidem, 8^ alias uirtuteSjfi'cut clamat Propheta:Cor mundum créa in me Deus, amp;nbsp;Spiritu redum innoua in uifceribus meis amp;c. Et fit in conipedu promiffio : Quanto magis pater ueftercceleftisdabit Spiritum fandum petentibus, Item,Neino rapiet oues meas ex manibus meis.

Diximusautem,cauiàs malarum adiionum efficaces S^fpropriè didas, dtlinquentium,8ô Diabolorum, ut de Saule didlum eft. Ideo de phrafi hoc loco moneri iuniores necefte eft : Tradidit eos in defideria cor# dium,id eft, permifit eos ruere fua uoluntate,aut impulfos â Diabolo.Nam h^c fignifîcatio permiflîonis ufitatiftimaeftinuerbisEbræorum. Vtinprecatio# ne Dominica,Ne inducas nos in tentationem,id eftjUon finas nos opprimi ten* tatione. Et in Pfalmo centefimo quarto : Mutauit corda eorum.ut odiflènt po# pulum eius, id eft, mutari permifit, Deus enim non fuit caufaodij in Pharao# ne aduerfus Iff aëlitas. Hæc fimplex amp;nbsp;uera grammatica interpretatio Labyrin thos multarum quæftionum tollit.Eftcg tenenda ueriflîma fententia,quæextat apud Hofeam îEx teperditiotua,Tantum in me auxilium tuum, Nccuult, ncc adprobat, nec efficit peccatum Deus, Hæc uera fèntentia firmiffimê reti* nenda eft.

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EncirrMiQ '})ocabulorumßquentium.

-ocr page 119-

lOMJXOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^

tionem uirtutum luxta ordincm præccptorum decalogi inftitui poHè. Ad eun« dem modumperfpi'cuê diftribui poflunt fpeciesuidorum. Et eruditos decet noflè diftributiones fèu fpecies uirtutum ac uiciorum, de quibus in Ethnicis fuo loco di(flum eft.

aJ'ik»«, Iniufticia, fignificat uniuerfaïem iniufticiam, ut in Philoibpbia lo^ W(ki« . quimur, id eft,inobedicntiam uiolantem omnes leges* Vt Catilina eft id eft, nee Deum metuit, nee curat Humana officia, interficit ciues, eft inceftus, rapaXjfeditiofus*

nofV£'ö^ScortatiOjamp; compleditur omnescontaminationespugnantescum ■as^ofVEi«. ftxto præcepto*

PovHpi'oL„prauitas,8dfignificat plus,qudmKaK.!«* Nam Kaxi'ct,etiamgenerale nomen eft uici}3amp; fignificat peccata commiflionis SC omiflionis, negligentiæ 8^ petulantiae* At ttovk^î« fignificat cupiditatem nocendi, 8c petulantiam* Vt Antonius eft jhelluo^ebriofusjnegligens. At Domitianus eft TrovKpo$ ,cupi«’ dus nocendi,cui hoc ipfum uoluptati eft,ali)s etiam gratis nocere»

nxEovE^i'ûL,fignificatauariciam,amp;comple(ftituromnia uiciaamp; ftelera pu«« wA£ov£|'«. gnantiacumpræceptofeptimo:Non furtum facies, lam cogita, quam uariæ fraudes,amp; uaria fint iniufta aucupia lucri in toto genere humano,furta,rapinæ ufuræjftenionatusjmendicitatesjconcuffiones, impofturæj amp;nbsp;huiufmodi alia,

KaK.oH^0di,maleuolentia,pugnat cum præcepto quinto amp;nbsp;odauo,id eft,K-«KOH0«a, oppofîtaeftIufticiæ,Candoriamp;: Veritati, Vt,Tiberius eft plenus ueneni amp;: maIeuoIentiæ,KaK.ôn8£ç^HKa9apop,Hæcenim inter fè Plutarchus opponit, Con« iunâumuicium eft maleuoîentiæ Obtredatio, hæcpatefacitmaleuolentiam, arte deprauans rede fada,amp; certc non malo ftudio fada, Vt, Scipioncm opti* me meritum de patria allatrabant Lentulus, Cato alq, fola maIeuoIentia,Ex tant uerfîculi Menandri, in quibus deferibuntur gradus quidam hominum, quibus præcipuê deledantur potentes,

0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/XdtAfSa TCÎQ TTOVKfOfÇ nJ^SToa,

J'o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ap (S'a TraviTii/J, tPsur^Ja

0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® KaK.OHdHç’^ÎTa. Atya,

Primum locum tribuit Adftntatori, Nam hîc dulciflîmus eft,Proximus eft delator, ièu fufurro,qui init gratiam perferendis fabellis ,ae inftruendis ca« lumnfjs: Tertium locum habet K.aK.oK'eHç,qui nouit alJudere ad Domini adfedus, bono ftudio fada fècûs interpretari, odia incendere,

©£o?uyeç fiue adiuê fiue paflîuê accipitur, fignificat paldm contumeliolbs aduerfus Deum, quales funt aSEo/ omnibus temporibus multi, qui ne quidem diffimulant fuos furores,ficut Mezentius apud Virgilium,Sennacherib amp;nbsp;Rapfaces in hiftoria Eiaiæ, Antiochus in hiftoria Maccabgorum,Et fimiles Ty ranni plurimi,qui aperte profitentur, ft efle hoftes Dei,

EepEupET«!’ mSp nominat inuentores nouorum ftelerum, nouos auto# ’i4’£«f£Tag res malorum exemplorum, ut Lamech primus difteffit d uera coniugq in# ftitutione,8ó fimul plures uxores habuit,amp; hunc uiciofum morem in mundum inuexit, contra ordinem initio d Deo inftitutum. Tales funt, qui in aulis exco# gitant nouos prætextus iniuftarum cxpilationum,aut qui finguntcaufts occu# pandi aliéna. Item Mercatores,qui nouas impofturas excogitant,mutant iufta preciaMonetæ, inueniuntnoua ufurarum incrementa,amp; nouosprætextus,

4. tom: Pbû: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G Üj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deni^

-ocr page 120-

66 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN E^ISrOL^M yt

' Dem’c]^ ïatê patet hoc malum,multæ nouæ fraudes,amp; multæ præftrgiæ excogi^ tantur ad excufanda fcelera in multis uitæ negotrjs»

’aoVvîTcr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;furiofî ,qui cœci contra indicium communis iènfus ruunt præcilt;«

pi tes in omnia fcelera, ôd fîbi ipfis manifefta amenda accerfunt exitium, ut Ca# tilina,Thomas Monetarius, qui furens mouit fèditionem in Turingia,amp; mul* titudinem,quæ temerario concurfu confluxerat,arma capere iufïit ad delendos ukinos Principes,ad diripiendas locupletum facultates» Item, Nebulo Mona* fterienfïs in Vueftualia,quife nominabat Regem rempli Dei. Hanc amend* amfæpè dicunt Prophetæ pœnam eflè impietatis, ut Efaiæiÿ.Mifcuit inter eos Spiritum uertiginis,uidelicet,tanquam infundens in poculum.Sic Pharao, Saul ôô aîtj innumerabiles manifefto furore fè amp;nbsp;aliosperdiderunu Ac utruncß talibusdeeft : Bona confcientia, amp;nbsp;moderatum confilium.

non fèruantes pacSa in promifïîonibus honeftis,contra(îlibus aut fœderibus, amp;nbsp;aut fine ulla excufàtione fallentes, aut Sophiftice eludentes pro* miflTa. Vt Thraces padi trigintadierum indutias nodu populabantur agros, quia dierum non nodium indutias padi effent, Ac adeo crebra funt perfidie ex empla,ut didum Virgilq omnibus in ore fit : Nufquam tuta fîdes.Item : Quos credis fîdos,effuge,tutus cris,Et illud Epicharm i; vô4gt;£ fup.vHlt;ro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apepa roSra

«PpEVwp.

as-apvÆ/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui naturales adfedus erga parentes, fbbolem, fratres, aut bene

sopyw. nbsp;nbsp;nbsp;rneritos exuunt. Nam sopyai funt boni adfedüs, quia Deus ita condidit corda,

præfertim in hominibus,ut mirabili quodam natural! incendio ament cogna* tos tanquam fuæ naturæ partem. Imó in matre ubera pedori addita funt, pro* pter has caufas : Primirm: ut lac melius coquatur calore cordis. Deinde, ut corde etiam Spiritus Sd amor transfundatur in fœtum,amp;f mutuus amor perpe* tud flagret inter parentes 80 natos. Nam in beftqs extinguitur memoria paren* tum nbsp;nbsp;fobolis A

DeStoworum Acdifcant in hoc loco fludiofi, fugiendum explodendum eflè Stoico* «Toni’jw. errorem, qui omnes adfedus tolli uolunt ex natura. Manifeftê enim re* clamat Lex diuina,quæ dicit : Diligas Dominum Deum tuum ex toto corde. ïtem,diligas proximum,ficut te ipfum.Et quidem in æterno pâtre uerum amp;nbsp;ar* dentem amorem effe erga filium, ipfius uox teftatur, cûm inquit : Hic eft filius meus diîedus,quo deledor: Et in Deo erga nos homines uerus amor eft,ut fcri ptum eft: Sic Deus dilexit mundum ôifc.In filio Mediatore magnum effe ineen dium amoris erga nos certifïîmum eft ,Suntlt;^ imprefîæ sopyaîhominum natu* ræ, ut fint commonefadiones de amore æterni Patris erga FiIium,S^ erga nos» Vult ipitur Deus, efîè in nobis adfedus coiipruentes fuæ Legi. Et funt aliquiboni ädredus innatuns nonmonltrofis^qm' edamfi propter commua nem naturæ deprauationem aliquid habentcontagij, tarnen Deus eos adpro* bat, SCuult eos redè gubernari. Vult ut maritus amet coniugem, parentes ament natos,frater fratrem,adfedus beneficio benefadorem, uult homines ta* libus uinculis inter fcfè coniundos amp;nbsp;confociatos eftè, Vt enim dici folet, Bo* num natura fui confèruatiuum 8^ congrepatiuum amp;nbsp;communicatiuum efre,ita DeusSc uerè amans eft congregationis, 80 communicationis beneficiorum, Vult homines inter fè multis uinculis copulatos elle, coniugio, amore erga na* tos, tanquam erga partem propriæ naturæ, cura educandi natos, communica* tione benefîciorum,intelledu iufticiæ, quæ pro bénéfices iubet uiciffim bene* ficia

-ocr page 121-

gt;(

lt;^0 os nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i.

fieia redderc, Ethis uinculis èc hac communicatione uult confêruan naturam, ïtacaufaconipkitur, cur impreflæ fint hominibus sopyaf. Eftlt;$ tota hæc fàpien«' tia debonitate Deicomprehenfàinhocdulciïfimo diâ:o: Deus eft dde(ftiOjamp; qui in dileeftione manet, in Deo manet, Deus in eo.Et uicina funt hæc didla; Deus eft bonuSjamp;jDeus eft dilcctio, id eft, uerc diligens fuam effigiemj natu^ ram intelligentem* Nam hoepofteriusdiftummagis ad naturas intelligentes congruit*

lam cogita, eûm ffopya? fint uerè opera Dei, amp;nbsp;référant Dei bonitatem, SC fint res in natura ordinatæ 3 quam dira deprauatiofit in Diabolis, qui abiecelt;« runt^opyàç, in multis hominibusjqui hoc naturali amore amp;nbsp;uinculo confbek ationis extinfto, bellum gerunt cum Deo 8C cum natura generis humani, Ta=s lis eft Cain, tales funt Atreus amp;nbsp;Thyeftes, Talis eft Medea, quæ filios fuos in^ terficit*

Cum autem natura inhomine, nondum prorfus furiolbjtarticn aliqua ex parte naturales inclinationes ftntiat, non dubium eft à Diabolis impelli Cain amp;nbsp;fimilesj qui extinefta naturali beneuolentia, fæuitiam in cognatos ôd naturæ fuæ partem exercerc pofliint. Et de talibus quoq^ uerum eft diftumîSatanas in« trauit in corda eorum.Confiderantes igiturjquam dira ÔÔ tetra fint hæc ftelcra, amp;nbsp;unde oriantur,magna cura Deum æternum patrem Domini noftrilefti ChriftijConditorem tfiAosopyop generis humani,oremus, ut propter filium,quem ardenti beneuolentia diligit,corda noftra Spiritu fuo fanfto cuftodiat amp;nbsp;regat, ac depellatâ nobis infidiatores Diabolos J hoftes fuos. Primis etiam initrjs ac fcintillis talium odiorUm fapienter repugnemus ipfi, ne Diabolus inuitetur,

MuItagralTanturftelera huius generis inter homines, priuatim Sópu# blice,alia magis, alia minus atrocia^ut magis eft Cain, qu^m Efau.Sunt etiam asopyo/homines feditiofi,qui Ecclefiamautpatriam fine neceffarijs cau^ fis turbant,quia caufæ fiint ingentium dolorum ,amp; mortis multorum bono^^ rumhominum,ftnumjmatronarum,puerorum. Et ièmel motis Rebuspubli* ciSjiion facilê poftea pax,difciplina,Leges, Religio reftitui poftunt.

AatrovcPoi funt implacabiles,ficut Saul nullo officio placari potuit, ut depo« neretiniuftum odium,quo ardebat aduerfus Dauidem,benedepatriaamp;de ipfomeritum. Hæc pertinacia odiorum in hominibus liuidis 8d làeuis non ra* raeft.

Âv£Z£H^ov£ç,immifèricordes,hæc appellatio plura comprehendit, quâm cru Scveâîh/ao» délitas. Crudelis eft,qui lædit alium atrociter,fine cauià iufta,aut pcena maiore adfîcit, quâm pro modo delifti. Vterudelis erat Augufti holpes, qui feruum obijeere Murenis uoluit, quia fregerat poculum Cryftallinum. Sed immiièriâ= cors eft non foldm crudelis, lèd etiam qui cum probabilis ratio eft,non mitigat iv.ftam afperitatem.

Nam iufticia eft, neminem lædere fine caufa. Eft amp;nbsp;in pœnis ieruare Aequalitatem,Miftricordia uerd prim um iufta eft,non ledit infontes. Deinde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' *

probabili ratione etiam iuftam pcenam mitigat. Ita Deus mifèricors eft, amp;nbsp;ut Pfa’musinquitjnon accendittotam iramfuam.

Hancgrammaticam enarrationem quarundam uocumaddidi,utiunio^ res adfuefiant ad diligentiam in confideranda proprietate uerborum ÔC in di^ ' G iirj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftrk

-ocr page 122-

IN Efp ISTO L

ftribuendis uirtutibus 8^ uicqs^ Intueantur autcm, ut fæpè alias dixi, Decalo#

gum.

Scientes ins T)ei.

r_J IC addit regulam de legibus Naturalibus feu Noticqs naturalibus, quæ nominanturIVS NATVRAE, Vteniminhacaccufationeconuin^ cat hommes,proponit eis naturales illas noticias.Hæ inquit,accufant uos,quas quidem I'deo in hominum natura Deus non uoluit prorfus extingui, ut effent teftimonia de Deo, 8c de iudicio Dei, 8C certó fciremus, hac uoce naturæ com* monefaiflijDeum uere amp;nbsp;horribiliter irafci omnibus facientibus contra has no ticias,diuinitus nobis iniitas,

' Confiderentautem lunioresPaulifermonem♦ Has noticiasquas uoca* Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mus Leges naturæ feu lus naturæ, exprefïe hîc nominat lus Dei, Sciamus

igitur,quôducriffimum eft. Leges naturæ cflè lus diuinum, Eftenimlux Deoinmentibus noftris condita,Et ueriflîmè congruit cum Decalogo ,8^ alqs diélis in lege Moiß, in quibus repetitum eft lus naturæ. Sunt enim grauif* Gmæ caufæ, propter quas Deus, expreflà uoce hanc ipfam Legem antea in créa tione mentibus infîtam, repetiuit, nbsp;nbsp;teftimonia illuftria addidit, amp;nbsp;fcribi earn

iuftît. Nam poft naturæ humanæ deprauationem in mentibuseft caligo,Sv muftum dubitationurn. Et paulatim mala exempla augebant caliginem.Sed de his materijs alibi fæpedixi,Et difcant iuniores, quid uerè fîtLex naturæ, 86 néant Regulam a ueteribus traditam:VioIatio iuris naturæ eft peccatum mOP taie, ficut uiolatio ïuris diuini.

Qjuodtaliafacientei digni morteßnt.

Ira profecftófèntentiaeft,quódait,homines naturaliter intenigere,di* gnos morte efïè omnes, qui uiolant Leges naturæ, Sed Paulus non lo* pnoÎKàïfo* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;politica gubernatione,quæ tantum externa fadtapunit: Ver ihn

conicientiie de iudicio proprio in cuiufcj confcicntia,intuente Deum, Ac multó altius in* inuUiguntfe trolpicit mentes hominum,quam uel Epicurci,uel Hypocritæ,quifecuriÔÔ ^^'“^’’’^''^®ebrijuoluptatibus,nonfuntexperti ueros pauorcs confcientiæ. Noniudicat Saul, fè morte dignum efle,ciïm contra mandatum Samuelisparcit Regi ca* ptiuo, Sed tunc agnofcit confcientia, quodlibet peccatum morte dignum eße, cum intuetur Deum, 86 fentit iram Dei ,amp; reputat, quantum malum fit ne* glecftio Dei, uel contumacia aduerfus Deum.In hoc iudicio uident mentes,pec* catum ede non tantum deformitatem diflentientem ab harmonia naturæ, fed quiddam rcum,amp; damnatum coram Deo, Sdhanc fontem naturam pro* pter contemtum Dei dignam efle horrendis pcenis S^deftrutftione, Adam cum guftaret pomum contra mandatum, exiftimabat,id fadlum no magni momcn ti effe, Nondum hos horrendos terrores confcientiæ expertus crat,qui hanc mi feram naturam opprimunt morte.Poftea ueró obiurgatus à Deo,agnouit pec* catum eftè ncgledfionem feu contemtum Dei, fenfit irafci Deum,expauit, 86 ex tindus eftet magnitudine doloris, nifi diuina promiftione ex morte reuocatus eftet. Lex inquit Paulus, eft potentia peccati, Ita Lex naturæ in mentibus ho* minum iudicat 86 damnat peccatum. Et in ueris pauoribus offend it, Deum ira fei omnibus pcccatis,externis 86 interioribus.

De hoc uero iudicio propriæ confcientiæ loquitur hîc Paulus,ac damnat non folum externa deîida, fèd etiam uniuerfàm immunditiem interiorem, auerfio*

-ocr page 123-

^ÜMJKOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61)

auerfionem^ Deo,dubitationes deDeo,cœcam fècuritat€m,8(f contemtum DeijSó omnes prauas inclinationes,amp; errantes cupiditatesjdeo accuGt non lùm facientes, (êd etiam,ut hïc nominat, lt;ruv£ult;roKoûvTaç, ïd eft, qui in fua natura nbsp;nbsp;lt;rtwult;P«Mv»«

milia uitia cernunt, ab eis non abhorrent, nee dolent, cùm titillantur his fu^ is uicqs^Erumpunt autem alq adfedlus in alqs» Atticus non efi:inceftus,non fecic cædem manibusjlèd tarnen dubitatjan Deus curet humanajan puniatjan exau* diat homines,gaudet fibi eximi metum iudicq diuini Academicis difputationi^ bus,quæritfuam tranquillitatem fine agnitione Deifèntitiplè,fchabere multos motus aberrantes à Lege naturæ,

Nominat enim Paulus hîc cruv£uJ'oKoûvTaç^nonutinforodici'rnus,conlèn^ tientes, qui manifeftê adiuuant aut defendunt aliorum fcelera : Sed eos, qui in fua natura titillantur fimilibus inclinationibus, etiamfi eas non proferunU ' NamWoK©pgeneraliter cft,beneuolo animo efleergaaliquidjUtÈuJ'oH.e^t'vMjidWûK^f«. eft, eft beneuolo animo ergo hofpitem,non eft aliéna uoluntate/îuJ'oK© Asyo/jiâvo/ç, recipit dida.Atticus ffiiVEUcPox.® cfiAotrocpofç K-aTayETiwcr/ Tzifi 7r/s£udTKi/J,£ÎVô« ri/xa^iaç nva^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;WTCosp

it-îT«. ?(xvaTO/)Ex talibus exemplis uerbi fignificatio fatis intelligi poteft»

CAPVT IL

TNfecundi Capitis initio a.ddit conclufionem, propriè pertinentem adhanc * accufationem interiorum uiciorum* Ergo amp;nbsp;tu, qui iudicas, id eft, qui quan^ quam non facis externa lcelera,ièd tarnen in mente amp;nbsp;corde fîmilem habes im munditiem, reus es coram Deo,

Syllogifmus integer eft» In fine prions capitis recitatur Maior î Digni morte ftint omnes,cum externa icelera facientes, tùm uerd alq, qui faliàs opini«: ones de Deo in mente circumferunt, ÔChabent uiciofas inclinationes in Cori’ de plurimas. Sequitur Minor in iècundo capite : Tu qui iudicas alterum, fa* cis eadem, id eft, qui regis honefte externas aftiones, amp;nbsp;iudicas eos tantum di* fplicere Deo,qui externis delidis polluti funt, nec damnas teipfum,lèd iudicas te iuftum elfe coram Deo propter externas adiones honeftas, facis tarnen ea« dem,id eft,habes fîmilia uicia in mente corde: Dubitas an Deus curet huma* na, an puniat, an exaudiat homines, habes amp;nbsp;alias errantes cupiditates» Hæc eft lèntentiahuius didi: Eadem facis,fcilfcet interioribus animi motibus»Quia notiftîmum eft principales caufas adionum efle mentem, uoluntatem ôô Cor» ' Accedit igitur conclufio : Ergo, cum eadem facias, inexcufabilis es quifquis iu* dicasjd eft, alios damnas, externis delidis contaminatos. Te non damnas, qui fimilem habes interiorem prauitatem»

Eft^ hæc conclufio acculàtio omnium, qui fc propter ciuiles mores arbi* trantur iuftos efle coram Deo, cûm iciant, mentes plenas eflè dubitationum trrorum,amp;l corda multis uiciofis cupiditatibus ardere»

Addit autem Paulus confîrmationem : Indicium Dei lecundum ueritaîîiKdùi«»lt;Dei temeftjideft, iudicat nonfolûmexternamumbram adionum, fed Mentes fontem adionum. Si in mentibus non lucet uera de Deo ièntentia, fi uoluntaâ=*^‘‘^^*”’’ tes auerlæ funt a Deo,S(j; feCe plus amant,quàm Deum, certè non obtempérant legi Dei,quæ inquit : Diliges dominum Deum tuum ex toto corde 8ôc»

Exißimas autem ô homo^

In*

-ocr page 124-

IK EI^ISTOL^M

TNtertexicbrcucmadhortationem, qua omnesuocat ad pœni’tentiam,acdo^ ■*cet, quare Deus différât pœnas, uidelicet, ut fpacium nobi's concédât ad con«* tierfionem» Sïnguli,in quocuncg ïapfu, rei fiunt mortis æternæ,8ô iuftè poffent â Deo interfici : Sed immenfà bonitas Dei quia non uult totum genus huma« num perire, concedit fpacium miferis, ut in uiam redeant, iuxta iHud : Vioo egOjdicit Dominus, nolo mortem peccatoris SCc» Hue pertinet parabola de fieu, Lucæ IJ. Dolendum eft autem,tam tetram prauitatem efîè bumanæ natti* ræ,uthæc ipfa mora,pro qua gratias agere debebat,confirmer multipliccm im . pietatem« Leuius cnim curant homines indicium Dei, propterea quód pœnæ rumcoi^mÂt diffèruntur,etfi bec ipfa mora ualde breuis eft» Infuper igitur fcelera fceleribus intpittatem. adduntur»Hanc perniciofam fècuritatem Paulus breui quidem dilt;fto, fèd taniê atrocibus uerbis accufat,Dicit homines contemnere bonitatem ÔC tolerantiam ' Dei»Item,fîbi cumulare iram»

^ddet 'Ynicui^. iuxta opéra fua.

Reddet fècun» D Elinquamus omnes præftigias fophifmatum,amp; agnofeamus phrafi'n legi’s» opera. 1 V Reddet unicuicß iuxta opera fua, id eft, iniuftos afficiet pcena» iuftis dabit bona. De iniuftis manifeftum eft, deberi pœnas pro ipforum fadisj^ propter ipforum fada» De iuftis ex Euangelio feiendum eft, quomodo fint iufti» Et cum fidem oporteateftè in nobis,ficut Euangelium docet,hæc ipfa mentio fidei,quæ nititur non noftra dignitate, fed rnifericordia promiffà propter Mediatorem,oftendit,dari uitam acternam propter filium Dei. Et tarnen quia fides uirtuseftin nobis ^lexfuo more tanquamde noftra uirtute loquilt; tur.

Kon efl enim acceptio perfonarum apud T)eum.

\ ƒ T hoc loco ad Romanos inquit Paulus : Non eft acceptio Perfonarum a* * pud Deum : Ita in Adis capite lo. feriptum eft : Non eft Perfonæ acce* ptor Deus, Et alibi fæpè repetitur hoc didum, Vt Efaiæ 42» de Meftia : Non accipite Perfonam amp;fc» Significat autem generaliter,non accipere Perfonam,fa cere iudicium de re, fine diferimine accidentium,quæ â re aliéna funt» Vt Tor^ quatus de fola re iudicat condemnans filium, nec obruit rem propter cognac tionem*

V fitatè deferibitur acceptio Perfbnarû»*Eft dare pqualia inæqualibus,uel TO-poo'w7roXK= inæqualia æqualibus.Oritur autem fèntentia,prohibens •s5-po£rw7roÂK4.i'a/j, ex fond bus iufticiæ, lufticia eft æqualitas,fed ordinata fècundum menfuram aliquam» Vt Iudex tunc eft iuftus,ciim æqualiter menfuram feruat,punit fontes,amp;cdefen dit innocentes , nec difeedit â menfura propter alia accidentia in hominw bus. Et contra hanc menfuram faccrc, inæqualitas eft,quæ eft iuiufta T yrannis.

Ideo cum dicitur: Apud Deum non eft acceptio Perfonarum, tribuitur ci laus iufticiæ amp;nbsp;æqualitatis, cuius hæc menfura eft. Vniuerfaliter irafeû tur Deus peccato in homine, ÔC Vniuerfaliter accipit omnes ad Mediator rem confugientes. Hanc menfuram fuo fapientiftimo amp;nbsp;iuftiffimo confilio fanxit, amp;nbsp;uult immotam efte. Ac fingere, quód non feruet hanc æqualitatemj eft tribuere ci Tr^oc-uTroXH-i.'ap. Ideo amp;L Paulus inquit : Deus uult omnes homines faluos fieri,id eft, æqualis eft omnibus, iuxta menfuram quam in^ ftituit. Et quod ad ipfius uoluntatem attinet, uult OMNES homines fab

uos

-ocr page 125-

fOMJXûS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I.

nos faccre, fed multi fua culpa oblatum beneficium non accipiunt SCa

Hæc eft magna 8C neceftaria confolatio^quia in omnium hominum meiv tibus magna eft trepidatiOjpropter hanc imaginationem,quc fingit in Deo in^ æqualitatem, Sæpê clamant homines : Etiamfi Deus aliquos recipit, tarnen tu non es in illo numero,ncc ftriptus in illis tabulis fatalibus» Tam potens domi* nus non poftet abrjcere quos uelletC’

Opponenda eft autem uox promiffionum, in qua Deus uuîtagnofci fij^ am uoluntatem. Et promiftio eft uniuerialis. Nec funt in Deo contradidoriæ ^onfuntin uoluntatcs, quia Deus eiiuerax, Ideo necefleeft nosobedirc promiflibni, amp;nbsp;firma fide ftatuere,ucre hanc eße uoluntatem Dei^quam oftendit in promiftio^ nCjSc uere Deum æqualem eftè omnibus,iuxta menfuram,quam fua uoce infti-tuit. Hæc dixi breuiter, ut iuniores hoc diclum maiorc eura obieruent, Ô6 ad timorem afendum,8cadcon{blationem ftiam accommodenr.Non,ut mouean* turSophifticacertamina, fed difcamus ijitueri uoluntatem Deipatefacftam, in ea acquiefcere, amp;nbsp;ei reuerenter gratias agerc pro immenlbbeneficiodonatae promiflionisamp;c»

Qui [me lege peccAueruntjßne lege perilunK

rjT IC nccefte eft inteîh'gi hoc dicftum, Sine (cripta lege aut promuîgataîQtn’a poftea exprefse addit corretftionem ; Imd bc. Genres habuerunt legem, hoc cft,noticiam naturakm,ddcerilentem honefta amp;nbsp;turpia. Ait enim, fibqpfis funt Lex,8ó eft in eis conftientia accuians amp;nbsp;excufans. Ergo eft in eis naturalis noti^« cia,difi:ernens honefta amp;nbsp;turpia,quæ re ipfa eft Lex Dei,congruens cum Deca*

Hîc rurfus obieruent ftudiofi deicribi approbari Legem naturæ, amp;nbsp;Uefcribituramp; rcâê difcant, que fitLex naturæ,ué fupra,8ó alibi lepe dedemÔftrationibus pra dicis dixi. Et hæc infignis defcriptio eft, qudd uidelicet ait, noticiam cfle accu* fantem 06 excufantem. Signifient enim lucem diuinam, quam Deus ideo transe fudit in Iiumanas menfes,ut ipie agnofcatur,8ó peccatum in nobis arguatur.Sh cut homicidæ fèntiunt horribiîes p?.uores,etiam cum funt in tuto,amp;S nullos Ma giftratusmetuunt. '

Auguftinus hoc loco de multis membris nimis anxiè difputat. Refpondet ijs,qui contra iufticiam fidei citant didum :Fadores Legis iuftificantur. Sed propria perfpicua reiponfio eft, hæc defcriptio eft iufticiæ Legis , quæ nihil impedit aliadida deiufticia fideh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerum eft,iufticiam Legis

eftc,facere Legem, non tantiim audiregt;Nam hoc loco Paulus hoc proprie de iuftidti agit,iufticiam non eße noticiam feu profeftionem, ut multi homines fibi blan*iilt;i«. dientes imagina ntur, led eße obedientiam in Voluntate. nbsp;nbsp;Hoc generale dk

dum de iufticia Legis,prorfusnihil impedit ea,quæpofteadicunturdeiu* fticia fidei. Adfit tantum in interpretatione dexteritas, non corrumpantur re* de dida.

Poftea difputat Auguftinus, An Gentes Legem feccrint,amp;: an natura fe* ccrintf Paulustantumhocratiocinari uult,ingentibus eße noticiam Legist quod inde ratiocinatur,quia multi tantum fecerint iudicio natural!, quantum ludæi lege fcripta : Et dfiudicari in confcientqs honefta amp;nbsp;turjpia* Hoc fequitur,fi tantum difciplina ÔÔ externa fada con fiderentur* Scipio non at« tigit fponfam alterius,quia feiebat adulterium turpe elfcjSd d Deo puniri» Fe* cic

-ocr page 126-

IN Eff ISTO L

cit igituf opus legiSjEt Paulus non dfcitj Gentes Legem fecifle, fed ca ejuae funt LegiSjid eft^aliqua legis opera.

Et uocabulum natura hîc fîgnifîcat idem quod naturali noticia,mon# ftrante diferimen honeftorum èC turpium, Hæceft fimplexamp;Tnatiuafênten« tiajquamLetftor ampledatur reiediscorruptelis,quas HnxitPelagiusSCcx^

ten, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Et quod inquit Paulus, Opus fcriptum in cordibus, fignificat has notice as naturales dona efîe attributa naturæ,amp;^ nobifeum nafcentia,ficut noticiæ nu# merorum naturæ attributæ funt, 8d nobifeum nafeuntur.

Ecce tu, qui ludxus nominaris.

K Ntea Gentes accufâuit,nunc aceufat Iudæos,ut perueniat ad bac exæquatio^ ^nem:Omneshominesin bacdeprauatione naturæ fub peccato effejuecLe* ge liberari à peccato amp;nbsp;ab ira Dei,ut infr^ dicitur.’Conclufit Omnes fub peccalt; turn. Sic autem accipiatur bæc obiurgatio,ut intelligasjnon tantum externa de lidla accufàrijfèd etiam bypocrifîn,8ô fiduciam proprig iufticig, qualis erat arro gantia in ludæis,propter titulum profeffîonem.Et loquitur Paulus de ludæ* is,quatenus erant fine uera agnitioneMefTîæ,qui etiamfi excellebant difeiplina, tarnen fateri cogebantur, fe habere corda uitiofa, nec Lege, uel ceremonijs, uel fàcrificqs eos morbos tolli.

Additautemamp;reprehen(îonem uaniffimæperfiiafionisjquafîngebant, fè propter titulum feu profelîionem amp;nbsp;ceremonias iuftos eflè. Et regulam tra* certmoni^ dit, Valere externas ceremonias ita, fi corda congruantcum Lege Dei, Cir^ '^ruantcum* ^umcifioprodeft, fi Legemobfèrues. Hîc obfèruandum eft,fèmperinmun* le^e Dei. ^o uagari bas falfàs perfuafiones de Ceremontjs, Vel quôd mereantur fionem peccatorum, Velquôd fint cultus,amp;Deoplaceant, etiam fine iuftid^ cordis,^utuulgódicitur,cxopereoperato,Sicutdeoblatione inMiffaimpu denter fcripfèrunt Monachi, Omnibus igiturætatibusin Ecclefia aliquitaxa# uerunt hune errorem, ut Pfalmo y o, Non in fàcrificqs tuis arguam te. Et 1ère* miæ '7 : Non præcepi eis de holocauftis, fèd hoc uerbum præcepi : Audite uolt; cem meam, ôô ero uobis Deus.

Diâ:um eft autem alias fæpe, quoordine placeant Ceremoniæ, pinxi nauim, amp;nbsp;in naui librum, amp;nbsp;fupra librum ftare Calicem, id eft, Primiim audi' enda eft promiftîo de filio Dei, amp;nbsp;fide ftatuendum, te recipi propter eum. Hæe fides incoat nouam obedientiam, in corde diledionem,fpem,inuocationeni, alias uirtutes.

CfreMtfmgt;lt;lt;c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde accedunt Cercmoniæ,ut figna, quæ de promifîîone nos commo#

K^ß“iünemu^° ri^LciantjVel exercitia. externi minifterrj,inuocatioms,gratiarum adlionis ÔCc. ut alibi copiofius dieftum eft.

Sed hinc afperrima certamina fèmper in Ecclefia amp;nbsp;fuerunt amp;nbsp;erunt. Hy* pocritæ furenter irafeuntur, cum detrahitur Ceremonqs opinio meriti. V t lu# dæi uociferabantur:Si non fumus iufti Lege,cur data eft Lex^ Huicquæftioni mox refpondet Paulus,amp; neceftaria eft explicatio, Quia omnibus temporibus hæc quæftio agitatur : Si noftra diligentia non meretur remifîîonem peccato# rum,cur Difeiplina flagitatur C Item: Si non fumus iufti propter noftras uirtu* tes, cur non conceditur licentia cupiditatibus C Ideo initiô tertij Capitis mouct banc quæftionem Paulus : Quid igitur habet ludæus, quo antecellat f Quarc Lex

-ocr page 127-

^OUMOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75

Lex data eftfQuare Politia Moifi conftïtuta eftc’ Quare diamur popukis Dei, fînonfumusiuftihacobferuationeÇ’ De his quæftionibus necehe eft in Ecclc^! fia extare ueram amp;nbsp;perfpicuam doftrinam, iHa tetra deliramenta rcijci, qusc finxerunt tres Leges : Primam Naturæ, Sccundam Moifi, Tertiam Euangeli=« cam,amp; quolibet tempore homines fuæLegis obièruatione iuftös fuiftè. Aduer fushosperniciofoserroresiciendum,utfæpèdicitur, Vnam efle æternam Ielt; gem Moralem,quæ accufat peccatum in omnibus, omni tempore : Nee Patres fuiflè iuftos Lege/ed fide Mediatoris,quem cx promiflione agnofeebanu

CAP VT HL

i^itur re antecellit Indiens?

Biter infèrtaeftquæftio. Et occafîo diligenter oblèruanda cft,quam rcci* ^^taui, Inde enim oriturhæc quæftio. Cûm ludæi non mereantur remiffio* nem,nec fint iufti Lege,cur data eft Lex f qua re antecellunt Gentibus, unde potius ipfi fintpopulus Dei,quàm Gentes,

Dehacquæftionedupliciterrefpondet, Retinet enim luam propofitio«! nem,quôd ludæi non mereantur remiftionem peccatorum,nec fint iufti Lege. Sed caufas alias narrat,cur pulcerrima ilia Politia conftituta fît, amp;nbsp;unde fît lira* èl populus Dei. Ac primtïm ait,pofteros Abrahæ eflè populus Dei, quia pro^# miflîoipfistraditaeftjamp; certôadeospertinet. Sunt igitur populus Dei pter promiirionem,amp; non propter legem, Ac præcipuum beneficium eft,pro^ ^^gip‘^opter mifîio Mefliæ,non politia feu Legis promulgatio. Sed tarnen 8^ poftea ingens promißionem. bcneRcium fuit ipfa Politiæ conftitutio, quæ lèruiuit promiflîoni, quia uoïuit Deus cer turn locum, certam nationem èc familiam eflè, in qua le patefaceret, ubi promiflîones ederet Sc repeteretjSCoftenderct promiflîonis teftimonia,ubi publicus aliquis cœtus eflèt inuocans uerum Deum,amp; teftificans de uero Deo, ubi Meflîas nalceretur,conlpiceretur,doceret,ederet teftimonia do(ftring,fieret uiâ:ima,refulcitaretnr ex mortuis, ubi confpicerentur teftimonia refurredio^ nis.Harum maximarum rerum Deus certam ièdem,amp; notos ac fide dignos tes ftesefleuoluit.

Hæc eft principalis caula,cur Politia ilia conftituta fît, amp;nbsp;multa beneficia concurrunt, Ibi exempla plurima prælèntiæ Dei, iræ amp;nbsp;milèn'cordiæ confpe« da funt. Ibi multæ mirandæ defenfîones amp;nbsp;liberationes fadæ funt.Quàm glo* riofa fuit continua Prophetarum fucceflio,SamueIis,Dauidis, Eliæ, Eliiæi, Es faiæ,Ieremiæ,DanieIis, amp;nbsp;ièquentium f Gratiflîmum hoc fuit bonis mentir buSjCertam eflè Ecclefîæ ièdem, certam amp;nbsp;perpetuam icholam ueræ dodrinæ. Qu^m gratum nunc bonis mentibus eflèt,feiread pofterosdiuhæcoppida manfura eflè,amp; hîc Ecclefiæ amp;nbsp;dodn'næ federn manfuram eflè 7 Has res eflè maximas omnes fani intelligunt.

Anni funt ab exitu ex Aegypto ufe^ ad refurredionem Chrifti 1545. Tarn diu in eodem ueftigio manfîflè Ecclefiam amp;nbsp;docftrinæ Ièdem,fuit ingês bonum. ‘^^conferudtn, Propter has caufas intelligebant feniores politiam Moiaicam conftitutam eflè. propter ec-Nam utcertuseflèt populus,dilcerni eumpoliticis uincuIis8Critibusabalijs‘^i‘:f‘lt;w. gentibus oportuit.Et in ritibus elegantia exercitia, amp;nbsp;fîgna quæ eflènt typi pro miflionis addita funt.Itacß Paulus in prima promiflione longe antefert ludæos Gentibus.Dicit,eos ampli flimis benefîcijs præ alrjs ornatos fuiflè,quæ iam bre uiiïimè recitauimus.

Et

4.fow; Phil.

-ocr page 128-

74- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZN Elt;P1STOL^M yf

ïttiiimuUis Etfunt infîgnia uerborum pondera» Dicit, multum SC omnibus modis modif dntccebantecelJerCjquia ueriiïïmum eft, magnam fuiiTe amplitudinem beneficiorum, quibusdixi,quorum præcipuumipfêbiceiïèinquit,Quódhuicfamiliæ,id cft,pofteris AbTahæ,traditaeftpromi(îîoMcflîæ. Vbi etiam infigniuerbo ufus eft 5 Promifliones funt commendata? eis, feu crédita?, id eft, ipfi fad'd funt cuftodes promifTionum» Et fuit ingens prærogatiua, fonare in bac famiba promiftionem.Etfemperibiab'qua funt uera membra æternæ Ecclefiæ,ubi uox promiftionis fonatjiîcut alias fæpè dicitur. In cœtu uocatorum fèmper ali quos eftè eledfos.

Sedftarim adiungenda eft Sô altera refponfîo.Non antecelluerunt ludæi, quodad meritum attinet,id eft,nec merebantur remiftîonem peccatorum, nec erantiufti Lege coram Deo,ièdilli,qui Deo reconcib'ad funt,fide propter promiftam Meftîam recepti funt, amp;nbsp;fide iufti erant»

Qwdoitnij etiamßaliquinon creàiderunt.

ProwißiorM T Nftrft Sc alias quæftioneSjUt fit in difficilibus controuerfrjs.Cum dixiftèt,pro ^^nwdunt ’■'aiftîouem gratia? traditam eflè Abrahæamp; eius pofteris,qua?rit,an rata fit, ’ cùm tam multi fint amp;nbsp;fuerint impifqui earn afpernati funt; Refpondct,promif fîoncm ratam eftèjCtiamfi plurimi non credunt,

Confideres autem,hîc neceflariam confôlationem nobis proponi, contra uuîgarem tentationem, qiiæ ualdè oppugnat fidem hoc argumento : Cum alfj tam multi pereant, num te putes à Deo præ tam muîtis recipiÇ'His exemplis Paulus opponitpromiftionem Dei,amp;nnmotum argumentum, quód Deus fit ucrax.Statuamus igitur ccrtilfimê ratam elfe promiftionem omnibus credeiv tibus,uc infra dicitunideo ex fide grads,ut firma fit promiffîo»

Citantur autem hîc didta ex Pfalmis, ut antithefis augeat peripicuitatcm. Deus eft ueraXjOmnis autem homo mendax. Seruat enim Deus promilfa ,ctb am indignis,propter fuam ueritatem bonitatem» Omnis homo mendax,id eft,uelprorfusdubitans,uel mulds dubitationibus conflidfans,nec ualdèti« mcns,necfirmitercrcdensDeo»Nam amp;in fandtis borum uitiorum reliquia: manent»

Et tu iußißcerisy ^inctvs cùm iudicarii.

Diâd decoiit A Ddit aliud teftimonium, quod detrahit nobis dignitatem feu gloriamiu^ meritorum. Continet autem hic uerfus amp;nbsp;dodlrinam necelfariam tAtû, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cle confeftîone noftrg indigriitatis,amp; dulciftîmam confoIationem.Ttbi tantiim

fumpeccator,fi’u quiddamreum ôd dignumpccna,quodfateor,uttu iuftus pronuncieris, cum punis. Et uincas cûm iudicaris, id eft,ciim te Hypocritæ iu«* diCant,Sicut fere omneshominesincalamitatibuscogitant,Deum ueliniu* ftumuelcrudelemefle,ôdhanc imbecillem naturam nimis rnagnis ærumnis oncrare. Multi etiam fremunt, cùm fint benemeriti, ut Saul, Vel cauias iuftio* res defend'erint,ut Cato, tarnen fe opprimi calamitatibus, ficut Pompeius, CatOjBrutus, de prouidentia quæfti funt»

Sed Daniel clamitat:Tibi Domine iufticia, nobis autem confufiofaciei noftræ.Et lob inquit: Verè icio,quôd non iuftificetur homo comparatus Deo amp;c. Etiamfi occident me,ineofperabo. Veruntamen uias mcasinconfpedlu eius arguam,8lt;’ipfe cric Saluator meus,nec ueniet in confpedlum eius omnis hy pocrita,id eft,qui uult accederc fua iufticia» Et Imperator Mauricius inquiulu* ftus es DominCjÔô redfum indicium tuum»

Com

-ocr page 129-

Cum igitur inquit Dauid :Vt uincasctimiudicaris,intueturhypocritas accufantes Deum iniufticiæ uel crudelitatis, 8^ oftendit, Eccîeiîæ confeftîonem Deotribuere laudem Iufticiæ,amp; propterea obedientiam aliquo modo uolunta riam in pccnis præftare,iuxta illud: Humiliamini fub potentimanu Dei.'Item; Orate fine ira,8c fine hæfitatione.

Hæc de doclrina confeftlonis in hoc uerfu primiîm confiderandafunt» Poftca difcatur amp;nbsp;confolatio. Fatemur nos indignos amp;nbsp;reos eftè, recipi ta* men propter promiflïonera,Ita Deolaudem Veritatistribuimus,quam Hys» pocritæ non tribuunt ei, fèd cogitant fe negligi, quia non fatis meritorum affè* runt.Tuueróftiasaccedendumeftead Deumfiducia Mediatoris, iuxta pro« miifionem.Etiamfi affers magna peccata,amp; magnam immunditiem, exuberat tarnen gratia fupra deh'iftum,amp; uincit Deus uerax,qui promifit,ièrecepturuni nos gratis propter Mediatorem, Vtraq^ ftntentia de confeftïone ÔC confolatio* ne fit illuftris in ueris doloribus, amp;nbsp;uera peenitentia*

Si autem intufltcia noslra commendat iufticiam T)ei, quid dicemus?

C Equuntur aliæ obielt;ftiones,quarum hæc eft ièntentia : Cum audiunt homi* ‘^nes, noftra opera, amp;nbsp;hanc qualemcuncß diligentiam regendi mores,non me* reri remiftionem peccatorum,fed gratis remitti peccata, nec foltim frugalem, fed etiam filium prodioum recipi ,obhciunt hæc abfurda ; Si hic magnus

r ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r ’ nbsp;nbsp;nbsp;/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b gratisutdcle^

grauis labor regendi mores non meretur remiliionem, Jaxemus potius trenos aturpecca. cupiditatibus, præfertim figloria mifèricordiæ fit illuftrior. Quia polluti ma* tuin,nonut gnis peccatis recipiuntur, ut oftendit receptio filfi prodigi. Hæc profana ob* cozijîr«u»r. ictflio non tunc fblûm opponebatur doftrinæ de Gratia, fed omnibus tempo» ribus hæc argumentaturbant humanam rationem. Et dolendum eft, bonos ctiamfierinegligentioresinfèipfis frenandis,cùm opinio meriti detrafta eft. illi diligentiæ,

Cùm autem hæ profanæ obiedliones tantum fint calumniæ, amp;nbsp;pq feiant, nonproptereaconcedilicentiampeccandi,abrumpit Paulus hasquæftiones, oppofîta breui amp;nbsp;trifti obiurgatione: Qtiorum condemnatio iufta eft,uidclicet eorum,qui talibus calumnqs immenfam mifèricordiam Dei obfturant amp;c, In* frdautem cap, refpondebit ad hanc obieftionem.Interea fatis eft feiri, non concedi licentiam peccandi,fed Deum uerè amp;nbsp;horribiliter irafei peccatis, Ideo autem recipi nos gratis, ut deleatur peccatum, non ut confirmetur, Hæc infra copiofius exponentur, Nunc redit Paulus ad principale inftitutum.

\ Ltera principalis rcfponfio negatiua eft, ludæi non merentur remiflio« nem peccatorum fuis operibus, nee funt iufti coram Deo, nee placent Deo propter fua opera. Et additur uniuerfalis propofitio,colle(fta ex duabus præce^ dentibusîOmnes homines in hac naturæ deprauatione iecundum naturam owHe^fcowt» hint fub peccatOjid eft,funt rei iræ Dei ÔÔ pcenæ æternæ, ita captiui, ut non poiTmtabeoliberari proprqs meritis,feu obferuatione Legis, Cognoftenda ’ eftenim phrafis:Sub peccatoefte,eft captiuum pcccati efle, Ac loquitur de orn«^ Subptccdto nibiis,excepto Domino noftro kfu Chrifto, De alqs omnibus loquitur, ac de Sanftis etiam,quatenus natura eorum confideratur, nec intelliguntur per mft fericordiam reconciliati.

Semper autem hec exæquatio nos admoneat,accuiari fuperbos perter^ refieri» Econtra ueró confolationem proponi perterrefadis, quia conlpicitur

4, fow: Phtl:

amplitu*

-ocr page 130-

-j6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/N E(p ISTOL

amplitudo mifèricordi'æ, cum affirmât hæc concio, uere recipi nos gratis, pro# pter Mediatorem,quanquam indigni fîmus,amp; polluti peccatis»

Confirmât autem propofitionem citatis tcftimonfis, in quibus acciifântur non tantiïm externa delidla,fed etiam interiora * Non eft intelligens nec rcqui# rens Deum, id eft, corda in hacprauitate naturæ plena funt caliginis 8lt;^ dubi# tationumde DeOjQiiid fit, Quomodo uelit agnoici f An ciiret, An exau^ , diat nos C* Non uerê timent iram amp;nbsp;indicium Junt plena diffidentiæ, quærunt præfidia Humana fine ordine, fefè amant plus quâm Deum amp;c»

Innumerabiles homines horribili audacialudum ingeniorum efieputant, gignere fuas quafdam opiniones de Deo , ut aliud fingebant Stoici,aliud ïdolatræjaliud Hæretici»Deniq? femper fuit,eft amp;nbsp;crithorribiliscôfufioopinH onum de Deo, Hastenebras in natura hominum fæpèamp;iuftiffimêaccu# fat uox diuina, de quibus amp;nbsp;hæc didla concionantur, in quibus magnaeft uer# borum atrocitasîLinguisfuisdoloféagebant, Venenum alpidum fublabfjs . I eoram^

Diligentiffi'mê autem oblêruandum eft, quod repetit Vniuerfàlem pro# pofitionem,infigni figura amp;nbsp;ucrborum emphafi,ut omne os obturetur, amp;nbsp;reus fit totus mundus Deo. Hanc nniuerfalem propofitionê infîgamus animis,8t ut nos jpfbs reos eflè agnofcamus,8c ut opponamus earn Pelagianis SdMonachis, ôd fimilibusjfingentibusjhominem mereri remiffionem fuisoperibus,autiuftu cfte proprijs meritis* Agnoftamus etiam,uerè uoluntatem Dei elle,ut nos pro pter Mediatorem recipi credamus,quanquam fumus indigni 86 polluti pecca# tis. Hac nos confolatione fuftentemus, 8C hanc fidem in uera pœnitentia amp;nbsp;in# uocatione exerceamus»

^roptéred quod ex operibus Le^is non iuîtifîcatur omnis caro.

Anifefta afièueratio eft, opera legis non mereri remiffionem peccatorutn, J * nec propter ea homines iuftos efle coram Deo,id eft, acceptos ad uitamæ# Elußo di^i ternam, Elulerunt autem hoc dicftum alij aliter* Multi dixerunt, Paulum loqui bentK iuflicû tantùm de Ceremonfis, non de moralibus operibus. Nemo iuftificabitur ex o# amoperibin peribus legis,fcilicet,ceremoniahbus.Sed hæc elufîo falfa eft,quiaPaulus deom nibus partibus legis loquitur, ut infra fumit exemplum ex lege morali : Non concupiftes. Imô legi morali minime làtisfaciunt homines*

Alrj fie eludunt, dicunt fynecdochen eflè, quæ aceufet plurimos,non om# nes.Pauci funt,inquiunt,quia pauci obtempérant Legi Jnterea tarnen aliqui iu« fti funt,ut Pomponius Atticus,Fabius,Scipio, quia Legi obtempérant, Hanc fynecdochen perlpicuè réfutât iplè Paulus, quia difertè non loliim PerfonasaCi« cufat,ièd ipfis operibus detrahitiufticiam,(^afidicat:de hisipfis loquorjquifa ciunt opera legis,hos nego iuftos eflè propter hæc opera,

Colligantur ergo toties repetitæ ièntentiæ,quæ idem exprefle affirmant, no mereri homines remiffiionem peccatorum proprijs operibus, nec iuftos eife propter hanc qualemcuncß Legis oblèruationem coram Deo, conftanter reijeiantur Pelagfi amp;nbsp;Monachorum falfe opiniones ,quæ doiftrinam Ecclefiæ corruperunt,amp; finxerut homines mereri remiflione peccatorum, ÔÔ iuftos elfe Hac difciphna,ièu qualicunc^ legis impletione,quam cffi'cere homines pofliint.

Difertè autem addit Paulus hæc uerba: CORAM DEO,ut moneat fe de iudicio DEI loqui, non de humano iudicio, Non tollitur ira Dei noftris openbus,nec meretur remiffionem peccatorum hæc noftra iufticia, nec fatisfa# ' cit

-ocr page 131-

UI,

77

citLegi Deij ficut amp;nbsp;Pfalmus inquit : Non luftificabitur in confpedlu tuo om^ nis uiuens ♦

^erleaemenim agnitio Teccati.

Z^Ccupatioefi: breuiter inferta de ufu Legis,de quo poftea cap: 7, copiofèdi* '^cet, Poterat enim quæri:Si non prodeft Lex ad iufticiam,cur data eftiTCer« tè legumlatores ideo proponunt leges, ut Ciues faciant meliores,amp; cos qui obe diunt,nominant iuftos,id eft,approbant.

Huic quæftioni relpondet: ImÓ,inquit, Lex diuina extat, ut fit teftimonis= i^inis kgis, urn iudicfj Dei, monftrans quæ fint peccata in genere humano. Hæc fapientia diffîmilis eft politicæ fapientiæ,quia uerum eft in Imperrjs condi leges, non Co^ lum ut monftrent peccata,ftd ut collant,uidelicet externa ftelera* Sed Lex diui=* na prohiber interiorem immunditiem, Hane iudicat amp;nbsp;accufat coram Deo, no tollit. Ideo hæc Paulina ditfia nequaquam miicenda funt Politicæ fàpientiæ. Longe alia res hîc agitur,{cilicec. An ira Dei noftris operibus,ftu lege tollatur*

Sciendum eft autem tres eflè Legis ufus, quos ufitatè fie difternimus ad Twz/fw/egw. commonefaciendos iuniores.

Primus ufus eft Politicus feu pædagogicus, qui eft noticia Legis, regens Pw«»f. lèu metu feu qualicunqß adfuefadtione externa membra, ut actiones externæ non pugnent cum lege:ut quia cogitât ciuis præceptum,Non occîdes,8ô metuit pœnam,hac cogitatione ciet neruos,ut manus reprimant, ne interfîciant inimi^ cum,etiamfiodit. Hancdiiciplinamftulocomotiuæ gubernationem neceftà;« riam eflè etiam in non rcnatis,fæpè dicimus,amp; humana uoluntas aliquo modo libertatem habet ciendi neruos, ut moueant aut reprimant membra, ut hæc in doCtrina Phyfica copiofê declarantun Achilles poteft imperare neruis,ut ma* nus recondant gladium in uaginam» nbsp;nbsp;Et hæc difeiplina eft cogitatio in men^

te amp;nbsp;cerebro j quæ neruis imperat, ut externa membra fie cieant, Nec eft ius fticia cordis,nec eft impletio legis, fed litera, uidelicet, cogitatio quafi pida in cerebro, fie regens externa membra. Clare autem adfirmamus, hanc d ifcipli^ nam nec mereri reniflîonem peccatorum, nec iufticiam coram Deo eflè. Ideo autem dicimus eflè neceffariam: quia neceflè eft Deo obedire, qui amp;nbsp;hanc dh feiplinam omnibus præcipit:Deinde neceffaria eft ad uitandas pœnas corpora les in hac uita. Sed de hoc ufu Paulüs in hac Epiftola non loquitur, Alibi hune hune ufum indicat,cum ait, Lex eft bona legitime utenti.Bt funt hæc alibi fæpê copiofius declarata*

Secundus ufus eft, ludicium Spirituale, de quo inquit Paulus, Lex Spiri« SecundM ufia tualis eft, id eft, iudicium Spirituale, quo Deus oftendit iram aduerfus peccas tum,iudicat amp;nbsp;perterrefacit corda, de quo ufu dicitur, Lex iram efficit. Item, Aculeus mortis peccatum eft,Potentia peccati lex eft.Hic ufus aliquo modo di* fcitur in ueraconuerfione SC contritione, ut ciim Dauid inquit : Non eft pax oflïbusmeisa facie peccatorum meorum.Item Ezechias,SicutLeo,contriuit omnia olTa mea. De hoe ufu amp;nbsp;hïc ait Paulus: Per legem cognitio peccati, infrâ Capite feptimo hæc prolixe declarat. Nec funt confundendæ fententiæ de hoc Spirituali iudicio, cum Politica iàpientia, quæ habet fuas metas, quaamp; ctiam rede cognofei oportet.

Tertius ufus eft in renatis docere 80 teftificari, qualis fit ipfè Deus, uide# Terfijw «ƒ»« Iicet,Sapiens,uerax,benefîcus,iuftus,æqualis,caftus,poftulansconformitatem in nobis, quales cultus, quæ opera ipfi placeant. Quomodo autem placeat

4.tow;pM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H ii] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;incoata

-ocr page 132-

78


IN Elt;PISTOL^M ^!D


incoata obedientia propter Mediatorem in credentibus, pofleadscetur, TSLunc yierofine L^e^e iufticia -Dei mcinifefiata. eß.

^is^andri° \Zpoftcaplaniorfitenarratio,Primum refutabo Ofiandri errorem.Ofi* * ander intelligit iufticiam Dei ipfum Deum habitantem in renato, amp;nbsp;mogt; uentem eum, uc lufta faciat. Ita re ipia docet hominem nouitate amp;nbsp;operibus iu* ftum effe, Sed proefÏ6Ólunominatcauiam,ipfum Deum.Etfi autem multa mi* icetjôôquædamuelutconfultdambiguis inuolucris obfcurat,8ó fua quadam . grandiloquentia, in qua multa funt ^àu/xara nbsp;nbsp;ocTwpjtonat : Summa tarnen dog*

man's eius, amp;ftatus,amp;ut ita dicam, arx eft, hominem efie nouitate opetP bus iuftum, ficut Papiftæ contendunt,

Primiim autem confidercs,quid mali fit in ifta imaginatione.In ucris do* loribus Sc ftnfu iræ Dei, quærit homo,non qualis in ipfo nouitas fit,imó cernit

fuam immunditiem,8ó molem peccati,iuxta di(flum:Non iuftificabitur in con^ docet ubiq^ uox Euangelq, primiim oportere acci remißtonem


peccAtortitn accipi gratis propter Nies diatorem,

pi remiflionem peccatorum reconcib'ationem fide propter Mediatoren!, gratis 5 non propter noftram dignitatem, Sd fic oportere homines accedere ad Deum fiducia Mediatoris.Et fint in confpedu illuftria teft:imonia,ut Aâo:iO» Huie omnes Prophetæ teftimonium perhibent,remifiionem peccatorum acefi pere per nomen eius 8Cc.Et Daniel,Non in iufticia noftra,

Ephe. 3, Per quern audemus accedere confidenter per fidem in ipfuni, I.Iohan. I* Sanguis lefu Chrifti purificat nos ab omni peccato, Rom. 5. luftificati fanguine eiuslt;

Item, Reconciliati per mortem eius,

Plalm, Eripe animam meam, faluumme fac propter miiericordp am tuam.

Pfalm, 31. Bead quorum remi'flæ funt miquitatcs, nbsp;quorum tecta funt

peccata»

Dixi confitebor 8lt;fc.

Hæc fîmilia di'da oflendunt nos in hac uita affèrre ad Deum peccata, amp;ueHeDeumjUtcertóftatuamus, nos propter filium Mediatorcm recipi èC placereDeOjUon propter propn'am dignitatem aut nouitatem^Sicacceduntad Deum omnes Prophetæ quorum dida intuens,certus eriSjte non errarc, Cic eedentcm ad Deum,

oRdniitr di Hanc doefirinam amp;nbsp;confolationem obruit Ofiander,negans hominem lü firahit remif* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^de propter Mediatorem,Sed contendens hominem iuftum eflepro*

fionemcr ins pter Deum inhabitantem,feu,ut ipft Ioquitur,iufticiam eflentialem,quæ emcit ßtficationem. nos iufta facere.Præterea, (i fingit,ut Ioquitur,Neronem habere rcmiftionem, led ideo damnatum efte,quia non habet iufticiam efientialem,horribilisin!pi2* taseft. Nam diftraeftio remiftionis amp;nbsp;iuftificationis manifefte pugnat cum fid ptura,iuxta didtum: Qui non credit in filium,ira Dei manet fuper eum,

Hanc præmonitionem de Ofiandri errore cogitantes, poftea faedius in^ tellioemus uocabuIa.Ctim ipitur Paulus hicdicit,SineLege iufticia Dcimartr-feftata eft intelligitiufticiam promiftam propter mediatorem, qua nos Oeus recipit, Sc iuftos pronunciat propter filium. Sirnulautemcredentesper filium uiuificat. Sc à morte æterna libérât, nititur fides obedientia MediatoriSjnon anhabitatione, ftu iufticia eftentiali, efficiente nos iufta facere : Imo obedientia Mediatoris in infinitum anteferenda eft aôlionibus, quæ fîunt in renato.

Manife*

-ocr page 133-

III.

Manifeftum eftinpolidcis fcrmonibiis uocabulum luftidæ habere bas uo duas fionificationes* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cabnlitunuu

A n -c • n.' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nil- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i auompolitiji.

Alias lignihcat lulticiam uniuerfalem, quæ eft obedientia erga omnes Ie* luflidauitü geSjIèu congruentia cum omnibus Iegibus,quæ funt radq lapientiæ Dei dilcer* ucrfdis, nentis recla SC non recta, Vt ciïm Ariftides nominatur iuftus xintelligitur uir nullius criminis reus, lèd obedicns omnibus legibus in externa dilciplina. Sic ufitatc dicitur de iufticia uniucrfali:

lußtcia in fefe Inrtutes continet omnes.

Et apud Horatium: luftum amp;nbsp;tenacem propofiti uirum, Non uultus in# ftantis Tyranni Mente quatit folida, Si fradus illabatur orbis,impauidum rient ruinæ.

Alias fîgnifîcat iufticiam particularem,que eft æqualitatem in contradi* bus Ieruare,ut Mecoenas in emtionibus iuftus eft, etiamfi in uoluptatibus non leruatmodum.

Hæ funt fignificationes Legi conuenientes, quare amp;nbsp;Prophetæ, Apo* ftoli, cùm legis more deoperibusloquuntur,incurrunt in has fignificationes: ut Pialmus de uniuerßli loquitur: Feci indicium amp;nbsp;iufticiam, Et loannes: Qui 1 facit iufticiam iuftus eft.Interdum de particulari iufticia dicitur, ut Pfalmo. 7, ludica me Domine fecundum Iufticiam meam,Icilicet particularem,hoc eft, icis cundumhanccaufam iuftam,inquaSaulmefaIfô criminatur,quód fimicdi* tiofus,amp; uelim cum ex regno excutere, Tu fis teftis, me non habere hanc iniu* fticiam.

Aliud eft loqui de iufticia peribnæ coram Deo,id eft,de acceptatione per* lu/lida prrw fonaOjSed Perfona fide iufta feu accepta,poftea dicitur habere bonam confcien^ f‘’«‘C «»-4» tiam,amp; petere â Deo auxilium amp;nbsp;defenfionem in caufa bona. Hic intelligi po* teft, quantum referat uocabulum iufticia: ibi rede intelligi de particulari iufti* cia. Genefi's 50, Cras refpondebit mihi iufticia mea,ftilicet,particularis, quód iufte mercedem poftulem.Matth. 3. Decet nos implere omnem iufticiam, fcili* cetparticularem fuæ cuiufcg uocationis, me meam,te tuam.

Eft amp;nbsp;ilia legalisdefinitio, compledens uniuerfalem amp;nbsp;particularcm iiv fticiarnttPiKocioc-TOH K,o/vov'a fxzV 'ia-érnTt^PrioT pars loquitur de nouitate,qua De usiucetin renatis,8óaccendit fidem,timorem,amp;alias uirtutes.Secunda parslo* quitur deoperibusfecundæ tabulæ,qug concionatur deæqualitate erga proxiss mum,utdicitur,Diligas proximum tuum ficut te ipfum. Item, Quod tibi non uis fieri,alteri ne feceris.Sed intelligatur æqualitas ordinata lege Dcijiuxta hæc dida : Non moechaberiSjNon furtum facies.

Sed cogita Dauidem,qui ciim obiurgatur Nathan,fentiens iram Dei,amp; uidensingentem molem peccatorum, adulterrj,homicidri,5é horribilium fcan* dalorum, fugit Deum, amp;nbsp;ludatur cum morte. Hîc non difputat, quas uirtutcs habeat,amp; uidet fe non habere iufticiam elTentialcm. De hoc agone loquitur Paulus inquiens : Omnes peccauerunt, id eft, omnes funt rei, amp;nbsp;carent gloria Dei, id eft, luce Dei fulgente in natura incorrupta, feu iplb Deo carent, often* . dente fc 8C accendente ardentem diledionem,amp; alios motus Legi congruentes, fine ullo peccato. Cum enim Paulus nominat gloriam Dei, loquitur de ilia lu* ce,Et mihi non difplicet effedum ÔC caufam cdmpledi,ut cum diciturlBrit De^ us omnia in omnibus.’inquit autem Paulus, omnes efle immundos amp;nbsp;reos co* ram Deo.

H iirj

Cum

-ocr page 134-

80 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK EI^ISTOL^M 0

VoxEudngelij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igituv Dauid in hoc fènfu ir^ Dei quæn't luftici'ain jquid offert prolt;*

’■^oxEuangelqÇ'Non ait cum iuftum effeimplctionelegis,fed monj« fenpt irte, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beneficia Mediatoris, remiffi'onem peccatorum 8^ reconciliationem gralt;

tuitam, leu imputationem iufticiæ propter Mediatorem, cum qua fimul fitui* uificatio, cum credit le propter obedientiam Mediatoris recipi,.

Quibulcuncg igitur uerbis uti uelis,ncccfle eft complelt;fti remiffionem ptc catorum,reconciliationem,ftu imputationem iufticiæ propter Mediatoren!» Nam his uerbis expreffe utitur Paulus,amp; quærit Dauid, no qusc uirtutes in co habitent, aut qualis fit inhabitatio in ipfo iufticiæ effentialis, fed quomodo ac^“ cipiat remiffionempeccatorumamp; reconciliationem,quomodoplaceat,amp;fi£ acceptus Deo» Has relationes necelfe eft compleftijquibufcunq^ tandem uerbis uti uoles»

PMlido^irîM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum igitur confiderabimus ueram conuerfionem, facilius intelligemus,

deittftipcatiolt;‘ quij Paulus nominet iufticiam, ftu iuftificationem» Nihil dubium eftjdoceri hoc loco, quomodo homo fit iuftus coram Deo, cum tarnen noftra natura fit immunda,opprefiquot;a mole peccatorum,amp; rea»Hic inquit Paulus Rom,3.1uftifi^ camur gratis, per redemtionem,quæ eft in Chrifto lefu, quern propoluit Deus propiciatorem per lànguinêipfius.Item Rom: y »luftificati fanguine eius»Itenij réconciliât!' Deo per mortem filff»

xuftietd Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum igitur iuftificatio fit acceptio remiffionis peccatorum amp;nbsp;reconciliai«

compiedHt«r tionis,leu acceptationis coram Deo, per fidem in Mediatorem, in qua fimul fit d4Med£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filium, Complefti omnia beneficia Meffiæ necefle eft,nec diueh

r«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lenda eft remiffio â præfènti conuerfione,ficut Ofiander fingit, Neroni remifft

effe peccata,led damnari eum,quia non habeat iufticiam elfentialem* Hprrefco hæc referens,amp; ualde doleo, tales lermones repetendos effe, contra quos tenen* dæfunt hælententiæ î Huicomnes Prophetæ teftimonium perhibent,ac* cipere remiffionem peccatorum per nome eius,omnes qui credunt in eum amp;c» Item,Qui non credit in fîlium,manet ira Dei fuper eum»Non igitur diuellenda eftremiffîo peccatorum âiuftificatione.

Cùm igitur nominat Paulus hoc loco iufticiam inquiens : Sine lege iufii* cia Dei apparuit,manifeftum eft,comple(ftenda effè omnia beneficia Mediato« ris, remiffionem peccatorum, reconciliationem, lèu imputationem iufticiæ Si • uiuificationc, Loquitur enim Paulus de iufticia propter Mediator?promifla» iwp«tttio«e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rom» 4» Nominat Paulus imputationem iufticiæ, uult enim dilcerni iu*

ftlclam,quæ eft noftra legis impletio,ab hac iufticia,quæ eft acceptatio propter üicMm pdei Mediatorem,cùm no habeamus integram legis impletionem» Manifeftum eft lt;tlgt; itnpleùone enim, Vocabulo imputationis fignificari relationem, ut alibi ufitatè uox ilia, quæ ibi in Genefi ponitur,cogitationê fignificat, Genefis ço» Vos cogitaftis ad uerfus me malum. Dominus copitauit hoc ad bonum : hæccogitatioeftaccci« ptatio,qug uoce Euangelij annunciatur,amp; fide accipitur» Et relatiuè intelligent dum effe uocabulum imputationis, oftendit mox eodem loco Paulus ,dicens: Dauid dicit beatitudinem hominis effe,cui Deus imputât iufticiam fine operi* bus, amp;nbsp;addit. Beat! quorum remiffæ funt iniquitates, id eft, Perlbna fie recipi* tur afferens ad Deum non propriam iufticiam,aut iufticiam effentialem, lèd in iènfu træ Dei contra peccata confugiens ad Mediatorem, amp;nbsp;credens propter Mediatorem fibi remitti peccata, amp;nbsp;imputari iufticiam, amp;nbsp;quafi ueftiri nos iu* fticia Mediatoris, Hæc eft fimplex Plàlmi ÔC Pauli lèntentia»

Cùm

-ocr page 135-

III nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31

Cum îgitur Paulus hoc loco inquit: luflicia Dei manifefi:atur,non intelh' geda eft phrafis de iufticia eins eflentialhut ft dicasdufticia iudicisAureliani cer nitur in poena miliris,quiui ftupraucrat hofpitam. Hæc phrafis legalishuc non pertinet, fed hoc loco iufticia Dei fimpliciftîmè intelligatur iufticia pro« mifta propter mediatorem,

Hæc forma loquendi mihi quidem fimpliciftima uidetur,ut fit iufticia Dei, qua Deus nos iuftificat, feu qua nos iuftos pronunciat,id eft, acccptos ad uitam acternam quæ iufticiacum fide accipitur, fimul fit uiuificatio, iuxta hæc diâaduftus ex fide fua uiuet,Item,Iuftificati fide pacem habemus,Item,Qui ha« bet filfum,habet uitam.Nam habere filium,eft fide accipere remiffionem pecca torum, reconciliationem, èc imputationem iufticiæ, propter Mediatorem, SiC uiuificari pereum..

ózzii? Lë^.

Vomodo hæccongrüuntî Iufticia Dei fine lege manifeftata eft, cum Lex 'quot;-^re ipfa fit fapientiaSó iufticia in Deo,nobis patefacfta,8«fpoftulans conform nbsp;nbsp;nbsp;.

mitatenr:’ Quomodo igitur manifeftari poteft fine LegefCerte iufticia effenti# alis non eft fine Lege,fed eft re ipfa fapientia nbsp;nbsp;iufticia Legis in Deo» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fine lege.

Réfutant igitur Ofiandrum amp;nbsp;hgc uerba,Iufticia fine lege.Quia hic inteP ligitur iufticia promifta propter Mediatorem,amp;: imputata nobis,etiamfi legis iufticia non eft in nobis,amp; legi iialde diftimiles fumus»

Dauid clamat : Non iuftifi'cabitur in confpedu tuo omnis uiuens,Videt ft diftimilem efle Legi, recipi autem ft iuftum, id eft, acceptum efft propter Mediatorem, Annunciatigitur promiftio gratiæ, ftu Euangelrj iufticiam ali« am,quæ non eft iufticia legis,nec datur propter legem, nec propter noftra ope^' ra,nec propter qualitates amp;nbsp;uirtutes noftras.

Hæret in hoc loco Origenes, nec poteft eliuftarijdifputanSjquomodo iufti Origenh tva cia Euangelf) manifeftata fit fine Lege, Sed error in principio parit deinde alft os multoserrores. Denfiffimætenebræfuntin mentibushumanisdelege Dei, depeccato. Imaginantur homines Legi Deifatisfieri qualicuntß externa difti« plina,amp;:peccata tantum efle externa fcelera Jta^ cirm non confideret Origenes, quanta res fit Lex Dei, quam procul abfit hæc miftra natura ab ilia conformiä' täte cum Deo, de qua Lex concionatur, amp;nbsp;quantum malum fit peccatum, neC rede difternat Leoem amp;nbsp;Euan2elium,delabitur ad has hallucinationes : Euan« gelium efle nouam Legem, ÔC iufticiam Euangelq efle opera, quæ præcipiun« tur in didis legalibus, quæ paffim recitantur Chrifto ÔÔ Apoftolis,

Hæ imaginationes prorfus alienæ funt à Paulo, qui ideo difcernit iuftici* am Dei à lege, quia legis iufticiam, id eft, impletionem integram hæc natura non poteft habere,ficut infra dicitur : Caro Legi Dei ne poteft quidem fubqci. Alia igitur iufticia in promiflione gratiæ manifeftata eft, fcilicet,remiflio Sd re conciliatio, feu imputatio iufticiæ ÔÔ uiuificatiopropter Mediatorem,80per cum. Ac h^c bona dantur gratis credenti in Mediatorem,non propter Legem, Et fine lege,quia hæc natura hominum in hac uita diflimilis eft legi, nec pendet reconciliatio ex hac conditione:Si nos legem impleamus:ficut legales promiflï^ ones pendent ex conditione impletæ legis, Qui fecerit ea,uiuet in eis,

Ecclefia non gignit nouam dodrinam, fed in minifterio propagatrix eft: uocis accepta? â Deo, nec addere quidquam, nec mutilare earn uelit» Cum au« tern fit dilcipula uocis diuinæ, retinere etiam debet natiuam fignificationem

uerbo*

-ocr page 136-

IN Elt;P ISTO L^M

Samofttenui.

Pelägiuf,

Origenes »

O/Î4nder,

SolutTieui bonui.

uerborum 8^ phrafis»Vfitata eft autem Sophiftica in omnibus corriiptelis, af# fingere diftis Propheticis 8C Apoftolicis aliénas fignificationes,

Vt SamofatenusAÓyojJinterpretatur propofitum ftu decretum in Deo, de faluandis hominibus, non xôyopuiazsà^opjquiadfumftrit humanamnatu# ram,

Pelagius gratiam intcrpretabatur ipfam Legem, quia etiam beneficium Dei eft.

Origenes, alf) multi in dicfto : lufticia Dei rcuelata eft fine Lege. fecit perniciofam mutilationem: Sine Lege, fcilicet ceremoniali iudiciali, nec in^ terpretatur Paulum de tota Lege,cum quidem manifefte loquatur,de omnibus partibus Legis: lufticia Dei fine Lege reuelata eft, fcilicet morali, ceremoniali amp;nbsp;iudiciali.

Nunc Ofiander offiindit caliginem,interprctans iufticiam Dci,iufticiam eflentialem, quæ eft in Deo,feu quæeft ipiè Deus, Notum eft autem hanciu» fticiam in lege reuelatam efte, quæ ideo tradita eft, ut fit teftimonium, quód fit Deus, amp;nbsp;qualis fit, quod uelit nos fibi efte conformes, 8C deftruat omnes non conformes. Poftea addunt Ofiandrici amplius, ponunt enim iufticiam Deij efte iufticiam tropicam. Item Chriftum iuftificare per accidens, Hæ impiæ uolt; ces execrandæ funt.

Et tenenda eft refutatio,ut cum dicunt:

Solus Deus eft bonus:

Ergo iblus Deus eft iufticia.

Reipondeo ad antecedens,SoIus Deus eft bonus,ftilicet origine,pcrfedh one, amp;nbsp;caufa, id eft, fons bonitatis, perfttfte bonus, amp;nbsp;caufa boni in creaturis.

Deinde liera eft tarnen ÔChæcpropofitio, Vidit Deus omnia quæ fecerat,ô^ erant ualdè bona,id eft,conformia fapientiæ Dei, fingula fuogradu, ficutcon# dita erant à Deo,

Ac nequaquam dicendum eft,Obedientiam Chrifti tantum tropice iufti* ciamefte,eft enim conformitas fumma in mente amp;nbsp;uolûtatecum æternopatte, ficut Pfalm.}^, dicitur: Deus meus uolui,8d Lex tua in medio cordis mei. Hoc uelle in filio,quo ft fubqcit eterno patri,honoras eum maiore humilitate,quani ulla creatura, amp;nbsp;perfediifime diligens eum, nominatur uere iufticia, Rom, ƒ• non aliqua figura, ftu nominis abufu,

Ethorribilemendacium eft dicere, Chriftum per accidens iuftificare, /jcdre eß hor. cùm fit prædicatio proprij effèdus de propria caufa,ut cum dicotignis calefacit ribile mencld^ ftu calor calefacit.

Alibi dicitur in Paulo : Deus eft iuftus, amp;nbsp;iuftificans eum, qui eft ex fide Iefu,ideft, Vere damnans peccatum in omnibus hominibus, iuftificans eum, qui eft ex fide lefii,id eft, recipiens credctes in filium propter eius obedientiam, HÎC utracg per ft cauft amp;nbsp;immutabilis nominatur. Deus iuftificat, ut caufaef-ficiens. Et obedientia filrj eft impuifiua per ft caufa. Et poflent hæcdici fubtili == us,ftd fuQio nimiam fubtilitatem,amp; moneo iuniores,ut reuerenter de tantis regt; bus loquantur,

Caufa per accidens talis eft, fine qua res fieri poterat, ut ciim dicis, ftbrim caufam peraccidens efft temperantiæ,poterant etiam ante ftbrim fineea frena re manus copitatio amp;nbsp;uoluntas : at Chrifti obedientia fic ordinata eft immuta’’ bili decretoDeijUt hoc modojôd non aliter fiat reconciliatio.Non eft igitur cau fa per accidens, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A LIV D

-ocr page 137-

^OM^KOS C

Argument^ Gfiaiidri ret fnaa,

1.

Argumentum.

Miïcricordia luftificat;

Mifèn'cordfa eft eflentia Dei,

Ergo eflèntia Dei iuftifîcat.

Refpondio.Concedo totum c«r/'ou,ut ciim Paulus dicit: Deus eft quiiuftifîcat.Veriflimum eft cnim,Deum elfe efticientem caufam iuftifîcatio* ^lußißcat. nis, qui 5ó recipit nos,amp; uiuifîcat, Sed quæftioeft de caufa impulfiua, feu for^ mali,ut,an hæc propofitio fit uera : Sumus iufti,id eft,accept! eflèntia Dei.Äuc an ilia fit uera: Sumus iufti, id eft, accept! obedientia Mediatoris, Hîc manife« ftum eft Pauli diôtum : Propter unius obedientiam iufti conftituentur multi. Eft ergo efficiens caufangq-Tt^STcpowT/opDeus recipiens nos. Gaula impulfiua feu formalis eft obedientia Mediatoris.

Declarari autem refutari argumentum facile poteft, commémoration ne aliarum proprietatum Dei.

ElTentiaeftomnipotentiat

Item, Deus eft ignis confumens:

Ergo ignis confumens iuftifîcat, fiquidem eflèntia iuftifîcat.

Concedendum eft argumentum de caufa efticiente, Quia idem Deus,qui eft omnipotens amp;nbsp;iuftus, puniens iniuftos,iuftificat,Sed manet quæftio de eau« fa impulfiua feu formai!, quos amp;nbsp;quomodo iuftifîcet. Hoc exemplum oftendit confufionem caufarum in iftis præftigrjs.

IT. lufliciii tjjintia Dei.

ïufticia fade nos lufta facerc:

Effènda diuina facit nos iufta facere: Ergoeflèntia diuina eft noftra iufticia»

Refpondeo fimpliciflnnê, SiC fine contentions. Concedo totum, legaliter loquendo. Sed in hac uita non fumus iufti obedientia Legisjideo in promiftiof ne reuelata eft alia iufticia, fcilicet,reconciliatio, feu acceptatio propter filiurn, Quare definitio Ofiaiidrica tantum legal is eft. Ac manifeftê conlpicitur bic fiandri error,fons enim multarum confufionum eft error in definitione.Neceft fc eft igitur opponi definitioni legali aliam propriam Euangelr).

Iufticia eft remiflio peccatorum, Sóimputatio propter obedicntiam filq lußicußdei Dei,per fîdem,quacredimusnos propter filium Deo acceptosefte. Simul au=gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

tem in hac confolatione,cûm uiuificamur per filium, datur Spiritus fàndus ad incoandam obedientiam, quæ erit confummata in uita æterna.

lam igitur répétas argumentum, refutata maiore per aliam definitio* nem : Iufticia iècundum Enangclium,eftacceptioremiflionispeccatorum imputationisiufticiæper fidem,hæcremiftîo SCimputatio fit propter obedi* entiam filij, non propter eftèntiam Patris,aut Spiritus fandfi. Ergo propter . obedientiam filfj fumus iufti.

Daniel inquit : Ädducetur iufticia lèmpiternaî

Solus Deus eft æternus:

Ergo folus Deus eft iufticia.

Refpondeo breuiter, Si retines in uocabulo æternus eandem fignificatio«« nem, fine principio amp;nbsp;fine fine, concedo totum argumentum, Solum Deum elfe æternam eflèntialem iufticiam, Sed Daniel loquitur de iufticia donata homini*

I

-ocr page 138-

homi'nibus, qui non flint fine principio. Et fimpliciffîme interpreter Dank^ lem,ciirn nominal lufticiam fempiternam, de confummato beneficio Chriftb ut Efaias de eonfummato beneficio Ioquitur,cum ait Cap.4$ .In Domino iuftifi cabituromne fernen Ifrael. Etin eodem capice: Ifrael faluatus eft in Domino, faluteæterna. In his didis compleditur Efaias omnia Chrifti beneficia, amp;nbsp;men difeerni oportet imputationem iufticiæ in hac uita, SC confiimmationeni iufticiæ in uita æterna.

Nee repugnabojfi quis iuftfeiam fempiternam intelligat ipfam perfbnam Chrifti,Deum amp;nbsp;hominem, ficut leremias locutus eft : Vocabitur nomen eius Iehoua,iufticia noftra. Vbietiam uocabulo iufticiæ comprehendit omnia be* neficia. In hac uita propter obedientiam Chrifti habemus remiftionem pecca* torum,5c imputationem iufticiæ, amp;nbsp;per Chriftum incoationem nouitatis uitææternæ, amp;nbsp;uiuificationem ad uitam æternam ; Et deinde per eum, refu” feitationem, iufticiam, 80 uitam æternam hæc fimplex interpretatio ueraeft, necdeledemur præftigqs cauillationum,quales fine fine â Sophifticis ingcnfjs finguntur.

Daniel nominal iufticiam fempiternam: Remifti'o peccatorum non eft æterna,utifti dicunt: Eroo non eft iufticia.

Refpondeo. Nego minorem, Quia remifti'o peccatorum intelligendacft peccatum ita remiiTum eft,i**’ mißio peca totum deleatur, ficut dicitur : O mors, ero mors tua,amp;^ ó inferne ero peftis tna» fätorumnon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quanquam,ut antea dixi,concinnius eft interpretari iufticiam fempit^i'^

ejl atertiA iu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—'

fiiciit.


nam de confummato beneficio,quo comprehenduntur amp;rremifrio,amp; uita na. Et quidem Daniel fimulibi exprefte nominal remiftionem peccatorum bis uerbis : Præuaricatio finietur,peccatumobfignabitur,ideft,claudetiir,nenos accufet,8C propiciatio fiet pro iniquitate. Ac deinde fequitur: Adducetur iufti'* cia fempiterna, quæ fignificat remiftionem, de qua prius dixerat, non tanttm’ efte præfèntis uitæ bonum,fèd initium efte æternæfalutis Sc uitæ.Loquiturcf' go deconfummato beneficio. Ac manifeftum eft, nomen æternæ iufticiæ,op* poni iufticiæ operum,quæ definit cum hac corporali uita.

Teßimonium habens in Lege Tropbetii.

DIximus iufticiam Dei hoc loco necefTarió intelligi promiftam propter diatorem, Hane ait nunc in Euangelio manifefte prædicari.

Jußieid fidei notifutt pdtnbuf.

Sed poftet obijei: Citm femper fuerit Ecclefia, necefte eft hanc iufbiciant amp;nbsp;Patribus 8d Prophetis notam fiiiftè: Regula uera eft,Primum quodcß uc* hftimumeft.

Huie obiedionijUt occurrat, uel occupationi,inferit hæc uerba,quibusa3 firmat non fblum notam fuifte hanc iufticiam promifTam propter Mediate* rem^fed ideo Prophetas omnes miftosefre,5ó confirmatam eorum uocationem illuftribus miraculis,ut de hac promiftione teftes effent, ficut Petrus inquit: Huie omnes Prophetæteftirnonium perhibent.EmphafisigiturinhocIocoin uocabulo teftimonfjeonfideretur ,?lt; inde ufcß ab initio Patrum amp;nbsp;Propheta* rum dodrinam, uocationes Sf miraculaintueamur.

Primum ad Adam édita eft promiffio : Semen mulieris conculcabit w* put

-ocr page 139-

- ^{^OM^noS CJ'PyT IIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85 '

put Serpentis. Poflea ad Abraham: In lèmine tuo bcncdicentur omnes oentes. Et lacob inquit.’Non auferctur feeptrum à luda,donee uenerit Siloh,amp;ad hunc Gentes congregabuntur.Et Deut.18. Prophetam fiilcitabo eis ex fratribus me* iSjfimilem tui.

Oeinde in Plalmis, SComnium Prophetarum fcriptis magis perfpicua te« ftimonia funt, ut Efaiæ ^5* Agnitio ferui mei iufti iuftificabic multos. Et Dani* eh'sÿ* Adducetun'ufticia lèmpiternaamp;finietur præuaricatio, SC fîetpropicia* tio pro peccatOjamp;T ungetur Sandfus Sandlorum*Manifeftum eft igitur reftè di* ci à Paulo^extare teftimonia de hac iufticia, quam adducet Mefti'as*

Sed cur dicitjin legef Ofiandcr non unit intclligi librum Moifi 8d ftripta Prophetarumjfed proprie Legem:fitita fane, Nam St uiclimæ in Lege (ignifi* cabant uiftimam filium Dei, Sc Paulus inquit, Finis Legis eft Chriftus, quod ■ non de Ccremonqs tantiim dicitur, fed de Lege morali quoeg, IdeoLex mora* lis promulgata eft,uE arguat peccatum, Sd oftendat omnes homines reoseftèjUt Paulus inquit : Conclufit omnes fub peccatum. Eft igitur Lex teftimonium, quod non fimus iufti Legi. Qtiare necefte eft efle Mediatorem ÔC propiciato*|°'^‘**^ rem, propter quern detur remiftio peccatorum, Et cum Lex non ût fruftra la« ta,necefle eft reftitui naturam ut fiat lex. Ita Chriftus eft finis Legis,fcilicet,das reconciliationem,poftquam lex iram oftendit,Quia Deus non unit nos in mor te manere,iuxta diftum: Viuo ego,dicit Dominus,nolo mortem peccatoris.Eft 80 reftitutor Legis Chriftus,ciim refuftitat Sd dat uitam æternam,in qua Deus erit omnia in omnibus.

Simul autem réfutât Paulus ftultum Sd perniciofum errorem illorum,qui Rfpwfioer« finxeruntjOrdinein genere humano tres fuifte leges^Legem naturæ,Mofaicam amp;nbsp;Euangelicam.Et homines faluatos efte quolibet tempore operibus legum fui temporis.

Hæ ftultæ imaginationes inde ortæ funt^quód diftrimen Legis Sd Euan* gelq ignotum fuit.Necefle eft igitur,notiftimam efte uocem Pauli,lufticia Dei, uidelicet promifta propter Mediatorem, fine lege manifeftata eft, ftd teftimo* nia habet Prophetica omnibus temporibus, uidelicet, in promiiîîonegratiæ, tradita AdæSd Abrahæ. Sicut autem una Sd eadem eft fapientia in Deo difeer^ nens reda,öd non reefta. Sic in omni æternitate eadem eft lex Moralis, quæ in Lex moralïi Ecclefia Omnibus temporibus repetita eft,non tune primum doceri cccpit.cum in monte Sinai inter magna miracula recitata eft.

Rurfus etiam ftiendum eft, unicam efte promifti'onem gratisc, quæ fta^ timjCÖmAdam8dEuareciperentur,prolataeftexfinu æterni Patris perfili*“”’‘^‘^’ um : Semen mulieris conculcabit caput Serpentis. Hæc promiftîo poftea uoce Prophetarum 8d in Euangelio repetitaôdilluftrata eft. Nec Patres fuerunt iu^s fti propter legem, fed Iola fide promiftse miiêricordiæ propter Mediatorem, ficut expreffe inquit Petrus in Aeftis : Per gratiam Domini noftri lefu Chrifti credimus faluari, ficut ôd illi. Et Dominus inquit, Abraham uidit diem meum Sd laetatus eft.

lußicia S)eiper fidem lefu Chrtfli in omnesy ßper omnes.

|N qualibet difputatione necefte eft maxime intentum efte in controuerfiæ fta* nbsp;nbsp;1

turnÔdprincipalem propofitioncm. Sciant igitur iuniores,höc loco tradi principalem propofitioncm de iuftificatione. Obiter autem repctit Paulus alis* am antecedentem propofitionem pauld ante recitatam, Totusmundus eft reus

4. tow; PbJ; , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deo.

-ocr page 140-

86


IN ISTO L


Explicatio p’nraßs,ciij: rentgloriii Df J.

Deo.Ita hic inquit,Omnes peccauerunt,8ó carent gloria Dei,ubi prorfus idem dicitur,quod ante diótum eft,Omnes homines natos in hac deprauatione natu* ræhaberepeccatum,amp;reoseftecoram Deo, Et neq; fieri nec^efieiuftoslegej fi'cutPfalmus inquit:Noniuftificabiturin confpedu tuo amp;c.Itahicdicitur: Omnes peccauerunt,id eft, habent pcccatum,amp; funt rei ( Nota fit enim phrafts Ebræa ) Et carent gloria Dei, id eft, Deo ipfo lucente in eis,qui uere eft gloria, ideft,Iux,iapientia,iufticia,uitaæterna,amp; lætitiaæterna. Et communicansfcf^ bean's, facit ut in eis luceat ipfius lux,Gpientia,iufticia3uita æterna Sc lætitia, cut dicitur: Deus erit omnia in omnibus.

Hæc interpretatio hoe loco quadrat, quia hîc affîrmatur, quód in nobis non fit ilia iufticia,quæ eft gloria coram Deo,id eft,res optima, propter quam Deus hominem diligeret, non deftrueret. Intelligatur ergo gloria, ucl ip^^ Deus fife nobis communicans,uel conformitas cum Deo lucente in nobis* Nam hæc interitura uita,8ó hæc iufticia operum,quantacûcp eft, non eft gloria coram Deo, id eft, res tab's, propter quam Deus diligat hominem, 80 non de* ftruat. Btiamfi eftexccllens gloria coram hominibus iufticia Solonis, aut Ab' ftidis. Tarnen non tribuit ei uitam æternam.

Longæfunt dilputationcs aliorum de hac Phrafi : Carent gloria Dei,fid lèntentia non eft obfcura.Paulus affirmât deeflè hâc iufticiam in hominum na^

tura,quæeft integra conformitas cum Deo,fine peccato amp;nbsp;fine morte.

plis, luftici4 lyei

vtriC[-concio Diligenter autem obièruanda eft uniuerfalis particula in utracß propolî* tfo^e, in prædicatione pœnitentiæ êô promiffione gratiæ: Damnanturomnes iKs^uniuer= homines nati in hac corruptione naturæ, ut inquit : Omnes carent gloria Ddj non eft diftindlio. Poftea ôd de promiffiione inculcabit particulàm uniuerfa^ lem. Iufticia Dei per fidem lefu Chrifti in omnes,8lt; fuper omnes. Iufticia Dd, ideft,quam Deus promifit propter Mediatorem ignotam rationi,quænoneft iufticia legis, ieu operum,ied eft remiftio peccatorum SC reconciliatio, amp;nbsp;imp^ ratio iufticiæ,ièu acceptatio propter Mediatoris obedientiam, cum qua recon* ciliatione coniunda eft uiuificatio,quæfit per ipfum filium Dei, ciim fide ap' prehendimus uerbumEuangelij.Hanc iufticiam ait offerri omnibus,ficut alibi læpêinculcat uniuerfalem»

Cap.lO.Diues Deus in omnes,qui inuocauerit nomê Dominffaluuserit»

Et Cap. ii.ConcIufît Deus omnes fub peccatum 8lt;!:c^

Et Dominus inquit : Venite ad me omnes, qui laboratis 8C onerati eft‘S 86g,

Item, Deus uult omnes homines faluos fieri»

Et Efai.42. Non accipiet Perionam»

55, Pofuit Deus in eo iniquitates omnium noftrum.

Hæcuniuerialia dicfta de promiffione teneamus 8d opponamus tenta* tionide Particularitate,ciïm difputant mentes,an fint in numero eleélorumfab hac diiputatione ad reuelatamDei uoluntatem in Euangelio deducamur,amp; damns exprefib uerbo Dei, nos in uniuerfalem promiiTionem includamus, fciamus earn ad nos quocg pertinere,iciamusfilium Dei ueracem nuncium eiTe, per quern prolata eft promiftioex finu æterni Patris,nec fingamus de eadein tc contradidorias uoluntates in Deo, quia Deus uerax eft. Hane confolationeni fumtamex uerbo exprefto teneamus, nee nos ipfosinextricabiliouslabynn* this diiputationum implicemus,quæ fidem euertunt^ac multó magis ludemur cum

-ocr page 141-

^OMJKOS C/TTT III, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87

cumnoftraimbecillitatej amp;nbsp;ci promiHionem uniuerfalem opponamus,cui aP fenfiamur,amp;S fimul petamus nos confirmari, ficut iUe inqin't: Credo Domine, fedopemferimbecillitadmeæ,nccindulgcamusnoflrædiftidentia?, Hanead=« monitionem utilem eflemanifeftumeft*

lustificamur autem G rätis.

Lj AEC totapen'odus,quæfcquitur, eft principalis propolîti'o amp;nbsp;(iatus in de ■^hac difputatione Pauli, ac multæ circumftantiæ hîc intexuntur. Sic autem

nota phrafîs,iuftificamur,id eft,ex reis pronunciamur non rei, donamiir rcmiCßt^ ßone peccatorum reconciliatione lèu imputatione iufticiæ ,cum qua coniun-â;a cft uiuificatio,quae fit per ipfum filium Dei,cij:m fide uerbum uocalc accipi-^ mus, cum quo uerè eft efticax filius Dei, ut dicitur : Euangelium eft potentia Deiad falutem omni credenti.

Etfi enim necefle eft retineri in uocabulo iuftificationis relationem, fcilft cetremiflionem peccatorum Ôlt;f reconciliationem ,feu imputatioiiem iufticiæ, propter Mediatorem, tamê Cciri oportet fimul fieri uiuificationem fide,ciim fi* lius dicit confolationem in cordibusperuerbum uocale,amp;Softenditbancefte uoluntatem æterniPatris, amp;nbsp;dat Spiritum faneftum,ficut EfaijS.dulciftîmè di« citur,ubi uera conuerfio delcribitur.Cùmdixiftèt Ezechias deterroribuslcu contritione : Sicut Leo contriuit omnia ofta mealPoftea addit de confolatione, Corripies me amp;nbsp;uiuificabis me^tu autem eruifti animam meam,ut non periref, Proiecifti poft tergum tuum omnia peccata mea. Ita uniuerfaliter deconuerfio One concionatur uox diuina in feriptura, amp;nbsp;duos motus coniungit, Pauorcs amp;nbsp;confolationem, quæ fit fide, id eft, agnitione ôd fiducia filij Dei, iuxta diiftum î Noticia ferui mei iufti iuftificabit multos.

Nec fingimus iuftificationem,qug fit ociofa cogitatio de remiftîone,fèd di cimus hos motus diuinitus fieri in homine,Cûm arguitur peccatu uoce minifte«! rn,quod docet,quæ fint peccata, mentione Legis 8lt; Euangclij arguentisincre^ dulitatem,iuxta di(ftum : Spiritus famftus arguet mundum de peccato, quôd non credunt in meJentiunt homines iram Dei.EtinhocfenfuiræDeijCÜm uox Euangelrj oftendit filium Mediatorem,amp; offert remiffionem peccatorum , bac uoce filius Dei colligens Ecclefiam fimul immediate eft effîcax, ut corda incipi^ ant credere,8d fe fuftentent, agnita mifcricordia propter filium promiff a, in ea confolatione uiuificat corda, ne opprimantur doloribusinferorum.

Itaafpiciamus ueram conuerfionem,feu pocnitcntiam,8ôPaulido(ftri* nam ad ufum transferamus,in quo fiet illuftrior. Simul autem amp;nbsp;phrafis confias deretur.Quanquam funt in conuerfioneplures motus,tarnen uocabulum iufti* ficarijfîgnificat baud dubiè accipere remiffionem, reconciliationem ac imputa* tioncm iufticiæ.Hancautem ciim accipimus,fimul uiuificamur, Ideo Ezechias bæc duo coniuxit: Proiecifti poft tergum omnia peccata mea. Hoc de remiffio* ne,reconcib'ationc,Sé imputatione iufticiæ diâum eft: illud de uiuifîcationc di=« xitjEripuifti animam meam,nc periret.

Sequitur particula exclufiua,Gratis,quæ excludit noftra mérita,Sôtamen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exclu»

caufarcconciliationis moxaddica eftjcilicet, pergratiam ipfius, id eft, per mi«^ fèricordiam ,ut ad Epbefîos inquit, Dilecfti in dilefto. Et poftea fcquitur, mi* rando confilio temperatam effe milèricordie iufticiam. Rcmittit Deus per mi* fèricordiam,fedita,utfèruari tarnen ordinem iufticiæuelit.

Oinnis Icx obligat,uel ad obedientiam, uel ad pœnam, Poftquam igitur 4,tom:Pbil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homines

-ocr page 142-

83 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN E^ISTOL^M -AT)

homines faéli funt rei,ofFertfè filius ad pœnam, quæ uaîet pro alqs5quia ipfe'amp; innoccns efl: amp;nbsp;uere diligitunHoc mirandum confilium temperamentû mi# fèricordiæ Sx^ iuliidx in tota æternitate contemplabimur in Deo, ÔÔ de eo’fili# urn Dei nos docentem audiemus,amp; celebrabimus hoc mirandum fcedus,copu# latiohemdiuinæô^ humanæ naturæ,Slt;Deogratiasagemusgt; Incoari tarnen has cogitationes in hac uita neceiTe efl:*

AfïîduÔ confideremus quanta res fit, quod diuina Perfbna Ce demittit,8C ßi^ ’ alTumit mafTam noftræ naturæ,quantus amor fit in Alio erga nos,quanta mife# ricordia æterni Patris,quód filium mittit, qu^m preciofa fit hæc obedientia in fih'o,quæ horribilibus fceleribus omnium hominum anteferenda eftjiuxtadi# ótum :Gratia exuberat fupra delidlu m *

Cogitandæ funt caufsfjquare filius milTus fit, SC quare copulatac fint in Meflia natura diuina ÓÓ humana, quod Meflias non tantum fit uidima/ed

Crfw/icopM/rf.qudd filius miflus fit ab initio,ut Ecclefiam colligat,8c in ea fit efficax,ficut tioniiz, ttAtih inquit jEgo uitam æternam do eisdtem, Nemo nouit Patrem, nifi filius, amp;nbsp;cui m«z» j« chri uolet reuelare. Sint autem in confpedlu caufæ copulationis diuinac amp;nbsp;hu# ' manæ naturæ*

J, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nifi faeflum eflèt dccretum,ut filius alTumeret maflàm generis humani,

tota natura humana mox funditus deleta eflet* Seruata efl: autem, ut hie filins nafeeretur, deinde inferti ci credentes rurfus per eumuiuificarentur.

2* Cum genus humanum peccauerit,congruebat,ut pœnam lueret aliquis in genere humano, ideo filius interceflbr affumfit humana naturam, ut Pfalnio lecundo dicitur: Poflula à mc,amp; dabo tibi Gentes hærcditatem tuam.

3» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nullius creaturæ robur tantum efl:,ut fuftinere tantam iram potueritj

ideohie Redemtor Deusefl:,

4, Vt precium effet æquale,Redemtor efl: Deus,Ideo cogitandum eft meritum filifMediatoris in infinitum longe antecellere omnibus omnium ptc# catis*

J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Creatura non efi: uiuificatrix,fed ut Iohannis primo fcriptum eft,In iph’

erat uita,ideo hie Rede mtor eft omnipotens,ut uincat mortem, Ô6 reftituat fin* manæ naturæ uitam : fi'cut initió in creatione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;immediate fuit uiuificatotj

ita amp;nbsp;nunc eft uiuificator, é» Hie Mediator aflîduè interpellât pro Ecclefia, Filius autem uidet area# num pedus Patris, ficut inquit : Nemo nouit Patrem,nifi filius,amp; cui filius uo# let reuelare,

Hie faluator affidue adeft Ecelefi'æ,exaudit eam,lëruat,protegit,reddit ui# tam æternam,ficut inquit: Ego uitam æternam do eis. Ego fum uitis, uos paf mites, fine me nihil poteftis facere. Item, Sedet ad dextram æterni Patris dans dona hominibus.Hæc autem funt propriè omnipotentis naturæ.

Hæc attente confideranda funt in quotidiana inuocatione,Vt in Prophc# MeßiMtnuv^ ticis fcriptis inuocatio Meffiæeftilluftre amp;nbsp;firmum teftimonium, quodoften# dit eumefle natura Deum ,8ó omnipotentem, iuxta dida,PfaI,72. Et adora# bunt eum omnes Reges terræ. Et apud leremiam: Vocabunteum, Deus iufti# cia noftra,id eft,inuocabunt,8ô inuocatione confitebuntur efle Deum iuftidam noftram.Sic ipfè nos ad fèfè uocat,Venite ad me omnes qui laboratis,amp; onera# ti eftis, ego reficiam uos,

Ciîm igitur fit naentio particuIæ,Gratis,Primûm ftiamus excludi omnia mérita

-ocr page 143-

^MJKOS CJT7T III, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

raen'ta no fir a, 8c non foltim opera ccremonialia, fed ctiam operibus Decalo gi detrahi men'tum3amp; fimul fciamus conftitutum effc merirum filq Dei, pro^ pter quod folum recipiuntur omnes in conuerfioncjqui credunt in filium, amp;nbsp;id tam magnum eftjUt longe uincat omnia omnium peccata, Vtigitur latro in cruce,Mulier peccatrixj Manafles,SC alq propter Mediatorem gratis recipiuns tiir fidejamp; fimul uiuificantur per filium dato Spiritu fan(fiojamp; Hunt hcrcdcs ui* tææternæ,Si'camp; lofèphóó Daniel Gratis per mifericordiam propter Medias torem recipiuntur fide, ÔC fimul uiuificantur per filium dato Spiritum fandio, fiunt hæredes uitæ æternæ.Hæc exæquatio èC opponenda eft fuperbiæ,ficut dicitur,Totus mundus reus fitDeo,amp; conlblatio firma eft omnibus,qui aliquo modofentiunt molem fuorum peccatorum Jdco Dominus inquitLuce y.Non ucniuocareiuftosjled peccatores ad pcenitentiam.

Hue pertinent amp;Parabolæ de filio prodigojtem de oue que fuerat amift boediftum : Maius gaudium eft in cœlo,de uno peccatore. i. Timoth. i* Certuseft fermoomni acceptionedignusjquôd IcfusChriftusiieneritin mundum, peccatores fâluos facerc

Semper autem in conlpedu fint hæ quatuor Caulæ, propter quas neceflè eftretinereexclufîuam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;retineatur.

Prima,quæ eft principalis,ut debitus bonos filio Dei tribuatur: qudd ib^ la ipfiusobedientia fit precium amp;nbsp;meritum pro peccatis hominum, non ullius hominis opera,Ideo dieftum eft in Pfalmo ^ÿ.Holocauftum amp;nbsp;hoftiam pro pec cato non poftulafti, T une dixi,Ecce uenio,in capite libri feriptum eft de me, ut faciam uoluntatem tuam. Item, unica oblatione confummmauitSancftos,

Secunda caufà,ut conftientiæ habeant firmam con{olationem,Quia,fî rcs miffîo peccatorum pendêret ex conditione noftræ dignitatis, fieret incerta, in*# quit igitur Paulus, Ideo ex fide, Gratis, ut fit firma promiftîogt;

Tertia caufa,Vt poftît inuocatio fieri fiducia filrj Dei,non fiducia noftros rum meritorum, iuxta hæcdicfta : Quomodo inuocabuntjnifi credent. Item, Quicquid petieris Patrem in nomine meo,id eft,id agnitione amp;nbsp;fiducia mei, da bit uobis. Donee cnim corda fugiunt Deum, amp;nbsp;retinent iram fremitus ads uerlus eum, non fit uera inuocatio,

(^artacau{à,Vtfit conipedius diferimen Legis Euangelq, Habet un. Lex fuas promiftîones,Ièd nequaquam gratuitas, ut dicitur : Qui fecerit ea,ui# uet in eis.At particula,Gratis propter filium Dei, manifefte difteriiit Euanges lium à lege,

Hæc fîmpliciflîma elementadocftrinæ in Ecclefia neceftè eft omnibus fa* miliariflimè nota efle,Quare,ciim hoc loco Paulus exprefle particulam Gratis Grat'n pofuerit,breuiter hancfententiamrepetiuimus. Et in eandem fententiam ^Li* tur in Ecclefqs noftris,Sola fide iuftificamur, id eft, agnitione Si fiducia folius^,; fill) Dei ftatuente,quôd propter eum nobis dentur remiftîo peccatorum, amp;nbsp;rcs conciliatio,amp; uiuifîcatio per ipfum,dato Spiritu Iàn(fto,8d hæreditas uitæ æternæ,

Certiflîmum eft autem, dato Spiritu làndto multas uirtutes fimul incoari, iuxta diftum: Effundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæ amp;nbsp;precum : Et tarnen Propofitio uera eft, Sola fide Paulus eft iuftus : quia propter Mediates rem placet fide,non propter propriam dignitatem feu nouitatem.Particula ers go, Gratis, non excludit cæteras uirtutes, ne adfint, led excludit conditionem

4. tom: Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J jjj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Meritl,

-ocr page 144-

90 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN I STOLyfM

duditconditionem Menti, Gu dignitatis noftræ,utufitatèdici'musî Etiamß multæ uirtutes fimul funt, tarnen non funt caufæ, uel meritum remiffîonis pec# -catorum, Gu iuGi'fîcationis amp;nbsp;acceptationis ad uitam æternam»

Hæcreclèintelledailluftrant prominionemamp; beneficiaChrifti',amp;^ ab Grunt prjs confolationem SCaecendunt ueram inuocationem, qua accedimus

ad Deum fiducia filq Mediatoris Gr4w quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuniores monendi funt

de corruptela uocabuli Gratiæ, quod inters

prêtât! funt Monachi de qualitatibus infufis, ut ipfi Ioquuntur,cnm hic fine ul* la dubi'tatione fignificet gratuitam mifcricordiam. Ac fuo loco alibi de ufu uo# cabuli prolixius didum cft,

Ter redemtionemyqtu elt in CJmflo lefù.

m antea dixiflèt,gratuitam elTe miGricordiarn, mox addit commémora«’ tionem de Mediatore, ut intelligamus excludi noftra mérita, non mcri^ tum fill) Dei,Gd in illo arcano decreto de generis humani reftitutione, miran* do confilio temperatam elG miGricordiæ iufticiam,

mifericordiæ eft, qudd diuinitas non uult perire in totam æ” di£Gr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ternitatem genus humanum,ficut in tota æternitate abiecitDiabolos:Gd tameti

ci£, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut iufticiæ quoq Dei fatisfieret pro noftro peccato,ordinata eft pcena, quæeft

obedientia Mediatoris innocentis:hæc eft meritum amp;nbsp;precium, propter quod amp;nbsp;peccata noftra remittuntur, amp;nbsp;nos Deo placemus Gu accept! fumus,ciîm fi* de nobis appîicatur, ut mox Paulus de fide dicit» Et quatuor opera immenfa: miGricordiæ concurrunt, uidelicet, quóc^recipimur propter filiuni, 8d ut re=* cipi poftîmus liberrime mittitur filius, conftituitur Mediator amp;nbsp;Propiciator, idem filius efficax eft, profert Euangelium, colligit Ecclefiam, uiuifîcat cre”

dentes, poftea refuGitat ad uitam æternam,

Horum mirabilium confiliorum,amp; opcrum caufas, SC motum in totaæ* ternitate contemplabimur in Deo:nunc,ut infantes amp;nbsp;latentes, utcun^ inid^ buius docftrinæ cogitanda funt,agnoGenda ingentia beneficia Dei,ôô accipienquot; da fide,8ó gratiæ agendæ funt Deo mittend filium, filio paftb pro nobis, . refuGitato, accolligent! æternam Ecclefiam, 80 doceri 5gt;C confirmari nospeta” mus,clamemus adfiduè,Credo Domin,eGd opem fer imbccillitati meæ.Acfæ” pèrepetatur cogitatione argumentum primorum parentum, qui poft lapfum ante editam promiflîonem in Gnfii iræ De! fie ratiocinabantur:

lufticia Dei eft immutabilis.

Nos fumus rei:

Ergo deftru(ft!o eftimmutabilisgt;

Argawenf«)« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Huius argument! folutionem nulla creatura norat, Gd filius Dei interce’

nob!s,8d GG offerens ad pœnam,profert nbsp;oftendit huius argument!

G)lut!onem,amp; docetquomodocongruant miGricordia amp;iufticia» Hæcp!èamp; reuerentercogitanda funt,Vt quantum malum fitpeccatum,confideremus, Rurfusetiam, ut beneficia Dei masnifaciamus»

Quem confiituit Tiens propiciatorem per /idem in /an^^uine eins.

o^àd Pros TNtelligatur ergo in appellatione Propiciatoris, offerens pro nobis fuamcrh picidtoris. J perGiluens pœnam, èc applicans fua mérita nobis, ficut ipG Dominus

inquit : Ego me pro eis fancftifico, Hæc proprietas propria huius perfonp, quæ fola

-ocr page 145-

yMJHOS CJT7T IIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91

fola conftituta eft,ut Gt mediatrix, comprehenditur in omnibus bis appellation nibusMediatoriSjfummi Sacerdotis,propiciatoris ÔC redemtoris, nee transfer rendus eft bic bonos in ullos alios homines aut Angelos, amp;nbsp;cota hæc dodlrina fit illuftriorjCoUata hue definitione fummi Sacerdotis,quæ traditur in Epiftola ad Ebræos» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

SummusSacerdos,eft filiusDei,immediate ab çterno Pâtre müTuSjô^ orn Cefinîtiofum» dinatus ad proferendum Euangelium ad ofïerendam fuam mortem, ut eflet placatio iræ Patris, nbsp;precium pro al ijs perfoluendum iufticiæ diuinæ,amp; fèm«»

per intercedens pro nobis,amp; habens promiflîonem,quod certd exaudiatun

Hæc defînitio,8ô tota dodrina de fàcerdotio Chrifti,plena eft dulciftïma=’ rum conlolationum, quotidie cogitanda.

Addidit autem Paulus hoc loco fingulari confilio hanc particulam : Qiiem pofuit propiciatorem,per fidem in fanguine ipfius, HÏc enim de appli»* catione nos docet.

DicuntSd Papiftæ, filitim Dei Mediatorem, Redemtorem, 8^ Propicia^: Refutdtio P4, toremeHè, fed hoe ipfumpoftea delent, quia prorfus omittunt mentionem G* deijimóiubent te dubitare,an hæc beneficia filrj Dei ad te pertineant, Videlis cetan fis in gratia,ac tantum fic loquuntur : Chriftus meruit primam gratiam, id eft, occafionem merendi, ut fi Paterfamilias Gt ièruo placatus ab amico ali^: quo,poftea autem feruus placeat fuis ofticfi's,nihil deinde ibi negoci)eft illi amico.Sic Papiftæ ièpeliunt Chriftum, cum fingunt hominem poftea proprijs uirtutibus iuftum efle,non fide, non mifèricordia propter filium Dei, imputa«’ ta iufticia.

At ciim Paulus nominat hîc fidem, opponit earn dubitationi, uult uinci nbsp;nbsp;nbsp;((uiclftt

dubitationem,uult applicationem fieri fide,uult te firmiter ftatucre,quód pro«» pter hunc propiciatorem, feu propter eius obedientiam accipimus remiflio« nem peccatorum,reconciliationem, feu acceptationem, imputata iufticia pron ■ pter fanguinem Mediatoris,fcilicet,donata nobis ipfius obedientia, fic ut pron pter earn fimus iufti, id eft, placentes 8C accepti Deo. Ita fèmper manet nobis filius Propiciator,propter quem placemus ,non propter noftras uirtutes, quæ non pofiTunt opponi iræ Dei.

Habent excellentes uirtutcs,S^ diuinas adiones in fe{e,ïofeph,Elias,Ehfea us, Daniel, fed has uirtutes óó aeftiones diuinas non opponunt iudicio Dei, fèd confugiuntad Mediatorem Sd promiflam miftericordiam,8ó ftatuSt (è placerc Deo, per mifericordiam propter Mediatorem, ficut in Pfalmo dicitur: Con^ uertere Domine,amp;r eripe me propter mifericordiam tuam, Gluum me fac. Et Daniel inquit : Non in iufticia noftra exaudi nos, fed propter Dominum per mifericordam.

oflen/tonem iuflicitx.fute prepter remißionem peccatórum.

1D eft,ut declaret fuam iufticiam in remiffione peccatorum, Sc fèquitur po# •‘ftea, quód fit iuftus amp;nbsp;iuftificans eum, qui eft ex fide Icfu. Ac Paulus mox declarat,quomodo uelitintelligi uocabulum iufticiæ, cum ait,ut fit iuftus, amp;iuftificans eum,qui eft ex fidelefu,id eft,in Euangelio declaratur iufti’’ cia Dei,quÖd ipfefit iuftus,non nos , amp;nbsp;iuftè damnet peccatum in omni# bus, ficut inquit, ut totus mundus reus fit Deo. Item, Tibi foli fum peccator 8C malum coram te feci,ut iuftificeris in ftrmonibus tuis, amp;nbsp;uincas cum iudicaris, Declarat ergo Deus feft eftè iuftum amp;nbsp;damnantem peccata , deinde 8C

I üq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc

-ocr page 146-

92


(]{^OM^1SLOS CJTKT III.


Geßnitio iußi ficationii,

hoc dedaratjquód ipfè luftifîcet, Nee ipfinos iuftifîcare pofiîmus operibuskgt; gis.luftifîcetautem hoc modoipfe,fcilicet remifîîone peccatorum. Définit igitur luftifi'canonem ut infra, ciim citât didum, Beati quorum rcmiflæ funt iniquitates. luftificatio eft acceptio reminîonis peccatorum, feu réconciliât^ onis, per fidem, qua filius Dei confolatur nos 5oftendens mifèricordiam ecter^« ni Patris in uoce Euangeh), Sgt;C liberans ex morte æterna uiuificat nos jamp;dat Spiritum fandum ,ac facit nos hæredes uitæ æternæ. Sicut Iohannes inquit, Qui habet filium, habet uitam. Hac definitione confiderata intelligi poteft? non diuelli remiflîonem peccatorum, Sgt;C uiuificationem, Sed hæc correlatiuê fèhabere,Sicenim fit remiHîojCÙm fide accipitur,cogitata uoce Euangelij» Et hac fideintuente obedientiam filrjDei,iplefiliusæterni Patris,ui^ uificat credentes amp;L habitat in eis,Spiritu làndo confirmans corda. Necg tarnen fit uiuificatio aut hæc inhabitatio, nifi præluceat fides, quæ nititur obedientia filrj Dei.

^oMtidnon rum error,

Chriflut du:i f Heiter toUit pecctüum.

Sed cur inquit, Præcedentium peccatorum. Hic refpondent quidam hanc particulam adiedam eflè, ut feiamus in Euangelio non concedi licentiam peccandijlèdfciamuspeccataremitti in his,qui agunt poenitentiam,inqup bus peccatum definit regnare. Ac Nouatianihoc loco abufi funt :ciim non fe«* quatur inde, Lapfis, ß rurfus conuertantur, non remitti delida : quotiefeuneß enim fit remifRo,fit præcedentium peccatorum remiffîo:Sed hoc loco remiflîo peccatorum non tantum de adualibus delidis intclligitur, fed de remiflione adualium peccatorum ôcoriginalis,quo remiflbinhac uita tarnen morbus manet. Sed Paulus opponit hanc particulam, præcedentium peccatorunij Legi,quafidicat, Ne Lex quidem aboleuit peccatum, ièd id præcedit do# nec agnitione amp;nbsp;fiducia Mefliæ tollitur,ficut poftea dieet, Vfij ad legem pec# catum fuit in mundo, id eft, Etiam cum Lex lata eft, manierunt tarnen pecca# turn Sc mors. Tolliturautem agnitioneamp; fiducia filrj Dei dupliciter, impU’= tatione fcilicet in hac uita, quia reatus tollitur, SC perfona fit iufta, id eft, pta fide propter Mediatorem,Et re ipfa incipit renouatio in corde per filium Sc Spiritum iandum, quæ poftea erit integra in refurredione.

efl i^itur ^loriatio ?

A Ddit Epiphonema excollatione contrarq.Ciim uera fit hpc ftntentia,homi# ■^^nes iuftos eflè fide coramDeo.Sequitur nullam efle gloriationem noftramj id eft, nos non habere propriam iufticiam, leu Legis impletionem feu mcri# turn. Eft^perfpicua confirmationoftræinterpretationis,hæcipfa Antithe# fis.Si eflemusiufti impletione Legis,haberemus gloriam Sc meritum,Sed hanc gloriam SC meritum exprefle detrahunt nobis hæc dida, Pfalm 142, Non iu# ftificabiturinconlpedutuoomnisuiuens.Etlob, Vere fcio,qu0d non fitho# mo iuftus coram Deo. Et Paulus dixit,omnes carent gloria Dei, Item, ut totus mundus reus fit Deo.

Eft igiturperlpicua antithefis, Ergo cum fimus iufti fola milericordia, non babemus gloriam propriæ iufticiæ in iudicio Dei.Sgpe autem iam didum eft,has propofitiones correlatiue intelligendas eflè, per mifèricordiam propter filiumDei fumusiufti,id eft,fiducia mifericordiæ propter mediatorem, Vt Romanorum 4.correlatiue connedit promiflioncm Sc fidem, Ideocx fide oratis,ut fit firma promiflio : inquit igitur Paulus exclulam eflè gloriationem Lege fideijideft, dodrina de fide, quæ affirmât nos per mifèricordiampro# pter

-ocr page 147-

I

in.

pter Medi'atorem I'uftos efTe, Sc acquiefcit in Deo propter Mediatorem, non propter propriam dignitatem ♦ Excludi't ergo propriam dignitatem SC men^ tum.Hanc efle natiuam amp;nbsp;fimpliciffïmam enarrationem congruentem uniuer^= fæPropheticæfcn'pturæjnihildubium eftjSi'c orat Daniel, Exaudi nos non propter noftram iufticiam,ied per mifericordiam propter Dominum : amp;nbsp;Da= uid inquit, Saluum me fac propter mifericordiam tuam : fie accedamus ad Dc^ Um quotidie in inuocatione fiducia Mediatoris, non fiducia noftræ dignitatis autiufticiæ eflèntialis»

Nota fint amp;hæc rede dida fcriptorum, Auguilinus inquittTotius fîlt;î duciæ certitudo eile debet in preciofo fanguine Chrifti : Et Bafilius inquit in concionedehumilitatejPag, 388* Dicitautem Apoftolus , Qiii gloriaturin Domino glorietur, dicens, quod Chriftus nobis fit fapièntia â Deo,iufticia, fandifi'catioamp;redemtiojßcutfcriptumeft-: Qiii gloriatur in Domino glo^ rietur* Hæc eft enim perfeda amp;nbsp;integra gloriatio in Deo, quando ne quidem propter fuam iufticiam aliquis extollitur, ftd agnoftit feft carere uera iufticia, Sola autem fide in Chriftum iuftificari* Hæc congruunt cum hoc dido» Ex^ clufaeftgloriatioperdodrinam de fide:Hane opponit Legi operum , quæ eft dodrina præcipiens integram obedientiam,8C docens iufticiam eile, habere integram obedientiam, ficut infrä inquit capite lo, Moifts deftribit iufticiam quæ ex lege eft,qui fecerit ea,uiuet in eis. Nominat ergo legem operum,dodri* Lexoperum, nam legisjid eft^ipfam legem fic proprie didam, de qua alibi dicitur, Lex iram efficit. Libenter autem ufa eft illa gens nomine legis, quarefæpè generaliter prododrinajfeu pro uerbo Dei ufurpatur,ut in toto PfahllS.Beati immacula^ ti in uia,qui ambulant in lege Domini Jtem, Pax multa diligentibus legem tu« am,amp;nonefteisfcandalum. -

.Adßueramus ißitur fide iufiißcAri hominem/ine operibus. pPiphonemati adiecit Conclufionem ,in qua breuiter repetitfummam pro* ■*~^pofitionis,Slt;iterum inculcat Exclufi'uam, Nam ad hoc repetitiones con=* ducunt,ut feiat ledor non obiter earn particulam dicenti excidifte, fed ièrió 80 redeliberata uelle eumhoc,quod toties inculcat. Nec obicuritas eftindido PaulijSed uerborii proprietas retineatur.Puerile eft, quddquidam diiputät de uerbo arbitramur : Nam Græcê xoyi^o/xÉea fi'gnificat afteuerationem colledam ex præcedenti copulatione.Fides fignificat aftenfionem,qua ampledimur pro# \i/cs. miftionemgratiæ,quæinEuangeliopropter Mediatorem offertur,amp;eft fi? ducia promiftæmifericordiæ, ut hæc uocabuli enarratio iæpè tradita eft : ut Ephefi'os quarto,Paulusenarrat unum uocabulum multis: Per quem audemus accederein fiducia per fidem eius,ut PfalmusloquiturtBeati omnes qui confidant in eo.

luftificari fignificat accipere remiflionem peccatorum nbsp;nbsp;nbsp;réconciliationlujlificdri.

nem,amp; imputationem iufticiæ ièu acceptationem, cum qua fimul eft effieax filius Dei,dicit coniolationem uoce Euangelij in mente,amp; oftendit uoluntatem Patris, Sc uiuificat credentem, ac effundit Spiritum fandum in cor, ficut I.lohan,4.dicitur:lnhoccognofcimus,qu0din ipfomanemus SC iple in nobis , quia de Spiritu fuo dat nobis.Eft igitur fententia propofitionis: Afteucra-mus hominem accipere remiflionem peccatorum,reconciliationem,8c imputationem iufticiæ,propter filium Dei Mediatorem per mifericordiamgratis, non propter Legem,feu noftras uirtutes,feu opera. Ethane mifcricordia accipi

oportet

-ocr page 148-

Pl

Tide iuRipcii^ ri moMchii quid fit.

IN ETISTOL^M ,^1) oportet fide, Hanc fimplicem fèntentiam cûm uerba Pauli gignant,fimusdifci* puli fermonis diuinijô^ retineartius natiuum intellecftum uerborum.

Nihilfignificat monachis fideiuftificari,quiafidem intelligunttanttirn noticiam,qualis eft 80 in Diabolis, Adfingunt igitur hanc fynechdochen,fide iuftificamur ,fcilicet formata,dicunt doârinam initium efte,fed poftea homi* nem effe iuftum dilecftionc,id eft, obedientia quam Legi præftat. Ideo addiint

Paulo hanc particulam,fide homo iuftificatur,fcihcet formata per dilectionem. Et hocfbmm'o declarant appellationem* Vc cum anima corpori infunditur uh uit corpus,fi'c dicunt noticiam fieri uiuamjCiim accedit reliqua obedientia. Hæc imaginatio,prorfus corruptela eftjNam fides non dicitur uiua propter diledh onem. nbsp;nbsp;Eft enim motus diuinus, quo cor ex pauoribus liberatur, acquv

efcit in Deo, agnita mifericordia propter Mediatorem, definit fugere Deuin, clamat Abba Pater, nec accipit uitam à dilecftione,quac fequitur, fed eft cau^ fadilecfiionis» Ideoenim diligitur Deus,quia mifericordia propter filium promiflaagnitaeft,qui pro nobisorans,inquit,Sicdilecfiio tua in ds, qua

mediligis.

ExclufiM mos KAchii quid fit.

Corruptelem fnonachorum de iuftificaiiz cne.

Monachi Exclufiuam fine operibus fic reftrinxeruntjSine operibus, uidc«' licet, ceremonialibus amp;nbsp;forenfibus Moifh Et interea retinent hanc propogt; fitionem,opera moralia mereri rcmiffionem,hominem iuftum effe proptef opera moralia coram Deo» Hæc tota corruptela Monachorum reqcienda efti 8? conftanter hæc uera fententia retinenda eft, quam toties Paulus repetit,c»ni utitur Bxclufiua,Gratis:uidelicet,homines nec mereri remiffionem pecc^’“ torumproprijsoperibusmoralibusautalqs,nec coram Deo iuftos effe pro* pter bona opera moralia, feu propter uirtutes proprias, neq; ante renouatio* nem, netç poft renouationem in hacuita, nec habere in hac uita incegram obe* dientiam Decalogi, Ideo fupra dilt;ftum eft, Totus mundus reus fit Deo. Pfalmo dicitur: Non iuftificabitur in confpctftutuoomnis uiuens. Et lobin^ quitCap. 9. Veréfcio,quódnonfit homo iuftus coram Deo, Hæ perfpicuæ confeftîones non fic corrumpendæ funt. Non eft homo iuftus coram Deo cere* monijs, Sed eft iuftus, quia habet perfecfam obcdientiam Decalogi. In tali iiua ginatione manifeftum eftèt mendacium. Necefte eft enim fateri omnes honiu nes natos in hac naturæ immunditie,non habere fe perfetftam obcdientiam calogi. Oftenditigitur Euangelium, Mediatorem amp;nbsp;mifericordiam,ac adfir* mat homines iuftos eftè, id eft, habentes remiftionem peccatorum, nbsp;nbsp;platen*

tes Deo propter mediatorem per mifericordiam, Gratis, fide, id eft, fiducia mifèricordiæacquiefcentein Deo propter Mediatorem. Itatgaduerfuscorru* ptelam Monachorum, qui rantiim ceremonias excludunt, opponendaeftpaf“* ticula,Gratis,quæ teftatur nec moralia opera mereri remiftionem peccatorum, Nam reconciliatio neqj gratufca,necß certa nobis effet, fi penderet ex conditio* ne impleti Decalogi. Quare amp;nbsp;poftea inquit Paulus, Ideo ex fide gratis, ut fit firma promiftio.

Deinde expreffa confefti'o non impleti Decalogi opponatiir corrupte* læ Monachorum,Non iuftificabitur in confpecftu tuo omnis uiuens. Hac con* feffione pofita,manifeftum eft reconciliationem dari propter Mediatorem, non propter noftras uirtutes, accipi earn fide.Hæc eft fententia Exclufiuæ in in noftris Ecclefrjsetiam, cum dicimus hominem iuftificari fbla fide.

HÎC amp;corruptela Ofiandrica refutâda eft,qug eft fimilis fynecdoch^ mona chorum,

-ocr page 149-

M 1\ U à L 'F K 1 1 I i.

'chôrurn,’iuftiGcamur fick præparati'uè,ut fi dicas, Motus calefacit,rcnicctpræ*

paratiuê,fed poftea calore fumus calidi,Sic contcndit Ofiander d ici ^fîde iuftif

camur,id eft, fides præparat nos, ut poftea alia re fimus iuft i, feilicet Nouitate*

Qvianquam autem nouitas fequitur,amp; uerum cft,hominem fieri templum Dei

habitare Deum in conuerfis feu renatis,tamen retinenda eft baec confolatio,

quôd conuerfi feu renati fint iufti fide gratis,propter obedientiam Mediatoris,

non propter fequentem nouitatem aut iufticiam effentialem, fed propter Me^«

diatorcm* Hanc confolationem retineri neceffe eft in hoc dido,luftus fide fua

uiuet»

Intueamur uerum agoncm confeientiæ in conuerfione,8d deinceps in ma#

gnalu(fta,amp;cogitemus quae fit uera confolatio.Hîc certiftîmum eft omnesPro

pbetas, omnes fantftos ftatuere, quôd per mifericordiam Deo placeant, 8^

banc mifericordiam promiffam certam elle propter Mediatorem, 8C fidem cordim Dea niti obedientia Mediatoris,non iufticia eftentiali.Hacc manifefta funt etiam boedifto ad Epbcfîos : Per ipfum audemus accedere in fiducia per fidem in ip« fum.Etquanquam uerum eft, in ea confolatione fieri uiuifîcationem De# um accendere nouas aftiones in bominc, tarnen credens in infinitum antefert obedientiam Mediatoris bis aftionibus Dei, quæ iam in renato fiunt» nbsp;nbsp;Hæc

funt perfpicua confideranti diferimen legis 8C Èuangelrj,8C confolationes in ue# ra conuerfione,

ïgünY Legem alolemus^ ^Ißt.

(^Vr inquit ftabiliri legem ,cum iamPolitia Moifi funditus delcta fitborri* bili ira Dei C An boe non eft abolere legem Et decretum Apoftolorum, quodrecitatur in Aeftis Capite 1$. in quo exprefte pronunciatur ,Ccremonias Mofaicas non efte iufticiam de qua concionatur Euangelium,nec res necelfari# as effe in Ecclefia fili} Dei, faftum ÔC editum eft antequam P aulus banc Epifto^ lam ad Romanos fcripfit, quia decretum illud factum eft pr iufquam P aulus in Europam traiecit. Et bæcEpiftolafcriptaeftàPaulo ,cùm inurbeCorintbo effeuSedfacüis eft explicatie confideranti bæcdiâ:a,Cbriftus eft finis Régis» Item,Non ueni foluere legem^fed implere.T otalex fignificat Cbriftum,ut mas= Totulex nifcftum eft,uiftimas fuifte typos Si umbras uenturæ uicftimæ,cuius obedicntv^^^Jj^‘^*”^’ am mirando confilio Deus uoluit effe precium pro nobis,Exbibita autem üera uiâima,exbibetur id quod fignificaueranttypi,fcilicet,reconciliatio 8c iufticia per Mediator cm,quac agnitione fiducia Mediatoris accipitur »Facile intelli» gi poteft,Cbriftum finem effe Ceremoniarum, quia certè typi funt propter fi# gnificatam uiftimam.

Et totaPolitia umbra eft acterniregni feu acternæEcclefiæ» Cùmigitur Meffias exbibet æternum Regnum,cedit umbra rei fignificatæ»Et quidem om niamiraculadefenfionis ÔC conferuationis illiusPolitig funt teftimonia denen« turoMeffia»

Sedbas partes legis omitto,Præcipuè enimdcEegemoralibicdicitur, quialoquitur deEege,qug fignificat iufticiam ar guvt peccatum.Cbriftus cft finis etiamlegis moralis,quiaEex Moralis cft borribile teftimonium bCiudvLcx wwrilij cium in naturabominum aduerfus peccatum, Sc ar guit ream natur am, non li# bcrat,Teftatur ergo opus cffcMcdiatorc bc fignificat iufticiam jquamMcdia«*^]^® «xdwto. tor adlert»Flacc omnia minus intclligimus inbacnoftracaligine ,quiadcEege moralijbumanx mentes nimispucriliafomniababent ^cogitamus qualecnnqj frenum

-ocr page 150-

IN ET ISTOL

frenum efle regens externos geftus, frcmimus aduerfus hoe uinculuni) amp;:m3ÏIemus uagari opinionibus cupiditatjbus fine ulh's metis» Hæctvi” ftifiîma mala in hominum natura,non fan's agnofcimus,Pofi:ea fingimus qua^ lemcLinqj externam difciplinam eflèIegisimpletionem,amp;iufticiam»Cùmig*^ tur non fan's cogitemus, quid fit lex Dei, quare naturae hominum infita fit) quare uoce Dei repetita fit,Sc quód ad earn condita fit natura hominum, amp;aa earn reftituatur per fiIiumDei,Et quam diffimilis fit legi natura hominum.'pto pter hanc noftram caliginem dida Pauli uidentur nobis obfeura, interdunt acciditinEnarrationibuSjid quod in Prouerbio dicitur, ut fbnet AliudPes, Aliud Cithara»

Le* ïiwruliSi Non imaginemur legem moralem efie decretum fimile Spartanæ legi ds q«« twn abo^ ferreo Numo,quod non foltim mutari èC aboleri potuit,fed etiam facile amp;nbsp;com gX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mode mutatum efl:» Sed feiamus legem Dei,quæ nominatur moraliSjcffe æter^

nam amp;nbsp;immotam fapientiam amp;nbsp;normam iufticiæ in Deo,patefa(fiam rationa^“ li creaturx poftulantem, ut rationalis Creatura fit conformis Deo, amp;nbsp;dc^ Hruentem omnes non conformes. Hæcæterna fapientia Dei nequaquam abo* letur in Euangelio» Et ficut hominum natura,mirando confilio ad hanc fapiem tiam amp;nbsp;conformitatem cum Deo condita efl:,ira uult Deus reflitui nos ad banc ipfam lucem 8ó conformitatem per filiû, Ideo Chriftus dicitur eflè finis legis.fit hic Paulus inquit,Fide legem ftabilimus, quod de Lege morali fic interpretor.

* Etfiautem iudiconoftram interpretationem ueram elle, amp;congruentemcum Paulo, tarnen fateor me amplitudinem fapientiæ Apoftolicæ non làtis explica re pofle»Deploro gemens meam caliginem, amp;nbsp;doleo in hac barbarie uitæim^ pediri etiam cogitationes de tantis rebus.

XmHo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Auguftinum hac enarratione fæpè uti,Per fidem lex ftabili tur,id efi,

impetratur auxilium,ut legi obedire poflis» Hæc enarratlo ualde tenuis mult; tilaeft.Etfi uerum efl: dari Spiritum faneflum in confolatione,in qua fide acqufi efeimus in Mediatore,8ó accendi motus talcs à Spiritu fando,quails iple eftua^* men hæc incoata obedientia in nobis adhuc procul abefl; dperfedione legis» Rede dielt Ofiander,deum habltare in credentfbus,fèd fimul adhuc in homini bus magna moles efl: peccatl. Tunc cum Deus crlt omnia in omnibus, idefi) cum fulgebit in beads,in quibus non erit peccatû,ibi Intelllgemus quid fitlegis impletio,Ibi erimus iufti Deo fulgente in nobis» Sed in hac uita in tanta innP mitate fic accedimus ad Deum, ut ad Mifericordiam propter Medlatorem pro miflam confu2iamus,amp; tegamur à Mediatore,ficut in Efaia nominatur Medi^ Ffdex fripZict= ator umbraculum : Et Paulus Inquit. Per hunc audemus accedere, in fiducia, per fidem in ipfum» Sic igitur utcuntj docendl caufa dico, legem ftabiliri fide trlpliciter ♦

L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primum, confeffione ueritatis, quód fit Lex Dei iufte indicans ST dam*

nans nos,8(C quód noftra iuftlcla non mereatur reconciliationem, nec fit Legis impletio»

”• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundó,imputatlone iuftlciæ propter Medlatorem,» Quia cnlm fide ag*

nofeimus Mediatorem,amp; credimus nobls propter eum dari remlfïîonem peccatorum amp;nbsp;reconciliationem, 8d nos reputari iuftos propter ipfius obedi* entiam,fumusiufl:iamp; accept! Deo in hac uita propter obedientiamfilii,fide» Stabilitur ergo Lex, quia agnofeimus Legem non efïè inane murmur, fed pœ^ nam pro genere humano fulffe perfoluendam,amp; hanc perfolutionem nobis donatam

-ocr page 151-

C/Tn III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9Y

donatamefTe, Regula eft autem ftabiliri Su confîrmari Leges poena. Et quan* quam in hac uita incoatur obedientia,tamen adhuc procul abfumus à perfedigt; onelegis,fedreputamuriufti,ideft,habentes remilTionem peccatorum re* ' conciliationem propter Mediatorem fide. Sic habemus hoc quod lex fignifica=« bat,non noftra impletione tolli iram Dei,8ó fieri reconciliationem,fed M.edias= toris obedientiam donari credentibus, Sic Rom. $, dicitur, luftificati fanguine eiuSjfaluabimur per eum ab ira.

Tertiö,ftabilitur lex fide, iuxta didhum ad Galatas : Nos Spiritu ex fide ilU fpem iufticiæ expeeftamus, id eft, Reconciliati fide habebunt integram iuftici* am in lege fignificatam.Certiflimum eft enim in lege non tantum fignificari in coationem,quæfitinhacuita,fed fignificari perfedam conformitatem cum Lexperfeäa Deo,quæerit,cùm Deus erit omnia in omnibus, id eft, cum fefe nobis com* conformité« municabit in clariftima luce, uiuificabit nos uita æterna, Si. fulgebunt in no# bis ipfiusfapientiajiufticia lætitia , Si nequaquam fimul erunt in nobis reli* quiæpeccati.

Hoc confummatum beneficium intueamur, cum dicitur,Non ueni folue»« re legem, fed implere.Item ,leboua iufticia noftra. Et fimul feiamus in hac uita credentes habere initia æternæ uitæ,iuxta diftum : Qui habet filium, habet ui. tam .Id intelligatur ordine, Si de initio. Si de uita æterna in ilia cocleft i Ecclefia, Habet autem filium in hac uita,quifquis in uera conuerfione, credit fe propter obedientiam Mediator is habere remiflionem peccatorum, reconciliationem Si imputationem iufticiæ. Hac confolatione cùm erigitur, filius æterni Patris immediate eft effieax uoce Euangelfi, uiuificat credentem, 8c effundit in cor Spiritumfanftum, quo lætitia acquiefeens in Deo,dileólio Dei Si uera inuoca:* tio accenduntur. Hæc ftint initia uitæ æternæîfic concionatur Si Dominus, in» quiensîSiquisdiligitme,fermonem meum feruabit,8C Pater meus diliget cum,Sc ueniemus ad eum,SC manfionem apud eum faciemus.Primum iubet fi* lius fe audiri,Sc accipi uocem Euangelq.

Ita orditur fanationem à uoce Euangelq. Credentem autem diligit Pater. Explicdtio di. uide proprietatem orationis. Etfi nondum in hac uita fine peccato fumus, ta* -fi di. ^mencredensdiligitur àDeo,eft iuftus^quiaPater eum per mifericordiam pro* pter filium Medîatoremrecipit,Sc imputât ei iufticiam. Vt autem Sc natura noftra reftituatur,fimulhoc fit »Veniemus ad cum, SC manfionem apud eum faciemust æternus Pater mifit filium ad proferendam uocem Euangclq area* nam SC ignotam omnibus Creaturis,Et per hunc filium immediate colligit Ecs»

1 clcGamuoccEuangelq. Hic filius immediate eft effîcax,cùm fit confolatio uoce \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Buangelq uere adeft Ai^,SC oftedit Patrem,ficut inquit’.Nemo nouit Pattern

nifi fihus,Sccutfilius uoletreuelare.EttuncfimulPater 8C filiuseffiinduntSpi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;çy

ritum fanftum in cor credentis, Datur enim Spiritus famftus per filium, eum uoceEuangclq fit confolatio. Et nota fit fententia Athanafq,ln quocunqj dici# pufli«. tut effe Spiritus fan€tus,ibi eft per Verbum. Qttare SC infra fit uttiufq^ pctfo* næmentio ,Romanorum S.capite’.Siquidem SpititusDei habitat inuobis.

Item,Si Chriftus eft in uobis : Et ipfe inquit: Ego fum uitis, nos palmites, Qui manet in me, SC Ego in eo. Vere ergo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filius Dei adeft in credentc, 8C eft

cfficaxuoceEuangelq. Sic Sc adEphefiostertio diftum eft ,VthabitetChris ftus pet fidem in eordibus uefttis.

Hæc immenfabeneficia NVediatoris omnia compleftitur P aulus cùm ins

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;V. tow. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftttit

-ocr page 152-

98


IN ETISTOLJM


legem fide ftabilimus , uidelieet amp;nbsp;imputationeiufticiæ SC præfèntia I m^w jit. credentibus^qui SiC in hacuita accendit noiiam lucemjamp;^ nouos motus in cordibus,ôC poftea dat uitam æternam,in qua iufticia Dei, fignificata in kgCj erit in nobis integra,quæ dcfcribitur bis uerbis in lege.Diligas Dominum De* urn tuum ex toto corde,ex tota anima amp;c. Ac in qiiotidiana inuocationecogi^ mus de his maximis rebus,de omnibus benefieijs filf) Dei ordine, quód mifliis fitjUtcolligatæternam Ecclefiam,quód uere adfit amp;nbsp;fit effieax uoce Euangdib qudd propter eum æ tern us Pater recipiat nos, nbsp;nbsp;fimul adfit in nobis, 8c udit

nobis miieris opitulariamp;Luereperfilium det Spiritum ianefium, ut gubernct nos.Hæc beneficia cum petimus,tunc fit hoc quod Paulus hic inquit,Legem fi* de ftabilimus, quia hæc uera inuocatio eft initium nouæ obedientiæ.

Simul autem cogitemus communem do(firinam,qu0dPerfonafitiufo fide propter Mediatorem in hac uita, etiamfi adhuc natura noftra ualdêdiflï’’ milis eft legi Dei. Hane fidem praelucereoportet nouæ obedientiæ.Deindefev t'icoelur^ endum eft etiam,quomodo incoetur placeat Deo noua obedentia. Incoa'* p/uccdf. £ur,quia uere habitat Deus in corde credentis,8ó placet Deb,quia perfona pro” pter Mediatorem fbla fide placet,ôé credit banc ipfam obedientiam Deo place” re,non quia legi fatisfaciat,ftd propter Mediatorem, qui eft fummus Saeerdos adfidue pro nobis interpellans* Quanquam igitur propter ingentem infirmi” tatem noftræ naturæ in hac uita,hæc incoata obedientia ualde languida^ fqualida eft,tamen illo modo,ut didum eft,placet Deo, nominatur Iufticia Si. Sacrificium.

Fit magisperfpicua hæc tota doftrina,ciim pie cogitatur in quotidiana inuoeatione, in ueris doloribus exercitqs conuerfionis, in quibusipfi tus piorum réfutant etiam furores Monachorum Antinomorum.Moriachi fidem non intclligunt aliud, nifi noticiam hiftoriæ ,amp; iubent homines iempct dubitarc an placeant Deo.Poftea fingût opera fua eftè impletionem legis SC rac rita uitæ ætcrnæ,amp; multos errorcs cumulant,quorum falfitas conlpicicur AntinonMiregt;y^-jpÇjg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Refutanturamp; Antinomijlentiuntenimpijftiridi”

^^h^^’i^Irintinpocnispublicis amp;priuatisiram Deiiuftam, quæeft legis cxecutio,amp; fatentur idem quod Propheta inquit:Propter iniquitatem ^r ripis homines.Non cogitant legem,iudiciû Dei,iramDei,inania uocabulaeile.

Intueamur ergo in ledlione Paulina ueram conucrfibnem,non quid auda cifilme fingant Epicurei, qui funt Z^ntinomi, nec quid fimulent Monachi ,qui iaditant fe legi Dei obcemperare aut etiam fatisfacere,imó perfeétosefle, cum reuera mentes fint Epicureæ derideant Deum, hanc fimulationem ad quæftum conférant»

canif/ error Magis eft irnpudeus etiam Cynicus in Auftria, qui recèns renoiiauit fcri” deperfeil.onc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jg pcrle(ftione,Nominat perfedtionem Monachorum mendicita”

temjquam Ccic aucupium eftè arciGciofe inftituturn,non tarn ad paftendum uen trem,quam ad potentiam quærendam.Sed te fili Dei Domine lefu Chrifte,qui uerè colîigis æternam Ecclefiam uoce Euangelq oro,ut ueritatem tuam illuftres reprimas omnesimpiorum furores.Tuuides quanta fit rabies, amp;nbsp;poten” tia hoftiu.m ueritatis, Te fupplex obteftor propter tuam gloriam, ut ueritatem tuam illuftres,ôz nos gubernes,amp;S in nobis accendas augeas lucem tuam, 8^ deleas mendacia amp;nbsp;blafphemias, quas Cyclopica prophanitate contra te multi dicunt defendere conantur.

-ocr page 153-

III,

Vt autcm hoc loco Paulus înquit, fide legem ftabilimusjiïa inqui't Do« soiMcrekgew minus, Non ueni fbluere legem,led implcrc. Græca phrafis cdTivamp;pvo/xop, quod fignificat, non tantum delidum admittere contra legem,fed ipfam legem abolere, utciim dicimus, Cicero Conful aboleuitlegem Agrariam» Adfirmat igiturDominusnofterkfusChriftusjlè non uenifleut legem aboleat,fed ut impleat»

Impletautem quatuor modis. Primum propria obedientiaquæeft inte# chriftnsim^ gra, Secundd deriuando in lefe pccnam, quam nos legi debuimus. Adeo enim unit Deus ratam efle legem fuam,quae eft eterna ßpicntia norma iufticiæ in ipfo,utquanquam per milèricordiam recipit homines, tarnen ita fitcopulata n. iufticia,utlegilatisfieri8ó perlblui pccnam pro nobis uoluerit, Hic cogitent Antinomi, fi non funt Epicure!,quid fit lex, amp;nbsp;quare uoluerit Deus eflè ratam, cum non receptum fit genus humanum, nifi filius pro nobis pccnam foluereu Hoc mirandum confilium,legis autoritatem,iufticiæ nbsp;milèricordiæ tempera«

mentum,amp; magnitudinem amoris in filio Dei erga nos,amp; in æterno Pâtre er^ ga filium amp;nbsp;erga noSjin ilia æterna Academia contemplabimur. Nunc tarnen uult Deus nos huius lapientiæ prima elcmenta diftere, Fateor de tantarum re« rum magnitudine mcam orationem longe tenuiorem efte, qudm eftè debebat, Sed tarnen qualicunc^ clamore fignifico indignationem aduerfus Hypocritas, Monachos,amp; Antinomos, qui de lege Dei fcurriliter loquuntur*

Ciim autem fignificat Dominus ft pro nobis legi Dei pœnam perfoluere limul compleftitur doftrinam de remiflione peccatorum,8ó de reconciliatione, de imputationeiufticiæ. Quia enim pccnam pro nobis perfoluit, amp;nbsp;nobis pla^ catiram ætcrni Patris,donantur credentibus propter ipfius lacrificium, remift fio peccatorum,reconciliatio,impiitatio iufticiæjuiuifîcatio per filium amp;nbsp;Spirft turn fandum, Sc donatio uitæ æternæ»

Tertiô implet filius Dei legem Effècîione ftu reftitutione in nobis. Adeo enim uult Deus ratam elft Legem, ut ideo filium miftrit, ut amp;nbsp;pccnam pronos« bislueret,8ó reftituat in nobis obedientiam ftu conformitatem cum i£lb, quæ quidem in hac uita incoatur. Sed in Ecclefia ccclefti erit integra, cum ©eus erit omnia in omnibus beatis.

Qyartó,Implet filius Dei Legem Moralem, docendo, ftu ftnciendo,ftu iin, repetendoDecalogum. Etfi enim non eft milTus utfit Legis conditor, Nam Lex anteainitid fuit infita rationalibus creaturis,amp;pofteaftmper in Eccles naciiumitusrepetitaeftjamp;TquideminloIa Dei Ecclefia lemper Lex line cor« tegra. ^^ptelis retent'd eft: tarnen ipft earn repetit, amp;nbsp;teftatur hoc elft indicium Dei, arguens peccata,amp; oftendens ueros cultos, amp;nbsp;earn enarrat, amp;nbsp;detergit Phari« fticasfordes,quibuslegemSd tunc amp;nbsp;omnibus temporibus Hypocritæ cor^ rumpunU

CAPVT nil.

er^o dicemus inuenijje ,Abraham patreni noflrum fectmdum carnem?

quarto capite incoatur Confirmatio propofitionis,fumta ex exemple Ä« ^fopoßtionis brahæ primo dido,in quo exprelft fit mentio iufticiæ fidei.Vult enim Pau ^’softenderedodrinam in Euangelioproponi non ignotam ueteri Bcclefiæ, rophetarumSc Patrum, ftdunam perpetuam 8C conftntientem uocem elft atrum, Prophetarum, Chrifti amp;nbsp;Apoftolorum ficut ipft Dominus inquit:

Abraham uidit dicm meum öd lætatus eft»

4, tow; Phil:

K q Etfi

-ocr page 154-

loo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN E^ISTOL^M

Argument. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfi autem hæcconfîrmati'o tota nafciturex djélo illo, crcdidi't Abraham

fon^rnunh«« □eoSóc, tamen quia circumftandarum exph'catio gignftmulta argumenta, ‘“■^‘^•^‘^“diftribuemuseam j'nhæcquincg argumenta, quæ fint in confpelt;fiu,5d ut nos de doólhna confirment, amp;nbsp;in quotidianainuocatione ëgt;C conïblatione exufó tent fidem,quia-non poteft fieri inuocatiojiifi præluceat hæc fides, quod red* piamur SC exaudiamur propter filium,amp; quidem propter obedientiam filij*

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J^GEMEKTrM.

Abraham non fuit iuftus propter opera coram Deo, fed fide. Ergo ncc cæteri funtiufti propter opera,fed fide. Valet confequentia,Quia Abraham ut exemplum docln'næproponitur. Antecedens probatur ex ditflo : Credidit Abraham Deo.

luftificatio eft imputatioiufi:iciæ,qua Deus per mifericordiam nos red* pit amp;nbsp;uiuificatjNon I'gitur fumus iufti noftris operibus aut meritis,

TE^l^TirM.

luftifi'catio eft remiftio peecatorum,qua Deus nos recipit uiuificat propter Mediatorem, èC per eum, Igitur non fumus iufti noftrfs operibus aut meritis.

Abraham eft fide iuftus ante circumcifionem, Ergo non eft iuftiis dr* lt;umcifion€.

Oportet promiftionem gratiæfèureconciliationiseftècertam.

Promiftio pendens ex conditione Legis fit incerta, quia Lex irameffidt, IgiturjPromifTio gratiæ non pendet ex conditione legis, fed gratis datur, amp;fide accipiendaeft.

Si enmi u^braham ex operibus

ORimum exprefta affeueratio in textu confideranda eft^qudd aperte affirmât Paulus, Abraham non fuift'c iuftum coram Deo propter opera fua, ficut flipra didtumeft:Exoperibus Legis non iuftificabituromniscaro.Et nihil dubium eft compledti Paulum opera moralia, Nam Abraham antcceffit po litiam Moifi annis quadringentis nbsp;nbsp;triginta uel ci r ci ter.

Deinde confidereturaccommodatiodidti : Credidit Abraham Deo, imputatum eft ei ad iufticiam. Alibi citât hæc diefta: Iuftus fide fua uiuct.Item, Qui credit in eum non confundetur.Hic autem récitât primum dictum,in quo exprefte fit mentio fidei. Vult enim Sf hoc oftendere, non afferri nunc dodri* , ham ignotam Ecclefiæ Patrum amp;nbsp;Prophetarum, fed eandem in uera EccIcHa dodtrinamde iufticia femperfuifte.Vt autem accommodatioredeintelliga* tur, cauillationes refutandæfunt, quæopponuntur,quarum prima hæc eft.

C^EILL^TIO aduerfariorum.

Aduerfarq dicunt Paulum abuti hoc dido, quia ibi dicitur de fide expe/ (ftante pofteritatem, At Euangelium loquitur de fide agnofeente Chriftum cru cifixum amp;refufcitatum,8óaccipiente remiffionem peccatorum, Ergo de alia fide Moifès, de alia Paulus loquitur,

Refpondco,

-ocr page 155-

/Y U Ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loi

Refpondeo,de omnibus exemplis in quibus laudatur fides jUt Gedeon, . Dauid,credunt Deum ipfis præliantibus afFuturum efTe: Btiam ciim res extern i,‘^‘dcbet pfl na petitur expedatur/emper tarnen oportet prælucere banc fidem,qua acci^ lucere fides pitur reconciliatio propter Mediatorem,iuxta dicflum, Nemo poteft uenire ad «ternw, Patrem nifî per Filium, Item Rom.j.Per hune habemus acceflum fide,Semper igitur primum amp;nbsp;principale obiecflum fidei eft Deus non iralcenSjfèd propter filium nos recipiens,amp; prima luéta eft. An Deus uelit te recipere,

Cum^ iam credimuseum efTe propicium,poftea expeftamus ab eocætelt; ra^beneficia,Gedeon,Dauid no poftènt â Deo petere uel cxpeclare uilt;ftorias,ni fî prius crederent fe receptos eftè èc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deo.Sciunt autem ex promiflîone,

quôdrecipiantur homines per miftricordiam propter Mediatorem, iuxta dp

In lemine tuo benedicentur omnes genres» Et fîcut certum eft Ecclefiam colligipropterfiliumjitanoruntlancfti amp;nbsp;promiffîones bonorum corporalis um traditas efte propter filium, quia Ecclefiæ neceflaria funt, Ideo 2, Corin, dicitur, Omnes promiftiones in Chrifto ratæ funt»

Difeernantur ergo obiefta fidei: primum amp;nbsp;principale eft Deus propicis us propterMediatorem,Poftea poftunt accedere alia externa obieda, Vt Abra ham petit protedionem inter impias genres,petit pofteritatem èC ebnferuatios nem Ecclefiæ, Denies in quotidianainuocatione finguli multa compledimur, fed uno amp;nbsp;eodem modo ad Deum accedunt omnes fandi,fcih'cet,Credences Deum efle propicium propter Mediatorem,ficut iple Dominus inquit ; Quic* quidpetieritis Patrem in nomine meo, dabit uobis.

lam confiderentur uerba Textus: In capite i2.Gene.dicit Dominus,Bene dicam tibi. Item, In te benedicentur omnesgenres. Poftea in capite i;» diciturî Noli timere,ego protedor tuus amp;nbsp;magna merces ualde. In his dulciflimis pro* luifiionibus manifefte oftenditur reconciliatio, Et norat Abraham primam promiifionem,Semen mulieris conteret caput ferpentis. Et quidem feiebat hac promiffi'onemjiam reftringi ad fuam pofteritatem,quia didum erat : In te be^ nedicentur omnes genres.Accipit igitur fimul amp;nbsp;promifti'onem reconciliation nis,8c feminis benedidi,8ó pofteritatis,id eft,propagandæ Ecclefiæ.

Haspromiftiones cum fide accipiat manifeftum eft,eandem eflefidem An ridesAlrdh^ brahæ amp;nbsp;Pauli,omnium fandorum in uera Ecclefia accipientem réconcilia^ owzii«»» tionem propter Mediatorem.Ideo amp;nbsp;Dominus inquit: Vidit Abraham diem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

meum,id eftjagnouit in promiftione Mediatorem amp;nbsp;fiducia Mediatoris accen pit remiftionem peccatorum, amp;nbsp;liberatus eft ab infen’s amp;nbsp;ab ira Dei. Credidit Abraham Deo amp;c.

Hæcrefponfio uera firma eft,ficutamp;f experientia teftatur in omnium piorum cordibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

Idem textus in Moife oftendit,quid ibi nominet fidem, uidelicet non tann tùmnoticiamdeDeo, qualiseft in Diabolis, uel in Ethnicis, quód fit Deus, qudd fit conditor mundijfapiens, uerax, iuftus, caftus, poftulans obedientiam congruentem ipfiusfapientie uoluntati,amp; iudicans ac puniens inobedientes, Sicut Latomus Louanienfis mquir,Non aliam fuifte in Abraham fidem,quam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7°*^

qualis fuit noticia in Cicerone aut in Xenophonte» Sed hie textus in Moiie tea recitauit promiifiones.In te benedicentur omnes genres. Item, Noli timere ego protedor tuus amp;c.

Cum igitur inquit, Credidit Abraham, necefte eft hoc referri ad præce#

dentes

4. tom: Phil.

-ocr page 156-

102


IN nbsp;nbsp;ISTO LJM


dentes promi'ffioneSjNam SC fidcs eft aftenti'n omni uerbo Dei patefaifto.Qua vides nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rc neceftario èc manifeftê ièquitur fidem Abrahæ non tantum fuiftè noticiam

‘ hi(ioriæ,fe(i etiam noticiam aflenfum, quo promiflîones amplexus eft. Non lóquuntur Moiiès amp;nbsp;Paulus de mutilata fide,quæ eft tantum noticia hiftoriæj fèd de bac fide,quæ eft hiftoriæ 8ô promiftîonum noticiajamp;S eft aftènfus ac fîdu* cia,qua promiiîîonem amplecftimur SC corda acquieftunt in Mediatore pro’’ mifto,{èu in Deo promittente propter Mediatorem,IdeoôdPaulusmoxin hoc capite promjftionem fîdem copulat, ut oftendat Ce de ea fide loqui, quæ promiflîonem accipit, qua Deus propter Mediatorem omnibus credentibus promittit remiflîonem peccatorum, reconciliationem, imputationem iufticiæj fandifîcationem per Spiritum fandum uitam æternam,

Cùm igitur perfpicuum fit,quid Moiles èC Paulus nominent fidem/efui’ ratio cauillationumjquæ obfjciuntur manifefta eft^quales funtgt;

Dæmones creduntSônonfuntiufti,

Non ipitur iuftificantur homines fide. Item,

O

Nulla natura eft iufta fola noticia,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fides eft tantum noticia,

Refutritio drt gumentorunt

Qbijcinn= tur.

vides Diettios fiUfii mutilatn.

vides ^uid,

Nemo igitur fide iuftuseft. Item, Fides eft opus, Etgo, Operibusiufti fumus.

Harum obiedionum explicatie déclarât uocabulum fîdei, Nec fîngimus præftigias aut fubtilitates, fed illuftramus natiuam uocabuli fi'gnificationem in fermone Prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum, Eft igitur refponfio ad primamob^ îedionem,

Dæmones credunt, fèd mutilata fide, id eft, tenent noticiam hiftoriæ, Si feiuntfilium Dei horribiliiudiciopuniturum eftè omnes Diabolos,nequa^ quam autem amplecftuntur promifTionesjnon ftatuunt fibi remittipeccata, Ideo furenter oderunt Deum Ôd Chriftum,ÔC fentiunt pccnas,ôd metuût triftio res cruciatus. De hac fide no loquitur Paulus.ciim inquit,luftificati fide pacem habemus erga Deum,Sed de fide,quæ non folum eft noticia hiftoriæ,fed etiam promiffionem ampleditur, eft fiducia acquiefeens in Mediatore. Ideoufita# ta apud nos definitie eft: Fides eft aftentiri omni uerbo Dei nobis tradito, aflt;ß ita Promiflioni gratiæ,amp; eft fiducia acquiefeens in promiffione, id eft, in Deo promittente propter Mediatorem.

»y E CrN EM EME N EEEÎ,

Nulla natura eft iufta fola noticia,

Ergo,

Fides eft tantum noticia, Non fola fide fumus iufti.

eUfidu^ Refpondeo fimplicitcr,Nego Minorem,Nam ut antea didum eft,Fides, quæ aflentitur promiflioni non eft tantum noticia,fèd eft fimul fiducia,quæ eft - motus d Spiritu fantfto accenfus, quo uóluntas amp;nbsp;cor uiuificantur lætifican^ tur,ut acquiefcant in Deo propter mediatorem.’ut ciim audit Dauid abfolutio* nemcDominus abftulit peccatum tuum:non tantiim in eo noticia eft huius pro pofitionis,feduoluntas Sd cor oftenfo hoc bonorurfusexfummisdoloribus ex inferis emergunt,Sicut dicitur,Iuftificari fide pacem habemus. Et Ezechf as inquit, Tu autem eruifti animam rneam ut non periret, proiecifti poft ter* gum tuum omnia peccata mea, Sic oftendit Paulus quos motus compledatiir fides,

-ocr page 157-

^üMJKos cjîrT nil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103

fîdeSjCÛminquitîPer hune audemus accedere ni fîducia per fîdem ipfius. Ibi oftendit fîduciam amp;nbsp;accelTurn ad Deum in hac fide comprehendi',de qua loqui^ tUfjEt necefiè eft hæc comprehendi, quia de ea. fide dicitur, quæ aftèntitur pro*' miiïîoni. DicTtum eft autem fuprd hanc fideni, qua homo iuftificaturjaflèntiri promiftîoni:Eft igitur Sc fiducia in uoluntate amp;^corde acquieftens in promiflî* one,id eft, in Deo promittente propter Mediatorem*

TE^I^TirM

Fide iuftificamur.

Fides eft opus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ergo,

Operibus iuftificamur.

Refpondeo,Simplex 8c uera explicatio eft, qua omnes medioen'ter do(fti in noftrisBccIefijs ftmper ufi funt,uideh'cet has propofitiones.

Fide habemus remiftionem peccatorum, Fide iuftificamurJ

Nequaquam fie intelligi,propter hoc opus in nobis, {cilicet , credere,ftit propter dignitatem huius open's, habere homines remiftionem aut iuftificarn Nam Paulus uniuerialiter hoc unit, Homines gratis propter Mediatorem ha!» here remiftionem, amp;nbsp;efte acceptos Deo, non propter ullius open's dignitatem in nobis,fine fiat noftris uiribus,fiue Deo mouente corda. Sunt amp;nbsp;hæc opera à Deo in nobis accenfa,dile(ftio Dei,patientia,caftitas.Sicut autem non habemus remifiionem propter hec operajita nec propter fidem,quatenus eft qualitas,feu opus in nobisjied quia fide agnofeimus Mediatorem, amp;nbsp;beneficia eius adplica^ ri nobis oportet fide,cogitata uoce Euangeli), Refpondeo igitur ad Maiorem; ficut ufi'tate dicimus, Fide iuftificamur:

Hæc Propofitio correlatiue intelligenda eft,quafi dicatur,per mifericordi am propter Mediatorem iuftificamur, quern tarnen fide agnofei ôôadplicari^^^/“^^^^^^* nobis eius beneficia fide oportet. Eft ergo ftntentia in Maiore, Propter Chri^ intelligatur ftum habemus remiftionem 80 fumus iuftfiid eft,accepti. Non igitur fèquitur Conclufio, quod propter opera fimusiufti. Sic ciimiiiEfaia dicitur : Noticia ferui mei iufti,iuftificabit multos: non intelligatur, credentes propter dignita*“ tern fidei placere:ftd ideo fic loquitur Propheta,quia agnofti Mediator? Sófide adplicari eius beneficia oportet. Anteaenim dixerat:Liuore eius fanati fumus»

Hæc breuiter diefta funt,ut uocabulum,Fides,leu credidit,fit perfpicuum.

Nunc fequuntur cætera uocabula,Imputata eft ei iufticia, Sic enim Hæbrei gunt,id eft,Cogitata ftu décréta eft huic,qui antea reus erat,iufticia,id eft,remif fio peccatorum, amp;nbsp;acceptatio diuina amp;nbsp;hæreditas æternæ uitæ amp;nbsp;iufticiæ, cûm credit promiftioni, Ac citât Paulus hoc didtum, quia primum exprefte dicit, Quomodohominidecernatur iufticia fine conditione. In lege enim tanttim conditionales propofitiones fiint, Maleditftus qui non manet in omnibus amp;c» Addit igitur declarationem, quôd imputatio fit gratuita, uidelicet qudd Deus hune credentem cogitet feu décernât efte iuftum fua mifèricordia, etiamfi non * eft in eo impletio legis, quam Deus adprobaret ex debito, fi adeftet. inquit igi^ tur: Merces datur ex debito,id eft,Vbi eft reipfa legis impletio,Deus,qui eft ta lis,approbat earn ex fua iufticia.

HÎC diftant iuniores uocabula debiti 8^ mcriti Correlatiua efte.Cum Mo Deiituttt amp;-nachi dixerunt, Contritus habet mérita de condigno, hoc uoluerunt, hanc obedientiam eftè iufticiam,quam recipiat Deus ex debito amp;c» nbsp;nbsp;Vt igitur hic

K iitj Paulus

-ocr page 158-

lo^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/N ET ISTO L

Paulusrerjcitdebitum,ltafci'amusrer)cimentum remiffioni's peccatorum 8^ uitæ æternæ,

Confih'um PauH diHgcnter confiderandum cftjdeo citât diélum in Gene fi de fide,quia ibi exprefle 0Ó fine conditione fit afièueratio, SC reuelatur exprefi (b teftimonio,quôd credens fit iuftus.Hoc opponit Iegi:quafi dicat,nufquam k gimus pronunciari aliquem iufi:um,quia legem impleuit,ièdlexièmperaccu* fat homines. Ergo non fumus legeiufti, Retinenda eft igitur hæc konfolatio Abrahæ diefta, quôd fit iuftus fide*

iwpMWfioeÄ Çommoratur autem Paulus in declaratione imputationis,utoftendat remiffionem peccatorum , ôd reconcihationem,fen acceptationem propter Mediatorem.Adiungit igitur divtaPfalmi: Bead quolt; rum remifiæ funt iniquitates nbsp;nbsp;nbsp;Beatus uir cui non imputauit Dominus peo*

catum 8ôc*

Récitât Paulus antecedens, fed fiet accommodatio magis perfpicuaiCi'm confèquens attexitur, Videlicet,Cùm nemo aliter fit beatus,id eft, iuftus feu aclt; ceptus Deo,nifi peccata remittantur,tegantur amp;nbsp;non imputentur,manifeftèfe^ quitur,neminem in hac deprauata natura fatisfacere legi,neminem lege iuftum cflè,amp;in omnibushærere peccata,quia propter Mediatoren! remittunturere« denti.SitautemPfalmus ille totus notiftimus,quia dodlrinam necefTariani SC dulciftîmam confblationem continet.Cum enim didicimus zx eo Pfalmo, amp;nbsp;ex hac integra Pauh doftrina,qudd hoc modo tantum Sc non aliter homo fiat iuftus, id eft,acceptus Deo, Cûm crédit fîbi remitti peccata propter Mediae torem, gratis,quod uelit Deus hanc fuam mifèricordiam agnofci,amp; confph ci beneficia filq,ficut clamat, Ofculamini Filium, Bead omnes qui confidant ineo : ampliftima confolatio nobis proponitur, quæ fuftentat nosin conucp fione, ne mergamur in defperationem ÔC exitium, fed accedamus ad Deum hac fide*

cabulorum“°‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nominatut remifliopec^

pfalmi 31. catorum,quæ eft defihere iraCd peccatis,feu præteritis feu præfènîibus.Deinde tegi peccata eft Mediatorem eftè umbraculum,ne effundatur in nos ira Dei. Et propriè dicitur,Tegi peccatum, quod adhuc adeft in renatis * Etfi enim eft pec^ catum,amp; dignum æterna pccna,tamê tegimur per filiumDei,ficut dicitur,Non gratia. Et quanquam intelligit Pfalmus tegi peccata,quo ad pœnam æternam, tarnen ftiamus fie etiam ea tegi, quo ad pcenam corpora^ lem,iuxta diefta: Mifèricordia domini,quôd non confumti fumus. Vultenim iwpuai^r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuperftitem eftè Ecclefiam.Non imputari peccata intelligituretiatn SCde

præteritis amp;nbsp;de præfèntibus, ôô eft non cogitare, non decernere, quôd ille cre^ densfitpuniendus æterna pœna,quanquam antea deliquit,80adhucfuntin eo fordes.Latini dicerent,non exprobrare ea, non aceufare hominem tanquam oh'eÆo. j-eurn pœnæ æternæ. Sed hîc ufitata obiedîio recitanda eft, quare Paulus citât didlum de remiftjone,amp;f non adiungit dicla de operibus,Beati mites,Bead mP fèricordes.Refpondco,Quia fèmper diefta de laudibus operum funt Synechdo* chc.Laudanturenim in his,qui funt reconciliati fide,iuxca di(fta:Rom.I4.Omlt; ne quod non eft ex fide peccatum eft. Rom. 3. Legem ftabilimus fide. Vniuer* faliter igitur in laudibus operum prius intelhgatur fides prælucens, quæacch pit remiffionem peccatorum,5d reconciliationem gratis propter Mediatorem. îdeo hcc difta hoc loco non citantur,Quia bona opera fequuntur in iuftifîcatis, non iuftificant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pau#

-ocr page 159-

MJKO s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iQS

Paulus autem hïc quæric non quomodo poftea opera fiant aut placer ant,fed quomodo Perfona fiat iufta,id eft,accepta Deo,uidelicet remiflione pec catorunijdeo diifta de remiflione citat, quæ non funt Synecdoche, quia gratis propter filium recipimur,amp; hæc remifîîoanteceditbona opera»

Addenda eft amp;nbsp;hæc admonitio» Ofîander interpretatur hæc uerba î Im«' putata eft ei iufticia,hoc modo,id eft,transfufa eft in eum diuinitas Etfi autem .j^puaa t/i Ueriflimum eft,in remiflione peccatorum Reri renouationem, câm audita uoce ci iuftiàa. Euangeli) in corde perterrefaefto Filius Dei hanc confolationem dicit, Remit« tuntur tibi peccata,Et dat Spiritum iancftum : Tarnen aliud eft loqui de ilia re« nouatione,aliud de cauß,propter quam Perlbna prius accipit remiflionem pec catorum,ö^ fit accepta, feu de modo quo accedimus ad Deum»

Sicut autem infra dicitur,propter obedientiam unius conftituuntur iudi multi: Ita hic intelligamus imputari nobis obedientiam Mediatoris, propter quemhabemus remiflionem peccatorum amp;nbsp;acceptationem, Ideo amp;nbsp;hic Paulus citans Pfalmum,Beati quorum remiflæ funt iniquitates amp;c. Oftendit Ce loqui de imputatione,qua nobis propter Mediatorem peccata remittuntur,öif qua Perfona accepta eft. Ideoamp; poftea dicit. Fides imputatur ei adiufticiam,fcd propter Mediatorcm,8cilla fides, quæ nititur Mediatore petens amp;nbsp;accipiens remiflionem peccatorum. Ac uniuerfàliter fie docent Prophetæ,Accedenduni efle ad Deum fiducia mifèricordiæ propter Mediatorem, ficut Daniel inquit: Non in iufticia noftra,fed in mifericordia tua propter Dominum exaudi nos. Et Pfalmo Saluum me fac propter miftricordiam tuam.Et Exod : Domina« tor Dominus Deus miftricors.

EtRom.ç. Perhunc habemus acceflTum ad Deum.ïtem,Nemoperucnit ad Pattern, nifi per filium.Et tarnen uerum eft,ut toties diximus, Simul in hac remiflione filium Dei dare nobis de Spiritu fuo, fed non obfturandum eft me« ritumChrifti,nccabducendæ funt mentes ab hac unica confolatione in Euaiii* gelio propofita,quæ afflrmat,rccipi 80 placere credentes propter Mediatorem, ficut fuprd dixit: Quern pofuit propiciatorem fide. Rctineatur autem aduerfus multascauillationes hæc admonitio,ci)m in uocabulo iufticiæ fatendum fit,eP ft hanc relationem acceptationiSjUeceffe eft intelligi nos iuftos, id eft, acceptos reknodcceJ efle propter Mediatorem Deum nbsp;nbsp;hominem, amp;nbsp;non intelligi iufticiara tan« pMionii.

tùmdediuinitate,

Imputatumeß enn-^r^eputio.

Iufticia imputata eft antecircumcifionem,

Ergo Circumcifio non eft cauft,propter quam Abraham eft iuftus.

Confequentia manifefta eft,quia effeeftus non antecedit cauftm tempore, Circumcifus eft autem Abraham anno ætatis fiiæ 99. ctim antea uocatus eflet ex Haran 7Ç. Sunt ergo anni ab ea uocatione ad Circumcifionem 24,

In hoc argumento continetur doeftrina de fignis ftu facramentis,ut ufitate nominamuSjamp;L doeftrina de bonis operibus. Abraham non eft iuftus propter opus, quod quidem d Deo mandatum erat : Ergo nee nos fumus iufti propter operajfed placent Deo bona opera in his,qui iam fide iufti funt,Etiamfi hærent adhuc in eis reliquiæ peccati, ut alibi copiofius dicitur.

Nunc de Sacramentis dicamus. Paulus infigni uerbo ulus eft, nominat hunc ritum fîgillû iufticiæ fîdei.Hîc primùm confîderent diftentes,quæ fint ufî

tata

-ocr page 160-

io6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN EfISTOLJM JS)

tata hominum lïidici'a de talibus ritibus. Homines exifti'mant tales ritus aut eiïè (îgna profeffîonis externæ feu diftindionis inter homines, hcut Toga dif cernebat Romanum à GræciSjautefleanegorias tantum de noftn's operibus, Sic Anabaptiftæ uniuerfàliter docent Änabaptifmum,quem habentjcflè diftin ô:ionemfi.iiccctusâcæterishominibus,Deinde eße anegoriam de paticntia, quæ commonefaci'ateos uelut in fludus mergûCcenam Domini dicunt eiïefœ dus mutuæ beneuoîen tiæ, fieu tfem per apud omnes gentes communis menfaiu it fignum amiciciæ.Tales funt humanæ interpretationes de Sacra mentis : qui® bus etfi poftea fuus locus erit,tarnen alia principalis interpretatio prins tenen« da eft,amp; confiderandi funt fines principales»

Sderamento» Semper autem antecedunt duo principales fines»Prior,quód Sacramenta (ipaleTduL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;publici minifteri), quia uult Deus colligi Ecclefiam externo minife

I. rio,amp; unit cam eftè congregationem nifibilem. Sic Baptifmus eft pars minifies ri},quo uifibiliter colligitur Ecclefia,amp; fonat externa inuocatio Patris, Fili} Spiritus fàncfii.

Ccena Domini eft neruus publicæ congregation is, in qua unit Deus publice fonare totam doetrinam Euangeli} ,ut ifcriptum eft, Quotiefeun^ coiv uenietis,mortem domini annunciabitis donee uenerit»

tt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundus finis eft priuatim ad fingulospertinensjquôd Sacramenta funt

figna non tantum erga homines, led erga Deum, amp;nbsp;funt tanquam teftimonia feupignora promiflionisgratiæ, Vtcum uerbo excitatur fides per Spiritum ian(ftum,accedit hoc externum teftimonium tanquam fignumjamp;quidemad« plicans generalem promiflîonem ad fingulos, id eft, teftificans promilfionem ad fingulos pertinere»

Circuwdßo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nominat igitur Paulus circumcifionem figillum infticiæ fidei, quiaerat

cfafidei, ‘ teftificatio in corporeAbrahæ d Deo tradita,commonefaciens eum de promif« fioneSCoftendens promiflîonem ad iplum pertinere» Sicut autem Abraham confirmabatur accepto hoc nouo figno de coclo fic nos in ufu Sacramentorum confirmarioportet,quafinouamuocemaut fignum ex ccclo acciperenius,amp;!: ftire nobis applicari promiflionem.Sed confuetudo facit,ut ilia teftimonia Dei Sdcrdmfntdt nobis tradita,Ieuius curentun Retfte igitur cogitemus de ufu Sacramentorum, funtfigilU ftiamus eflè figilla,id eft,commonefadionesde promiflione Sc teftificatio* nes de applicatione, qudd uidelicet promiffi'o uere ad te pertineat,amp; fides intu# ens promiflîonem, ftatuat uere nos recipi exaudiri â Deo propter Mediate* rem» nbsp;nbsp;Hæc in ueris exercitijs conuerfionis, SC in uera confolatione fiunt illu*

ftriora. Et quia requirit in ufu Sacramentorum fidem, manifeftum eft,dam* nari tetram impietatem, quæ fingit ilia opera mereri remiflionem ex opere operato.

0/ hi,qui ex le^e,funt hlt;£redes, irrita ejl I^romißio i^c.

Nulla promiffîo pendens ex conditione legis eft nobis rata Sfeerta, Promiflîonem gratiæ oportet eflè ratam amp;nbsp;certam. nbsp;nbsp;nbsp;Ergo,

Promiflîo gratiæ non pendet ex conditione legis, led eft gratuita amp;nbsp;accî^ pienda fide.

Hoc argumentum fumtum eft ex fontibus totius docftrinæ Ecclefiaftkæ, 1 eft fundamentum ac a-uvixop totius controuerfiæ, oftendit dilcrimcn

-ocr page 161-

l/nU\GS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107

Legis St Euangebj. Erit autem iîluftrius conficferato primo exemple. Cum Ac/^ctekæ Adam amp;nbsp;Eua lapii funt,non poterant aliter ratiocinari ex Iegc,nifi ie iam in to# ta æternitate abietflos eße, totum genus humanum iam pericrat, nifi' Deus édita promiflione,retraxifret eos ex morte,Sc hac promiiîîone gratiæ condidiG' fetEccIefiarnntafcimusDeumuenefibiinscnere humano colligere æternam Ecclefiam,quia preterlegcm edidit admirandam promißionemjde Mediatore de remiffione peccatorum gratuita,de reconciliatione, de uita æterna, Hæc initia Ecclefîæ confiderentur, ut fiat confpedior promiifio, ÔC cogitetur quo# nbsp;nbsp;nbsp;...

modoièmperBcclefiacollecfla fit,SCquæres feceritdiicrimêinter Eccleiîam,amp; Ethnicos.Norunt legê utricß,amp; utrosq? lex accuiat,fed promiflîo gratiæ facit di crimen mter ferimen,femper enim tantum ibi fuitjcft amp;nbsp;erit ueraDei Ecclefia,ubi manet pro miflîoamp;inteîleétus promiflîonis gratiæ, ficut Paulus inquit: Fundamentum aliud poni non poteft,præter id quod pofitum eft,quod eft Chriftuslefus,

Sint igitur in confpeftu ilia prima exempla Adæ Buæ.Hi perlpicue in« tellexeruntmaiorem propofitionem, Nulla promiffîo pendens exconditione legis,eft nobis rata 8Ó certa, Ipfi norant legem, ftd poft lapfum intelligebant ft iudicari à lege non liberari a peccato, ÔC deinceps omnes fanfti Patres intellexe# runt fe lege accufari,quia Lex non tantiim externam diftiplinam poftulat, fed eft trifte iudicium Dei,quo Deus oftendit nobis ingentia mala innoftriscor« dibus,amp;: opprirnit homines terrore amp;nbsp;dolore, in quo fugiunt Deum horribili fremitUjficut didtur : Deus eft ignis confumens, Itemjnon eft pax oflibus me# isSfe,

Addit igitur confirmationem maiori propofitioni,Lex iram efficit,id eft, quia hæc deprauata natura nequaquam congruit cum lege,Ideo femper acculât nos lex,efficit iram, id eft,pauores,triftes fremitus in corde,amp; exitiolbs dolores in fenfu iudicij amp;nbsp;iræ Dei,ficut alibi dicitur. Aculeus mortis peccatum eft, Po# tentia uerd peccati. Lex eft,id eft, Vera agnitio peccati : ut ctim Nathan obiur;# gat Dauidem, Deus per illam obiurgationem tanquam fuo fulmine iudicat Dauidem, amp;nbsp;oftendit ei magnitudinem peccati : Idem infrd dicitur, lex occidit amp;c.Exhisdilt;ftis utcunq] intelligi maior Propofitiopoteft, quæ infra declarabi# tur in capitefeptimo,

Confirmatio Minoris illuftratur ex Maiore,Quia enim Lex non annun ciat remiflionem peccatorum,imó ftmper accufat, fatis intelligi poteft,non po# tuilfe homines faluos fieri,nifi édita perfpicua St' gratuita promiflione de remif fionepeccatorum,amp; de reftitutione iufticiæ Zl uitæ ætcrnæ,Sicut Adam8Ó Euaratiodnabantur ft perituroselle, amp;nbsp;perrjftènt, nifi Deus immenfa miftri# cordia noua reconciliatione reddidilftt cis uitam, ÔÔ reddidit promiflione edi* ta de femine,Ideo inquit Dominus: Sic Deus dilexit mundum, ut filium fuum unigenitum dederitamp;c,

Hæc amplifflmapromiflio édita eft deprecante filio,immenlâbonitate ^romilgt;ioeii, Dei,non propter legem aut mérita ullorum hominum,8c confirmauit earn De ns multis miraculis, iureiurando, iuxta hæc diftatlurauit Dominus, amp;nbsp;non pœnitebit cum.Item,Viuo ego, dicit Dominus,Nolo mortem peccatoris 00c, Eft igitur certa amp;nbsp;rata promiflîo de filij milTione, de bénéfices dus propter ueritatem Dei, non propter ullam hominum dignitatem,

Hic utile eft moneri iuniores de errorc,quem Monachi docucrunt amp;nbsp;do# centjamp;.Synodus Tridentina ftabiliuit. Videlicet, Vnumquemlibet ftmper debere

-ocr page 162-

103 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET ISTO L yf3gt;

cleberc dubitare, An fibi remifla fint peccata, 8C an Deo placeat, 5ó banc dub^ tationem dicunt piam eflè*

HÏc perniciofiis error delet promifiionetn Euangelq, amp;nbsp;pugnat cum hac tota docflrina Pauli, amp;nbsp;fiimmam confoladonem pqs eripit, Dodlrina Ecckfiæ in neutra parte reh'nquit hommes in dubitatione*

Tenendæ fiint igitur hæ uenflîmæ fententiæ, Qui perfêuerat in deliâis contra confcientiam,is certo ftatuat fe reum cflè iræ Dei 80 æternæ pœnæ, iux^ ta hæc didla : Talia facientes,non poflîdebunt Regnum Dei» Item , Qui facit conuerfutDeo pg^catum ex Diabolo eft.Contra ueró,quifquis conuertitur ad Deum uera pœ pter nwdiato-. nitentia, debet apprehendere fide promifîîonem , amp;nbsp;ftatuere uerê fibi remitti rem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccata, èC fc deinceps placere Deo propter Mediatorem, non propter propria

am dignitatem J ÔC fêuiuificari ÔC fandfificari d Filio Dei per Spiritum fani» durnjSicut diciturjple dat nobis de Spiritu fuo»

Etquanquam inhacnoftra infirmitate femper in fingulis hærct adhuc magna dubitatiOjtamen uinci dubitationem fide necefle eft,alioqui cor non du datur ex doloribus inferorum* Ideo Paulus in quit : luftificati fide pacein habo musj Item. Per hunc habemus acceflum ad Deum fide .Item, Accedamus cum fiducia ad thronum gratiæ. Item, Omnis qui credit in filium, habet uitam æternam. Item, Qui non credit in eum,arguit eum mendaci}. Non uellecrede^ re promiflioni Dei propter filium traditæ, eft fingere peccatum amp;nbsp;regnum Diaboli potentius eftè filio Dei,amp; pugnat cum hoc dido : Gratia exuberat fu^ pra delidum.

Hæc dodrina opponenda eft impio decreto Synodi Tridentinæ, amp;nbsp;per* niciofis Monachorum deliramentis, amp;nbsp;cogitanda eft quotidie in omni inuoca^ tione.Item in Symbolo: Credo remiflionem peccatorum.

Ex his perfjaicuum eft Ecclefiam difterni d cæteris gentibus, noticia pro* mififionis de Mediatore,amp; eius bénéfices, ficut Paulus inquit : Fundamentum aliud poni non poteft,præter id quod pofitum eft,quod eft lefus Chriftus.Non eft iffitur Ecclefia Dei,ubi non eft noticia Mediatoris SC beneficiorum eius, eti* amfi eft ibi aliqua legis noticia,quia nee remiino peccatorum, nee uera inuoca* tio fieri poteft, nifi fide apprehendatur promiftiode gratuita reconciliationc propter Mediatorem.

Hie Textus etiam oftendit fidem hic intelJigi non noticiam Iegis,quia ex* prefte concionatur Paulus de promiftione, quæ hanc ipfam ob caufam édita eft, quia nemo lege itiftus eft. Et quia talis fides poftulatur, quae promiffio* eftintelligifidem,quæ eft aflentiri promiftioni,in qua oftenditur mifericordia propter Mediatorem promiiTa, hac milericordia oftenia acquieftit cor fiducia Mediatoris, amp;nbsp;fic accipit remiflionem amp;nbsp;libera* tur ex doloribus inferorumjSic amp;nbsp;in Aeftis dicitur : Huie omnes Prophetæ te* ftimonium amp;fc.

Præterea manifeftum eft Paulum loqui de ea fide, quæ affert pacem amp;læ* titiam cordi, ut ciim inquit : luftificati fide pacem habemus. Item, Qui credit ineumnonconfundetur. At noticia hiftoriæ indiaboIisamp;Talnsimpqshorri* biliter augent terrores, quia enim ftiunt diaboli filium Dei iudicem efle,qucm ipfifuperbiflîmêoderunt,amp;coram tota Ecclefia ccclefti oftenfurum efifema* liciam iplbrum, 8d ft in pccnis æternis certó futuros efle, Ideo magis dolent amp;nbsp;fremunt.

Necefle

-ocr page 163-

yMJKOS CJTFT IIII, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lop

Neccfle eft igitur Paulum intelligi non tantum de noticia hi'ftoriæ,fcd de hacfide, quæ aftèntitur promiflioni, èc quidem fic earn accipit, ut tibi ipfi cre^ dasdari beneficia Mediatoris. Etquia fides correlatiuè ft habet ad promift fionem amp;nbsp;ad Mediatorem, Sciendum eft hanc propofitionem : Fide iuftifica* mur : Correlatiuè intelligendam elft,pro hac propofitione, propter filium Dei Mediatorem per miftricordiam, Gratis, accipimus remiftionem peccatorum amp;reconciliationem fide,non propter dignitatem noftriopen's,quodnomft natur fides,tarnen fides eft medium,quo apprehendimus Mediatorem amp;nbsp;in eoacquieftimus* Hæc omnia confideranda funt, ut propofitio, Fide mur,fic intelligatunut Paulus loquitur.Ofiandri alia eft imaginatio: Fide iufti ficamur: id eft,apprehendimus Deum ipfum, ut fit in nobis, 8^ fit efficax,amp; dcï^ indedicit nos iuftos efft,quia habemus iufticiam,ftilicet Deum mouentem nos utiuftèapamus» o

Hæcdicuntur de nouitate ftquenti, non de acceptione remiffionis pecca* torum amp;nbsp;reconciliationis,Sr de confolatione, quam ftmpcr prælucere nouitati oportet, Primùm enim quæritconftientia, An habeat remiftionem peccato« rum amp;nbsp;reconciliationem, amp;nbsp;hanc accipit fide intuentc Mediatorem Deum ÔÔ hominem,ficut ditftum eft, Per hunc habemus acceiFum

Ileo ex fideist fècundum^ratiam firma fit ^romißio.

U AEC eft Syllogifmi conclufio,quæciim fit perfpicua aiftueratiodegratu# ^'ta reconciliatione propter filium Dei per fîdem, non foliim dodrinæ cau^ fa,fed etiam propter confolationem fit notiftima,8ô ftmper in conlpetftu fit,De uspromiftîonemreconciliationis uult nobis ratam amp;nbsp;firmam elft propter fu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w

am ueritatem, amp;nbsp;propter Mediatorem filium, non propter noftra mérita ulla, Acuultaccipipromilfionem fide, amp;nbsp;acquieftere corda noftra in ipftgt; propter Mediatorem,

Hæceft fumma confolatio in ueris doloribus, SC in hac confolatione inteft liguntur ha?c ditfta: luftificati fide pacem habemus. Item, (^i credunt in cum, nonconfundentur,Et lonæ 2,Qui non confugiunt ad miftricordiam,ftdiantur uana.Item ,Ephe. 5. Per quern audemus accedcre confidenter per fidem lefii Chrifti.EtHebr,4.Hunc habentes Pontificem 8Cc,

Talium teftimoniorum aceruus tenearur ,ut amp;nbsp;de docftrina nos confirm memiis,acftiamus uere fic ad Deum accedendum eftè, amp;nbsp;uerè fic recipi homft neSjCiim in ueris doloribus fuftentant ft promifti'onejôô credunt ft propter filft urn Dei recipi,amp; iuftos,id eft,acceptos efte,amp;f hanc confolationem in quotidias= nainuocatione exerceamus. In his exercitrjs erit illuftrior amp;nbsp;hæc ftntentia,Ideo exfidegratis,ut fit firma promiftiomec aliam interpretationem addo,ftd nati« iiafententia ex ipfis ucrbis fumatur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m na h'

Hæ confolationes tenendæ funt contra multos errores, Monachi dicunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.*

manendum efft in dubitatione,amp; dicunt, Ita placebis,fi legem impleueris, Ofi* ander fic dicit, Ita es iuftus, cum iufticia efftntialis impellit tc ad bene operan» dum, iubet te quærere quales in te fint impulfiones : Sed Paulus deducit te ad filium Dei Mediatorem, amp;nbsp;ad promiftionem,iuxta dicfta : Per hunc audemus accedere per fidem SCc» nbsp;nbsp;Item, Qui non confugiunt ad miftricordiam,ft(ftan=*

tur uana.

Deinde ftquitur amplifîcatio,quæ cum oftendit qualis fuerit fides Abra^ fie,multa docet de natura fidei^Só in fine addit principalem applicationem,affi'r

4. tom: Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mat

-ocr page 164-

IIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN EP ISTO L

matdidum in Genefi fcriptum e(re,non propter Abraham tantum,fedetiam propter nos,ut fciamus nobis quocß imputari iufticiam credentibus in Media* torem,8c communem dodlrinam efle^ÓÓ ad totam Ecclefiam pertinere, lam par Fidfl«afKMjticuJæ confiderentur de natura fidei,Credidiccontrafpemininfpem,idcft, tra^‘liegt;n°Z obiedla ipei, propter quæ ratio defperat, Innixus eft obicdlo inuifibili J3co monftrato in promiffione,(]cut fides eft ÏAs-yx©^ non adparentium. Moi« fès credit, fe euafurum efle,quanquam hoftis inftat Sc interclufus eft montibus amp;mari.Baptifta credit ft uidturum efte,ctiamfi interficitur,Vbicg magnæfunt confufibnes generis humani,amp; multum uitiorum, quærimus igitur. An fitSó ubi fit Bcclefiaf ftd fide ftatuendum eft,SC ctTc aliquam Dei Ecclefiam, inter has ruinas mundi non prorfus interituram efft*

clubitauit di^identia.

viies lö- dull TJIC exprefte oftendit fidem amp;nbsp;dubitationem inter ft pugnare, amp;nbsp;eliidan* frtfiop«gB4nf. 1 efteex dubitatione. Languida fides, ftd tarnen fides eft in illoapud Marcum,qui inquit,Credo Dominc,ftd opem ftrt diffidentiæ meæ.Ita éludai ri fidem ex dubitatione necefle eft, ah'oqui non ftqueretur fidem pax, feu lætû tia. Repetita eft hæc particula in didtione : Certus fuit :Hæc certitude cftaf fentiri uerbo Dei amp;nbsp;promiftïoni, nec auelli propter contraria,quæ ratio ofteiv dit: ut ratio dicit, populo impoftibile eft per aquas euadere, ftd Moifts affenth ens promiftïoni diuinæ retinct certitudinem, State inquit, ôd uidebitis magna« lia Dei»

Giorûw Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Additur hîc particula: Dans gloriam Deo.Hoc infigne præconium fidei

îri^Kfrf quid Gloriam Deo tribuere ,eft uerê agnofeere amp;nbsp;celebrare, quôd fit Deus,S^ quôd (ic fapiens,uerax,bonus,iuftus,omnipotens,uindex,miftricors,agens libe rum, conditor totius opificq mundi, conftruans res, diligens ÔC curans genus humanum,8ó propter filiumcolligensæternam Ecclefiam in genere humano, exaudiens amp;nbsp;iuuans inuocantes fiducia filij, communicans nobis ftipfum,6lt;^ dans nobis Spiritum fanclum ÔC uitam æternam^Hæc tota copulatiua conipre henditur in hocdilt;fto,Dansgloriam Deo.

Fiunt autem hæc illuftria Antithefi, Epicurei non tribuunt gloriam Deo,quiadicunteum nihil eift aut nihil curare ôuc. Diaboli,amp; Saul,Iudasamp;^ fimiles eftè norunt Deum,amp; conditoremac uindicem efre,ôô ftntiunt cius iram,ftd horribili fremitu eum oderunt, amp;nbsp;contumelqs afticiunt, quôd fit inx« qualis more tyrannico. Dauiduerô, Ezechias, Daniel,amp; alq fandi ucrè tri* buunt gloriam Deo, iuxta illam copulatiuarn fuprà recitatarp. Non foltim fa^ tentur elft Deum,amp; conditorcm ac uindicem, ftd etiam agnofeunt amp;nbsp;fatentur ' bonum ÔC mifericordem eftè, recipientem ,exaudientem faluantem inuo^ cantes ipfum propter filium, Vbi hæc fides lucet in corde,uerè tribuitur Deo gloria,amp; ftntitur eins præftntia , amp;nbsp;fuftentatur cor fiducia auxilq diuini. Vbi Homc/i«f uerôhæcfides nonlucet in corde,homoaut ftcurus eft moreEpicureo, Vel gß. JomiciliumDei,aut ftntiens Acrfdfwici«. itam horribiliter fugit Deum. Neutri inuocant Deum,neUtriexpédiantauxi* hum â Deo, ideo non tribuunt ei gloriam bonitatis, ftd afticiunt eum contu« melia.

Ex hac antithefi aliquo modo intclligitur horrenda peccata eftè, non cre* dere remiftîonem peccatorum,Sd non inuocare Deum, quia non tribuitur glo^ ria Deo débita» Excitentur ergo corda ad ueram conuerfionem, eripantur fide

1

-ocr page 165-

fO^fJXOS CXT^T K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„I

fide accipientc beneficia Mediatoris, petant augeri fidem 80 ueram inuocatw onem.De hac gloria fæpè concionantur ProphetæjUt leremiæ ij. Date Domis no Deo ueftro gloriam antequam fient tenebræ, id eft, Crédité ei iuxta omnes articulos fidei,Conuertimini amp;nbsp;inuocate eum.Et Malachiæ 2* Si nolueritis au^ dirCjSc fi nolueritis ponere fuper cor, ut detis gloriam nomini meo, ait Domis nusexercituum, mittam in uos cgeftatem*

Traditus efl propter peccata noflrcij^ refurr exit propter iufliciam noürdm.

FA Ifcernit Paulus meritum Chrifti amp;nbsp;diftributionem meriti, Tota obedient ^tia Chrifti eft precium pro noftris peccatis amp;nbsp;propiciatio, qua placatur ira Dei. Reuiuilcit autem Chriftus,amp; quia eft Vicftor mortis, amp;nbsp;ut regnet ac nobis mérita fua adplicet, ac reddat nobis uitam 8lt;S iufticiam æternam, Sicut OlèælLdicitur : Omorsero mors tua,QC inferneeropeftis tua. EtElaiæ „

Ablorpta eft mors m perpetuum, bt quanquam aliud eft meritum „7«^chrifli Chrifti,amp; aliud applicatio ad nos, tarnen hæc adplicatio ita fit fimul eodem aliud adplica, tempore, cum homo conuertitur ad Deum,amp; fide ac agnitione filq Dei eri« gitur,ut fimul fiant remiftio peccatorum,niftificatio,reconciliatio, Sgt;C donas tio Spiritus fancfti, iuxta hæc dida : Iohannes 3. Qui non credit, manet ira Dei fuper eum. Adto : 10. Remiflionem peccatorum accipere per nomen eius om« nes,quicreduut ineum, Et Galat, 3, Vt promiflionem Spiritusaccipiamus per fidem amp;c,

Qtianquam enim præcefTit meritum, tarnen ita ordinatum fuit ab initio, ut tunc fingulis adplicaretur,cûm fide acciperent.Nec imaginandum eHjpeccaifpiieatur cunt ta Neronis remifla efle, fed tantum hoc ci deefle,quód non fit iuftus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fide acdpit

Hane diftraeftionem excogitauit Diabolus, ut peccati magnitudinem ex* tcnuaretjSC confirmaret fecuritatem, Quare contra tales furores muniti fimus diuinis teftimonqs perfpicuis. Cum autem inquit Paulus, Reftirrexit propter ter iufticiam noftram, intellige confummatum beneficium, id eft, propter re* miflionem peccatorum, Rcconciliationem, uiuificationem 8^ iuftificationem, uitam,iufticiam amp;nbsp;lætitiam æternam. Sicut amp;nbsp;Daniel loquitur inquiens, Pecs catum delebitur adducetur iufticia ftmpiterna.

CAPVT V.

luflifledti ergo flde,pacem habemus apud ^eum

TNItium Capitis quinti eft Epilogus, in quo breuiftîmè repetita eft princis

■Spalls propofîtiojô«: additur amplificatio neceflariade effetftibus reconciliatio* nis, Videlicet,de confummatione beneficq Chrifti, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciliationis,

Quid enim prodeflet accepifle remiflionem peccatorum,Si non lèqueres tur uita amp;nbsp;iufticia æterna'Tldeo iam de his beneficqs concionatur,quæ fidem Ies quuntur: amp;nbsp;fimul refpondet obielt;ftioni omnium hominum, Quid gloriamini uosefle Ecclefiam Dei, uos iuftosôc Deo carosefle, cum fitis omnium homi« num miferrimi,fineimpcrio,fine defenfione,diflipati,uagantes incertis ledibus, amp;nbsp;multis modis ærumnofi f

Ad has obieeftiones refpondet, Fatcor inquit, Ecclefiam Dei certo con* ^ifôd fillo fubieftam efle cruci, fed tarnen eft hæres æternæ uitæ, iufticiæ amp;nbsp;lætitiæ, hanc certô expeétamus inter has ærumnas, 80 addit Argumenta confolationis, fumta ex teftimonqs amoris Dei erga nos in ipfo filio, ex teftimonio Spin's

4.tow;p|?i7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tus fans

-ocr page 166-

112 nbsp;nbsp;nbsp;, IN ETISTOLJM

, tusfan^tij in confolationccordi'um noftrorum inter ipfas ærumnas»

Hæc eft Epilogi fumma.Poftea inftituit aliam partem, quæ eft tanquam Methodus de praecipuis Articulis docftn’næ, quæ propria eft Eccknæ, Videli^ cetjdepeceatOjUndefttjquid fit, quale fit* Deinde quis fit ufus Legis» Tertio quid fit gratia,Sr quæ fit gratiæ amplitudo.

luftificdrifiäe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nunc diligenter confideretur proprietas uerborum textus: luftificati fi#

de, id eft, abfoluti i peccatis, amp;nbsp;reconciliati ac accepti Deo per fidem, ftilicet, pacemhabere qyæ nititur Mediatore Chrifto Deo amp;nbsp;homine pacem habemus erga Deum, crgrf ocKfit, -J nbsp;nbsp;nbsp;confolationem ipfa fide fcntimus, qua liberamur ab ira Dei horren*

dis doloribus inferorum, de quibus dicit Ezechias ; Sicut Leo contriuit omnia ofla mea.

Loquitur ergo Paulus de confolatione, qua corda liberantur ab illis do# loribus uiuificantur, ficut fupra inquit, luftus fide fua uiuet, infràj Qui credunt in eum, non confundentur. Et Pfalm. 2. Bead omnes qui con fid tint in co. EtPfalm. 118. Memor efto uerbi tui ftruo tuo, in quo mihi fpem dedifti, Hæc me confolata eft in humilitate mea,Quia eloquium tuum uiuificat me. Et Pfalm. 122» Suftinuit anima mea in uerbo eius, iperauit anima mea in Domi# no amp;c ♦

AT Anifeftaafleueratioeft, quód iuftificati fide placeant Deo propter Me« ■* diatorem, finthæredes uitææternæ. Hane dodtrinam amp;nbsp;confola* lionem de confummato beneficio tenere necefl'e eft:ne cogitemuSjCtfiiani conuerfusfum ad Deum,èC annunciata eft mihi remiftio peccatorum, tarnen pofteâ incertum eft, an placeam Deo,cum tanta fitinGrmitas,8^ an fimhaetes æternæuitæ, Aduerfus has dubitationes peripicuam dodtrinamamp;confola« tionem hic tradit,affirm at conuerlbs ad Deum,placere Deo propter Mediato« rem fide, amp;nbsp;propter eum certo hæredes elfe uitæ æternæ, non propter propri« am dignitatem.

Sicut amp;nbsp;Ioan. 3. dicitur: Sic Deus dilexit mundum,ut filium unigenituni dedent,ut omnis qui credit in eum non pereat,fed habeat uitam æternam.cti. Ioan: i.Qui habet filium,habet uitam.Et Romanorum oftauo : Quos iuftificat Haberedccef. eofdem amp;nbsp;glorificat.Ita hîc inquit: PerChriftum habemus acceftum ad Deum gratiam,id eft,gratuitam acceptationem,in qua ftamus,{cilicet,retinentcsfi# J^e gloria dem:Sumus nbsp;deinceps accepti,amp; gloriamur fpe gloriæ Dei, id eft, Lætamur

Df J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;ftatuimus,quód Deus fit nos gloria fua æterna ornaturus, id eft, uita æterna

amp; communicatione fui ipfius, uidelicet, fuæ lucis, fapientiæ, iufticiæ amp;nbsp;lætitiæ æternæ.Et phrafis obièruetur,Gloria Dei,fcilicet,quatenus earn nobis commu nicat,amp; facit nos fîmiles fibi,ut Iohannes loquitur.

Significatautem gloriari,lætari,ô^ ftatuere aliquid nobis gloriofumefle, id eft, rem bonam feu lalutarem elle, Ita lætamur fpe uenturæ gloriæ, amp;nbsp;duci# mus illam gloriam efïèuerani falutemôô liberationem^

speh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hîc amp;nbsp;definitio Spei teneatur:Spes eft certa expectatio æternæ uitæ,Gralt;

tis dandæ propter M.ediatorern3amp; mitigationis prælêntium calamitatuni,iux* ta confilium Dei.

Imo etiamgloriamur in a^liEiionibus,

T Egis amp;nbsp;rationis iudicium eft, luftis debet bene eflè, Id uerüm eft, Sed intel# ligendum eft iuxta Euangelq dedarationem, quod docet, quomodo homi# nesfi*

-ocr page 167-

nes Rant iufii, Sc quango fint acceptun præmi'a, 8ó cur in hae uita fubiedti fint cruci. Sed mundus hæc ignorans, iudicat ex triftifllmis ipecflaculis miieriarum Ecckfiæ,negligi earn à Deo*

Aduerfus hoc iudicium confirmât nos Deus in tota doctrina Ecclefiæ, Vt Pfalm* 3 5.MuItæ tribulationes iuftorum, fed ex omnibus his liberabiteos Dominus. Et Paulus hîc inquit, Gloriamur in affliefiionibus, Lætamur amp;nbsp;fta^ tuimus eas efie non figna iræ Dei,fed res bonas,ut Pfalmus inquit:Bonum mi« hiqiiód humiliafti me, ut difeerem iuftificationes tuas SC c,

Jntexit autem Paulus hanc neceffariam commemorationem de afflidbio^ nibuSjUt occurrat humanæ obiedioni, Si fumus iufti Sc cari DeOjCur fumus in tantisærumnisC'

Refpondet autem breuiter, Hæ ærumnæ funt exercitia fidei Sc fpei, non funt figna iræ Dei aduerfus nos. lam hue adiungatur integra doeftrina, quare totum genus humanum fit fubiedlum morti amp;nbsp;alrjs calamitatibusc’Deinde qua reEcclefia magis ærumnofà fit,quam alq homines.

Prima caufa eft mortis SC communium calamitatum in toto génère humano,lapfus primorum parentum, Sc peccatum quod nafeentes affèrimus. Deinde cumulantur pcenp atftualibus delidlis quotidie,amp; accedunt furoresDia nbsp;nbsp;nbsp;1.

bolorum,qui in hanc miferam amp;nbsp;defèrtam naturam exercent horribilcm fâ?ui= h. tiam,quia funt homicidæ.Sed quare Ecclefia magisefterumnofa.Hîc primùm repetendæfunt communes caufæ,quiaomnes nafeimur cum peccato. Vult au^ß^, temDeusin Ecclefia præcipuè intelligi iram aduerfus peccatum,quod mundus fecuruscontemnit. Exercetur ergo Ecclefia durius, utcommonefîat de ira Dei. Huepertinent J'oMixaa-îouJuxta diftumzFilium quem dihgit.caftigat.

IL HF.

Secunda,Diabolus odio Chrifti atrociusfæuire conatur in Ecclcfiam,

Tertia, Valdè multa funt SC actualia delidlain Ecclefia, ut Dauidis adul-tenum,Manafræ idolatria. Hæcetiam Deus punit atrocibuspccnis in hacui^ ta,ut in altjs hominibus. Hue pertinent ri^wfica.

UIL

VL

Quarta,Supplicia in confeffione funt teflimonia,quód fan(^li uere fic fen^ tiantficut docent. Sunt item teftimonia,quæ ofiendunt reftare aliud iudicium. Quia enim Deus antea oftendit fe Paulo adeffe refufeitanti mortuos, Sc deinde fîniteuminterficiâNeronejfignificat poftea diferimen fore inter Paulum amp;nbsp;Neronem.

Quinta,Quia uultDcus excellentia membra in Ecclefiafiericonformia filio Dei.

Sexta, Vult Deus confpici fuam præfèntiam in genere humano, amp;nbsp;præ« fertim in Ecclefia, ut refutentur Epicurei, Ideo non habet Ecclefia defenfioneni ut imperia mundi,amp; accidunt fandis multa inextricabilia humano confilio, fi« cutinquitIeremias:Scio Domine,quód non fit hominis uia eius,lcem,Cùm ne^ fdmus quid agendum fit, oculi n oft ri ad te Domine tolluntur: ut lapfus Adæ, uenditio lofeph, Dauidis exilium,morbus régis Nabuchodonofor amp;c.

Confpicitur igitur præfèntia Dci,ciim Rc liberantur fan(fti,ut fateri ipfos 80 alios necefîè fit,diuinitus feruatos effe. Sicorat Moifes in Numéris Cap. 14. Vt audiant Aegyptq,quód tu Domine fis in hoc populo. Et i. Reg. 17. inquic Dauid: Vt feiat omnis terra,quod eft Dominus Deus in Ifrael. Et leremiæ 14* Tuautem innobisesDomiue,ôô nomentuum inuocatumeft fuper nos,nc

4. Ww: Phil,

-ocr page 168-

114- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 N E T ISTO L

Hæ caufæ quare Ecclefîa cruci fubiecca fit,fèmper fint in confpe(fiu,amp;: fciâ^ incruee^,^'^ Deum poftularc obedientiam in pœnis:amp; in cruce,iuxta didum,HumiIilt;‘ amini fub potenti manu Dei.îtem,Subditus efto Deo,8c fpera in eo.Deinde èC confolationes adiungamus, quarum aliquæ èc ex bis caufis, quas recenfui, ori'' untur» Vt enim amp;nbsp;uelimus obedientiâ,quod uelle eft uirtus,qug nominatur pa^ Resbontein tæntia,8ôlætiexpe(fiemusexitum,necefle eftin aduerfisuiderealiquasresbo^ ’ nas,fciIicet,uoluntateniDeibonam,præfèntiamDeijauxiliumDeijboniini finem*

, C«m hæc bona cernimus in aduerfis, ineipimus aliqtio modo uelle banc obedientiam propter Deum,amp; non tantum fumus in dolorcjfed fide Sófpeuiui fîcamur,amp;aliquomodolæti expedlamusexitum. Nam confolatiodebetal^ quam Iætitiam,quantulacunc^ eft, in corde efficere, lam fit in conlpeâu difcrb confoläho^ confblationum Pbilofophicarum Só Theolop-icarum, niimdifcri* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i r r

Loet ThiloJo^hjctJunt^

I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NeceiTitas,

2» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dignitas uirtutis»

3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bonaconfcientia^

4» nbsp;nbsp;nbsp;Exempla ♦

Vtilitas aliorum, ut in militia» Collatioeuentuum.

Eoci Eheologici pint.

I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Neceftîtas,uidelicet,Lex èC iufticia Dei»

2» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dignitas uirtutis»

3» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bona conlcientia»

4» nbsp;nbsp;nbsp;Remiflïo peccatorum reconciliatio»gt;

ƒ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Agnitio præfentiæ Dei 8C auxilij Diuini»

é, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spcs mitigationis èC liberationis finalis, SC Inuocatio»

, nbsp;nbsp;'7^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Exempla»

8» nbsp;nbsp;nbsp;Vtilitasalforum»

Collatio cuentuum»

Confiderataautem communidoctrinade Patientia 8»: coniblationibus,

gradatio in textu melius intelligetur. nbsp;nbsp;Tribulatio uidelicet, totum hoe onus

mifèriarum in Ecclefi'a patientiam efficit, uidelicet in his, qui cernunt bonam uoluntatem Dei, ÔC prælèntiam Dei in aduerfis, amp;nbsp;fide amp;nbsp;fpe eredi funt: ut in Dauide exulante, non in Epicureis aut in Saule, Hi cùm tantiim uideant ma'“ Pdt/e«ult;ep»-«lajnonfunt patientes, Vt igitur fit patientia,necefte cft,utpræluceatdoftrP ne^dccat^îs‘ caufis, quare Ecclefia fubiecla fit ærumnis. Item fides^ quæ accipit recoiv cruels. ciliationem èc cernit præfèntiam Dei, amp;nbsp;ipes quae expeclat auxilium libéra:’ tionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Ac teneatur diferimen Philofophicæ amp;nbsp;Chriftianæ patientiæ,

Philofophica patientia eft non facere contraiufticiam autaliasuirtutes lojo^hica. fraélos dolore,ut Cato facit contra iufticiam,quia propter dolorem fi bi confeb uit mortem, Ariftides tolérât iniurias patienter,8ó ut dolor aliquo modo lenb atur,quærit alias caufas ex his,quas recenfuirquarum præcipua eft,Bona confei cntia,amp; hæc qualiicuncß patientia poteft effe finefpe auxilfi amp;Jiberationis, ratlcntidChri Sed patientia Chriftiana eft, non fblum nihil contra Deum facere fraclos Am?ï.4, dolore, ut facit Saul, fed eft aliquo modo uelle obedientiam, agnitione bonæ lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uoîunta:»

-ocr page 169-

loyf ^nos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K

üoïuntatis Dei præfentiæ Dei,8lt;f hac fide amp;nbsp;fpe auxilij diuini liberationis lubere cor uiuificatum uerbo DeijitajUt aliqua fit lætitia minuens dolorem: ut b)auid in exilio uult aliquo modo obedientiam propter Deum, 80 quanquam ’ngentcm dolorem circumfertjtamen fentit uerbo uiuificari cor^ut aliqua fit læ fitia minuens dolorem,

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Patientlaprobationem.

J D eftjpatientia efficit explorationemjquæ oftendit fidem non eiîc fîmulatam, fed ueram,uiuam 8C ardentem. Oftendit autem afflidio amp;nbsp;algs èc nobis ipfis, fidem non fimulatam efiè.Ac de aliorum teftimonio non efl opus declaratione, Cùm aîtj uident lènes fapientes mal’e.interficijquàm abficere confefiîonem, ra« tiocinantur eos uerè hoc fentire,quod profitentur, nam fani homines non ueb lent tam tri (lia pati propter inanes fabulas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Plus autem eft,quÔd ciïmnon deficimusinafflidionibus,nosipfilèntii/^‘’quot;^^^quot;‘'^ musincrementa confolationem,motus Spiritus fanéti,amp; prüfentiam Dei,Egt;i eut Paulus inquit: Spiritus interpellât pro nobis gemitibus inenarrabilibusr., Item,Âccepifl;is Spiritum adoptionis fiîiorum clamantem Abba Pater^qui dat teftimonium Spiritui noftro.Et Nahum primo:Bonus Dominus amp;nbsp;confortas in die tribulationis,amp; curans fperantes in ipfum. Efaiæ 28. Quem docebit (ci^ cntiamfAblalt;fiatos d ladte, item, Vexatio dat intelledum.Item erudiet eum in iudicio Deus amp;nbsp;docebit eum.Ecclefiaft:3O,Qui non eft tentatus5qualia feitf

Trolatio f^em,

ID efi, în illo exercitio Fides amp;nbsp;Spes confirmantur. Sunt autem uicini motus

■* fides amp;fpes,amp;femper coniundi faut, tarnen aliquod eft dilcrimen obie* ftorum.

Fides eft motus apprehendens uerbum Dei, Sc Deum ipfum, 80 in præs * fentia accipiens reconciliationem ♦ Ita fit confolatio amp;nbsp;lætitia cùm hoc prælèns bonum apprehenditur,

Sed Spes eft certa expedatio uitæ æternæ,propter Mediatorem promifîp sp«.

amp; expeâatiofuturæ mitigationis in hacuitajiuxtaconfiliumDei, Sic inquit ECaias: In filentio ÔC fpe erit fortitudo ueftra.

Primiim præcipit filentium, id eft,hanc obedientiam, quæeft non irafti ^xpliatiodi, Deo in affliclionibus, amp;nbsp;non quærcre inconcelTa præfidia, fed prælucente fide 80 agnofeente uoluntatem Dei,amp; præfentiam Dei, fledere corda aliquo modo ad obedientiam, ut uelint perferre afflidiones.

Deinde Spem præcipit,quæ intuetur uenturam liberationem,(èu mitiga tionem.Ita inquit,filentcs amp;nbsp;fperantes feruabimini, eritis fortes, confiftetis, ha« bebitis bonos euentus,iuxta ilia dida:Omnis qui credit in eum,non confundes» tur. Pfal, 9. Et fperent in te, qui nouerunt nomen tuum, quia non derélinquis quærentes te Domine,

■Spes non confundit.

P Hrafis Hæbraica eft, Spes non confundit, id eft, non fruftratur iperantem, ^onfunien ficenim fæpc uerbum confundere feu pudefacere ufurpatur profruftrari,

Eft autem affeueratio amp;nbsp;confolatio opponenda prophanis ludicfis, quæ exifti« mant dida de uenturo iudicio,amp;^ proniiflione falutis, minas pœnarum poft hanc uitam elfe inanes fabulas.

Contra hgc humana iudicia edidit Deus fuâ uocem amp;nbsp;teftimonia lUuftria

L iiq affirm

-ocr page 170-


IK ET I STO L^M


diicäio de indi^niuite.

affirmât mortnos reuidurosefle, ôiSfècuturumefleiudicnim pofthancuitamj in quocredentibusin fîlium dabituitamjfapientiamjiufticiam,lætitiam,amp; uP tam æternam.Impios uerô abfjciet in æternos cruciatus. Et Chriftus fua refur^ redione multorum refurredionc hæc certo euentura cfle oftendit.

Ad hæc teftimonia adiungatur hoc didum : Spes non fruftratur, fcilicet credentcs in filium, Sed hîc in fingulis conicientia diiputat,

Promiffio pertinet ad dignos:

Ego autem fum indignus amp;rc.

(^larc etiamfi promiffio fada eftjSC mandatum eft, ut fpercmus, tarnen fortaffiis promiffio nihil ad me attinet,

Aduerfus hanc obiedionem neccflè cft noffie diicrimen legis amp;nbsp;Euangelrj fcire dodrinam de particula exclufiua. Gratis. Hæc eft Epicalîs certaminis, An Deus uelit nobis remittere peccata,^ an uelit nobis dare æternam falutein cum fimus indignif

Hîc neceflè eft nofiè uocem Buangeïij propria m,Propter fîlium Dei gra^ tis tibi donantur remiffio peccatorum, reconciliatio, ièu iuftifîcatio, donatio Spiritusfandi,8(S uitæ æternæ,quanquam fumus indigni, mandatum Deiinv mutabile eft,ut hoc credamus,iuxta didum: Ideo ex fide gratis,ut fît firma pro^ miftio.

Quia dileElio S)eiejfufa eß:in corda noßra.

Spet cur non confunditt.

\ ƒ Idetur obftura elle ratio conlèquentiæ, Spes non confundit, quia diled’o Dei effufa eft in corda noftra.Minus uidererur obfcura confequêtia,fî Cic di ceret: Spes non confundit,quia promiffio eft certa ôô rata.’nam hæc ratio fumP tur ex proximo obiedofpei,quod notum eft ex promiffione. Reipfa uero idem dicitPaulus,fedadditaliquid,Eft enim fententia:Spes non confundit,quia Deuscertô nos diligit,amp;hanc diledioncm apprehendimus ipfomotufidei, quo fîmul Spiritus fandus eft effieax, amp;nbsp;erigit corda in ueris doloribus, confo* latione amp;nbsp;lætitia, at^ ita Spiritus fandus eft arrabo, dat teftimonium Spf ritui noftro.

Significat igitur diledio Dei hoc loco diledionem,qua nos diligit Deus, ut infr.fi Quisfeparabit nos à diledione Dei, fcilicet,qua nos diligit. Etfimul uerum eft, tunc in corde uiciffi'm accendi diledionem noftram erga Deum. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hîc muite quæftiones mouentur. An diledio fit ipfe Spiritus fandus fub^

QUdeflionet aliquot de di^ leélione^ZT fide.

ftantialiter. Et nulla fît ponenda diledio Dei creata in hominef Item, An notp cia,quæ eft fides, fit ipfe filius Dei, Verbum, Et nulla fit ponenda noticia prolt; miffionis creata in homineC'

Hæ quæftiones amp;nbsp;olim motæ funt,8ó nunc ab Ofîandro renouantur.’Vt fî quis imaginetur, hominem iuftum nihil in fèipfo muta turn effe,fed tantiîm eflè domicilium habitantis ibi Patris, Filrj, amp;nbsp;Spiritus fandi, ut ciim in dolls’ um infunditur aqua, nulla fit doit) mutatio.

De his quæftionibus refpondeo propofîto exemplo primæ conuerfîonis, Cùm Adam audiret Deum loquentem, fîmul foris audit promiffionem uoeas Iem,quam fbnat filius, 8d illeidem filius Deiin corde hominis tunc adeft,amp;fas citjUtluceatilluftrisnoticiaô^afïènfîoin mente,in qua noticia intelligit Adam fe à Deo recipi,amp; agnofei æterni Patris uoltintatem,8lt;fîmul effundit filius Spi* ritum fàndum in cor Adæ, quo fèntit Adam uitam ôd lætitiam.

Hîc in mente non tantum eft filius, fèd etiam creata noticia amp;nbsp;affinfîo,

qua

-ocr page 171-

(JuaAdamintelligit uerbum amp;nbsp;credit jamp;Si'n corde non tantiîm eft incrcatusi'’*^'’”“^*'^®quot;® Spiritus fandus, fed ctiam lædda accenG per Spiritumßndum jquia bum amp;nbsp;Spiritus fandus non funt ibi, ut in dolio aqua,fed homo renafcitur, ÔC habet accenfamnoticiamcreatam,8ó motus feu affèdus^ Spiritu fàndocrea^ toSjSicut ad Galatas dicitur, Frudus Spiritus eft diledio,gaudium,pax, fides amp;c* 2, Corin. 3.dicitur : Nos reteda facie gloriam Domini intuéntes, in tandem imaginem transformamur à gloria in gloriam,tanquamä Spiritu Domini ♦

Ratio fecura non cernit iram Dei aduerftis peccàta, non cernit præfenti^ am Dei in confblatione, feu lætitiam in Deo, Sed in uera conuerfione fende hoa fiam Dti^ mo iram Dei lætitiam in Deo, nbsp;nbsp;Ibi reteda facie cernit gloriam Dei, id eft,

Cernit in uerbo indicium èC mifèricordiamDei,amp;^uerbo lucente in mente transformantur mens ôd cor in fimilem gloriam, id eft, habent iam noticias 8^ motus congruentes cum uerbo ,ô(^hæc hunt, cum audito uerbo Spiritus Dei accenditnouos motus in nobis. Non diceret Paulus, Nos in eandem imagi=« nem transformari, fi tantum ibi eflèt diuinitas, amp;nbsp;nulla creata noticia uel dilea dio. Item, Rom, 8. Spiritus fandus dat teftimonium Spiritui noftro: Ergo amp;nbsp;nos habemus noticias amp;nbsp;affedus congruentes cum Spiritu fando in uera con« foJatione,

Quanquam igitur noticiæ,pauôres,îætitiæcxcitantur in nobis,tarnen db fcrimen inter caufam effedus tenendum eft, ut i.Iohan. 3. dicitur: Erimus ei fimiles.Fit igitur SC in nobis mutatio, amp;nbsp;quomodo fiat,in uera conuerfione, in doloribusamp; confblatione difeimus, Hane fimplicem ueram fententiam te* neamus,amp; non turbemur præftigfjs Sophifmatum,quæ opponuntur,

Chrißus cùm aâhuc e/ßemus infirnii i^c.

ÇEquiturampIifîcatiOjquæ colligit figna óóteftimonia,quódDeusdiligat nos,fed hocfummum àL ineftabilebeneficium,fcilicet,quód dédit filium pro nobis,amp; quidem uoluithuncipfum efle certum pignus ueræÔC immutabilis diledionisamp;fc,

l^tx pro itifio aliciuis moritur.

TT Vncamorem amplificat duplici collatione, Vix pro iufta re aliquis

-*■ tur.‘ ideftjCtiam ciimdebemus mori,tarnen inuitioppetimus mortem,ut,.,; Latroinuitus moritur,etiamfidebet mortem legibus. Intelligasigituruerba Pauli,Pro iuftojid eft,pro re iufta,feu caufa iufta,feu debito,

'Pro lono außt aliquis mori.

K Ltera collatio eft, Pro bono aufit aliquis mori, id eft, pro bona nbsp;nbsp;fùaui re,Pro iononunri

id eft, incitati cupiditate aut opinione magnæ utilitatis noftrorum facilius

' fufeipimus pericula, ut uir fortis adit mortem pro defenfione coniugis, liberos rum aut dignitatis.

Ex his duabus propofitionibus argumentatur,amp; amplificat amorem Dei

amp; Chrifti erga nos, à collatione Caufarum,

Necefle eft hunc magna uiamoris moueri,qui bene facit alteri cum fuo dolore , cùm nihil ei debeatamp; nihil inde accipiat utilitatis, quia edam qui debent pcenam legibus, tarnen inuiti moriuntur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alq fortaffis, fi qui

mortem adeunt, mouentur opinione aliqua magnæ utilitatis fuorum, aut fua gloria.

At

-ocr page 172-

IN El ISTO L

ng

At Chriftus pro nobis mortuus eft, cum nobis non deberet, nec alicjua fua utilitate moueretur»

Ergo necefte eft ingentem ineffabilem uim efle amoris in ipfb erga nos.

Hæccongruuntcum dido: Sic Deus dilexit mundum,ut filium unigeni* turn daret pro nobis.Et Dominus petit : Sit diledio tua in eis,qua me diligis.

Commendctt autem T)eus nobis [num dnioreni.

DoHritiAde Ommemoratadiledione redit adillampartemEpilogi,quaminftituerat b°enc^^chri faluationc,leu de confurnmatione benefiet} filq Dei.Cum Deus nos pro* fli, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pterChriftum immenia mifericordia receperit,cûm eftemus iniufti,quantó ma

gis æternam falutem dabit,poftquam nuc iuftificati fumus iufti fanguine ChrP fti.Hanedodrinam de confummatione beneficq necefte eftaddi,quia quid prodeflet receptos efle, fi non iequeretur æterna falus. Hæc peripicua funt.

Sciamus autem amp;nbsp;duleiftimam confoîationem tradi aduerfus ingentem imbecinitatem, quæ reliqua eft in his,qui iuftificati funt in hac uita.

Affirmât enim hos certó hæredes elTe uitæ æternæ: quanquam hærent in nobis reliquig peccati,tarnen iuftificati fumus fanguine Chrifti,id eft,teneamus hanc confoîationem, nos efle reconciliatos, id eft, Placere Deo propter Media* torem, quanquam fumus indigni amp;nbsp;infirmi expreffe dicitur: Iuftificati fan* guine,id eft,obedientia Chrifti,ficut infrd dicitur : Per unius obedientiam iufti conftituuntur multi. Et interpretatur ipfe hie uocabulum iuftificati, uocabulo ^ell‘refQncà^ f^conciliati,ut feiamus in uocabulo,Iufti, oportere intelligi relationem,Viddi* cet, reconciliationem feu acceptationem, quæ fit propter Mediatorem Deum hominem*

Et tarnen uerum eft,ficut infrd dicitur:Per Chriftum dari gratiam do* num: Cum fide reconciliationem apprehendimus, uiuificari nos per filium,fi* cut ipfe inquit: Ego uitam æternam do eis.Item,qui habet filium, habet uitam» Itemjdat nobis de Spiritu fuo.Sed prælucere illam confoîationem oportet, quæ ftatuitnos propter Mediatorem Deum amp;nbsp;hominem, recipiamp; placere,Sicut hic ihquit, Iuftificati fanguine,

Gloriantes in bDeo.

XT O N gloriantes in nobis ipfis,hoc eft, non tribuentes nobis, quôd noftræ uirtutes, noftra nouitas, noftra mérita fint caufa huius tanti bcneficq, fed Deus propter filium dat Gratis, 8d reconciliationem amp;nbsp;uitam æternam. Sicut alibi inquit: Qui gloriatur, in Domino glorietur. Item,Gaudens gaudebo in Domino, quod ueftimentis iufticiæ iuduit me, amp;nbsp;ueftimentofalu* tis ueftiuit me,

Opponantur autem amp;nbsp;hæc dida noftræ infirmitati,amp; ftatuamus certum efle beneficium, donationem uitæ æternæ propter Mediatorem, etiamfi adhuc hgrent in nobis reliquiæ peccatijiuxta didum:NuIlanunc damnatio eft his,qui in Chrifto lefu ambulant.

•Sicutper linum hominem peccatum in munâum intrduit lt;ls-c.

C Vperior pars Epiftolg expofuit Propofitionem,iuftificari homines fide pro* ^pter filium Dei Mediatorem, non propter legem, aut propter noftra opera, amp;nbsp;propofitioni addidit confirmationem.

Nuncuelut nouumlibrum incoans iuftituitJevaZutr/p, in qua exponit ftn* gula uocabula, uidelicet, peccati,Legis jGratiæ,^ copiofe docet Ecdefi* am.

I

-ocr page 173-

^OM^KOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H?

am,unde fît pcccatum,amp; qui fint eius eff^cflus. Deinde quis tic efïèclus princi* palis legis.Poftea unde fit gratia, quid fît, amp;nbsp;quæ beneficia compledatun

QjiidfitLex.

T EXmoralis eft æterna amp;nbsp;immota fapientia ÔC norma itifticiæ in Deo, ’’«’r«/«. ■^patefalt;fia hominibus,transfi.ifa in nos fimili luce in creatione, ôc poftea proinulgata in Decalogo,ut fciamus quod fit Deus,amp;qualisfît,amp; difcera namuseum à malis naturis,amp; intelligamusnos oportere ei conformeseife, omnescreaturas rationales obligans ut fînt taies, quales ilia fapientia Deieflc præcipit, poftulans integram obedientiam èC denuncians æternam iram Dei omnibus,qui non funt taies iuxta integram obedientiam, nifi fiat remiffîo pros' pterfîlium»

Hæcdefinitio fumitur exuerbis DecalogiExod:2O*EtcxCapitequar* toDcut: Hæceft fapientia ueftra SC intelledus Item,Deus ignis confus mens eft* Item, Maledidus omnis qui non manet in omnibus,quæ in lege fcriptafunt*

Prudenter autem difcernantur à Lege Morali Ceremoniales Sc Forenfès, Qiiia enim Deus conftituit Politiam Ifrael, ut certus locus effet, in quo ex certa ftirpe nafceretur Chriftus,amp; ubi confpiceretur,doceret,ederet teft:imonia,pate retur,amp; refurgeret.funt additæ Icgcs Ceremoniales 8d Forenfès ad certum pus,quia focietas Humana in hac ciuili confuetudine non poteft: effe fine ordine, amp;nbsp;fine iudici|s. Voluit autem Deus hæc externa opera effe exercitia interioris iufticiæin cordibus*

Orndefi peccatumd

DReuis concinna definitioeftpeccâtiapudloHannem* Peccatumefinon congruere cum lege Dei. A^apriaèS/j’avozxia, Intelligatur autem in HacdefcrF ptioneamp; hoc,quôd propter hanc ùvo/xia^j Homo fit reus iræ Dei.

Reâê autem conftituta eft hæc definitio, quia priuationes ita intelligun» tur,ciimadnormamconferuntur. Iohannes igitur erudite defcribitpeccatum collations legis, 5c deducit nos ad normam.

Eft autem communis hæc definitio peccati originali amp;nbsp;atftuali : Sed quia homines prophani contenderunt nihil elfe peccatum Originale, neceflè fuit proprias appellationes ôô defcriptiones conftituere»

Peccatum originis eft reatus propter lapfum primorum parentum o» 8c prauitatem fecutarn lapfum primorum parentum in omnibus propagatis fè cundum naturam quæ prauitas eft multiplex caligo in mente de Deo, amp;nbsp;con« cupifcentiarepugnans legi Dei,amp; propterea non tantum pœna eft,fèd uerè pec catiim,propter quod ÔC rei funt æternæ iræ homines nafcentesjuifi renafcantur per fîlium Dei.

Vulgata Anfelmi definitioprorfus idem dicit quod noftra, ficut amp;nbsp;ipfè Anfelnii defi^ eamcopiofèenarrauit.Peccatumoriginis eftcarentiaiufticiæoriginalis,quæ debebat ineife.Nam iufticiaoriginalisfuiffetnon tantiim aclt;cptatio,fèdetiam integritas uirium, feu retftitudp, in qua fuilïèt homo templum Dei, ôô fuiflèt congruentia in omnibus uiribus cum lege Dei,

Caufa peccati originalis eft Diabolus amp;nbsp;uoluntas primorum parentum, quæ cùm effet libera, per fèfè auertit fe a uerbo Dei nec retinuit obedientiam erga Deum. Ideo,quia dona acceperant primi parentes pro toto genere huma^ no,5dPerfonæ eorum repræfèntabant totam pofteritatem,fitrea pofteritas

propter

y

I

-ocr page 174-

120 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK ETISTOL^M

propter eorum lapfum, amp;nbsp;quia ipfi amittunt prima dona, tales poftea gignun* tur,quales ifti funt amiHis donis,id eft,afFerunt tenebras de Deo auerfîoi^m d Deo,amp; non funt templum Defquare nee lucem diui’nam, id eft,firmani alien fionem de Deo,nec motus diuinos habent,nec uirespoffunt congruere cumk* Ccliéld prb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cogita Sc de lapfus magnitudine, 8c de miferia noftræ naturae«

mi Idpfm. primo lapfu multa funtdelida*

I’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primum,eftdubitatiodeuerbo Dei,

Secundum, amißio fidei. Non enim credunt Deo minitanti peen am, fa fafeinati Ipeciofa promiHione Diaboli,definunt metuere pocnam,amp; ardentilb cupiditate maioris gloriæ: Eritis ficut Dq,

in. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertium igitur peccatum ,eft Curiofitas, difeedere â uerbo, diquaertre

aliam fapientiam.

” ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quartum, Superbia, qua uolunt lele magnificare,

Quintum, Contemtus Dei, cum uiolant mandatum contra conlcietiu* vr

Sextum, quód anteferunt Diabolum Deo.

V JI« Septimum, ingratitudo, quod expellunt Spiritum Dei in ipfis habitat^^

Ocflauum, Homicidium fui amp;nbsp;totius pofteritatis, quód hie lapfuseft prima ianua omnium fcelerum amp;nbsp;miferiarum pofteritatis,

Tantus aceruLis ingenrium delidtorum fuit in hoc lapfu, de quopropKt multas cauiasdil^entiffimecogitandum eft.Magnitudo ucro miièriænoftrae conipicitur in effedibus primi lapfus.

EFFECTES.

c^f^^igiM- AA f^’aachi dixerunt hoc malum, quod u fit ate uicioia concupiicentia nomina* /0. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur,noneiïè peccatum,led tantum pccnam, Si. nominarunt fomitem.Nos

!• nbsp;nbsp;nbsp;dicimusjillam uiciofam concupifccntiam,amp; pœnam in rea natura,amp; peccatun*

eife.

Secundapccna eft mors Sóomnescalamïtates generis humani, ’ ’ ’’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertia pccna eft, quód hæc infirma natura fubieda eft tyrannididiaboli,

qui Si corporalibus malis conatur perdere homines, Si impellit eos ad peccata omnis generis,ad blafphemiaSjhæreièsjCpdeSjlibidines Si aliajficut exprciPd^ (ftum eft,Intrauit in eum Satanas.

philofophi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Philofophi mirati funt,unde in tam præftanti natura generis humanitan

farnnMlorum.^^^^ fit,non modócalamitatum,fedetiamfcelerum,Ciïmquidem fecundunain Ofjinü/wnj«. ram fit reefte facere.’ ut Quintilia: ait:Magis mirum eft plures homines elfe ma*

los,quam paucos bonos,cdm reólè facere fit iecundum naturamzSed ibla dodu na Ecclefiæ Dei monftrat caufam, fcilicet, peccatum originis,

Ac magnitudo mali originalis præcipuè declaratur his uerbis Pauli,qn? fequentur in odauo Capite: Senfus carnis inimicicia eft aduerfus Deum,Legi diYh'renf^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubncitur,acnepoteftquidemfubqci.Senfuscarnisfignifîcatôf

carniimimb opiniones de Deo Si afîèâus, quales funt in hac humana natura,non renatalu* cicid eüerc. ce Euangclq Si Spiritu iando.

Magna Si triftia mala funt dubitationes de Deo, de prouidentia,de iudt cio Dei, de minis Si promiftionibus diuinis, de præièntia Dei in conieruatio# ne Si fuftentatione rerum, ignoratio filq Dei, ficut ftriptum eft, Spiritus iàa* dus arguet mundum de peccato,quód non credunt in me,

Poftea

-ocr page 175-

CJTvr F. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I2I

Poftea funt in uoluntate S^corde auerfio à Deo,non,habcretimorem Dei, non arderc fidc 80 diledione,amp; funt cf rantes motus innumerabiles, ficut æftus in Syrtibus,amoves iniuftijodia iniufta, ambitiones, cupiditas uindicftæ»

Hanc totam confufionem nominat Paulus,Scnfum carnis,8lt; hæc magna inala, ait,inimiciciam cfle aduerfus Deum. Nihil potuit dici atrocius, Sc tameii proprijffîmè diclum eft5amp; addit explicationem,cùm inquitjhæc mala pugnare cümlegedta tota pcccati defînitio comprehenditur, Peccatumeftquicquid pu«» gnat cum lege Deijpropter quod amp;nbsp;perfbna rea eft,nifi fiat remiffio propter fi« lium.Hicreatus exprelTe fignificatur uocabulo,inimiciciæ.

Similisdefcriptio eft apud leremiam Cap» 17» Peruerfum omnia,Sôærumnofum, id eft,plenum doloribus. Priore uocabulo fignificatur peruerfum e/i culpa 5 quia peruerfitas eft auerfio Deo, ftu non congruere cum Deo, amp;nbsp;hæc cor zjc, culpa caufa eft condemnationis Scpccnarunijinquibusaugenturpeccatajut Saul, ludas in pœnis fiunt magis furiofi, Sgt;C fentiunt horrendos dolores.

Talia difta Prophetica Sif Apoftolica breuia funt,led pia cogitatione euoP uenda fiint,5lt; masnitudo noftræ miferiæ copitanda eft,ac iram luam Deus amp;nbsp;in nis didis patefacit,amp;r oftendit in molecalamitatum generis humani,in mor^ te,morbis,fame, bellis,uaftationibus Sd alijs ærumnfs, Agnoftamus igitur iramDei,amp;confugiamus ad Mediatorem. Taxemus etiam cœcitatemeoa rum,qui contendunt hos dcfedus in homine non eftè proprie loquendo pecca« ta, Sicut T ridentina Sy nodus impie lufit ambiguitatibus.

(Per l^num hominem[teccatum intrauit in mundum.

1-J ÄE C pars Epiftolæ, ut fupra dixi, ôtvàAucr/ç eft, in qua declarantur uoca^* bula,Peccati, Legis, amp;nbsp;Gratiæ. Et compleditur Paulus uno nomine peccati,malum originale amp;nbsp;adualia delida. Ecclefia autem poftea nominatim diftinxit has fpecies,quia fuit opus noua adpellatione, ciim Pelagius contender t^duAlispeccd ret, loqui Paulum tantum de adualibus delictis, amp;nbsp;de exemplo Adæ. At Pau# u propter Peins affirmatjintraftè peccatum propagatione.ExprelTè enim inquit,Propter in# obedientiam unius,peccatorcs funt alq. Item,Propter unius delidum condems: * natio peruafît in omnes. Eft ergo aliquod propagatum peccatum, cuius pcena cft morsetiam in his,qui non habent adualia dehda, ut in infantibus. Nam fi nulla eifet propagatio peccati,non poftèt dicere Paulus,cpteros propter Adam habere peccatum.

Expreffè igitur dicit, Mors peruafit in omnes, quia omnes peccauerunt, ideft,omnes habent peccatum ,icilicet,prauitatempropagatam reatum. Phrafis enim Ebræa confideranda eft, in qua uerba non tantum fignificant adi ones, fed fæpè aliquid habituale. Peccauerunt, id eft, habent peccata, 80 in uo# cabulo peccati intelligantur, prauitas amp;nbsp;reatus, quia hîc Paulus utrun^ com* pleditur.

ad Levernpeccatum.

NI ON foldm hoc.uuït, peccatum fuiflè in mundo ante promulgatam legem, fed etiam illud hîc attexit, Lege non elle abolitum peccatum, Ideo inclufi# ucintclligatur hoc didum,Vfc|g ad Legem peccatum eratin mundo,id etiam cüm Lex Moifi promuJgata eft,tamen manfit peccatum . Ita breuiter ad^ inmundo^m monet. Lege non tolli peccatum mortem, quia externa iufticia,quamut#c/«yi«è itjteZ« cuiKj præftant homines legem imitantes, non libérât à pcccato,nec eft incoatio

uitæ

4. tont: Phil.

-ocr page 176-

IN E^ISTöL^M

J2Z

uitg æterng,fed eft qualecunc^ frenum externum.Interea manent in bomine tri* ftiftîmæ dubitationes de Deo, auerfio à Deo, multiplex immunditiescor^ dis:amp; cum arguitur Confcientia,amp; quæn't iuftificationem in lege,tunc Lex ha* bet præcipuum cfiècquot;fum,accufat condemnat omncs,amp; obruit horrendis do* loribusjficut poftea inquit Paulus I Lex occidit 8Cc. 8^ eft minifterium mortis. Sequitur ergo de effedlu legis : Sed peccatum non reputatur, ubi non eft Lex, id cft,Vbi non eft Lex,non agnofeitur, non accufatur peccatum in nobisipßs* Loquitur enim Paulus de iudicio noftræ confeientiæ. Semper autem fuit mo* ralis Lex acculans peccata.

HÎC autem fit mentio promulgationis,quia tunc Deus manifeftis teftimo nijs fanxit legem,8lt;C oftendit naturalem noticiam ,uere radium efle fuæ fapitn* ti3e,Sé indicium aduerfus peccatum.Manifeftum eft autem promulgata lcgc,amp;^ conftituta politia Mofaicajtamen non ceflafte peccatum amp;nbsp;mortem.

quot;Mors re^nauit ab ^àam 'Vfg. ad Moifen.

TNclufiu^SC hoc diftum intelligatur.’etiam poftquam Moifes accepit legem, ■■■amp; hæc politia conftitutaeft, tarnen mors non ceftauittamp;addit, mortem re* gnaftèin eos,qui non pcccauerunt ftcundum fimilitudinem transgreftionis infantes turn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,etiam infantes morti fubiefti funt, quanquam non habentacftualù

Nam Paulus aftuale deliftum nominat transgreftïonem.Ideoautêhoc dicit,ut primam propofitionem con firmet, quód fit peccatum propagatum ab Adam.Ciim enim caufa mortis hominum Ibla fit peccatum,amp; infantes fubieffi fint morti, manifeftum eft 8gt;C in infantibus peccatum efle,fcilicet, prauitateni propagatamjSc reatum*

Qjù efl forma futur t.

Ï_J Alt;ftenus de peccato Origin is concionatus eft, affi'rmauit eiTe quoddam ■*- peccatum in natura hominum propagatione, quod amp;nbsp;radix eft actualium delidorumnon efle abolitum lege. Nunc Antithefis additur de Meftia, de bénéfices quæ iplè propriè affèrt genen' humano, de quibus amp;nbsp;Daniel in* quit : Finietur præuaricatio, amp;nbsp;obfignabitur peccatum amp;nbsp;fiet propiciatio pro iniquitate,amp; adducetur iufticia lèmpiterna,amp; implebitur Vifio 6c Prophetia, amp;nbsp;ungetur Sandus Sandorum. Ita Prophetæexpreffê affirmant Meflïam af ferre æterna bona. Inftituitur ergo hîc Antithefis.

Ad£amp; cfjri= Quæ fuut fummæ Perfonæ in genere humano, Adam 6ó Chriftus Deus t^perfon2‘ bomo,quarum utrac^ meruit altfs/ed res contrarias. Vt igitur antea de cau* fa peccatijde effedu amp;nbsp;propagatione dixit, ita. nunc oftendet caufam gratiæ,cf fedus,amp; propagationem. Sunt autem ÔC res diffimiles, 8^ moduspropagatio* nisjideo ftatim addit, Sed non ut delidum Gc 8^ donum, id eft, 8lt;^ res funt difii* les,8^ funt alias diflimilitudines.Hoc autem congruit, quod uterq; alqs meruit,

Gräiidm^ TpSlIigentiffîmc obfèriiandum eft, Paulum coniungere Gratiam Donum, lohanne dicitur, Per Chriftum Gratia amp;nbsp;Veritas faâa eft, Vocabulum Gratiæ fi'gnificat gratuitam miftricordiam jideo hie iignificat ueriflîmèremiflionem peccatorum, 8Cgratuitam acceptationem propter fill* urn Dei.

Donum per gratiam lignificat non tantum in bac uita donationem Spft ritus

-ocr page 177-

’l

ritus fanctï/ed integrum beneficium Chrifl;i,(cilicet,uiuifîcationem Gricfiifi* cationem in hac uita, quæ fit,ciïm in uera confblatione uerbo Sc Spiritu fandlo uiuifîcamur,amp; deinde uitam æternam , in qua Deus eft omnia in omnibus, 8^ natura noftra erit fine peccato.

Primum autem collatio fit,de modo meriti. In hac ita congruunt Adam amp;Chriftus,quôd uterc^ altjs meruit, Adam meruit alqs reatum,Chriftusmeru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adie

it alf)s reconciliationem,iufticiam 8c uitam ætcrnam.Hæc collatio illuftrat do^ drinamdeimputatione.Sicutpropter Adam alq funtrei,ita propter Chris ftum credentes funt rcconciliati,ieu accepti,nô propter propriam dignitatem*

Poftea addit Paulus correcftionem de rerum diucrfitate,inquiens;Scd non ficutdelicftum fic80donum,id eft, multaftint diftimiliain haccollatione*

Primiim,res funt diuerfiflîmæ, Peccatum amp;nbsp;Gratia, mors æterna 8c uita nbsp;nbsp;i.

tctcrna.

SecundójDifïèrentiaeft in modopropagandi* Ab Adam propagatur natura rea,Habens peccatum 8c morti obnoxia,Et contré â Chrifto donatur re^ conciliatiOjhæc non propagatur generatione carnali,fed fide accipitur,losReconcilidtio hannes i.Dedit eis poteftatem filios Dei fieri,hs qui credunt in eum,qui non ex fanguinibusjfedex Deo nati funt Johan* 3, Nifi quis renatus fuerit ex Aqua amp;nbsp;Spiritu 8ÓC*

Hgcdiflimilitudo propagationis diligenter obferuanda eft,propter anas Aadbdptifidi, baptiftas,quiprodigiofa deliramenta comminifcuntur.’Alij prorfus dicunt nul lum fuiife unquam peccatum Originis:Alq fingunt poft refurredionem Chris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

fti prorfus neminem naftentem habere peccatum originis*

Aduerfus illas fanaticas opiniones muniunt nosillæ ièntentiæ citatæ ex Iohannc,5lt; cogitandum eft,quanta fit iniania Anabaptiftarum*Si nullum eflet peccatum originis, omnes homines uiuerent fine peccato fine morte, Quod ciim fit manifefte falfunijneceife eft manere caufam, fcilicet, peccatum originis*

Tertiadifii'militudo magni momentieft* Si parem uim haberent Peccas tuna Gratia, quomodo gratia faluaret, præfèrtim cum Peccatum 8c Mors fentiantur: necefte fuit igitur in hac Antithefi oftendere gratiam longe po# tentiorem effe peccato,8d uicJricem enè,ficut inquit uox filij Dei, O Mors, ero mors tua,amp; ó Inferne,ero peftis tua.IIIuftrat igitur Paulus hanc diffimilitudi=« nem,cum poftea inquit, Gratia fuperat peccatum*

Superat autem dupliciter,8lt; imputatione amp;nbsp;effedu.Imputatione fuperat, quia Deus reputat eos iuftos,qui apprehendunt fide gratiam, etiamfi reipia ad huchabent reliquias peccati ♦ Deinde etiam effedu fuperat, quia in illisipfis quanquam infirmis,tarnen habitat Deus amp;nbsp;exiftunt in eis noui motus,qui refi« ftunt peccatOjóó fide uincuntur dolores inferorum,iuxta didum, iuftificati fide pacem habemus, Item, illi ipfi, quanquam corpus deftruitur propter reliquias peccatftamen refufeitantur ad uitam æternam *HæcIciri neceflè eft, ut benefici*

uinChrifti intellio;atur,amp; iciamus aratiam uidricem efle* O'* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o

Lex fubintrauit abundaret delirium.

K Ffirmat lege nec^ deletum efte peccatum,necg abolitam mortem,imó pecca^^ ■^tum audum elle inquit,quod poftea declarat,quia enim confeientia accula* ta lege fugit Deum,8ó in illis horrendis doloribus, magisiraftitur Deo, peccas turn fit multó atrocius,amp; fit multorum horribilium peccatorum confufio, qua ruit homo in æternum exitium, ut in Saule 8c luda confpicitur*

4. tom:Fhil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hanc

-ocr page 178-

12^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• IK ET ISrOL

Hane dodlnnam de legis effèdlu aliquoties in hac Epiftola repetit. Seiend rrMiciprfte dum eft autem, loqui eum non de politico ufu legis, fed de hoc principal! ufu) !.ƒ!« legii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gjfj. iudfearc amp;nbsp;condemnare corda coram Deo,ölt;r eflè minifterium,quo De^

US iram fuam effundit aduerfus homines, ficut fupr^ dicflum eft,lex iram efficit»,

Vbi autem abundauitpeccatum, ibi excelluit Gratia.

QriMuiilrix Ï—Î nbsp;nbsp;proponitur doftrina neceftaria in hac antithefi, amp;nbsp;dulciftima confola*“

* tiOjVidelicet, Gratiam uidricem eflè ÔC longe potentiorem peccato, ideo inquit, Superexcelluit Gratia. Dixi autem antea,ualde neceflariam eflè confît derationem huius diflimilitudinis in hac antithefi,Qiiia H parem uim baberent peccatum Sc Gratia,nec uinceret gratia,quid afferret auxilqf Ideo autem dona« tus eft nobis Mediator, ut deleat peccatum amp;nbsp;mortem, ÔC reftituat nobis iufth ciam uitarrijSC fit Viftor,ficut promiflio inquit.’Semen mulieris conculeabit caput Serpentis.

I, lohan. 3, Ad hoc apparuit filius Dei,ut deftruat opera Diaboli.Et conlt; ftathancipfam fententiamfæpiifimèrepetitameire.

Teneamusergo Paulididum ,quod propter breuitatem amp;nbsp;uerborum pondera infigne eft, amp;nbsp;ad ufum accommodemus, ubi in uera confolationehxc concio nobis fit illuftrior amp;nbsp;dulcior.

Dauid confiderans magnitudinem fuorum lapfuum ,opponitbancdolt; (ftrinam,Beati omnes qui confident in eum,8ó filio Dci hanc gloriam tribuit,ut credat potentiorem eflè peccato amp;nbsp;regno Diaboli. Ita eludatus eft ex morte ex inferis.Iterum autem admoneOjGratiam potentiorem eflè duplicitcr; Impu^ tatione effedu.

ĥ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primum imputatione,quiaDeus reputat iuftos credentes in filium,ctiani

Grdtu poteti, ß adhiic hærent in eis reliquiae peccati,ut infra inquit,îam non çftis lublegc.fit Rom. 8. Nulla nunc condemnatio eft his, qui in Chrifto lefu ambulant, fit in Plalm:Beati quorum remiflæ funt iniquitates, amp;nbsp;quorum teda funt peccata.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde fuperat Gratia eftedu,quiaipfè filius Dei uiuificatcorda,amp;lil^^’’

rat ea ex inferis,ac Spiritu lando tolbt dolores nbsp;reddit lætitiam amp;nbsp;uitam cop

di,iuxta didum,Iuftificati fide pacem habemus.Item,quia excitât bonos motus amp;nbsp;reprimit peccatum. Deniep refufeitat mortuos ad uitam æternam.

Oblèruandum eft amp;nbsp;uerbum,Regnare. Vbi non eft gratia amp;nbsp;fides ,peP c^turn regnat ad mortem. Id eft,non eft tantiim caufa mortis corporalis,fed eft caufa eins mortis,quæ eft lènfus æternæ iræ Dei,ôô æterna condemnatio, ut in Saul amp;nbsp;luda. Sed ubi eft Gratia Só fides, quanquam funt in hominereliquix peccati mors corporalis,tamen non regnant, quia etiamfi corpus deflruitur, tarnen non fentiuntur dolores inferorum, fed Spiritus uiuit propter iiifticiam, utinfrainquit capite 8. Etpoftea refulcitatur homo ad æternam lucem,fa=‘ ^MrcpeH«= pißuflam, iufticiam amp;lætitiam. Itahicinquit,Gratia regnat per iufticiam,iJ fliciam quiä, cft,Mifericordia gratuita regnat amp;nbsp;uincit,qua SC iufti reputamur,amp; donamur noua luce, làpientia amp;nbsp;iufticia per lefum Cbriftum. Vtruncß enim hic complet ditur Paulus, ÔC imputationem nbsp;uiuificationem, qua ipfe filius Dei in nobis

eft efficax.

C A P V T V L

Qwd igitur dicemus Î

Priufquam

-ocr page 179-

yMJKOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IT-L

QRiufquam Paulus incoatam collationempeccati, legis amp;nbsp;Gratiæ pertexit, inferit occupationeSjquia magnus tumultus quæftionum lue oritur : Si non fumusiuftilege Si operibusnoftrisjlèdper mifcricordiam propter Mediator rem^quorfum opus eft bene operand

Hæc obiedio fit magis perfpicua, fi noftri temporis controuerfiæ confia derentur. Nam prorfus eadem abfurda nobis aduerfarq obijciiint : Si propter opera non fumus iufti, quorfum attinet bene operari* Imó tanta eft infirmitas naturæ noftræ^ut fînguli remittant intentionem amp;nbsp;curam bene operandijaudi ta dodirna de imputatione At cognitio mifericordiæ magis accendcre nos ad Do(!7r/«4 de bene operandum deberet : Nam dubitatio eft arcanus amp;nbsp;profundus fremitus, qui horribiliter languefacit animos in inuocatione amp;omnibus adionibus,Vfi#lt;-«rdw6f„ff tata aucem refponfio eft ad quæftionem* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;operandi.

Si non fumus iufti propter opera, non igitur opus eft bene operas ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Refponfio*

Nego confequentiam, ratio eft j quia in hoc argumento fallacia eft fca cuudum non caufam, ut caufarn*

Sunt enim aliæ magnæ nccefTariæ caufæ bene operandi, etiamfi opera non iuftificant.Oonatur iuftificatio propter Mediatoren! per fidem,id eft,pro pter filium Dei accipimus remiflionem peccatorum, reputamur iufti, id eft, accept! Deo gratis, Oportet enim tribui filio debitum honorem, Et oportet confolationem eftè firmam amp;nbsp;certam*

Fit autem huius benefiefi applicatio per fidem,qua fimul corda regeneran tur,quia tune filius Dei per Euangelium, uiuificat corda, amp;nbsp;dat Spiritum fan* durnJta in mente corde incoatur Régénératio accepto uerbo, id eft, Confb^ latione, quam dieft Filius in corde èC accepto Spiritu fando, qui nouos motus accendit in corde*Sic ait Petrus: Renati eftis, non femine corruptibili, fed per fermonem uiuentem Dei,amp;manentem in fècula* EtadTitum 3* Secundum niifericordiam faluauit nos per lauacrum regenerationis, amp;nbsp;renouationem Spi ritus fandi, quem effudit fuper nos opulenter per lES VM Chriftum Sal* uatorem noftrum. Et Zachariæ II* Effundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæamp; precum*

Confiderande funt igitur caufè bene operandi necefîàric: agrefte eft in* telligere neceffitatem coadionem*Angelorum obediêtia eft neceffariajid eft,fie ordinata« Deo,amp; tarnen eft fpontanea, non extorta coadione uel terroribus,

Sunt igitur caufæ bene operandi,Impulfiua,Bfficiens,Finales* Impulfiua,^‘‘quot;f^ quia manet ordo Dei immotus, ut Creatura obediat Deo: de hac caufa loquF nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

tur Paulus infra ciim inquit,Debitores fumus*

Effîciens,de qua hîc loquitur,eft Spiritus fàndus, qui taies motus accent ’ dit,qualisipfeeft.

Hinc duo Argumenta extruit Paulus,

Natura mortua non fit effîcax:

Vêtus natura cœpit mori,Quia cùm in conuerfione arguit peccatum, ibi in fenfu iræ Dei reuera fit mortificatio ueteris naturæ,ut dicitur:Sicut Leo con* triuit omnia oftà mea.

Non igitur fit efficax,

ltem,Viua amp;nbsp;regnans natura fit efficax: lam régnât in corde Spiritus: Sit igitur efficax. Nam Spiritus fiuidus accendit taies motus, qualis ipft eft, iuxta

4.tom:Phii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M üj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;didum

-ocr page 180-

126 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN E^P ISTO L

diefhinijDabo legem meam in corda eorum * Hæc Argumenta récitât hîc PaU’ lus.

Dei Caufæ finales funt multæ amp;nbsp;magnæ. Filius Dei nequaquam ideo palTus nonconfirnMt eft,nec ideo dat remiflîbnem peccatorum,ut confirmet peccatum, ÔC horribiles pcccdf«»». furores in genere humano, ièd ut deleat peccatum SC mortem, amp;nbsp;reftituat itifti^ ciam èC uitam æternam : Ideo«^ uult nos fieri conformes fuæ mortis amp;nbsp;refurrc^ (ftionis. Et ad hune ipftim fînem manet mors corporis etiam Elecftorum San lt;ftificatorum,uc mafia peccati prorfus deftruatur,8C tarnen in ea uult incoari in hac uita Iucem,iufticiam 80 uitam æternam,8ô dat remifiîonem peccatorum,ut fimul hac fide, qua accipitur reipifiio, incoetur uita, 66 fit uidtrix peccati SC rorum mortis.

Z' Hæc uieftoria eft initium conformitatis cum refurredfione Chrifti, Efi hæc uidoria hoc ipfum in nobis,quod uocatur nouitas Spiritus, 86non eft tantum cogitatio humana, ficut diligentia regendi diftiplinam in Poniponio Atticoîlêd ipfe Filius Dei eft efficax per uocem Euangeltj in cordibus credenti' um,Ô6 facit eos fuæ refurretftioni conformes,c«m uiuificateos Ô6 retrahit ex do loribus inferorum,ac fimul dateis Spiritum fanftum, qui accendit nouos mo# tus in eis conpruentes cum Deo, id eft, Lætitiam 86 amorem erga Deum. uincitur peccatum in nobis per fiIiumDei,Vt 86 ipiè inquit,Ego fum uitis,uos palmites, qui meinet in me 06 ego in eo, feret frudfum multum,quia fine me nh hil poteftis facere 86c. 2. Corinth, ij. Gratia Deo,qui dat nobis uidtoriam pet Dominum noftrumIefumChriftum.

^ouitoiedien Idem dicitur, clim ab alijs dicitur, noua obedientia eft retinereanteado# natam remifiîonem Ô6reconciIiationem,Spiritumfan(ftum86fidem. Actota res fitperlpicua,ficonferaturhucdodrinade pcenitentiafeu conuerfione,S6 eft utile in doeftrinis uidere, ubi res eædem diuerfis uocabulis nominentur ,nc ï'ncautires diuerfas cogitent : ficut Anabaptiftæ,cùm audiunt hæcuocabula, ^dcmor^ca-. tnortificationem Ô6 uiuificationem , fingunt res diuerfas à pcenitentia fei’ HoHecr«j«iaConuerfionc,Poftea comminifeuntur mortificationem elfe fimulatos geftos

ficatione,

humilitatiSjContemtum ordinis PoIitici,Con!ugq,reru!-n communicadoncm, Dcindc uiuificati'onem fingunt fuas quafdam illuminationes Si ïK.sac'flç.

Contritio eH mortificatio.

Mortifie dtio e[^uid.

Viuificatio quid.

De his Fanatids i'magmationibus Paulusi'pfè præmonet homines,utpnl denter ludicentilla grandia uerba Gmuhdonem fanditatis, ne dedpiantur. Nos loquimur de rebus not is in Eccîefia,amp;: in exercices piorum,Hoc quod ufi’ täte nominatur contritiojid hîc nominatur Mortificatio,8ó fignificat ucros pa’ uores Sgt;C dolores in corde agnofeente iram Dei aduerfus peccata: de quibusdo^ loribus didum eft, Sicut leo contriuit ofla mea.Ec in tali mortificationc ruunt homines in æternum exitium,ficut Saul amp;nbsp;Iudas,quando non accedit fides.

Loquitur autem Paulus de mortificatione, qua morti Chrifti conformes fumus,uidelicet,ciim qua fides eft,qua fimul per Chriftum fiiftentamur Siuh uificamur, Eft autem uiuificatio altera pars conuerfionis, ftilicet, fides,de qua dicitur: luftus fide fua uiuet.Nam in hac confolatione filius Dei uiuificat cor,Si dat Spiritum fàn(ftum,qui accendit nouos motus in corde,iuxtadi(fruni. Äccelt; piftis Spiritum adoptionis filiorum clamantem Abba Pater, Item, EfFundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæ ôi Precum. Hi motus dicuntur amp;funt noua obedientia,

Hœc

I

-ocr page 181-

JXOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ny

Ha’C collatio uocabulorum pœm’tentiæ (èu conuerfionis^eft utiïis populo contra AnabaptifticaSC fimih'adeliramenta» Et fcmper fit in confpecflu uera, fimpïex amp;C perfpicuadodrina de pcem'tcntia,Gu conuerfione, cxerceatur in cjuotidiana inuocatione : Heut docent P fa 1 mi, Domine ne in furore tuo arguas me. Miicrere mei Deus.Et De profundis: qui amp;nbsp;de mortificatione Sgt;C de uiuifî,gt; catione Ïoquuntur5de quibus amp;nbsp;hîc Paulus loquitur»

Redê intelligantur amp;nbsp;Phraiès,Vctus homo,8ô nouus homo,Caro Si Spi ritus.-Vêtus homo iîgnifîcat non tantiïm partem hominis, iènliis ÔC appetitio* nés fcnfuum,{èd etiam rationem uoIuntatê,Nec fohim appetitiones fenfuum pugnant cum Lege Dei,fed etiam in ratione feu parte cogitante Hint ignoratio Dei,dubitationes deprouidentia, ignoratio Meflîæ,80 multiplex caligo, Des= inde in uoluntatecftauerfioâDeo. Voluntas eft ßne timoré Dei, line amore, fiducia,fpe, fine lætitia in Deo, amat,odit contra mandata Dei : hæc uicia funt infuperiore parte. Ideo Paulus deftribens hominem fine Spiritu ianefto i.Co:* rinth: 2, inquit: Animalis homo non percipit ea,quæfunt Spiritus Dei, Ac to^« turn hominem non renatum uerbo amp;nbsp;Spiritu,nominat ^ux'Ko^jjftcut alibi totuni hunchominem nominat carnem.

Nouushomo dicitur,quatenus habet nouam lucem,ac nouos motus acce fosper uerbum amp;nbsp;Spiritum faneftum, Videlicet ,agnitionem Dei, amp;nbsp;Domini noftri lefu Chrifti,ueram fidem amp;nbsp;fiduciam in Chriftum,timorem Dei, inuoa cationenijdiledionem jlætitiam acquieftentem in Deo, fpemamp; alios motus Spiritusfandi. De hacnouitate loquitur Paulus2.Corinth. 3. Nuncretetfta^*^^'^^^^“ facie gloriam Domini intuentes, in eandem imaginem transformamur â fub degloriam quot;nbsp;gore in fulgorem, tanquam Domini Spiritu,id eft, cum fide cernimus fulgosî Domini intu» rem Domini,uidelicet, ipfum Chriftum, oftendentem nobis mifericordiam æ* terni Patris,qua agnita accedimus ad Deum,non fugimus utSaul, fed uere ag« nofeimus Deum elfe bonum amp;nbsp;præfèntem, nos rccip-i amp;nbsp;feruari ab eo propter filium, in hac filq luce nos quoeg transformamur, id eft, accipimus radios per filiumin nos fparfos dato Spiritu fanlt;fto,uidelicet, noticiam Dei amp;nbsp;nouos mo« tus,quos accendit amp;nbsp;confirmât Spiritus fanlt;ftus audita uoce Euangelq. Nec gnificat nouitasjcogitationes ÔÔ motus ratiôis fine Spiritu fanlt;fto,nec fignificat Spiritus rationem, fed tertiam Perfonam diuinitatis, quam æternus Pater dat per filium in corda noftra.Erit autem nouitas hominis integra in Ecclefia ccele fti,in qua erit Deus omnia in omnibus,id eft,fic fulgebit in nobis,ut palâm con fpiciatur,non per minifterium Euangelq,amp; debit omnes motus, ita, ut non fit fimul in nobis peccatum.

At in hac uita idem homo renatus,eft Vetus 8C Nouus,id eft, Paulus eft tdembomo nouus,quia in eo habitat Deus,amp; illuftrat cum uerbo fuo amp;nbsp;fanftificat Spiritu fanfto,8c mens cor,accipiunt aliquos radios lucis diuinæ amp;nbsp;motus Spiritus fanftûSentit cnim Paulus inuocationem,fiduciam,lætitiam in Deoteatenus eft nouus,amp;hæcnouitasrepnaredebet. Sed nondum in hac uita natura Pauli prorfus eft fine peccato amp;nbsp;fine morte, eatenus eft uetus homo, fed hæc uetuftas mortificatur, non régnât.

*0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

Qmmortuißimuspeccato, quomodo ^c.

PRimum Argumentum fumtum caufis efti'eientibus.

Mortua natura non fit effieax.

M iitj In

-ocr page 182-

US


IN ET I STO L^M ^(D


In nobis iietus natura,quæ eft mafia peccati eft mortua, id eftjcœpit mor^ tificarijiiec regnat:

Ergo non fit efiicax»

Minorem probatjquia per Baptifmum fumus in mortem'Chrifti bapti* zadjSC conftpulti eum eo,Quia Baptifmus eft teftimoniu quo mergimur, tan^ quam in ianguinem Chrifti,ut abluamur accipiamus remifiionem peccato* rum.Ita autem fit remifiio,ut propter mortem 0lt;S refurreeftionem Chrifti etiam rc ipfa in nobis abolcatur peccatum, quia filius per Euangeîium dato Spiritu fando, arguit corda de peccato,amp; rurfus uiuificat, nbsp;accendit nouam lucem

ß^iptifmu^ph nouos motus in nobis,Huius remifiionis ftu reconciliationis effïcaciæ Chri* fi^i nobis teftimonium amp;nbsp;pignus eft Baptifmus, ciim fic incoata eft mortis citechriftiin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiuificatio,iepelimur unâ cum Chrifto,

nobii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft autem mafia peccati fepulta dupIiciter;Primum imputatione,quia re^

Peccdtt mAftd inittuntur nobis reliquiae peccati.

ater^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundó,quod ad effedum attinet,quia hæc mafia poftquam mortificari

cocpit,defiit eife efficax,id eft,non regnat.

Nec tantum de mortificatione loquitur Paulus : led addit Argumentum de uiuificatione,nifi enim accederet uita amp;nbsp;uinceret,nulla efièt liberatio, Heo amp;nbsp;fupra didum eft,Gratia exubcrat fupra delidum. Item,rcgnat gratia per iuffi* ciamaduitamæternam. Inde fic argumentatur.

Viua natura efteffieax.

Nos uiuificati fumus per Chriftum,qui ideo alTumfit banc maffamjUtno bis quoq; uitam redderettôd hæc uiuifîcatio incoatur in bac uita, cum filius Dd per Euangelium amp;nbsp;Spiritum fandum confolatur corda, amp;nbsp;libérât nos ex mon te æterna,iuxta didum,luftificati fide paeem babemus.Item, O Mors eromors tua, amp;nbsp;Ó inferne cro infernus tuus amp;c. Quia uerô bæc uita, quæ reftituitur per filium,dato Spiritu fandoeft tab's,qualiseft iple Spiritus iàndus, fintaâiones conoruentes Spiritui fando.Vt alibi dicitur; Nos reteda facie sloriam Domfi ni ipeculantes transrormamur in eandem imagincm Slt;^c.

Neeeßittude^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neceffîtas bene operandi ex cauià efficiente, 80 finali oftenditur. In bis

comprehenfa eft Sf necefiîtas debiti, quia hic ordo immotus eft, ut creatura ra^ tionalis Deo obediat:amp; reftituitur naturajUt ad banc obedientiam redeauhunc ordinem nominat Paulus debitum.

Qmmortuus efiyiuflificatusefiàpeccatis. T~A E hoc dido multæ cauillationes agitantur, ■L-' Mortuus iuftificatus eft â peccato, ludas eft mortuus, Igitur, Iuftificatus eft.

Relpondeo fimpliciffimè,Didum hoc loquitur de adualibuspeccatishu lus uitæ,ut dicitur v£Kfo§ou «PaKveJd eftjqui mortuus cft,iam nihil agit in bac uita: MorfwjM iuftiut ftrangulatus definit furari.Veldicas, Mortuus iuftificatus eft àpcccato,uP ficatiiseftetc, delicet, quieft crucifixus ciîm Chrifto.

Alfi argutius refpondent:Qui mortuus eft,iuftificatus eft,id eft,iufl:a poC' obedientideft na adfedus eft.Sed qui pœnam non patitur uolens,non eft iuftus. Vt enim obe {“^uolunMid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iufticia,c»m eft uoluntariajita fuftinens pœnam tuneeft iuftus,

cû uolês fuftinet,Sicut filiusPei pro nobis uolês fuftinuit pœna.Fuit igitur obe dientia eius iufticia.Sed fimus contêti priore fimplici explicatione vsKfoç ou «f'am

Cæte^

-ocr page 183-

lOShfXOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n?

Cæterum hoc fciamus. Diabolos Sc omnes damnatos in omni æternitate horribilia peccata facere,quia fine fine iralcuntur Deo amp;c.Chriftus aiCjDiabo^ lum efie hom ici Jam mendacem, De his horribilibus furoribus cogitantes, magis expauefcamus cogitatione æternarum pcenarum*

ISlon reenetpeccatum in mortali corpore.

^OncIufio eft refponfîoniSjquam oppofuit obiedioni antea recitatæ* '^tè autem dicit, Non regnet peccatum, ut fignificet in hac uita non prorfus extinâam eftè uicioiam naturanijquafi dicat:R.eliquum eft peccatum in natura in hac uita,fed non regnet,id eft, non obtemperct uiciofis affèótibus, fîcut èC ins frâ dicitrSi acftiones carnis Spiritu mortificabitis,uiuetis*

Hi loci amp;nbsp;fîmiles oftendunt diicrimen peccati, quod in iàndis reliquuni eft,amp; illorum peccatorum,propter quæ homo definit eftè in Gratia,amp;^ quæexs cutiuntSpiritumiàndum» Hoc diicrimen in Ecclefîa cognoici amp;nbsp;conipici nés cefiàrium eft,

Regula autem infra tradita eft.i.Timoth:i, Milita bonam militiamjretis nensfidemamp; bonam confcientiam.

Ex hac Regula conftituaturdifcrimen, Cùrn aftèntitur homo errori in uno uel pluribus Articulis fidei, fiue feiens fi'ue deceptus, amittit Spiritum ian* (ftumjuxta di(ftum:Qtii non credit iam iudicatus eft. Item, Spiritus de meo ac* cipiet.Item, Fundamentum aliud poni non poteft, præter id quod pofîtum eft, quod eft lefus Chriftus»

Etfiautem in omnibus iàncftis in hac uita caliso cft,nec iàtis intellipuntur Articuli fîdei3amp; aflènfîo eft languidior, aut etiam extruuntur ftipulæ fupra ue* ram doftrinam : tarnen hæc imbecillitas diifert ab euerfione Articuli fidei, feu ab affeueratione contraria,Vt Samofatenus,Arius, dclebant Articulum de di* cutitspiritum uinitate fîltjjSô multi eis aflèntiebantur, quorum error contriftauit ÔC exeuffit pnflww. Spiritum fancT:iim,Quia non eft Spiritus in corde nifi per ueram uocem doeftri næjiuxta di(ftum:Sancftifica eos in ueritate,Sermo tuus eft ueritas,

Practereahomo uiolans mandata Dei contra confcientiam, amittit Spis ritum fanâum, amp;nbsp;rurfus fit reus iræ Dei, amp;nbsp;ruit in æternum exitium, Si non fîatconuerfio.i. Corint, 6, Scortatores, Adulteri, non poftidebunt Regnum Dei, Et excuifo Spiritu fan(fto,Peccatum dicitur regnans peccatum,quia effîcit ?eccdtuni re^ proprium effèélum/cilicetjUt homo ruât in æternas pcenas:ideo recentior ætas nominat mortale,

Conftituta hac régula,deinde feiamus in Renatis in hac uita tarnen adhuc multa amp;nbsp;magna peccata eftè, etiamfî lucet in mente uera fides,amp; conicientia bona eft, id eft, bonum propofitum, ut Paulus Rom, 7, inquit : Inuenio aliam legem in membris captiuantem me in lege peccati, id eft, aliqui iunt morbi, ca* ligoamp;multæ triftes dubitationes de Deo, Item in corde non eft tantus timor, dile(ftio,fîduciaDei,utefledebcbat,amp;funtmuItæ errantes flammæ cupidita« turn jignorantiæ amp;nbsp;omifliones multæ.

Hæcfuntuerèfuo genere peccata, ièd Renati 3 qui dolent propter hanc immunditiem refiftuntei,ôô fide propter Mediatorem credunt earemitti ac tegijretinent Spiritum fandlum ôc fidem, ac manént in gratia, ideo hoc pecs catum nominatur peccatum non regnans, uidelicet,in Renatis,qui refîftunt 8^ retinent fidem,ficut infrâ dicitur odlauo cap. Nulla condemnatio eft nunc his, qui in Chrifto lefu ambulant. Et hîc traditur dulciftima confolatio, Pecca*

turn

-ocr page 184-

1^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m ET ISTO L

^/Tf»bgra, j^ori dominatur uobïsjNon enim eftis fub lege5{èd fub gratia,quaßdicat.j Quia eftis fub gratiadd eftjfub gratuita reconciliacione propter filium,ideo kx iam non accufat uosjuon damnat uos,8(S reliquiæ peccati in uobis teguntur pct umbraculum,uidelicetjper Mediatorem Chriftum SCc.Hanc dodtrinam dedk ftrimine peccatorum tenere necefle eft, propter multas grauiftimas caufas»

ituffnumpeccabimusj^uia, nonfumusfub lege is-cl Z^Ccurrit obiedioni de LibertatCjNam in politica confuetudine intelligitur '^abrogatio legum fic,ut poftea concedatur facere contra legem» Sicut etiam contra leges de Ceremonrjs facimus, uelcimur carne fuilla amp;fc»

Quæftio eft iPitur, an eodem modo intelligatur liberatio a lege de C2regt; monialibusj forenfibus, amp;nbsp;moralibus legibusC'

luftificationem amp;nbsp;condemnationem atti net, eodem telligtitur. rnodo de omnibus legibus intelligitur liberatio.’id eft, ficLit nbnuefci fuilla car# ne non meretur remiftionem peccatorum, SC non eft iufticia, qua coram Deo fimus accepti,Sic nec opera Decalogi mercntur remiftionem, nec funt iufticia, qua coram Deo perfona fit accepta : Sed quod ad obedientiam attinet, difcri# men eft legum ceremonialium,forenfium Si. moralium.Nequaquam manetde bitum obedientiæ in ceremonialibus,ficut in moralibus, quia politia Mofaica finsulari conftlio fic conftituta eft,ut duraret tantum, donee Meftias ibi concio naretur,ederct teftimonia,offèrretSacrificium,rcfurçeretex morte,amp; inde mit Leges^ cer^ Apoftolos.Simul igiturcollapfæfunt leges ceremoniales Si foren{es,quic renfes^Bap^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Politia feu nerui policiæ.Sed lex moralis eft æterna Si immotafapien#

f£ cumpoli. tia ill Deo Si norma iufticia?,cuius radius creaturæ rationali infttus fuit,uc elTe# mus conformes Deo, amp;nbsp;hic ordo æternus eft,ut Creatura rationalis fit confer# mis Deo, Nunquam igitur uult Deus pcccatum, Quanquam enim recipitho^ minem immenfa mifèricordia propter filium,tamen non uult peccatumdedre# mittit, quia pcena per filium perfolutaeft,amp;ita nosrccipit, ut fimulconformi# tatem cûm Deo reftituat,amp; Deus nobis in tota æternitate felè communicct.Ita Si hoc loco Paulus argumentatur d caufa finali lèu formali, Quanquam ftmilv tudinibus politicis ufuseft, quas iplè fatetur rudiores elle*

lam eftis ferui iufticiæ. Ergo fint opera iufta» Cdufdfinalis JJefj^caufa finalis reconciliationis eft, ut reftituatur æterna conformitas cum Deo,hnt loitur actiones conlormes»

Item faefto diuortio mulier eft pofterioris uiri,non prioris.Sic fumusiam Chrifti Si conformes Chrifto,qui eft imago æterni Patris, amp;nbsp;uenit utreftiwat in nobis imaoinem Dei»

O

Cùmautern fie dicitur,fumus liberi à Lege morali, quod ad condemna# tionem attinet, id ncquaquam intelligitur de his, qui non funt conuerfi ad Deum, nec fide funt uiuificati per filium Dei, quia de hisdiétumcft.Quinon credit, iam iudicatus eft» Item aculeus mords peccatum eft,porentiaueropcc# catilexeft, Deo autem fit gratia, qui dat nobis uidoriam per Dominum no# ftrumiefum Chriftum» Tantumigitur illi ab hociudiciolegismoralis,id fiberdH^' condemnatione liberati funt, qui iuftificati funt fide, de quibus fupràdi# pacem habemus.Item infra, Nulla nûc damnatio eft his, gis, qui in Chrifto lefu ambulant» Item, Non eftis fub lege, lcd fub Gratia» Item,

Qui

-ocr page 185-

Qui habet filium, habet uitam, Qui non habet fiîium Dei, non habet uitam, Itemjfi uos filius liberauentjuere liberi eritis.

Obrjcitur autem: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obieilio,

Lex eft æternaamp;immota,

Ergo neceflarió manet condemnatio, ubi manetpeccatum» Reipondco, Omnis Lex obligat, uel ad obedientiam ,uel adpoenam uoluntariam«.

Cum autem deriuata fit pocna in filium, legi fatisfacftum eft, Sicut iplèinquit. Non ueni foluere legem,fed implere.Et quia filius innocens SC uolcns pititur, applicatur illa perfolutio pœnæ,amp; donatur nobis.Oftendit autem hgc l'pfà pœ , na, Deum non uelle nee approbate peccatum, fed reeipi homines propter quæfilius dédit,amp;itareeipi,utmaneatordo,amp; Lex in mente diuina, quæ non uultpeccatum,8ó recipit nos ad reftituendam obedientiam,

Hæc pia meditatione fæpè cogitanda funt, amp;nbsp;ut doclrina fiat illuftrior, amp;nbsp;ueræ confolationes recTte intelligantur amp;c. Et conferantur didla Prophetarum,

EfaiæCap.Ç2.Gratis uenundati cftis,non argento redimimini,id eft,Cüm Diabolus uos dccepit in fuis promiffis. Gratis uenundati eftis, id eft, non ac* cepiftis iIIapromilfa,Eritisficut Di) : Scd potius omnibus malisoneratieftis, Vendens autem debet aliquid boni recipcre pro re uendita : Id non fadlum eft, cum uos uenditieftis Diabolo. Rurfus etiam fiet redemtiononueftroprecio, fed filius perfoluet

Efaiæ 43. In peccatis tuis lèruire me fecifti, Laborare me fecifti in iniqui^ tatibus tuis,Ego ipfe deleo delicla tua propter me, amp;nbsp;peccatorum tuorum non recordabor

Efaiævj, Ponet animamfuamhoftiampropeccato,

Obferuentur in hoc capite amp;nbsp;dulciftîme formulploquendi,Præbete mem Prxlere mem braueftraarma iufticiæ. Membra nominat,ut alias diximus, Potentias amp;nbsp;gana in hominc,uidelicet,Mentem amp;nbsp;uoluntatem,cor,locomotiuam èC iènlus. Hæc fint arma incitata à Spiritu fando. Sicut cor loleph ardebatSpiritufan« dojcùm refifteret adultcræ.’SC quia nominat arma, uult nos non efle iègnes.

Stipendium peccati mors eß^

K Ntithefis obferuetur, De peccato inquit : Stipendium peccati mors eft : id ^efi,peccatum meretur mortem.Sed uita æterna eft Donum Dei, per 80 pro pter Chriftum Iefum,quia fimul accipiuntur Gratis,fide remiftio peccatorum, reconciliatio amp;nbsp;hæreditas uitæ æternæ,iuxta diefta : Sic Deus dilexit mundum, üt omnis qui credit in filium, non pereat, fed habeat uitam æternam,

Rom.j. luftificati fanguine ipfius faluabimur pereum ab ira.Item,Quan td magis reconciliati faluabimur in uita eius. Item, Qui habet filium, habet ui^ tam. Item, Non iuftifîcabitur in confpecftu tuo omnis uiuens,

Ac utile eft meminilfedidlum Bernardi, qui inquit, Neceftè eftcredere, quôd tantum per gratiam,non propter mérita tua habeas remiftionem pecca# . torum,amp; credere te necefle eft,TI BI remitti,Sic etiam neceftè eft crederc,quód gratis donetur uita æterna propter Chriftum, non propter tua mérita, Augu^ ftinus torquet ft, quomodo uita æterna,amp; donum fit et merccs, ftd uera expift catio eft.Proprie donum eft,quia fola caula,propterquam datur uita pterna,eft

Chriftus,

-ocr page 186-

IN ETISTOLJM

ChriftuSj amp;nbsp;propter hunc gratis datur credenti in conuerfione, iuxta iufiuraii’’ dum:Viuo ego,dicit Dominus,Nolo mortem peccatoris Nc.Dcinde ciim pro* pter aliud data fit,accidit ei, ut fît etiam compenfatio feu merces laborum, (icut datur hæreditas, quia filius eft, amp;nbsp;tarnen poftea accidit hæreditati, ut fit com* penfatio officiorum, fi qua præftiteris,

Hæceft ueraamp; fimplexexplicatio. Deinde amp;nbsp;hoc fciamus, phrafinlegis enarrandam eftc iuxta EuangeliumjUt fuprâ Cap,2,di(ftum eft; Dabit unicuitj iuxta opera fua»

‘fen Ç autea fimilitudine feruitutis ufus eft, ita nunc fimilitudine ftcundi con* c«ndo coniun ^iugt) pingit obedientiam,quæ Deo præftanda eft,nec difficilis eft accommo* datio. Vt mulier mortuo priore marito propria eft ftcundi,ficnoslibcrati3 DominijUidelicet à condemnatione perterrefaciente ÔC impellcnK corda ad dubitationem, diffidentiam, èC fremitum contra Deum, lam fumus alteriusjfcilicet Dei,in quo lætamur,ad quem accedimus fide per Chriftum,pef hunc uiuimuSjSC quia iam fumus eius propri), præftetur ei obedientia*

Dicftum eftautemfuprà,hæc Argumenta a caufis finahbus fumtacffe-Venit Filius Dei,ut deftruat opera Diaboli,non ut confirmet peccatum,fed ut prorfus deleto peccato amp;nbsp;morte, reftituantur in nobis iufticia amp;nbsp;uitaæterna

Cùmßtis morttâ le^i per corpus Chrißi.

' Z^OncIufioeftfuperioris adhortationis,inqua Paulus accommodât fimili* '^tudinem de nouo coniugio ad nos , qui iam fumus alterius, fcilicct Chrifti,poftquam condcmnatio fublata eft:amp;ait fublatameife per corpus ChriftijUidelicetjper uidtimam Chriftum^qui pro nobis legi fatisfeciu

Cùm ejßmus in carne.

ATtexit conclufioni Antithefih,in qua narrat qualis fuerit prior fèruitusfub lege,amp;qualis fit nunc nouitas poftquamalege liberati fumus» Taliserat ieruitus,ut lex non foliim non deleuerit pccca£um,fed etiam auxerit armaue* rit, ut nos occideret. Ac diligenter obferuandaeft particularAftedus peccato* rum qui per legem funt, erant efficaces ad mortem*

ÀjfeéïMpeccd £)e quibus affedribus Öc de quibus peccatis loquiturT” R.elpondeo:Loqui legemfun/‘^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dubitatione,diffidentia, indignatione, fuga èi. fremitu aduerfus Deum,

czc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quales funt fludlus in Saule aut in luda, Vbi hæc dubitatio uincit corda,non in

uocant Deum,non petunt nec expédiant ab eo auxilium,quærunt præfidiacon tra mandata Dei, Deniq^ rnulta peccata interiora Só exteriora concurrunt,Et nifi homo retrahatur ex hac dubitatione èC confternatione, ruit in mortem æ* ternam:Ideo dicit, Aftèdius peccatorum, qui fiint per Legem, id eft, dubitatio, diffidentia,fuga,fremitus aduerfus Deum erant efficaces, amp;nbsp;impulifiènt nos in mortem æternam, nifi liberati eflèmus agnitione amp;nbsp;fiducia fili).

Monâclorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hïc lèueriffimè taxanda eft impia dodirina Monachorum,quæ ait,dubi

dubiatiopec^ tatfoncm non efle peccatum, amp;nbsp;non oftendit conlblationem in Euangelio pro* efi. po^tam^quæ iubet uincere dubitationem fide, ut dicitur Rom. 4. Ideo ex fide, ut fit firma promiffio, Rom. Cap. luftificati fidepacem habemus. Iohannis

-ocr page 187-

^OM KISLOS CJT-7T ril nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^3

làSpin’tus fandus arguet muudum de peccatOjquód non credunt in me.Hæc fimiliadida opponenda funt dubitaüoni, ut agnitione fili} Dei accendatur fidcs S)C reuiuifcant corda amp;nbsp;lætentur in Deo, fîcut inquit Bzecliias :Tu eruifti animam meam,utnon perirem,proiecifti poft tergum peccata mea*

Poft hanc confolationem homo ftruit in nouitate Spiritus, id eft, in uitæ Semre inno^ acternæ initfjs, èC motibus quos accendit Spiritus iandus, qui eft amor 8c Iæï= titia fubftantialis, 8C copulant nos fibi æternus Pater ÔC Filius hoc fuo Spiritu, copulamur qui talem amoretn lætitiam exuftitat in nobis,qualis eft ipfè» Præcedit au^ Deo per spû tem hanclætitiam dolor ille,in quo agnoftimus peccatum, 8C ftntimusiram Dei aduerius peccatum» De hoc dolore inquit. Mortui Legi, qua captiui teneäs bamur»

Owdi^iturâicemusj ISLumLexpeccatumeîi?

P Oft digreftîonem redit ad collationem fuprâ inftitutam, de peccato, Lege amp;nbsp;Gratia, Ac præcipuè hîc concionatur de ufu Legis, ut has duas opinion nés non tantum in Iudæis,ftd uniuerfaliter in omnibus animis hærentes ernenn det»

Omnesenim imaginantur diftiplinam, quam homo utcuncppræftare poteftjfatisfacere Legi Dei,8C eflc iufticjam coram DeOjnec uidet ratio magni? ’ tudinem peccati in natura humana.

Contré uerô Paulus hîc affirmât, neminem in hac naturæ deprauatione Legi Deifatisfacerepofte,Schomines ncquaquam iuftosefîèLege,ftdabea oftendi iram Dei aduerfus peccatum * Ac res ipfa oftendit Paulum hîc non ri« xari deCeremonqSjftd concionari de Decalogo,de interioribus malis, de tenc:« bris in mente humana,de dubitatione,de negledione Dei, 8C multiplici contu« tnacia in corde humano aduerfus Deum, 8c de horribili iudicio ÔC ira Dei ad;« uerfus hæc interiora mala, Ideo citât Legê ex Decalogo : Non concupiftesîqua appellatione fîgnifîcat hanc totam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de qua infr,^ dicit : Senfiis carnis ini#

micicia eft aduerfus Deum, Et leremias inquit, Peruerfum eft cor hominis er^ ga omnia ærumnofum.

Alia eft fapientia politica de lege, de iufticia, 8c de delidis, In uita politi« ca Lex regit externa fada, ftu, ut dicimus ufttate, Locomotiuam, 8C diftiplina externa nominatur iufticia politica, ÔC tantum externa ftelera puniuntur, Sed Paulus inquit ; Lex Spiritualis, id eft,non politica tantum, fed poftulat motus Spirituales, id eft, congruentes cum Deo in mente 8C corde, Veram lucem de Deo ardentem diledionem Dei, Et minifterium eft Lex, quo Deus horri« bih'teroftendit iram fuam contra peccata in omnibus hominibus,qui non congruunt cum Deo, iuxta didum de Spirituali iudicio: Deus eft igniàcon* fumens,

Hanc dodrinam de Lege 8C de peccato,quam hîc Paulus récitât,uult De^« us confpici amp;nbsp;notam eftè in Ecclefia, uult intelligi quid fit peccatum, uult fciri externam difciplinam non iatisfacere Legi Dei, amp;nbsp;non eftè iufticiam coram Deo, ut confugiamus ad filium Dei, ÔC difcamus hanc dodrinam, de qua dici#« tur in Efaia : Noticia ierui mei iuftificabit multos,

Summa autem huius narrationis apud Paulum cft,quód non fimus Lege iuftijUt ftpe iam didum cft,8lt;: Paulus exemplum de ufu Legis récitât, iè ipium proponens, ôd loquitur de ft conuerib iam ad Deum, Sc fua peribna tanquam Apoftoli,fignificateadem fieri inalqs uiuis|membris Ecclefîæ,ficutexempla

4, tom: Phti, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uniuerfas

-ocr page 188-

uniucrfæ Ecclefia? funt, Conuerfio Dauidis Ezechiæ SC alioruni» Treshominum Vt autem exemplum fiat illuftrejponamus tres hominum Gradus*

Yquot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;carnalium^qui ui'uunt fccuri jlèu ut Epicurei jlèu ut Phan'læi,nec

viuerefinelelt;‘ Habent ueros pauores Confcientiæ,TaIe ui'tæ genus nomi'nat hîc ui'uere fînek^ gejlcilicetjîucficantejfeu acculante,quia Lex in illis nondum habet principal^m cffe(fium,ut oftendat èC acculèt peccatum, Lex enim tune uerê Lex dicitur,c»m in mente uerè intelligitur, amp;nbsp;iudicat a.cairat corda,non c«m tabulæ pendent in parietibus.

Secundus gradus eft eorum, qui opprimuntur terroribus amp;nbsp;cruciatibns conlcientiæ,fîcut ludas SautHi quia non audiunt uocem Euangelq,fuccuni=« bunt in his terroribus amp;nbsp;fèntiunt le damnari, ideo hîc inquit : Veniente Legt Pfccrff«/« rea peccatLim reuixit, id eft, ccepit elle efficax, èc horribili terrore me oppreflît uiuifcit, nbsp;nbsp;nbsp;ego mortuus fum, Nifi enim Paulus audiuiflèt uocem Euangelq, ipfe quotß

rfjlTet in his terroribus.

n i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertius Gradus eft illorum, qui in terroribus eriguntur uoce Euangelijj

iîcutfuprddi(ftumeft:Iuftifîcati fidepacemhabemus. Item, Qui habet Chri* ftum,habet uitam.

Hisgradibus confideratis hæc narratio Pauli rede amp;nbsp;propriê intellig^ poterit,quam peregrinis interpretationibus Origenes ÔC alijualdecorrupt* runt ♦

i^umlexßt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Efl; autem in Textu declarandicaulainftituta quæftio,Num Lex litres

dKgX f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;augeat peccatum, quia in accuiatione corda fugiunt Deum

tum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ribilitcr fremunt aduerfus eum : Refpondet Paulus per Translationem

Lex eft minifterium mortis, non fit legis uicio,{èd propter noftrum peccatum» Cum enim hæc deprauata natura non fit conformis legi, ftd plena tenebrarum amp;nbsp;dubitationum,8^ fit fine timoré,fine diledione,fine fiducia Dei,8d fit inenar^ rabilis contumacia, deniep cum fit fine Deo, quando per legem oftenditur ira Dei,non poteft earn fuftinere,Ied fugit,00 uellet le autDeum in nihilum redigb ficut Icriptum eft Lucæ 23. Dicetis montibus.cadite fuper nos.

Itgif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ergo Paulus,Effedum Legis eflè oftendere amp;nbsp;acculare peccatumiPo^

ftea natura rea frémit aduerfus Deum, Paulus citât Legem, Non concupifo ut fignificet non tantiim externa peccata damnari, led eitam interiora.Et noffll* ne concupiftentiæ intelligantur omnes errantes inclinationes in hac mifera ni* tura, amp;nbsp;tota auerfio d Deo.

Addit igitur Paulus de per ft caufa : Peccatum occafione accepta per Lc* gem,id eft, Lege accufatum, irritauit omnem concupiftentiam, ftu corrupit,id eft,Fecit earn atrocius frementem aduerfus Deum,ut in Iuda,Saulj8lt;S fimilibus: ut amp;nbsp;pofte a dicitur,Peccatum per legem fit excellenter peccatum,id eft,RcatuJ ftntitur in horribili dolore fremitu.

Sine Le^epeccatum erat mortuum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

C Cilicet, fine Lege iudicante amp;nbsp;accufante non funt illi terrores,fremitus amp;nbsp;im dignatio aduerfus Deum. Deinde incipit ftft exempli caula proponere : ubi legt ui* tres gradus confiderentur, quos recenfiii. Ego aliquando fine lege uixi, id eftj ttfK. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lecurus,cum elftm Pharilæus,amp; lomniarem me Lege iuftum efle,nonduni

ftntiebam iudicium Legis amp;nbsp;iram Dei. Tab's eft maxima pars hominum,ftcu« ra longo tempore,donee tandem iudicio Dei obruitur.

Hæc

-ocr page 189-

cjTinquot; riL

Hæcfècun'tas amp;nbsp;comminatio fudicfj defcribuiltur ftatim in prima concb one Genefîs 4* Peccatum tuum quiefcet, donee reiielabitur. Significat enimin toto genere humano futuram eflè fccun'tatem, fed tarnen pofteaomneshomp nbsp;nbsp;'

nes amp;nbsp;fingulos alios alio tempore obrui ludicio Dei,quia Deus eft ignis confu« mens aduerfiis peccatum«.

Sopho^i. Erit in tempore illojfcrutabor lerufalem lucernis, amp;nbsp;uifitabo merfos in feces fuas, qui dicunt in cordibus, non facicc Deus bene nec male, 8gt;C crit domus eorum deierta amp;c*

Ecclefiaft* 8» Non erit bene impio. Et cap, ultimo, Cunctos adducet De^ US in iudicium. Pfalm» $8, Vtitß eft: Deus iudicans homines in terra. Et 62,Tu reddis unicui^ iuxta opera fua*

T^eniente Le^epeccatum renixit.

yrEnienteLege,ideftjam accufantecor,utfentiremiramDeiaduerfusim^ munditiem meam, Hypocriftn èC fecuritatem, ibi peccatum reuixitjid eft, Pec^ätum re»

Fadum eft inquietius,amp; fuie per ft caufa pauorum, Fugæ,ôô indignationis ad* uerfus Deum, amp;nbsp;hæc ipia confternatio eft morstideo additum eft.

Ego autem mortuus fum, Sicut ad Corinth, inquit, Aculeus mortis pec* catum eft, Potentia uero peccati Lex eft. Et in hoc Capite : Peccatum fit exceb Peccdtutnfit lenter peccatum,id eft, ualde reum,Hoc eft, in ueris pauoribus Scftnfu iræ Dei cernituraliquo modo peccati magnitudo, quam ftcuri ociofi homines leui* ter curant, èc præftrtim Hypocritæ inflati amp;nbsp;tumentes hac perfuafione, quôd antecellant alqs uirtute,8é utiliter ftruierint humano generi, taies ebrq admira* tionefui,non cernnnt immunditiem fuam, Aduerfus hanc Hypocrifîn dicun* tur ôi fequentia in Textu,

Scimus quod Lex ßnritualis ßt.

ï-JOCdi(ftuminfulfîflîmèdeprauatum eft ab Origene 8ó cæteris, qui eum or/ge«wer»

Vecuti funt,qui fomniarunt tantum hoc dici, Lex eft Spiritualis, id eft, alle* gorica in ceremonijs. Longe aliud hic agit Paulus,amp;r præcipuè de Lege morali loquitur, amp;nbsp;prorfus hoc ftntit, Lex diuina eft Spiritualis, id eft,non tantum eft politica fapientia, uel diftiplina frenans locomotiuam, ficut Leges in Imperqs, Nequaquam exiftiment homines ft Legi Dei fàtisfacere, etiamfi habent exter* namdiftiplinaminculpatam, Sed Lex diuina eft fapientia in Deo, amp;nbsp;norma Sententiddù iufticiæ nobis patefalt;fta,qua uult Deus ut corda noftra uiuant Spiritu, id eft, habeant lucem nbsp;nbsp;motus Spirituales congruentes cum Deo, firmam alTenfio*

nem amp;nbsp;ardentem amorern erga Deum S^c.Et rurfus,Lex Dei eft iudicium ipft rituale,id eft, non externum tantum,ftd tale,in qup Deus ipft, qui eft Spiritus amp;nbsp;ignis confumens,facit uoce LegiSjUt ftntiant homines iram diuinam adueris ms peccatum: de quo ftnfu iræ inquit lob, Sagittæ Domini in me, ôd terrores Dei militant contra me,

Pfalm, so, Veniet Deus nofter Sc non filebit,in confpecftu eius exardeftet ignis, In talibus pauoribus diftimus Legem Dei elft Spirituale iudicium, non tantàm Politicumfrenum,

autem carnalis funij '^jenundatus fubpeccatum.

INterpretatur ipft quid nominet carnalem naturam,fcilicet, totum hominem ■* uenundatum fub peccatum,id eft, feruum peccati mortis, ficut amp;nbsp;infrd hæc antithefis illuftratur : Senfus carnis mors eft. Item,Inimidcia eft aduerfiis De* Um amp;c, Vt autem appellatione Spiritus intelligitur ipft Spiritus fan(ftus, d

4. tom: Pbil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spiritu

-ocr page 190-

IN E IS TO L AM MS)

Spi'ritufandlo accenG congruentes motus in fàn(Gis3Uitajlux,8c lætîda. acquit* Qiro amp;nbsp;fen^ fcens in Deo,FJamma dik^ioniserga DGum,fic è regione Caro èC knfus car* intelligantur^detotohominenonrenato»Necfolûm inappetitu fenfuum , èC in corde cft contumacia contra Deum,Videlicet,miufta incendia amorum, odiorum3Uindiôlæ,fed etiam in fupen'ore parte,uidelicet,!!! inteUedu hotninis non renati,funt tenebræ magnum chaos dubitationum de Deo, amp;nbsp;uolunfas eft Gne timorCjGne diledione DeijGne lætiti'a acquiefcente in Deo aut contenu nens Deumjaut horribili fremitu fugiens eum,Slt;eft GneDeo uiuificantejlgtifi«“ cante,amp;f 2ubernante»Tahs homo Gne Deo,dicitur Caro fècundum omnesani* mæ potentiastet in confpeCÎu Gt dotflrina de diftindione potentiarum animæ.

Primùm autem narrat Paulus qualis Gt natura carnalis fècundum feftj fÙb^eccat“^ inquit:Venundatusfumfubpeccatum,ideft,raptusinkruitutem,phra* 'quot;fis enim Gjmta eft à captiuis, qui uendebantur et erant feruiJta inquit, natu* ram carnalem lècundum CeCe femam peccati amp;nbsp;mortis eGTcjUec poflè deponert prauitatem amp;nbsp;mortem,nec retrahere per fek iufticiam SC uitam, fed Glius Dei iioce Euangelrj Sc Spiritu lando régénérât hominem» Quanquam autem ini* tia nouæ lucis amp;nbsp;motuum ipiritualium in Renatis accenduntur,tamen in hat mortali uita hærent adhuc in natura carnali reliquiæ prions morbi: Sequitur ergo lu(Ga,in qua uerbum amp;nbsp;Spiritus faneftus mortißcant reliquias illaSjHanC ludlam mox deferibet Paulus. Cum autem utitur uocabulo, Venundatus,in* tuetur didum Efaiæ.$2. Gratis uenundati eftis,Gne argento redimemini. VE Deus obqcit Diabolo iniufticiam,quaG dicat. Again iufto ordine.

Diabolus uos fraude mihi eripuit,amp; ne^’ mihi Ibluit precium, neij uo* JbisdeditpromiGTa»

luftum eG: igitur uiciGi'm , me rem mcam recuperare, non dato precio praedoni, Sicutenim afure autprædoneres non rurfusemendaeG,kdßne precio per ludicem iuftum reftituitur Domino : Ita Deus récupérât genus hu* GraiwKfnwfcx manum, nihil foluens iniufto ÓÓ fcelerato prædoni Diabolo.Dixit igitur,Gra* tis uenundati eftis,id eG,iniufte in leruitutem pertr^cli eGis fraudeDiabolijtitC Deo folutum eG precium, necß hominibus data proniiGa,

Gratif redem* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RurGis igitur Gratis redimemini, non dabo precium Diabolo,amp; uosre*

cipiam mea mifericordia,ciim mihi precium non poGitisdare»

OGenditautem kquens narratio huius capitis,cum inquitPaulus, Ve* nundati eGis fub peccatumjintelligitpeccatum Originale non tantum impu* tationem,Gcut multi Monachi intellexerunt,kd ipfam naturæhumanædepra* uationem,id cG,tenebras dubitationes in intelledlu, amp;nbsp;auerGonem uolunta* tis â DeOjContemtum amp;nbsp;fremitum aduerfus Deum,amp; cordis contumaciam,Et qudd uiresomnes funt Gne Deo uiuiGcantCjIætiGcante amp;nbsp;gubernante ; Geut poGea inquit, Video aliam Legem in membris meis.

CondelellorLe^efecundunt interioremlominemi^c.

Ctrti.nKn Yegt; | N hac narratione delcribitur certamen, quod eG in Renatis, in quibus filius B4iora« cum 1 Dei uoce Euangelrj accendit lucem amp;nbsp;initia Gdei Spiritus fandrus confo* rdrzif. latur cor, ut incipiat lætari in Deo,amp; habeat motus congruentes cum DeOjfeu Lege Dei»

Hæc lux tarnen hi motus diuini impediuntur â noGra carnali natura, in qua

-ocr page 191-

riL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;157

in qua multum caliginis eft, SC contranorum motuuin, Sicut minus confpici poteft lumen in laterna obfcuriore.

Has peccati reliquias uult agnofci deplorari Deus,non uult exeenuan, ficut Monachi cxtenuauerunt, qui dixerunt, Renatos iuftos efle hac fua noua obedientia, óó dixerunt eile Legis impletionem, èc hæc ka. exaggcrauerunt, ut dixerint ilia opera efie mérita uitæ æternæ de condigno»

Aduerfus hos errores tenenda font hæc teftimonia paflîm tradita in. fçrk ptis Propheticis Apoftolicis.quæ oftendunt in Renatis in hac uita magnam caliginem8ddubitationcsreliquasefle,amp; corda non fie ardere diledione amp;nbsp;lætitia in Deo ,gratitudine erga eum amp;nbsp;patientia ficut,debebant, Sgt;C hæc mala effe peccata, id eft, mala pugnantia cum Lege, propter quæ homo dignus eftet pœnis æternis j H non remitterentur propter Mediatorem credenti, Ideo 06 Moifes inquit : Coram te innocens non eft innocens. Et lob Cap* 9* Verê feio quôd non eft homo iuftus coram Deo, ftilicet, propria Legis impletione* Et rurfus eodem cap. T imeo omnes dolores meos,quia icio,quôd nô inuenis inno centem. Et in Pfalmo* Non iuftificabitur in confpetftu tuo omnis uiuens.Item, Beau quorum rcmilîæfunt iniquicatesamp;c. Item, Pro hoc orabit ad te omnis lanâus in tempore oportuno.

His confeftionibus Prophetarum fimilis eft 80 hæc Pauli querela î amp;nbsp;præfentant Prophetæ SC Apoftoli totam Ecclefiam in hac confeftîone* Intelli=’ gatur ergo hæc narratio de Renatis ,amp; ftiamus Monachorum interpretation nem falfam 5^ reijciendam efte,qui dixerunt,hoc loco Paulum de homine nons« dum conuerfo loqui, id falfum efte oftenditur ex ipfo Textu, qui dicit Dele^^ ftorLeaeDei fecund um interiorem hominem* Àthomo nondum Renatus O

non dek’ctatur Lege Dei* Etfi enim eft in homine nondum Renato noticia Ielt; gis, tarnen uoluntasamp; cor non deledantur Lege Dei, fed font aut prorfos fine timoré Dei,aut fremunt aduerfiis eum « Et nominat Paulus interiorem homin nem,quatenus homo Renatus eft, Videlic€t,quatenus lucet in mente,uoluntate Homamteric corde initia fidei,amp; per Spiritum fandium accenfi font motus ifti,timorDei,

dileccio,lai;titia in Deo SCc*

Addi'tautem Paulus fplendidam Antithefin illuftratamfiguris à militia fumtis:Jnuenio aliam Legem in membris meis,militantem contra Legem mentis meæ,amp; rapientem me captiuum Legi peccati, quæ eft in membris men is. Vocabulo Legis generaliter hîc intelligatur gubernatio, quafi dicat, aliud tftgubernans interiorem hominem,fcilicet, uerbum Spiritus fantftus, aliud Guberndntü eftgubernans carnalcm naturam,fcilicet ,cœcæ dubitationes amp;nbsp;impetus auerfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;°'

dDeo ,errantes flammæ cupiditatum, impatientia in cruce èCc, Hæc mala in^cuberiuntitt quit, font in membris meis, non font leuesmorbi,fed adfidua militia impe? càrnAlentM» diunt, languefaciunt accufant me*

yiullä iv'itur nunc condemnatio eîl qui in Christo leßi ambulant

r^îdlum eft fupr3,inftitutam effe collationem PeccatfiLegis èC Gratiæ*Nunc J^redit ad deferiptionem Gratiæ, èC eft confolatio addita foperiori querelæ* Ciim enim antea dixerit adhuc hærere peccatum in Sandlis in hac uita* Quæ^ ftio eft communis omnium fan(ftorum,quomodo fint iuftL Id efto Deo accept!

Slt;Ihæ^

4, tow. Phil,

-ocr page 192-

IN ET ISTO L^M T)

amp; hærcdes uitæ æternæ,cum adhuc fendant peccata, fuas dubitatiohes, amp;■ faKlt; ri ncceffe fitomnes bonos motusualdelanguidoseflè, timorem Dei,diledtio# ncni,fidem3fpem, interea. multas errantes flammas cupiditatum fimul eifein cord 1 bus,

Huie communi quæftioni omnium fandiorum refpondet perfpicua alle* ueradone, Nulla nunc condemnatio eft his, qui in Chrifto lefu non fecundum carncm,led iecundum Spiritum ambulant. Idem fupra dixit, luftificati fide pa* cem habemus SóCa Item, Non eftis fub lege,ied fub Gratia. Interpretatur autem Grifi-o uocd: Vocabulum Gratiæ,remodone contrary: Nulla nunc condemnatioeft:quia

buiumeji re‘ latiuum.

uocabulum Gratiæ,eft nomen Relatiuiim,id eft,§ratuita acceptatio, quodplæ* ni'us dicitur, Niilla condemnano:Nec dicft, Nullum nunc peccatum eft.Et hfc eft lententia : luftificad fidc placent Deo propter filium Mediatorem ,amp; funt hærcdes uitæ æternæ, etiamfi in eis hærent peccata, uidelicet, uiciofa concupp feentia amp;nbsp;praui affedtus, G tarnen fint in Chrifto lefu, amp;nbsp;ambulent iecundum Spiritumdd eft^fi fint in eis conuerfio ad Deum,amp; fides confolans corda agnto One fill) Dei, quæ quidem fides eft motus Spiritus fandli, qui poftea gubernat fandlificatRenatos,ut répugnent prauis adfeeftibus.

QJitRio omnium [an* Horum. MonAchorum

Hæc eft propofitio principalis in hoc capite,continens dodlrinam R conlt; fblationem Ecclefiæ neceftariam omnibus temporibus.Sempcr hæc fuit, eft,amp;^ erit quæftio in omnium fandiorum animis, quomodo places Deo, ciim fentias adhuc multumibrdium»Phariiæi Monachidocuerunt homines placercpro pter propria mérita,amp; propter iacrifîcia,propter Miftas.Ita fiduciam propriæ

error de imrh dignitatis in his,qui adhuc iecuri funt confirmauerunt,amp; deduxerunt homines to O' dubicA^ g J facrificiajubi inanis fiducia ex facrificqs fccit idola. Poftea turbata fecuritatc iufterunt homines manere in dubitatione,

IS-uJtigeliuitt prohibet da^ bia,tionem.

Hæc fimpliciter funt Ethnica, amp;nbsp;manens in dubitatione, tandem opprb mitur deiperatione,8d horribili fremitu ruit in æternum exitium. Sed uox Eu^ angelq prohibet dubitationem amp;nbsp;præcipit, ut credamus in filium Dei,da* mitat ac aftirmat credentes in filium Deo pJacere, etiamfi hærent in conuerlis reliquiæ pcccati,Hæc neceftaria dodlrina amp;nbsp;confolado hic proponitur ♦ Quart hoc teftimonium Pauli iemper fit in confpedlu,

Obleruandum eft autem, quod exprelfe inquit : Ambulantibus in ChrP

ftoIecundum Spiritum,non fecundum carnem. Non promittit confolationem his,qui funt fine pccnitcntia,qui Iecuri amp;nbsp;furentes perleuerant in Icekribuscon tra confcientiarn,de quibus poftea dicetur : Si fecundum carnem uiuetis mo* riemini. ltem,QLii facit peccatum,ex Diabolo eft. Item,QuitaliafaciuntRelt; gnum Dei non poflTidebunt.Sed de illis inquit,Nulla condemnatiocft,quifunt in Chrifto Iefu,amp; reguntur Spiritu fandlo, Nominat duasl^erfonaszChriftum r«ntin conuer Mediatorem,quia primum oportet conuerfos agnofeere Chriftum fide,ôlt;:pro» fionehominis. pter hunc propiciatorem accipere remiftionem amp;nbsp;reconciliationem, amp;nbsp;fiend*

Chrißui er Spiritus fan* lt;3tM concur^

us membra*

Cum autem agnitione Mediatoris amp;nbsp;fide eriguntur corda,fimul effundi* tur Spiritus fandlus in corda, ut tales motusaccendat,qnaliseft ipie,iuxtadi* Ctum: EfEindamfuperdomumDauid Spiritumgratiæamp;precum. Item,2. Corinthios 5, Nos in eandem imaginem transformamur, tanquam à Domini Spiritu»

Q^ia Lex Spiritus iDitiC in Chrißo lefn liberauit me

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ante»

-ocr page 193-

nu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9

K Ntea PropoGtio tradita eft, NuHa nunc condemnatio eft his, qui in Chnlt; ^ftolefu ambulant 8lc. NuncfequiturdecIaratiohuiusPropoGtiom’s, Per Meritum

Chriftum liberati fumus, Vbi G'mul fit menti'o men'ti Chrifti èc cfficaciæ. Hîc meri'to Chrifti concionatur, ctïm nominat eum hoftiam pro peccato j ait Jiropter hanchofliam damnatum efle peccatum.Deefficacia Chriftiin credcn^ Efficdciti tibus dicitur: Lex Spiritus uitæ in Chrifto, id eft, uiuificatio, quæ fit per ChrP ftiinijdato Spiritu fanéto liberauit me, ut Galat, fècundo dicitur ; Viuo autem non iam ego,uiuit autem in me Chriftus. Huic declaration! immoratur pofita Antithefî, Lex non potuit nos liberare à peccato amp;nbsp;à morte, fed filius Dei miß fus eft,ut per ipfum liberemur.

Primiim ergo attente confideranda cft particula de lege. Et Grammatica Syntaxis rede explicanda cft. Huius hæc eft fériés : Ciîm efïet impoflîbile legi^ fcilicet, tollere peccatum, co quód per carriem lex non poterat fieri, Deus mifit filium fuum in fimilitudine carnis peccati,8^ Hoftia pro peccato damnauit peo catum in carne, ut ius Legis impleatur, Hîc exprefTa afîeueratio primùm confi«: deretur,Quódlegi fueritimpofiîbile tollere peccatum feu iuftificare homines, addit,quia Lex non poterat fieri per carnem.

Hanc fententiam in Cap.fèptimo prolixius expofuit,nunc breui afleuera# tione repetit,quæ fît in confpedtu ad refutandos Pelagianos amp;nbsp;Monachos amp;nbsp;fî# Pelugidiurum miles,qui finxerunt legem Dei tantum de externa difeiplina concionari,Poflea affirmant homines poflé legi Dei fàtisfacere, amp;nbsp;hac difeiplina iuftos efTe coram Deo.Hanc ccecitatem uox diuina inEcclefia damnat,ideo fuprd didùm eft cap. JiExoperibus Legis non iuftificabituromniscaro coram Deo.

Poft hanc adfèuerationem fêquitur didum de merito Chrifti ; Mifit De^ Men7«w usfiliumfuum in fimilitudine carnis peccati,id eft,mifit filium,qui alTumfit ue® ebrifli, ram hominis naturam, quidem paffibilem,fed fine peccato : Ideo ufus eft his uerbis, Mifit filium in fimilitudine carnis peccati, quia reipfa fine peccato fuit, amp;nbsp;tarnen doloribus 5C morti fubiedus eft, fimiliter, ut nos miferi homines ple= ni peccato.

Hîc communis dodrina tcncatur de aflumtione naturæ humanæ, Deiiv dephrafisobferueturlDeusdamnauitpeccatum noftrum in carnepropeccato, id eft,hoftia Chriftojoblata pro peccato, Nam phrafisTl§i«AafTÎaç, fignificat ho^ “ƒ pjccdtufy ftiampropeccato.SicinLeuiticogræca ledio femper loquitur,amp; codem mo« do in GræcaledioneEfàiæ dicitur «PiSToa TT§i ap-apriaç « 4uxil oIstou «zTrtp/xa

M«wpog/o/j.

In textu Hebræo non additur Præpofitio,fed fie legitur : Qtn'a ponet p6Glt; catum animam fuam,Videbit fernen longæuum. Sed ex Leuitici græca Iedios= ne phrafis ■nsiap.apTÎaçnotifrimaeft.

Alibi Paulus omifit præpofitioncm, Eum qui non norat peccatum, pro nobis fecit peccatum,ut nosfiereraus iufticia Dei in ipfo. Sic Galat. 5. Chriftus redemit nos d malcdidioneLegis, fadus pro nobis maledidum,

Hæ formulæ loquendi idem fignificant , uidelicct, Hoftia pro peccato, quæalibi nominatur peccatum, alibi maledidum, ficut Græci dixerunt aa^ap. MK’Latini piaculum, amp;nbsp;his atrocibus uerbis triftifïîma pcena, 8lt;S ut ita dicam, fl«w,Ka9ap= magnitudo reatus fîgnificatur. Eft enim fèntentia , hac uidimam pro noÉis fuiffe ream,8d horrendam iram Dei fuftinuifTe, quafi ipfè omnia noftra,

N Ht) meaamp; ’

-ocr page 194-

140 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN ISTO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JII

mea 8lt;f tua fcelera fecifietjG'cut ibi Efai. inquit, Pofuit Dominus in cum i'niquilt; tates omnium noftrum»

Pfalmo 3ÿ. In Græca uerfione PhrafisTio^ap-apT'aç, Gc abfoîùtê ponitur,ut in hoc loco PauIi:HoIocaufta Sfpro pcccato non poftulafti,Quod (ic inrelligas. Non poftulaftiholocauftaamp;uidtimas pro peccato* In textu Hebræo Pfalmi non eft addita PræpoGtio,quæ tarnen in Leuitico fæpè addita eft.

tex impletur 1, U,

C Ciîicet noftrat Sc EmpbaGs obieruetur in uerbo,damnauit, Vt enim Iudex ‘^dämnanshomicidam,primümpronunciat eum reum eftè, Poftea interficit cum. Sic Deus damnans peccatum, ciim Glius innocens (it fatftus uiftima, pn^ miimeripuit pcccato autoritärem nos accuGindi,pofteaomninodekt, cum reddit nobis ætcrnam uitam amp;nbsp;iufticiam integram. Ait autem idco condemna ri peccatum,ut deinde iufticia, de qua concionatur Lex, in nobis impkatur, id eft,utdeinde iufti Gmus.Non enim ideo patitur Glius Dei, ut peccatum poftea maneat,00 ut horrendi furores hominum confirmentur,non ideo pendetin crii cc Glius Dei, ut Dauid licentiam habcat rapiendi alterius coniugem,amp; interft” ciendi maritum,fed utdeleaturpeccatum,amp; deiiftepsiufti Gmus, Quotiesau” tern dicitur de impletione Legis in hac uita,ut cum ait Paulus, Per Gdem ftabf litur Lex^Item, Lex Dei Gt per gratiamtnecefte eft utrunq; complecfti, Videk cetjimputationem amp;nbsp;incoationem nouitatis,quæ pofteaerit integra.

Lex impktur, Primum imputatione, quia propter Mediatorem reputa^ mur iufti,amp; fumusaccepti propter ipfum,etiamG nondumfumus tales, quales Lex eftè præcipit;Habens autem Cbriftum Gde,habet Gnem Legis.Dcindeue=’ rum eftjtunc amp;nbsp;incoari nouitatem congruentem cum Lege, quia Filius Dei uiGcat corda in ilia uera coniolatione, amp;nbsp;effrindit in ea Spiritum fantftum, 9^0 transformamur in ipGusimaginem,aftimilamuripG noualuce,8d habemustaü Jes motus,qualis eft Spiritus fandtus. Tales autem præcipitLextfed hæcnoufi tas in bac uitatantiîmincoatur, poftea erit integra, cûm erit Deus omnia m omnibus.

Euift ijui twn norat peccd^ tumfccit pec= (atum ezc.

' Prorfus eodem modo loquitur Paulus ad Corintbios, Eum qui non no^ rat peccatum,fecit peccatum pro nobis,ut nos Geremus iufticia Dei in ipfoîCol latio eft duarum maximarum rerum,excremæ miferiæ amp;nbsp;fummæ gloriæ/eu fummi boni.Extrema miferia eft reum eftè iræ Dei, amp;nbsp;lènfum iræ Dei fuftinc^ re.Econtrafummum bonum eft iufticia Dei.Talis autem permutatiofadaeft, Fibus fuftinet id,quôd eft miferrimum,Icilicet, iènfum iræ Dei, ôd nobis donat id,quod optimum eft, fcilicet iufticiam Dei,

Ac diligenter obferuanda eftparticula,in l'pfot quia 8d propter ipfumrelt; pLitamur iufti,amp; ipfè eft Perfona immediatècolligens EcckGam per Euangeli* um,uiuiGcanscredentes,amp; donans Spiritum landlum. EtG autem hæcuiuifica*

otf4ienfû tioamp;^nouitasueriftimeopusDeieftjtamen obedicntia Glq Dei in infinitum neceGeeft

nouitdti. nbsp;nbsp;nbsp;ctedere nos iuftos eile, id eft, placere Deo propter Mediatorem Deum amp;nbsp;hoi«

minemjnon propter nouitatem noftram.

Senfits carnis inimicicia efl aduerfus T)eum.

ONgaamp;ilIuftris AntitheGseft naturæ hominis nonRenatæ,amp; rcgcncgt; rationis lèu uiuiGcationis, quæ Gt in conuerGone , curn ipiè Filius De uoce

-ocr page 195-

yujnos câttt nil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.1

uôceEuangelq confbiatur nos,5lt; dato Spiritu fanâ;o,acccndit in nobis nouant lucem Si^ initia uitæ æternæ* Hæc fplendida antithefis fcmper fit in confpeélu, quia perfpicuè réfutât Pharifafca nbsp;nbsp;Pelagiana fomnia, quæ fîngunt homines ^eUgidtu.

uiribus naturalibus poiTè Legi Dei fàtisfacere, SC hanc qualemcuncj difcipli# fomnia de nam meren' remiffîoncm peccatorumj^ eflè iufticiam coram Deo.

Contra hanc cœcitatem triftiffîmæ conciones hîc ponuntur, de humanæ naturæ infîrmitatejamp; exprefie aiîèucrant homines in hacuitanon poHèLegi Dei fatisfacere. Ait enim, Caro non poteft eflè fubdita Lege Dei» Item, Senfus carnisinimiciciaeftaduerfiisDeum» Quid potuit dici triftiusôô atrocius, quàm in hac mifera natura hominum,non ibiûm efle inobedientiam,Ièd etiam indignationem amp;nbsp;fremitum aduerfus Deum. Cùm autem Monachi fèquentes Pharifaicam amp;nbsp;Pelagianam docflrinam affînxerint uocabulis falfas interpre^ tationes, neceffe eft moneri iuniores de fèrmone»

, Vfitatum eft Paulo nominarc carnem totam naturam hominis non Re^ ^dro nati,uidelicet,nonfbliim appetitiones fènfuum feuaftecT:us,lcdetiampartem fuperiorem, Videlicet,intelledlum amp;nbsp;uoluntatem, ut in ftholis nominamus.Et nota Ht hîc diftributio potentiarum Animæ.

Senfum igitur carnis nominat Paulus,non tantdm appetitiones lèu affè^s Confit carnis dus in corde,ut amores,odia,lætitiam,triftitiam,incendia hbidinum,iram,lêd

' etiam in fuperiore parte caliginem amp;nbsp;dubitationes de Deo, de prouidentia 8lt;C de uerbo Dei, Item, in uoluntate auerfîonem à Deo,diffidentiam, cœcam lècu» ntatem,contemtum iudicqDei,indignationem amp;nbsp;fremitus aduerfusDeum» Hæc omnia nominatcppóvK^m« lt;rafKo$ gt;nbsp;ac nomen cpfôvH/xacomplecliturcogitationcs SCaffedus»

Vocabulum uerô Spiritus,hîc fignificat Spiritum fandtum Dcum,8ô mo tus,qui accenduntur in corde Renato à Spiritu fancdo. Sic difccrni Carnem amp;nbsp;Spiritum,hoc loco manifeftum eft. Ait enim, qui Spiritum Chrifti non habet, hic non eft ipfîus,

Hæcadmonitio de uocabulis neceftaria eft ad uitandas multas corrupte# ^'^^or quo, las, Aliquienim hallucinantes dixerunt, hîc diftingui Carnem 8^ Spiritum,fi#

' nkj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rr n a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cdbulo,carni^

cut int nnolophiadiftinguunturarrectusoC ratio. Huncperniciolum crrorem ^spiritus, taxarinecefièeft,Nam totum hoc,quod Philolbphia nominat aftedus 5^ ratio# nem,id Paulus hîc nominat Carnem amp;nbsp;(JjfcVH/xa crapK.oç *

Sed obqciunt,Cur ait lenfum carnis inimiciciam efte aduerfusDeum,cùm tarnen in homine fint multæ bonæ noticiæ, ut numeri amp;nbsp;Leges naturæ, Item, boniaffedus,ut sopyaif Refpondeo, Loquitur Paulusprincipaliter de cogita# cequare lo„ tionibusde Deo, quales funt in mente non Renata, in qua fimul magna confu# quatur p««. fîoeft dubitationum,Deinde amp;nbsp;de affèdibus erga Deum,quales funt in uolun# täte amp;nbsp;corde non Renato, In lècuris eft contemtus iudicq Dei : in perterre# Til fadiSjUtin Saul, luda, eft indignatio fremitus aduerfus Deum, ÔC eft multi# zjc. plexcontumacia in corde contra Legem Dei,nec sopyaîreguntur ordine.Dc his interioribus malis concionatur Paulus, cùm ait, Carnem non pofte fubijci Le^ oi Dei, O

Actenenda eft hoc loco dodrina neceftaria dediftindioncexternædh t^ifimiîio ex» fciplinæamp; intefioris obedientiæ, Nam etiam poft lapfum primorum Paren# turn hîcc libertas uoluntatis in homine reliqua eft, pofte regere Locomotiuam, riort^ßKi^ id eft, externes membrorum geftus, Adhuc tails eft natura neruorum,mi#

rabili

-ocr page 196-

14.2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;72V

rabili arte à Deo condita,ut obedire cogitation! uoluntati poffînt, quia De«« us uult externa membra frenari, amp;nbsp;coerceri Humana diligentia, amp;nbsp;uultaliquo modo intelligi difcrimen inter agens liberum amp;nbsp;non liberum, ut fciamus Delt; um effe agens liberrimunn

Nec de his externis geftibus loquitur Paulus ctim ait : Carnem non poflè Legi Dei fubi)ci,lèd loquitur de interiore obedientia, quia in homine debebat lucere fides, firma afTenfione credens comminationibus , 8C promilfionibus Dei,amp; recftè agnoftens filium Dei, amp;nbsp;in corde debebat effe conformitas cum DeOjardens diletff io Dei,uerus timor. Denicj cor debebat effe Templum Dei, fine ulla praua inclinatione,amp;fine prauis motibus^Sed Homo non renatushanc interiorem obedientiam ne quidem incoare poteft. De his interioribus tene^

•( bris amp;nbsp;dubitationibus amp;nbsp;malis inclinationibus dicitur : Caro non poteft fubij* ci Legi Défi

Si guis Spiïitum ChriîH non haletjnc non efl ip/ius.

Pe. nbsp;nbsp;nbsp;AEcuerba perfpicuè réfutant Pelagianosamp;Monachos,qui dixerunt,lio^

1 mines non Renatos poffè Lege Dei latisfaccre,8ô bac difciplina mercrirelt;‘ miffionem peccatorum, nbsp;propter earn iuftos effe nbsp;placere Deo. Hæc impia

fomnianeceffè eft in Ecclefia damnari, iuxta dicfta : Qui non ex fanguinibus, necp ex uoluntate carnis,nec|^ ex uoluntate uirfilèd ex Deo nati funt, Ethoclo^ co: Qui non habet Spiritum Chrifti,non eft ipfius. Item,Sine me nihil poteftis facere.

Obfèruandum eft difèrtê hoc loco nominari Spiritum ChriftfiPrimûni) ut intelligatur Spiritus non ratio,fèd Spiritus fan(ftus,qui eft tertia Perfonadp QwowKiJo Je» uinitatis,Deinde ut admoneamur, quomodo detur ipiritus fàn(ftus,quianoda agnitione Filij Dei,8d fine cogitatione Euangelq, fed tunc ueriffîmè eb funditur in corda,quando in ucra conuerfione mentes perterrefaiftæerigunW’' uoce Euangelrj, amp;nbsp;fide incipiunt agnofcere filium Dei, amp;nbsp;acquielcere in confo^ latione per Euangeliurh propofita, amp;nbsp;lætari in Deo propter Mcdiatorem,iit ad Galatas dicitur: Vt accipiamus promiffionem Spiritus per fidem.

Tres perfott£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quoties autem de iuftificatione cogitamus, intueamur tres Perfônas,ag^

intuend£cum fjofcamus filium Mediatorem Deum amp;nbsp;hominem conftitutum propiciato’ rem,propter quem recipimur,amp; ftiamus nos fimul recipi ab æterno Patte,Fi^ one^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lio,amp; Spiritu fancfto,amp; uiuificari nos per filium,cum data uoce Euangeltj

confolationem in nobis dicit,amp; Patrem oftendit,8d effundit Spiritum fandum lætificantemcorcredens. Idcodicitur Iohannis 14. Siquisdiligitme,fermo* nem meum feruabit, amp;nbsp;Pater meus diliget eum, Sc ueniemus ad eum, 8^ man^ fionem apud eum faciemus. Spirant enim Pater Filius Spiritum fandum in cor, Et hîc Paulus alias inquit. Si Chriftus in uobis eft,alias inquit, Si Spiritus Chrifti habitat in uobis. Nam amp;nbsp;filius,qui eft adeft Ecclefiæjcft Bmanu^ cl, amp;nbsp;eft in ea cfficax,patefacit Euangelium,amp; uoce Euangelq oftendit Patrem, dicitconfolationem amp;dat Spiritum làndum. Ideo inquit Athanafius : Quam docunc^ dicitur Spiritus làndus in homine effe,eft in co per ucrbum.Et defilio

Difirunijüet Meftubiq;, (y habiat in

Nota fit autem differentia, Aliud eft Deum eiTe ubic^taïiud fiabitarceum in Ecclefia* Effe ubicp dicitur de uniuerEIi præièntia,qua tota diuinitas fubftantias creaturarum confèruat, de qua leremiæ 25. dicitur : Non bccœ^ lum amp;nbsp;terram ego impleo*Sed Deum habitare in Ecclefia, eft per Filium uoce Euangdi,'

-ocr page 197-

TOOMAN, o s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.5

EuangelrjueramDei noticiam accendere SC confolan' corjS: per Spiritum fan# ftum regere cor, ut habeat motus ipfî placentes, amp;nbsp;initia iufticiæ ÔC falutis æ* ternæ.

Nota fnt etiam uerba Athanafî) de natura diuina in Chritto, in ïibro de AihdnAßut de incârnatiône uerbi î Non ita eft in corpore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut alibi non fît, nec ita mouet

corpusjUt défît alqs creaturis^ièd mirando modo,c«m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fît,^ nullo compre#

henditurjfed ipiè comprehendit omniajôc cum in omni creatura fît, tamen alia lubftantià eft d creaturis^ Animæ noftræ etfî cogitant res extra corpus, cas non niouent,Non enim agitant Solem, quanquam moueri eum cernuntînon ßc eft in afîiimta natura, non enim inclufus eft, fèd ipfe continet corpus, amp;nbsp;fî#

muftft in fînu æterni.Patris, adeft creaturis»

Corpus mortuum eîl größter peccatum.

f^Ccurritobieiftioni,quare,cumcredentesfînt iufti amp;filq Dei,adhucta# ^menfubieiftifunt mortiÔC aitjs calamitatibus Sc quidem durius onerati funtquamalij homines î Refpondet breuiter. Quanquam in anima incoata eft lux amp;nbsp;uita æterna per üerbum amp;nbsp;Spiritum fàndum, tamen adhuc in mafta carnali hæret peccatum,ideo deftrui maflam carnalem oportet, ut poftea in re# fufeitatione induamur corpore prorfus purifîcato, fîcut ad Corinth: ftriptum eft: Superinduemunfî tamen non nudi reperiemun Ita refpondet ad argumen# Argumentum ‘“quot;■Ration-: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

luftis debet bene eftè:

Ecclefîaeftiufta, Ergo Ecclefîæ debet bene eftè»

Refpondeo primûm ad Minorem,BccIefîa eft iufta,hoc uerum cft,impu^ tatione8cincoatione,nondumconfummatione. Cüm igitur adhucin renatis ’n hac uita hæreat peccatum, fequitur deftrudio corporis, quia Deus uult pec# catum prorfus deftrui»

Deinde refpondeatur 80 ad Maiorem : luftis debet bene eftè: ditftum eft legale amp;nbsp;uerum,fed intelligendum eft iuxta declarationem in Buangelio pâte# fa(ftam,quædocet uellc Deum Ecclefîam in hac uita colligi, amp;nbsp;uelle fubiedlam geiij. eftè Cruci, quia quanquam credentes recipit, amp;nbsp;fandifîcare incipit, tamen ad# hue hæret peccatum in malTa carnali: Poftea Deus in refufeitatione ueftïet illos quicrediderunt, corpore prorfus purifîcato, ÔC erit omnia in omnibus, id eft, implebit eos fua luce ôt iufticia, ut non fît in eis peccatum,

Frdtres debitores fumus.

LJ Adenus tradidit dodrinam de iuftifîcatione,amp; collationem Legis, peccati J’ amp;nbsp;gratiæ. Nunc addit dodrinam de noua obedicntia,nam amp;nbsp;hanc partem dodrinæ in Ecclefîa extare neceftè eft, ut feiatur, qualis fît obedientia in R.ena# tis in hac uita, amp;nbsp;quale fît peccatum, propter quod excidunt d gratia, ôô amit# tunt Spiritum fandum nbsp;nbsp;fîdem, qua uiuifîcantur cordajiuxta didum : luftifî#

cati fide pacem habemus» Inftituit igitur Paulus propofîtionem, Debitores fu# mus,ne obediamus carni» Ac primiim obfèrues appellationem, Debitores fu# P* mus. Hanc uocem opponit male intelligentibus libertatem Euangelicam, quæ libérât Renatos, ne condemnentur d Lege, non libérât ne obediant, Manet enim æternus amp;nbsp;immutabilis ordo, ut Deo obediamus,

Aliqui inepti reprehendût has formas loquêdi,Noua obedientia eft débita.

Item

-ocr page 198-

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN ETISiOLAM 'JJ

Item noua obedientia eft neceftaria. Et dicunt intelligi coadionem, feu obedi^ Df er entiam metu extortam. Hæc interpretatio non eft natiua in uerbis debiti amp;nbsp;ne« enim hæc uerba ordinem immutabilem, non ftgnificant ficent, propriè coadionem, quæ fit metu poenarum. Noua obedientia eo ipfo eft ne« ceflaria, quia hie eft ordo æternus, ut creatura Deo uolens obediat. Poftea do« eet qualis fit obedientia:Cùm enim in Renatis in hac uita maneant reliquiæ pee cati amp;nbsp;magnæ lbrdes,neceflè eft difterni gradus, qualia peccata fint in Renatis, qualia non fint,ficut amp;nbsp;fuprd diftinxit peccatum regnans amp;nbsp;non regnans.Nani Renatos pofte rurftis amittere gratiam amp;nbsp;Spiritum landum, manifeftum eft ex didis Matth.l2.Inueniens domum mundatam, nequam Spiritus redit.Et 2. Petri 2. Cum effugiftent inquinamenta mundi,redeuntad uomitum amp;c.

Adam amp;nbsp;Eua erant eledi,amp; tarnen in lapfu fiunt rei æternæ iræ. Et in Deuteronomio de Aharon dicitur: Aduerfus Aharon ualde iratus eft Deus,ut deleret eum.Necefte eft igitur dilcerni,qualia peccata maneant in Renatis,qua« lia. contriftent SCexpellant S'piritum fandum, propter quæ homo rurfus litre« Difcrimen pec æternæ iræ,8lt; ruit in ætêrnâS pcenas,nifi rurfus conuertatur ad Deum, cdtorum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sunt autem ufitatæ appellationes,peccatum mortale amp;nbsp;ueniale.

Mortale nominatur ornne peccatum in non Renato: Item tale peccatum, propter quod renatus amittit gratiam amp;nbsp;Spiritum iandum, amp;nbsp;iterum fit reus æternæ iræ.

^tioiniohM^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;breuis extat in Epiftola Iohannis,cumin«

quit: otp-afTi'« ?!tv9zxia, id eft, peccatum eft quicquid contra Legem eft.

Hæc deftriptio dextre intelligenda eft,amp; feiamus omne peccatum in non

Reätui fow« prehenditur in definit lone pcccati apud lohannetn.

Renatis mortale efletid eft,quod Paulus nominat peccatum regnans,id eft,non Renati funt adu ref pœnæ æternæ propter omnia peccata, originalia Si Iia,intertora amp;nbsp;exteriora, Sgt;C niß conuertantur ad Deum^ruunt in æternume» itium*

Cum igitur dicitur jPeccatum eft qui’cqin’d eft contra Legem Ddj comprehendatur reatus, quód uidelicet non Renati fintadurei pccnææKî'^ næ, Hic reatus expreflus eft in his uerbis, Maledidus qui non manet in omnP busjquæ funt fcripta in Lege Det Item, Quinon credit, manet ira Dei

Duogrddia peccatorum. I.

PofteadeRenatisftiendumeft,duos eftegradus peccatorum «Aliudeft peccatum non regnans, quod nominatur ueniale, quod eft malum originale, peecdtum non multidefedus prauæ inclinationes Sódubitationes,peccata ignorantiæamp;o* ZnUk. miffionis, praui aftedus, led in his qui Hint Renati, ôè retinent fi'dem timo’ rem Dei auxilio Spiritus làndi, Sc repugnant prauis affedibus, nec ruunt con« tra confcientiam«Talia peccata in Renatis in hac uita hærent, 8ó funt reipfapec cata,id eft,mala pugnantia cum lege,8d propter ea homo eflet reus æternæ poc« ßntdat^re' ^^e propter Mediatorem donataeftet reconciliatio« Ita nonfuntadu * rei,qui funt Renati. Ideo luprddidum eft t Nulla nunc condemnatio eft his,

quiChriftolefuambulant.item,Pro hoc orabit ad te omnisfandusintem« pore oportuno.Talia peccata non excutiunt fidem amp;nbsp;Spiritum fandum in his, qui dolent propter has Ibrdes, amp;nbsp;credunt fibi cas remitti propterMediatorem, nec indulgent eis contra confeientiam.

li. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aliusgraduseft peccatorumerror in fundamento,Item lapfus contra

confeientiamjUt cum Dauid feiens amp;nbsp;uolens rapit alterius coniugem. Propter talia

-ocr page 199-

fl^OMATSLOS CJT^r nil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.5

taïia peccata homo rurfus amittit gratiam, Spintum fanclum Sgt;C fidcm, amp;nbsp;fit aâureusæternæpœnæ,amp; nifi fiat conuerfio ruit inæternumexi'tium,ficut Saul damnatur, qui quanquam placuerat antea Deo, ruit tarnen contra con# fiientiam, nee rurfus conuertitur ad Deum, Dauid rurfus conuertitur ad De« Um3amp; fit hæres uitæ æternæ.

Hi gradus perfpicue diicernantur in Ecclcfia,8lt;f fit illuftrc diferimen peecati regnantis Ôd non regnantis. Hane dodlrinam compleëlitur Paulus in dido: Milita bonam militiam retinens fidem bonam confeientiam. Item, Corinth.é, Ne erretis, Scortatores, adulteri, idolatræ regnum Dei non pofli« debunt.

Exhis didis fumatur declaratio in Hoc loco. Si fecundum carnem uix;« critis,moriemini,id eft,Si admittetis falfas opiniones indulgebitis prauis aft fcctibusjrurfus eritis rei æternæ pccn^,amittetis gratiam amp;nbsp;Spiritum fandumi Hæc peccata nomino lapfus contré confeientiam amp;nbsp;errorem in fundamentOjUt cum prj, qui redra ftnferanc,ampleduntur impia dogmata,ieu errore, ftu feien^ tes:ut multi,qui antea rede fènlèrât amplexi funt Arianam impietatem. De his omnibus dicitur:Noh'te crrare,Scortatores,adulterij idolatræ, homicidæ, non pofiidebunt regnum Dei,

Dealterogradu autem dicitur,Siadionescarnis ipiritumortificabitis uiuetis.Fateturefft in Renan's adionescarnis,idêft,affèduscarnaIesamp;S opinio Alt;3io«M car» ones non congruentes ciim Spiritu fando.Hæc mala iubet mortificari Ipiritu, ”” rttiAtK, ’d eft, iubet ut Renati fint intenti uigilantes, ne adprobent fallas opiniones, hem, iubetjUt répugnent prauis affedibus, nee ruant contra confeientiam.

Diligenter autem obferues quod ait, Spiritu mortificandas efle adiones carnis : quia magnum diferimen eft inter lofephamp;Scipionem , quanquam DifenW« t«, nterc^ frenat Locomotiuam, ne faciat adulterium. Etfi enim amp;nbsp;Scipionisegre#’quot;pP^cr gb uirtus eft,tarnen eft fine uera agnitione amp;nbsp;fine inuocatione Dei,amp; non refer tur ad gloriam Dei, fed eft tantum Locomotiuæ repreffio. In lofeph autem lus! cet agnitio ueri Dei,Sd fit inuocatio, Agnofeit lofeph fè placere Deo propter promifiiim Dominum,Só lætatur in eo,8c petit ab eo gubernationem,præftat hanc obedientiam Deo, amp;nbsp;refert earn ad gloriam Dei non uult fcandalo alle* nare uoluntates hominum à dodrina. Non igitur tantum hîc reprefïîo fit Lo* comotiuæ,fed in mente uera lux eft,amp; Spiritus fandus adfimilat cor uerboDei lucent! in mente,

Ideo Paulus hic iubet Spiritu mortificari adiones carnis, amp;nbsp;facit mentio* nemmortificationis,quiain illaluda uult nos agnofeere noftram infirmita:* tern, amp;nbsp;dolere propter has fordes amp;nbsp;fide petere remifti'onem etiam harum fbr^ dium.

De his inquit Paulus, qui mortificant adiones carnis Splrltu,retlnere eos uitam,id eft,retinere gratiam,Spiritum fandum, fidem confolantem corda, Sgt;C manere eos hæredes uitæ æternæ, ficut fuprâ dixit : Nulla nunc condemnatio eft his,qui in Chrifto lefu ambulant,

Vtruncpagnofcendumeft,amp;Squod fint in renatls peccata,propterquæ ucrèexpauefcere amp;nbsp;dolere debent, SC rurfus agnofeenda eft magnitudo miferi^ cordiæDei,quod recipIt credentes propter filium gratis,affirmât fè uelle, ut in nobis obedientia incoetur, amp;nbsp;placere earn fibi quanquam ualde mutilam amp;nbsp;languidam, fi tarnen Renati répugnent uiciofis affedibus, ac doleant fè habere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

4. tom: Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tales

-ocr page 200-

1^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN ET ISTO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tt

talcs fordcs, Bde pctant rcmifTioncm« De hac obedientia di'citur Roma 14* Qui in his feruit Chriftojbene placet Deo, probatus eft hominibus, Ita

' mul funt amp;nbsp;uera humilitas^agnofcens propriam infirmitatem, Sgt;(. uere dokns propter has reliquias peccati, ccontra confolatio ac lætitia in Dco,quæ eftfi* ducia acquieftens propter Mediatorem,iuxta dicftunijiuftificati fide pacem ha* bemus. Semper autem fit in confpeclu diftrimen inter delida contra confcien^ tianij amp;nbsp;delidla non contra conicientiam«

Qui Spiritu T)ei ducuntuï) hifuntfilÿ T)ei.

pofiiit propofitionem,Debitores fumus, afteuerauit nouam obedi* ■^^entiam neceflariam eftè, Si. addidit argumenta â pcenis Si à retentionegra^ tiæ Si uitac æternæ. Nunc addit argumentum d caufa efficiente. Si à poflïbih'.

Quails eft efficiens, tab's fit effecftus;

In uera conuerfione Spiritu fando eriguntur corda per fidem : Sint igitur motus congruentes Spiritui Gncfto»

notîr’M de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc doólrina de donatione Spiritus iàncfti fepè iam repetita eft, Si fæp^

gß. conlolationis caulà jUt accendatur inuocatio, Cirm enim in^

’ ,gens fit infirmitashominum,00 Diabolus tanquam Leo rugienscircumeatjUt quam plurimos deuoret, confugiamus ad hæcpræfidia amp;nbsp;ad has confolatio nes, quód filius Dei Emmanuel eft cuftos Ecclefiæ, Sicut inquit, Nemo rapiet ones meas ex manibus meis, Si gubernat, con firmat, docet Si confolatur nos Spiritu fuo fanóto, Si uult hæc beneficia peti, SC promittit ea petentibus : fient fcriptum eft. Sine me nihil poteftis facere. Petite, 80 accipietis» QuantÓ magis Pater ueftcr cceleftis dabit Spiritum fandfum petentibus» Item, Sine tuo numine nihil eft in homine, nihil eft innoxium » Spiritus opitulatur infirmiu^ ti noftræ»

Tales lèntentiæ fint in conipedu, ut exufeitent nos ad inuocationem diicamus hanc doflrinam Si exercitia fidei in quotidianis ærumnisjubiin uera conlblatione experiemur præfèntiam Spiritus lâncfti»

spmiuj ducit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Obferuetur autem hoc loco uerbum,Ducit,Non eft ociofus Spiritusfafl^

gt;wn repngKAn ^q^s^niouet mentes Si ducit, uidebcet,non répugnantes, Non eft enim coadio, ut uoluntas non poffit repugnare* Trahit Deus, ftd uolentem trahit ,Ideoin^ quit : Dabit Spiritum fandfum petentibus, Item, Præbete membra ueftraaP raaiufticiæ»

Non enim cicce^ifiis Spiritum feruitutis.

pOftea deftribuntur motus,quosciet Spiritusfanólus. Non accepiftisSpi^ ritum feruitutis,feu ut adTimotheum inquit,Spiritum timiditatis.’ideftjbo

mines non habentes confbiationem per Euangelium, Si Spiritum fandunij ! cum ueniunt ærumnæ quæcuncg, fuccumbunt dolori, contabeftunt Si delpeW* conyîemt/o« tione ruunt in æternum exitium, ut Saul,Achitophcl.Has confternationes nogt; fpiritum feruitutis,feu timiditatis» Vbi ueró corda fuftentantur uoce

’ uangcltj Si Spiritu fanefto, ibi fentitur in dolore mitigatio Si robur, ficut diefi tur:Iuftificati fide pacem habemus» Item, Omnis qui confidit in Domino nort confundetur. Item,Omnis qui inuocaueritnomen Dominifaluuserit.Item, Veniteadmeomnesqui laboratis amp;onerati eftis, amp;nbsp;ego reficiam uos» Itenij Qui habet fîlium,habet uitam.In hoc cognofeimus quód in eo manemus,amp;ip* fe in nobis,quia de Spiritu fuo dat nobis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Sunt autem effedus imihediati Spiritus fandi, fiducia Si lætitia in corà |

-ocr page 201-

riIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.7

prælucentc uoce Euangelq, inuocatio, qua lam accedimus ad Deum erecTti fi# dcjHon fugfmus5non fremimus aduerfus eum,dile(rtio Dei, ipes, uclle obedien” tiam amp;C.H0S motus omnes comprehendit,cum inquitjuos accepte Spiritu fan^ doclamare abba Pater.

Cohæredes Chrißtj/tquidem ygt;nà patîmur.

pRopria doclrina eft Ecclefîæ, aflèueratio de uenturo iudicio nbsp;de pcenis

ternis impiorum, nbsp;de gloria æterna ueræ Ecclefiæ, quam amp;nbsp;meruit nobis

Chriftus fua obedientia, donat nobis ipfetquia etfi refuCcita-tio fit d Patre,Firf Iio, amp;nbsp;a Spiritu iancfio fimul, tarnen fit immediate per filium, ÔC per filium fit uifibile iudicium* Impfienim non uidebunt dpinitatem, fed filium uidebunt, ut Matth, 26. dicitur : Tune plangent omnes tfibus terræ, amp;nbsp;uidebunt filium itnpij non ub hominis uenientem in mundum. De hoc uifibili iudicio dicitur ; Dedit omne indicium filio*

Hane afïèuerationem de æternis pœnis,8ô de gloria ætcrna,uult Deus Ec defîæ notam eflè,ut feiamus nos uocari non tantum ad crucem 80 confufi'onem in hac uita,fed ad liberationem,qua in tota æternitate uiuet Ecclefia,amp;!^ leta frue turconipeótuDeijSócernetiufticiam Dei in diicrimine beatorum amp;nbsp;damna^ torum.

Hancdodrinam nbsp;coniblationem hÏc repetit Paulus, cum antea dixerit

de remilîîone peccatorum, de fide, de renouatione ièu noua obedientia, NeceP fieftenimhunc finemfciri,amp;fîmul feiri, neminem faluum fieri pofthancui# omnesftluM* tam,nifî in hacuita mortali remiftîo peccatorum fide accepta fit,amp; incoata fan#= ftificatio 2. Corinth,^, Superinduemur, fi tarnen non nudi reperiemur. lohan.

3. Nifiquis Renatus fuerit ex aqua amp;nbsp;Spiritu, non intrabit in regnumccelo? rum.Item,Viuo egc,dicit Dominus,nolo mortem peccatoris, ied ut conuertas turamp;uiuat, luramentumpoftulatconuerfionem. Item, Apocal, 2, Eftofide=s lis ufej ad mortem,SC dabo tibi coronam uitæ. Item : Beati mortui, qui in Do^ mino moriuntur. Matth, 22. Amice quare intraftfnon habens ueftem nuptia=# lem.Pfal, 2}.Mors impij mala.Ideo Paulus hoc loco inquit,Glorificabimur;Et addit jSiquidem una patiemur,

Hæcconditiointelligaturnon de merito noftrorumoperum,ièddenelt; ceflîtate conuerfionis in hac uita,amp;: hæc ipfa conuerfio eft perpetuum certamen cum Diabolis cum carne noftra, Nec fequitur,

Necefle eft ferre multas ærumnas.

Ergo patientia noftra eft meritum uitæ æternæ. Debetur enim obedient obedientid tia propter ordinem d Deo fancitum, non quia fit precium : Ac donantur cre# nbsp;nbsp;df^eatur,

denti remifiîo peccatorum,Spiritus fanftus, ôd hæreditas uitæ æternæ. Gratis, propter filium,

Hîcrurfus confiderentur caulæ, propter quas Deus uult Ecelefiam in Cduflt;epropter hac mortali uita fubieftam eftè cruci, has læpè recitamus, ideo hîc hreuiter cas annotabo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cruci.

Prima eft, quia manet pcccatum in hac milèra natura etiam poft conuer# fionemjmanent igitur mors ÔC aliæ calamitates.

Secunda caufa eft, Diaboli rabiofius fæuiunt in Ecclefiam,quam in alios 11, homines,Gene. 3. Ponam inimicicias 8Cc.

Tertia, Habet Ecclefia multa aftualia peccata, ut Aaron, Dauid, Ma« nalTe, amp;nbsp;alfj plurimi, Sequuntur ergo pcenæ, quia Deus etiam in hac uita unit

4,foff?.pw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confpici

-ocr page 202-

IN E IS TO L âM

confpki exempla iudicrj fui, iuxta didum : Propter iniquitaCes corripis filios hominum» Vuit item nos propter has pcenas reuocare ad conuerfionem I* Cos* rinthiorum II» Cum iudicamur j Domino corripimur, ne cum hoc mundo damnemur ♦

Pfalm Il8» Bonum mihi quód humiliafti mCjUt diicä iuftificationes tuas» Efaiæ 28» Vexatio dat intelledlum»

nil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarta,Etiamfàmftiherentnegligentiores8cfuperbi,hnon exerceren#

tur crucen'deo Paulus inquit52» Corinth» i, Reiponfum mortis in nobis habui# mus 3 ut non hmus conHdentes in nobis iphs»

V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QiiintajSinit Deus acciderc inextricabilia humano confih’o,ut confpicia#

tur præfèntia eius in EcclehajCtim mirandis modislibérât,exerceantur fides, inuocatio amp;nbsp;aliæ uirtutes ,ut Numeri 14» Vt audiant Aegyptq, quod tu Do# mine hs in hoc populo»

Et l.Reg»i7» Vt feiat omnis terra,quód fit Dominus Deus in Ifirael,

VI» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sexta, Vult Deus mortem Baptiftæ, Pauli, fimilium teftimonia efie,

quód reflet aliud iudicium.Item,quód ipfi fèrió fcntiant,docflrinam ueramefiè amp;nbsp;non commentitiam» Item,quód earn profiteantur propter gloriam Dei,non propter fuas uoluptates aut utilitates» Quia enim Deus antea dedit teflimoniu Paulo,quo oflendit fibi eum curæ ehe, cum eum non defendat in morte contra Neronem,necefre eft poflea reflare indicium , in quo oftendet ft adprobare Paulum, nonNeroncm,

VÏ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Septima,Oportet nos fimiles fieri imaginis filrj Dei»Erat ordinatum quid

dam amp;nbsp;fapientia,fi homines non efftnt lapfi, uiuere eos fine morte,8^ fine mife# ri)s. Nunc alia lapientia eft, uult Deus nos agnofeere ipfum efte iuftum, amp;nbsp;nos merfos in peccatum, humiliter fateri nos efte reos,amp; iufte fuftinere deflrudio^ nem huius deprauatæ naturXjficut inquit DanieltTibi Domine iufticiajuobis autem confufio faciei»

Paßiofil^ Mittitur autem filius, qui cum innocens pccnam fuftinet, fit eius paffio pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipft fit uidlor amp;nbsp;eludlatur ex morte: idem filius Dei cflefticax

in nobis, qui iufte pcenam fuftinemus. Nequaqua tame noftra mors efl ftd eft iufta poena amp;nbsp;commonefadlio de iudicio Dei» Brim us autem fimilcs^^ Iio Dei, cum uitam nobis redde t : in terea uult nos Deus aliquo modo amp;nbsp;in morte amp;nbsp;in miftrijs ei fimiles efte, ut commonefaciat nos de iudicio fuo aduet*' fus peccatum»

crucii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deniej multiplex 8c inexhaufta crucis ftpientia eft, de qua confilium

ult;lt; wjexb4«a jj-j tota uita cogitandum eft,amp; ftmper fit in conlpedlu hocdidlum: Humiliant

‘ ni fub potent! manu Dei,potenti uidclicet,ad premendum amp;nbsp;ad liberandum» J^hilofophia nec caufas principales calamitatum humanarum oftendit, nec fuffi'eienter confolationes tradit,ftd in fola Ecclefia patefccit Deus uolunt^^ tern fuam,amp; de poenis amp;nbsp;de liberationibus»

TfE CONSO L AT ION I^ J^S.

Z^Onfideratis autem caufis, propter quas Ecclefia cruci fubiecla efl, poft^^ confolationes intueamur,ficut copnitis morbis deinde remédia traduntuf» Nihil autem lenit dolorem , nih aliqua boni ratio in eo confpiciatur,

Confojationuni Phtlofophica » rum loci,

Etfi autem ali) aliter diftribuere locos Philofbphicarum confblationuffl poffunt,tarnen utcun^ docendi caufa ftx numero,qui funt:

I, Neceni”

-ocr page 203-

^OM^TSLOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rilt

149

!♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Necefîîtas,

4» nbsp;nbsp;Exemplaï

nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cauße finales,ut pugnare pro patn'at

Collatioeuentuumjutmeliuseft morbo impedi’ri,lt;]U^ni ucnirc ad malum fodafitium.

Omi’tto autem longiorem declaratfonem, quia mediocriter infli'tutis non eftdifFkilisconfideratio. In Ecclefiaeofdem locos confolati'onum recito,fed ad^ do alios propriè Euangelicos. Nam Philofophici cx Legis doet rin a oriuntur. Non funt igitur negligendi,fèd tarnen addi Euangelicos oportet. Et Paulus in hacconfolatione ex lege etiamfumit argumenta, ut cum de Neceflitate ôdex:» emplis dicit.

Sunt igitur hi Loci. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CenfoUtio,

I» Neceffitas,quia Deo necefîè eft obedirc,iuxta diélumîHumiliami# nifubpotentimanuDeijamp;hæcobedientiafitfàcrificium.

2, nbsp;nbsp;nbsp;Dignitatis uirtutis anteferenda dolori, nam hoc quoq^ Lex præci*

pit, ne fraéèi doîore iniufta faciamus.

3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bona confeientia.

4» Promifiîoremiflionispeccatorum ô^reconciliationis.

S» nbsp;nbsp;nbsp;Promiffîoauxiltjdiuinijmitigatioms ac prælèntiæ Dei in ipfis

ærumnis. *

Promiffîo liberationis finalis Sc æternæ fàlutis, ficut lob inquit: Etiamfî occîdet me ,fperabo in

7^ Exempla fîlfi Dei amp;nbsp;uniuerfæ Ecclefîæ.

8. Caufæ finales,quia affligimur non ut pereamus,fèd ut reuocemur ad pccnitentiamdtem, ut crefeant in nobis timor Dei, fides, inuo* catio. Item,ut in confeflîone celebretur Deus.

9* Collatio cuentuum, ut melius fuit lonathæ mori, quàm fieri alp quando hoftem Dauidis.

Hanc breuem fummam doerrinæ de cruce Sc de confolationibus intuea^ Confolationuttt mur ctiam in hac fplendidiiîîma Pauli concione, in qua prim um argumentum fumtum eft ab exitu afflieftionum, amp;nbsp;finali liberatione amp;nbsp;æterna falute : Nam nbsp;nbsp;nbsp;’•

hoc argumentum præcipuum eft, Mens uidens bonum, fcilicet æternam falu* tern lætatur, amp;nbsp;minus mouetur præftnti dolore, quem leit breue iter efle. Ac uo«e. fepè repetitur hoc præcipuum argumentum in hac ipla Pauli concione, quod initio récitât his uerbis : Decerno afflidliones huius temporis , non eflè pares uenturæ gloriæ.

ISLani exßeElatio Creatur^x. ^c.

Secundum argumentum ab exemple mundi fumtum eft.

Vfitatus locus eft confolationum proponere exempla fimiliterafflido# ‘ rumjquia æqualitas uidetur eflè quædam iufticia, uidelicet, ne quis appetat ex» traordinaria, uelit frui maioribus commodis, quam alq fortaffis digniores, ideo inquit Elias:Non fum melior Patribus meis.Ita hîc argumentaturPaulus.

Ferendæ funt communes mileriæ:

Tota rerum natura nunc fubiedta eft corruption! SC abuftii impio^ rumjSó gémit nobifeumjied expédiât liberationem.

4, tom: Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O iij

-ocr page 204-

JN jS^ISTOL^U

Ergo amp;nbsp;nos feramiis partem communinm mifèriarum, S)C expede«* mus Jiberationem.

In bac profopopcesa confidcremus,quale fit hoe 7ra6o$,óc^ quam duice argu f^dturarerum mentum contineat.’ait gemere naturam rerum, Etfi autem ccelum amp;nbsp;terra funt gfwù. ßne f^nfu tarnen corruptio amp;nbsp;horrendi abufus rcrum in mundo funttriftiffi* ma fpe(fi:acuïa,amp; dolor eft in fanólis afpicientibus banc deformitatem, cogi^^ tantibus caufàs : hune dolorem transfert ad ipfam rerutn naturam in hac Pro* fbpopceia» Non dolebant mûri prophanato templo lerofolymæ,led dolebant Maecabæi amp;nbsp;alq làncfti,uidentes hane tetram deformitatem,contumelias Del, neees eluiumjmatronarum, puerorum puellarum exilia allas ealamltates» In talibus exempb's confideretur, quails fit hæe Profopopcela»

rpicuri tir» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde perfplcua refutatlo eft Eplcureorum In hoe argumento.Slc argu^

gumentum „^ntatur Eplcurus :

rfintrd tiraut» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v rt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t i

deritiam

Vbl non eft ordojlbl non eft prouldentla Del,

In mundo non eft ordo, quia îæpè malls melius eft qu^m bonis. Ergo non regltur mundus prouldentla,

Pauli argu* mntumde prouidentia.

Paulus eontra arpumentatur,

C«m natura fit puleerrlmê ordlnata, tarnen lam fit multiplex abufus, neeefle eft utrlufq; rei caulàs elfe,

Ordlnls caufa Deus eft,lèd abufuum caulà peeeatum eft^Nec famen Deus fruftra eondldlt hoe puleerrlmum opus,

JAundtK ad confufiones perpétuai twn eiî eondituf,

Non Igltur perpetuus erlt hle abufus, Ita ealamltas prælêns tefth monlum eftfuturæbberatlonls. Quia nequaquam exiftlmandum cftjhoe puleerrlmum mundl opificlum tantiim ad lilas confufio* nesln omnem æternltatemcondltum eflè.

C^ianquam autem faplentlam amp;nbsp;dolores Pauli In boelpfoargumetito non prorfus exhaurlre poflumus, tarnen eogltemus allquld de hls tantls rebus: Intueamur abufum non ut Eplcureljfed deploremus eaufas, Icllicet, peecata, alplelamus utruncp jUldelieet, Puleerrlmum ordinem multarum rerumln na* tura eondlturn â Deo,amp; deinde eonfufionem ordlnls, quæ aeeeflit propter pec* catum,amp; eogltemus, eum non eondltus fit mundus ad æternum abufum, fecu* turam elfe allquando llberatlonem,8d Deum patefadlurum elfe ludlelum fuu, Seei lottos ipßj quiinitiA Spiritushabemus i^-c.

m. Ertlum argumentum fumtum eft ab exemplo Apoftolorum, fAexemplo J- Nos qui excellcntlora dona habemusaffllglmur,Iucftamureumcon* ^^“^‘’^“’’'^quot;’'Iclentlalapfuumpræteritorum reliqua lmmundltie,cumterrorlbus Dla* boll,eum noftra infirmitate ,cum perleulls Sc perfecutlonibus, amp;nbsp;expedamus llberatlonem,

Spe enim faluati fumus.

I n I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vartum argumentum ab ordlne amp;nbsp;tempore Ilberatlonis,

At ordine er gle llberati fumusjut adhuc Iperanda fit hæredltas, poftea poffidenda, r^üon^f ut ita dleam,nune habemus lus ad rem,nondum in re.

Sie enim Deus eolllgitEcclefiam æternam,amp; non aliter. Vult nos in bac uita per Euangelium renalcl, amp;nbsp;uult Eeclefiam in hae uita fubiedam elfe cruel, Poftea in uita æterna erlt intepra nouitas amp;nbsp;lætitla,

Intelllölterpo Paulus hoc loco faluationemjillam ultimam amp;nbsp;integram liberationem;quod Ideo dlcendum eftjUtSophiftlcæ caption! reljjondeatur,

Spe

-ocr page 205-

^OMJKOS CJîrT rili nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;151

Spe fàluad fumusi

Erpo non fol a fide fàliiamur,

O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

RefpondeOjNego confèquentiam,quia amb/giiitas eft in uocabuîo Saîuâ fi.Cùm dicit,Spe faîuati fumusjion intclligit uocabuîuin Saluati,pro reconcifigt; atiSjfedintenigi'tde liberan's ab omnibus miferrjs» Etaliudefl: loquide tem« pore integræ liberationis,aliud de caufa iuftificationis»

Cixm dico, Speliberari fumusjtempus intenigitur, gfammaticè hoc gnificatur Jntegra libelratio adhuc expelt;^atur : Citm dicitur,Fide iuftificamur^ monftratur caufajfcilicet milèricordia promiiïa propter filium Dei, quam fide oportet accipi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Qiianquam autem fides amp;nbsp;fjaes funt cognatæ Uirtutes, neqüaquam âin lidli pofiunt,tarnen quia Paulus aliquod difcrimen facit,cijm inquitzTria hæc. Fides,Spes, DilecfEo, teneantur utcuncß diftindæ delcriptiones»

Fides eft aftèntiri omni uerboDei nobis tradito,atq; ita promiftioni gra^ Fit/fîi tiæ,8éeft fiducia acquiefcens in Deo propterMediatorem,non propter noftras üirtutes aut opera,amp; mouens corda, ut accédant ad Deum, Sc eum innocent amp;nbsp;dament Abba Pater*

Spes eft certa expeftatio falutis æternæ propter Mediatoren! gratis do^ nandæ3amp; cft expedlatio mitigationis pcenarum in hac uita,iuxta confilium

Difièrunt autem fides ipes,quia fîdes in præièntia accipit remiftionem riîferentidfii pcccatorum,8c reconciliationem jleu imputationem iufticiæ propter Mediator deicrßgt;eh adfert pacem,id eftjlætitiam cordijquod iènfit ueros pauoresîut dicitur, luftificati fide pacem habemus apud Deum.Et hac fide ex doloribus inferorum durantes accedimus ad Deum , reftceumagnofcimusamp;inuocamus , utad ' Ephe:dicitur:Per hunc audemus accedere in fiducia per fidem eius* Ita fides acs«

lt;:ipit in præfentia reconciliationem,amp; arrabonem futurorum bonorum, uidcî» licet Spiritum fan(ftum,amp;^ eft uirtus apprehenfiua, Sc quietatiua*

Sed fpes eft expeftatio futuræ liberationis, quam expecftatiohem antecesä dunt noticia promiftionis aflenfus, èc fiducia accipiens reconciliationem,ut Dauid audita promiftione ereclus,poftea incipit iperare liberationem*

Diled:io eft obedientia fecundum mandata Dei, prælucente fide cum uelt; DiMia. ra lætitiain Deo, quia I* lohan* dicitur* Hæc eft dileftio Dei, mandata eius feruare*

Terpatientiam expe^amus ((jc, 1^ Ixi quartiim argumentum fumtum eftè ab ordine amp;nbsp;tempore libcrationisj

Primum fpe expeftanda eft hæreditas, Poftea uerô poftîdenda. Nunc in defcriptione fpei commoratur, dicit, fpem efle futuri boni,nondum prælèntis, spes eftfutin ideo inquit : Spes quæ uidetur non eft fpes: ubi phrafis retfte intelligatur* Ad^ iungit autem fpei patientiam,quia interea in hac uita magni agones perferendi funtjficut Sd prædicitjDeus 80 præcipit patientiam, ÔC affirmât ft nobis opitu* laturum efft,

Prædiftiones hæ funt.

2.Tim.5*Omnes qui pie uolunt uiuere in Chrifto perftcutionêpatientüri

Et Pfalm,33.Multæ tribulationes iuftorum* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Et leremiæ 12. Dedi animam meam dilecftam in manus inimicorum eius*

Præcepta ueró de patientia hæc funu

iiij Matth.

-ocr page 206-

152 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK E9ISTO

MattB. nbsp;nbsp;Si quis uult me ièqui, abneget ieipfum, amp;nbsp;toHat crucem fuam

amp;fèquaturme»

l.Petri ultimo : Humiliamini fub potent! manu Dei,

I, Corinth, lO, Ne murmuretis,

I.Timoth.6lt; Se(flareiufticiam,paticntiamamp;c,

Pfalm 57, Subditus efto Deo,8d ora cum,

Apud Bfaiam: In filentio ipe eric fortitudo ueftra, PromiHi'ones funt hæ,

Pfat90.Cum ipib fum in tribulatione, cripiam eum glorificaboeum* Pfal, 49. Inuoca me in die tribulationisjamp;S eripiam te,

Prædiâioneij Talia dicfla, prædicliones,præcepta promiffiones fint in conipeclu, ut doiflrina nbsp;nbsp;coniblatio in ærumnis petantur, ut fupra de locis confolatio*

de cruce. num didlum eft,

Sed obrjeiet aIiquis,Cum tab's fic natura,ut omnes,qui ientiunt cruciatus, non poftint non dolere,Só iraftantur caufi's, amp;nbsp;quærant bberationes, alrj aliter, quid igitur nominas PatientiamC’eft 'ne inane nomenf Reipondeo.

p^tientidpbii. Philofbphica patientia eftinaduerfis perferendis,quæiubet ratio ferre, lefophica. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uclle obedire rationi ßc, ut externos geftus modereris, ne fraftus dolo'

re facias contra aliquam uirtutem,utCato facit contra iufticiam fibi conici* feens mortem, Medea irata lafoni interficit natos, multi quærunt liberation nes illicitis modis, ut qui Magos confulunt, aut qui iniufta fœdera faciunt : quia Philoibphica patientia iæpènon oftendit Iibcrationem ,ideoin iniuftis manet interior dolor,amp; ita creicit, ut extinguat hominem, Ibi fit patientia ina* ne nomen,

Prffwjfirf ebri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patientia Chriftiana eft uelle obedire Deo in his, quæ iubet ferre

mbil facere contra mandata Dei,amp; fimul cernere prælèntiam Dei in cruciatu, mtn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oC iperare auxihum amp;nbsp;bberationem,ac lætari m Ueo,quia cernimus res bonas,

fcilicet Deum ipfum præièntem affli(ftis,auxilium,acliberationem,

Talis patientia non eft inane nomen,quia fentitur uera lætitia,quæ uincit dolores,SicutigiturDauid infuisa’rumnis ientit ueram lætitiam in Deo,ut ciim inquit Pfalm,ll4, Circumdederunt me dolores mortis, amp;nbsp;anguftiæ infem niinueneruntme, Et nomen Domini inuocabojO Domine libera animani meam, Poftea iequitur uox lætitiæ : Conuertere anima mea in requiem tuaffl, quia Dominus eripuit animam meam à morte,Item Pfalm 93,Secundum mub titudinemdolorum meorum in corde meo confolationes lætifîcauerunt anb mam meam.Cumcp hæclætitiareipfa fentiatur, intelligi poteft hanepatientb am non efte inane nomen,imó reipfa patientiam effe hanc lætitiam ,amp;tamen ^^°^“^j^luftaeftdolorum confolationum,amp; alias magis,alias minus fentitur ïætitia: luiL. bcut luda dcfcribitur in hoc ipfo Capite 8, ad Rom. Spiritus opem fert infip mitati noftræ. Et iæpiftimê in Pfalmis,ut Pfam,4i,Qiiemadmodum defiderat Ceruus ad fontes aquarurn,fic defiderat anima mea ad te Deus, Quare triftiscs anima mea,ipera in Deo amp;c.

Et hoe illuftre diferimen eft patientiæ Philofophicæ Sc Chriftianæ,quô(l Chriftiana patientia aliquo modo uult obedientiam propter Deum, amp;nbsp;iemper eft coniuncla cum fide amp;nbsp;fpe auxili] diuini, quæ funt caufa lætitiæ,

Sed in Palamedis, Socratis, Dionis, Phocionis patientia,non eft fpes auxilij diuini,fed eft qualifcunq? externa geftuum moderatio,quia interior dolor

I

-ocr page 207-

CJTrT nil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;155

dolor minor eft, c«m conftienti'a non eft {auci’a,iuxta dilt;ftum:

Eft aliqui'd magni's crimen abefte mall's*

■Spiritus adtuuat infirmitatem noßrdm.

Vi'ntum argumentum fumtum eft ab auxili'odiui'no* Cumeni'mdepa«’ v.

tientia ÔC fpe di'xerit, Sc conftet magnas Ecckfîæ ærumnas eftc, ÔC di'ffîck limos agones, addi't argumentum de auxilio, quod ad confirmandos pios effi«' caciflimum efttoftenditur eni'm res bona 8«^ dolores mi'tigans*

Hic fciendum eft, ideo exerceri Ecclefiam, ut in doloribus cogitemus de caufis affliâi'onum, Si de promi'ftione auxilrj SC liberati'onis, ut Efaiæ 28. dici* tur: Vexatio dat intelleóïum* Item, Alienum opus facit Deus, ut faciatproprk urn opus, id eft, ftnit affligi Ecclefiam, ut oftendat ft efle liberatorem Sic, In ea cogitationepromiflionum 8(fin precatione datur Spiritus fandlus, ftntitur S'p/riftwpj. eius cfficacia,ut de promiflionibus dicitur in Pfalmo y*Suftinuit anima mea in uerbo eius,Ac ftiendum eft,fic dari Spiritum fan(ftum,uidelicet,in cogitatione promifii'onis Si in precatione, Sicut Si Dominus inquit, Quantó magis Pater crc. uefter coeleftis dabit Spiritum fandlum petentibus,

Cætera in textu Pauli deftribunt magnitudinem dolorum Si ludle, neftft spiriun mter mus quid petamus amp;c.Sed Spiritus interpellât pro nobis gemitibus inenarra^ bilibusjid eft,Infirma natura mallet non pati,ftd Spiritus fancftus flecftit uolun* tatem Si corda, ut aliquo modo uelimus obedientiam, Si incitât ad inuocatio« nem,quæ Deo placet,ficut Dauid malebat non perire in exilio, Si tarnen dicitî Faciat quod bonum eft coram iplb.Et lob: Etiamfi occidet me,lperabo in eo*

Hic quæritur : Quo difcrimine alibi Chriftus dicaturinterpellatorpro Quomedo nobis,Hic uerd Spiritus ftndus dicatur iuterpellator, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cbriüip,

Refpondeo^ Chriftus eft interpellator, quia eft Redemtor, Si fuo merito placans iram æterni Patris, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;üm fit inters ,

Sed Spiritus fandus eft interpellator in quantum nos mouct ad inuocati# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦

otiem,iuxta didum : Accepiftis Spiritum, quo clamamus Abba Pater* Item, Zachji.Effundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæ Si precum*

Filius eft interpellator,quia eft Redemtor,qui perlbluit precium,ut fttis^ fieret iufticiseDgi^ placaretur ira Dei*

Sed Spiritus fandus interpellât poft placatamiram per ^Iium,fic,utac:i cendat in nobis ihuocationem, iuxta didum : Eftundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæ Si precum, id eft, Spiritum teftificantem in confolatione per Eiiangelium,quód Deus nos recipiat, Si lit nobis propicius, Si accendentem nos ad inuocationem,amp; lætificantem corda acquieftentia in Deo Sic,

Scimus auteru,quM dili^entibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnia cooperantur ad bonum.

Ç Extum argumentum repetitioeft primi Si præcipui argumenti, quodab VL exitu afflidionum fumitur,quafi dicat,Ciim certa fit liberatio Si exitus futu«'

ri fint lætilïîmi, T oierate exigui temporis ærumnas: Si intexuntur cauiæ Si cxgt; ' emplum Chrifti*

Expetimus Ibcietatem æternæ Ecclefiæ*

Sic autem Deus Ecclefiam colIigit,Slt;S deinde glorificat,ac non aliter, Vt igitur ad metam ueniamus, etiam huius neceflari) itineris labores fe* ramus,iuxta didum : Qui finem expetit,non fugiat media ad fînem*

Proponitur autem exemplum filrj Dei,quod in utram^ parte êft maxim^ illuftre

-ocr page 208-

154- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN ET ISTO L ^S)

inuftreteftimonium, uideliccC, l'ngentisiræDei aduerflisnoflrapeccata , amorfs Dei erga nos,amp; libcrationis Ecclefîæ»

Neceffe eft ingentem iram efïè, cum nemo fît Redemtor nifî fîlius. Et ne^ cefïè eft magnum amorem erga nosefle^càm filius pro nobis datus fît. Et ccrta eft liberatio, cûm filius promittat Ce EcclcHam Gc liberaturum eftèjUt ipfî in to# ta æternitate fîmiles fîmusrSicut ait, Ego uitam ^ternam do eis ôdc.Et in Pfalm. Vnxit te Deus propter confortes tuos. De bis maxiinis rebus commonefacit nospropofîtoexemplofilrj. Hîc rurfus cogitandæfontcauiæ, quare Ecdefia fobieda fît cruci, quas fopr.^ aliquoties recitauimus.

Qjœs elegit,J}os 'Tpocauit.

K Ttexit fjolendidiftîmam amplifîcationem deconforuationeEccIefîæinhac tanta dcformitate3amp; in bis confofîonibus amp;nbsp;minis regnorum : quafî dicat, quanquam omnia minantur interitum^tamen feitote Ecclefîam curæ efîè Deo, ÔC non interituram efîè.

PduÎM ordii Orditur igitur ab elecftione, ut nos commonefaciat de perpetuo confilio tuyb ele{lio= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confèruatione Ecclefîæjquafî dicat:Scitote eiTe Ecclefîam eledam pro

pter filiumjfîcut in Pfaimo dicitur, Funes ceciderunt mibi in præcIaris.Semper aliquabæreditas erit filfi Dei in genere bumano, Et bæc eleefta Ecclefîa prædi'* catione collfoitur, amp;nbsp;fît iufta.Sô ornabitur æterna gloria. Mox igitur monct, ubi cledi quærendi fînt, Ccilicet in ccctu uocatorum. Ideo inquit, Quos elegitj bos uocauit,

^leóii ([u^ren Hanc confolationem tencamus, nec fîngamus eledos quærendos efièe.v dl incatu uogt; nbsp;nbsp;nbsp;coctum uocatorum, fèd feiamus eos efîè in ccctu uocatorumjqui eft uifibilis

Ecclefi'ajin qua fonat uox Euangelq incorrupta^ibi fîlius Dei eft efîicax per Eu^ angelium: fîcut feriptum eft»

Euangelium eft potentia Dei ad falutem omni credenti.

Et mandatumDei eft^ut fînguli fe ad bunc ccetum uocatorum adiungantj iuxta di(fta.

Qui uos audit,me audit, Qui non colligit mecum,diifî'pat.

Item,Pfalm 83. Beati qui habitant in domo tua Domine.

Hæc totadodrina hîcbreuiter comprehenfà eft, quæ cogitandaeftjCjuo^ ties recitamus articulum : Credo efîè Ecclefîam Catholicam, id eft, Credo um femper conlèruaturum efîè Ecclefîam, amp;nbsp;me quotg ad earn adiungo,in hac font elefti omnes qui retinent fidemjôd bonam confeientiam,

Si S)eus pro nobisj quk contra, nos?

K Mplifîcat in fine certitudinem gratiæ amp;nbsp;bberationis,mcntionedatipigno# D«o drgMw/t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 fcilice t, redemtoris amp;nbsp;intercefîbris, amp;nbsp;fîmul réfutât obiecfîiones. Duo

pcUuntad * terribilia argumenta incurrunt inoculos, quæ impellunt hominesad dubiandum. dubitandum.

Confpedus noftræ immunditiæ, quæ bæret in omnibus, etiam non haï* bentibus delida contra confoientiam, Semper enim difputat conftientia.

r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus peccatores non exaudit ;

Ego fum peccator:

Non igitur fum in gratia.

Deinde confpedus externarû g rumnaru,de quibus fît ratiocinamun luftis debebat bene effe.

Ecclefia

-ocr page 209-

tjccIeßaeftaffliÄiffima amp;nbsp;non foïùm exigiia, Gd etiam dcformis dome* uîcis uuInehbus.Quis exiftimaret tempore Hcrodis in fola Iudga,quæ erat pk nacaîamitatum amp;nbsp;ciuilj'um bellorum fui’fle Eccknam, non magis Dcocuræ «flè Auguftum fenatores Romanos antccellentcs fàpientia, uirtute, Impen'o ^altjsornamentis,

Hæc duo argumenta non kuiter concutiunt omnium hominum animos, AcprioriargumentoficmotifuntMonachijUt docuerint in hacuitakmper dubitandum efrc,an fimus in gratia , èC banc dubitationem approbent, 8gt;(. di* DuiiMio ßJe canteflehumilitatem. Aduerfus hune tetrum errorem conftantiilime docet üox Euangeln, uincendam efle fide dubitationem,fiCjUt conuerfi ad Deum, fta* tuant 5 uerè fibi rcmùd peccata propter filium, propter eum iè placere Deo, quanquam adhuc hærent in nobis non peccata contra confeientiam, Sed defe* ctus amp;nbsp;prauæ inclinationes flammæ prauorum afteduum^quibus tarnen re« pugnamus*

Hæc dockriua de uincenda dubitatione, 80 hæc neccflària coniblatio fæpè repetita eft fuprà, ubi confideres hæc teftimonia»

Rom.4 Jdeo ex fide,ut fit firma promifiîo,quafi dicat:Non credenti pro* miffîo eft inanis fbnitus,Et mandatum æternum,amp; immotum Dei eftjUt audi* -amus filium,ut inquit cœleftis Pater,Hunc audite»

Item in Pfalmo:OGulamini filium» Hune contumelia afficiunt, qui non tribuiint ei hune honorem,ut credant fibi propter ipfum remitti peccata.

Hue adde alia illuftria teftimonia,

A cl 0.10. Huic omnes Prophetæ teftimonium perhibent, remiffîonem peccatorum accipere per nomen eius omnes qui credunc in eum»

Rom, lt;» luftificati fide pacem habemus, Oppofita eft autem hæc pax du* bitationi, ’

Et Ephe»}. Per quem audemus accedere in fiducia per fi'dem eius,

Item,Ebræ,4. Accedamus cum fiducia ad thronum gratiæ,

Sciamus igitur mandatum Dei propriam Euangelfi uocem efle,ut cre* Propria damus nobis remitti peccata in conuerfiorte,amp; conuerfbs eflè in gratia propter filium y S: uincendam efle dubitationem hac fide. Et quanquam hæc uiefloria languida eft,tarnen adfiduè crefeere ÔCpœnitentiam amp;nbsp;hanc uitftoriam oportet, fient inquit ille, Credo Domine,fèd opem ferimbecillitati meæ,

Sæpè autem alibi explicata funt argumenta jquæ opponuntur contra hanccertitudinem.

Peccatores Deus non exaudit,Iciïicet, qui non conuertuntur ad Deum, Peccatorese.ni fed perkuerant in {ccleribus contra conftientiamjaut defendunt errores contra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

fundamentum, id eft, contra articulos fidei,

Citaturôchoc dieftum Salomonis;

Nemo feit an odio, aut amore dignus fît:

Eft autem breuis reiponfio, amp;nbsp;firmilTima,

Loquitur Salomon de iudicio hominum, quod ex euentibusfùmitur in hac uita,uidelicet ex rebus Gcundis aut aduerfîs,Vt Achab non exiftimet G plâ cere Deo propter ui(ftorias,Dauid non exiftimet G reiedum efG propter exilic um,Sed de uoluntate Dei ex uerbo eius iudicetur, Ita dilt;ftum Salomonis con* gruit ad noftram Gntentiam,non ad falfam imaginationem Monachorum,

aceufabit eleEioij !Deus eîi qui iußificat,

Relponfio

-ocr page 210-

156 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK E9IST0LAM ®

D Efponfio eft ad argumentum antearedtatum. Cum enimobricitconfden* ^tia in conucrfis Cum adhuc hæreant in nobis multse fordes, SC multa pec# cata ignorantiæ 8^ omiffionis, quomodo poftum non dubitare*

Contra dubitAgt; Hîc refpondet Paulus fidem niti merito èc interceffione filij Dei,non no# tionem, dignitate,8ó fit utriufcg rei mentio,meriti 8^ întcrccfTionis»

Meritum oftcnditcum ait: Qui proprio filio non pepercit,fed pro nobis omnibus tradidit eum, quomodo non omnia cum eo nobis donet. Item,Quis acculabit eledtos, Deus eft qui iuftificat, id eft, qui recipit credences, amp;nbsp;pro# nunciat eos efle iuftos, id eft, ipfiplacentes propter filium tedos iuftida filt)»

Poftea de interceftione Ioquitur,Qui 8C interpellât pro nobis.

DoilrinA de Hîc tenenda eft doctrina de lacerdotio Chrifti, de quo didum eft: Tu cs ßtcerdotio Saccrdos in æternum lècundum ordinem Melchizedec. Continet autemhxc cbriilh confideratio de lacerdotio Chrifti ampliftimam dodrinam duldflimam coniblationem. Primiim ueró nota fît defin itio.

Definitiofum-: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Summus SacerdoseftPerfona immediatemifta a Deo ad annuncian#

mi [acerdotif. Euangelium,amp; immediate proferens id ex fi'nu æterni Patris, ac miffa ad offerendum (àcnficium,ut perfblùta poena pro nobis p/acaretur ira Dei, amp;aP . fîduc orans pro nobis,ac Habens teftimonium quod exaudiatur, amp;nbsp;conferuans minifterium Euangelfi in Ecclefia, amp;nbsp;perpetuó colligens Ecclefiam uoce Euan# gelrj,amp; benedicensjdansremiflionem peccatorum,Spiritum fandum uitani

æternam.

Hæc membra omnia contineriin definitione fummi Sacerdotis, oftendit Epiftola ad Ebræos,Ethic fummusSacerdosnon eft Typicus,iedcft Chri# ftus Deus 8c homo, nam officrj nomen ad perfonam pertinet, quæ eft Deus amp;nbsp;homo,

D«o defacer^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coniblationem ueró confideratio utriufej rei neceiTaria eft, icilicctfa#

eoriRdera^a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meriti, amp;nbsp;intercefti'onis. Hæc peribna offert facrificium, id eft, uni#

I.

TAeritum feu itcrificium,

ueriam obedientiam fuam amp;:humiliationem uftj ad refurredionem,ut pocnam pro nobis perfoluat, hanc oblationem ipfe fuis uerbis pro Ectlcfia applicatim

quiens: Ego pro eis fiindifico me. Et ad Ebreos dicitur Cap. I. Qua uoluntaK fandificati fumus,per oblationem corporis lefu Chrifti femel.ltem,una oblati# one confummauit nos.

n.

Inlerceßio.

Primurn igitur fit in confpedu hæc confblatio quæ proponitur in mcri# to Chriftijftu facrificio, uidelicet, quod in conuerfione uere recipiantur ph# ceant Deo credentes propter hanc uidimam, etiamfi adhuc hacrent in conuer# fis reliquiæ peccati. V incenda eft igitur dubitatio,quia dubitâs difputat,an me ritum Chrifti fuffi'eiat, aut antefert fua peccata merito Chrifti contra diAum: Gratia exuberat fupra delidum. Ideo hîc inquit : Qtn's accufabit eledos, cum Deus fit,qui iuftificat, quaff dicat, etiamff hærent inconuerffs reliquiæpeccati, tarnen eos iuftificat Deus propter filium.

De interceftione ueró ftiamus applicationem merit! Chrifti ad nos fieri omnitemporc,coramæternoPatreper ipfum Mediatorem deprccantem pro nobis.Sic coniunda funt meritum amp;nbsp;interceftio.

Meritum eft obedientia Chrifti iasisfaciens iufticiæ Dei ad placandam iram.

IntercefTio eft afti'dua applicatio pro nobis, ffeut Ebræ.y. dicitur.Semper uiuensjut intercédât pro eis. Et hoc loco ad Rom, 8. Qui eft ad dextram Dei, qui

-ocr page 211-

föMjxos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rilt

qui amp;nbsp;interpellât pro nobis,id eft,qui regnat cum Patre,amp; uidct pedus Patris, amp;nbsp;in illo arcano confilio pronobisinterceditjSó noftros gemitus ad Patrem perfert, qui propter filium nos recipit : iuxta didum, Quicquid petieritis Pas= trem in nomine meo, dabit nobis,

Hæcconiblatio iemper in confpeéiuiît, Etiamfiualde infirmi indigni fumus,tamen placemus,quia hie filius merito fuo placat Patrem,00 Temper pro nobis intercedit,amp; Kgit nos applicatione meriti fui,ne in nos effundatur ingens ira diuina.

Hucaccommodeturamp;didum: TuesSacerdosinæternum, Item,tota prccatio ante agonem dicra, quæ eft perpétua uox Mediatoris omni tempore* Verba applicationis funt.’Ego me pro eisfan(ftifico,id eft,offcro.Item,Oro non pro ipfis tant«m,fed pro credituris per uerbum eorum, ut unum fint in nobis, hem,ut diledio tua in cis fit,qua mediligis. Huncdcprecatorem autem certd exaudit æternus Pater,iuxta didum, Poftula à me, Si dabo tibi gentes hæredi^ tatem.

Qms felmrabit nos à dileElione^ei?

Ç^Onciufio eft totius confolationis Cum Deus diligat nos propter mcritum interceflionem fill), certiflimum eft feruaturum efte Ecclefi'am, etiamfi eftinfirma,amp; horribiljbus furoribus Diabolorum impiorum oppugnatur*

Difputantautem hicaJiqui , an poftit .eleclus amittere dileftionem qua h)eum diligit : Hæc quæftio aliéna eft ab hoc loco. Dieftum eft autem ahbi,ele* lt;^tos poiTe Jabijficut lapfi funt Adam,Eua,Aaron,Dauid.

Paulus autem hie loquitur de diïedione, qua Deus uniuerfam Ecclefiam ‘^*Iigit,amp; loquitur de conieruatione uniuerfic Ecclefiæ. Deindeetiam de fingu* inembris,quæ reuera per fidem funt Ecclefiæ membra.

Hæc diledio in promiftione reuelata eft, quæ affirmât Deum femper eolletflurum efte Ecclefiam,quæ in tota æternitate fruetur eius uita,iuce,iufticia fætitia,iuxta didum, Portp inferorum non præualebunt aduerfus earn.

Adfirmat item promifTio, conuerfos qui uera fide inftruntur Chrifto, di=ä figi aDeOjUtloh. l4.dicitur:Si quis diligit me,fermonem meum icruabitSfe. Debaccertitudine fidci hîc loquitur,qua conferuationem uniuerfæ Ecclefiæ feimus certam efie, Certd etiam feimus fingulos perfeuerantes in fide faluos fo^-fc.Additigitur,feruabiturEcclefia,etiamfi erunt magna certaminaSioppu# gnabitur uarijs modis,dulcedine uitæ,metu mortisjinfidfis Diabolorum,terro ribusTyrannorum,Si exercituu, Nam Tyrannos nominat àfxàçgt;exercitus au^ tem cTuua/xeç, uidelicet,tota agmina perfèquentium.

Oppugnatur 8c præfentibus illecebris,amp; terroribus nbsp;nbsp;nbsp;ipe futuræ trän«

qnillitatis Sc metu periculorum. Altitudinem intelligo in genere fapientiam Altitudo. ^æreticorum amp;nbsp;aliorum impiorum.Profunditatcmjcommunes uulgi furores. Aduerfus hæc omnia confirmatur Ecclefia per filium Dei Si Spiritum fan^» thum,utgloriofè uincat,ficut in Pfaimo dicitur:Ex ore infantium Si ladentium perfecifti tibi laudem. Item, Nemo rapiet oues mcas ex manibus meis.

p) Rorfus noua difputatio inftituitur de Ecclefia,feu populo Dei,Si de uocatp onegcntium.Etfi enim neceflè eft, intexi alicubi difcrimen Legis Si iufticiæ 4. tom: Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidei,

-ocr page 212-

153 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EP ISTO

fidei,tarnen hïc principalis quæftio eftjquæ fit Ecclefia DeijGu quis fit popuius Dei, Nam amp;nbsp;liidæi opponebant Apoftolis autoritatem Bcckfiæ, èC argu# mencabantur hoc modo,

Cùm Ecclefia non erret,Etnos,qui fumus præcipua pars populi, ordinal tra ApoHolof, ’'H Sacerdotes,Dodores, gubernatores, amp;nbsp;maior multitudo antecellens uirtiite ôé autoritate,fimus Ecclefia, amp;nbsp;diirentiamus à uobis,Non eft credibile uos rede {entire, qui nouum cloctrinægenusinuehitisin Ecclefiam,ignotum Patribus noftris,Imócontrarium Legi,quia Legem d Deo illuftribus teftimontjsla^ tarn aboletis, Idcp facitis pauci amp;nbsp;ieditiofi homines,ut res ipia oftendit,quia hâc pulcerrimam politiam, qua?fola in genere humano uoce Dei conftituta eft,ÔÔ ingen tibus miraculis conieruata amp;nbsp;fæpè reftituta eft,uos euertitis,

Hæc fpeciofà argumenta opponebant hidæi,quæ nulla humana fapientia refutari polTunt, fed refutantur teftimonijs diuinis, uidelicet, didis Prophets ' cis miraculis»

Nunc fimilia opponunt papiftæ, fed quia conftat eos dimicare de legibus ritibus humana autoritäre rraditis, argumenta eorum languidiora funt, lu* Enlefiie no, dæi dimicabantdc Lcgc diuina. Semper tarnen Ecclefia? nomine amp;ipcciemof turh^^cf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnes homines moderati, nec temerc diftedendum eft d uetuftiffimo

conftnfu eorumjquorum probatur autoritas,

Paulus inquit, Ecclefia m effe domum Dei, columnam 80 iedem ueritatis. Dominus inquit.Si non audierit Ecclefiamjfit tibi ficut Ethnicus» Samfon ain Si non arafletis mca uitula, non inueniftetis*

Cdmautem Ecclefiæ nomine moueantur homines , necefle eftquærerc rcclcfi£ tifU‘qug[;(][ucraUei Ecclefia,Quia ftmper etiam diuerfi amp;nbsp;diftentientes populi ^diuerfipo^'tt gloriofum titulum ufurpantjUt nunc de hoc titulo pugnant inter fe Chri* li, ftiani,ludæi 5if Mahometiftæ. ImoinhaCipià multitudine, qua? nominatur

Chriftiana,funt diftenfiones.Relpondet igitur Paulus 60 docct, quæ iii Ecclefia amp;nbsp;ubi fit, amp;nbsp;quomodo fit agnofcenda,

Ejje £cclcß.int nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eftè autem aliquam uifibilem Ecclefiam Dei mânifeftum eft ex multis re*

u^ibilem. ftimonqs. Cum enim inquit Chriftus, Die Ecclefiæ, deducit nos ad uifibilem cœtum. Et Pialmus ait, In omnem terrain exibit fonus eorum. Vult Deus au* diri uocem Euangeli), uult agnofei Filium, ideo ftmper aliquem ccetum alias magis alias minus frequentem conigit,qui confpici amp;nbsp;exaudiri poftit in genere humano, amp;nbsp;in hoc ccctu retinetur fundamentum, alias magis alias minus pu* rum,fed tarnen non defendunturidola, Ac ftmper in hoc ccctu funt elediali* ’ quijid eftjhæredes æternæ uitæ,etiamfi fimul his admixti funt multi non fandi amp;nbsp;non cledi,qui tarnen de dodrina in externa profeffi'one d fandis non diflen* tiunt, ut docct fimilitudo de lagena, in qua funt boni mali piftes, Nec quærendi funt eledi extra ccetum uocatorum,iuxta didum:Quos elcgit,hosamp; uocauit.Item,Oues meæ uocem meam audiunc,Vbicun(^ autem funt fine inter hos, fiuc alibi,qui oppugnant fundamentum, id eft, articulos fidei, hos elfe ex* tra Ecclefiam, amp;nbsp;reiedos, amp;nbsp;damnatos certum eft,iuxta dida Iohannis 5, Qui non credit in filium, non uidebit uitam, led ira Dei manebit fuper eum, Ec I. Corin.3. Fundamentum ahud ponere nemo poteft,prptcr id quod pofitum eft, quod eft lefus Chriftus, Cum igitur fitaliqua uera Ecclefia uifibilis , teneamus hanc definitionem.

Ecclefia

-ocr page 213-

fOMJXOS C/TrT IX.

Ecclefia urfibiliSjcft coetus uifibilis ampïeiflentium Euan^elium fine cor^= • nipteliSj 8c reólè utentium Sacramentis, in quo cœtu filius Dei eft efficax per minifterium Euangelrj 5 amp;nbsp;multos regenerat dato Spiritu iànclo* Sunt^in eo cœtu multi non fandti^ fed tarnen de doctrina confèntientes, Ac mandatum eft immutabile,pertinens ad omnes homines, ut finguli fiant membra 8c ciues hu^ iusueræ Ecclefiæjubicuncj funt in mundo apud fuos aut aliènes, ita adiun(fti,ui ddicet ut’agnoftant 8c fateantur eum cœtum eftc ueram Dei Ecclefiam,amp; ßmiigt; fix, lis fit confeflio doctrinæ 8c fimilis inuocatio Dei, 8c Cimilis ufus Sacramento« rum,amp; üolùntas iuuandi amp;nbsp;non perdendi eum cœtum, Necneceffe eft fimili« tudinem elTe humanarum traditionum, nec necefle eft omnes uni politico Im« perioinclufoseftc,

Quôd autem oporteat fingulos fieri membra ueræ Ecclefiæ,teftantur hæc diâa.Quos eleoit,hos 8c uocauit,

Pfalm 2Ó. Vnum petij à Domino, hoc requiram, ut inhabitem in domo Domini omnibus diebus uitæ meæ,ut uideam uoluntatem Domini,8C uifitem Templum eius,

Pfalm, 85. Beati qui habitant in domo tua Domine^

Pfalm, ÿi, Plantati in domo Domini, in atrqs domus Dei noftri florei bunt.*

Pfalm, 5Ç.Lauabo inter innocentes manus meas, 8Ccircundabo altare tu« um Domine,Dilexi decorum domus tuæ,8d locum habitationis gloriæ tuæ,

Pfalm,i2i.Rogate quæ ad pacem funt lerufalem, Et félicitas diligentibus te,propter domum Domini Dei noftri,quæfiui bona tua*

Ebræos io,Non relinquentes congregationem noftram,!

l.Corinth,i,Non fint inter uos fchifmata,fed fitis coagmentatieadem do* drina 8c eadem uoluntate,

Matth,i2,Qui non congregat mecum,difpergit,

Hæc 8c fimilia didfa præcipiunt de confociatione, 8C iubent fingulos fieri membra ueræ Ecclefiæ,8ir uetant efle focios hoftium Euangelq,ièu erronés, qui ideo fugiunt Ecclefiæ focietatem, ut magis uagari opinionibus pofiînt,

Vt autem aonofci uera Ecclefia poflit, hæc tria præcipua figna externa in nbsp;nbsp;nbsp;deww««

fenfus incurrentia propofita fint,

Purauoxdodrinæ Euangelq,

Legitimus ufus Sacramentorum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ t*

Et coniundio Ecclefiæ cum paftoribus,uidelicet obedientia in his,quæ ad minifterium iuxta Euangelium pertinent,hoc eft,ne aliqui feiungant iè â corn* muni cong'regat!one,amp; aut uasentur fine minifterio, aut faftidientes Ecclefiam recte conftitutam, inftituant priuata conuenticula amp;c,

Hæc primùm de Ecclefia uifibili feiri neceflè eft, quia in hac tantum funt cleflijpropter quos 8c hîc uifibilis cœtus a Deo colligitur amp;nbsp;conicruatur.

Hîc autem quæhtur de caufa eletftionis, ubi primùm peripicua relponfio eft de reietfiione,

Caufa reiedionis eft perfeuerantia in peccatis, iuxta hæc dicta : Qui non CMfa reie^i» credic in filium iam iudicatus eft. ltem,QLii non credit in filium non uidebit ui* onis, tam, fed ira Dei manebit fuper eum. Pial, 2, Ofculamini filium, ne exardeicat ira eius,amp; pereatis in uia,

Sed de caufa clcciaonis feiendum eft,miièricordiam Dei, qui propter fili« 4.fow:Pb(/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;umCOls«

-ocr page 214-

tSo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ZiV

* um coïïïîjit îiECrcditatem in ncncrc humano,cauiàm eflc electioni's, non noftra rnentaJdeodicflumeftinOfèa, Perdido tua ex teeft ,fedauxiliumtuumpef me eft* Et Rom. II. Si ex operibus, iam non effet gratia,ut manifeftuin dl gra« tiiita mifèricordia Dei propter filium initid editam effc promiflîonem, coU ligi amp;nbsp;reftitui Ecclefiam,ficut Pfaimo 2. dicitur: Poftula à me,8lt;^ dabo tibi sen“* tes hæreditatem.Pfalm. Tu fuftentas hæreditatem meam,Funesceciderunt . mihi in præclaris,amp; hæreditas mea præclara eft raihi.Et Ephe.l.Dilexit nos in dilcâ:o.

Duæ funt autém quædioneSjqup horribiliter excruciant animos cogitan* «w e e *’* tesdeeîelt;flione,Prioreftquæftiodedignitatefeumerito.C«mfîccogitamus,G J. eflèm dignusjfatis purus,aut bene meritus,ftatuerem mequotß hgredem effebe* Dedigniate. neficiorlim cternorum,quæ Deuspromifît.Hæc imagmatio à lege oriturjquæ poftulat dignitatem mérita.

Hîcjgitur necefle eft teuere uocem Euangelfj de gratuita mifèricordia» Hanc ipfam ob caufam uox Euangelq de gratuita reconciliatione propter fill* um reuelata eft,ut occurrat il li quæftioni de merito, ÔC fanet nos in hocdifficili agone,anèuerans certó recipi nos propter Mediatorem gratis,non propter no* ftram dignitatem. Et fint in confpedu aliqua perfpicuateftimoma,ut Rom. 4. Ideo ex fide gratis,ut fit firma promiffio,Et ad Titum 3. Non ex operibus iufti* ciæjquæ fecimus nos,ftd fecundum miftricordiam fuam faluauit nos.

Altera quæftio eft departicularitate,Quia enim audimusmifericordi* ^X*^^'^*** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caufam eleftionis, amp;: tarnen paucos eleftos eile, magis etiam angimur,

Difputamus an fit Deus æqualis, an fit: apud eum Tisoo-wTroAK^?«, Cur non omni* urn miftreatur.

feüæ tentationiopponenda eft firmiffima dodrina, quæ affirmât fallt. promiffionem gratiæ uniuerfalem eile, nbsp;affeuerat Deum propter Mediate*

rem,amp; gratis,omnibus perterrefadis promittere remiffionem peccatorumSi falutem.

in Deo no funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hic liota fiht dida uniuerialia, feiamus de uoluntate Dei ex uerbore*

contrrfdiiSfo. uelato ftatuendum effe, Nee fingendas effe contradidorias uoluntates in Deo. n« ua unta-. ipiam ob caufam uox Euangelij tradita eft, ut oftendat uoluntatem Del ueram amp;nbsp;non fimulatam3amp; uerax nuncius eft filius Dei, qui Euangelium pro* fert ex finu Patris, ficut nominatur apud Efaiam, Confiliarius, quia hoc decre* turn iaiutis profert.Hic filius inquit, Venite ad me omnes,qui laboratis amp;nbsp;one* tati eftis,8d ego reficiam uos.

Iohan.3.Sic Deus dilexit mundum,ut filium ilium unigenitum dederitjUt Omnis qui credit in eum non pereat, led habeat uitam æternam,

Rom. 3. lufticia Dei per fidem lefu Chrifti in omnes amp;nbsp;fuper omnes ere* dentes.

Rom.IO.ldem Dominus omnium,diues in omnes qui inuocant eum. Rom.iï.ConclufitDeus omnes fub inobedientiam,utomniu miiereatur. I.Timoth.2,Deus uult omnes homines faluos fieri.

Rom.2. Noji eft acceptio peribnarum apud Deum.

Efaiac ^3.Omnes nos quafi oues errauimus,8e pofuit Dominus in eum im quitates omnium noftrum.

Et manifeftiftîmum eft,mandatum Dei uniueriale amp;nbsp;immutabileefle,ut omnes credant filio, iuxta didumi hunc audite. Et Pfal. Beat! omnes quicoim* dunt in co.'

-ocr page 215-

CJTVr IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16I

Exhismanifeftiflïmisteftimontjsamp; fimilibus, firmiflimè ftatuamus US' tramc^ concionem uniuerfakm cflèjConcionem pœnitcntiæ, quæ arguit pecca=s turn in omnibus,8ó præcipit ut omnes conuertantur : amp;promiflïonemgras tiæ omnibus perterrefadlis offerte gratiam præcipere Ut credant in filium Dei*

Ctim i^itur de elecffione dicitur,{emper hæ très admönitiones fint in con» Tr« admonu fpedu : Prima iudicandum eft de uoluntate Dei ex ipfius üerbo 5 èC acèedimus ad Deum prælucente uerbo, iuxta didum : Lucerna pedibüs rneis uerbum tus ,* um»Magna autem confolatio primum bcc eft, quód Cèttó fcimus ex uerbo Dei Deum immcnfa mifèricordia proptet filium fempcr coHigere Ecclefiam in ge^s nere humano, 80 quidem uoce Euangeli), in eo ccctu, qui docet, difcit èC am^ plediturEuangelium, 8c non défendit idola aut alias corruptelas contra fun-damentum,certum eft efle aliquos eïedos, iuxta hæc dida:

Ecce ego uobifcum fum üfq; ad confummationem (èculi*

Item, Oues meæ uocem mearn audiu nt* Ac fèmper èftè aÏiquos eledos te^ï ftantur hæc dida : Matth.14* In aduentu filij hominis duo erunt in agro, unus aflumetur,alter reli'nquetur,Item,Propter eledos abbreuiabuntur hi dies. Nee funt eledi extra ccétum uocatorum quærendi, led retinendum eft didum Pau^ lijQuos elègit,hos 8^ uOcauit,Item,Iohan.8.Qui eft ex Deo,uerbum Dei audit* Et propter talem Ecclefiam feruantur aliquæ Politiæ, quanquam paffîm fiunt

gentium diflîpationes ÔC uaftationes*

Secunda admonitio. Sed dices, hæc conlblatio ed prodeft, qudd Icio alqs lèruari Ecclefiam, fortaflis autem mihi id nihil prodeft, amp;nbsp;quomodo feiam qui finteledifR.elpondeo,Tibi quoqj hæc generalis conlblatio prodeft,quia credca redebes tibi quocß lèruari Ecclefiam,amp; mandatum Dei æternum amp;nbsp;immotum

II.

Adnwnitio,

tu quoej audias filium, agas pœnitentiam amp;nbsp;credas te recipi à Deo pro« pter Mediatorem ,Talis cûm es dilcedens ex hac uita, certum eft te in numero ^l^^orum effè,ficut lcriptum eft,Quos iuftificat,eofdem amp;nbsp;glorificat*

Item,Beat,' mortui, qui in Domino moriuntur.

Item,Apocal.2.Efto fidelis ufiç ad mortem,8C dabo tibi coronam.

Item 2.Corinth.v«Superinduemur,fi tarnen non nudi reperiemur.

Sicquotiescogitamusdeeledione,intueamur uerbum Dei reuelatum, uocationem,mandatum de audiendo Euangelio,de pœnitentia 8C de fide.Quia omnes faluandi propter filium Dei eledi funt,amp; ita funt eledi, ut agnolcant fi* lium, amp;nbsp;ad eum confugiant j 8C de his confugientibus ad ipfum Ioquitur,cum nbsp;nbsp;Xi ele*

ait: Nemo rapiet oues meas ex manibus meis. Sic fumus oues,cùm uocem eius âi, audimus, iuxta præcedens didum î Oues meæ uocem meam audiunu

Tertia admonitio,C«m didum fît, neceffarid iudicandüm efte de uoîun* täteDeiexuerbo abipfo tradito,non ex imaginationibus humanis,tenenda eft etiam hæc régula: Non efîè ponendas contradidorias uoluntates in Deo, quia Deus uerax eft. Cùm igitur promilfîo fît uniuerfalis amp;nbsp;gratuita,8ô maniâ= feftum fît, mandatum diuinum æternum amp;nbsp;immotum eflè,ut filio credamus, obtemperemus huic mandato,amp; includamus nos quoc^ in pfomilTionem uni^ uerfalem Venite ad me omnes ) 8C earn ad nos pertinefe ftatiîamus. Hac fide qui fe fuftentant dilcedentes ex hac uita,lèntiunt conlblationem, èft initium

4.tow;PW. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P irj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitæ

-ocr page 216-

uitæ æternæjiuxta didum : Hæc eft uita æternajUt agnofcant te Deam uerum èCCt Taies funt in numero eledorum»

obieâio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed obijcit trépida mens: Non poflum credere, nifi Deo fidem accenden^

te, RefpondeO, Verum eft hominesd Deo trahi, led trahuntur per uocern Eu* angelt), cui unit te Deus aftentiri, amp;nbsp;ijmul petere auxilium, ficut fcriptum eft, Qiianto magisdabit Spiritum faneftum petentibus» Non igitur répugnes Euangelio, non indulgeas diffîdentiæ, non cogites, ut fbmniant Enthufiaftæ, No«fxprifiîa«expe(ftandum efle uiolentum motum, quo te rapiat Deus etiam repugnantem, lt;ftM uiolcntns^ itenim ruentem in ftelera, fed aftentiaris uocidiuinæ,amp; fimul petitoauxili* ficutille apud Marcum: Credo Domine, fed opem fer imbecillitati meæ.

Hoccum fit,certum eft teâ Deo trahi ÔCadiuuari,ficutiurat : ViuoegOjdicit Dominus,nolo mortem peccatoris,fed utconuertatur amp;nbsp;uiuat» fn hancfenten* tiam amp;nbsp;hæc di(fta funt: Deus trahit,fed uolentem trahit» Item,Tantum ueIis,amp;S Deuspræoccurrit,utBafiIiusdicitin concione de filio prodigo,cui redeunti Pater obuiam procedit 80 inuolat in complexum, Hæc dicimus ad confolan* doseos,quifuntinBcclefia,ÔôfèinteHigunt uocari uoce Euangeltfjuolunt conuerti. Si quiautem fine pcenitentia mouent curiofas quæftiones, cum talt; libus fruftra difputatur.

Qudd autem longo tèmpore gentes in ignorantia liixerunt , autnuhe Genf« cur quotß multæ gentes prorfus ignorant Euangelium,culpa eft non Dei,fed ipfolt; hominum.Quia Deus Temper in genere humano habuit, amp;nbsp;habet Ecclefi* am, 8d uelut arcem in excelfb loco conocat,quam audire homines debebant,fed omnibus temporibus multi funt imprj, qui audire uocern filt) Dei non uolunt, de quibus diÀum eft,Ofculamini fih'um.Item,Hunc audite» Accufànda eftigi* tur hominum impietas,Nos uero feiamus audiendam efte uocern filt) Dei»

Nunc ad textum uenio.Suprd autern dixi,quare hic quæftionem de Eccle# fia moueat,quia ludæi difputabant, fe ciim fint Ecclefia, non errare, Refpondet Paulus,Difcernendam eftè Ecclefiam eleeftam ab alia multitudine, quæ titulum habet amp;nbsp;iaeftitat propagationem carnalem, feu ordinariam fucceffionem in ex* terna gubernatione» Scias igitur hanc effe huius difjDUtationis fummam» Vult Paulus difeerni ueram Ecclefiam d falfa,atc^ ita deeffèduelecftionisloquitur» Ideo inquit:Non omnes qui funt ex Ifraefid eft,non omnes propagati ab Ifrael propagatione carnali,aut régnantes in fucceftione ordinaria funt uera Ecclefia, Quia Ecclefia non colligitur propagatione carnali aut fucceftione Epifeopo* rum,fed uocatione per Euangelium,amp; regeneratione,in qua filius Dei uiuificat corda Spiritu fanfto, ut lohan» 1» dicitur : Qui non ex fanguinibus, ne^ ex uo* luntate carnis,nec{! ex uoluntate uiri,Sed ex Deo nati funt.

Opponitautem Paulus commune argumentum rationis.

Cur hcob èr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si pares funt lacob amp;nbsp;Efau, Cur non uter« eligitur, quia iuftiefa dat æ*

tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Refpondet PaulustCum fbluitur debitum,iufticia dat æqualia æqualibus,

Sed in donatione amp;nbsp;gratuita mifericordia non eft iniuftus,qui dat alicui non de bitum beneficium, alteri non dat, ficut docet amp;nbsp;parabola de conduefiis in uine* am »Non eft iniuftus Deus eligens Nabuchodonofor,00 non eligens Sennache* rib, ciim utercß fit indignus. Hanc refponfionem confirmât diólo de mifericor* dia, Mifèreor cuius mifèreor,

Poftea ait, quem uult indurat : ubi nota fit Ebræa Phrafis, in qua uerba aâiua

-ocr page 217-

adli'ua fæpê permiffîonem ßgnißcant : iiidurat,id eft, finit ciTe durum, nee con# uertit eum,Äc nequaquam inde ratiocinädum eft,Deum uelle amp;nbsp;cfticere pecca tajautcogere uoluntates ad peccandum,quia didum eft.’Non Deus uolens im^ pietatem tu es. Remouendi funt Bc Stoici furores de neceftitate. Pharao uolens ardetira amp;nbsp;cupiditate,amp; obtempérât Diabolis eum incitantibus Eft^ in ipfo Pharaone caufa reiedlionis. Sinit autem Deus talia fieri, quia milt confpici diG crimen in omni æternitate inter iufticiam amp;nbsp;iniufticiam, amp;nbsp;uult eerni horribi* lern iram fuam aduerfus impios,ideo finit labi amp;nbsp;furere aliquos Angelos amp;nbsp;ho=: minesjut in pœna confpiciatur in hac uita5amp; in tota æternitate,diferimen inter iufticiamamp;L iniufticiam.

Phrafis in uerbOjTulit uaia iræ,etiam Græca confuetudinefignificat idemquod tolerauit.

Hac enarratione fimils contenti,8c remotis Stoicis furoribus,iciamus cau# fam reietftionis peccatum elfe in impfjs. Deinde ftiamus miftricordiam Dei propter filium caulam efte eledtionis,Sicut hic dicitur,Non eft uolentis,nec cur rentiSjfed Dei miftrentis.Item, Ephe.l.Sumus diledi in filio,amp; gratia ideo no» bis certa eft, quia gratis propter filium recipimur, fed tarnen audire nos Euans gelium oportet amp;nbsp;non repugnare , ac aflentiens trahitur uolens , ficut amp;nbsp;hic Adfentiens quocß requiritur uoluntas ( ied meritum tollitur ) cum ait: Non eft uolentis.Et fuprä diftum eft,Trahit Deus, ied uolentem trahit. Et iemper in conipedlu fit hocimmotum amp;immutabile mandatum Dei,quod præcipit,ut audiamusfili-uirijHuic mandato obtcmperemus,6c feiamus gratia exuberare fupra delidu*

Tu qui es, qui liti^ds cùm Deo^

K Brumpit quæftionem, S^quanquam fatetur multos reiedloseftè,tarnen ^nonhocdicit,non eflècauiàmreiedtionisinipfis, Simul autem iubet nos audireEuangelium,amp; obtemperare Deo uocanti, amp;nbsp;non frangi, aut deficere d Heo propter exemplum multitudinis, led agere gratias, quód omnes uocat. Trahit autem audientes Buangelium, amp;nbsp;non répugnantes, ficut poftea de oms nium uocatione amp;nbsp;multorum contumacia exprefte loquitur:T ota die expandi manus meas ad populum contumacem, öc contradicentem. Hic nominat caus fam reprobationis. Nequaquam igitur fic intelligenda eft fimilitudö de luto amp;nbsp;sMlitudo -ie figulo,quafi hoc dicat, nihil agere impios, Firmiftime enim tenenda eft ftntens luto, tia,quo'd Deus non fit caufa peccati : fed fimilitudö illa eatenus congruit, quód exuna maifa generis humani Deus amp;nbsp;conuertit multos,amp; contumaces reqeit.

'T'erbum confummans äbbreuians.

pOftquam hanc dulcifli'mam confolationem tradidit, quód iemper aliqua fit Ecclefia eleda propter filium,ficut Pfalm.l6.dicitur:Tu es,qüi fuftentas hæ* reditatem meam mihi,Addit nunc teftimonia de deftrudlione politiæ lüdaicaï amp;nbsp;de colledione Ecclefiæ ex ludæis amp;nbsp;Gentibus.

In Oièadicitur. Vocabo eos qui non funt populus, ut fine meus populüs.

Et apud Eiàiam dicitur Cap. 10. Etiamfi erit numerus filiorumlfrael ut Exph'cafjodû arena maris, reliquiæ faluæ erunt,Id cft,etfi magna multitudo erit populi liras nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo*

êl, tarnenmaior parshorribiliter peritura eft dcleta politiaiamp; tantiîm relis quiæ,id eft,exigua pars conuertetur ad Deum. Sic enim déclarât iè Prophes ta : Confummationem nbsp;nbsp;præfinitionem faciet Dominus in medio terræ, id

eftjfacietfinemconftituto tempore politiæIifacl,amp;tunc confummatio præs finita exundabit iufticiam, id eft,in illointeritu politiæ largiftîmèdonabitur

iuftkia

-ocr page 218-

Verbum eXi undat,

lufticia ludæi's amp;nbsp;gentibus, uideb’cet, Ipfe fib'us Dei amp;nbsp;eius beneficia, remi'flîo peccatorum, reconciliatio noua æterna iufticia ui'ta donanda per filnifflj fandlificatis uoce Buangelp Spin'tu fancflo,prorfus ut Daniel inquit, Cap. 9» Fiet propi'ciatio pro peccato,delebitur im'quitas adducetur lufti'cia fempitcr najamp; ungetur Sandlus lanóèorumjamp;S populus definet eflè,8ó ciuitatem èC Tem plum delebit populus Ducis uenturi Icilicet TI'tus. Hæc Daniell's uerba con* gruunt cum Bfai. dido. Hane igi'tuf interpretationem ueramjnatiuamjfimpK’ cem 80 perlpi'cuam retineamus.

Et quanquam leefiio in Paulo fiimta èx trânsïatione Grêeca Propbetarum obleurior eft,tarnen lèntentia re uera cüm Ebræa lecftione congruit» Verbum abbreui'atum faci'et Dominus, id eft, rem leu negocium abbreuiatum, ftu ab* breuiationemjid eft, finem politiæ Ifrael, 8lt;S tunc faciens DeUs banc abbreuia* tionem, leu finem politiæ,exundabit iufticiam, id eft, tunc exhibebit Mcffiam amp;nbsp;eius beneficia*

Oblèruanda eft autem dulcis Metaphora in uerbo exundat, quod fignifi* catlargam amp;nbsp;gratuitam iufticiam donatam immenfa bonitate Dei propter Mediatorem gratis. Commonefaefti igitur hac dulci Metaphora, cogitemus amplitudinem gratiæ, ut fides amp;nbsp;inuocatio accendantur, amp;nbsp;fumendaeft deda* ratio ex fuperioribus de gratuita reconciliatione,amp; uniuerlali promiftione*

Ifraelfellando le^em nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad iufiiciam nonperuenit.

Cdup repro* T TTCexprefteponitcaufam reprobationis,quia impf} non uolunt credere fcrftionw. nbsp;nbsp;nbsp;*Tlgyangelio,ideo fuprà dixi fimilitudinem de Luto non lie accipiendam cflcj

quafi non fit in ipla hominum uoluntate caula reprobationis : ait enim, idea multos in Ifrael perire,quia leclando legem iufticie pertinaciter retineant hanc opinionem,quódfuisoperibus amp;nbsp;cultibus mereantur remiftionem peccato* rum, 8lt; lint iufti, id eft, accept! Deo, amp;nbsp;hæredes uitæ æternæ propter has um* bras, id eft, propter opera moralia, non propter Mefliam, Sic intelligatur phrafis, Sedari legem ex operibus.

In fine additum eft dulciflimum teftimonium : Omnis qui credit in eumj conptndi pro non eonfundetur,id eft, non fruftrabitur. Eft enim ufitata Phrafis, confundi, pj,Q fruftrari,Quanquam apud Elaiam cap.28. Verbum eft in Ebræo,quod fî* gnificat feftinationem,trepidationem, confternationem,leu fugam,Sed Paulus fententiam reddidit,iuxta didum in 2.Pfalm:Beati omnes qui confiduntineo; amp;nbsp;funt fimilia dilt;fta multa,

Difeamus autem huius didi lententiam in quotidian is conlblationibus, amp;nbsp;ftiamus hic comprehendi, 80 Mefliam, amp;nbsp;particulam Gratis. Fides intuea* tur Mcfliam,amp; firmiflime ftatuat Gratis propter ipfumjuon propter dignita* tern noftram nos recipfiSC elfe hæredes uitæ æternæ.

noui inftituitjfètï tepetit priorcm fententîâm de caufa defedionis ludæ* orumjSc de cauG,propter quam Euangelio aduerfantur Jdeo benigerantur ( inquit ) cum Euangeho,quia nolunt extenuari lufticiam legis, nec intelligunt aliud efle lufticiam Euangeltj,Dimicant etiam de fua politiajquam prædicatio ne Euan

-ocr page 219-

155

ne Euangelq ukîent dîHoIui. Sicut nunc Epifcopi Nlonachi ^imicant de fuis ceremonqSjUt ftatus amp;nbsp;fplendor (uæ polinæ conferuentur.

Additautem querelam de gends interitu, ut fuprâ,amp; tribuiteiszelum, zdîUcumer, ideftjftudium feuardentem uoluntatem,{èulèruorem,qui ipGs bonus uidetur, ^o^econiun, fed non eft bonusjquia cum erroribus coniuncftus eft : 8d funt errores in articu* lisfîdci præcipuisjde Chrifti meritis, Regno ôô officrjs,unde (ic rcmiffio pecca* torum, quid fît peccatum, quæ fît uera iufticia. Eft autem grain's comminado addita^iduerfus defenfores iinpiarum opinionum de iufticia legis, cùrn inquit: Non fubfjci eos iufticiæ Dei» Perlpicuè igitur damnat omnes aduerfantes ue^ ræ docftrinæ,de iufticia fidci»

Rurfus autem monendi funt iuniores de Phrâfî. Iufticia Del non fîgnifî«î lu^licûDfk cat hoc loco iufticiam elfentialem in DeOjftd fîgnifîcat iufticiam,qua nos Deus propter filium reputat iuftos,id eft,ipfî acceptes fide. Et hoc ciim fit, fîmul ue# rumeft,uiuifîcari credent es per filium Dei,Slt; fanctificari eosSpiritu fandto, fîlt; eut inquitjEgo uitam æternam do eis.Et in Johanne dicitur, Qui habet filium, habet uitam. Item,De Spiritu fuo dat nobis.

Finis L^^is esl Clrijlns ad iufliciàm omni credenti tisre.

C inftituit Collationem iufticiælegis iufticiæ Euangeli},8ó utramcp delt; toUdtio iufti» ■^finit, ac proponit lèntentiam oppofitam ludaicis imaginationibus de lege, dicatjlüdæi cogitant legi fadsfieri extern a obedientia, hac externa difti

plina fomniant Q iuftos eflè coram Deo,ut Pharifgus Lucæ iS.Nec intelligunt Meffîam elfe finem legis,h oc eft,promiflum eflèjUt tollat peccatum, quod Lex tantùrn oftendit amp;nbsp;arguir,non tollit.

Confîderanda eft igitur dulciftîmalentcnda,Chriftus eft finis legis^id eft, chrißutejijti impletio feu confummatio legis,donans id,quod Lex præcipit, tollens pecca*

mortem,amp; reftituens æternam iufticiam amp;nbsp;uitam, fîcut Daniel inquit: Finietur peccatu,5cdelebitur prauitas,fiet propiciatio Àfadducetur iufticia lèm piterna, Hæcbonaerunt confummata poft refurreeftionem, nunc in hac uita liberatio â peccato fît imputatione Sf incoatione,id eft, qui credit in Chriftum eftiuftus,pritïii}m imputatione, id eft, habensremiflîonem pcccatorum amp;nbsp;rc* conciliationem,8é acceptus,lèu placens Deo per fîdem propter Chrifti obedi# entiam intercelTionem.'Simul autem incoatur noua iufticia amp;ulta,quia filius in hac confolatione üiuifîcat corda amp;nbsp;fancftifîcat ea, dato Spiritu iàndo, ut fu« pra didîum eft,Qui habet fîlium,habet uitam, Et,de Spiritu fuo dat uobis, Sed hæc nouitas erit integra in uita æterna.

l^hifes enim feribit : Quifecerit eaj Yiuet in eis.

J N hac Antithcfîjquidam imaginati funt Statum Collationis huius elfe in his uerbis:Viuet in eis,hoc eft, penes præmia conferri duplicia opera. Opera ra* donis habere præmia corporalia, Sed bona opera orta d Spiritu fando habere præmiaæterna. Hæc interpretatio aliéna eft dftntentia Pauli. Non enim fît collatio præmiorum,fed de formali dicitur,quid re ipfa fît iufticia legis, ÔC con* tra,quid fit iufticia Euangcli).

Eft igitur Status Collationis in his duobus uerbis,Facere nbsp;nbsp;Credere. lu« ^ußieu îegh

fticia legis eft facere legem,hoc eft,præftare perfedam obedientiam iuxta legem, Sic ait defcribid Moifî iufticiam legis, cum inquit: Facicns ea uiuet^^”** in cis, quafi dicat, iufticia legis eft hæc ipfa obedientia, qua uere amp;nbsp;intégré

omnia

-ocr page 220-

IN E(p ISTO L^M

omnia quæLex præcipitjfîcrent in natura integra,feu eft integra in nobis con^ formitas cum lege,uidelicet,ardens perfecTa diledio Dei èC proximi, fine ub la uiciofa concupifeentia. Hæc definitio iufticiælegis etiam ad hoc didum con« gruit: Maledidus qui non manet in omnibus,quæ funt fcripta in lege* Facere omnia, leu manere in omnibus, id eft elTe conformem legi integra obedientia fine ullo peccato.Hæc nominatur iufticia legis defcripta in dido Moifi,Qui fe” cerit ea, uiuet in eis.

Supr^ autem læpè didum eft, hanc integram obedientiam nonpolTein hac deprauata natura efte, ExpreflTe enim dicitur Rom.S.Senfus carnis non pogt; teft legi Dei fubijci,8c Roni.3,Ex operibus legis non iuftificabitur omniscaro. lußüiaEuäu» Cum igitur lege nemo fit iuftus coramDeo in hac mortali natura,Euangelimn concionatur de alia iufticia, quæeftcredereinfiliumDei, Sicut Iohannes in# quit : Qui credit in filium,habet uitam.

Ne dixeris in corde tuo, Qms a/cendet in cœlmn.

O Aulus mutuatur deftriptionem fidei ex dido Moifi, nec detorquet illud ad diuerfam,aut peregrinam fententiam.Nam amp;nbsp;Moiles ibidem uere defcribit 8ópoftulatfidem,SedinMoilègeneraIedidumeftdeuerboamp; de fide,quod Paulus accommodât ad hoc uerbum de Chrifto, qui eft finis Legis, de quo promiftiones loquuntur ante legem traditæ.

\mp\etdxbugt; Primtim igiturdidum Moifi infpiciamus, qui illuftribus figuris impie« Mo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humani cordis depingit,quod etiamficogitatelle Deum,tamen diiputat

” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;an Deus curet nos:8(^ quanquam exemplis pœnarum mouctur,ut cogitet puni*

ri ftelera ordine aliquo naturæ,tamen de faluatione prorfus nihil adfirmarepo teft fine uerbo reuelato,led uagatur in tenebris,0d negat exaudiri homines,pre’’ lertim in præfenti calamitate, negat reconciliari Deum, amp;nbsp;mitigare calami« rates,amp; dare uitam æternam,amp; lætitiam æternam,

Hasdubitationcs in hominum animis iuxta rationis indicium hærcrc manifeftum eft,Ideo lex eas taxatamp;poftulatfidem* Ne dixeris in corde tuo,

quis aftendet in ccelum Sfc.Id eft,ne fis Epicureus, ne cogites nihil efte Deum, aut neftiri an fit Deus nbsp;nbsp;qualis fit,an curet humanajue cogites Den fic latere,ut

non uelit agnofti, led cogites eum uere ex arcana lede immenfa bonitate prodb ifte,8d le uerbo fuo patefecifte, amp;nbsp;talem efte, qualia le uelle affirmât in lege amp;nbsp;in promiflione,uidelicet, fapientem, ueracem,beneficum, iuftum,caftum,punien« tem contraria, milèricordem propterMediatorem* Ideo inquit Moifes, Ver« Moifef dciu^ bum intuere,quod prope eft in ore tuo, Ita abducit nos Moiles â Chao cogita« cif jwf pdx ti'onum humane rationis ad patefadum uerbum,amp; iuxta hoc uerbum unit nos - ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ agnoftere Deum, non uagari cogitationibus, ficut uagantur Ethnic! amp;nbsp;onines

bum.

impfijUt fonant Poëmata: O lupiter quicquid es,fiue hoc ccelum,fi'ue mens,qug uehitur in coelo,quanquam din iam inuoco adiutores ignauostut Hecuba dicit apudEuripidem.

Talia leguntur multa apud Poêtas^qui pingiint omnium impiorum cori’ ïouKjîatuii da«Et in Creta fcribunt fiiifle louis ftatuam fine auribus,quam ftatuarius fiefa^ increa. bricans,ofl:enditièiè hocientire, homines non exaudiri à Deoamp;c, Hisimprjs cogitationibusopponit Moifes hanc neceflariamcommonefadionemjUtfic de eflentia amp;nbsp;uoluntate Dei ientiamus,ficut fe in uerbo fuo patefaeit , Et affir#

mat fic rede agnofci amp;apprehendiDeum.

eflè in multis concioni bus

Hane ipfam dodrinam confiât fæpiffîmê repetinâ

-ocr page 221-

X, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167

bus Chrifti, Prophetarum SC Äpoftolorum,ut in Nume, cap, iç.Recordcntür omnium Mandatorum Dominijnec fèquantur cogitationes fuas3amp; oculos fcortantes

Pfalm.iiSd Pfalm.iiS.Lucerna pedibus meis uerbum tuum

Item in Plalm. 130. Suftinuit anima mea in uerbo eius.

Et Efaiæ 8. Ad Iegem,8^ ad teftimonium, G non dixerint iuxta uerburrt hoc, non cric eis matutina lux ôôc,

I.Cor j.Cirm Deum fapicntem non noITet mundus per làpientiam ■i pla^ cuit Deo faluos facere credences per ftultam concionem.

Et ColoIEj. Sermo Dei habitet in uobis abundê in omni fàpientia, ïtem,Iohannis 14. Si quis diligit me, fermonem meum iêruabit, Talibus teftimonijs multis confirmemus amp;nbsp;muniamus nos, ne labantur infirmæ mentes ad fpeculationes de Deo extra pâte factum uerbum j ficut labi^» turEua,amp; alij innumcrabiles,

Poftquam autem perfpicua eft Moifi Ièntentia,nunG confideremus Paulw nam accommodationem.’Moifes generaliter inquit. Ne dÿteris in corde, quis afcendit in ccelum, fed prope eft uerbum, id eft, ne fis Epicureus , ne iudica ex fpeculâtionibus ration is de Deo,{èd ampletftere uerbum Dei patefadtum»

Hanc generalem admonitionem accommodât Paulus ad hoc uerbum ctiam de Mediatore, quod quidem ôd Moilès compledcbatur, etfi ibi non ex^« prefle nominat Mediatorem , fèd de omni uerbo Dei loquitur, Igitur Apo^ ftolus illuftrans didum Moifi, exprefle nominat Mediatorem,

Né*diserts in corde tuojQws afeendet in ccelum.

î D eftjprimùm ne fis Bpicureus,Deinde ne dubitcs,quin hcc Gt uoluntas Dei^ ■’^quamreuelauit tot illuftribus teftimonrjs, quæ addidit promiftïoni dicationi EuangeIi},uidelicet,Filium conftitutum efle Mediatorem amp;nbsp;relülci^ tatum regnare, ut colligat Ecclefiam,det ci remiftioncm peccatorum,adfit uoci

. Euangelrj in Ecclcfia,dicat confolationem in corde per Euangelium, uiuifîcet det Spiritum fandtum .Hæc G non credis,negas eum regnare,Hoc eft eum uelut de cœlo detrahere,ita addit,Qiiis deftêdet in abyirum,id eft, quis ftit quid poft mortem reftet,aut quomodoexiftimari poteft reuiduros clEe homines ex mor nbsp;nbsp;nbsp;“

te, nee cogites Chriftum iaccrc extindum, nec uidorem eftè mortis, imó feias ueram elle uocem : O Mors ero mors tua, Oftendit Chriftus refurredione fua amp;refufcitatisalijs3feredditurume(reuitamhominibus , ôd iudicaturum eftè omnes homines,

Hæc fimplex enarratio oftendit Paulum concinnè accômodafle generale diflum deuerbo Ôô fide,ad hoc uerbum,amp; ad fidem de Mediatore, Ac illi quh demjqui redè intelligebant legem, feiebant in lege fîgnificari Mediatorem, èC ftatim initiô editam eflè promiftîonem gratiæ de Mediatore, nec poflè incoari obedientiam, nifi in corde præluceat fides accipiens reconciliationem, amp;nbsp;accelt; densadDeum fiducia Mediatoris,

Trope eß: yterbum in ore tuo.

K Ntea prohibuit dubitationes, Ne dixeris, Quis aftendet in ccelum SôG, •^Nunc addit adicuerationem, amp;nbsp;exprefle deducit nos ad uerbum â Deo träs« ditum, amp;nbsp;loqui eum de uerbo patefacfto, quod auribus amp;nbsp;cogitationibus acci^ pimus,manifeftum eft,quia inquit,Verbum quód eft in ore tuo, poftea inquit, k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quomo*

-ocr page 222-

168

Verbo uocali

Zoyoç filins Dei,

/N ET IS TO L AM MT)

Quomodo prædicabunt,nin miffî fuerint. Ac ucrum cfl: huic uerbo uocali eflè ipfum filium Dci xoyop, èc per uoccm in cordibus etficacem eflè, nbsp;nbsp;regnare

in Ecclefia, ficut alibi dicitur : EuangeliumeftpotentiaDeiadfalutemSfc Item,Ego unam æternam do eis Sgt;^c, Item, Sandifîca eos in ueritate, Sermo tu* us eft ueritas.

Corde creditur ad tuflictam.

NT Vncabibluit Antithelîn iufticiæLegis,ÔCiufticiæfîdei,ubidefinitiones utrincg prudenterconfiderandæfunt.

iwJîjcw îfgw, lufticia Tegis ett facere legem,ut fuprà dixit* Hic fèrmo eft vo/x(k.cç, amp;nbsp;tantur hune lèrmonem politica confuetudo amp;nbsp;Philofophia de iufticia uniuer^ fall, ut Theognis quoep dicit:

lufticia in fefc uirtutes continet omnes.

Intellipendum eft autem diferimen inter iufticiam Legis 36 iufticiani fidei,

lujiicidfi Cl. Sed iudida Rdei e(l credere in hune Chriftum filium Dei crucifixumSi refufeitatum , non ociofum, fèd regnantem, propter quem 86 per quem uelt; rè accipimus credentes remiftionem peccatorum,reconciliationem,fcu impu^ tationem iufticiæ, uiuificationem, 86 donationem Spiritusfandli uitæætcp ‘ næ. Hæc enim comprehendit Paulus ciim ait : Si confefTus fucris hunc lefum eile Dominü,Id eft,regnante,colligente Ecclefiä,86 efticaeê per uoeê filrj æterni, fi cordc credes,quódDeus cum refufcitauerit,uidelicet ideo,ut fit uidlor mortis, 86 nobis reftituat iufticiam 86 uitam æternam. Et hac fide inquit hominem

Cordecredb iuftum,cum ait: Corde creditur ad iufticiam,id cft,corde credens eft iuftus, ha* t«r rtd iufiicu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;remiftionem peccatorum , 86 placens Deo propter Mediatorem gratis.

Latro in cruce accipiens remiftionem Ô6 reconciliationem eft iuftus,placetDeo lt;; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;86 uiuificatur,etiamfi nec antea fecit Legem,necg poftea,donec in corpore uixit,

habet integram Legis impletionemjetiamfi fuit incoatio obedientiæ. Itapofita Antithefi definitionumlufticiæ Legis 86 Iufticiæ fidei,Paulus diferimen often* dit.

Ortinis qui credit in eum^non confundetur.

A Ddit Paulus teftimonium fumtum ex Efaiæ Capite 28. Vbi dulciflima promiftio de Meftia exprefte repetita eft : Ecce ego ponam in Sion lapi* dem probatum,angularem,preciofum in fundamento,qui credit in eo,non tre* pidabit.

Vtitur Metaphora fimili in Pialmo: Lapidem quem reprobaueruntæ* dificantesjhic faeftus eft in caput anguli. Hane Metaphoram enarrat Paulusad Ephe.Item,cüm inquit. Aliud fundamentum poni non poteft, prætcr id quod clriflt^gcftdt pofitum eft,quod eft Chriftus lefus.Hic geftat Ecclefiam merito 86 efficacia,hic ’^^‘dernitearnfuamorte,86eftMediator86 interceftbr pro nobis,offerensfua «Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mérita ,86 eft eftieax in Ecclefiä, ipfe adeft ei, 86 uiuificat earn uoce Euangclfj amp;

Spiritu lancTo.

Quomodo autem beneficia Meftiæ nobis applicentur, docet cum inquit. Qui credit in eum non trepidabit. Hæc congruunt cum alqs muleis fimilibus dictis,Pfalmo2.Beatiomnesqui confiduntineo. Et Paulus hïc uniuerfaleni particulamaddit,ficut86inPfalmopofitae,ft. Sæpê autem dixi,neceifariani eftè confiderationem particulæ Vniuerßilis, ut unufquifq: fe in promiflioneni uniuerfàlem includat, nec fingat in Deo -7çoc'œ3yoA«4/ajj, aut contradidorias uo* luntates,

-ocr page 223-

^OM^nOS CJT7T X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;169

luntates ac mox repetita cft aliquoties Vmucrfalis, Diues in omnes qui inuo^ cant eum. Et Dominus inquit,Venice ad me omnes nbsp;nbsp;nbsp;Eft autem mandatum

æternum, ut omnes credant in eum*

Qtiomodo inuocabunt/t non credent^

JNhacgradatione copioßfti'ma dodrina continetur* Primum membru docet in inuocatione neceftariam efle fidem, Só cogitationem promiflionis diuinae* Hie tota doctrina cogitanda eft de inuocatione j de diftr/mine inuocationis Chriftianæ SC Ethnicæ.

Errat enim Ethnica præcipuè dupliciter, de Eflentia amp;nbsp;de uoluntate Dei* riifcrimen Alloquiturenim aliquid,quod non eft DeuSjamp;T fingit uaria idola^ficut ait He«’ cuba apud Euripidem, O Jupiter quicquid es, fiue hoc ccclum, hue mens in cce? fthnutt.

Jo, quanquam diu iam ignauos opitulatores inuoco*

Poftea de uoluntate neftiunt. An amp;nbsp;cur exaudiantur, quia Ethnici igno* rant Mediatorem amp;nbsp;promiflionem, Sed uera Ecclefîa Dei rcamp;è cogitât de EG fentia,quiaalloquitur uerum Deumjqui fe patefecit miflb filio5data uoce Euan gelrj,amp; editis illuftribus teftimonqs* Deinde ftit promiftiones, amp;nbsp;accedit ad Deum fiducia Mediatoris, Ideo dicitjQuomodo inuocabunt fi non credent.

Q^modo audientßne pr^iedicante?

OOC dicflum manifefte oftendit, Paulum hoc affirmarejDeum per uocem Euangelq fonanterh in minifterio cogitatam ab audiente, feu Iegente,effi'^ cacem enè,fic accendi fidem,Deo per hanc ipfam uocem mouente cor Jdeo dam nandus eft error Stenckfeldn ÓÓ fimilium Enthufiaftarum ,quiabducuntho# stentkfcld^ mines â uoce dodrinæ ad Jpeculationes, quas nominant illuminationes extra Eriptum uerbum, amp;nbsp;delent exercitia fidei, quia uult Deus cogitare nos hoc ips« fumuerbuni editumuoceChrifti 5 Prophetarum Apoftolorum , ô^huic Eripto uerbo fic nos uult alTentiri, ac fi audiremus nouam uocem Dei de ccelo fonantem ,Ideo amp;nbsp;alibi Paulus inquit : Vt per confolationem fcripturarum fpcm habeamus,Hec exercitia fidei in quotidiana inuocatione diftenda funt,in qua fentimus acquieftere corda in Deo,erelt;fta cogitatione promiflionum diuw narum.

Ciim autem fciamus minifterium Euangelfj neceftariu eire,magis uenere^ mur et tueamurEuangelq miniftros.Hic 8t hoc cogitandum eft,cum neceftaria fit fcriptæ do(ftrinæ cognitio,certum eft labores diftentium docentium Deo t^boret do. placere,Quaremagisamemusdo(ftrinæftudia* Adiungamus autem 8ó inuo^ ctntiumcr cationcm,commonefaefti d do(ftrina,ut filius Dei,qui eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æterni Patris,re#

gat indicia,80 non finat nos aberrare â fuo uerbo, amp;nbsp;accendat ueram lucem in cordibus noftris*

Citât autem Paulus dulcifti’mum ditftum Elàiæ ex cap* $2* Qu^m Ijaeciofi pedes Euangelizantium pacem. Loquitur amp;nbsp;hoc didium de uoce fonante in mi nifterio, amp;nbsp;docet fic colligi Ecclefiam, fcilicet uoce Euangelij* Metaphora pe^ dum fignificat curlbrem ftu nuncium,amp; hos ait formofos amp;amabiles effè,quia adferuntlætiftimam promiflionem gratiæ amp;nbsp;uitææternæ*

Opponantur autem hædulciflîmæ laudationes iudicqsinimicorum Eu* angclg, hi non aiunt pedes Apoftolorum formoibs efle, fed uociferantur Apo^ ftolos eflè faces diflidiorum pcftes generis humani*

Cùm autem Efaias inquitjaffèrre eos Euangelium,Itemjpacem amp;nbsp;bonajfia

O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gnifîcat

-ocr page 224-

jyo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN EPISrOL^M A 5)

gnifîcat rcgnum Chnfti uerbo adminiftrari non armi's corporaïibus,8lt;f difcer«« nit hoc uerbum à lese: Lex iram denunciaufèd in Euanselio olïeruntur Pax amp;nbsp;alia bona,id eft,libera£io â peccatis,à mortCjab ira Dei,óó reftitutio iufticiæ,uP tæ æternæ lætitiæ æternæ in Deo»

C A P V T XI,

JNitiô mitîgât quereîam fuprà polîtam de defeclione ludæorum. Quanquam ^enim politiadeftruitur,fient prædixit Daniel:definet elTe populusltamenpro rrowißto ow^iyjißioEuägcli) adhucad Ifraëlitas pertinet,qupomnibusgêtibusofFertur,iuxta ”^^^^”^'^di(flum:In femine tuo benedicentur omnesgentes.Multi igitur Ifraelitæ^adhuc agnoicent uerum Mefli'am,8d beneficia eius accipient. Ac primum à fuo exem^ plo argumentatur : Ego fum Ifraelita, 8c agnofco hunc uerum Meffiam, amp;nbsp;natus fum eius benefierjsreminionc peccatorum, uiuificatione,ciim fenßme liberari ab ira Dei,amp; faclus fum hæres uitæ æternæ, ÔC habeo arrabonem SpP ritum iàndum.

Ergo adhuc ad Ifraëlitas promiflîo pertinet,fèd hoc multos impedit, quod non intelligunt promiffi'onem Meffiæ de bonis æternis, èc ægrè ferunt Politiam deftrui, amp;nbsp;extenuari iufticiam Legis. Sicut nunc fremunt Pontifici) fuam autoritärem, potentiam Ôë datum labefacfiari. Hancacerbitatemodio^ spiritui cow=rum,amp; hunc frcmitumdefcribitjcdm inquit, Dediteis Spiritum compundtio^’ punilienii. nis,id eft,dolorem mixtum acerbiffîmo odio,fi'cutdoletSaulardetodio Dauidis.

Primum autem hîc necefiè eft diligenter confiderare diftrimen inter politiam Mofaicam, Sc promifliones de Meflia, quibus æterna Ecclefia coh lisitur.

Cduße delete nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caufæ etiam confiderentur, cur deleta fit Politia ludaica.

politic Judaic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primai ut Deus oftenderet iram aduerfus hoftes Chrifti.

Secunda, ut oftenderet promifti'ones Meflîæ intelligendas eftè de bonis 11. æternis.

nt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T ertia, ut oftenderet opera Legis non eftè iufticiam.

1111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarta, Vt prærogatiua gentis Ifraeliticæ tolleretur.

V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qtiinta, Vt deletio eius politiæ teftetur apparuifte Mefti'am,quia exptef*

fëprædiftum fuit Meflîam in iècundotemploconcionaturumeflè,8ëuentui’ rum ftante ilia politia.

Dißcritnen po^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Difternit igitur Paulus hoc loco politiam d collecftione Ecclefiæ, 8ëadfîr*

wißio^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;promiftionem de Meftîa adhuc pertinere ad Ifraëlitas, etiamfi reanum delt;lt;

letum eft. Hîc isitur inter ruinas resnorum necefle eft ftire, tarnen Ecclefiatn Dei manfuram eflè,ficut Dominus ipfè inquit,uenturas eftè regnorum deftru* (ftiones,ièd interca fe Ecclefiam ièruaturum elfe, ficut inquit.

Ecce ego uobiftum fum ufi^ ad confummationem ieculi.

Item, ifti dies abbreuiabuntur propter eleëtos,

Item:Erit ficut in diebus Noæjunus affumeturjôë alter relinquetur 8ëc.

Et Efaiæ jÿ. Affirmât ièmper manfuram eftè Ecclefiam : Hoc eft feedus meum cûm eis, dicit Dominus, Spiritus meus,qui eft in te,Ôë uerba mea,lt;jua: pofui in ore tuo, non recedent ab ore tuo, ôë de ore ièminis tui deinceps 6ë uf^ in ièmpiternum.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item,

-ocr page 225-

XI

Item, Hoc facitc donee ueniamgt;

Secundó,necefleeftetiamcogitatequæ fît Sf ubi GtEccleGasUideîicetjQS'^f^J^^^ Hæc multitudo eft Ecclefîa, etiamfi eft in diflîmilibus Imperqs, quæ amplecfti^ Ecclefilt;t. tur incorruptam doeftrinam Euangelrj,iuxta dieftum, Ones meæ uocem meam audiuntdtem,Pater fàncftifîca eos in ueritate, fèrmotuus eft ueritas»

Tertiôjtenenda eftetiamconfblatiOjCiim enim afpicimus régna impia potentiam ac magnas uiftorias eorum,amp; multitudinem impiorum, turbantnr animi,ut d]fputent,an cafu omnia fiant,aut an illi potius Deo placeant,qui ma^ ximè florent potentia SC antecelluntcaeteris*

Contra hæc fpelt;ftacula præmonet nos Deus, amp;nbsp;affirmât Ecclefiam amefre,amp;eam tantum efle, quæ incorruptam dodrinam Euangelrj ampledi»*^ tur,etiamfi alia pars generis humani antecellit potentia amp;nbsp;multitudineamp;fc» Vult nos non difeedere â uerbo Dei motos feu multitudine feu potentia aliolt;= rum,Ideo Efaiæ i» dicitur:Nifi Dominus reliquiflet nobis fernen,ficut Sodoma fadi efièmus»

Efaiæ 34. Vt cum paucæ Vuæ reliquæ funt in racematione, Gc erunt in terra leuantesuocem Sc laudantes Dominum»

Efaiæ Vt in fterili uindemia, ubi inuenta fuerit uua, dicetur, Benedit dio Domini. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Et Chriftus inquit:MuIti uocati,pauci elcdi.Et tarnen bi pauci multi funt, Pdud eleili fient hoc loco fignifîcatur ex difto ad Eliam, Reliqui mihi fèptem millia, quæ“‘^‘‘^‘ non adorauerunt Baal.Hæc neceftaria dodrina in principio huius capitis con»^ tinetutjfcilicetjde diferimine Politiæ,ôc promiffionis de bonis æternis,amp;de Ec* défia, quæ qualis fit.

ISLiim ita îm^e^erunt 1)1 caderent.

pRopofîtio fuprd inftituta repetitur,Non fie impegerunt Iudpi,ut in tota gen te nemo fit faluandus. Ratio argute cogitata eft, nec eft obfcura fèntentia,

Sumtum eft enim argumentum ex caufa finalijhoc modo:Gcntes receptæ funt, utludæiprouocenturadcredendum ,ciîm uidebunt Euangelium in Gentibus efficax eftéjSicut in Mofe feriptû eft.’Prouocabo uos in non gente.Igitur necefîè Aliqui mter eft aliquos effe reliquos inter ludæos, qui credituri funt: quorfum enim opus elfe prouocari ludæos, fi nulli credituri eflèntf Confèquensficattexit : Ruina ueftra profuit gentibus ,fèd non fîmpliciter ruina, Veriîm multô magis pleni« tudo ueftra,id eft, pars incolumis creditura, quæ prouocanda fuit gentium empIojSuntergo reliqui inter ludæos conuertendi.Hanc reliquam partem nos: minât plenitudinem, id eft, complementum integræ Ecclefiæ conuertendæ ex femine Abrahæ.

Hac fimpliciffima explicatione content! fîmus, amp;nbsp;longas aliorum difpu^ tationes hoc loco relinquo confiderationi amp;nbsp;iudicio fcnioruni.

Sic amp;nbsp;poftea amplificatio additur, Si abieeftio ludæorum profuit, quam gloriofa erit reftitutio, quæ eft futura quafi refurreftio ex mortis. Signifieat autem idco reliquam maiorem partem reiedtam effc,quia fuit fafeinata perfuas’^quot;’’ fîone, fe effe populum Dei amp;nbsp;Ecclefiam, propter genus, Legem, ceremonias,^^*^^ reieiki meriturnmec aliud intellexerunt eftè Ecclefiam,nifi banc politiam ludaicam.

Nunc ueró hi, qui recipiuritur, difeent, aliud efle politiam,aliud Ecclefiam, alii« ud promiflionem bonorum corporalium , aliud promiffionem gratiæ uitæ æternæ.Difcent toti Ecclefîæ,gentibus Iudæis,uelut mortuis,reddi iufticiam ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;èC uitam

-ocr page 226-

îN E^ISTOL^M

Aïiud eü Eca clcfia, aliud politic mun=‘ di.

uitam æternam propter Meffîam, amp;nbsp;per eum non propter legem aut merits hominum*

De his tantis rebus hic concionatur Paulus,femper in confpetflu efle opof

t€t hac do(fl:rinam,aliud efle Ecclefiam Dei, aliud politias,feu régna mundi,fiuc

Iudaicum,fiue Pontificium,QLiia filius Dei, qui eft caput Ecclcfiæ, colligit earn uoce Euangeli} paffi'm exdiuerfis imperqsjamp;fantftificat earn Spiritu fuo fanâo, incoat in cis æternam iufticiam amp;nbsp;uitam in corde. Interea in hac uita in cipiH confuetudine finit fua membra uti legibus imperiorum,in quibus uiuunt,con# gruentibus cum ratione, ficut finit eos uti jdiffimilibus fpacfjs dierum noéii^ um amp;:c. Et quidem uera colletftio Ecclefiæ fie fit, ut reftitutio uitæ ex morte,i^

eft, Omnes funt fub peccato amp;nbsp;rei iræ Dei, nec propter Legem aut mérita pro^ pria fiunt hæredes uitæ æternæ,fèd gratis propter filium fide.

Hæc dodlrina amp;nbsp;confolatio in his uerbis repetita eft, in qua poflfca coin^ CMclupt om^ moraturjSC in fine addit Epiphonema,ConcIufit omnes fub peccatum,ut omnfi mifereatur,quafidicat,arguitpeccatum,nonutperdat,fedutagnitopecca^ * to credamus promiflîoni,amp; agnoftamus filium,ficut in iuramento dicitur.’Vh uo egOjdicit Dominus,nolo mortem peccatoris,fèd ut conuertatur ÔC uiuat.

TSLolo '})osi_^nomre ^c.

Vdûcmiumde T r ^^ticinatur Paulus de ruina Ecclefiæ gentium. Id euentus oftendit.Statim r«in4Ecc eji£ poft difcipulos Apoftolorum exortæfunthorribiIesfelt;ftæ,S^cumpaub* dm dilaccrationes maiores ficrcnt,inuenit Mahometus præparatos multorum

gehtiufk.

Mahometicte doilriiij; occ

PapiStiM ill Europe,

animos ad genus docflrinæ plaufibik Sgt;C politiciarn, quo prorfus deletur Euan* gelium Jta in tota Aphrica amp;nbsp;in magna parte ÄHg^prorfus Ecclefiæ deletg funt* Ec in Europa Papatus conftituit multiplicem idolatriam, inuocationes honii'' num mortuorum ,profanatiohem ccenæ Domini in MiiTa, amp;nbsp;in circumgeft^^ tione.Item,fatisfalt;fEones Monachatus. Item, extinxitdodrincâ de offi'ctjspet fonarum Diuinitatis,amp; de iuftificatione,Et nunc palam exercent Pontifices fæ*' uitiamineosjqui puritatem Euangelij ampleAuntun Hanc deièrtioneniif’ maxima parte generis humani prædicit hîc Paulus, amp;nbsp;tarnen inter has ruinas ièruat Deus reliquias aliquasjue totum genus humanum fruftra tantum a^^ exitium naicatur; Hæc confideremus,8d maiore cura circumfpiciarnus, quæS^

ubi fit Ecclefia , amp;nbsp;nos ad earn adiungamus.

Ali^ui ex lu* Addit etiam Paulus uaticinium de conuerfioneludæorum, quodficim d£is fubinde telh'go,futurum cfîe,ut fubinde ufqi ad finem mundi aliqui ex ludæis conuer^ conuertuntur. Efaiæ ditflum concionatur deaduentuMefliæ. Ciimexuirginenatus eft,tunc palam docuit,edidit teftimonia,fatflus eft uidimajrefurrexitjmifitSpv ritum fantftum, ÔC incoauit Euangelfi prædicationem.

Concio Efai£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nota fit autem tota concio Efaiæ in capite yÿ. quia continet dulciflîmam

P’ dodlrinam de bénéfices Chrifti, de Ecclefia,oftendit quid fit uera Ecclefia,8^ affirmât fèmper aliquam futuram efTe; Veniet ex Sion Redemtor: ubi uocabu^ Redemtor, ïi Emphafis nota fit, Redemtor eft, qui dato prccio alium libérât. Et auertet iniquitatesd Iacob,ideomittiturChriftus,ut reueradeleat peccataomnium, qui credunt in eum. Et cogitetur integrum beneficium, reftituit uitam Sc iuflfi ciam æternam,Sicut ÔC Daniel loquitur.Deinde ibi Efaias addit concionem de Ecclefia: Hoc eft fœdus meum cum eis,dicit Dominus,Spiritus meus,qui eft in te,amp; uerba mea, quæ pofui in ore tuo, non recèdent ab ore tuo, amp;nbsp;ab ore femP nis tui, nunc St ufq? in fempiternum. Id eft, Hæc eft uera Ecclefia, in qua fonat uerbum

-ocr page 227-

^OMAnOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï7?

uerbum datum Efaiæ de rcdcmtore tollente peccatum, 5ó in ea certô fantflifî:* canturcredentes Spiritu lando, Talem Ecclefiam fèmper manfuram efïè affi'r^ mat5quanquam aliâs magis,aliâs minus frequcns eft: quia fæpè lux doftring fitobfturior, Filius Dei fubinde earn reftituit, ficut Luna alias aliter lumen à Soleaccipit,Hæc deftriptio Ecclefîæ apud Efaiam omnibus notiftima fit.

Conclußt Tiens omnes fub peccatum,'})t omnium mißreatur-

P Pipbonema eftjin quo ponitur exæquatio Gentium dC Iudæorum,amp;r detra« ^x£c[udtio ^nitur fiducia merjtorum Chnlti. Hortatur omnes ad pœnitentiam,Ueinae ^qualiter proponit omnibus agentibus pœnitentiam confolationem*Eft4’ , ,.cr tiflima doftrina in utroq? membro, Nam concludi fub peccatum, non eft ocio^ pcccauim. fè intelligendum^fèd complecftitur reatumjpauorem, indicium pcenas pccca* ti,quafi dicat,Omnes rd funt,omnes erunt fnbqciendi iudicio Dei, morti ÔC af«« fliftionibus, ut Dauid erat conclufus fub peccatum, cum pelleretur in exilium^ cum borribilibus doloribus excruciaretur, iuxta didum, Deus ignis confus mens eft. Arguit autem peccatum, non ut relinquantnr homines in peccato amp;nbsp;cxitiojfed ut per filium liberentur.Hic igitur mox confblatio addita eft: V t om nium 4iifereatur.Promittitur gratuita reconciliatio,qusc opponenda eft tenta* Grstuiti re, tionide merito,feude dignitate. Et promiftio uniuerfalis eft, banc particulam uniuerfalem opponamus tentationi de particularitate, nec turbemur Stoicis Sc tioni de indi» Manicbgisdifputationibusjfciamus ipfum filium Dei banc promiftionem uni gniinte, uerfalem ( Venite ad me omnes qui laboratis amp;nbsp;onerati eftis,Ego refi'eiam uos) proferreex finu æterni patris, non fingamus in Deo contradidorias uolunta« tes,fed credamus filioDei miflo ad hoc ipfum,ut fit nuncius,teftis,pignus,8lt;^ ob fignator diuinæ promifti'onis,ficut inquitjSic Deus dilexit mundum, ut omnis qui credit in eum non pereat,

Oaltitudo diuitiarum.

p Xclamatio addita eft, qua abrumpit difputationcm, quia quanquam Deus eft gqualisjS^ ftatim initio edidit promifftonem de Mediatore, amp;nbsp;uoluit om nibus pofteris notam efle,amp; omnes pofteros manere in uera agnitione inuotf cationeDei, fæpiftimè repetiuit uocem promiftionis, amp;nbsp;rurfus collegit Ec* clefiam: tarnen poftquam ingens multitudo fubinde oblita eft promiftionis, amp;nbsp;ftcutifunt horrendi furores.Multa quærit humana ratio,quare tanta multi* tudoomnibus feculis pereat, cur tarn pauci fiant falui : Cur Ecclefia fit diftipa* tusamp;opprefrusccctus,fi'necerto imperio80finepulcro ordine : Curimpia multitudoantecellat imperijs,gloria, opibus, multis excellentibus uirtutibus, fapientiaamp;fortitudine:quare in hanc imbecillem naturam humanamtanta rabie graffari Diabolis permittatur*

Hæc amp;nbsp;alia multa exercent humanascogitationes, fed Paulus in hac ex* conßhiDei damatione fignificat,non omnia confilia Dei humanis ratiocinationibus com# prehendi pofte, Sed amplecftendum efle uerbum Dei reuelatum, nec ab eo defi* hfOMiM utio, ciendum eife, gratis mentibus hæc beneficia ingentia, quæ offert, accipienda amp;nbsp;retinenda effè,amp; ipfiusbonitatem 5^ iufticiam Dei celebrandam efte, Poftea in ilia æterna Scholacaufas confiliorum diuinorum difcemus,ficutfæpiftîmè præceptum cft:Lucerna pedibus meis uerbum tuum. Item, Ad legem ad te* ftimonium, fi non dixerint iuxta uerbum hoc, non eric eis matutina lux. Item, Hie eft filius meus dileótus,hunc audite.

His

4. iotn; Phil,

Q- in

-ocr page 228-

174-


JN ET ISTO L


His præccptis obrem percmuSjiiec finamus uagan' mentes curiofitatCjquæ implïcatæ labyrinthisdifputationum opprimuntur dubitan'one, quæmergit innumerabiles in æternum exitium, Geut Iulianus amp;nbsp;alq multi perierunt, Infi^ dw6oH injîo cli'as etiam Diabolorum intclligamusjqui curiofas mentes impellunt ad inanes dilputationes mouendas. Aduerfus bas amp;nbsp;doeîtrina Sc inuocatione Dei nos mu »«lt;lt;««ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niamuSjGcut clamat Propheta:Fac cum leruo tuo lecundum milericordiam tu*

«fiofl«. nbsp;nbsp;nbsp;am, amp;nbsp;iuftificationes tuas doce me* Item, Orate, ne intretis in tentationem* Et

Certe modum efle difputationum oportet, Geut præcipit Paulus, Ne fapiamus præter quam oportet iapere,led fapiamus ita,ut modefte intra regulam, quam Deus tradiditjmaneamus»

C A P V T X I L

V ZSitatum eft Paulo primiïm tradere uocem Euangelrj dé promiHionegratiac ’* dereconciliatione,de iuftiGcatione propter ßlium èC per eum. Pofteaaddit docflrinam dc bonis operibüs,lèu noua obedientia, feu præcepta, quæ funtex* plicatio Decalogi. Hîc autem nota Gt fumma doôtrinæ, de bonis operibus, e‘usy. * ‘°' quam docendicaufautcuncgdiftribuimusinhasquincpquæftiones,

1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima eft,Quæ opera facienda funt: RefponGo. Præcepta d Deo interio*

exteriora,iuxta dicT:um in Ezechiele: In præceptis meis ambulate,ac ajint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DecalogocomprehenGieft,quemrevî;ê intelligi oportet, iuxtaenar*

rationes traditas in Propheticis ôé Apoftolicis feriptis* nbsp;nbsp;Nam opera non

mandata d Deo,non funt cultus Dei,iuxta didlum : Fruftra colunt me manda* tis hominum*

cultid Del, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft igitur cultus Defopus d Deo mandatum, fadium in agnitionc Medf

atoris amp;nbsp;uera Gde, relatum ad hune Gnem, ut Deo præftetur honos. Videlicet, débita obedientia, amp;nbsp;ut hac ipfa obedientia teftemur nos ièntire hune uerè efle Deum,quem inuocamus, amp;nbsp;qui hac obedientiacoli ièpræcepit.

Secundaquæftio. QuomodoGeri polfunt f RefponGo* Prælucenteag* Mediatore per Euangeliurti, poßmt, amp;efFundentein nos Spiritum fanlt;Gum,quia diledio Dei amp;nbsp;lætitia in Deo nulla efiè poteft,niG prius Gde apprehenfa Gt mifericordia amp;nbsp;reconciliatiopro* pter Mediatorem. Inhacconfolatione Diuinitas habitat in corde,quiaæ* ternus Pater per Glium coniblantem uoce Euangelq,uerè eft ibi efficax,Slt;f datut d Pâtre amp;nbsp;Glio Spiritus fandus, accendens lætitiam amp;nbsp;inuocationem, iuxtadi* da: EffundamSpiritumgratiæamp;S preciim. Item, Veniemusadeumamp;^mam Gonem apud eum faciemus» Item, 2* Corinth. 3. Intuentes gloriam Domim, ^f^cimurfîa transformamur ad eandemimaginem,ideft, intuentes Aôyo/j, qui eft imagoæ* J amp;nbsp;in confolatione oftenditpræfentiamamp;bonitatemDei,efFicP mur Gmiles eius imaginis,Spiritu fando accendente corda* Ita tuncGIiuseft Emanuel, per eum adeft nobis diuinitas,uiuiGcat,protegit,gubernat,geftat nos, regit conGlia euentus,Gcut dicit, Ego fum uitis uos palmites, Gne me nihil poteftis facere*

IH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertia quæftio: Quomodo placet noua obedientiaC’ RelponGo.PIacetfî*

propter Glium Dei* Hæc uerba declaramus hoc modo*

Hftaia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primùm credendum eft, Peribnam reconciliatam Sc iuftam elfe, id eft,

acceptam Deo gratis propter Chriftum Ibla Gde, qua apprehenditur impuw* tioiu*

-ocr page 229-

XIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;175

tio iuftidæjde qua dicitur : Credïdit Abraham Dco^Sc imputatum cft ci ad iu# fticiam ♦

SecunddjAgnofcamus 80 ucrè doleamus nos adhuc multum (brdium ha* bere,amp; procul abefle à pcrfedione Lcgis,iuxta diAazNon iuftificabitur in con* fpeciu tuo omnis uiuens.kemjNon in iufticia noftra,(èd per miferkordiam tu# am exaudi nos propter Dominum»

Tertio, Et tarnen fimul Ici a mus Deum poftulare incoatam obedientiam, inco^uoMu amp;nbsp;in renatis earn placere Deo fide propter Chriftum, qui propiciator eft,ofi» entUphcet, fcrcnsfuam obedientiam pro nobis,Et nûc fèmper interpellât pro nobis,8Ó no# ftrosgemitus ad æternum Patrem perfert» Ideo Petrus inquit : Offerte hoftias Spirituales acceptas Deo propter Chriftum, fcilicet,8if propiciatorem,8ô nunc pro nobis interpellantem, ficut dixit : Oro, ut diledio tua,qua me diligis,fit in eis»

Quarta quæftio,Propter quas caufas faciendafunt bonâ operaç* R.e# iiit Iponfio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cnrfttciinii

Prima perlpicua caufa cft debitum, id eft, Ordo æternus 80 immotus in mente diuina, ut creatura rationalis Deo obediat,hic ordo dicitur debitum^ nbsp;nbsp;nbsp;t.

Rom.S.Debitores fumus,Et neceffîtas debiti.Etfi autem furenter Ântinomi,amp; multi fanatici homines uociferantur contra hanc neceftîtatem amp;nbsp;communem côntraf^r,ti:gt; appcllationem debiti,tarnen manifeftè refutantur dieftis Chrifti amp;Pauli,Quod nomof, debuimus fecimus.Item, Nifi iufticia ueftra antecellit iufticiæ Pharifæorum ôc fcribarum,non intrabitis in Regnum cœlorumx

Secunda Neceiritas,quæ cft formale conuerfionis amp;nbsp;regeneratiónis. Nam nbsp;nbsp;n.

in luramentocopulatiua oratio eft : Viuo ego, dicit Dominus, nolo mortem peccatoris, fed ut conuertatur amp;nbsp;uiuat. Conuerfio neceffaria eft, quæ cum non f fit,non uiuificatur homo fide per Spiritum fand:um»Quia manifeftum eft Spi# ritum fandum non efle in his, qui perfeuerant in fceleribus contra conftienti# am, iuxta didum : Qui faciunt talia regnum Dei non poffidebunt. Et formale ^orntAlerege» regenerationis eft incoatio nouæ 8^ æternæ uitæ, quæ eft noua 80 æterna lux, ♦ fapientia amp;nbsp;iufticia 8^ renouatio imaginis Dci in nobis,quæ fit Deo iè nobis communicante,ciïmfîlius uoce Euangelij coniblatur corda,8^effunditinea Spiritum fandum.

Tertid Neceffîtas retinendæ fidei, quia Spiritus fandus contriftatur 80 nbsp;nbsp;nbsp;in»

cxcutitur,cum fiunt delida contra confeientiam. Quanquam autem ueriffî# mum eft, nouam obedientiam neceifariam effe propter has ueras caufas, quæ didæ funt,tarnen fem per rctinenda eft hæc uox Pauli : Donum Dei cft uita æ# terna per lefiim Chriftum,quia bona opera neeg remiffîonem peccatorum,ne^ iuftificationem,necg uitam æternam merentur.

Deinde 8^ aliæ cauiæ confîderentur, propter quas bona opéra facienda funt, fcilicet, dignitas. Item, præmia amp;nbsp;neceffîtas üitandi pcenas* Dignitas eft quôd Deus nouam obedientiam,etfi eft infirma, recipit propter Mediatorem^ Noua oMi^ utanteadixi, amp;nbsp;nominatfàcrificia, amp;nbsp;eft frudus Spiritus fandi, quia ièmper ‘^utiafru^M uult Deus aliquos eiîè in genere humano, quibus fêle communicet,8lt;f a quibus uiciflîm redè agnofeatur 80 inuocetur»

Poftremd etiam præmia Sc neceffîtas uitandi pœnas confiderentur, quia certiffîmum eft icelera contra confeientiam attrahere pœnas in hac uita, et# G non fiat conuerfio, poft hanc uitam, iuxta didiim Pfalmi 38» Propter

Q^ iiîj iniquita#

-ocr page 230-

lyó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN EI ISTO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J SI

hominum. Et quanquambona opera non merentur Mj blt;lt;c içr pofi uitam æternam,tarnen babent fua quaedam præmia in bac uita 8^ poft banc ui«' fcj/jcMitrfw. tam, iiixta confilium Deinee funt irritæ legales promifllones in reconciliatis, ut,Date Sc dabitur uobis. Item,Mattb.io. (^ui dederit potum aquæ uni ex mi* * nimismeorum propterdodrinam, non perdetmercedemfuam.

Ac ualde neceirarium eft fare difcrimen inter promiflîoncmgratiæamp;^ num, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonorum temporalium.Promiftîo gratiæ propter Mediatoren!

gratis fola fide accipitur,8ó fem per rata eft omnibus, qui in conuerfione fuften^ tant ft fide,etiam amiflls omnibus bonis corporabbus,iuxta dieftum lob, Etiamfi occidet me,fperabo in eum:Sed promiftiones bonorum temporalium, cor'^orakT/d* quanquam etiam ratæ funt propter filium Dei, amp;nbsp;non profunt nifi præluccntc dit^funt bo* Ude^quss accipit gratiam, tarnen additæ funt bonis operibus, SC præcipuè pro^ nw operibui ptcr has quinq? caufas»

eftjVt fint teftimonià Prouidentiæ. V ult enim feiri Deus 8^ bona 5«e c^ uj » corporalia res elft ab ipfo creatas,Só non cafu fpargi, ftd ab ipfo etiam Ecclcfia: dari SC conftruari,iuxta dieftumdpft eft uita tua,amp; longitudo dierum tuorum. Item, Pfalm, 36» In diebus famis faturabuntur SCc, Diuites efuricrunt, timenti autem Dominum non décrit ullum bonum.

jj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secunda, Vt fiht teftimonia, quód uelit Deus in bac uita ftruare Ecclefi^

am,quare Paulus inquit,i.Timoth, 4* Pietas habet promiftiones præfentis uf tæ Sc futuræ*Quia enim uult Deus immenfa bonitate colligere Ecclefiam pto^ pter filium,tantifper ftruat hune ordinem naturæ,foccundat terram,ut alat Ec^ clefiam in hac uita,Et cum propter Ecclefiam cæteros paftat,nos præcipuègra* tos elft oportebat»

I n, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertia caulà cft,Quia uult Deus SC ncceftitatem corporalem elft commo*

nefaélioncm de fide, inuocatione, Ipe Sc gratiarum adione, ideo promiftiones edidit,ut ftiamus hanc petitionem non elft irritam,amp; quidem uult hæc ipfa bogt;’ t^'etiam fide peti SC expedari, SC in. hac petitione Sc expedatione fidem, Ipem, patientiam creftere*

rides^^* eti» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quartacaulàeft,Vt fint commonefadiones de promiftîone gratiæ,

tione «rpo/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agnofcit filium, Sc accipit reconciliationem oportet femper prarlu”

raliutn debet cere in petitione corporalium rerum. Et quidem propter filium,cæteræ pro* fmiftioncs editæ Sc ratæ funt, Hæc omnia comprehenduntur in dido : Quid* quid petieritis Patrem in nomine meo,dabit uobis.

Quinta caufa eft,Quia uult utrumcg fdri Deus, SC fubiedam elft Eccled^ am cruci,amp;S inter ipfa pericula tarnen mirabiliter ftruari in hac uita,ut uniuerfa admiranda conftruatio Ecclefîæ, SC omnes mirandæ liberationes fint teftimo* nia præfentie Dei in Ecclefia,ut dicitur inNumcris cap,i4, Vt ftiant'Aegyptt), quód tu Domine fis in hoc populo,Iofuæ 3.Scietis,quód Dominus Deus in me dio ueftri fit, I, Regum 17, Vt ftiat omnis terra, quód fit Deus in Ifraël, Efaiæ 37, Et nunc Domine Deusnofter làluanos de manu Sennacherib, ut cogno* feant omnia régna terræ,quôd tu folus fis Dominus.

Cdirfwifdf« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pîæ caulæ de promiftîonibus corporalibus læpè cogitentur,ut fîdes mul*

uTferueL’r ^^P^citerconfirmctur,SCaccendanturinuocatio Scgratiarum adio,amp;feiamus 'Ecclefia, nbsp;nbsp;nbsp;uerè in hac uita ideo leniri Communes calamitates, ut ftruetur Ecclefia, SC pro

bonis operibus fandorum dari multa præmia publica Sc priuata, etiam in huius uitæ periculis, Sicut Elàiæ 33. dicitur : Panis ei datus eft, aquae cius

-ocr page 231-

uujy.os nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iy?

ciüs fideks fünt,8ó n'eabunt tcrram, Rco^m in dccorc fuo uidebunt*

Etagnofcuntfandietiam in corporalibus beneficijs longè fuperari libci« ralitate Dei ipforum benefaólajetiamfi quid merentur Jdeo dicit lacobus: Mi* norfum cundis mifèrationibustuis»

Quinta quæftio de difcrimine peccatoruni»

NecefTe eft moneri homines de difcrimine peccatorum, ne cum audiunt tdiquaeffe peccata in fancfiis in hac uita, horribili furore fomnient pericueran^ peccAtorum. tes in fceleribus contra confcientiam placere Deo. Cum igitur quæritur, quæ peccata fint in fantflis in hac uita: Primum reipondeo,Nequaquam funt in fan* fiiiéîts, dis peccata, feu lapfus contra confcientiam, id eft, Cum illi, qui fuerunt fancfti fcientes amp;nbsp;uolentes uiolant Legem Dei, ut Dauid rapiens alterius coniugem, hi contriftant 8^ excutiunt Spiritum fandlum, definunt eftè fandli, ac rurftis hunt rci iræ Dei amp;nbsp;mortis æternæ,donec rurfus conuertuntur,iuxta hæcdiefta, I* Corinth, 6. Ne erretis,fcortatores,idolatræ, adulteri amp;c. Regnum Dei non poffîdebunt.

Et Gala. ç. Manifêfta ftint opera carnis, adulterium, cædes taîia faci^ entes regnum Dei non poftîdebunt.Item,Deficientes à fundamento, id eft, aïi* quem articulum fidei abfjcientes, fine eum intelligant, fîue non intelligant, fed decipiantur præftigqs,hi quoq definunt effe fanâi,8lt;: excutiunt Spiritum fan* dum,8t fîunt rei æternæ irp,ut multi defîciebant ad Arianos,multi nunc quoc^ qui aliquandiu retftè fènfèrunt,abrjciunt ueritatem. Hi gradus peccatorum di* hgentiffimè confiderandi funt,qui nominantur ufitatè peccata mortalia fèu re* gnantia,

Firmiftïmê igitur tenenda eft régula contra Antinomos, Milita bonam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conter

niih'tiam,retinens Hdem amp;nbsp;bonam confcientiam, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Antintmat-^

Qug igitur peccata reliqua funt in fancftis in hac uitaC’Refpondeo.MuItum i« Caliginis amp;nbsp;dubitationum, multæ omiflîones amp;nbsp;uiciofi affètftus, quibus malis tarnen fanóli repugnant,ne ruant contra confcientiâ, amp;nbsp;credunt ea tegi propter filium Dei, Hæc caligo amp;nbsp;immundities inhominenon exiftimeturleuema* lum eftè, propter quam didum eft: Non iuftificabitur in confpecftu tuo om* nis uiuens. Et tarnen filius Dei umbraculum eft credentibus, ideo quanquam hæc immundities eft in fan(ftis,tamcn placent perfonæ propter filium Dei, fide pcribtu pldi accipientes imputationem iufticiæ, iuxta dilt;fta, Beati quorum tetfta func pecca* propter ta. Item, Pro hoc orabit ad te omnis Sandus. Item, Si adiones carnis Spiritu mortificabitis,uiuetis. Et ufîtatum eft, hæc peccata nominare uenialia, fèu non regnantia,

Hæquinc^quæftionesfèmperrepetendæ funt in dodrina de bonis ope« ribuSjNunc afpiciamus cruditiffîmam Pauli concionem.Initiô generale præce* Pr^eeptum de ptum tradit de coercendo corpore iuxta omnia præcepta moralia: Oftèrte cor* porahoftiam uiuam, amp;nbsp;præftate cultum rationalem, ut nouitas amp;nbsp;imago Dei in mente crefcat,ficut alibi inquit Ephe.4, Renouamini Spiritu mentis ueftræ, amp;nbsp;induite nouum hominem, qui fècundum Deum creatus erat in iufticia amp;nbsp;fanditate uera,

Opponitautem obedientiam iuxta præcepta moralia cultibus Leuiticis, ideo inquit : Offerte hoftiam uiuam amp;nbsp;cultum rationalem,

Nominat

-ocr page 232-

178 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET làiOl^yfM T)

viui boHia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nominat uiuam hoftiam, quia Deus ideo reftituit iiitam æternam, ut in

tota æternitate fimus uiui' cum ip{o,8d ipfê fefè communicet nobis»Deus condn dit rationales creaturas. Angelos amp;nbsp;homines, ut eiTent creaturaCjquibus fefe amp;nbsp;fua fumma bona, uitam, lucem, fapientiam amp;nbsp;iufticiam communicet, ab his uiciffîm requiritconformitatem, huius bonitatis agnitionem amp;nbsp;célébration nem. Hæc conformitas cum Deo, nbsp;agnitio ac celebratio bonitatis Dei, funt

verier ietergt; ueri ^terni cultus Dei,qui in bac uitaincoantur,poftea erunt integri:amp; pdem m tultus Del, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nominantur Aoyotà xa'gEi'd.jid efi:,cultus mentis,in quo mens fide,aut corâm

intuetur Deum,amp; uerc ièntit timorem nbsp;lætitiam in Deo, iuxta dieflum, Veri

adoratores adorabunt Patrem in Spiritu amp;nbsp;Veritate, id eft,Spiritu fanâoac* cendenteueros 8c ardentes motus,timorem,fîduciam,dile(flionem,8ô lætitiam. Veritate,id eft,uera agnitione Dei,quæ fit uerbo lucente in corde, per quod fin lius oftendit uoluntatem Patris»

Aoy(KH7lt;a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Opponenda eft igitur Aoy/o TiaTeict, non tantiim madlationibus pecorum,

^roperfopè’ uniuerfaliter uaniflîmæ imaginationi eorum, qui dicunt, aliqua opera exn rdto. terna aut rationalia, etiam in non renatis, placere Deo ex opéré operato, fine bono motu utentis, Sicut Papiftæ icripfèrunt, Miflàm mereri alrjs ex opéré 0« perato,etiamfiSacrifîculus fit adulter,aut fîcut dixerunt,opera moralia honefta etiam in non renatis mereri Gratiam. Hasfalfas imaginationes fæpè taxant Prophetæ, VtPfalm. 49» Nunquid manducabo carnestaurorum:PfaIm JO. Holocauftis non deleâraberis.Ofeæ* 6.Miièricordiam uolo,non iacrificium,8i feientiam magis quam holocafta* Denicgfæpiffîmèrepetitaeft:hæcconcio,8i fummacomprehenfaeftinhisdidis,Veri adoratores adorabunt Patremin Spiritu Veritate Jtem,Nemo uenit ad patrem nifi per filium»

Ex hac tota dodlrina fumatur enarratio, quid fît zoy/o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inde Slt;^défi*

nitio fumatur*

Cultut Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cultus Dei eft opus à Deo mandatum, fadlum in uera agnitione timo^

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re Dei,8d uera fiducia Filij, hoe fine, ut Deo præftetur obedientia, amp;nbsp;honos, id

eft,ut hoe opere teftemur,hunc uerum Deum efle, quem fic colimus, ut caftitas lofeph eft cultus Dei,quia in mente lofeph funt uera agnitio Dei,timor amp;nbsp;fidu* cia Mediatoris,ÓC opus refertur ad hunc finem,ut oftendat hune uerçDeum efi fè quem fic colimus,8d quomodo uelit coli*Caftitas in Scipione eft fine luceDt* agnitione Mediatoris, ideo non eft cultus Dei*

Quærat autem aliquis, Ciim Deus poftulet uiuas hoftias, amp;nbsp;perpetuum C€reitugt;ni£ cultum mentis,ad quem ufum inftituit madationes pecudum, ÓÓ alias ceremo’ c»r inftitut£ nias^Refpondeo: Vt conleruetur minifterium docendi uerbum Dei, ad quod ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opus eft duabus rebus:docentibus 8d congregatione* Sunt ergo inftituta figna,

quæ amp;nbsp;commonefadliones eflent additæ do(ftrinæ,8ô nerui congregationis,amp; multæ ceremoniæ inftitutæ funt,ut inde Doctores alerentur, ut oblatio prim^ tiarüm,decimarum Só pecudum, Hos fines intelligi oportet in cultibusfèuSa^ crifiefjs ceremonialibus.Vt autem cultum definiuimus, ita eodem modo Sacri* ficium in genere definin' poteft,

Säcrificiunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sacrificium eft opus,mandatum d Deo,falt;ftum in uera agnitione, timoré

5«i4, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fide, hoe fine, ut Deo præftetur obedientia, amp;nbsp;hoe opere oftendatur te^

ftimonium,quód hic fit uerus Deus,cui præftetur hæc obedientia. Adde,cum \ de Sacrificijs hominum loquimur, faólum fiducia Mediatoris*

-ocr page 233-

ICM/XGS CJT7T Xll nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179

Sunt autem facn'ficij fpecics iuxta generalem defim'tionem cluæ: Propic^ atorium amp;nbsp;ïuX“f

Propici'atonum eft unum,uide]icet,{blius Chrifti obedientia,quæ mere* Prepidatori • tur altjs remiftionem peccatorum reconciliationem.Nam Leuiti'ca, quæ nos minabantur propiciationes,5c pro peccato, erant tantum Typi, nequaquam merebantur remiftionem peccatorum, Ideo fcriptum eft : Impoftibiïe fuit fans’ guine taurorum tolïi peccata.

Cætera omnia,cum revlè fiunt,funt £uxap(?iitcè,fîue ftnt ceremoniæ,fiue sacrißcU alia bona opera,ficut diciturîSacrifîcium Deo Spiritus cotribulatusjcor contrit ^uxap/siK«. tum nbsp;humiliatum Deus non defpicies, Non eft condita hgc natura,ut fit ocio*

fa, fed ut Deus com municet nobis fuam Iucem,fapientiam,iufticiam amp;nbsp;Ixtiti“ am in tota æternitate, uiciftim uult Deus celebrari in hac uita, èC poft banc uitam,ideo neceftè eft aébones aliquas eftè,quarum omnium finis fit celebratio Adionumfinii Dei. Hæ omnes in bac uita nbsp;poft banc uitam,funt reipfa Sacrificia laudis, feu

Tioy/KH Aa^Ei'a.

Ofiandri partitio tria membra facft.Typicum,propiciatörium 0p£TTr«plt;op, par» quo alebantur Sacerdotes.Hæc diftributio mibi non difplicet, fed commodius eft nominate tuxapi^wop, ut comprehendantur omnia Sacrificia Spiritus, amp;nbsp;Ce^

remoniæ.

Has diftindiones necefle eft extare,ut difeernatur Sacrificium filij Dei ab omnium aliorumhominum Sacrifices. Nam cætera nequaquam funtiÄasiK.«» feupropiciatoria,id eft,non merentnr remiftionem peccatorum 80 reconciliass tionem, Ac multi errores irrepferunt in Ecclefiam,non retfte intellecfto uocabu« lo Sacrifice* Qiiare necefte eft iuniores de hac diftineftione admoneri.

Cognitishisfundamentisintelb'gi poteft,quid Paulus nominet Xoy/dp

amp; hæc eft fanda,id eft, uere dedicata Deo,non prophana,ut uirtutes in Ethnicis, in quibus non lucet uera agnitio Dei amp;nbsp;Mediatoris, Eft amp;nbsp;Deo pla* censjutfuprâ diflum eft, quomodo bona opera placeant Deo, fcilicet mandata à Deo amp;nbsp;facia in agnitione Mediatoris, amp;nbsp;fiducia file*

imttemini ^eßus huius niundh

WTantea inftituit generalem propofitionem de obedientia lècündümom^ * nia præcepta : Ofterte TioyiKH/j ita nunc earn repetit iuxta omnia præ;« ceptajUe habeamus affèclus fimiles mundanorum,fed nouos affèólusDeo cons’ formes.Nam ciim uetat imitari geftus mundi,non uituperat rcs,quarum ufum Ge4«i wunii Deus ordinauit, non uetat ufum ciborum, coniuge, imperiorum, iudiciorum, côtracftuum,amp;: aliarum ordinationum Dei,Sed probibet uiciofos affè(ftus,ideö inquitjGeftuSjid eft,motus animorum non fint fimiles mundanis,ut contra of:* dinationem Dei adpetunt impij uoluptates, quærunt opes potentiâ iniuftis modisjccrtant ambitione,ardent iniuftis odes,turbant Ecclefi'am amp;rpolitias pri uatiscupiditatibus. Hæc uicia regnant in maximaparte generis humani, de qua parte generis humani contraria conuerfis ad Dcum,fæpè ufurpatur adpel” latio mundi, Vt i.lohannis 2.Omne quod eft in mundojeft concUpifeentia car* nisamp; concupifeentia oculorum,

lubet autem renouari mente,id eft,iubet nos habere alias noticiasde rede agnofeere Deum, amp;nbsp;firma aftenfione uniuerfam doeftrinam ampledli, in corde habere affedlus conformes Deo, uerum timorem, fiduciam, lætitiam

in Deo,

-ocr page 234-

, Igo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK ETISTOLJM ^3)

in Deo, Spem,dileâ:ionem5pati'entianî5caftitatem, nbsp;nbsp;alias uirtutes, Ideo addi’ti

ut agnolcadSjquæ (it: uoluntas Dei bona.SimpIicinime interpretatur,quod an' tea dixitjRenouamini mente : loquitur enim de uoluntate Dei reuelata in ptæ* ' ceptis,comminationibus nbsp;promiffîonibusjquafi dicatjreârè agnofcite Deunij

èc reólè agnofcite uoluntatem eius immenla bonitate patefadam in lege amp;nbsp;Eult; angelio, congruat obedientia interior amp;nbsp;exterior cum uerbo Dei.

Tres utri in fciunt tres uiri in Babylone bonam uoluntatem Dei,id eft,mandatum Dei elKj inuocare Idola, obediunt Deo, nec franguntur metu pcenæ, fed antefetunt mandatum Dei fuæ uitæ.Hæc eft fimplex enarratio huius dióti.

Eb 'tco Ijobispergrdtiam^qu^e data efl mïbh

A Ntea pofuit generalem propofitionem de omnibus uirtutibus, ftu deunP ueriàli obedientia. Nunc accedit ad fpeciaïes uirtutes,Et quia inter eas,qu3: pu£ uirtutes Minifterium,ftu ad gubernationem pertinent, Duæ funt præcipuæ : Obe” wg« crnA h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jYi Vocatione,amp; iufticia ftruans metas in iudicando:De h is duabus uir^


tutibus initid concionatur. Vt enim in Politica gubernatione ualde perniciofa eft TToZuTçay/jiocrcwK, cûm priuati homines ingerunt ft negocijSjamp;T impediuntorlt;ii^ narios gubernatores:aut ciim ArdelioneSjqui præfunt,agunt aliéna : Sic Ecde^ fiæ nocent inquieti homines, qui uel ftulto zelo, uel odijs incitati, aut extra uo* cationem erumpunt^Sc multa relormare in dodrina aut ritibus conantur, melius erat non mutaritaut è regione Dodores Ecclefiæ leges ferunt Magift^^ tibus de ciui!ibusnegocrjs,amp; habentalterum pedem in Curia, alteruminc^* clefia, Vt de Cleone Ariftophanes dicebat, Habere eum alterum pedem in ftris, alterum in concione.

oiedientid 01 Eft autem uirtus terti) Præcepti obedientia in uocatione. Polypta?^ tMterliOyrte- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ardclio pugnat cum tertio præcepto,amp;: cum dido Pauli, Propria

cepti. ciatis. Alterum malum eft Arrogantia in iudicando de ignotis, id quocj hibet hoc loco Paulus,cum uetat iapere præter qu^m oportet:amp; iubet modeft^ fapere,amp; tradit normam,ut Prophetiæ fint analoge fîdei,id eft,ut enarratione^ De non eognû amp;nbsp;indicia congruant cum fide. Notum eft autem, neminem fibi debere iudio^ tw nonejji im» fumcre de eo, quod nefeiat, ideo ftriptum Deuterono.17. Ciim fuerit nun^ difdzidww, Q'atufy 5 audias amp;nbsp;bene inquirito, ôô cum fuerit uerumSdcertum,pccnaE*

quatur »

Et eadem ftntentia fæpê repetita eft in mandatisdiuinis^ Et Matth. V.db citur:Cæco fi cæcus dux fuerit,ambo in foueam cadunt.Syracides cap.Il.PE“^ qudm audieris,ne relpondeas.Et tarnen ufitatiflîmum eft, fafeinatos perfuafio^ ne iudicare non cognitis fontibus,contra quos 80 in Exodo dicitur:Non ris turbam in iudicando. Idem amp;nbsp;ratio docet, Qtiod^ parum nouit nemodo^ cere poteft. Et Plato in quit: ou 7rAH0ß cPzKa^«p êtt/sk^h. Hue ÔÔ ilia pertinente Quam quifij artem didicit,hanc exerceat. téktop nbsp;nbsp;nbsp;wp,î-7r§aq£ç ou ^uAypy/xa.

Pro[gt;hetid/it anAloga fidei.

Talibus ftntentfis commonefadi, fimus in iudicando circumfpediores, amp;nbsp;fontes quæramus,8d non fimus ’itr/o€»7i£uov-n§, ftd libenter conferamus noftras cogitationes cum aliorum peritorum iudicqs, ut i. Corinth. ly. præcipitur. Et in primis teneamus regulam ,VtProphetiafit analogafidei, id eft,utenarra^ tiones èC indicia congruant cum fundamento,id eft, cum Lege amp;nbsp;Euangelio,8^ Symbolis. Hanc normam ftiri Sgt;C ftqui neceflè eft, iuxta didum, Si quis aliud Ëuangc^

-ocr page 235-

XII. ' igi

EuangcKum docet. Anathema Ht, Neceflè eft igitur ,'prius noflè incorruptum Euangeh'um,iuxta di'lt;ft:um,Erudimini qui iudicatis terram»

lam confidera quam horrendi furores omnibus remporibus orti fint ab ’nterpretationibus’pugnantibus cum fidcjUt corruptelæ Ebionis, CerinthijSa^ mofatenijqui negauerunt in Chrifto eflè naturam diuinam. Et Samoiàtenus amp;nbsp;rintbiamp;c, Seruetus aftuta interpretatione deprauarunt textuminlohanne:lnprincipio trat Verbum, ïtemjManichæi 8c fimiles tetra portenta contra legem amp;nbsp;Euan^s gdium fïnxeruntjUt noftro tempore Anabaptiftæ.

Omnibus temporibus fuerunt fimiles aliqui Phariiæisjqui fiiftulerunt dia fcrimen legis Euangelij, Sc finxerunt homines mereri remifii'oncm peccatogt; rum amp;nbsp;iuftos eflè externa difciplina,ficut fomniat Pharifæus Lucæ

Tab's fuit imaginatio PelagijjPapiftarum nbsp;nbsp;Monachorum, in quarna»’

gnum chaos eft errorum,Delent totam docftrinam de iufticia fideijfingunt hoa ßarufncrc. mines mereri remiffîonem peccatorum nbsp;nbsp;iuftos efle proprijs operibus» Poftea

adduntjQuia nemo feit, quandoiàtisoperumhabeatjdubitandumeflèanfis in gratia,Hæc nequaquam funt îtvocAoyct, fidei,

Sunt manifeftê idolatricajnuocatio hominum mortuoriim, quiaCen^ ptum eft,Dominum Deum tuum adorabis.Item,Adoratio panis in circumge* ftatione,Item,filt;fticia oblatio in Miflà pro mortuis,

Nec fuit credendum fallacibus Spiritibus, qui petiuerunt celebrari Mift fas pro mortuis.Quia icriptum eft Efaiæ 8» Non â mortuis require ueritatem, fidad legem amp;adteftimonium*

Nec funt îcvaAoyoi, Fidei ea,quæ de uotis,de iàtisfadionibus, amp;nbsp;alrjs ritibus humanis fingunt, quos dicunt eflè cultus Dei neceflarios, mercri remiftio^ nem peccatorum ♦

Nec funt ’avàAoydi, Fidei Anabaptiftica deliramcnta,quæ funt partim Pha^^ Afuidptißied rifaica,partim furores Manichæi,delentes politicum ordinem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deïiumtnui.

Hune breuem catalogum addidi, ut iuniores diligentius cogitent de haC régula. Prophetia fit analoga fidei,amp; fint circumfpetfti in iudicanda doeftrina, amp;nbsp;iudicandis interpretationibus, ÔC muniant iè inquifitione ueræ dodrinæ ÔC precatione.

Deinde fequitur in textu longa coaceruatio multorum præceptorum de dileâione mutua, de beneficentia, de diligentia in inuocatione, de patientia,dc precatione,de humilitatejde reprimenda cupiditate priiiatæ uindicftæ amp;Sc, Hæc mandata diftribuantur in Decalogum, Nec difficile eft uidere, ad quod caput Decalogi fingula pertineant, ficut alias fæpê monemus do(ftrinam de Virtuti:* busin Decalogum diftribuendam eflè,

C A P V T X I I L

î N priori capite recitauit præcepta de priuatis moribus, Nuncadditdocftri^ ^nam de uita PoIitica.Quanquam enim Euangelium concionatur de réconcilia atione cum Deo, Sé de æterna iufticia, nec fert leges in ipecic de fucceflîonibus, de contra(ftibus,de forma iudiciorum, de diftinftione aéèionum, Commenda« uic enim hæc Deus confilio politici iVlagiftratus, ficut non docet Euangelium in fpecie artem Medicam,auc Architeclonicam:Tamen in genere neceflèeft de ufu harum externarum èC corporalium rerum extare uerbum Dei,fèu teftimo^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nium

-ocr page 236-

Jgz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN Elt;P ISTO L^M JS)

nium dfuinum,propter duascauGs» Primum ut fciamus hunc ipftim ordinem cfle opus Dei5amp; teftimonium (àpienti'æ amp;nbsp;prælèntiæ Dei inter nos. Deinde ut fciamus ufum conceiïum eflè prjs* Quia oportet opera noftra teftimonium halt; here ex uerbo DeijUt i» Timoth» 4» dicitun Sandificatur creatura per uerbum amp;nbsp;orationem»

' Vtileeftamp;noflècertaminaEccIeftæ omnium temporum.Semper autem fuerunt fanatici hommes,qui damnauerût ordinem politicum, amp;fmagnas con» fufiones aïij alias excitarunt. Voluerunt effïcere Platonicam communication nem facultatum,ut olim Martion,Carpocrates,amp;2 alrj,quos réfutât Irenæus.

In oppido Phrygiæ Pepufa fanatici quidam tale regnum incoarunt,quale noftro tempore Anabaptiftæ in urbe Monafterienfi conati funt conftituerc,8i Nowrfkrop. oppidum nominarunt nouam Ierolblymam,quod redlius nominaftent t/xTrSs-aF» bffww phrygt; deletum eft, amp;nbsp;Montanus ÔC Maximilla Ducesfadtionisftleftrangula*

runt*

Noftro tempore adhuc uagantur Anabaptiftæ, qui damnant Magiftt^* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuSjdiftindtionem dominiorum,contradtus,iudicia,amp;^multialfjfueruntamp;^funt,

qui negant utendum efte Romanis legibus* Contra hos furores fciamus Ecck* fiampræmunitam eftè hoe tertiodecimo Capite Pauli ad Romanos,quod ideo notiftimum omnibus eftè debet, ne qui hypocriß fanaticorum hominuni dece* .pti implicentur falßsSgt;C fèditiofis opinionibus*

Reguh,'Eult;fn2 Primum igitur perfpieuè conftanter teneatiir hæc reguIa.Euangeliuni remiftîone peccatorum amp;nbsp;de reconciliatione cum Deo propter Mc“* diatorem,amp;f de luce,iufticia amp;nbsp;uita æterna in cordibus* Interca ficut corpora iî* nit uti diuerfis dierum fpacijs in diuerfis locisy Ita finit uti diuerfis formispoJin tiarum, modô cum ratione eongruant*

Hæc Regula fæpè exprefiè tradita eft,ut CoIofT* 5* Induite nouum homi^ nem,qui renouaturagnitionead imaginemeius,quicondiditeum 5ubinoncft Græcus,nec Iudæus,ncc Circumcifio,nec præputium,nec barbarusjiec Scytha, nec Seruus, nec Liber, fed omnia in omnibus eft Chriftus. Hoc illuftre diferi* men Euangclq ÔC uitæ pohtfcæ,fèmpcr in confpedtu fit.Poftea ctiam uitæ poh* ticædignicas confideretur defcripta öd in hoc capite ,8d in multis teftinionijs Propheticis ♦

Onmis anima poteßatthus, (jute prtcfuntj fubditaßt.

ÎNitid fimplû lt;ci«lt;e -^obediat. Na fuiltytxcludit 1- K TT .r

:icçr8c perfpieuè tradie præceptum,ut fuoquifegMagifttatui moartieulaCQtiæ præfunt)non eft ociofèaddita ,fèdexdudit tiUeiios nugi- kVAd^iitru.us* Non enim neceffe eft ciuem Lubeçenfem obedire Magi* ^raiKf* nbsp;nbsp;nbsp;ftratui Parifienfi.Tollit item Paulus dubitationem confcientiarum,fifitobfcugt;

ra contentio de titulo ,ut quanquam Rex Anglicus feribit fè Regem FranciæJ tarnen non neceffe eft ciues Regni Gallici obedire Régi Anglico,Deinde addit rationem præceptitCiim imperia fint ordo diuinitusinftitutus,quiuerècft opus Deijirafeitur Deus turbantibus hunc ordinem,Neceflè eft igitur obedire propter confeientiam*

Hîc diligenter confîderetur uocabulum Ordinatio.Nam humana iudicia cum intuentur confufionem ôd uicia in imperi}s,non ftatuunt Gubernationem opus Deieflèjfèdpartim calliditate humana,partim robore conftituta efiè,Sd retineri imperia. Et multa decaufis apud Philofophosdifputantur. Sednos difeernamus ordinem politicum â perfônis, ôd d uicrjs, quæ mifeent perfonar* |

Eft enim |

-ocr page 237-

«C o M O S K i XIIL

Eft enim ordo ipfe legis diuina? noticiajSc gradus eorum,qui regunt, nbsp;regun?

tur5amp; latæ uera auton'tate Magiftratuum, coniugiajcontraótusjiudida, pœnæ^defenfîo,légitima militia, légitima tributa,di{ciplina in pace, ftudia do:« â:rinarumamp;aliarumhoneftarumartium* Hic totus ordo in genere humano eft opus Dei,ftcut ordo motuum cœleftium, terræ fcecunditas* Nec tantum permiHîuê â Deo, lèd Deus fua fapientia uoce inftituithuncordinem quantum fupereft ordinis, conlèruat ipfè effîcaciter» Interea uerum eft,quôd Diaboli, multa organa Diabolorum tyrannijlèditiofi’jSt alij fcekräti homp rgt;idgt; nesmultipliciterturbanthuncordinem,8lt;rmultasconfufiones,multa mifcent, ftcut lupi aliquam gregis partem lacérant, Sd tarnen paftor fidelis de^ticum, fendit reliquum agmen, Ita quantum ordinis reliquum eft in focietatehuma^ na, conferuatur im menla bonitate ab ipfo Deo,

Tenendus eft igitur hic articulus fidei:Ordo politicus eft reuera opus Dei, ordo poütü 8(fresbona,8Ceft teftimonium làpientiæ, iufticiæ Dei 8cbonitatisergahomk*^'^.^ft°P‘*^ nes, amp;nbsp;præfentiæ eius inter homines. Lex enim amp;nbsp;indicia oftendunt làpienti#’^^* am,æqualitas in contradfibus, executio pocnarum oftendunt iufticiam : Bo# nitatem amp;prælentiam oftendit miranda conleruatio totiusIbcietatis humanæ inter tanta pericula. Item, pccnarum executio manifefte fuperans uires huma#= nasjde qua dicit Dominus,Qui gladium acceperit, gladio peribit,

Addantur ergoteftimonia, quæ adfirmant ordinem politicum efle opus

Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o

Danielis 2, Deus tranfert régna, conftituit, id eft, efficit ut floreant 3d durent,

Prouerb, i^, Libra Sc pondus indicia Domini funt,Sdomneslapides lands,

Pfalm.i2^.Nifi Dominus cuftodieritciuitatem,fruftra uigilat qui cufto# ^it earn, Cuftos 8dconferuator eft Deus ordinis poIitici,Ergo eum adprobat,

Pfalm. 143.Qui das falutem Regibus, Haec uerba adiuuari gubernatores àDeoteftantur.

Prouerb,8, Per me Reges regnant,8d indices iufta decernunt,

2. ParaIip.2O.Non hominis exercetis indicium,led Domini,

Pfalm,8i.Ego dixi,Dij eftis,id eft,habentes officia mandata a DeOjUt fint uox Legis Dei, amp;nbsp;executores Legis Dei,

Efaiæ I. Quærite iudicium,fubuenite opprelTojdefendite uiduam.Præci* pit Deus politica officia cuicß pro fua uocatione,Non dubium eft igitur adprOiP“^' bari ab eo politicum ordinem. Et ipi hanc lententiam muJta dida apudPro^ phetas extant, quæ hominatim politica officia præcipiunt,

* Lucæ 3. Baptifta publicanis ôd Militibus concionatur, ac tradit exprefte præcepta politica,Ergo ipfam funftionem adprobat, ctim doceat quomodo fit adminiftranda,ne plus qudm conftitutum eft poftulenttNeminem concutiatis, necß caIumniemini,Hæc tota concio politicum ftatum,iudicia,militiam adpro# bat,amp;difccrnitabordineuiciafeu confufiones,quas humana. malicia admi# Icet, EtfutiliSjieiuna ôd infulfa cauillatio Anabaptiftarum explodenda eft, quiAiub^ptifld. dicuntjBaptiftam hæc imperfedis permififtc, Chriftum poftea aliter docnifle, j“''’ fNequaquam cnim pugnant Chrifti oC Baptiftæ conciones, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Udtijittui

Recitaui teftimonia congruentia cum textu Pauli, quæ ualde prodeft Igpe cogitarijSd fimul caufas expendere,propter quas Deus hanc dodrina patefecit.

4.tow;PW.

-ocr page 238-

ïg/j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïïv E T 1 à 1 U A M UJ

^7ult enim (ciri, quæ fint Dei opera, amp;nbsp;uult ea difcerni â furoribus Diabolicis.' Vult in nobis obedientiam Ôlt;C reuerentiam erga ordinem, qui eft opus diuP num 5lt;^ ingens beneficium,confirmare» Vult etiam nos accendere ad precatio^ nem amp;nbsp;gratiarum actionem. Meminerisautem difertè in textu Pauli difcerni ordinem âconfufionibus, Ideo ufus eft Paulus uocabulo ordinis»

Magifratus efl mtntfter Sdet,’})index ad tram lt;ijc.

T) Oftquam in genere dixit Paulus, ordinem politicum cffe opus Dei, addit defînitionem Magiftratus integram, ut difcerrkat ordinem ÔC Magiftratum diatrocinqs.

JÄngißratM. Magiftratus eft minifter Dei, nobis ad bonum, uindex ad defendendos redlè facientes,amp;S puniendos delinquentes gladio, id eft, poenis corporalibus, Hæc defînitio eft integra,amp; melior etiam quàm Ariftotelica : Magiftra* tus eft cuftos Legis,Paulus enim addit efficientem caufam, icilicet, quôd fit in^ ftitutus d Deo, Et in caufa finali addit illuftrem particulam, Tibi in bonum, Prfttîttî n[jj diicernit Magiftratum à latrocinio. Nam latro non fouet honeftam fociegt;‘ y Tyranni font latronum fimiles. Sed magiftratus défendit iuftos

nio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;punit contumaciterruentes inicelera,amp; fouet communemfocietatem,ficutPa*

terfamilias.Ideodidumeft d Duce Perfico in Xenophonte ; Nihil differtbo^ nus Princeps d pâtre bono»

Sed in hac defînitione quæritur : Vnde icimi»s,quæ fint reûc faCta Rt* ipondeo. Paulus htc omittitlongiorem declarationem , amp;nbsp;ideogeneraliter lo’

Legejgcnu» quitur,ut leges omnium gentium adprobet de ciuilibus negocijs,Si tarnen coiv Xm /ê nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natura?»

ge lutura ad-, probantur, Chriftiani

nonfunt aUU gati ad poli= tiam^oifi,

Hîcigiturnota fit Regula : Chriftianos non elle alligatos ad politiani Mofàicam,ièd licere eis uti legibus foarum gentium, quæ confèntiunt cum rao tione, id eft, cùm leoe naturæ, leu Decalogo relt;ftê intelletfto, Imô fient debet

** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O

Chriftianus obedientiam prælènti magiftratui, fie debet obedientiam præitn^ tibus legibus cùm Deealogo congruentibus. Licet igitur fores fufpendere,licct hæreditatesdiuidere noftris legibus: Quia Euaugelium non conftituitnouam politiam mundanam, Sed concionatur de iufticia amp;nbsp;uita æterna,quæin cordfi bus incoatur per filium Dei uoce Euangelq in uera conuerfione» Interea finit corpora uti diuerfis politrjs,ficut diuerfis dierum fpacqs»

Ideo necejjè eït obedire^non/blùm propter tram, fed etiam propter Confcietitiam. 1~A Efinitionem fèquitur Conclufio, in qua repetit præceptum deobedientiaj

amp; addit neceflariani dedarationenijUt fciat Ecclefia,qualis obligatio fît,6é quale peccatum fit nolle obedirc legitimis impends.

Ac multi fcriptores hoc argumentum agitant»

Magiftratus neminem poteftpcenaæternaadfîcere.

Ergo uiolans legem Magiftratuumjuon eft obligatus ad pccnasæternas.

Neganda eft conftquentia, Quia uiolans leges Magiftratuum obligatur ad pcenam ^ternam propter mandatum Dei^Sicut uiolans mandata parentum obligatur ad pcenam æternam,etiamfi parentes neminem poftunt adficerc pce* Deutipfe ex, na acterna» Sed Deus ipfe iraftitur uiolantibus ordinem ab ipfo lancitum,amp;tft cuftos fut ordinis,ideo pcenam ipft exequitur»

Äc uerba Pauli diligentiftime confideranda funt. Neccfte eft obedire,non folum propter iramjid eS, propter fupplicia,quibus Magiftratus poteft font«

-ocr page 239-

^OMAHOS CJT7T X111, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i85r

adficere, Sed ctiam propter confcienti’am, fcilicet, ne fiat rea æternæ pœnæ in hisjqui nolunt obedire legitimis impcrtjs» Sciamus igitur nerè peccatum Mor* tale efièjid eftjDeum offendens Si. faciens hominem reum æternæ pœnæ, nolle nbsp;nbsp;ƒ oMire

obedire legitimis Imperrjs.Sic declarat necelîîtatem,tit intelligatur de obligati* legitimii itn* one confcientiæjamp;S de æternis pœniSjUidelicetjnifi fiat conuerfîo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

lam confiderent omnes homines, quanta fèueritate Deus iplè muniuerit Magiftratus Si totum politicum ordinem, cûm exprefie Paulus adfirmetjcon^ fdentiam ream fieri coram Deo, hoc eft, inobedientes defer! d Deo, fieri captis uos Diaboli,amp; abqci in æternas pœnas,nifî fiat conuerfioÆt atrox contumacia ctiamdiuinitusinhacuitapunitur,ficut Salomon inquit : Cum lèditiofisne commifcearis,quia citô ueniet eorum interitus.Et in Ecclefiafte inquit.’Non eft fugicnt in die belli,Sicut uniuerlà mundi hiftoria oftendit, fèditiofos oppreflbs cflè horribilibus pœnis« Nullapotentia humana, nulli exercitus magis muni* unt Imperia,quàm hæc lèueriftîma Lex Deitnecefte eft obedire propter conlci* cntiam,Cuius Legis ipfe Deus executor eft» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dire propter

Hæc diligenter cogitanda funt, Si â populo nbsp;nbsp;a Dominis, Nam Si Do* confcientiam.

minijCÙm fîunt Tyranni,id eft,cûm uiolant iufticiam,lacerant Si ipfî ordinati* Tyranni hæ. onem diuinam,amp; diuinitus hærent in pœnis. Fit igitur in ipfis quoe^ rea con* quot;'’tw’faww. fcientia,ut totus Plàlmus: Deus ftetit in Synagoga Deorum Deos iudicans,ac# cufat Tyrannos,minatur eis pœnas,Etfæpêrepetitaefthæcconcio.

Elaiæj» Dominus ad indicium ueniet aduerfus Principes Si Seniores populi ♦

Micheæ 3. Audite Principes Sic, propter uos Sion quafi ager arabitur 6^ lerofolyma eritaceruuslapidum,

Zachariæ ii. Super Paftores iratus eft furor meus,

Hîc autem breuiter de duabus quæftionibus relpondendum eft. nbsp;nbsp;Prior D«iC ^ugßio»

hæc eft,

Sumus libérât! a Lege, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J-

Ergo non læditur confcicntiauiolationelegum politicarum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

E-cfpondeo breuiter ad antecedens, Credentes in Mediator? funt libérât! Liberi fumai à LegCjquod ad iuftificationem att!net,id eft, propofita eft alia res,qua funt !u* fti coram Deo,fciIicetiMed!ator qui libérât animas ex morte æterna eredas fi* ae.lnterea manent tarnen in hac uita corporah propria oiticia corporis 3 quæ ad obedienti, funt alia res quâm reconciliatio æterna,iuftic!a,amp; uita Spiritus. Quia autem fie lt;lt;»» » colligit Deus Ecclefiam, Si non aliter, uidelicet, prædicatione Euangelrj in had uita, uult nos tantifper, quod ad corpora attinet, fubietftos eflè Legibus corpo* rum,cibijpotus,politici ordinis.Similiterenim res necelfariæ funt corpori ci* bus,potus,con!ugium,eduCatio Ibbolis,politica focietas,defenfio corporum. Si feriptum eft : Habendum elfe honorem corpori, Et tarnen hæ res non funt ilia æterna iufticia, de qua dicit Daniel : lu ft ici a æterna adducetur Sic^ quæ reipfa eftlibertas Spiritus, Si liberatio à lege,

Hæc fimplex relponfio facile intellig! poteft ,de difcrimine ætefnæ lucis Si iufticiæ in corde amp;nbsp;uitæ corporalis, donee in hoc mortal! corpore uiuimus, Alibi autem copiofius didum eft de liberatione â lege, Si rede accommodari hue poteft communis refponfiotfumus liberi à lege Moral!, quod ad iuftifica* tionem attinet, fed non quod ad obedientiam attinet, Nam ipla liberatio d Le* ge, regeneratio eft ad nouam obedientiam,

4. tona Phtl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R if) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ALIVD

-ocr page 240-

IK EfISTOLJM

tuHo non eü lex poßta^

Ex qfdem fontibus fumantur Reiponfionesad hoc didum î ïufto non eft Lex pofita,fcilicet,ut lege iuftus fit coram Deo, ftu quod ad æternam iufticiam attinet,Sed iufto eft Lex pofita,quod ad uitam corporalem attinet,uidelicet, Ie* ges cibi,potuSjpoliticæ focietatis»

Adde amp;nbsp;alteram Reijaonfionemdufto in quantum tali non eft Lex pofita? id eftjLex non damnat iuftum retinentem iufticiam»Sed cum definit eflè iuftus, contra conftientiam uiolans mandata DeijLex rurfus cum damnat*

O^IECTIO.

Qu^flio de le nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rea Confcientia faciens contra leges Magiftratuum ciuilium,

gibuf, non fit rea faciens contra traditiones Epilcoporum*

Refpondeo, Ratio diuerfitatis eft. Deus exprefle uoce Euangelfj fanxit Epipt^i iwn hanc libertatem in Ecclefia, ut nec Epifeopi condant traditiones cum opinione botent pote. neceflitatis y nec Ecclefia eas fic accipiat. Ideo Colof. 3. exprefle didum eft, Nc* dftr^d^tion^es arguat in cibo, potu amp;c. ôc’ ad Galatas : State in hbertate,ad quam uo* cum opinione cati eftis. Sed de politica poteftate exprefle didum eft,Necefle eft obedire pro* pter confeientiam. Vult Deus confpici diferimen inter regnu Chrifti amp;nbsp;impe* ria mundi, V ult fdri tantum uoce Euangelq coll igi regnum Chrifti. Non uult adfingi traditiones humanas,quæ obfeurant uel opprimunt lucem Euangdij. Interea fimul unit fciri,corpora fubieda eflè politico ordini, amp;nbsp;Reges armatos eflè poteftate condendi Leges,ad honeftam defenfionem corporum,ad quam

opus eft interdum nouis Legibus*

Cæterum pariter peccant Magiftratus ciuilis Epiicopi,quandocon* dunt Leges pugnantes cum mandatis diuinisjaut præcipiunt nouos cultus. Ta libus Legibus non eft obediendum, ficut nec Ifraelitæ obediebant Legi Na* buchodonolbr, præcipicnti adorare ftatuam*

C^tiießio de poteßAtibui,

Interrogantautemaliqui: Maior be reuerentia debetur poteftati duiti, qu^m Paftoribus Ecclefiæ, cum dictum [it : Qui uos ipernit, me ijsernit* Item, Obedite præpofitis ueftris.Item: Qui bene prgfunt,duplici honore digni funt.

De hac interrogatione amp;nbsp;his didis plane refpondeo. Certiftimum eft hæc non conftituere Epifeopis aut Paftoribus regnum extra Euangeliuni,nec tribuere eis poteftatem proprias leges condendi,ficut Reges Deus armauit au* p^aoribiK de toritate condendi Leges de politicis negocijs.Sed fimul hoc feiendum eft,Pafto betur obedic j-ibus redè docentibus deberi obedientiam in his, quæ funt propria minifterij Enangelici jQiiiacertiiTimum eftpeccare mortaliteromnes nolentes obedirc nißerij, mandatis diinnis,quæ fonat uox Paftorisjtem, nolentes obedire in iurisdidio* ne,quæ eft propria Euangelq.Vt cum Ambrofius Theodofium imperatorem, Sgt;C Bafilius Valentem Imperatorem arcent â communione*

Cui honorem debetisytribuite honorem

K Ntea in genere dixit de obedientia, nunc gradus recitatjinterna 8^ extema ■^^oÉîciajHonorem^TimoremjTributajUecîligalia» Hîc pondera uocabulo* rum conßderentun

Honoseft in anima noticiaadprobans aliquid propter mandatum Dd, amp;nbsp;quia Deus ei communicat fapientiam fuam ôC iuûiciam, Aut quia eft orgalt; num iàpientiæ amp;nbsp;iufticiæ Dei,ô^ eft diligereillud iuxta ordinem à Deo fanci* turn*

Eftigi*

e

-ocr page 241-

CJT7T XIIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187

Eft igitur honos erga Magiftratiis noticia,quæ agnoftit amp;nbsp;fatetur, orcÏP nem poli'ticum eflè opus Dei, Sc confèruari â Deo, 8C Magiftratum eiïè cufto« dem legïs Dei,8c in ea cuftodia confpi'ci præfcntiam Dei in genere humano,6^ lucereiapientiam amp;nbsp;iufticiam Dei.Eteftdiligere ordinem ÖC perfbnaSjhaben:« tesii^ocwftcn/j reCtc faciendi, quæ funt organa diuini ordinis,amp; fie diligere, ut nos illi faftîgio fubrjciamus ïuxta præcepta DeÉ Item petere â Deo, ut ipfè fit cu^ fioshuiusfui ordinis,amp;regatcos,quibustradiditimperium, Hæcnoti'cia SC approbatio in mente,amp; in uoluntate Dile(ftio,fubie(ftio amp;nbsp;precatio pro impe* rijs funt propriè honos. Deinde figna externa honoris quæ fint notumeft,ut fledere genua fionificat fubiedionem fui in uoluntate.

O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t»

De officijs Magiftratus complexus eft Paulus fummam, ciim ait, eflè m^ officium Met» niftrumDei,ut puniat malèfacientes. Et fumma comprehendi poteft in hac definitione : Magiftratus eft euftos Legis, uidelicet utriusque tabulæ in exter«» na difeiplina* Hanc defînitionem intueanturomnes Magiftratus,cogitent effe normam totius gubernationis.

fîgnifîcat ordinaria tributa ex fundis.

■ri^©^fignifîcat ea,quæ penduntur ex rébus aliunde aduedis. Quia præfin dijsopus eft ad prohibenda latrocinia in urjs.

lamquidebebat efle modus tributorum, oftendunt uerbaIohannis :E« lohminetoffè. ftote contenti ftipendijs ueftris.Et Liant principes fe quoquefubiedos eflè Le# gidiuinæ: Non furtum facies: Et ièruent diftindionem Dominiorum, Sciant alia efle ciuium propria,alia ipforum,ut oftendit Hiftoria de uinea Nabot.Sed Ê»AiA«.i'euRegumamp;Principum iæpènonfiint contentæ legitimis penfionibus. Hinefunt qucrelæ uctcrcstm/xiM Aa/x!o«,Et Nazianzenns inquit : Briarei manL busrapere Gubernatores expopuli facultatibus.

^ddite omnibus debitum.

J N fine redit ad generalia præcepta, quæ ad omnes pcrtinent,ac repetit fum# mam dodrinæ de bonis operibus,de qua proponit DccaIogum,Quia neceflè eft fîdem opera régi expreflb uerbo Dei, iuxta hæc dida : Lucerna pedibus meis uerbum tuum. Item in Ezechiele 20. In præceptis meis ambulate. Item in Numcris.’NonfornicenturocuIi ueftri, ut ambuletis lècundum cogitationes ueftras SCc.

Item fruftra mecoluntmandatishominum. Et Matth,Non uenilbl# oecalogus in uerelegem,fed implere. Neceflè eft igitur in Ecclefia proponi Decalogum,ôô eum enarrari ficut enarrant Chriftus, Prophetæ SC Apoftoli, amp;nbsp;lèmper in Eo défia inde ufque â principio mundi fuit eadem decalogi dodrina.

Cæteriim quomodo intelligenda fit dodrina de liberationea Lege,fu# pra didum eft,amp;: fequenti capite eadem cxplicatio repetetur.Nunc confideren# tur dida legalia hoc loco : Perfoluite omnibus debitum, Hacuoce compledis« tur omnia officia in focietate neceflaria, lubet præftari non Iblûm debitam obe dientiam fuperioribus,fed etiam cæteris débita officia,parentibus,coniugi,libe ris,familiæ. lubet item in contradibus cuicunqueresdebitasamp; pecuniam debi tam exhiberijiuxta præceptum Decalogi : Non furtum facies, Plàlmusly, in# quit.’Impius mutud fumit,amp; non reddit,luftus autem milèretur amp;nbsp;largitur.Ac repetitur ideo hîc Decalogus, ut Iciamus totam dodrinam de bonis operibus recitatam his duobus capitibus èc alibi,compreheniàm eflè in Decalogo,

R Ht) Rurfus

-ocr page 242-

i88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK ETISTO L^M

Rurfus etiam confideretur repetitio de debito : Nemini quidquam debe* beatis nifi mutuam ddedionem.

Nota fit omnibus diftincbo plena eruditionis de obligationibus# obligdtio nd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alia, debcntur obligatione naturali, non ciuili, id eft, ad quæ præftanHa

turdlii feudi» Magiftratus fuis pœnis non cogit hominem,ut is qui accipit beneficium,uicif fim debet animi oratitudinem obligatione naturali* Sed Magiftratus nonnifi in paucis gradibus punit ingrates. Periclitanti in aquis debent opitulari all) præientcs,fi poirunt,Diues præiènti Lazaro debebat opitulari,Sed Magiftra^ tus tales omiffiones non punit,tantum atrocia externa fcelera iudicat. Ac natu* ralis obligatio eft diuina,iuxta præceptum:Diligas proximum tuum ficut teip fum. Item. Prouerb. 2i. Obftruens aurem ad clamorem pauperis,uiciffim cla* . mabit, ÖÓ non exaudietur. Item, Beatus qui intelligit fuperegenumamp;pau* perem.

Gbligdtio ci. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alia ett obligatio diuina,fèu Naturalis Sc Ciuilis,id eft,propter quam

cogit homines facere externas operas, aut dare res externas, precp urnautmerces,Quia hac compenfatione fublata,prorfus diffipareturfocie* tas generis humani.

Paulus autem de utracp obligatione hic loquitur. Débita obligatione ch uili uult dari,iuxta præceptum : Non furtum facies. Et notum eft, manifeftani turpitudinem efte non præftare débita obligatione diuina ciuili.

Perlæ,ut icribit Herodotus, inhoneftum efte iudicabant ipfiim etiam de^ berc,Quod tarnen intelligo de non foluentibus conuenienti tempore. Sicenim ait HerodotustT urpiflimum ducunt mentiri,deinde ueró debere, Quia exifti^ mant debitorcm fappe mentire»

Cum igitur inquit PauIus,Nemini quidquam debeatis,VuIt ea præftatb quæ ciuili obligatione debentur, ut ita liberemur à ciuili obligatione, poftea^ «4. quam débita dedimus aut fecimus.Interea tarnen perpétua eft obligatio diuina ^“^ctudcsquot;' naturalis, quæ eft perpétua diledfio proximi.

Etfi autem quid fit ardens ordinata dile(ftio in uita æterna melius in^ telligemus,tarnen nunc incoari earn oportet,ficut Iohannes inquitjQui non di^ ligit manet in morte. Et deftriptio qualiicunq; tenenda eft*

ofiander. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ofiaiider dileclionem nominat ipfum Deum, de hac forma loquendiafi^

bi dicitur.

Paulus dilecftionem deberi proximo intelligit,quæ eft afïè(ftus,qui in con^ uerfis accenditur à Spiritu fandfo. Hunc affec'fum debemus proximo,de quoafi fedfu Paulus hic,8d i.Cor.ij. loquitur. Et ad Gal: Frudtus fpiritus diledlio èCc, Deßnitiodi. Eft igiturhæcdiledlio, in uera fide lætari in Deo, ÔÔ obedire omnibus icdtortK. mandatis Dei, propter eum diligere proximum, acuclle ei benefacereiuxta præcepta Dei, ubicunq} eft poflibile.

Ad hanc diledf ionem homo femper obligatus eft à Deo,iuxta didlum.'Dv ligas Dominum Deum tuum ex toto corde, Só proximum tuum ficut teipfum. Eruditiffime igitur diftinxit hic Paulus obligationem. PræcipitjUt débita eiw quic. jj- obligatione præftemus, his datis, ceffat obligatio ciuilis, Ideo dicit, Nemini quicquam debeatisj'deft,Præftatedébitaobligationeciuili,itaceffathæcobli” gatio.Sed diledfione debebitis,id eft, manet femper obligatio naturalis amp;nbsp;diuP na,ad diledfionem in corde,8d ad multa externa officia,non débita ciuili obliga* none. Vt Lazaro non debebat diues ciuili obligatione: Sed tame debebat natu rali

-ocr page 243-

fOVJXOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIÎI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189

fall amp;nbsp;diuina obligatione diledionem in corde, externa beneficia, quæ tunc ptæftarepoterat,

S)tleElio efi impletio Le^ls.

jP Roprieloquitur Paulus,amp; ut artifex. Quia uerum eil,in lege præcipi ordi* natam dileÆionem erga Deum 06 homines. Et hæc compleditur uniuerià^

hmobedientiam ,ficut fcriptum eft:Diliges Deum ex toto corde, amp;nbsp;proxi* mum ficut teipfum,

HÎC autem difcant iuniores hoc argumentum iudicare: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Argumentutn

Impletio Legis eft iufticia; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ddeiliotie.

Diledlio eft impletio Legis:

Erpo, Diledio eft iufticia»

Refpondeo, Concedo totum de iufticia Icgali, Si uocabula reóle intelli* gantur,Quia ueriftimum eft,integram ieu perfeftam impletionem legis efte iu fticiam, Verum eft etiam,perfe(ftam diledionem eftè impletionem Legis : Sed necfi perfeclam dilecftionem, ncq; perfeftam legis impletionem ullus homo ha* L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KTT». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;। nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leâionem ant

bet, excepto Mediatore, Domino noitro lelu Chrilto. Ideo cæteri homines nec Lege, nec diledione ftint iufti coram Deo,ftd propter Mediatorem fide,gratis nan nemo hat pcrfona recipitur ÔÔ placet» Poftea placet amp;nbsp;noua obedientia,quamuisprocuP^^‘ abeft â perfeêlione, amp;nbsp;eft languida, mutila, mendica SC iordida, ut fuprâ iæpè dictum eft»

Sitigitur breuis relponfio,Dilelt;ftio eft impletio legis»Item,Eft iufticia,fi oikaioejl id intelligatur de Idea, non de tali diledione, qualis eft in hominibus in hac ui* ta» Hæc fatis fit monuifle» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quenTo°‘

Addit autem Paulus hoc loco repetitionem Decalogi, amp;nbsp;docTtrinam de dileftionc, quia necefle eft in hac uita incoari obedientiam, iuxta omnia præce* pta Moralia, ficut fcriptum eft, Si uis ingrédi in uitam, ftrua mandata, fcilicet, ficut Euangelium docet propter filium nos recipi, amp;nbsp;fide incoari obedientiam, ficut Paulus inquit, Per fidem Lex ftabilitur,

lam bora efl-,nos ex fomno expergifct,

K Dhortatio eft à tempore fumta propter occafiones,quafidicat, lamim* ^menfa bonitate Deus nobis patefecit Euangelium, Gentibus ludæis, cum antea in tenebris efletis, uos uocat. Id fummum beneficium agnofta* mus, nec tantum munus adlpernemur,fed auide ampletftamur, Sd Deoobedia* mus» Eandem adhortatiOnem proponit Dominus, Quia non omnibus tem* poribus fimiliter confpicitur lux Euangelip Ambulate,inquit Dominus,dum lucem habetis, ne tenebræ uos obruant» Vt in ludæa, ipreta uocatione, iècutæ,„filter con* * fimt maiores tenebræ,amp;magni furores,confufionesopinionum,8lt;fPrinci*^jcj(»r, pum difeordiæ, quibus attraxerunt ultimum exitium» îta fit alqs tcmpori* bus» Et nunc multi abutunturprætextulibertatis,amp;:uertuntgratiam Dei in pctulantiam, ut Petrus loquitur» Ideo fequuntur diflidia opinionum, ÔC aliæ calamitates, Bella amp;confufiones imperiorum. Et 2, Corinth» é, Paulus inquit, Ecce nunc tempus acceptum,Monet enim,ne oblata beneficia negligamus, nec cis impié abutamur,

Somnum nominat ignorantiam Euangeltj,Vigilias agnitionem» Et quia sownut. uigilantium funtlabores SC certamina,iubetfumerearmalucis,icilicet,ueræ doârinæ cognitionem, inuocationem, tolerantiam, nouam obedientiam, ut extat defcriptio armorum, ad Ephefios ultimo, fumta eJc Jÿ» Cap» Eiàiæ»

Propior

-ocr page 244-

190

SdllK.

IN ETISTOL^M

Troßor eßfalus quàmtumcùmcredehamus.

Ç Älus, id eft, ipfe Chriftus exhibitus, amp;nbsp;Euangelq prædicatio inter Gentes ‘^dicuntur propius adelTe, quia antea non fuit communis prædicatio inter Gentes Iparfa.Pauciores etiam ludæi intclligebant,quale futurum eflètregnum Chrifti, lam inquit. Omnia funt magisilluftria, quâm tunc cum credebamus, Icilicet, de uenturis his beneficrjs,quæ tunc multó paucioribus nota erant. Sig* nificat igitur, obieefta nunc propiora eflè, id eft, notiora, Non hoc dicit, aliter nunc laluari homines,aliter Patres faluatos elTe, Nam utritj Patres amp;nbsp;deinceps

PdU« er de* alfj homines fide faluantur, Tantiim hoc dilcrimen eft,quód Patres de uenturo dhj fi. £)omino credebant,Nos de exhibito.

de faludntur.

Kwp-l^.

Non inluxu conuiuiorum itj'elrietatts, fignificat conuiuium fodalium ad uoluptates amp;nbsp;ludos inftitutum, unde Comœdia dida eft,Luxus enim amp;nbsp;ebrietas taxantur,non ufus cibi Si po* tus neceirarius,ideo infra addit : Curate carnem,non ad cupiditates. Vult cura* ri corpus,lèd fine luxu, ne impediantur piæ cogitationes,inuocatio, Si aliarum uirtutum cxercitia Sic, Sicut Si Petrus inquit : Sitis modefti Si fobrt) ad preca* tionem,.

Explicätio

luniores confiderent Phrafin : Prouidentiam carnis ne facite, Hîc enim

Pbr4/t5. Ero. pereoj-inam intcrpretationem quærit Auguftinus, Ne ièquantur carnaliacon* utdentiantcdr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j. . rr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r,- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r o,

nn nefdcite, hhajUt dici pollet auaro, ne carnali conlilio quærat opes per uluras : olt;^ cupicio dominationis dici pofTet, Ne inuadas regnum illicitis modis.Sed Phrafis aliud fignificat. lubet Paulus curare corpus,fed habere rationem carnis leu corporis, id eft, confiderare quid corporis incolumitas poftulet, led iufto modo ordi* ne* Sic Demofthenes inquit,Tro/ecS^oiz 'n^ovoiap nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, habere rationem fefti.

Induite Chrißum^

HAE C figura lèrmonis non tantum fignificat imitationem,ut fi dicasPrin* dpi irato, Induas animum Augufti in reprimenda ira, id eft, imiteriseius clementiam, Sed aliæ multô potiores fignificationes funt hoc loco, quarum fit mentio in capite él* Elàiæ, Gaudens gaudebo in Domino, Si exultabit anima mea in Deo meo,Quia induit me ueftimentis làlutis,amp; ueftimento iufticiæcir* cumdedit me, Et eft uelut Sponfus in facerdotali ornatu, Si ficut Sponfa déco* rata fuis ornamentis,

1.

E'diui Dfi uci (litnosdupli. citer,

IL

Veftimur d filio Dei dupliciter,Primûmipfiusmeritolcuobedientia, quae meretur nobis remilTionem peccatorum ut tegantur noftra peccata tan* quam munda uefte,îic fimus réconciliât!' amp;nbsp;iufti, id eft, accept! Deo imputata filq iufticia,ficut Sc in Pfalmo dicitur : Beati quorum teefta funt peccata amp;c. Et Elâiæ 4* Erit umbraculum contra æftum. Deinde ueftimur amp;nbsp;efficaci præfciv credentibus* Cum enim fide accipimus confolationem, uiuifica* camur â Deo hoc ordine, eft prælèns SC effieax uoce Euangelrj, Si. mon^ ftrat Patris mifericordiam,0d uiuificat corda, amp;nbsp;eflTunditur Spiritus fandus in

Cordd ddß» corda, Ut lætentur in Deo,qui eft agnitus per uerbum, 8C ßcüantur ad inuocæ tnildtitur 2,d‘ tionem,8^ fides fit firma S)C adfimilentur corda Ao'yu, qui eft imago Dei, ficut 2, Corinth* 3» dicitur : Transformamur ad fimilitudinem eius amp;c. Dehociic^ ftitudicitur Iohannis 14* VeniemusadeumjÔC manfionem apud eum facie* inus*

Sic igitur inquit Eiaias: Gaudebo in Deo nieo amp;rc* id cft,fatcor liberatio* nem

-ocr page 245-

It AK OS CJT7T Xlît nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;191

ncmnoneflè opus noftrarumuiriumjGdDei,Ethi'GDeus Meffîàs ucftitme fuis mcn'tis, ëé fua efficaci præfèntia, qua fio tempïum domicilium Dei, èC hic ueftitus incoatur in hac uita, lcd perficietur in uita æterna» Addit autem am plius, qualis fît hic ueftitus.Eft Sponfî, fcilicct,lVleffîæ facerdotalis ornatus, id eft J paffîo J uel obedientia in pafïîone amp;nbsp;fortitudo fîiperata morte amp;nbsp;reftjtuta uita,5^minifl:eriumEuangelp,quoefteffîcax jamp; fuam fponfàm fîmih'ornatu ueftit, Eft autem fponfaEcdefîafîmifîornatuueftita,paffîonemhacuita ,S)C uiuificatione quæ fit per Mefîîam, amp;nbsp;nunc incoatur, in uita æterna confum^ mata erit,cûm iponfa erit (imilis Chriftojid eft, crit prorfus fine peccato èC fine morte, amp;nbsp;fulgebit in ea Deus uiuificans amp;nbsp;perfundens earn fua luce, fàpientia, iufticia,amp; lactitia ut fît conformis Deo» Phrafîs igitur dulciftîma obièruetur, quod aitjChrifti fponfî ornatum eile facerdotalem. Signifîcat enim uocem Eu* cMfti päfiionem Chrifti,deprecationem pro nobis,ui(ftorias efficaciam in nobis,ficut in Pfaimo dicitur;Tu es Sacerdos in æternum fecundum ordinem Melchifedech»

Sic ad Galatas didum eft ^Quicuncg baptizati eftis, Chrifturn înduiftis» Vbi manifeftum eft,non loqui Paulum propriè de imitatione, fed de fîlio Dei ipfo nos ueftiente fuis bénéfices. Sic ergo intelligatur,Chrifturn induiftis, feili# chrißu/n im cet,imputata nobis ipfîus iufticia,Deinde èC accepta præièntia Diuinitatis,qug in nobis eft effîcax. Sic autem induitur Chriftus ,quandocunq? fide fitconfola^» tio inconuerfîone èC inuocatione, cùm mens fuftentatur uera cogitatione pros miffîonisjin qua propter filium Dei dantur remiffîo peccatorum, ÔC rcconci» liatio.

Sicamp; hoedidum ad Romanos intelligatur : ïnduamini Chrifturn,quafî ^icat,uerbo SC fide accipite beneficia Chrifti, imputatam iufticiam 80efficaci^ am fîlij Dei,petite ut uos gubernet, nec repugnate ci. Ciim hac interpretationc primûm confirmatifumus,quædilcernit filium Dei ab altjs Dotfroribus amp;nbsp;ex* emplis,deinde poteft addi interpretatio de Exemplo. Imitemini Chrifturn, ut exemplum in uirtutibus, que debent effe communes omnibus,uidelicet in cura docendiEuangclq, conftantia confeftîonis, humilitate, Patientia in tolerandis iniurijSjUt fi dicain Principi,Induito animum Augufti in moderatione iracun? diæ.

C A P V T X 111 L

Vpr^diximus incoatam effe dodrinam operum in Capite duodecimo,Ór* doigitur confîdcretur harumlcgaliumconcionum»

Caput duodecimum eft uelut Ethicum de communibus omnium uirtuti* bus.

Tertiumdecimumeft politicum»

Decimumquartum eftlffariKo/j de Ceremonrjs.Sunt enim hæc tria genera j-rù gentri præcipua operum in conuerfatione hominum, quia enim hæc uita mortalis operum intei' non poteft carere Ceremonqs, id eft,ordine diftinguente gradus Perfonarum, tempora publicorum congrefluum amp;nbsp;Ictftionum, autexercitiorum puerilium, necefîe fuit Ecclefîam de ufu earum admoneri, Nam error de ceremonijs parit multa ingentia incommoda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ror de^^cett^“

Primiïm, obfcuratur doeftrina Ëuangeli} de fide amp;nbsp;benefîcrjs Chrifti,ciim obrepit opinio, qudd ritus illi mereantur remiftîonem peccatorum, aut qudd

propter

-ocr page 246-

192 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN ETISTOLâM ^3gt;

Propter cos homo fit luftus j ficut Pharifæi de fuis Gcrificqs nbsp;nbsp;ritibus imagina#

bantur ♦

SecunddjCxtinguitur lux de difcrimine umbrarum externarum noui^ tads Spiritusjqua conuerfi ad Deum efficiuntur templa Dei.Cum autem obre* pit opinio,ritus Monafticos,Coelibatum,fugam laborum communium in uita ' nbsp;nbsp;nbsp;politicajdifcrimina ciborum,e(re cultus Dei,amp; perfelt;fiionem, obfcurantur ueri

cultus,qui debent efle in corde,timor,fides,patientia,ipes,caftitas coniugalis,Si all) fru(4us Spiritus*

ïu» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertiôjdeletur dodlrinadediftincHioneoperum^cùm Ceremoniæantefe*

runtur operibus Deo mandatis,ut Monachi prætulerunt fuos ritus coniugio 8d officrjs politicis,

Quartdjobrepit opinio Neceflîtatis, quæefi: periculoià carnifîcina con* fcientiarum,cum enim oblèruatio humanorum rituum neceifaria effe putatur, mentes occupatæ hac tanta cura, impediuntur in alrjs neceflarqs rebus, Necta* men omnes ritusïèmper obferuant. Et ciîm fîngunt eflè peccata, impeditur in* iiocatiOjDeinde hoc ipfum eft peccatum,exiftimare quôd talia opera fint cultus Dei, Só quód omiffio fit peccatum*

Quinto, Opinio neceflîtatis gignit difcordias infanabiles, ficut olim Pafchate fuerunt diflènfiones,

Sextó,falfó tribuitur Epiicopis poteftas condendi traditionesjcum opim* one cultus aut neceflîtatis, quoties ignoratur uerus ufus traditionum,

Cumigitur error de Traditionibus multa incommoda pariat, Necefi^ eft: in Ecclefia extare dodrinam de ufu earum rede explicatam 8d perfpi^ cuam*

Liberttfis Primdm antem nota fit dodrina de libertate Chriftiana, de qua ufitat?) cbri/iw«« 4, flocendi caufa,quatuor Gradus in hac uita facimus*

grrfdw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primus eft: liberatio â peccato amp;nbsp;ira Dei, amp;nbsp;damnatione æterna propKt

M.ediatorem,uidelicet,Remiflio peccatorumjamp;reconciliatiojac iuftificatio/^^ imputatio iufticiæ gratuita propter Mediatorem.

Secundus coniundus eft cum primo de effedione, uidelicet, Viuificatio in nobis,quæ fit per filium Dei uiuificantem corda,Só liberantem exdoloribus inferorum,donato Spiritufando : èc deinde adßdua præfèntia Diuinitatism , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuocantibus,regens,protegens,adiuuans, multis mirandis liberationibusfer*

uanseos,utcum feruatur Daniel inter Leones,HifuntpræcipuiGradus, gloriofa libertas,dc qua in inuocationequotidie cogitandum eft, amp;nbsp;dehisgra^ dibus præcipuè dicitur,Si uos filius liberauerit,uerè liberi eritis.

III. Tertius Gradus,eft liberatio d politia Moifi,VideIicet,ä CeremonijsMo* faicis,amp; legibus forenfibus Moifi,Quia Chrifti Regnu eft reftitutio uitæ æter* Rfgnwwcbn næ,Sô iufticiæ æternæ,abolito peccato amp;nbsp;mortc.Incoatur autem hocRegnuni, primum filius mittitur, patefaciens promiflîonem : Semen mulieri^ ^ißiotie, concuïcabit caput Serpentis* Hic filius deinde fèmper eft: effieax per minifteri* urn Buangelf),amp;: Spiritu fando mouet 60 confirmât credentes,Et hæc Perfona; Deus amp;nbsp;homo, eft caput Ecclefiæ, amp;nbsp;per hanc Perfonam immediate fit refufd* ratio mortuorum,ficut Paulus inquit: I. Corinth. Poftquam per hominem Mors,etiam per hominem fit refufeitatio mortuorum* Item,Dominus inquit, Omne indicium dedit filio* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Eft igitur Meflîæ Regnum longe aliud,qudm Politica Regnajamp;^ colligï'' tut in

-ocr page 247-

U M yï u Ô T K 1 X 1111.

tur in hac uita ex diuerfis gentibus,ubi funt diuerfæ Politiæ,ficut mquit Paulus Colof 2» Induite nouum hominem, qui renouatur ad agnitionem lecundum Imagine eius,qui condidit eum,ubi non eft Græcus,necludæus, nec leruus, nec liberjfed omnia in omnibus Chriftus,id eft,dans omnia bona fuo mcrito,lcp licet,Remilfionem peccatorum amp;nbsp;reconciliationem,amp;fimuleffi'ciensincrea dentibus nouam lucem, iufticiam amp;nbsp;uitam,

Hæc diftindio regni Chrifti amp;nbsp;Politiarum mundi primum cogitanda dljpoftea cogitandum,quarc ad tempus fuerit inftituta politia Moifi, quæ du# poIûwmoi^ rauitannos iç82. Tot enim funt anni ab exitu ex Aegypto ad ultimam deftru== ftionem lerolblymæ fub Tito. Voluit enim Deus certam efle federn illius po* puli,in quo uoluit nafei Mefliam,paldm concionari, pati,reuiuifcerc ex morte, -teftimonia oftendere, Hæc ut certa eftènt, uoluit Deus diftindam efle gentê Politiam d cæteris gentibus, Poftea poftquam exhibitus eft Mefllas, deleta eft hæc politia,ut fciretur,aliud efte Regnum Chrifti, aliud Politiam Mofaicam.

Ex his fontibus intelligi poteft, nos non alligatos eftè ad Ceremonias ius pofitiuum Moifi, fed fingulos in fuis politics uti pofte Legibus cum ratione congruentibus, quas fanxit eius politiæ ordinaria autoritas de negoeijs politic cisjficutdifilmilibus dierum fpaeijs utimur,

Quartus Gradus eft liberatio d traditionibus humanis in Ecclefia,ut Pau# nbsp;i ii i.

lus inquit,Colof,2,Nemo uos iudicet in cibo,potu,uicibus feftorum.Item,Qup funt fecundum mandata nbsp;traditiones hominum.Et ex eodem fonte hæc liber#

tas oritur, ex quo oritur liberatio d Ceremonijs Mofaicis, Ciim Chrifti obedi# entiafitmeritum remiffi'onis peccatoru,nullahumana opera, ac multd minus maftationes pecudum,aut ritus fatisfa(ftionum,aut ieiunia inEccIefia merentur remilfionem peccatorum Jtem,Cum Regnum Chrifti fit uita, lux,fapientia 8d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efc«

iufticiaæterna in cordibus, quæ incoaturin hac uita per ipfum minifterio Eu# angclq, öCdonato Spiritu lancto, Non eft obleruatio externorum rituum, ma# dationis pecudum,aut ieiuniorum,aut ueftitus, Ideo Paulus inquit, ^oXinup-ot, noftrum in coelis eft,id eft,Regnum Chrifti non eft externa nbsp;nbsp;interitura Poli#

tia,Sed noua lux in anima duratura in tota æternitate.

Hoc fonte confiderato,retftius intelligi poftunthi gradus hbertatis, Po# flea necefle eft Icire dilcrimirra traditionum,quæ in Ecclefia faâæ funt humana autoritäre, ( non enim iam loquimur de legibus Politicis quæ ad defenfionem focietatis corporalis óóhoneftam paceminImperqsfa(ftæfunt)lèdderitibusRilt;««’» Ecclefiafticisjhorum tres funt gradus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Primus, Aliquæ traditiones per fêle pugnant cum præceptis Dei, ut edi# dum Nabuchodonolbr,quod iubebat adorari ftatuam. Tales traditiones funt inuocatiomortuorum,adoratioftatuarum, Miflæ Papifticæ,fatisfa(ftiones Papifticæ.Item,Lex de cœhbatu,quia fine peccatis non poteft’obferuari.De his traditionibus omnibus neceiTe eft tenere reoulamzOportct Deo mapi's obedirc quam hominibus. Necefie eft igitur tales leges ritus fimpliciter abolere»

Secundus gradus eft rituum^qui etß funt rerum, quarum ulus per lelc non pugnantcum præceptis Dei, tarnen oblèriiatio fît impia, cum additur opinio cultus autneceflitatisjVt diferimen ciborum,ueftitus,temporum.In his necefte cli: taxare falfas opiniones,ôôoftendere qui fint ueri amp;nbsp;neceftarq cultus,Acpror fus aboleri polTunt ipfi ritus, qui non profunt ad bonum ordinem, ut ftulti ri^ tus diftriminis ciborum, cum quidem amp;nbsp;doftrinam obfeuret obleruatio.

n.

4.^ow;pW. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertius

-ocr page 248-

194- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET ISTO LyfM

Tertiusgradus eft rituum, qui non pugnant cum præceptis Dei jSófunt utiles ad bonum ordinem, fiunt fine opinione cultus ÓÓ necelTitalis» Quia cnim natura rationalis intelligit ordinem, fcit caufas, propter quas ordo a^» mandus eft,præcipitur ut Só in Ecclefia omnia ordine dccenter fiant,ficut iir per^mxit Paulus, Semper igiturEcclcfia etiam primorum Patrum temporibusdp fcftes dies, ftinxit feftos dies accommodatos Hiftorqs, Sic amp;nbsp;lecftiones èC cantilenasdiftiiv guimus.Deusmandauitagnum Pafchalem eo ipib tempore edi, quo in cruce filius uiÆma futurus erauSic ad Hiftoriam futuram accommodata eft tempos ris diftindio.

trdmfeüi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P“’*quot; Athenis quidam petulans homo Cynefias,qui foh'tus eft contrarié

celebrauit. fta publicis celebrare Si quis talem petulantiam in Ecclefia exerceret, nequa^ quam lequeretur didum Pauli:Omnia fiant ordinè amp;nbsp;decenter in Ecclefia.Pof» funt igitur aliqui tales ritus ordini utiles retineri. Et temporum diftindio com monefadio eft de hiftoria.Sediemper in confpedu fit Regula, Illi obièruatiom' nequaqtiam addendam efle opinionem cultus neceflitatis, neccogitandiim eftèjpeccare eos, qui fine icandalo tales ritus omittunt» Hæc dodrina traditurà Paulo in capite fequenth

Scdnddlum unde.

gcditdah

des Î.

I,

Phdrifiicum

T)e Sean^alo.

Ocabulumicandali dicunt efle dcrK(x3amp;5,quodfignificatcIaudico^ueU^^x“/*’ quod eft curuo, ut in Prouerbio dicitur, c-aa/xSop ouƒ£'7ro^tôf^ô^)}''v£o■?'quot;• Sign^ficat cnim icandalum propriê tigilium in inftrumentis,quibus capiuntut lupi, aut uulpes, aut mures» Et Heiychius exprefTe inquitZo-Kav^oZop to Et commentarius Ariftophanis inquit ; (/KavJ'aZKefa funt curua ligna in decipu* lis.Rede igitur redditur nomen trKavtPoAo/j uocabulo tendiculæ,Inde Ecclefia no* men tranftulit ad infidias,feutendiculas,uidelicet,praua dogmataamp;fptaoa exempla, quæ capiunt homines, ficut tendiculæ beftias»

Vfitatè autem ôô docendi caufa offènfiones dilcernuntur.OffènfîoPhat’^ i faica dicitur indignatio in impr)s,qui offcnduntur uera dodrina, 8d exemplisa Deo adprobatis, Qiiia ægrè ferunt labefadari fuam potentiam, aut impedin quæftum. Vt cum Pharifæi ofFenduntur», taxante Chrifto quæftum in temploj amp;nbsp;falfas opiniones de facrificqs, De hac offenfione dicitur Matth. ly* Pharifæi audientes lermonem hunc,fcandah'zabantur. Inde nomen ufurpatur Pharifah cum icandalum, pro Pharifaica offenfione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Tencnda eft autem Regula : Oportet Deo magis obedire quam homini* busJtem,Qui me confelfusfuerit coram hominibus,confitebor èc egoeumco* ram Patre meo ccelefti.Quare neceife eft: uera docere, amp;nbsp;facere mandata a Deo, etiamfifremantamp;f tumultuentur,amp; turbent imperia Tyranni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

Nec languefiant animi rede docentes, amp;nbsp;reda facientes offenfione Pha* i riiaica, ficut Chriftus inquit.Omittite eos, cœci funt, 8^ duces ccecorum. Hane coniblationem aduerfus Pharifaicas offènfiones primum tenere necefleeft.Nec

fieri quidem poteft, quin moderati homines doleant, cum uident, taxatis erro* Primumpr£. ribus,oriri diflidia,amp; turbari imperia. Sed tarnen primum pracceptum. Non owrti- [jabebis Deos alienos maxime neceflarium eft, 8lt; anteferendum uitæ noftræ, pwdlîbui^n.. tranquillitati patriæ 8c omnibus bonis corporalibus. Hane confolationem fæ* teferendum. pe repetit Dominus : Si quis diligit patrem aut matrem plus quâm me,non eft me dignus. Et Deutero. 33. in benedidione tribus Leuiticæ ; Qui dixerit patri luo

-ocr page 249-

CJTFT XII II

fuo amp;nbsp;matri fuæ, nefcio uos, hl ciiftodiunt legem tuamjbenedic Domine eis, percute dorfa inimicorum eius,8^ qui oderunc eos, non confurgant. Ibi addita eft confolatio, ne languefiant ptj propter Phariiaica iudicia, odia iæuitiam*

Ac nobis omnibus hoc tempore etiam neceflaria eft: hæC admonitiodc Phan'iaicis fcandalis. Quia imprj uociferantur turbari publicam tranquilh'ta^ tem propagatione noftræ docftrinæjconiugio Sacetdotum Sc reprehenfionc cultuunijquos impie defendunt .Iraq; aduerfus iniufta iudicia mundi confirme« mus nos mandatis diuinis: Fugite Idola. Ac præcipuê hoc fulmine moueamur: Si quis dixerit blafphemiam contra Spiritum fancftumj non remittetur cl Nc« quaquam igitur adiuuandi funt hoftes Euangelq.

Aliud icandalum proprie fic dicftum,quod nominatur Datum,de quoin« quit Dominus, Væ mundo â fcandalis, eft impia doiftrina, feu impium exem** plum, quod alq imitantes fîunt détériorés.

Plenæ funt exemplorum omnes a?tates,Quia ièmper multi impq funt,qui praua dogmata uel gignunt uel confirmant.Item:Qui dant mala confilia .Item, Quiexemplis trahunt alios ad ibcietatcm icclerum, Vt Catilina, mouens iniu« ftum bellum : Vel ad imitationem, ut multi libidinum, helluationum, rapina« rum,ufurarLim exempla imitantur.

Talia faôta cum per ièfe fint horrenda peccata,fîunt ed atrociora,qûia plu resfecum trahunt Ôô d Deo auellunt, amp;nbsp;funt ièmina aliorum fèquentium fcele« Scelerd fe= rum.Sicut lapfus Dauidis primùm polluit iantftam matronam, Deinde irapu« lit ilium ad praua confilia de uiro interficiendo, poftea fecutæ funt pcenæ, in quibus Abfolon,amp; magna pars populi multipliciter offenderunt Deum.Quia in feditione funt innumerabilia lcelera,ut notum eft dicftumThucydidis,sA' sao-« ’ràcroc ’itPta

Sæpè igitur de hoc genere ftandalorum cogitemus triftilîîmam concio« nem:Væ mundo à icandalis,amp; iciamus earn complerfti ingentes confufiones in totogenere humano,fallà dogmata,exempla publica 8ó priuatanocentia rnori« bus,initia iniufta diflidiorum bellorum,praua fodalitiatfimus circumfpetfti« ores in docendo,in confilqs dandis,amp; in omnibus a(ftionibus,iuxta dirftum: Vi« gilate,amp; orate, ne intretis in tentationem. Item, Omnia quæ facitis,ad gloriam Dei facite,amp;^ ne offèndatis Ecclefiam*

Alius gradus eft ftandali uitandi in ufu rerum indifïèrentium 5 uel apud ni. infirmos dociles,uel apud pertinaces aduerfarios Hypocritas. Eft autem apud infirmos dociles fie uti Iibertate,ut fubita nouitas deterreat eos â doétrina: Aut htdijfe» fiinuitentur nondum confirmati, pofteaincidant in periculofas dubitationes:rentibiu. VtPaftorcuiufdam Ecclefiæ, qui cum magna contentione docuerat, carnium ulum concelTum eflè,poftea ægrotans iulfit peti ab Ecclefia,ut faltem tune in ie« iunioabftinerent,neipfeenètautor mutatæuetuftæ confuctudinis.

De hoc tertio genere Paulus hîc monet prudentef ludicandum effe, quo« modo moderandus fit ufus libertatis, de qua fupra di(ftum eft, amp;nbsp;Regulæ funt Rfg«k du£ duædnfirmi dociles non turbentur fubita nouitate, fîcut hîc dicitur: Infirmum in fide alfumite amp;c. Sed contra aduerfarios pertinaces exemplis dodrina* de li« bertate utendum eft, ut Apoftoli uiolabant traditiones Phafiiàicas Sfe»

Vnufcjuist^, in fua. mente certus/iL

ID eft, nihil fiat dubitante confeientia, Sit autem conlaentia confîrmata uer« bo Dei. Hæc dodrina ualde neceflaria eft, Nihil faciendum eflè contra con«

4. fow; Pfc/Z. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;icientiam.

-ocr page 250-

10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ IN EI ISTO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^3)

fcientiam J Nihil item faciendum cfle dubitante confcientia. Et infra repetita eft hæc doólrina : Omne quod non eft ex fide peccatum eft*

rnArYAiio dim Iddicftum Papiftæ tantum enarrant legaliter, Videlicet,Quicquid pugt; gnat cum lege peccatum eft, Quod rede dicitur, fed nondum reddit iiitegram 'toe^ccatum^eli fententiam.Non enim fan's eft,facfta cum lege congruere,fed oportet pre* ’ lucere agnitionem Chrifti, totam obedientiam regi Rducia filq Deijlta,utamp; iciamus,quæ fada placeant,Só quomodo placeant,Placent autem fada congru* entia cum lege, ciim Perfona placet iufta fide, Gratis propter Mediatorem, deinde fcit obedientiam incoatam requiri,amp; placereeam propter Mediatorem quanquam Lcgi non iatisfacit*

cuimtio P«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hic neceffe eft taxari tetrum errorem Papiftarum,qui docent,femperdu*

piflarm. bitandum efte,anfisreconciliatus,amp;hancdubitationem non efTe peccatum, Huicerrori opponendum eft hoc didum Pauli : Omne quod non eft ex fide, peccatum eft.

Verbum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fignificat certum eifcjUt apud libcratem 7rXHpo4)ofN5£i?

£/ji t^fxpvop tvcUj id eft ■) ciim certus eftèt me negare. Sic prorfus ufus eft eo ucrbo Paulus,Rom.4. de Abraham. Cum certus eftèt, Deum pofte fterilem matrem fcecundam facere. EtLucæ capite i. amp;nbsp;Colof. 2.7r7iKfo4)opi'oi, fignificatcertitudi* nem,quafi dicas, Plenam aftenfionem.

uli Sed dicat aliquis: Gloriofe iadatis,uos Deo placere, cum tarnen hæcna* turalis caligo femper fentiat dubitationes amp;nbsp;diffidentiamCRefpondeo. Verum eft,dubitationes èC diftidentiam hærere in animis hominum in hac deprauatio ne naturæ : Sed hanc ipfam ob caufàm Deus edidit uocem Legis amp;nbsp;Euangdp* Deiu unit ncsyjt nos de utracß re, de ira de gratia certos efiè. Vult certó fciri, Deurn ue* ^grVtwar. horribilitcr condemnare non conuerfosad filium, ficut fcriptum eft, lob* tes eiji. 3. Qui non credit in filium, non uidebit uitam, fed ira Dei manet fuper eum.

Vult rurfus etiam immenfa bonitate nobis certó notam efte reconciliationem donatam propter filium credentibus.

Ccrtitudofi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hanc ipfam ob caufä édita eft promiftîo de filio,amp; de gratia ftatim ah inlt;*

tiOjCÙm ignota eftèt omnibus creaturis,ideo inquit Dominus:Sic Deus dilexit ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mundum,ut filium unigcnitum dederit,ut omnis qui credit in eum,non pereat,

fèd habeat uitam æternam. Et hanc promifTionem uult notam eftè, 80 reclèim teHigi,Ô(f fide accipi.Quorfum enim attineret reuelatam eftè,fi non effet fideac* cipienda. Sic igitur inquit Paulus, Ideo ex fide, gratis, ut fit firma promiffm: Quare additum eft iuramentum, nifi ideo, ut nobis confolatio certa fit. Viuo egOjdicit Dominus, Nolo mortem peccatoris, fed ut conuertatur amp;nbsp;uiuat. Sit igitur in nobis conuerfio,óó fide apprehendatur gratuita promiffio.utconfoh* tionem teneamus contra defperationem amp;nbsp;dolores inferorum. Ideo de utrarj re dicitur Marei i. Agite pcenitentiam, amp;nbsp;crédité Euangelio.

DKbj«fio/jt Qtianquam autem hæret dubitatioin omnibus hominibus in hac repug nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prauatione naturac: tarnen huic dubitationi mentes conuerfæ répugnent op*

lt;i«w. ponanc uocem pfe-omiffionis, accendatur talis fides, quæcredat, non tantum alf)s dan remiftîonem peccatorumjfèd tibi ipfî quocß,amp;C hac fide accédas ad De* uiDj^ elurfteris ex dubitatione,uc poffis inqoeare Deum. De hac fide erigente amp;nbsp;confolante corda in ueris doloribus loquitur Paulus, cùm ait : luftificati fide pacemhabemus. Item,Ephe.3, Perquem audemusaccedereinfîduciaperfid demeius.

' Alibf

-ocr page 251-

o s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIIII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;197

Alibi iæpè enarratum eft diclum Saïomonis, quod impie citant Monacbi ^f^rratio di^ ad confîrmandam dubitationem: Nemo ftitjan amore uel odio dignus fît,quia iuftis 8^: iniudis fimilia acciduntjuidelicet,in bac uitaJd didum fimpliciter hoc o^ijo dignus uult, De uoluntate Dei iudicandum eße ex. uerbo ipGus, non ex rebus fecundis/it a ut aduerfîs in bac uita.Achab non exiftimet iê Deo placere, quia habet florens Regnum,amp;eftuidor5NecDauidexiftimet ièabiedum eflcâDeo,quia eft pulfus Regno, Sed utertg ex uerbo Dei iudicet, Prorfüs igitur congruit Salo# uionis fèntentia nobiicum,quia deducit nos ad uerbum Dei»

!Dei non e/l efen nbsp;nbsp;potusj/ed lußictaj^audium nbsp;nbsp;pax in Spiritu

fanllo. In his feruiens Chriflo) placet S)eo 3 probatus eît bominibus, ’^Sitatiflîma hypocrifis eft, de qua concionatur Dominus, Matth» 23. inquilt;= ens, Væ uobis ftribg 8c Hypocritæ,qui colatis culicem,amp; deuoratis Came* il am : Cûm uidelicet negledis præceptis diuinis,8C quidem præcipuis,aliqui re^ t inent Ceremonias aliquas, ritus ab hominibus traditos 8c eas externas ob# Tr^ditiones 1 eruationes ièntiunt efle iufiidam coram Deo,8(f neceflàrios cultus Dei,amp; neg== leâionem cogitant eftè impietatem, 8^ bacopinione acerrimè defendunt fuos ritus, amp;nbsp;crudelitatem exercent aduerius alios redê ièntientes» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tîii pr^ceptis

Vtautem in omnibus rebus neceflè eft difeernere neceflâria d non neceCgt;=^‘‘*^quot;'^» ftri)s,ita inEccleßa maxime neceflàrium eft difternere fundamentum â ftipulis, Fund^rntntum fîcut inquit Paulus: Fundamentum aliud poni non poteft,præter id quod pofi* tum eft,quod eft Chriftus lefus.Item Pial. 50» Si efuriero,non dicam tibi,Inuo#‘^*’^”‘^”‘^^”*' ca me in die tribulationis amp;c.Et leremiæ 7. Non præcepi eis de holocauftis,ièd hoc præcepi, audite me : amp;nbsp;Ecclefiaftæ 4. Melior eft obedientia quâm uidimae ftultorum,quia nefciunt,quantum faciant mali» Hæc querela de quantis pecca# tisloquatur oftendunt exempla»

Magna pars hominum cogitât oblationem in Miffà præcipuum cuîtum eflèjSf eo cultu maxime confîdit,cum ibi horrenda Idolomania fit.Hi non Intel ligunt quantu faciât mali. Opponit igitur Paulus regulam ex defînitione regni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**

Dei : Regnum Dei non eft efca amp;nbsp;potus, id eft, non externa obièruatio in Si ueftibus,Sed eft iufticia,pax amp;nbsp;gaudium in Spiritu fando. His appellationi# bus comprehendit omnes neceflàrios cultus Dei,ut alibi : Milita bonam militis am,retinensfidem amp;nbsp;bonam confeientiam»

Tradit 8c Oièas fimilem ièntentiam: Mifèricordiâ uolo,non fàcrifîcium, agnitionem Dei magis quâm hoIocaufta.Zacharias inquit.Diligite ueritatem amp;pacem. Itapaflîm uox diuina monet Ecclefîam dedifcrimincuerorumcul* tuum, 8c falforum cultuum»

Vt autem alibi Daniel inquit:Mefllam allâturum efle iufticiam lempiter !nam,Ita hîc intelligatur iufticia de toto beneficio fîlq Dei,quod in hac uita i^cOf^benefiâo ntur fide, id eft,fiducia Mediatoris, qua fumus iüfti,id eft,accepti Deo,qua fi cbrifti, 1; ius Dei uiuificat credentes,amp; oftendit Patrem,dat Spiritum fandum,üt incoe# n ir noua obedientia, quæ poftea erit integra in uita æterna, ciïm erit Deus om^^ n ia in omnibus.Eft igitur reiplà Regnum Dei iufticia æterna,ut Daniel nomi* m it, id eft, talis uita reddita per filium, fide, quæ deinde fit integra obedientia peftrefurredionem »

Pax fîgnifîcat reconciliationem cum Deo,ficut alibi inquit Paulus: îuftifî^ Pux, ca ti pacem habemus apud Deum,id eft,habentcs fidem iam fumus reconciliati,

-t. tom: Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liberati

-ocr page 252-

L£titiii »« Spiritu ftita £lo.


EnArnttio diiii: Qjii in hii feruit ebrifto, plagt;


IN ETISTOL^M

hberati ab ira amp;nbsp;â damnatione, amp;nbsp;placemus Deo. Hanc pacem comitatur læti# tiaincordeacquiefcensin Deo,amp;hancnominatlætitiaminSpiritufando,id eft, quæ accenditur à Spiritu fando,qui eft amor amp;nbsp;lætitia fubftantialis. Ideo tales motus accendit, qualis eft ipfe. Cu m autem accendat motus congruentes omnibus præceptis Dei,compled:itur hîc Paulus incoatam obedientiam,iuxta omnia præcepta Dei, lætitiam in inuocatione, in diledione Dei, gratiarura adionem confeflîonem,obedientiam in diledione proximi,Caftitate8^ alrjs uirtutibus,ficut enurnerat frudus Spiritus,Galat* amp;nbsp;alibi.


De his ueris cultibus poftea dicit, Qui in his feruit Chrifto, placet Deo, amp;nbsp;probatus eft hominibus, Hîc meminerimus tradi teftimonium, quod ex# prefsc adfirmat bona opera Renatorum placere Deo, ficut fuo loco copiofius «tDeo czc. dicetur, Petrus in quit, Offerte hoftias Spirituales placentes Deo per lefum Chriftum,


II.


111.


Gbieélio de odioimph--


Secund3,nominanminquiuQui feruit ChriftojUt ngnificetjfedeliis operibus loqui, quæ fiunt in agnitione Si. fîducia Mediatoris.

Terdój Vult Sc ad hune Hncm referri obedi€ntiam,ut præftctur non pro# pter noftram gloria m,aut propter uentrem,ièd propter ipfum filium Dei/cili# cet,quia ièntimus ci hune honorem deberi,8lt;f hoc honore oftendimus^nos fate” ri,quód hic fit Deus Só faluator, eum celebramus, Deniq^ hîc compledamur uniuerfam do(firinam,in qua exponit quomodo bona opera Deo placent.

Sed quare addit: Eft probatus hominibus,C«m tarnen in plurimis hotr.i


nibus horribilis acerbitas fit odi] aduerfus fandos, ut multi crudeliflime inter# ß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficiuntur,quitarnen funt ornati teftimonqs diuinis, ut ipfe filius Dei, quirefuf'

citauerat mortuos,AbeI,Efaias,Ieremfas amp;nbsp;algr

Refpondeo * Paulus loquitur de iudicqs Ecclefiæ, Semper habent fandi


teftimonia uera in Ecclefia,Sicut Syracides Cap. 44. inquit: Laudem ipforum nunciabit Ecclefia: 80 Deus ipiè inquit : Benedicam benedicentibus tibi. Taxat Arrogrf/ih'«»» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus quorundam arrogantium tyrannidem, qui cogitant ie faduros

^fl^jquod imaginantur ipfis concefTum efle, amp;nbsp;nolle impedin' fuam libertatefflj etiamfi ftiant intempeftiuis exemplis bonorum hominum animos amp;^oculos offèndi, amp;nbsp;lèqui fcandala, uel propter imitationem, uel propter alicnationcni uoluntatum ab Euangelio. Ideo i, Corinth. 10. eadem Regula traditur: QuKquot; quid facitis, facite ad gloriam Dei, amp;nbsp;non fitis ftandalo Ecclefiæ. Vuit igitur refpici iudicia Ecclefi^,ideo amp;nbsp;de tuenda fama fgpê præcipitur,ut Syracides 41» Cura de bono nomine^antecellit enim multis theiauristSC fit notus uerficulus: Leuis eftjnec ilium ftimulat gloriæ decus.


De Dfo f X uerbo tudi^ candum.


V M Chrifti exemplo oftendit infirmos tolerandos efle,8^ diclum Pfalmt '^recitauit, mox addit generalem admonitionem de ufu icripturarum. lubet, utperpatientiam fcripturarum coniblationem ipem teneamus. Repetit hoe loco Paulus ufitatum præceptum, uidelicet, alligandas efle mentes ad uerbunt Dei reuelatum amp;nbsp;comprehenfum in ftriptis Propheticis èC Apoftolicis, Et no iudicandum efle de Eflèntia amp;nbsp;uoluntate Dei,iuxta imaginationes humanas,liilt;' ne uerbo Dei. Item, In noftris doloribus intuendas efle promilfiones amp;nbsp;ftatii» endum,cas ad nos quoqp pertinercj etiamfi in genere omnes alloquuntur.

Mulei


-ocr page 253-

fcMJxos cjTrT xr. 199

Multi Grunt Stoicas amp;nbsp;Enthuiîafticas opinioncs,amp; deducunt mentes ad hanc dubitationem : Cûm GripGrit Deus Catalogum eledorum, ad hos per»« CdtulogM tinct promiffîo gratiæ, fortaflîs ad te non pertinet, cûm neGias an fis in co Ca« talogo,

Aduerfus banc dubitationem bgc maniGfta régula opponenda eft: Vtracg concio eft uniuerfalisjprædicatio pœnitentigjô^ promiflio gratiæ«Âccufat De;« us omnes propter peccata, Et offert omnibus credituris remiffionem. Gratis, propter fîlium,ac mißt filium, ut hoc arcanum decretum proGrat*

Necfuntin Deofi'noendæ contradidoriæ uoluntates* Nec cogitandum dr.Fortaffîs aliud uult de tCjqu^m G)nat promiffîo^Ab bac imaginatione reuo candæfunt mentes ad ipGm promiffîonem, 6^ conftantiflime ftatuendum eft, Filium ideo miffum effèjUt banc uoluntatem æterni Patris oß:endatjamp;ueraceni nuncium eflè.Sic cum promiffîone nos fuftentamus,fimul FiliusDei eft effîcax, in corde dicit confolationem ipG Euangelq uoce^ôô patris uoluntatem often« dit,quia dicit: Nemo nouit Patrem,nifî filius, amp;nbsp;cui filius uolet rcuelare,

Hæc tota dotffrina, quæ iubet d uerbo rcuelato ordiri, nec extra uerbum uagari3amp; quærere illuminationes,Gu raptus, tenenda eft contra multos fanatG ‘ coSjStoicos,ManicbeosjEntbufiaftas Anabaptiftas^qui fc nbsp;alios implicant

dubitationibusjrelidio uerbo 8C exeuffa fide.

Ncctribuimusuim magicam uerbo,Gd dicimus Deum uelle boc ordine cognofei, amp;nbsp;non aliter, amp;nbsp;uelle nos adhibere confiderationem, èC fîmul in ipfa confideratione filium cffîcacem eflè,iuxta ditffum ; Fides ex auditu eft, auditus peruerbumDei. DiGrtc igiturinquit Paulus: PerconG)lationemGriptura« rum,ut intelligamus eum loqui de uerbo externo, Gu audito, Gu Ielt;ffo.

Hîc ridet StenkeGldius,amp; dicit cogitationem uerbi feripti Gu auditi tan« surikefdàvii t«meffeexternihominisoccupationem,ut fuit abftinereâ fuillacarne,Non uult efle inftrumentum,quo filius Dei ipG eft efficax.Sed nos hæc perfpicua di« da Pauli opponamus. Euangelium eft potentia Dei ad Glutem omni credenti. bem,Euangelium eft minifterium Spiritus, id eft, quo, cum homines G fuften« tant,filius Dej nbsp;nbsp;nbsp;eft effîcax, amp;nbsp;effundit Spiritum faneftum in corda.

Quia ueró mentio fit confolationis,nominatur etiam patientia, ut ffgnifi;« cetur, Ecclefiam in hac uita Gmper cruci fubiedam elG, amp;nbsp;monet, Caufas cogi« tandas effe, quare fit fubieda ingentibus ærumnis; Monet item, Qualis obedF entiaincruce neceflaria fit, amp;nbsp;quomodo différât Ecclefia ab imperqs mundi. Ecclefia autem non tantum de ærumnis loquitur, ut Philofophi, Gd etiam de liberatione. Ideo Paulus coniungit patientiam, conGgt;lationem Só Ipem, Diffe« patieniid,eon runt igitur patientia Philofophica amp;nbsp;Chriftiana obiedis amp;nbsp;fine. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foUtio^spes,

Patientia PhiIoGgt;phica, eft obedire ration! in perferendis aduerfis, quæ ratio iubet ferre,amp;^ læpè eft fine ulla fpe liberationis aut auxilij, ficut in Socrate p^tientidphi» nec fpes auxilij in præGntia eft,nec fpes liberationis certa poft mortem.Fert auc lofophica, tcmfuppliciumfic,ne impellaturdolore,utopus externum contra iufticiam aut modeffiam faciat .Cato contra iufticiam fibi mortem conGifeit. Cicero op^ preflus dolore facit contra modeftiam S^c.Socrates etfi foris eft placiduSjtamen ni corde habet triftes fremitus,amp; fludus dubitationum de prouidentia.

Sed patientia Chriftiana eft obedire Deo in aduerfis,quæ Deus iubet fer:^ rc,amp; femper huic obedientiæ mixta eft fpes auxilq diuini feu fiducia præGntiæ diuinæ 3 ÔC Ipes liberationis, qua fpe eredum cor lætatur aliquo modo in Deo.

S iiq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc

-ocr page 254-

IISL ISTO L^U


200

Hæc Ixtida non efi: in Philofbphica patienda, quæ cft plena fremitus in cordc, edamfj foris non addit tragicos geftus,

pjuluf fnm- lam cogita,quantis calamitatibus,morti,morbis, inopiæ,odrjs Tyranno# ttiK caiAtnia^ rum amp;nbsp;Hypocritarunijfadionibus uenenatinîmorumSophiftarum,exiltjsca* tibM opponit lumnqs/upplicrjsjquid opponat Paulus, Videlicet fcripturas* obuä^^sttn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rident non iblûm Tyrannijièd edam StenkefeldiuSjôd iîmiles Entliult;

kcfcidi]de fiaftæ.Num literis 8^ fyllabis mortem,morbos, Tyrannos, aut fupplicia toiles Herbu uotali. lenicsC' Refpondco non hæcintelligas magice de fîguris ,ièd de cogitatione huius ipfius uerbijin quo icDeus patefccit,quod uoluit literis mandari,in cuius cogitatione filius Dci fimul adeft, 8^ dicit confoladonem in corde credentis,S^ accendit fidem,fpem,lætitiam 8C inuocationem. V incimus igitur uincente filio Del agnito per uerbum, Ideo in Pfalm. dicitur : Suftinuit anima mea in uerbo eiuSjSperauit anima mea in Domino.Item,PfaI.il8. Liquefada eft anima in anguftiajConfirma me uerbo tuo.Sic coniungit Paulus icripturas fpem,ut A feripturis fdamus, nos â icripturis cogitatione uerbi, in quo iè Deus patefecit, deduci ad Ppgç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agnitum uerbo.Hæc tota dodrinafitilluftti*

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ or in ueris doloribus Ô6 uera inuocatione,

Ideo ajjùmtte '}}os,ßcut nbsp;nbsp;Chrißus adßimßt nos.

/^Onclufio efi: admonitionisde ufu ceremoniarum,amp; deconcordia. Rurfo autem adduntur teftimonia de uocatione Gentium, ut 8C conuerfiex Gen” tibus confirmentur, amp;nbsp;ludæi ftudiofius cogitent de regno Chrifti, Sciant non eflè politiam Mofaicam,lèd aliud Regnum,in quo bona pterna credentibusrc* ftituuntur, fiue fint in politqs Ethnicis, fiue inMofaica politia, ficutad Philip’ •jToxmu/xÄ, penics dicitur, 7roXiTiup.clt;-,noftrum in cœlis eft,id eft,ucra lux, qua Deumtede ca/«.***” nbsp;nbsp;nbsp;agnoicimus 8C redè inuocamus,incoatio iufticiæ amp;nbsp;uitæ æternæ funt res cock*

ftes,nec impediunt,quô minus corpora in bac uita fint in diuerfis politrjs.

Citatur autem diefium Efaiæ maxime infigne,quod amp;nbsp;fummam dodrinae Euangeli] continetjôC teftimonium efi: de paffione 8c refurredione Chrifti*

Et erit illo die radix leßpe^queißabit) 'Iptßtß^num pojjulisf ad eam Gentes confugtent) erit requies eins gloria.

P Aulus fiimit uerba,ut leguntur in Græca interpretatione, quæ illo tempof^ ufitata fuit.Nihil autem dilcrepat fententia: Erigetur, ut imperet Gentibus, in eo Gentes iperabunt.Eadem enim funt, efle uexillum populi,amp; eife Duceffl/ Hîcprimtîm teneatur definido»

Definitio re. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Regnum Chrifti, eft filium Dei milTum efie ad Ecclefiam initid, prolata

promifljone,amp;colIigcreaciêruarcEcclefiam,amp;deindeadfumtahumananatult; ra poft refurredionem exaltatum effe, 8C iam banc Pcrionam,quæ eft Deusamp;^ Homo, feruare 8C reftituere minifterium Euangelq, 8c colligere ac uiuificarc Ecclefiam uerbo amp;nbsp;dato Spiritu fando, 8c protegere earn mirabiliter contra Diabolos nbsp;Tyrannos,amp; poft banc uitam refuicitare eam,8^ dare æternam fa*

Brne/îcûcf,« lutcm.Quæ bcncficiajquanquam funt adiones diuinæ naturæ,tamen fîunt âfi* fti funt aiiio. fio in natura adfumta, 8t^ funt iam adiones communes huius Peribnæ, quæcft iUw'^^rro'^ Chriftusjficut 8C prima promiiTio inquit: Semen mulieris conculcabitca* perjo. i^rpends. Et ad Corinthios inquit Paulus : Mors delebitur per hominem Chriftum.

Sic etiâ nominatur caput Ecclefiæ, omnia in omnibus perficiens^Etfi enim uiuifica*

-ocr page 255-

lOMJXOS CJTFT XK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201

üiuifîcadoeftpropn'adiumænaturæ, tarnen fit filio in natura adfumta* Ira hæc Perfona eft caput Ecclefîæ.

Idem autem regnum.quod nominatur regnum Dei, Item Regnum æter* Rcg««« Dci num ChriftijPauIus ùa. dilcernit ad Corinthios cum aitzTradet Regnum Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Patri, V t intelligamus Regnum idem eflèjfed modum diffèrre, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wwXi

In hac uita dicitur propriè Regnum Chrifti, Quia per minifterium Eu* angdij Deus efficax eft immediate per hanc fecûdam Peribnam, quæ eft qug immediate protulit Eûangelium ex fînu æterni Patris,amp; immediate in mi* nifterio eft efficax,ficut inquit: Nemo nouit Patrem ni fi filius,amp;f cui filius uolet mieIarc,Apprehenditur ergo Deus uerbo, amp;nbsp;nondum conipicitur palàmeft fentia Diuinitatis,

Sed poft hanc uitam conipicietur efTentiaDiuinitatis immédiat^,non per Efjintiit diuù minifterium Euangeirj. Idnominat Paulus regnum Dei amp;nbsp;Patris, Qaia tune eflèntia Diuinitatis conipicietur,amp; aget immediate, non per minifterium Eu* angelrj,amp; erit Deus omnia in omnibus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sterna.

Diligenter autem fingulæ particulæ in diefto Elaisc conlîderentur: In ipib Diilum Eftia Gentes fperabunt.Paulus urget adpellationem Gentium,ac citât inter teftimo* ma, quæ adfîrmant Euangelium non tantum ad eos pertinerc, qui nati funt ex femineIacob, Deinde uerbum Iperandi opponatur damnationi,8c comprehen Verbum datur fumma promiffionum,uidelicet,mitti filium Dei, ut caput Serpentis con terat.Item,ut deftruat regnum Diaboli,deleat peccatum 80 mortem,8^ reftituat iufticiam Sô uitam æternam.Hæc dona dantur propter filium Dei, amp;nbsp;per eum ctedentibus in ipfum, Ideo inquit î Sperabunt in eum,uidelicet,ut hæc bona ac dpiantjficut amp;nbsp;in Plàlmo dicitur: Beati omnes qui confidunt in eo,Eft ergo re* gnum confolationis,non damnationis.Et cultus proprij huius regni lunt,fides, cultws re^ii ^pes,confeftîo,gratiarum adio,inuocatio3propagatio Euangelq.Namuocabu* chriüi, lofperandi omnia hæc comprehenduntur,fides,fpes,inuocatio Sôuicini motus, m inuocatione accendantur amp;nbsp;confirmentur de hoc regno, fides, fpes, inuo* catioamp;gratj^j.yj^

Additur autem: Mors eius erit gloria. Vbi fignifîcat, Meftîam i‘eui(ftu* Monc^nyît rum efle ex morte,atlt;$ ita aboliturum eflè mortem,non tantiirn in proprio cor* pore,Ièd in omnibus credentibus in eum, ac redditurum eis iufticiam amp;nbsp;uitam æternam. Alexandri mors non eftgloria,Ièd finis eft iam omnium aeftionum Alexandri.Nominat enim uox diuina gloriam non Ipedlacula aut famâ, quam nonientitisquicelebratur,ut Alexandri cadauer magna pompa ducitur ex oabylonein Aegyptum collocatum in aureamlèllam: Sed nominatgloriam Glorü,uiuen» m’uentis perlônæ alt;ftiones.Vt Chriftus poft mortem reuiuifcit,amp; uiuens colli* per/cn^ gitæternam Ecclefiam,uerèdeprecaturpro eaaffîduèapud Patrem inarcano ^nfilio Diuinitatis,adeft,Ièruat minifterium Euangelq prolati ex finu æterni r atris,eft efficax uoce Euangelijjdans dona hominibus,id eft,uiuificans creden tes,dans Spiritum fantftum, amp;nbsp;refufeitans homines ex morte, 8gt;C reftituens no* bis iufticiam amp;nbsp;uitam æternam, defendensetiam Ecclefiam mirabiliter in hac uita,cum fit Emmanuel 8c caput Ecclefig, omnia perficiens in fandis.Hæ adio* nes funt uera gloriajuon umbræ fpedaculorum,aut inanis fama,

Certus funi ^c,

P Inita tota admonitione de Ceremonijs, addit oratorio more mitigationem, Mtttgafio. fi qui præferoces aut morofi fe durius obiurgatos efle exiftimarent, Nam

-ocr page 256-

202


IN • EDISTO L^M


aliqui ferodores ægrè ferunt libertatem reftringi,alq morofi ægrè ferunt ufita# tas ceremonias negligi, placat igiturutrof(^,tribuenseislaudcmbonitatis8i eruditionis,acpetens, ut 8d hanc admonitionem boni confulant,cum fintplaci* di,candidi,non facile irritabiles,8d fint intelligentes.Nam apud candidos 8d in# intelligentes te]Jiggri(es gft cognoicendi 8d ignoftendi locus,ficut uere dicitur, wçhJ'u ertwM Xf’ ^^^igwftunt. ^ÔTnçx.£H.fapSj(/H^Âlq indodi 8c iracundi facile irritantur, 8d iemel irritati funt im# placabiles, ut dicitur dmperito homine nunquam quidquam iniuftius. Et Sa# lomon inquit: Iram ftulti magnum onus efle.Ita lenit utrofq?,cum ait,placidos, non iracundos,non moroibs eflè,8ó præterea rede dodos eflèjTales enim libe#


ApoftalicA dutorilAf.


TJlinißerium


ram admonitionem boni confulunt.

Größtergratiam quæ data eß mihi.

17 T ad placandos Iedores,8d ad augendam autoritatem admonitionis condu# ^cit mentio officij 8d miraculorum quam addit,quafi dicat, moueor Apoftoli officio,ut uos doceam 8d commonefaciam, 8d Deus tribuit teftimonia meæ do# drinæ.Quare me placide audiatis, ôd mihi aflentiamini fine dubitatione.

Hic confidefandum eft rurfus, qualis fit autoritas Apoftolica, Qudd ui* deb'cet certum fit ƒ Apoftoli dodrinam eile diuinam,öd ei credendum eiïè,iîcut uoci Dei de ccelo fonanti immediate inter manifefta miracula,ficut Decalogus promulgatus eft,8d iæpè alibi de Apoftolica autoritate copiofius didum eft.

Ornat autem minifterium uocabulo facrificq, ait iè miniftrum eflèfacri#


ors4f«r uocd^ fîcatitcm EuangeIium,Noua hæc forma fèrmonis eft, ièd erudita, fumta ex col# lulo ftcrificij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;interpretatione facrificiorumLeuiticorum.

Didum eft autem alibi,quod fit diicrimen politiæ Moifi, 8d xternscEc^


SignA t


SAcrißciA,


Ninißerium docendi non eft in uia £2 tcrnA,


ckfiæjquaî uoce promi'Hionis de filio Dei conigitur,amp; quare politia Moiß con ftituta litj 8^ quid fint facrificia, quod fit diicrimen inter figna uera iacrifida, quia Lex in hac uita Ordinal utraq?.

Ordinal fignajquibus homines teftanturhunc efle uerum Deum quem inuocant,amp; his ritibusdiicernunteum à commentitrjsnuminibus»

Ordinal autem amp;nbsp;alia interiora 8C externa facrificia, in quibus feie ipiè nobis communicated eft efficax , Quia oportet aliquas res efle copulan» tes nos cum Deo»Talia funt iacrificia,uera agnitio Dei lucens in mente, ôd tota noaitas,qua homo fit templum Dei,0d qua feie Deus nobis communicat,8d uP ciiTim homo célébrât Deum.Sic enim Deus iè communicat rationali creature, cum rede agnofcitur, quia eft lux lucens in fandis. Fit autem celebratio in hac uita doccndo,confitendo, inuocatione, gratiarum adione,conformitate cordis ôd lætitia in Deo. Hæc incoantur in hac uita, 8d præterquam quód modus do# cendiin minifteriononeft tab's in uitaæterna,caetera omnia manenteadem, icilicetjConfeflio, gratiarum adio,conformitas cordis 8d lætitia in Deo. In his ipfis adionibus feie communicat Deus in tota æternitatejcum erit omnia in omnibus.


Loc«io/èlt;4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scriptum eft igitur Oieæ 4. Omnem auffer iniquitatem, 80 benefac no#

bis, reddemus uitulos labiorum noftrorumjid eft,tu Meflia, da beneficia iu# xtâ promifliohem tUam, gratiam amp;nbsp;uitam æternam, amp;nbsp;reddemus facrificia, non figna,ièd uera facrificia,minifterium docendi,inuocationem,confeflioneni gratiarum adionem, lætam obedientiam in corde, Ita hic Paulus inquit : Sc iacrificare Euangelium Chrifti, id eft, docendo præftare Deo uerum cultum. El facit Paulus utrumcfijipiè oiïèrt Deo cum docet,id eft,celebrat Deum, 5^ tri# buit


-ocr page 257-

CJ77T XK


205


buit ei honorem» Siinul autem præparat alias hoftias, id eft, auditores, ut hi quocj offerant Deo ueros cultus» Sicut duo erant officia diftindaLeuitarum èc Sacerdotum. Leuitæ ceu lanrj macftabant pecudes, præparabant hoftias» Sa^ cerdotes autem offerebant. Nunc idem Paulus 8^ offert ipiè, præparat alios, quia uoce eius alij ad Deum conuertuntur» Ideo hic additur de facrificio au# ditorum* Vt oblatio gentium fiat accepta Deo, id eft, ut Gentes iplæ fiant obbtiogenti» hoftiæ, 8C æterna facrincia Deo offerant, ueram fidem, ueram inuocationem, confeffionem,'gratiarum acfiionem, conformitatem cum Deo 8c lætitiam cum eo in totaæternitate,non offerant commêtitqs numinibus,Baccho, Veneri

Sit autem hic totus locus Pauli notior amp;nbsp;gratior,quia teftimoniumeft deminiftcrio EuanQeln» Primiïmconfolatur docentes 8c difcentes, affi'rmans Labor dacen* placere Deo hunelaboremjCum nominetur facrificium,qua appelJatione ffgnb Keatur excellentia operum, quod uidelicet opus fit bonum Deo placens,ôd taie, ßeium ejk quo iudicat Deus fibi honorem tribui»

Hue accommodentur dida»OHercmus uitulos labiorum. Itcm,Efaiæ ôl» Vos Sacerdotes Domini uocabimini,miniftri Dei noftri. Et Pfat ilS.Volun# taria oris meis beneplaceant tibi,id eft,facrificia docendi amp;!: inuocandi,Item di* feendi,placent tibi»

Dilcant amp;!: auditores reuerenter fèntirc de minifterio Euangelq ,cum has laudes audiunt,ficut fæpè præceptum eft, Et i. Theffal, dicitur: Oro uos fra# tres, ut cxccllenter diligatis eos, qui præfunt uobis in Domino, propter mini# fterium ipforum,T»T imoth. j.Presbyteri,qui bene pra?runt,duplici honore db gni funtjprgcipuè qui laborât in lêrmone dodtrina.Duplici,inquit, id eft,re? uerentia SCui(ffu,Comple(ftitur autem uid us defenfionem,R.euercntia uerd obe dientiam in his,quæ funt propria minifterq propter Deum,cui honos primùm debetur, Et cum obedientia fit coniundla honorifica opinio, quæ intelligat nos minifterio propter Deum fubiedlos effe, diledlio ÔC uoluntas anteferens mi# nifterium alqs negocijs uitæ»

Sciamus autem præcipuam caulàm efre,propter quam dolt;ftrinam, 8^ mi^ Mimûerium nifterium oportet audiri amp;nbsp;conferuari,quia fie Deus colligit Ecclefiam, amp;nbsp;non aliterjfcilicetjUoce cogitationc feripti Euangelrj, ciïm auditur aut legitur, ut Rom» lO.diciturtQuomodo credent fine prædicante.Item, Euangelium eft po=: tentia Dei,ad falutem omni credenti,2»Corinth.}.Euangelium eft minifterium Spiritus,id eft, Deus eft effieax cogitatione Euangeltj auditi aut lecfti,Et conuer^ tit corda in cogitatione Euangeltj»

Ac prorfus execrandus eft error Stenkefeldrj, qui exprefle icribit, Deum Error Sttnke» non effe efficacem per cognitionem Euangeltj auditi aut leefti, Ac fingit alias il# luniinationes extra Euangelium,amp; fine Euangelio, Tales furores olim Marei# oniSjManichæorum 8c Enthufiaftarum fuerunc, 8C errones Anabaptiftæ fimi# iia portenta circumferunt. Sciant autem bonæ mentes præcipi, ut difcamus amp;nbsp;cogitemus uerbum Deijiuxta didlum, Hunc audite» Item, Ofculamini Filium, Et certó fciamusDeum per huius icripti Euangeltj cogitationem efficacem effe, ut dicitur Roman» lO. Fides ex auditu eft. Item, Pater fandlifica eos in ueritate» Sermo tuus eft ueritas»

ISLunc autem proßci/cor TerofoytmamKïitfèruiamus fan^lis^.

P VM antèa de fuoofficio dixerit, obiter narrat amp;peregrinationesfuas, beneuolentiam fuam erga Ecclefiam,quæ Romæ fuit, fignifîcat, amp;nbsp;(pern

-ocr page 258-

204. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/N ET1STOL,XM ,âTgt;

fp'cm cis aduentus fui facit.Nunc uero ait,in ludæam iê profîcifci ut Tandisegen tibus adferat pecuniam, quam in Macedonia amp;nbsp;Achaia contulerant Ecclefiæ) utegentibus in fame opem ferrent.Notiflîmum eftenim in hiftoriaCIaudijlni stmlimÇub peratoris in Aiia^Græcia nbsp;Italia co tempore magnam fterilitatem aliquot an*

c/da£/(o tm= fuiflè,amp; multos homines paflîm fame ex tin dos eflè.

ferutore, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adis dicitur cap. undecimo, Et Eufebius Icribit modium

tridei lèx drachmis uenditum efle. Et in lèxto capite Apocalyplîs inter pœnas numeratur famesjin qua futurum dicit, ut Chœnix denario fit emendus. Fuit Modijpred. aiitem commune precium Modrj mediocribus annis, tres aut quatuor fèftertq, | um mcdtocrh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fci-jbit, modij precium lege fuilïè tres feftertios, id efi, noftratesnu^

bus Annis,

mos Mifnicos quatuor amp;nbsp;uiginti.Iam Ci modius in fame emtus eft lèx drachmis creuit precium quintuplo^ciim mediocribus annis ufitatum precium eifet dra* chma, aut circiter, Erant autem in modio odo Chôenicesî 8c Cheenix erat unP us’diei farina.Euit igitur mediocribus annis farina unius diei pro quatuorMib nicisnumis,Tantum farinæin fame emebatur denario,hoceft^numis Mif

nias triginta duobus. Creuerat igitur predum feptuplo.

Harum computationum confideratio utilis eft,8óad mtelligendam riaiUjSc ad banc animaduerfionem qui ordo fuen't in uidu congruenshomi^ ni.Ikadparct inde,frugalita£em tempcrantiam tantam fuiflèjquæ tarnen turæ conorueret'Sf uidum non (brdide datum efle feruisgt;

CdlAtniatcs

Cbrijiidiio ru»! tn iudiCA.

Erant autcm præcipuè in ludæa magnæ calamitates eorum, qui Euangc^ | bum amplcdebancur. Multi enim interficiebantur, plurimi ex pofieiTionibus proprijs excuticbantur,cogebantur exulare. Ad has miierias tunc acceiîît con’” munis fames in tota Aha amp;nbsp;Europa. Vt igitur alicubi pauperes familiæn’^^^ rentur, Paulus in Græcia amp;nbsp;alibi pecuniam collegit, quam in ludæam attulif» Has temporumcircumftantiasS^ Ecclefîæ ærumnaSjamp;ApoftoIorumcurasin

MerccsdMu Simul autcm intexit hic adnionitionem de mercede débita miniftrisE^; tnmislïis, nbsp;nbsp;angeli),de qua tarnen concionatur copiofius primæ ad Corinth. 9. ubi expren^

inquit.SicDominus ordinauit, ut hi qui Euangelium docent, ex Euangdiom^ dumhabeant.Etadduntur multa argumenta.v^is militât fuis ftipendijsgt; oitivioii. ufus eft nomine o4wv/op.Sic enim ufîtatè ftipendia nominabanturjquia militibns in prouineqs ftipcndij loco, frumentum, carnes, uinum, oleum, poma,fîddH^ bantur. Quia Romani occupât! prouinCijs initiô tantûm hoc onus indicebant? ut décimas imperio pendcrent,ut feribit Appianus.Inde præfidtjs dabanturtes { terra natæ, quarum nomen 04-œviop pro ftipendio ulurpatum eft.

Eft autcm o^o/j ab £4«, quod eft Elixo, 8C à uerbo cûvS/xcWjquod eft etno,Sig^ nifîcat enim efeas, quæ præter panem adduntur, quarum pleratj^ elixationeco^ quuntur.

Ciim autcm Deus immenlà bonitate coîligat æternam Ecclefîani uoc^ ‘ nbsp;nbsp;dodrinæ, amp;nbsp;non aliter,ôô lèueriftimèpræcipit conlèruari dodrinam, quodm

fiat, neceflè eft elle docentium 8f dilcentium ccetus. Et quidem iplè filius miftùs ab æterno Pâtre, ut per eum Ecclefia colligatur, fua potentia amp;nbsp;dodf*' nam feruat,amp; inftituit minifterium docendi,8ô omnibus temporibus exulcita^ uit DodoreSjSc exufcitat,quos uult elfe organa fonantia uocera Euaugelij, qua fledit corda non repugnantium Euaiigelio ad ueramDeiinuocationem ,

-ocr page 259-

'J^U M 2V O ö Lyi 'r K 1 K.

ad æternam falutemin hac tanta militia fideliter feniientibus, id eft, Pafto^ nbus 8c Do(ftoribus uultdari uidum» Hoe præceptum fæpe rcpetitum eft. Et additæ funt promifsiones amplifsimæ premiorum,qusc certifsimum eft tn^ premia tribu» buiSi in hac uita amp;nbsp;poft hanc uitam pfjs, qui benefici funterga fideles Doefto# untur pijs,qui rcs, Et exempla illuftria recitantur in hiftorns Propheticis Nec défunt exemiî planoltræ ætatu

Matth* 10. Quidederit potum aquæuniex minimis iftorum, propter doftrinam, Amen dico uobis,habebit mercedem.

l.Corinth. Sic ordinauit Dominus,ut hi,qui docent Euangelium, ex Eiiangeh'o uiuant.

O

Prouerb. 3. Honora Dominum de tua fubftantia,amp;r de primitfjs ’omni^î umfrugum tuarum, ÔC implebuntur horrea tua iàturitate,ôô muftoexundass bunttorcularia tua.

Syracidæ 7. Tota anima tua reuerereDeum,8c honore adfîcito Sacer* dotes eins,amp; des eis partes, quas Lexdari præcipit, primitia? amp;nbsp;hoftias,ut tibi uiciflim Deus benedicat.

Efaiæ 4ÿ, Reges erunt nutritores tui âf Reginæ nutrices, id eft, Princ^ pes amp;nbsp;Refpublicæ curent, ut miniftri Euangelij habeant uieftu amp;nbsp;defenfionem.

Ad ha?c præcepta ad has promilsiones exempla addantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rxcmpïdco^

Deus benefecit hofpitibus Abrahse. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feeerTi!t XT

InAcgypto Deus benefecit obftetricibus, quæ non interfeceruntinfanif centibut, teslfraëlitarum.

Sareptanam holpitam Eliæ mirando modo aluit, 80 ornauit reftituto fi=s bo ex morte.

Abdias abdidit Prophetas ïn fpecum SC eis cibum præbuit,

leremiæ captiuo opitulatus eft Regius Eunuchus, cui promittiturincOi: Emitas in excidio lerolblymæ, Et Rex Aegyptius Apryes interfetftor leremiæ utangulatus eft ab Amafi præfetfto.

Moucamur ergo præceptis Dei, amp;nbsp;promilsionibus præmiorum promifsionum exemplis, ut in hoe genere beneficentiam pië exerceamus.

Etfiautem Tyranni alij prophani homines uociferantur,has adhorta^ tiones de beneficentia erga miniftros Euangelrj,eflè Aucupia auariciæ, amp;nbsp;fimis= Ies eifehasconciones Luporum concionibus,quas habere finguntur ad Anfè^ res, tarnen nos uoluntatem Dei intueamur, amp;nbsp;feiamus eum lèueriftimë præci^ pere conlèruationem minifterij Euangelici. Semper etiam Deus aliquorum hominum peflora ad hanc beneficentiam fle(ftit,Sicut Paulo præbent hofpiti^ pmU bencfd» Um Sergius Proconful, Onefiphorus,6ë pafsim alq. In naui etiam Paulus uelut IMauarchus 80 præcipuus gubernator auditiir à Centurione,militibus nau^ tis, ÔC hi fingulari eum beneuolentia compledluntur.

Confideremus autem amp;nbsp;huiustemporis mores. Sunt aliqui Principes priuatihomines benefici in hoc genere, qui docentibus nbsp;nbsp;dilcentibus opem fes:

runt, bed plurimi Reges,Principes, Epifeopi defenlores ldolorum,horribilem lemtiam in miniftros Euangelij exercent. Memini uirum excellentem ingenio, eruditione,amp; pietate Henricum Sutphanienlem , qui in Ditmarfia, quia reftë Henrui« sat-docebat, crudeliter interfedfus eft, Nec alia fuit ulla caufa necis eius. Fuit Tu« bingæ Iohannes Crœfus Theologiæ Dodlor, uir modeftilsimus,8ô ftudiofus ïohânes Crœ» ueræ dodî:rinæ,qui poftea in Tillingen adfedtus eft ultimo fupplicio* Nec ullû nbsp;nbsp;adfcHm

‘i-torn: Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crimen

-ocr page 260-

2o6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ik et ISTO L

crimen ei obijci potuit j quam quód facerdos in coiugio cafte uiliere maluefat) quam in ccclibatLi ft uarièpolluere* Etpofftm longum Catalogum recenfcr^ talium præftantium uirorum, qui innocentes tantum propter ueritatis conW^ fionem interftcli fnnt. Neciæuitiæ finis eft in ItaliajGaniajBritanniajBelgicO) alibi* Hane crudelitatem baud dubie ftquentur notiæ pœnæ amp;nbsp;magnæ niu^ rationes imperiorum.

Ec^ Paulatim ueró nbsp;nbsp;Principes,Só priuati homines locupletesjqui uoluera*'“^

^diftnbut^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Euangelq conftruari èc propagarfiattribuerunt olim Ecclefijs

quatuortus, qui initió in quatuor partes diftributi fuerunt* Ex prima parte dabantut mcrcedeSjSc alimenta miniftris Euangeli}jPaftoribus,eorum collegis, qui

J* blicèin templisdocebant* Secunda pars eratdocentium inScholisamp;pauplt;-^ 111, nbsp;nbsp;nbsp;rum ftholafticorum* Ex tertia parte confulebatur inopiæ egentium,qui pto^

im. nbsp;nbsp;pter morbos non poterantlaboribus fuis uidum quærere. Quarta parsconft

rebatur in ædificationeSjamp;T mercedes nunciorum» Nunc Epiftopi, Abbaus fruuntur illis opibus, negligunt minifterium Euangeli}jamp; ftudia doÂrinæ) ficut prædictum eft in Epiftola ludæ, Helluabuntur de Eleernolynis ucftris.

Hæc mala deploremus, interea in noftris Ecclefijs hortemur piosgn^ lt;■ bernatores,ut reditus Ecclefiarum pie collocari curent, ac præftrtim ut uiâum præbeant familqs paftorum reclè docentium,amp; opem ftrant pauperibus feho^ îafticis* Hæc officia gubernatores debent Ecclefqs, iuxta dictum Eftiæ, erunt nutritores tui, amp;nbsp;Reginæ nutrices. Id didum ciîm in infpedioncEcdt^ d^fs^o^ Fridericus Myconius, amp;IuftusMenius Sc ego rccitaftèmus inlitct'^ ■■ni£ Iohannis, fcriptis ad optimum Principem Ducem SaxonieEIeâorem Iohannem,inquK buspetebamusannuaspenfiones mediocres ex certisfijndis,quosnominau2^ ramus,attribui Ecclefqs,ita delecT:atus eft optimus Princeps bac ftntentia,utf» tim Efaiam ipft infpexerit, èC lefto toto capite lætus refponderit,ft ftmperbiigt; ins ftntentiæ memorem fore, reditus illos Ecclefqs,de quibus ftripferamus, liberaliter donauerit, ÔC iulftrit donationem publicis lireris mox confirmafi*

C A P V T X V L

TN poftremo Capite adftriptæ funt fàlutationes,8ô deinde admonitio,Nc ■*cipiantur opiniones pugnantes cum bac norma quam tradidit, ficut alibinv quit : Si quis aliud Euangelium docet,Anathema fit.

LDe làlutationibus, etfi non muîtadicam, tarnen hoc monere uiftmeß-Hæc longa nomenclatura oftendit, qualis fuerit Ecclefia. Etfi enim hîc non F' gimus multoruin Regum 80 Principum nomina, tarnen adparet fuilfeccctum Eccleß^ boneftorum hominum,Su multas boneftas fainilias. Tabs eft Ecclefia fparfai*’ forsna. diuerfas regiones, conftntiens de Euangelio, retftè agnoftens amp;nbsp;inuocans um,óu Oominum noftrum lefum Chriftum,etiarnfi nee habet imperia niun3i, neecontinetur unius regnilimitibus jUt tune colligebatur Ecclefia,nontaiv tiim in Romano imperio, ftd etiam in regno Parthorum amp;nbsp;alibi. Eft omnino moefta fpecies Ecclefiæ in bac uita,qudd non continetur unico eodem impc^ rio,nee habet certapræfidia Politica,ftdeftuelutagmenftholafticum fpar^ fumin diuerfas regiones fine potentia,fineopibus, fine armis, fine Rege, de« nicß ut uidetur, fine ordine. Hæc deformitas aliénât animos Regum amp;nbsp;poteiv turn, ftd ftiamus in hac uita talem ccetum eift Ecclefiam. Et tarnen interea oF cumfpiciamus, quales fint homines, quales familiæ, quæ teftimonium dicunt de dodlrina, Non eft enim Cyclopum, aut Centaurorum exercitus,ftd aliquis ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ordo

-ocr page 261-

loyuxos CATTT xn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^^

ordo eft, Si. funt ftudia dodn'næ, SC exempla uirtutum» Et funt aliquæ hone«: ftæ familiæ èC relt;fî:è fentientium aliqua coni'undi’o eft,Vt quamuis in ludæa eü cydopunt diuerfæ Sedtæ erantjquæ jnter fe dimicabant, Pharifæi Sgt;C Zadducæt Et Rex exerdtus. Herodes amp;nbsp;aulica turba erant Athei, tarnen étant Ecclefia bæ familiæ, Zachas« næjSimeoni'sJofèph5Zebedæi,amp; multæ aliæ.Et hæ de dodlriila cofèntiebant» eadem uoce Deum inuôcabant,amp;celebrabant5amp; coniunébonem fuam tue:* bantutjnon dimicabant inter fefè ut Cadm^i fratres, aut Centauri ôd Lapithæ,

Cûm igitur Pauli falutationesIegimuSjEcclefîam pingi nobis exiftime^ mus,fciamus aliquem honeftum ccetum uißbilem amp;nbsp;honeftas familias multas fuifle,amp; in eis doôirinæ lucem fuifle, SC ueram Dei inuocationemjamp; mutuam beneuolentiam amp;nbsp;ftudium tuendæ coniundtionis. Vult cnim Deus per fîdem amp;nbsp;cæteras uirtutes Bcclefiam fulgere,non uult Dodlores ambitione caüillatioîs nés non neceflarias, aut Sophifmata lerere ad turbandum pium confenfum, fed uult candorem in iudicando adhiberi* Non unit propter priuata odia diß trahi populum in diuerfas facîliones, lèd uult nosdidli huius memores elîè, Deus ddedtio eft, Qui manet in diledioncjin Deo manet, Deus in eo. Ad hoc ftudium tuendæ coniuneftionis pertinent hæc exempla Glutationum, de . quo multa cogitate bonas mentes amp;nbsp;propter gloriam Dei, nbsp;propter Ecclefiæ

utilitatem neceftèeft*

^er blanditia^ benediEîiones '(^c.

JVB ET cauere,nedeceptirecipiantcorrupteIasuerædodtrinæ,Duoautem artipaa artificia nominat,quibus Hypocritæ capiunt hominum animos,;^KsoAoy/'aç amp;nbsp;quibui Hypo, lu^oylo,;, Significant autem;\5K?oAoyi'oa blandos lèrmones in genere, Et blanditiædeapû aliæfunt in moribus,aliæ in ipiïsdogmatibusjquæalludunt âd iüdicia 80 adfe# dus eorum quorum locietasquæritun In moribus Simulatio humilitatisamp;S montuî. patientiægrataeft hominibus,quia cum fimus natura fuperbi,magis amâ* museos^qui uidentur left infra nos abqcere « Vfitatum eft etiam augere admi*: rationem iadlandis colloques cum Deo, lèu Enthufiafmis,lèu fimulanda Eeftas fijfeuuidendis Speeftris. Hæc artificia amp;nbsp;olim notant Monachi, amp;nbsp;nunc multi impoftores circumferunt. In urbe Monafterienfi fuit quidam Nebulo,qüi læ# pe in publias utjs, Bc hominû frequentia fubitô lapfus eft, amp;nbsp;aliquandiu iacens oculosinccelum fuftulit,amp;:mirosgeftus edidit, Poftea protulit certa man« data ad populum ,quafi oracula tradita in colloquio Dei* Taies impofturæ multæ leguntut in Mahometicis amp;nbsp;Manichæis hiftorqs, Cùm àutem taies gea ftus de induftria fimulati funt,ut facile deprehenditur fimulatio, digni funt Oa= dio,quia funt manifefta mendacia4Cirm uero diaboli fie cient membra ignora« ti5,quid agant,præftigiæ infidiæ diabolicp intelligendæ amp;nbsp;deteftandæ funt.

Sedinipfis dogmatibus multô plures funt koAukeiou. Has exiftimo hîcQj^nditin: in ptoprie hominari ;^5HsoAoy('aç. Sunt autem ubicp obuia exempla. Grata erat oras doguMùbui, tio Rufticis tempore lèditionis, cûm turbulent! doeftores uociferarentut Chri^ ftianam libertatem eflè,non pendere légitima tributa Dominis amp;nbsp;magiftratia bus. Ad Anabaptiftas multos ignaüos attrahit blandüm dogma, cûm aiidiunt le ibi alienis facultatibus frui polie. Ita multos culinæ attraxerunt ad monafte# ria. Nunc quotj blandum dogma eft Antinomorum, qui dicunt perlèuerart* tes in delidis contra conlcientiam tatrten Deo placete,fî intetea fingant lè cret^ hinndumdo^ dereEuangelio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mu,

Deni(^ latè patet reSjPIacent aflentationes,quia amamus nos ipfos èc ui#

4.tom:Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cqsno*

-ocr page 262-

20S

cfjs noftrisfauemus,deleó:amur ergo ijSjqui adfeclus noftros adfumünt,Só nos laudant, Nee difficile eft con fiderare,quas opiniones, quos hominesilH pro*

ItJok multi defenduntut

bent,quibus quifc^ feruit ,8lt;eafdem opiniones,8lt;f eofdemhominesornarc, Contraria uerd uituperare, Etnotus eftuerfus: Nempe cocus dominidebet habere gulam. Cumq opes amp;nbsp;potentiam hæc fimulatio adferat, uHtata eft in aulis amp;nbsp;in Ecclcftjs. Quam multi contra conftientiam tetra Idola adorailt 8^ höm'mumßi. defendunt,amp;^ iniuftam fæuitiamjquæ exercetur contra innocentes,laudant 8^ uorecrtfcdt. adiuuant ,ut Principum aut populi fauore creftant»

ApudEfaiam Cap. JO, grauiflime accufantur utriej populus,qui d [tn toms, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;audire nifi adientatores, ipfi Doeftores qui cupiditatibus domino^

rum ieruiunt, Loquimini nobis placentia, uidete nobis errores. Hæc mala femper in mundo ufttata fuifl'e eftè res ipfa oftendit. Monet igitur Paulus, 'UtGaueamus, nedecipiamur ;^xsoAoy'lt;xi§ ,amp;^ftcnominat artificiofas adfentauo? nes, quæ pertinent ad uicium pugnanscum ueritate, uidelicet, ad blanditias , omnesdecipiendicaufafimülatas.

EuÄoyic«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EuAoyi'oa Ebræa phrafi fî'gnîfîcantbenedi(ftioncs,id eft,bonas imprecs*

ÊuAoy/oU Pontificiorü.

fiOnes amp;nbsp;dulces promifsiones,ut Monachi promittunt falutem animarum pm facrifîcrjsMifïæ,ut nominant. Hoc artificio conftrmataeft inuocatiomof* tuorum hominum,ut inuocantibus Annam promiflgfuntdiuitiæ, Georgiuni uidoriæ, ÔÔ alqs attribuitur aliorum morborumfanatio. Papa damnat om* nes, qui adueriànturidolis amp;crronbus Pontifictjs,EtnuncMonachiineen* dunt Reges èc principes contra ueritatem his promifsionibus, fi opprimant hanedoctrinam, quæfonatin Ecclefrjs noftris, Deum daturum effe ipfis in* gentia prafmia,uicftorias noua Régna amp;nbsp;mundos alios.

Thdffimerui,

Tales promifsiones hîc nominari proprièÈuZoyîaçiudico. Hæ plusuaicnt quàrn^mplices blandiciæ,quia additur adièueratio de præfentia Deijde præ* mqs Sgt;C de pœnis. Elac adièuerationeetiam abfurdadogmata fæpe confirmai tur,quæ non blandiuntur rationi, quia funt quædam monftrofa ingénia,quæ gignunt ôd defendunt, feu ambitione, ièu tantum naturæ peruerfitate opinio* nes pugnantes cum omnium fanorum iudicijs.Talem noui efle Thammerum, quiadhuc pafsim uagatur,quicontendcbateum,quiiuraftèt fèfaefturumeflè iniuftam cædem,oportere earn cædcm facere. Poftea defendebat Stoicam ne* cefsitatem, adfirmabat omnia neceftàrid fieri, bona mala, Et cum obijeere* tur , Deum non efle caufam peccati, illc refpondit, Deum non tenerifualegej led uèlutTyrannum facere quicquid uellet. Cohorrefto hos furores recitans, non igitur addam plura exempla, fed qui talia abfurda defendunt,ciim défunt eis argumenta, decurrunt ad fulmina execrationum, maledicunt difeentibus. Sedde talibus cxecrationibus,feu maledicftionibusiniuftis tenendum eft ai* dum Pfalmi io8, Maledicent ilIi,Só tu benedices.

Studium ZT precdtio pri£lt; jnuniunt nos

Præmuniamus autem nos aduerfus omnes corruptelas dotftrinæ bis duabus rebus. Diligentia reeftè dilcendi,8ô ardêti precatione. De priore modo aduerfus cor^ inquit Paulust Attende Ieâ:ioni,doârinæ amp;nbsp;confolationi. Et ad Coloflenfes ruptelds doi Sermo Chrifti habitet inuobis opulenter in omni fapientia,amp;docete,amp;i£* Emrratio di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mutuô, Hæ duæ grauifsimæ admonitiones lèmper in confpc*

Attende' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diligenter confîderentur ♦ Primitm norninat Paulus ledionem,

leilionitjc^ quia docftriqa Ecclefiædilsimilis eft Philofophicis dodrinis, Initium Arith* meticæ non eft à ledione, lèd d noticia naturali numerorumj Sed decretum de fîlio

-ocr page 263-

T^OMJXOS CJT7T xr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;209

filio Dei, amp;nbsp;de reconciliatione amp;nbsp;reftitutione ui'tæ æternæ, omnibus creaturis ignotum fuit ante patcfadionem, in qua ïpiè filius Dei promifîîonem gratiæ ex finu æterni Patris protulit» Hanc autem poftea per Prophetas fcribi uoluiu Do^ritttt, OrditurergoPauIusEccIefiædodrinam v^ïedione, deinde leftio illnftranda eftdodrina ,id eft, uocabula cnarranda funt, quid Deus, quid filius Dei, quid Lex,quid peccatumjquid remiflio peccati,gratia,iufticia,EuangeIium,Ecclefia5 Politiæ,uita æterna, fîgnificent, Hæc ordine ad docendum accommodato ex=* poni neceflè eft,

Nominat 80 coniblationem, quia finis dodlrinæ in Ecclefîa eft Confola«' confoldtio. tio,uidelicet,qua reconciliati Deo fiducia Mediatoris, efficimur templa Dei accipimus initia uitæ æternæ, ad quam refufcitabimur ex morte, 8c erit tune Deus omnia in omnibus beads,communicans nobis feie, fuam lucem, fapicn^ tiam,iufticiam 8c lætitiam in tota æternitate* Talem uitæexitum non oftendit Philofophiajquæ eft particufa Legis diuinæ,8c uidet ac déplorât ingentes calas mitâtes generis humani,amp; hortatur homines ad modeftiam , ficut Plato itv quit:Philoibphiam efle/xsÄtTOcrr/j^cwa-rau. Seduox Euangelqeft,Omnis qui cre^P^^®^ ditinfilium,habetuitam æternam. Vult feiri Deus filiummifrumefte,ut cob ligRt æternam Ecclefiam Sgt;C iemper cum adefle Bcclefiæ,uult peti, amp;nbsp;expedîari â filio auxilium,defenfidnem,amp; deinde reftitutionem ex morte* Vult fidem amp;nbsp;inuocationem exerceri,amp; propagari uocem Euangeli}, ne totum genus huma^ numfruftra conditum fit,fed pars magna fit æterna Ecclefia,quæipfum in hac uitaagnofcat, SC cui in tota æternitate bonitatem fuam communicet. Res igitur maximas Paulus in illo breui didlo complexus eft,diftin(ftionem doftrb næ,quæ eft Ecclefiæ propria,amp; fapientiæ rationalis ftu Philofbphiæ. Item doss ftrinæ initium amp;nbsp;finem. Et ftmul hortatur nos ad difcendum,amp; alligat nos ad hæccerta ftripta per Prophetas amp;nbsp;Apoftolos tradita* Réfutât etiam Stenches feldium amp;nbsp;alios Enthufiaftas,qui abducunt homines a leftione, S' iubent uolb tare in coclam humanis cogitationibus,8(^ ucra exercitia fidei intuentis uocem diuinam,obruunt, Moucamur igitur Pauli difto, èC nos ad leeftionem exulcb temus* Altera ftntcntia etiam legendi amp;nbsp;difeendi curam nobis commendat his exaggerationibus : Sermo Chrifti habitet in uobis opulenter in omni fapien^ sernwcMßi tia* Necefle eft fontes doftrinæ reeftè difei, quia Hæretici non traftant fermo^ “°’ ncm Chrifti fapientcr, ut Anabaptiftæ damnantes ordinem Politicum,diftinis dionem dominiorum,Magiftratus amp;nbsp;nidicia,infipienter furenter corrumis puntdifta Euangelif Neceftaria funt igitur doefrinæ ftudia* Sed hoc loco non addolongiorem explicationem,tantiini obteftoromnes timentesDeum,ut ament leftionem diuinorum librorum, amp;nbsp;propter gloriam Dei, amp;nbsp;propter propriamialutem* Accédât autem inuocatioDei,acle(ftioni,amp;cogitationi mifeeantur gemitus 80uota, amp;petamus nosdfilioDei,qui eft æterni Patris erudiri, ficut hoc petere iuflit: Orate ne intretis in tentationem. Et qui# tnàus, dem ipfe pro Ecclefia alfidue precatur, ficut inquit, Sanftifica eos in ueritate, fermotuuseftueritas* AdhuiusfummiSacerdotis noftri precationem adiun^ gamus noftra uota* Te igitur fill Dei Domine lefu Chrifte, crucifixe pro jiohisS^ refuftitate, Aoye nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ai/n ^ïJ'lou TraTfoç, Scdcns ad dextramæterni

PatriSjUt des dona hominibus,fupplex oro,ut nos doceas amp;nbsp;guber=# neSjSc harum regionum Ecclefias protegas, Amen*

4. fom: Phil,


T iij


BREVIS


-ocr page 264-

210

BREVIS ET VTILIS COM-

MENTARIVS in PRIOREM EPISTOLAM,

PAVLi AD COR IN TH 10 5, ET IN ALI CLY OT CAPITA SECVND7E, 5CRIPTV5 k PHILIPPO MELANTHONE.

ILLVSTRISSIMO PRINCIPI AC DOMK

ÜO, 'S). ryoLFG^tiCO COMITI FALATIKO JD RHENVM, DVCI BAVARITE, COMITI VALENTIÆ ETBIPONTII, Dommo fuo dementißimo : Paulus Eberus ßitthin^er^s, Taîior Efdeß^e Eitebergenßs S),

rr DV'BlTJVr, vT RF- M HVKC com a R laijr m EPISTO* l(e ad Cormthios^quem ^uerendus nbsp;nbsp;incomparabilis *\)irtutis

ditionisl'ir7)ominus EHIKS MEEdlSlE Er^eceptor noßer iSquot; Eäter ßx memoria mihi ante annos decent ßfceptamdomimei£ exßicationem Grammaftcam Eßßolanunid^^^^* hy ßuccilinii kor is dierum Fedorum in hunc'Yfum fcripßtj euw uatim auditoribus meis diEarenijquod fecidnßiblicum emitterem : an '}}eróIn-orßß'^k* primerem isc occultareni ycùm exiliorßtj qudm qui requirentibus prolixas matorioAßn^ulorum diFlorum enarrationeSjßtFfaceriqueatj'i^prccterea etiamnmtili^^ ßtj'^fix tria fecundæ EpidoE capita expïicaiis.

Ercecipuaml)ero dubitandi caufani mihi prcebuit huiusßecuU peruerßtas y moroßtatis 6? iniq uitat is proceßit tandern, Kt mhil tarn ßncere ßribi, lut did /erè poßit, quodnon in aliquorum fciolorurn reprehenßonemßfiiepe etiam condemnationenin^* curra,t,qu(e fane lit ent ia, ipßi impunitate indies'Vires acquirensytmoab ali qui bus nennte* do cum applaufu exceptay uerùm etiam mercede ij-pr^emifs alicubi conßrmata adhuc malum dabit Eccleße.,ß noniam ante trißtßimumy propemodum in/atïtibd^ yulnus eidem infltxit. Eonos certèy nbsp;nbsp;d rtxandifludio alienos merito abderretyite

ßuarum iucubrationwn cum tanto periculo publice commwucenty qu,£ tarnen plus fortttß^ isr dodrin^ lt;7 confolationis continerent y qudm ißa pu^rnacia lt;5? mordacia quoruid^^’^^ ßcriptayqute in alios tantum impet um 'Vehementem faciunty is' aliénas ßententias onid natu ettertere nituntur : de 'Veris autem Fundamentisyis' quid de re integraßrmiteiß* itendum ßt y aut nihil autparum docenty ex qutbus ß conuicia lt;7 alia ex acerbißintii^^^‘ tiediuis y'Vel ßurrarum pottus circulis accerßtapigmenta ßußulerisynudaea prorfus deprehendes.

Htec meßoltcitudo, lt;is- metus talium reprehenßonum haPlenus cunPîantioreni ad editionem htiius 'Vtilis ßcriptiy quem tarnen tandem 'Vicit lt;7 excußit mihi aßiduüß^^* gitatio multorum piorum ttsquot; eruditorum hominum y qui hune commentarium perle^^^^'^^' obiurgantium me y quodßudiouitandt intquoruminiußasy isr malictoßas cauillatiott^^^ quasneque eßuvere quißquam quantumuis cautus'Vnquampotuiß'etynequeßbiconßet^ redi curare deberetyper^erem pietatis nbsp;nbsp;'Veritatis amantes 'Viros praudare Ledionck^^

ius diu expetiti expedati Commentary y qui etßi breuis ejßet y tarnen res prrccipu^ perßieue explicaret y 'Vt inter aliorum erudttorum hominum proiixtores israccuratiot^^ commentarios etiam ßuum locum «isfßcinilaudem hauddubiè apud inlelli^entes iudicantesßt habtturus.

-ocr page 265-

212

ETISTOLJ Kncn^TO^IJ.

Talibui ifT pluribus alijs ar^umentis impulfus fum) negleElis eorum incurjat 'iogt;‘ ^^ibnsyqui alienisfcrtptis hoe infeltafeculo quaß e^e^pevovti?, obtreElationepneßantiorwn '^ualtcun^f nomen fibi lt;1^ äpplaufum quterunt j hoc tempore hune c^uamuis imperfeblum lt;^ommentariolum puhlicarem,quod fanè faEium fuijjèt lt;^7 tempe^iuius tutius, '})ti» ^ius adhuc ipfo T HILgt;II^ I^Ó l)iuenteycuiuspr^èfentis autoritär ejßcncius commen» darehocfcriptuni Lelloripotuiffet. Hequee^o quidemanimaduerti'yjnquamjipßum ab» Monere ab editionehuius fui o^eris. Sed quia mihi fètnperßes eratyfore^ '})t idj quoi ex» ficationi fecundæ Eptliolcc adhuc deelij aliquando ab autore adßereturfdifluli confulto editionem : E?rüm cùm^ iJt fuprd dilium eltj Ehilippus mihi priuatim explicanti aliqui» bus Epiflolas EauIhKtSjhanc feriptionem inflituiffety hæcpriuata exercitia nojlrajfi» eut i^publicas operas j interturbajjet luespeßilis anno ^^^2. cogens nos Tor^am fe» cedere, taliapoßea tempora lt;7 tarn inquiéta confecuta ßunt, totprofellionibuspartim ipfe, partim ambo impediti fuimus ^ot commentarius ab autorej dum 'i)ixit)Compleri ne» quiuerit. Eißm tarnen eîtplurimis confultum^Ptpotius mutilus edatWj qudm prorßs fupprimatur. Fore entm aiebant hoc tpfa fragmenta grata multisj quie priorem Epißo» lam totam)lt;(j fecundte tria capita in hac ipfa oreuitate egregiè illußrent^

Sciunt autem intelligentes ginter omnes Fauli Epißolas bas qu^e adCorinthios feriptt^funtj aepnefertim priorenij propter caufarum quas trallat^amp; quteßionum de qui» bus pronunciat Faulus^ l)arietatem, obßcuriores eße j requirere eruditam enarratio»

quametßfateor ex aliorum doEißimis lucubrationtbus fumipoßejtamenaßirma» te aufimpium leEorem etiam huius fcripti leEione ad reEtus intelligendas Fault dtßu» tationes (ÿ' refgt;onßones nonnihil adiutum iri, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nihil aliud certe Ijel breuitatem hu»

WS commentanj j omnes ocioßas j ac intempeßiuas deelamationesprtecidentem,probatu» eße.

Qpiam autem ßt hoc tempore pijs neeeßaria litilis leEio Epißol^ prtefertim ptioris ad CorinthioSj experiuntur illi, qui intuenteshanc trtßißimam fadem.Eccleßie^ firio dolore commouenturj ßi^e mctßitiie. ex Iterbo F)ei mitigationem quttrunt. Qpiis quot;^ero eît fana mente prHitus, cui religio lt;7- interna falus cur^e eE, qui non cohorre» 'ßatyaßidcnshcecpr^efentia l)ulnera pericula Eccleß^e? Ft enimnihiliam dicamus de boßtbus Filtj DeijTurcis lt;7 ahjs^qui exprofeßo Eccleß^ bellum inferuntyisquot; excidium minantur ; m eo coetu y qui ChriEi nomen profitetur y titulum Eccleßlt;e gerit y maxima ’tS'potentißimapars,ßorensßipientia y dignitatCy optbusy ^gloria ordinarii fuceeßio* gt;JiS)purte doErinæ Euangeltj acerrimè aduerfatury^tj^-cumßtpollutamultiplici idola» triayadeo ferre non poteE taxarifuam impietatemylDtexquißtafuppliciorumimmanita» teeam flabihre y delere funditus quot;t^erum intelleEum doErin^e ccdeßis y imoomnem ßwn Fropheticorum ^poEoltcorumßriptorum pß ex mantbus extorquere conetur,

.^b bis perfecutoribus yieritatisy falfoßbi titulum Eccleßie arrogantibus,premitur reliquaexigua multitudo, quiC. hocem IDei incorruptam ampleEitury lt;7 legitimum Sa» eramentorum ^ffum retinet, ipfatnermis y imbecillay differ/ay alicubt tarnen nidulosfuos lt;7 deßnfores habens y Fbi fub quibus tutos congrejfus in publico celebret y qute cum l^erefit Eccleßa öquot;popidus FDeiyin quo baud dubiè multi funt renatiy domicilia FDeiy cum ip fa ytiEuri in lt;eterna confuetudine y tarnen tot lt;7 tantis confußonibus ^ßandalis deformatur totus coetusy quot;\)t nihil liideatur minus eß'eyqudm quodproßtetur.

Flamß ad docentes reif iciasy l^ideas quofdam ygt;el ambitioneyyiel (emulationCy'^tel curioßtate doErinam corrumpere y nbsp;nbsp;falßa dogmata audaEerßargere y autpertinaciter

d tif tuen,

-ocr page 266-

212 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET IS 1 O L

tuertidliquos non necejjàrîa certdminaßrere fouere imiflacabililus odtfi^ AliquoSïf* li^ionem infle^ere j fin^ere ac refin^ere ad nutum nbsp;nbsp;nbsp;cupiditates '})el Sdominoruni)

cœtuumjquoruniÿrâtiam pluris faciunty qudm^loriam 3)ei (jr 'i^sritatispropa^ationti^h Aliquos '}}ero Ijntuerfiim tdjquod '})era docendo extruxerunt^morum licentiafts^turpt^^* dine l)itæ rurfus dejlruere. Hi nieui conFpeEli in ordine profitentium doFirinam fiein^ non pojjunt non contrißarepios^ nbsp;nbsp;multos ab Euan^eltjßudio re^dere alienioret-

^^r/usß adauditores oculos conuert(tSj'})idebis relt^ionis fts' Hertatis CbriîH^^^ feedißimum abißunij contemtumti^j-negleEltonem ßanbli minißerß diFputationumptoß* nitatem ) direptionem bonorum Eccleßce, in^ratitudinem er^a ßdelesminißrosEH^f dßctpltn^e laxationem, ejßrenem contumaciam iuuentutisy ‘is' aliorum '})iciorumfe^si^^^ indies'ï)berrimam fuccrefcentem quæ ynala intuensjiion potestnon'})ehementer percelli, lt;1^ inter dum quaßßirtßuEibus dubitationuntjambi^ensjan hic coetuspoßittjß Eccleßajin quo tantum ßt dißraEionum, confußo7ium}^ enormium l)iciorum.

Hu^etur hic dolorpqs, cum Vident his ßcandalis nbsp;nbsp;dEiraEionibus lierie. Ecckß'^

conßrmart roborari in Via parte Eontißcios^ V tndepr^etextus arripiant^qutbu^ pgt;arricidiaßua excußent, nbsp;nbsp;Idolomaniam/uam fßcioßus te^ant^ftsquot; aliquos imbeciUes^^

a^nita Vritate adßuam impietatem retrahant: In altera parteßinaticosßiritus,tJ‘ rioSjVßuos errores peßi/erosßar^ere eß^icacius nbsp;nbsp;'})enditare liub^o plaußbilius poßb^^^

monßratis Victßj dißidijsj nbsp;nbsp;proßanitate htiiuspartis^ qu^e depo^ßione incorrupt^^

Erinte ßolaßoriatur.

Hac mißerabili ßgt;eciejlt;i^ßumma deßormitate Eccleßigt;ie in hac poßremcißentd^ mundijcumpiorum animi baud dubiè horribiliter excrucienturj muniendißunt Jolationibus, V tts^caußdä corßderentj Videhicc malaexißant^neea Vrbo Eißimo minißerio Uhus imputent jßed credant aiper^i Eccleßte à (Diaboloperboinu^^^ leueSjßuperboSjCuriofoSjprop'anoSj^ ßecuros.

Deindeßiantßlium Dehij- ipßius Hpoßolosjhccc ipßa malaprHixißßjti^r Vnturacumiilatius pr^emonViße circa poßrema tempora mündig nbsp;nbsp;tarnen fimulpïoé‘

ßßeperpetuitatem Eccleßte^aduerßus quam nulU portee, inferorum ßintpreeualiturdt-

Omniutn autem eßicactßimum j meo quidem ludicio, remedium aduerßusbasduHquot; tationes de Eccleßa, ortecs ex con^peEupreeßentium conßußonum ijr malorum,ßi^^^^^^'^ ex Hpoßolorum acpreecipuè Eault ßcript is j ita pincent is ßui temporis EccleßaSjV^’^^^quot; ßet eas non modoßne inßrmitate lt;isr næuis nonßuijß,ßed etiam deßrmatasßuiß'e ßcandalis conßußonibus.

Eenim nunc nihil dicam de Eccleßjs Galatarum)queepoE dißcejßim diui TäuliA quoßnceram Euangehj doErinam acceperantjd Eßeudoaposlolis ita turbateeßueräiüh^^ totee adludaicamßuperßßionem reciderent, perßuaßee e/ßntjLe^ris ac cereinoniattii^^ obßeruationem ita neeeßariam eßcjVßne illa^quantumuis credens inßlium Deijfibii^^^^ conßequi non pojßet ; In Eccleßa Corinthiacaj in qua tamdiu Eaulus Apollos, Ö* ahjpreeßantes Spiritu ^pietateViri, Euan^elium ßncerè docuerant^quanU enormd‘^'^ tates, quam ßoeda fcandala extiterint j ambee Epißolee ad Corinthiosßcripttepstßl^^^ ostendunt,

Ham ex rejponßs Eauli apparet, nbsp;nbsp;inter doEores fuißß ^mulationes nbsp;nbsp;certaniu

na de eminentia^quam alij aßimari Vlebant à Ereeceptorum,hoc eE^HpoEolorum nitateß quibusßn^uli inßitutij lt;^5quot; quibusßamiliaresßuerant : altjpropter donorum cellentiani) quibus ornati ßuerant iCeeteris Vlpraferebantur ab auditoribuSjVl ipßfil^

-ocr page 267-

mtefèrri ^olehant^quiU æmulattones inter T)oEioreSy'})t fit) fequebanturfaciioneSyfchiß mata, rix^e, mutune condemnationes, -iÿ- hoßilia odio, in auditoribus. Cdmque inciperent mans acute dii'putare de doElrina, quant earn '})era fideferio anipleEii, fCsr morum pia ^ttberaatione lt;5? '^irtutumßudio eßtcacem oßendere, laxabant frenos cupiditatibus,aligt;-pd more aßeElibus artifictjs Etbnicoruni liti^abant coram tudicibus EtJmicis,re= i^ibebantur altqui adconfuetasprius corporis Ijoluptates ob/cœnccs, ^derant aliqui fa-^dficijs (S' epulis Etbnicis, cum graui offenfione imbecilHum Cbrißianorum ) (S' confiri^ matione Idolatri^e Ethnics, aliquis abutenslibertate Chrißiana ,ita fe omnibus Le^is '^inculis Iblutnm credebat, ^t putaret /ibt Ucere nouercam fuam Ifxorem habere, yïli» (pil ßperßitione coniu^ium prorßis fu^iebant, tanquam '}}ttæ^enusprohibitum, aliqui inmatrimonio abßinendum/ibi prorfusd coniup^tbus eße cenfebant, aliqui coniuges de rclißone non conßentientes deßrere, lt;7- alias ducere ex numero credentium fuadebant. Erat curioßtas in altjs immodica,iam hunc,iam alium ritum,quern natura tameßanxerat, abolens, 1^7 noui altquid inîtituens, inuaßerat in Eccleßam Cœnæßacratißimre IDomi* ni profanatio, (s abußus tantus ,1)1 pœnas public as accerßeret, yiliqui donorum ßiri* tualium liarietate ad oßentationem, (s'aliorum mediocrium contemtum (S'oppreßio^-nem '}gt;ti malebant,qudm ad ccdißcationem (s 'y^tilitatem auditorum, Aliqua leuia (spro:= fana mpenia eo audaciiC proceßßrant, lytßundamentum quodammodoßdei noßrßßub^ rnere conarentur, (s dtßutarent reßurrePlionem mortuorumpromißßaniyallep^^orice intel’-li^endam efße de emendatione morum, (s conuerßone in hac quot;mita, non eßße expehiandam 'beram refufcitationem horum corporumßncineres redaFiorum,adreternarn'mttam(s ((mßuetudinem cum fDeo.

HacproßeElo(serrata (sl^icia illius Eccleßie necparua,necßriuola,ßedtanta fßjß,'mt (s Eaulum multoßque aliospios quot;mehementer conturbarint, (s Eccleßam fHiß’-Jene ießormarint, (s Euan^elif curßum non parum impedierint, apparet ex re^ßonßoni-i bus anli, tantoßiritu,commotione,'mehementia etiam taxantis (s damnantis,(s' corri» ^ercfiudentis illa ßcandala.

Si i^itur illa prima Eccleßa, quæ IHoPlores habuit ipßs sfpoßolos, immediatè a Chriito quot;mocatos, (s miraculorum inimitabiltum teßimonqs certitudinem (s doSirime ßilt;e (s 'ioocationis conßrmantes, non potuiteßß immunis (sUbera ab enormibus (s ßdishis crroribus (sßcandalisjturbantibushaud dubiè,(s' ni^erè excruciantibus pio-gt; rum animos : quaßronte, quot;mel Eontificum ajßentatores,'melßanatici errones, apud nos, qui ygt;erè !Dei beneßcto ßoriari pojßimus, incorruptam Euangeltj doPlrinam in noßris templis (sScMis ßonare , queer ere (spoßulare audent talem Eccleßam, quee meris eonjlet Hn^elis, nihil habeat labis, nihil infirmitatis, nihil dtßeißonum, nihil dißu^ ^ationwn, nihil etiam lapßuum, (sßandalorum altorum, cum ßiant autorem Iwum malorum IDiabolum patrem mendaciorum, dtßidiorum, ceedium, (s horribtUum la* pßuum, nec dum funditus deletum eße, nec dormire aut interquießcere, ßed circum» tre morerußentis (sßamelici leonis, (s quidem etrea poîiremam eetateln mundi ^raß^ ßari ßurentius,ßentientem accedere tempus iudtetj, (s aternee damnationis, (sßuppli--(ij inaßimabilium (s in infinitum augendorum tormentorum pleni : Sciant etiam homi* num naturam poh lapßum mißere corruptam, (s cum eetate mundi etiam tpßam Ian* ^uidiorem ßaPiam ad extremum, facilius nunc d SDtabolis impellt ad curiofitatem, ambitionem, inuidiam,ßuperbiam, cupiditatem 'mindtE:ee,odia,(sproßanitatem, ex qui* bus adßeilibus oriuntur deinde omnes tlleepeßes,quibus Eccleßam turbari,(s Euangehf

-ocr page 268-

curfum ijÿ- efficaciam im^edtri, nbsp;nbsp;imbecilles alienarhpios etiam fortes conßemdri |

excructari ex^terimw.

Kon patrocinamw erroribus, Ytcijs^ lt;i^fcandali5 i quorum autoribus fcimus ue iudicium fubeundum «jy borrtbtles pœnoâ foluenda^s ejfe iuxta grciuifiimam Chrt^ flicomminationem y'Mattb: F'æ bomini ilU per quem lienit fcandalum: Galat. Qui conturbat'}}os)portabit iudiciumj quicunq.eîl, SeddicimuscuniChrifi^ tarnen} Kecejfe effe^ Ijt Iteniant Gcändalaj quod tn Luclt;e. i y. cap. maiore cum yebeme)i‘ tia dicitur : Impoßibile eJfe ^it non lientant fcandala. Et Eaulus illuflrtbus quideni amp;nbsp;yer is, yt experientia tejiatur, fed admodum trifiibus color ibus præfentisfeculi botnu nesdepin^it, 2. Timotb.:^. cùmTimotbeumfuumpr^monet: TOÛTOy?vocrK£,oT/(^£%“’''^

KCüpoi' Xa^£’S5'0(. io'oVTcU. y(x/p oiav^püTroxgz'XauTBZj^xàpyufoi, cfowoij^ÀacrcpK^io», yoviWip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, îitXaf/soi, amp;.volt;noi, asof yoi, a(iîrovlt;roi, J'ixëo^.oi, aKfarëçjâvHiU^’'’

alt;gzAa‘ya6oi,7i5oJ'oTû«,'7r507rETeç,7t'TVlt;îgt;œ/jSxioi,^AH(Povoi p.a^op h lt;^'KÓhot,i'XpV'Hg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EUirfSfi“?’

'tIùj J'cMxp.ip otuTÎÎç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Loqui autcm Paulum de tjs j qui inEcclefafunt,lt;iJ^^‘

prefè compleEiftmul î)oEores,ex eo manifeflum eït, quoddicit de qs aliquosejfe, f' irrepantpr^etextu communicandite doErin^e. in domosj iHs- maximè fe infinuent mulierih^ in Gj/iiicceis, amp;nbsp;aliorum potentum domibus quarum animos cum occuparunt femddo- , ^rinafalfa, intelli^untpoîtea feettam facilefludia^ij- defenfionem maritoru)nbdbdgt;^' ros ejß^

Tales cùm fnt homines buius poßrenu ectatis mundi, nbsp;nbsp;cùm furor S)iaboli äd eX’

tremam acerbitatem éruperitj mirum yiderineminidebet,ibiexi/lerefcandala,dtjßnjio'-nesalia tetra facinora,ybipurior Euan^eljj doElrina traditur, quam odit ^am cupit diabolusjcùmfmilta bis, aut certè non muit o leuiora extiterint ^po^olorii»^ temporibus in prima Eccleßa,illa fedatiorcj nbsp;nbsp;firmiore, «y ye^etiçre oetate mundt,

opponamus ^fanaticisßirttibus ^nabaptißis its- Stenckfeldianis,lt;(:r perfidis qui nunc Tontificispedes ( indignatio pene aliud mibi yerbum exprejferat} ofculantnr, cutus prius yniuerßm potentiam ntj dignitatem de fu^eßo m bis tpfis Eccleßjs publié damnarunt, is- dir is deuouerunt.

Tropterbancnecejfariamconfolationem commendatißima lt;(sr^ratißimabocW‘ pore pqs ejfe debet lePlio cùm Eptßolarum ’Pauli ad Corintbiosfcriptarum, turn etiani buius commentarioli gt;nbsp;qui de multis partibus doFiriru cadeflis prrauißimcts comnioneß Eiones continet, id quod non dubito tefiaturos eße pios eruditos yiros^ lt;7 ex boc ißo quoque quantumuis breui fcripto,lt;tsr co^nituros admiraturos eße autorispietatem, i»‘ gentj felicitatem, iudictj reEitudinem, confeßionis conßantiam, in communicandafano doErina beni»^nitatem facilitatem, alia ipßus ingentia dona^quibus claruit yiuuh

Ecclefilt;amp; dbei ytiliter feruiuit, nibil ßbi qu^erens, nullos captans y el Plenum ac potea» tumfauores^yel yulß applaufus^ y el dignit atum acceßionesj y el opum cumidos,qu(iraw yirtutum teßes relt quit plurimos omnium ordinum y ir os fide dignißimos, inter pr^ecipuè appèllare yifum eîl Celfitudinem tuam,Illudtrißime Princeps^qu^ IDominitm P Hl LIPP y M, de quo nunc agOjfortafiis, Qïgt;t exißimo } de facie ignotwn, cero ac coiifianti amorefemper dilexit , propter admirationem donorumis'prßlanMin ytrtutum ipfius^quarum quot;wiTo-n^H^ j^fidedignißimus index preeter innumeros alios W Celfitudint eße potuil, nbsp;nbsp;fuit baud dubiè,yir eruditione,yirtute, prudentia acfidepri^‘

fiantßimus, ILoEor HHL P) E PJCHS SIZIK GEPJ^S, Celfitudi^ nis tu^/e Cancellarius,

Eadt

-ocr page 269-

^adecaüfahmK Domini P HI LITT I libellnni Cel/itudini o^erre po* dßimum 'ïgt;oluifi)tperleElo eo j »jjz' co^nita finceritate in doHrina, ^ in conimunicatione hà^iypatrocinium fufcipiat huiustanti'})irij (jui quaft par urn à ßiis aluninis nbsp;nbsp;difcipulis

^Jßtfla^ellatus dum l)iueret etiam mortuus conquiefeere non potesij quin ex qsj quos in H m'enfi diu aluity quibus cum non modo publice doblrinamjjedpriuatim etiam qU(C ba=-^^it (^potuit, confiliaj nbsp;nbsp;fecreta fea communicauitj quibus etiam corfuum yflicuijjèt^

pellore exemtum tmpertiuijjet,aliqui in exangue corpus fepulti feuiantHttidillie ßn* tantoytj' acerbitate tanta, l^t eredam, ß coram ipßs miferum nbsp;nbsp;btm putreßens cada*

wr nbsp;HILIb^TI expoßtumfit, eos dentibusmore canum irruituros,t^frufiulatim

f^arnem eins laceraturos ejfi.

Qqùd enim aliud cenfea^, fi le^asßriptum, quod recens quidam ßu doblrin^e fini.e tuende^ caufa, '})t ''nideri Ifult, in 'Vulgusßarfit l Hduerfus quam iniuriam l^ero fiß IS défendit? Hut quee poteîi efieHiCceptoris ßdißimi, imo beatris tujopyoTaTOu l^enioqußimi, iniuria tarn atrox,qu(e tant am mereatur acerbitatem, '})t eins mortui cada* uerpropemodum ex tumulo refojfiim ita crudeliter läceretur ?

Scripßt nbsp;HI LIPT H S fecreto ro^atus confilium d Principe ElePlore,fub

cuius ditione natus eil, paucula de Cecna Domini, mavis quot;ïit rixas de i/la Edelber^g^ie or^ amp;nbsp;publice de fu^gefio mutuis eoncionatorum eonuietjs cumulatas, fuaderet quoquo uiüilofopiri dirimi, quam I^t de ipfa controuerßa pronunciaret, indicans formam lo* ^uendi ex Paulo, qua tutifiimum ejfit '})ti interea, donee de tota controuerßia in Synodo ftatueretur. In illa poge Ila ad Imum ficripta,fecreto feripta, non in hoc fcripta,'})t liul^a-utur^ nbsp;nbsp;tarnen contra lioluntatem autoris,lt;is' qui dem poll mortem demum publicata, ßt

^uentio D. H ES HE SIl paulo inclement ior talisl^^t eius autorités fummis in Ec^ cleßa nbsp;antiquißimis feriptoribuspollponatur. nbsp;nbsp;H^ec eil iniuria i/la, hoc facinus Pa=

tarn atrox ,'})t omnium acceptorumbeneficiorum priuatim is-publicè prßlitorum, omnium Yirtutum memoriam penitus aboleat lt;5? extin^uat, •ijr animum cupiditate uindH Ha tanta acLendat,Dt ea, nifihoc modo deßenfiionis atrocißimec lt;7 contumeliofißimee fa* tiarinonpoßit.

Sedßnon 'iioluit habere rationem fuce exifiimationis, qudni certum eil apudintelli* pentes nomiihil minui hac tanta aßeritate, qua I)fus eil in mortuum, in optime meritum, m Praeeptorem, imo in parentem : lt;equißimum eratpareere ipßus honefiißinu lt;57^ nunc ^ßiclißimafamilH,d qua multis eil aßellus benefiefi, pareere huic SchoL, '})erfanti in aceibißimo Iuliu propter orbitatem, pareere m 'ifeine iuuentuti,deßderio amißi recio* nsfiudiorum lan^uenti, pareere Ecclefi^ pofteritati, pareere denique Deo, cui cum bonaconßientia feruijt P HIL IP PES, neitadeformaret lt;7*dolirinam, lt;7mo* ^'os, lt;i^aHiones huius Hri, quafi Iteteratoriè Infer it in dollrina cadefii, lt;7 blaff hernias ßcripferit, aut dixerit in Filiwn Dei, neue altjs eonuieijs eum profcinderet, in fepulcro quiefcentem, imo inßnu esquot; complexu Filij Dei Indicis ij' Eindicis omniumfcelerum, lt;7 mprimis invratitudinis, perfruentem Leto conffellii 'ts' eolloqiiio Dei.

Hn hießt Spiritus Dei, debacchan in talem tanta acerbitate, iudicent alq. Paulus ^lEimoth. 2. lerte fuoi miniftiosaliter infiruit,cuminquit t (Töäo^j Jîxupfou ou J'S

HTTIJII iivoi -7150$nANTAs, J'iJ'aK.'ZtK.oij.’avs^iK.aK.o/j TrjaoiH^t^TrcUiiVu'ovTa roß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cd'c.

Sed ßero tuam Celfitudinem lt;7 omnes alios pietate,modcllia, prudent ia,H' 'Tehlu* tepraßantes,literarum amantes, 'leritatisßudiofos, pofieritatis ctiram agentes, de con* firuatione isrpropavatione dollrin^ incorruptfijolicitos,non moueri eiuj'modipaucorum inueEliiiis

-ocr page 270-

216 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EDISTO LA XVKCLL ATOTyLA.

inueEiuisAPt definant amare^ma^nifacerej^isr ^ratd memoria pro/equi hunc Ifirunhqueni tot monnmenta tanti labores exhaußt publiclt;e Attlitatis caufdy tantusßmm^rfoi^ iJirtutum concentus •ty' confiantia^ tot in multospriuatim) omnespubhcè mérita nolii commendarunt^

Imo llgt;ero banc ifiorwn acerbitatem multis caufiam prtebituramj 'ï)t plut is ciantj eiupjueficripta fiudiofius co^nofiantjits' ab bac in^rata cobortefie quant fieiun^ant.

Spero Deumquoque ipfium l}eritati aliquando tefiimonium prAituruni) i^^ne exaniinabit,qutd adificantium quifi^ extruxerit fiuper Fundamentum folidumjf^^ eli l^mcus Dominus nofier IESFS CFIlt;^IST AS , bic crucifixusijf^'-Juficitatus-,^ re^nans ad dexteram patrisjqui fiolus dat idoneos nbsp;nbsp;fialutares minFtïOh^

tpfiorum labores nonJinit efifie irritos, nec dififiolui '^nquantyquod ex tpfio ell.

Super boc fiundamento ficimus extruxtffi Ebtlippum j 'ï)nd cum Lutbero (j LutberuniiOptimafide^inte^rum Corpus doErinceßona ts-per^picua metbodofiudio'^''' tajfie omnes mutiles periculojccs dfiutationes, abitinuijfie etiam fiuo conßliodti’^’^ nece/fiarijs fia^ellatiombus lt;ts' damnat ionibus aliorum^^ fimul illufirajfie ficriptis (S' ce omnes reliquat artesj qu^e ad explicattonem doErints cœlefiis necejfiari^ fimt, lucubrationes confierantur cum aliorum chartts qutfibi yidenturpr^e‘ttst^^ fiapercj plurimum laboraficj efiecijfi in Ecclefta^nunc quot;loerb occupati fiunt in eo,F^'' modo buius 'Viri/cripta carpantj acfiuJpeEa nbsp;nbsp;nbsp;inutfia alqs reddant)^ '}}erè conipid^^^

difirimenlonve euidentiuS) quant inter aurum ^fiipulo/s eA, qua^s tarnen ifiifiF^^’^' demfiundamentoA)t iaEitantJ extruEa^Sj aquariauro Lutberijtÿ- longépr^efierd to F bilt ppi Itolunt. Sed l^t diEum eEdgnis arguet Itniuficuiufique opus eo die, que minus iudicabit Fahrorum fiuorumfiruEuram, quod tempus patienter expeEentbontu^^^ modefii, nec temerè acpr^ecipitanter applaudant ifiorumpompojis nbsp;nbsp;artificiofèpid^^

miro •^lo, Iteritatis tuendte fiucatis clampribus.

FJunc igiturlibellumcceteris Ittilibus monument is Fbilippi adiungendiinty mitto, llluErißime Frtnceps Falatine,eo confiilio, quot;Pt ficut Fbilippum fiemel tuo quot;Pt lF)et mtnifit urn quot;Pttle orgatium, amot e tiott aulico complextts, acI extreniuw dilexiEi, ita eius mortui etiam fiamam lt;7 autoritatem contra talium bominuin morfus tuearts nAr protegees.

Deinde etiam commendo tuce Celfitudini, buius quot;piri bonefiifitmamfianiiliatn ? boc anno dupliciter orbata ,gemini luEusgrauifisimees caufices breui, boc eE,nouent fiium mteruallo accepit,mortuo quot;pirofiapientia, eruditionejisp'^tirtuteprlt;pfiantifiitneA\ mino D. GEOßGlO SADHSLO, Genero Domini FMlLlF^Id^ multorum Itberorum patre,quibus,ficut nbsp;nbsp;Socer, finis, praeter fiamam eruditionis CP

tutis, excellentia mgenq monnmenta, cCp bonorum quot;Pirorum ftudia, parum adinoa reliqnit, quorum amborum orpbanis principum munificentia fiubneniri ceqnifiinpnnfi quam Dens largtfiimis preemtjs compenfiabit,ficut tefiatur Syracides : Efiopupdll^^^^^^ /ericors quot;Ptpater,CPpro quot;Piro matri illorum,lt;iy eris tu Peint Filius altißimt obedienh^ diliget te magis,quàm mater tua. Ei Perißimo et certißimis tefiimontjspatefiaEo Lgt; iCterno Fatrt Domtni nofiri lESV CHF^ISFI, conditorigenerisbumantß conferuatori jCelfiitudtnem tuam cum omnibus finis fupplex commendo, CpbuncP^’

euntem annum fielicem ‘iy tranqnillnm ex animo opto. Data Auitebergcegt; Calendis lanuarfi Anno A, D^ LXI

-ocr page 271-

argvmentvm et brevis

EXPLICATIO PRIORIS EPISTOLÄE AD, CORINTHIOS, SCRIPTA A PHILIPPO MELANTHONE,

KIM A EP I ST OLA At) CORINT H lOS, NON EST V N A PERPE^ tua difputatio, ut Epiftola ad Romanos, Scd multas difsimiks matcrias coaceruat : Totum tarnen corpus ad genus Suaforiä= um pertinetjquia funt obiurgationesjcommonefadionesjpræiî , cepta de diuerfis negocrjs, Sc intertextæ funt ah'cubi conciones, quæ funtdocftn'næ pertinentes ad genus Didafcalicon»

Vt autem confilium Pauli intelligatur, occafio icribendi primum conß» occaßo epi^ aeretur. Cum Ecclefiam inCorintho collec^amreliquiflet reifte eruditam de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Co«

uniuerfa dodrina Euangelq,de beneficijs Filrj Dei, de Fide,de ufu libertatiSj de coniugfo, de Sacramentis, de refurredione mortuorum nbsp;nbsp;de alijs articulis,

multi ibi antecellerent donis: Statim ibi,ut in Græca ciuitate, Superbia amp;nbsp;Cui: nofitaspepereruntdifsidia. Alp'abaiqs baptiiati retinebant aliquos rituseos ErroresCo-rum,à quibus baptifati erant. Alq uerecundiores,nolebant accedere ad cogna^ tosEthnicos inuitati, cum familiarum ufitati conuentus eflent, in quibus prius Iacrificabant,amp;pofteaexVidima comedebant, Alq Iiberiores,accedebant; Aliquistantum libertans fibi fumiît,utduceretNouercam, Aliqui inftitue«« bant Cœnam Domini peculiarem, negleda communi, Aliqui elati dono Una guarum, contemnebant alios, inter hos ipibs qui ornati erant hoc dono, crant «azÀauTÎû« amp;æmulationes, Aliqui audaces8^ curiofi diiputabant contra refurrcdionem mortuorum.

Talis erat eins temporis confufioprofedónonleuis,necminor,quam fuerunt multæ noftro tempore. Et tarnen omnes hi Corinthij ualdc tumebant perfuaßone fanditatis,8d fibi placebant, feie mirabantur, amp;nbsp;ie afflatos eHè Spis ritu BndoiudicabantjCum tarnen multum in eis eilet uanitatis,fuperbiæ,Grg^ cxIeukatiSjS^curiofi'tatis, Adhæcuiciaredierant,etiamfi habuerantSpirin tum fandum,amp; aliqui adhuc habebant initia, quæ tarnen paulatim extingue« bant,cum fuis affedibus èC ineptfjs indulgerent,

Multa uidit hæc ætas exempla fîmilia, ideo hæc facilia funt intelledu,

Paulus igiturin primo Capiteinitidobiurgat auditores, quôd excitent samwAprimi difsidia. Deinde utradicem difsidiorumeuellat,reprehendit admirationem

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CabltlS^

propriæ lapîcntiæ, oC cunontatem, propnam Icuibus ingenqs^ut li nunc con^ cionaretur Seructo,Campano amp;nbsp;fimilibus,

Intexit igitur hune locum communem t Non efb iudicandum de Deo ex oeDeoiudû humana fapientia, Sed reuocandæ Rint mentes intra hanc metam, uidelicet, ad andum ex Verbumjn quo iè patefecit Deus necextra hanc metam noftris ipeculationk bus euaeentur ingénia, SC ludant fuo arbitrio, Deus immenfa miièricordia iê patefecitjdedit Euangehum,inftituit minifterium EuangeIq,IIlud audiri,8c ins« tra illud nos concludi D E V S uoluit. Ita ingreifus in hune locum conciona^# tur,quæ fît principalis amp;nbsp;neceiïaria dodrina,ÔÔ addit dodrinam de minifterq dignitate,

4. torn: Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft igi^

-ocr page 272-

218

I. ET IS TO L Æ

Eft igiturgrauißima concio contra humanam fapienti'am in primo fccundo capite,rcuocans nos ad Verbum Dei 8ó patefalt;ftiones diuinas^ HuiU præcepti necefsitas quanta (it,rudes Sc imperiti non confiderant, Sed pctuhn tia humanae mentis horrenda eft, quæ quv^m audacfter fingat opinione^^^ Deo, amp;nbsp;cultus, tota mundi biftoria inde ufque à primis Idolorum initqsofteiv dit* Quærunt humanæ mentes concinnas opiniones, amp;nbsp;ciim ratione congm* entes, èc fugiunt abfurda, ut Samoiàtenus, Mahomet,Pelagius fecerunt* Alfj alio modo furentes, fingunt portentofa, ut qui humanas hoftias maâarunf, coluerunt, Manichæi, qui duo æterna pugnan^ tianumina fînxerunt,

Vetat igitur Paulus gigneredocftrinam de Deo proprijs imagination!^ bus,amp;deducitnosadEuangelium,acdocet, agnofcendum eftè Deumiîcutfc patefecit, SC in omni cogitatione amp;nbsp;inuocatione hune Deum intuendum efe qui fè patefecit dato hoc Euangelio, miffo Filio, ficut Filius ipiè dicit t Qu* uidet me,uide£ Patrem*

C A P V T.

primiimait,miniftros idemEuangeliumdoccre,amp;Dtiiu*

-“^pariter cfficacem eftè per uocem Euangelij,cuiufcunque lingua fonet* Dam^ docentium. nat igiturarrogantiam eorum,qui iè alqs anteferunt,quafi fuum miniftitriuni

fttefticacius, quàm aliorum , ur finxerunt Pontifices de Indulgentrjs/epluta ! pcccataremittere,quâm alios,imô fe educcre animas expurgatorio. Simul autemteftatur hic locus, DEVM efte efficacem per miniftcrium Euangt* licum, ut Rom: I. dicitur : Euangelium potentia Dei eft ad falutem omnilt;^*'^^

runddmntum Poftea addit præceptum de docftrina principal! Euangelfj retinenda

’ Retinendum eftè fundamentum, id eft, Artitu^ los fidei) nbsp;nbsp;ibi Ecclefiam Dei eftè, ubi fundamentum retinetur* Interea tamtj*

inhac infirmitate hominum alios magis alios minus pure docere. Quamou Omnts lt;eMes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,. nbsp;nbsp;nbsp;® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i ' n i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;orta?

refmciit ali, cauiam omnes setates in nac uita anquos næuos, hoc elt, aliquas mcommo^J“quot; quos ntcuos. opiniones retinent* Hæceftfententiahorum uerborum : Funda mentum aîi^ ud poni non poteft, præter id quod pofitum eft, quod eft lefus Chriftus. beu alius fupra fundamentum extruit aurum, argentum, gem mas, alius ligna,ft'*' pulasamp;fc* id eft, alius illuftrat articulos fidei uera ôôperipicua docftrina,dit** cur Filius Dei uocetur Aoyo§,quid fit peccatum Originis,quid interfit W ; Legem amp;nbsp;Promifsiones, quomodo detur homini remilTio peccatorum, fit öratia,quid Fides,quæ opera placeant Deo, quæ fint difcrimina peccati gnantis amp;nbsp;non regnantis*

tifiï'iorutn^* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftipulasfuprafundamentumextruunt,utftatim initiófcnW

res obfcurauerunt dodlrinam de lufticia fidei, SC auxerunt Ceremonias, oC tim xerunt eftè pcculiares cultus, fuerunt duriores quâm oportuit in præcipi^ndo ccelibatu,mifèuerunt aliquam adhuc uerecundam inuocationem mortuorum-Ora pro me fantfte Petre* Tales ftipulæ multæ omnibus ætatibus condonan* tur retinentibus fundamentum«.

vW fitEcclcr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igitur admonitio in hoc capite prôponitur, uidelicet, ut £ciamus

/j4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ubi fit Ecclefia,uidelicet, ubi fundamentum retinetur« Nec funt Ecclefiæ tnen**

bra,qu*

-ocr page 273-

co ^INT HIOS CJ77T 11 T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2iÿ

bra, qui Idola pertinaciter defendunt, Si. aliquem articulum fidei pertinacitcr damnant»

Deinde ut fciamus in uera Ecclefia manere aliquas incommodas opinio^* nes, quæ ab eruditioribus emendandæ funt, nec propter eas imbecillia mem* bra damnanda funt,fi tarnen doccri ie finantjSó abfît peruicacia»

Ideo inquit : Dies declarabit : uidelicetjnon tantum extremi iudicfj, Sed quocunque tempore,ciim docflrina illuftratur, ut nunc dies déclarât inuocatio* netn mortuorum falfam Si commentitiam eflè»

Etquodaddit: In igne reuelari, ßgnificat tentationes, ut Bernardus, Bonauentura in uera tentatione diicunt acquieicere fiducia Filq Dei, non fuo* rum operum. Ita ignis, id efl, tentationes Si multa certamina purgant. Si in^ ftaurant doiflnnam.

In eodem tertio capite pod medium, cum ait : Non icitis uos Templum Hunun^ . DeielTe 7 redit ad extenuationem humanæ lapientiæ iniudicandauoluntas^ pienti^ extea te D E1,8ó acriter obiurgat tumentes perfuafione fapientiæ,qui uidelicet,huî! quot;“'’“°’ manoiudicio uolunt ampledli concinna, Si fugere abfurda» Quid autem abs= furdiuseft humano iudicio,qu^m Filium Dei crucifigi f (^lare Si innumera* biles homines abhorruerunt ab Euangelio, moti hac abfurditate,quam Si ex* agitauerunt multi fcripcis,ut Lucianus,Iulianus,amp; ali]'»

Ideo Paulus hic ait. Cum fttisTemplum Dei, in quofcilicetueraluce Spiritus Sandus iam habitat, uidete nehanc lucem extinguatis accerfitishu* manisopinionibus. Si ùa corrumpatis Templum Dei, ficut lulianus abqciens lulùnuf, ueramdodrinam ,ex Dei Tempio fadus eflorganum Diaboli» Quam multi deficiunt hodie ab Euangelio moti Humana iapientia uel in iudicio dogma* tum,uel propter ftandala»

Humana fapientia eft, cum difputant, nihil mutandum efle in ritu Mil* fejquia populus hoc cultu teneatur, quo amiflb, populus omnino fiet pro* phanus »

Humanafapientia eft,quódiubentaliqui pacemanteferreuerædodri*H«m4n*p-næ,amp;prætcxunt hanc caufam : Qiiia fteruntbclla,ftquentur uaftationes,in ^xa quibusdelebiturdodrina. Et melius eftet,aliquam fucofam religionem neri,qua'm nullam, HæcHumana conftlia omnia pugnant cum mandato Dei: Non habcbis Deos alienos»

Quanti furores funt hodie multorum, qui dogmatum conciliationesDognMf«»« aut îwiôKUKç fingunt. Si Veritatcm corrumpunt f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;codliAtiones.

Dcnique quotidiana exempla funt in confpedu omnibus ætatibus.MuI* ta enimamp; horrenda peccata funt humanæ fapientiæ, non redeiudicantisde Deo, Ideo tamafpere aduerfuseamhicconcionatur Paulus,amp;iubeteos,qui uidentur ftbi fapientes in hoc mundo, id eft, Sequentcs humanæ rationis iu* ' dicia,ut fiant ftulti,id eft, agnofcant hanc fapientiam non efle fapicntiam

Euangelrj : Sed de Dei eflentia Si uoluntate ex ipftus patefacftione iudicandum efle,8d ftcut rjfdem Corinthijs in Secunda

Epiftola ftribit, oportere captiuamduci ratio* nem ad obediendum Chrifto»

4M Pin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAPVT

-ocr page 274-

22Q

I. ETISTOLÆ

I I I L C A P V T.

^d^Mwineri Capitc quarto, Poftquam anteaingenercomnesobmrgaui't jhunianani umfunt^qua^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(^(^uentes ac difcedentes à meta Euangelq J nunc nominatim

niftris concionatur, amp;nbsp;eos, quo ad Minifterium attinet, facit æquaks potefta-* te efficacia, ÔC fimul docet, quales efTe oportcat, fcilicet fideles. Ac breuilt; ter hicfignificat minifterium efte cfficax per Chriftum, non humanis uin^ bus. Sed minifter fit Rdelis, id eft, rede intelligat, di. rede doceat doóltm^m, non habeat aftedatam ignorantiam,nec fit negligens, ut multis feculis Epi^co^ pi fere in toto orbe terrarumjoec intellexcrunt dodrinam,ncc rede docericu^ rauerunt. Ex qua negligentia præcipuè nunc exiftit hæc horrenda perturba’ tio orbis terrarum.

Proponitur autem hic régula neceflària adgubernandas omnium con’ ftientiasin 'uita pnuata^S^ quacunque adminiftratione. QuæritenimCon’ fcientia: Quomodo fatisfaciam officio meOjcdm diffi'cultas fit maximaf^ multa,quæ erant facienda, profpici non pofsintC Et fæpè bonis confilijs non rcfpondeanteuentusr Sicut errat Iofias,mouens bellum infelix.

Reguld inonda Coiifolatio hîc dulcifsima proponitur; Satis eftefle fidelem, id eft, bo^ ni gKter/ïrt/r nbsp;nbsp;nbsp;Confcicntia rede docere, di iaccrc, quæ reda eift iudicas, re mediocrilt;5*‘*

rid.

o'ltnecejp. jfgentia,bonaConftientiadeliberata. AccédâtautemFides,quafumusiulU id eft,qua perlbna placet di petimus, ut Deus nosgubernet, Hæc régula luceat omnibus uitæ adionibus.

Simul autem hic inftritur docftrina deluftificatione,qu0d fimus iufti de, propter Chriftam,non propter iufticiam noftræ Confcientiæ, quancjuam adefte SC hanc oportet, Sed multa reliqua funt peccata ignorantiæ,amp; omifl’°^ nis, di multi uiciofi affedus, quæ mala condonantur credenti propter diatorem.

Deinde obiurgat feie aïqs præferentes uel poteftatCjUel efficacia minift*^^ rffiuel propter alias caufas, Etfi funt miniftrirecfte facientes officium, poft^^ Deo iudiciLimrelinqui iubet, qui priuatim antecellant, Id non eft noftriui^ diet). Sed nosdedodrina fingulorumiudicemus.

Apojloli prie rrliquis fub‘ ieâi cruci.

Etfequitur rurfus afperrima obiurgatio eorum, qui ft præferuntalijS ubi proponit exemplum Apoftolorum ,quod ipfum continet coniblationen’ infignem. Ait Apostolos uoluntate Dei ita regi, ut præ reliqua Ecclefia iedi fint cruci, fint fpedacula Angelis dC HominibuSjfmd ducantur efle /xara dC Tn^i^Hp-arci'i,

Ka^a^/j.a er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæ funt appellationcs omnium triftifsimæ, fignificantes acerbifsimao’

jJi'ahoniinum. Nam K«3^«p/xa8d fignificat idem quodpiaculum Lati’ nis,id eft,rem talem,quænifi tollatur,totas genres polluât,amp;iram . aduerfus totas genres irriter, Vt Oedipus eft piaculum ftu Ka^ap^a, quia ms’ tremduxituxorem. SicHebræi maledidum dicebant. Et multa funt fimiliî uocabula apudGræcos,ut;

-ocr page 275-

CO^INT HIOS CAfrl llll


221


' SiTTo'^ôîroaoç, ';i5oo''?o7rc£ioç. /xjapoç, Klt;XT(Xf«TO§. îTrtfpaTOg. amp;paîoç.

TH ap« tvoX©^.

THapalt;^£XÓ/gt;Swo5» -TJJOWÀMg»

TrCWCOÀHg.

Sjnonymi, quic pdriter ßgnificcuit rem toUendt»n txrerumiMttfraueïpM^ cultnn^

BxPtXuyzAcU iL2.ITHllO^ * «^ayiç. ayoç» «Aaswp ♦

J ■KO.'Xoï./J.VIMOÇ.

His contrarîit [unt, ivamp;ytiç^

'I ^àyisoç» Îiivà0£lt;u.lt;«n.

Ka^dpirioiit ftKÂlÇ i Ka^'ap/Act,, 7rlt;^l4'H/ACt„ âvocrioç » tTTfuaTapalög« JtTTcxfpeèç avflpwTTOÇ. Tvi^ fj.iifffxa.o'ip £V£XÔ/gt;SlW(^. Ka^'app-oç avfipwTTOç.

4)ap/xaK.oç.

iL7ri^pi/jSil/@^»

(. b Itti Ka^apoquot;« Wg ttÔAeojç,

Exhoccxcmplo Apoftolorum difcant nunc quocppfæcipui Dodloresj ne cupiditate gloriæ aut potentîæ accendantur, (èd antecellant alijs tolerantia, ÔCftudio humilitatis* lt;

In codem capite, ciîm l'am relinquit generalem admoni'tione de ßpfentia Humana,amp; in Ipecie delióla quædam Corinthiorum taxare inftituit, præfatur fc rediturum eflè,fî poflît, iuperbiam quorundam feCe admirantiumjqui aut libertate abutuntutjaut Ipargunt corruptelas dogmatum,coram caftigaturum eflTe. Etattcxitutilem fententiam: Regnum Deinen eflegarruIitatemdiipu#^^2««»’Df^ tationum, 8c ludos ingeni), ut tune Stoici, Epicurei, Academici, certabant ar^ nbsp;nbsp;‘

gutrjs, Sc in Eccleiia multum fuit ÔC erit difputationum inutilium : Sed eflè pœ tentiam, id eft jcfficaciam Dei, incoantis in corde uerum timorem » Sc ueram fiduciam ♦

Hæc ubi funt, redum indicium eft mentis, in difternenda neceflaria do* ^eeeßarid ârina â non neceflarqs diiputationibus,ut pius Doeftor dicit de uera agnitione Deij de uera inuocatione, de pœnitentia, de fide, de bonis operibus, de æterna gloria^Sc æternis pœnis. Alius rixator quærit ex ueteribus Stoicis aliquod de* bramentum, quod mifeet Euangelio, contendit omnia neceflàriô fieri,aut nul* nbsp;nbsp;neeejp»

los debere in homine affedus efle : Aut fingit ex Platone animarum purgation nlt;e dij^ua* nes poft mortem, quæ liberandæfînt facrificqs: Aut fingit Accidentia fine Subiedo in mutationepanis inCoena Domini: AutfingitinEcclefiaopor* tererecipi politiam Mofaicam» Denique infiniti furores funt difputationum, qui tantiim quærunt materias, de quibus rixentur, non habent uera exercitia Pœnitentiæ, Fidei, Inuocationis,Crucis,in quibus uera lux accenditur, Hæc cft fumma quarti capitis»

4.to«i:Pbil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V»Caput

■f

-ocr page 276-

222

Accufatio ab^ quinto capite iam in fpecie aceufat abufum Libertatis, feilicet de eo, ufui libemttif. ^Nouercam duxerat* Eft omnino tetrum exemplum* Nam amp;nbsp;Ethnici barunt taies commixtiones,ut cum pater SELBVCVS filio A N CHO cefsitNouercam STRATONICEN Demetrqfiliam*EtW

Phædram ad ftuprum*

Cum^ Apoftolorum tempore Ecclefiadeformata fit talibus næui's,cog*'’ temus etiam alrjs temporibus pofie multa tetra exempla accidere, nee propt^“’ rea defici'amus à Deo, fed deploremus infirmitatem noftram Sgt;C DiaboHin“^ ; dias J 80 gubernatores corn'gere ea ftudeant.

Lex »Koyal« f si itnmua-lilii,

Cum autem Con'nthq putarent audita dodrina libertatis Chriftiana?/^ tiam leges Coniugfj laxatas elTejPauIus reuoeat eos ab hocerrore,8ó docet,prF cepta moralia naturalia æterna Só immota efiè. Leges diuinæ, quæ bentcommixtionem certarum perfonarum feugraduum jfunt Leges fancita: in natura,quas Deus uult ratas amp;nbsp;perpétuas eflè. Qiiare Deus inquit:Cananæ^ 1 os propter inceftaslibidines puniri amp;nbsp;deleri, etiamfi tunc,cum illi corpora fua talibus Iceleribus contaminarent, Lex nondum per Moyfen promulgata Quia Deus naturæ lucem banc eflè uoluit, amp;nbsp;ftatim initiô parentibus proW’* buit commixtionern cum natis, c«m ait : Relinquet homo patrem amp;nbsp;matren^’ adhærebit uxori fuæ»

Cæteriim doôlrina de libertate, alias intégré traditur,amp;r poftea rurfusû^ eadicendumeriu Nunc addatur doclrina de Excommunicatione, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

JNceftum,cuius delitftum fuit manifeftum,Pauluserjcitex Ecclefia. Hoc ^emplo oftendit, quomodo puniendi fint in Ecclefia rei manifeftorum fcd^^ rum : cùm poftea in fècunda Epiftola narrat hune inceftum, poft conuerfio^ nem, in Ecclefiam reeftè receptum eflè, illuftre teftimonium proponit contra Nouatianos, quod oftendit, lapfis agentibus pœnitentiam ueré remitti pccca^ ta.eos^ in Ecclefiam recipiendos eflè, de quo Articulo dicendum erit fuo loco. Nunc doeftrina de Excommunicatione confideretur,in qua primûm iciendunr diierimen minifterq Euangelid, amp;nbsp;poteftatis politicæ, Cum^ciusdifert^ gelici,cr poz minis multæ partes fint, nunc tantum de pcenarum dodrina dicam.

teftitif polith Poteftas politica coercet èC punit ui corporali, ÔC contumaces capitaH fupplicio affîcin

Sed Minifterium Euangelq coercet amp;nbsp;punit tantum uerbo lèd eo ordi* j ne, quem Chriftus Matth: capite 18* récitât* Primum moneatur is,qui delft • quit. Si non obtempérât, poftea efjciatur ex Ecclefia publica ièntentia,ut ibi di* i citur : Die Ecclefiæ, id eft, præcipuis miniftris amp;nbsp;i}s,qui in cognitionibus iunguntur*

EXfOWWWHÛ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc confuetudo non primûm inftituta eft â Me(sia,ièd eft uetus mos Sa^

«MouwfLf-- cerdotum Leuiticorum, qui fuo loco diftiplinam talibus iudicrjs tutatifunt, uiarum. nbsp;nbsp;nbsp;etiamfi poteftas politica alia indicia 8^ alias pœnas habcbat,quæ ut folct, in df

feiplina tuenda negligentior erat, Nec dicam prolixius de hoc loco* Tantum illud addo, hune neruum diiciplinæ non negligendum eflè.

-ocr page 277-

Quod ucró ait : Tràdoeum Satanæ ad uexationem carnis, ut Spiritus Excontmunb falaus fiat, Vcrè ita fèntiendum eft, Excommunicationem in Ecclefia non eflè catio effic^x inane terricuîâmentum, icd efficax 8d diuinum fulmenjamp; icqui pcenas in cor^ pore amp;nbsp;rebus,quibus caftigati ad pœnitentiam reuocâtur, fîcut de uetuftifsima Excommunicatione dicitur ad Abraham : Maledicam maledicentibus tibi: Et cumAmbrofius fchbam Stilliconistali fententia punqflet, Scribæ mota eft mens per aliquod tempus, quo morbo admonitus,pofteafecmendauitjô^ ab Ambrofîo rurfus in Ecclefîam receptus efl»

ofiendat Paulus hociudicium necefTariô in Ecclefia retinendum eflè, * addit fimilitudinem :ut inPafchate ludaico fermentum tollendum fuit. Sic nos ex Ecclefia fermentum tollamus. Deinde inenarrationeTypiPafcha^ Agni tis aliquantiiper commoratur,monet inftitutum eile efum Agnfiut mors Meß (ix (igniRcaretur, Actota Pafchatis Allegoria alias copiofius enarrandaeft» Hic uocabula in textu obieruentur,

Celebremus Feftum in azymis finceritatis amp;nbsp;ueritatis, Veritatem oppo« veritdt, nit meiidacqs ÔC falfis opinionibus, uocat ueritate uerac dodlrinæ de D E O agnitionemamp;confefsionem. Sinceritatem opponit Hypocrifi,faliæ inuoca= sinccrit4x, tioni fine Timoré Fide, Conftantia, Et uocat finceritatcm,non fucatas uirtua tes,Timorem,Fidemj Inuocationem,Conftantiam fidei.

(De litibus^

j^ypra abufum libertatis amp;nbsp;libidines taxauit, Nunc obiurgat litigantCSjqui cum certentodfjs aut auaricia,uiolant praccepta Decalogi: Non occides,Aut pr*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non enim damnat indicia,aut ullam iudiciorum partem, aut

uilputationem forenlem, Nam hæ ordinationes politicæ funt res bonaî,ordis: natæ,$lt;apppro5atæ(jinjnitus, SicutRoman. 15,clarifsimètradicum eft. Et Aliud Midi lofaphat inquit, ludicium Domini exercetis. Aliud eft autem Difputatio fos reniis^aliud odium aut auaricia in litigatore, Ac ut fanâiredè uti poflunt ^uiT^^ coniugio, Gc reârè uti poflunt iudiefjs, Sicut ciarc dicitur Roma: 15, Magiftra* tus eft honori bonis, Poteft igitur faneftus deferre caufam in indicium fine pra« uo affèiftu. Et in ea re multæ infunt uirtutes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;virtutesin li

Reuerentia erga Leges amp;nbsp;Magiftratus, quia indicium illis permittit, cedensde fua fententia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;do,

Amor iufticiæ,, quod non appétit alienum, led quafi exuens rem iuam, poteftati iudicis amp;nbsp;Legum relinquit, ut attribuant fua iententia cui uidebitur; Hoc non facit animus pleonecfticns,

Hæ uirtutes funt in litigatore Gnclo,

Certum eft igitur à Paulo obiurgari litigates propter odia amp;nbsp;auariciam, Item,propter fcandalum,quód no modó litigabant coram Ethnicis, Sed etiam

V iiq Ethnb

-ocr page 278-

Ethm'corum affèdtusôôpræftigiasamp;calumnias mifcebant. Hoc manifeftum eft ex Tcxtu^quia dicit : Vos iniuham facitis alqs, uos defraudati'sgt; Sic intell^ gatur quod dicit : h^k/a« eft in uobis. Non uult ipfam dubitationcm fori HTÎKMaj Sed iniufticiam,cuius iignum eft forenfis contention K^/xarcc ïytn, nbsp;nbsp;nbsp;eft

«TÏM^Zajnon ipfum k?îm^t« txamp;p Sed W/ne/j eft H-TfuM« ♦ Quare Kf'/xara ixamp;p non inte^ ligatur ut fubieâum iungendum ad K-ifK/xa, fed ut pars Enthymcmatis, quia ab eo figno ratiocinatur in eis efle prauas cupiditates»

ÄifK/xA,. Eft 8^ uocabulum h’tIhp.x mollius, quâm â(W-apTia, id eft, quiddam dam^a^ tum,ôô fignificat fuccumbere affedlui alicui,ut dicimus : opyKç ,KîÎMptf«T@^‘

P-H 7rXowS.lt;S’£,

Ne erretis.

S)eabufu Libertatù) de Scortatione.

Tempora A» CAEpè cogitandum eft,qualcm inuenerint niundumApoftoli, non foilin’ quia prodeft ea confideratio ad intelligcndas conciones Apoftolorum : Sed ml. etiamquiaeiustemporis manifeftæturpitudines magis oftenduntjquantaft miftriagenerishumani,quam præièntis ætatis uiciajquaeetiamfifuntmub ta amp;nbsp;magna 5 tarnen magis teguntur» CoUatio tarnen amp;nosdenoftris uici)5 commonefacit»

Semper magna pars bominumproriuseft athea. Sed tunc multipabm docebant nullam eflè prouidentiam. Reïiqua multitudo horribiliter coIebat Idola, Suf alt) alia quotidie excogitabant.

Deinde contra fecundam Tabulam non ibium ufitatæ, ftd etiam conctft fæ erant uagæ libidines multiplices. Concubitus feu mariti feu ccclibiscum S3, quæ corpus proftituerat,prorfus non reprehendebatur. Imd in PlautiComoc»* dqspatres amp;nbsp;filij eafdem amant. Plurimi palam impunè etiam fèxu abuteban^ tur,dequaturpitudineetiamfi uetuftas habuerat feueraslegesjtamenillæia”’ in GræciajAfia 8d Italia, multis feculis conticuerant.

Contra Quintum præceptum recepta erat gladiatorum confuetudo. Contra Septimum conceflæ palam erant ufuræ,

Sed iHi furores contra Primum Præceptum, amp;nbsp;contra Sextum, multo la* tius graffabantur, amp;nbsp;magis tetri funt.

DetM colligit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alis cum eflèt mundus, tarnen Deus ex ilia turpiftima colluuie,immenlt;’

ßbi Eccicßam fa milèricordia Ecclefiam fibi collegit, quod exemplum continet amplifiimani MunJic^'ï^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus proponit, admonens nos deremifsione

uie, ‘ peccatorum,cum ait : Et hæc quidem aliqui fuiftis, fed abluti eftis, fandificao eftis,iuftificati eftis in nomine Chrifti Sgt;C Spiritu fando. Quæ uerba meminif fe ualdè prodeft, amp;nbsp;propter coniblationem èi. propter dodrinam,quia delu* ftificatione erudite loquuntur, affirmant nos receptos eflè propter Chriftum, de donatos Spiritu iàndo.

Deinde cum talis fuerit morum corruptio, facile iudicari poteft, quain difficile fuerit, tot falfas opiniones confirmatas in Ethnicis, ex eorum animis euellere. Ac præcipuè confuetudo cum mulieribus proftitutis receptifsima erat, confirmata non folum temporibus, amp;nbsp;communibus omnium exemplis I Sed

-ocr page 279-

CO^IXT HIOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22^

Sed etiam fodah'tjofum conuiuiorum fuauitate Ludorum amp;nbsp;Comœdi'a# rumuenuftategt; Ideo tamprolixa concio hic contra’Scortationem mfti'tuitur* Et ne fit atnbiguitas in uocabulo, diïèrtè dieft fc fmprobare confuetudinem cum mullere proftftuta, non tantum alias libidines turpiores»

Primiim autem regulam tradit contra abufum libertatis» Qufa enim doftrinain de libertate nimnïm laxabant, transferebant ad licentiamnon conceflam â Deo, Ideo hæc régula traditur : Libertas Euangelica non concedit Regain ie K» uiolari præcepta moralia. Hanc regulam capite feptimo exprefsè tradit : Cira lt;ümcißonihile(i,8^præputium nihileft, fed obleruatio mandatorum Dei,^^“^*’ Quia nouum Teftamentum exhibet iufticiam ÔC uitam æternam, quæ efî: ipfa interior amp;nbsp;exterior impletio moralium præceptorum,conueniens cum æterna amp;nbsp;immota uoluntate Dei exprefla in præceptis moralibus. Ideo hîc errores delibertate reprehendit, amp;nbsp;nominatim prohibet delida pugnantiacum pri* mo præcepto/extOjfeptimo 8^ odauo.Nam præceptum Quintum de homicis» dio alioqui notum erat,amp; alibi additur.

Et manifeftê affirmât, non efle hæredes uitæ æternæ, qui perlèuerant fn tali uiolarione moralium præceptorum contra Confeientiam : Nolite errare, inquit,Scortatores enim non erunt hæredesRegni Dei» Ac utintelligatur concionondepræteritis delictis,fed de perfeuerantia,explicationem addit: Hæc fuiftiSjièd abluti efbis» Hæc uerbainfi'gamus animis,quia,ut dixi,doâ:rfi« nam amp;nbsp;confolationem dulcifsimam continent»

S)ifcrbnen înter 'XlcceJJaritii c^W«x4gt;ofctv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Ç^Mnia mihi licent fcilicet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et funt acP/a4)of« , quæ non funt præ^ ««^alt;îgt;oplt;u

cepta lege Morali» Quia lexMoraliseft ipfa æterna lex in mente diuina, uxmordïis, uoluntas Spiritus Santfli in renatis, qui æternam obedientiam incoat, con« ucnieniem uoluntati diuinæ,iuxta illud ; Dabo Legem meam in corda eorum» Ceremoniæ uero funt obicruationes externæ, quæ funt cxercitia iftius uitæ mortalisjuon funt iufticia interior 8gt;C perpétua cordis.

Deinde Icquitur correClio»* Sed nulla res me redigat in lèruitutem, id Qu^fmicon, eftjilla funt concefla, quæ non retrahunt in feruitutem confeientiam auullàm à «Jp. Deo,utadulterium Dauidis inferuitutemretrahit eius ConfeientiamauuL fam à Deo» Eft enim hæcfcruitus fieri reum coram Deo, excuiïb Spiritu San« damnante nos Confcientia,non poffe inuocare Deum, quia contra eius „ „

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 n. r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T-r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/-. nbsp;nbsp;-r- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a

uoiuntatem icientes o^uolentes lapfi fumus. Hancconicientiæleruitutem oCfdentù;. hune reatum,hîc uocat redigi in feruitutem.Negat ergo concelfa elle talia,quæ team faciunt conicientiam,id eft, quæ excutiunt Spiritum Sandtum» T alia au:« temfunt,quæ pugnant cum Lege Morali,quiaeademeftuoluntasSpiritus faiidi, èc Legis moralis, quæ eft æterna 8c immota fapientia Dei.

Nunc cætera,quæ fequuntur, planiora funt : Efca uentri,amp; uenter eicis, Deus hune Sgt;C hanc deftruet,id eft, cibi amp;nbsp;uenter feruiens uitæ mortali, funt res perituræ, nec pertinent ad iufticiam Spiritus, aut confeientiam, nec funt lucis aut iufficiæ æternæ initia in mente, nec impediunt Spiritum faniftumj Ideo funt adiaphora» Hæc concefla funt»

Sed Scortatio difsimilis eft,quæ eft perfonarum contaminatiocontraScoratio', uoluntatem Dei,ac propterea duorum conicientias à D E O auellit, amp;nbsp;reas facit.

-ocr page 280-

216 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I IST O L Æ yITf

facit, Jdco Paulus didt î Corpus autem non fcortationi, fed Domino feruiat, ideft, Ventercreatuseft ad cibos naturæ conuenientes fine difcrimine. Sw corpus (eu perfona ordinata eft, ut Deo feruiat, qui uagas libidines prohibait, amp;nbsp;horribiliter eis irafdtur* Ideo cum perfona iam propria Dei efiTe dcb^at, non faciat libidinum confufiones, fpreto ordine Deijficut fecerunt Nero, Pto” leniæijô^ ingens multitudo hominum,

Eritautemmagisdilucida ledioPauli, fio-w/x« intelligas dePerfona olim loqucbantur Græci, Et uult Paulus de ufu ordinato perfbnæ loqui. cittte funt le^ Fundamentuni autem difsimilitudinis de cibis amp;nbsp;de uago concubitiijhoc gM maralis, gft^quód ea,quæ funt legis Moralis, affirmât eife neceffaria, quia lex Moral*^ fwnf» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æterna in mente diuina, uoluntas Spiritus fandi, qui obedk’’’’

tiam incoat fimilem uoluntati diuinæ, ut fuprädixi» Pugnat autem horribilb ter cum uoluntate Dei libidinum confufio»

S)E T)ICTO:

Erunt duo in carnem l)nam.

P X dido Genefis : Erunt duo in carnem unam, fiimit Paulus argumentum fimilitudine, quod poftea recitabo» Necefïè eft enim prius teneripropt^ amamp;^natiuamiententiameiusdi(fti,quod multi indodi putant odofepoß^ tum cffc, quafi tantum hoc dicat, quod omnibus notum eft, ita conditam cfft naturam hominum ,utexMari^amp;Foeminæ coniundione genus humanum propagandumfit,Etfi autemearn ftntentiam compleditur etiamillabreuis Concio,tarnen fimul continet præcepta de modo gcnerationis, hoc eft, Sancit leges de Coniugio amp;nbsp;prohibitione uagarum libidinum,amp; ueram,integrani eruditam definitionem Coniugrj proponit»

Cum enim præcipit iungi marem amp;nbsp;focminam, prohiber alias commix* tiones cum hoc ordine naturæ pugnantes.

Cum ait: D VO, prohiber uagas libidines, Vnum marem uultalh* gatum efle ad unam focminam,amp; unam focminam uult alligatam eife ad unum marem. Talis fuit prima naturæ inftitutio,a qua poftea aliquantulum difaf* noXuya/xiüu fithumanainfirmitas,tolerante Deo,quando receptaeft7roAuyap.ia,itatarnen, recfpm. yj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;athungerentur plures mulieres, non uni mulieri plures uiri.

Poftremó uult etiam coniundionem illam maris 8ó focminæ perpetuani amp;nbsp;indiftólubilem efiè, cum ait : Erunt in carnem unam, id eft, inièparabilitet lundi, Vnitas enim fignificat Vinculum perpetuæconiundionis,S^ prohiber diuortiajqualia nunc funt Turcica,8c fuerunt olim omnium fere gentium,imo Efûw Moyfei nbsp;nbsp;nbsp;dæorum.Sed tarnen amp;nbsp;Moyles aliquantulum laxauit hancparticulam,

laxauit lepem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. r- 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n » r M

coiiiugij, tolerante Ueo, propter ingentem innrmitatem hominum poltlaplum, tsarn hæcLexin Genefidefcriptioeft pulcerrimæ focietatis, qualis in natura inte# gra fuiiret,amp; eftè debebat. Et Chriftus Ecclefiam de hac prima forma common nefacit Matth,19. ut poftea dicemus in capite feptimo.

Nihil affingo concioni illi in Genefi, lèd hæc fententia, quam recitaui, uera, fimplex, Sô propria eft dus loci,.quam fi quis confidcrabitjintelligetillud didum non odofc pofitum eftè, lèd de rebus maximis condonari, SC hinccxü trui definitionem Coniugrj, quam in capite lèptimo recitabimus.

Nunc

-ocr page 281-

CO^INT HIOS CA^rT 71 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;227

Nuncintclkda natiuafcntentia ,confideretur argumentum Pauli, qui comwgi««» transfert dicflum Genefis ad Coniugium fpirituale filrj Dei 8é Eccküiæ, ut ctiam in Epiftola ad Ephcfios : lunóii eftis Filio D EI, amp;nbsp;faóli membra eius. Ergo non fitis membra fcortorû uagantia 8^ aberrantia à Filio D E LMaritus

Coniunx poiïunt eiïè membra Filij Dei fimul quia ea coniunCtio approba=s ta eft à Deo. ^Et coniuges ambo poffunt eflè membra Filfj Dei, imó funt uelut ünutn membrum. Nee aberratnecauellitur Filio Dei maritus, Habens con* fuetudinem cum coniuge,quia ea confuetudo eft approbataâ Deo,non rumpit unitatem. Sedcum uagatur libido contra præceptum Deiituncaueb litur perfona â Filio Dei,amp;r polluitur, fit membrum fcorti 00 organum Dia* » bolijficutNeroautPtolemæi horribiliter uasantur.

Ex hacenarratione utcuncj intelligi poteft,quomodo Paulus tranftulerit diftum in Genefi ad fpirituale coniugium. Videtur autem obfcura rudi lecfto^ ri accommodatio, quam recenfui. Sed tarnen fi quis earn attente confiderabit, agnofcet Paulum hoc uoluifle, quod recitaui. Vult cnim in fumma, ordinem a Deo conftitutum non conturbandum efte. Hie eft ordo,ut coniuges,qui funt membra Chrifti, non uagentur libidinibus quod ciim faciunt, definunt efte membra Cbrifti,amp; fiunt membra polluta fcortorum QC organa Diaboli.

Nee ex diefto Genefis omnes particulp congruunt ad Pauli argumentum. Namparticula VN VM proprieintellelt;fta,ut in Genefi,ncncongruit,icili« cetdeinfeparabilitate. Sed altera particula congruit decommixtione,Antos! nius fit caro Cleopatræ. Hîc non manet ilia Vnitas ordinata.de qua loquitur Genefis.

0 TTOpVEvu/J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a/xapT«v«.

Fornicans in proprium corpus peccat.

^’^^öö^t'at delicftum zk obiedo. Plus peccat Cato,{eic interficiens,qiidm fialiuminterfeciflet. Itaciim omnis Scortatio polluât proprium corpus,id eft5transférât ad ufum alienum contra ordinem d D E O inftitutum, 80 de# ftruatTemplum Dei in te iplb,nonducaturefteleue peccatum.

Qudduero inquit, cætera pecca ta extra proprium corpus fieri,id intellF peccatdexir4 gaturdegeneribusdeliftorum ,quæ funt frequentiora. Homicidæ plerunq; proprium in alios fæuiunt, Rariores funt,qui fibi mortem confeifeunt, Hi quoeg in fuum f^orpm, corpus peccant. Sed Pauli didfum cum quodam candore accipiatur, de rjs, quæfæpius accidunt.

Sedcurdicit, Extra corpus fieri,ciim finguli peccantes ardeant prauis afiedibusin corporefuo,organa adhibeant,utClodiusfuamanucædem facit f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V

Dixi fuprd,Obie(ftorum collationem fieri,non caufarum formalium,aut organorum. Nam in quolibet pcccato duplex fit deftrudfio, Prior in peccan^« Duplex de» tCjqua fe auertit ipft à Deo, SC fit reus æternæ iræ 8^ mortis, S/1 Cain primûm flruólio i» ipfefefedeftruit. Altera deftruâio eft obiecti. Vt ciim Cain interficitfratrem. Itainfcortationeprimadcftrudfioeft inuoluntate amp;nbsp;corde aberrante à Deo. Poftea deftrudlio fequitur obiedtorum, quæ hîc funt corpus proprium.amp; cor«« pus alterius perfonæ. Vt autem corpus proprium obiectum eft huiusfceleris', ita plerunque poftea hærent pcenæ in proprio corpore, uidelicet, fæui morbi, aut quia feminis abufus eft, graflantur pcenæ in liberos,ut poft Dauidis adub ■ terium fequitur inceftum ftuprum filiæ, Deinde filiorum Tragici interitus.

Sicut

-ocr page 282-

223 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1. ETISTOLÆ T)

Si'ciit pïeruncp pœnæ in ea re graflàntur, qua peccatur, Sgt;C ut in libro Sapientlt;æ dicitur,Perquæquispeccatjpcreadcmpunitur, Ideô fit,ut fciamus pœnas non accidcre cafu, fèd uerc efife certorum fcelerum uindices. Item, ut fciamus nos Deo commonefien* de illis ipfis delidis,ut redeamus ad pcenitentiam,

Qiiare autem maïus delidum eft proprrj corporis abufus7 Ad id refpon* deo, quia maiore cura nos ipfôs regere debemus, quàm alios, amp;nbsp;magis à nobis depellere peccatum, quàm ab alrjs, ficut hoc ipfum facilius eft» Et in uagis libi* dinibus multorum confcientiæ â Deo auelluntur ♦ Dauid fuam amp;nbsp;adultéra: conicientiam polluit» Ideo hæc peccata nequaquam leuia ducenda funt.

DE CAPITE SEPTIMO

TN Capite lèptimo doclrina ualde necelTaria toti Ecclefiæ traditur de Coniu^* ■‘gio,quamordine recitabimus»

Occafio autem harum refponfionum initid confideretur»

Definitiû coniugij.

Magna apud Ethnicos confufio fuit libidinum, amp;nbsp;crebra fuerunt diuor^ tia» Quare alrj,ut fit,in nouo ftudio acceptæ docftrinæ amp;nbsp;conuerfibnis,ptorfus difliiadebant coniugia, Airi prætextu Religiortïs diuortia faciebant. Refpon^ det igitur Paulus, amp;nbsp;aliquot neceflarias régulas tradit, quas ordine recitauo, Primdm Definitione Coniugij conftituta, ficut inftitutum eft Genefis 2»

Coniugium eft unius maris Sóunius fceminæ, quæ legitime iungipob funt,coniun(ftio indiflblubilisjinftituta d Deo,propter generationemjamp;adui^’ tandas uagas libidines»

Hanc definitionem uerba huius Capitis confirmant,quód fit coniundM indiffolubjlis, teftantur hæc uerba: Præcipio non ego, fed Dominus, mu^ lierem â uiro non difcedere, SC uiro, mulierem non dimittere» Quód hic finis etiam Deo placeat, ut ducatur uxor, fi non prolis caufà, tarnen ad uitandasualt; gas Iibidines,id quocg hîc cxprefTè dicitur,amp; dodrina ac confolatio pijs neceb laria eft : Vitandæ fcortationis caufa,unufquifcß fuam habeat uxorem»

Régula de coniugio.

Sequuntur regulæ. Prima» Coniugium non folùm non prohibendum eft,fed etiam rjs,qui non funt idonei ad continentiam,neceflàrium eft» Sicutm^ quit Paulus : Melius eft ducere uxorem quam incendia pati, Hæc régula coiv tra fuperftitiofos pofita eft, qui cum uagas libidines Ethnicorû uiderent, nouo ftudio caftitatis etiam coniugium fugiebant,amp; improbabant,quæfupcrftiuo Ecclefiam tune ualdè exercuit» Ideo amp;nbsp;Paulus amp;nbsp;Apoftolorum difcipulig’’^^ uiflimas fèntentias oppofuerunt, quæ amp;nunc Legi pontificiæ, amp;nbsp;dotftrinæ ignatijdtâuiK Monachorum opponendæ funt» Sic enim feripfit Ignatius :VirginitatisiUii ‘ gumnemini imponito» Periculofa eft enim polfefsio amp;nbsp;difficulter retinetur, quando coaeftis imperatur, lunioribus concede coniugium jpriufquam cor^^ rumpantur confuetudine proftitutarum» Verba hæc funt : 7rap^£via§ vi £örirï0ff. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7lt;x/pTOKTi!/X“K9^lt;l'ult;7'4gt;uAaKTO2J,oTa/JK.aTlt;z_l(v«yK.iu)y£VKTüU. •rolt;§V£wr£po/磮i’

quot;^ETTE yap-ep, mÿp tP/a^^apwo-t/j ï/ç êrcWpaç.

EthîcPaulus unumquemcç iubetfuasuircs,feudonafua confiderare,ac iudicare, an idoneus fit ad cœlibatum, aut non fit, Ideo inquit : Vnufquifqut proprium donum habet d Deo, alius fic,alius aliter» Hæc admonitiqbis repe^ tita fignificat Apoftoli folicitudinem, qui præuidit lècuturam magnam pernio« ciem animarum ex imprudentia eorum, qui fe ternere oneraturi erât cœlibatu.

-ocr page 283-

HIOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;229

Deinde fequuntur Rcgulæ de ipfo Coniugio, fed in Scholis prins de dc^ fponfatione dicitur, quæ perionæ coniungi poisint Sgt;é quando contradtus ua^ leat»

Prohibitio de Perfonis cxtat Leuit: Ea prohibitio diuina cft, obli^

, w T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. t-T 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Reuerentmm

gatomnes gentes, ranquam ins Naturae, quia Deus hanc reuerentiam cognati cognAtifan^ languinis in natura (ànxit, ne fiant commixtiones cum proximiSjôd: horribili^ guinii dcm ter punit inceftas libidines, ut ibi de Cananæis dicitur, Et exempla pœnarum pfxit, Oedipi, 8^ Aegyptiorum regum iram Dei oftendunt,

Poftea qui Gradus probabili ratione additi in Ecclefijs redlê inftitutis feruentur, confiderandum eft*

De Contradlu 8c hoc lêruauit uetuHas quod honcllum, pium, 8c ad ex« De)jgt;onf4tioi plicandas controuerfias defponlationum accommodatiusefi: jUtdefponlàtio* lies fine perfpicuo 8gt;CexprefTo confenfu parentum faclæ iudicentur irritæ.Qua« re in Inftitutionibus dicitur : Confenfum parentum habeant, quorum funt in poteftate. Nam hoc fieri debere amp;nbsp;Ciuilis 8^ Natirralis ratio fuadet,in tantum, ut iuifus parentum praecedere debeat. Et Ambrofius in hiftoria Rebcccae unit accedere confenfum parentum, idq’ ait aded honeftum 8^ naturæ Confèntane^« um elfe,ut etiarn Poëtæ idem docuerint. Et citât didtum Euripidis,apud quem in Andromache,cûm Oreftes petit coniugium Hermiones, hæc relpondct, Earn rem pertinere ad arbitrium patris, Verfus hi funt.

Nu/xtf6V/jiaaüip t/xwp Tranîp î/xoç, èugt;t ijxop K.ßvamp;praSit

Cum hoc ueteri more congruunt uerba Pauli in hoc capite : Qui elocat, rede facit. Nam hæc uerba fignifi'eant, confenfu parentum de coniugrjspaj« cifeendum effe. Sic Lex Moyfi locuta eft, Cum duces filio uxorem.

Hancuetuftamconfuetudinem nunc quoque iequantur EcclefisCjOmifla recenti Lege, quæ inextricabiles Labyrinthospeperitindrjudicandisarcanis defponfationibus.

Ssd tarnen ubi duriores funt parentes,pq Magiftratus fuam autoritatem intcrponantjSicutctiam uetuftæ leges præcipiunt.

Difcrimen ctiam eft inter fponfalia de futuro,Só de præfênti,quod fumà^ tur ex aliorum longioribus ftriptis. A fponfalibus de futuro,reccdi poteft,nifi' accefleritconcubitus. Sed fponfalia de præfènti, funt iam rcipfa matrimonii! urn feu coniugium, quia confenfus facit coniugium, Nec de hoc diferimine fubtiliusdifputabo. Non enim hæc rccenfeo, ut plus rixarum feramus ,fed ut rudiores teneant præcipuas régulas huius Contratftus.

De conditione honefta Sd pofsibili adieefta, etiam hæc régula teneatur,üt ciirn dicitur, Ducam te, fi dabis mihi centum. Tab's conditio impedit coniuü gium, finonimpleatur. Sedtalcs conditiones concubitu abolentur. Omitto autem difputationes de conditionibus inhoneftis impofsibilibus, quia in communi uita exempla rariora funt.

Haftenusdc Contratfiu præcipuas difputationes recitaui.Nunc addan^ tur regulæ de officqs coniugalibus, amp;nbsp;de accidentibus in Coniugio. Paulus in T extu mentionem facit ofneq coniugalis,quod honefta appellatione ornat,noi: minans debitam beneuolentiam. Hine régula fumatur : Officium Coniugale oj^cintn con^ opusiuftumeflè,amp;fuperftitiofas opin]Onesdamnandas,quæfalfô fingunt id iugalc. opus difplicere Deö,ciim fit conditum, amp;nbsp;certo ordine inftitutum a Deo.

4. tom: Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ex his

-ocr page 284-

2^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. JSJPISTOLÆ

Ex hl's uerbis : Vir non habet poteftatem fui corporis, ah'qui etiam tiocinantur improbari ^oÂvya/xîaiJ, de qua fupra breuiter dixi : Primiiminfti* tutam efle focietatem unius man's amp;nbsp;unius fœminæ Ab hoc ordine poftea in* firmior natura difccfsitjquod quatenus pcrmiferit Deus, Lex oftenditjSed angelium nos de prima inftitutïone commonefaci't,

prohibitio du Secunda régula prohibet uulgaria diuortia, quae ut nunc apud Tureas» Kori/orHi». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apud ludæos, 8ó Ethnicos fine difcrimine prorfus,uthbui't,fiebanU

Hanclicenti’am reftn'ngunt Chriftus, Matth: 19, amp;nbsp;hoc loco Paulus, amp;nbsp;uplunt Coni'ugium efle perpetuam 801’ndiflblubilem coniunAi'onem» Ideoim Im quibui cd. quit : Non ego, fed Dominus præcipit, ne uxor d marito feparetur, amp;nbsp;ne ma^ fibiM conce^ ritus uxorem déférât» Hane regulam in Ecclefia uult Deus fèruari» Sed accp toi/r diuor. nbsp;nbsp;nbsp;j jßj- qyoqyg diuortia non uoluntate piorum, fed alterius coniugisdelidlo.

Et tantum duo cafus exprefsi funt. Alter à Chrifto,alter à Paulo,

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Perfona quæ admifit adulterium, rumpit feedus Coniugij, In eocafuetfi

reconciliatio tentanda eft tarnen cogi innocens Perfona non poteft, ut poilu* tam recipiat.

Cum igitur petit innocens pronunciari de diuortio,iudex damnat no* centem,qug rupit foedus coniugij,amp; pronuciat innocentem perfonam liberaiu efle,que cum fit prorfus liberata a nocente,poteft aliud coniugium contrahere.

Diuortid RonuM,

Tale diuortium non fit cupiditate aliqua innocentis, fed alterius deliclo, quæ iam uinculum coniugij diflbluit. Facile igitur intelligi poteft, hoediuor^ tium ludaicis aut Romanis difsimile efle. Cato cedit nolens Martiam Horten* fib. Agrippa uolens dimittitMarcenam,du(fturusIuIiam Augufti filiam.Tf berius Nero uolens cedit Liuiam Augufto,

II.

Oefertio,

Alter cafus à Paulo exprefliis eft, cum coniugem fine crimine uiuentem, alter coniugum re uera defent, ita ut uoluntas deferentis ex caufis fugæ ÔÔ tem* pore errationibus, alijs circumftantqsiudicaripofsit,ut Vlyftesnoneft defèrtor.Thefèus relinquens Ariadnen, eft defertor, Demophoon defertor eft Phyllidis mulieris Thraciæ,quæ fuerat coniunx.

In hoc cafu etiam Apoftolus dicit, perfonam innocentem defèrtam, libc' ratam efle.Eodem igitur modo ut fupra inquirituf deferens,quantum fieri po* teft, reconciliatio tentatur, quæ fi non procedit, iudex pronunciat defertam efleliberam. Ac manifeftumeft amp;nbsp;in hoc cafu defèrtam non diffoluere coniu* gium fua uoluntate, fed feedus antea ruptum eft perfidia defèrtofis.

De his duobus cafibus aperte loquitur textus Matth: 19.80 in hoc capite.

Quanquam autem Canones recentes fatentur, diuortia concedi in hisca* fibus,tarnen deinde perfon^ innocenti prohibent coniugium. De hac quæftio* nedifsimilesfunt etiam ueterum fententiæ. Sed exempla funtapud luftinum . , amp;Hieronymum, quæ oftendunt,primamEcclefiamconcefsifle coniugium in* coneZd^uM nocenti perfonæ, Id^ fentioiuftum amp;nbsp;pium efre,amp;: confentaneum dials Chri* perfona ft! amp;nbsp;Paull. Cum cnim fiat diuortium, necefle eft intelligi diuortium, quod re ipfa,non inani appellatione ßt diuortium, hoc eft, in quo uere perfona inno* cens libera fit,amp;: pofsit aliud coniugium contrahere,ficut ipfa Lex Moyfi intel* ligit uocabulum diuortfj. Cum igitur Chriftus in cafu,de quo didum eft,con* cedat diuortium, necefle eft tale uerum amp;nbsp;non Commentitium diuortium in* luß'mtif, telligi. Et fie iudicafïè antiquitatem zx luftino apparet,qui,ut récitât Eufebius, narrat mulierem honeftam 0lt;:piamcum marito adultero S^obfcocnodiuor* tium

-ocr page 285-

co ^INTHIOS CJTKT riT.

tium fecifle jUt tunc ficbat« Et Hieronymus Fabiolam excufat, quód diuortio faâo cum primo marito adultero, nupferit fecundo, ubi de priore marito di^ cit : Tanta prior maritus uicia habuerat, ut ne (cortum quidem amp;nbsp;uile manci^ pium ea fuftinere potuiflèt»

Etfiigiturfuperftitionequadam’recentes Canones duriores funt, tarnen Canones re» Ecclefiæ emendatæ recflêconceduntconiugium perfonæ innocent!, Perfona nocens iudici politico relinquitur, qui earn punire,aut tollere debebat,

Didum eft de duobus cafibus^quorum exempla cum fint crebra,prodefi: fcircjquid iudicandum fit,

NuncdicamusdeQuæftione,quam Sc Paulopropofitamefièbicuide^Q»lt;f/îzo. mus,amp; poftea iæpilîîmè agitatam efle in Ecclefia,oftendunt Canones. Quaeres baturenim:anliceat marito pioretinere coniugemimpiamjlèu Idolacolen« rcm,amp; contrâ : anliceat mulieripiæmanere in coniugio uiri impij,feu Idola cokntis t

Non fuit leuis quæfrio. Namamp;LexMoyfi probibet babere coniugem manentem in profeisione impia. Et manifeftum eftex diftenfione de cultu Dei DilJcnßode oririatrocifsimas diicordias,quia cum de re magna fitdiftènfio,maius inccndium animorum in colloques, nbsp;nbsp;maior dolor, Et multa contumeliofê ‘

difta pq audiunt, propter quæ maiore dolore afRciuntur, quàm fi mors oppes tcnda efiet. Non poftiint igitur non alienari uoluntates.

Etantcnim ufitaca familiarum (àcra, ad quæ cognati omnes conuenic:« bant. Et hi congreftus uincuîa étant mutuæ beneuolentiæ, 8C diiciplinæ iunio^ tum. Hue fi paterfamilias ueniebat fine coniuge amp;nbsp;liberis, aut Materfamilias fine maritOjaut bberorum aliqua diftradiio erat, iam cogrelTus erat infuauior, Deniq^ in quotidiana confiietudine plurimæ offenfiones oriuntur ex tanta diG fenfione de Deo. Præcipuè uerô inftitutio bberorum difsimilis parit difeor:# cbas J ut exempla uidemus bac ætate quotidiana,

Nondubiumeft igitur, magnam de bac quæftione dubitationem inter prudentes fuificjUt poftea etiam Canones non eodem modo decreuerunt,

Sed Paulus fapientia fingulari iudicat, non eflè diuellenda bæc coniugia, Euangelium quia iufticia Euangelq eft iufticia cordis, amp;nbsp;æterna, non impediens leges uitæ 'w» abokt Politicæjdeo interea uult alia fœdera ciui lia feruari. Sicut igitur poteft Ecclcs fia efle fub Atheis regibus, Sic poteft pia Coniunx manere in familia coniugis irapq. Deinde cur talia coniugia diuellerentur, ciim iemper inter bos, qui db cuntur membra Ecclefiæ,aiiqui fint coniuges impq C Nabal erat impius, Abi^ gail pia. Et magis ad publicam pacem conducit,non diftrabere coniuges. Sem^ perautemgubernatorum confilia fint o'v/xQi^oisin.à , quantum fieri poteft, ea magis fequantur, quæ coniungunt uoluntates ciuium, ficut amp;nbsp;Platonicum ib ludjfi dextrè intelligaturjmonet, oIl «Te ip Tro/g/) -rtó Tróz/p.

Poftremó ftandali etiam ratio habenda fuit. Si Euangelium diuulfiftèt coniugium, quantô magis ab co omnes moderati bomines abhorruiftènt,

RefpondetigiturPaulus,coniugia propterdifsimiles fententias de Deo, nbsp;nbsp;. - ,.r

non diuellenda eftè, fi' modô perfona impia non abqciat alteram, 8^ conlblatio^î fintientium de nem addit ièu rationem : Sandificatur uir infidelis, per mulierem fidelem,de dco non dù quo dido uariæ interpretationes confidæ funt, Sed uera amp;nbsp;natiua bæc eft : Si# eut alias inquit, cibum fandificari, pro eo quod eft ufum fancTrum, hoc eft, d Deo concelfum efle credentibus ; Ita hîcloquitur,Vfum coniugis fandum,amp;

Xi) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;âDeO

-ocr page 286-

Sdn^ïificdri à Deo concefTum efle. Ciïm pius tenet doélrinam Euangelij, nbsp;nbsp;(iatuit fc

«iruw tn/ï^ iuftum cfTe propter Mediatorem, SC Ecelefiam ede fparfam j'n hanc confufio^ dclemqnid, nem generis humani inter malos ,8^ tarnen politicam focietatemretinendam eflè y ut colligi Ecdeda pofsit, 3^. Inuocationem amp;nbsp;diledlionem politicis offieps cxercendamede:rede SCpièconiuge Ethnicautiturconfuetudo illaDeo placet/Sicut Efther piè utebatur coniugio Aduen\ Et Monica Augudi'ni ma« ter piè utebatur coniugio mariti Ethnici, Et foror Conftantini coniugio Licb nq*Etcongruithæc fententiacumilloPauli dido: Omniamundamundis,

Pofterior ætasdiuuIdtConiugia didèntientium de DeOjacaddit Augu« ftinusSophifma : Licet adulteram dimittere, Licebit igitur colentem Idola dmiittcre,c«m Idolorum cultus etiam uocetur adulterium. Vcrirm hasrecen« tiorum difputationes, quæextant in titulo de diuortijs, SC apud Gratianumin caufa 28. 'omittamus,amp; potius Pauli dodrinam (èquamur,quæ confolationeni proponit omni tempore pfjs falutarem. Semper enim multa funtconiugiajin quibusde Deoamp;fde iniiocatione didendonesfunt»

rtxrheodo, Extat autem LexTheodofq inCodicc,quæ fieri diuortia concedit, non fijdedtuor* tantnm propter adulteria amp;delertionem, fed etiam propter fæuiriam amp;inb dias uitæ driidas. De bis caufis quæri poteft,8if Canones de uitæ periculisalb quid ftatuerunt. Etfi autem nolo magis laxari uinculum coniugrj,tarnen cnni Lexdiuinadiuortium propter impios Sóindomitosconcedèrit, fapiensMa« giftratus dicens ius impfis indomitis, podet confeientiæ 80 uitæ pq hominis ex ea lege confulere. Apparet enim illam Theodofrj legem graui confilio la tant ede, Càm enim antea fièrent diuortia fine grauibus caufis, ut cuilibet libebat more Turcico,00 fierent re non iudicata,Theodofius hac Lege illam Ethnicam licentiam aftringere uoluit, caufas nominatim recenfet, propter qiiasfolas concedi uult diuortium, uetat ea fieri re non iudicata. Quod autem plnrta caufse nominantur quam duæ ,eius confifq aliqua ratio fuit non uituperanda. Sed hæciudicio lapientum Magiftraruum Ô^Paftorum commendandafunt; qui etiam quærant, ex quo fonte confulendum fit illi, qui propter Lepramca« rere confuetudine coniugiscogirur,

Hæcde præcipuis quæftionibus coniugiorum infèrui huic præfationb ut ufus Paulini textus magis confpiciatutjNunc ad textum redeo,

,^ïioqui filÿ lieflri ejjènt immwidi.

imt apa ra TtKvaii/xwp ïtK.«3^apT« WpivUii JiayiaSSp.

ïmmundi, id «fl,prohibit».

ÏNterpretatio Septuaginta fic loquitur^otna^apTa uocat immunda, id ed,prohi« ■^bita,ut dicimusjfuillam carnem Lege Moyfi immundam ede, hoe eft, prohb hibitam^aut puerperam immundam ede, hoe eft, cuius contreedatio prohibiez eft,

Connexio autem argument! hæc eft. Si non placcret confuetudo coni'n« galiSjGlq ueftriedènt Spurq, amp;nbsp;eatenus immundi,’aKa^apTO/, At filij ueftrinon funt Spurrj, Ergo confuetudoconiugalis Deo placet.

Quomodo autem Spurq peculiari modo fuennCimmundi, oftenditLex Deut:23. Non ingreditur V’Q'0in Ecclefiam Domini,ufque ad decÿnamgene« rationem,id eft,ad nullam funeftionem in Ecclefia admittatur.

Sitigb

-ocr page 287-

Sit igitur hæc fimplicifsima fententia : Nati non font Spurr), amp;nbsp;non ar« cendijUtLexMoyfi arcebat, Igitur SC confoetudo coniugalis placet Deo, Quód ueró ex hoc loco Anabaptiftæ ratiocinantur gt;nbsp;nihil eflè peccatum Originis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sancflis nalci Gndos, id eft, fcctum non reum,86 fine labe Oris rum error de

ginisjHæc non poflunt ex hoc textu effîcijôô refutantur in altjs locis perfpicue. lohan J, amp;nbsp;lohan, 3, dare dicitur, neminem eflè hæredem uitæ æternæ, nifî re«^*”^* natum ex Spiritu lâncfto, Hæc teftimonia opponenda font Anabaptiftis,

Cur igitur Paulus hic uocat infantes fàndos f Simplicifsima eft enarra« tio, de immunditia, de qua Lex Moyß dicit : Non font Spuri) arcendi ab Bc« defîa.

Deinde fi quis contendat, plus dici, intelligatur didum de his,qui infèrti funtEcclefiæ Dei, uel per Baptifmum, uel per Inuocationem Filt) Dei, foper cos,quiautrunque certum eft,ApoftoIos incoaffeBaptifmum infantum mulierescredentes non ampliusuîàs eflè Ethnicainuocatione,8d luftrationeEthnicos/ infantum, ut lèmper inter genres etiam ritus aliqui manlèrunt, quibus recèns editi fœtus Deo commendati font, utindicant,quæ omnes célébra« bant.

Non dubium eft igitur puerperas, quæ ueram înuocationem norant,eti« am uero Deo commendaflè fobolem, imô aliqui nati baptizabantur, aliqui ad Ecclefiam adferebantur propter communem prccationem. Taies fontinlèrti Ecclefiæ,amp; in eis fuit efflcax Spiritus fandus, Ideo ad eos pertinet didum : Ta« lium eft regnum ccelorum,

Affirmât igitur Paulus, amp;nbsp;Confuetudinem piæ Coniugis cum EthnicO ' marito, liberorum procreationem Deo placere,quia propter fidem alterius coniugis concubitus fit mundities, amp;nbsp;procreati mundi, Imô nati etiam fiant fandi inuocationc piæ matris aut pi) patris, Cogitemus magnum ardorem fîdei in ilia prima Ecclefia fuiflè,amp;r pios uehementer abhorruiflè ab Idolis, Ideo ualdèconfentaneum eft, Ethnicos ritus, quibus infantes luftrabantur, ftatim abiedoselTe,

Circumci/îo nihtl efi.

|N bac parte Capitis dilcernit Moralia nbsp;nbsp;Ceremonias, amp;nbsp;Gradus uitæ poli« mow/û,

*ticæ 3 ficut fæpè alias repetitum eft hoc diicrimcn, ut ad Galatas y, in Chrifto remeni^ amp;nbsp;Jefu nec Circumcifio aliquid ualet, nec præputium,Ied fides,quæ per dilediosS^^ï^^^j^* nem eft efficax» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cernuntur,

Bona opera Moralia, eodem modo necelTaria font in omnibus, Hæc uo« cat in hoc loco mandata, Etmeminerit Ledorhocdidumad refutandos An« a«. tinomos,qui fingunt,in Ecclefia nulla eflè mandata,nullam legem, Ideo autem imomorum, moralia neceflària font,quia font iufticia cordis,congruerts cum mente diuina, cuius imago eflè noftra Mens amp;nbsp;Voluntas renata debet, iuxta ilfod : Dabo Legem rneam in corda eorum.

At Ceremoniæ Leuiticæ nihil ad nos pertinent,quæ ad tempus in politia Moiàica inftitutæ fuerunt.

Deinde gradus uitæ politicæ, Dominus, Seruus,Diues,Pauper,amp; fimi« les,font nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, amp;nbsp;poflunt in bonis amp;nbsp;malis elfe. Verum hoc ièruetur, ut foæ

quifque uocationi obtempérer, Item,ne abutamur h is gradibus, PIorans,non

4.to»i;PW. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuccum«

-ocr page 288-

fuccumbat doïori, defïciens à Deo, Lætus non effèratur, ut oblitus Dei iiîdub geat cupiditatibuSjut fit in rebus fècundis,ut dicitur :

Luxuriant animi rebus plerunque fecundis,

rigura wun* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T andern igitur addit : Præterit figura huius mundi, id eft, geftus mun^

gradusuitæjdoininiajièruitutcsjcontracflus,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Obièrua etiam hïcapprobaricontratflus, amp;nbsp;rerum dominiajCum appfo^

bat emptionem. De his omnibus facile eft indicium rjs, qui norunt iufticiam, de qua concionatur Euangelium, efte nouam amp;nbsp;perpetuam Iucem,iufticiamj8ó uitam incordibus: Interea tarnen in hacconfuetudineciuiliutendumelTepOï' Ç liticis ordinationibus eorum locorum, ubi uiuimus, ft tarnen congruant cum Lege naturae*

C A P V T V I I L

TT^i' J's nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;biTwAoSuTO/j o/cPa/iJjAj»

ÎNitiô mos confideretur J quem acceptum à Parribus Ethnieijpoftea etiam •*amifta uera doeftrina retinuerunt,

Moj Etbnico^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum in diebus Feftis facrificium fiebat,pars uicftimæ incendebatur,pars

rumtttßcri- erat propria Sacerdotum , pars communis patrifamilias cæteris,qui uiftp masdcdcrant,Ec erant mulca peculiaria certarum familiarum facrificia,inqiiP buscognati frequentes conueniebantjamp;aSacello uidimæ partes in fuas de* mosafierebant, utftnex apud Ariftophanem in Pluto, uicftimæ partem de*

• mumaffert. Aliqui etiam ad Sacella unit cum Sacerdotibusconniuabantm'-Credibile eft autem ,aliquos ,qui iam abiecerant cultum Idolorum,tarnens cognatis ad conuiuia uocatos efte* Et uix Reri potuit, quin mariti Ethnici con* uiuiointereftetuxor pia*

In talibuscafibus uidemus Pautum aliqua eotakei« ufum efte aepermifific) utproximiintereftent non facrificqsjiedconuiurjs. Aliqui autem,ut fit, illam permiftionem nimiumlaxabant,amp; uidtimarum carne uefeebantur maloex* emplojid eft, inuitabant alios imbecilliores,ut ipfi quoc^ uefeerentur, quorum conftientiæ poftea turbabantur. Damnabant enimfele, quafi confuetudincm impiam confirmarent. Quandocunque autem conftientia left damnat,iudicat ft contra Deum facere, Quare Fides excutitur,amp; impeditur inuocatio.

Nunc igitur Paulus illam permiftionem aftringit,0d hic tantum de Scan* dalo concionatur,poftea rurfus in genere aftringit, quia quoquo modo excuf* tur,tarnen aliquid in exemplo mali eft* Nam confuetudo colentium Idolacom firmatur.

’Rruditiolf.n^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nominatim fit mentio huius ftandali,quód eruditi mouebantim*

debant iinbe^ becilliores, ut uefccrentur, Et horum poftea fauciebantur conftientiæ,ut uarij ciUiora. cafus noftro tempore acciderunt, ubi imitatione libertatis etiam in redtè fadis imbecillesconftientiæualde turbatæfunt*

Obiurgat igitur Paulus dodlos fibi placentes, 8d audaces in rebus non «An neceftarris, ut funt multi propter oftentationem fuæ eruditionis, amp;nbsp;fapientiæ.

firijs modern^ Et Regulam Roman: 14. traditam, htc repetit : Docet neceftaria facienda eile: no feriiindlt;i Jp j-jon neceftarqs uerd, quae tantiim licita funt, earn moderationem ftruandam efte,ne exempla noftra laedant aliorumconftientias,autlabefadtentcommu* nemconcordiam Jficut régula lurisconfultorum reeftedocet: Quodtibinon nocet,

-ocr page 289-

CO^INT HIOS CATFT nu. 2^5

nocet, 3^ alten' prodcft, id præftandum eft. lufturn eft igitur aftringere liberta* tem propter alioriim falutem ut in itinerc faciendo robuftus minus properat propter imbccilles comités,

Hæc régula,quæ monet fèruandum efïèdiftrimen inter neceftària 8^ non neceflaria, magnum ufum habet in uniuerfa uita, 8c cozrcct multa uicia, -cyoÀuai 'itÿt'r/j.oamjlw, arrogantiam, 8^ alia,

Hæc eft fumma capitis,quam receniui. Cæterâm di(fta multainftrta funt,quæ doctrinam eximiam continent: Scientiainflat,Dilecftioædifîcat, Hoc diiftutn monet, Cognitionem non eftè uirtutem, nec opus placens Deo, .. fine obedientia uoluntatis, ut etiam Pbilofophia docet, Cognitionem non efTe uirtutem. Sed necefte eft accedere uoluntatis conuerßonem ad Deum, qua uo« luntasDeofubijeitur,8chabet '7r5oaij)£lt;r(/),ièu,ucloquuntur ufitatè,bonum pro^s pofitumreâè faciendi, iuxta illud : Diligas Dominum Deum tuum ex toto corde tuo.

Extat hïc etiam teftimonium de uero Deo patefadlo in mifTione fili),cru* cifixi, amp;■ refulcitati, difcernendo ab omnibus alijs numinibus, quæ extra hunc Deuin cogitantur aut coluntur. Nam huius teftimonq iententia exclufïua eft, præterhuncpatcfaélum Deum nihil aliud elle numen æternum, Deducicigi* ttir nos in agnitione Dei ad hunc unum,qui ft pateftcic datis promiftionibus, edjtismiraculis,8C miftb filio. In hunc uult nosintuen' inuocantes,amp; uultnos feparareinuocationem noftramabEthnica,amp;alqs, Ideofic locutuseft: Vnus eft Deus, Pater, ex quo funt omnia ,8d unus Dominus lefusChriftuSjquafi dicat,uolo excludi à diuinitate, gentium commenticios Deos, 8C affirmo unum efTe Deum, Qiiem ueróubi agnofcendumf Huncinquam,quieftpater vnwDfw Domini noftri lefu Chrifti, 8C qui ft patefecit miftb filio. Cogitans igitur Ï“”* Deum,intuere hunepatrem 8C filium. Tribuitenim 8C filio diuinitatem,cdni

• inquit: Per quemfunt omnia , Necexcludit Spiritum fantftum, fed, ut dixi, exclufiuaopponitur omnibus commentitqs numinibus, ficut plerunqj in Projlt; phetis dicitur: ut Efaiæ44. Præter menoneft Deus,dicitlehouarex Ifraêl, ld eft, præter me patefatfttim in Ifraël,

C A P V T N O N V

|3R.imapars amp;:longior confumitur in hoe præcepto: DocentibusEuangCis lium deberi uiftum, idq? præceptum confirmât muleis exemplis, 8c allego#

ria Mofa amp;mandato Chrifti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;”*quot;•

AlkgoriaM.ofaicahæceft: Non ligabis osboui trituranti. Hancima« ginem ritus ftruandi in armento eleganter transfert ad homines,quifaciunc operas : Vt neceftè eft armentum pafci, ita multó magis hominem, cuius labos nbusfruimur ali neceftè eft.

Quo'd autem inquit : Num boucs Deo curæ funt non tollit prouidens tiam,fed hoe tantum dicit : Non fcribi leges boum caufa,ftd difciplinæhomi« num caufa, uidelicet ut homines diftant iufta officia.

Addit autem Paulus, ft hoe iure non ufum elft, ut ali ft à Corinthqs pe* teret,neiTialeuoli haccalumnia Euangelium deformarent,circumferri dodris nam,quæ Dodoribusaucupium effet quærendæ pecuniæ, Sóutuitetcalums nias,ait ft etiam multa tolerare,quæ non necelTe erat ftrri,ubi fuo exemplo do«

X iiq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cet,gu«

-ocr page 290-

2^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I ETISTOLÆ yfT)

officia guber^^^ •gt; gubematorcm oportere SC neceflaria faccre, 8^ perfcrre non folt'im fs^uitb natorif, nbsp;nbsp;nbsp;am Tyrannorum, quam depelkre non poteft Sed etiani iniurias amicorum,

quibus cum aduerfari poflet, tarnen eas condonet communi tranquillitan ,ne alienentur uoluntates,quæ redneri amp;S prouehi poflunt. Idco T5yœvTas£yo/gt;£v,quod fignificat, aut onus impofi'tum fuftinere, ut columnæ fuftinent faftigium, aut Capere, ut uas capi’t congium uini* Sed prior fignificatio de onere ferendo bic eft accommodatior.Non iblum tolero iæuidam Neronis Pharifacorum, fed etiam fuftineo aliud onus, ftilicet fratrum morofttates amp;nbsp;ingratitudinem, meumdolorem diflîmulo» Docet igitur exempiofuo illuftri,neceflariam Mtori^ eftègubernatori £7r/£i'K,ea/j, multas multorum infirmitates 8^ iniurias tolerant tern. Sicut poftea dicit : Omnibus omnia facftus fum. Et fæpè citatur didum illud contra nimiam ieueritatem,quod extat in Græcis Epiftolis : /xi^oujuS//« TK o^ycwa., a lt;f’(alt;p«ve nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bcvamp;pSjja., £kpk'tJetûu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iTrirevopijja. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?i£^a.Triüwf

Tccuwfj. H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;avElt;r/ç /KaipavM/} l^-ss-oiS(^ vio' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tTriTairtg tSç avayK.Hi^,/iA^vo‘i}i 'n?

(PVtriUl^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iTTI TiSTOU (Pe vog/p , (U.£Tf OjJ £7ri TTO-a-ip apjso/j.

De hacipfa Aequitateiæpè præcipitSpiritusianlt;ftus,ut EcclefîaftæT-Ne fis iuftus nimis. Et Paulus de fefe inquit: Sapientibus SCinfipientibiisde^ bitor fum id eft, attemperare me ad captum imbecillium debeOjnec ftatim alt; cerbe perfedionem poftulare. Et i.Theiral:2.VtnutricuIa foui infantes. His concionibus de æquitate obtemperemus, 8c amicorum infirmitates toleremus publicæ concordiæ caufa,ut ufitatè dicitur : Mores amici noueris, non oderis. Hane fentendam in hoc capite, amp;: poftea aliquodes repetit Paulus, interim ta^ men retinet regulam, oportere ncceftaria facere. Ideo dicit : Væ mihi, fi non Euangelizauero. Et hoc ipfum ditftum teftaturjobedientiam præceptorum nt’’ ceflariam efle, 8c non quiddam alt;Piacpopojj ut Antinomi fingunt.

ttSç Ji 0

Omnid autem qui certat.

Ditigentid •{uid.

Oiligentiie ■'^poßta.

pOftquam antea multa dixit de æquitate attemperantc a(P»ot4)op« ad utilitatem eorum, inter quos uiuimus : Nunc generalem regulam in omni uita necefi fariam addit,quæ continet dolt;ftrinam de Diligentia,quæ eft prudentia in pro^ fpiciendo fine, amp;nbsp;medrjs ad finem, amp;nbsp;intentio animi in mcdqs illis parandisSi tuendis.Eft^ bæc régula : Sic curras,ut metam profpicias,8ó media ad earn me« tarn retfte ducentia* Hæc commonefaeftio etiam in Ethicis proponitur,8^cum in tota uita ncceftaria fit, tarnen iæpè ftulticia noftra aut prauis cupiditatibus contra earn facimus,amp;:: quafi extra uiam currimus« Hos errores intelligi necefi ft eft, ut caueri poisint* Sit igitur uirtus DIL1G B N TI A, ut dixi, delibe^ ratio de fine, amp;nbsp;de medijs amp;nbsp;quædam uoluntatis contendo, amp;nbsp;conftantiain tuendis medijs.

Vicia oppofita funt, Ignauia TroXuTtsayp-otrtwH orta ex uartjs caufis, ex na* tura inquiéta,ex pertinacia, ex ambitione, ex auaricia, ex cupiditate dominan« di, ex æmuladone 8c fimilibus morbis,

Scipio in fuo curfu hunc finem intuetur, ut patria fit beata, digit media, labores militiæ,8c légitima imperia,8Cnonconcupifeitpotendam centrale« ges, aut ulla extraordinaria commoda ,Imô ne turbetpatriam cedit turbulen« tis ciuibus, 8c iniuriaLS accipit^

Habet

-ocr page 291-

Habet eundem finem propofitum Pericles, ut beata fit patn'a, anteceP Perides, lat reliquæ Græciæ t Sed media non redle digit, nbsp;nbsp;peccat iniufta pertinacia,

ciim duriora edida proponit aduerfus Äeginetas, irritât Lacedæmonios»

Alcibiades,Pompeius,amp; multi alq,de fine amp;nbsp;de medqs errant. Se uolunt Akitüdex. rummoseflc,non beatam patriam,Slt; multis contrarrjs confilrjs ipfi fibi cxidum accerfunt. Alcibiades nunc cum ciuibus,nunc cumLacedæmontjs fentit, nunc TitTapberni, nunc Pharnab azo amicus eft.

lamconferamus exempla inEcclefiaîïeremiæ,Baptift3C, Paulo,meta propofita eft, ut docftrina pure propagetur,propter gloriam Dei, ut ipfi fab üi fiant. Ad hunc finem eligunt media, fuftinentlaboresdocendijubi poffunt, inuitant bonisexemplis auditores, confirmant dociles »tolerant rudiores ,fre* nant omnes cupiditates, ne aut dodrinam déforment, aut turbent Ecclefiam, aut Deum offendant.

Econtra Caroloftadius etfi finem propofitum babet,ut doàrina Euange^ li] pure propaoetur, tarnen de medijs fæpè errat, tumultuatur de articulis aut falfis,aut non ncceffarps,damnat omniaforenfiaofficia,8lt;leges Romanas, pugnat de necefsitate Stoica,fæpè obfequitur fuis cupiditatibus,iracundiæ,am* bitîoni auariciæ, SC aliénât auditorcs, offendit Deum, Btfi igitur ftudium habet inconfultum »tarnen ad metam non pcruenit.

Plus peccant, qui nec finem iuftum intuentur, nec media reéte quærunt, ut Monetarius,rex Anabaptifticus,pontifices,qui non hoc quærunt,ut do^tri^ narcfte propagctur,aut ut Ecclefia beata fit, fed ut ipfi potentiam aut opes tibi parentjaut defendant, aut ut uoluptatibus tuto fr uantur, ÔC ad multa contraria be impia confilia decurrunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ,

lam facile eft intelligcre Textum î Omnes currunt,fed unus accipit præ« mium,fcilicet qui direxit mentem, confilia, 2lt; uoluntatem ad iufturn finem, I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quem infra nominal : O mnia ad gloriam Dei facite,8C non fitis feandalo be

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clefi3c,ideft,qui præcipuè hoc uult,ut Deus uere inuocetur ,ut bcclefiabeata fit.

Et media relt;fte elioit, reff è docet ncccffar ia, frenat cupiditates priuatas. Et he currit Paulus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,non cceco impctu, fine cogitatione finis, non fine

prudentiacligcntc media falutaria »noninconfulto ftudio,ut currerehi^nms multosuidimus ,non malos homines,fed media non reffe eligentes jUtHutte» num Sc alios,

»Sic pM^no.

VT prior fimilitudo à uago curfu fumta eff »itahæefumitur d pugile ^qui De non necef, nonferit Antagoniffam ,fedaberrans,c3cffumincutituicino aèri.Scdlen» prijs dimicÄ. tcntiacadcm eff. Simnficat enim bChxe fimilitudo cos, qui aut nullo fine pro* pofito tumultuantur ,ut multi fanatici,?lt; alqleueshomines t aut ettamu uerum finem intuentur,tarnen media uel negligunt,uel non reffe adhibcnt.ff ales cum. frufiralaborent »dieuntur bCipfiaeremuerbcrare. Vtin publica gubernatio# ne aerem uerberautDofforcs,qui de non ncceffarqsbC incertis dimicant, cum intercareliuquant neceffaria ,ut qui litigant de forma ueffis in Diturgiat Aut in pr iuata uita NVonaebi quxrebant multos inutiles ritus AZ t abffinentiaCar s

k thufianadcatne,prortuseff aèremuerberare,

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rurfus

-ocr page 292-

î/OTUTT/a^M.

Adfeiluf non refirimuntur fine dolore.

NoKrf oie: di ent id non

Rurfusiaxare frenum ambitionijaut maleuoIentiæjôC tarnen prxfefem ftudium religionis,etiam cft aërem uerberare,

Hæ imagines curfus, ÔC pugilum certamen ,pinguntdiligentiampro^ fpicientem finem ÔC media, quia curforem oportet intueri metam, Pugil feriat antagoniftam.

Et utercß uideat media,fuo certamini necefïaria^

lam igitur de medrjs loquitur, dicit fe frenare uiciofàs cupiditates,amb^ tionem,cupiditatem uindidæ, auariciam,incendia libidinum, Vfuseftautem infignibus uerbis : Multô plus eft îz^osTrfà^ôp, quam frenare: Nam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;figm*

ficattumoresortosexplagis, Indeeft vmiorsiaßaadeo duritertundocorpus,ut partes quaftatæ tumeftant, 8C fiant liuidæ,quorum utrumeg eô fit,quia pereuf fione languis ex proprfjs uafis excutitur,8C circa locum ieftum concurrit,ubi ftitutus fuo calore fit pus, Etfi diftrimen traditur inter hæc , vsruntiop macula,

vseo-e^voii purulcntum, 8^ TTi-xicófmTK Iiuores,tarnen uicina funt, fi'cut efKrduscon* iundli funtjfcilicet putrcfalt;ftio,amp; cutis pallor leu liuor, Significat igitur Paulus duras repreflfiones affedcuum,quc cum aliquo dolore fiunt.Vt tolerantiainuii’’ fimulanda obtrectatione,amp;: in ierendis iniuri)s,quæ reprimit gloriæ autuind^ lt;fîæcupidicatem,non poteft prgftari fine acri fenfu doloris,utinquitluuenalislt;

Àtuindidabonumeftjuita iucundiusipla»

Reprehendit aliquis ualens autoritate fententiam à te redle traditam, 8^ uid^^ tur aliquid de tua autoritate detrahere, banc iniuriam fæpê prodeft difsimula* re, fed fine dolore id fieri non poteft, Itacæteri affetftus ardentiores nonfn^ dolore reprimuntur, Ira, Amor. Si es incenfus iniufto amore, uitanda eft ton« fuetudo, oculi regendi, auertenda mens eft labore aliquo ftu ftudio,quod afl*' duiratem aut intentionem flagitat. Hæc omnia uocat duriter tuiidere corpus Sc in Seruitutem redigere, id eft, cogere, ut mentis iudicio facile obtempe’'^”^ cor oculi,lingua 8C cætera membra, Hæc ft facere inquit,ne amittatfiærediW'* tem uitæ æternæ, Hîc rurfus admoiiet, nouam obedientiam neceflàriani

ieifiaifofop. neceift quiddam W/affopo/j,

Ciim autem nonnulli hune locum citarint adconfîrmanda Monaebo^ rum exercitia,pauca etiamdeeaaccommodationedicendafunt,

Paulus in genere loquitur de neceftaria Sc ftria cupiditatum reprefsiouS Tecclins ’ loquitur de Ceremonijs Sc Simulatione, Vt non ideo reprimit ambition purut. ‘ nemTecelius,quiafbrdidam ueftem Monachorumgerit. Sic nonideorepri^ mit flammas amoris, quia non comedit carnes die Sexto, Vera ac ftria diligeu* tiacoercendi uiciofàs cupiditates ftmpereft neceftaria, VtTemperantiafem^ per cft necelfariajinedia certorum dierum non eft necefftria, ftd fuo cuiuf($ dicio relinquatur, Loquitur autem de uirtutibus neceftarrjs,SC ftrijsearumeX’’ ercitqsjde reprimenda ambitione, lt;azÂoveKia:,iracundia,æmuIatione,auarici3)^^ extinguendis incendqs libidinum, SC alqs malis.

tJouiioledi: pOSTQVAM ingreftus eftinhanc commonefacftionemde diligentia entia neceffà. 1 Operandi, iam attexit longam concionem, in qua conftrt Ecclefiac tempora,lapfus,Sc pocnas, utnosexcitet adftudium retinendæ iufticiæ,^^ adcauendoslapfus, Eft^ hæc ftntentia; Vt patres perierunt ruentes contra confeien^

-ocr page 293-

HIO s' CâP7T X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^9

confcientiamjita Sgt;C uos peribtti's,fi fimiles lapfusadmittctis Jgitur magiia cura amp;nbsp;ujgilanti'a rednetc iuftkiam uobis donatam, Hæc eft argument! fumma* Primumigiturdocetjinreconciliads nouam obediendam neceflan'am eflèjUtfæpèdidum eft»

Secundd^monetjOmnibus temporibus efle Bcclefiam Dei Gmiïémjfciïicct £cdefldßmU cœtuni, in quo fonat mmiftenum Euangelq de Mediatore, èC per quod multi Ik owmbut reconcih'adfiunt hæredesuitææternæ. Etquanquam uox minifterq eademtemforibut, tftj tarnen externa ßgna differunt, ut Gircumcifto SiC Baptifmus» Mutantur es« ninijUt nouitas figni nt commonefacftrix de noua inftauratione do(ftrinæ«Sunt t.tiam di'fsimiles polidæ diuerfis temporibus, Sed ærumnæ Hint fimiles,amp; gra* dlls hominunijAlrj perftuerant in fide,alrj Iabuntur,amp; in his aliqui lapfi rurfus conuertuntur,ut Aaron,Dauid, Aliqui lapfi pereunt,ut Saul, Chore, Dathan amp;nbsp;altj. Hane imaginem Ecclefiæ ueteris uult nos intueri.

Hine tertió difeimus uere reconciliatos pofte labi,amp; rurfus amittere Spk Réconcilia^ ritum fanctum, Gratiam amp;nbsp;Fidem, quia hie clare dicit, omnes baptizatoseftejP^JT“quot;^^^^ id eft, receptos externis teftimonrjs, nube tegente populum, ÔÔ undis ftantibus in mari,Hæc miracula fuerunt Sacramenta,teftificantia huncpopulum recipi. Et Paulus utrunque facit Typum Baptifmi,

Quod autem inquit : In Moyfen baptizatos efte,intelligatur,minifterioi« Moyfen Moyfi baptizatos efte,quia necefte eft ftire, Verbum,quod ample(ftimur,diui# baptizatù na autoritäre traditum efte. Ideo nominatur in ea Ecclefia Moyfts,qui illuftrk bus teftimonijs uocatus erat»

Et omnes eundem cibum ipiritualem manducarunt, amp;nbsp;eundem potum Ipiritualembiberunt»

Hic clarè affirmât credentes in Ecclefia Moyfi uerè reconciliatos efte, amp;nbsp;a hpiritu fanfto renatos* Interpretator enim potum : Biberunt ex fpirituali co# mitante eos Petra,Petra autem erat Chriftus» Hic affirmât,filium Dei affuifte populo, dedifte potum, non modó corporibus, fluentem ex rupe, fed etiam mentibusfpiritualem, fcilicet Spiritum fanftum» Exprefte enim inquit, pe# tram undeuntem fuiife Chriftum» Hoc teftimonium necefteeft meminifie,utF/ft‘alt;Drt7f« ftiamusftmper Ecclefiæ interfuifte, intereftè, ÔC interfuturum efte Filium Dei, per adeH Sicut ipfe : Pater meus ufque modó operator,ego operor» Item, Ma«: neo uobiicum ufqoe adconfummationem fecoli.Nominat aotem eum petram, alludens ad iuga montiom, ad qoæ iter fecerunt, ex qoibos ffomen aqoæ eru# pftj ipfo Mefsia fondente eos fontes, qui aderat» Eft autem Chriftus rupes fun* dens fontes,qoibos redditor nobis uita æterna»

OUK n'il^ 7rģIOlt;r(/J aUTO/J EUcPoK.MC'C^

Sed non inßlurtbus eorum leneßlacitum erat ^eo,

anteadixiftet receptos efte omnes, fcilicet credentes, cum ilia ingen* tia miracula exhibita eifent, quibus Deus teftificatus fuerat uere hunc po* pulum Ecelefiam fuam elfe» Nunc addit alteram fententiam de lapfis, multos Icilicet lapfos non placuifte Deo,fcilicet propter dclifta,que poftea lecuta funtj ut deinceps Paulus delitfta quædam récitât»

At Phrafis fimpliciter intelligatur î Multi difplicuerunt Deo , fcilicet eyoKep» propter lapfos» Nam sutPenep eft bene affici erga aliquem, ftu deletftari aliquo.

ut

-ocr page 294-

2^0

I,i Dfo pâtre amp;nbsp;filio funt aincrjtetitiit cc.

Pecctta, pOê puli in (ic= ftrio.

Ut ïuJ'ÓKHo'E ^tvöjbene affi'ciebatur erga hofpitcm.Sic SC illud accipiaturïHic Fih'us meus diledus quo deledof ♦ Affirmât enim pater, fe amp;^amare filiumióe lætari boe fib'o,qu3e ciim cogitamus,abrjciantur Stoicæ imaginationes de DeOj 5lt;^ ffatuamusjut in hominibus funt s^of-ya? erga natos parentes, ita uere eflè pâtre æterno Si filio amorem, lætitiam, etiamfi nefcimus,quomodo hæc in uina natura flagrent, EfTe tarnen, non dubium eft,'amp; sof-yal in nobis fiint uelv' gia diuini amoris erga filium, nobis infita, ut aliquo modo commonefac^nt nos de Deo, qualis fit, Si quomodo erga filium Só erga fuas creaturas affèâus fit ♦

Hæc de uocabulo £ult;PoK,gp obferuanda fiint, de quo uariac interpretation^^ ab alqs traduntur,

In recitatione deb'dorum exempla populi Ifrael amp;pcenasproponit)“^ fignificet, fimilia peccata fubinde uagari in Bcclefia,8ó fèqui pœnas fîmiles»

Etfî àütem uniuerfaliter in uno delido multa infunt,feu uni multacopH^ latafunt: Tarnen genera difeernuntur ,quîa difsimiles occafionesfunt,^^^ mifeent alias alia fada cæteris peccatis, quae alioqui concurrunt.

In omnibus delidis populi in defèrtofunt horrenda ingratitudo,ain*^ dentia,impatientia feu fremitus aduerfus Deum, Sed aliâs accédant ait} lapfb^' Et hîc nominârttur ordinc hæc genera.

II, III, UIL

Idolorum cultus, Scortatio.

TentareDeum,

V, Et murmuratio.

Intuetur autem Paulus hiftoriaspopulilfraêl,utdixi,quiafimulnosö^ pœnis commonefacit.

De Intemperantia extat hiftoria apud Moyfèn in Numéris capite nlt;nP* populiis faftidiens iam Manna adpetit carnes, Necefuscarniumtaxatur3, faftidium præfèntis doni. Et concurrunt multa peccata ut dixi : Ingratitude populi, qui cûm à Dco tantis miraCulis edudus effet ex Âegypto,amp; feireti^*” feinterrampromifTam Patribus duci,ubi pulcerrimam politiam tanqua^ federn Ecclefiæcertam Deus condituruserat: Nunc nec Deum necmiracuW recerdantur, fed tædio itinerum fradi irafeuntur Moyfi, queruntur fe huma* noconfi'IiOjamp;ipfiusTyrannide ex Aegypto edudos effe, Sunt amp;nbsp;inobediem tes,ut oftendit impatientia, quia mediocrem laborem itinerum recufantfirtc* Cumlt;^ mediocriscopia fîtuidus,neclaborent fame,fruuntur enim Manna; non contenti funt hoc dono Dei, fed appetuntdelicias,

Hanc intemperantiam, Ciim quidem Si alia peccata accedunt, punit us. Et fimilia peccata fubinde in Ecclefia accedunt, ut nunc, quia diffîcultatcsi” MuZfi deßcü re familiari, Si potentum aduerfus nos odia Si contemtum experimur propto^ gf/to fraai pâ'ofêfsionem Euangeli}, multi appetût fuaue illud ocium Si fplcrtdorcm,qucin crucr. habueruntante emendationem dodrinæ. Imô aliqui abutunturBuangelioa“ augendam intemperantiam, Si auariciam, amp;nbsp;ad oftentationem, Si fplendon’ amplificationem, Secutæ funt igitur pcen5e,bena Si aliæ calamitates*

Secundd nominatur adoratio Idolorum, EtuerbafumunturexMoy'e capite 32. Exodi, ubi popülus ociôfus Si fècurus iubet fabricari Idolum. dubium eft populum Ifrael imitatione Aegyptiorum fabricaflè uitulum ,quiî

-ocr page 295-

CO'^INT HIOS CJT7T x, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.1

^cgyptt) colucrunt APIN fpecie tauri, propter agn'culturam. Et fæpè ho« niinesadufitata Idolarelabiintun Præcipuè uero hïc conhderetur,quanta fit ho/ie Æggt;p.-nominum milèria, quód poft tanta miracula populus tarnen recipic Idoli cuh tiorumfaclut. funij quein ftiebat d Deo damnatum efïè,amp;S quód Aaron aflèntitur»

Caufam ueró narrat : Sedit populus manducare amp;nbsp;bibere, amp;nbsp;fiirrexit Iu!lt; ^trc, ld eftjin luxu amp;nbsp;in ocio homines frigidius inuocant Deum,amp; maiore au^ ^acia fingunt opiniones de DeOjUt læpc accidi't in Ecckfia» SanioIatenus,An^ us8c fimiles, ciim in magna ftcun'tate uiucrent^nouas opiniones pctulanter ex^ ^ogitarunt : Et his proximis annis multi furores opinionum extiterunt. Et illi ’pfi,qui antea uehemcntiisime uociferati funt contra Ceremonias, nunc rcfti« tuunt Miffam, in qua ftiunt manifeftum Idolum efte ♦

Tertió de Scortatione intuetur Paulus hiftoriam in Numéris cap.2Ç»

Quartó nominat peccatum : Tentare Chriftum,cuius exemplum eft in hifioria in Numéris cap» 2i» Vbi fît mentio ierpentum, amp;nbsp;Exodi 17» ufus eft Moyfes his uerbis : Cur tentatis Dominum f

Etfi autem hoc peccatum, tentare Deum, ualde atrox eftjSc læpè accidit, tarnen quia obfturius eft, dcclarationem addemus ex collatione hoc modo»

Diffèrunt Murmuratio tentare Deum» Murmuratio enim eftimpaü Murmuratio, tientiæjquæeftinobedientia irafcens Deo in ærumnis aut pcenis» Hancino« ettsiMreDe^ bedientiam intelligimus utcunque, quia fiepe nbsp;nbsp;in Tandis exiftunt tales fremi«:

tus amp;nbsp;indignationes,ut in lob, leremia amp;nbsp;alrjs»

Sed tentare Deum addit aliud peccatum maius. Non tantum eftiraftf Deo,fedetiam infuper addere uelnegationemjUelcorredionem,fiduciapro« priæ fapientigjUt in Exodo addunt negationem I Eft ne Dominus inter nos^an none Vbicontradicunt manifeftis miraculis quafideceptifint,Et totahæc tduâio, plena mirabilium teftimoniorum DEI, fuerit impoftura»

In Numéris capite 14. addunt corredionem horrendam ex fuafapien^ tU, uolunt nouLim ducem eligere, à quo reducantur in Aegyptum» Poftea ut«= cunque reprefii, uolunt pergere amp;præliari cum hoftibus, ciirti quidem tunc Deusprohiberet» Itafiepe humana fiipientia peccat,quæ iubet DEVS, non uult facere,amp;: quærit alia, quæ prohiber. Ach as non uult parère uoci Efaiæ, in qua Deus promittit ei auxilium. Poftea quærit impiorum Regum auxilia, quæ funt ipfi amp;nbsp;regno pernicioia, Efaias dicit : In filentio amp;nbsp;fpe fortitudo ue« ftra. Sed multi propter impatientiam amp;diffidentiam quærunt remedia iniu« dchw. fta* Tales corrediones funt tentare Deum,

Hæc interpretatio congruit cum fintentia,Matth: 4,Vhi cum Diabolus effet fuafor, ut Chriftus omiftis gradibus deqeeret Ie de faftigio templi per nbsp;nbsp;nbsp;correiliones

rem,refpondit Chriftus : Non tentabis Dominum Deum tuum, Peripicuum ordinationis eft enim hoc uelle Chriftum : Non funt faciendæ correc'tiones ordinationis dfi dium^e. uinæ humana curiofitate, fed homoftiens mandatum 80 ordinationem Dei manere inter hasmetas reuerenter debet nbsp;nbsp;nbsp;Deo gratias agere, ÔC ei obedire»

Vtcum feiamus mandatum 8^ ordinationem Dei elfe, ut homo uitam cibo SC potu foueat, ut in primo amp;iècundo capite libri I»Moyfi ftriptum eft, faceret peccatum huius gcneris,id eft,tentaret Deum,fi quis nollet uti cibo amp;nbsp;potu.

Sic fine ulla dubitatione peccant amp;nbsp;tentant Deum, qui omiffa diuina or* dinationeconiugf|,quærunt cœlibatumjô^ quidem fingunt,id opus efte exceb lentem cultum Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

^-To!n.PhiI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic8i

-ocr page 296-

2V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EfISTOLÆ yfSy

Sic8ó in Actis cap. I inquit Petrus: QLiidtentatisDeunijimpontntcs lugLimfuper ceruices difcipulorum f Hic manifcfta eft corredio. Sciunt ex lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;Euangelio rernitti peccata, 8c reconciliari homines,reputan luftoSjfarKftificar),

ÔC fieri haeredes uitæ æternæ propter ï^ilium Dei G R A TIS, Fidejuon pro^ pter Ceremonias Moyfi', ftiunt finem efte politiæ Molaicæ, ftiunt promifsio^ nem Gratia? pertinere ad Ifraelitas SC ad gentes. Sciunt etiam ncquaquam ho^ minilicerecultus inftituere,ficut fcriptum eft: Fruftra colunt memandatis hominum, Quan^ auteni hæc omnia norunt,tarnen aliqui Humanafapientia uolunt ftabilire amplificare politiam Mofaicam, cogitant pulcrum eflc, Ec^ clefias gentium imitari fontem, eftè fimiles ritus,amp;^ hanc Pædagogiam eflè neftiorem , ficut ingeniofi inter conueribs ex Iiidæis5amp; amantes patriam pro fua imaginatione multa concinna argumenta excogitate poterant Taks cor# reftionesortas a fapientia Humana contra fapientiam Dei iam Ecclefiæpatc« facftam, nominat Petrus tentare Dcum.

No« credens Sic tentât Deum is , qui audito Euangelio de remifsione peccatorum lEuangelio gratuita propter Mediatoremjnon uult acquiefcere,fed currit in Eremum ,ex# ieMtDeutn. cogitât MonacHatum, aut fimilia opera» .Taies corrediones prorfus font tentare Dcum»

Hæc exempla non obicurc declarant Hanc appellationemjtentare Deiinij ac ftiendum eft,id peccatum eflè non ignorantiæ lapfum,Ièd fcientis, qui c«f£lt;/£wç fiducia fuæ fapicntiæ,iufticiæjaut uirium,dilcedit à mandate 80 ordinal tione diuina, tanquam certans cum Deo, làpicntiaautuiribus proprfjSjUidd^ lt;et,aut negans eflè Deum,aut opera Dei,cum fit aliter conui(flus,aut corrigens ordinationem Dei humanis confilijs. Negant Ilraëlitæ,fe à Deo edudoseflc,S^ ■contradicunt manifeftis teftimonfis Dei, propterea, quia non omnes euentus refpondent iplbrum imaginationibus» Peccant igitur impatientia, quiaDro nolunt obedire, 80 deinde addunt nouum amp;nbsp;atrocius peccatum, negantefleo^ pus Dei, de quo conuiefli erant certifsimis miraculis, negant Moyfen efk cem â Deo conftitutum, lèd uociferantur eum eflè impoftorem»

quibtis ten^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T alia peccata fæpè accidunt priuatim ÔC publice, in cultibusjadionibu^

tcMum. ^dodrina»

1, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De cultibus exempla manifefta funt, Monachi relida uia d Deo ordinal

ta,fingunt fua uota meliores cultus eflè, ÔC^nereri remifsionem peccatorum,^ eflè perfedionem*

1 nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De adionibus uia ordinata eft à Deo, ut Paftores redè doceant Euang^’

Iium,nec quærant imperia, nec moueant bella prætextu minifterq Euangdirb ficut Romani Pontifices fecerunt amp;nbsp;faciunt, amp;nbsp;fîcut Struthio ôd Monetär^’ ferebant nouas leges, 8d mouebant feditiones, ac fomniabant fe pulcrum tum uelle conftituere»

in. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De dodrinacuriofitas omnibus temporibus habet exempla, Sempcrf^

nim multi dilcedunt â Verbo Dei, amp;nbsp;quærunt uel concinniores opiniones,ud Saimgt;fatenut, argutiores, ut Samofatenus corrumpit didum Iohannis : In principio crai uerbum, Monachi corruperunt didum,Fide iuftificamur,Icilicet formata.

ÔiTràÎAoVTD U'35’0 Tb OÀoBf 6VtoÜ •

TExtusin Numéris capite 14, inquit: Exploratores omnes præterJofuam ôd Caleb fubita nece coram populo diuniitusinterfcdos elfe ,amp; conkn«^

-ocr page 297-

CO^INT HIOS CÂT7T X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.5

neum eft j multos feditiofos ali'os fimul extintftos eflè, Hæc fadtafuntper An^« gelunijquem nommât oADepéVoiw ♦ Et fumtameflè appellationem exiftimoex 12. capite Exodijubi dici’tur : Non finet ingredi percuflbrem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quo uers»

boamp;in hiftoria de Sodomis textus utitur ÓC fignificat propriê oào^pôVth'ç per^« dentem èc delentem ali'quid. Ideo ad Ebræos undecimo ufus eft codem uerbo de Angelo eunte per Äegyptum.

Excquitur autem Deus pocnas ctiam per fandos Angelos, ut in hiftoria dcSodomismanifeftedicitLir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gelosboLT*

Taura TTccvra 'tuttoi a'tWiSeUvoii Êkeivo/ç»

Cur inquit, Typi, cum hæ pcenæ non fuerint fîguræ, fed manifefta fup? plicia fceleruin C Item, Cur dicic,ipfis accidiflè ut Typos 7

Refpondeo ; Vocabulum, Ipfis, non eft neceflc re ferre ad T ypos,ftd ad uerbum, Acciderunt. Hæ pœnæ obruerunt ipfos, id eft inter ipfos hæc fada funu

Sedcur nominatJj^os ?

E L generaliter dicit typos pro excmplisjuel quia omnes corporales pcGi= corporalium næ funt typi, id eft, figna æternarum pœnarum, quæ fèquuntur, nifi fiat flt;xiMru ufitf, coniierfio ad Deum. Quia corporales pcenæ principaliter ad hoe ordinatæ funt, ut fint commonefadiones de iufticia èC ira. Dei, pofteaetiam funt ad hoe ordinatæ, ut profint ad pacem inter homines.

Hoe igitur uulc dicere Paulus : Illæ pcenæ, quas récitât hiftoria, fuerunt fîguræ fignificantes, Deum uere irafei firnilibus peccatis in Ecclefi'a omnibus temporibus, amp;nbsp;æternas pcenas fècuturas efTè,nifi fiat conuerfiojficut uniucrfà=! liter docct uox diuina, corporales pcenas effe com monefadiones de Peeniten^! da,ut infra Paulus inquit: Cumiudicamur,à Dominocorripimurjnecum bocmundo damnemur« Item, Vexatio datintelledum.

O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;isiveU) ^^.iTTiTlO ^i} TTEi/ft ,

Ideo ^luife exißimatßare, iJideat ne cadat.

utilis eft, in qua primùm hoc confîderandum eft, renatos poffe pof. labi3 amp;nbsp;amittere gratiam Sgt;é Spiritum fandum, ut manifeftê inquit Chri^ ftosin parabola Matth: I2. Et exempla manifefta funt, Adam, Aaron, Saul, Dauid,^:aliqui refîpifcunt, ut Adam, Aaron,Dauid, aliqui finepeenitentia perlèucrantin fuis furoribus, amp;nbsp;ruunt in æternum exitium.

Tumultuantur autem dehac quæftione Anabaptiftæ multis modis.Aliü quinegant eledoslabi poffe, Aliqui negant eos effundere Spiritum fandum, ^fiamfi labantur, Aliqui dicunt Saulem ÔC alios non eledos,nunquam habere utram fidem,

Sed his omnibus opponamus hoc commune didum Pauli : Qui ftat,uP rleélot pojjê deatnecadat. Eledos pofidabi 8d amittere Gratiam amp;nbsp;Spiritum fandum^te« ftanturtriftiflîma exempla Adæ amp;Aaronis,de quo dicitur Deut.’^.capite.Adü uerfus Aaron ualdè iratus eft Dominus,80 uoluit contererc eum. Et funt ualdé multi plurimorum Sandorum triftes et atroces lapfus,ut Dauidis,Salomonis, Petri amp;nbsp;aliorum, ex quibus tarnen reuocati per pœnitentiam fidc eriguntur,8d rurfus donantur Gratia amp;nbsp;Spiritu fàndo,amp;^ fîunt hæredes uitæ æternæ,

4.Tow.pbi/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Y rj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EtChnrf

-ocr page 298-

24-4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I- ETISTOLÆ

Et Chriftus (eiens ingentemimbecillitatemhominum jiubet remittcre Septuagies (èpties,Matth: i8.

Error«Crf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itaque cxplodendi funt crrorcs Catharorum^Sô non Hint extenuandi fan*

tbarorumexc ctorum lapfuSjSed potius doctrina totadepœnitentia cognofeenda ÔCcxer^ plodendi. ,Jg gfj;

Qudd autem in aliquibus, qui initia fîdei habuerunt5amp; poftea lapfi non redeunt, fides ilia, priufquam excutiturjuera fit, didlum Petri teftatur 2.Pet,2* Illecebris capiunt eos,qui uere effugerant,TOu'ç ovtoç îcTrocfuyôvTaç. Itcm,Cùm enim hi, qui effugerant contaminationcs mundi in agnitione Domini (eruatoris Jefu Chrifti, rurfus ijfdem implicati fuccumbunt, fiunt cis poftrema détériora prioribus»

Et Matth: 12« Dominus exprefTe dicit,expulfum fuifie immundum Spf ritum,amp; domum purgatam ornatam» Hæc de uere iuftificato did,non du* Säul uere nbsp;nbsp;bfum effc. Et Saul uere iuftus fuit, quia Textus dicit : Spiritus Domini recefsit

Ui fuit, nbsp;nbsp;nbsp;Saut Nec tales dicerentur lapfi, ß nunquam iufti fuiflent» Haebreuiadmo*

nitione hoc loco contenti fimus»

Trapao’p.ôç îf^LÔtç ouk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P-ii ïtvOpwTr/v^,

Tentatio l)os non a[)prehendit, nifi htimana, K Ntitheßs cogitetur tentationis humanæ ZC Diabolicæ» Ac mitigat Pau* ■^lus obiurgationem Corinthiorum, ut eos confoletur,ne fradli defperationt’ prorfus à Deo dcficiant»

TenMio Dia Mica,

Te’Mtio hua maaa.

Quanquam autem erat atrox peccatum, quod fupra recitauit de inceftc, qui cum Nouerca confuetudinem habuit, 80 alq alia peccata admiferant,ccrta* bant æmulatione amp;nbsp;odßs : tarnen uult hæc peccata difeerni d blafphemqs,(icuc Iohannes difeernit peccata ad mortem , d peccatis non ad mortem«

TentatioDiabolicaefl:,quando Satanas in coringreditur,uel,ficutiii Luca dicitur, quando Satanas rapit Verbum Dei ex corde hom inis,utEpici*^ reus contemtus Dei, ut in Rabface,aut odium 8óiraaduerfusDeuni,utin Saule, (eu oppugnatio ueritatis, (eu rabiofa propugnatio impij dogmatis.T^ les fuerunttentationes Cain, Saul, Iudæ,Samofateni,Arr),amp;: fimihum,accenfæ Diaboloimpellentementes,confirmante tenebras,SCficutdeludaferiptum eft, Diabolo ingreflb in corda eorum*

Etfi autem hoc ingens malum non comprehendi potefl iudicio rationiSj quanta miferia fit, dominari Diabolum in corde hominis : tarnen cum mani* fefta fint didla in narrationibus Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis,expaue(cant onints homines, cogitatione tanti maIi,Sd pctant,ut filius Dei depellat Diabolos^ux* ta illud didtum : Nemo rapiet oues meas ex manibus meis«

Tentatio humana ed dubitatio, uel error uel lapfus ab Humana infirnu* täte ortus, nondum ita confirmato furore, ut mens fit Epicurea,ut accedatpet* (ecutioagnitæ ueritatis aut odiumDei* ValdetriftislapfusfuitDauidis,amp;-' Diabolus ei non leuiter infidiatus eft, (ed tarnen non potuit eum impellerea'^

Epicureum contemtum uel odium Dei,utSaulem impulit, Difcrimelap. Fortafsis intuctur Paulus in hac ip(a deferiptione diferimen primi fceleris ƒ«! DwMi,« F)jaboli, 80 primi lapfus hominum. Scelus Diaboli fuit bla(phemia,quiacùm prop’us noftèt Deum, amp;nbsp;non aliunde impelleretur,fuo confilio amp;nbsp;arbitriofu* * perbecontemfitDeumamp; filium Dei«

-ocr page 299-

CÔ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HIOS CJT^'T X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^5

Sed primi parentes ah'undê impulfi ceciderunt»

Etfî autem hommi'busualdè difficile eft iftadfjudicarc, tarnen utcunque difcrimen confiderandum eft, 8C cogitandum, quam uarij SC horrendi lapfus fintfanabiles èc infànabiles, amp;nbsp;excitandæ mentes funt ad timorem Dei, 8ôad inuocationem,ficut præcipit Petrus : Sobrij eftotCjSd uigilate quia aduerfarius uefter Diabolus, tanquam Leo rugiens circumit, quærens quem deuoret, eut refiftite fortes in Fide»,

Tr/soç 0 S'Eûç o§ ÖUK lao'ß.

Fidelis autem Tiens eU, qui non ßnet) ^c.

tradidit feuerilsimam admonitionem ,utfimus uigilantesj^illeceii bris cupiditatum ac Diabolo repugnemus. Nunc conlblationem de pro^ tedtionediuina, 80 auxilio Dei addit. Et eft argumentum à pofsibili ; Cùm ÔC debeatis amp;nbsp;pofsitis repugnare prauis inccebris,non fitis ignaui.Poteftis autem uincere J quia Deus amp;nbsp;pericula maiora arcet, ÔC uobis in ueftris certaminibus opitulatur. Ideoinquit: Fidelis Deus,qui non finetuostentari,fupràquàm ferre potcftisjimd SC cum tentationc dabit euentum,ut uincere pofsids^

Fideliseft beneficusôd uerax» Mifèretur infirmitatis noftræ,8ôpromint auxilium, Ideo uerè nobis adeft,ficut protexit adiuuit Abraham in periculis uxorisj^: lolèph tentatum ab adultéra ,amp; poftea coniedum in carcerem, Sô Moyfen in tota gubernatione aduerfus Pharaonem èc feditiofos,ne uel opprik meretur ab hoftibus, uel fradus deiperatione à Deo deficeret» Et experiuntur pra’fentid o«' omnesprj hancprælèntiam DEI omnibustemporibus,ficut clamat Dauid«« Ecckßä. Pfalmo 27,Dominus adiutor meus amp;nbsp;protedor meus,in iplb iperauit cor me^

adiutusfum» EtPfalm: ÿO»Cum ipfo fum in tribulatione,eripiameum amp;^glorificaboeum* Et Pfalmo 144. Aliénât Dominus omnes,qui corruunt, amp;nbsp;erigit omnes elifos»

HecSc fîmilia dida proprrjisimè congruunt cum dido Pauli in hoc loco.

Sed ciïm tam multi fuperati d Diabolo, amp;nbsp;fua infirmitate,ruant in exitû obùHio, unjjUt maxima pars populi in delèrto, 86 parabola de fèmine Matth: ij.fignifîa cat plurimos deficere à Deo : Qtiomodo congruit adhæcdicQa, qudd tanta multitudo non protegitur f 1

Refpondeo: Semper in Ecclefia duæ funt partes. Vnahabens initia moris amp;nbsp;fidei, qua? quanquam infirma eft, tarnen habet exercitia Pœnitentiæ

Inuocationis, SiC retinzt timorem Dei Ô6 Fidem, de qua parte dicitur : Hai= ’’ benti dabitur. Item Pfalmo 144. Propè eft Dominus omnibus inuocantibus cum J omnibus inuocantibus eum in Veritate, Item, Quanto magis pater ue« fier cœleftis dabit Spiritum fandum pctentibus ? Item,Efaiæ 66, Ad quem re=s ipiciamjUifi ad contritum Spiritu 86 trementem fèrmones meos.

Altera pars eft lècura fine exercitijs pœnitentiæ 86 inuocationis,ebria uo^ nbsp;nbsp;j

luptatibus, aut admiratione 86 fiducia fuæ fapientiæ 86 iufticiæ, ut Saul Achi* tophebAbfolon,86 alq innumerabiles. Hi fuperantur d Diabolo,quiafunt fine timoré Dei, fine agnitione infirmitatis fuæ/fine dolore,nec expetunt auxilium Dei. Non igitur acculent Deum, quod non proteguntur, fed ièipibsjquia ipfi sscuri arccnt fuo furore arcent Deum, iuxta ilia dida : A non habente etiam id quod habet Deum, auferetur. Item, Matth: 12. Etueniens,inuenitdomumociolàm. Tunc alios

4. tom: Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Y in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feptem

-ocr page 300-

2^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/. E T IST o L Æ

fcptem Spiritus affumit nequiores Ce, Sx^ fiunt nouiisima pciora pnoribus.Et2‘ Pet, 2, Si cum effugeritis contaminationes mundijrurfus eis implicabiminiß^' untpofteriora détériora prioribus.

Exliisamp;fimilibus teftimonijs manifeftumeft,di(flunn inPaulointclli^ gendum eflè de bis, qui babent exercitia pCEnitentia?,^ inuocationem : Fiddis acurt/e^De nbsp;nbsp;nbsp;D^^Sjiicc finet nos ten tari,fuprâ quäm ferre poteftis, Vos uidelicet,non

w fußenun ’ tentes iècuritate, fed babentes exercitia pœnitentiæ Si. inuocationis,ficut Sa^ lomon inquit : Beatus qui fêmper eft pauidus. Et Zaeba: i.dicitur : Conuern* mini ad mCjSô ego conuertar ad uos, Et Efaiæ I, Definite mala faccre,amp;^ diftite benefacerc. Si ruerint peccata ueftra ficutcoccinum,critis candidi ficutnix, Hos igitur protegit Deus, bos fuftentat uelut fubieefta manu, ut nutantes,aut labentes non ruant in exitium. Et in borum tentationibus regit euentus,amp; dat placidos exitus, ficut bîc dicitur,Dat ciim tentatione exitum ieu liberationem, ut uincere pofsint,

Sed deiecuris,qui non babent exercitia pœnitentiæ,dicitur Prouerb: primo: Quia uocaui Si renuiftis, Siincrepationes meas neglexiftis.,ego quocß in exitio ueftro ridebo.

Hacdiftincfiione confiderata ftcuritatem corrigamus,amp;Sinuocationeni exuicitemus, Ita nobis dulcifsimam confolationem in bis didis Paulipropofigt; tarn effe ftiamus.

ftsuym «wo TOÇ s/cPwAoXa^iag,

D Edit ad ipeciales admonitiones, ac primtim generaliter probibet,ne pollnlt; ■* ^antur ullis contagijs cultus Idolorum, id eft, ne accédant ad facrifîciaEcb* nica,item ne feientes ueniantinconuiuia,inquibusufitatum erat,uefci carnium confecrata, Habebant enim certæ familiæfua quædam Sacrificiajamp;^ dies feftos, in quibus cognati cognatos uocabant.

Erat autem impia Si tetra confufio, profiter! agnitionem ueri Dei,Slt;^ Ufl interefte facrificqs Idolorum, ucl conuiurjs, ubi pars confecrata quafi religion^ quadam proponebatur,

cir^ cutngeßatioi

Hane confufionem fieri prohiber,ficut nunc quoque tetra confufio terefle pompæ, in qua panis adoratur. Si intelbgere, panem in ea pompa Idolum. Confiderentur bîc Si alia fimilia exempla,

Ciim autem fiat mentio conuiuiorum, Paulus Antithcfin facit Ccen^^ Domini, Si facrificiorum ac conuiuiorum Ethnicorum,amp;: exprefle inquit, non faciendam eflè talem confufionem menfæ Chrifti Si menfæ dæmonum, Hæ*: eft fumma huius Loci, Nuncuerba Pauli ordineconfidercmus.

TO TS-OTKf top nbsp;nbsp;nbsp;îUÀOyiaÇ , 0 £UÄoy§/^ ,

Calix benediUionisj qnem benedicimns^

\lf Anifeftum eft loqui Paulum de Cœna Domini, Eft igitur Calix bencà* Crflex benedh 1V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;calix, quo iumitur languis Chriftijficut Ibnant uerba de inftitutio*

ne Cœnæ apud Matthæum, Marcum, Lucam,8c infrâ cap, ii.

Nominat autem Calicem benedidionis, Si addit, quern benedicimus, ut difternat hunc calicem à profano potu j qui hauritur fitis caufa, cum hie po^ tushau^

-ocr page 301-

CO^INT HIOS CATTT x: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.7

tushauriaturnon propter corporis noftri rigationem, fed ut fitconimonefas« clio de fanguine Chrifti pro nobis effufo»

Hæc ut planius intellioantur, cófideretur ufus uocabuli benedicere,quod

* bcticdiccTc aut fignificat oratias agere, ut cum dicitur, Piaïmo 3 3, Benedicam Domino Omni tempore. Et Dauid i,Reg: 2^, Benedicftus Dominus Deus Ifraêl,qui mi;^ fitte hodieinoccurfum mihi,

Aut fignificat bona precari : aut cum Deus benedicit, iïgnificat beneface^s rcjquia Deus dicendo cfbcir,ut Genefis 48, icriptum eft : Benedixit lacob filijs, icieftjbeneprecatuseft. Et pofteaineodem Ioco,Benedicat Deus puerisiftis, ldeft, dicendo benefaciat eiSjdet eis bona. Item, Benediólio Domini diuites fa^ Gtjid eft, Deus bona dicendo auget, amp;nbsp;cuftodit facilitates.

Hæ flint præcipuæ ftgnificationes uerbi Benedicere, quarum exempla ubique obiiia funt, Et in leftionc prudenter iudicandum eft,quæ fît fîmplex natiua fîgnifîcatio.

Promiftuè autem ufurpata funt in Matthæo Marco de Cœna Domi^« ni uerba wÀoyH^ç Qc îuxaf/?HÉèç. Et uerbum £uxap»?M(gcç oftendit, Dominum uellc in cœna fieri Gratiarum adionem. Itaque fîmplicifsima eritenarratio : Calix calix grdtîd» benedidionisjid eft, calixgratiarum adionis, ex quo bibentes agamus gratias Dco,amp; Domino noftro lefu Chrifto ,quÔd fanguine Chrifti redemti fîmus,Id eftjagnofcamus amp;nbsp;celebremus hoc benefîcium,8ô liera fide ftatuamus,nos reci# pi,amp;:proimmenfa mifcricordia amp;mirando confîlio redemtionis reuerenter agamus gratias, fît uera gratitudo, qua corda fè Deo fubijciant,8c uerè eum innocent, Cæteras interpretationes omitto.

Ita qiiod fequitiir : Qiiem benedicimiis, Id eft,apud quem dicimus uerba ^itta dijeer* ttadita à Domino,item gratiarumadionemamp;precationem,quæ omnia ”iul funt ritus difternens hanc ccenam à profana cœna, quæ paftit corpus no^^ profaM t firum, Nam hæc cœna non eft ad hune Phyfîcum ufîjm inftituta,ftd habet ali«= um finem,

V fitata eft alrjs interprctatio,quem benedicimus,id eft,que confteramus.

Hæcinterpretatio dextrê intelleda,non uituperanda eft. Coniècramus, id eü, addimus iàcra,uerba ÔC gratiarum adionem, ne fît ufus profanus, (eu Pfiyfi'cuSjfed fît confblatio animæ. Sed facrificuli dicuntjconftcramus,id eftjfas cimusuirture uerborum mutationem fubftantiæ.

Adeft autem Chriftus fuo Sacramento, non quia facerdos faciat ibi mult; cfonfli« f«r tationem,aut quia fît uisin uerbis mutans res, fed quia liberrimè uult ad elfe ^^dßtsacra^ ritui quem inftituit, fîcut Spiritus fandus liberrimè ad eft in baptifando.

OUX» K0(V«V(«'T3) ai/d-CCTOÇ TW

JDeft, eft illa rcs externa uifîbilis,qua fanguis Domini nobis exhibetur.

Sic panis quem frangimus eft ilia res externa uifîbilis,qua effîcimur fbcq amp;nbsp;membra corporis Chrifti. Sicut dicitur,Euangelium eft potentia Deijid eft, illa res feu inftrumentum,quo Deus eft effîcax.

Recentior ætas Monachorum finxit transfùbftantiationem, quam ita DeSdcrdnwn* nouo nomine nuncuparunt,de qua priufquam dicOjquædam de ratione Sacrai mentorum dicenda ftint,

Exordiar autem à primo initio.

Ecclefîa Dci colligitur uoce promifsionis inde ufque ab initio,mox poft

Y iiq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;editam

-ocr page 302-

24-8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z E T IS T 0 L Æ yffb

Deuifempcr primam promißioncm,qiia recepti funt Adam amp;nbsp;Eua, Ac fèrnpei'a'^^ addidit pro^ didit promifsi'onî Deus externa figna» Ac de fignis ante diluuium non mulca S4^ fcn'pta funt. Sed tamen fignum erat ipfa agni inflammatio.

craimnn, Deinde ciïrn promiisio renouata eft, amp;nbsp;reftridla ad pofteritatem Abra^ hæjadditum eft fignum,(cilicet Circumcifib.

Etdeincepsin Ceremonies Leuiticismultafigna fuerunt,madatioagni Pafcatos. Et poftremo poft aduentum Meisiæ,Bapcifmus amp;nbsp;Cocna Domini.

ItaEccIefia fcmperuoce Promiisionis ôdSacramentis conftitutaeft,amp;a cæteris gentibus diftintfta, 8^ Patres 8c Prophetæ, 8c eorum auditorcs pij ruditi intellexerunt dotftrinam de promiftione Gratiæ, amp;nbsp;fide,amp;^ uero ufu Hg’’ norum, Sed magna multitudo femper omnibus ætatibusoblita eft doârinæ de promifsione èc de iufticia fidei^^ fignorum ufum multis modis deprauauir.

AbufM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ahj figna uerterunt in numina feu Dcos,ut Chaldæi8c Perfæ,ign^n’

finxerunt eflè ipfum Deum, quia audierant igni delapfo ex ccclo incenfasefl^ uidtimas.

Alfj finxerunt ritus eflèopera,quæ mererentur remifsionem peccato^ rum. Et bac opinione cumularunt ilia opera,amp; non iolùm nouas CeremoniaSj fed etiam noua numina 8c nouos Deos excogitauerunt.

Sic Phariiæi putabant le mereri remilsionem fuis iâcrificijs,amp;iubebafit populum iæpè facere maclationes,ut hoc modo peccata delerentur.

Hi errores uagati funt in genere humano omnibus ætatibus.

Ita circumferunt Papiftæ panem, 8c affirmant eflè Deum. Et de Miff^’ deMonafticis ritibus dixerunt,hæc operamereriremifsionempeccatorum-

- nbsp;nbsp;Et populus hac perfuafione fafèinatus,magna pecunia cumulari taies Cerenio^

nias curauit.

Propbftótt» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tetros errores neceflèeftin Ecclefia taxari. Et uidemus Propbetas

pap^flarum gî'^nifsimis Sôafperrimisconeionibtishos furores damnare,ut Pfal:49.Nogt;t in facrificqs tuis arguam te. Et Efaiæ I. Et Jere: 7. Non præcepi de holocauftis, ubi certè ludæis uidebatur Propheta expreflè pugnare cum Lege. Et Ofæ^’ Mifericordiam uolo,non facrificium.’Et agnitionem Dei magis tp holocaufta.

Denique paftiin in Prophetis obuiæ funt taies conciones. Hæc uerô loca tantum cô indicaui, ut ilia uetera certamina iuniores confiderent,ôd agnofeant fimilia eflè præièntium.

ReieÂis uero ab'ufibus, extet in Ecclefia dodrina pura integra de iuft^ cia fidei,quôd homo accipiat remifsionem peccatorum,8c reputeturiuftusFb de propter Filium Dei GRATIS, non propter propriam dignitatcm,ope^ ra, aut uirtutes.

cuofines Sdgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde fèiendum cft,Duos eflè potiores fines Sacramentorum.AItereftj

fint figna Promifsionis, Alter,utfint figna Confeisionis^amp;T diftinguantfic^ pr£cipui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cæferisgentibus. Vtcircumcifio primùm erat fignum Promif^

fionis. Nam Promifsio facit mentionem Seminis. Igitur in ea parte figrium inlt; S4cr4mf„f«iz2 ftitutumeft. Atqueitateftimonium eft deuoluntate Dei erga nos, ficut ipfa ucrbutn mut-, promifsio, Etredèinquit AuguftinuszSacramentumeft uerbumuifibile,ilt;l fibile, eft, idem monet quod promifsio, fèd incurrit in oculos, ciim promifsioaccipi^ enda fitauribus, nbsp;mens intuens fignum,commonefiat de uoluntate Deierga

nos,hoc eft,de promifsione, amp;nbsp;ftatuat fe iuxta promiffionem receptum eife, B nitatur fides ipib Mediatore,non hoc opéré aut figno,

Addidit

-ocr page 303-

co^j^inTHios c/frT x. 249

Addidit autem Deus talia figna promi'fsionibus, ut firmior amp;nbsp;durabilis; signa cur ai'. or memoria eflèt promifsionum, quia fpedlacula incurrentia in oculos magis pfotnißi” mouent animos,amp;£acilius retinentur,quam nuda diifla.

Alter finis eft, ut fint figna confefsionis SC diftindlionis Ecclefiæ* Sed bic Anabaptifla* finis nee primus nee (blus eflè ducatur, ut Anabaptiftæ fingebant,Baptifinum tantum fiiiflè ritum inuentumjUt difterneret Ecclefiam ab’alqs hominibus, Imó prior finis eft, ut fit fignum uoluntatis Dei erga nos, uidelicet prom ilsio* nis, monet certó nos mergi in mortem fill] Dei, Sgt;C propter euni aeper eum ab* luipeccata noftra*

Deinde accedunt aïq fines* Etquædam figna propric lunt nerui publico^ jj^^p^^^^^ rum congrelTuum , quia ièmper Deus uoluit exaudiri uocem Euangelq in ge* ut pubUccrû ncre humano,ac propterea ut late fpargi uox Euangelq poflèt,uoluit audiri congrejßtum^ confpici Ecclefiam, ód honeftos congrcirus publiées dotfirinæ propaganda: caufa inftituit, amp;nbsp;hos immenfa bonitate omnibus ætatibus lèruat,frementibus Diabolis, Et ut tales congregationes fièrent maiore grauitate, Ceremonias ad* didit, tanquam ritus Panegyrieos, quæ eiTent uineula nerui illorum eon* grelTunm.

Hægrauifsimæ SC uerilsimæ caufæ rituum publicorum eonfiderentur, amp;nbsp;procul remoueantur imaginationcs,quæ fingunt Idola amp;nbsp;meritum*

Deinde 8^ hæc fententia uerifsima teneatur,nihil habere rationem Sacra* mentiextraufuminftitutum,quia Sacramenta funtaftiones inEcclefiaordi?rMonemsa. natæ certo modo, Ciim ritus mutatur, aut extra inftitutum ordinem transfer* crainerftiex« tur ad alios ufus, non eft Saefamentum, fed adfio fuperftitiola,aut IdolunijUt fi Baptilatio Beret ad tollcndam lepram, talis merfio non eflet Sacramentum,fi* ent Circumcifioludæorum hoc tempore,nee Mahometica Circumcifio ullo tnodo rationem habet Sacramenti.

Ita panis,qui circumgeftaturjuullo modö rationem habet Sacramenti, adoratioprorfus eft Idoli adoratio, ficutadoratio ignis Chaldaici aut Perfici, quern fingebantefïè Deum,amp; nominabant Orimafda, id eft, facrum lumen, SicSlt;inPapifticaoblatione adoratioeftIdoliadoratio,quia cultus illeextra inftitutionem confidlus eft, Hane tarn tetram profanationcm amp;nbsp;Idolomaniam cum piæ mentes cogitant, non poflunt non horribiliter dolere,

Etualdeconfentaneumeft, Danielem de hocipfoldololoqui,cdm in* quit,colet Deum Maozim auro amp;nbsp;argento. Nec nolnenMaozim procul ab* De«« efl: à nomine Milla, quod nomen etiam affine eft nomini Mazon,quod cibum fignificat, Sed filium Dei Dominum noftrum lefum Chriftum affiduis gemi* tibiis oremus, ut propter fuam gloriam omnia Idola, amp;nbsp;omnes errores ex Ec* clefia tollat,amp;in mentibusnoftrisueram inuocationem accendat,

Remotis igitur abufibus dicamus de uero ufu,

Adio recitatur d Matthæo, Marco, Luca, amp;nbsp;Paulo,quæ fie fîat,ficut ibi sumtiofig» defcribitur, Et fit primus finis, ut hæc fumtio fit nobis tanquam pignus, quo confirmât! credamus uere nos eflTe amp;nbsp;fieri membra filq Dei,Slt; ablutos eile fan* guineFilqDEI, Atcgitaftatuamusnobiscertifsimedariremifsionem pecca* torum,non propter hanc fumtionem,{ed propter filium Dei,qui fuit Viftima pro nobis,amp; nunc regnat,colligit,amp; lànftificat Ecclefia. Ita fit applicatio bene* ficiorum Chrifti propria fide,8c fumtione propria,non aliéna oblatione Sacer* dotis,quia manifeftum eftjinftitutam eflè fumtionem fingulorum,ficut dicitur:

Accipite,

-ocr page 304-

Acdpitejmanducate, Nee exiftimeturhoc ^edaculum cflc fimileTragcediæ Herculis aut Thefei, ut profani homines imaginantur, ubi mortuorum ab* fentium recordatio fit, fed uiuit filius Dei regnat, SC uult adeffe Sacramento in hoc ufu inftituto, SC nos fibi tanquam membra copulat j amp;nbsp;(ine ulla dubita* tione ibi efficax eft in fis,qui fide fumunt,amp; hac confolatione fe fuftentant* huius totius adionis,

Primus illeed y quem dixi,Vt Fides exufcitetur,applicans nobis benefi* da, Sicut Abraham cogitatione Circumcifionis exufeitabat Fidem,Iætabatur promifsionc feminis,

II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundus, Gratiarum adio y quia benefîcfi recordatio fîmul accenderc

gratitudinem debet* Hine eft ufitata appellatio £uxap»sict,, EtCyprianus com^ plecftitur utrunque finem,adfirmat accipienda efte beneficia Chrifti,S(f uicifsim agendas efte gratias : Pietas inter data 0(^ condonata tanti benefîcfi largiton gratias agit,

Tertius finis eft, Vt fitneruus publicæ congregationis,in qua uult fonare amp;conferuari uocem Minifterfi Euangelici* Ideo dicit : Quotiefeunqut facietis, mortem Domini annunciabitis. 'Acfèmper uoluit Deushoneftosà publicosEcclefîæ congreftiis efte, amp;nbsp;eos fua bonitate conftruat ÔÔ tuetur.

’J’’* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quartus finis, Vt in publico congrefTu fit teftimonium confefsionis,

quiauultDeus per hanc fumtionem confpici,qùamdolt;ftrinam,quoscoctiis approbemus* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Quintus finis,Vt fit mutuæ dilectionis Só quafi foederis fignum,ficutuamp; tatifsimum fuit lancire foedera fimuledendoinlacrificfis*

Sed prudenter difeernendi funt tot fines ,acfemper principalis retinen* dus eft, ne deprauetur ufus Ceremoniæ*

' ’N.um i^itur dtco, quod Idolum alt quid ßt?

D Efutatio eft argutæ excufationis, qua defendebant aliqui fuam licentiam* 'Ciim Idolum nihil fit, licet rebus uti,qualcs funt natura, ut Rahel Idolapa* tris aurealecum auexerat,ut uiaticum haberet, non ut coleret.

Rcf«fttno ob= Hanc callidam elufionem Paulus réfutât : Etfi nihil eft reipfa Idolum,ta«’ iedioiinde fn^,i neceflèeftopinionem amp;cultum inEthnicis apertetaxari. Namhorum furores, qui Idoia uel excogitant uel ftabiliunt, funt magna amp;nbsp;tetra peccata, quibus aduerfari necefle eft, quia diduin eft : Non habebis Deos alienos.

Illi autem, qui interfunt uel facrifiefis uel conuiufis facrificantium Idolis, confirmant eorum opinionem, ciim non oftendant fe abhorrerc à talibus facti* fiefis. Sicut nunc,fi quicomitantur dominos incircumgeftationepanis,uiden* tur illam adorationem non improbare,quæ certe pugnat cum dióto,Non ado* rabis Deos alienos.

Exemplut» Multum differt exemplum Rahel a Corinthiorum conuiufis. Nam cum Rtichel. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rahel aufert ftatuas, hoc iplo oftendit ,Ie nolle eas a patre coli, nec ipiäcolit,

fed aurum in uiaticum collatura eft, ficut Irene filia ImperatorisLicinfi Statu* confirnutio as a urcas in Sacello patris deftruxit. At familiaritas Corinthiorum cum facti* ficantibus fimilis erat collufioni. Certilsimum eft autem, uelle Deum uitati Idolorum cultus èc confirmationem*

Non

-ocr page 305-

COfJXr HIOS CXT7T X

Non obfcura eft Pauli fèntentia, (èd fiet magis perlpicua, cum transferee mus earn ad exempla eorunij qui noftraætate interfunt circumgeftationi pae nis, aur Idolorum cultibus in inuocatione mortuorum, aut Miffis funebribus fimilibus»

■oravra ftol nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ou ere.

Omnia mihi licent,

p Efutat aliam obiedonem ex docflrina de libertate Chriftiana fumtam ï hü oikaia, ^bertas Chriftiana tollit difcrimina ciborum, Cur igitur interdicis mihi in

amicorum conuiurjs his cibis, quos fcio creaturam Dei bonam eflèjnec mutari per ftultas coniècrationes, ficut aurum, ex quo fada ftint fàcra pocula^non mue taturf

Refpondet Paulusjaddens reftridionem ad generalem dodrinam de bertate : Quanquam licent omnia, fcilicet in hoe genere, quæ dicuntur media, ut in ufu cibi, potus, dierum : Tarnen addenda eft hæc reftridio de icandalo : Non utaris libertatc, ubi confirmât cultum Idolorum, aut ubi adducit conlci« entias imbecilliuni in dubitationem,lèd feruias utilitati aliorum,

* Poftearurfusaddit Paulus confirmationem dodrinae libertatis» Omne quodin macellouenditur,comedite,noninquirentes propter confeientiam, quia Domini eft terra plenitudo eius* Nihil in bis locis diciturdediftin* ciione politica rerum, Libertas Chriftiana non concedit conturbari dominia, rapi aliorum coniuges aut pecudes, Quia banc ciuilem focietatem uult De« us regi politicis ordinationibus, Non de ciuili focietate bic diciturjfèd de coiv rer«w. lcieiitia fingulorum erga Deum, in ufu rerum propriarum, Hoe quacritur,an fit peccatum coram Deo, uefci carne Leporis, qui iure tuus eft, Hïc refpondet ^^aulus,non eflè peccatum. Et accommodât didum ex Pfalmo ; Domini eft terra amp;nbsp;plenitudo eius,

L Pfalmo non dubium eft banc fimplicifsimam eflè ièntentiam: Cum ab loquatur reges, Ättollite portæ capita ueftra amp;Sc, InitiÓ præponit Antithefin, Domini eft terra, quafi dicatjuon eft Regum Principum,ftd Dei, Veftrum eft ei obedire, Sc Cic uti terra, ut placet Domino, Et quidem uult Dominus ex tota terra colligere Ecclefiam, Hæc eft natiua fententia,PauIus generalem fuma fit de Creatione, cuius etiam mox fitmentio: Iplefuper maria fundauit earn. Dominus condidit tcrram,8lt;f res nafeentes in ea3amp; quidem condidit,ut fruere* tur Bcclefta,amp; funt res bonæ. Et bona confeientia omnibus conuenientibus rea busufurus erat Adam.Hoc dominium nunc redditur Ecclefiæ,Omnibus cona itenientibus rebus bona confeientia nunc Ecclefia uti poteft, Nam uincula lea gis remota funt, amp;nbsp;res ideo conditæ funt,ut eis Ecclefia fruatur,

Confeientiam autem dico ^c.

Y^Ocabulumeft forenfe,’avaKpivovn? ,quod fignificatferutantesjinterrogantes feu inquirentes, ficut in iudierjs examinantur litigatores aut teftec, Paulus igitur tanquam prudens monitor ,ut occafiones multarum quæftionum præa odatjmauultomittiinterrogationes, Nam fi qui uefeerentur infeij,non erat fiitura difputatiOjièd ignorantia pariter omnes exculabat,

Axddita

-ocr page 306-

Regula de Adiaphoris.


Occtsfiones dißidiorum uiandie in dotfirina lia bertatis.


Fines omnium aitionumdue.


I.


II.


tegum fines duo.


Addita eft autem utiliflima admonitio de rebus medfjs,utquocunque tempore ßc eis utamur aut non utamur, ne aliénas côfci'entias fauciemus. Tabs cftenim natura hominum,utaliquiautinfcinaauti'nfirmitateturbentur,amp;in I dubitationcm adducantur : Aliqui uerd moroßtate ægrè ferant fieri aliquitl contra fuasopinioneS)8lt;Scontrafi.iamconfuetudinem. Poftea langucfiuntfc des inuocatio turn dubitatione, turn indiguatione» Et (èquuntur ex his par^ uis offènfionibus magnæ perniciolæ diftordiæ amp;nbsp;defeóliones*

Siueigiturmfirmitas,fiuemorofitas,fiuemaliciacaulàeftdiflènfionuni} , Paulus ut fapiens monitor fuadet uitari occafiones talium difsidiorum5amp; maf uult dodlos non uti fua libertate, ne Ipedlatores irritent qualeftunque funt/eu infirmij ftu ftulti, ftii morofi. Eft omnino fapienter cogitata Pauli admonitio, ut poftea in conclufione oftendet eius argumentum, quod opponit obieâioni eorumjqui uolunt perhiberi dodliores. Hi opponunt moroßs hæc dida: re libertas mea iudicatur ab aliéna conftientia f Quare morofi fumunt fibi iu^ dicium de nobis, nos condemnant propter ufum rei conceflæ, propter ftem aut ordinem cantionumf ( Nam hæc uerba/^'/^K‘2tK.«ç legenda lunt* ) ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfi'autem Paulus hacipla obiecftione etiam taxatmorofos, tarnenutTai’ '

piens monitor,potius uult fapientes alienae infirmitati amp;nbsp;morofitati cedere. fit regulam tradit,quæ monftratfummos fines omnium deliberationumjquo* rum confideratio omnes acfiiones in tota uita regere debet»

Primus amp;nbsp;fummus finis eft omnium creaturarum,præièrtim intelligent’ tium, ut omnia faciant ad illuftrandam noticiam Dei,amp; ornandam eiusglorif am,8c confirmandam inuocationem. Hic finis in primo præcepto continetut, 8C lex naturae aliquo modo eum monftrat. Et filius Dei inquit : Luceat lux ue^ ftra, ut glorificcturpater ueftercceleftis. Ita hicinquit: Omnia adgloriam Dei facite^

Deinâe ièquitur altera régula : Non oftendite Ecclefiam Dei* Poft illam primam curam de gloria Dei, fit proxima cura, non quod nobis fuaueeft,aut pulcrum uidetur, fed quod fouet communem concordiam,amp; non turbat inuo^ cationem.Taliscircumipedîioneceflàrianoneftfoliim in Ecclefia,led etianiin uita ciuili, Sicut Plato inquit : Omnium Legum fines efle oportere hos duos, ut ciucs honefti fiht -, 8C inter feCe amici»

Hacreguîx: e^ fontibus fàpientiæfumtæ, diligenter cogitandæ flint in omnibus uitæ aeftionibus. Et homo confiderans,quibus tebus uel foueatur ud turbetur communis concordia, intelîigit harurn regularum uim maximam effe»


CAP VT


VNDECIM VM.


r)R.ima admonitio eft in hoc capite, ut unam normam dodlrinæ 8C cultuum traditam d Domino noftro lefu Chrifto lèquamur» Ideo Apoftolus in^ !

Dofirma cr quit: Imitatores mei eftote/ficut ego fum Chrifti, Nequaquam uult dolt; chrillo're“^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cultus alios recipi, nifi quos accepit traditos à Chrifto. Et laudat

■ piendi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auditores, quôd retineant doélrinam 8C ritus,ficut ipie tradidit. Et uocabulum

•^(Poo-eçintelligatur dedodrina SCritibus præcipuis,quorumteftimoniaex* tant in feriptis Apoftolicis ♦ Et rituum uftis intelligatur iuxta doeftrinam Apo* ftolorum,fine fuperfti'tione»


-ocr page 307-

co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HIO s CJTKT XL gt;nbsp;nbsp;2^^

Etfi autem occafio quacftionis de mulieribus non uelatis,fcin hoc tempos QJi‘^ßio de renon poteft, præfertim cum in his regionibus alia nunc fitconfuecudo:tamen adparet ortam efîè earn quæftionem ex lermonibus de libertate* Ah'æ ueteri moreueniebant in publicam congrcgationem uelatacjhcut ludaicæ 8gt;C Romane mulieresincedebanc: aliac libehores incedebant non uelatæ. Etcredibileeft, feuen'oribusdifph'cuiflehanc libertatem ,qusc fortafli's imitatio eratEthnicas rum mulierumjUt ex comcedqs iudicari poteft,

Igi'tur Paulus n'tum feueriorem adprobat, 8»^ quærit rationes in ipfo or:« dine in creatione inftituto, ficut in moralibus régula ieruanda eft, tit ordinem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nAtur£

naturæ conuenientem iuxta creationem iequamun nbsp;nbsp;Abftineat uir d muliere fctüundM

menftrua, Abftineat a puerpera, propter naturæ debilitatem.Ita hic argumen«: tatur : Natura mulier ornata eft prolixiore coma, ut fit teefta, Et turpe Sd alien num d natura eft, muherem confpici fine ulla coma» Ergo inquit fie tetfta.

Abhacconuenientia naturæ fumitur argumentum, amp;nbsp;unit Paulus fieri id,quod eft honeftius,quia naturæ magis congruit, ficut nos nunc dicimus, ho« neftiusefte in publico congrefTu ueftitumeftemediocri uefte,quænates tegit, quia naturæ congruit eas partes tegere» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Et uox ualde digna eft confideratione amp;nbsp;memoria, cum ait : An non do:* cetuosnaturae' Hic iciamus in moribusconfidcrandum efle legem naturæ.Di« inmcribut firteenimdicit : An non docet uos natural nonuultnos cupiditates feu affe^ ‘^^ßderandA dus huius dcprauatæ naturæ iêqui, fed uult intelligi, quid doceat natura,id eft, Egem feu noticias monftrantes ordinem uult afpici. Hoc diftrimcn diligentift firne confidcrandum eft.Et fæpè in moribus hæc régula proponi poteft.dn con^ traftibus ftruato æqualitatem, quia natura docet hanc æqualitatem iufticiam tfle Deo placentem.Ôé neceftariam communi focietati, Et nifi ftruetur æquali« ^3s,exhauriri unam partem amp;nbsp;interire» Ac multa exempla recitari poftent»Sed fan's fit monitum eftè letftorem, ut hanc regulam obftruet, de natura docente». Et tarnen feiendum eft,loqui Paulum de moribus amp;nbsp;de lege, non de promiftio«» ne Euangelq aut alijs materijs extra confpeftum rationis humanæ pofitis. Imd in his moralibus feiamus etiam nobis circumdatas eftè metas per expreftam legemDei,quiaratio in aliquibus negocijs,præfertim in hac naturæ deprauati« One uagaturlongius, ut Lamech aufuseft plures uxores ducere,ÔÔ deinde Ae« gyptrj duxerunt forores. Etfi igitur confidcrandum eft, quid doceat natura, tan men Deus ideo legem quoq? tradidit,utuagabundæ rationi frenos inijeeret» Anteferenda eft igitur lex Dei expreftè»

Hæc in fumma de hac quæftione didfa fint, de qua tarnen Paulus ipfe oftenditjfe non uelle hæc fuperftitiofe intelligi, non facit cultum,non opus ne« ctnarium,hanc uelandi confuetudinem: Sed uult contentiones uitarijSc monec, ^oidfit honeftius»

Cäßut eß Chrißus.

P Ecitauimus præcipuam in hac admonitione fententiam : Imitatores mei eftote, ficut ego fum Chrifti. Vult nos amplecfti dodrinam d filio Dei tra« ditam,amp; prorfus nihil recipi contra Euangelq fententiam»

Deinde in quæftionedeuelandis mulieribus utiturduobus argumentis. De muiicri, quæ non fuperftitiofe accipienda funt»Et in altero perfpicuitas maior eft»Nam ud'^ndis natura comam prolixam mulieriaddidit,ÖC fignificat magis earn tegendam eft

4.w;«:PW. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fe,quia

-ocr page 308-

254-


I ISTO L Æ


Ik


vir cdput tnulierif, Gbicäio,


Deui caput Chri^li.


vir doceat publice,


Mw/ûr regelt


fe,quia minus debet uenire in confpedlum populi. Viro non eft addita tail’s co* ma,quia uirum in gubernationcjin acie,inSenatu,in dicendo confpici oportet. Ergo mulicr fit uelata,Enthymema oratorium eft, Sii. à fignis in natura amp;nbsp;iudi* cio natural! redlcfumtum. Et homines fani huic argumento tarn apte fumtoex natura, non refragantur,

Alterum argumentum obfeuriuseft, quod cum dextre fine cauillatio^' nibus accipitur ,congruit ad hanc quæftionem, amp;nbsp;dodtrinam continet utilem. Gradus facit: Deus eft caput Chrifti, Chriftus eft caput uiri. Vir eft caput mu* lieris. Hic cauillator obqciet : Imó Chriftus amp;nbsp;mulieris caput eft, ficut certiffi* mum eft, mulieres 8d uiros pariter hæredes elfe uitæ æternæ, amp;nbsp;pariter recipf fide propter Mediatorem, Et feriptum eft : In Chrifto nec mas eft nec foemina, nec -7r5o=rw7j7oZK4i'a eft, Sed uerè ôd dextre fie refpondeo, Paulus non loquitur hîc de remifîîone peccatorum utriufq?,fed de minifterqs. Ita fineulfaSo* phiftica congruit ordo in gradibus recitatis, Deus eft caput Chrifti, non de eft fentiadicitur,fêddeMinifterqs. Filius Mediator accipit minifterium àconfi* Iiodiuinitatis,Sicutfæpèinquit: Pater mifit me, Fit hîc mentio non arcana: effent]æ,fèd minifterij, ad quod filius fingulari modo miftiis eft, Deinde con* gruit : Chriftus eft caput uiri. Certiffimum eft, uirum in toto genere humano primiim accipere minifterium docendi gubernandi publicum ccetumjCiim quide m uelit Deus fèm per elfe publicos congrcflùs amp;nbsp;uocem docentium in pu* blico cœtu exaudiri à toto genere humano,ficutdidlumeft:In Ecclefîama* gna laudabo te. Eft igitur reguläre hoc, uiri elle hanc gloriam, docere 86 regere ccetum publicum, politias, amp;nbsp;mulierem propriè gubernatricem cecononu* cam efîè, ficut inquit Homerus,

s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sequitur ergo gradus ccconomicus, Vir eft caput mulieris,id eft, uir pn*


acewjirfw. usaccipitminifterium docendi amp;regendi, deinde partem attribuit muhcn’i' crconomia. Mater docet nbsp;nbsp;regit fobolem, ficut Rebecca docet filium lacob.


Ailio domi, na,tur in uul. tu.


Hæc interpretatio uera, plana, amp;nbsp;perfpicua eft. Et uir in publko ccetu doäor eftjamp;gubernatoramp;præliator, Hunc confpici oportet,Ideo non ßt uclatus. Mulicr non docet in publico congrcHu, nec eft gubernathx politica nec præ^ liatrix :Ideo in publicoconuentu fit uelata, Hæc apte congruunt,quia orato* rem,gubernatorem, ducem^n acie confpici oportet,ficut amp;nbsp;domi in œconomi» ca gubernatione matremfamilias confpici oportet.

Sunt ergo perfpicua hæc diôa : Vir in publico congrefTu flans uelatusin precatione publica, aut concione, deformat caput, id eft, non fèruat ordinem, non unit confpici, ficut Chriftus fe præbet confpiciendum,

Dux qui non uult confpici, fpernitur ab exercitu, Bt femper fuit amp;nbsp;eft ufitatum,duces habere fingularia figna in acie,ut cerni SC agnofei pofiint.

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic oratoris adlio, fi diceret uelatus, ridicuk effet, Aótio enim domina*

' tur in uultu ÔÔ in oculis, Rccte igitur ftriptum eft, deformat caput, (è amp;nbsp;Chfi* ftum,

Econtr^ mulier deformat caput,fi non fit uelata,quia etiam non fcruator* dinem. Et intexitur membrum ex altero argumento : Natura earn texit coma.


eß ima^o nbsp;nbsp;gloria IDei.

K N non amp;nbsp;mulier eft Imago Deif Verifîîmumeft,itaconditumelfegenus ■^humanum marem ôlt; feeminam, ut fint naturæ intelligentes,æternæ,agno* fcentcJ


-ocr page 309-

'r K J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^^

fcentes Deum, ornatæ iufticia Sgt;i. collocatæ in mundum, ut cerh's offfcrjs cele^ brent Deum,amp; eius nodciam tradant nafcentibus ex ipfis* Ita uterc^ eft imago amp;nbsp;templum Dei5Uter(j eft natura intelligens,ornata agnitione Dei amp;nbsp;iufticia»

Sed tarnen gradus funt« Vir eft prior muliere, mulief mirando confix prprior mu lioexipfoconditaeftjamp;^tamen fimilis uiro, ÔC ièruiensfùolocoinfimilioffîs“^ cio J quia uoluit Deus hanc ipfam creationem typum elTe Scclefiæ nafcentis ex filio»

Sine ulladubitatione proxima imago eft æterni patrisjfiliusjid eftjcft nalt; tura intelligensjhabens radios in ft transfufos eftèntiæ,fapientiæ,iufticiæ ui« tæ æterni patris, ÔC eft gloria patris, id eft, oftendens amp;nbsp;celebrans patrem in Penere humano»

Deinde ficut ex Adam fumitur cofta,undej ut ibi ftriptum eft, ædifîcatur muur ex ipfo Euatita fumitur Ecclefia ex ipfb corpore filq Dei,id eft, ex natura focia filij Dei redemta per ipfunv Et hæc eft imago domini, natura intelligens, accipiens ab ipfo immediate uerbum, agnitionem Dei, ftpientiam Sgt;â iuiiiciamj Bc eft gio# ria celebrans eum.Et quia eft os ex oftibus eius,8c caro ex carne,mirabile ineen# dium eft amoris mutuum inter hunc dominum Sgt;C inter Ecclefiam»

Hictypusilluftratdidtum Pauli, imd totam dodlrinam deCrcationc,Vt Chriftuseft imago æterni patris ; Ita uir eft proxima imago Dei ftu Chrifti, id eft^naturaintelligensjornataagnitione Dei amp;nbsp;iufticia,^ ordinataad publi# cum minifterium, ad celebrandum Deunlgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^ulierpt- !

Poftea mulier cum Et ex uiro fumta, proximo eft imago 8^ gloria uiri, fed tarnen fimul copulata Deo, quia quæ uni tertio æqualia ftu fimilia funt, ter fefe funt æqualia ftu fimilia.Itacg 8C mulier eft natura intelligens,ornata ag# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

nitione Deiamp; iufticia,amp;r ordinata ad certû minifteriu,ftd anguftius minifteri ' uiri,fcilicet,ad inftitutionc amp;nbsp;gubernationê œconomicam«Et tarnen fimili ftp» cntia ÔC iufticia inuoeât SócelebrantDeum Jdeolt;^ mirando incendio diligit uir mulierê,8i mulier uirû,quia mulier ex uiro fumta eft,amp; eft fi milis^id eft,natura intelligens, ornata fimili agnitione Dei,ftpientia Ôé iufticia. Et amorem accen« dunt cognitio nbsp;nbsp;fimilitudo,quæ tune perfedta eft,cû copulati funt in Deo,ficut

'8^ initid ante lapfu'm Mas 8d Fccmina pariter in Deo copulati erant.Ex his fon fontibus fumenda funt uera 8ô miranda argumenta confociationis maris 8«;fœ« ming,amp;: coniugti,amp; amoris mutui. Non fie amat uir ftatuam,quia nec cognata cftjnec fimilis eft,id eftjuon eft res intelligenSjUec ornata fimili fapientia amp;iufti cia,ac fimili minifterio. Sed mulier eft cognata, 8C eft fimilisjid eft,eft res intelli gens,ornata fimili agnitione Dei 8ciufticia,ôd ftruiens in code minifterio,quan quam anguftiore,amp; focia generationisjamp;opitulatrix uiro in multisuitæoffî# .. . . cqs 8^ periculis. Ideocß gloria uiri eft, quia eft cognata, fimilis, focia genera# eur, tionis,amp; opitulatrix in uita. Huius mirandi ordinis ftpientia ÔC bonitas, nunc poft lapfum nec intelligi, nec uerbis enarrari poteft , ficut intelligi 8C enarraripoterit,ciim hæc confiliaDeiconfiderabimusin ilia æternacOnfue# dine Dei, ad quam fine ulla dubitatione conditi amp;nbsp;redemti fumus.

At Paulus res maximas breuiter attigitjnec uoluit tantum pueriliter rbetoricari, fed grauiftîmè concionatus eft de mirando feedere amp;nbsp;ordine Dei, ChriftiJ maris amp;nbsp;fœminæ ♦ nbsp;nbsp;Egofummareiutcuncg indicata,Ie(ft:orcm ad*

4.w;Pbi7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hortor

-ocr page 310-

hortor , ut de his rebus maximis piam meditationcm adhibeat.

c'ujüiÇXo/jiSz/wF vp-Sip TN sKK,AK(rlot, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ty^lo-p-ara

Conuenientibus '})obis in EaleJiaj audio Schißnata inter 1)05 ejjè,

Idum eft fuprâ, Deum uelle, ut fiant honefti congreffius pubïici,in quibw •L^'fonetuox Euangelq , èc neruum noftrorum congreffiuum efTeccenam Domini, quia uult Deus Ecclefiam confpici amp;nbsp;audiri, ut filius in toto gencre humano agnofeatur, 8ô nota fint beneficia, quæ propter filium generi humano donantur. Hos igitur publicos congrefiTus hîc ordinat Paulus. Et quomodo eos ordinet, 8^ quomodo diieeflèrit ab hac forma Pauli recentior ætas, dicemus.

Prius admonenduseftiedor de hoc dido : Oportet hærefès eftè. Nota Deut non eß fit docfinna ex alqs manifeftiffimis teftimonrjs, Deum non eftè caufam peccatij cuufafcccati. uclle necadprobare,nec efficere nec adiuuarepcccata,Iuxta illud: Deus non uoîens impietatem tu es. Nec in Deo funt contradidoriæ uoluntates,quiauc* raxeft. Et Iohannis 8. dicitur: Cùm mendacium Ioquitur,ex proprqslo*

quitur.

ceßititf coih fc^uentia.

Ex his fundamentis, qusc funt ueriffima Sc firmiffima, fumatur interptt* oporfetb^e« tatio diifti : Oportct hærefes eftè. Nequaquam enim intelligenda eftneceHits^ e/fe,ne. „jß ncceffitatc confequentiæ,fcilicet,quia cum Diabolus ardensodio fîlq Dei, non definat turbare Ecclefias, amp;nbsp;leuia ingénia facile impellat, noned* fantcaufæ horribilium diftîdiorum. Itafequitur,utmultæorianturha?r^^tSi etiamfi Deus uerè his furoribus irafeitur, amp;nbsp;nequaquam ncceftè eft uoluntatt?

humanas eis implicari. Sed pq inuocantes Deum,amp;C ueritatem quærentes,po‘* funt eas uitarcjficut hîc quoq fignificat Paulus diierimina uoluntatum cfîè.'Ta* libus fignis ,inquit,difeernuntur Sinceri àfucatis. Sinceriamant ueritatem^ conftantercam retinent. Alij leues, aut ambitiofi aut auari facile impelluntuG ut noua dogmata ampledantur.

Crdimtio ccc neQommi, I.

Hac uera admonitione de dido Pauli hoc loco contenti fimus.Nuncui^^’* amus quomodo ccenam Domini ordinet,

Primiim uult eftè communem, amp;nbsp;prohibet particularcs cernas in unol®^ CO, Fuit igitur una communis cerna, amp;nbsp;non unius oblatio. Quare hoct/* ftimonio improbari ednfuetudinem priuatæ Miffiæ poftea natam , mani^t^ ftumeft.

IL

Poftea uult addiconcionem,Ideoinquit : Quoties editis panem hunc?^

hoc pocLilum bibetis, mortem Domini annunciate.

III.

Tertió uult omnes adferre poenitentiam,00 prohibet manducationen’quot; eri ab ijs,qui perfeuerant in delidis contra confcientiamjdeo inquit: Qui in^^^ gne manducat, reus eft corporis SC fanguinis Domini. Item, Probet homoK* •Cccf?4 Domb ipfum fie de pane manducet, 8c de poculo bibat. Cum enim hæc ceenano' ni quid. nbsp;nbsp;nbsp;minctur,8c fit ritus noui teftamenti,id eft,nouæ promiflîonis obfignatæ mort^

filrj Dei, amp;nbsp;fit teftimonium remiffionis peccatorum,nec remittâtur peccatapf feueranti in deliólis contra conlcientiam,amp; contemnenti remiffionem, manit^^*

itum eft,contemni hocteftimonium remiffionis â talibus, ftaqp fciant bonæ mentes, quid ßt indigne manducare, qualis explo’'^^

tio requiratun

-ocr page 311-

CO^.INr HIOS CA^rT XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2‘^‘J

Digne manducatjqui mortem filrj Dei cogitans,agnofcit iram Dei aduer fusnoftra peccata,amp; agit pœnitentiam, 8c fimul agnofcit placatam elTe iram ‘ DeijS^ remitti peccata propter filium, ÔC hanc mirandam promiflionem Dei ^flenouum teftamentum,confirmatum morte filrj Dei,amp; hac confblatione erelt;ï lt;^tusjcredit fe recipi,amp; placere Deo,8(r hunc ritiim ftatuit teftimonium eflè hu# iusbeneficijdiuini*

Requiritur ergo 8^ hæc fcrutatio : An fit in nobis malum propofitum,an Quonwdo fe ft pœnitentia,an fit fides,qua remitti nobis peccata noftra ftatuamus, SC an hac confolatione ere(fii ad Mediatorem accedamus.

Cæteriim nota fit dodrina communis, quæ peccata fint in Sanctis in hac üita,quæ non fint«Non fic intelligatur dignitas, quód nulla fint in nobis pecca# ta, fed quód oporteat deponi peccata contra conicientiam»

Quartó pœna confideretur. Manifeftè hïcdicit Pauïus, multos tcgrota^« , re, 8ó multos mortuos effe propter abufiim cœnæ» Ergo etiam in fanclis puni# tur negligentia, Multó magis ueró punientur præièntibus amp;nbsp;æternis pcenis tur. omnesiili ,qui cœnam Domini uerterunt in horrendum cultum idolorum, amp;nbsp;qui quæftus caufa finxerunt facrifîcium, pro uiuis èc mortuis, Horum maxi# morum fcelerum magnitudo confpicietur poft hac uitam. nbsp;nbsp;Et ibi agnofce#

mus, hæc ftelera multarum calamitatum in hac uita caufas fuiftè. Orannis au# tem ardentibus semitibus filium Dei, utipfè his ma^nis uulneribus Ecclefiæ niedeaturgt;

Xunc yierba conftieremux.

In textu eft Quod pro uobis frangitur. In narratione apud Lucam Ccrb ptumeft,quodprouobisdatur,ideft,quodeftuilt;ftima progenere humano* Eeo amp;nbsp;hîc alrj intcrpretantur,frangitur pro laceraturJd non reprehendo. Sed FrMgHurjd fimplicius uidetur fradionem intelligendam elle diftributionem, ficut Ebræi efl,ldceratur loquebantur : Frange efurienti panem tuum.Et hoc uerbum Paulo in mentem uenit propter morem diftributionis,præièrtim cùm uelit elfe cccnam commu» nem»

'TVITt TO TTOTHlilOp H KOÜvii

Hic efi Calixf qui efi nouum Teßamentum in meo fan^uine.

l_ï AE C narratio apud Lucam qsdem uerbis pofita eft, Sed addita funt hæc -^uerba, qui pro uobis elFunditur, Syntaxis apud Matthæum amp;nbsp;Marcum

alia eft. Hic eft fanguis meus noui Teftamenti,Nec fubtiliter quærenda eft dif# ferentia. Eodem modo utrat^ letftio intelligenda eft : Hic eft calix noui Te# calix noui ftamenti, id eft, ritus amp;nbsp;pignlis lèu figillum noui Teftamenti, NamTefta*^'^«“ mentum principaliter amp;nbsp;propric fignificat ipfam promiftîonem remiftîonis peccatorum. Spiritus fanâ:i,iufticiæ,amp; uitæ æternæ. Deinde hæc beneficia funtres donatæ hocTeftamento, id eft, hac Promiflîone, Et accedunt extern!

ritus,qui funt huius promiftionis figna amp;nbsp;pignora : Baptifmus amp;nbsp;Cœna Do# mini, Ideo Matthæus dixit: Hic eft languis meus noui Teftamenti»

Cùm autem Lucas amp;nbsp;Paulus dicunt : Hîc eft calix, nouum teftamentum, calixeft no» g£TCivu/xfa eft, ut fi dicam : Falces funt imperium Romanum, Hac breui admo# uumußamen nitione de Syntax! hoc loco content! fim us» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î“”*' Pquot;

t-v • 1 tonymtam di»

4.tem:Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A, iq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deindc cïtar

-ocr page 312-

25S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. ET ISTO LÆ

Deinde ualde neceflan'a eft confideratio, cur hic exprcfte fatfta (it mentis noui teftamenti, quidem in ea narratione,ubi fit mentio fanguinis,

1 ftamcntum eft promiftio morituri, Idco ufurpata eft hæc uox de proquot; miftione fifij Dei donantis fua beneficia,ut fignificaretur uentura morsjficutad Ebræos ichptum eft, Additaeft igiturbæc particula difertc huic narrationb qua? de fundendo fanguine loquitur, Et opponendi funt typi fanguinis uidimarum in ueteri Teftamento, qui omnes fuerunt figna huius futuræ mortis,

vettuTtftd. Iamamp;Antitbefis confideranda eft ueteris SC noui Teftamenti. Vetus mtntum. nbsp;nbsp;nbsp;Teftamentum eft promiftio politiæ,cum obligatione ad ieruandam legem pff

Moyfen traditam, quæ politia conftituta eft, ut in ea conftruaretur promiflio de Meftia,amp;ibi Meffias cxhiberetur,propter quern ÔC femper ibi aliquadecto^ rum Ecclefia fuit,

NouumTe, Sed nouum Teftamentum eft promifsio bonorum æternorum,rcniinio^ fianuntut», nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccatorum,Spiritus fanâi,iufticiæ Sgt;C uitæ æternæjquæ propter Mdfiani

Gratis exhibenturjuon propter legem.

Affirmât igitur Dominus,iam hæc bona cxhiberi,ö^ hunc calicem hums exhibitionts pignusefte, Magna igitur confblatio uniuerfæ Ecclefiæ proponP uir, Exhibitohoc calice , fciascertó exhiberi bona æterna,propterfangui^ nem filrj Dei efftifum in ipfius morte, Nee opus ullius hominis meretur i!h » æterna bona legata propter fiJij mortem. Non igitur hic ritus fàcrificium eft, quod mereatur facienti alijs hæc bona, fed teftatur ea exhiberi, fidccaac^ cipi oportet,quæ nititur ipfius fiJrj Dei iacrificio,non ullis noftris meritis.

Hæc ampliftima doeftrina comprehenfa eft in hac appellatione noui tefta^ menti,quamhicintegramconpledinon poifumus,Tantum breuiter adnio^ neo,huius doclrinæ fontes requirendos eife, quoties de ccena Domini cogitaquot; mus,amp; quoties ad earn accedimus,

■Khuscaat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Manifefta refutatio eft Sacrificulorum S' Anabaptiftarum.Ciim fiends

promiflioniSjquæ eft gratuita, non eft facrificium , quod alijs mereatur* umerc. Item,cum fit ritus teftamenti,nobisexhiberi legata d filio teftatur,amp; piguus eft uoluntatis Dei erganos,non tantum eft Ceremonia mutuæ diledionisiuquot; ter conuiuas,ut Anabaptiftæ dicunt.

Eft amp;nbsp;hæc particula infignis, qudd hunc ritum feruari iubet, doneeChrtquot; ftusuenerit,Hæc uerba funt perfpicuum teftimonium,Deumfemperinhar uita ufcg ad refufeitationem mortuorum feruaturum effe Ecclefiam, publicum minifterium Sacramentorum,pubhcoscongrefrus ,amp; aliqua Ecclefiarumhoquot; fpitia, Hæ dulces confolationes in hac breui particula continentur,

tvoxoç amp;C1U T ujij ar/xaTOi®.

^us er it corporis nbsp;nbsp;ßm^uinis.

yjÇ Agnitudinem peccati in abufucccnæ Domini defcribit, cum ait, abuteuquot; tes reos eflè corporis fànguinis,id eft, contumelia afficere corpus

ouinem Domini, ficutlatrones crucifipentes Dominum contumelia eumaftp Grdduialu^ cjebant. Et gradus funt.Contumehæ funt, cum profani accipiunt proptercon^ pccnitentia,amp; fine fide pecente remiffionem. Sed maiores con, tumeliæ funt,cum fingitur ufus eflè Sacrificium, quod mereatur airjs.ltem cum confertur

-ocr page 313-

co lIXT HI O S CJT^r XL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^^

confcrtur in quæftum, mutatur in Idolum* Propter hæc horrenda peccata, multis ingentibus calamitatibus,bellis èC uaftationibus totæ genres puniuntur

In' qui non agunt pœnitentiam, opprimentur æternis pœnis» Oremus au* tem Filium Dei dominum noftrum lefum ChriftumjUt Ecclefîam fuam libérée ab omnibus erroribus èc Idolis,amp; lumen ueritatis,uerara inuocationem, Sgt;C ros cultus accendau

tZ îCtUTOUÇ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OUK Ot|J £Kf IVÔ/XîGâ.

0/ nos i^ßs iulicaremusjnon iudicaremun LlAnc lèntentiamMonachiad iàtisfadiones tranftulerunt. Sed maniFefta

* concio cit de tota pcenitentia» Simul culpa ÔC pcena æterna propter Filium Dei Gratis remittuntur, iuxta illud : O mors ero mors tua, ÔC peftis tua ó in* Ferne. Item, Qui credit in Filiumjhabet uitam æternam»

Deinde uerum 8d hoceft,prælèntespœnas propter totam pcenitentiam Pan^ corpo» mitigari uel toIlijUt teftatur hiftoria lonæ» Et Efaiæ l» cap* dicitur : Si peccata raies propter ueftrafuerintutcoccinumjeritiscandidi, ficutnix. Cum enim uelit Deas in bacuita,quanquam ærumnofa./cruare Eccleiîam, mitigat pœnas,ut aliqui ho* aut toüuntnr, mines fint fuperftites, confèruetur generatio Sc educatio fbbolis 8C minifteri* uni Euangelrj publicum, amp;nbsp;fine Ecclefiæ hofpitia politiæ SC œconomiæ. Et fei* mi amuspropterhunefinem mitigari pœnas,ne Ecclefia funditusin bac uitadem leatur. Et hune fînem intuentes, petamus mitigationem,ficut precatur Ecclefia in Pfaimo ; Non nobis Domine, non nobis, fed nomini tuo da gloriam, Non mortui laudabunt te Domine»

Deinde Paulus generalem doefirinam de afflictionibus tradit: Cum iudi* camur^ Domino corripimur, ne cum hoc mundo damnemur. In Ecclefia negt; «fieeftfciricaufas,quare natura humana,cumanteccllatomnibusanimanti* bus.fubieda fit morti amp;nbsp;tantis ærumnis,ac deinde, quare hæc parSjquæ eft Ec* défia Dei,magis etiam onerata fit.

Philofophi dicunt,mala quædam oriri â materiâ, quædam a noftris erroa philofo^it ribus 8lt; uoluntatibus. Hi loquuntur de propinquis caufis. Sed cur materia ho* qu^ßteauft minis obnoxia eft corruption! C Cur tanta caligo in mente humanaC' cur in uo* luntatibusamp;: corde tanta contumaciaeft f Hic principalem caufâm folauox Deiin Ecclefia monftrat, quæ narratpeccatum eftè caufam mortis nbsp;aliarum

miferiarum in toto generehumano 5 ut in Genefi Icriptum eft» Et Paulus in* quit,Per peccatum mors,

Præterea cum Deus uelit in Ecclefia confpici fuam iram aduerfus peccata cur mtglt ^ucîitnos commonefieride pœnitentia,ÔCdepromiffîonibus,magisetiam excreeatur exercet Ecclefiam, Et funt aliæ plures caufæ,quæ fuo loco recitantur» Commu* uifiîmaeft autem hfc,quam Paulus hoc loco recitat,de qua èc Pfalm.loquitur: Bonum mihi quod humiliafti me, ut difeâ iuftificationes tuas. Ex his fontibus Fumuntur præcipuæ confolationes,de quibus alibi copiofîus dicitur» Hîc tan* turn adfcribam collationem Philofophicarum confolationum, Si Chriftiana* rum,quam habere in confpeefiu utile eft,

Philofophicarum confolationum loci funt quinque. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PbiloÇopbieæ

III» Bona confeientia.

nn. E»

Z ZiZj


-ocr page 314-

26q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L et 1ST o

II IL Exempla,

V, Caufæ finales.

Primus locus eft neceftitas, Cum enim mutari malum non poteftjftuftf^ augemus dolorem repugnando, ficut dicitur: mh “Tisaç Ktv'ga xocurl^ef}.

Secundus,quia ratio Só lex naturae iubent anteferre uirtutem dolori,Non faciamus aliquid inhonefte fraefti dolore, ut Cato iniuftc facit, quód ßbi mor^ tem confcifcit propter dolorem,

Tertius, magna leuatio eft bona conlcientia, ut dicitur : Eft aliquid mag* nis crimen abefte malis:quia minus dolent Palamedes, Socrates,Camillus miles,quia confeientia non eft iàucia, Econtrà ludas fimilcs magis dolent, confeientite quiaintusamp;foris cruciantur,SCconfcientiæ Erinnyes multd maiores crucia'* ^Tinnyes, afferunt,quam ulla externa corporis laceratio,

Quartus, Exempla ideo utcuncß leniunt dolorem, quia honeftorum tn# ftes cafus oftendunt, ipfam calamitatem non efie turpitudinem, Ferunturault; tem facilius ea,quæ uidentur efle fine turpitudine, ut facilius fert exilium Cice* ro,quiafcitineademrepublicaantea uiros optimos expulibs efle,ut Camil* Ium, Rutilium, alios etiam interfeclos, ut Antonium oratorem 8d alios,

Quintus,Caufa finalis bona minuit dolorem, ut quando alqs prodeftnof ftra calamitas,ut Codrus oppetit mortem pro patria,

confo^fjo«« jqæconfolationes,etfi utcuntß deliniunt animos, tarnen relinquunteosin morte,nec oftendunt uitam amp;nbsp;liberationem ex miferqs, Ideo bis languidis con* ibiationibus opponantiirChriftianæ,quarumloci aliqui fumtiexlegeDeicon gruunt cum Philoiophicis,fed aliqui funt proprq Euangelq,

I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primus eft,Neceflitas,uidelicet Lex Dei, quæ lànxit peenas, Ideo etiam

didlum eft,Humiliamini fub potenti manu Dei,

n. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundus,Virtusanteferendadolori,Sumituramp; hæc conlblatioexleg^j

quia lex diuina præcipit,ne fradli dolore contra iufticiam faciamus,ut Catoui^ olauit legem: Non occidas,

in. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertius,Bona confeientia. Sumitur amp;nbsp;hic locus ex lege diuina,quia

diuina præcipit dolorem propter ftelera, amp;nbsp;de bona Conlcientia feriptumeft« Secura mens iuge conuiuium,

nII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quartus,agnitio mifericordiæ,amp;præièntiæDei nbsp;nbsp;auxilrjdiuini.

pr^cjpKuconcofjfblatiopropria eft Euangelrjjinquocertum eft promiftàm efte remiffîo* nUolore^”^’ pcccatorum amp;pcenææternæjôdauxilium Dei inhacuita, Dauidpulfo in exilium meminit fui lapfus, fed tarnen fuftentat fè,8ó acquiefeit in Deo, quù feitfibiremitti peccata amp;nbsp;pœnas æternas. Seit fed Deoreceptumefle,a

1 Deo exaudiri iam amp;nbsp;protegi, Sicut Efaias inquit: Deus habitans cum contrito amp;nbsp;humiliato Spiritu,ut uiuificet Spiritum humilium, Præcipuam oportet elfe hanc confolationem in omni dolore, ut rede inftituti in Euangelio no# runt,

Quintus, Spes liberationis aut mitigationis,amp; tandem æternæ falutis. Hæc confblatio cum proxima coniunda eft. Cum corda ereda remiflione peccatorum acquiefeunt in Deo, 8C certó ftatuunt, fè exaudiri a Deo, norunt iampromiffamefleliberationemab æterna morte,feiunt etiam Deumuelk in præfèntia opem ferre,8d: uel prorfus tollere ærumnas, uel mitigare.Hæduæ confolationes uerè fuperant dolorem, quia donee mens tantum intuetur ærumnas, nbsp;nbsp;mortem feu interitum, uincit dolor, nbsp;nbsp;Sed quando obiedum

eftres

-ocr page 315-

COfl^IKT HIOS CJT7T XII, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;261

cftïes bona, m'delket Deus propicius, 8^ uolens opem ferre, 8c mitigare præ^ fentes mifèn'as, 8^ tandem b'berare ab omnibus malis. Hoe obielt;5furn, quod cft resbona, cauiaeftgaudtj» Tuneigituruinciturdolor,cumnæcbonaobiecta dijitimaUi, mens intuetur. lob uincit dolores fuos, quia feit propofitam eiïè ultimam libe# rationemjficut inquit: Etiamiï oeeïdet me,tarnen fperabo in eo: 8C tarnen expe^ ô:atinpræfentia quoque mitigationem.Palamedes,Soerates,etfi minus dolent, quia conicientia non eft faueiatajtamen nihil nifi interitum cernunt. Sed Bapti* fta,Stephanus intuentur uenturam uitam in duleiflima confuetudine æternæ EccIefiæ.Hoe bonum fpe iam poffident. Et fpes lætitiæ caufa eft, Sieut in uerfu deStephano dicitur : Ibat ouans animis, 8C fpe fua damna leuabat, Id eft, Isi^a stephanuf, tus,amp; quia libenter Deo obediebat,amp;: quiaiam fpe Ecclefîæ coeleftis ciuis crau

'Sextus, Exempla in Ecclefîaetiammagfsîeniuntdolorem, qu^mapud vr. Ethnicos J quia in Eeelefia eaufæ notæ funt, Quare fubie(fta fît eruei : amp;nbsp;feimus non tantiim interitum,fed liberationem propofitam efl'e, Et exempla funt illu* ftriora.Cdm filius Dei,eiim alia præeipua membra Eeelefiæfuftinuerint ingeii tesærumnasecrto eonfilio Dei, quod Eeelefiæ oftendit,nonuelimus nosfeiun* giâreliquafocietatein afflieftionibus amp;nbsp;liberationibus. Et inæqualitas ae fu=ä perbia efièt,fi uellemus nobis meliusefle, quam filio Dei,quam AbeI,Ieremiæ, Baptiftæamp;fîmilibus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Et hîc eaufæ afflidionum notæ fint* Propter peccatum nobifeum nafèens generi humano uniuerfaliter mors impofita eft,amp; morbi 8i. aliæ muîtæ ærum# nælt; Deinde fîngulares afflitftiones, funt alias pœnæ certorum delidorum, ut Dauidisexilium; alias exereitia, utearcer lofeph : alias teftimonia confefîîonis immortalitatis,ut neces AbeI,Baptiftæ,Stephani* Et cum exêpla nobis proî* ponimus,fimul confiderâdæ funt caufp. Vt in alqs dodrinis non fatis eftexems pla intueri, fed etiam confiderari oportet exemplorum rationes amp;nbsp;diferimina. Et de excmplis reële accommodatis dici poteft illud uetus diëtum : Mtvàp vauayiop ■570,0'1 -^(ULveiop,

Septimus, Caufæ finales. Communiffîma caüfa fînalis hæe eft : Bonum v i l mihi,quo'd humiliafti me,ut difeerem iuftifîeationes tuas, Affligic Deus non ut Ç“’’ perdatjfed ut uel retrahat homines ad pcenitentiam, ut affliguntur Dauid,Ofis as, Manaflès: uel exereeat amp;nbsp;eonfirmet fuos,ut affliguntur rofeph,Daniel 8C fi^ miles,Et Paulus huius eaufæ mentionem facit hoc locotCum iudicamur,â Do* mino corripimur,ne cum hoc mundo damnemur,

Sunt amp;nbsp;in Ecclefia aliæ caulæ,de quibus iam dixi»

Lenitur etiam dolor,quando noftra confeffione feimus alios confirmari, ^dequa caufa loquitur Paulus ad Philippenfès 2.cdm inquit,Se lætarfqudd im* moletur,ut ipfiinfacrifîcio 8C minifterio fideiconfîrmentur. Hæe breuis admonitiodeconationeconfolationum,aliqufd lucis adfert huic loco Pauli» Etleftores mente intueantur ea,quæ de cruce alibi copiofius dicuntur»

CAPVT DVODECIMVM.

Agnainfirmitaseft naturæ humanæ,magna naturarum diftîmilitudo* ■‘‘Quare etiam in parua focietate facile exiftunt æmulationes,diftîdia,lapfus amp;nbsp;offen:*

-ocr page 316-

262 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. ET ISTO L Æ

offenfiones, ficut Demofthenes ait, Errores contentiones communes mor bos effe omnium ciuitatum,amp; neceffarió accidere: Koivàt^a.va.yn.wa.ap.a.^rii^fi'ra'

EcckrTco nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^yvoiaç nbsp;nbsp;(gzAovf(K£i'aç. Ita in Ecclcfia Corinthia acciderant lapfus 8c alia in«

rMiorum' commoda. Erant diffènffones de dodrina, inceffus erat abufus libertate, ali« quiaccedebantadconuiuiain Ethnicorum facrificqs,mouebant aliqui quæ« ftiones de diuortqs non credentium, quidam turbabant ordinem ccenæ Do« mini. nbsp;nbsp;Quidam nolebant conferre adalendos fideles miniftros. His offen«

fionibus halt;ffenus in bac Epiftola mederi ftuduit, Nec eff: unum perpetu« um argumentum , ut res ipià oftendit , Et leólor diuerfasoccafionesconfi« deret.

In bac fèquenti parte de duabus materijs icribit : De ordine Ie(ffionumamp; interpretationum in publico congreffii, 8C de refurredione mortuorum, Græ* ca natio delecffabatur dono linguarum,amp; multi in publico congreflii fuamelo« quentiam offentabant. Inde etiam æmulationes oriebantun Paulusigiturin ( genere concionatur de ufu donorum, 8C poftea addit præcepta de ordineledi« ' onum 8c interpretationum, utilia omnibus ætatibus, Imô 8c forma iudicio« ruminSynodis bine fumenda eft.

Ol^dTCoZ-OTC £0VKKTt.

Scitis quod quandogentiles erdtis.

K Nntequam dicit de fingulorum donis diuerfis,primum monet unußi com« ^mune donum præcipuum in omnibus efle oportere,amp; id præ cæteris donis spiritui pin. quærendum elle in fingulis,8ó tuendum, uidelicet, Spiritum faniftum confimn* Tonu^om^^ lefum efle Dominum, ficut Sd fupra dixit unicum eflè fundamentuni) umptnilorum fum Chriftum,

Hoc Fundamentum ait neceflarium efle in omnibus,oportere omnesaF . horrere ab Idolis, 8C oportere in omnibus ueram Inuocationem Dei, ôdagni* tionem Mediatoris efle, Id initióiubetomnestueri, ne ruant, ficut anteaeùm nonregerenturluceEuangelfjamp;Spiritufanfto,ad muta Idola quocunt^in^” pellebantur *

FKrornbowi HJe igitur multa monet,oftendit horrendam efle coccitatem omnium ‘i“' hominum, qui non reguntur luce Euangelrj, amp;nbsp;à Spiritu fando, ficut exempli spirit« P». oftendunt.Ethnici quotidie nouos cultus excogitabant,Athcnienies belloXct« tlo. xis inftituerunt facrificia Borcæ,amp;dicebantefle ipfis amicum, quia olim

Orithyia genuiflet filios. Meretrices in ilia ipià urbe Corintho pro faluteGræ ciæ commune uotum fecerunt, Denicg nullus fuit finis talium furorum, Etß« milia acciderunt amp;nbsp;adhuc fiunt,ubi curritur ad ftatuas, Sd inuocantur mortui 8C uaria Idola,

Tradit igitur regulam eandem, dupliciter faciens Antitbefin, quiapE« runc^ icelus magis confpici poteft : Nemo babens Spiritum fanftum , dicit Anathema lefum. Certiflimum eft, uel palam maledicentes filio Dei,uelquo« quo modo præbentes fignificatibnem contemtus 8C odtj, non efle membra Ec« , clefiæ Dei, Et facile bæcdeprebcndipoflunt, quia poftquamexarfit odium in t'’ , fit ingens 8C non obicurum incendium. Non diu occultâtodi* erumpd, quot;nbsp;° ludas. Nam accedit impulfor Diabolus, ficut fcriptum eft : Satanas in« trauit in cor eius, Statim igitur fiunt magni furores, ut in luliano, Ario, amp;nbsp;in borum

-ocr page 317-

CO^IHTHIOS CJIVT XU. ' horumrecentiumtemporumhiftoriaconfpici'tur,C«m femel exarfit odium, nt ingens furor, ut in Eccio,Latomo,Hofmeiftero,qui etiam furentes ante mortem fuæ defpcrationis figna oftenderunt. Ec Berlini monachus, quern hic multi noucrunt, inter maledicendum in ipfa condone fubitó collapfus, ftatim poftea extindus eft,

V ult ißitur Apoftolus difterni hoftes Chrifti â cæteris, fignum monj= ftratjquo difcerni fine ulla ambiguitate pofTunt, Ec fimul monet, lit tales lapfus uitemus,amp; horrendæ pocnæ cogita tione expauefcamus, ne ruamus ficuc ludas, Ariusj Latomus, Hofmeifterus amp;nbsp;fimiles.

Altera pars in Antithefi uidetur obfcurior, cum ait î Nemo poteft fateri Icfum efiè Dominum ,nifiin Spiritu fancfto,Obrjcietenim aliquisinnumera== Gbicilio. biles hypocritas, Monachos amp;nbsp;fimiles, qui etiam uideri uolunt lefum adorare. Et ipfe alibi inquit : Non omnis qui dicit mihi Domine Domine, intrabit in regnum coelorum. Sed explicatio facilis eft.

Paulus loquitur de confeftione perfèuerantijôô in tota dodlrina.Hypocri^ tæ cito deficiunt,amp; cum reprehenduntur ipforum errores,fiunt acerbilnmi hos= fies Euangelij, ut nunc in Epifcopis, Monachis, Sacrificulis fieri cernimus, Necunquam hypocrifis diu latere poteft,

Vt igitur odium aduerfus Chriftum, 8^ maledida funt certiftîma figna, O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ O

mentis impiæ 8c captiuæ Diabolis, ita econtra Spiritus fànefii teftimonia funt, TffUmonu inuocatio Chrifti, non fugitans, fed libentcr ad eum accedens, 8c in eo acquies kens, a amor totius dodrinæ, 8C ftudium difcendi,amp; conftantia in Confeftios ne. Hæcrediffîmè congruuntad hocditftum: Siquisdiligitme,fermonem meum firuabit, 8^ pater meus diliget eum, 8lt;^ ueniemus ad eum, amp;nbsp;manfioi^ ' nem apud eum faciemus. Ac poteft uniufcuiufij confcientia iudicare de pro^ priainuocatione. Deinde amp;nbsp;alq cernere robur animi in confeftione poflunt, multa figna funt,quibus hypocrifis d uera fide difcerni poteft.

J'loiif io amp;Ç (54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£/a/,

S)iuifiones donorum fimt.

yîçNtea dixit de com muni dono, quod in omnibus ucris membris Ecclefiæ effe oportet,fcilicet de uerainuocatione Dei 8c agnitione filij Dei, 8C de fu*

gicndis Idolis,

Nunc dicit de alqs donis, quæ acccdunt, in alijs alia. Vt de dono lingua’ doim 01 ulijx rum, de dono fanationis. Et initió præfatur,hæc quoc^ dari d Deo,ut fint tefti? monia Spiritus fancfii, 8C profint Ecclefiæ, Obferuentur autem difcrimina no’ rninum. Vocat has dotes x«p'lt;7'(«-aTalt;P(aK.oviceçamp; «^(ÇyH/xaTa.Azattovioufuntjquæ im’ mediate fèruiunt aliorum utilitati, ut fanationes, Ita funt d'lan.ovio« fingularis fe* licitas in re militari aut gubernatione, Vt Samfbn 8C Salomon excelluerunt

fl e aiaKOVioc*

Nomen ^e^ywij-ara. fignificat alias mirandas effetfiioneSjUt refufcitare mor’ tuos, item uerbo occidere, ficut Petrus reuocauit in uitam mulierem in loppc, ra. occîdit uerbo Ananiam,

Generale eft xap'o'/J^a-ra, ut Prophetia, præditftio futurofurn, ut Aga’ x^f bus.

Qudd autem dicit: Idem Deus eft, qui effi'cit omnia in omnibus, manife* ftum eft hk tantu dici de bonis adlionibus in Ecclefia.Non igitur detorquenda eft

-ocr page 318-

26^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J. IST O L Æ yITI

eft hæc ftntentia ad Stoica deliramenta,quæ fîngunt Deum cauGm efle paritei' malarum amp;nbsp;bonarum aeftionum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Quod uerÓ hîc ad tres perfonas accom modata funt nomma, 7rutû/xa,KUf'©^’ ^rtoç, id amp;nbsp;Liithero placebat» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

8^ yvwc'/çdiffêrunt»

(fc^'a. eft cognitio totius dodrinæ de Deo,Sf experientia terroriim m tritione, amp;nbsp;confolationum fidei illuftrans dodrinam, 8Ódrjudieans dogmata. Vt expert!, Dauid, Ezechias, Paulus aliter intelligunt didum : Fide iuftifits* mur J Aliter intelligit Origenes»

yvæ(r/§eft prudentia dans conftlia in rebus agendis,ut inSalomoneiudp cante, cuius eflèt infans mortuus, eratyvZa-K^^ Eratyvæ(r;ç,quando Paulus iudica* batjubi fêruaret ritus ludaicosjubi non ièruaretjQuando dabat conftliadetoiv iugrjs. Jn Zacharia diftiiadente, ne bellum moueretur contra Romanos,quan* quam eripiebant templodidrachmum»

generale donum fide faciendi miracula, uel in proprijs periculis uû alienis, ut fuit^quodin Adis capite27. feriptum cft,Seruaturnauisamp;to^ tuscœtusfimulnauigantiumpropter fidemPauli. Et uerbafèquentia dunt nomen ttîIiç generale efle, quia dicit,Si habuero omnem fîdem, ut montes transfera m,

Donationes fanationum quid fignificent, peripicuum eft.

dixi fuprà efïèdiones excellentes eflè, qualis eft refuicitatio mot*

tuorum.

PropMû. Prophetia boc loco eft prædidio futurorum,ut diximus de Agabo.Infra etiam crit reda amp;nbsp;dextra interpretatio concionum, quæ funt diuinitus tradiræ in Prophetis amp;nbsp;Apoftolis.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Proximo additur J'ian^icriç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dijudicatio amp;nbsp;dogmatum

Anabaptiftieg fuperftitionis , magnam fpeciem religionis offundebant oculis hominumjiaditabant fingub^ ' res rcuelationes,amp; narrabant quales in corde motus fentirent.Hæcnoua fpccp ।

L/tb d ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caroloftadium,pariebateis admirationem. Sed

^^dufrütfd thorus ftatim animaduertit fucum, quia non docebantdodrinam de iufticia rum Anaba. dcijfcd effcrcbant fuam fapientiatn èc fua exercitia.Et in urbe Monafterienfii'i ptijlarum, VVeftphalia,priufquam erupiffent manifefta fcelera Anabaptiftarum,acert^ me aduerfatus eft eis initid Hermanus Bufchius,uir nobilis SC poëta,cùm fêgro^ gationem facere inciperent Ecclefiæ puræ a reliquis, quorum mores reprehen» debant.

V^Kyzwôj-« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftnoftèmultasdiueriàslinguas.

Sy. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£fp.àju£iayÀwûywp eft facultas doccndi, ôc ordine ac plane exponendicontrol

uerfias intricatas. Vt quanquam Capnio nouit multas linguas, tarnen non pO'’ tuifletcontrouerfiamdeiufticia fidei,autpoteftate Epifeoporum exponere,ut Lutherus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Pofteaaddit Paulus præceptum, ut bæc diuerfitas donorum conferatut ad communem utilitatem.Et repetit gradus.

■.'crcntium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftoli funt,qui immediate àChrifto ad docendum Euangelium uoca^

^^cjtûli funt,amp; teftimonia habent, quôd non errent in dodrina,amp;^ habent uniuerfalc uocationem,utdocereubicßpofßnt,necfunt uocati ad politicam gubernatio^ nem,ut Samuel,Elifæus,Ieremias»

-ocr page 319-

l HIOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;76s

Prophetæ hîc fûnt interpretesjqui ad inftaurationcm docflnnæ fingulari Prophétie, doiîo inftrudi funtjUt Auguftinus fuo temporCjLutherus noftro tempore,

Dodores funt, qui dodrinam ab bis accipiunt’, SC alqs fîdeh'ter tradunt DoÂorej. fine corruptelisjtion ftint xApoftoIi, gut primi inftauratores collapfæ dodrinæ, Sed tanquam zéyov'nç , conièntientia cumj Apoftolorum èC Propheta« rum uoce,

△twa/xflç nommât idem quod fupra

5auxilia,liberationes ex magnis periculis,ut Paulus libérât fimul nauigantes, Efaias libérât obfidione leroiblymam, lacobus Epiieopus Nifibin, cûm oppugnarctur d Rege Perfico, ut narrat hiftoria tripartita. Et multa fimi# lia exempla leguntur

ku^^vh'o-amp;lt;^ , id eftjgubernationeSjUt officia Diaconorumjmagiftratuum^ Kug(ÇvHcre5.

CA P VT TREDECIMVMlt;

^Niuerfalis régula tenenda eft in omnibus deliberationibus Sc adionibus : i^ecelpriaft» Neceflaria anteferenda funt non neceflàrrjs, Sunt autem neceflaria, quæ

præceptis Dei propriê flagitantur, uidelicet, uera agnitio Dei, FideSjTimor, præcepM Le» uera Inuocatio, Diledio proximi, Ideo didlum eft, Matth; Si uis in uitam ge Dd necef» ingredijièrua mandata* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßrüfunt,

Matth, 22, Quod eft mandatum maximum in lege f Diligas Dominum Deum tuum. Secundum autem fimile huiCjDiligas proximum ficut te ipium.

Et I, ad Timoth; i. dicitur, Summa mandati eft^dilecfiio ex corde puro, confeientia bona,amp; fide non fida. Item, Milita bonam militiam,habens fidem amp;bonam confeientiam.

Et Matth: ultimo, Docentes eos ièruare omnia,quæ mandaui uobis.

Et in capite ultimo EccIefîaftæ,Deum time,Sif mandata eius ieruato. Hoc ad omnes homines pertinet.

Micheæ y, Indicabo ô homo quid fit bonum, amp;: quid Dominus poftulet abs te : Facere indicium diligere miiericordiam, amp;nbsp;folicitum ambulare co#: ram Deo tuo.

Et Ezechielis 20, In præceptis meis ambulate, Ac magis illuftria funt di« da negatiua.

In prima Epiftola Iohannis capite 3. Omnis qui odit fratrem homicida eft, Etfcitis,quód omnis homicida non habet uitam æternam in ft manentdn.

Et eodem capite exprefle recitatur uera amp;nbsp;artificiofe conftituta definitio Deßnitio pee. peccati : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’avozxiot,, pcccatum eft non obedire Degi, Eft enim priuatiue

oppofita definitioni iufticiæuniuerlàlis t'mJ'ii'jiaopvÓixi/j.op Plato,Xenophon, amp;nbsp;Ariftoteles loquuntur,Iufticia eft obedientia legibus omnibus débita.

Et Galat.y, Frueftus Ipiritus,diftlt;ftio,gaudium,pax,patientia,benignitas, bonitas ,fides, manfuetudo, continentia, Contra talia enim non eft Lex. Vbi etiam normam tradit, fcilicet Legem, 8C adprobat alt;ftiones congruentes ad banc normam, amp;nbsp;damnat contrarias, ut eodem loco dicit : Maniftftæ funt a« diones carnis, adulterium, ftortatio, Idolorum cultus, talia agentes regnum Dei non pofsidebunt.

Conftitutis igitur his regulis : Neceflaria facienda eflè,amp;S præcepta Lege bikaio ne. diuina,neceflaria elft; peripicuê ftquitur,dilelt;ftionem proximi neceflàriam (^f/firiaeü.

^.Tom.phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cfle.

-ocr page 320-

166 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. ET IST O L Æ

eflè,amp;anteferendamdonis,quæ funt ornamenta nonfingulisneceflaria)ut non necefTe eft fingulos feire multas linguas,

PrfKÎj concio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hanc admonitionem de necefsitate utiliter hîc infèrit Paulus, taxatis cos,

de ncccßiMe, nbsp;nbsp;nbsp;fibertatem ita îaxabant, ut arbitrarentur fc non peccare,etiam cùm feientes

faciebant contra mandata Dei, Seuerifsimè igitur concionantur de necefsita^ te : fi linguis hominum amp;nbsp;angelorum loquar,dileclionem autem non habcam, film æs fonans, Etfi omnem fidem habeam, ita ut montes transferam,dilcdiogt; nem autem non habeam,nihil fum*

obieaio dt Hîc magnæ contentiones funt, de iuftificatione* Cum neceflaria fîtdilc^ iuüißcatione. cuj- dicimus homines diledfione iuftos eflè 7 Refpondeo : Aliudeft caufà iuftifîcationis, Aliud eft necefïàrium,ut effèdus ièquens iuftifîcationem. Vt fi dicam : Aliud eft uitæ cauià, aliud eft neCeflàrium in uiuente, ut effedus fequens* Vt motus in uiuente neceftarius eft, non ut uitæ caufa ,ièd utcffèdus fequens* Hoc exemplum aliquid luds addithuicdeclarationi, Manifeftifl*^ mum eft,contritionem,diledionem,bonum propofitum no eflè caufasiuftifi^ cationiSjid eft, remifsionispeccatorum amp;nbsp;imputationis iufticiæ3amp; donationis Dfi« cMfi eß Spiritus fanCti amp;nbsp;uitæ æternæ. Sed caufa efRciens,uidelicet iuftifîcans,efl: Deus folius filrj meritum* Fides autem eft inftrumentum,quo fit applicatie» Nam fide accipiuntur remifsio peccatorum, imputatio iufticiæ,donatio Spin*

tus uitæ æternæ,

Poftquam autcm acccptus cft Spiritus faruflus, iam in renâtis funt rnotus taïèSjquâlis eft Spiritus fàndus. Et fi quis fingit in aliquo Spiritum fantiu'” eflè 5 ôd non efïè ibi dilcâ;ioncm pugnantia fingit, ut fi quis fingeret in aliqu^ aquam efîè, ÔC nihil humoris efTe*

Neceflaria eft igitur dileclio in renatis, ut efïèdus necefTarid ièquens. Vï in uiuente dicimus neceiTärid motum eflè, qui tamen non eft uitæcaufa*Hælt;^ peripicua funt dextrè non caïumniofè iudicantibus»

Gbitilio de dileâione.

Sed uociferantur aliqui mulcd uehementius» Cirm Paulus dicat,etiaffl^ ömnem fîdem habeaftijdiîecfiionem uerd non hâbeam,nihil fum : negathon«^ nem iuftum eflèjetiamfi adfit fides, nec tamen accedat diledio» Nec aliud argu^

mentum Ipeciofius opponitur contra exclufiuam. Sola fide iuftificamur. FiJa, pro do. Viitata. refponfio eft, Paulum loqui de dono miraculorum, non de fide nomîfdcuïo. iuftificante* Sed hîcrurfus quæritur, an donum pofsit eflè in his,qui non funt îufti, qui excutiunt Spiritum iandumf

Valdè deploranda ôô deteftanda eft hæc hominum peruerfitas, monftrata ueritate, tamen non acquiefcunt,nec Deo gratias agunt,nec transfer runt earn ad ufum,ièd qüærunt cauillationes fine fine* Siue dona manent aïiqua ex parte,fiue non manent, uera eft propofitio : fi diledionem non habeam,nP hilfum* Quia nemo eft iuftus propter donum miraculorum. Et confentanc« Aïilt;iUd doM gß. ai/qua dona manere in Hypocritis,ut in Matthæo dicitur : In nomine iJMnent in Hy nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i * . r ■

pocritii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uirtutes tecimus,

Cæterirm quocunque modo uocabulum fidei hîc intelligitur, prorfus uelt; raamp;immotaeft Pauli oratio: finediledlione nihil fum* Oportet enim inre* conciliato feu iufto ,id eft, in eo, qui acceptus eft Deo,eflè diledionem» Vtfu^ prà didlum eft : Spiritus iàndfus taies motus ciet, qualis eft iplè* Nec aliud unit Pauli didum, qudm illud Iohannis : Qui non diligit,manet in morte* Veraeft oratio,quia in reconciliato eft conuerfio ÔC incoataobedientiajiuxta illutî’ Vino

-ocr page 321-

co ^inT HIO s CJT^T XIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26j

Viuo egOjdidt Dominus,nolo mortem peccatorisjièd ut conuertatur amp;nbsp;uiuah Hïc in ipib iuramento fit mentio conuerfionis* Et notifsima funt dida* Dabo Legem meam in corda eorum. Item, Qui Spiritu Dei aguntur,hi funt filij Dei. Non dubium eft igitur, hæc didfa Pauli amp;nbsp;Iohannis,quæ affirmant necef: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidà

fariam eife diletflionem, poftulare dileótionem, ut effecflum, qui fequitur fis dem,nec cft caufa aut meritum remifsionis peccatorum aut iuftificationis. Hec eiim manifeftifsima fint redê inftitutis, non ero prolixior» Cætera in hoc capis te grammatica funt.

H àyaTTK ^iaKpoSu^t.0.

^Ntea dixit, in reconciliatis necelfariam elfe dilecfiionem, quæ cfi, proptet* ^Deum iuxta Mandata Dei diligere proximum. Nunc recenfet opera diles dionis, ut dilcerni polsint diligentes .'i non diligentibus. Et exorfus efi: Paulus ab opéré notiore cæteris,uidelicct a rcmtfsione uindicfiæ, Semper conipecfiiora funtuicia. Ideo ex contrario fumaturdcclaratio. Cupiditas uindi(fiæ manifes ftè pugnat cûm dilecfiione,cum uidelicet aliquis putans iê lefiim efic,ardet odio ira,8^ uult illis noccre,à quibus fc læfum elle exiftimat. Vt ciuilia bella ingc^ tia excupidirate uindidæ inter Marium amp;!:Syllam ortafunt. RemiEio uindis ftælèdauit bella,ut cùm Thrafibulus lanxit hp-vHslap. Scipio ceCsic Tribunis, ne tnaiores motus in republica orirentur. Maxilimianus uicfior fecit pacem cum ^enetisjoc attraherct Turcos.Arius dolore repulfæ in elcdtione Epilcopi,mos ttit poftea certamcn de filio Dei, Et uidimus ipfi his annis quoldam inflammas tos cupiditate uindiclænouadogmata Ipargere amp;nbsp;mouere rempublicam.

Hune affedum reprimere magna uirtus eft, quæ hîc nominatur p-attpoSus ^''‘5ideft,patientia, VtDauid,cùmquidem magnascaulàs haberet tollendi baillent, tarnen iniuras perfert, 8ceft illuftre exemplum huius di(fti : Dilectio efipatiensjid eft, non cupida uindicftæ. Eft autem hæc patientia uirtus pertP nensadpræceptum J Nonoccîdes. Eteftiufticia,autuicinaiufticiæ æquitas, slijs ,ettamfi uideatur elle nocendi caufa, tarnen propter Deum fàlutem pu* blicam parcens, ut Dauid parcit multis ciuibus feditiofis, ut calamitas publica tnitigetur.

O *

^UStV£TCÜl i

eft feu benefîca. Reprimere uindidfam, cùm uidearis læfus, patierts

t’a eft, efi; nbsp;nbsp;nbsp;iufticia, uel æquitas uicina iufticiæ. Sed benignitas feu be* Beneßecntidt

neficentia infuper eft benefacere Êuamicisfèuiiiimicis. Lenitatem alq uertes taütia. tünt, quæ eft non facile irritari. Sed id perfpicuum eft, cùm benefit etiam inis rnicis, ut Camillus non alienatur à ciuibus dolore iniuriæ, fedbenefacit eis, teditadpatriæliberationem ,quanquam iniuftè expulfus, lofèph benefacit^ fratribus,quanquam perdere eum conati fuerant.

HayotTTK ÔU^HÀOf.

MO N eft æmulatrix feu inuida. Aemulatio eft uelle alium tollere, non quia Æwulatio. læfitjlèd quia dolemus eum nobis anteccllcre. Vt Cain, Saul, Chore, Das tan,Abiron, Imó amp;nbsp;Aaron amp;nbsp;foror accenduntur æmulatione. Id malum pro* ximêoritur ex fuperbia, quæ amorem noftri prima comitatur. Singuli enim uolumus antecellere alijs, amp;nbsp;eftè Dei fimiles jUt inquit Serpens ad Euam. Ideo a a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tollere

-ocr page 322-

Inßdidri,


Perperi,


Superbid,


rgt;iIeHie non wßdtur,


I ET IS TO L Æ

tollere eos conamur,qui uidentur anteferri. Hoc uicium nommatur æmulatio amp;inuidenda» Hïnc illadidafunt: Omnis cura uiris, uter eflèt indiiperaton Item CicerOjLabes eft feculijinuidere uirtuti*


H ïtyaTTK OU TTgTré^EUîTCtt.


T^ona^it infidiofè.


70 Mulationi 8c inuidentix proximum eft infdiari, quod eft arte alios pdlt; ■^^^lere aut tollere, ficut Pericles arte expulit Cimonem. Et Aefchinescona* batur expellere Demofthenem,amp; ufitatum eft non iblum aulicis,ftd 80 condo* natoribus, inuenire rt'xvaçad extrudendoscollegas, ut Maximus arteextrudn Gregorium Nazianzenum. Grxei ufurpant uocabulum de Cecfop*^ bus,qui cum effent Iatrones,fingulari aftutia uiatores opprimebant.Qiiare uo* cabuli fignificatio petulantiam amp;nbsp;infidias complecftitun Nomen Perperi tat in explicatione Prouerb: apud Erafmum : In Melampygum ne incidas»

OU (Jiuo'ïSro« »

iSlonmflatur.

CI ordinem uiciorum coniideres, primum eft Superbia, id eiljadmirstiofiih ‘^præferens fefc cætefis, quia in hac deprauatione naturæ homines (de plur*^ mum amant, fua dona mirantur, 80 Ie ab alrjs magnifieri Sc coli poftulant uolunt efle ficut Dq, ut inquit Serpens ad Euam. Ex hac fuperbia fiequuntuf odia aduerfus eos, qui uidentur nos obfeurare. Et cum hos repellere conamui'i magnæ contentiones amp;nbsp;difsidia oriuntur. Hie ordo uiciorum facile intdiig* poteft, Prius autem Paulus de ilia's manifeftis uicijslocutus eft,quæ magisoon^ fpici pofTunt, ex fuperbia oriuntur, de cupiditate uindi(fi:æ, de morofitai:*^’ . quæeftoppofitalenitatijamp;f deinfidfjs» Nunc de radice loquitur» Aitdiledgt;d 1 nem non inflari,id eftjalienam effe d fuperbia amp;nbsp;faftu defpiciente aliosj^ regnum in alios exerccnte,qui eft malum tyrannicum,ctiarh edm prpterea non accedit læuitia : Tarnen ferre defpicientem ôôeuehentemfèfe nimiùmfnp*^^


Collegas, amp;nbsp;quafi regnum gcrentem,moleftum eft. Et moleftius eftjciimaccc* dunt contumeliæ aduerfus alios,ut cum RomanusEpilcopus Alexander us Friderici Imperatoris collo pedem impofuit» Fuit noftra memoria infigi^’’ din'dlM Ebo. ^uperbia Cardinalis Eboracenfis in Anglia, qui cum elTet Lanrj filius, mediö’ racenfis, nbsp;nbsp;nbsp;I'ncefsit inter Carolum V, Imperatorem, amp;nbsp;Henricum regem AnglicumjUt*''^

ufque humero manum imponens. In tali geftu uteunej agnofei hoc malum Propri«« dh FJftautem proprium dileélionis fubrjeere fefe ali}s,8c dona ad aliorumun* litatem conferre, fe tanquam miniftrum amp;nbsp;inferiorem alijs gerere, ut filii’’ Dei formam ferui induit» Et minimum fuit fuperbiæ in Cyro amp;Cin Scipionti quietiamerga infimos ftuduerunt eflèoffîciolî,necpræbuerunt fignificatio* nê,quód fe alijs anteferrent,Laboribus Sc uirtute ftudent antecellere,non faß“'


Alexander tertiui.

Superbid Car


leilioiiis.


Exempla iuc anis e/ltntd* tionK.


lt;)UK.Otlt;}lt;H/XOVe.

CVperbiam multi indecori geftuscomitantur , quorum hic fit mentio. Pd* ‘^mus eft inanis oftentatio, ut Philippus Macedo iufsit fuam ftatuam gefori inter Deorum ftatuas, Alexander inceftit uelut lupiter Hammon» Epifoop* , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Romani


-ocr page 323-

CO^IKT HIOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26^

Romani geftantur corona triplici ornati5amp;: præcedit equus geftanspanem confecratumjficut ignis uehebatur ante Perficos regeSjUt fimul fieret adoratio* Et multi funt alfj indecori geftus Romani pontificis, ut quod præbet pedes oG culandos ♦

Longum efîèt diffèrentias geftuum deformium recitarcjquorum alij pro^^ deformes priepleni funt fcurrilitatis, utgallicæ faltationes Cardinalium» Alij oriuntur geflm. ab irajab æmulationejodqsjcupiditate uindidæjUt conuiciajobtredationes/a^ ftidia^calumniofæ delationes,crudelitas fuppIiciorumjUt defenfor Arianæ im^ pietatis Gregorius Epifcopus Alexandrinus iufsit uirgines duci nudas ad fup# plicia,queretinebant Confeßionem uer^ dodrinæ, Immifit equitum cohor» popiAiexan^ tem ad interficiendos homines, qui in alio templo conuenerant. Et multa funt drmicruddt-. talia tyrannica exempla omnium ætatum, Faber Epiicopus Viennenfis Gry^ næum J qui placide eum allocutus fuerat, auditis monftrofis erroribus in con^ donc habita in conuentu Spirenfi,Ânno ftatim per lidores quæri iußit, ut in carcerem duceretur,Denique mediocriter iudicari poteft geftuum defor;« mitas in fummis SJ infîmis»

ou nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iaUTHÇ.

IDeftjnon eft7rA£ov£K?to5 fed amat æqualitatcm, nec appétit extraordinaria co^ ^modajnecaliosonerat laboribus, fedpotius in fèfe plus onerum transfert, quia inæqualitasjqug; alqs eripit commodajuoluntates alienatjUt dicitur:l(^7ró^ ou Tro/g.

Ideo fludiofè Cyrus,etfi plurimum laboris fuflinet,tarnen regem Cyaxa* rem reuerenter honore adficit, tanquam Dominum, iubet eum ab aiqs ho:lt; nore adfici.

OU •^o^couetoK.

|Deft, primum no finit fè irritari falfis aut friuolisdelationibus, Imd neepro^ ^pter ueras caufas uehementius irafeitur. Primum autem confiât, fæpifsimè falfis criminationibus amp;nbsp;calumnijs fieri perniciofas diflradiones uoluntatum, unde poflea difeordiæ inrepublica amp;nbsp;bella fequuntur. Et notumefl didum Salomonisgrauifsimum : Calumnia conturbat fapientem, amp;nbsp;frangit robur cordis eius* Eft autem Calumnia una ex pcftibus aulicis precipua,de qua dixit “uUca!^ quidam Alexandri koA«^ Calumniare audader,quia femper aliud hpret.

De ira etiamamp;cupiditateuindidæfuprddidum eft. Ac uidemusmos ucri refpub: ciirn gubernatores laxant frenos iræ amp;nbsp;cupiditati uindidæ,ut toG lanteos,quibus fuccenfent. Ideo uerifsimum eft didum lacobi. Ira uiri non os: peraturiufticiam Dei. Et contra tenaces offenfionum opponanturdida:Re# mittite amp;nbsp;remittetur uobisjquod uerfibus Nazianzeni egregiè recitatur:

£/ƒ o/cPaij, ocJ)Aw/J KOU -Tt^oj^Hcrop tv

oiATa gt;009 àinTVç ^£u

Hucamp;decretum Atticum pertinet

iu Aoy/^£TOU TO KaKOp.

Id eltj non ßtßdcax.

Eft autem pcrnicies magna uitæ communis efte fufpicaccm,5(^ uicium uG suf^ldo, cinum amori calumniarum. Pugnat enim amp;nbsp;fufpicio cum ueritate nbsp;candore.

4. Tom. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 jg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Veritas

-ocr page 324-

270 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1, EDISTO LÆ

QMior. Veritas tantum credit'certaamp;explorata* Candor ambigua interpretaturin meliorem partem* Sufpicio iæpè falfis amp;nbsp;pkruncp incertis afïèntitur : Eft igi’^ ! tur uicium dignum odiOj^ cum pariat diftracftiones uoluntatum,magna cura uitandum eft* Claudianus laudat Theodofium,qu0d non fuerat fufpicax*

th ihJ'lH.'cÇ

iTTixcKfîxa« Id eft,eft fineautem«wx^üpEK-aitia uicium maxime pro^ prium Diabolo, lætari in calamitate iniufta bonorum,ut Semei lætaturinca^ iamitate Dauidis, eura uenenatis farcafmis exagitat* Fuluia adeó lætata eft nece Ciceronis, ut linguam exemptam ey. interfecfti capite aciculis confoderit* EtinBelgico imagines captiui DVCIS Si filiorum,publice contumdia adfecftae funt,Slt; nunc multi aduerfarrj lætantur noftra calamitate. In hoc uicio multa concurrunt : Iniufticia amp;nbsp;crudelitas* Nam iufticiæ erat bonis bona op^lt; Mifericordia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gj mifericordia eft,dolore adfici in calamitate mediocrium hominum,?^

lenirealiquo modo ærumnas,ucThefèusinquicapud Euripidem Zouxoa^foyo'” ^f(ö7rO(7-/p ’«;55vo(Àw/j Item , ù M« “iP av0p«7ro§ ’avepwTrou Tv'xûtzç uwHpjTHO'w , ou «Ppovwp.

/^Dio perfbnænolle adprobare ueritatcm ,quam tarnen tacite probas,aut '^fjaecie aliqua reprehendere, ufitatifsimum uicium cft,ut uidimus quofla« tantdm odio perfbnæ Lutheri amp;nbsp;ftudio partium damnafte ueras caufas,amp;I’O^ -7rç3c-M7roÀH= mines retftè rentientes,ci)m reipfa aliter fentirent* Hoc uicium eft 75!3(ru7ro7^’'-i'‘‘’ propter perfonam iniufte de rebus iudicare, Sed huic uicio opponuntur lufti^ da 8i Veritas,quæuirtutesueraamp; iufta adprobant,8^damnantiniuftaamp;'ftl^ fa fine ullo perfbnarum refpedtu, Si Cine ullis pcregrinis aftedtibus. Sicutlon3lt; thasconftantcr approbauit caufam Dauidis contra patrem* An'ftides prob’“ uitconfiliumThemiftoclis, quanquaminter eosæmulatioerat* Semproniu^ quanquam inimicus Scipionum, tarnen Scipionem Afiaticum liberauit ,ctii^ incarcerem duceretur*

Ilixvra SiVff.

Q«4t«or«ir. ÇEquuntur uirtutcs quatuor maxime neceftariæ in gubernatione* Prima *ri£^in'‘ub^r' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t 9*aæ eft mitigate aliquid ex fummo iure, ferre aliquas imbecillftat^^

iMtione. eorujquifuntfanabilesjficutcoiuges Damicos oportet imerfefehac I.«wuixact,, qua,quæoffèndunt,obruere,utufitatèdicitur : Moresamicinoueris,nonoa^ ris* Nee pofsibile eft Collegas fine hac uirtutc concordiam intet fefè tueri.E^ eandem fententiam fupr*^ capite nono dixit, Travra siyopSbj, Qui fit autem huius uirtutis,alibi dicitur* Difsimulandæ Si tolerandæ funt morum

tates5non uicia enormia, aut corruptelæ ueritatis*

Sequitur Candor ;

TB-avT« w/s'tva.

IT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÉTT/tixaa uicina eftCandori* Vt enim remittitiTsukamp;a aliquid ex acerbij^^

Cdndor^ juj-js * Jta Candor interpretator ambigua in meliorem partem, Si non eft fidens,non fufpicax, non liuidus. Nec propter leues amp;nbsp;friuolas fufpicionescre^ dit alium fibi infidiari aut aliquid mali molin', donee argumenta uera habest Alexander noluit difFidere medico Philippo, cuius ei fides perfpeefta erat,tani^ etfi Parmenio monuerat ab copen'culum efle* Veritas amp;nbsp;Candor uirtutes iui^

-ocr page 325-

co HIOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XIII

inmediOjExtremafuntjcfleprorfus incautum , Sgt;i contrarium Diffi'dentia, quæ fine probabili ratione, tarnen omnibus diffidit quadam naturae maleuo* Ientia,ficut Dionyfius Tyrannus, Alexander Phereus, Inter hæc media uir^ tuseft , confiderare uoluntates hominum, amp;nbsp;probabiliratione confidere acdiffidere,Itabæcuirtusretmetmetas,amp; obtempérât huic didlo : /xt^vKs'o a7ri-gt; Sep 3 ne fit incauta, ne obliuifcatur didi : Maledidus qui confidit in homine»

vravralÀTr/^«»

T’Ertia uirtus eft lenitas fperans emendationem, qu£ uirtus grad us eftjquem ’ 1 in gubernatione fæpè ad priores accedere oportet, VtDauid tolérât mo^ Lemtof.

res loab, etfi quædam facit iracundius, quædam ut candor poftulatjin melio^ rem partem Dauid interpretatur. Tandem etiam cum praeftantes uirosAb^ ner amp;nbsp;Amafam hie uetus dux loab interfeciftet,tamen Dauid non properat ad pcEnam, Sed adhuc fperat cum fidelem fore, Sed confuetudine confirmatajim^ pietasnonfacilêmutatur, Vt igitur iemperloab fuit inquietus turbulen;« tus,ita ad extremum naturæ inquietæ fpecimen oftendit,ipreta autoritate Da# iiidiSjConatur feditiofe regem creare Adoniam fuo arbitrio, Quare poftea in# terficitur,

Alexander diu parcit Philotg filio Parmenionis contumeliofe de ipfo Io# quenti. Tandem ciim proferuntur fi'gna coniurationis,cum interfici iubet. Sic ^Dion^ciim Heraclidis foci] iniurias diu toleraflet, tandem eum interfici per# mifit. Et Auguftus Cornelium Gallurn,

Sed omnium maxime illuftre exemplum eftlenitasinDeo^quidiumuIrf^^^ ,.^^ . ta magna peccata noftra tolerat, quæ non ignorât, fed eó tolérât, ut ipacium nobis ad pcenitentiam concédât, ut in parabola de fieu, Lucæ 13, dicitur amp;nbsp;R-oman, 2»

•JràvT« v‘œopSjjamp;gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J J

pAtientia in omnibus bis gradibus neceffaria eft. Multi magni dolores per# ferendi funt propter iniurias 6^ deliâa aliorum in gubernatione. Et quæ^

dam ’iTT/fiKdo: eorum J qui funt meliores, fanari poirunt,ut Fabius corrigit errata Minutij, Ideoautem poftremo loco nominat banc tolerantiam,amp;!: quia fupe# rioribus gradibus mixta eft, amp;nbsp;quia aliquando bæc patientia retinenda eft,eti# am cùm uidemus infanabiles eife CoIIegas, amp;nbsp;non eft fpes emendationis,ut lo# nathas magno CLim dolore tolerat patris furores, quem uidetiam fanari non poffe, Hæcparticula non eft sTrukfta leniens uel exeufans fcelera patrisjièdmag# tientm. no cum dolore ea tolerat, à Deo mutationem expedat,

H ayaTTH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luTriTrffl.

QVidam Cic interprétât! funt : Dilccftio non excidit, id eft, non fruftratur, ^ilei^îio ell non eft inutilis uirtus. Cætera dona iæpê inutilia fiïnt babenti uel alijs, ut cloquentia fæpe nocet oratori 8ô populo. Sed Paulus de perpetuitate loquitur, Dileâio manet in fjs, qui funt bæredes uitæ æternæ in omni æternitate, Sc ut fupra'didum eft, Virtus eft neceflaria in omnibus. Aliorum donorum,ut doî?

ni fanationis, non eft ufûs poft banc uitam. Diledtionem uerd æternam eftè o# portet,qula illa æterna iufticia erit Legis impletio,quæ,ut notum eft,præcipit diledionem. Et qualis eftèt æterna uita in confuetudine Dei Ecclefiæ,finc dileftione Imô dolores apud inferos erunt horribilis indignatæ aduerfus

A a iii} Deum,

-ocr page 326-

Deumjamp; totam Eccleßam, odium Dei amp;nbsp;Ecclefiæ, quod nunc quocß co§i^ tantes expauefcere debemus.

Grauifsimè igitur monet Paulus,ut æternitatem intueamur5amp; hancuir^ ^tutem exerceamus, quam in omni æternitate in nobis fulgerc oportet.

tm HT0eà KaTapyH0Hlt;rovTcC.

^^Ommoratur in collatione uirtutum, 8^ in declaratione proximi dicfîi, quo '^fignificat dilecflionem necefTariam, perpetuô duraturam, antefercndam eflè uirtutibus 8C donis, quæ in bac fugacitate uitæ ièruiunt Ecclefîæ, 8C poftea ceflatura funt.

Propbffiie cijjjbunt.

DonumU», gttarum cfC fibit.

^kitidd ab.

/Iradtua ce^ /itbit.

Prophétise,inquit, ceflabunt, quod uerum eft, fiue intelligas Prophetias de mim'fterio interpretationis, fiue de prædidlionibus futurorum euentuum. Nam in uita æterna jUt poftea dicit, corâm intuebimur fontem iapientiæ um,amp; uidebimus euentus, Prophetiæ nunc funt : Mortui reuiui{cent,EccIe(îî ornabitur perpétua gloria,impij abijcientur in æternas pœnas. Harum maxi^ marum rerum noticia, poft euentus multô erit illuftrior,

Ceft'abit ôô donuin linguarum, quia non ut nunc fuas linguas habebunt fingulæ gentes,non intellecftas ab alrjs. Hoc non indigetdeclaratione.

Celfabit amp;nbsp;cognitio iêu ftientia id eft noticia obftura, feu ut loquifflUf abftra(ftiua,de multis partibus dodlrinæ Ecclefiafticæ amp;nbsp;naturalis, de Deo,de ipirituali eilxntia,de anima, de natura cccleftium corporum,denique de rebus,de miranda copulatione diuinæ8C humanæ naturæ,quia tune coram alpiciemus Deum, filium Dei, Angelos, amp;nbsp;perfpiciemus noftras 8C aliasfub# ftantias ,amp;Sciim in Deo intuebimur Ideam tantarum rerum,caufasconfilijcl*^ uini diftemus,

£X./X£pOUÇgt;OÛp yiVUO'AOljSj} .

A^Orreeftio eft. Nam ciïm dixiflètceftaturam cftè cognitionem, ftatimobtjc* ^^potuit: Quid igitur hîc de Deo,de filio Dei,de anima,80 de altjs rebus mtil* obieélio, diftimus, fî hæc noticia penitus delebitur. An non hîc initia uera dilcimus, 8C eundem Deum cogitamus amp;nbsp;alloquimur, quem amp;nbsp;poftea cernemus 8^ quimur Si extinguetur huius témporis noticia,cur dieftum eft: Ha?c æterna, ut agnofeant te Deum uerum, amp;nbsp;quem mifîfti lefum eflè Chriftuni. Nonne uult Dominus in hac uita incoari agnitionem, duraturam in omniæ* ternitate C Item, Cur inquit Daniel ; Dodi fulgebunt ut ftellæ,fipariter inogt; mnibus extinguetur lux in hac uita accenfa f

Hæc obijci poterant,amp; ex hoc dido Pauli male intcllelt;fto,multi abfutt^^^ difputationes fumièrunt, Addit igitur Paulus corredionem ièu interpretation nem: Non inquit penitus delcbitur prior noticia, fedimperfecflioabijcietur, 80 ex noticia obicura,umbratili,ac mixta dubitationibus fiet illuftris amp;nbsp;immon Ex alftraai ta, utuocabulis notis ütamur ,ex abftracftiua fiet intuitiua, plena lucis tiudnoXia Q’I^ndoris, Vt fîquis aliquem in crepufculo utcunq^confpedum,pofteain inuitatcter, clara luce manifeftius intuetur, «lt;«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inquit igitur: Ex parte cognolcimus,ideft3imperfe(ftè,obicurè,languiae.

Eodem modo intelligatur quod inquit : Ex parte prophetamus, id eftjimptt^* fetftè ôô obfcurè intelligimus turn interpretationes, turn prædiiftiones.Scimus filium Dei redditurum eflè nobis corpora noftra. Hæc Prophetia eft, fH dèobicura. Nemo enim cogitare poteft, quomodo totie^ diflîpata membra inhalitus

-ocr page 327-

LU L\ 1 M I U à L^ r K 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 1 1,

in halituSjSc in aÜa corpora inde ufque a quinque millibus annorum rurfus ad fua corpora reditura fint^ Omitto exempla alia* De hac imperfetflione SC ob* fcuritate fe antea locutum eflèinquit, cûm diceret, cefîàturas eflè prophetias 8^ noftram cognitionem* Sed manebunt in nobis initia do(flrinæ,quæ nunc funt in alqs maiora, in alrjs minora» Et uera erit fèntentia : Dodi fulgebunt ut ftel«! læ,ut infra rurfus dicemus» Scio iam qualis fit urbs Roma,uidi pi(fluras,habeo qualcmcunque obfcuram imaginem urbis in mente* Hæc noticia non deletur, ciimRomarnuenio,8^omnia ædificia acfitum urbiscor^mcontemplor,(èd c«m fit incoata noticia eiufdem rei, quam prius abfèntem cogitaueram, fît per« fe(ftior,ut eadem îux in aêre,quæ fuit in crepufculo,manet in aëre,fèd plus lucis acccdit,cûmfoliam fupra terramaltiuseueduseft. Hanccollationemimper^» feâionis Sc perfedionis déclarât alijs exemplis SC fimilitudinibus : Cûm eflèm infanSjUt infàns loquebar.

Sn H/J-ltU VKTTIOÇ,VHSXIOt^ tAaÀoop.

Anifeftum exemplum eftjquod oftendit,non deleri ea bona,quæ prius ad^ ^»tperfeäi« ^funt: fed imperfedionem abi)ci5ac bonis prioribusaddi plus roboris* Vt abijeutur, cum poft teneræ ætatis balbutiem rede loqui grandiufculus incipit,non amit* tit priores linguæ motus,fed habet iam faciliores amp;nbsp;pkniores*

* p'idemus iam per jj^eculum, in tienigmate,

^ON hocdicit, incertam effe cognitionem in hacuitajfumtam ex uerbo Dei,fed quanquam fit certifsima, tarnen obftura eft,8dnequaquam ita illu#

ftris, ut erit lux ilia in confuetudine cœlefti* Certifsimum iam nobis eft fide,in gji inctrta. filio D EI Domino noftro lefu Chrifto duas eflè naturas, diuinam amp;nbsp;huma* nam ,Et inuocatio intuens filium Dei fatetur eum eflè omnipotentem, fed hoc ftatuit iuxtauerbum, Hæc cognitio eft adhuc obftura amp;fimilis ænigmati.

Verbum enim eft uelut inuolucrum illius arcanæ amp;nbsp;mirandæ rei, quam in ui« ta cœlefti coram afpiciemus»

Ita nunc uerbum deRefurredionc eft uelut ænigma, id eft , inuolucrum euentus poftea ftcuturftqui tunc dare confpicietur* Ita fides expedans promif* fam liberationem cernit euentum inuolutum uerbo tanquam ænigmate*

Ifraelitis promiffa eftedudioexAegypto* Hanc cernit Moyfts in uer* bo,et quanquam fides eft firma,tamen qualis,aut quando fit futura non cernit*

Talia exempla utcunque oftendunt,uerbum apte nominari ænigma, tanquam inuolucrum* Significat enim ænigma fermonem tede aliud fignifi* cantem*

Sed quid nominatfpcculum,ftu uidereperfpeculumf Duofunt,obie«

dum amp;nbsp;ipfa uifio* Aenigma eft obiedum, ut uerbum monftrans confolatio* 7*’’ ncm,uidelicet : Noli timere Abram, Ego protedor tuus* Ipft ueró ftnfus con*^ folationis, quern accendit Spiritus fàndus in corde xAbraham credent!, amp;nbsp;eft lux amp;nbsp;lætitia non ignota prjs, eft hoc fpeculum, per quod intuentur Deum in illo uerbo feu ænigmate fe oftendentem* Ita amp;nbsp;2.Corinth*3* dicitur, Speculan* tes gloriam Domini, id eft, intuentes Deum in ilia luce, confolatione accen« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v.

fa per Euangelium,^ per Spiritum fandum*

Sed hæc noticia nondum adeo illuftris eft,u£ intuitiua in ccelefti cofuefiii« dine,

-ocr page 328-

274- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IST o L Æ

viâere facie dine, quam hîc nominat Videre facie ad faciem, id eft, coram fine caligine ulh adfaciem, ccmcre Dei fubftantiam SC uoluntatem, Sc in co caufas diuinorum operum*

afk yi'iuicf^c.a Ik ptÉpouç, ran Si £-3S'cyvK!7'op.oa,Ka6 wç l|9t^ i7Siyvlt;i^bjj »

vcrlitm t'^'=D Ede ufus eft uerbo Iwiyvwo-o^oJZs quia fignificat rem antea utcunque notani yvwtfoixcu.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cogitatam, cum poftea uçnit in confpedum, ex ilia priore qualicunqu^

Idea certd cognofcere, id Latini nominant agnolcere» Nunc utcunque obfcur^ cogitamus^quid fit Deus, quid fit anima, fed poftea clarius eum cognofcemus, amp;congruere eumadpriorem cogitationem intelligemus. Monet autemuab de perfpicuam noticiam fore, quia tab's erit, qualis eft in Deo nos intuente, ilt;I eftjclara amp;nbsp;certa fine uUa caligine amp;nbsp;ambiguitate.

Cæteriim ex hoc loco etiam hec confolatio fumenda eft in Inuocatione m hac uita* Dolemus,quód non clarius cernimus Deum,amp; in Inuocatione liben« terquaficompledieumbrachqsuellemus, Sed fimus contend hac qualicuntß cogitatione intuente Deum in uerbo 80 eins teftimonfjs, iuxta ilia dida :Bean qui credunt,cùm non uiderint. Itcm,Iuftificati fide pacem habemus* Nondum fulget in nobis intuitiua noticia, fed acquiefcamus fide in ænigmate, uidelicct in uerbo»

SiijSjjamp; vrb/ij, ccyaTTX.

Tr« uirtutes T TAnc ipfam confolationem proponit Paulus, in hac uita iubet adprebende=‘ Thco/ogicf. Dire Deurn fide amp;fpe» Cæterùm ex hoc loco fumta eft ufitataenumeratio

trium uirtutum, quæ nominantur Theologicæ» Nec inconcinna eft enumc^ ratio,Nam uirtutes aliæ multæ in hæc membra includi poffunt.

In quacunque enumeratione uirtutum prima res ÔC præcedens eft cogni^ tio, Quia Ignoti nulla cupido» Ideoamp;primumpræceptumabagnitionePd orditurrEgo fum Dominus Deus tuus,qui te eduxi de terra Aegypti,Prim«n’ ibi nominatur Deus, difternitur ab omnibus creaturis amp;nbsp;commentitijsnu^ minibus. Itaerudite hîc ait Paulus, neceflariam uirtutem eflè Fidem,uideli* ridesdffenfio nbsp;nbsp;nbsp;cognitionem, amp;nbsp;quidem talem, quæ Ht fides, id eii, aflenfio, qua uerbum

Dei ampledimur de rebus non incurrentibusinfenfumjnec ratione deprc# hen fis.

rides proT prié,

Hæc cognitio aut eft hiftoriæ, aut legum amp;nbsp;comminadonum, aut pto^ mifsionum. Cùmuera adlenfioneleges ÄTcomminadonesampledimur,orP tur,timor. Cum autêpromifsiones ampledimur,oritur fiducia acquiefcensin

Deo,amp; uiuificans corda, Hæc uirtus propriê nominatur fides,quia tune demu accedimus ad Deum, cùm apprehenfa eft miièricordia propter filiùm promit«' Fidcr CO le nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitur ad Ephefios 3. Per quem habemus fiduciam, amp;nbsp;aude^

ärticulos fi. dei.

(fîjtttr ojKm musaccedereper fidem eius. Compleditur autem hæc fides omnes articules ;= fidei,nec tantum nodeia eft,Ièd eft fiducia, qua cor acquieicit in filio Dd, amp;nbsp;in Deo,iuxta promifsionem. Quia cùm in ueris pauoribus ardculum, Credo relt;’ mifsionem peccatorum, ita amplederis, ut te quoque includas in promifsio# nem uniuerfalem, ftatuas tibi remitd peccata, cerdfsimum eft in corde {èqui fiduciam ôôlætitiam acquiefeentem in Deo, ut experientia in uera confolatio^ ne oftendit, in qua rede diftimus, quid fit fides, amp;nbsp;fimul agnolcimus,oportere nos fide acquieftere in uerbo Dei ,*nec quærere alias illuminationes. Hanc adlt;

monitionem neceflariam eflè, etiam oftendit experientia.

Spes

-ocr page 329-

co HIOS CJT7T XIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vjs

Spes eft expedlatio uitg æternæ certa,propter filiam Dei iuxtajpromißi^ spes, onem in Euangelio expreflamjóóeft expeftatio mitigationis pcenarum feu caa lamitatum in hac uita iuxta confilium Dei. Ciim autem dicant aduerfarij ueræ doârinæ, non ièruari â nobis difcrimina uirtutum, fidci amp;nbsp;fpei,moneri iunio* res denera differentia neceflèeft. Fides accipitpræfens beneficium, icilicet res mifsionem peccatorumjôi reconciliationem, ut certifsimum eft ex didlo : lufti« ficati fide pacem habemus. At fpes futuram liberationem intueturjôd expédiât. Hæcdodrina peripicuaeft.

Sed quæruntjCuT affrrmemus inEcclefia fidem fpem uirtutes eflèjCiîm Quj-fticnei tarnen fides fît noticiaf Deinde etiamfî fiducia effe dicatur, tarnen mirari ali^ defide v'^e* quis poteft, quomodo Gt uirtus: Item, cur fpes fît uirtus, cnm in uita ufîtatifsis mum fît, fpe incitatos homines decipi j Sgt;C rucrc in maximas calamitates ut di* dtum eft :

FaUitur augufio Ipes bona Gepè fuô»

Et Pindarus inquit : Spes fomnia eflè uigilàntium. Et didium eft Epidleti uàïsgt; dèdignum memoria: Vtpedibus,itaipeaceedendafuntpofsibiliaj wsiJ-lt;Ç'n5î$ «rutZEcri y ouTOç ïÀTritr/ 7i$û§ t« J'iüJaT« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Refpondeo : Fides amp;nbsp;ipes ftint haud dubiè uirtutes,quia funt obedientiai qtiam poftulat Deus præftari fuo mandato. Vox diuina manifefta eft : Hune curfmt uir» audite. Item, Hæc cft*uoluntas patris mei,ut omnis qui credit in filium jbabèat uitamæternam. Fides igitur uirtuseft, quia Deo obtempérât, amp;nbsp;com eft afs fenfio ampledlens omnes articulos fîdei ac promiisionem gratiæ, 8ô cum ea cos iunda eft fiducia in DEO acquieicens. Nota funt de ipe plurima præcepta I. Petri I. Firmiter ijierate gratiam,quæ uobis exhibebitur,c«m lefus Chriftus reuelabitur, uidelicet in iudicio, Et in eodem capite : V t fides ueftra amp;nbsp;fpes fît in Deum, Et Roman: Spes non confundit. Et Rom: 8. Spe falui fadli fumus» Eft igitur uirtus Spes, quæ uerbo Dei obtempérât,

Ethinc fumatur reiponfîôad ôbiedliones ftiprâ recitatas dej^efallaci: Vox diuina præcipit ipem de ijs rébus, quas prômifît, ac uitæ æternæ promiis fîo propter filium certa amp;nbsp;immota eft. Non præcipit Pompeio fperare uidlos riam, etiamfî ipfe hac fua imaginatione mouetur : Caufa iubet fuperos meliôi* fperare fecundos,quia indicium Dei eft,utra caufa fît iuftior.Et fæpê Deus pult; nit homines propter priora delida,etiamfî in præfènti negocio iuftam caulam habentjUt püniebat Ifraëlitas pugnantes cum tribu Beniamin ,amp;fâepc alias, Eft igiturfallax ipes, quæ non regitur promilsione diuina.

Reguntur autem promilsione diuina ipes uitæ æternæ,amp; ipes mitigation! jp„ nis poenarum amp;nbsp;calamitatum in hac uita, ubi 8lt;S dodrina tenenda eft : Etiamfî gUur promt præfentes calamitates non tolluntur, nec mitigari uidentur, tarnen ièm per re»diutna, tinendaeftfpesuitææternæ,iuxtadidtumlob: Etiamfî occîdetme,fperabo* in eum, ueruntamen nias meas corâm co arguam, amp;nbsp;ipiè erit mihi faluator, amp;nbsp;non uenient ad eum omnes hypocritæ, id eft, etiamfî in hac uita non tollentur calamitates,tarnen ipem uitæ æternæ retineant omnes, qui ad Deum conuer* tuntur,

Experimur aùtem ualdè languefîeri animos in pœnis, amp;nbsp;dubitare, an fît fperandaamp;expedlanda falusæterna,cumnunciêntimusiramDei in pcenis, à abqci uidemur, Aduerfus hanc triftifsimam dubitationem neceife eft tenerc in conns

-ocr page 330-

confolitioncs fn confpe(îlu fîrmas confolationes 5 quarum hæc prima amp;præcipua eft in panK. nbsp;nbsp;£)gus uult nos,quocunque tempore ad fe conuerti,amp; conueribs certifsime reci^

pit propter filium Gratis, quia hæc promifsio femper uera amp;nbsp;immota eft • Deus dilexit mundum,ut fîlium fuum unigenitum dederit,ut O M N IS, qui

H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Altera confolatio eft : Hanc ipiàm ob caufam punit Deus, ut nosretra^

bat ad pœnitentiamconuerfis det uitam æternam,nôn ut perdat nos.I.Cw. II. Cum iudicamur à Domino corripimur,ne cum hoc mundo damnemur.bt in Piàimo : Bonum mihi quód humiliafti me, ut diicerem iuftifîcationestuas. Efaiæ 28* Vexatiodatintellecftum. Efaiæ éô.Adquem rcipiciam,nifiadnu^ ferumSCcontritum ipiritu,amp;trementem fermones meos* Micheæ ultimo. Iram Domini portabo,quia peccaui ei* Hîc expreftede pœnaIoquitur,8ôcorn fitetur peccatum* Poftea addit confolationem, in qua narrat fè fidem retinere: Cum ièdebo in tenebriSjDominus lux mea eft* His didlis adde uocem filr) Dei,quæ continet amplifsimam 80 certifsimam confolationem : Veniteao me OMN ES, qui laboratis amp;nbsp;onerati eftis, amp;nbsp;ego refîciam uos* EtRom.8. Longa eft concio de fpe retinenda in fommis doloribus ôd cruciatibus.Spew^ ui fatfti fomus. Spes autem,quæ uidetur,non eft ipes*

spesuiti x. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæcdi(fta ôd fimilia teneamusjue propter pœnas,quibus Deus in hacui^

urn.e, Mî poc, ta nos de ira foa commonefacit,fpem uitæ æternæ abrjciamus* Et fciamushanc fpem nequaquam efte irritamjquia præcipitur uocediuina* Quanquamau^ tem prælentes pœnæ in hac uita fæpè non prorfus tolluntur, quia Deus pm^ pter multas cauiàs uult Eccleftam cruci fubieiftam efîejtamen ÔC mitigatiopto^ miftà eft, quæ fît alias aliter* Cum^ promifla fit diuinitus,hæc fpes etiam non eft irrita* Nahum primo : Bonus eft Dominus, SC confortans in tribulatione? amp;nbsp;refpiciens fperantes in ipfum,

loelis 2. Conuertimini ad Dominum Deum ueftrum, quia bonus mifèricors, mitigans pœnam,

Ofèæ II* Non faciam furorem iræ meæ*

Et Lucæ 21* OratCjUt pofsitis efFugere uentura mala*

Pcente miti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et illuftria exempla font mitigationis pœnarum, foruata NiniuCjreftiti*^

^Mur. nbsp;nbsp;nbsp;tio Dauidis in regnum, fànatio Ezechiæ, reduclio Manaflæ, amp;nbsp;non dubium

eft taies mitigationes intota Ecclefia quotidiè fieri, fi'cut Pfàlm: yy.dicitjE non accendittotam iram foam*

leremias in Threnis capite 3. Mifèricordiæ Domini quôd non confumn fomus*

Et alibi capite 46*Confomam cunéîas gentesjad quas eieci te,te ucrônon confomam, fod caftigabo te in iudicio, ÔC oftendam te, quæ uideris innocens; non innocentem efïè*

Et Abacuc 3* Domine in ira mifèricordiæ recorderis*

Hæc ÔC fimilia dida fæpc cogitemus, ut amp;nbsp;ardentius petamus mitigation 1 nem pœnarum publicarum 8C priuatarüm,8c agnofoamus immenfàm Ddmi fericordiam,qudd uerifsimè lenit pcenas,amp;2 nos foftentat,amp; ei gratias agamus.

Hanc

-ocr page 331-

Hane commonefadionem de fide Sx^ fpe utiliffîmam efTe manifeftum eft» Et ut fit ardentior inuocati'o, fæpè cogitanda eft»

Confiât autem ex his,quæ dixi, retfie nuncupari fidem fpem ufrtutes, quia funt obedientia, quæ regitut uerbo Dei,8ó funt cultus præcipui,ut Pfalm» inquit : Sacrificate facrificium iufiiciæ, fperate in Domino. Nec funt Philo* 1 nbsp;nbsp;nbsp;fophis notæ hæ uirtutes, quia tantum monfitantur uoce Dei^quae docet eti^m,

I quomodo regendæ fint.Fide accipimus remiftionem peccatorumjSpe expe^a-mus certô uitam æternam, non propter nofira mérita gt;nbsp;fed propter filium Gratis. Hscc ita fieri oportet, quia in Euangelio Deus hanc fuam uoluntatem tertifsimis tefiimonqs patefecit. Ac procul extra Philofophianihæcfapientia pofita efi. Nec Philofopbia fidem SC fpem inter uirtutes ponit,cum non regum turcertaSC firma noticia principiorum, experientia aut demonltratione ,iea iudicatftulticiameffe affentiri incertis. Vt ciim fperat Antonius ui(fionam, i„ur«irt«t«. quia infttuftior eft Augufto,

SedEcclefiacerta eft propter promiffionem diuinam , SC credit prætcr fpem in fpem,id eft, credit 8c fperat, ubi etiam diuerfum iudicio natural appr' ret. VtPfafmo 71. dicitur ; Liberauit pauperem,cui non erat adiutor. bt biai» 26» Pater 8C mater dereliquerunt me,Dominus autem fufcepit me. p. „

Etfi autem cætcræ uirtutes,ut timor uel reuerentia,obedientia in affliction ndc5 nibusDco débita, quæ eft pars iuftidx, amp;nbsp;nommatur tokrantia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S. »«,■=

teftè comprebenduntur in dilcftione, ut mox dieanr : tarnen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hte.

bisamp;cxteris fidem amp;fpempræiueere. Quodut fiatperfpieuum,fiatcoUatio VatiemixPhilofopbicæ amp;Chtiftianæ, Ek confolationum utriukf

Phikfopbica patientia eft uteunque obedire ratiom m

ita ut nihil coLa iamp;ieiam,aut alias uirtutes facias. Vt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;St

tns contra iufticiam faeit. At Socrates nec iufticiam nec Vmcfeditione,Scfinedcformitatculla mortem oppctit. NecinPhilofophica paticntiafpesinclufaeft,fedPalamedes rationi obtempérât,ctiam cum Ipes omnes{a\utisinbacuita,Scpofteaextin(ftæfunt» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pdtuntia

AtCbïiftianapatientiaeft,obediremand^odiuinointokrandisadu^^^^^ fis,ita,ne facias afiquid contra mandata Dei, ne Deo irafcaris, fed fide a^nofc^ cum tibi propicium effe,SC fperes auxifium,mitigationem aut fiber ationem,0C bacfide,Scfpelenias dolorem.

Cernisfik in definitione addi fidem St fpem, fient fupr a utrat^uirtute mandata feuer iffima recltatafunt, iuxta illud : Sine fide impoffibile eft planere Deo.ltem,PetrusxFirmiter fperate gratiam,quæ uobis exfiibebitur, cum lelus Dniftus reuelabitur ♦ fdeo autem in Cfiriftiana patientialenitur dolor, quia tuneobiecfabona,fideamp;Cfpecernuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e •

BaptiftafeitfeDeo carum effe ,S: Deum adeffe in fioc ipfo agone ,SC uv detliancmortem effeiter ad cceleftemDcclefiam. Dæc nonuidentValamedes, Socrates,Tfieramenes, aut fimiles .ISlon ante uer è lenitur dolor,donee tantum trifiia obie£f a mens intuetur. Qux autem obieamp;a ad confolandos animos ponantur inPfiilofopfiia,quai inPuangelio ,fupr à di€lum eft .Pt ualde prodeft collationem illam eaufar urn temper meminifte.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V'Ya.TTH,Ta.''gia.TcwT0., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T'öTOp h cfy a-TCH»

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bequitur detcriptio dileftionis,qua uniuerta antiquitas eomplexa eft obe*

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.tow.tlnil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dientiam

-ocr page 332-

278 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. ET là L O L Æ T)

dientiam uniuerfalem, dile^flipnem Dei amp;nbsp;hominum propter Deum j amp;i'uxts ordi'nem iDeo ]nftitutum,fïcut Paulus inqin't Roma 15. Diletflio eft implctio Legis. Et primæ Iohannis $. Hæceftdilelt;ftioDei ,ut mandata eius lèruemus. His diéli’s mota antiqui'tas, nomine dileélionis ufa eft, ficut alioqui utimur no^ mine l'ufticiæ uniuerfah's. Hæc l'deo recito, ut dicta feriptorum magis perlpicua fint legentibus, Sc ut recentium ineptiæ repudientur, qui in hocteX' tu Pauli contendunt tantum de düecftione proximi amp;offi'cqs erga proximum dici, non de dileôtione Dei, Magna cœcitas eft, has uirtutes diuellere, quia à'’ ïedlio proximi nô eft ordinata,nifi regatur dileeftione Dei, id eft,nifî fit talis uo luntas, fint talia officia, qualia Deus in fuis præceptis ordinat. Item, Niß ad hune finem referatur, ut Deo præftetur obedientia, ÔC fimus in Deocopulati, ficut Dominus inquit: Vt unum fi'nt in nobis, Sciamus igitur unam cflè uirtu^ Di7ev7/oDfjfgjy,3ijg(fX]onen;, DeiSfproximi,quæ gradus habet, lèd tarnen amp;nbsp;ordituta ^lAuini^! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refert inferiores gradus ad Deum tanquam ad principakm finem.

braham diligit Deum. Poftea Agardihgit,fed pluris facit Deum^quoiu^ bentc, dimittit ancillam Agar.

Difficile eft autem nobis in hac tanta duritie cordium tradere illuftrtni defîinitionem diledionis.Si enim arderent corda iênfu amoris Dei,ficut aman* tes incendia amoris inter ièfe fentiunt, minus obfcurum eflèt, quid nominctuf Dilecftio. Ac profelt;ftó talia uera incendia erga Deum in corde eftè deberent/^d quia ualdè languida funt, etiam fi qua funt,obfcurior eft deferiptio.

■Ttefînitio digt; Sed tamen conftituamus banc qualemcuncj deicriptionem: Diledio Dlt;gt; ^eaionif. proximieft,poftquam uera fide apprehenfa eft miièricordia Dei proptoquot; filium donata, uiciflim fubficere cor Deo,amp;^ facere mandata eius, cumquada« lædtia acquicfcentcin ipfo. Vt quiafeit Laurentiusfè Deo pîaccre,uicifiîn’^‘ obtempérât in confeffione amp;nbsp;alqs oftierjs, nbsp;nbsp;lætitia acquiefeit in Deo , qöanƒ

quam corpus fentit magnos cruciatus. Hæc lætitia eft effèdus èC indicium di* ieeftionis,ficut fæpè feriptum eft,ut Adorum j. Ibant Apoftclilt;àconCpti-fd Synedri] gaudentes,quôd contumelia affeefti eflènt propter Dominum, Hanc lætitiamutcun^ Entire mediocres homines poirunt,Interdum ueró in cordis bus piorum accenduntur fubitæ flammæ diledtionis ardentiores , quasftæ cuiufcfexperientiærelinquamus. Hæc de deferiptione dileçftionis monuiß^ fatis fit,

Addit autem Paulus enumeration!, T ria hæc,quafî fignificans, fc prxo^ puas uirtutes nominaftè, quod uerum eft. Nam cùm diledio fitiufticiaum^ uerfalis, ut facile intelligipoteft, non eft poftea opuslongioreenumerationt; Decalogut in Ed afpiciatur Decalogus,^ confiderentur diledionis officia iuxta fihgula præ’’ de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ita (j qufs uolet diftributionem uirtutum facere, iuxta præceptacon^

cîenduiquot;^ nbsp;nbsp;cinnè cas recitabit. Neceflè eft autem prælucere fidem amp;nbsp;ipem, quæ funt uirtu^

tes ortæ ex promiflîone Euangelq,Deinde dileeftio eft incoatio legis,

Iuxta primam tabulam diledio Dei complecftitur timorem filialcm Dti» id eftjUeram rcuerentiam Dei,confeftîonem, gratiarum adionem, patientiani in ærumnis confeffionis, ftudium conEruandi minifterrj Euangelici.

In Ecunda tabula in quarto præcepto amorem coniugis, Eibolis, parent tum,beneficiorum,magiftratum,propter Deum,

In quinto præcepto iufticiam, quæ cauct, ne lædat corpus alterius, item, • manfuetudinem frenatricem iræS^ cupiditatis uindidæjtem benefîccntûm.

In

-ocr page 333-

co ^IKT HIO S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xill

manfuetudinem frcnatricem iræamp;cupiditatisuindidtæjïtem beneficentiam*

In Septimo præcepto iufticiam abftinentem à rebus alienis, Si Überall*

tatem iuuantem egenos. Hæc omnia efle officia diledionisproximiperfpicu* ^'gcaL^tm^ um eft 3 quia funt uincula confociationis generis humani, quæ eft mutua bene* uolentia.

In Sexto præcepto Caftitas,

In Oâauo Veritas,uirtutes funt neceflariæ, etiamfi non prodefTent pro* ximis.Et tarnen hæ quocß multipliciter profunt focietati communi.

Exhac confiderationeiudicari poteft,adpeUatione diledionis uirtutes cæteras comprehendi.

Scdcur inquit: Maxima inter has dilecftioCRefpondeo fîmpliciffîmè:D^^^’J^= Cumuirtutes inter fefe conferuntur iuxta fuam effentiam, ueriffimum eftjdile**’’^ ftionem Dei longe omnibus alqsantecellere. Sicut lex etiam fummamuirtu* umpominat : Diligas Dominum Deum tuum ex toto corde tuo.De quo præ cepto cum DomintS ipfe dicat : Hoc eft primum amp;nbsp;magnutn mandatum, fig* nificatur, uirtutem, de qua loquitur, præcipuam elfe. Et in uita ætcrna fen-fus amoris Dei eraa nos, ä uiciffim nofter amor erga Deum eritfummus gra* dusbeatitudinis.^tfemper amor compleditur noticiam, quæ quidem in uita ætcrna erit multô illuftrior,non obfcura,ut nunc eft fidei noticia*

Nondifputabo autem fubtiliusde collationeharumuirtutum. Vtramcg fciamus effe flammam â Spiritufanfto accenfam,fcilicet ueram fidem^ôc ueram dileffionem.Ideo utraq magnifacienda eft-^etiamfi altera antecellit.

Sed argumentum hîcexplicandumeftjquodopponuntaliqui contra di*

i ftum^ftde iuftificamur :

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Maxima uirtus potius iuftificat ♦

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dileclioeft maxima uirtus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Igitur dileâio potius iuftificat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« . c j ♦

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Reipondeo : Maior uera effetjfi iufti effemus impletione legis. Sed quia

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lege non fiimus iufti, SC in pr omiffione oftenditur alia iufticia, fcilicet, quod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

\ propter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei iufti Gmus,imputata nobis ipfius iufticia : nominatur fides

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ appreficnditMediatoïem,fiuefiæc uirtus fit maior ,fiue minor dileftione, jt,.

id adrem non pcrtinet.Nonenimfumus iufti propter noftras qualitates ,fed.

\ propter filium Dei. Et tarnen uer um eft, quod cum fide apprebenditur filius Dei , corda uiuificantur 5 ÔC filius Dei uere in nobis effieax eft , SCaccen* ditfpiritufanftonouamlucem , diledtionem SC cæteras uirtutes , quæ funt incoataimpletiolcgis.Et tarnen quia adfiucinbac mifera naturafunt reliquiae peccati,perfonaeftiufta,ideft,acceptaDeo propter Mediatorcm pro nobis iuterpellantern apudæternumpatrem, SC imputata nobis iufticia Mediatoris, noneft iufta propter propriam dignitatem .Reftc igitur dcutroq dicimus,de renouatione bC de imputatione,Neeeffe eft fier i renouatione ,Et filius Dei eft in nobis,be eft efficax.Et tarnen bæc confolatio omnibus ncceffaria eft,quod pro* pter iplum filium Dei eertd plaeeamnsDeo, fide, non propter dignitatem no*

\ firam. Quibosîontesbuiusdoftrinæ confiderant,poffuntbCdiCtumVauli \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bocloco reftè explicate, be multis alqs obieftionibusinboc articulo tefpon*

\ dere.

-ocr page 334-

280 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L Elt;p ISTO L Æ

dæTabulæ funt opera dileébom's. Sed hanc refponfionem omittOjCtfiiieruni eftjUt fupra dixijdileélionem proximi uirtutcm fimpliciter neceflan'atn efle fin gulis, dona miraculorum non funt fingulis neceflaria. Et de hac fide, quæ eft donum miraculorum, præcipuè hîc Paulus loquitur, ut mox initio infequen* ti capite quot;'oftendit : Secflamini diledionem , fufcipite uerô Spiritualia. Vultfingulosledari , id eft, appetere diledionem, quae eft uirtus fimplß citer necelTaria fingulis»Deinde unit dona caetera,quæ prolûnt Eeclefiæ,8d funt motus 8c teftimonia Spiritus fandi, magnifier»,etiamfî non eft neccftè fîngulis eadart

C A P V T X I I I L

△;uK.t7t crfiL ^ya.7rlw, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; Trvamp;jU-a'ZtK.«»

ï~^ îdum eftfuprà, confiderandum eftè difcrimen inter neceftaria fingulis ,8^ ■■-^inter alia dona, quæetiamfi profunt Eccîefiæ,tarnen non dantur omnibus, utdonalofeph 8c Danielis funtexcellentia,8Cuniuerfæ Ecclefîæprofunt,8^ funt illuftria teftimonia de præfentia Dei in Ecclefia. Sed tarnen non omnibus tanta ornamenta tribuuntur. Id difcrimen hîc indicat,c«m ait : Sedamini dile^ DikcVonem (q;jonem, id eft, Hæc talis eft, quam expetere 8C poftîdere uos fîngulos oportet.

S^d dona Spiritus admiraminfmagnifacite, 8C agnofcite beneficia Dei elfe,8^' dodrinæ*teftimonia,8^ Deo pro hac pätefadione gratias agite^Etucutau Ephe: 4. dicitur, Dat alios Prophetas, alios Apoftolos, ftitote non fimiliadît DojM Cingu- minifteria 8C dona’fîngulorum Jdeo de his ufus eft ucrbo jd eft, admira^ mini ea 8C magnifacite,amp; fuo loco quifcç fuo minifterio fungatur, fuodono ‘ * ièruiat Ecclefiæ.Confideranda eft autem Pauli prudentia. Corinthrj ftudiodo^’ norum fiebant infoIentiorcs negligebant dikdionem, Nunc cûm audiant anteùrri diledionem, ne ftudium amp;C exercitia donorû negligant,tribuitutri(]) generi locum conuenientem* Deinde omiffîscæterisjloquitur de eo loco,cuius præcipuus ufus eft in docendo»

Si'îva Ti^ocfKTEUNTe.

Propbetid. Ertum eft Prophetiam in hoc capite fignificare fèntentiæ alicüiusledæft^ recitatæ enarrationem,xit Lutherus enarrans Paulum ad Romanosautau

Galatas, Prophetiæ dono utitur.

lo^jui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lingua loqui,eft diuerfas linguas pofte fonare. îd miraculum cùm ofttu’

tarent aliquiin publicacongregatione,quia ut alioqui Græci hominesaina^ ruùTeloquentiam ita magis deledabantur cognitione mùltarum linguaruni, quàmcæterægentes,amp; hoc ftudium amabant, amp;nbsp;tanquam laudes lèu precaU' onesdiuerfislinguisrecitabant: Paulus retrahit eos ad ftudium enarrationis. Ecpræfertim in publica congregatione tanttïm fonare diuerfus linguas,ßu^ Dicc«lt;«i« enarrationcjuullautilitaserat. VultautemPaulusdicentesinpublicoccttu oftentationeminftituere, utapudEthnicosfuit ufitatumretP ‘auditorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poëmata,aut Panegyricos in ipedaculis.’fed feruire utilitati difcentium,8C

accendi pios affedus, 8C inuocationem.

Et hic uetus mos confiderandus eft. Leda aliqua (ententia in librisPro' phetarum in Synagogis,plures ordine de ea dicebant,ut Lucæ 4.Dominusre^ citât ftntentiam ex EIaia,amp; in Adis cap, 13, Paulo datur locus dicendi.Necta' men

C

-ocr page 335-

CO^ITSLTHIOS CJ?7T XI UI. 281

tarnen erant promifcui clamoreSjUt in uuïgi' fuftragationibus, fèd dabatur lo* eus dicendi ab eo, qui præerat Synagogæ, ut in Adis dicitur : Et hic diïcrimen eft inter iedentes 8^ rdiquam multitudinem, ut de iudieqs didum eft:

Confédéré duces, amp;nbsp;uuIpî ftante corona,

Ita Paulus hîcpluresordine fine tumultu iubet dicerc, amp;nbsp;enarrare Iedas fintentias,

AaAe o/KOtPoAtHp -^aKÄHtr/p Kod -jT§a/jiu0(a/J.

Ommoratur in inftituta admonitione. Loquens lingua, id eft, dicens

des, gratiarum adionem ftu precationem uarqs linguis, aut peregrina lin^ gua,non hominibusloquitur,ldeft,non docet popuIum:Sed Spiritu,ideft,do* no Spiritual!, quo cordis affêdibus accenfus eft, loquitur bona quidem, fed ta^ men non intclleda cæteris, Sed prophetans, id eft, enarrans, loquitur ea, quæ PropbetMj, profuntadædifîcationem, adhortationem,amp; confolationem,

Vfitatum eft Paulo,genera concionum partin' in has tres fpecfeSjquc funt Genera eon^^ præcipuæ. Prima fpecies eft J'/J'aoKaA/K«'. Oportetenim initio dodrinam dear^î ticulisfideiamp;dediftindione Legis amp;nbsp;Euangeltj,amp; alrjs membris dodrinæ principalibus traderc,

Alia fpecies eft adhortatio ad pœnitentiam amp;nbsp;ad bona opcra,quæ 8c ob^ f-iurgationem compleditur,amp; fimilis eft fuafbrqs materijs in Rhetoricis,

Tertia fpecies eft confolatio, qua? præcipuè fumitur ex Euangelio, quia 11 fundamentum in omni uera amp;nbsp;effi'caci confolatione eft,agnitio remiftionis pec catorumj^ reconciliationis cum Deo propter filium, ut fupra de confolationiss bus didum eft.

Eodem modo Paulus diftribuit genera dodrinarum in priore Epiftola adTimoth: 4. Aftiduus efto in ledione,confolatione amp;nbsp;dodrina.Hoc didum prorfus congruit cum his uerbisjquse recitantur in hac Epiftola ad Corinthios, amp;nbsp;fapienter docet, quæ fint præcipua genera concionum in Ecclefia, quod efle conGlium in docendo oporteat, ôé ad quos fines referenda fit omnis oratio.

Primum fit mentio ledionis, ubi confiderandum eft diferimen dodrinæ officia concis inEcdefia5amp;: artium cæterarum. Non ordimur Arithmeticam aut alias Philo= oitatorii. fophiæpartes d ledione, fed afferimus ad artium defcriptionem initia nobifeu nata,ut numerationemamp;l alia, fed dodrina Ecclefiæ longe aliter difeendaeft. Ordiri necefie eft a ledione. Quia ciim articuli fidei de tribus perfbnis diuini# tatis, amp;nbsp;de duabus naturis in redemtore nato ex Maria uirgine, de Ecclefia, de gratuita remiffione peccatorum, de refurredione mortuorum, amp;nbsp;altj articuli buangeltj nequaquam natura noti fint : Necefte eft eos cognofei tantdm ex pas^ tdaftionediuina,quam Deusimrnenfa bonitate poft primos parentes literis mandari uoluit per Prophetas, ac deinde per Apoftolos. Ideo nos primum ad ne. ledionem deducit ,id eft, Vult in Ecclefia legi libros Propheticos amp;nbsp;Apoftoli«* cos, quos unit elle fontes dodrinæ, 80 normarn, ne recipiantur ullæopiniones ab hae norma diftèntientcs,ficut ipfè dicit: Si quis aliud Euangelium docet,ana thema fit. itaej fit hoc primum concionatoris munus, ut libros Propheticos amp;nbsp;Apoftolicospopuli legatjSc legi curet,Ôd moneat regulam dodrinæ in his con^ tineri.

Secundum officium concionatoris eft Docere. Eft autem una amp;nbsp;fimplex 11-uia docendijin ledione genus fèrmonis enarrarc,amp;:deinde monftrare ordinem

B b iij

4. tom: Phil.


rerum


-ocr page 336-

rerum , quæ proponuntur, Sc membra diftinguere, amp;nbsp;uia quadam artium dere definitiones amp;nbsp;collationes^Vft in principio libri Moyfi neceftè eft motierc ledoremjubi de Creatione,ubi de Lapfu primorum parentum dicatur,

Poftea difeerni oportet Iufticianiamp; Peccatum,deinde legem proniiiii* onem. Denicß fani omnes intclligunt,in docendo adhiberi oportere Grammv ticen,Numcrationem,Dialclt;fticen,amp; aliarum artium adminicula. Neceiîcelt articulos fidei ordine populo proponi, difeerni Legem 8d Euangelium, p^rra^« turn amp;nbsp;redemtoremjiufticiam Philofophicam ÔC aliam iufticiam,quæ autpro« pter filium nobis imputatur,aut in nobis reftituitur.

Difeerni oportet Ecclefiam Imperia, Vêtus amp;nbsp;Nouum Teftamentum, leges diuinas humanas, æternas pcenas 8gt;C æterna præmia*

faul»

i 11.

ConÇolatio. Vtnis dodri, tt£ itl Eccle-

Harum rerum enarrationem in Corinthrjs nominat Paulus ædificatio^ nem,Etintelligatconcionator,quæ materiæ fint principalesacnecclîariæaa ædificadonemjid eft,ad confirmandam fidem in omnibus articulis. Has repc^ latjOmiflis peregrinis difputationibus,fîcut iubet ad Timotheum eh'gi utiliaaa ædificationem. Pertinent autem hæcduo genera letftio amp;do(ftrinæ explicano ad genus Didafcalicom

Tertium genus eft Confolatio, Non eft finis dofftrinæ in Ecclefia tantum fcientiajUec tantiim addones noftræ,fèd Deus fè patefecit amp;nbsp;Euangelium tralt;ii^ dit, ut liberet nos à peccato amp;nbsp;æterna morte, Sgt;C finis eft, ut abohto peccatoS^ ^norte ,frucntes communicatione fàpientiæ,iufticiæ, amp;nbsp;lætitiæ Dei, in omni a;lt; ternitate apud eum uiuamus, Sgt;C uiciftîm eum celebremus, Eft igitur genust^^ tremum Confblatio,

Poftquam igitur concionator propofuit Icclioncm 80 dodrinam, dat quomodo applicanda fit ad confolationem, Sf ad hune efîèdlum poftremû référât. Et gradus hîc confiderentur«

laticnum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primùm erigenda eft fîdes, id eft, fiducia mifèricordiæ, qua cûm in

acquiefcimusjfequitur pax amp;nbsp;gaudium^îit feriptum cftduftifîcati fide pacemba bemus. Et proximi gradus funt lnuocatio,Spes,amp; Gratiarum alt;ftio, Senr.ns enim Inuocationem nequaquam irritam efle, Leniunturergo dolores tigationis calamitatum,aut liberationis,quam petimus amp;nbsp;expecftamus.Et Gra’’ darum atftio accenditurjcùm ordine beneficia Dei utcuncß agnoftimus. Prb mtïm remiftîonem peccatorum, deinde auxilium, amp;nbsp;præfèntiam Fi Jfj Dei no^ fuftentantis, poftea mitigationem calamitatum uel liberationem.

Mox repetit eadem genera concionum : Si reuerfus ad uos tantum uaft)^ linguis fonarem meas precationcs aut hymnos, quid prodeffem uobis, concio accederet cx reuelationCjUel icientiajUcl Prophetia, uel doCfrinaf

Scientid,

Nominatdodrinam ledionem, SC dogmatum recitationem, ut fupradi^ dlum eftgt; Prophetiam enarrationetn ledionis 8d dogmatum,Et hæc duo mem^ bra partim ad genus Didaicalicon, partim ad alterum genus pertinent, quod nuncupauit confolationem. Scicntia eft admonitio de moribus amp;nbsp;de externa gubernatione^ut fupra capite duodecimo didum eft,ut de ele(ftione5amp; de potc’’ Rate miniftrorum Euangelp, de legum diferimine, quæ fint abolitæ, quæ(int perpetuæ, de ufu libertatis^de iudicijs Ecclefiæj de coniugio, de Vfu rcrum po^ îiticarumjS^fimilibus negoerjs.

Reueîdtio,

I, Reuelationem uerd nominat fingularia teftimonia dodrinæ ipfi exhibé tajficut ad Galat; inquit,Non ab homine accepi Euangeliumjnec me quifquarn homn

-ocr page 337-

CO^INT HIOS CÂT7T XlIII, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;28^

docui'tjGd accepi' reuelante Icfii Clin'fl:o,Perti'ncnt hue pracdidio# *^w,ficut de poftremis Ecclefiæ temporibus uaticïnatur ad Theflalonicenfes 8C ädTimoth* Itemiudiciadefanatfcisdodtoribus,quales tune quoqjmultiua* gabuntutjó^ laólitabantfuas quafdam illuminationcs, aeuarqs præftigijs falie bant amp;nbsp;turbabant Eeeleiïas,ut in Adis eapite 13. In Cypro Ely mam punit cce* C’tate,amp; narrat ad Timotheum,Iè Hymenæum Sgt;C Alexandrum tradidifle Sa^« t^anæjUt deßnerent fpargere blafphemias,

Vidimusamp;^noftro tempore multd“ ante lèditionem rufticanam fanatic cum hominem Nieolaum Stork,natum Cygneæ, uagari in his regionibus, narrabat,fæpè angelos uifibili fpeeie fecum locutos elle, 8^ ipß pYædixifle, fore cumduceminftaurationisEeclefiarum«Loquebaturautem de cultibus more Enthufiaftarum,dicebatiufticiameflèin eordibus nouam Sôcœlelfemlueem, amp;nbsp;nouos motus (eu afflatus. Nee rede de fide 8C eoniblatione in uen's pauori^ bus loqucbatur,in quibus corda fe fuftcntant imputati'one iuftieiæ filfj Dei. Ex aggerans ueró illos EnthufiafmoSjCxtenuabat ufum Sacramentorum, amp;nbsp;tradi* tiones humanas prorfus refjcicbat,Nec paucos admiratio rerum fublimium amp;nbsp;ïgnotarum mouebat,ut eius Icntentias amplederentur,quorum multos nomi# narepoflèmus. Fuit autem inter praecipuos eius admiratores Thomas Monelt;=T^'’W‘« tarius,quipofl:eaIèditionisinThuringiaautorSódux fuit,qua fèditioneop^ nctariM, prefla Monetahus fupplicfo affèdus efl:,in quo ualdê frado animo fuiflTe eum narrant. Nee multó póft eius Magifter Nicolaus Stork fugitiuus inXenodo« ehio Monachenfi,in ßauaria mortuus eft.Ita euentus refutauit horum furores, bed multó ante Lutherus illam ipfam fadionem coram, amp;nbsp;publicis fcriptis damnauerat. Tales præftigiæ Diaboli non iudicari pofTunt fine fingulari dolt; noDei.QiiareSc talia iudicia nomine reuelationis hîccompledimur»

o/xwç a^-uX« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«T/(Povra,

/H VItis fîmilitudinihus oftendit,non prodefle in ccctu peregrinis linguis re« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re»

preces autlediones fine enarratione.Vt nihil prodeft tuba edere {os nosnonintdkftosmilitibus.

Non funt obicuræ hæ fimilitudines, ideo non addo declarationem, Sed Ledoradmonendus eft,uthanc ftntentiam fæpe repetitam infigat pedorit Magnifacite dona,ut ad ædificationem Ecclefiæ fîtis locupletiores amp;nbsp;inftrudis ores.Item,omnia ad ædificationem Ecclefia’ fiant. Hoc præceptum in docendo fequamur.non oftentemus ingenia fubtihtate difputationum de rebus non ne« ceflartis.NoncaptemusplaufusSC ftudia principum aut multitudinis, blan^ dientis autperuerfis eorum iudicns,aut prauis cupiditatibus,ledregantur men tes amp;nbsp;oratio hac régula : Omnia fiant ad ædificationem, id eft, eligantur mate« næncceiTariæ j redeenarrentur articuli fidei, rede proponatur integrum do« drinæ corpus. Et poftquam dodrina recitata eft,Iemper ad hos fines referatur ' conciOjiit in auditoribus excitentur timor Dei, ac deinde fides, erigens perter« refedas mentes,8lt;: accendens inuocationem,8c gratiarum adionem.Has metasquot;®^* in concionando femper intueamur.

ixp 5?^ -TT^otTEi/\oikciJ. yAwWH, TO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pJti 'n^oa'iVXiTcU.

T’ Ommoratur in inftituta collatione, Etfi pium opus eft, precationem dice« re quacunq? lingua,tamen utilitati Ecclefiæ etiam leruiendum cdyôé adden« daenarratio. Cum lingua peregrinarecito precationem, Spiritus meus orat, id eft, afîèdus dono Spiritual! accenfus, nbsp;nbsp;Lociuitur enim non de fimulatis

Bd iiij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ledioni^i

-ocr page 338-

284- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/. ET isr o L Æ ^S)

leóiionibus aut cantilenis,quales nunc fonant conduóicrj hypocrite in templis, fed de feria precatione piorum. Sed mens mea fine fruélu eftjd eft, mens,qua: in hac pia meditatione cogitauit bonas ièntentias, quarum cognitio prodeflet alfjs, non impertit eas cœtuÉ

Inquit igitur fe Spiritu precationem feu Pfàlmum recitaturum eflèj^ mente5id efl:,ie fi ita. fit occafib,uarrjs linguis precationem ièu hymnum compo* fiturum cflè ,fed tarnen additurum enarrationem utilem reliquo cœtuû inuft:ratargumentum,quodinftituit,ab inutiligt; Si publicam precatio^ nem dicas lingua peregrinajquomodo poifunt auditores in fine ufitatam ebu^ fulamaddere,quafignificansieeadem petere,amp; coniunda effe uotauniuerfæ AMEN. Ecclefiæ,uidelicet,ciim dicitur ufitato more,ÂMEN,qua noce Moyfitem^ pore hoc modo ufàm effe Ecclefîam, ciîm populus refpondens teftabaturfeta““ dem petere, apparet ex capite 2 quot;j, Deutero, ubi fæpè repetita funt hæcuerba.* signißcAtio }3tdicatomnispopulus, AMEN. Id Græcusucrtit, v^ytpST-CTrSço amen. Grammaticisenimeft, Verum,id eft,ratumamp;firmumfit,eueniatquodptn^ mus, nec exiftimamus hæc noftrauotainane murmur enè,ut Ethniciuoeiferan tur quidem ad Deum,fed dubitant quid innocent: item an ulla numina refpid* j ant homines, an iplorum gemitus amp;nbsp;lacrimas audiant ôi curent. In hisdubita* tionibus eorum clamores irriti difii'pantur in auras, amp;nbsp;prorfus funt utSeneca

inquit:

Rumores uacui, uerba«^ inania. Et par folicito fabula fomnio.

HuicEthnicæopinion! oppofita eft confeftîo Ecclefiæ,cûm aitAmtn. Quia eft affeueratio, quafi dicat,uera amp;nbsp;rata fint hæc uota, ôd eflè rata credi* mus.Scimus eum uelle hac fide coli inuocari, qua credimus propter Media* torem uerê noftros gemitus refpici, amp;nbsp;noftras preces exaudiri, Ôd certo impe* trare uel liberation es uel mitipationes.

O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Hæc de uocabuîo iatis fît hîc rnonere. Nam doeftrina integra de precatio' ne alibi traditur,amp; familiariffimè notam effe omnibus oportet,ut in quotidia* fendf^prefa. nbsp;nbsp;inuocatione ßt in confpc(ftu,ôôfèmpcr addas ipfe hanc tuam affeucrationem

tioiii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finita precatione: Credo Dominc,hæc mea uota propter filium Mediatoren! a

te recipi,fed opem fer me^ imbccillitati. Scio te uelle hune honorem tibi tribui,

Mof Ecdeßa perpetuiu m rectt^\tions

preeum.

Ut credamus te uerè affici cura noftri,amp;S nos exaudiri, nec promifiîones tuas in* ânes fonos effe. In hoc noftro exercitio dilcimus,quare antiquitas ièmper addi* derit precationibus. Amen.

AcuidcmoremEccIefiæperpetuum:Semper fuitunus aliquis in coctu, qui fua uoce reuerenter recitauit publicam precationem. Poftea uel populus, uel unus nomine populi refpondit, Amen. Quid opus eft, dicat aliquis C R«* fpondco, unit Deus conftnfum efte Ecclefiæ in do(ftrina,fide,inuocationc titione, Vult amp;nbsp;publicos ac honeftos congreffus fieri,amp; in his uult confentiqu tibus piorum pe(ftoribusinuocari,iuxtapromiftionem Matthæi 18. Si duo ex uobis conienferint in terra , de omni ncgocio quod pctent, fict eis. Idtn ftruatus eft hie mos, ut populus adderet hanc fignificationcm fui confenfus. Et Paulus uult earn addi. Ait igitur de relpondente : Qiiomodoimplen^’ locum idiotæ , dieet Amen, fi te non intelliget Ç” îcvaTrÀKpw/j rÔTrop 'm) dicitur refj^ondens , quafi precationem ab alio rccitatam , poftea com« plens expreflbconfenfu populi. Adhuncipfum morem 5c multaaliadida conptw O

Z

-ocr page 339-

HIOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;285r

congruunt, ut Pûïmo 117« prius nommât domum Aaron, 80 hanc lubet gratis asagereamp; celebrare Deum, Dkat nuncdomus Aaron, bonus eft Dominus, amp;^infeculum miftricordiaeius. Sit Sacerdos£^apx©gt;' publicæ precationis,amp; præeat populo fua uoce, Poftea igitur additum eft, Dicantnunc omnes

qui riment Dominum5bonus eft Dominus, in feculum mifericordia eius^

FrAtres,nepuerifidtis mentejSed/îtis infantes maliciafinte^ri'ltgt;eroßtis mente. jNferit generalem admonitionem,utre(ftèiudicent de ufu donorum»Non nis fperftaculi caufà dona exhibita funtjficut uidentur illi cogitare, qui tantum oftentant donum linguarum recitando hymnum peregrina lingua, quem cœ* tus non intelligit* Hæcadmonitio latê patet, Sacrifîcia in Iftael inftituta crant adcertosufus.AtSacerdotestranftuleruntea ad pompam aut quæftum.Cœ^ na Domini ad ufum certum uidelicet ad conlblationem conlcientiarum inftp tutaeft. Poftea horribiliter prophanata eft, amp;nbsp;in magna parte generis humani celebratur ut fpeô:aculum,aut quæftus caufa.Certarunt Ecclelîæ de die Palcha^ tos, amp;nbsp;fæpè de alrjs non neceflàrrjs quæftionibus. nbsp;nbsp;De hoc toto genere monet

Paulus, ut non uelut pueri fpetftaculis amp;nbsp;ritibus capiamur, led fapienter rega=^ N”quot; f‘*P''** musaâ:iones,amp;^ caufas intueamur,8ô fuuin cuicp locum tribuamus.Et regulam hîc fæpè repetit : Omnia ad ædificationem fiant. Cogitate quare donum liiv guarum attributum fit Ecclefiæ, non ut inane fpedaculum, fed ut profit ijs lo^ cisjubi peregrinæ linguæ ufus neceftarius eft. Sed in ueftra Ecclefia recitetur le^» ftio lingua intellefla populo, enarratio utilis audientibus proponatur de aîiqua doârinæ parte.

Aufæ tres funt,propter quas donum linguarum Ecclefiæ attributum eft.

Prima amp;nbsp;principalis,ut propagari Euangelium citô in multisgentibus polTet,quarum noneft unalingua.

Secunda,ut hoc ipfum donum eflèt teftimonium Spiritus fandi, 5^ præ^# nbsp;nbsp;11.

fentiæDei in Ecclefia,ficut alia magna miracula.

Tertia, V t eftèt fignum nbsp;teftimonium,cæteras genres etiam ad Euange^“ nbsp;nbsp;11K

lij focietatem uocandas elTe.

Hæc fignificat Efaias capite 28. unde hæc uerba citantur.Etfi autem {ênlt;! tentig uariæ quæruntur apud Efaiam,tamen haud dubiè amp;nbsp;ha ne compleeftitur quam récitât Paulus, fore, ut Euangelium fpargatur in multas genres diuerfis linguis, quod difpliciturum fit huic populo,populum tune pcenas daturum elfe contemtæ uocis diuinæ. Efaias longa narratione taxat cœcitatem Ecclefiæ fafcinatæ falfis opinionibus traditionibus. Omnes menfæ repletæfuntuo*^^rquot;’quot;epîe. mitu,ideft, Ferêubiq? ebria amp;nbsp;délira eft Ecclefia magnis erroribus, amp;poft ditum ex Babylone Pharifæi amp;nbsp;Saducæi exorti funt, quorum furores etiam ac# eufat Efaias. Ita poft Apoftolos in Ecclefia graflatæ funt hæreles,deinde Pontk ficum,Monachorum,amp; Sophiftarum traditiones,dc facrifîcio Milfæ, de ado^ ratione panis, de inuocatione mortuorum, de dubitatione, de iufticia ôperum, de coelibatu,amp; alqs ftultis Ceremonijs,extin(fta luce Buangelij.

Poft hanc reprehenfionem addit Efaias antithefin : Quem docebit feien« tiamf ablalt;ftatosàla(ftè,auullbsabuberibus,ideft,caftigatos 80 non ebrios uoluptatibus, amp;nbsp;opinionibus, quas peperit hæc ccccaiiatura, ^quasdidi»

cerunt

-ocr page 340-

2^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1. ET I ST O L Æ T)

cerunt inter Pharifæos puericù fîcut ineodem capite mox inquit î Vexatio dat intelkdurn»

cumuUtio Poftea fequitur Mimens,quæ récitât eorum traditiones: Manda reman« mndatorKw. da,expe(fla re expeóta,modicum ibi, quafi dicat: Ipfi mandata amp;nbsp;gloflascumu^ lant. Sed hæ gloflæ erunt eis exitio. Addit igitur, me derident fuis uel traditio* nibusuel Ironqs» EgouiciHim loquar eis lingua ^quædifplicebitjfèu deriforia, uocabo gentes ad ibcietatem Ecclefiæ diuerfis Iinguis,amp; delebo ipforum po* litiam. Haec eft fimpliciftima enarratio. In Hebraico legitur, Labijs fubfanna* tonjs, 80 alia lingua loqueturad huncpopulum. Vbi antithefisconfideretur, quail dicat : Nunc ipfi meum Verbum deridentjamp;T mealingua ipfis peregrina eft feu barbara : Ego uiciftim loquar eis lingua uere peregrinajquæ tunceisin* grata eritjcolligam gentes ad focietatem Ecclefiæ deleta hac politia»

Ex bac fimplici recitatione manifeftum eft, Paulum redte citaiTe boc di* c7um, amp;nbsp;inde oftendere donum linguarum fignum eftè prædicationis Euangt* Iq. In Græca uerfione Eiàiæ legitur cpauTiK/^ôu

Reddidit enim lt;pauA/cr/xo/j, quod fignificat fubfannationem.Deinde amp;nbsp;altera uox additur in Èbræo in Græco,uidelicetj alia lingua, quod conuenit ad Pauli fententiarn,

wst «I yAwOiyoa £(ç crK/xpop bcripsflu Tviq Trisivticf^p, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IcTrborç.

jpXliftumeft fupra,donum linguarum Ecclefiæ attributumeftè,utEuang^' ’—'lium inter gentes propagari poftet. Simul autem fuitteftimoniumpræ’ fentiæ Dei, utalia miracula. Hic igitur Paulus inquit, linguarum uarietatem fignum effc non credentibus,ied incredulis, uidelicet, ut moti hoc miraculo,^^ cut cæteri inuitentur ad Euangelium* Nec opus eft longiore enarration^i*’ hocmembro*

iHfcrprebtio Poftca prophetiam ait prodefte credentibus. Manifefta iententiaeftgt;A'^ ^°^^‘^“f“'i”^‘’interpretationem toti ccctui prodelîè,in quo multi peregrinaslinguas non in* telligebant. Hi cum audiunt fua lingua enarrationem alicuius Prophetical^^'’ cionis de fumma do(ftrinæ,eriidiuntur amp;nbsp;exuftitantur ad tjmorem,fidcni) fpem,inuocationem,gratiarum alt;ftionem,tolerantiam,8óad alias uirtutes. Si* cut Paulus docetamp; confirmât crcdentes,citans5lt; enarrans dieftum ex Gencß’ Credidit Abraham Deo, amp;:imputatum eft ei ad iufticiam. Et in Epiftolaa« Ebræos erudiuntur credentes,enarratione diefti de facerdotio filij Dei : Tut’ Sacerdos in æternum,amp;.'c. Huius teftimonij explicatio oftendebat caufas, 0quot; Sacerdotium Leuiticum feu typicum poft exhibitum MelTiam defilieret. docebat,quale fit Sacerdotium filrj Dei, quo uere placatur ira Dei aduerfquot;’ peccatUrn,amp;' annunciaturremiftio peccati ,5«^ abolentur peccatum amp;mors,f cutibi fcripturneft: Vna oblatione confummauit in perpetuum eos,qui fan* fl:ificantur, Deniqi omnibus temporibus pq erudiuntur amp;nbsp;confirmantur tali' bus cnarrationibus,quashic nommât Prophetias. Hoc igitur donum inEc’ clefia unius linguæ maois uult exerceri,ubi fi ueniant in coetum ignari peregf* narumlinguarum,amp; tantum audiantibi peregrinos fonos,mirari polienb quid ageretur, cum ilia recitationullam populo utilitatem adferat, ficutinlt;Ii^ Gr£C£cdnti. Dioiiyfq in Ecclefia Wirtzburgenficanuntur Græcæ cantilenæfcriptæhn* jc«.f HJ Eft Je. nbsp;nbsp;nbsp;literis, nec ipfis quidem canentibus intellecftæ. Hæ pueriles ineptiæ ntt

Ecclefiæ conueniunt, nec profunt canentibus aut populOtHoc exem*

-ocr page 341-

co ^INT HIO S CJP7T XIII, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^-7

Hoc exemplum utcuncß illuftrat hæc uerba : Non 'ne dicent uos iniànire f Cur igiturantea dixit, prodefle linguarum uarietatem tanquam miraculum f Ve* rum eft, prodefle ut miraculum apud eos, ubi ufus eft peregrinarum lingua^« rum.Sed hic loquitur de ccetu unius linguae, in quo iam Ecclefia collegia indp get aftidua enarrationeJn tali cœtu ineptum eft oftentare peregrinas linguas»

£/ô'EÀ0Kâ'tTIÇa7r/S'@^H’|J'/W-n(Çgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TT^Vnap,

Ixi iam loqui Paulum de ccetu unius linguae, in quo inRdeli intelligeni' ti linguam,8c fideli prodeft concio enarrantis præcipuos articulos docftri« næ in Ecclefta, ut conftntaneum eft fæpiflîmè hoc accidifle ut homines mode* ftiexEthnicisaccelTerintcum amicis ad condones Eccleflæ, uxores Ethnicæ cum maritis iam Euangeliurn profitentibus,aut fratres cum fratribus, filq cum parcntibus, Horum aliqui cum audiebant taxariidolorum cultus,amp; magnas tenebras Ethnicorum, certe fledebantur. Et fie paulatim colledam eflè Eccles film manifeftum eft, Talibus nihil profuiflethymnusperegrina lingua com# pofitus.In hanc ftntentiam hic Paulus inquit: Si ingrediatur infidelis, Vt cum miniftriCornelijCenturionis audiunt Petrum concionantem, Autidiota, ideft,rudis,quiprimumccpitCatechifmi dodrinamaudire : Tales ait argui amp;^conuinci ab omnibus, occulta cordium patefieri ,id eft, audita doeftrina, Ccculticor» taxante Ethnica uicia,Epicureas opiniones, aut cultus Idolorum, hbidines amp;nbsp;pateße^ alh fcelera, 8^ mondrante ueri Dei patefacftionem,conucrti cos ad Deum , Sc agnofcereEccIefi'amuerêefleccetumDei , 8)C hanc dodrinam noneflecom# mentitiam, Etfumma laus Ecclefiaehisbreuiflimisuerbisdeftribitur : A« ^eßriptio gnofeit amp;nbsp;fatetur uere Deum inter uos efle, aTra-yys^wp, on 0 ovwij vp-^p Hicretrocogitenturhiftoriaede colledione Eccleflæ, Hoftes Euangelrj male Joquebantur de congreflibus Chriftianorum , utferibit Tertullianus, amp;nbsp;alij. Addudi funt amici credentium,ut fpedatores eflènt, narrarent,qiiid ibi ageretur.Horum multi cum nbsp;nbsp;audirent optimarn doeftrinam, 8^ honeftil#

fima exempla cernerent, mouebantnr, ut Slt; ipfi Euangeliurn ampledlerentur,

Etufitatafuntinluftino Martyre,quifcribitad Marcum Antoninum Imperatorem, amp;nbsp;in alqs argumenta quatuor, conlpeclu habere flngulos utiliflimum eft,

quibus réfutant Ethnicos,quæ in

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* quioui refu.

Primiim: Manifcfta abfurditas 8gt;C manifeftus furor eft Ethnicorum,Epi# d. cureas opiniones ample(fti,aut probare cultus Idolorum ,amp; multos Deos, aut probarenefarias libidines, Hæc uicia demonftrationibus naturalibus refutari poflunt ,quæ fæpè a prjs cogitandæ funt, 8C réfuta tio multos Ethnicos mouit, ut aliarn dodrinam quaererent,

Secundum argumentum : quod bonas mentes ualde confirmât, Só quod ’t« luftinus maxime urget, fumtum eft ab antiquitate.Quia manifeftum eft,hifto# riam Eccleflæ antiquiorcm efle omnium Ethnicorum hiftorfls, Series tempo# rum,amp; imperiorum oftendit,Ifratditas 80 Patres eorum ante Monarchias fuil# fe,ante Aflyriam,Perfleam,Græcamamp; Romanam, Et multa ueftigiaapud gentesteftimonia præbentantiquitati Eccleflæ. Græci fatenturie ortoseflèab lapetOjPerfæ ab Elam, Et flmilia multa funt. Ncc ulla in totogenerehumano extant ftripta,que drerum initfis continua m icriem annorum monftrct,nifl Ib# lahiftoria Ecdefiæ.Tencamusigitur regulam Tertulliani optimam .‘Primum quode« ueriflîmum eft,

Tertium

-ocr page 342-

288 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L ETISTOLÆ ®

iMiucHh Tcrtium argumentum: Miracula afTidua,refufcitati’o mortuorum amp;nbsp;aha, quæ nequaquam poteft imitari Diabolus, Ac recenieo inter miracula pre^ diótiones de Monarchijs,in Moyfe,Efaia,Ieremia Daniele.Id miraculumeft ïlluftre teftimonium quocuncß tempore pofteuentum. Cum uiderent multi tempore Romani Imperf) talem fuilTe fucceffionem Monarchiarum, quakm Prophetæprædixerant, fatebantur amp;nbsp;hancdotflrinam à Deo traditam eiïèjSC Deum regere tales imperiorum mutationes, nbsp;diuinitusconleruari genushu^

manum.

Idem argumentum nobis quoc^ proponamus, ut firmiflima afrenfione doclrinam Bccleiîæ amplecftamur.

Perpetuity Bft hoc miraCLilum aflïduum,quód non deleri poteft Ecclena,ciimoni* l-7culum”^^'' feculis fummi Reges,antecellentes gloria amp;nbsp;potentia, opprimere cam conati fint,ut Pharao, Nabugdonofor, Antiochus,Romani Imperatores mub ti,pofi:eaTurciamp;ah}, Eftigitur perpetuitas Ecclefiæ inter tantos fludus illu^’ lire teftimonium,quod oftendit,conferuari earn â Deo.

G WM do Quartum argumentum fumitur ab ipfo genere dodrinæ.NuJIagensb’ ' bet legem honeftiorem amp;rediusconuenientemiudicionaturah'. TotaPhilo^ fophia fatetur imperfeeftionem fuam, quód uidet in ratione lucere ueras norici* as,amp; tarnen diftidium elTe maximum uirium humanarum, id unde ßt ignorât, nee remedia oftendere poteft,

Videt abfurda rnulta ftqui, fi animæ non fint immortales, Et tarnen du* bitat de immortalitate,

Nequaquam poteft affirmare Philofophia ,exaudiri etiam bonos,utPa* lamedem autSocratem,in calamitatibus.

Nulla gens extra Ecclefiam habet certam amp;nbsp;exprefiam dotftrinam derc# mifti'one peccatorum,de præfentia Dei apud uere inuocantes, 80 de uita æter* na,8c de modo,quo accipitur uita æterna certó,ciim nemo legi fatisfaciat,£lt;ne* mo fit fine peccato.

Cum hgc quatuor argumenta fimul coniunguntur,mouent homines non , . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cyclopicos, Etcum poftea accedit fenfusiudiefj Dei in agnitionepeccatorum,

âftejiîmotu.. ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiuificatio in corde, agnito filio Dei in his motibus Spiritui

KWJKBofcjf. fandus trahit 80 confirmât corda,utiam conuinci fe fateantur,amp; Euangdioaf' fentiri firmiusincipiant, Hæcita fiunt in omnibus,qui exercitia pœnitentiæ intelligunt, 80 de hac confirmatione loquitur Paulus, ctim ait, 2. Corinth.I-Deus eft autcm,qui confirmât nos in Chriftum, qui amp;nbsp;unxit 8gt;^ obfignauitnos óódeditarrabonem Spiritus in corda noftra, EtRoman. 8, Spiritus dattefti* monium Spiritui noftro,quód fimus filq Dei, Et l, lohan: 2. Vndio docetuos FidfJÏAEy» de omnibus. Et Hebræ, ii. Fides nominatur quód hoc modo,utclixi, conuincantur mcntes,amp; firma fiat aflentio, Ita 80 in hoc capite inquit Paulus: aliquosauditafumma dodrinæin congrefTu Ecclefiæ,amp; faéla collationead Ethnicos erroresjtrahi à Spiritu fando, ÔC fledi ad ampledendum Euangeli* urn, Tales inquit fate ri, quód uere Deus fit in Ecclefia, id eft, fentiunt fe Deo trahi,terreri,ôôrurfuserigiacuiuifîcari,ôlt;^ fatentur dodrinam ueram efle,5i ampleduntur earn,

Hæc narratio oftendit, quomodo amp;nbsp;colleda SC auda fit Ecclefia, cum lie* niebant Ethnici ad audiendam dodrinam. Et eodem modo colligiturEcclefia omnibus temporibus,

7r«VT«

-ocr page 343-

L U 1 Jri I U à T K 1 X1111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^9

Travra ti^oç o(ko ePop-àù yiv£(amp;u.

D Epetit præceptum, quod amp;nbsp;fuprd tradidit ut confiderent doctores, quid '“Ecclefiæprofit,uidelicet, ad cognofeendam neceflariam doftrinam de fin# gulis articulis, Deinde ad fledlendos animos ad poenitentiam,ad corrigendam profanamfecuritatem. Poftea adconfolationempforum,ad excitandam Fi# dem,Inuocationem, Spem amp;nbsp;lætitiam in Deo, ad ardens ftudium ueræ obedi# S:mihtudo entiæ. Hæc fimilia completftitur uerbo ædificationisjalludens ad extruiftio# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

nem ædifierj.

Contr.^ non ædifîcant,id eft,non iuuant Ecclefiam recitationes non intel# ledæ. Deftruunt etiam tanquam ædificium curiofæ quæftiones amp;nbsp;labyrinth!, quæ mentes implicant dubitationibus, amp;nbsp;pan'unt odium dodrinæ, tanquam Incertæ amp;nbsp;ambiguæ.

Si J'ÿo « quot;^05 ‘XaXz'viQp (3'c»

PJIC monet,ordinem fèruandum eftè !n docendo. Et fimul iudices conftitu#

It,guodualdèdignumeft confideratione. Nonuultin Ecclefiaconcedili# centiam fpargend! quaslibet opiniones, fèd uult iudicari doeftrinam. Hîc con# tinetur ordo Synodorum èC iudiciorum de doftrina, de quibus hæc quatuor nbsp;nbsp;Yt.UcTo

confideranda funt: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. anfi,

Quæ perfbnæ fint iudices de doeftrina in Ecclefia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dcratida.

Quæ fit norma, iuxta quam iudicandum eft.

Depn'ma quæfti’onejaliud eft loqui de norma,al/ud de perfbm's.De nor^ ma,nondubiumeft,fimph'citernormamefle capita dodrinætradïca in fcri^ ptis Propheticis SC xApoftoh'ci's, 80 coprehenfa in Symboh's, Et hæc norma eft t^nquam fummus iudex. Sed quia iam de perfonis quæritur, ut amp;nbsp;Paulus de perfonis loquitur, in hac uita in refutatione errorum,in congregations,per^s lonasalignas oportet fua uoce amp;nbsp;ftio teftimonio aduerfari errantibusddeo dift putatioeft^quæ fintillæ peribnæ. Paulus inquit: Sedentes iudicent,id eft, Perfon^ iudi^ omnesauditores,non ut in feditione,fine ordine, fed fuo quifque Ioco,ut poftea inquit Paulus ; Omnia fiant ordine. Item.Deusnoneftautor aKarasao-faç. Ita Du

Matth: 18. fcriptum eft, Die Bcclefiæ. Hæc uerba non intelliguntur de im* piocoetu,quidominatur in Ecclefia titulis Epifeoporum, tarnen eft hoftis uerædoftrinæ Sed de ccctu, qui non falfó tenet nomen Ecclefiæ, qualcs erant cœtus tunc â Paulo colletfti. Inhoccoctu ordine dicantur fèntentiæâ docentisî busj^ fènioribusjficut in ÄtTtis capite i dicitur : Congregati funt Apoftoli amp;nbsp;fenioreSjUt confiderarent hanc caufam, Poftea in condendo decreto,non fb^ II Apoftoliautfeniores fumunt fibipoteftatem üX/yapx/M.tó,fedtotius Ecclefiæ confenfusaccedit,iuxta hæc uerba:Tunc uifum eft ïApoftolis Presbytes ris cum tota Ecclefia. Et poftea rurfus dicitur : Apoftoli amp;nbsp;Presbyter! amp;nbsp;fra:» tres. Non uoluit Spiritus faniftus in Ecclefia tvrannicam aut oligarchicam potuxatemconltituere,fcdaudiripios uoluitetiamingradibusinrerioribus, darum m ficuthïcinquitPaulus: Poteftisfin?uli dicere,utomnesdifcant. Item,Sifues Ecclefia, ritfedcnti reuelatum, taceat prior. Item, I, ThefTalonicen: s, Spiritum ne ex# tinguite, Prophetias ne contemnite. Omnia probate, quod bonum eftjtenete. Hocmodoadrefutandum Samofatenum priuato ftudio propter gloriam Dei conuenerunt procul Gregorius Neocæfarienfis nbsp;nbsp;alt). Ac talia Temper funt ue#

4gt;Tom,Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ræEc#

-ocr page 344-

290 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/. EP/STOLÆ

ræ Ecclefiæ iudicia, quandocunque funt Ecclefiæ mediocriterreftitutæ, Vt nos adhibitis alijs pijs ac eruditis uiris, hoc modo fæpé Anabaptiftas refutaus Bdßliiadeid^ mus acdânauimus.De tali iudicio non Tyrannico Bafilius loquiturjinquiens:

tiffip îTr’erKOTTO/j K.A«9wlt;rj itq a.ilt;.^oalt;dip. es?KAÎîpoç j{zl quot;’’S v^o/ttiap, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0'

K,tiJgt;üiTa.TVii'^iyitt£gt;p-iTK Tra^^HO'lixçoh to

Secunda quæftio eft de norma, iuxtaquamiudicandum eft. Hîc non du^^ bium eft normam eflè ipibs libros Propheticos amp;nbsp;Apoftoticos Symbola,in d°tßdt nbsp;nbsp;nbsp;'^\juibus præcipui articuli propofiti in libris Propheticis Sgt;C Apoftolicis breup

OIgt;ic^h o de obfcuritate fcripturte.

tercomprehenfi funt. Et cùm deliramentum aliquod pugnat cum perfpkuo articulo tradito in libris Propheticis aut Apoftolicis, aut Symbolis,manifefta eft drjudicatio iuxta hanc regulam : Si quis aliud Euangelium docet,anathema fit,ut Manichæi furores. Item Pelagiani cum peripicuis articuîis pugnabant,

Sed Eic obfjciunt Sophiftæ,multa eflè diefta obfcura SC ambigua in libris Propheticis amp;:ApoftoIicis, Quare uocemiudicis contendunt antcferendani eflèlibris Propheticis Sd Apoftolicis. Hoc prætcxtu altjSynodos,alrjPapani anteftrunthis libris,fi'cut in quolibet rcgno,cùm in legibus deprehenditurob Icuritasaut ambiguitas, antefertur uox Regis explicans obfcuré uelambigue didtum. Et in imperijs necefle eft acquiefeere in ca cxplicatione,alioqui nullus finis eflètlitium. Hoc exemplum politicum transferunt Sophiftæ ad indicia Ecclefiæ,

Scripturd tun 'm

Sedrefpondendum eft : Dedodirina ncceflaria,nulla eft ambiguitasin libris Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis Ôô in Symbolis, fi fine cauillatione amp;dextre intclligantur, infpeda perpétua narrationum ferie, ôd fccum confèntientibus membriSjUt in quacuncß interpretatione fieri debet. Ideo 2. Corinth.4.dicitur.'

Si uelatum eft Eiiangelium noftrum, in his qui pereunf,ucïatum eib

Item cùm exprefle præceptum fit : Nihil addas, nihil detrahas,amp;inNn* men's capite i s* Non fequantur cogitationcsfuas,fed fint memores præcepto* rum Del : Sequitur non efie ambiguitatemjCui humano iudicio pofsit addi in^ terpretatio*

Teftiinonid Ecclcßd! aih diendd.

Sdmofatenui de

Etfi auterndeIcge,Sf de promifsionibus 80 de articuîis necefiarrjSjnoncft ambiguitas in fcriptis Propheticis amp;nbsp;Apoftolicisj tarnen quia in contentions bus etiam plané ditfla diuerfi's interpretation ibus transformantur in plûtes Ièntentias,prodefi: audire tefti monia purioris Ecclefiæ in aliquibus materijs,amp; eaconferre ad fontes, quæciim uidemus magis congruere cum fontibus,niu^ tumconfirmamuramp; hisipfis teftimonfjs, VtquanquamSamofatenusaftute dilputatin dicîlo Iohannis c^âjjXHHpoAoyoç, non intelligi perfonam nomine tarnen cùm legimuslrenæi,Gregorij Neocæfarienfis, amp;nbsp;aliorum probatorum interpretum fententias, profunt hæc teftimonia ad nos docendos amp;nbsp;côfirman^ dos,Ideoenim Deus minifteriumin Ecclefiaièruat,utEphefi4,fcriptunieft, ne circumfèramur uarrjs dodlrinarum uentis, fed fint aliqui teftes uerædoârs næfineambiguitate, EtiuEitaudiriEcclefiam docflricem amp;nbsp;monitricem,ficut inquitSamfbn :Nifi araffetis meauitula ,non inueniflètis. Et ad Petrum iis quit : tu conuerfus confirma ffatres tuos,

Audienda eft igitur uera Ecclefia ut doârix 80 monitrix,Ièd fîdes nitatur uerbo Dei, Commonefadli igitur abEcclefia conferamus teftimonia eiusad fontes. Et orata confîrmatio eft bonæ menti.fcire fe non diftedere â confenfu ucræ

-ocr page 345-

'r K 1 Ji. I 1 1 I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2lt;)1

ueræEccIefîæ,8^ uno Spiritu ZC unauoce Deum inuocare cum uera Ecclcfiajfitf cut Pfalmo: 21. dicitur : In medio Ecclefiæ laudabo te. Item,PfaImo no. Con* fitebortibi Domine mconcilioôôcongrepationeiuftorum. Et infontibusex tota narrationum ferie unica 8^ natiua lèntentia pleruncß inueniri poteft.Sic 8c uuncadiuuamur in multiscontrouerfrjs â ueteri Si finceriori Ecclefia. Manifer ftum cft in prima Ecclefia non fuifle priuatas MiiTas. Hune morem cûm ”auli di(fta conferimusjuidemus eum congruere cum hoc ditflo : i.Corinthtll. cUßadeMif, Cûmconuenitis adcccnam Domini, expetftate cæteros. De Baptifmo infam

etiam Auguftinus citât primæ Ecclefiæ confuetudinem. Et Origenes ex;» preficinquit ô. capite ad Romanos, itaeg Si Ecclefia ab Apoftolis traditionem âceepit,etiam paruulis dare Baptifmum. Et id magiscongruitcum dicflis in feptura, Certum eft promiisiones ad paruulos,qui funt in Ecclefia,pertinere, non ad alios extra Ecclefiam. Quare inlêrendi funt Ecclefiæ per Baptifmum.

Suntigitur normæiudicij feripta Prophetica 8^ Apoftolica amp;nbsp;Symbola. Etinaliquibus controucrfqs adiuuamur teftimonqs ueræ Ecclefiæ. Ac redè difeernendaeftuera Ecclefia abindoefta colluuie.Videnda etiam perpétua eru^ ditorum fèntentia,non excerpenda funt mutila didla. Si Sophifticè detorquen* da contra perpetuamautorum fententiam. Nemo cnimfèmpcr Gtiscircum* ^pedè,difertèamp; proprièloquitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

Poftqudm de norma iudicq didum eft,iam Si hoc quæritur. Si non conlt; otionted» ia, uinci uelint errantes,quomodo compeftendi fint f Nam fi non compefeantur, uonerit finis difsidiorum.

Hîc feiendum eft,euentum iudiciorum in Ecclefia difsimilem eflè euentui ïu ludicfjs politicis, ficut Si iudicantium autoritas difsimilis eft.

Cum iudices politici pronunciarunt in quæftione ambigua,contumaces terniscompeftere debent,ut fit finis litium Si difsidiorum. Quia in materifs ci* uilibus cum fint fubiedæ rationi,magiftratus autoritatem habet probabili ra* Clonepronunciandi de ambigua quæftione,amp; armauit Deus eos hacautorita* te,uteorum interpretationes ualere Si recipi uelit. Poflunt igitur prorfus tolli controuerfiæ.

Sed in Ecclefia iudices non habent poteftatem regia m ièu prætoriam, nec poftea armis compefeere condemnatos debent. Et ciim magna potentia Si niultitudoefterrantium jfinolint conuinci ,ctiamfi uera Ecclefia eos exconv £cc/e/i4. municat, tarnen hæret difcordia,ut etiamfi Apoftoli damnabant Synagogam, tarnen non extinda eft diftordia, donee Deus iplê ftiit executor (cntcnti^ Apo* ftolorum ,amp; Synagogam deleuit. Ac pierun que hoc modo folutæfunt mag* uædiiTenfiones in Ecclefia,non humanis uiribus.

Addamus Si hoc de Synodis. Cum de iudicqs in Ecclefia Joquimur,lèm* petconfiderandum eft, qui cœtus uerè fint Ecclefia Dei. Nequaquam facimus noßes iudicesde dodrina cœtum eorum, qui paldm fiant hoftes dodrinæ Euangelij, utSynagoga,quæChriftum Si poftca Apoftolos Si Stephanum damnauerat,f“'^^J^'^'(^^lquot; nec Ecclefia Dei erat, nec iudex eflepoterat: Ita nunc iudices eflè nequaquam poteruntEpiieopi Si eorum iàtellites, Monachi, Si alij, qui palam funt hoftes Euangcli),amp;multispræiudicris quocidie oftendunt,ièmultô antèdamnaflè Euangelium. Dehis omnibus régula teneatur: Si quis aliud Euangelium docet.anathema fit. Hanc admonitionem Si confolationem proponit Apofto* lus,non uult nos ad horum indicia prouocare , lèd uitari eos tanquam anathe*

4. Tow. Phil,

mata.

-ocr page 346-

I EDISTO LÆ

mata* Etquanquamdtulisamp;auton'tate eorum multi moucntur: tarnen gta* uifsimam confolationem nobis proponit, cum eos nominat anathemata. Non moueamur eorum fulminibus, ièd iciamus in Piàl: io8. fcriptum efle : Male=‘ dicent inijamp; tu benedices. Sed ea, quæ de iudicrjs in Ecclefia diéia funt, inteK^ gantur de Eccleftjs fonantibus uocem Euangelrj, ut Paulus de ccctu Corinthio loquitur* PoiTunt enim amp;nbsp;in tali Fxclelîa oriri controucrfiæ, ut in Adis capitc I ç. mouent qua’ftionemdc Ceremonrjsprj admixti hypocritis» HæcdeSyno» dis iam dixiflè fatis fitjquæ ad banc Pauli commemorationem redlê quadrant, quia hîc aliquo modo iudicia talia ordinat*

âuo Ifel tres loquantur, nbsp;nbsp;c^eteri iudicent.

Ordo dicentU um fublicè.

ludiciu pettes

Anifcftum eft ex narratione Lucæ 4.8^ ex A(ftis,fuiftè honcftifsimum or*

Ecdeßim,

^dinem dicentium inpublicis congrefsibus in Synagogis» Necpromifcn* clarnores erant uulgi,quales fuerunt Romæ in fufFragationibus tribunitns,nec tyrannis erat : Sed fèniores fuo loco dixerunt ièntentias, ac fi quis modeftead* dere aliquid uoluit,fuit concefl'um,iuxta regulam: Nolite extinguere Spirituel omnia probate, quod bonum eft tenete. Et indicium erat penes Ecclefianijde fingulorum ièntentt)s,quæ cdm probabat alicuius interpretationem,alius non obn:repebat,necmouebat certamen* Ideohîcinquit: Sifueritfedentireuda-'^ tum, taceat prior*

TyrMiiis pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et ut fit prohibita Tyrannis,cxpreiTe inquit tPoteftisomnesinterpretf^

fcifc/M. ftruato per fingulos ordine* Hoc didlum ualdeutilem coniblationenicon* tinet de uocatione, Manifeftum eft eos,qui funt in minifterio,in templis fcholis, oportere propter locum ipfum, ad quern uocati funtjdiccreftntentiaSj nec his obrfci didum illud poteft : Currebant 80 non mittebam eos,

Sed cur alrj ftribunt aut docent,qui non funt ad locum publicum uocati. Hi fi uera ftribunt aut docent, habent hicexpreifam concelfionem ,poteftiso* mnes interpretari. Et extat commune præceptum Coloif, 3* Sermo Chrifti bitet inter uos abunde in omni fapientia,8ó docete amp;nbsp;commonefacite uos wu*

Prorfus mandatum eft omnibus utdiicant,00 ad diicendumcollatiofen^ docere. nbsp;nbsp;nbsp;tentiarum in docendo,audiendo, amp;nbsp;difputando neceflaria eft, ficut hic inqnit :

Docete 8lt;f commonefaciteuos mutuó, Item,Parentes ÓÓ Pacdagogi habcnto:^ preifum mandatum,ut Deut: undecimo: Docete filios ueftros,ut ilia meditcn* tur. Et PfaL 77. amp;nbsp;ftatuit teftimonia in Iacob,8d legem pofuit in Ifrael, præcepit patribus noftris,ut notam faciant earn filqs fuis* Et Ephef ó* Educate filios in difciplina amp;dodrina Domini. Habent igitur parentes amp;nbsp;pædagog* fuarn uocationem, 8^ mandato diuino cogiinturdocerc. Et aim hanc ofticq partem negligunt paretes ac pædagogi, grauiter peccant,amp; Deum öffèndunu Hac fecogitatione muniant,cum cis obrjcitur: Currebant, 8^ non mittebam eos. Imd parentes 8lt;f pædagogi mifsi 8^ uocati funt, ut iuo loco dodrinamdc Deo rede doceant* Nec interea turbent aliorum uocationem*

siugulii o/leii Prætcrea generale mandatum eft omnibus traditum, ut fuam confifim^ dtnda confef: nem finguli oftendant, quodmagis pcripicuefaciunthi,qui rccle doccntamp; icribunt,quam alif Ac dida de confefsionc fint in con(pedu,Matt.lO. Omnis qui confitebitur me coram hominibus,confitebor 8Cegoeum coram patrecoc* lefii. Et hoc mandatum de confeisione cogitpios in congreifu, de quo Paulu®

-ocr page 347-

L 'r K 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 I 1L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2lt;)}

loquitur, âiccre fêntentiam, cùm audi'unt alios in interpretatione errare* Sed omnia unit Paulus fieri ordine, amp;nbsp;placidé, non leditiofis Sc turbulentis clamo« ribus. Ideo fequitur : Deus non eft autor Wrasacr'aç, fed pacisgt;

Pertinet autem ad bonum ordincm hoc quoque, ut cirm aliqui in Eccle«Codions iu. ba récitant fuas interpretationes, audiant eas ftniores 8ó do(ftiores,8c fint iudi« dicent, cesjofiendant quid adprobent, amp;nbsp;quid reqeianu Ideo hic inquit : Cæteri iudi« cent, Et in fine prion's Epiftolæ, ad Theftàloniceniès dicitur : Omnia probate, quod bonum eft, tenete. Vult Deus in Ecclefia indices efte controuerfiarum, quæ fubinde mouentur. Et di(ftum eft fupra,quorum fit officium præcipuum conuocare cæteros,8c audirc doeftores eruditos,8ó cimentes Deum. Eius rei emplum lequendum eft, quod in Actis proponitur, ubi fcriptum eft capite ^^’’gregati funt Apoftoli amp;nbsp;Seniores confiderare hunc fermonem, Ita in hac Ecclefia nbsp;Academia iæpé controuerfias diremimus,Iuc aut alibi ortas.Sic

Ecclefia Antiochena damnauit impium dogma Samofateni quanquam autor erat Epiftopus. Sic Alexandrina Ecclefia refutauit Meletium, qui negabat pfos poft baptifinu recipiendos eftè, refutauit item Arium, Ac uetera exempla pafsim leguntur, Nec défunt huic ætati recentia* Vbicunejenimeft ucraEc« clefia Dei, ibi funt aliqui reefte iudicantes, de quibus fcriptum eft, i. lohan* 2* Vnftio uos docet de omnibus,uera eft,amp; non eft mendacium.Manet in ali« quibus fundamenti fententia incorrupta, ex quo de rebus neceflarijs reefte iu« dicaripoteft* CæteradeSynodisamp;iudicqsfupràdjtftafunt,

Et hæc Pauli admonitio eó fit omnibus notior amp;nbsp;gratior,quia quaquam ?.ri. commemoratio breuis eft, tarnen oftendit, oportere indicia in Ecclefia elfte, 5^ çomVtXquot;* prohiber utrunque :Tyrannidem ,amp; ieditiofos uulgi clamorcs. Ac formam fimilem Ariftocratiæ conftituit. Vult audiri multos eruditos timentes De« uin.Poteftis inquit ordine omnes dicere ftntentias.Prohibet amp;nbsp;contumaciam, cum ait : Si fuerit fedenti reuelatnm,taceat prior. Poftquam retftilsimo iudicio Apoftolorum pronunciatum eft, omittendos efte ritus Mofaicos, huic ftnten« riæ cæteri obedire debebant.Et multi obtempcrauerunt,led tarnen alq quidam pertinacesretinuerunt fuam opinionem, ut longo tempore poftea multi ritus Mofaicos retinuerunt.

Obiefttionem etiam fanaticorum Spirituum réfutât Paulus inquiens i Spiritus Propbetarum Prophetis fubditi funt. Quafi dicat,ftint quidam, qui iaftantzelum, amp;nbsp;fingularcs raptus diuinos, leu {/xcpw'Ztc-p.oùç, ficut Martion,amp; multi Anabaptiftæ iadarunt. Hi uociferantur fe diuinitus impelli ad con« tradicendum. Sed prj indices difternant Ipiritus, fi contradicunt certæ Euan« gelijlêntentiæ,manifeftifsimum eft fanaticosamp; mendaces efte ,amp; uel mentiri illos, qui uociferantur, ft non polft tacere, uel a Diabolis uiolenter impelli, fi« cutafflatæ fatidicæ mulieres Delphis uaticinabantur. Bft^ utile confiderare hoc difcrimen inter bonos Ipiritus amp;nbsp;fanaticos, quales Ethnic! uates ter bowser' runt. Fanatici amp;nbsp;Ethnic! non intelligunt fua uaticinia, amp;nbsp;Ibnant ea uiolenter epndtitor impulfi à Diabolo ftu afflati ita,ut tacere non poffint. Sæpé etiam tantum am«^*’’'^* biguafundunt,ut Virgilius inquit in ó.Aeneid.

Bacchatur uates, magnum fi petftore poftit Excuffifle Deum,tantd magis ille fatigat Os rab!dum,fera corda domans.

Et rurfus :

Horren«

I

-ocr page 348-

Horrendas canit ambages, antro^ remugi't Obfcuris uera inuoluens»

Diaboloruf»

Sicut enim Diaboli' i'nterdum per ftatuas edunt fonos 8^ oncuh, iti per frlt;elt;ijÄo»«, fuos uates fpargunt prædicfliones, quas nee intelligunt ipfi uatesj nee retkerc pofTuntjUt per ftatuam didum fuit Duci Spartano Paufàniæ:

KO^oii,fxa7^a. TDt nanov avJ'fdco'ijJ vS^tç^ EtinHaßiaante bellum Cam's edidit aliquot continuata uerba» Talium ex^ emplorum hiftoriæ picnæ fùnt,

Sed Prophetæ in Eccleiîa docentes aut enarrantes articulos fidei, qui re« guntur luce Spiritus fandi intelligunt fua dida, Sgt;C non fundunt es. coadi, Ctc, ut non pofsint iè reprimere. Et ciirn audiunt meliora,cedunt, Certè non perti« naciter repugnant ueritati»

AudiuimusautemipfîAnabaptiftas etiam ciîm conuincerentur,tamen rabiofèreclsmareueritati depeccatooriginis,dedignitateordinispolinci,amp; fi'milibus manifeftis rebus, ut euidentia ueritatis oftenderet, eos agitari Dia« bolis. T alia exempla confiderari prodeft,ut Spiritus diicernanturjUt l» lohan.’ 4» dicitur : Explorate Spiritus, an ex Deo fint»

ît( yauaÏKîç

1—particula non eftoblcura» Notum eft enim apud omnes genres, quot;^^luarutn gubernatio nonprorfus barbaricafuit,diftinda fuifleuiroriini

■Oa., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mulierum officia,amp; uiros rexifle bella nbsp;nbsp;politica négocia in publicis popuH

conuentibus, ficut Homerus utrunque dicit ; ttôae^xoç lt;Â avlt;Pfew» /j^cT^u'o-e^ Et aviTpEoyt . Mulieres uerd domi ccconomica négocia curaffè, 8C non fölitas ■ in publicis uirorum conuentibus concionari. Hune honeftum moreni uuk Paulus 8d in Ecclefia ieruari, uult in gubernatione publica fieri congruentia legi Dei, amp;nbsp;ueris iudieijs humanis fecundum redam rationem» Non uultbar^ baricas confufiones in Ecclefia fieri,non uult Semiramidem aut Zenobiamfi^' nEpifeopos» Etfi enim funtmultæ fandæamp;fapientes matronæ, tarnen publica officia non conueniunt huic ièxui,amp; exemplum periculofum eft»

Excandefeit tandem Paulus intuens illas ineptias Corinthiorum,in^uilt; bus Græcæ uanitatis, cun'ofitatis, oftentationis amp;nbsp;garrulitatis fignauidebat« Virioftentatione certabant, cum alq alia lingua componerent ÔÔ recitarent bymnos: Mulieres curiofitate, quæ amp;nbsp;ipiæ in publico recitare hymnos ueldif* putare uolebant» Dolebat igitur Paulus in fandis tantum ftulticiæ 8óinep^* rum manere, addit afperam increpationem. Nimium uobis indulgetisbo* mines Græci, putatisdodrinam Euangelij amp;nbsp;hscc dona Dei de cœloallataci* iè, ut bis materijs oftentetis ingenia ,amp; transferatis eas ad ludos, Ipedacub, Co moedias,ficut luditis de hiftoria Troiana 8^ fimilibus» Abfit hæc ab Eeckûî uanitas» Cogitate potius, quantæ res fint, patefadio Dei,quem antea ignora^ ftis, quæ fit iufticia amp;nbsp;ira Dei aduerfus peccata ueftra 8c aliorum» Dolete uos borribiliter iritaffè Deum Epicureis furoribus aut Idolorum inuocatione,b* bidinibus,amp; alijs fceleribus» Rurftis etiamconfiderate,quale confilium ft, quód uos libérât Deus per Filium ex æternis pccnis, quód fuam lucem uobis oftendit,quód reddit iufticiam amp;nbsp;uitam æternam. Pro his donisagitegratias ipfi,celebrate ipfumjamp;r gratitudinem uera obedientia oftendite»Sint mixtæut* ris doloribus confolationes, inuocationes,gratiarum adiones» Non ludantJ* nim*

-ocr page 349-

CO^Î^inT HIOS CJPFT XIIII.

nimi fecuri ,oftentatione donorum, quafî accepiHètis calamos,ut He Sodus, â Mufis,aut Tibias, amp;nbsp;Marfyas, â Pallade, Hos ludos remouete ab EccleSa, qui tarnen aliquantó póft in earn inuehentur. Ceriabunt docfti difputationibus, oftentabunt ingeniajaudacifsime noua dogmata gignent, conftituent imperia prætextu minifterrj, certabunt ambitione, auariciajodijsjcupiditatc uindicftæ» Ex his malis bclla,difsipationcs generis humanijamp;2 uaftationes orientur» Tans torum malorum initia iam compefcite, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■'

Nos iam in hac ftncda mundi cogitemus, ex qualibus initijs poftea ma« iora mala fecuta Ent, Sgt;C doleamus, femper in Ecclefia,etiam cum tempora funt Eliciorajtamen multum imbecillitatis efle, SC filium Dei oremus, ut publicis amp;priuatis morbis medeatur, amp;nbsp;reliquias fuæ Ecclefîæ ièrueu

Omnia autem decenter Sordinefiant,

|N fine regulam generalem addit : Omnia decore amp;nbsp;ordine Hant, id eft, con^ kSiiona res« ^gruantomnes acftiones ad legem Dei ,amp; ad naturale indicium, ut fint cons gruantadk« greflus honeft'i, Sgt;C augeant reuerentiam religionis* Hic difputatur de ritibus inEcdefia,de ordine dierum amp;nbsp;le(ftionum,8c de alr)sexercitrjs,an fint cultus,an fint res neceflàriæ,an ucro ordinis caufa tantiim fine laqueisconftientiæ obier* uanda» Hane diiputationem,cûm alibi fatis explicata fit,omitto,

C A P V T XV.

JN hoccapite longa 8^ perfpicua'confirmatio extat articuli de refurreclione mortuorum, ac inieritur dodrina de alqs quibufdam locis grauiisimis, Pri* ttwrn autem hic miremur,amp; agnoftamus imbecillitatem Ecclefiæ. Tunc quo* tiusjcum uiuerent adhuc multi, qui uiderant Chriftum refufeitatum, alios, tjui tunc refufeitati fuerant, qui feiebant multos d Chrifto SC Apoftolis refufti* tatos effe: Tamen ortæ funt dubitationes de hoc præcipuo articulo. Finxerunt Pujligi^ de aliqui præftigiatores,allegoricam efle refufeitationem mortuorum, fignifis careemendationem morum. Et aliqui negauerunt corporibus reddi uitam, ttiamfialiquandiu fuperftites uolitarentanimæ,utStoici docebant. Aliqui Epicureorum amp;nbsp;Saducæorum fimiles,iènferunt fimul extingui corpora amp;nbsp;ani* masjamp;nec fuperftites eftè animas,nec reftitui uitam corporibus»

Opponit igitur Paulus his furoribus teftimonium, uidelicet, reiurreefti* onem Chrifti, ôd narrat, à magna multitudine Chriftum poft refurredlionem conipedum eftè» Refurrexit autem ideo Chriftus, ut amp;nbsp;nobis omnibus poft mortem reftituat uitam eodem modo, ficut ipiè in corpore rcuixit, amp;nbsp;âboleat ’tiortem, Hæc in textu fatis perlpicuè diefta funt»

oT S/J fjiùj 'a/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w Hjq

jHIrum uideri poteft, quare Paulus ita loquatur, quafi diieernat regnuM ■^Chrifti nbsp;nbsp;regnum patris, cùm tarnen toties dicatur, regnura Chriftiefle

rtgnum æternum, ut Lucæ i» dicitur : Et regni sius non erit finis» Sic autem hæcdeclaro»

Regnum patris nominal ilium ftatum, in quo iam completo toto opere Kegnum Chrifti mediatorisjpoft refulcitationem^corâm uidebimüs diuinitatem imme^

Ce iirj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diate.

-ocr page 350-

Regn«)» Chri/li.

Mediätorii propria ope^ ra.

diatc 5 Sódiuinitas nobis immediate concedet fiiam lucem,fapientiatn-.iuft*^ ciam 8^ lætitiam æternam. Äntequam ad hune ftatum perueniat Ecekfia ,ad' hue Chriftus Mediator Deus amp;homoexercet certa opera neceffaria adconlt; fummationem Ecclefiæ, quia fèmper Mediatoris propria opera hæc funt : eile fummum Saeerdotem jdeprecari proEcclefia ,confcrLiare minifterium Euanlt; gelf], dare Spiritum fandlum, colligere Ecclcfiam per Euangelium, amp;nbsp;fiftiul in accipientibus.Euangeliumeileefficacem dandoSpiritum ianâum,imputan* do illis fuam iufticiam 8c obumbrando eos,item eripiendo credentesexætet^ na morte,item depellendo diabolos, refuicitando mortuos, Hæc hunt imnie* diateper hunc Mediatorem filium ,etiamfi fimul funt efficaces, pater, filius 8^ Spiritus iàndus, tarnen a(fEo immediata eft huius Mediatoris, cui pater hoc tale regnum tradidit,ut per ipfum immediate fic colligatur amp;nbsp;falueturficck* HijSe adducatur ad Deum, cuius luce poftea immediate coram fruatur*

Hæc qualiicunque declaratio illuftrat doeftrinam de regno Chrifti,^ oftendit,uoluntatem Dei efte, ut fides immediate ipfum Mediatoren! intuea* tur amp;nbsp;appréhendât, 8c per eum ad æternum pattern adducatur, ficut inquit, Iohan:i4. Nemouenit ad pattern,nifiperfilium« Ac in precatione hanedo^ tftrinâ exerceamus, feiamus propter filium nos recipi amp;nbsp;exaudiri, 8C per ipkngt; quafi adduci ad pattern, 8^^ deprecari eum pro nobis, 8c fic fimul patremamp;fih’^ urn fpirare Spiritum faneftum in corda noftra,ficut dicitur : Veniemusadeum 8c manfionem apud eum faciemus.

lam confiderentur amp;nbsp;ueterum promifsionum didla: Semen mulieriscon« teret caput ierpentjs.ltem Jn femine tuo benedicentur omnes gentes.ItemjPa^^ uulus datus eft nobis,pater futuri feculi amp;c. An non tota diuinitas conterit«* put ierpentis,amp; benedicit nobis f Reipondeo, textus exprefle dicuntdefend” ne mulieris, de iemine Abrahæ,de paruulo nato ex uirgine«

Tof4 diuini Qiianquam igitur tota diuinitas coterit caput (erpentis, tarnen id Htim* t^^conurit mlt;^diate per Mediatorem, 8^ mcricum eft proprium Mediatoris,quofadsfif caputferpen^ iufticiæ Dei. Deinde 8C ipfa actio, qua colligitur Ecclefia per minifterium,^ ti,s,immcdtate (anórificatur dato Spiritu fancto, 8c eripiuntur fancri ex æterna morte,eft mediate opus filrj,ficut exprefte dicitur,lohan:i7. Dedifti ei potedatemowf^^^ carnis,ut omne,quod dedifti ei,det eis uitam æternam.

Has adliones habet Rex Chriftus, donee adducet refufeitatam Ecclcfiam o/ferre reg^ ad patrem,id eft, donee diuinitas immediate le oftendet Ecclefiæ. Tune num patri, regnum patri,id eft, oftendet has adliones complétas eftè. Et deinde fimul reg^ nabit ut Deus,immediatediuinitatem nobis oftendens,non habens iam actio

nes deprecatoris, aut colligcntis Ecclefiam per minifterium,

Q^ando abolebit omnem principatum.

Alicjui intellexerunt de imperqs mundi, 8^ de potentia diabolorum,ficut Danielis fecundo 8i feptimo deinteritu Imperiorum dicitur« Etfi autemS^ hanc fententiam comp1e(ftimur,tamen generaliter intelligo aboleri amp;nbsp;impet*^ mundi, 8^ potentiam Diabolorum ,amp;minifteria angelorum amp;nbsp;Bcckfiæ.Inio 8^ auxilia cibi, potus, amp;nbsp;ah'arum creaturarum, quia tune Deus lè oftendetim* mediate, amp;nbsp;uiuificabit beatos, immediate effundens in eos fuam lucem,fapicm tiam, iufticiam 8^ lætitiam. In hanc fententiam 8c poftea dicitur : Deus ent olt; mnia in omnibusjfcilicetjnon per minifterium Euangelq regens,fèd immedia*

-ocr page 351-

LU '1^1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K 1 Xk, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;297

te Ce odenclensj uiuifîcans, 8^ cfFundens in beatos fuam mirandam Iuccm,Gpilt;« endamjiufticiani S: lætitiam.

£7r£l't! TTOlHOVa'ip OJ ^aTTpjÓ/jjÜ/O/ UTTêf 'nóp vtn^Sîp,, XUoqui quid facient^ qui baptißintur pro mortuù,

Ç^Onftat nunc, etiam cûm infantes bapti2antur,tamen recitari articufos

Symboli, ut uocant. Id exemplum fumtum eft a prima Ecclelîajin qua op? Buptifindi di tinio confilio inftitutum fuit,ut fieret planifsima profefsio fingulorum articu? iuâi ad ojft lorum. Et fcribunt quidamjadducftos elTe baptizandos ad oflTa mortuorumj^C fnortuorum, ibi profeflbseflearticulum de refurredionc mortuorum, ÔÔ interrogates, an crederent hos ipfes reuiduros efle, quorum ibi olTa intuerentur, relpondifle, futurum, ut his ipfis uita reftituatur,

Quanquam autem hie ritus non fuit uniuerlalis,tarnen omnes in Baptiß rnoubic^pIaniEime profeEifunt,iefirmiflima fide refurredionem morcuos rum credere. Etfi multae interpretationes de hoc loco traduntur, tarnen ualde confentaneum eft,hancfimplicem interpretationem natiuam SCuerameflèî u7B-$p TOP VEKfwp , id cftjßaTTf/^öpjSxzo/ o^o/xoXoyocwTtçùiB-èp V£Kfwp. BaptifantUV pro mortuis, id eft, profitentes de mortuis. Nam præpofîtio uTrip hanc fignifi? cationem profefsionis continet non fignificat uices, '(f-vrl, Non hoc inde ration cinari neceifeeftjaliquos per Vicariam perfonam Baptifmo initiates eCTe, Ibi cnim dicendum fuiflet, it-vrivexpwp. Hæc utcunque confiderantibus Græcæ Iin?« guæ ufumjmanifeftiisima luntjUt veyip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a'îB’oXoyfe/xojz,non wvtj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pofïêm 8c

alias recitare interpretationes : fed hac contentus ero, quia non dubium eftjin Baptifmo ubi(^ fadam efle profefsionem Symboli.

ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K/vJ'tu£UO/yÄÜ'.

Rgumentum de refurredione fumtum â præfentibus ærumnis. Si non rc=* ftaretaliauita,non effet diferimen inter iuftos S^iniuftos,amp;iufti ftultè fuftinerentin uita tantes labores ÔC tantas ærumnas : Suftinent autem certa fpefuturætranquillitatis. Igitur Ecclefia uerêfèntit reftare aliam uitam.Inlèrit LoUoejuid autem admonitionem,ut uitent praua colloquia,amp; uerfus cft memoria dignus: ^’'‘*’*‘** cpSEipoutr/pîi'S’H ^^jHc^’optiAioa natw«.

EtapudAefchylumdicitur t ouiî^pK«KiopKaKKçopt(Aiaç.

îicÂ\.’îpêrfç 7rwç£y£(povrôao»V£Kpoî.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed dieet aliquisjquomodo/urgunt?

y/^OCI diuinæcredendumeft,etiamfi nonfcimus,quomodoeffèduruslît Deus ea,quæ promittit,aut prædicit Ce fadurum eflè,ficut Moyfèn credere oportuit,petram percuflàm eftufuram elle magna flumina aquarum» Sed hu^? mana diffidentia interrogare folet de Modo, quo Deus fua miracula effêdurus cft. Reprimit autem hîc interrogantes, opponens familiare exemplum in na? tura :Cùm non fcias,quomodocx grano mortuo exoriantur culmus,êlt; multæ fpicæ,amp; grana,cur quæris modum refurredionis Simul autem fignificat, ex paruis puluifeulis rclidis, tarnen totum corpus rurfus ædificari,ficut ex nucleo inoens arbor oritur.

Eft

-ocr page 352-

293 nbsp;nbsp;nbsp;•


I ET ISTO L Æ


EÏl corpus animale.

luKixop fîgnifîcat uiuens uita,quæ alitur cibo amp;nbsp;potu, amp;nbsp;habet adio* Kop, nbsp;nbsp;01 omnium potentiarum, etiam nutritiuæ* Forma loqucndi ex Genefi

liimta eft, Fadus eft Adam in animam uiuentem, hac uidelicet uita,quæ habet fundiones omnium potentiarum animæ, etiam nutritiuæ. T ale corpus nomi* . natamp;XoïH-op, quafî dicasjteftaceam, d'xSg quod ollam fîgnifîcabat, quia adhuc tuale. * terreftrem Sgt;£. mutabilem naturam habet» Aliud autem corpusjqualeeritpoft refurredionem, nominat fpirituale, non quod prior materia non reftituatur, lèn qudd fît redaéla in nihilum, lèd quod reftituta uiuat iam uita fpin'tuali,id eft,non fundionibus potentiæ nutritiuæ,nec fît mutabilis,amp; mortalis ,fîcutte^ ftacea, lèd fît perfulà Spiritu, 80 alio modo uiuat quâm antea, fît lucida,pura, non mutabilis, non mortalis, habens aftiones animæ rationalis, lènfuum,ad* petitionum,Iocomotiuæ, quæ omnes ardent Spiritu lando,ut cum ex matcrû lychni fît flamma, accenfa abigni. Itaamp; hæc noftra mafia accenfa à Spirits Chrifti fît fpirituah's. Ideo dicit hune hominem cceleftem cllè, id eftjaccenfum Spiritu Chrifti, fîmilem iam Chrifto»

oUcroi^l, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a»/«t JSaa'jAt’a/j^tSKXKpovo/XHiT-oUou (TcwcWtsä,

«

Qwacaro fan^uis regnum S)ei htereditarenonpojjunt.

A Rticulus eft in Symbolo,Credo relurrecfîionem mortuorum,quoadfirnialt; ^mus fîngulos homines refurreifturos eftè ex morte,elelt;ftos ad Glutem xtcc'' nam,impios ad cruciatus ætcrnos,ut exprefle dicit filius Dei in capite Iohannis quinto» Omnes qui in monumentis funt,audient uocem eius amp;nbsp;procèdent,ijui bona fecerunt, in refurredionem uitæ, qui uerd mala egerunt, in refurredio^ nem iudicrj» Et Roman: 14» dicitur : Omnes ftabimus ante tribunal Chrifib Item, Vnufquifque noftrum pro le rationem reddet Deo,2.Corinth:y. Omnes nos manifeftari oportet coram tribunal! Chrifti,ut reportetunufquifqueeaj quægefsit incorpore»

In priore Epiftola ad Thelfalonicenlès in capite 4. Mortui, qui in Chri* ftofunt, refurgent primiim, deinde nos qui uiuimus,qui reliqui fumus,finid cum eis rapiemur in nubibus,in occurfum Domini» Et 2» Petri 3» Veniet Domini, fîcut F V R in Node, in qua cccii cum Ibnitu tranfîbunt, elementa uerô incendio lbluentur,amp; terra,ôô quæ funt in ea ,comburentur, Hæcomnis cum diiroluentur,quales oportet uos eflè in làmfta conuerfatione amp;nbsp;pietatq^’^ peiftantes 8ô feftinantes, ut in die Dei præfto fîtis.

Reliqui 'm hdc Uitd etiatfi re furgent.

Glim igitur exprefle adfïrment dida filïj Dei amp;nbsp;Apoftolorum jOmn^ homines refurreduros eflê 5 hoc quoque fèquitur,eofdem qui uixerunt inhac uita ) qui funt caro amp;nbsp;languis, refurreifluros elïè. Et exprelTê inquit lob capiK 19, Scioquôd redemtor meus uiuit, ôd in nouifsimodiede terra furrclt;Surus fum, Etrurfus circumdabor pelle mea,óó in carne mea uidebo Deum,qucni uifurus fum ego iplè, SC oculi mei confpeduri funtjamp; non alius»

Corf erd re» fiituentur.

Hæc illuftria teftimonia tenenda funt contra eos, qui fingunt Pythago* ricas migrationesanimarum,lèu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 amp;nbsp;contra alios,qui fingunt,nogt;'

omnes refurreifluros eflè, nee reftitui corpora, edm lob exprelfd dicat,Ql’^n’ uifurus fum ego iplè, amp;nbsp;oculi mei confpeduri funt,8ô non alius.

Cur igitur Paulus hoc loco dicit : Caro amp;nbsp;languis regnum Dei pofsidez

re non

-ocr page 353-

co^imHio s cjTTT xr.

rc non poflunt» Refpondeo, Paulus ipfe hïc utrun^ adfirmat,eofdem homiV nes refurrelt;fluros efle, amp;nbsp;tarnen futurum efle, ut hæc ipla materia, quæ antea fucrat mortalisjtunc fiat immortalis. Hæc enarratio fæpe repetita eft» Oportet Cdrni dUd dtt mortaleinduereimmortalitatem» Itacpmanct fubftantia carnis amp;S languinis, tnbuctur^ro fedproprietasaliaei per filium Dei attributa eft. Sicigitur intelligenda eft ratio, Caro amp;nbsp;languis regnuin Dei non poffidebunt, lcilicet, fine mutatione, qualis eft hæc mortalis caro, Mox ergo icquitur :

yticv ûu Ko/^nSHiTo/xï^aj TravTtç îc^ayao'o/XE.^ct,.

^Mnesquidemnon dormiemus,ftdomnesmutabimur, Textus oftendit '^hanc fequentem declarationem additameftèjneambiguitas in prioribus uerbis aliquid incommodi pareret. Fuerunt autem lecftiones diuerfæ in hoc textu. Sed retineamus Græcam ufitatam amp;nbsp;fimplicifsimam ,cuius fententia congruit cum dicfto in Epiftola adTheftaIonicenles,adfîrmat aliquos non morituros efle, qui tune uiuent,cnm fe filius Dei oftendet toti generi humano. Hi erunt oburj uenienti Chrifto. Non igitur eft /xtn/x.iuxuo'/ç, èc finguli in fuis c{l corporibus occurrent Chrifto.

Sed tarnen fiet mutatio proprietatis,ut fubitô hcc corpora,quæ prius fue* runtniortah'a,donentur hac proprietate,ut deinceps fint im mortalia.

rô'K.'^Ho'tTCamp;’o ’Kc-yoqo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KaltTróÖH o ^aVaTOçbç vk©-’.

Tuneßet '})erbum diElwn. ^bforpta nbsp;nbsp;mors in '})ibïoria,0'C-

Alde prodeft hïc monere Ledlorem, unde hæc dicfta fumta fint,0lt;^ quid lc^ gatur in fontibus, amp;nbsp;quæ fit intcrpretationum uarietas. Sciendum eft igi* tur,hæc diâa ex duobus Prophetis citata efle.Priorem fèntentiam ex capite 2 ƒ. Efaiæ fumtam efle certifsimum eft, ubi longa concio amp;nbsp;perfpicuum teftimoni^ um extat,quod oportet omnibus cflè notifsimum, de abolenda rnorte,amp; refti^« tuendaæterna uita, Inledlione Ebræa funt hæc uerba: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ ^ndrrdtio du

iuxtaGrammaticam fimplicifsimè ficredduntur: Deuorat mortem ad uidcos: riamjieu in lempiternum. Deuorat, uidelicet Dominus,quem antea ih eadem concionenominat, Hieronymus reddit his uerbis: Præcipitabit mortem in fempiternum. Hæc interpretatio re ipfa non diftèntit ab altera. Græca lelt;ftio Gracd îcSîio. in libris ufitatis apud Elaiam continet hæc uerba:n.aTlt;7r(£;j o 3favaTO§’(%v(S$,quafi di^ cat,antea deuorauerat homines mors præualens feu uiefirix, led deinde abftu« lit Dominus lacrimam ab omni facie. Si hæcletftio tempore Pauli extabat, ualde credibile eft, confultd eum aliter reddidiflè hanc lcntentiam,ut priorem interpretationem emendaret. Et quia palsiua funt pleniora,uerbum reddidit pafsiuè,ablbrpta eft*

Deinde phrafis ufitatifsima eftt^Yi^ ad finemuelad ui(ftoriam,amp;aliâs tempus,aliâs modum fignificat, id eft, uel in lèmpiternum uel omnino, quafi dicas,repenitus fuperata,uc eius finis fit. Paulus inquit,ïç vkoç, ideft, ad uido^ phrdfisiç riam,iit fit lèntetia: Abforpta eft mors,uel Dominus deuorauit mortem ad uid vk©^. (floriam,id eft,omnino,ita ut fit penitus uidfa,ucl abforpta eft in lèmpiternum. Pfalmo 9, Inimici defecerunt frameæ in finem n^”'jjid eft,prorfus,amp;læpè aliâs. Hæinterpretationesnequaquamdifïèntiunt.

Cognita autem Grammatica,hancdulcifsimam cocionem transferamus ad ufum in ueris doloribus,ôCtam illuftri teftimonio eredijfirmius ftatuamus.

-ocr page 354-

I. ET ISTO L Æ

morsuerè^ pcccatum mortctn ucrèdeuoratadeletaeflè per Filium Dei uidtorem^tKC uorata, ruamus inexitium confpeélu peccati amp;nbsp;mortis» Fortafsis ledtio græcaEfaiæ olim alia fuit, nariOTEp ^ava-rop o’ilt;y^vSç ,deuorauit mortem uicflor Dominus. Am* brofîus legit, Abforpta eft mors ad contentionem, fed errauit,exifi:imansfcri* ptum efïcv0K®^cum diphthongo,quod fignificat contentionem. Aliud autem nomen eft,vîkoç,quod fignificat uiótoriam. In eacnim fignificationePaulusamp; pofleautituruoceviK©^: Gratia quidedit nobis uiótoriam. Vbi alienifsimum eflètlegere,quidedit nobiscontentionem. Nec dubiumeft Paulum uoluiflt reddere uerbum Nezah.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vt autem Efaiæ didtum illuftrius dulcius fiatjtota ilia concio Efaiæ2i.

fæpè legenda 8ó cogitanda eft.

Dillumofet Sequitur alterum dictum fumtum excapite Hofèæij, quod Hierony^ mus fie interpretatur : Ero mors tua ô mors,Morfus tuus ero inferne. Necob^ fcuraeftfèntentia, fed de Grammatica amp;Emphafi uerborum difputation« motæfunt, Certum eft enim hîc quoqueprædici,futurum eftè,ut morsaboka^ Diß^uMio de turper Mefsiam ,amp; uita alterna reftituatur. Coniunxit igitur duorumPto^ uocabulif^ybi pjigtafum teftimonia,quia prorfusidem affirmant. Prior difputatio eftdeuolt; cabuliSjVbi Ero. Hieronymus reddiditero, amp;nbsp;narrat eandeminte’’^ pretationem efle apud Symmachum. Sed ufitatè apud Græcos, 80 quinta edi« tio amp;nbsp;Aquila interpretantur, Vbi : cum h is congruit Paulina ledtio.

Si IegasEro,comple(fleris perfonam uióloristEgoMefsiaSjquifumk^ boua,cro peftis mortis, id cft,delcns feu abolens mortem mea refurreetionc,^^ eut Sôantea dixit : Perditioexteeft, atin meauxiliumeft. Vt igitur perfoiw uidtoris comprehendatur, aliqui magis amantledionem Ero»

Deinde aftèueratiopleniorcft,cijmdicit: Ero mors tua ô mors,quaiv quam uocabuli ’’n« ufus eft ambiguus, tarnen Grammatici norunt iuxta Ana^ logiam magis efle futurum Ero»

Alii quibus placet interrogatio Vbi, mouentur eo ,'quôd libenteruota* ^ula peftis 8«^ luis accommodant ad mortem, ad infernum, IMaluntdicipt” ftem mortis amp;nbsp;luem inferorurn deletam,quàm dici Cbriftum efle peftemnior tis. Voluntenim illuftrari Emphafin» Mors non eft malum naturale,(îcutpu* rrefadtio pomi. Sed cum morte feu interitu bominiseft horribilis fènfusitæ Dei, Vt igitur intelligamus utrunque abolitum eflcjóó mortem 8lt;ffènfuniitæ Dei,probantinterrogationem,quæcopulat utrunque,Et oloriofèuelutincat^ mine £TCiv/H.icp affirmât mortem amp;uires mortis extineftas efle. Id(^ uoIuiirePaigt;’ lum oftendit eins ledio enarratio quam addit, Vbi eft mors aculeus tuus. Et poftea inquit, peccatum efle huneaculcum,quia cum pcccatum oftenditur, fènfu iræ Dei homines extinguuntur, ut Pfalmo 89. dicirur, Pofuifti iniquita* tes noftras in confpecftu tuo,^ in ira tua defecimus. Item, Efaiæ 3 8. SicutLff contriuit omnia oifa mea. Hos ingentes dolores, amp;nbsp;fugam in morte dicitorin à Peccato amp;nbsp;Lege oftendente peccatum, ut experientia oftendit, Ideo dicitptt* catum effe aculeurn morris. Etinuerbis Oleæ ponit k£v?ogt;j , quodinGræt^ uerfioneinalteromembro ponitur: TrSTOKEv'^opcSatiVj Inpriore membrofunt ufihancuoce J'iKx:-5îSHJ'('K.Kcr§^ava'n; Vbi eft indicium tuum mors,uel aceufatiOl uel pœna, qua nos afficis f Id congruit ciïm fententia PauIijNon tantum abc-leri mortem, id eft, ipfum irtteritum, fed accufationem feu pœnam quoque,id eft,fenfum iræ Dei» Hæc breuiter recitaui,ut quæ fit Emphafis in utratj Edio* ne,con*

-ocr page 355-

L U ï\ 1 H1 U ö T K 1 K, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;301

nCjConfieleretLir.In fumma Gntentiæ non eft ambiguitas* Nam utraqueleeftio docetjMefsiam credentibus redditurum efle iufticiam èC uitam æternamjabooi litis peccatOjmorte 8c infens*

Addit autem Paulus breuem repeü’tionem doÂnnæ fuæ de Lege* Acu« bus mortis peccatum eft, potentia uerd peccati lex eft, Nequaquam hic loquv tur de politico ufu kgis, fed uc Roma. 7. de illo triftifsimo iudiciOjin quo De^ us cogitatione legis oftendit iram fuam aduerfus peccata. Vt Dauidexpaues bit,cum obiurgatur uoce Nathan, Et de ft inquit Paulus,Roman.7,Peccatum ut fiat excellenter peccatumjid eft,reum,per bonumjin me efftcit mortem,Hæc tota doeftrina fæpè repetita eft in Pauli ftriptis.Et opponenda eft fomnqs Pha# tifaicis, qui fingunt homines Lege merer! remifsionem peccatorum,cum Lex Lexiudicum tantum fit indicium 3 quo Deus horrendam iram fuam aduerfus peccatum in nobis oftendit,

Hicautera addit Paulus Antithefin î Gratia Deo, qui dat nobis uieftori# am per Dominum noftrum lefum Chriftum, quafi dicat, Cum lege perterre# fafti fumusjftiamus hanc folam ueram 8^ effi'cacem confolationem nobis pro# pofitam elfe,de qua dicitur in lohanne ; Sic Deus dilexit mundum, ut filium fuum unigenitum daret, ut omnis qui credit in cum, non pereat,ftd habeat ui# tarn æternam. In his terroribus fide ftatuamus propter filium Dei pairum,re# fufeitatum Sc regnantem certd nobis remitti peccata, Imputari nobis ipfius iu# fticiam, nos fieri iuftos 80hæredes uitæ æternæ, Hac fide uincimus per filium Dei terrores peccati 8^ mortis, ut Roman.^. dicitur : luftificati fide pacem ha# bemusapudDeum, Et quidem in hac ipla conlblationc datur Spiritus fan# ftus,qui efficit pacem, id eft, lætitiam cordis,8d initium uitæ æternæ,iuxta di# ftutn: Effiindam, fuperdomum Dauid Spiritum oratiæ precum ,id eft, 2’'^'» lt;ïuolenticnt ic elft in gratia, oC liberatos ex pauoribus amp;nbsp;morte æterna, oC po# ttrunt iam uere lætari in Deo 8c eum inuocare,ficut Roma.S.dicitur : Accepi# ftisSpiritum adoptionis filiorum ,quo clamamus Abba pater, Hancconfola# tionern necelft eft omnibus, in exercitijs pcenitentiæ notam fieri,quam qui in« telligunt juident, quam tetri fint errores Monachorum, qui fingunt homines merer! remifsionem fuis operibus, 8d iubent manere in dubitationc. Hi furo# tespugnant etiam cum hoc triumphal! præconio, quod hic récitât Paulus;

Gratia Deo qui dat uidoriam per lefum Chriftum,

ttPfa”o( y’vEcO'E, ccp.£TaK.îvNTCJ.

Firmi eßote ^c.

pOSTquam refutauit furores eorum, qui de refurredionefalfasopiniones fparferant,addit in fine breuem adhortationem in qua præcipit,ut conftan# ter retineant integram dodrinam ab Apoftolis traditam, nec admittant cor# ruptelas in ullo articulo,

Addit autem ZC conftdationem dulcifsimam î Labor uefter non eft ina# nis in Domino.Hæc fententia nobis omnibus fem per in confpedlu fit,primum ut leniamus dolores priuatos hac Ipe, qudd poft hanc uitam certó fimus futuri inconfuetudineæternæ Ecclefiæ, in qua Deus nobis communicabit ftpienti# amjbonitatem 8c lætitiam fuam.

Deinde ut huic dolori,quern habemus, ciim non uidentur multi profice# 4. Tow, Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re ex

-ocr page 356-

302 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z E P IS TO L Æ Ti

Ali^ui emen- noftris laboribusjopponamus hanc afTeuerationenijaliquos tarnen emen dMtur, darf, amp;nbsp;ad colh'gendam amp;nbsp;ad confèruandam Ecclefîam aliquo modo noftram uocemamp; noftram fedulitatem prodefîè* Hac confoladone nobis ualdêopus ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft. Qtiia cùm homo exiftimat,ftios labores prorftis inanes eflè, necprodeflè

alijsj uoluntas dererretur, ut prorfus abqciat incoatas operas, Huic tentation! opponendaeft hæc dulcifsima ftntentia: Labor uefter non eftinanisinDo# minojid eft, Deus ipfe efficiet, ut labores noftri aliquibusprofint,amp;iuuent confèruationemEcclefîæ,etiamfi magna multitudo eft furenter contemnens Deum, ÔC turbans Ecelefîam comm’tnem uitæ Ibcietatem,

Sequamurcrgo hanc regulam fæpè repetitam inconcionibus diuinis: mandato Dei, quod præeipit operas uocationis,amp; fperemus Deum gubernaturum eftè euentusduxta didum ; Commenda Deouiaintu^ am,amp; fpera in eo, ÔC ipfe faciet. Et de fucceffu hæc teftimonia nota fint, lohaiK iç. Qui manet in me, amp;nbsp;ego in eo, hic ferct frudum copiofum, Item,Pofui nos ut eatis, ÔC frudum feratis, amp;nbsp;frudus uefter maneat. Et Pfaîm: i. Folium eitis non defluet,amp; omnia quæcunt^ faciet,profpcrabuntur. Et Efaiæ s* Verbum V meum, quod egrcdietur de ore meo, non redibit ad me uacuutn, Et Eiàiæ

Eledi mei non hborabunt fruftra. Hue addantur Sgt;C infignes confolationestt^ citatæinEcclefiaftecapite II, Manc feminafernen tuum,amp; uefpere neeeflff manustua,quianeftis utrum magis oriatur. Et ibidem piduram illuftrcm proponit, Videntur perire ea, quæ in aquam fparguntur. At Salomon iubeG ut panes,id eft,dodrinam tanquam in aquas fpargamus,amp; affirmât nos tamtu poftaliquod tempus recepturos frudum eius laboris, Obediamus igiturhis mandatistinfta opportune,importune,argue,increpa,adhortare, Eteertofe« èM}îniin tuamusjipfum fîlium Dei in hoefuominifterio efïîcacem fore,ficutinquù: miniflerio Ego ero uobiieum uf($ ad confummationem fèculi. Etiamfi pauci proficient}^ uidetur tanquam in aquas fpargi dodrina, tarnen fèmper aliqui proficient^’’ cut Dominus inquit : Qui manet in me, amp;nbsp;egvgt; in co, ille feret frudum copio’’ fum. Et fèmper aîiqua erft ucra Eccleßa, etiamfi nbsp;nbsp;nbsp;exigua, ut Efaiæ

milem fore Vindemiæ,ii' qua paucæ uuæ,fed gratae reperiantur. Hanc totam confblationem fingulinoL a in hocdocerdimunereneceffariameffèintenigi” ■mus, Ideo hoc didum Pauli, cæter'’ «.ongruentia teftimonia fæpè cogite* mus,nec fradi dolore aut defperatione off icia uocationis omittamus.

Libéralités ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VM eft morem fuiffè etiam in Ifraël,ut c«m in diebus fc ftis populus

ercendà nbsp;nbsp;nbsp;'^conueniflèt, finguli aliquid conferrent ad ufus egentium aliéna libcrab’ta*

pAu^erei, te, Hunc morem Apoftoli tradiderunt etiam Ecclefqs, Et eo tempore,quo Paulus hanc Epiftolam fcripfit, multi in ludæa cxpcllebantur ex pofTefsiom* bus. Et fimul Claudq tempore præcipuè in oriente fames tam fæua fuit,utmo* dius frumenti fèx drachmis uenderetur. Exemplum autem confîderetur,quoo monet,ut in publicis congreffibus Ecclefîæ hoc pium genus liberalitatis excr* ceatur,amp; finguli aliquid conférant, Ac hiftoriæ oftendunt,ueterem Eccldîam ïn hoegenere ualdè officiofàm fuiffè,

t» Tiç OU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ivp Mftop iHerbp

Cætetâ

-ocr page 357-

CO^IKT HIOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xr. 303

Aetera didla in hoc capite nihil obfcuritatis habent,Adicripfit autem Pau^ ^lus fua manu grauifsimam lèntentiam, quæ omnibus notifsima cffe debet î Si quis non diligit Dominum lefum Chriftu, fit anathema Maranatha,' Damlt; natutrofiß manifeftos hoftes Euangeltj,amp; Hypocritas,qui prætextu religion nis quærunt fiiam potentiam aut alia comoda,amp;r infledunt Euangelion ad ho«« minum cupiditates, SC miicent corruptelas, Aduerfus tales omnes hanc uoceiîî iudicfj diuini pronunciat, 8^ tanquam fulmen mittit, ut Iohannes Baptifta in* quit : Qui credit in filium J habet uitamæternam, qui autem non credit filio, non uidebit uitam, fed ira Dei manebit fupereum* Et de hypocritisamp; mails docloribusextantcomminationes fæpèrepetitæ,utMatth:2Ç» Et inutilem feruum eijeiet in tenebras quæ foris funt. Ibi eric fletus ftridor dentium»

Primûm autem dicit^fit Anathema, id eft,quiddam damnatum,ficuthuius uocabuliufus in EccIefianotuscft,utadGalatas: Si quis aliudEuangelium docet,Anathema fit. Et ratio Etymologiæ fumatur ex Lege de conftcratis,qug tolli amp;nbsp;interfici oportuit.

Addit autem peregrina uocabula Maran atha, quæ uerba recitatiue po* MdrM nuntur, amp;nbsp;Grammatica adpofitione attexenda funt didioni proximæ, quafi dicat, Sit anathema, id eft, fit damnatus hac ipfa triftifsima lèntentia,quæ flint uerba anathematis : Maran atha, id eft, Dominus nofter uenit, fcilicet,ad pu* niendum,amp; ad declarandarn triftifsimam iram,quam antea contemfiftfi Sunt igitur hæc uerba imprecatio pœnæ, ut fi diceretur :

îUfE ^£0Ç TO/J aAi^op.

Vd ficut Pfalmus $’7.inquit : Lætabitur iuftus,cdm uiderit uindi(ftam,manus fuas lauabit in fanguine peccaroris,8ó dieet homOjUtiqp eft frucius iufto, utique eft indicans in terra. Talis eft afteueratio de uenturo iudicio, amp;nbsp;de pcena in his. uerbis: Dominus nofter uenit.

Eft autem fermo Syriacus feu Chaldaicus afRnis, Ebraico, quia uicinæ gentes linguam Ebræam patribus retinueruntjfed paulatim deprauarunt,ut ’ fieri folet,ueftigia tarnen agnofei pofTunt. Mar feu Mara fignificat Dominum, M4r4n 4tban ut in rhargum,Prouerb.cap.23. amp;nbsp;Amos i.Confentaneum eft autem nomen, nbsp;nbsp;•

Maraefteâdiftione quod fignificat Doiftorê,ueH ditftione K’y'S’a quod iignificatterribilem, Etnotæ funtorigines nV*^ociiit,ô(Sl^Vtimuit.Etinui* ta Hilarionis legitur, illius ætate adhuc Idolum fuiflè in Syria Maras, Fuit au« ternufitatumnouisIdoIisSCcultibus tribuere noua nomina, quæ uidebantur maioremreuerentiam fignificare.Vtpoft primum cultum,in quo Deus nomi* nabatur^ïh^^^ impij homines,qui ueterem doeftrinam ÓÓ cultum relique* runt,nominarunt Deum nbsp;nbsp;nbsp;pofleflbrem, S^cütotLuj^ Poftea uicini aliud terribi*

bus nomen excogitarunt, Maran, id eft,terribilis nofter. Ita cum difcelfum eft u ueradoeftrina, 8c ueris cultibus, fuperftitio amp;nbsp;nomina noua amp;nbsp;opiniones,amp; ritus alios fingit. Fuit igitur Mara nomen ufitatum in Syria* Appendix n,uel na,eft nofter,Atha, uenit, Hancefle natiuam interpretationem uocabuli Ma* ran atha affirmant, amp;nbsp;fæpè ufurpari in ludaicis enarrationibus fcribunt, Ideo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

mirum eft, cur Burgenfis uir dodus aliam Etymologiam excogitauerit,qui pro Maran atha fecit, Meherem motha,amp; dicit Apoftolum uoluifte atrocifsi* mamfpeciem condemnationis nominate: Qiii non diligit Cliriftum, fit non uulgare anathema fed Meherem,id eft,res deleta leu uaftata,S^ tale anathema, quod occîdi necelTe fit, ideo additum elk exiftimat Motha^ quafi dicat, anathe*

4.Toj».pb»i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qj jj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maua*

-ocr page 358-

30/1- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;P^ÆF.^TIO IN IL EFIST.

ma uaftationi 8c morti dcftinatum, quia non omnia confècrata interficieb^*’* tur* Hanc Etymologiam Burgenfîs icleo reci'taui,ne fie ignora iunion’busjnon quôd eamprobem ,c»m adpareat longius accerfitam eflè, Ampleeîlamurau^ tem alteram, quâm èC Hieronymus tradit cum iêrrnone commentariorum congruereaiunt,Maran atha,id eft,Dominus nofterucnit. ÉtfeiatLedor liæc uerba recitatiuê poni tanquam formulam, qua iudex poenas feu diras precatus eft. Continet autem hæc poftrcma claulula grauifsirnam comminati^ onem aduerfus omnes hoftes Euangeli) ôd Hypocritas,ac præfertim doiftrinæ corruptores, Ideo fincerispedoribus quæramus ueritatem,amp; ipfum filium Dei Dominum noftrum lefum Chriftum

oremus, ut nos Spirit« fuo fàndo gubernet,

SECVNDÆ EPISTOLÆ

AD CORINTHIOS, ARGVMENTVM.

Argumentum feriptorum Pauli,

CEMPER inconfpedu fitdiftrimen Legis amp;EuangcIq,8^ feiamusnon ‘^Cî ntùm hiftorias peregrinationum Pauli amp;nbsp;prgeepta moralia in eiusfenp«® quærenda eftè, fed longe aliam làpientiam de fîlio Dei,amp; de eius beneficijs, ® remilsione peccatorum,de miranda colledtione Ecclefiæ,8ô de uita æterna.S^ tarnen qs,qui dodlrinam Ecclefiæ reftè didicerunt, utile eft etiam temporal feriem hiftoriæ nofle,Vtigiturconfidcrcmus,quo tempore primtîm uenen^ Paulus Corintlîum,amp;: quando poftea ftriplèrit Epiftolas ad Ecclefiaseiuslo^b ordine utcunque diftribuam annos.

MNI COn^EI^SIONE FâTLI,

,/fnno con^

Chrißi, uerfionem.

!♦ Annus Pauli Couuerfionis, Annus dnataliChrifti H*

3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2gt; luit Paulus in Arabiam»

37*

38*

40gt;

41*

44* nbsp;nbsp;10» nbsp;nbsp;nbsp;ïuit in CyprumjAd; ij,Vbi auditor fuit Sergius proconfut

4V* nbsp;nbsp;nbsp;Hgt; nbsp;nbsp;nbsp;ProfedusinPergenÔCiconium Ad:i4,amp;uicinasurbes,

4Ó*

47* 4 8, 47*

S O*

52.

55^

5 4^

13* 14» ly. lé» 17* I8»

17* 20»

Synodus Iero(blymae,cui Paulus interfuit»

Redqt in Iconium amp;Lyftram,ubiTimotheumfibiadiuiilt; xitjôc traiecit in MacedoniamjôC fuit Corinthi»

Redfjï

I

-ocr page 359-

^nnoÂn.'boîi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) C 0 N. T H10 S,

Cbri: conuer:

21» nbsp;nbsp;nbsp;Redqt in Âfîam3amp; fuit biennio in Ephefo*

$0» 22*

Ç 8» 2 4* Redf)t Paulus in Macedoniamjprius peragrata Phrygia,5ô fini* bus Galatarum, Cumque ueniflèt in ÎVIacedoniam,ficut hîcins quit iè ex Troadc traiecinè,fcripfit in Philippis utrancg Epiftors lam ad Corinthios non longo intcruallo, Poftea redqt in Afîsf am, ac uenit Mytiknen, item in Samum ÔC Miktum*

2S^

«î!}. 29,

Ó 4» 30, nbsp;nbsp;Circa hoc tempus fecit Paulus iter poftremum leroiblymamjin#:

de miflus eft Romam captiuüs*

31»

66« 32» Paiiïus Romam miflus,fuit biennium in âomo condutfla Adto: ult» De reliquo tempore non icribitur,kd tarnen conkntaneum eft,eumRomæ manfifTcufcß ad annum penultimum Neronis, quointerfeduseft, quia non kguntur alia Pauli itinera,poft^ quam Romam uenit. Et illud reliquum tempus breue eft.

3î‘ 68. 34.

Hane breuem recitationem addidi,in quapræcipua itinera recenkntur, Nam omnia certó in fingulosannosdiftribuinonpoftlint. Acadparetannis pofterioribus Claudrj ac deinde Neronis tempore fæpê cadem Afîæ 80 Græ^ ciæ Idea peruagatum eflè, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' i

Videmusautem in priore Epiftola multas materias cSpkxum efïè, quia prioradcor, ita fif,conftituta Ecclefia,non diuturna tranquillitas manet,fed Diaboli infidtjs 8^ uanitate ingeniorum turbatur Jta cùm Corinthi orta eflènt difsidia,amp;^ muk tæ quæftiones motæ, de coniugio,de ufu libcrtatis Euangdicæ,de côfuetudine cum nouerca,de côuiurjs apud amicos redeuntes ex facrifici)s,de refurredionc amp;nbsp;aliæjPaulus grauiter ad fingulas quæftiones refpondit,amp; oftendit iè magno dolore affici propter ftandala. Cùm igiturCorinthq refpoiidcrent,amp; iignae^ clt;t mendationis oftenderent,Paulus nuncreipondetknius,acprimiïm excufatic, rior^ttdTvr quôd nunc non accedat ad eos,inquiens k uenturum efte tempore minus trifti*

Iniècundo capite iubet recipi lapfum, qui confuetudinem habuerat cum nouerca. Id exemplum obkruandum eft, contra Nouatianos, quia manifefte docet lapibs à peccato abfoluendos amp;nbsp;recipiendos efle.

In tertio capite generaliter concionatur de efficacia minifterrj Euangelis' cdp.j. ci,8c de dilcrimine Legis amp;nbsp;Euangeltj,8ó de cruce.

Hæc commemoratio prpcipuè neceflaria fuit,8lt;f kmper in Ecclefta neceft faria eft, Vt enim olim ante aduentum Melsiæ ludæi multi, qui inter gentes uixerantjUt Daniel amp;nbsp;alq,adiunxerat fibi auditores,alrj rede tradentes dodri«

4. Tow, Phi/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0

I

-ocr page 360-

nam de Mefsia, alq tantum de externa dißiplina Legis concionantes i ba Pau^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;li tempore multi ludæi adbuc inter genres auditores babebantjquos tarnen tan

turn de externa dißiplina Legis docebant» Hi cum audirent â Paulo doceri Mefsiam ueniße, 80 politiam ludaicam inrerituram eße, amp;nbsp;homines nonme^ reri remifsionem pcccatorum lege, non eße iußoslege: Execrabantur hanc nouam doeßrinam ,pugnantem cum opinionibus,quas anteatradiderantipß) * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ cumdocuißentEtbnicoSjUenturumMefsiam,quiunoimperioomnesgentes

Qccaßoeon ciouk de dift crimme Le^ gis Gr Euttn^

in toto orbe terrarum coniuntßurus eßet, 8^ perfetß’urus, ut eodem modo,up delicetjlege Moyfi,uerum Deum, Idolis abolitisj'nuocarent. Eandem opinio^ nem multi Pfeudoapoßoli confirmabant. Cum aut Paulus aliter doceret,ludei pafsim ei aduerfabantur, amp;nbsp;fuos auditores contra eum concitabant» Et alioqui Etbnici cæteri adborrebant â nouo generc do(drinæ,Slt; nolebant Idola taxari.

Opponit igitur clamoribus lud^orum amp;nbsp;Pßudoapoßolorum hanc Ion* gam concionem de dißrimine Legis amp;nbsp;Euangelq,amp; de eflicacia minißeri) Eu^ angelicijSC de cruce,quafi dicat,etfi antea lud^i uos docuerunt de Lcge,8ó Idola damnauerütjamp;^ utcunqî de dißiplina Legis cocionati funt: tarnen Euangelium alia doeßrina eß,oßenditdonari remifsione peccatorum,non propter Dogern, ßd propter Mefsiam, amp;nbsp;fimul eflundit Spiritum ßneßum in corda credêtium,

èC incoari æteriiam luftidam ÔC lu'tam, exhiberi ïam bona æurna, quorum umbræin Lege propofitæ fuerunr. Et hæc reuera fiunt uoce noftn'miniftt*'*]’ eui Deus teftimonia addic manifefti's miracub's, quan^ fubï?di fumuscruo? Sc non poflumus delere genres, ut Moyfès amp;nbsp;lofua occupabant Cananæanijôû ut ludæi exiftimantjMefsiam armi's domiturum eße genres»

Hacoccafione diïputatronuni Pauli confiderata, intelligi poteftj^i’^’^^^ bas côciones inßituerit,amp; quid uelit docere» Ideo in tertio capite banc maxime memorabilcm ièntentiam proponit :Lex eß litera amp;nbsp;minißerium mortis,^“

Euangelium eß minißeriu Spiritus. Hæc uox noua erat Iudæis,qui antea tes utcuncß de dißiplina docucrant, ficut amp;nbsp;fæpè in Ecclefia fuit ignota,^^^'’*' DilcriittenleT Monacbi amp;nbsp;fimiles ab ea abhorrent. Vt autem Prophetarum temporefemp^“^ fuerunt huius doclrinæ illußratores: Ita hæc propria uox eß Apoftolo^ renouât nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,oßendere dißrimen Legis amp;^EuangeIi),amp; immenfa bonitate Deus fuHm

Imitera.

Spirits.

de in Ecclefia renouât hoc dißrimen. Extinfla fuit hæc lux interpretationib“’ Origenis,qui finxit homines iußos eße Lege, id eß, dißiplina morali, amp;nbsp;litera tantum interpretatus,eß,Ceremoniasexternas,00 Spiritum,allegorias. Augußinus errorem late Iparfum taxauit amp;nbsp;oßendit, literam effe, Sd Ceremo^ nias amp;nbsp;opera moralia, quæ fiunt humana diligentia,non Spiritu faneßo uiuin®’ cante corda in uerispauoribus. Spiritum uerd eße ipfum Spiritum fandt^f”’ uiuificantem corda in ueris pauoribus, 8d incoantem in nobis iußieiatn

Op.4.r.

Primum dif. crimen mini^ fierij Lrois et Euangclij.

tam æternam,amp; ilia bona re ipfa praeßantem,quae fignificantur in lege* Ita poß Augußinum aliqui fuerunt, amp;nbsp;recens Lutberus, qui difenn’^'* illud Legis Só Buangelq, literæ ac Spiritus renouarunU

Commoratur in boc diferimine Paulus tertrj capitis initio ufcj aa turn caput, amp;nbsp;mißet dodtrinam amp;nbsp;conßgt;Iationes,4juae quidem ex dodrinan^ ceßarid fequuntun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Primum dißrimen minißeri) Legis 8ó minißerrj Euangelici funutuf’ proximis eßeclibus» Minißerium Legis,fine uoce Euangeltj,eß tantümmm^ ßerium mortis, id eß, aut eß politica dißipb'na,qua? eß externa gubernatioöe ßenum

-ocr page 361-

.AT) COyuTHlOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;307

frenum potentiæ locoinotiuæ, ut nominamus : Aut eft iudïcium,quo Deus ftendit in corde hominis horrendam iram aduerfus peccatu, de quo iudicio di^ citurjEfaiæ 58. Sicut Leo contriuit omnia ofta mea. Et Paulus,Rom.^.ait : Per Legem cognitio peccathItem,Lex iram efficit,quia Deus hanc noticiam in hoc mine poft lapfum uoluit rcliquam efte, ut per cam regatur externa diftiplina, deinde ut fît uox lèntentiæ, qua Deus monftret iram amp;condemnationcm,

Manifeftum eft autem non ioliîm nô tolli peccatum,8C mortem, iudicio illo amp;nbsp;fenfu iræ Dei,{èd etiam hune ipfum lènfum iræ Dei eftè pauorcs,amp; dolores tris« ftiores ipfa morte corporis,amp; initium eternarum pcenarum,nifî uoce Euange^ Itj per filium Dei homo Iiberetur,fîcut feriptum eft : Aculeus mortis peccatum eftjPotentia peccati Lex, Gratia autem Deo,qui dat nobis uictoriam per Doü minum noftrum lefum Chriftum,Præterea difeiplina externa nec tollit pecca«« ta,nec meretur remifsionem peccatorum,nec eft i mpletio Legis,

Sed Euangelium eft minifterium Spiritus,ut hîc in capite tertio dicitur eft V ox, qua Deus credent! rem it tit peccata propter filium,amp; dat Spiritu fan=» cftumjquo corda in illo lenfu iræ Dei amp;nbsp;in pauoribus eriguntur,amp; ex dolorib, inferorû eripiuntur3amp; lentiunt pacem lætitiâ in Deo,amp;S initia, uitæ æternæ,

Alterum diftrimen eft ab ulterioribus effè(ftibus,amp; modis,qui accedunt, secundum dif Legepromulgata, conftituitur politia Moyfî,'amp; adduntur gloriofæ liberatios' crimen mmilt;‘ nes corporales, edu(ftio ex Aegypto, amp;nbsp;multæ admirandæ uicftoriæ,repreirio curfusfolis,amp;r alia incurrentia in oculos multarum gentium,8^ quæproderant ' uniuerfæ multitudinijlàndlis non làncftis.

Euangelq ueró promulgatio non habet fimilem politicamgloriam,nec conftituit politiam mundanam,led colligit alibi alios auditores in diuerfis pos litqSjamp;^ eft minifteriu,quo in eis incoantur iufticia amp;nbsp;uita æterna, Interea uerd mhacmortaliuita manentauditores fubieefti cruci,8dingentibus ærumnis, Hac fpecie autem ualde alienantur anirni hominum ab Euangelio. Abfurdifsiää mum enim uidetur, hos dilperfos homines fine politia,fine certa fedc,fine certo imperio, finepræfîdqs,qui pafsim d quibuslibet interficiuntur,efle populum Dei. Necconfentaneum eft, cum Moyles tarn pulcram politiam conftituerit, Mefsiam nullum certum holpitium fuis tradere.

Hgc abfurda lemper omnes homines mouent.Sed Paulus refpondetjML Minijlerium nifterio Euangelij afferri bona nequa^ peritura,ut intercut politica: Sed æter^î Euangelif ad» na,8Cait,huic uoci etiam addi teftimonia,ut refuftitationes mortuorum,amp; alia miracula. Et confolatur Ecclefiam dulcilsimo argumento ex Minore fumto,

Cdm fuerit magna gloria amp;nbsp;conferuatio politiæ,quæ in promulgationc Legis inftituta eft ,quæ tarnen fuit res interitura: Conlèruabitur baud dubie ttiam Ecclefia, Slt;S erit maior eius gloria,etiamfi difsimiliter hæc Hunt.

Poft has collationes Legis amp;nbsp;Euangelq, cum hoc minifterio Mefliæ non ooiHritta de conftituatur regnum politicum ,utludæi lbmniarunt,amp;Ecclefia indiuerfiscr««. Imperrjs,amp; in perlecutione colligatur ; necefle eft doceri Ecclefiam de cruce, amp;nbsp;de uentura liberatione in uita æterna, Addit igitur Paulus in capite 4.80 ^.con^ Clones de cruce,8d de uita æterna,Et inlèrit infîgnes lèntcntias de cæteris Euans’ gell) membris,qualis hæc eft in fine y.capitjs,que eft tan^ Epilogus fuperiorû:

De Chrifto legatione fungimur, tan^ Deo adhortante per nos,8lt;: precamur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aui

nomine Chrifti,Reconciliamini Deo, Eum enim,qui non nouit peccatum pro non nouit p« nobis fecit peccatum, ut nos fiamus iufticia Dei in ipfo, Btfi autem tota ledio

Dd iiij plena

-ocr page 362-

Peccatuw.

luflicin Dei,

Chrifitit non nouit pcccA^ turn.

IK Î 1. EFIST: plena eft docftrinæ neceflàriæ,tarnen hæc fententia præcipuè digna eft confide^ ratione, quiaamp;minifterq dignitatem illuftrat, poftea fplendidifsimis ris concionatur de redemtore» Duæ funt hîc adpellationes,altera pcccati,31cet iufticiæ Dei«Nihil autem triftiusnominari poteft,quàm peccatum,quiacunia Ium,cui Deus horribiliter iraicitur,ôd quod horribiliter damnatum eft à Do. Rurfus nihil gloriofîus amp;nbsp;melius eft, quâm iufticia Dei, id eft, quiddam placens Deo,amp; congruens cum uoluntate Dei,ôd uiuens luce amp;nbsp;uita æterna dP uinitus donata : Confîdera igitur hoc loco permutationem,

Filius Dei eft fîne peccatOjfîcut hîc dicitur,no nouit peccatum,id eft, non habet,nonuultullum malumpugnans cumuoluntateDei,fedamp;^eflentiatu iuftus, amp;nbsp;habet deinde obedientiam perfedlam,qua fe fubqcit æterno patri ab fumta humana natura, hac obedientia Legi fatisfacit,amp; foluit Aurf« pro no^ bis,fîcut ipfè nominat,Matth: 20,

Quanquam igitur iufticia Dei, id eft, lux amp;nbsp;reeftitudo diuina amp;nbsp;perfecta obedientia eft in filio, tarnen ipfè fit pro nobis peccatum,id eft, quiddam reum corarn Deo, amp;nbsp;ira Dei in ipfum effunditur.Etfîenim genus humanum permis

Chrißuf fit petcatum.

fèricordiarn à Deo recipitur, tarnen etiam iufticiæ diuînæ fadsfieri oportuiCj acinenarrabilis copulado mifencordiæ amp;iufticiæ faótaeft. Ita receptum^*’: genus humanum, fi pcenam fblueret abquis in genere hurnano. Sed ut uakrcc poena pro alijsjiuncredemtorem oportuitefTe finepeccato, Ideocp redemiot dicitur,quia precium pro nobis perfoluir. Fit igitur peccatûjd eft, reuni quii* dam jfentithorrendam iram æternipatris , contra omnium peccata,quafiip‘^ le tuis amp;nbsp;meis ÔC omnium peccatis polluiflet, Huius doloris magnitudincni nulla creaturafatis intelligere poteft»

Chriftuf trb luitiïobis lift fiuiam Dei.

Contra uero tibi omnibus credentibus tribuit id, quod in mum eft« Cum ipCe fît iuftus iufticia Dei, id nobis tribuit,primirm imptitado^ neincoatione,po(lea etiam cofummatione, Nos qui reipfafumus immun^i rdpeccati, tegimur per filium, pronunciamur non rd, ftd iufti, Deo cante,id eft,acceptante nos,§(^ fîmul renouante amp;nbsp;uiuificante. Nihil maiusdio Expîiceitiodb autcogitari poteft« Ita inquit,Efaias cap.6i. Gaudens gaudebo in Domino,^ ill Ejai£, nbsp;exultabit anima mea in Deo meo. Qiiia induit me ueftimentis falutis,amp;

debo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hicnto iufticiæ circumdedit, amp;nbsp;eft ipft fîcut fponfus in Sacerdotali ornatu,8^

wiiio, nos fîcut fponla ornata monilibus, Primùm inquit fc lætari no uiribusnatutt noftræ, aut ullius creaturæ auxilio,fed gaudebo inquit in Domino Deomco. Gaudeo me reconciliatum eftè Deo,amp; me ipfîus Dei opera â fummis roalisb beratum eflè,amp; iam in eo uiuere uita æterna. Induit me, inquit,ueftimentoin^ fticiæ, id eft, tegit me remifsione peccatorum, amp;nbsp;imputatione iufticiæjimo effèdlione nouæ ôô æternæ iufticiæ.Ipfe tanquam ueftem mihi circumdatfuam iufticiam,quæ mihi imputatur,amp; fîmul nouam ÔC æternam iufticiam in mem’ coat, Veftit me etiam falute, id eft, uita æterna,amp; alijs donis in hac uita amp;nbsp;poft chriftiiffi^on» hanc uitam. Et ipfè eft fîcut iponfus in fàcerdotali ornatu, Filius Dei eft fpoO’' ƒ(« Ecclcfie, fus Ecclefîæ, uerè earn diligit amp;nbsp;ièruat : Ampleditur autem earn in (acerdotah ornatu, Primùm quia ipfe eft fummus Sacerdos,offèrens (èipfum pronobis, proftratus coram patre,deprecans pro miftra fponfa,deinde etiam refufdtatus adiungenseam fîbi,8uornans earn Spiritufanlt;fto,amp;iêmper pro ea interce# dens, inftituens nbsp;conftruans minifterium,protegens amp;nbsp;faluans cam,

Aftat amp;ipfa apud iponfumjdecorata fîmilibus ornamentis,congruendb' huic

-ocr page 363-

D L U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L ti 1 U à. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;509

hui'c fponfojforis cruce,intus rcmifsione pcccatorum Spin’tu ßnÄo, i'mputa=« tionciufticiæ,8ddeinde æterna lufticiaamp;uifa, huicuni fponfo a(idiifi3i:,non polkitajunis Idolis ,ardens diletfèionehuius fponfijÓc per ipfinn addudlaadæs: ternum patrem, læta in omni æternitate cekbrans Dcum, fruens eius luce, bpientiajiufticiajS^ uita* Hæ funt illæ æternæ nuptiæ,ad quas hæc fponfa nata à fponfo ducitun Talium ditflorû collatione fît ilfuftrior hic locus Paulk

In fexto capife, poftquam antea doôrinam Euangelq recitauitjaddit ad^ Crfpiïe hortationemjUt incoata dona retineamus ÔC exerceamus, mifcct confoîatios: nés. Nominatim uerô prohiber confufîonesreligionum, lubet ut uitent îdolo^î rum cultus amp;nbsp;facrifîcia,quæ Idolis fiebanu Fuit autem mos,ex làcrificata carne conuiuia inftruerejad quæ familiætotæ conuocabantur* Hæccontagia prohk bet jficut nunc necefîè eftpios fugere profanationem coenæ Domini in Mifla pontificia, adorationes panis in circumgeftatione, inuocationes mortuoruîn, ut in enarratione copiofius dicetun

Infeptimocapite repetit priorem adhortationem, ut uitemusldola. Et ftatim poftea knit eorum dolorem, quem attukrat cis indignatio Pauli, Vbi mirafolicitudo Apoftoli confpicitur. Non uult relinquere inanimis ecrum ullam fufpicionê animi exuicerati, kd uult illos certó Icirc,penitus dektarn cfle öffènfionem, ut fit firmior ber ruolentia, amp;nbsp;ne difsidia oriantur,quod fieret, fi fimultates tacitp manerent relt rjuæ. ïnfèrit autê neceffariam docftrinam de conlt; uerfione feu'poenitcntia partem eflè minifterij in Ecckfia arguere peccata, amp;nbsp;oportere in conuerfionc dolores oriri .Hacc tot?, lentcntia referenda eft ad cem# munem dodrinam de Contritione 5 de qua dicitur: SicutLeo contriuit omnia ofia mea, Et Efàiæ 66, Ad quem refpiciam Cquot; nifi ad humiliatum amp;nbsp;contritum contritioncf fpirituamp;fc, EtPfalmo jo.SacrificiumDeofpirituscontribulatus,corcöntri!= tum amp;nbsp;humiliatum non defpicies. Itcm,Deut:4.Deus ignis confumens efr* nbsp;nbsp;nbsp;fc/pn*«’

Vult Deus aliquo modo agnofei peccata,amp; iram luam aduerfus peccata» Non uult earn negligi,SC damnat fecura amp;nbsp;ferrea corda,ut apud leremiä cap»8» Erubekere nefcierLint,Efa:48» Frons tua ænea. Et ZachatPofuerunt cor fuum uelut adamantem.Et Paulus ad Ephefios ait,impios eflè amp;7rnAyKttoramp;ç, id efl, fine dolore,fecuros, contemnentes indicium Dei, Hæ triftifsimæ conciones obier:» uandæ funtjut lciamus neceflariam eflè contritionem,quam fie nominant,fcili# cet ueros pauorcs amp;nbsp;dolores propter iram Dei aduerfus noftra peccata.

In oflauo ÔC in nono adhortatur Corinthios,ut collatione ekemofynæ iu c^p.s. 9. ucntEcckfias in oriente,quæ indigebant aliéna liberalitate,i5ó quia multi pij ex collatio elee^» fiiispoflèfsionib,expelkbantur,amp; quia tuncClaudrj Imperatoris tepore fames adeo læua erat,ut modi) preciu fuerint 6, drachmæ,cum ufitatis annis eflèt una drachma,ut fi Lipfici Mcdimni precium fit ufitatu dimidius Ioachimicus,tunc uenditus elTet trib,Ioachimicis,Talis difficultas fuit et in Germania anno 1^17»

Multa funt autem ditfla infignia in hac adhortatione, Fifmentio æquali# tatis, Hk non intelligatur æqualitas oivaAoylœ Arithmetica, Nec fingamus Pau^ lum docere Platonicam rerum communionem,aut Spartanam cxæquationem facultatum,ut Anabaptiftp finxerunt, CertiGimum eft enim in Euangelio non conftitui politias cxternas,fed adprobari rerum diftinccionem,amp;S légitima im» peria,utfuoloco copiofiusdicetur : Sed loquitur Paulus de æqualitatenon dominrj amp;nbsp;poflcGionis, lèd ufus in communicatione uoluntaria hominis ber. quamdocet nefici erga egentes j iuxta didum : Fontes tui deriuentur foraSjS^^ £u Dominus

corum

-ocr page 364-

510 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;P^ÆFAT10 in IT. EFIST.

eomm maneto* T ota hæc collatio uoluntan'a efl:,nec necefle eft prædfe eaw Arithmeticam uel Geomctricam uel Harmonicam proportionem accomwo' dare* Manifeftum eft fceleratum efle,facere æqualitatem proportione inetica,ut non plus numero pofsideat Ifaaqquam Ifmael* Nec ncceflaria qualitas proportione Geometrica* Non necefle eft Confulem duplo plus habt re,quam alium ciuem : aut Confulem duplo plus conferre,qu^m alium ciuem. Magis congruereiliacollatio cum Harmonica proportione uidetur,in qua nec proportionum,nec differentiarum cqualitas eft,ftd ffcut ft habet maximum terminus ad minimum, ita fe habet differentia maximi medr) ad dilfttent^ am medrj Sc minimi,ut : 5*4*6* Senarius eft duplus ad tria* Ergo amp;Sdiffertu^'^ maximi termini amp;nbsp;medi), ftilicet 2«erit dupla ad diffèrentiam medi), amp;nbsp;rrtinr^ mi,^fquac eft unitas* Ita fint Lucullus 6. Atticus 4.80 Cicero cxul egens 5» Sifu^ culius dat duo talenta exulanti, det Atticus unum*

Sed tarnen quia uoluntan'a collatio eft, non necelft eft ad hæc uincuh^i* ftringi. At Paulus ipft aliquoties teftatur, ft non poftulare hanccollationtfU ita,ut cogere ullum exiftimetur,ftd ft de uoluntaria liberalitate Ioqui*Non ig*' tur nouam politiam Platonicam uel Anabaptifticam conftituit*

Cäpit.9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In capite nono commonefacit eos promifsionis diuinæ, ficut in Euang^

Iio dicitur Lucæ 6. Date amp;nbsp;dabitur uobis, Hic tenendum eft diftrimen pjquot;®* ««w, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propria Euangelq promifsio reconciliationis,qua tantûm

propter filium Dei gratis exhibentur remifsio peccatorû imputatio iuftitif«

Aliæfunt legales,quæ ualent in reeonriliaris. Vultenim Deus pro bonis operibus reconciliatorum etiam fua quædam præmia dare, ut uiduaSartp^^^ na alitur, qui^ fuit liberalis erga Eliam* Tribuamus Deoueritatem,amp;^P^’^^^ mus ac petamus hæc præmia, amp;nbsp;hac fpe amp;nbsp;nos ad benefaciendum excitenins.

cap,io.ij.i2. In decimo capite, ii*i2.addit refutationem Pfeudoapoftolorum,qui gcbant ludaicas opiniones, amp;nbsp;gentibus imponere Ceremonias ludaicascona^* bantur,ac fomniabant,Imperium Mefsiæ tale fore,in quopolitia ludaica in to turn mundum proferretur* Hi ôôaliorum Apoftolorum exempla allcg^bant, qui adhucin ludæa 80 uicinia patrqs ritibus utebantur*

Opponitautem Paulus non folum recitationem fuorum laborum/t^^ ‘bim‘ tcftimonia,diuina quibus à Deo ipfius dodrina confirmata eft Jntcrhæt tiun.ca: m. fg(|j,Y,oniarecitat fingularem patefadiionem diuinitatis ipfi oftenfàmjaif^^ raptum elft in tertium cœlum, quod intelligo didum efte Hebræorum o’®* re,qui coclum nominant etiamhuncacremfubLuna* Eritigiturimuntco^ lum acr : Secundum, orbes omnes, quibus uehuntur lumina, Planetæ amp;Stch îæ; Tertiumjarcana ftdes Dei, in hac oftenla eft diuinitas Paulo* Necopustft curiofêquæri dehacfingularioftenfione,quahs fuerit,ficut nec ftire pohh* mus,quo modo ft Moyfi Deus in rupe oftenderit*Etfi enim multæ piæm^n^^’ interdum clariorem lucem in conftrlationibushabent, tarnen oftenfionesfads olitnßones Pathbus, Prophetis amp;nbsp;Apoftolis, illuftriores funt,00 nos ftimus oportere nos ^^^*^** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acquieftere in uerbo,ficut ftriptum eft:Beati qui credunt non uidctit. Et

quid hoc fit fide acquiefcere,experientiadoceticûm magni dolores fideamp;fpt^^

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niuntur,ut dicit Paulus : luftificati fide pacem habemus*Nelt;5 hoc quærendunt

^ftjqtiales in Paulo fuerint dolores,qui hrc nominantur o'koào in carne,tantuot ftulca opinio abrjciatur,quæ fingit fuiift incendia libidinum* Exiftimoauteni fuifle fingulares terrores, quales iæpè deftribuntur in Pfalmis, ut ctîm Da“/“ inquit Î

-ocr page 365-

.yfT) CO^inTHIOS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;311

inquit : Non eft pax ofsibus meis. Et uan'æ funt ludæ fidei de multis docîlrinæ partibus, de Ecclefiæ pcriculis, ÔC de priuata falute, in quibus animi ualdè cru^ ciantur. Taies cruciatus fignifîcat, cum nominat (/«oXoTra, id eft, Hidem feu pa^ îum prpacuttim,quia uetus fupplicium fuit hominem confîgere palo, quod no^ minabant ’avat/KoXoTrJ^a/j, quod nunc quoq? T urcis ufitatum eft, Non enim leues moleftias fignifîcat.

Et recenfet ibi Paulus dulciisimam c5folationem,Ait fibi petenti refpon»« fumeflè,fufficit tibi gratiamea,nam potentia meaininfîrmitateperfîcitur, Manentinaltjsaliæimbecillitates. Semper autem in confpecftu fîthæcconfo# latio: Exuberat gratia fupra dclidîum. Hanc confolationem Incpropouitjre^ dtanshæCLierba : Sufïîcittibigratia mea. Deinde præfentia Dei auxilium infîrmis oftenditur.Fit confpecftior Dei præfèntia,ciim défendit Danielem in# ter Leones, qurùn flinter barbaros homines eum tegcret, quos uideretur ipfè fuo confilio poftè fledîere. Sic toti populo redeunti ex Babylone fit confpetftior præfentia DeijCiîra delènditur imbellis multitudo, quæ præfi'dia, nec meenia habebaqquàm ciîm ante exilium haberet meenia 8C exercitus. Et finit Deus ac# ddere nobis inextricabilia mala humanis confilijs,ut deftituti alijs auxilqs con# fugiamus ad ipfum, liberati, fateamur nos diuinitus ièruatos eftè,ut in Pfal: didtur : Pater mater dereliquerunt me, Dominus autem fuicepit me. Item, Orphano tu eris adiutor. Item, Pfalm: Non egredieris Deus in uirtutibus noftris, da nobis auxilium de tribulatione. Et, uana falus hominis.

Inultitnocapitcadditcomminationem : Si uenero,inquit,ac uidero uos capiteuU, non effeemcndatoSjUtar potentia Spiritus ad puniendos aliquos. Significat e# nim fc aliquibus imprecaturum efte morbos, aliquibus mortem,ficut Petri uo# ceinterfediiseft Ananias, Aft.’ Et Aft: 15. Elymas magus uifum amifi't im# precatione Pauli. Sed mitigat Paulus hanc comminationem,quia aitjlc prius uelle auditis teftibus caulas cognofeere.

Addit etiam diftum memorabile,quod lepè citatur contra Tyrannidem t Pata eft mihi poteftas non ad deftruftionem,fed ad ædificationem, id eft, uuk nos Dominus uti poteftate, non ut priuatis afîèftibus morem geramu3,ut Ty# ranni abutuntur poteftate, lcd uult nos ea uti ad aliorum falutem.’primum fin# gulosemendaricupit,amp;: pœnam omittere. Deinde fi pœna neceffàriaeft cafti# rum ftlutu». gandis aliquibus,profit exemplum cæteris,

Haftenus argumentum Epiftolæ lècundæ adCorinthiosrecitatumeft. Faciliusenim fingulæ partes intelligi poterunt,fi Leftor primum confiderabic fummas rerum ferie’’ , animaduertet, quæ fint occafiones, cur alibi alias materias inftituat, Nunc addemus breuem enarrationem ipfi orationi Pauli.

AD CORINTHIOS CAPVT PRIMVM

ETSECVNDVM.

|N primo amp;nbsp;fecundo Capite exeufat fe, quôd non rcdqt Corinthum ftatim,fi# ■^cutfpem oftenderat.Orditur autem d gratiarum aftionc,ut fit Ippifsime,quia Exordijs familiaria funt uerba afîèftuum. Deinde narrat lè in magno periculo in Afia fuiifcjamp;f petit lè i uuari Ecclefiæ precibus,ut plures celebrent beneficium Deijamp; Deo gratias agant. Hæc funt initia primi capitis.

De in#

-ocr page 366-

De infcn’ptione Sd Glutatione nihil iam dicam, qm'a enarratio alias fæp^ repetita eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P

Ueta habitat ni affliäi!.

In Exordioagit DcogratiaSjquód in afflidionibus ipfi opitulatur» hoc ait fieri Ecclefîæ caufa, Hîc copiofa dodrina contineturjquare Eccleßal®^ ietfla fit cruci, Sc quod certum fit ,adeflc ci Deum in afflidionibus, ficutapU“ Efaiam dicitur,Habitare Deum in afflidiSjfcilicet rjs,qui ad D E VMconuer* tuntur,8C fide accipiunt rcmifsionem peccatorum,amp;^ petunt expedantauxi* lium,iuxta didum : Viuo ego/licit DominuSjUolo mortem peccatoriSjfidut conuertatur Sc uiuat

Hæc dodrina de Lege iudicante peccatum, SC de confblatione in arnicd^ onibus,quæ in Euangelio proponitur,ahbi prolixe recitata,hîc mente rcpt^o* da eft. Et præcipuè confîderetur hæccollatio: Lex dicit: Deus eft ignis con# fumens.Hîcait : Gratias ago patri mi(èrationum,8ó Deo omnisconfolaüo# nis. Affirmât Deum uerè exaudire afflidos, qui conuerfi petunt Sd expcd:ant auxilium,

Curdodores magis afjiin guntur.

Hicautem fingularem caufam finalem addit pertinentem ad doélores. Ideo Dodores mapis exercentur afflidionibus, 8C liberantur gloriofiuSjUttc* clefia intuenseorum exempla confirmetur in utraque re,in perferenoisæruin nis,8C in fide cernente prælèntiam Dei, amp;nbsp;petente 8^ expedante mitigationem autliberationem, Ideo fic ait: Confolans nos in omni afflidione,ut pofsim“^ ipfi confolari alios eadem confolatione, qua nos erigimur,id cft,hac tione, quód Deus certó nobis adfit,8ó opem ferat, Item : Siue tribuIamutjW^ affligimur,ut exemplum patientiæ amp;nbsp;liberatio Vobis profitjSó uoseriganiin* fide in fimilibuscalamitatibus, Siue confolationeerioimur,fit hoequoqueuc* ftra caufa, Sic alibi inquit : Sis typus fidelium in fide,in Spiritu óóc,

p

'N.onenini '}}ohmus'y)os bnorare.

Cdufa ßndJis OO S T gratiarum adionem, qua incoatEpiftolam,addit narrationcm^^ lt;£r«w;MrKw. 1 f^Q pei jculo, quod ait fuiftè tantum, ut nulla humana ope lèruari potuct'^* HÎC de caufa finali addit memorabilem ièntentiam.Ideo Ecclefiatalibusæn’in*’ nis oneratur,ex quibus eludari humanis confilijs non poteft, ut in liberation^ confpiciatur prælèntia Dei, êC fides in nobis confirmetur, Dauid fatericogi* tur,fe non humana ope in regnum reftitutum eftè, In talibusexemplisdifo^ dæ funt hae concioncs : Vana lalus hominis. Item : Perditio tua ex te tantum in me auxilium tuum. Item, Pater amp;nbsp;mater dereliquerunt me,Donii^ nus autem fuftepit me, Item, PIalm.7l, Liberauit paupercm,cuinoneratad^ iutor. Item, Pfalm,l24. Qui confidunt in Domino,ficut mons Sion non com# mouebitur, leremias inl hrenis capite tertio, Mifericordiæ Domini,quoa non confumti fumus,quia non deficiunt miferationeseius, Mane redit, magnaeftmifericordiatua:pars mea Dominus, proptereaexpedaboeuni-Bonuseft Dominus fperantibusineum,

Grdtidrum Petit autem fe iuuari precibus Ecclefie,5ó addit infignem admonitionem adio. gratiarum adione. Dato beneficio poftulat Deus gratiarum adionem

in Pfalm.dicit: Inuoca me in die tribulationis ód eripiam te,amp;r glorificabismc-Ita hîc inquit, ut gratiæ agantur per multos pro nobis ex multis perfonis.

Idem ne fignificant hæc dida f Per multos,óó ex multis perfonis f Non exifti*

-ocr page 367-

co Q^INTHIOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z

«iftimoidemfi'gnifîcare, Pnmùm hoc perfpicuum eftciîmaitîPcrmuhos» y ult en im multorum hominum uocc Deo gratias agi, liberationes diuinas Ämultiscelebran« Sedcurait,amuIdsperfonisC’ Hîc plures caufasfignificat ƒcrdH^. cekbrandi benefierj, Vt fî plures perfbnæ in hiftoria aliqua loquerentur. Alq cekbrent liberationem Pauli propter hanccaufàm, quia utile eft Ecclefiæ diu fuperftitem eflè talem Dodlorem. Alrj celebrent, quia gloriofum exemplum f ft 5 amp;nbsp;confirmât multos, ut firmius ftatuant, hune Dodtorem â Deo miflum fftèjac firmius amplecftantur dodtrinam» Alij celebrentjquia mouentur hoc exlt; frnplo 5 ut ipfî quoeg aufint petere amp;nbsp;expedare liberationes, ficut in Pfalmo ob bnccaulàm exemplum proponitur, ut alqquo($ confugiant ad Deum : Iftc pauper clamauit,8ó Dominus exaudiuit eum»

Gloriatio enim noflrA h^c eît , teflimonium confcientiec xiofira,

UIC inftituit earn partem narrationis,in qua le excufât,quôd non redrjt Co^ l'inthum, cûm quidem ijaem reditus eis feciflet, Ac poftea aliquoties in hac

Epiftola, inquit : minifterij fui confirmationcs eflè multa miracula, quæ óften^ debantipfum nonefîe impoftorem, fed miniftrum Deo placentem, amp;nbsp;relt;flè ftingentem fuo minifterio, non infîdiantem alienis facultatibus non potentiara quærentem,non facftionesconftituentem ad mouendasfeditiones*

Nuncorditur tantiïm và puritate fuæconlcientiæ : Etfi nondum redq,ta^ mennolouosde mefêciisfufpicari,quafi eônonredierim,quia non pofsira tueri doÂrinam meara contra Plèudoapoftolos, aut pudeat me curfus mei apud uos, aut alibi aliquid captarim, Sed alFirmo me optima confeientia, apud uos, amp;nbsp;alibi fungi minifterio, me non eftè impoftorem,{èd uerè circum^ krre incoruptâ uocem Euangelq, nec me lèruire ulli priuatæ cupiditati« Com^ pkftitur enim aflèuerationem amp;nbsp;de doeftrina ,8C de priuatis moribus, Ideo in# confâentu quit : Hæc eft gloriatio noftra, teftimonium confeientiæ noftræ,quôd in fîm# plicitate finceritate Dei, non in fàpientia carnali, fèd in Gratia Dei uerfatus uniinmundo» ldeft,aitirmo optima conicientia,meneccorrumperedoctri#iufq. affiant, nam,necaftutèinfle(ftere ad cuiufqueaffèâus, nee me priuatæ ulli cupiditati feruire, Sumamus exempla ex recentibus hiftorrjs^

Gratum faciunt Regibus, qui quærunt fucos, quomodo dodtrinam Ec# ckfiac inOeftant ad ftatum, qui ipfis placet, qui arte pingunt Mifîàm,aut alios ritus ♦

Gratum faciunt multi, qui augent potentiam eorum, prætextu religio# nis,amp; armant populum contra eos,quos excutere conantun Hæc artificia nee ignota nec ufitata funt,

Ita tune erant, qui dotftrinam ad fuarum fadlionum iènfus amp;nbsp;uoluntates Sdpifntid car aftutê attemperabant» Hæc fè fecifle negat, ÔC fapientiam carnalem nominat omnia talia confilia humana, uel corrumpendæ dodlrinæ, uel quoquo modo inflediendæjUtaut rationi humanæ magis concinna uideatur jaut magisac# commodata fit conftituendæ fadlioforum potentiæ*

Puritatem uerd dodlrinæ nominat finceritatem,ficut ad Titum ait : nbsp;rS

/«Pair'KaÄiaocJ'/acfßofJa/j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Simplicitatem nominat, fùæ uoluntatis redî:itudincm,non lèruientis ulli priuatæ cupiditati, aut ullorum fadlioforum affedlibus. Exempla plurima ex

4. Tow. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnium

-ocr page 368-

omnium temporum hiftorfjs fumi pofïènt« Multi amp;nbsp;olim nunc palam cor* ruperunt dodnnam de iufticia fidei, quia non uidetur concinna ratiohi*

ïuftic'u fidei fubinde obi fcuratJ,

Vtcunqueenim norunt humanæ mentes Legem, amp;nbsp;indicant iufticiam efie obedientiam lecundum Legem, poflunt aliquo modo præftare difdpli^ nam. Hacfinguntlemereri remifsionem peccatorum èC uitam æternamjô^ ignorant Mefsiam, nee cernunt interiora peccata in cordibus,tenebrasdu# bitationes de Deo, Sc ’aT«|(apin corde. In hac caligine humanæ mentis homines proni funt ad fiduciam fuæ iufticiæ, èC quærunt mérita in lèipfîs,amp; uariaexer^ cida inftituunt ,tanquam cultus Dei. Ideo fubinde in Ecclefialux doflrinæac iufticia fidei ualde oblcurata eft,ficut in fcriptis Thomæ amp;nbsp;fimilium prorfusfi^ lentium eft de iufticia fidei,amp; confunditur diferimen Legis amp;nbsp;Euangelq.

Tales imaginationes natas in ration€humana,Paulus nominatfapienü“' am carnalem, fic amp;nbsp;alq articuli fidei corrupti funt, dum quæriturconcinnitas cum ratione, autleruitur afïèdibus hominum, ut tunc Ebion negabat Meßi^ ameflèfiliumDei,multi contendebant,nonefle omittendas Ceremonias Molaicas,nc pulcerrima politia Ifraelitica diftblueretur.

• Ex his exemplis mediocriter intelligi poteft, quid Paulus hic uelit,cum affirmât, le fincerèdocuilTe, nee corrupiflè dodrinam opinionibus autaffèÆ^ bus humanis.

QK4fCtt«lt; lif ceat gloriari,

Qiiæftio de gloriatione conlcientiæ alias læpe tradataeft. Sedtame^ breuiter hîc quoque monendi funt iuniores de his fententrjSjquæ diferepareup dentur. i.Corinth: i. Non glorietur omnis caro coram eo. Aliter uero dici up •detur, 2,Corinth.i. Gloriatio noftra eft teftimonium confeientiæ noftræ* tera prohiber gloriationem in ulla re noftra: Altera admittit gloriationenb nullum fit uulnus conlcientiæ.

De iuftificdi tione nemo glcrictur.

Sed nequaquam diferepant hæ lèntentiæ,fuoordinecollocatæ. glorietur,fcilicet de iuftifîcatione coram Deo,id eft,nemo cogitet fe iuftumei ullisuirtutibus fuis coram Deo, Sicut amp;nbsp;alibi inquit, Paulus prorfusea^^^ fententia : Nihil mihi confeius fum, fed in hoc non iuftificatus fum. autemfide per mifericordiam recepti fumus, placet iam Deo quoque iuKic’^ bonæ conlcientiæ,amp; neceftè eft earn tuerijSt calumnrjs opponenda eftjqi^'^ quaquam confirmanda funt calumniatorum mendacia. Ait enim uox diuiu^* Non dices falfum teftimonium.

Di/put4(io lob.

Hine amp;nbsp;dilputatio in libro lob intelligi poteft.Fatetur le non elfe coram Deo, inquit capite nono : Vere fcio, qudd non iuftificetur ram Deo. Item, Deus eft, cuius iræ nemo refiftcre poteft. Sed affirmatfin^ lum habere uulnus conlcientiæ, ficut eum accufabant fui amici. Non docui la, mea gubernatio non fuit Tyrannica, non fum pollutus adulterqs.ld^^’”quot; quit,capite 27. luftificationem meam,quam cœpi tenere, non delèram. W enim reprehendit me cor meum in omni uita mea,

Qwtquotenim prom'tßiones S)ei) in ipfo ßunt Etiam ^men. ^FOndum recitauit caufam, cur non redierit Corinthum,led tantum aih^®^ ^efteleuitatitribuendum,quóditerdiftulit. Addit autemfignum,^ , ftendit,le non elfe uanum leuem, quia inquit, cognouiftis me in mimu meo fuifte ueracem,amp;^ dodrinam in uobis efficacem fuiftc, Vos dona Spuquot;’ fandiaccepiire,amp;: multis miraculis Deumteftificatumeflèjmc

-ocr page 369-

co nXT HIO S CJT7T I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^1,^5

eflè I'mpoftorem. In hanc fententiam inquit : Ç'ideli's eft Deus, quód fcrmo no=« fter apud uos non fuit etiam non, fed uerax 5^ efficax in Deo*

Deinde addit generalem fententiam, promifliones diuinas ratas 8d mas effe*

Poftquam uerd tradidit generalem fententiam de promifti'onibus diuinis, addit exemplum de fefe 8gt;C de Ecclefia Corinthta ; Ctim promifTiones fint ra^ tæ3amp; in Euangelio certum fit promifTa effe hæc bona,reconciliationem SC Spf*= ritum fandum j haereditatem uitæ æternæ, non exiftimandum eft, noftras condones tantum efte inania .%«AjtTHpi«, ficut pueris narrantur fabellæ de forttp condonet natis Infulis aut de campo Ely fio,fed certifTimum eft, nos bona promifia in Eu# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;elß»

angelio accipere, Sx^ iam fentitis in corde initia nouæ lucis, Sc Spiritu famftum, nbsp;nbsp;nbsp;’

qui eft p^nus amp;nbsp;arrabo,qui oftendit certc Deum nobifeum efte Sgt;(. nobis da* turumeflèuitamæternam* Hac ferie membrorum confiderata,oratio mams perfpicua erit, amp;nbsp;magnitudo return de quibus loquitur, magis confpicitur.

Sciant iuniores uocabulum arrabo faeftum efte ex Ebræo a’yV quod ûg^Arrabounde. nificatfpopondit,lèu fideiuftit* Inde arrabo dicitur propriè in emtionibus aliquid datum ad hoc, ut fit teftimonium confirmatsc emtionis. Ita effufio Spi^ ritus fandi in corda credentium, quam fentiunt in uera confblatione, amp;nbsp;tefti#! monium reconciliationis Só præfèntiæ Dei, Sc uenturæ hæreditatis uitæ æter« næ. SicutRoma: 8* dicitur: Ipfe Spiritus teftificatur cum Spiritu noftro,quôd fîmus fîli} Del. Si autem fili), etiam hæredes fumus* Sic amp;nbsp;apud Zachariam di= citur : Bffundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæ ëc precum. Nomi« natSpiritum fandum procedentem à pâtre 8d filio, erigentem nos in ueris pa* uoribus, amp;nbsp;uera confolatione uiuificantem corda, quam confolationem fentin entes audemus accedere ad Deum ÔC cum inuocare* nbsp;nbsp;Ideo poftea nominatur

Spiritus precum,

tyw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TUfa TO/J ^£c/J £7r/KaAou/xcü,

LJ IC tandem iuramento addito récitât caufam,cur non redierit Corinthum, Quia fi ueniftèt,31iquos durius caftigafîèt. Cum autem intellexiiret,eos ma gno in dolore eflè propter obiurgationem,quam in priore Epiftola fcripfit, no luit eis augere meeftitiam durioribus exemplis, fi reuerfus aliquos fulmine Spiritus fui interfeciftèt, ut Petrus Ananiam intcrfecit. Hîc apparet,quantum ^»^ignAtio incendium fuerit in Apoftolica indignatione amp;nbsp;2elo. Signifîcat igitur, ideo fe nonredqfle Corinthum,neea indignatio coràm magis inflammaretur,ficut alioqui prudentes cùm fèntiunt fè irafei, uitant congrefTus eorum, quibus ira* feuntur,

Obfèruandum eft autem hoc loco exemplum iuratnenti,quôd oftendit, chriflidnii concefTum effe Chriftianis iurarc,ut alibi copiofius dicitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;concejfum tuo

Inde autem exiftimari poteft, fuiflè magnas caufas huius indignationis. Hauddubiêaliqui fanatici 8ô fuperbi Pfèudoapoftoli cum fua fadione ualdè turbauerant Ecclefiam Corinthi, Sed tarnen Paulus iram reprimit. Quarc mox recitata caufà,cur non uenerit,intCxit cgt;ccupationem,ut occurrat tacitæ ob iedioni.Poterantenimaliquiminus uerecundi dicere : Quid minitaris no* bis C Quale imperium tibi fumis C non ideo amplexi fumus Euangelium, ut tu in nosTyrannidem exerceas , fi tam pen'culofà fèruitus ferenda eft, po^ tius adEthnicosredeamus, Huic obiedionioccurrithocmodo: Nonmihi fumo in uos imperium, Non quæropotentiam aut opes, fed minifter fum fa*

4. tom. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ec tj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lutis

-ocr page 370-

•I

giö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IL Ef ISTO L Æ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

lutis ucftræ, dici't blandius,^audtj ueftn', fequor regulam mihi Deo tra* ditam,qui hoe noftro minifterio uocat uos ad falutem, in quo tanttrm eaago, iuxta regulam à Deo traditamjquæ uobisfalutaria funt. Et hæc donee fide ftagt; tis, uobis orata erunt.

Difcrimcnpû» Jam hîc difcn'men politicæ poteftatis, èc minifterrj Euangeliciconfinerez f ƒ Ecfïr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igpè dicitunPoteftas politica ui corporali coercet, ÔC punit inuitos,

Ut Romani recepta Capua Senatores Capuanos ad palum deligatos feenri perz euflèrunt inuitos, Sed poteftasEcclefiaftica nihil agit ui corporali, non habet armaamp;exercitum, Hæc alibi copiofius enarrantur»

C A P V T IL

S)ecreui a^ud nteipfum.

ÎNitium fècundi capitis pertinet ad finem proximi.Narrat enim pluribusucr* bis, cur non redierit,uidelicct ne cius meeftitiam feueritas aliqua augeret.

mitigat obiurgationem in priore Epi ftola feriptam, f.ibindei-epetens commet morationem fuæ erga nosiplbs beneuolentiæ, uicifîim Corinthiorumerga ipfum obferuantiam. Ait ic lacrimantem icriberc.

Liipß redeun. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftea additcxprcflam abfoîutionem hominis antea damnatipropterin*

[(srccipich« confuetudinem cum nouerca^qui ad pcenitentiam redierat. Aeprimum hîc feiendum eft, hoc exemplum inter illuftria teftimonia recitari, quæconfia mant lapfos poft Baptifmum redire ad pcenitentiam pofte,amp; redeuntes recipP endos eflè,

Coniungit autem fuam fententiam cum illius Ecclefiæ uoce : Cui ignofa^ tis 80 ego ignofeo, Ita uoluit ordinem iudiciorum fèruari, non armari ullos,ut fine cognitione pronunciarent,fîcut fæpè fit a Romanis pontificibus. Sicinteb ligantur 8^ fequentia uerba : Ego eu m jgnofeo alqs,ignofco ueftra canfa, id^‘^) non fum ufus pœna duriore, quàm mediocri caftigatione,quæ non intcrfîcerct fontem, ne uobis maiorem dolorem affèrrem, amp;nbsp;ueftros animos ab Euangeb^ alienarem. Et nunc abfoluo eum prorfus,Ôlt;f confolatione uera erigi uolo,nedi3 boliceinfidiæin hoc dolore eum impellant in defperationem amp;nbsp;in exitium» Noui inquitcogitationes hoftium,lcio Diabolos infidiari Ecclefiæ,amp; intentos Dûamp;oli «r. occafionem, ut oppreflbs meeftitia, urgeant* Nec addo hîclongioren’ gni maj os, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ggfj'g gQ enim commonefacereLe(ftorem,utexemplum oblèruet

de modo condemnandi lapfos, èc de recipiendis conuerfis longior doârinatf^ conuerfione alibi recitatur.

â?Pra|a(UÎty@-z auîcquot;?, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiç /xa.miS'ov'oi.ii.

N TArrat itinera fua,ac adparet in his narrationibus fæpè peruagatum eflèmiz Vert«« îtTro iN norem Afiam,8lt;r aliquoties inde in Europam nauigafle. Verbun fignificat,indicansdiieeflum alrjs,Sicut Lucæÿ. VfurpatiirSóf’J

Adis ca pire 18. Eft autem in uerbo hæcEmphafis,ordinare apud alios, quæ ad diftcflum pertinent. Eft igiturôô forenieuerbumïic7roTa^a(öSTKK.XKfovo/x'«,cedert hæreditate, iudicare, profiteri lè nolle hæreditatem audire. Et Cyrillus dixit) £lt;ç voôp /XH Aa^ovTiç tIijj crVvra.^i/1 Kgq Hù) iiTTCTX^tii 'm) cPia.êió'Xii t P'Qon COgitantCS fc dere coniunclos eftè cum Chrifto,amp;: renunciaftè Diabolo,

TW ^fia/xSivoVTi H/xôcç 35'S’33.

\ Gitgratias ApoftolosD EO,quôdquanquammagis ærumnis Stccrfa* •^minibus paftîm exerceatur,tarnen ièruetur,amp;habeatdocendilocum, colligit

-ocr page 371-

co ^IKT HIOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;317

colligat ali’quem cœtum,ficut nunc mirum efl,adco aduerfantibus pontificibus Regibus, tamê Oeum alicubi3amp; miniften'um Euangelfj amp;nbsp;Ecclefias fcruare*

Pro co benefïcio nos quocg Deo gratias agamus, cogitemus eflè uictorias S)C triumphos filtj Dei, reprimentisdiabolos eorum organa»

Verbum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aiunt facflum eflè â nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft,folium ficijquia dicunt

olim uidores coronatos eflè folijs flcorum, quia uidloria eft dulcis, Âp-Sii eft mar go uel extremitas, ut corona impofita capiti aut cæteris ornamentis* Eft autem âiffimilislîgnifîcatioin conftrucftione, Hîcinquit: AgogratiasDeouincenti 5lt;triumphanti in nobis per Chriftum, Hîc perfona coniundla triumphanti fl* gnificatur. In Coloflenfibusaccufatiuus flgnificat perfonam hoftilemjducit in triumpho Diabolos ♦

^onus odor fumus II)eo.

mta eft Metaphora confuetudine ofFerentium accenfa tbura, quæ fumos fragrantes exhalant. Ac ut illi halitus'diflipantur,fic noftræ conciones in ge^ nere humano fparguntur, amp;nbsp;falutares funt qs, qui eas fide accipiunt, aiqs uero, qui afpernanturjannunciant iram Dei.Dilèrtè autê inquit:Sumus bonus odor Chriftijid eft,conciones noftræ funt halitus fparfi â Chrifto,amp; de ipfo,qui funtconno e/w«. grati Deo. Ac ut accommodatio fit illuftrior,pinge in mente imaginem Ih tanquam fummi Sacerdotis coram æterno pâtre offèrentisaccenfa thura la^jfp tcfragrantiaamp;exhalantiafumos.Hos halitus interpretatur eflè uocem Euan® gelij, quæ à Chrifto fummo facerdote per ipfos fpargitur, amp;nbsp;eft efficax,quia ab ipfo Chrifto editurjuon eft hominum inuentu, ut de efficacia minifterq ftatim prolixe dicetur in capite proximo,ubi ait, Euangeliû eflè minifterium Spiritus 8d uitæ. Vult enim oftendere diftrimen Legis amp;nbsp;Euangelq, amp;nbsp;réfutât Pièudo® apoftolos,qui multa futiliter de lege dicebant,conabantur politiam Moyfi con® lèruarc, amp;nbsp;fînoebant homines Lege iuftos eflè, non intelligebant,in Euangelio non conftitui politiam huius uitæ mortalis, fed offèrri filium Dei, qui remittit amp;nbsp;abolet peecatum mortem, ôô reftituit æternani iufticiam ÔC uitam, ut pos« fteacopiofîus dicetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ -

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P.tad nbsp;nbsp;nbsp;quis fitjf'iciens eîl^

I Nferit breuem commemorationem de fua fîdelitate,poftea de efficacia loque# tur, Ac duæ funt fententiæ,quas tenere ambaè neceflè eft. Prior hæc eft : Cer# turn eft,minifterium Euangelq efficax eflè non potentia ulla humana, lèd diui® najUtpoftea dicetur.

Hîcdicataliquis:Nihirigîturrefert, dquibus aut quomodo doceantur, otüßio. fi humana potentia nihil agit f Huic obiedioni refpondet altéra lèntentia.quæ hîcrecitatur: Etiamfi efficacia eft diuina,tamennos oportet fideles eflè in do® ’Ejjicdcii di, ccndo,id 6ft,uocem Euangelq incorruptam tradere, ficutin priore Epiftola di® dt : Hoc requiritür, ut fideléS'fimus. Ita hîc inquit : Affirmo me fidelem eflè, ßrafidelité. docere fine corruptelis traditam d Deo dolt;ftrinam,amp; ipfo tefte amp;nbsp;fpeftante me um curfum amp;nbsp;iuuante Chrifto.Non mifeeo ueritati praua dogmata, ficut Cau® pones uina corrumpunt. Non infletfto ueritatem ad affècftüs Iudæorum,qui fomniant regnum politicum,non ad iudicia rationis,quæ putat Lege tolli pec® catum,amp; necLegem nec iufticiam Euangéifj reètè intelligit. Ab haccomme® moratione de fua fidelitate redit ad alteram lèntentiam de cfficaciajamp;f de dilcriä« mine Legis amp;nbsp;Euangelq.

4. tom. pbil.

Ee iq De

-ocr page 372-

II EV 1 u æ a v

E toto fuo miniftcrio, de fideh’tatc, 8C de effîcacia prouocat initió ad ttfti* •*-^moniumip{brum: Vos fcitis mcum minifterium fuiflcefFicaxinteruos, quia amp;nbsp;miracula uidiftis, SC uos ipH ornati eftis donis Spiritus fandijdono cult; rationis, dono linguarum, fènfiftis amp;nbsp;in cordibus ueftris conuerßoncm Sd confolationem. Ergo non fum impoftor, nec dolt;ftrina inanis fabula eft.

Jn bac præfatione fade mentionem caufæ cffîcientis, ubi manifefta afleue* TAiniflerium ratio eft, quæ affirmât minifterium Euangelq eftè efticax, non humanisuiri' amp;nbsp;uiuificante corda. Hoc tcftimoniumoppo* nendum eft multis erroribus. Alq fomniant Euangelium efle ociofam narra* tionem, èc nihil effîcere ufquam, amp;nbsp;cogitant inanem efte laborem docendi difcendi Euangelii,amp; nullam eftè Ecclefiam. Huicpernicioiberrori opponen* TfflinwniadeçJ^fupi mulca di(fta hocloco S)C alibi. Sunc a ut cm præcipua: Iohannis 2 0. Skut ef}icaciA £«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patcrjficego mittouos. Manifeftum eft aufem,filfi minifterium fuiiîc

’ nbsp;nbsp;nbsp;efficax. Eft igitur amp;nbsp;deinceps efticax per ahos, ab ipfo aut mandaco ipiîus ùoea*

tos. Iohannis i f. Ego clegi uos amp;nbsp;pofui uos, ut uos eatis frudum feracis,amp;: frudus uefter maneat. Lucæ i O, Qui uos audit, me audit. Roma: I. Euangcb* um eft potentia Dei ad falutem omni credenti. Efaiæ Wrbum mcuni quod egredictur deore meo,non redibit ad meuacuum5fêd efticiet omnia, quæ uolo. Eiaiæ yi. Pofui uerba mea inoretuo,amp;umbra manusmeæprotegamte,ui plantes cœlos. Iohannis l'j. Non pro his tantum oro, lèd etiam pro ijs,qui cre* dituri funt per Verbum eorum in me.

Hæc fimilia teftimonia fint nobis in conipedu, Ut certó ftatuamus.uc* recolligi Ecclefiam Deo,quandocunq? ubicunquefonacuoxEuangdtji*^’ corrupta,8if id minifterium uerèeflècffïcax. Hancconfirmationem nobis om* nibus nccclfariam efte perfpicuum eft,quæilluftrat articulum Symboli: Credo cfïè Ecclefiam catholicam ,fandorumcommunioncm.

Eft autem illuftre teftiir.onium hocloco pofitum, de quo pofteadieani* Cdm promulgatio Legis non fuerit inanis,fed habuerit fuos cftèdus,conftiw' tionem politiæ Molàicæ, èC multa teftimonia præfentiæ Dei : Q^uantó magis iiox Euangelij ent efticax,8ó uerèadferetæterna bona,quæ promittit,c«mprolt; ptcr hoe minifterium priora omnia fada fint. Qtiid enim prodefletpolida mortuis patribus Abrahæ, Ifaac, lacob, qui earn nunquam uiderunt C Alia ïgitur maiora bona expedarunt.Sed de his uerbis in textu pofteadicemus.

Alf) fomniant: Etiamfî non eft inanis fabula Euangelium, tarnen eft tan* turn lex, hac difeiplina homines funt lufti,quam præftant uiribus humaniS) naturae uteuneg imitantibus legem.

'pjiM'ifîii w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Huic falfæ imaginationi de qua cum Pfeudoapoftolis fèmper dimicat,

non esl Jó(fl«opponitlèquentcm antithefin : Deus fecie nos miniftros non literæ,fed Spin* tus,Litera enim occîdit, fed Spiritus uiuificat.

Orfgenw cr*

rordeEuMf Hicprimumadpellationesdifternantur. Origenesamp; multialij,fient Pfeudoapoftoli, cogitarunt Euangelium Legem moralem,ÔC eócommodio* rem, qudm fuit Molaica,quia eftexpeditior,r:ec onerat genres Ceremonijs. ft bteram intelligit Origenes Ceremonias, Spiritum interpretationem allegori* cam . HæcOrigcnica deliramenta falfa ÔC explodenda funt.Etfciendumeft, literam dici omnem dodrinam Legis Euangelq j intelledum Iiteræhifton* cum

I

-ocr page 373-

CO^IKT HIOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;III

cumfèm'uxta ferm on is proprietatem Sc allegonas jdeniqucomnescogitatioi’ nesjbonas intentiones,conatus, afluefacftiones humanarum uiriumjfine Spi«* ritu fando accendente uenim dmorem Dei, Sd ueram fiduciam amp;nbsp;inuocado* nem filrj Dei, qua corda liberantur ex uen's doloribus. Hæc omnia nominat literam, id eft, pidas imitaciones in mente amp;nbsp;externis mcmbris,quæ non func uita amp;nbsp;motus diuinigt; Sic loquitur de liccra Roma. 2. Circumcifio cordis Spilt; ntu non Litera, amp;nbsp;Roma : Seruiamus in nouitatc Spiritus, non in uetuftate liter« ♦

Spiritus figniGcat uerifli'me hoc loco Spiritum Gndum,procedentem ab spirits ^uid, 3:terno patre 8lt;S filio Domino noftro leiu Chrifto. Cum enim uoce Euangeirf accepta, per filium,qui eft Verbum æterni patris,reconciliamur æterno patri, fimul ab æterno pâtre amp;nbsp;fîlio effiinditur in corda noftra Spiritus Gndus,amp; ue^ habitat in nobis diuinitas, libérât nos ex doloribus inferorum, amp;nbsp;uiuifîcat nos,incoatnouamlucemamp;lapientiam, Sf motus cura Deo congruentes, manifefta teftimonia adfîrmant.

Galatas quarto. Mi fît Deus Spiritum filij fui in corda noftra,clamantern Abba pater.

Etin Adis capite iècundo. Dextra Dei exaltatus, promiftionem farKfli Spiritus accipiens à patre effudit eum, quem nunc uos uidetis 6^ auditis.

Et Iohannis 14. Dabit uobis aliura Paracletura, ut maneat uobiftum in fempiternum,Spiritura ueritatis.

Et Zachariæ 12. EfFundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæ pre* cum. Etfi breuis deicriptio eft,tarnen oftendit,quare detur Spiritus Gndus, amp;nbsp;quid interfit inter iufticiam nouiTeftamenti Legem, qua uel condemnati ruimus in mortem, uel utcunque præftamus difciplinam.Ideo enim per Euan« Jg^ gelium datur Spiritus Gndus,ut primum corda fentiant ft efft in gratia,amp;^ ag* t»r. nofcant Filium Dei, per quem amp;nbsp;propter quem datur remifli'o peccatorum,G* cut ipfe inquit lohan. ló. Ipft meglohficabit. Spiritufando accendente corda, beneficia Mediatoris agnofeuntur, amp;nbsp;uera fiducia miftricordiaepropter Me^ diatorem promiftæuiuifîcamur. Ac fimul præftntia Dei ftntitur fit uera Inuocatio. Et quia ipft Spiritus fandus eft motor diuinus ,amp; Lex Dei non fit aliter, nec in angelis nee in hominibus, nifi ipfo Deo in cis lucente cos mo* uentCjiam funt in Sandis initia æternæ uite amp;nbsp;iufticig æternp,ficut amp;nbsp;mox dici* tur.in hoc capite tertio: Nos reuelata facie gloriam Domini fpeculantes,in ean« cix }»bent dê imagine transformamur d gloria in gloria Domini Spiritu,id cft,nos ucrè itia, fentientesiudiciumamp; iramDei aduerfus peccata,8^ rurfusfentientesaudita promifiioneamp; agnito Mediatore confolationem ,cernimus gloriam Domi* nijiudicium amp;nbsp;uitam, Sf transformamur in eandem imaginera, id eft, buius lucis amp;nbsp;uitæ participes eflTicimur, amp;nbsp;hæc gloria, id eft, lux iufticia amp;nbsp;uita ere* feunt in conuerfis, lucente in eis Spiritu Domini noftri lefu Chrifti, per quem datur Spiritus fandus.

Denit^ collatio literæ Spiritus ita fit illuftris, cum cogitatirr utcunt^, qualis fit poft refurredionera futura æterna iufticia Si uita,cum Deus erit om* nia in omnibus. Hic integra iufticia erit Deo ipfo in nobis paldm habitante amp;nbsp;lucente. Ad illam æternam uitam Si lucem confer iufticiam Pharifæi

E iff) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alicuius

-ocr page 374-

alicuius, qui aut fccurus eft, donee non fentit judicium Dei,aut ruit in defper^ tionem dolores inferorum, cum fentit iram Dei,ut Saul» In tali uirocordt fine Deo amp;nbsp;fine uita, 8c funt horrendi fremitus aduerfus Deum, iuxta illuddP éîum : Cor hominis peruerfum 8c ærumnofum»

Idem '})elum in le^iione '})eteris Teßamentl nianet.

P Narratis uocabulis literæ 8i. Spiritus, accommodât Paulus typum de ^Moyfi uelata. Hæc interpretatioPropheticaamp;ApoftoIicajPharifeis^ Picudoapofiolis ignota fuit, qui nee Legem nee PromilTiones intellexcrunt. uifloridEx^ Primûm autem hiftoriam oportetnotam efiè,quærecitatur Exodi54.ubidicP ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttit*,M.ofi faciem fparfilfe fulgorem, ut afpici d populo non pofièt,ac propterea

’ cûm loqueretur ad popuîum,texifîeeum faciem uelamine, ejuod tamen ingre# diens ad Dorninum amp;nbsp;loquens cum eo amouit, Huius hiitoriæ fignificatio* nem,quænufquam alibitraditur,Apofi:oIushîeexponir. Manifeftumeftæ” tam naturam humanam uiribus naturalibus fine regeneratione, etiam ciîm dp feit amp;nbsp;imitatur Legem,tarnen tancùm qualefcuncß externes geftus Legis fate^ re,ut Saul retinet utcuncß profefll'onem de unico Deo,in hoc populo patefaCWi fed cor eft plenum dubitationibusjuon ftatuit ft recipi 8C exaudiri à Deo/entit ft mori, 8c in morte non ftntitconfolationem 8^ uitam. Deinde funtalrjacet* rimi motus pugnantes cum Deo.Denicçomnes homines non profaniftaexpc rientia norunt^humanas uires tantiim utcunque regere pofte Iocomotiuam,fci* externes geftus. Ciim autem Deus oftendit iram fuam contra peccatum ,qua: defcribitur in Lege,fugiuntcorda,amp; magnitudinciræopprimuntur , munt aduerfus Deum amp;nbsp;ruunt in mortem. Iracp utrunqj fignifieatur. Populus intuetur faciem uelatam, id eft, Legis externa opera utcuncß audit amp;nbsp;imitatur, Typuide Mo. 8C hæc imitatio eft iufticia politica,«^ Pharifaica, fed fulgorem Moyfi ferrena^ ftfadeuela^ tuva hominumnon poteft, ideft,iudiciumamp;riram Deiaduerfuspeccata,quæ defcribitur Lege Dei, nequaquam poteft natura hominum tolerare. Sicuthic dicitur: Lex eft minifterium mortis. Et experientia teftatur, homines fine co’’* folatione Euangelica ruere in æternam defperationem mortem.

Hæc docirinafæpè apud Paulum repetita eft,ut Rom ; 4. Lexiram cit.Ttem,Rom.7. Peccatum per Legem occidit me. Item, i, Corint.iy. Aculeus mortis peccatum eft, potentia uero peccati Lex. Hæc toties repetitPaulus,ut oftendat homines non fieri iuftos lege,

TAoißueld^ * Quód uerd dicitur in Exodo,Moyftnamouifteuelamcningredienteni men dwtum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gz loquentem cum co, complctum eft'e luce diuina : Significatum

eft,aliam eftc iufticiam, qua Deo fumus accept!, 8^ qua Deum fuftinerepoflu' muSjftilicet quando filius loquens in nobis,communicat nobis lucem fuam.Ita uelumlegidetrahitur,8dtolliturhypocrifis,amp; funt in nobis iufticia amp;uita, quam Lexdefcribit, fed non exhibet ,.uerum filius Dei exhibet. Ideo Wcinlt; vcluincjuc, quit Paulus : VftlumaboIeriperChriftum,Hæcfèntentiadeueraconuerlioi nwdo (’bob-d. ne intelligenda eft. In ueris doloribus aghofeimus non reddi pacem confeien’ uitam per bona opera. Agnoftimusæ procul nos à perftdfione Legis abefte , Sed ita reddi conftientqs ueram confolationem , quæ eft initium uitæ æternæ , cum Pilium Dei agnofeimus , 8C promiffione ipfiusfuften^ tamur,uc Dauid rcuiuiftit, audiensÔ^ fide ampletftens hanc uocem : Domi“ nus abftulit peccatum tuum. Tuncenim agnita miftricordia Dei, uiuificatur per filium Dei , ôd ad Deuni accedit,inuocat cum , amp;nbsp;habet initia uerx obedien*

-ocr page 375-

CO^INT HIOS CATJ^T Ut

obedientiæ iuxta ha?c di(fta: Acccpiftis Spiritum adoptionis fih’oruin, quo da« mamus Abba pater.Et pertinent hue dida omnia,quæ loquuntur de uera con* • uerfione, de uita ac iufticia æterna in conuerfis, ut Icremiæ 31» Dabo Legem meam in uifeeribus eorum, Sc in corde eorum fcribam earn.

Declarat igitur Paulus hoc didum,quomodo uelum aboleatur per Chri=« ftiim,quia mox concionatur deconuerfione inquiens : Cum conuerfus fuerit Ifrael ad Dominum, aufertur uelamen. Hane doiflrinam utcunq^ in uera con« uerfione amp;nbsp;confolatione diicimus* Nec fatis eft hicde allegorqs Ceremonia« rum dicere. Loquitur enim hæc collatio de Lege morali, feu de iudicio Si. ira aduerfus peccatum, Si de confolatione.

Didum eft de Litera,de Spiritu, de difcriminc externæ diiciplinæ, quæ uelatam Móyfi faciem intuettir. Si de fenfu iudiefj ac iræ Dei, Si de confolatio« nc.Hisinter^retationibusconfideratis,iam continua ferieshuiuscapitiserit planior. Ac ualde prodeft hanc confolationem,quæ hie recitatur, in conipeclu tenere,amp; fæpê cogitare»

Cùm minifierium mortis fuerit ^lorio/'wn,multo ma^is minifleriumJ][lt;iritus erit ^lor iofum.

WAIdêexcruciantur omnium hominum animi trifti fpecie Eccleiiæ. Nequa* quam taligloria conftituunt Apoftoli Ecclefîam,ut Moyiès politiam.Va« gantutjUt erronés,amp; cum tantæiïntdiflîpationes,uidentur conatusApoftolo« rum inanes effe« Concutiunturetiam dubitatione fîngulorum animi, an uox Euangelfj in ipfis fit effi'cax,an fit uera,an fit aliqua Ecclefia, an exaudiat nos De US,cum tantiim pauci hominesjac uelut feditiofi ampledantur Euangelium, SC hi fint oppreflîTyrannide Si multis ærumnis,nec fit confbeiata mulcitudo cer^ toimperio»

Aduerfus hanc grauiflîmam tentationem opponit dulciflîmam confbla« tionem : Deus fuit efficax in conftituenda umbra : Ergo multó magis erit effi« tax nunc exhibito ipfo Meflia*

Diligenter autem confiderandæ funt appellationes. Promulgationem Ie« vrowuigAÜa gis nominat minifterium mortis Si condemnationis, ficut alias fæpê didlum eft,Lege tantum accufari,non tolli peccatum in hac mifera natura, Euangelium ücrô nominat minifterium Spiritus Si iufticiæ, quia certum eft uoce Euangelij filium Dei in his,qui credunt, efficacem efte, qui cum in ueris terroribus agiio= feuntfe fide accipere remiftionem pcccatorum,uiuificat eos Spiritus fan(ftus,6lt;2 efficit in cordibus lætitiam in Deo, Si motus congruentes uoluntati Dei, ficut in Zacharia di(ftum eft: EfFundam fuper domum Dauid Spiritum gratiæ amp;nbsp;precum, id eft, Spiritum fancrtum,quo corda agnoftant ft efte in gratia, Si qui accendat ueram inuocationem Si cæteras uirtutes. Ideo poftea nominat Paulus hoc loco Euangeliû minifterium iufticft,ubi rurfus anthitefis confideranda eft. Anfuk/ir armat pcccatum,ut alibi didum eft:Aculeus mortis peccatum eft,potentia autem peccati lex eft.Sed Euangelium eft minifterium iufticiæ,quia Si oftendit quomodo detur remiflio peccatorum,amp; quomodo fimus iufti,amp; hæredes uitæ

per hanc ipfam uoce filius Dei eft efficax,amp; mouet corda Spiritu fuo lanlt;So,ut fide accipiant beneficia oblata.Nominat autem iufticiam hæc omnia: Remiflîonê peccatoru Si reconciliatione, quæ fit fide propter filiu Dei, Si ipfu filium Dei imputante nobis fuam iufticia, Si uiuificantem nos Spiritu fuo fan« do,8c nouos motus congruentes Deo accendentem,ficut fuprâ dicitur.xCor.i.

bx

-ocr page 376-

II. RT IST O L Æ Ex ipfo uos eftis per Chriftum lefum, qui fadus eft nobis fapientia â Deop'iw fticia amp;nbsp;iancftitas SC redemtio»

Tandem ^collationem addit Paulus :Imô tanta eft excellentia gtorix Eiiangelrj,ut promulgatio Legis,quæ multa exempla terribilia continet,ut pce nas Pharaonis, ôd alias multorum, non fit dicenda gloriola /fi ad bona æterna conferatur, quæ affèrt Euangelium, èC quæ poft rcfurreCtionem paUm confpi* cientur, Hanc eftè lèntentiam fequentia indicant* Cum Lex, quæ tarnen interim tura eratj tanta gloria ornata fit, quanto magis Euangelium erit gloriofumSi efficax,quod non affèrt umbras, fed res æternasf Hæc tota oratio confolatio eft,utlciamusEuangeliumcertdeffîcaxeffè,amp; uerè fie Deo colligiæternam Ecclefiam,etiamfi bumanis iudicrjs uidetur mirum,hoc modo uoce miferorum hominum res tantas effici,præfertim cùm non conftituatur certa politia w* ta Ecclefia Gt diffîpata multitudo. Aduerfus hæc icandala inftitutaeft confoh* tio, Ideo mox inquit: Habentes igitur talem ipem,magna libertate utinaun

Thili^l^us commentariuni in alteram Epißolam adCorintRio^'

EPITAPHIVM REVERENDI

ET CLARISSIMI VIRI PHt

LIPPI MELANTHONIS ETC.

T T IC iacet Europee decus nbsp;nbsp;piafama Melanthonj

Corpore qui paruus^maximus arte fuit.

Cuius ob e^reßa^s lairtutesjclara^ßriptaj Et Tiet aspax bac re^ioneßetit.

Tretta Yiripatria eßj darum Yirtute parentem .Ämpla Talatinifouerat aulä Tiucis.

Sedpuer in ludum mißiis Tborcenidos Ijrbis, Indolis e^re^tneprouidaß^na dedit.

7doxpatris in patriam tendens'^t dißceret artes In^enuaSyTSLicri culta Lycea petit.

Et duo tranfe^it cùm lußra nbsp;nbsp;quatuor annosj

EL ad us ibi primum cepit in arte^radum, Hinc iuuenem fecit titulo^audere 'MaRßrij .Âonq nutrix clara Tubinga ebori.

Tune noua fundabat conduHis atria Mußs .Albidos adflauas Dux Fridericus aquas:

Inß^nemq^ Yirum Capnionem ad cœpta Ijocabat, A^u^uß^ Impertj conuenienteßatu.

Capnîo laude 'liebens cqgnati dona Tbilippij Hunc tubet Albiacee munus obtre fcbolii.

Hic tune Ar^olico docuitfermone iuuentamt ^Barbaries illo pulfa docentefuit.

Et Sopbiæ trßesfontes, Itelut alter Eli fa Farre dato,gratos 'iffibus ejß dedit.

EL Ota l^irt '})irtus, nota eß dodrina per orbem, Tro^pia exbaußus relligwne labor.

Hicßdeifummam l^er^jmandante Lutbero, Obtulit Hugußa C^efar in lirbe tibi.

-ocr page 377-

^embra^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpus digeßit in l^num)

Sparfaprius neruis qua iacuere fuis.

jfc hoßes Fidei ßriptis nbsp;nbsp;T^oce réfutons y

Multa foris fkbß y multa pericla. dornig

Et quam ^mani latè patet orbit a regniy ' Impleuit meritis templa fcbolosq^fuis.

S)onec ab ardenti conßumtus 'igt;ißera febrcy

In Cbrißo placida morte folutus obiL

Et nunc Ule quidem defunllus mole laborumy

Conßeliu fruitury colloquio^ F)ei:

Sacrißcis 'Ipbi iunllusauis aßante LutherOy DoHoris Cbrißi pendet ab oreßacro.

Fors Itotafacit, quofacra Ecclefia Cbrißi F~nanimi doceat cœlica iußafide.

quot;Flox tarnen bacßr^ent cœleitt rore ri^atay

Q^a nunc ojja folo marcida febre iacent:

Cum Ifelut berba Itirensfiorebunt ojfa piorum, Et Fidei capient pramia di^nafua.

.Ät tepoßeritos coletob tua dona Melantbony

0 Fir in^enio non babtture parem.

A L I V a

.Aximus bic meritis,fed paruus membra Fbilippus, Fone iacet tumulum magne LutJ)ere tuum.

Cui pia relligio fie totam debet, nbsp;nbsp;.Artes,

Etpax,isrregnipublica commoditos.

Teßis erit Fita ,/iudqq., aEli^ labor is, Quicquid F^mano '})iuit in Imperto.

Cum^ odia d multis finertt perpejjus alumnis, Finne coelo precium dulce laboris habet.

OJß tenet tumulus,fied hinitfiama : iacere Tot dotes Tjno nonpotuere loco.

IN MORTEM REVERENDI VIRI

PHILIPPI MELANTHONIS.

Ç Fargite bumum lacrimis, iacet bic flos febre peruflusy . Qj^m nigra terra dedit,mons tegit albus humo.

Felix illa apis eß,qua non ingrata laboris, j, Htnepiaab innocuismellabibitfiolß. ^ed quam défit odor folqs, quam gratia Floriy

Stlua priusfiolqsyflore carebit bumus.

lobannes Ffaior

-ocr page 378-

ENARRATIO EPISTOLÆ

PAVLI AD COLLOSSENSES PRAELE* CTA ANNO M. D, LVI.

A

THILI^TO ^ÏEL^NTHONE, NOBILITATE GENERIS, SAPIENTIA ET ri(l(TKTE ^^ÆSTMTI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CLA^lSSb

l!i.Q DOMINO HERLVFO TROLL, DOMINO IN HIL« drvsholm, capitaneo in roschild IN SELANDIA ETC.

ANIFESTA DE DEO TESTIMONIA I M E R E S S A Sr 'ï)niuerfk naturae mundiJßnt^maximè tlluflria. noticia difcernenteshoneßaiisr turpia in mentibushominuni,^ 'pindicetinc^^ eere O' confiderareplurimum ad confirmandam adfenftonem de O' de prouidentia, «ir ad modeßiam conducit. Eßlt;^ bonlt;ie mentis 'b)to banegratitudinem pneßare, lit eius 'peßigia quæramus, lt;o celebremus conditorem.

H V'fayc'É’rwÉ'Zïf^j'bonejta liy turpia m mentibusbomtnunij^ 'pindtceuncv'

1 ® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc te/limomape^caï^ï’


Suus autem locus eß buic/dpientt(e,ofuo ordine dulcis eius pifus eß.Sed cùm immenfiadonitate quafiprodiens ex arcana fedefiuajcertis O' illufiribus tefiimonijs[t^‘^gt; tefecerit, lt;o Levem o Eromifiionem^ratiiC fiepe repet merit, ofilium domintan no‘ firum lefium Cbrifium mifierit,O certifitma tefihnonia doElrince addiderit ,^ratieasp^ tefaElionesintueamur O'doElrinam difi:amus,qua ^eterna Ecclefia coüifitur,tjß' mus omnibus in toto^enere bumano fieuerifitmè preecipi, 1)1 Filium Tei audiant, Sind (eternus Eater inquit: Flunc audite,O' in Efialmo dicitur, OficulamintfiUum.Statuain^d bac doEtrina O' non aliter colliß Teo lt;eternam Ecclefiam, nec efifi dues Ecclefirt necb^eredes dulcißime O' leternæ confiuetudinis cum Teo ,boßes huius do^rin^il^quot; cut inquit Ftlius T)ei^ Oues me^e 'Pocem meam audiunt.

Intueaniur autem nbsp;nbsp;'Ptriufqwe exercitusßeciem. Exiguus ctFtus efi 'bera

quem oppu^natin'rens muititudo ex diuerfisventibuSjlt;(sRdißiniHi^enere artnor«gt;fi‘’^‘ JlruEa concurrent)multipalam atbei , multi defenfores idamp;lorum j multi fanatici falfa dogmata. Ft olim exi^uccs afpoplolorum cateruoA delere conabantur Ethnici) hoiretici borum quafi cohortesdißimileserant^j ita nunc arma^erunt contra IDei eiusa^menparuum ^rumnofuni) TotiusMabometici ^^ni in Europaßß^» isr ^pbrica molesImpij ludt^i amp;nbsp;alq atbeij Totius Eontißcij re^ni focij defenforct lorum/uorunif j aultei KÔAaitEç innumerabiles , qui lin^uas lienales babentpft arteptff ^antldolaj i^mendaciaSopbißicispne/ligifs confirment, StapbilusjCanifius borum fimiles,multiplex item colluuies fanaticorum bominum, ^nabaptifiie, Stencii/di»^ ani, lt;(^furilt;ie, quæ feditionumtubiefuntfalfiipr^ietéxtu reli^ionis.

Quanquam ißiturt'antaeß impiamultitudo, qult;equidemardetodiqO'ttudclftttf tarnen, lit in lt;^mbolo dicimus. Credo eße Ecclefiam catbolicam, certofiatuanius quam Tei Ecclefiam, o banc 'Pere ejfi hoc q^men,quedincorruptam Euangdq

-ocr page 379-

ETISTO S) EX^ IC AT O lt;1^1

*m[gt;le[litur, iuxta earn Deuni inuocat fiducia, mediatoris ) etfi in hoc ao-mine etiani ^wïti funt inibecilles f le^roti fed tarnen ad /ilium T)ei confugtentes-, ^qui nee Uolapertinaater defenduntynecfeuitiam in membra Chrifii exercent.

Cum i^itur difeerniplus exercitus isr implus non obfeuris fi^nispoßint-, nbsp;nbsp;quot;^iexilla

nota fnt. Ttorum '})exillum elt lomcum dollrina incorrupta. Aliorum '\)exillaßnt dif fimilia, dogmata Turcica, Eontificia ,fanatica. Erimàm quifque co^itet,qui nbsp;nbsp;libi ßnt

'gierte Eccleß(e dues, deinde fefefententia, looluntate, inuocattone, nbsp;nbsp;confeßione cum

dlls coniun^at, •ii

Extant autem fcripta mea, aliorumpiorum in noflra Eccleßa,qu^ cum con^ ^rudnt cum Tooce Ecclefarum loeflrarumjofendunt coniunPlionem fisr/ententU inuo^ cationis J apud candidos indices teflimonium de nobis dicunt contra Ijenenatas caluni“ niasj^uceiniufloodiono/lrij/ar^untur ddiuerfis hoflibus. EEinc igitur libellumifiuc mitto ceu tefiem noflne ^eocis, Cr laborum, 6^ te ro^o l^t injficitos, Semper iudtctjs Ec» defiarum noUrarum me fubieci, Nee difedo ab hac fententia, maxime que opt ar im pios (3’dodosJ)irosdequibufdam'}}ulneribus pojß collo qui.

Etfi enim norma ludicq certa elt, quot;videlicet , fermo Tropbeticus ^pofloUcus, pù non est ambiguus ,'})t'}}ociferantur Tontificq jij-mens con/irmata tejlimonijs,qult;ie, oxtant inferiptis Eropbeticis 6^ .Apoßoltcis, non quajfatur fiulîibus dubitationum, ta“ nnen fateamur nos homineseßfe, inter quos multi /unt infrmi. Et interdum in bonis fit l^ocyquod eU in querela Simonidis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'rid . Nec tollenda fiunt ex Ec»

défia indiciel.

Oro autem Eilium S)ei T)ominum nofirum lefim Cbrißum,crucifixumpro nobis refu/dtatunij '})erè colU^entem (eternam Ecclefiam 'ïgt;oce Euan^eltj, qui inquit, E^o fum quot;^itis, '}gt;ospalmiteSjlJt nos faciatfibipalmites fœcundos ij' femper nos^uber» net, Amen. SDie i ô.Febru: quo Tfeo iuuante,in^redior annum cUmallericum,fiexagefimum tertiumA

HIL lE .• ME TANT EÎO N,

Ff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JN EPb

-ocr page 380-

I N EP 1ST O LAM ,P AVLl

AD COLOSSENSÉS.

FriT CO LO SSÆ nClN VM 1 Lycoamp;Meandro in confinio Lydi'æ èregioneLaodiccæ,t^’*^ bratum ab Herodoto SC d Xenophonte,amp; à Strabone. Ideoau* tem â Ptolemæo omiHùm exiftimojquia anno poft Pauli mot* tcm 3 ut ftribit Eutropius, terræ motu fubmerfæ funt Coloflæ Laodicea* Sic poftquam Deus excerplît fuam Ecclefiam 3(1^^

inde impfj amp;nbsp;Idolorum cultores puniti funt,

Ciim igitur huius oppidi locus notus fit, inepti funt,qui transferunthoc nomen ad Rhodios, quia ibi fuerit Coloftùs Solisàmultis celebratus. Locus ideo notus fit, ut pcena cOnfideretur ,quam dixi iêcutameftè poft Pauli mor^ Moitié Colcßi. Nee opus eft quærere unde fie nominatum fit oppidum,Fortafreenimibi quoquemagnæ ftatuæfuerunt. NamColofTus proprièeft truncata ftatua,îi KoXou, id eft, mutilum, amp;nbsp;oosz, id eft, oculi. Vel appellatio Heneta eft à luto,un^ de in Pannonia idem eft nomen oppidocclebri. Sed hisineptqsomifsisargU' mentum potius óóutilitatem Epiftolæconfideremus,

In primo capite recitatur doeftrina Euangelij propria de Perfbna Sil uitææternæ. ExtatenimWc lapuK. nbsp;nbsp;nbsp;illuftreteftimonium dediuinitate Filrj: Omnia pereumconditafunt,ipfeeft

ante omnia, amp;nbsp;omnia per eum confiftunt. Cum enim affirmât per huncChri’’ ftum, per quem dicit nos habere remifsionem per fanguinem eius, omnia con^ ) dita effè, neceffeeft fateri, in hoc Chrifto duas naturasefle, diuinam

naturam humanam aftumtam»Quia mundus non eft creatus per naturambu* manam. Xôy©gt; igitur, per quem fit creatio,non eft res euancfcens,lèd fubfiftens» Hîc autem uocatur imago æterni Patris,ficur apud Hebræos ct7rauya3-p.eugloriæ amp;charadlcr fubftantiæ patris,Gloria phrafi Mofàicalucem fignificat. Nomi^ G/ona pbrd-. nat igitur Filium awauyao/xa, ut in Symbole, Lumen de Lumine dicitur,urco^ fiheeraica. gitatioin nobisfeu lèrmooftenditmencem,feu,uthacqualicunquefimilitult;b=’ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ne utamur, fîcut radq à Sole fparguncur. In lobanne Filius nominatur aW»

KJ^dppX^?bîcnominatur tix-wp* Hæduæappellationes funt Filijpropria;, amp;nbsp;difcernunt eum d Pâtre amp;nbsp;Spiritu fancfto*

tiones filij.

CurfiliuiinM go Patrii.

Cur filiui

Intelligatur autem uocabulum Imago integra,uiua amp;nbsp;fubftantialisima^ go æterniPatris, quam nos eatenus agnoftimus, quatenus per Filium Pater uoce docftrinæ patefaeftus eft,quôd fit creator, fapiens, uerax, bonus, iuftus,iU’' dex,mifericors, liberrimusjtemittens peccata,reftituens Iufticiam,ôC uitam per Mediatorem. Nos uocabulum xôy©^ planius intelligimuy;cùm cogitamusFn lium ideo dici Aôyop, quia fit perlbna immediateproferens Euangelium exfinu æterni Patris, amp;nbsp;immediate conferuans minifterium ,alloquens nos,fuftenlt; tans Ecclefiam, ficut dicit in Salomone Sapientia : Ludens in orbe terræ amp;delt;

Jecftationes meæ cum fiîqs hominum. Quæ dcfcn'ptio oblcruanda eft.Eft em'ni teftimoniumde mißioncadEcclcfiam jindeufque Uprima patefadioncpro# mißionis. Et quid cogitan duîciuspoteft,quàm quod Fih'us Dei affirmât,fe dekdari confuetudinehommum. Hîcautem mente rcpetatur dodrina deTri

bus perfbnis,quæ fuo loco copiofius traditur»

Poftci

-ocr page 381-

COLOSSENSES.


3^7


Poftcain primo capitedicitdcBcncfîctjs Fili], amp;nbsp;nominat cum caput Ec# ^^rißtu ca. de(]æ,quod ad perfonam,quæcft Deus amp;nbsp;Homo,pertînet. Qiiia utriufque na# turæ proprietates concurrunt in appellatione capitis. Chriftus eft caput meri# to,quia ipfe meruit toti generi humano falutem, Eft amp;nbsp;caput Efîîcaciajquia rclt;f liera mifl'us efl: ab initio ad Eccleiîam, amp;nbsp;eft in ea effîcax iècundum naturam di# iiinam,ficut declaratur hæc ipià deicriptio in Epiftola ad Ephefios : Dédit eum caput Ecclefiæ, quæ eft corpus eius integrum, qui omnia in omnibus per fîcit* Sicut amp;nbsp;ipfe dicit : Egoiumuitis, uos palmites, fine me nihil poteftis facere.

Ipfe fuftentat 8^ conferuat Ecclefiam, ipfc dat dona Ecclefiæ, doeftores, pafto# resj per quos eft efficax.

Poftea in primo capite de applicatione beneficiorum Chrifti loquitur AppUcatio cùm ait : Si in fide manetis firmi. Deinde quædam addit de minifterio Euan# gelij amp;nbsp;de cruce. Ita cernis ordinc membra docftrinæ præcipua breuiter in pri# ino capite comprehenià eflè uidelicet doctrinam de perfona Chrifti, de dua# bus naturisjde benefîcfjs, de applicatione beneficiorum per Fidem, de minifte# rio Euangeli] Sô de Cruce.

Eftautem infigni figura ufus de Cruce : Impïeo quod deeftafflicftionibus

Rz 'J 1- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r I 11 -t ■ r ■ tinpleat,

lt;xc.uiaelicec,nonquoaaameritum Uucisattinet,ledquod ad mihtiælocie# (juoddceüafi tatetn attinet, quæ nondum compléta eft, led durât ulque ad fîncm miniftcrq, flif^ionibus Ducis Chrifti meritum integrum eft 8ô fufficiens pro omnibus fubditis. Nos autê fumus milites in eodem minifterio, cuius nondum finis eft, Ita fubinde ad afflidiones Ducis accedunt fuccedctium militum affli(ftiones,que tantifpcr de# flint Duci,donee finis eft minifterq in colletftione uniuerlæ Ecclefipjetiamfi dif# ferunt meritum Ducis amp;nbsp;prælia militum. His uerbis fimplicilsimè enarretur Pauli diâum: Impleo quod deeft afflitftionibus Chrifti, 8ic. non quod ad me# ritum^quod plenilsimum eft folius Chrifti, fed quod ad militiælbcietatem at^« tinet, in quo fubinde milites fuccedentes oportet fimilia pati affliâionum Ducis. QuiaDiaboIi oderunt Ducem ,dolt;ftrinam milites, acdicipolTet, formamafflidtionum elfefimilem ,caufas finales difsimileselle,Chriftus eft propiciator ôd dodlor, Paulus tantum eft dodîor.

Papiftæ impie detorquent diftum ad mérita Saneftorum , amp;nbsp;fîngunt ad# fliftionesSandlorummereriremilsionemipfis 8d alfjs. Hæc interpretatio fal# fa eft iuxta didtum, Roman: gt;. Gratia amp;nbsp;donum per graiiam unius hominis pktioneafflL lefuChriftiexuberauit in multos, i, Iohan:2. Ipfe eft propiciatio pro noftris• peccatis, non pro noftris tantum, led pro totius mundipeccatis. Et ad He# bræos. Vna oblatione confummauit fanftos.

IN SECVNDO CAPITE, ut prudens Medicus,cumtradiditSecundi cäpit falubria, monet uitanda elfe contraria, præcipit Paulus de uitandis infidqs 8d tis ärguntcni corruptelis docftrinæ. Videte, inquit,nc quis uos deprædetur per Philofophi# am 8dinanem deceptionem lecundum traditionem hominum, lecundum Ele# menta mundi. NamuocabulumEIementum non intelligitur,ut Phyfici Io# quuntur, fed generaliter de externoórdine, unde Græcis eft nomen

Additauteminfignem caufam,quarc cauendum fit,ne decipiamurhu#^'’quot;/“*’’’”'^^“’ manisimaginationibus amp;traditionibus. Quia, inquit,in Chriftoconfum#^Ä^^'^^°-^^ matieftis. Hæcconfummatio dupliciter intelligenda eft, primum imputatio# ne,quód,fcilicct, conuerfi propter Mediatorem fint iufti fide,id eft,reconciliati

4.tow.pJh/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ff ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8cacigt;

-ocr page 382-

amp; accept! Deo,etjamfi in eis inhac uita adhuc hæret mgens infirmitas,ut, Roma: 3. dicitur* luftificati(anguine ipfius. Secundd renouationcjquæ incoa^ pknituJo dl« tur in hac amp;nbsp;fit integra in uita æterna. Fit(^ hæc renouatio propter Chriftuf^ «ijnMtis «1 ideo,quia in eo habitat omnis plenitudo diuinitatis corporaliter» Omnis pl^’’ pónihferj' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidelicet, quo ad dona (eu proprietates efficaces, id eft, uitam, omni’

potentiam,infinitam fapientiam SC lufticiam, quæ dona communicathomini’ bus oftendens ipfis lucem amp;nbsp;confolationem uoce Euangelrj, Si dans Spiricnm (andum, quafi dicat : In Angelis amp;nbsp;hominibus funt particularia dona, non eft omnipotentia, non eft infinitafapientia iufticia ,(ed hæc plenitudo Filij^^’ qui quidem corporaliter, hoc eft, pcrfbnaliter habitat in natura afTumtamo'^ feparabiliter, non tantiim effelt;ftiue : ut Deus eft in Dauide (eparabiliter, amp;nbsp;feéîiuêjfèd ita, ut fituna perfonafeu uiai?a/Æi/opunum,ideft, ut fint infepara’ biliter copulatæ duæ naturæ,diuina amp;humana, unione hypoftatica,quag2’ ftatur natura humana à , propemodurn, ut anima 8C corpus hominis fint unum vi^sipSjjop, corpus geftatur ab anima, uel, ut furculus infèrtus arboriah ea geftatur,etfi hæc fimilitudolongius abeft. Sed tarnen hoc utcunqueping*^ naturarn humanam (êruatam eflè,quia Filius maftam aflumfit,amp;nos huic maflæinlêrti (èruamur, Quia ex plenitudine Filijaccipimus,placemus pto* pteripfum amp;uiuificamur immediate pereum jficut inquit: Egofum uitis, uos palmites» Aeternus pater mifit Filium, per quem patcfit promifsio,amp;’hit: Fdius colligit Ecclefiam ,eft redemtor,amp; uoce promiffionis dicit confolatio’ ncm in cordibus,amp;^ datSpiritum fancftum. Siccum in eo habitet omnisplmi’ tudo diuinitatis, eft efficax in nobis, Sóaccipimus ex eius plenitudine uitam æternam,fapientiam Sdiufticiam æternam.

n’gKræ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftea repetita eft commemoratio beneficiorum Chrifti, liberationis

morte, infèrta eft illuftris imago triumphi Chrifti,in qua fig^’ fumtg, ’'æ uerborumfumtæ funt à Regum triumphis,in quibus fpolia hoftiumanK'* ferebantur currui triumphali. Deinde captiui hoftesligatiducebanturante uiclorem, Ita hïc dulcifsimè inquit, fpolia præferri pendentiain crucc,uideli^ cet ,chirographa peccatorurn noftrorum deleta, Qiiomodopingipoieftifi^’“ ftriusremifsiopeccatorurn 8Creconcihatio,qu^m in hacip(aimaginedmqnti dicituraccufatio deleta eftciSd geftari in cruceChriftif Quia Filiusredcmtot pro nobis fatisfecit æterno Patri, amp;nbsp;luftulit accufationem. Ducuntur èCuinW Diaboli, ut fciamus,quanquam infirma eft Ecclefia, tarnen à uicftore Chriftn inter infidias Diabolorum 80 furores Tyrannorum amp;nbsp;hæreticorumddêndi earn à uicTtore Chrifto» Sicut amp;nbsp;in lohanne dicitur ; Apparuit Filius Dei, ut deftruat opera Diaboli*

Kol! ca pee. Redit poftea Paulus ad admonitionem de uitandis corruptelis dodri’ catum tiiolirs, ÔC nominatim ponit hanc afteuerationem,quód non fit peccatum uiolatt ceremoniales Moyfi amp;nbsp;traditiones humanas de cibis, feftis Si. fimilibus externisritibus,qui non funt iufticia cordis,Sd pingit præftigias,quibusaftutf nunus, ïmpoftores fpargunt falfa dogmata, uidelicet, artificiofam fimulationemhu’ militatis, paupertatis 8^ patientiæ, quauideri uolunt fupra cæteroshomines exLiiftè communes cupiditates, uoluptatüm, opum amp;nbsp;gloriæ : Deindeiadaiw tiam colloquiorum coeleftium cum Deo ód Angelis» Vtriufcß modiuidit ex’ emplanoftraætas,amp;efthîcinfigne uerbum: Nemo uosmaleregatincerta* mine» ^fa^^H5,eftd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ideft,uitga jhinceft uerbum KaT(x^fa^tvep,mal^

-ocr page 383-

COLOSSENSES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^29

regere certantem 5 (eu decipcre, metam transfcrrc^aut quocunquc modo impes dimentum obijccre,

IN TERTIO CAPITE,' cumantea recitaueritfummamdocflri« habet pr/ce, næ de bénéfices Mediatorisjamp;admonitfones deuitandis corruptelis dodl;riü de bonii næ,addit præcepta de bonis operibus interioribus amp;nbsp;exterioribuSjde excrcùijs renouatioms ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i'nterioribuf.

In hisetiam præceptumeft infîgnede ftudio dilcendi docendi, qtiod pr^ceptü eómagis amandum eft,quia tah'adi(fta,quælcdïonem commcndant,teftimo^//gnflt;lt;e/i«lt;/io m'afunt contra Stencfeldium amp;nbsp;alios fanaticos, qui abducunt homines à leâ^ onedo(fIrinæamp;minifteriOjamp;fimultcftanturIe(h:ionemamp;^n:udia Oco place* rCjDeum per cogitationem uerbi fcripti efficacem eflè, Quod cûm Iciunt pq, magisament legendi amp;nbsp;dilcendi ftudia. Sit igiturfamiliariEimènotum hoc didum: Sermo Chrifti habitée in uobis copiofèinomnifapientia jamp;S doccte ^emendate uos mutuo, Copiofè,inquit,habiter» Ergo læpe multumquele* gatur, conferantur indicia. Cum inquit, Docete amp;nbsp;emendate uos mutuo : fint igiturftudia dodî:rinæ,milccatur inuocatio, ficut alibi dicitur : Quanto magis Pater ueftercœleftis dabit Spiritum fanclum petentibus.

Vtitur autem uerbo Habitandi ,ut iîgnifîcct aßiduitatem, uidelicet, ut dodirina familiariter nota fit, ficut hi noti funt,qui nobifeum habitant.

Simul autem hocfeiamus, ubicunque in uera conuerfione ad Deum fide cogitaturdoârina, ineo cordecertifsimèfimul habitat Deusiple, id eft,eft doif/rJ præfensfua eftèntia amp;efficacia,uerè adeft, cft efïicax. lohan; 14. Si quisdi* namhabitat ligitme,fermonem meurn feruabit,amp; Pater meusdiliget eum Su ueniemus ^citiipfe, 2deum,amp;manfionGm apud eum faciemus» Et Ephefios tertio, Vt habitet Chriftusper fidem in cordibus ueftris. Coloftenfes primo, IplêeftcaputEc* defiæperfîciensomnia in omnibus. Nam Filius uoceEuangelqdicensconfo* lationem in mente oftendit præfèntiam 80 mifericordiam Patris. Sic adfunt Pater amp;nbsp;Filius,8c Pater ac Filius fpirant Spiritum fanftum in cor credentis,uc lætitia,inuocatio,uita æterna SComnesfruftusSpiritusaccendantur. Sic fi* mul funt Pater, Filius, nbsp;nbsp;Spiritus fandlus.

Hæc pie amp;nbsp;reftècogitanda funt,8^grata fitEmphafisinuerboFïabi* tandi.Iubct autem, ut habitet in nobis fermo Deiinomnifapientia. Hæc ad* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A

monitio inferitur de diligentia, quæ habet duo extrema, Ignauiam amp;nbsp;Sophi* fticen. Non habitat lèrmo Dei in làcrificulis indoulis, qui legunt autcanunt feu cura :-eâé fineintelledu amp;nbsp;fine arte, Non habitat in Sophiftis, Hæreticis amp;nbsp;fuperftitio* difccndi,cuiui fis,quicuriofas difputationes autperniciofas opiniones ièriint,utuanifsima Sophifmata funt Monachorum, an Deus potuiftèt aflumerc naturam non ra* ßica. tionalem,an accidentia fint fine fubiedo in Sacramento,an liceatconfecrare fermentatum panem, amp;nbsp;blalphemiæ funt Samolàteni, Manichæorum, Artj, Serueti, amp;nbsp;aliorum hærcticorum. Item tenebræ Papifticæ, quôd homines fint iufti propria legis impletione, quôd homo lemper dubitare debeat, an fit in gratia, quôd mortui homines fint inuocandi,quôd per Miftàsliberentur anima?ex purgatorio, quôd nemo pofsit efle Epifeopus nifi ô Papa confirma* tus, quôd Papa habeatutrunque gladium,quôd uota Monachorum fint per* feftio Chriftiana, Item deliria Anabaptiftica, quôd neceffaria fit Platonica communio facultatum, quôd fint res illicitæ fuo genere iuratnenta, indicia, gc*

4.Tow.P/;i7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p£

-ocr page 384-

V M E zV T r M E^ ISTO L Æ

rzrz Magiftratus, légitima mïh'ti'a, di'ccre caufas in forojquód non 1 iccat uti lu« re Romano, quód foil's facerdotibus tribuendæ fintdeci'mæ» Poftea mgens chaos fuit traditi'onum fuperftitiofarum inextricabih'um pauidi's confciencris, de enumeratione delilt;5lorum in priuata confefsione, de fatisfaélionibusjde in^ dulgenttjs jde prohibitione coniugrj,de ieiunrjs Sgt;^ alijs infinitis fuperftidon^ bus,

Talia exempla cogitanda funt, ut confideremus quare dicatur : Hahitct in uobis iermo Dei cum iapientia, hoc eft, Sit uera diligentia in diftendo,«^ diftinguantur membra dodrinæ collatio illuftret ueritatem, non fit citatio ociofa , amp;nbsp;omnino remoueantur Sophifticæ præftigiæ omnfi um hæreticorum. Non poteft autem reditudo iudicq retineri fine curadifov di,8ô fine inuocatione Dei,Quare amp;nbsp;Pialmo46.di(ftum eft : Pfallitefapienter. Et de precatione dicitur, Pfaimo ii8, Fac cum ièruo tuo (ècundum mifericoP diam tuam, amp;nbsp;iuftifîcationes tuas doce me,

Dileâiouin, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eodem capite continetur ôd hæc infignis iêntentia : Diledlio eft uincu#

perfecftionis, Hîc aliqui otiofas diiputationes de perfedlione rnouent,cùni Grammatica explicatio fit plana,

PerfcilicPerfecftio fignifîcat hîc coagmentationem,ut in ædifîcio coniundæamp;to^ funttrabeSjUondiuuïfæ,nonexcuflæ,nocorruitopus,Dehacpcr^ coagfnentdtt. fctftione, hoc eft, coagmentatione hîc loquitur, qua cohærct corpus Ecddiæ, onem, conoruunt fîrmi amp;nbsp;infirmfdotfti utuntur îTr/anEi'acrga rudiores dociles ; Huius perfeftionis, id eftj(.coniuncftionis uinculum eft diledlio, ut in Senatu ,euamii quando difïèntiunt Scipio amp;nbsp;Fabius,tarnen nô oritur inde diftracftioReipub^ Quia cum ilîi idem fpecftent, hoc eft, ad eundem principalem finem tendant, utiàlua fit Reipub: cum fint amici, alter alten cedit, Ttaamiciciaipforumuin“ culum eft concordiæ imperfi. Contrd Marius Sylla nec ad unum finem tendunt,nec funt amici. Ideo dilacerant Rempublicam,

Sic in Ecclefia docfti ac boni iudicqs aliquando diifentiunt,8lt;f tarnen alter alterum tolerat ôd audit, Sed quando mentes funt exulceratse,tuncetianitetie dicfta liuore amp;nbsp;maleuolentia deprauantur. Poftea quæritur prætextus,quæn^ turubique rixandioccafio,ficut Salomo inquit: Qui uultdeièrereamkum, quæritoccafionem. Hæc nonaccidunt ubieftdiledtio, Ideo Paulus nominal dilecftionem uinculum perfetftionis, hoc eft, communis concordiæ, Acnonlo* quitur de perfetftione priuata ullius perfonæ, fed de integritate uniuerfi corpo^ ris Ecclefiæ,

vfMuocdluli Cætert'im obferuetur ufusuocabuli Perfedus, Alibi perfetftumdicitur ptrfeilus, fubftantia, ut Puerum dicimus perfetftum hominem, hoceft,fubftantia, Ahbi perfetftumquantitateieugradibus,ut cümdicimus: Nemo habetpcrfedani obedientiam iuxta legem Dei, Loquitur de perfetftione graduum,

Paulus eodem nomine dupliciter utitur Philippenles tertio,Qui perfedi fumus,aliterièntiamus, Hîc nominat perfeeftos,retinentesfidemamp;bonaiu confeientiam fine corruptelis, quod nominamus perfeélum fubftantia. Sic ad Abraham dicitur : Efto perfedus, Poftea inquit Paulus fe non perfedlume^ ie, hoc eft, non habere iè omnes gradus obedientiæ, quod nominamus perle* dum gradibus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Sæpè perfeeftum fignifîcat idem quod non fîmulatut«, ut Chriftus inlt; quit: Gaudium ueftrum fit perfedumjhoc eftjoonfimulatumaiion hypo* criticuni,

-ocr page 385-

CO L O SS EH S ES.

cnn'cum, ut Dcus uoce Euangch'j, Spin tu fandlo fie confoîatur nos, ut lætitia in corde fentiatur uita rcftituatur. Philofophicæ conlblationes non adfes runt uitam amp;nbsp;lætitiam cordis» Sic Petrus inquit : Perfede fperate, hoc eft, nonficfpesfimulata,

Jn dido Chrifti : Si uis perfedlus eflè, uade, uende omnia, amp;Sc» amp;nbsp;fèquctf ebrifii, re me, fimplicifsima enarratio eft, interpretari perfectum pro nonfimulatè, nonliypocriticè» Cum enim adolefcens gloriatus efîèt (èmandato Deoiàtiss: cyc. enarra, feciflè,fubqcit Dominus,ut retegat hypocrifin eius : Ergo,ut oftendas te man« tio duplex. data non hypocnticè ièruare, amp;rgIoriamDeiquærerc, me fèquaris inminii fterio. Cirmautemillefeeufet ièqui,refutatureiusiacfi:antia, Ôftendit enim fe non efiè perfedlum, hoc eft, fincerum fine hypocrifi. Sed addatur amp;nbsp;altera enarratio: Nequaquamperfedioeft opus melius operibus Decalogu Quia nullaeft meliorobedientia,iuxtahæcdi(fta: Miiêricordiam uolonon facnfî=s cium,amp;feientiam Domini,nonholocaufta. Item: Fruftracoluntmeman^ datishominum» Item, Melior eft obedientia qudm uidimæ ftultorum» Ergo perfeâio hoc loco intelligatur de opéré prsccepto, fcilicet, Sequere me, amp;nbsp;in«* telligatur perfedum nongradibus fèd fubftantia,ut cùm dicitur ad Abra*« ham : Efto perfedfus, fcilicet, retinens fîdem bonam confeientiam. Ad hanc pertinetjobedirequemquefuæuocationi» Dauid uocatur ad regnum, hîc a«* dolefccns uocatur ad minifterium Euangelq ♦ Hæ interpretationes uocabuli Perfedus tenendæ funt,ad refutanda deliria Monachorum, qui opera non mandata Deo, hypocriticam paupertatem SC alias hypocrifès nominarunt perfeflionem.

Duplex eft autem defèrtio faeuîtatum, Alia neceftaria propter confefsio«* ewp/fx defer« nem aut uocationem» In tali defèrtione obedientia eft opus d Deo præceptum, tio fdcultatü^ fcilicet, anteferre profefsionem feu uocationem uitæ Ôô facultatibus. Ideo eft er opus bonumSe cultus Dei incredente. Alia eftdefertio non neceftaria, hoc cft,quæneque propter confefsionem,neque propter uocationem fit, qualis eft Cynica defèrtio faeuîtatum, ut cum Crates fuas poftefsiones reliquit, ne impe^ direturin fua Cynica Philofophia,qui poftea non uocatus ad quæcunque cons . uiuia accedebat. Hæc defèrtio non eft opus bonum,amp; cum accedit fuperftitio aut captatio, peccatum eft.

In eodem capite inquit, Coram Deo non eft acceptio perfonarum,quam nominat Græca compofitione 'zi^oo-osTroAK^iap, Eft autem uocabulum ex He«* bræo factum Deuteronomfj lO, Dominus Deus uefter perfonam non accipit, brlt;eo [umtum Hebraicefaciem,hoceft,externamfpeciem nonancefert caufæ. Significaree®^* nim de caufa æqualiter iudicare, fine refpedtu aliorum accidentium extra caue fam. Qiiod igitur Græci nominarunt -Ti^oVwTrop, in Hebræo eft facies, hoc eft, fpccies. Sæpè autem Apoftoli repetunc hoc didum ex Deuteronornio3Rom;2, amp;nbsp;in Adis capite IO,

Teneatur igitur defcriptio, Perfbnarum acceptio eft dare inæqualia æ«lt; qualibus, aut æqualia inæqualibus, Græci fîmpliciter nominaiit inæqualitae temamp;Tyrannidem,iuxta uerfum :

Dat ueniam coruis,uexat cenfura columbas,

Sæpè autem prgeipit Deus ut iudex fit æqualis,ut Deuteronomi) primo, net« uuU fe amp;nbsp;uult fe quotj agnofei æqualem. Item irafeitur peccato in omnibusjô^ omnes lt;tgncfci recipitconfugientesadFilium, Has régulas uult efïèfirmifsimas*

F f iiij Hæc

-ocr page 386-

IST O L

HæcJodrina utilised ad confirmandum timorcm Dei,amp; ad confit^ mandam fidem jnonblandiaturfibi Dauid cogitans Deum nonefle punitu* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum adulrcriiim ipfius, Quia præclarc meritus Gt. Nee defperent Aaron,Ma^

nades^Nabuchodonofor, Petrus^Latro in cruccjquia multa magna dclilt;da ha» bcntjfed teneant regulam: Gratia exuberat fupradclictumjamp;^coram Deo non ed perfonarum acceptio»

Vuit autem Deus de Edèntia amp;nbsp;Voluntate Gia iudicari ex uerbo, in cjuo fe pacefecit. Tribuenda ed igitur ei æqualitaSjGcut totics affirmât : Non eftin Deo '7i5oau7roXH4-'a«

Dult;efunt tengt;: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hanc coniblationem teneamus contra tentationem de particularita^^^*

tMones pr^c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fy^t: enim præcipuæ tentationes, altera de Dignitate,altera de particular

nuatcer fixate. Primùm enim trepidamus nbsp;dubitamus nos recipi, cjuia fumusindigo

tuularitate. ni,amp;f cernimus magnam pcccatorum molem,aduerfusquæira Dei in lege eet« tifsimèdcnunciatur,iuxtadicftum : Deus ignis eonfumensed* Aduerfus hanc tentationem opponenda ed particula GRATIS, Item hæc fententia : Gra* tia exuberat fupra peccatum,

, EtGautemdifficileedelucdariexhac tentatione,Tarnen alteratentatio de particularitate rurfus dtiriter excruciat animum, cüm ,uidelicet,difputamus an Gmus in numero cle(dorum,8k plurimi in hac ipfa dubitatione Gunt langui^ diores. Quid laboras, G non es in numéro elecdorum. HuiccondernationittP difsimæ opponantur promifsioncs uniuerfales, mandatum uniuerfale^ fummum, utaudiamus FiliumjôC hæc dicta de æqualitate Dei : NoneG'?'^'’'^“^ TToXKli'a in Deo,

vtrjq; cofîfio Vtraqucconcio ed uniueriàlis. Accufàt Deus omnes propter pcccata, MHuerfalis uult omiics agcrc pccnitcntiam et confugere ad Filium.Nec dubium cftotnnts pœiiitentiaCf homines huïc fummopræceptodebereobedientiam :Audite Fih'um,amp;Filûi5j pcTcJor«« iuquit: Pccnitcntiamagiteamp;crediteEuangelio, Nec Gngendumeft,Filio’^’ côm inquit: Venite ad meomnes, qui laboratisamp;oneratiedisjegoreficiâoo^ amp;c. non elTe ueracem legatum, Hlis ereedi confolationibus,rcpugnetnusdub^ ' tationi, 8^. datuamus Deum æqualem ede, Sxf uerè nos quoque rccipi confugi^ entes ad FiliumjGcut icriptum ed : Omnis qui credit in eum non confundetur. ltem,Diues Deus in omnes fuper omnes. Item, Omnis qui inuocaueritnor men Domini faluusent.AdhancconfoIationcm adhibeantur hæcdicta:Non ed-n^ocrtûTroTiH^iaapud Deum conGrmetur Fidcs in inuocationepromifsio^ nibus nbsp;mandatis diuinis,quæ præcipiunt credi Filio Dei,

EPISTOLÆ PAVLI

APOSTOLI AD COLOSSENSES

CAPVT PRIMVM.

^auluJ ^fio/lolus lefu Chrißh

flLuingclium none A ft pii e/itta huma:! tta^fed reue btü diuittitui.

TN titulo fit offiefj mentio. Quia neceflè ed in EccleGa fciri,unde dodrrinaao ^cepta fit. Quia Euangelium non ed iàpientia rarioni nota,ièd ed diuinitus rc* uelatum initió per ipfum Filium Dei, additis illudribus tedimonijs amp;nbsp;mit^^ culis diuinis,

Poftcî

-ocr page 387-

CGLOSSENSES, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Poftea rcpctitum eft in multis patcfacfnonibus diuinis 8^ addita funt miracula. Ideoquemifsi funt Filius ipfe, Prophetæamp; Apoftolijamp;S Ecclcfîæ mandata eft propagatio Euangelfj, amp;nbsp;uocationum differentiæ confideran* dæ funt ♦

Eftenim Propheta perfona immediate uocata d Oeo ad illuftrandam ProplM, promifsionem de Chrifto, amp;nbsp;habet teftimonia diuina,quód non erret^ô«:: miffus eft ad aliquam partem politicæ gubernationis , in qua oftenduntur miracula ♦

Apoftoluseft perfona immediate uocata à Deo ad docendum Euange^ Apoßohu, lium, habet teftimonia diuina, quód non erret, nec miffus eft ad politicam gubernationem.

Epifcopus 5 feu Paftor, leu Dodor eft perfona uocata a Deo mediate per Epifcpptafca Ecdcliamj aut eos quibus hoc Bcclefia commendat, ad docendum Euangelium Paflor ßu Icriptum per Prophetas amp;nbsp;Apoftolos,nec habet aliud teftimoniumjquód non Doifîon erretjUifi ipfa fcripta Prophetica ÔC Apoftolica, ab his cum diftentit j errat, fi« cut multorum lapfus alij maiores alq minores acciderunt, accidunt 8lt; ac* cident ♦

Has diftindbones uocationum necefle eft confiderare propter homines cnrwgb A« politicos qui interrogant, cur magis crcdendum fit Paulo qudm Epifcopis, ere. qui habentordinariam poteftatem, Paulus autem uidetur uagari ut erro» Hic g feiendum eft, Apoftolos fingulari uocatione immediate a Deo miflbs efle, amp;nbsp;habere diuina teftimonia qudd non errent, amp;nbsp;eorum uoci crcdendum efle, fis cutuociDei immediate de coelo fonanti, Etneceffeeft Ecclefiæ hoccomme=»

uiorarijquôd fint immediate uocati d Deo, 8c perferant non i fc inuentam dos ^rinam, fed traditam per Filium Dei, qui eft in finu æterni Patris, amp;nbsp;primus protulitEuangelium. Ideo toties repetunt Prophetæ: Hæcdicit Dominus. Et Paulus multis uerbis ad Galatas primo mentionem facit fuæ uocationis.

Neceffariaeft amp;nbsp;hæc confolatio, qudd feimus Deum uerèuelle efFicacem De!«cff4gt;»e/î dfeperEuangeliumetiam ciimhidocet,quifuntab Ecclefiauocati : ficutPaüs cfficaxpermi luspræcipitTito5itemTimotheOjUtconftituantPresbyteros, ut comment eo, ^ent Euangeliumidoneisaddocendum. Quia Filius immediate efficax eft, fiue per Prophetas fiue per Apoftolos, fiue per Paftores annuncietur Euan# clrßa, gdium.

örätin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î)ea.

QR A TI A, fignificat gratuitam reconciliationem acceptationcnl pro# ^pter M.ediatorem,cum qua tarnen eft coniundauiuificatio, quae fit perFi# hum accenfa uera agnitione Dei per Euangelium in mente, effufo Spiritu fanóto in corda, ficut Roman: S.dicitur: Qui Spiritum Ghrifti non habet, non eft eius. Ideo Paulus hæc duo coniungit, Gratiam amp;nbsp;donum per gratiam, nbi gratiam intelligit relatiue de reconciliatione 8^ acceptationc propter Filium 3 ficut alibi dicitur : Diledi in dile(fto. Donum uerd intelligit fine ulla dubitatione donata beneficia, quæ funt in nobis, fcilicet, qudd efficimur tern# plaDeijSd donamur uita æterna. Etquidem intelligatur donum non de in# coatione tantum, fed de tota confummatione beneficiorum Chrifti.

Vocabu#

-ocr page 388-

33^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ETISTOL^

p.'x dp^t/ He= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vocabulo PACIS Hebræi utuntur ficut nos uocabulo Salutis feu Læ*

c^rpiiaë^ii Significat igitur hoclocophmiimlæddam in DcOjdeinde bonumfta« tum Ecclefiæ, S)C priuatim dona Dei fingulis necefTariain iàndifîcatione,uita St uocadonibus. Item jtranquilla imperia,fuccelTus in gubernationc. Hæc Grammadca explicado uócabuli Pacis quam late pateat cogitandiimeftjUt ciim in Pfalmo dicitur ; Rogate quæ ad pacem funt lerufalem.

Xico pcitre noßro Xomino leßi Chrißo,

Titnicntio fi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coniungit æternum Pattern amp;nbsp;Chriftum, duo bæc confîderemus,

lij cura pitre ^^Omnipotentiam Fi 1 q Sô intercefsionemjCum ait dari gradam 80donum tnul à Pâtre amp;nbsp;Filio, lîgnificat Filium cdam natura Deum eflè. Et hucadium h) et imcrctf, gamus bæc diôla : Pater meus ufque modo operator,amp; ego operon Item /ionsm. nedicat bis pueris Deus omnipotens, ÔC Angelus qui eripuit me ex omnibus malis. Item, Omnia per eum confiftunt.

Secundô confidcremus, etiam eo fieri mentionem Filfj, ut admoneamur de Mediatore, omnia bona, quæ dantur Ecclefiæ, dantur propter Mediate« rem,qui facrificium fuum pro nobis obtulit,amp; femper intercedit pro nobis. Hîcrepetatur communis dotfirina dedilcrimine ueræ fallæinuocationis. Dilcamus ièiungere noftram inuocationem ab Ethnica,Turcica amp;nbsp;Papiftit^) èc quotidie in inuocatione cogitcmus,quem Deum alloquamur, ubi 80 quibus .. . . teftimonqs patefudlum ,8lt;f quareexaudiamur»

„oLnoziiï'”quot; Vfiratèaurcm difeernimus inuocationem Chriftianam ab alqspopulis. chrijliatue et ErrantEthnici amp;nbsp;Mahometiftæ de EfiTentia SC uoluntate Dei,neganthuncuc« gen^ Deum,crcatorcm cocli 8C terræ, 8c hominum, qui fe pàtefecit mifloDo’' mino nofirolefu Chrifto,8d teftimonia de fe in Ecclefia dedit,0lt;f qui ficretieb^ tus eft in Ecclefiajquod diuiniras fit æternus Pater,8if nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filius æterni Patris

femper miflus ad Ecclefiam,8c Spiritus fanefius lædficans8i. confirmanscaiu. Sed uagantur Ethnici nefeientes quid inuocent, ficut Hecuba apud Euripidem inquit : O Jupiter quicquid es, fiue hoc coclum fiue mens in ccclo. Deindede Voluntate errant, quód nefciunc,an amp;nbsp;cur exaudiat, Sc inuocant in dubitation ne perpetuajficut 8c Papiftæ docent.

At nos in Ecclefiainuocantes primum deEfièntia cogitemus huncefl*: uerum Deum ,creatorem, qui fe patefecit miffo Domino noflro lefuChrifto, 8c qui docet nos in Ecclefia diuinitatem efie Aeternum Pattern,8^ xóyo/),Filioni femper ad Ecclefiam mi(rum,amp; Spiritum fanefium lætificantem amp;nbsp;confirmao^ tem corda. Has tres perfonas fimul mente intueamur, fciamus fimulabcis dari bona,quia atftiones ad extra funt communes tribus perfonis,iuxfa bæt didta i Omnia per ipfum facfla funt. Item, Omnia per ipfum confiftunt. Item, Verbo Domini coeli firmati funt, 8c Spiritu oris eius omnis uirtus eorum ♦

Deinde 8C de Voluntate cogitemus^uelle Deum inuocari non cum dubm tatione,dc qua apud Poëtam dicitur.’Eife Deum afTentiotjfed an curet huniana dubito : Sed uelïe nos credere,quôd uerè 11elit nos exaudire propter filiummen diatorem Deum Sd hominem jUcllc mentionem Filq fieri, ficut dicitur .’Qpion quid petieritis Pattern in nomine mco,dabit uobis. lubet peti nomine torisjquia fiducia,quód non fit irrita inuocatio, nititur Mediatore.

-ocr page 389-

Quare fc tri per in inuocatione utroque modo cogi'tandum cfl deF/Ao» Prirntïm tanquam de datorc bonorum cum Pâtre 8C Spiritu fancflo, Secundô rurfustanquam deMediatorefèu intercefTore. Quia dare fie diatzQakquid datore lono^ peneritis Patrem in nomine meo,hoc dabit uobis» Rom: 8. dicitur : Qui (èdet nbsp;nbsp;nbsp;er Aie.

addextramPatn'SjUCintcrpclIetpronobis. EtHebræ:^» Semper uiuens,ut interpcllet pro eis» Mandatum eftutcredamus nosexaudiri ,iuxta didum: Quomodo inuocabunt Q non credunt f Item, Orate fine ira amp;nbsp;hæfitatione,Ni=î ti fides debet non noftra dignitate, led Mediatore» Ergo necefTe eft filium ut Mediatorcm agnofeere alloqui«

Qudd uerd obqcitur dieftum, Iohan.16. Non dico uobis,qudd ego prcca« oidium ebru turus fimpro uobis. Grammatica 80 uera refponfio eft,non exdudi Chrifti prccationem ut fi Dux dicat, non dico me præliaturum elîè, (èd uos mecum præliabimini» Hîcfatisapparetin pofteriore membro affirmatiuam fenten^s cx« tiam efiè, ficut 8lt;feodem loco inquit: In illo die in nomine meo petètis» Vult duda imcr^ ergo nunc quoque agno{ci,qudd fit Mediator ÓÓ intcrceftbr.Non eft igitur ex:s ceßioneChri* dufio int^rcefsionis Chrifti, fed eft correeftio erroris de omifsione noftræ pres» cationis/eu admonitio ut adiungatur noftra precatio. lam cogita quam dulce mandatum fit, qudd præcipit, ut n os quoque accedamus ad Deum, ut nos ad ipfius intercefsione adiungamus noftra uota amp;S?noftros’gemituSjUult te quocß precari,necuult nos ignauos aut ociofos militesefle, fed uult ut ipfi quoque acs cedamusad Deum, ficut Dux uult milites fimul præliari amp;fc, Hac Grammar tica Sc uerarefponfione contend fimus,8lt; meminerimusdulcifsimam conibla^» tionem nobis propofitam efte, quæaffirmât,Sc audiri noftras preces amp;nbsp;fimul cuinFiliodiligt propter ipfum,ficut eodem locodicitur: Ipfe Pater diligit uos. Hane dulcifsimamconfolationem nonfinamuscorrumpiuenenataSoi« pfiiftica ♦

Exordium continet gratiarum aeftionem prccationem, ficut in exor^ ^“^”*** fiijsmaxime ^rataamp;ufitatafunt uerba affedluum, gratulationum, querelas rum8^.c. Eftcß fummafèntentiæ:Deogratiasago,quôduosad agnitionem Elfi) uocauit èc accendit corda ueftra, ut Euangelio credatis, 8c oro ut uos cons firmet, Haec Paulus pluribus uerbis dicit,in quibus phrafi confiderata nihil eft obfeuritatis. Eft^ fumta iententia excommuni dodrina, qudd Euangelium ficfapientia non nota rationi fed immenfa mifericordia Dei reuelata per Filb um. kern,qudd hanc mirandam ßpientiam ratio non accipiat fide, nifiFilio ipfo monftrante, mentes Só corda accendente confirmante, ut aftentiamur retineamus aftenfionem öd fidem, ficut Paulus inquit, ad Galatas : Vt pro/ uiifsionem Spiritus accipiamus per Fidem,

eîi ima^o dfc.

tN Chrifto nato ex uirgine effe duas naturas, ^.óyofi^ naturam humsiii co„ßy^ti»^ Inam^expreifè aftirmat narratio inlohanne : Et, Verbum caro fadum eft ,8d nes^ inchri»

non eile ionum euaneicentemjficut multi aftute cauillati funtjfed efle ult;2zsa# {^‘’/'jilla ipfa narratio in lohanne oftendit,

Sed teneamus illuftres confirmationes, quæ cogitentur in quotidiana in/ ,

T 1- r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n- . rt' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;t Inuocdtiotc»

uocatione. ludico hrmum teltimonium eile inuocationem, qua patres allo/ flimonium eA quunturhunc Dominum jUtagentem aliquid. Sentiunt igitur elfe ult;gzsa/JÄvop ^«64 chrifim üiuum j intelligentem 5 öd cum Patrcefticacem, ficut ait Iacob; Benedicat

pueris

-ocr page 390-

puci'is Deus, 8^ Angelus qui eripuit me ex omnibus malis, Hîc fine ulla Subi« ■tatione Angelus intelligitur perfona mÜTa: perfonabenedicens aut liberans non eft Angelus,qui eft creatura,8éPaulus exprefle dicit Chriftum fuifle apud Patres in deièrto, 8C ipie inquit : Antequam Abraham natus eft, ego fum. Et hoc loco ad Coloflèniès,inquit Paulus,per Chriftumquot;omniaconditaeflèSi conferuari. Non funt autem conditæ creaturæ per naturam humanam,amp;ta^ men in hoc homine Chrifto eft natura conditrix,Ergo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non eft fonus eua^

nefeens.

DiÆt (îf cm. ConBrmudo eft etiam illuftris in dieftis de Omnipotentia, cûm inquit; nipotentid fi^ poQ uitam æternam do eis. Item, Ego fum uitis uos palmites,fine me nihil pogt; mMum diuî'^ t^ftis facere. Et I. lohan: 4, in hoc ftimus, quôd in eo mancmus,amp; ipie in no^ nitatii tiuf. bis,quia de Spiritu fuo dat nobis. Natura finita non poteft dare Spiritum fan* dum. Eft ergo ante aftumtionem naturae humanæ peribnamiftà, quæAoy©^ amp;nbsp;Imago æterni Patris dicitur, ut, Hebræ: i. exprefte nominatur ’«Trauvafzic^ gloriac,hoc eft, lucis paternæ, fapientiæ 8d iufticiae, 6^ Imago fubftantiæpatep næ.Ibidem etiam affirmatur,pcr hunc,qui eft Imago æterni Patris,omnia con* dita efte amp;nbsp;fuftentari. Hæc natura conditrix cûm fit in homine Chrifto, neccf feeft non efte euaneftentem fonum.AIioqui enim non eifetin homine Chrifto, fi eflet ibnus euaneftens.

currilimdi» ^i‘^ft'J’^3Utem Imago, quia Pater fefeintuens haccogitationefuigignit eatur iwgo imagincm fuam , cûm hæc imago fubftantialis deinde fulgeat in natura hnlt; pjfriî m coh mana Chrifti,qui perfecftèagnofcitæternum Patrem,amp;f per^eótèiuftuscft.S-' Deo propter imaginem fubftantialem in ipfofulgentem : dicitur Chrh jjgt;ciiu ftus Deus a homo imago æterni Patris.

lt;r»o„M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cûm autem dicitur Filius imago æterni Patris,cogitemus non folùm

arcana Patris amp;nbsp;Filij collatione, fed de patcfacftione erga nos. Talis eft Pater, qualem efle Filius annunciat, ièrmocft imago mentis, Ideo dicitur tDcuni nemo uidit unquam,fed Filius qui eft in fi'nu Patris,ipie cnarrauit nobis. I tern, Nemo nouit Pattern nifi Filius, ÔÔ cui uolet Filius rcuelare. Sic ipitur agnofta* mus Deum,ficut per hunc Filium patefaeftus eft, fcilicet, ßpientem, ueracem, bonum,beneficum,iuftum,iudicem,caftum,omnipotentem,Iiberrimum. tc quanquam immutabiliter iuftus eft, tarnen remittentem peccata redden tern iufticiam amp;nbsp;uitam æternam propter Filium amp;nbsp;per eum. Hane fciamusucte uoluntatem Dei efle, nec imaginemur in eo contradieftorias lententias.

’ Secundo nomen Imaginis commonefacit nos de difeernendo ucroDfO cernit Deum nbsp;nbsp;omnibus commentitfis numinibus. Proponit tibi inuifibilis diuinitashunc

â commetitiji Filium ulfibilem, amp;nbsp;iubet te inuocare hunc uerum Deum, qui mißt huncre» numinibu^. flemtorem , SCaddidit ei teftimonia, amp;nbsp;uereiniftoredemtore habitat,ficui inquit : Qui uidet me,uidet Patrem.

Perfihü imi- Tertiófciendum eft hancDei Imaginemadnosmiflàmeflè,utnosriiP fdliLüo’imd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiamus Imago Dei, hoc eft, ut luceat in nobis agnitio Deijper FiIp

gwî Dei M um accenfa, qua rurfus efflcimur conformes Deo, ficut 2.Corinth: 5. dicitur: not«. Agnofeentes Deum per uocem Euangelq, transformamur in eandem Imagp ncm, hoc eft, Lux fimilis uerbo in nobis accenditur, Athanafius dicit : Com gruebatFiliumaffumere naturam humanam,utperImaginem Deieflentia* lem homo refticueretur,conditus ut eflet Imago Dei creata. Quia per uerbum,

quo diuinitas patefit, reftituitùr Imago,

Hæc

-ocr page 391-

COLLOSSENSES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;357

Hæc Teueren ter 8ó pic cogitanda funt,ôd in uera Inuocatione difeenda, in qua mens intueri debet Deum patefactum per hunc Filiïim5amp; difcernerc ue^ raminuocationem ab Ethnica»

Omitto hic præftigias Samofateni SC Arfj 80 fimih'umj qui cauillati funt: Imago eft umbra alterius rei,8óc» Tales Sycophantias hic iple textus réfutât, ciim poftea inquit : Per Filium omnia efïè condita Si conieruata*Et ad Hebræa OS dicitur Charadler Subftantiæ, uidelicet, fubftantialis Imago»

Trimogenitus ^fniuerße creaturtt lt;i3‘c.

Simplicifli'ma enarratio eft dedignitate» Primogenitus,hoceftjdominus primagenituf omnium creaturarum; iuxta hæc ditfta, Pfalmo otftauo» Omnia fubiecifti fub pedibus cius. Et Matthæi ultimo : Data eft mihi omnis poteftas in ccelo 5d in terra. Et hic dicitur : In eum omnia funt condita, hoc eft, propter eum^d eft 5 ut in hoc Filio le patefaciat Deus, 80 oftendat in hac miranda copulations diuinæ humanæ naturæ lùum amorem erga genus humanum»

Etcûm per hunc Filium immediate colligatur Ecclefia, poteftas eins eft Propter Ec» etiamimmediata fupra omnes creaturas» Filius propter collecftionem Ecclefiæ immediate Ceruat cœlum Si terram, genus humanum, minifterium Euangelp'j terra. défendit Ecclefiam contra rabiem Diabolorum, contra Tyrannosôd contra fanaticos furores, SC eft iudex, punit Si puniet impios, interea fîmuî orat pro nobis æternum Patrem, Si eft efficax uoce Euangelq, ut aliqui conuertantur, remittitpeccata credentibus, exaudit, protegit, lenit pœnas, multa mitigat in ordine naturæ,paicit nos, iuuat Si faluat inuocantes ipfum,ficut inquit : Veni:* te ad me omnes qui laboratis Si onerati eftis, Item, Nemo rapict oues meas ex tnanibus meis. Sine me nihil poteftis facere, Sedet ad dexteram æterni Patris, dansdona hominibus, ipie eft caput Ecclefîæ, perfîciens omnia in omnibus*

Hæc de iure Primogenituræ,hoc eft, de dominio Chrifti cogitanda funt, t^^omînatio amp;nbsp;ad confolationem Si ad inuocationem transferenda, ne cogitetur eftè ocioià dominatio, fed uerè efficax in creaturis Si in nobis, Hanc prælèntiam Fill) Dei odofafed effi, Sc hoc Dominium putant inanes fabulas eftè illi, qui nee curant indicium ips cax. fins nee auxilium. Additur hic illuftre teftimonium de omnipotente natura in Filio,In hoc uifibili Filio eft Aoy©gt;',per quern omnia condita lunt. Ergo Aoy©-* non eft fonus creatus euanelcens, fed eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si omnipotens*

Thront ftue dominationes ijc.

Thronos, dominationes, principatus amp;nbsp;poteftates inteîligit uetuftas an^ Throni er do gelos, nos omnia imperia SC ordinem creaturarum, politiarum, œconorpia* rum,coniugt},Iegum,gubcrnationem in ccelo Si in terra intelIigimus,Certè|“^^c^^'.‘’'æ hocuultdicere omnes creaturas Si creatas Si ordinatas eftè per hunc Filium/w/o etiamfi poftea ab illo ordine diftefterunt Diaboli Si homines, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terra.

Quód Filius fît natura Deus, manifefta hîc teftimonia pofîta funt, Quia reftimonîa dicitur,Omnia per ipfum eftè condita,amp;dulciffîmèhîc addit:Ipfèeftantefit omnia, Hoc cûm dicitur, neceftè eft intelligi in eo naturam elfe, quæ fuerit an# te alTumtionem humanæ naturæ,Hinc perfpicuè fèquitur,xôyo/j non eftè fbnum euanefeentem, cum de Chrifto dicitur,quôd fît ante omnia*

Nota eft autem hæc phrafîs,per Filium omnia condita eftè.Etfî enim omlt; nés adiones ad extra funt communes tribus Perfonis, Tarnen fua cuiusi^ per# fonæ eft proprietas, Si didum Auguftini concinnum eft*

^.to}n.Ehil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Agit

-ocr page 392-

éP/STOLJ

Agit Filius per lè, non a le, Pater uult creationem 8^ totum ordinem relt; rum,amp; exprimit hanc uoluntatem per uerbum,quo dicente res fïunt amp;nbsp;ordinc diftinguntur,ut in Genefî feriptum eft : Dixit Dominus : Faciamus hominem ad imaginem amp;nbsp;fîmilitudinem noftram.Et Spiritu lantfto fîmul créante fouem turres,fîcut in Genefî lcriptum eft : Spiritus Domini ferebaturfuper aquas, . lèufouebataquam»

ïn iwntione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Diligenter autem confîderandum eft, ubicunqi fît creationis mentio,

teüi“enda 'eâintelligendamelfe præfentiam Deiinconlèruationefubftantiariim,iuxta eonfiruatio difta t In iplo uiuimus,fumus amp;nbsp;mouemur, Deuteronom: }o, Ipfe eftuita rerum. nbsp;nbsp;nbsp;tua amp;nbsp;longitudo dierum tuorum» Nec fîcintelligatur creatio, ut fabricationa^

uis, â qua dilcedit architetftuspoftquameam extruxit ,lèdfubftantiærerum interirent, nifi deinceps quoej conlèruarentur à Deo, quem tarnen feiamus ad* eftè creaturæ liberrimè,iuuare,ornare,moderari,aut deferendo deftruere natu* ram liberrima uoluntate.Ideo dicit hîc : Omnia per eum confîftunt.Et Hebræ'

os : I, Ferens omnia uerbo potentiæ fuæ.

modo.

F/fn« e/î caus Sed quarc dicit: Omnia in ipfum condita funff Hoc eft,hic Filius eftcaugt; fafiualiscre finaljs,quareDeus omnia condiderit. Quia hæccopulatiodiuinæamp;huma^ ièmel èc mouebocc£gt; lum 8d terram ,amp; in hac copulatione diuinæ amp;nbsp;humanæ naturæconfpieitut multiplexfapientia Dei, ôdimmenfus amor erga genus bumanum. Eritlapi’ entia in tota æternitate dilcenda, in hoc Filio uidere raotum huius copulationis caufas uidere , amp;nbsp;qualislàpientia fitLex, amp;nbsp;quæcaufa fit cur Filius conftitu* tus fît, ut fît precium pro Lege,qualis fît Filq milîîo ad colligcndam Ecclefaui, qualia fuerint opera in omni liberatione. Hæc tota fapientia confpicitur inüh confîderatione Filtj, cuius uult Deus initia in hac uita difei, iuxta didumtEx

oreinfantiumamp;laólentium perfecifti laudem* Et eîl cafJKt corporis Eccle/ice.

Chrifitif cü caput Eccles fitA-.tiwdii.

I. ^fficäciä.

Exprefle fatentur fcnptorcs Jibro 5. fenrent: dithncflione 13. nomen capi^ ds tribui toti' perfonæ,Chrifto,8c alias propn'etates competere ei lècundum bu manam naturam,alias lècundum diuinam naturam, Eft autem caput effîcacia, perfecflionejmeritOjS^ ordïne,

Phmûm effîcacia, quia hæc pciTona proprie mifla eft j ut immediate pet earn aeternus Pater coUigat Bcckiîam. Hæc perfona initiô profert Euangeb^ Uffljadeft Ecclefiæjôi earn fuftentatjamp; protegit immediate.Sinuh'tudo cogitart poteft J Sicut caput in quolibet homme demittit neruos Spiritum animakm in reliquum corpusjqui funt caufa fenfus amp;nbsp;motus : Ita Filius Dei füllen tat St docet nos, lîcut dicitur ad Ephefios, Perficere omnia in omnibus* Item, Nemo nouit Patrem nifi filius. ltem,Ego uitam æternam do eis.Etfi autem hæc effica« cia e(î capitis tarnen peribnæ tribuitur,quia efficax eft in hac aflumta natura,ut I. Corinth, i ç. dicitur : Per hominem mors, amp;nbsp;per hominem refulcitatio mot^ tuorum. Multæ adfiones hunt miniftcrio album tæ naturæ, utcumiudicabitre* fufeitatos uifibiliter. Eft autem amp;nbsp;fua efficacia aftiimtæ naturæ, quæ antecelbt omnibus creaturis potentia, depellit Diabolos,ÔC protegit Ecclefiam, muka

potenter agit,quæ capiti congruunt,

ï I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundô caput Perfeeftione fie dicitur, non fbitim lècundum diuinam na’’

PerftiSiozjf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam iuxta humanam, quia natura humana in Chrifto antecellitfa=‘

pientia omnibus Angelis»

Tertio

-ocr page 393-

COLLOSSENSE^.

Tertio eft caput Merito, iuxta humanam naturam, qua ciim perfctftifti^ 111. ma obcdientia meruerit Eccleiîæ redemtioneru èC falutem ætcrnam, iuftum eft eunifuperiorem efte in uniuerfa Ecclefi'a*

QuartójOrdine propter miftionem,ficut Iohannes inquit : Prior me eft. Quia hæc pcrfona ad Ecclefiam initid mifta eftjUt proférât Euangelium ex finu æterni Patris. ,

Vfitatèdicitur, Chrifturn nominari caput, quia dignitate antecellit. Sed intcHigatur non ociofa dignitas,uerum hæc omnia comprehenduntur, Effica:* cia, Perfeftio naturæ diuinæ naturæ humanæ, Meritum SC Ordo.

Adiiingatur autem ditftum ad EphefÏos : Ipfè eft caput Ecclefiæ,omnia in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad

omnibus pertîciens, ficut iplè inquic : Ego fum uitis,uoseftis palmites.Item, Explenitudinc eius omnes accepimus. Ideo hîc inquit : In ipfo habitat omnis „ia perfidsm pknitudo diuinitatis,uidelicet donorum, ftpientiæ,iufticiæ, nec tantum fie, ut czf. ipfeproieièornatusfithac excelkntia, lèdetiam ut fit efficax in alqs,ficut in Pfaimo dicitur : Vnxit te Oeus tuus oleo lætitiæ propter confortes tuos, SC petetur hæc fententia infra, ubi copiofius eft enarranda.

Et per eum cunEia reconciliare er^a fe pacißcatE per fan^uînem crticE élus

T N Epheftjs dulciffimè dicitur, redigere ad unum caput omnia in ccelo in fuerit terra. Fuerunt uni capiti Deo conformes,amp; adiundæ omnes rationales créa* XïSe«« wræ,antelapfum Diabolorum amp;nbsp;hominum. Poftea cogitetur quam triftis«KO CiipitC, auiilfio Gr,in qua Diaboli horribili furore in tota æternitate irafeuntur Deo,amp; contumelnseumafficiunt,infeipfisamp;f in penere humano quantumcunqipofi^“quot;''^“’^ Hinqut oftendunt blafphemiæ,cædes, libidines olt;f aha Icelera, ad quæ Diaboh impelluntmiferos homines, tantum utcontumelia Deum afficiant. Vt autem fatto. ’■iirfiiscum capite Deo copuleturgenus humanum, Mediator conftitutus eft,

caput Ecclefiæ,adiungens nos capiti Deo. Sic in ccclo amp;nbsp;in terra fanatur ’Ha auulGo, ficut poftea dicitur : Faciens pacem in coclo amp;nbsp;in terra,uidelicet, in« *^^1' Deum amp;nbsp;hominem, amp;nbsp;aliquoties repetit : Per ianguinem, per mortem, per Corpus Chrifti, ut adducat amp;nbsp;fiftat uos Saniftos, inculpatos amp;nbsp;non accufandos coram eo.

Ha?c uerba opponantur erroribus Papifticis,qui fingunt homines mere=lt; riremiffionem peccatorum propter difciplinam, iuftos efte propria impies tioneLegis. Paulus conträ affirmât, fanguine 8lt; morte Filrj Dei, id eft, obedi« entia tota nos reconciliari. Addatur autem amp;nbsp;exalijs locisparticula Gratis, quæexprefie excludit noftra mérita.

Ordo autem uerborurn oftendit, quæ res fiant in iuftificatione hominis orlt;io guo pt coram Deo, IdeoFiliusrnilTuseft , uthoc mirandum decretumpatefaciat,’^'^““'’* quöd Deus uelit Filium eftè uicftimam, 80 propter cum remittat peccata, refti« tuat iufticiam amp;nbsp;uitam æternam, exaudiat amp;nbsp;mirabiliter regat èC protegxt.Ec in ueris doloribus primum amp;nbsp;fummum certamen eft,an Deus tibi remittat pec cata, amp;nbsp;an te recipiat * De hac lufta dicitur, luftificati fide pacem habemus. Cum^ apprehenditur fide imputatio iufticiæ amp;nbsp;remiffio peceatorum,fimul in hac ipfa confolatione Filius Dei per Euangelium oftendit mifericordiam 8Ó præfentiam æterni Patris,amp; datur Spiritus fandtus à Patre amp;nbsp;Filio,quo cor ad aGentiendum Euangelio trahitur,lætificatur,confirmatur,uiuificatur,ôd ex do« lonbusinferorum hberatur, ficut Ezechias inquic : Tu eruifti animam meani

4. tont, Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G g ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne perk

-ocr page 394-

54-0

ne periret, proi'edfti poft tergum tuum omnia peccata mea* Afleueratio de remiftione peccatorum amp;nbsp;imputationeiuftkiærecitatur hoclocohisuer^ bis : Vos qui eratis inimici reconciliauit, èC quidem addit : Corpore, niort^ carnis Sgt;^c, ut fjgnificet nos propter obedientiam Filq placere Deo, ÔC accepte^ eftèjficut Rom:y,dicitur.Propter unius obedientiam iufti conftituentur muW»

Oßdndri J^e=s culdtioncs.

Nec abducendæ funt mentes ab hac confolatione Ofiandricis fpeculatio^ nibusj quæ dicunt, homines iuftos efle coram Deo propter iufticiamefTent^^’ lemjamp; non per mifericordiam imputata iufticia»

Vt exhiber et l)osfanhlos

Deinde SC reïiqua uerba confiderenturj V t fiftat uosfandos, inculpates, •Sttn!h,id eß, accufàndos* Hæc uerba in hac uita fic inteHiganturjSanctoSjid cftjConuer'’ tonuerß, fosadDeum» Namfanditas-ftgnificat ipfam effeftionem Dei in nobis, homo amp;nbsp;iuftificatur fide,amp; iam eft domicilium Den

juculpati. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sequens uocabulum Inculpatos eft ufurpatum pro eo, quod in GcßO‘

dicitur : Perfedus efto. Et in Pialmo, immaculatum, uidelicet. Imputationcot incoationejit eiim inquit: Sicut eftis azymi. Ideo mox rurfus addit uocabulum A-v/ynÄHTOr,quodfîgnifîcatNonaceufandoSjSóhîcadditCoramDeo,quodnc^ cefTe eft intclligi de imputatione in hac uitajficut Paulus inquit : Nulla nunccu condemnatio hisjqui in Chriftolefu ambulant. Ideo etfl inhac uitahærentm nobis multæ magnæ fordes, ignorantiæ, dubitationes, errantes flaniniaîamp;^e T amen imputatione iufti fumus amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propter Mediatorem, ut Roman.

5. dicitur: luftificati fide pacem habemus apud Deum,per Dominum noftrnm ïefumChriftum,per quemamp;acceftùmhabemusfide in gratiamhanc,inqna ftamus. Hæc fides autem re iplà nititur obedientia Mediatoris.

Hoc modo diligenter pondera uerborum examinentur, ac in uita æterna erit confummata fânditas, erimus prorfus immaculatijErit enim Deus oni^ nia in omnibus beatis, hoc eftjnon erit ibi peccatum in fàndis ut in hac uita.

Siquiâeni permanetis infide fundati nefiabiles is^c.

De dppUcdtii Antea nbsp;nbsp;de perfbna Filrj Dei amp;nbsp;de benefiefjs âixitjNunc addit dodrinam

de appellatione, quomodo ilia beneficia æterna accipiamus amp;nbsp;retineamus ,fci’ fit fide. licet. Fide. Exponitur autem hæc ipfa dodrina copiofîus Pauli uerbis in Epi' ftola ad Romanos,ubi antithefi illuftratur : Ex operibus legis no iuftificabitut omnis caro.Item,Vt totus mundus fit reus Deo, Sed Fide iuftificati pace habe* mus.Hpc antithefîs ièmper in confpeélu fit.In uero agone amp;nbsp;iudicioDei omnes homines in hac depratiata natura agnoicant hanc concionêzNon intres in iudi* cium cû ieruo tuo,quia nô iuftifîcabitur in conipeeftu tuo omnis uiuens.Itêlob. I^.Verèjftio qudd non fît homo iuftus coram Deo. Et econtrâ intueamur hâc uera coniblationêjquôd immenfa iàpientia amp;nbsp;bonitate Deus milèrit Filium.amp;l uoluerit eum fien ui(ftimam,8(f uelit fîc amp;nbsp;non aliter remittere peccata, Sórefti* tuere in nobis iufticiam nbsp;nbsp;uitam, amp;nbsp;uiuificare homines Fide, ciim credunt fc

propter FiliûMediatorem gratis recipi et iuftificarijnon propter ullas noftras uirtutes amp;nbsp;opera, fîcut hæc Paulus in Epiftola ad Romanos prolixius tradit*

Aefignificat Fides non noticiam hiftoriæ,qualisamp;in Diabolis eft,fc^l gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aÎTcn*

-ocr page 395-

COLLOSSENSES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34.1

fumquo ampleôîimurpromiffîonem, Paulus correlatiuè connedlit fidem 80 promiflioncm Rom î4»amp; cnarrat uocabulum Epheß^.Pcr quem audemus accedere in Fidiicia,qusc efi: per fidem ipfius. Ec fidem oportere intelligi fiducie am mifericordiæ propter Chriftum promillæ^oftendit ipfa antithcßs,c«m cer^ tiffimum fit homines propter proprias uirtutes amp;nbsp;opera non efle iuftos coram Deo,fed per mifcricordiam, ut Pfalmus inquit : Saluum me fac propter mife? ricordiam tuam, Sequitur necefifarió, fidem intelligendam eflè fiduciam mife? ricordiæ propter Filium promiiTæ, Quia mifericordia aliter apprehendi non poteft, nifi fide, èCalFeucrari de mifericordia nihil poflec, nifi promiHîo édita effet, quôd Filius nobis donatus eft, ficut Paulus inquit ; Sumus dileefti in dile^: âo» Ita ex ipfa antithefi' firmiffimè oftenditur,fidem intelligendam eflefiducie» am mifericordiæ propter Filium promiflfæjôd ita compledtimur omnes articu? losfideifcuSymboli*

Acfcianc iuniores idem fignificari his propofitionibus:Fide iuflifîcamur, Equipollent R,permifericordiam propter Filium promiffum iuftificamur» Suntenim cor# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

rclatiuæ propofitiones, amp;nbsp;utriuscß propoficionis ueritas immota eft, ut nomi# perniijirieor nantur propofitiones ueræ per le non per accidens. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iujlifit

Âcdiccrc Chriftum per accidens iufl:ificare,execranda eft blafphcmiaQ“”:^^^^^ Cùm autem propofitio, Fide iuftificamur,re(ftè intelligitur, facile eft Ofiandri# camimaginationem refutare» Cûmuniuerfa feriptura doceat in iudicio Dei cjreexecrMt hominem per mifericordiam fieri iuftum,hoc eft, placentem amp;nbsp;acceptum Dco, manifeftum eft alteram propofitionem dilTentire : Homo eft iuftus, quia Deus mouetcum ad iufta facienda, ficut Ofiander contendit,amp;: definit iufticiam : lu^ fticia eft quæ mouet homines ad iufta faciendum»

Etfi autem uerum eft, cùm fide recipitur homo, hoc eft,fîducia milèricor# NottiVafwcre ^iæ,fimul Deum efficaeem eflfe in credente: Tarnen ilia fequens nouitas non eft id,propter quod perfona accepta eft,fèd femper oportet prælucere fidem,id eft, quad perfona, fiduciam mifericordiæ, iuxta diefta ; luftificati fide pacem habemus* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p lucet.

Ne dinioueamini a Epe Euan^elÿ cuius e^o Eaulus fum minifier

ÇAEpèrepetit mentioncm minifterq,ut feiamus uocieius credendum effe,fi# MiniHerio '^cut uoci Dei de cœlo fonanti, ficut Mofes 80 Prophetæ dicunt : Hæc locutus Euangeiij cre eft Dominus.Necelîè eft enim Ecclefiam certam effe, unde accepta fit doiftrina, ^clquot;de“^lo quam Apoftoli circumferunt, amp;nbsp;feiri neceffeeft aliam elfe do(ftrinam Legis, fonAtiti, aliamEuangelfj, quod concionatur de promiflîonibus, quæ funt extra amp;nbsp;fupra intelleâum omnium creaturarum,amp; funt ex finu æterni Patris prolatæ per Fi# hum. Fttradidit Deusteftimonia Euangelrj omnibus temporibus indeufi^a prima reuelatione. Hæc omnia confîderanda funt,quando minifterij fui digni# tatem Paulus commémorât.

Gaudeo in affliEliouibus meis,lt;(s' impleo quod deefi uffliEîionibus Cbrifii f^Ffenditur autem ratio fpecie Crucis in docentibus amp;nbsp;in tota Ecclefia» Qrnr'^cde»

Ideoconfirmat Ecclefiam mentione afflidtionumfuarum, qualîdicat, amfi fumus fubieefti cruci nos Apoftoli ôd Ecclefia, tarnen feitote ueram uocem dinctndoàr^i, effe Euangelij,8ducre fie colligi Ecclefiam, amp;nbsp;earn ufcj ad nouiffimum iudicï#«^. um inter imperia mundi fub cruce ftituram eflè, amp;nbsp;tarnen mirabiliter per Fili« um Dei conferuari, iuxta diéta : Qui uult me lèquftollat crucem fuam èc lèqua tur me.Item,Omnes qui pie uiuere uolentin Chrifto,perfecutionem patientur.

4. tom. Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G g lij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quód

-ocr page 396-

54-2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EDISTO

Quod autcm dicit,fe iinplere ea,quæ défunt affliâionibus Cb ri ft i, intelligatur non de meritOjfed de fîmilitudine adflidlionum, quas ut membrum corpons Chrifti fuftinet. Et quia in minifterio fuft:inet,dicit: Pro corpore eius,uicî^^ licet,ut minifterium meum feruiat Ecclefiæ in docendo,non quôd afflidio^ nés Apoftolorum fint meritum reconciliationis. Sed manet communis regub de fimilitudine afflidionum: Oportet nos fieri conformes imaginis Filfj Et propter quas caufas Filius milTus fit, ut fieret uidima, fciendum ftinouenda iniflio Filrji reliqua Ecclefia, quæ propter alias caufas cruci fubk^ da df. Solius Chrifti pafTio eft afflidiones uerd Ecclefiæ funt aut'2ti^“f^j aut A»K/^ialt;r'lt;iC£, aut Mafn/p'«*

CAPVT SECVNDVM.

De ttitdndif corructelii do^lrt/jie,

wTlKfiXj’Ofia-

A Dmom'tio eft de uitandiscorruptelisdodrinæ, acprimûm infîgnibusuolt; ■^cabulis ufus eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft,concinnc coagmentati/o^’^'’'*

dijcopulati in diledione,

nÀHpofpofîa fignificatcertitudinem ,fuprdad Romanos : Vnufquisc^ fit in fua fententia. Ita hic dicit, fe confirmare Ecclefiam, ut certitudo fidei fit ipfis firmior,quia fides non eftimaginatio ambigua fimilis Academicaruffldil« putationum,fed oportet eflècertitudinem,ficutdicitur in definitionelFidfS eft non app3rentium:amp; notum eft didu:Qui non credit in Filiun'i,iam iudicatus eft, Item.Qui non credit in Filium,manet ira Dei fuper eum. Nondt autem dubitatio Fides, etia mfi initia fidei languida funt, crefcere tarnen tatem oportet, ficut ille petit : Credo Domine, opem fer imbecillitatinieæ.

Videte ne quis feducat nbsp;nbsp;nbsp;per Ehilofopliam tijc.

Ctirruptda \ psJte in fumma præcepit de cauendiscorruptelis,nunc fpecies aliquas

PhiloibphiæSc Euangelrj ,ördinationes humanaSjfido^ tres medos re enthufiafmos SCementita miracula. Ad hos modos fere reduci poffuntomncs duct poifunt, impofturæ, ut Samoiatenus, Mahometus,Seruetus,Thammerus confuio pbilofophicam concinnitatcm,difputât Aoyop efle tantum uocem euanefcentenr philofcpbia PelagiusSd Monachi dicunt hominem pofte fatisfacere Legi Dei ,amp; difdpfi'* crEuAngelij, nam eftè perfedam impletionem legis amp;nbsp;iufticiam, qua homo coram Deoiu^ ftus fit, hoc eft, placens Deo amp;nbsp;acceptus ad uitam æternam, Hæc funt philofo* phica, amp;nbsp;quæritur concinnitas.

II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundus modus impofturarum eft fine eruditione,uidelicet externoruni

or(iz„4«'o»fx rituum 80 geftuum falfa accommodatio, qui tarnen primûm inde orti funtj (luman^, neceflèeft in uita eftè ordinem amp;nbsp;aliqua exercitia, His poftea affingunt homines opinionem iufticiæ amp;nbsp;meriti, 8d cultus Dei, ficut nomen fuperftitio^ nisindefadum eft,quódfitimmodicaaftïduitasin ritibus. Hue pertinentri* tus Monachorum, difcrimina ciborum, cœlibatus, êaTîoÀoyic«,amp; omnium gen* tium fuperftitiones, Vndeamp; multa Idola orta 80 cumulata funt, milites quæ* runtnumencertoritu,quodopituletur in bello:mulieres quæruntauxilium in partu, ideo ftatuæ lunonis, Annæ amp;c.excogitatæ funt.

In his duobus modis peccat ratio, quærens Deum fine uerbo, aut intus dilputando,aut foris male accommodando geftus amp;nbsp;opera»

Tcrti^

-ocr page 397-

co LO SS EN s ES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;545

Tertius modus eft aut impudenterfimulatauanitas aut Diaboïicainufio.

Multi enim falfö lacftitant enthufiafmos, ut Anabaptiftæ pfurimi his ^sfeuenditanttaut funt præftigiæ Diabolicæ,ut 8^ multa falCamiracuîaboiica mußv, uiabolis hunt, 8^ fæpè (petftra ftle oculis hominum oflKrunt.Eft autem hoc Io* couocabulum cruAaywywp, quod figuificat captiuum add u cere tanquam prgdam, Nam cTKÜAa fîgnifîcant fpólia, inde eft o-vAa una litera detrita.Iubet igitur cauere, ne decipiamur illis modis, de quibus nos monet, 8C fimul ftgnificat deceptos 8c finiul irretitos uelut captiuos tenen', nee facile liberari, ficut alibi inquit,â Dia* bolo mentes impiorum captiuas tenerh

De primo autem modo fciantiuniores non damnari ueram Philofophi* am manentem intra fuas metas, fed damnari confufionem doeftrinarum , cum iK'iri-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r' f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 on nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pbilojor

pniiolopniadoceturprobuangelio, quod eit reuelatum öó cft extra captum pbw, bumanum, feu cum Euangelium transformator in Philoibphiam, ut crafle ciunt Pelagiani 8C Monachi,qui finxerunt homines pofte Legi Dei fatisfacere, 8c hancqualemcuncj difcipliham eftè perfeólam impletionem legis, 8C mereri remiffionem peccatorumj^ eftè iufticiamjqua homo ht iuftus coram Deo, placensDeoamp;acceptusaduitamæternam. Hæc falfó extruuntur ex philofo* phia, quæ non loquitur de æterna iufticia, de æterna uita, nee de remiftïone pcccatorum, fed de redione locomotiuæ in externis geftibus,

Neceffe igitur eftfciredilcriminadodrinarum ,30 régula tenenda eft i, Dü7«??/,o»?n« Timoth.4»Omniscreatura Deibonaeft,8C nihilreijciendum quod cum darumaâ:ionefumitur,San(ftifîcaturenim per uerbum Deiamp;precationem. pertinetad ElTe autem noticias naturales quasdam ueras in creatione mentibus hominum fobrumphi. infitasj quæ funt normac ueritatis 8C certitudinis, ut numerorum,ordinis,figu# rarum,legum naturah'um de moribus,amp; phy fica principia,ex quibus extruun* tur multæ artes manifeftum eftjamp;f quidem Paulus nominat leges naturales ue* ntatem Dei, amp;nbsp;ait legem fcriptam eftè in cordibus. Et manifeftum eft à Deo , probari numcrationem,fcriptionem,lelt;ftionem, archite(ftonicam,artem medi* camjamp; de architedo dicitur Exod.31. Deus impleuit cum hac {apientia,Et anni rationem eruditam Deus 8C inftituit 8C oftendit, 8C numcrare Deus iubet» Linguas eftè donum Spiritus fanefti hiftoria Apoftolorum oftendit, 8C de arte medica dicitur Syracidæ 5 8. Deus dedit hominibus fcientiam, ut glorificctur in mirabilibus fuis,hoc eft,ut fingularis efficacia in fingulis remedijs fit teftimo niumde prouidentia Dei, quod ad ufus hominum res conditæ fint.

Agnoicamus igitur artes extrudèas ex notice's, quæ in creatione homi* Artes ex tu, nummentibusinfitæfunt,eftèresbonasamp; DEI dona,amp; quidem fciamus eflècommonefadiones amp;teftimonia de Deo ,quiaoftendunt Deum eftè Jj* pientem, 8c quidem lex naturæ teftatur eftè Deum, 8C docet qualis fit,difcernit bonlt;e cr doM eumâmalisnaturis,amp;teftatur uindicem eftè. Ideo dulciffimè inquit Plato Gratamde Deo famam in artibus fparfam eftè. Et Salomon inquit zVtocus lusuideat8ó auris audiat, Deus facit utruntj, hoe eft. Lumen in oculis amp;nbsp;in mente creatura Dei eft, 8c multó magis excellens lumen in excellentibus artifi* cibus.

Primum ergo cogitantes de artibus, fontem fapientiæ Deum agnofta* mus a celebremus.Deinde artibus, quia totam uitam corporalem regunt, utamur ficut iuftït, amp;nbsp;pro eis gratias Deo agamus. Si qui uituperant artcs,furi* ofi funt,amp; nocent hominumuitæ,amp;:Deum autörem contumelia affîcitint♦

Gg Hij Nomino

-ocr page 398-

34.]. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET 1ST o

Nominoautcm philofophiam feu artes nodcias principorum SC demonftra* dones, non qusclibetfomniaautfopbifti'cas præftigias èC corruptelas, qnales multi fparferunt, ut Epicurci,Stoici, Pyrrhonr), Cynici amp;nbsp;alrj.

Art« b^ilifre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde hoe quoep (ciendum eft, artes ex luce naturali ortas habere fuas

ƒ«lt;« mttiü. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iudicare de his, dc quibus mentes humanæ conuinci poflunt, iuxca

KplTHp/a»

Dc f/yentü Ct Sed præter artes zk luce naturali ortas,Deus fingularibus tefdmonijs Eugt; uoMntdte Del nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nominatim de Filio Sfcle

tudicdnaum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.rr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/-gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rr n

exEuangclio. promulione gratiæ, heut i. Corinth, i. dicitur : Cum mundus non nolletUe# urn in fapientia per fapiendam, placuit Deo per ft ui tarn prædicationemfaluos facere credentes. Idco de edentia ód uoluntate Dei llatuendum eft, iuxtaEuan^ gehum,noniuxta philofophiam*

Impoflur^ Circa extern fioc geßui fa cihiK mteÛî.

guiitur.

Hoe difcrimen doclrinarum intelligi neceffe eft, fuus cuitç locus tribu* endus eft, 8d huius difcriminis confufionem damnat Paulus, non uituperatue* ras noticias,quæfunt lumen d Deo conditumjfi reeftè accommodentur.

Secundus modus impofturarum facilius intelligi poteft, quia circaexter* , nos geftqs uerfatur, qui incurrunt in oculos, ut cóm in defèrto Molès diudus abeftctàconfpedtu populi,concurrit multitudo,6C poftiilat inftitui certum cultum. Aaronigitur Aegyptio more uitulum collocat, Ibi facrificant,amp;po^ puluscanithymnosdiftributus in choros. Itaomnes homines fine luce uerbi Dei fingunt fibi numina externos geftus. Ethnic! in periculis belli collota^ bantftatuam Martis, amp;nbsp;addebant ritus,ut Saliorum carmina. Muli^t^^ propter pericula partus collocabant ftatuâ Iunonis,amp; ibi certo modo facrifica^ bant. Hæc ira cumulata funt,ut acceflèrint maeftadones hominum, quiahoœt* nés fefe punire infigm modo uolebant,ut ueniam mererentur*

Opinio merili Hæc opinio meriti apud omnes Gentes auxit ceremonias accelfetunt auxitcerenw- Diaboîi ludibria, quæimpulerunt homines ad manifeftas turpitudines,actr^* ferunt ludi ingeniorum. In Argis ut eftent fcclicia coniugia,colebatur ftaW’ lunonis tenens in finiftra pomum punicum,ad quod aduolabat Cuculus,amp;lu'’ xerunt louem fpecie Cuculi primum ad lunonem uenifte. Ira horribilittr bu* manæ mentes fine luce uerbiôC fine Spiritu fando contumelqs uerum affi'ciunt, ficut in Ecclefia ritus deprauatf funt, èi. cumulatigeftus Ethnicomo' re,collocatæfuntftatuæ,amp;adeasuelutad numina concurfum cft,circumgs^ ftatur panis amp;nbsp;adoratur,ciîm nihil poftît habere rationem Sacrament!extralu ftitutum ulum,elegerunt fingularia opera Eremitac ÔC Monachi,amp;finxeruntta mereri remiffidnem peccatorum amp;nbsp;uitam æternam, ficut Sf aîij homines fin* xerunt cultus De! 80 mérita eflè fua ieiunia Sgt;C aliaexercitia: fàcrifi'culi uendunt fuas miftàstanquam præcipuum meritum, Aduerfus has contumeliasDdnt* cefte eft teuere doftrinam, qua Deus præcipit ueros cpltus amp;nbsp;damnat falfos.

Pro’cepfd de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rcgulæ igitur teneantur Ezechiel. 2 O, In præceptis meis ambulate,non

nerii cultibui. præcçptis patrum ueftrorum. Item, Hic eft Filius meus dilecfiusjhuncaudb te. lohan: 14. Si quis diligit me lermonem meumferuabit,Sô Pater meus dili* geteum,amp; ueniemusadeum,amp; manfionem apud eum faciemus.MatthæiIf Fruftra mecolunt mandatis hominum*

Hîc repetatur tota dotftrina dc ii'eris cultibus amp;nbsp;de damnatis. CultusDti eft opus mandatum d Deo/adum in agnidone Domini noftri lefu Chrifti^ fide,

-ocr page 399-

COLOSSENSES,

fide 5 cuius operis principalis finis eft, ut per ipfiim honos Deo tribuatur, hoc eftjutoftendasuerum Deuniuellecolihocmodo,8^huncefleuerum Dcum amp;nbsp;iudicem,quem fic colis 8c non aliter, amp;nbsp;tefteris huic uero Deo hanc obedient tiamdebcrijutcaftitaslofepheftcultusj quia eft opus à Deo mandatum, 8d fit prælucente agnitione Mediàtoris, amp;nbsp;fide promiftæ miièricordiæ, Sc hoc opere tribuit honorem Deo, id eft,oftendit uerum Deum ficuelle coh;,amp; hunc dTe uerum Deum quern fic colit, ei^ deberi hanc obedientiam teftatun

Hæc definitio fumta eft ex didis quæ iam recitauh In præceptis meis am* bulate. Item, Hunc audite»

Ex hac definitione cultus Dei manifeftum eft,opera non mandata d Deo non efle cultus Dei,fiue fint mandata in humanis traditionibus, fine fint eleda priuato arbitrio, Nominat autern hicEIementa mundi,non utphyfici loqunn^cMto. tur,fed uocabulum fignificat ordinationem d so7x©^} quod eft ieries, amp;nbsp;intellis: git ordinationes mundanas, ritus diftindos, qualibus in hoc mundo, hoc eft, hac uita corporali utimur, uidelicet , gradusperfonarum ,ordinem in cibo, ueftitu, diebus aut fimilibus.

Tertium genus impofturarum eft fidicrj Enthufiafmi, qui aut fiint pror# fus fimulati amp;nbsp;ementiti,ut Anabaptiftici plericj Sc Stencfeldiani, aut funtillu* fionesDiabolicæ,utfuerunt multorum fanaticorum hominum,Pepufiano’löK/ionn dm rum amp;nbsp;aliorum furores» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;boUcte.

FingitStencfeldius Deum feft communicare fine medio, id eft, fine bi diuini cogitatione» Itaaftute Diabolus abducit homines à uerbo patefado diuinis teftimonijs, ut poftea ludant homines fingendis opinionibus, cultibus, idolis amp;nbsp;confufione operum, ficut apud Ethnicos accidit: amp;nbsp;relido uerbo diui» no prorfus nihil eft fides, quæ eft apprehenfio Dei cogitatione fcripti uerbi, cut Paulus inquit : Eides ex auditu eft, auditus ex uerbo Dei» In conuerfione dolor oriatur cogitatione uerbi,quod arguit pcccatum.Rurfus etiam in confb^ btione mens intueatur promiftiones diuinas, cuqj cor fuftentatur cogitatione uerbi, uera fides accenditur. Sic Filius Dei effieax eft', dans nobis de fuo Spiri« tUjiKcimaginandum eft fidem prius efle in ^zorde, amp;nbsp;poftea primtim accedere cogitationemdodrinæ ,quæfitexercitium externi hominis lèu teftimonium deluceinteriore,ficutloquiturStcncfeldius»Hæc neceflè eft diligenter confi* derari ,ne quærantur illuminationes leu enthufiafmi fine uerbo Dei»

In ipjb habitat omnisplenitudo diuinitatis corporaliter itje,

Ocabulum corporaliter fignificat proprie idem hoc loco, quod ufitate di# cimus perfonaliter,amp; eftoppofitum inhabitationiftparabili,ut habitat Deus in beads uel in fandis in hac uita, fed ita,ut fit ibi efficax,amp;L fit feparabilisp^/^^/^, diuinitas»

Confiderentur autem hîc quatuor modi præièntiæ Dei» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ci^ntuorvM,

Primus modus eft præièntia uniuerfalis,quo ad conièruationem fubftauïs darum, qua fic adeft Deus omnibus creaturis bonis nbsp;nbsp;malis,utconfèruetea^ vrifenün

rum fubftantias,tantifper donee conièruantur, ut Pharao deftruitur cum De* ifniuerfdii, us definit feruare fubftantiam* De hac uniueriali præièntia dicitur Hieremiæ» 2j.Cœlum8Cterramegoimpleo,dieitDominus. Etnotusfituerfus : Enter, praefenter, Deus hïc ÔC ubi^ potenter«

Secundus

-ocr page 400-

Pr^efentidjjje« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sccùndus modus prækntiæ nominatur fpecialis, qua Deus efl; in beatis,

M'eß fcilicei:^ ita ut non tancdm feruet fubfl:annas,fèd fefe eis comiTiunicet,complens tu, eos fua luce amp;nbsp;iuftida, uiuificans eos uitaæterna immediate confpicitur ab eis. Etquanquam non dilceditab eis,tanien adeft tantum focietate,amp; reipfa eft feparabilis. De hoc modo dicitur : Deus erit omnia in omnibus, fcilicetin beatis,id eft,fie erit in eis,lit non fit fimul peccatum.

Prlt;e(entidjjgt;€. Tertius modus nominaturetiam fpecialis præfêntia, qua eft in fanifiisin dalli ^iiaDe= uita,ut in Dauidc ,qua præfêntia non tantum feruat Deus eorum fubftan« uicltinjani r t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it'- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a r ■ •

dis)n'hacui^ tias,fêd etiam etticit in eis nouam lucem oC motus fibi placentes, conlpicitur immediate, ut in uita æterna,fed per uerbum. Haiac præfêntiam feparabilem efte manifeftum eft,iuxta didum de redeuntibus ad uomitum.

vrxfentia i« Quartus modus præfentiæ eft unio perfonalis, qua fcilicet fecundaper^ (ona diuinitatis affiimßthumanam naturamjuon folum infeparabiliter,fedita, ut fit unum completumu^sa/jiÄvojj illanatura Humana,amp;^xóy©gt;affumenshu^ manamnaturam propemodum,utin cæteris hominibus copulatione animæ corporis fit unum completum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hac fimifitudine ufi funt Athanafi^

US, Cyrillusöd luftinus.

Sicigitur intelligatur hoc loco inhabitare corporaliter, ut difeernatur unio perfonalis ab alfis modis prælêntie,ficut dicitur: Verbum caro faäumcft* Quodauteminquit:PlenitudediuinitatiSjdifcernit amp;nbsp;hoc modoFiliumab alfis beatis« In alqs funt particularia dona,ut in Moife, Helia. In Filio autemeft fubftancia,quæeft fecunda perfona diuinitatis,immenfæ perfe(ftionis,oiTinipo^ tens, Sxf efficax in alqs,ut Iohannesinquit : Ex plenitudine eins omnesaccepi’’ mus. Non igitur fic intelligatur textus, qudd tres perfonæ affumferint huma^ nam naturam,fed plenitudo fit oppofita particularibus donis fandoruni,

In i^ß eflù conßummati i(jc.

Confufwndtio 17 ST amp;nbsp;hæc fêntentia ualdeinfîgnis, 8lt;f oppónitur imaginationi quærenf* ra cbn^oyît lufticiam operibus,feu legis diuinæ, fêu traditionum, de qua imaginanœ“:

tffiéiione. antea dixi : Nemo uos decipiat per tradiriones humanas, eftej^ antitheiis,Ug^ Dei non eftis confummati,id eft, nee iufti coram Deo, nee Iiberati d morte, donati uita æterna,multó minus traditionibus humanis^ SedinChrilb confummati eftis, fcilicet, 8«f imputatione Sd reftitutione iufticiæ amp;fuitæ3t« ternæ, quæ in nobis incoatur in hac uita, Sf exhibetur confummata poft bant uitam, Fitautem hæc effêtftio propter Mediatorem amp;nbsp;pereum, Heo no' minatimdicitur : InChriftoconfummatieftis,non mentis ullius creaturæ, non Lege, non traditionibus. Ac femper in hac uita tenenda eft hæcconfola* tio,quôd quanquam funt in nobis adhuc reliqiiiæpeccati amp;nbsp;magnæfordes, tarnen in Chrifto fimus confummati imputatione, ut ad Romanos j.diciturî luftificati fidepacemhabemusapud Deum. Romano. 6, Non eftis fubLegt fedfub gratia, Roma, 8. Nulla nunc eft condemnatio his qui in Chrifto lefu ambulant. Item ,QtiisaccufabiteIe(ftosf Deus eft qui iuftificat. ItemjChrb ftus eft in dextera patris interpellanspro nobis, lob 13, Etiamfi occidet me fpe-rabo in eum. Veruntamen uiasmeasego arguant,Si'ipfe eft mihi ad faluteni. Quia non intrabit coram eo omnis hypocrita, I, lohanr y.QuihabetFiliuni habet uitam.Ioh.j.Sic Deus dilexit mundum,ut filium fuum unigenitumdaret amp;c. 80 loh, 17, Sit diledlio in eis qua me diligis, His amplifti'mis nbsp;nbsp;dulciffimis

confolati*

-ocr page 401-

COLLOSSENSES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34.7

confülationibusconfîrmemusnosm inuocatione, adiungamus cas ad dû

: In ipfo confummati eftis,

In quo circumciß eßii circumciftone non manu fa^a ((jc.

jj Eclarat fuperiorem particulam, In iplb confummati eftiSjaddita antitheß» pMJut loijaù Lege non eratis confummati,fed lex erat typus. Res exhibita eft per Chri#

ftum. Circumcifio fignificabat abieeftionem corporis peccatorum ÓÓ régénéra* tionem, has res iam habetis per Chriftum.Interpretatur ergo Circumcihonem repetit beneficia Chrifti, in quibus rurfus utruntß complecftitur, imputation nem iufticiae SiC renouationem,quae in hac uita fit in conuerfi'one, amp;nbsp;duos mon doscomple(flitur,mortificationemamp; uiuificationem. De mortificatione di* cit: Eftisconftpulticum eo perBaptifmum » De uiuifi'cationeinquit : Eftis refufcitati cum eo per Fidem efficacia eius. Cum autem hæc uocabula Mortifi* catio uiuificatio à uero intellecftu ad hypocrifin externorum geftuum à Mo# nachis amp;nbsp;fanaticis hominibus detorta fint,confideretur uera fignificatio»

Vt autem in omnibus artibus amp;nbsp;negoerjs diligentia neceftaria eft, uiderc ubireseædem pluribusappellationibuseffèrantur, amp;nbsp;retftèconiungere appel* lationes:Itain hoc loco feiamus Paulus loqui de uera conuerfione ad Deum,^‘^’'f®^ (Juam ufitatè nominat Ecclefîa Pœnitentiam^cuius has partes eflè dicimus Con tritionem,fidem amp;: nouam Obedientiam. Contritio hîc fignificatur his uerbis; exuere cor» Exuere corpuspeccatorum, mortificari amp;nbsp;confepeliri cum Chrifto» Signifî* pwpeccAto» cantur ergo ueri pauores 8C dolores,qualcs funt in conuerfione cûm in agnitio® ne peccatorum fencitur ira Dei, ficut dicitur : Sicut Leo contriuit omnia ofla tnea. Quanquam enim non funt fimiles in omnibus dolorum gradus,tarnen in conuerfione aliquam contritionem neceftàriam eftè non dubium eft, ut lefaias 66.dicitur:Adquemrefpiciam nifiad contritum Ôd humiliatum Spiritu,ôd ttementem fermones meos. Et hi pauores 8t dolores tunc funt, mortificari 8d fipeliri cûm Chrifto, cum fimul funt initia fidei, quæ facit ut doleant corda fè offendiiTe Deum, ut non fremant aduerfus eum, ied confugiunt ad eum pro« pterMediatorem.Itahîcdicit: Eftisfèpuiticum Chrifto,icilicet in hac uita, nunc iacet hæc natura in doloribus amp;nbsp;in cruce, non régnât Furoribus dubitati# onum amp;nbsp;falfarum opinionum Ô6 prauarum cupiditatum, qualia mala regnant inimpqs,

diligenterconfideranda collatio fèpulturæ Chrifti ad præfêntem uû « tam omnium piorum in Ecclefia. lacet in hac üitaEcclefiafub cruce

bus,UtLhriftus in fepulcro, expectans integram nouitatem» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;annsintc.

Quo'd autem in fecunda parte Conuerfionis ufitatè ponimus Fidem,id fu# g»quot;'”» nouiti» niiturex locis Pauli Rom.é.amp; hinc,ubi mortificationi additur uiuificatio,quæ fit fide, iuxta diâum : luftus fide fua uiuet. Non enim manendum eft in morte tnitu^muoeâ amp;;æterna fuga ,fed ideo conuertimur ut uiuamus,iuxta didlumtViuo eponolo bulouiuificd* mortem peccatoris, (èd ut conuertatur èC uiuat. Fit autem uiuificatio, ficut iam nbsp;nbsp;nbsp;*

didumeftjFide quæapprehenditremiflionempeccatorum 8^ reconciliation nem. Et fitnominatim mentio fidei in dodtrina conuerfionis ièu penitentiæ, ut taxeturhorribilemendaciumPapiftarum,quidicuntmanendum eftè in du* bitatione, amp;nbsp;omnino filentio obruunt hanc fidem, qua ftatuendum eft, tibi in conuerfione uerè remitti peccatum, 8C te uere reputari iuftumj donari Spiritu fanâo amp;nbsp;hæreditate uitæ æternæ.

Attribuit

-ocr page 402-

^4-8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IST o

tiemfaHlT“ Ättribuic aiitem uiuificationem noftri refurredioni Chnfi:i,inquiens:Si* ’trAuu'r^Çur- rcfufcitaticfti's per Fidem,fimul uiuifi'cauituoscum eo. QuiaChhftus reólioni refufcitatus fic regnat, ut colligat æternam Ecclefîam uoce Euangelij, fit tn ta cbnfli. nbsp;nbsp;nbsp;efficaxjuiuificet eam, det Spiritum fan(ftum, Sc mirabiliter protegat ac feruet

eam inter horribiles confufiones amp;nbsp;tenebras generis humanf. Ac exprefiTe dicit, fieri banc uiuificationem Fide ,amp; banc fidem eflc motum diuinitus accenfum fignificatjCiim ait, fidem eflè efficaciam Dei, id eft,qua Deus eft efficax. Poftea pluribus uerbiseandem fententiam deconuerfione Paulus repetit: EratismoP tui inquit, propter peccata amp;nbsp;præputium id eft propter naturam immun* dam amp;nbsp;ream, qualis propagata eft generatione carnali: Talern naturam im* mundam ream habentem peccatum originis, nominat præputium.

nunc l)iuificaü eßis data remißione omnium ^eccatorum deleto Chiïo* ^raß)o ^c,

Chirogrdt phiim id eil fcntentid lt;nbsp;ondeniKdf ttonii qute eil conclujio

In bis uerbis amp;nbsp;imputationem iufticiæamp; uiuificationem compleftitun Nam ad imputationem iufticiæ pertinet id quod ait,omnia peccataremiflacut gratis. Deinde addit,deletum efle Cbirograpbum, id eft, fententiam condem* nationis,quæ eft tonclufio ex legediuina.ldeoadditCbirograpbumcontra nos fuifTe per décréta,id eft,per legem. Sic difcernit Cbirograpbum dkgctan* quam conclufionem à præcedentibus propofitionibus, Nam indicium confu* entie eft integer Syllogifmus pracfticus ex lege duîftus,approbans conuenientia cum lege, nbsp;condemnans contraria, amp;nbsp;fequitur ordine diuinitusconditocon*

... ^^demnationem dolor amp;nbsp;uindex,quicrefcit Deo iudicante ÔC deftruente natu^ âieTinwnte. fatu ream,ut in Dauide indicium confcientiæ eft bic SyllogifmusiMcechum^^ bomicidam Deus abrjcit in æternas pcenas. Dauid eft mœcbus amp;nbsp;homicida)^^

eó deterior,quia magisingratus eft Deo quam alrj, cum fuifiet ornatusingtgt;t* tibus donis. Hine fequitur conclufio ex LcQe: Ergo Dauid eftreiedusa DEO.

Hæc conclufio nominatur Cbirograpbum, id eft,fententia in mente corde tanquam fcripta lege amp;nbsp;agnitione lapfus,ac fi mul imprimitur ingens do' lor, quicrefcitjcùmaccedit fîngularisfenfusiræ Dei iudicantisamp; deftruentfs natnram ream per legem, ficut dicitur : Aculeus mortis peccatum eft, potenua pcccati lex. Roma 14. Lex iram efficit. Item, Sicut Leo contriuit omnia oiw mea. EtPfalmo 37. Non eft pax ofTibus meisafacie peccatorum meorum* Pfalmo ii4.Circumdederuntme dolores mortis amp;Sc. lob ÿ^Deuscuiusitæ nemo refiftere poteft. Hoc trifte indicium,quo Deus per Legem percutitteam naturam, bic nominatCbirograpbum contrarium per legem*

Dekfo chro Simul ufuifi'catio Rt in deletione Cbirograpbi, Quia cum remiffioo-¥i'u^uHjeat'io^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accipiuntur fide, in ea confolatione fit uiuificatio, in qua Filius Del

’noceEuangelqeffi'caciteruiuificatcorda,amp; effundit in eaSpiritumfandumi ficut I. lohan. S' dicitur : Hæc uita in Filio eius eft, qui habet Filium,habetuigt; tam,qui non habet Filium Dei, uitam non habet : Tuncenim pro dubitation^ in mente lucet aftenfio accipiens promiftîoncm,ôd pro fenfu iræ Dei amp;nbsp;terrori* busfunt in corde fiducial lætitiaacquiefcens in Deo propter Mediatore^) quæ lætitia eft uita Spiritus,de qua Paulus inquit : Spiritus uiuit propter iui«' ciam. Sciamus igitur Paulum loqui non de fimulatis Enthufiafmis, feu Stent' feldiana ÔC Anabaptiftica toruitate,fed de uera conuerfione feu pœnitentia.

cumuer*

-ocr page 403-

CG LO SSE N SES.

cnm uerba Pauli ad confolationem in uera conucrfione accommodantur, fiunt perfpicua» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Quàm dulcis confblatioeft, intueri hanc ipfam pitfluram triumphif ^murd tru VidorcftFilius Deiquicontriuic capuc {èrpcntis,id eftjdeleuit regnumamp; umphichri. potenciam Diaboli, peccatumôd mortem æternam ,fcilicct, in credentibus» Hune tanquam triumphantem fcquitur ôâ ièquetur in tota æternitate Ecclefîa ‘° ** liberata, amp;nbsp;geftantur ut fiebat in triumphis fpolia,uidelicet, chirographa nos ftra pendentia in cruce. Hæc iam deleta funt credentibus in Mediatorem, qui bnguine fuo,id eft, tota obedientia fua deJeuit chirographa legiSjUt amitterent lus aceufandijut i Johan: l. dicitur: Sanguis lefu Chrifti purifîcat nos ab omni peccato.Hanc ipfàm piduram fæpc in inuocatione cogitemus,ut fides accen« datur confirmetur*

At etiam Diabolos duci tanquam in fpedaculo, exutos principatu amp;nbsp;poa teftate/cilicet, ne perdant infidqs credentes in Filium, fîcut dicitur : Nemo ralt; piet eues meas exmanibus meis»

In fineautem addit particulam :Triumphans per fèic, id ad diffèrentiam Filim üeiui, uilt;^oriârum humanarum didturt Homincscnimincorporalibusprælqsnon rii fine uincuntfîneauxilqs militum. At Filius Dei fine auxilioulliuscreaturæcon» triuit caput ferpentis, hæc una perfona eft redemtrix ÔC propria potentia uin« dt Diabôlosjtollit peccatum amp;nbsp;mortemgt;

Eiemo igitw lios iudicet in cibo potu^ aut in parte diet fefii

LJAE C condufio antithefis eft antecedentium,cum iufticia fit habere rernifi« ^iïonemSd reconciliationem propter Filium, amp;nbsp;uiuifîcari per Filium ad uitam æternam, ièquitur non efle iufticiam diicrimina ciborum amp;nbsp;dierum Hmilesritus,quineque peccatum neque mortem tollunt, neque funt resæters» næ. Quare nee peccata funt talium rituum omifsiones*

Exprefie igitur hîc aflèueratio ponitur,quæ affirmât talium rituum pb^ feruationem non eife iufticiam, amp;nbsp;omifsiones eorum non eflè peccata» Cum^ tuum hum^no hictotus locus maxime perfpicuusfit jUOtifsimum efle omnibus oportet ad r««,«onfÄ côfirmandas mentes in hac doârina de traditionibus humanis,qup in Bcclefrjs noftrisreftituta eft diuinitus,quôd uidelicet earum obferuatio non fit iufticia, * 8t. quôdearum omifsio non fit peccatum.Loquitur enim Paulus noniblum de Moiâicis ceremonijs, iêd in genere de omnibus, de Moßiicis amp;nbsp;de excogitatis abEpiieopis amp;ab alrjshominibus,ficutdidumChrifti generaleeft:Faudra colunt me mandatis hominum» Et infra Paulus expreifè comprehendit in hac régula mandata traditiones hominum : Nemo uos iudicet, id eft, condemü net propter omißionem talium rituum, in cibis, potu, parte diei fefti, id eft, uicibus feftorum, ut Græca phrafis fignifîcat per uices»

Repetatur autem hîc tota dotftrina de traditionibus humanis,ficut in nolt; ftrisEcclefqs traditur,amp; cogitetur qualis cœcitas fuerit,c«m obièruatio huma^î narum traditionum putaretur eife cultus Dei, amp;nbsp;quidem necefrarius,amp; qualis carnificina fuerit opinio, quæ fingebat omifsiones talium rituum eflè peccata.

Extant libri Geribnis, in quibus quæritur tTr/Eineia, amp;nbsp;difputatur, alias traditiones fadas eflè neceftitatis cauià, alias fadas ornatus cauÈi, quæruntur

4.Toflî. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;alia

-ocr page 404-

^$3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E T 1 Ö l ü L

alfa nbsp;nbsp;nbsp;4gt;àp/xaK.a, Ut mitigctur falfa exacerbatio. Sed ut Alexander Gof^*titn

nodum non longa extricatione foluit, fèd fubitô diftecuit gladiOjita bæc ra régula breuifsimè omnia ilia uincula confeientiarum tollit, cûm anirmatj obferuationem iufticiam eflè, nec omifsionem peccatum,

ccr€»toni£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dicit autem de ceremonrjs Mofaicis, tune cas fuiflè umbras,cùfn min

Kofdice fue^ tæ funt non Humana autoritäre, fed diuina, id eft, nequaquam fuiflè mcnt^r^ ruiu umbra, mfßionis peccatorum, nequc iufticiam coram Deo,fèd fuiffe figna commoi^^ c )rtj Ui e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homines de promifsione 8C de uenturo Mefsia. Corpus autem el e

corpuf.

Sdcrißcid

Adnit ccvTi«

TO Tret,»

Chriftum, ld eft, rem fignificatam amp;nbsp;exhibitam uidelicet, folam obedientiaiu Chrifti eflè meritum remifsionis peccatorum SC æternæiufticiæamp;uitænt^''* ■go/), ac propidationem pro nobis, èC ipfum Mediatorem eflè datorem iuftinæ ôduitææternæ,fi'cut in Daniele dicitur: Adducetur iufticia fèmpiterna otn Hæc antithefis in Epiftola ad Hebræos copiofè exprimitur de difcrimme cerdotq Aaron amp;nbsp;facerdotrj Chrifti, ubi dicitur, Sacrificia Aaron tantum^ iflè ùvTÎTOTra facrifictj Chrifti, ficut hïc Paulus umbras nominat. Sed de facrincio Chrifti inquit : Qua uoluntate fancftificati fumus per oblationem corporislegt;’

fuChrifti femel.

Hancdodrinamdeintenedu facrificiorum fæpè repetunt ipß tæ, ac docent unam amp;nbsp;eandem eftè do(flrinam de iuftificadone omnibusteni*’ poribus. Patres ante Mofen amp;nbsp;poft cum fola fide, id eft, fiducia M^diatons ‘ coram Deo iuftos fuifîè, id eft, accepifïè remifsionem peccatorum,iniput3tio^ nemiuftic!æ,uiuificationemper Spiritum fanólum Sôuitamæternamjamp;u^ Acîom;. dicitur: Per gratiam Domini noftri lefuChrifti credimusfaluarb ficutamp;illijamp;fc.

Sdcrificid Quidioitur erant tot facrificia amp;tot ceremoniæf Refpondeo. Erant raëliticæ dif. diftincftio illius politiæ ab cthnicis. QP’a uoluit Deus immenfa bonitatcn^ cernebMt po= tam eflè, amp;nbsp;confpici politiam, in qua Chriftus nafceretur,doceret,ederettdtP abE^hnkts^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodlrinæ,fieret uidtima, refurgeret ex morte, amp;oftenderetrefurr^'

clionis teftimonia, amp;nbsp;in qua conferuaretur doclrina mifsis Prophetis. Ac nt magis confpici hæc politia poflet,inter clarifsima imperia Babylonium amp;nbsp;Ac^ gyptiuminteriedlafuit. Et quia hanc politiam uoluit eflè doftrinæ fcholam Sc federn Ecclefîæ, inftituit ipfè fua uoce exercitia externa, quæ effent piâuræ docfîrinæ, ut populum commonefacerent de promifsione amp;nbsp;de Mediatorc,S^ mouerent multos Ethnicos ad quærcndam caufàm diftindionis politise» Sæ^ pè igitur Prophetætaxant Pharifaicam opionem, qui falfô fîngebant hosrv tus elfe meritum iufticiam, fîcut Pfalmus inquit : Holocauftis non dekda^ berist Et lefaias, Oftèrens ouem fîmilis eft ftrangulanti canem«

quot;Kemo l)os deci^iat ßmulata lumilitate

^a:uxC7r(X = voupyo;.

/^Ræci nominant^auK,o7roclt;/oupyou$jqui fîmulantmodeftiam fêu humih'tateni} hac fimulatione ftruunt infidias, utexiftimcntur fibi non quærereopes, gloriam aut uoluptates, fed ucluti femidei efïè, Hæc eft ars importorum inEc^ clcGa, Vtautem fîmulatioà ui'rtute difeerni pofsit, nota fît definitio uirtutis, quæ nomihätur raTravoeppo'rewK, pro qua ufîtatum nomen eft Humilitas,

Vt autem res fiat illuftn'or antithefi,amp; cum uicia notiora fint jprius Sult; perbfa definftur, ni qua multa ufefa concurruntjUt funt multæ appcHationes, quæ

-ocr page 405-

C0 L 0 SÓ'h nbsp;nbsp;0 tL ô.

quænontantôm unicam uirtutem aut unicum uicium fignifîcant, Superbia superbU cftnon cernentem propriam infîrmicatem aut peccata, èC fîbi magnas uirtutes falfô tribuentemjiccurum eflè, ncc Deum nec pcenas timerc,amp; fiducia propria arum uirtutum erumpere extra metas uocationis,mouere ièu appetere maiora ., uocationcjamp;^ deipicere aliosjquafi non fint organa utilia,amp;C irafii Deo amp;nbsp;homi« nibuscum impediuntur qud minus régnent. Ita initium Superbiæ eft menda« fequùurfecu» ciumjquod ièquitur fecuritas, deinde audacia erumpendi extra uocationem,ut Alexander fbmniat fè Deum efle, deinde iècurus extra uocationem erumpit, contemnit leges,interfîcit uiros iuftos. Samofatenus arrogans fibi magnam fa^ pientiam, negligens uerbum Dei j nec metuens Deum, amp;nbsp;confîdcns applaufu populi extra rnetas eiîcrtur, amp;nbsp;ferit opinionem gratam multitudini munit fefadione,ut aduerfàntes opprimât amp;nbsp;regnum teneat,etiamfi foris fimulat, fe nondefuaantecellentia dimicare,ièd deueritate alios in ipeciem fibipræfes« rens,non unit uideri appetere uoluptatem aut potentiam*

lam contraria exempla ueræ Iiumilitatisaipiciantur,ex quibus poftea ^nuerabumti definitio conftituatur. Nam in uera Humilitate fimul funt ueritas retflè iudi# cans de infirmitate. Deinde timor Dei amp;nbsp;dolor propter infîrmitatem amp;nbsp;pec:« catum,deinde cura manendi intra uocationem, ut in lonatba eft ueritas redtè timinifraèl. Deinde funt in eo timor Dei cura manendi intra metas uoca^ tionis feruit fuo loco,amp; Deo gratias agit, qudd eum gloriofis teftimontjs or^ nat,fubr)cit fe Dauidi,cui uidet Deum trad id i fïè regnum,et non irafcitur Deo, ttiam cùm poftea in calamitatem incidit. Sit igitur hæc definition

Vera Humilitas eft uerè iudicantem 'de propria infirmitatc timere Des» D:fiti!tio ue* um,amp;doloreaffîcipropter propriam infirmitatcmamp;peccatum,amp;:eftin uos»r^huaulu catione Deo lèruire fide amp;nbsp;fiducia auxilfi diuini, non deipicere alios, fed iudis tare Deum, alios quoque utilia organa facere,amp; eis propter Deum honorem tribuerc,8c non iralci Deo aut hominibus,cum diuinitus pcenæ ueniunt. Hæc definitio fumiturexhisdidlis, Prouerb; i6. Abominatio coram Deo omne corfuperbumnRom.i2. Non altaexpctentcs,led humilibuscontenti. Philip.

2. In humilitate mutua fentite, alios antecellere, ficut Chriftus,c«m eflèt in for^ maDei,nonrapuitæqualitatem Dei, id eft,non eft ufus extra uocationem* Et Petrus inquit:Deusfuperbis refiftit,humilibus autem datgratiam.Syracides, Qud maior es,cô magis te humilia,amp; inuenies gratiam coram Domino.

Cdm igitur Paulus inquit: Nemo uos decipiat uolens in humilitate,in^ telligatur fîmulans humilitatem,quafi dicat,uolens decipere in humilitate.Ta«» lis eft hominum natura,ÔAw»op o/xo'ia «g/xop, pares uel inferiores amanturjSó nemi« nigratumeft iècontemni. luftumeftenim fuum cuique locum proportione Geometrica tribuere. Cum igitur aliquis effert fc fupra alios,amp; prglèrtim cum premit alios, ut quafî eos de loco iplbrum detrudat, uenit in odium, Denique Howiwefp«. omnes homines capiuntur aflèntatione. Grati funt igitur,qui fe fubrjciunt altjs dedpiütnr amp;arte adulantur, infleólunt lê adafïèóèus eorum quibus placere uolunt, gt;nbsp;Ideo facile capiuntur homines illa hiftrionica, quæ arte imitatur geftus humi^ liores, admirationem etiam parit, uideri non appetere uoluptates amp;nbsp;opes, quia fi effent fineauaricia óófineftulta ambitione,haberent excellentem uirs«

tutem.

Expe«

4.T0W.PIH7.

-ocr page 406-

552, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IST o L

Gcfîus humu Experientia autem oftendit has præftigi'as id eft, geftus humili'tatisfeu ^futtUinfoflo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ufitatas cflè impoftoribus, qui praua dogmata fpargunt* Tales hy^

r«lgt;w. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pocritæin gencre humano ièmper fuerunt, funt SC erunt, ideo èC in Matthæo

traditur admonitio de cauendis talibus mfidiatoribus,quifpeciem habentouilt;lt; urn intus funt ïupi rapaces»

bi-ldre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nom inat Paulus amp;nbsp;aliud genus præftigiarum/alfdiaélareafflatiiSjEn^

tiM Enthufiaf. thußafmos 5 illuminationes, colloquia cum angelis,amp; uidere fpeciesdiuinitLis oblatas» SicutinurbeMonafterienfî Anabaptiftæ falfô iadarunt afflatus amp;nbsp;pr-c^i^idrS. fîngulæ ætates habent exempla» ExprelTe autem acculat eos mendactj Paulus, dicit eos fuperbe incedere in his quæ non uiderunt» Græca phraßs eft, quælu# perbo inceflu elationem animi fignificatjUt^tTr/êa-nuwp Tä2^£'flt;^œ$ ovép.a'àjid eft,fu=^ perbiens nomine Smerdis» Dicitur igitur fuperbe cos iadare uanifsima men^ ' daciaJ quód habeant afflatus aut angelorum colloquiajquæ non habent, Sicut multos noui^qui falfô gloriabantur, ft habere afflatus, quos non habebant»

JtfKirKEia. Vocabulum 0f Ko'K.EÎa eft fuperftitio, quafi Tlt;çac'K£'a, id eft, excrcere ptodp gioium aliquid, quafi «para ’»a’aamp;p » Suidas ait elft quafi J’/fK-fl/j, Dcum uiHt^ re» Quia ueró populus miratur tales, quos putat Deo familiäres eift, ftitiofi fimilem familiaritatem’ expetunt, ideo multi eis afftntiunturjfiueuera fiue falfa docentibus» Sæpê igitur admonitio de his præftigtjs Enthufiaftarum cauendis repetita eft, Paulus hic inquit, fruftra inflatos efle perfuafionefuæ carnis, id eft, falfa imaginatione de fua fapientia Sgt;C iufticia tumere, id fuperbf re ftft efftrre fupra alios, amp;nbsp;fingere ft Prophetarum fimiles elft» Vt autem infidiæ caueri pofsint,necefle eft normam aliquam elft» Diffi'eilisenimdijuHf catio eft,ut etiâm in ueteri uerfu dicitur Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item,

cP nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ouJ'tp.

Olid «oyma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ExprelTa eft autem norma uniuerfaliter in his diftis : Si quis aliud Euan^

tudicctndi fint gelium docet,anathema fit» Item,Nemo poteft Fundamentum ponerc,præf‘^’’ im^ojlores. quo3 pofitum eft, quod eft Chriftus lefus» Hane normam amp;nbsp;hic cum ait : Non tenens caput,ftilicet, Chriftum qui per uocem Euangelij cax, nbsp;Ecclefiam colligit non per alias dotftrinas» IdeohÏcdiftrtcadditdeca^

pite ,ut colledio Ecclefîæ intelligatur comprehendatur Euangelium feudo* (ftrinæ integritas» Ait ergo, Ex quo capite Chrifto totum corpus,id eft^Ecdt^ fia,per iunduras amp;nbsp;compages coagmentatur creftit,amp; fit tale corpus,in quo Deus erit omnia in omnibus in æternitate» Intelligit autem iuntfiuras amp;com« pagesconftnfum in eadem uera dodtrina,quo conftnfu membra Ecclefiæco^ pulantur,amp; Filius Dei efifieax cft,colligens Ecclefiam una amp;nbsp;eadem uoce Euan* gelfi, ficut inquit : Ego fumuitis,uospalmites» Bft^ antithefis oppofitatn* thufiaftiSjde quibus prius dixit,quafi dicat, illi gloriantur ft elft domicilia Du amp;nbsp;habere enthufiafmos, ftd palâm mentiuntur, quia nee membra funt Ecde* lîæ,nec habitat Deus in impoftoribus,qui fingunt genus dodfrinæ contranum Euangelio. Sed habitat Deus in his, qui funt adiunefti capiti Chrifto, funt membra Ecclefiæ retinentia eandem uocem Euangelrj incorruptam»

Anabdptificc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gloriantur Anabaptiftg ft habere mirandos enthufiafmos,ftd certum eft

eos elft impoftores, Quia manifeftè diftedunt capite Chrifto, amp;nbsp;à dodrma Euangeln, amp;nbsp;funt hoftes ueræ Ecclefîæ ÔC dodlrinæ ucræ, fingunt ft elft ftftos fuis

-ocr page 407-

co LO SS ENS ES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35J

fuisementitis afflatibus amp;nbsp;fua pati'cntia, SC. paticntiam nomi’nant defèrtionctn politici ordinis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qui tancos errores retinent pugnantes cum Euangelio,

nectempla Dei funt, nec membra Ecclefiæjfed funt extra compages illasjde quibus hîc Paulus loquitur»

S/ mortuî e/îis cum Chrißo ab elementîs munâijcur tanc^uam 'ïgt;îuentes in mundo de^ cïetafcicitis : Non attin^ccs,non contreHes, non^ußes ijc.

ÎNitiô monendi funt iunioresjhæc ucrba : Non attingas,non guftesjuon con« Non M'mgit, ^treâesjdici fèu rccitatiuê,non difpoG'tiuè, id eftjPauIus récitât excm« rionguftei^di. pla alienarum legum, quales hypocritæ condunt : Non guftes carnem die fex:^

, toSôc.Noninferuithaccuerbatanquamlegcsfercns,ut Monachi infulfè iiv tcrpretati funt, non intelligentes figuram dicflionis. Addit autem, Quæ funt omnia interitura ipfo ufu,ut ueftis, pocula atteruntur ufu afsiduOjCibi ufu con« fumuntur. Vultenim dicere, nouitasin renatis eft æterna lux amp;nbsp;uitaper Fili« umuoceEuangeIrjamp;Spiricufàn(floaccenfa,5lt;iuntres æternæ Filius Deiamp;S Spiritus fandus* Non cftigitur Euangelij iufticia res ièu obièruatio rei^quae , ufuconfumitur,utciborum autueftium* Acuocabulum àTrop^no'/çnon fignifî« cat abufuni,quod eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Sed awo;^Hcr/$ ßgnificac aisiduitatem ufus feu fuf«

ficientiam in ufu, ut innurnerabilia exempla oftendunt, ut apud Platonem 2, ■s^o^iTaSfi. id eftj fuffîcit dicere Deum tantorum bonorum autorem efte»

Secundum mandata is* doSlrinas hominunt) quæ baientßeciem fapientiæ inßu^er» fiitione isc.

feiri pofsit in bis Pauli concionibus rerjei non folirm ceremonias Moiai« cas5fed etiam alios ritusjqui inftituunturHumana autoritate,ïîue ab Epi« Icopis ƒ ue â Monachis,fi'ue ab alqs hominibus* Ideo exprefle hic nominat ÔÔ re qcit præcepta èC doClrinas hominum^Só fuperftitiones,quas nominat

id eft, ritus fine mandato Dei excogitatos, ièu exercitia uel corporis ue« xationes non mandatas à Deo, ut aliqui inediam tridui aut plurium dierum üf bi indixerunt» Eremitæ abdiderunt fe in folitudinem etiam familrjs relidlis* Monachi inftituerunt ccclibatum 8C alios ritus, Semper in mundo ufitatum fuit fingere cultus, óó inde procefsit audacia hominum, ut etiam noua numi« na fingerent excogitatis uarrjs cultibus, ut Milites finxerunt Martern, Mulie« resIunonem,Vencrem èc alia Idola, Alligat aut nos Deus in primo præcepto Decalogiadunum uerum Deum,qui fepatefecithocipibuerbo,quodtradi« dit per Prophetas nbsp;nbsp;per Filium fæpifsime damnat omnes alias inuocatio«

•icsjUtcum inquit : Non habebis Deos alienos, Item, Dominum Deum tuum adorabisamp;illiibliftruies, EcEiai:44* Hæcdicit Dominus rexIfraëlîPræ« ter me non eft Deus, Ac uult nos in inuocatione hunc uerum Deumalloqui, fegregare noftram inuocationem ab aliarum gentium inuocationibus, Di« citur8dexprefledecultibuslefai, 2ÿ, Fruftracolunt memandatis hominum. Et Ezechiel: 20. In præceptis Patrum ueftrorum nolite inccdcre,in præceptis meis ambulate, amp;nbsp;ftiatis, quód ego firn Dominus Deus uefter. Et in numeris ly. Non fequantur cogitationes fuas amp;nbsp;oculos meretricios, id eft,relpicientes ad uaria numina, fed memores præceptorum Domini faciant ea, fintq^ fandi Deo fuo,ego Dominus Deus uefter, qui eduxi uos de terra Aegypti,

4.ToOT.P/nL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hh ii) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc

-ocr page 408-

■lt;!

Opera non mandata à Dfo non funt cultui Dei.

Trdditiottes humAtije,eur Cr quomodo habeant ß}igt; ritum ptpt, entf£,

Hæc illuftria exprefla tcftimonia omnibus notifsima lint, ut fdamu’ opera non mandata â Deo non efle cultus Dei, amp;nbsp;fit nota definitio, uideli«t * Cultus Dei^ft opus à Deo mandatum,fadum in fidcjCuius finis principalis clt, ut Deohunc honorem tribuamus,idcfl:,uthac obedientiateftemurhuncue^“ rum Deum eiTe, quern fic colimus,amp; eum fic uelle colt

Sed cur inquit Paulus,traditiones humanas fpeciem habere fapientiæ hult; manæfeuprætextus,qui iàpienter cogitati uidentur,cum in multisritibus manifefta fit crudelitas leu turpitudo, ut in madatione hominum, in Baccha^ nahbus,inftupris,multa item manifeftamendacia,utin adorationeftatua^ rum, aut in adoratione panis in circumgeftatione, quern fingunt Deumdfe^ Refpondeo. Paulatim ad abfurdiora gradus hunt, initia autem 80femina mi* nusconfpiciunturjutdicitur : Dato unoinconuenienti muItalequuntur.Au* gent enim Diaboli furores in impijs. Loquitur ergo Paulus de multis,lt;iuæ minus habent abfurditatis, ut initid utilitatis caufa conftitutum eft, ut tres cl*

’’^’■'quot;quot;’“'’■‘^f'^ftnt præcipuiEpiftopi,Romanus, Conftantinopolitanus amp;nbsp;Alexandrinus, omani, cn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;haberet autoritärem conuocandi Synodos uicinorumjamp; utad

fiiinttnopoli^ tjui CT Ale= XMdruu Egt; popi.

eos fieret prouocatio à uicinis. Hic triumuiratus humano iureconftitutuscft) amp;nbsp;tunc utilitas moult Synodos. Poftea uero Romanus Papa multatyrannic affinxir,ft iurediuino fummum elfe Epiftoporum,habere poteftatemcondcn* di dogmata Si cultus, ft habere utrumcß gladium, denique ut fit in aulis,muln pr^ftigiatores fine modo amplificauerunt autoritatem Pontificiam.Antcpa^^ cos annos ftripftrunt Monachi,oblationem in Milfa merer! remifsionempcc*

catorum ex opere operato. Id cum fit manifeftè abfurdum ,nunc artetegunt Sgt;C uerecundius loquuntur, tarnen neruum idolatriæ retinent, amp;nbsp;multaalic* nadre de lacrificrjs amp;deKaK.o^KÄi«Leuiticorum facrificiorum cumulant,(juæ ornantur uerbis,ut de fophiftica uerum eft, quod dicit Euripides in Hippo^ï^ to : oj naAoî A'ap 2.óyoi euertunt bene ordinatas urbes, Ideo Paulus hîc inquit,ha* here traditiones fpeciem feu prætextum fapientiæ. Sicenim interpretor quafi dicas, Verba non rem,ut Græci ufitatè de falfis prætextibus dicuntlA^yy ngq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft, uerba funt non res.aliud oftenditur, aliud agitur, utcurn

Carolus Imperator fimulabat ft bellum inferre noftris non religioniscauta, Ti^ô^acnç uerba erant SC prætextus. Sic loquitur Plutarchus in

mene. Vt autem ad præûigias fophifticas apte amp;nbsp;perfpicuè refpondeatur,ii* trunq? necelfarium eft, nolfe fontes earum dolt;frrinarum,ex quibus materiaoih putationis fumitur,8ó non elle rudern Dialedlices, ut cum defendunt Papift^

traditiones humanas, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vtgig Tçôcpaff/ç eft,

Oportet in Ecclefia efle ordinem, ut Paulus inquit ; Omnia decor^amp;ogt;'^ dine fiant in Ecclefia. Ergo paftores polfunt condcre décréta.

Idcdepa pofpmt condi ritm ordinii cau/a fineoi: pmionc (uls neccfz fitatts.

Refpondeoad conftquens : Polfunt boni ordinis caufa conftntienteEc* clefia allqua ledionum aut feftorum diftrimina facere,ftd fine opinione cultus fineopinione necefsitatis. Papiftæ autem addunt fallasopinionescultusoi necefsitatis. Has falfas opiniones taxare amp;nbsp;tollere necelfe eft, quæ adduntur dido Paulino contra regulam, qug uetat plus cfle in concIuGone quatn in pts*

oßandrigrä^ Species fapientiseeft amp;Ofiandri grandiIoquentia,quÄ obruitdodri* diioquentia Euangelf) de iufticia fidei. Nosaffirrnamus in hac milera hominumnaui*

magna peccata, magnas fordes manere, etiamfi renatus accepta remifsio* ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncpec*

-ocr page 409-

COLOSSEN SES, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;355

ne peccatorum per fîdem factus eft templum Dci uerè in eo accendit Filius nouam luccm uocc Euangelq, èc dato Spin'tu fandto nouos motus in corde ei«: et. Semper igitur in hac uita tenenda cft confolatio,renatos iuftos efle, id eft, acceptes Deo propter Mediatorem per mifericordiam foîa fide, ficut Dauid inquit : Non iuftifîcabitur in confpedu tuo omnis uiuens. Hic Ofiander mag=s nificam fpeciem fapientiæ opponit. Solus Deus eft iufticia, Ergo Habens De^ um habet iufticiam. Ita abducit homines â confpeiflu Mcdiatoris,8ó deletfi:« dem, id eft, fiduciam mifèricordiæ, ÔC docet homines confidere inpropria no^ uitate, quam efficit Deus.

Eft igitur imaginatie Oßandri corruptela, amp;nbsp;non cft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcipfa

tollitur ex confpedu doiftrina Euangclrj, amp;nbsp;mouent homines ilJa ^ai/'^ara nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ruptèu eZ*

■nip, Iufticia eftentialis, amp;nbsp;haec fpecies fapientiæ : Solus Deus eft iufticia, Quod iwn xoya. uerum eft de fua iufticia æterna , 80 immenfà iudicante, feruante 8(S dam^ nante, de fonte amp;nbsp;perfeftione iufticiæ. Etfimul propofitio uera eft: Obe« dientia Filrj eft iufticia, quæ pro nobis eft precium,amp;^ eft conftituta,ut fit ilia iufticia, propter quamnosiufti dC accept! fimus. Cum ergo additur: Ha^ bens Deum, habet iufticiam, intelligas quatenus habet, ut fi dicas : Solus De^^ useftfortitudo. Ergo Habens fortitudinem, habet Deum. Concede quate^ nus habet ,ut Alexander fortiter prælians armatur a Deo, led non proptcrea iuftuseft. Ita nouitaseft opus Dei,amp; renatus habet Deum, led ita, ut prius ac^ cipiatimputatam iufticiam propter Filium fide*

Hoc modo primum perfonarecipitur,poftca nouitas,quam efficit Deus, eft iufticia,quatenus eft opus Dei.Sed fimul adhuc in nobis manent multa pec^ catajideo perfona propter aliud eft accepta,uidehcet,propter obedientiam Mc^s diatoris, quæ etiam eft iufticia, amp;nbsp;quidem ilia iufticia, propter quam nos fu« mus fide accepti. In hoc exempio confideres, quantum caliginisoffundatilla fpecies fapientiæ, amp;nbsp;quam difficilis fit explicatie. Sed annitendum eft in bonis caufis, ut amp;nbsp;confirmationcs firmas teneamus,amp; quantum fieripoteft obiediolt; nes perfpicue foluamus, ac fimus memores diefti Ariftotelici : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lu.

Non parcenL corßori

^Etuftas, qupfuit leueriorimagis amauit difciplinam 8C exercitiâ tempérant

tiæ3 Aliqui extenderunt inediam in triduum amp;nbsp;plures dies3amp; læferunt cor^ pora, Aliqui etiam affinxerunt talia opera elfe cultus Dei , iufticiam amp;nbsp;fas tisfadionem, mereri remilsionem culpæ SC pcenæ ut expreffe feripfit Thomas, Ita multi dupliciter peccauerunt, læfione corporumamp;L falfis opis* uionibus. Ideo ad Timotheum Paulus grauifsimam admonitionem trai» dit: Corporale exercitium ad modicum utile eft, pietas ad omnia utilis eft, Hiccxercitia ut labores corporis amp;nbsp;inediam,quæ fibiquifque fuoiudicio Diißeruntex» fumitjfapienter difeernita pietate, id eft, necelfarrjs cultibus,8d loquitur difer^ te.Cultus nominat opera neceffaria mandata d Deo, non fic nominat alia ope^ didofttfnh i ra non mandata a Deo ,fèdexercitia,amp; uerecundè reprehendit: Ad modi# pietate^ cum utilia funt. Vult intelligi quis fiteorum ufus,amp;uulc modum elfe. Ac quiafæpeinEcclefia ftultæamp; fuperftitiolæ opiniones ad ilia exercitiâ acceflè* runt:multæ ôdaliorum admonitionesdehacreleguntur* Ex Athanafio reci« tatur hocdiclum memoria dignum: KaTtè/J H arKHcz/ç p-ixà. «XhôSç yvwtztwio tÿ o-UjU-iU-e^i'ai?,

H h iif) Bon a

-ocr page 410-

ET ISTO L

Bona res eft exerciu'um corporis cum uero intclledu congruente wo^o, id eftjubi eft fides fine bæreticis opinionibus» Item, ubi fciturhoslabor« noftro iudicio fumtos non elTe cultus Dei, non iufticiam , nonmcritunijj* ubi hæc exercitia funt mediocria, ibi bona res eft hæc confuetudo fe frcnandi, quia tune confuetudo nihil aliud eft^quàm concinno ordine uiuere:amatau^ tem natura ordinem»

Anticiiiitd^ fiiperjîitiofii fuit in exer:: citijSyNp/lrâ atM propha KA£^t.

Erant incarcéré multi fanefti uiri, inter quos fuituir nobilis Attains,« reprehenditalium, qui tantum pane, fale Sc aqua uiditabat ,amp; dixit cum fuo exempîo alios.turbare, qui imaginarentur, fefe non efle fan(ftos,quia nontam duriter uiuerent» Vt autem ilia ætas amp;nbsp;corpora læfit, fuperftitiofas opimo^ nesaddiditexercitijs, itanunc laxatisuinculis traditionum, multi in alteram partem peccanu Non lèruamus ordinem in cibo,potu amp;nbsp;labonbus. Tempos iufta cibi,potus, precationum, laborum, ftudiorum ferè nemo feruat, amp;nbsp;uenentferuare,impediuntur barbaricis œconomrjs. Deinde quàm multi lunt, qui helluantur magna parte no(ftis,id^ faciuntfecurius,quiaaudiuntinediam noneflècultum Deigt; Hæc confiderandafunt,8Copponenda eft Pauli admo*

Honor huleih (Im corpori.

nitio peccatis utriufcß generis,

Hono! cjuM res eomple= âatur.

Uotios ijtids res hotnini, cr humano ccrpori tri^ luat.

Præcipit Paulus honorem habere corpori, id eft, præcipit ordine re, amp;nbsp;nee inedia nee helluatioue corpora lædere. Sed cur nominat honorem, cum fan's eftèt, ordine uiuiter Sic loqueretur Medicus, Sed Paulus honorem nominat, ut de caufis nos commonefaciat, propter quas ordine uiuendumeft» Honosenim primumSd ante omnia eft quiddam quod Deo debetur,io agnofcere fateri, quód uerè fit Deus creator,qui fe patefecit milfo FiliOj feclè fapiens, uerax, beneficus, iuftus, iudex, caftus,curans homines, exaudiens faluans reeftè inuocantes.

Et ad honorem pertinent hæc duo, uidelicet, hæc fateri amp;nbsp;fubijcereno^ Deo. Poftea cum hominibus honos tribuitur, ièmper intelligatur tribuipt^*^ pter aliquod diuinum ,id eft, quia ibi Deus aliquid per lèlè agit, uthonosde^ betur Mofi, Heliæ, quia certum eft, eos 8c miffos efte a DeOjamp;f domicile elfe, amp;nbsp;lucere Deum ac agerein eis. Ita intelligatur honos tribuendusdfetot'; pori, quia Deus infundit ièlè in membra noftra, in cerebro cogitatione uero accenditluccm,qua cum relt;freagnofcimus,amp; inuoluit felè Spiritus fànctus Ipt' ritibuscordis, amp;nbsp;cerebri 8^ neruorum,6(J ut flamma noftras flammas purin« agitat, ut ciîm Dauid præliatur inuadens profternens Goliath, mensim tuetur Deum, amp;nbsp;cogitât eum adefiTe in Ecclefia fua,repctit cogitatione promgt; ' fionesdiuinasjôd petit d Deoauxilium diuinum. Ita hac cogitationeuerbiW' cem accendit Filius amp;nbsp;Spiritus fandus datrobur cordi,armatncruosinbr3' chrjs. Ita corpus Dauidis eft domicilium Slt; organum Dei, Ideo Paulusinqmt

honorem tribuendum efte corpori,

■ TMctasim^ Cogitcmus igitur,quantum mali fit hoc organon domicilium Dcip^” / edit intenté tulantct deftruerCjUcI inedia uel ingluuie.Et ualde impedin' ebrietate intention cogitationis de Deo,8^ pios motus in corde, oftendit didum Ofcæ4’ noms U fo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 uinum ebn'etas auferunt cor. Et Experientia genuit hæcu'd^'

Et Venus in uinis,ignis in igné furit. Et Odyft: lt;]gt;. oî t ïeurw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttaito/)

id eft,Sibiipfi primd malum inuenit uino grauatus. Quare nus inquit : Cauete ne corda ueftra grauentur crapula ÖÓ ebrietatCf Et

4» dicitur : Siu's fobrrj ad precationes»

Simus

-ocr page 411-

CG LOSSES SES.

Simus l'gitur eô tempérantes, ut corpus m præfèntia fît idoneum ad co^ gkati'ones de Deo, Sgt;C ad motus diuinos, Sgt;C fît durabilius Sc firmius in neôia.

Quôd autem inquit Paulus : Ad faturitatem carnis,iubet fîc tribucre ho^ norem corpori, ut quantum fatiseft tribuatur, cibi 3potus,(bmni,exercitio4 rum. Excludit igitur 5gt;C defeeflum ÔC cxceflüm. Nam nzxcr/xov« non fîgnifîcat hîc excelRim uel fuperfluitatem, fed faturitatem conuenientem corpori, èC cxifti=â mo Paulum uerbo pleniori ufum efle ad taxandos hypocritas, qui corpora ni^ nu'àm fraudabant neceflarrjs adminiculis, accerfebant morbos amp;nbsp;deliria cerebrij inde fîngebant fibi oftendi uaticinia fpeôlrajfîcut multos uidimus.

C A P V T TERTIVM,

ÎN prioribus duobus capitibus tradidit Paulus fummam Euangelq, amp;ad=s ^monitionem de cauendis corruptelis doctrinæ^taxauit falfas opiniones de ce* rcmonijsMofaicis, amp;nbsp;de traditionibus,quæ finguntur humana audacia in Ec* défia.

Nunc in tertio Capite incoatdodlrinamdebonis Operibus,inquafunt multæ dulces uirtutumdefcriptiones ÔCinfîgnia quædam præcepta, quale eft hoc de afsiduitate in docendo amp;nbsp;cogitando fer mone diuinitus traditio : Sermo operifci«. Chrifti habiter in uobis abundê cum omni fapientia, docete èC commonefa* cite uos mutuô. Huic dulcifsimæ admonitioni omnes obtemperemus, fæpè legamus,audiamus Sc cogitemus dodrinam à Deo traditam^ut nos excitemus ad agnitionem Dei, ad ueram inuocationem, amp;nbsp;ad timorem Dei. D E V S cnim efficax eft cogitationc uerbi ipfius, ut Pfalmus docet : Suftinuit anima mea inuerbo eiusjfperauit anima mea in Domino* Et Rom» I» dicitur îEuan# gelium eft potentia Dei ad falutem omni credenti*

Sunt^damnanda deliramenta Stencfeldi] GmiliumEntbufîaftaf’um, qui fingunt Deum fefe communicare fine cogitatione uerbi diuini, amp;nbsp;abdu* cunt homines à minifterioEuangelrj j8lt; àledlione cogitatione dodrinæ. Paulus contri inquit : Habiter inter uos,ô: quidem, Abundê. ïn utraque uocc infionisEmphafis eft. Vult fermonem diuinumita familiariter nobis notum „oj effejUtfunt qui in eadem familianobifeum habitant. Nec dubium eft in illo cKmomnijif» pe(ftorehabitareDeum,quod in conuerfîone amp;nbsp;fide cogitât uerbum Dei, ac uultPaulus copiofe cogitare. Addit autem, Cum omni fapientia, id eft, uult legijnon ut excerpamus mutilata diéla, ut ad prauas cupiditates,ad affentatio* nesjad cauillationcs amp;nbsp;corruptelas detorqueantur ,ut femper hæretici præfti*

l S^SjfophifmatumluferuntSêludunt.

1 Sed redeo ad initium tertq Capitis, Argumentum præponitur concioni l nbsp;nbsp;nbsp;debonis Operibus uGtatum Paulo,duêlum à caufa SC effèdtibus. V etus natura ,

l cftmortuainconuerfîs. Ergo non fit efficax. Viuit autem in uobis Chriftus, 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ergo fit efficax, inferta eft occupatio. Cur dicis, nos refufeitatos elfe cum

I nbsp;nbsp;nbsp;ChriftojCÙm tarnen adhuc fimus fubiefti morti,ingcntibus ærumnisJiorribili

l luâæcumpeccato,pauoribus8lt;dubitationibus‘:’ Adhancobieélionêrefpon*^^. noudum I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;det : Vita ueftra abfeondita eft cum Chrifto in Deo, id eft, etfi incoata eft uita, con^idtHr it*

\ nbsp;nbsp;nbsp;Umen nondum gloria Ecclefiæ confpicitur gt;nbsp;confpicienda tunc cum Dominus

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rurfus

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

-X

-ocr page 412-

358 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET ISTO .AT)

rurRis apparebit. Nunc habemus initiajquæ adhuc teéla funt morte corpon’s, reliqufjs peccad amp;nbsp;magnis aerumni's, ficut inquit Rom: 8, Si Chriftus eft in uobis, corpus mortuum eft propter peccatum. Spiritus autem uita eft proptef iufticiam ♦

HÎC multæ inftgnes materiæ continentur, declaratio articulorum Symf boli : Aften dit in coelos, ftdet ad dexteram Dei patris amp;c* Item, quæ fint pro* prietates glorificati corporis» Item, quomodo dicatur: Chriftus eft in no* Diâutnsym- bis, Chriftus eft uita ueftra» Ac primdm de dido: Aftenditin coeluni» bolt, Afcendit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hæc congruunt Cquot; Alibi dicitur: Filius qui eft in finu Patris.

in calos de corporali cr phyjicd lociii tione.

Item, lohan: 3» Filius hominis qui eft in ccelo» Refpondeo, In Symbolo in^ telligatur didum, ut fonat litera,’ SC de corpore amp;nbsp;de corporal! locatioiie, Aftendit fcilicet, corporal! amp;nbsp;Phyfica locatione, in coelum, id eft, in locum cocleftcm, ubicunque eft, quia hic non funt fîngendæ allegoriæ» Aftenftofuit uifîbil!samp;corporalis,amp; femperitaftripiît tota antiquitaSjChriftum'corpo^ ral! locatione in aliquo loco eile ubicunque inilt,amp; aftenfio corporalis fadacft DiäumFilittt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus in hoc capite locum ilium nominat ftirfum.

quieütn eat lo,

At in propofitione: Filius qui eft in coelo, didum intelligaturcommu* nicatione Idiomatum* femper eft incoclo,etiamß corporal! locatione corpus eft in uirgine, Hæc narratio expreffa eft in enarratione Symbol!, legitur in libris Cypriani, etfi alibi inferiptio eft : Enarratio Ruffini,Afeeu^’'^ ad ccelos, non ubi uerbum Deus antea non fuerat, quippe qu! erat ftmpcrin coelo^8lt;S manebat cum Patre, ftd ub! uerbum caro fadum antea non fedebat,d eft, ubi corpus antea non habueratcorporalemlocationem. Sic Auguftinus Ioquitur,amp; citantur uerba in Longobardo lib: 3. diftind,22. Non dimifitPa* trem Chriftus,cum uenit infirmior, ubiep totus,ubique perfedus» Deindead* diturforma ftrmonis,Vbique totus eft,ftd non totum* Alrj concinniuslocuti lunt : Propofitio uera eft communicatione Idiomatum: Chriftus ubique eft

DiéiuinTn^ct ad dextram pdtrii»

Athanafius fic loquitur de incarnatione uerbi: -Aóyi^non coliigatuseft corpori,ftd ipft corpus continet,ut amp;nbsp;in eo fit,amp; extra omnia,SxC in finu Patrft neque cum fit in omnibus, fit pars al!orum,fed omnia uitam,fuftentationem$ ab ipfo accipiunt*

Vt autem de local! aftenfione naturae humanædidum eft : Aftenditaa ccelos : Ita de exaltatione naturæhumanac fupcromnes creaturas didumeft Sedet ad dexteram Patris, ut hic Paulus inquit : Vb! eft ad dexteram dens, AitChriftum furfum eire,amp; quidem ad dexteram Dei,id eft,non ut beagt; ti angeli amp;nbsp;homines furfum funt, ftd exaltatus fupra angelos in ilia arcana bee Deiregnans cum Patre ,amp; tarnen corpus localiter alicubieft fecundumucri corporis modum,ut Auguftinus in quit, Et hæ propofitiones : Chriftus in uo* bis eft, Ego in eis, ueniemus ad eum amp;nbsp;manfionem apud eum faciemus amp;c. in* telligantur communicatione Idiomatum, Et de hac præftntia Fill) in prædiea» tione Euangelq amp;nbsp;in ftndis, neceift eft Ecclefiam fideliter crudir!,utagnofca* mus Dominum noftrum lelum Chriftum adefft Ecclefîæ,amp; eile caput onwn in omnibus perficiens,

fifttithefft nwrtii noßr£ cr refurre* ilionis.

lam ad Argumentum Pauli redeo, qui facit antithefîn mortis noftræw-reffirredionis, Dicit nos eift mortuos, ft!licet,quia in uera conuerfione natura carnalis incipit mori, amp;nbsp;addit nos refuftitatos efft, quia uiuificatio incoata eft ficutamp;fuprdlocutuseft, Hine ducitur argumentum ex efficientecaufa,ftut

-ocr page 413-

COLOSSENSES,

Roman: 6. argumentatur. Mortua natura non fitcfRcax,ui’ua fit efficax, Eftis autem uiuificati uita,luce Qc luftici'ajquam dat Filius Dei refufcitatus ad hoc, ut uos refufcitet SC uiuificet« Ergo hæc lux amp;nbsp;iufticia fit efficax, non fit ociofa in uobis uiuificatio incoata per Filium Dei refuicitatum,

Hæceftar^umenti fumma hoc loco« Intexit autem finoularem conlbla* tionem,qua oCcurrit, tacitæ obiedlioni: Cur dicis nos refufeitatos ene,cum ad? hue mortem,morbos,reliquias peccati,ingentes dolores amp;nbsp;inenarrabilem mo? Jcmcalamitatum in nobis circumferamus, amp;nbsp;uideatur nihil efle imbecillius Chrifto« Refpondet. Viuitis amp;nbsp;habetis initia uitæ aîtcrnæ,ficut habebat La? tro pendens in cruce» Sed hæc initia adhuc teda funt, ut erant in latrone teda, qui tarnen lentiens conlolationem, feiebat ic iam habere initia uitææternæ, oC tc£^a, feiebat Chriftum cfiTe efficacem,quanquam mundus putabat eum nihil eflè, Ita hîcinquit, Chriftum quoque tedum efle,ftilicet, quia mundusnon uidet eius efficaciam amp;nbsp;ridet Euangelium horribili fccuritate tanquam inanem, fabu? Iam«

Sed gloria Fili) amp;Ecclefiæ confpicietur in poftremoiudicio,ubiomnes homines uidebunt Chriftum, amp;nbsp;fuifle 8^ eflè efficacem,amp; Euangelium non fu^ tur in fofire» ifle inanem fabulam« Kane conlolationem intexit argumente, quo hortatur, mo iudido, utin incoata mortificatione amp;nbsp;uiuificatione perleueremus,non amittamus bos efFeäusChrifti,ruentes contra conftientiam in noua fcelera.Hæc fumma com? prehenditur in hoc dido : Milita bonam militiam, retinens fidem 5^ bonam confeientiam«

Propter nbsp;nbsp;nbsp;quot;ïfenît ira ^eifuperfilios inoieiientiæ

MO T A fit phrafis Hebræa« Filq inobedientiæ,ideft,hominesinobedien# tes,ut Filius perditionis,id eft,filiüs perditus,etfi emphafis eft in hac phrafi, quafi dicat, proprius perditionis ( ut filius eft proprius patris} lèu cui domina? tur perditio.Filius iræ,filius reus,proprius irp,id eft,reatus« Deinde res con» fideremus. Didum Pauli hoc loco pofitum adiungatur altjs teftimonijs de no? ua obedientia contra Antinomos, Firmifsimè enim tenenda eft régula : Mili? Antiniietorû ta bonam militiam retinens fidem amp;nbsp;bonam conlcientiam« Ac certifsimum eft mentes in Çedera contra confeientiam ettundere bpiritum lanCtum, a iterum fide,ßper^ fieri reosæternæ pœnæ,nifirurfusconuertantur. Quia exprefle dicitur, i» uerentinde» Corinth: 0« Ne erretis, nec lcortatores,nec adulteri pofsidebunt regnum Dei, Cdlicet, tune càm funt taies,funt rei æternæ mortis« Et Galat: ^«Talia facientes regnumDeinenpofsidebunt,amp; 2« Petri 2. Si rurfus implieanturprioribus contaminationibus,fient eis pofteriora détériora prioribus,8lt;S accidet eis iuxta Prouerbium : Canis reuerfus ad uomitum amp;c« Hæc eflè uera certifsimum eft, amp;nbsp;execrandi funt Antinomi, qui fingunt homines eflè iuftos fide, ctiamfi per? feuerent in fceleribus contra conlcientiam*

Ac perfpicuè loquimur de noua obedientia, uidelicet, nouam obedienti? no«^ oiedl, am non eflè meritum lèu precium uitæ æternæ, amp;nbsp;tarnen nouam obedientiam eo ipfo neceflàriam eflè, quia Jhic orde in Deo immotus eft:, ut creatura créa? tori obediat« Item, Quia Filius Dei uenit, ut deftruat peccatum, non ut con? cejßria, firmet licentiamruendi in leelera« Non ideopependitincruceinhorribilibus doloribus, ut tu fumas tibi licentiam contaminandi te libidinibus amp;nbsp;alrjs Ice? leribus*

-ocr page 414-

^60 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET ISTO L

Tertió neccfsitas eftctiam propter ordinem caufæ amp;effelt;flus,quiaubi eft in corde Spiritus fan(ftus,ibi non regnat peccatum/ed Spiritus fanâus,iuxlt; ta diiftum: Si acftionescarnis ipiritu mortificabitis,uiuetis, Nee tarnen ilia phrafi utimur : Bona opera funt necefîària ad falutem, quia intelligitur de melt; rito, Simul enim gratis propter Mediatoren!, ÔC per eum accipimus remifsioi« nem peccatorum,in!putationem iufticiæ ôô uiuificationem, aceffîcimurhæro’ des uitæ æternæ, ficut ipfè Dominus inquit : Ego uitam æternam do eis. Item, Qui habet Chriftum habetuitam» Item, luftificati fidepacem habemusad Deum» Item,Roma:8» Sifumusfilpjfumusamp;hæredes, Item, Hæceftuita æterna,utagnofcant teuerum Deum,amp;quem mifîfti lefum efTe Chriftum. Nominat autem inobedientes hoc loco,qui diicedunt à régula : Milita bonam militiam retinens fîdem èC bonam conicientiam»

Toßeaquam exwfiù 'iteterem hominem (s'c,

Vetat (y no* uui homo, Pih/ü quid fignificent,

Notti« bowo iwdgo Dri.

Imago Del, fecu'idum Au gußinum»

OHrafis Pauli eft, in eodem homine renato nominate ueterem hominem,S^ uetuftatem amp;nbsp;exteriorem hominem,reliquias naturae carnalis uiciofæ.Con« trd uerd nouum hominem nouitatem fpiritus,amp; interiorem hominem,qua* tenus in mente, uolunrate amp;nbsp;corde noua lux nbsp;noui motus accenß funt a Filæ

Dei,uoce EuangeIi}8óSpiritulan(ffo,ut 2,Corinth: 4, dicitur, Interior homo renouaturde die in diem» Et hæc rede intelh'genda funt, Nouitas fitinuera conuerßone, ci'im uoce Euangelq noua lux in mente per Filium accenditur,^^ datur Spiritus ßndus, fidem, lætitiam ,inuocationem amp;nbsp;alios motus incoans qualisipfeeft. Nec fiat hicconfufio Euangelqamp; Philofophiæ,ficut quidam falfó fcriplèrunt nouitatem elle rationem, fen fus uetuftatem» Sed feiendum eft etiam rationem fine Filio Dei,fihe uoce Euangelq 8if fine Spiritu fan(fto dit uetuftatem amp;nbsp;tenebras» Hæcalibi copiofius explicata funt.

Nominat autem hîc Paulus nouum hominem imaginemDeijubiftdt intelligaturhæc dodrina. Auguftinus interpretatur imaginemdepotenujs hoc modo» In anima funt mens ipfa, cogitatio amp;nbsp;motus, Hæc tria ficaccom* modat, Aeternus Pater eft ueluti Mens, Filius,Imago Patris cogitationegt*’’/ ta,Spiritus fandus,ut motus. Et piè ac prudenter ifta confiderantibus non ingrata hæc collatio,quia certè anima eft teftimonium de Deo,amp; uult nos us intelligerejiè elfe EfTentiam intelligentem,cogitantem reCe,amp; motricem.ot ad hæc Auguftini dida de potentrjs hocaddo: Potentias intelligcndas d*^ non corruptas, lcd uel intégras ucl renafeentes. Sic ad Epheft feriptum eft î ƒƒ duite nouum hominem, qui fecundum Deum creatus eft, in iufticia amp;

täte ueritatis »

Pauli fentëtia de imagme Del in homii ne.

Hîc non fît tantum potentiarum mentio, ièd uult in potentrjs efîè inidp* am amp;nbsp;fandam ueritatem, id eft, uult lucere in nobis ueras noticias de mam aflenfionem ÔÔ iufticiam,ideft,conformitatem cum Deo, ficut initionj^ mo conditus eft,habens ueras noticias amp;nbsp;conformitatem in uoluntate 8^ cor cum Deo. Et dulcilsimè hîc dicitur : Renouetur nouus homo ad agnitioneiHj ut feiamus in nouitate accendi nouam Iucem,amp; quidern uoce Euangelq.

Ofiander alia qugdam difputat de imagine Dei.’nominari hominem im^' ginem Dei,propterea quia Filius fuerit aftumturushumanam naturani» n uerum eft,fed tarnen comprehendi necefleeft, Veritatem amp;nbsp;iufticiani,quae

cimur fimiles Filio,làndificante nos Deo amp;nbsp;alsimilante Filio»

Vbi

-ocr page 415-

COLOSSENSES.

LL nec Graecus nec ludteus ^c,

ÇEmper in confpedlu fit dodlrina de diftindli'one iufticiæ Euangclq amp;nbsp;rerum DfpnW« tu» '^polidcarum. Euangelium noncondit nouas politiaSjficutLonothusamp;^alg multi fingunt : Sed concionatur de pcenitentia fingulorum in corde,Sc de re* £^0”p« ftitutioneæternæiufticiæ amp;uitæ in fingulis, quae reftitutio fit ipfoFifio Dei per ßt in con* uiuificante corda uoce Euangelrjj ô^ dante Spiritum Enefium* ForisautemfisJßeilu. nit nos uti in uita corporali diuerfis politicis legibus, fi non pugnent cum Icgia bus naturalibusjficut alq alfi's cibis utuntur,aut alrj alrjs fpactjs dierum. Ideo hic inquit, non efle diicrimen Græci SC ludæi. Hane fententiam iæpe repetiuit, quia Pfeudoapoftoli uolebant Gentes ad politiam ludaicam alligare, ficut no^ ftro tempore Caroloftadius amp;nbsp;alrj uolebant delere S)C toilcrc ius Rornanum,8C res iudicare ex legibus Mofi.

Contra tales errores confirmati fimus his Pauli didis,8^ rede difeernan^ turiufticia propter quam Filius Dei miflus eft,amp;ordo politicus. Dicit autein omnia in omnibus efie Chriftum, omnia, uidelicet,propria noui hominis funt Chriftus,icilicet,quoad meritum,0lt;Squoad eflfedionemfeu quo ad gratiss am,8i quo ad donum. Chriftus fadus eft tibi iufticia,ut uidelicet propter eum imputetur iufticia, fimul eft tibi uiuificator, uiuificans cor uoce Euangelrj, dans Spiritum fandum.

Super bac habete dileclionem, qu^e eîl 'ßinculum perfeEîionts

T^Ikdioeft uinculum perfedionis. Vocabulumperfcdionishïcnoninteb ■''^ligatur priuata perfedio un ius perfbnæ feu perfeda impletio legis.’Sed inss tdligatur corporis Ecclefip coagmentatio feu coniundionis 8^ concordiæ conss firuatio. Diledioeft uinculum coapmentationis Ecclefiæ, id eft, donee rctis» nentdodores diledionemetiamfi interdum accidit, ut aliud alten' uideatur, tarnen non moxdilaceratur Ecclefîa,fêd dodi tolerant infirmiores placide ftudent fànare,80 rurfus infirmiores non grauatim audiunt alios dodiores, feutmodeftifilijfines parentes,ficutdicitur; AK£S£«J4(jgt;ftv£§ «cö-xwjj,id eft,fanas biles funt animi bonorum.

Sermo Chrißi habitet in Ijobis opulenter cum omni fäpientia

iNter præcipiias fintentias huiusEpiftolæ 8^ hanc meminiffi oportet, cum^ Nandätum di ^multasgrauifiimas admonitiones contineat, præfirtim commendantesdo# uinumeji^ut drinæftudium,diligenteramp;^fæpe confideranda eft. Primûmhîclegis datumdiuinum effi, ut dodrinam Chrifti rede difiamus, amp;nbsp;emphafis’eft inss fgnis in his uerbis : Habitetin uobis, 8(fquidem opulenter. Familiarifsime notifunt qui nobifium habitant. Scias etiam uere in illo pedore Deum ipfuin babitarcjin quo cogitatur dodrina de couerfione ad Deum, 8C in conColationc ^inuocatione,ficut exprefle Dominus inquit: Siquisdiligit mefirmonem meum firuabit, Sd Pater meus drliget eum,amp; ueniemus ad eum,amp; manfionem apudeum faciemus.

Placent igitur Deo ledio 8C cogitatio dodrinæ 8C per earn Deus eft efi nlt;eretici es-ficaxamp; habitat in nobis. Addit autem,Cum omni fapientia. Legunt Pros phetarum amp;nbsp;Äpoftolorum librosetiam hæretici 8Comnes præftigiatores, fid nbsp;nbsp;nbsp;t^rcpbe^

fine fapientia legunt,id eftjfontes non rede difiunt,qui funt in ipfis hbris Pro# tuos ßneßlt;i,

4.T0W. pbil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pheticis •

-ocr page 416-

f ^■cßiiiionid prtecifiien^ lia de ordine doélrmit.

phcticjs 5lt;^ Apoftolicis, ut Papiftæ non difccrnunt Lcgem SC Promifsioncm gratiæ, cultus diuinitus mandates, amp;nbsp;fupcrftitiones ab hom imbus excogiiî’’ tas. Anabaptiftæ confunduntdoiftrinamdeiufticia æterna in cordcj^deui^^ ta politica. fingunt Euangelium barbariem cfïè, quæ damnet ordinem polity cum. Antinomi non diicernunt peccata contra conicientiam ab alqs S'c.

Addita eft igitur hîc admonitio, ut fapienter conlîderemus ordinem do# clrinæ ôd diïcrimina membrorum, ficuti alibi iubet fèrmonem diuinum ZJL0/J. Et Syracidesinquit,cap.3. Qiiæ præcipit tibi Deus,hæccogitafancte, ideft,retinenatiuam fententiam uerbiDei,nec affingitoprophanasopinio# nes,ficutufitatumeft omnibus hæreticis, omnibus Idolorum cultoribiis omnibus præftigiatoribus. Item 2.Timoth:i. Formam retine fanorumfcr# monum. Vt autem iudicari SC uitari corruptelæ 5gt;C præfligiæ pofsint,nccefle eft reôiê doceri homines, commonefîeri amp;nbsp;emendari falfas opinioncs, Ecut ProuerbzjO.dicitur : Omne uerbum Dei purgatum clipeus eft fperantibus propteripfum, Purgatuminquit,fi'cut metalla coquuntur,utfîatfegreoano argenti amp;nbsp;feoriæ, Siedifeendoquærenda eft propriaôd natiuaftntcntia,amp;tf# mouendsc funt fordes. Ideo Paulus addit:Docentes amp;nbsp;emendantes uos mutuo.

Ciimigituraudimus præcipi ftudium docendiamp;diftendi,obediamus Deo,amp;hos iaboresdocendi amp;^difcendi propter mandatum Deiafnemus,^-' placereeos Deofeiamus, Sedfimul adiunefta fit inuocatio,fient inqtiitDonii^ nus:Orateneintretisin tentationem. Item ,Quantô magis Pater uefterctdt^ ftisdabitSpiritumfanctum petentibus, Sit etiam ftudium fine Sopbiftita,iî* ne curiofitate quærendi non necefl'aria^ut Syracides præcipit : Ne curioß quæ* ras in fermonibus tuis non neceflaria,

Omne quodeun^ facitis in herlo aui o^ere

vidquidfi^-- D Egula uitæeft :Commenda Deouiam tuam,amp;fperain eum,amp;’ipfefacief‘ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Via fi'gnifîcat uocationem amp;nbsp;omnia officia uocationis,ideft,îabo«

ris honefti, ad quetn rcctc uocati fumus. Vocatio enim non eft impijlaboris. Docet ipitur Pfaîmus omnes noftras actiones reoi debere Leoe Dei amp;cuan* cgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c?

A^ioncs owigclio. Lex oftenditjquæadtiones Deo placeant, Euangelium oftenditquonio# nesdebent re^ nbsp;nbsp;placeant, uidclicct, cûm prælucct fides, agnofeens Filium Deijamp;^ acdpitns

recôciliationem, ÔC inuocans eum,ut nosadiuutt, ficut inquit : Sine me nihil poteftis facere, Petite amp;nbsp;accipieds^S^ ftatuensDeo placere hos labores,quanquam fumus üalde infîrmi amp;nbsp;indigni,8lt;f multaimpt^ dimenta obqciuntur, nec tarnen fore irritos,amp;^ referens confilia ad buncfintni, ut Deus rediè agnoftatur amp;nbsp;celebretur,maneat Ecclefia, amp;nbsp;non dilaceretur ftandalis amp;difsidqs. Ideo in hoediefto Pfalmi additur promiftio : Ipfehdtc. Commenda Deo uiam tuam, id eft, in offices uocationiSjquæ iuxta mandata Dei faciSji'etfteinuoca Deum fideamp;^ Spe,nec deterrearis tua indignitateautin* firmitate, fed feias Deum tibi opitulaturum elle, ut labores fint felices, ficut a# libi inquit Paulus: Labor uefter non eritinanis in Domino. lohan.lj. Qui manet in me ôô ego in eo,hic feret fruutum copiofum, Pfalmo l. Etfoliumeius non defluet,ÔL omnia quæ faciet,erunt proipera.

Hanctotam regulam Pfàlmi complecftitur Paulus inquiens: Omnia fa# cite in nomine Domini Iefi.i,id eft, in uera agnitione Blij Deijfîde amp;nbsp;inuocatio# nejôd referantur omnia ad gloriam Blq Dei.

-ocr page 417-

COLOSSENSES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^6^

Ac fæpe confiderentur adionum bonarura caufæ efficientes amp;nbsp;finales* CMfa efficu Efficientes funtmens intuens præceptaDei,amp;:cogitansEuangelium,uideli# cetjpromifsionem gratiæ amp;nbsp;alias promifsiones* Ibi Filius in credente docet mentem, lucem accendit, fîmul mouet uoluntatem Spiritu lantflo, ut ob« temperet amp;nbsp;fît firma, petat amp;nbsp;fperet auxilium Deijpetatbonos euentuSjetiams fi magna pericula oftenduntur* Finales caufæ funtjUt celebretur Deus, mane^ at Ecclefîa, uitentur pœnæ Sfc. Hæ caufæ cûm in lofèph fînt ualde illuftres, exemplum eins fæpe cogitemus. Et has caufas omnes efficientes amp;nbsp;finales corn« pledtitur Paulus, cûm iubet omnia facere in nomine lefu, id eft,in agnitione e^« lus, fide ôd inuocatione.

C A P V T Q^V A R T V M*

Liominiiquod iußum eh nbsp;nbsp;(equatejferuh pr^^ßate lt;(^c.

|VSTVM fîgnificat debitum (èuordinatum legibusdiuinis amp;!^po[i£iuis.iuflui»hîci»( Hîcenimde iufticia legali dicitur ,utnoneft iuftum feruiseripercconiuges,tffl‘g‘‘w»’ autfine iufta caufa eos interficere, aut non dare uiâum, Ideo Auguftus reeftè IF heratferuum,quem dominusiioluit interficere,quod cafu fregeratcryftallum.fc,’fo Çeuordi^ Et quia demenfum uetus fuit largum,apparet uctcresfapienterconfîderaflè,«4to. quid natura ferre poftet,amp; fuiflè iuftos ôé beneficos, Vni enimdabatur quo« tidiepanisualens tribus nummis Mifnicis, Itenfi fextariusuini,certus modus carnium,fîcorum aut aliorum obfoniorum, Hæc obligatione ciuili erant debi« ta,quæ Paulus nominat iufta* Etfi enim lurifconfulti quærunt,an coniugium fit ferui amp;nbsp;ancillæ, tarnen régula uerifsima eft : Vincula diuina amp;nbsp;naturalia IF gantferuos amp;nbsp;liberos* Cæteriim aliqua ciuiliabeneficia ad fèruos non pertF lient *

Vfuseft autem Paulus hîc duobus uocabulis, iubet præftare iufta, fcilF . cet,mandata legibus diuinis Slt; pofîtiuis* Seneca fieloquitur: Non licere in ^oT^ePauz hominem quæ ius naturæ uetat. Addit autem Paulus : Præftateæqualitatem, im intelligit Vult præter illa,quæ comprehenduntur obligatione ciuili dari benefîcia,quæ obligatione naturali debentur ut benemeritis danda funt fîngularia præmia, leuandifuntlabores ægrotis amp;fenibus. Seneca exemplum allegat de occulta^ ta domina à fèruis capta urbe* lllud etiam confîderetur cûm de æqualitatedF citur, confîderandum efte, ubi æqualitas Geometrica proportione locum ha« beat,ubî ufus fît æqualitatis Arithmetica proportione* CûmdicitPaulus: Præftate æqualitatem , non uult feruos fieri æquales uelpares domino,fed uuît feruari æqualitatem Geometrica proportione* Tota autem hæc dodtrF nanunc quoque fequenda eft, ÔCin familijs 8cingubernatione principum* Manentuincula legisdiuinæ,quæ pariter ligantamp; Principes 8C populum* Principes non fie funt domini,ut liceat eis fubditos fine iufta caufa interficercj aut auferre facultates eorum fine iufta caufa ÔCc,

Sermo l^eßer in gratia fate conditusßt

^Anifefta deformitaseft uiciorum Scurrilitatis amp;nbsp;Infulfitatis* Scurrilitas

*-^cumimpudentia,uanitate,obfcoenitate,aut etiam uirulentia coniunefta


4.Tom.Phil.


ft


eft*


Vida Scurria litatis er wia fufitatif *


/

-ocr page 418-

364.

Elt;PI$TOLJ

satrra eft. Dicitur autem Scurra a rKwp,id cft,ftercus,utftt quafiflercoraloqucns, /xoAox©-'- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Græcènominantur^w/xÔAoxo»,quafîad aram cubantes,quiaadfacr^

ficia multi mcndici accurrebant, qui uarqs nugis pecuniam mendicabant,ficut amp;nbsp;præftigiatores,qui puluiftulos faneftorum circumtulerunt. Infulfitas uero 'ftuporeft nimius amp;nbsp;indignus homine. Inter hæc uicia Philofophi collocatie mediumjquod eft Lepos, qui eft in fermone hilaritatis amp;afperitatis mode^

) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ratio.

autem cxcellens in homine ornamentum, didla amp;nbsp;fermonestemper homine firmo ftiueproferre feu figurate feu fimpliciter,quiautmoeftisdoloremleniant,aut 'Pf conditui. in iratis nimios motus arte frangant,aut fuperbosreprehendant.Concurrunt autem ingeni] celeritas amp;nbsp;cognitio multarum rerum. Ad hæc cum accedit mo# deratio,totumhocuirtusefte dicitur. ut Menenij apologusreuocauitciuesa feditione. Pulcrum fuicamp; Demadisdieftum, Alexandro mortuoexercitumc# ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ius fimilem eftè Cyclopi effoftb ochlo ; illnd : Tccp-ioa 'XÓ.p.ieu. : Sc hoc Erafmi«'

MensChriftiana, ftomachus Lutheranus eft. Et mca narratio de gentibus attemperantibus religiones ad fuas naturas, SC Regis Gallorum Ludouici. Non pertinent ad Regem,quæ antea contraDucem fadlafunt. Etuetuto’’ 'difeernit falem candidum à nioro, SC candidum dicit effe Mercurii, ut funtdi# c'la,quæ beneuolentiam augent, ut Alexandri : Regium eft benefacientenircr#

re maledidlajautillud PJauti : Bom's bene quod fit,i'd demum graueacgratuni efl. Et de hoc genere petit Callimachus, ut Gratiæ abluant mantis ambrolia m fuo Carmine. Nigrum uenSfalcm dixeruntefïèMomo, uthintuenenatæt^“' prehenfiones ut Antiphontis ad Dionyfium,optimos flatuarios Athenisatl^ ducendosefre,qui fecifTent flatuasTyrannicidis,

Gratix uoci^ Cóm autem hîc Paulus nommât gratiam in fermone,uult uitarifcurrili* Woftp/KiM tàtem,ôblcœniratem ,infulfitatem,ia(flantiam ,uirulentiamScfycophantias« paulMliulli* Poflea cum falern nommât, non prorfus ut Philofophi de fahbusloquitur,etfi his quoque locus efl :Sed generaliter intelligit falem iudicium redlè amp;nbsp;accommodans uerbum Dei, ut Marei 9. dicitur : Bonus efl fal,habete in bis falem, 80pacem habeteinter uos. Vbi fal fignificat uerbum Deireâèint^^^* Ie(flum jadhibito iudicio feu diferimine, ne transformetur in prophanasniw*’ ginaciones,utSeruetus,Thammerus,qui dicunt xóyopnon efIèult;2tsa/jiSvo/j,felt;Jcii^ uocemeuanefeentem. Item,nedeletis uerisdiflintflionibusnecenarijs,nii^ feeantur in unum chaos non mifeenda, ut Anabaptiftæ non difeernuntuiidl” (flam priuatam à iudictjs diuinitus ordinatis, Sc damnât indicia totum pdl^ ticum ordinem. Item,nenatiua fignificatiouerborum mutetur,ficut Monatb fidemtantùmintelligunt noticiam hifloriæ,qualis eft in impijs, Item,neaa^ danturopiniones pugnantes cum fundamento,ut Papiftæ docent homin^^

Sal, id c/l, uerbum Dd reâè dcconis modatum,

mortuos inuocandos efle, docent opera hominum meren' remifsioncm torum, fingunt MifTam rnereri remifsionem peccatorum Sx^ quidem ex operato,adorant panem in circumgeftatione. Hæc abfurda prorfus extra fei'** pta Prophctkaamp;' Apoftolicaindocfli addideriint ethnicafuperftitioneadcJo^ dnnam Ecckfiæ. In hisexemph's manifeftaeftinfuintas,

Intelligantur aiitem hæc diifla i Habece falem in uobis,id efl,uerbum Dclt; relt;fte accommodatum. Item, Sermo fit file conditus non folum de dosftrinaj fed uniuerCaliccr de reprehenfione errorum peccatorum, 80 de confolarionc lum3 dsconr2Îtjs dandis in uartjs negoeijs, uc Pauli conûlium noncliinfd^ fum«

-ocr page 419-

CO LOSS ENSES.

fum. de coniugjo credentis N Ethnkæ. Item confilium Chrifti de didrachmo, ne moueretur feditio contra ordinariam poteftatem,amp; baud dubiè Zacharias fimiles fuerunt fuafores, ne tune mouerentur Bella aduerfus Romanos. De* nique multa incidunt ubi reéïè ïnftituti timentes amp;nbsp;inuocantes Deum,aliter iudicant quam non rec'lè inftituti aut prophani amp;nbsp;fuperftitiofi.

Salutat Itos ^riflaïctus i^-c.

CAIutationum exempla inEpiftolis Pauli oftendunt Ecclefiam nonefièpo* '^Iitiam,quæ fifdem legibus ciuilibusregatur habeat proprios magiftra* ‘^xemplj in tus politicos, fed congregationem confentientem de uera do(ftrinajamp; inuoca* tione,amp; coniundlam beneuolentia, etiamfi fparfa eft in diuerfa imperia politk ca, Ethnica uel pia, ficut Apoftolorum tempore erant Ecclefiæ^aliæ fub Echni* ' cis Romanis, aliæ fub Perfis aut Parthisamp;c»

Haec de Ecclefia feire, amp;nbsp;earn prudenter difeernere necefle eft, Quia plu* rimi fanatici feditiofi homines omnibus ftculis prætextu Euangelrj nouas politias conftitLiere conati funt,ut noftro tempore Anabaptiftæfecerunt. Sic amp;nbsp;Romani Epifeopi iniufte conftituerunt fibi imperium,acdocueruntjnemi* nem efie rnembrum Ecclefiæ Dei nifi amplecftentem traditiones humanas,fan* citas à Romanis Epifeopis de ipforum primatu amp;nbsp;ceremonijs* Hæc falfa efle certumeft ex dido: Reges gentium dominantur,uos autemnon fic. Item, poXi'toVoc noftrum in coclis. Tenenda eft igitur régula: Date Deo, quæ Dei funt, Ca?fari,quæfunt Cæfaris, Hæc admonitio præcipuè cogitanda eft,cum has faliitationes legimus,

Simul autem hæc confideretur. Etfi Ecclefia non eft unum politicum con* imperium, tarnen congregatio eft multorum, qui minifterio Euangelrj Sa» cranientorum,amp; eadem uera confefsione coniundi funt. In his qui norunt in* ter fe beneuolentia coniundi funt, ficut Dominus orat æternum Patrem : Fac utunum fint in nobis. Hæc figna beneuolentiæ conlpiciuntur 8^ in his faluta* tionibus.

Poftremó amp;hoc monendi funtIedorcs,quodfcribitEutropius,Laodi*W/fe^f e* ceamSi Colofi'as terræ motufubmerfas eft'e proximo anno poft Pauli mor* rem, ficutlerofolyma poft Chriftiprædicationemdeleta eft. Intalibus plisoftendit Deus ft punire hoftes Ecclefiæ ingratos,qui audita uoce Euan* noposlpauli gelij non emendantur. Et tarnen mirabiliter libérât fuam Ecclefiam,ficut ante morten^ obfidionem Simeon ex lerofolyma eduxitfuosatiditores trans lordanem. Ita confentaneum eft 8^ ex illis urbibus pios ante edudos efte. Ac nunc quoque in

tantisconfufionibns minis imperiorum precemur Filium Dei, ut Ecclefiam. N. nos in ea ftruet, ficut inquit: Nemo rapiet ones meas ex manibus meis.

4.To»f. Plfil,

ENAR*

-ocr page 420-

ENARRATIO EPISTOL'^

PRIORIS AD TIMOTHEVM , ET DVORVM CAPITVM SBCVNDAB , SCRIPTA ET DICTATA ÏN PRÆLECTIONE PVBLICA ANNO

M. D. L. ET M. D. L ï.

lt;P HIL'I'P'PO M E L AKT HOK E.

RGVMENTVM EPISTOLÆ

T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TIMOTHEVM, CEM

commémorations breui praeci^uorum itinerum Eauli.

OETI^EM EST LYCAOniÆ fra Galati'ara, quod recenfetur ÔCâ Ptoïemæo, non procu’^'’ Iconio amp;nbsp;Therbe, Quia uerd in AÆs capite i6. Timotheum in Lyftris uixiflè jibi quoque natus exiftimatu^’ Fuit autem mater Eunice ludæa, fidelis, ut ibi inaÆsfcr’^ ptum eftjamp;f auialudæa Lois. Pater uerd fuit Ethnicus. Vtaf^ tem àconfuetudine Timothei minus abhorrèrent ludæi, èc in illis prions trjs teneræEcclefiæ3nondum abrogatione legis inculcata omnibus,facile*’ eum audirentjuoluit eum Paulus circumeidi.

it’meraPMli. Itinera zx adis fumimus : ciïm Paulus fèdecimo anno à conuerfîoncUf^ niflèt Lyftram,Timotheum ibi fibi adiunxit.Deinde tra jecit in Macedonia^’' Huius primæ profeôtionis in Macedoniam Græciam cornes fuit Timothe^ us, Poftea ex Corintho nauigauit Paulus Ephefum, ubi biennio commoraïus cftjindc cûm difeederet uifurus Afiæ Ecclefias, Timotheo Ecclefiam in Epbdo commendauit, amp;nbsp;in itinere in Phrygia priorem Epiftolam ei Laodiceæ

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfit, Argumentum eft côueniens Apoftolo, breuiter autem de doftrina icribit

ad difcipulum eruditum 5 quem ipiè amp;docuerat amp;nbsp;læpèaudierat. Sedtani^n attingit præcipuas materias doftrinæ, ut ôôtunc extarent teftimonia Paul* contra aduerlarios Timothei, 8d poftea in Ecclefîa hæc teftimonia conferua^ rentur. Quia Deus immenia miièricordia uult nos dedoeftrina certes Æ uult ftirijquando, per quos, quibus teftimonrjs propagata fît, Ideo addit Apo^ ftolis magnos ccetus comitum, amp;nbsp;manifeftis miraculis teftatur eos circufflfo^ re uocem, diuinam.

CATALOGVS ANNORVM

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P A V L f

Cdtalogusdih , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

norum Pauli. ^Anno poîl

Chrißi, conuerßonem.

3V. ï* Annus conuerfionis Pauli. Annus à natali Chrifti 36. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luit Paulus in Arabiam.

57^ I'

-ocr page 421-

TIMOTHEf^M CÂT7T î.

'^nno ^nnopoïi conuerßo:

37»

38.

40.

41.

42.

45.

44.

4î.

4é.

47.

48.

4%

50.

51.

52.

55.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

6o.

^I.

^2.

^5.

^4.

66.

^7.

^8.

5‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

4.

S, luit inTarfum Ado:

C.

9*

um 06 uicinas urbes, Ado: 14.

13»

14. nbsp;Fames prædida ab Agabo totum terrarum orbem affligit. lo^

(ephus ♦

15*

IÓ.

19* ’

25gt;

27^

moth. 4. narrat.

29*

30.

31»

3 3» nbsp;nbsp;Fuit biennium in condudo.

34*

I i

latcrFe^

-ocr page 422-

368 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. ÉTISTOLÆ ïD

^mo ^n: poïl

Chrifli. conuerfi:

Paulus ^f)o/lolus lefu Chrijli.

cw in exor:gt; ïNitió Paulus nomen præponit^quia in Ecckiîa oportet extare tefl:imonia,amp;^ dioKowzi fu. per quos ea teftimonia tradita fint. Et fit mentio muneris Apoftolid,“*: Eiamuscredendum efîè ipfiusdocîlrinæ, tanquam uoci Dei de ccelo fonana,ß* cutipfeinquit ad Galatas,fedodrinam nonaccepifie abhom]nibus,amp;(3tfua uocatione multa dicitmt autoritatem fuæ dotfirinæ confirmet.Et prodeftconilt;* monefieri iuniores de diferimine ProphetaruiUjApoftoIorum, amp;nbsp;aliorum do« centium »

Prophetie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prophetæ fuerunt,qui immediate a Deo uocati funt ad docendurnjS^fd

illufirandam promifsionem de Mefsia,amp; adaliqua confilia politica, bent teftimonia diiiina, quod non errent in dodrina, uidelicet quacdampcc^^ haria miracula.

Apoßoli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftoli fijerunt,qui immediate a Chrifto uocati funt ad docendum

Euangelium ,non ad gubernationem politicam ,Schabentteftimoniadiuina, quód non errent in do(ftrina,amp; poffunt quolibet loco docere»

er Epilcopi ÖC alt] Dodlores funt mediate uocati à Deo elecQione humane, élij Dodorcs.fonarc debent doftrinam ab Apoftolis acceptam fine aliqua mutationCz ciim uero murant,errant,uc fæpè fit,ideo earum dodrina iudicanda eftcxteftft monqs Apoftolorum. Hæc monere initid detitulonecefteeft,neqüispoK^ nomen Apoftoliociofe additum eflè,ideó diferrè addit Paulus,lè elfe Apofto^ Ium mandate diuinomilfurn, Sicutautem ipfineceftariumeft docere,itano* bis necelfarid mandatum eft audire hanc dodrinam»

He alia, doceant, ne attendant fabulù.

Adnwnitio ne'^TEceftaria eftadmonitiojeft 8ó prima in Ecclcfia, ne omifîàdocftrinadiuiin'' ahadoéirmd i ^(-ys tradita proponantur aliædocftrinæ. Item ne curiofæquæftionesagi^ propotutur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-r • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rr ■■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• r- lt;nbsp;r- «1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

qudmditàni, tentur omilsis rebus necellarqs ,quia bcclelia alligata eft ad fundamentum,ut tiMtrddita. alibi dicitur, Fundamentum aliud ponere nemo pofcft,præter idquodpofi« tum eft, quod eft Chriftus lefus. Item, Si quis aliud Euangelium docetjana« thema fit.

Acut lapiens Dodtor, initid fummam récitât, qua breuitercomplcfwur omnia,quæin homineconuerfo ad Deum eftencceftèeft,

éumnia mandait ell dtlelltOjex coi'depuiv nbsp;nbsp;eonjeientia bonaj lt;7fide nonßddlt;

Ex cordepuro.

Cor purum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidnominat corpurum,autquiseftomninoinhacimbecillitate

^^odpdepu.L hominum,cuius cor fit purum 7 Refpondco iuxtadidtum Apoftolorum rtjjcatim tti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fide purificans corda eorum. Nominatigitur cor purum,

fide purificatum ,id eft, non Epicureum,non Academicum,manensindubitai' done, non Sauliticum,id eftjfugiens Deum,amp; irafeens Deo,Sed iam rede fem tiens

-ocr page 423-

TIUorHEFU CATVT L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;369

tiens de Deo 5 amp;nbsp;ad eum accedens in liera agni'done nbsp;nbsp;fiducia filq Dei,5d ag#

nofccnsLierênos quanquatn immundos tamenreapi,Sf tegi noftras fbrdes lt;îuanquam mukas 8«: magnas, imputata nobis munditie ôd iuftio'a fijq DeÉ Sic amp;nbsp;Dauid inquit: Afperges me Domine Hyflbpo miindabor. Et pofteaî Cor mundum créa in me Deus, id eft, reftè fentiens de Deo,confperfum fan® guine Fiîi}. Et cum fie purifîcantur fide corda, accipiunt Spiritum fanftum -y fe ûeofubijciunt,iam incipiunt quærere glor]amDei,amp;obedireDeo,amp;^has DUeiiio com-t bent ucra initia dileftionis Dei ÔCproximi» Gomprehendit enim Paulus no» prcbenââope mine dileftionis opera omnium præceptorum DecaIogi,Sicut alibi inquit, Dilcftio eft impictio Legis» Et i. Iohannis y» Hæc eft Dileftio Dei, mandata eJlcgi. eins euftodire»

Sitigitur hæc defînitio, Dilecftio eft uirtus, qua poftquam mifericordis« Dilei^ionii am Dei propter filium promifiTam fide apprehendimus,iam eum diligere SA ei gratiasagere incipimus,ôif nos ei fubqcimus, Saobedientiam iuxta omnia man data incoamus, cum quodam iènfu lætitiæ in Deo. Vt autem antea dixi,prius fide purificari corda, ita amp;nbsp;poftea feiendum eft, bancquot; incoatam obedientiam, etfiadhuc multæ fordesin nobis fiant, tarnen placereDeo propter mediatos: rem, neç incoari diledtio poteft, nec placetjiiifi præcedat fides, Ideo SA Paulus mox addit ex fide non fucata»

Exconfeientia bondi fide nonßmulata.

^NiuerEliter hanc reguîam de noftra obedientia feu de bonis operibus feiri ridem neceife eft, Quanquam noftra obedientia procul abeft d perfe(fiione,amp; hæ^ nAm(cn[atnt rent in nobis pecca ta, tarnen oportet ta km eftè obedientiam in conuerûs, ut fint in nobis fides SA bona confeientia, id eft, propofitum non peccandi Hk Mrßs. gradus in couerfis neceflàrius eft, quod Sa hoc difto Pauli confirmatur,amp; alfjs, utinfrà,Milita bonam militiam, habens fidem SA. bonarn conicientiam, Et i» Petri 5. Confeientiam bonam retinentes. Item ad Corinth: Hæc eft gîoriatio noftra,teftimonium confcientiænoftræ. Nec fimulmanenthæcduopugnantf tiajAftio qua uiolat homo Legem Dei kiens SA uolens, Et ilia fides,qua? eft fi« dufia mifericordiæ accipiens remifsionern,quia lusiurandum dicit,Viuo ego, dicic Dominus, nolo mortem peccatoris, fed ut conuertatur SA uiuat» Oratio copulatiLiaeft,ideft,nonfit uiuificatiofide,donec nulla fitconuerfio,ideft, donecaliqujs habetpropofitum peccandi, Et talia delifta nominantur ufirarè Pccau'mor» peccata mortalia, cum eftunduntur Spiritus fandus Sa fiducia mifericordiæ,amp; ficlàpfi, tunc funt rci iræ Dei, SA xternæ morns, iuxta ilia dida. Propter hoc uenitira Dei fuper inobedientes, Nec recipiendæfuntfanaticæimaginatio« nes eorum,qui fingunt femel renatos non pofte rurfus effundere Spiritutn ftn(ftum,ciimmanifeftedicatur 2. Petri 2» Si rurfus fuperantur abinquina=» mentisquæefRigerant,fiunteis pofteriorapeiora prioribus. Item, Quiftat uideat ne cadat, Ideo fimus uisilantes, ut iufticia bonæ conicientiæ retineaturj id eft, bonum propofitum,

Et fide non ßmulata, MEC incoari diledio Dei poteft, nec placent opera Deo nifi præcedente filt; ^de. Ne autem fides intelligatur tantum de noticia,qualis eft in Diabolis, addit particulam 3 Ne fit fimulata. Eft igitur Eides non fimulataaftxnfio,qua ample:«

-ocr page 424-

1. bTlùlULÆ ID

vides noßmu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnia diflaEuangelq, 8^ in his promifsionem gratiæ ,Et£ftfîlt;

Idtaquidßt. duciaacquiefcens inMediatoreiuxtaeam promifsionem* Hæc fiducia,qux quidem,ciimin ueris doloribus confoleturamp;erigat corda,ô^quafiexinferis retrahat,fentiri poteft^difeernit ociofam noticiam à non fimulata fide* Dehac fide dicitur :Iufticati fide pacem habemus. Nec aliter intelligit Paulus uocabu« , lum fidei hoc loco. Cum^ feiamus corruptelas docflrinæ Pauli excogitataseh le, poftquam uocabula falfô intellecta funt, fimus diligentes in retinenda pro^ pria fignificationCjqua retenta, nec oblcuritas nec ambiguitas eft in Pauliora^ ’■*°*^^*

BreuislumnM Vtautem hæc breuisfumma hoc loco intelligatur, mente intuendaeu doarinx de tota dotflrina de luftifîcatione uidelicet in uera pœnitentia leu doloribusuogt; iH^j^crtUone. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;audiri SC cogitari neceflèeft,quæ propter Filium Dei Gratis,

non propterullam noftram dignitatem fimul offert hæcquatuor,remifsiogt; voxEudnge. peccatorum imputationemiufticiæ,Spiritum fantftumamp;hæreditateni autem mandatum Dei æternum amp;immotumde FILlO, Hune audite. Neceffe eft igitur aflentiri promifsioni offerend reconciliation' nem,uidelicet, ilia bona, quæ dixi. Hac fide homo uerèaccipit rcmifsionc'” peccatorum, imputationem iufticiæ, amp;nbsp;Spiritum fandum, fithæresuitæa:^ rernæ propter Filium Dei Gratis non propter propriam dignitatem aut me* ritum ,Et in hanc fententiam ufitata êft oratio in noftris Ecclefr)s,Solafideiii* luftificdri, ftificamur.Significat enim iuftificari accipere remifsionem peccatorum amp;io’'’ putationem iufticiæ, cum qua coniunda eft donatio Spiritus fandi,amp;^hæredi^ tas uitæ æternæ.

c«r de impu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et manifeftifsimum eft ideô de imputadone dici,quia nondum babemus

tatione luflU illam totam nouitatem ,decuius tranfiifione Monachi dicunt, lèd fumusiulti ciædicatur. Sonataremilsione peccatorum, amp;nbsp;imputata nobisiufticia Filrj Dei,amp;qualîta ueftiti per imputationem tarnen uerißimum eft,fimul incoari in nobisno* uitatem,quæ fit Spiritu fanefto effîifo in corda noftra,amp; accendente in nobis amp;nbsp;dem,amp; alias uirtutes,amp; copulante nos Filio Dei,regnanti ad dexteram ætcrni patris, fient dicitur Aeftorum 2. Dextera Dei exaltatusaccepitpromifsionei” Spiritus fandd, quem effudit in nos*

FJpffi IW4. Prorfus etiam reqeienda eft imaginatio, quæ fingit hominem tantun’ gmatiojhonii* initiô præparari fide, pofteaueró iuftum elfe propria diledtione,feu pro^ nemfide pr£^ prfjs uirtutibus, Ut Ciîm dicimus, Motus calefacit. Motus præparatio eft) ^caionfntfti- P®É:ea calore fumus calidi. Sed perfona fide recepta deinceps etiam eft ficdri, fta,ideft, accepta Deoad uitam æternam, non propter proprias uirtutes, quia multum adhuc manetin nobis fordium, ièd propter mediatorem fob fide, qua 8C deinceps habemus remifsionem peccatorum, ôd imputata fticia mediatoris ueftiti fumus. Placet autem noua obedientia in reconciliato, hacipià confeßione præcedente, quod adhuc multæmagnæibrdesinnobft hæreant, iuxta illud : Non iuftificatur in confpedbu tuo omnis uiuens,SedpIa^ cet tarnen 8d hæc incoata obedientia propter mediatorem fide*

Hæc ßcpealibi copiofius recitantur, unde iumatur cxplicatio longior, Nunc tantirm breuiter hæc reccnlui,ut iuniores admoniti ftiant Paulum loqut de hac ipß fide,dc qua alibi inquit, Fide iuftifîcati pacem habemus. Et hancm quotidiana inuocatione ôd in coniblationibus excrceant.

ßona

-ocr page 425-

TIMOTHE rM CATET I.

'Ëona eïl Lex legitime '^ftenti.

p Ecitata fumma ingreditur in commemorationem de ufu Legts, Nam mub ^^tiexludæis adhuc fomfiiantes manfurameiTe politiam Molaicam, com'De ufu tcndebant ritusMofaicos ncceflarioseiTejUt rccèns tune fuerat agitata hæc controuerßa in Synodo, quærecitatur in adis capite ij.Itaque ut fæpe alibyta hic quoeg reprehendit illos errores propugnantes Legem Moyfi, 0^ pauca ads dit de ufu Legis* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;quot;

Eft autem inftgnis propofitio, Bona eft Lex legitime utenti, ubi monet deufuLegis multa confideranda efle uidelicet SC ipfarum legum diferimina, fines Legis* Notum eft autem unam Legis partem,fcilicet Moralem,quam nominamus Decalogum fapientiam æternam in mente diuina efte, cuius no# piMia Dci^ ticia in homines transfufa eft .y ut uere agnofeeretur Deus, 80 omnes uires no# ftræ congruerent cum mente 80 uoluntate Dei.Etfi autem poftea natura homi# num auerfa eft â Deo,tarnen in toto genere humano manent hæ noticig aliquo modo,quia Deus uult ab omnibus agnofti fuum indicium aduerfus peccatum, uultetiam homines quanquam non renatos frenare coercere locomotiuam*

Aliæ duæ partes, uidelicet leoes Forénfes,amp; Ceremoniæ,erant nerui hu# ^cere^ ius politiæ Ifraëljinterituri ciïm ipla politia* Sed de omnium partium ufu hæc mmU crant propofitio uera eft. Nulla opera Legis,neque Moralia,neque alia,merebantur nemi pcjuidî remifsionem peccatorum, nec erant ilia res,qua Dauid, leremias, Daniel, fimileserantiufti coram Deo, fédérant d!fciplina,qua non renati frenabantur, exercitia,in quibus renati declarabantfuamobedientiam ôëconfefsionem,

Præterearituserant fignadifeernentiahancpolitiam abalifs,quia uoluit De# usnotumeftè populum,exquonafceretur redemtor,eam^ ob caufam uoluit tnnccertam efie Ecclefiæ fuæ fèdem. Hoc confilio politiam illam ita conftitu# tam effe, amp;nbsp;peculiaribus ritibus diftinftam ab alqs gentibus, feiri necefte eft*

Sed iam dicamus de Decalogo,id eft, de natural! amp;nbsp;perpétua Lege,omiG fis cætcris legibus* Nam de hac ipfa parte, uidelicet de lege Morali inquit Pau# lus,Lex eft pofita iniuftis, id eft, urget amp;nbsp;premit iuftos. Et addit exempla per# tinentia propriè ad legem Moralem, Ait eflè pofîtam periuris, homicidis fc'ortatoribus,

Hîc primûm fit infixa mentibusueradoeftrina contra Antinomos,le# tex MorJâ ’ gern Moralem non efTe mutabilem aut ociofam, Sicut lex Spartana de num# mo Ferreo, aut lex Thebana de collocandis in cophinum obæratis non foluen# p ƒ tibus: Sed efte æternam immutabilem fapientiam in mente diuina, cuius noticia creaturæ rational! traditaeft,ut feiamus efte Deum ,amp;rqiialisfit,8C quod fit uindex, amp;nbsp;quôd fèmper nos obliger, Primiîm,ut obtemperemus,

Secundôjfinon obtemperemus,ut horribiliter hæc natura contumax ‘îeftruatur. QuiaDeus iam propter hæc irafeitur, ficut ufitatè dicitur : Om# nis lex obligat uel ad obedientiam uel ad pcenam, Et hancobligationem legis ualde perfpicuè intellexit Adam ,c«m poft lapfum fènfit iram Dei,SC iudica# uitfe iufto iudicio Dei penitus delendum efTe, Nec argumentum hoc ulla cre# atura foluere poterat, fed interuenit fîlius Dei, qui nbsp;nbsp;obedientiam præftitit,

poenam in fefè deriuauit, ne Lex effet irrita, amp;nbsp;tarnen fèruarentur homi# nés*

Hæcfæpifsimè cogitandafunt,utaliquomododifeamus res efîèmaxi# was3legem Del,peccatum,iram Dei, ordinem certifsimum iufticiæ Dei irrogan#

-ocr page 426-

^72 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J. h'i' là i U L Æ UJ

Communes irrogantis pœnam. Ideo^ exempla quotidiana in promptu funt,mors,amp; alia: tntferilt;efunt^ fngentes calamitates hominum, morbi, dolores,cædes, uaftationes. Hæcom« miferiæ funt efEeCtus ordinatiLegis,amp;teftimonia iræ Deiaduerfus ’ peccata ,Sicut dicitur Pfalmo 38. Propter iniquitatescorripis hominem. Et ualde dolendum eft,hornines fecuros mere in uaria fcelera, quafi Lex Dei fit

inanis pieftura.

D«o ufis legis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Sciamus igitur ueritatem Dei efte. Si ufum eius rede intelligamus. Sunt

autem ufus aduerfus non renatos duo uniuerfaliter, Coercere Si Punire. Do« Difciplitis cendi funt igitur etiam non renati feinclufos efte carcere Legis,oi^ dilaplmam pr£ßüdu pro= præilandam effc propter hæc quatuor.

ptfr quutuor. Pn'miim, Quia Deus earn præcipit, Si omnes creaturæ Deo obedient!^

1.

Difciplim quid fit.

DiC^ipItn^ non merctitr reinißionon pcccatorum.

am debent.

Secundd, Vt uitent pcenas præfèntes Sf æternas, Quia nequaquanuïti^ bium eftatrocia fcelera in hac uita atroces pœnas comitari, luxtailladivta: Gen:6. Matth: 2^. Qui acceperit gladium, gladio peribit, Item,Exod.20.Non habebit Deus infontem cum,amp;fc. Item, Ebr: ij. Scortatores adulteros iudi^ cabit Deus. Item , Prouerb: 12. Labium mendax abominabitur Dominus* Has régulas ueras eile Si ordinem diuinum, quern Deus exequitur j quotidis^ na expcrientia oftendit.

TertiójVult Deus fingulos SC aliorum uite parcere,non enim nobis tan^ turn nati fumus, led communis cognatio eft in genere humano,amp; fingulicom^ munem focietatem fouere debent,^ execranda eft ilia uox Cain, Gen:4.Nun^ quid ego cuftos fum fratris mei f Frenandi funt igitur impetus, in nngulis,ut alq uiuere poisint, ne difsipetur focictas, nec turbentur educatio Si inftitutio* Hætrescaufæ facile intelligi poftunt.

Quarta caufa eft,de qua Paulus loquitur ad Galatas}, capitc. Lcxeftp^^ Ghrifto, ideft, non poftunt doceri homines,ubi nulla eft na, Item beneficia Filq Dei non intelhguntur fine agnitione peccauUtemnon accipiuntur,donee homines perieuerant in fteleribuscontra conicientiam.

Hæ caulæ omnesad diligentiam regendædifciplinæ hortenturjqu^'’’ quidem regere aliquo modo pofsibileeft homini etiam non renato,Qui^ us uultreliquamelTe libertatemuoluntatis in homine ad regendam locomo^ tiuam,

Eft autem difciplina gubernatiolocomotiuæ,etiamfi corda funt immun« da,ut quod Achilles admonitus à ratione retrahit manum,ne interficiat memnonem,2ubernatio eft Iocoraotiuæ,etiamfi cor ardet inpenti incendio*

Præterea feiendum eft, etiamfi difciphnam præcipit Si flagitat Deus horribiliter uiolationem dilciplinæ punit, tarnen difciplina nequaquam met^^ turremifsionem peccatorum, nec eft iufticiacoram Deo,qua hominesiuftij*“ eft, Deo accept! fint, Sed tegit nos, ficut folio fici Adam Si Eua fuam immun« ditiem Si horrendam contaminationem tegebant, id eft. Eft qualecunquefr^* num,quod uitæ Si focietati neceflarium eft.

Memineris etiam hoc diclo, Lex eft iniuftis pofita.approbari totum dinem politicum, impcria,coniugium ,diftindionem dominiorum,contra« lt;ftus,iudicia,pccnas, Quia nerui huius ordinis proprfjfsime funt præcepta calogi. Cumautem Decalogus uerifsimefitfapientiaDei,manifeftum eftö^ hunc ordinem politicum fuo genere rem bonam efte.

1

-ocr page 427-

riuoTHErid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Alter ufusLcgfsin non rcnatiseft condemnare ad pœnaspræfêntcsSô aternas, Sunt^ ini'tium iudici) diuini deftructionis pœnæ præfentes, ex quibus liberantur aliqui,ùidelicet hi qui ad Deum conuertuntur, Alrj non li^ berantur, fèd ruunt ex illis in æternum exitium : Vt prælèns calamitas Saulis initium cft pcenarunijquæ in omni æternitate iplum opprimunt, Eft amp;nbsp;Da^ uidis calamitas initium iudicq ÔC deftrucflionis, ièd hic hberatur,quia petit accipit remifsionem peccatorum fiducia redemtoris» De hoc ulu Legis,uidelt; licet de condemnatione loquitur Paulus i.Corint J y» inquiens : Aculeus mor^ tispeccatum eft,potentia uero peccati Lex eft* Et Roma.y» Per Legem pecca* . turn fit excellenter peccatumjid eft, ualde reum, id eft, reatus, ira Dei, proies ftio,fentiuntur Lege nos aceufante* De his doloribus inquit Ezechias,Efaiæ capite 58.Sicut Leo rugiens contriuit omnia oftà mea,

Dixi de ufibus Legis in non renatis,ac in iècundo ufij de condemnation ne difeernendi funt hi qui conuertuntur,ab alijs qui non conuertuntur» Nam ß„tiunt conuerfiliberanturacondemnatione,amp;tarnen hiquoq^ fèntiunt initiahuius pmiM horrendi ludicq nbsp;nbsp;multas pcenas,Sicut Dauid,Ionathas aliß

Priufquam autem dicimus de ulu in renatis,prius declaranda eft fenten^ tia,ïufio non eft Lex pofita»Hæc ut retftê amp;nbsp;fimpliciter intelligatur,antithefis confideranda eft confili) Pleudoapoftolorum amp;nbsp;confilij Paulin!» Contender Dcdiäojußa bant Pfeudoapoftoli Legem lèruandameftè, ut his operibus homines fièrent non eH Lex iufti,amp; magis magisep fierent iufti, Sicut dicerct materfamilias filiæ, tot hon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I”''”''*

hs nihil guftes,amp;:pofteaunico ferculo contenta efto, amp;nbsp;bis bibas,amp; fi'c eris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

tcrnpcrans,amp; hac aftuefaeftione magis temperans eris» Hoc modo de dilcipiL na reftê dicitur, led ncquaquam facienda eftconfufio dilciplinæ iufticiæ coram Deo» Falfô transferunt hoc exemplum Plèudoapoftoli ad iufticiam coram Deo» Opponit igitur Paulus huic error! amp;nbsp;confiifibn! hoc di(ftum,Iua ftononeftLexpofita,fcil!cetquo ad iuft!ficat!onem»Lexnoneft proponent dajUt homo fiat iuftus Lege uel operibus,uel magis iuftus, fed prorlus alla res propofita eft,qua homo fit iuftus coram Deo, fcilicet Filius De!,propter hune CS iuftus Fide,!d eft,habes remilsionem peccatorum imputatam iplîusiun fticiam, amp;nbsp;propter ipfum, Et es donatus Spiritu fando amp;: hæreditate uitæ æternæ»

Hæc eft prima reda amp;nbsp;fimplex enarratio, lufto non eft Lex pofita,lc!hV cctquoad!uftificationem,uthomo Lege fiat iuftus uel magis iuftus coram Deo,!am habes hoc beneficium aliundetut fi diceremus Monachis,Stulti quid * agitisjuultis inftituere opera 8C condere Leges,ut homines fiant iufti : Nequa* quam alia re nobis credentibus in Filium Dei opus eft ad iufticiam, fed pro^ pter ipfum donantur remifsio peccatorum, imputatio iufticiæ,Spiritus iàn^ dus amp;nbsp;hæreditas uitæ æternæ»

Sequuntur aliæ interpretat!oncs,quæ magis ufîtatæ lunt,ïufto non eft aîw inter» Lex pofita,fcil!cet quo ad coad!onem,item quo ad condemnationem» Ac in^ pretationet terpretatio de condemnatione continet utilem dodrinam, amp;nbsp;congruit cum diftis,Roma»y.Iuft!ficatifidepaccm habemus» Item,Roma.6» Non eftis fub texpofita. Lege,fed fub gratia» Item, Roma» S.Nulla nunc condemnatio eft his,qui!n Chrifto lefu ambulant» Sic dicitur : lufto non eft Lex pofita, id eft. Lex non condemnat fide iuftum,etiamfi multum adhuc lordium ÔC peccatorum in hac tanta infirmitate noftra circumferimus,{ed loquitur didum de lufto,id eft,de

4.To)ff.pjjj7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habente

-ocr page 428-

' ' * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

habentc ucram fidem^qui conuerfus ad Deum fiduciaFilq Dei receptus eft« Hie agnofeit amp;nbsp;déplorât reliquias peccati, led tamen feit eas tegi per Fihum Dei,amp; répugnât malls oplnionibuSjSC uiciofis cuplditatibus. Hæc interpréta^ tio perlpicua eftjamp; confolationem ptjs mentibus affert. Et uerbum «.eTcufingu^ larem habet Emphafin;,quafi dicaqcredentem Lex non ofiprlmit tanquam im* mota Su fine ulla mitlgatlonegt;

Auguftino familiarior ell interpretatio de coadtlone, Renatus Spirltu fantfto iam uolens obtempérât,ut mater Iponte amat amp;nbsp;allt fobolcm non coa^ (fta Lege,etlamfi Lex quoq Id præciplt^Sed quia magna infirmitas in hac ulta manet reliqua,multi etiam renati dilciplinafrenandi funt,ut de pucris manifo ftum eftjided hanc interpretatlonem relinquo.

Triplex ufm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quiseftautcmufuslegisinrenatisf Vfi'tata nobis relponfio eft amp;nbsp;fans

concinna,fi dextre accipiatur,Crcdentes liberi funt à Lege, quod ad condemn ’ I. nbsp;nbsp;nbsp;nationem attinet,non quod ad obedicntiam attinet,id eft,funt iam réconcilia^

QKoddx/ok« placent Deo,quanquam Legi non fatisfaciant, Sed inde non Icquitutjlp dientiam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ruere contra confcientiam,Quia femper manet hie ordo,ut creaturara#

tionalis Deo obediat,ftd hoc eft Euangelrj beneficium, qudd obedientia iinlt; perfefta Deo placet, Nec enim concedit Euangelium contemtum Dei contra confcientiam,Ideo dicitur,Matth j.Nifi iufticia ueftra exceller fupra iufticiam Pharilæorum,non intrabitis in regnum ccelorum Jtem,Non ueni folucrcLc^ / gcm,led implere.Et implet ipft,ut fimul in nobis reftituat,ut Roma.S.dicitur: De peccato damnauit peccatum,ut iufticia Legis impleatur in nobis, non fc^ cundum carnem ambulantibus Jtem,Roma,3.Legem ftabilimus per fidcirijid €ft,ideo recipimur Sd renouamur,ut iam fiat Lex amp;nbsp;placeat»

Hæc lêntcntia læpê repetita eft alqs cralsioribus formis loqucndi, tCogt; rinth,^* Ne erretis, Scortatores, idolatræ, adulter! amp;c.nonpolsidebuntrcg^ num Deigt; Et i.Ioannis 3.Nemo decipiat uos,qui facit peccatum, ex Diabolo eft.Et Roma,8*Debitores lumus,ut non lecundum carnem ambulemus. Ntlt;: debitum fignificat uiolentiam,led immotum ordinem,quo creaturarationalis creator!ftibiecftaeft, Et hoc ipfiim eftdeb!tum,utobedientiafitfjoontanea. Et Zacha:8»dicitur : Veritatem amp;nbsp;indicium pacis indicate in portis ueftris,S^ malum contra proximos non cogitate, amp;nbsp;iuramentum mendax ne diligatis, omnia enim hæc funt quæ odijdicit Dominus» Item Pfalm,y, Non Deusuo^ lens impietatem tn es»

Ofdo Jiutnttf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Manet igitur ilia uoluntas in Deo æterna amp;nbsp;immota, quæ difcernitbo^

«f fre«t»rlt;( mala,8d unit bona, amp;nbsp;unit obedientiam creaturæ congruenteni fuæuo^ obediat creagt; luntati,amp; patefacftam per Fil!um,de quo d!citur,Matthj7» Hunc auditcJdco tori,nontolli- iuramento dicitur, Ezech»33» Viuo ego, nolo mortem peccator!s,fcdut conuertatur amp;uiuat, Vtrumcß enim compleiftitur lufiurandnm, mandatum de conuerfione,amp; promilsionem reconciliationis» Ex his omnibus intclbg* poteft retfte dici,obedient!am,quæ incoatur fide,amp; ftibijcit nos uoluntati Deij quam Lex oftendit, neceflariam eflè»

II. Seçundd manet Lex renat!s,quod ad doeftrinam att!net,quia oportetcos QMod addo: habere teftimonium exprelfum, qui cultus Deo placeant, ideo diftum eft ad drwjrfz«. nbsp;nbsp;y imotheum 2.T imotj.capite : Scriptura dininitus inlpirata utilis eft ad do^

cendum»

I Tcru'o

-ocr page 429-

1 IMO T HETM CATTT I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^5

Tertio liberation Lege clarius mtelïigitur,cûm intuemur integram li^ nóJ ud berationem,qualiserit in nobis inuita æterna,ubi in luce diuina uiuemus fine pcccatOjfine morte,fi'ne alijs calamitatibuSjSed in hac uita hærent in nobis re« ti. liquiæ peccatijmors,amp; multæ calamitates, Sicut igitur manent mors amp;nbsp;aliæ pocna?jita manet Lex quó ad reliquias peccati, Nam hæc omnia fimul nos ac^^ cufant,Lex,mors, aliæ pœnæ.Pullb Dauidi fua calamitas eft uox Legis,led ita fit liber a Lege amp;nbsp;â morte, quia fide eludtatur, Sic igitur iufto,quatenus eft iuftusjid eft, quatenus fide uincit, non eft Lex pofita, non condemnat eum» Hane dotftrinam de liberatione a Lege,amp;: de ufibus Legis breuiter htc récita^ tam,alibi copiofius expofitam relegite»

Qwa ignoYAns feci.

TAlfcernit perlecutores ut Roma,io.amp; ii, aliqui conuertuntur, aliqui non L/conuertuntur» De hoc diferimine Matthæi I2*dicitur : Qui dixerit ler«s monem contra Filium hominis,remittetur ei,Qui autem dixerit contra Spiriss turnfanâum,non remitteturei,neq^ in hac nelt;^ in futura uita» Hic multa dift vniuerlalid putantur de blalphemia leu de peccato irremilsibili, Nos prius teneamus frtit cr mlt;tn» hancregulam,Mandatum de conuerfione fine ulla dubitatione uniuerfale eft, ficamp;fineulladubitatione promifsio Gratis uniuerlalis eft, Sicut Dominus pomißio, inquitjVenite ad me omnes,qui laboratis amp;nbsp;onerati eftis» Et horrenda contu« melia eft aduerfus Filium Dei,cogitare regnum Diaboli potentius efle Chri« ƒ ftojCum quidem ditftum fit Roma : Gratia exuberat lupra peccatum,Bt fan« cita (it promilsio lureiurando, Viuo ego,nolo mortem peccatoris,amp;c»Confu« giamus igitur ad Filium DeijSC fuftentemus nos pronailsione,amp; repugnemus dubitationi»

Hæc funt mandata diuinitus,amp; tales lentient conlblationem amp;nbsp;recipien« tut,Ita iudicemus à pofteriore, hos non habuilTe peccatum irrcmifsibiIe,Sic leruacus eft Paulus all) multi perftcutores, Et quidem Paulus inquit,luam perfe^umo^ conuerfibnem exemplum teftimonium efte regulæ, quód Deus uerè uelit fum. Gratis propter Filium recipere peccatores confiigientes ad Filium,Sic leruati fiint Aaron 80 Petrus,quanquam Icientes lapfi lunt»

Contrâ ueró multi perlècutores pereunt horribili odio Dei,ut ludas, de his â pofteriori iudicari potcft,habuifle cos peccatum irremilsibilerSed ijdeni feientes amp;nbsp;uolentes perftuerarunt in illo horribili odioaducrlus Deum,nec confugerunt ad Filium Dei»Nec fubtilius quæramus »-i priori,quod fit pecca« turn irremifsibiIe,Paulus aliquod dilcrimen indicat, cum ait ; Quia ignorans feci»

Sed hic oriuntur quæftiones, Aaron,Petrus,Manafîès3non peccauerunt gt;gnorantia,amp; tarnen recepti ftint, amp;nbsp;eftè aliquod diferimen exempla often« dunt. Aliter deliquit Diabolus leiens fuperbê defpiciens Deum, Aliter Adam,Aaron,lcientes,lèd luperati infirmitate f Sed nos omittamus has quæ^ ftiones,amp; iudicemus de uoluntate Dei iuxta uerbum ipfius, Hunc audite» uolunMe Omnis qui credit in Filium,habet uitam æternam, Anteferamus Filium Dei, iwdicjfi« amp;Iiifiurandumtoti regno peccati» Sciamus etiam anteferendum eftè Dei uoci Legis,Etfi autem hæc pugna difficilis amp;nbsp;magna eft, tarnen hæ regu« læ ueræ funt,amp; non negligendæ,iuxta ill ud Moyfi capite iS.Qui non audierit Filium,ego ultor ero»

4.T0W.PI?»/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kk rj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hanc

-ocr page 430-

^^•^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;/. n^lSrOL Æ

Hane confolarioncm ucram,ut dixi,teneamus,8ó nos ipfbs exufcitcmus, ahos omnes hortemur ad pœnitentiam ÔC ad fidein, Sieur amp;nbsp;Äpoftoh hos ipfos hortantur ad pccnitcntiarn,quibus Ado : 4. dicunt : Hune autem Icfiim uos cnicifixiftis : Et multi ex his ueré conuerfi ftint ad Deum, Et fint nobis in conlpedu exempla Aaron,Pauli ÔC multorum aliorum, qui ciim fuilEntperü lêcutores,|7oftea eonuerfi funt»

Df «okßfitw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si qui uei-3 nol tint audire banc confolationem,quid attinct de cis difpuK

la\to^nemquot;frun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccent, quo'd tunenegant uoeem Euangdij,

flra dij^utdB Gratia exuberat lupra pcccatum,Et ita ardent odio,ut potius malint fieri ætcrlt; ni hoftes Dei,quàm eonfugere ad Filium» Hoc modo pereunt multi omnibus ætatibuSjUt SauljAchitophelj ludas, Arius, amp;nbsp;noftro tempore LatomusLo uanienfis,Hoffrneiftcr3amp; ali) multi, quorum exemplorum cogitatione expalt; uefeamus Sf petamus nos régi amp;nbsp;confirmari Spiritu fando, Sicutfcriptnmtfi Luc.ii. Quantô magis pater uefter cceleftis dabit Spiritum fandum petcnnlt;' bus : Et pio ftudio difeamus ueritatem, amp;nbsp;caueamus ne earn oppugnemus,

Difcriminit Cæterûm lunt diierimina inter errata ignorantiæ,8d delida contra coiv rata^noran^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam multiplicia lùnt ♦ Nam 8d aftedata ignorantia delidum

tiacr deliiläcü contra confcientiam, Et interdum fit afîèdata ignorantia blafpbemia,utin contru con* multis Pbaril£cis,ciim uidelicet corda conuida teftimonijs diuinis, tarnen an fdentiam. q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conantur delere yocem Dei,Et alfis pcrfiiadere, efiè cam IDiabo*

licam» Hæc diferimina peccatorum iudicari poftea pofiuntjCiim uidenius alb quos indulgentes fuis furoribus ad pœnitentiam redire noluilïè.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Certus eîllemiQ,

Summâ^utin’ gelij reciMur d PdUlo,

Ç Vprà de Lege concionatus eft, nuncinfèritfiimmam Euangclrj, fed uald ‘^breuiter^quia feribit ad auditorem, qui fuerat ipfi'us cornes longo tempot^) amp;nbsp;bene cognouerat totam dodrinæuocem* Acinitiô afieueratio pofitaeib Certus eft lêrmo amp;nbsp;firmifsimè ampledendus. Hac alîèucratione in nobis quoeç fidem confirmemuSjUt ex dubitationibus eludemur, amp;nbsp;uerè ftatuan^^ nos recipi amp;nbsp;exaudiri»

Modut fons uerfionii ts' ordo, )

Contriüo ex agnitione psccati.

Hîcautem répétât unusquifcp apud Iclèintegram dodrinamdcluftin^ catione,de qua lèmper eodem modo dicimus, Et exordium dodrinæ exueP bis Domini fumimus, Ite prædicantes pœnitentiam 80 remilsionem pcccato^ rum in nomine meo.Hæc fieri oportet in conuerfidne* Primum oportet argui pcccatum,pertcrrefieri corda,Sicut Sd Dominus mquit,Mar,i.cap Agite nitentiam^Et 2.Corint.7.dicitur,Triftitia iecundum Deum pœnitentiam eft^ cit ad falutem.Et Efaiæ ultimo* Ad quem relpiciam f ad contritum amp;humi^ liatum,amp; trementem lermones mcos.Et lufiurandum flagitatin nobis conuet* fidnem cum inquit,Ezech.l8.amp; 35* Viuo ego, nolo mortem peccatoris,fcd ut conuertatur amp;nbsp;uiuat.Et exempla congruunt,Adam,Eua,Dauid,accufantur^ horribiliter expauelcunt*

Hos pauores ÔÔ fenfiim iræ Dei uocauerunt ufitate contritionem,dec(U2 rede docendi funt homines,ne uel nobis ipfi blandiamur cœca iècuritate,uu ruamus in delperationem, uel lædatur gloria Fili) Dei, amp;nbsp;deleatur Euange^* um,Sicut Monachi tetros errores finxerunt,quibus Euangelium prorfusob* lcuratumeft, amp;uera confolatio pijs mentibus erepta eft* Quanquam enini uerumeftjOporterein nobis eflè aliquam-contritionem, aliquos pauores,^ dolos

-ocr page 431-

TIMOTHEKM CAT7T L

dolorcs quód Deum offènderimus, Tarnen hi duo errores falfifsimi flint, quód oporteat fufïïcientcm efle contritioncni,amp; quód iuffïciens contritio me^ reatur remifsionem peccatorum.Primum enim nulla potcft eflè fufficiens con=ï tnt:io,8c ctim crefcit dolor fine confolatione, mergitur homo in mortem Sc in æternum exitium,iuxta illud Roma^.Lex iram efRciu Item 2,Corinth.3» Lex occidiuDeinde certifsimum eft remitti peccata Gratis propter Filium Dei,0d nequaquam propter noftram contritionem uel diledionem»

Sed perterrcfadlæ mentes audiant uocem Euangelrj, quam hic récitât Paulus,Certus eft fcrmo firmiisime ampledlendus, quôd Chriftus uenerit in hunc mundum faluos facerc peccatores* Vuft enim hoc dicere Paulus,uo^ Euangt-. cem Euangelrj de gratuita reconciliatione nequaquam notam efle iudicio na^« lij, turali,necefle uocem Legis,ied fingulare SC mirandum decretum cfle diuini^ tatis de redemtione generis humani per Filium : ideo diièrtê inquit,Chriftus lefus uenit in mundum,quafi dicat,iubeo te caufam confiderare, cur in mun^ dum uenerit Filius Dei,Non eft miflus ficut Moyfes aut alij Prophetæ,fèd fti^ it hic mediator antea,amp; nunc ideo ad nos uenit,ut fieret ui(ftima,Et feiri opora tet quæ beneficia attulerit,amp; quomodo nobis adplicentun Adfert autem re« mifsionem peccatorum,imputationem iufticiæ, donationem Spiritus ianfti, amp;nbsp;uitæ æternæ, amp;nbsp;poft hanc uitam refurredlionem amp;nbsp;uitam æternam» Accipis untur autem in hac uita propter ipfiim Gratis,non propter noftra merita,SoIa Fide,remifsio peccatorum,imputatio iufticiæ, donatio Spiritus fàncfti uitæ æternæ.Hæc eft uox Euangelrj propria,cuius intellecftum natiuum ut retinea«: musjuocabula redè intelligenda funt, Nam ex deprauatione uocabulorum aliætenebræ ortæfîint»

!De Ifocabulo lußiciee.

ÏJEbraica phrafis eft in uerbo Iuftifîcari,ut fi dicam,Scipio iuftifîcatus eft acs iujlifîcdre *cufantibus tribunisplebis, id eft, abfolutus eft,amp;,pronunciatum efteum

tfle iuftumgt; Ita hîc iuftificari homines propter Mediatorem,eft accipere eos * remifsionem peccatorum,amp;Spronunciariiuftos,id eft,reputari iuftos feu ac=« ceptos propter ipfiim, imputata nobis iufticia ipfius* Et cum hac acceptatione coniunfta eft donatio Spiritus fàncfti amp;nbsp;uitæ æternæ*

Et fit magis peripicuum uocabuïum Iufticiæ,cum fignificatio Paulina * difeernitur d modis Philoibphicis, Nam luftus more Philofophico fignificat habentem feu iufticiam uniueriàlem feu particularem.Sed quia non fumus itiJ’ fti coram Deo impletione Legis,ideo in Euangelio annunciatur alia iufticia, feilicetremifsio peccatorum 8d reconcih'atio propter Filium Dei* Neceflè eft Jgitur fîgnificationem uocabuli difternere d Philofophids modis^Cùm ait Paulus,luftificati fide pacem habemus,id eft,réconciliât! feu accept! Deo pro^ pter Chriitum fide pacem habemus,Et conftientia in magnis confternationi# bus agnofeit te immundum efle,non circumfpecftat fuas qual!tates,fi'cut clamii» tatPropheta,Piàlm.i43.Non iuftificabitur in conlpetftu tuo omnis uiuens,ici« licet propria munditie feu proprqs qualitatibus* Sed de imputatione poftea plura dicemus* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

S)e yjocabulo Fidch

Kk üj

Certifsi*


-ocr page 432-

Z Elp ISTO L Æ -Z®


?78 ■


Fi des non tän tù»t noticidt fid afietfio G’fiducia,

Bernardi iiélum, /

Fidei defini» tio.

^Ertifsihium eft fide in hac dodtrmanon tantum fignifican* rlOticiain,t]uanl ScDiaboh tenent,ledfignifican fimul noticiam hifton'æ,amp;ancnfioncni, qua promifsioncm tibi applicas, fiduciam acquiefeentem in Mediatore in DcOjiuxta promifsionem:amp; fic loqui Hebræos non dubi'um cft,i'uxta iHud dieftum Matth.lJ.O mulier magna eft fides tuagt;Et compleftitur fiæc fides togt; tum Symbolum, in quo amp;nbsp;ilium articulum profitetur, Credo remifsioncm peccatorum^Hic enim exprimuntur beneficia Dei amp;nbsp;Mediatorisgt;de quo arti^ culi præcedentes loquuntur,amp;huncarticulum ficadftfe applicent ftngubgt; Credo remifsionem peccatorum non tantum al 17s dari,fed mihi quoc^.Hæcfi* des reótè ampledtitur promifsioncm,qua tibi ipfi credis exhiberi remifsioneni amp;nbsp;reconciliationem,ut Roma,4.Adfirmat Paulus ft de ea fide loqui,quæpro* mifsionem accipitjUidelicet,qua tibi ipfi promifsioncm applicas,ciim inqinr, Ideo ex Fide gratis, ut firma fit promiftio»

Etfi autem fcriptores poft Äpoftolos fuerunt negligentiorcs, tatnen in’* terdumquid fenferint oftendunt. Eftcg dieftum Bernardi tenendum, quiate^ ftimonium perlj3icuum eft, amp;nbsp;ad confirmandos aliquosprodeft» Necelfecft primó omnium crederc quod remifsionem peccatorum habere non pofsis,ni* fi per indulgentiam Dei,fed adde ut credas amp;nbsp;hoc,quód per ipftim pcccata tb bidonantur» Hoc eft teftimonium, quod perhibet Spiritus fandus in corde tuo,dicens,Dimiftàfunt tibi peccatatua.Sic enim arbitratur Apoftolus Gra^* tis iuftificari hominem per fidem.Hæc uerba extant in prima concione de an^ nundatione*

SitigiturdefinitioFidei.Fideseft aflènfus,quo ampledimur totam do/ (ftrinam â Deo nobis traditamjSe!^ in hac promifsioncm Gratiæ quoq’,amp; eft fi* duciaacquieftens in Mediatore in Deo luxta promifsioncm, amp;nbsp;damans, Abba pater»

In hac dodrina necefft eft SC rede intelligi uocabula Lems, Euanpeiij) Peccati,Gratiæ,de quibus alibi didum eft, enarratis uocabulis, propofinont perfpicua : 8d earn accommodemus ad nos docendos,8ó confblandosindololt; nbus,8ó quotidie in inuocatione : non propter ulla mérita noftra,ftd propter Filium Dei Gratis, certó accipimus remifsionem peccatorum, amp;nbsp;reputamur iufti,imputata nobis iufticia Mediatoris,amp; donamur Spiritu fando,amp; ditate uitæ æternæ,Fide,id eft,fiducia Mediatoris. Et mandatum Dei immo* turn amp;nbsp;æternum eft,ut credamus uere nos fic recipi amp;nbsp;placerc propter Filium, ut Iohannis 3. dicitur : Sic dilexitDeus mundum, ut Filium fuumunigenf turn daret,ut omnis qui credit in cum non pereat, ftd habeat uitam æternam. Ac fint in confpedu teftimonia cætera, Roma.3»amp;^ 4.amp; alibi, nonfolumutrcf futare aduerfarios pofsimus,ftd multó magis ut nos ipfos confolemur amp;nbsp;con/ firmemus. Meminerimus etiam fimul hæc quatuor comprehendi, Remifsio/ nem peccatorum,imputationem iufticiæ,donationem Spiritus fandi,amp;; hærc/ ditatemuitæ ætcrnæ»

ErroresMo» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Antithefîs etiam confiderctur,in qua duo ftint præcipua membra. Pri*

lu^ficaUont mum Monachi uociferantur,homines meren' remifsionem, amp;nbsp;effe iuftos mererï uitam æternam propter propriam Legis impletionem» Deinde, quia nemo ftit,quando fatis habeat meritorum,iubent homines ftmper mancre in dubitatione,Hæ duæ imaginationes funt Ethnicæ,ortæ ex humana ratiocina/ tionc

-ocr page 433-

TIMOT SETM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L

tionc,quæ utcuncj Legem intuetur,amp; non nouit Euangdmm, Si eut Socrates, Xenophon,amp; fimiles de uoluntate Dei ambigentcs di^îutarunt.

Contra ucro opponantur his tenebris conciones Eiiangeh'j de gratuita reconcihatione propter Fibum3amp; de Fi'de, amp;fcïamus mandatum Deiefïe,ut credamus nos fîc recipi propter Fib’um fide,amp; afsiduè repugnemus dubitatiojf ni.Hæc antithefis lunioribus aliquid lucis adferttHi præmonendi funt edam de corruptebs»

Monachi fie corruperunt banc propofitionem,Fide l'uftifîcamur, (cilicet formata diledtione,Ac fidem mtelbgunt tantum noticiam,amp; fomm'ant homi'i= nem iuftum efle propter dile(flionem,id eft,Legis impledonem, Hæc depra# üatio exprefle pugnat cum Paulo,quia dicunt,Non fide, ftd propter dikdiOi= nem fumus iufti, cum Paulus clare di'cat,Romagt;3.Galat.2,amp; 3,Impo{sibile eft Legi luftificare* Etfi autem alq ab'os Ricos uerborum quæfi'uerunt,tarnen eôî» dem tendunt omnes corruptelæ,Fingunt nos luftos cftè noftra noui tate,amp; ra mouenthanccon{bladonem,nospropterFibum Dei Gratis Deo placere fis de.Refutari igitur omnes corruptelæ polFunt per hæc didta, Plalmo i43.Non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

iuftificabitur in conlpedu tuo omnisuiuens.Et Danieb^* capite* Non in iuftis cia noftra,ièd per mifericordiam tuam propter Dominum exaudias nos Jtem, I.CorintlK4.Nihil mihi confeius fum,ièd in hoc non iuftificatus fum.

Corruptela apud Origenem fimib's eft corruptelæ apud Monachos, or/gSf* Recens deprauatio eft, fide ftilicet præparante iuftificamur,ut deinde Recens de-alia re fimus iufti,ut fi dicatur, Motus calefacit, poftea uerd corpus non calet prMatio,de motu,fedcalore»Sic uolunt ifti poftea hominem ftia nouitate iuftum efte, Ops nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

pono rurfus didtum inud,Non iuftificabitur in conipedu tuo omnis uiuens ïtem,Retineri neceftè eft hanc lèntentiam,quôd imputadone propter Medias torem fimus iufti. Ac tollere doeftrinam de imputadone, amp;nbsp;proealubqcere huncerrorem,quôd homo fila nouitate iam fit iuftus, manifefta impietas eft pugnans cum hoc di(fto,Gene Roma.4.Credidit Abraham Deo, amp;nbsp;im* putatumeftei ad iufticiam» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r ir ’ '

Necilia imaginatio congruit cum Ëuangelio, quôd homo fieiuftus prOi^ pter commixtionem corporalem Chrifti cum anima uel corpore noftro, quia dm ejjècom» propriè de Spiritu fando didum eft, quôd effundatur in corda noftra, amp;nbsp;fit tuixiionem immediata perfona fandificans,utin Adis capite 2.dicitur : Dextra Dei exaP tatus,accipiens promiisionem Spiritus landid pâtre,effudit eum in nosiEt Gasdnimä uel lat.4.Mifit Deus Spiritum Fib} fiii in corda noftra. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpore.

Difficile eft iudicare iabyrinthos,qui tam uariè ftruuntur contra tierîta* tcm,fediiinioresredèdifcant fundamenta propter gloriam Dei, amp;nbsp;propter propriam falutem.Rede cognitis fundamentis,ctim accedetætas amp;nbsp;ufiis,refüs tare contrarias imaginationes poterunt.Et quæ diximus congruunt ad dodri* nam de Regeneratione. Cûm enim in ueris pauoribus corda noce Buans gelrjfuftentancur,Spiritusfandus fi'mul eft effîcax, amp;accendit fidem nbsp;nbsp;nbsp;alios

motus fpirituales, Sicut ad Galatas 3.dicitur : ut promifsionem Spiritus accw piamusper fidem. Hæc fiint initia regenerationis in conuerfis,de qua dicitur Roma.8. Qui Spiritu Dei ducuntur,hi finit filp Dei. ïtem,Si quis^Spiritum Chriftinonhabet,hicnon eftcius. Nequaquamenim hoc docemus, homh nem iuftum eftè,aut làndificari,aut liberari à peccato nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;morte ætema pros uiuifîcutio

prns uiribus.aut adionibus ; Sed hæc faneftificatio 60 uiuificatio opus eft Dei, runtopm Del

K k ni) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efficiens

-ocr page 434-

3So nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J. ET IST O L Æ S)

cfficicntis earn fuo Spiritu Gndo, Et tune renati uerèfiint templum Dtt» Etfi em'm hæc landtificatio eft proprietas attributa Spiritui fanélo, tarnen Uf rum eftjfimul totam diuinitatem efiejfi'cut inquit Dominus Ioh.i44Vcniemus ad eum,amp;^ manfionem apud eum faciemus.Hoc ingens bonum agnofcendum ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deo gratiæ agenda?,quód immenfa miièricordia ita fe propter riliutn

demittit,ut banc miièram naturam amp;nbsp;magnas fordes adhuc circumferentem tarnen recipiatjamp; ucrè in ea adfitjeam regat,defend at contra Diabolos, amp;nbsp;lu* ccamp;uita æterna donet. Et curemus hoe tantum bonum retinere, nee con# triftemus Spiritum fanctum faliis opinionibus, aut lapfibus contra confeien* tiam,propter quos deièritur homo amp;nbsp;ruit in regnum DiaboIijUt 2. Petri 2.di* citur ♦

Rfndfw ttfi , Quanquam autem renatus eft templum Dei, SC in co reuera eft diuini* tus, amp;nbsp;creicere in co nouam lucem amp;nbsp;fandtificationem accenfam d Spiritu fan* placet iangt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oportettTamen hæc fententia manet uera,perlonam iuftam efle,id elfpia*

iHw propifr cere Deo non propter nouitatem, led reputari iuftam imputata ei iufticia ebriftum, Chrifti,8d placere propter filium Mediatorem fola Fide» Ita utrumcj feiamus fieri renouadonem per Spiritum ianeftum, Sgt;C tarnen hanc confolationem de imputatione tenendam ehe» Ethancfîdem cæteris uirtutibus amp;nbsp;inuocationi lèmper prælucere,iuxta illud : Roma.vJuftificati fide pacem habemus. Non cnim accedi poteft ad Deum fine hac confolatione»

Poftquam autem de conuerfione hominis didtum eft, Deinde uiîtatum eft addere dodtrinam de bonis operibus,quam docendi caufà in has quæftio* nés diftribuo* Prima,Quæ opera fint facienda.Secunda,Quomodo fieri pol^ fint»Tertia,Quomodo placeant,cum reliquum in nobis fit peccatum» Quarta, Propter quas caufas facienda fint»Quinta,Quod fit diferimen peccatorum»!^ his quæftionibus alibi copiofe amp;nbsp;explicate didlum eft«.

Secundumprtecedenter

Td eft, Sicut antca habuifti de te uel ftiper tc teftimonia Spiritus fan ■*dti.

Habensfidem lt;is'bonamconfcientiam.

TN fine primi capitis redditio eft congruens ad initium «Sicut hortatus fuwut ■^præcipias alrjs,ut doceant falutaria, id mandatum nunc quoep dbi comnien* do.Rurfiis autem inlerit breue didtum, quod uelutfummaeft dodlrinæinEe* clefia neceftariæ. Milites bonam militiamfretinensfidem amp;nbsp;bonam confcientiiun-duobus titulis compledtitur totam uitam Chriftianam : quare notifsimunift omnibus,8d fit tanquam régula uitæ. Cum autem uocabula fupra enarrata ftnt in fimili didto, Finis mandati eft diledlio, amp;c« non addo hic longiorem enarrationem: tantum hoc addam,utrumq^ oportet regi,fidem amp;nbsp;bonam con* (cicntiam,non imaginationibus humanis,ied uerbo Dei« Sicut dicitur Galat : primo capite : Si quis aliud Euangelium docet,anathema fit «Item,Pfalm.n8»

Lucerna pedibus meis uerbum tuum« Item, Ezechielis capite 20. In , prgeeptis meis ambuIate«Nec fingant fibi homines uel doglt;» mata,uel cultus, uel conftientiam luis imagina^ tionibus fine uerbo Dei uel contra

uerbum Dei«

-ocr page 435-

TIMOT H ETM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IT,

CAPVT S E C V N D V M.

\ Vpra de duobus præcipuis capitibus docftrinæ didum eft, ludcb'cet de Lc^ de geamp;ljuangebo* Nunc docftrinam de bom's operibus addit,Etorditur à

fuinnio opere quod eft prccatio,de quo amp;nbsp;hic dici't» Primum omnium facite oeprecdtiot prceationes,fignificans id opus efte primum amp;nbsp;fummum in credence, êó pros ne, priumEcdcfîæDei» Continet autcm hic locus amplifsimam docftrinam de muleis rebus,de precationcjde imperijs,de finibus feu offices impcriorum, de uocatione omnium hominum,item contra 'Ti^oa-uTro^Hi'a/jy Item deMediatore» Deinde præcepta amp;nbsp;coniblationes matribus traduntun

Primiim autem hic lector integram doeftrinam de inuocatione apud ièlè cogitet,qualem efte inuocationem in Ecclefia oporteat. Primum difternenda eft inuocatio uera ab Ethnica, fi'cut Dominus inquit Ioan. 4. Vos adoratis Etbziifd. ejuod nefeitis* Sciendum eft quid alloquaris in inuocatione,8^ deinde cur 80 , ' ciuomodo exaudiat Deus Jta regenda eft inuocatio uerbo Dei amp;nbsp;fide» Et Pau« lus infr^4,'Pinioth.2* nos de modo admonet, Orate fine ira amp;nbsp;fine hæfitatio« ne : ubi mira breuitate,ut inEpiftoIa,copiofifsimam dodrinam compIeÆtur» Oim ait, fine hæfitatione, completftitur promiisiones Sgt;C fidem. Mens intucai turMcdiatorem,amp; uera fide ftatuas te recipi,amp; exaudiri tuos gemitus Sc tu« aminuocationem,iuxtaillud Iohannis 16» Quicquidpetieritispatrem in 110« mine meo dabit uobis»Cùm autem inquit,fihe ira,lcilicet aduerfus Deum,tra^ ditdocftrinamdepatientia» Vult nos non irafti Deo, non fremere aduerfus fum,fed ahquo modo fleefti corda ad obedientiam in pcenis Sd calamitatibus, l’eutPfalmus 4.inquit : Irafcimini,nolite peccare. Item, i.Pct»^. Humiliamini l^ftpotenti manuDei» In hac parte etiam cogitanda eft integra dodlrina de p3tientia Chriftiana»

Secunddiubet orari pro imperil's, fieutamp; leremias capite 29»præcip]t, xPæritepacemciuitatis,inquaeritishoipites,amp;^pro eaorate» Hîc multa

fignifîcantur,Imperia res bonas eftè,amp;: magna eorum pericula elle. Quia Diaooli tumultus fine fine mouent, amp;nbsp;horribiliter dilacerant genus huma« 'mm,utaugeantimpias opiniones, blaiphemias alios furores,amp; faciantua« ftitatem amp;æterna mala»Horum maximorum periculprurn amp;nbsp;triftiisimoruni ^peftaculorum cogitatio,exufcitet maiorem intentionem in precando.Signifî« catur etiam, Deum uelle tueri hoipitia noftra Sgt;C imperia, cûm nos iubeat hoc ^î^neficiüm petere»

Pilles feu officia impcriorum fumantur ex Decalogo, Apte enim dicitur, ‘^aagiftratuseftcuftos Legis,uidelicet primæ amp;nbsp;lècundæ Tabulæ, quod ^endaßintex ^^ternam difeiplinam attinet,Primum curet redê doceri homines de Deo,Si« Oew/ogo. eut Pfalmus iècundus præcipit. Et nunc reges intelligite. Et deleat manife« ftaidola,puniat blalphemos,amp; periuros» Etfi enim non poteft corda mutare, fernen externa ftelera prohibere amp;nbsp;punire debet, iuxta didlum Leuit» 24» Qui l’bfphemauerit nomen Domini morte morietur» Sic in lècunda Tabula pro« hibeat 5d puniat externa dclidla» Hæc cùm facit, difeiplinam 80 pacem tuetur»

De his offîcqs amp;nbsp;hîc Paulus loquitur, nominat quatuor gradus,Sit gu« l^ernatio talis,utuiuamusin uera pietate,ut reeftè doceantur homines de Deo,

Deum reftè inuocent» Deinde nominat honeftatem, id eft, mores po« pull fint honeftijid eftuion concedatur licencia libidinibus, furcis, iatrocinqs, helluas

-ocr page 436-

^‘lM°re ui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Utapud Ethnicos multa horrenda Icelera non puniebantur.

rU^mimplriis facit mentionem pacis. Quartó tranquillitatis. Nominat enim uitam pietlt;item,ho. quictamamp;tranquillam,Quies opponitur bellis,tumultibus,lèditionibus,la;» ncfiattt difcin trocinijs,uaftationibus, in quibus multos interfici amp;nbsp;dilsipari manifeftum eft, Omnesueróimpediunturineducatione,in inftituenda fobole,in qua'rendo liai), nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uilt;flu SiC al ijs rebus uitæ neceflarrjs.T ranquillitas uero figniheat lura^iap, orai!lt;

nemamp;concinnam connexionem ciuium,uidelicet mutuam reuerentiam, amp;nbsp;beneficentiam,8d modeftiam, ut, non fatis eft ciuitates habere pacem, Sicut Tartaris non inferimus bella,lèd uita eorum eft fine ordine, non funt gradus hominum, non reuerentia, non mutua beneficentia, non diftindla tempora a(flionum,non cultura artium,multum petulantiæ, multum rixarum, famofi iibelli,temerariæ ÔC confulàneæ concurlationes hominum, amp;nbsp;fadliones, qua^ lesRomæfueruntinpetitioneMagiftratuum,8ô poftea in eledtione Epileo# porum,in qua læpè propter diuerla ftudia fufïragatorum multæ cædes fielt; bant. Ex tali bus exemplis utcunc^ intelligi poteft,quid nominet Paulus tran^ quillitatem.

Pingit igitur Gpientiisimè bonum ftatum ciuitatis breuibus uerbis,Vd£ in ea lucere ueram Dei inuocationem. Deinde addi honeftam difciplmam, pacem,ód Èura^'a/j. Ita reuera complexus eft omnia neceflaria in bona guberna* tione.Et fit hæc imago in conipeeftu non folum gubernatoribus, qui ad hanc Ideam fua confilia dirigere debebant, ièd etiam fihgulis hominibus fuoloco, ut talem ftatum adiuuemus,primùm ardenti precatione,Deinde noftris obfc^ quijs amp;nbsp;exemplis,Non uiolemus pacem iniuri}s,non turbemus ordinempetii^ lantia amp;nbsp;barbaricis moribus.

HÎC quotj integra doiftrina, quæ in Ecclefia traditur de rebus polinds PduU cogitanda eft,quæ fumatur ex libris, ubi copiofius recitatur, Præcipuè uero de obedientia nota fit regula,Necefle eft obedire non folum propter iram, id eft,prop^^'' crglt;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pocnam,Sed eoam propter conftientiam. Hæc régula eft præcipuusneruus

firatutneruut*- , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;°

eft ordmii gubernationis politicg in toto genere humano,Et magis munit imperia quam politici, ulh alia fapientisiuel potential Et ad hanc regulam referendum eftdidum

Pauli hoc loco. Hoc honeftum amp;nbsp;acceptum eft coram iàluatore noftro D^O) | Dicit hæc iplà officia, precationem pro poteftate,pietatem,tueri honeftam di* Iciplinam,pacem 8d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effe opera Deo placentia,uidelicet in credencefuo

ordine,ficut alibi de bonis operibus dicitur.

Qml)uîtomneshominesfaluosfieYi)lt;i3*ad Iteritatisa^nitio» nem peruenireflt;(j;rc,

K Vguftini interpretatio hæc eft,Deus uult omnes homines,id eft, omnium 1 ■^graduum bc gentium aliquos faluos fieri,Deinde addunt labyrinthos de Augußinut prædeftinatione,quibus turbari mentes nequaquam utile eft. Et illæ turbu^ ^omodore^ jgntæ difputationes inde oriuntur,quód non confideratur diferimen Legis Sc gî'atuitæ promilsionis,8d abducuntur mentes a gratuita promiftione.

Intueamur autem non homines ociofis mentibus difputantes,iêd oppreft fos ucris doloribus,ut eos qui iam ad fupplicia ducuntur,his non funt propo* nendæ quæftiones de prædeftinatione,ied tenenda eft dodtrina,de qua diû” tur loan : I.Filius qui eft in iînu patris iplè enarrauit nobis. Hæc uoluntas de gratiaimmeniàmilèricordia Dei expreflo decreto patefadta eft. Et uult earn

-ocr page 437-

TIMÜT HEVM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;58^.

cam Deus ex hac fua promi'Gione cognofci'jEt promißio eft uniuerfalis, luxta Proptißio hæc difta,Matthä il*Venice ad me omnes qui laboratis Sic, Et Acfto.io. Huic omnes Prophetæ teftimonium perhibent,remifsionem peccatorum accipere per nomen eius omnes qui credunt in eum.Et iæpe repetita eft uniuerfalis pars ticuhjEt unde certitudo eflctjG promifsio non eflèt uniuerfalis C

Ad hanc uniuerfalem promifsionem Si reuelatam uoluntatem accom« modo amp;nbsp;hæc di(fta PaulijDeus uult omnes homines faluos fieri,uoluntate re* uelata in promilsione,qua Si uerifsimè effîcax eft in ijs^qui uerbo fè fuftentant, Idem dicitur,apud Deum non eft acceptio perfbnarum*

Ac manifeftifsimumeftinuerispauoribus,non alia confolatione men«= tes erigi poflè, nifi agnitione fih},Et mandatum eft uniuerfale ad totum genus t„cn“ humanumpcrtinensjfbnansin toto genere humano de Filio, Hune audite: tet,nifi agni» Ad hanc confolationcm ciim hæc diêla Pauli accommodantur, fient dulcifsiü ma,8^gratum cftinDeoæqualitatemuidere» Nam cogitatio inæqualitatis, quôd Deus aliorum pcccatis durius irafcatur,aliorum tetros lapfus negligat, amp;nbsp;aliquos excerpfèrit,quibus uelit eftè familiarior fpretis cæteris, tribuit Deo sTfocoTToZnjiap, quæ eft tyrannica,SC excruciat mentes horribili dubitatione*

Rctrahit autem nos uox diuina ad patefadlionem, quæ affirmât fine uP la dubitatione Deum uerê irafei peccatis in omnibus,tam in Dauide qudm in Saule.Rurfus ctiam fine dubitatione Deum recipere omnes confugientes ad Filium,Siciudicarenos cogit exprefta promifsio, quæ eft uniuerfalis* Et fit . tnodus aliquis diiputatîonum, nec quærantur cauillationes ad labefaftan# dam promifsionem. Hac fimplici enarratione contenu fimus, Deus uult oms nés homines faluos fieri, quod ad fuam uoluntatem attinet, iuxta reuelatam promifsionem,qua fine ulla dubitatione effîcax eft in accipientibus uerbum, fe fuftentantibus uerbo.

Caufam addit,quare Deus uelit omnes homines faluos facerc,Quia, in^ ^uitjpro omnibus Filius perfoluit precium.Simul autem hîc docet nos de ag:lt; nitione ueri Deijde uera inuocatione,amp; de modo fàluationis. Ac primum dip cernic ucrum Deum d commentitijs numinibus, Vnuseft Deus,inquit, ille cferetH fcihcet,qui mifit mediatorem lefum Chriftum. Semper enim oportet Cic nbsp;nbsp;nbsp;défunt ad p/,

prehendi Deum,ut hune uerè eflè Deum ftatuamus,amp;^ fide intueamur et comss tefaâionem pelkmus,quifèpatefecitdata promifsione de Mediatore, Si additis teftimoss^®’’^'^* nrjs.Sicut in primo præcepto dicitur,Ego fum Dominus Deus tuns,qui eduxi cede AEgypto. Item,Deus patrum noftrorum Abraham,Ifaac,Iacob, id eft, qui dedit promifsiones patribus noftris. Omnes autem aliæ patefadliones res; krendæ funt ad hanc præcipuam,qua fè Deus patefecit miflb Filio. Et ctim 3it,Vnus eft Deus,comple(ftitur tres perfonas.Opponit enim hoc dieftum om# nibus commentitijs numinibus,ut in Deutero : ^.capite:: Audi Ifrael, DomP nus Dens tuus,Dominus unus eft.

Poftea de Filio ut de Mediatore loquitur,ubi difertê inquit,Homo ChrP nbsp;nbsp;nbsp;Ma»

ftuslefus,ut fignificet fe ideo nunc nominare Filium,non quód excludat cum tor.

diuinitate,Sed quód iam de Mediatore Ioquatur,fn quo duæ naturæ fi.int,dis nina Sc humana.Eft autem inter omnia fiimma opera fapientie Dei fupremum S^arcanifsimum omnium hoc confilium, copulatio naturæ diuinæ ô^huma* na? in redemtore, Et hanc fàpientiam in omni æternitate difeemus : fed iam ntruncf pie amp;nbsp;reuerenter confiderandum eft, amp;nbsp;quid fit Mediator, Si

quare

-ocr page 438-

L ISTO L Æ

quare uoluerit Deus conftituere Medi’atorem, 8^ quare tail’s fit, Deus amp;I1O^ mo»

MES)IATO(1^E.

Sunt autem proprietates Mediatoris quatuor»

î. nbsp;nbsp;nbsp;Vt fit perfôna inter Deum iraicentempeccato, 86 genus humanumre^

^êtdtuMe. um peccati SC iræ Dei conftituta,ut iufticiæ Dei fatisfaciat,fuftineat irampro peccato 86 deprecetur pro nobis.

dùtor».

II.

ftanturexaudiri hune Mediatorem»

III.

in I.

ma: y.

accedamusjamp; jpfe noftra uota ad Deum perferat^ôô uideat omnium corda, feernat uerê 80 non uerè inuocantes,amp; fit eflScax in inuocantibus,ut iam fiant unum cum Deo,Sicut ad Ephefios èC Coloflèniès dicitur, QuûdRHusredi^ gat fub unum caput,86 adiungat nos ætemo patri.

Quare autem'})oluiteJJeMedtatorem?

cur oporttteji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;redemtionem itäBeri uoluit, ut iufticiæ diuinæ tarnen fatisfitf^fj

Medütorem ^quot;^ideo Mediator conftitutus eft, in quem effunderetur uera 86nonfiniu^ inter Deui» lata ira iufticiæ diuinæ aduerfus noftra peccata,86 ut talis Mediator effet prelt; er homines, cium pro genere humano. '

QMre autem talis ^eus lomo ?

Q^dre Mfa Via cum genus bumanumpeccaflet, ordo iufticiæ erat, ut bomopt®’®^ ohlrt^riter '^-^fuftincretjideô Paulus boc loco dilèrtè inquit, Homo Cbriftuslcfus,qui fe Deum er dedit le precium pro omnibus bominibus. Et tarnen idem ille Mediatoren-hominem, nbsp;nbsp;Deus,ut fit æquiualensprecium,86utpolsitfuftinere iram æterni patris,uin*

cere mortem,reddere iufticiam 86 uitam, ingredi in arcanum confiliutn ni patris,intercedere pro nobis,uidere 86 iudicare omnium corda, opitulanot lànftificare. Ideo alibi inquit Paulus : In eo babitat omnis plenitude diuinit^ tis corporaliter,id eft,perlonaIiter,Colofi2 Jtem,Per eum condita funt omnia, Epbe.I.Vbi exprefle de diuinitate locutus eft.

HÎC 86 collatio confideranda eft. In Epiftola ad Galatas capite Paulus de Moyle inquit : Lex eft data per manum Mediatoris. Hæc uerba fumta lunt ex biftoria,quæ recitatur Exodi 20.86 34. Vbi populus confternatus augt; dita uoce Dei inquit,Loquere tu nobis 86 audiemus, non loquatur nobis Po* minus,ne moriamur : In bac biftoria ßgnificatum eft,Humanam naturam non pofte fuftinere uocem Dei iudicantis,lcu indicium Dei. Sicut 86 Deut.4'd*ot^ tur:Deus eft ignis conlùmens.Eft autem ibi Moyles Mediator Typicus,Nani iiec ipfe audire Deum potuilTetjnifi Filius fuiftet umbraculum. Sicut Exoai

-ocr page 439-

TIUOrPlEVM CAP y T L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^38$

dicitur : E^on uidebit me homo amp;nbsp;uiuct, fed addit Protegam te dextra mea» Non fuftinet Moyfes iram Deijnec eft propiciator^nec poteft transfundere ra# dios iufticiæ 8ó uitæ in alios, ideo uelatus eft, ut fignificetur Typum proponi, Sed alius eft uerus Mediator Dominus nofterlefus Chriftus,qui amp;nbsp;fuftinet iramDei,80eftpropiciator,ÔÔtransfundit radios fuæiufticiæ ÔCuitæineos qui ipfum audiunt» Ideo Paulus hicinquit, Vnus eft Mediator, quia non de Typico, fed de uero Mediatore, loquitur, Quem Roman:3,nominat propicia« torem, Sicut fupra dictum eft, Ad Mediatoris officium pertinere,ut fuftineat pccnam pro nobis, Só fît propiciator,

Oblèruent autem ledores hîc repetitam effè uniuerfàlem, c^ui dédit fe avs tMo/)pro omnibus hominibus,Et uimuocabuli confîderent, quod fîgnifîcat compenfationem Sc precium. Vult enim intelligi Paulus talem Mediatorem, feu talem propiciatorem,qui in left deriuauit pocnam. Et hoc tarn grande pre^ cium intuentes,agnofcamus Deumuere80horribiliter iraftipeccatis,Quia mirabiliamp; inenarrabili fapientia copulatæfuntiufticiaamp;mifèricordiainre* demtione, Nec receptum eft genus humanum nifî ita, ut fîmul iuÜiciæ Dei fa.^: tisfieretjHanciuftam iram Deusuult confpici, Rurfus etiam uulterigi fidetn Slt;^3§nolcimilericordiam ,cum confîderarnus hoc precium longe antecellere noftris peccatis» Hicfonseft omnium confolatiönum infummis doloribus« Nec poteft hæc admiranda dotftrina fatis copiofe uerbis cxponi,Ied tarnen ini^ tia hîc utcunque cogitanda funt, Öd in quotidiana inuocatione repetenda eft,5d precandum,ut ipfe Filius Dei Mediator radios fuæ fapientiæ öd iufticiæ in nos transfundat,

‘ 'Lenantes pwds manus.

^Emperin confpedu fît integra docftrina de precatione,Sd accendat nos ad in^ circuwfldtt* uocationem 8d ad fidem confîderatio uoluntatis Dei, quæ eo ipfo fit illuftris

Ofiquia tarn fæpè repetitum eft prpceptum de inuocatione,Sicut Taulerus dub ûfsimè inquit : Nunquam pcdiis hominis tarn auidum eft ad accipiendum, runtur, quam auida eft uoluntas Deiaddandam gratiamödfalutem propter Filium»

Quæ res autem concurrere in precatione debeant, fæpè alias dicftum eft» Xi poautT In Ins comprehenduntur Sd hæ circumftantiæ, quarum Paulus hoc loco men:= m^iópro^o» tionem facit» Leuate puras manus, id eft, non pollutas malo propofîto, iuxta jîto» illud: Iohan:ÿ» Peccatores Deus non exaudit,

Sine ird,

ID eft, Sine indignatione Sd fremitu aduerftis Deum, Sed fleeftantur corda alb ^quo rnodo ad patientiam, iuxta illud I» Pet: ;» Humiliamini fub potenti ma^ nu DeijNon deficiant corda fuperata indignatione,ut ruant uel in Epicureum contemtum Dei, uel in blafphemias, ut Saul,Iudas Sd fîmiles» Oportet enim in nobis efte initia nouæ obedientiæ»

Sine h^eßtatione.

|Deft, adfît fides uicftrixdubitationum» Ac uerè ftatuamus,nospropterFilb *um reef pi d Deo, curæ efle Deo, Sd noftros gemitus non effe irritos propter Filium* Hæc alibi copiofîus deelarantur» Exulcitet autem nos Sd hæc ipfa ien^ tentiaadprecationem^Sd'adfiden;, Quia Sdpræcipit fieri inuocationem,Sd: nult uinci hæfîtationes, -

' 4.Tow,Pbi7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Saluatur

-ocr page 440-

380


I. ET IST O L Æ


Saluatuï mulier per ßliorum^enerdtioneni.

f \ ON dubiumeftSpiritumfandumhancdulcifsimamconcionemdeoffi* ^ciisfexusmuliebrisoppofuiiTe multiplici fuperftertioni. Et laudatio iniï* ßtacSl [up€r= gnis coniugi) eft obferuanda ad refutâdos omnes fanaticos Spiritus,qui coniu« fiitîoni, nbsp;nbsp;nbsp;gium 8C ccconomica oftîca damnauerunt ,ut femper talcs multi fuerunt,ut

Marcion,Tatianus,Hicrax,’t7K.faTHTou,Papæ,Monachi* His omnibus oppo# naturhæcuoxPauli: Saluaturmulierper filiorum generationem,fi manfe^


Condo deo


fidjî fexu! tnu


liebrii oppo^


ri nt in fide*

Pri'mum autem de Grammatica iuniores admonendi funt,Si manfcrint, dixit pluralinumero, quia de iexu loquitur^ut dicimus,Turba ruunt. Explo* denda eft igitur multorum infulfa interpretatio^qui uerbum manferintde hlrjs enarrant, Cum manifefte falfum fit,matres non fieri faluas,nifi filij fiant falui. Roman: 14» Vnufquifcßnoftrumdefeipfo rationem reddet Deo*

Secundd, Refpondendum eft ad argumentum, Sola fide faluamur,


Ergo non office's œconomicis.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Reipondeo. Antecedens uerum eft,propter folius Fili) Dei meritum

riè'^fequUur ^^ntur,rcconciliatio,iuftificatio,amp;hæreditasuitææternæ,ÔChæcfideaccipi


liijlißcdntur ßde gratis cr


noua cbedic cntia, ,


oportet : Quam fidem noua obedientia neceftàriô fequitur,Vtcnim ipiaætet^ na uitain confummatione formaliter erit lux Sóuirtutum incendiuni,


erunt in nobis perfufis luce diuina, Sicut ftriptum eft, Deus erit omnia in om* nibusi* Corinth: ly. Ita nunc incoatio uitæ æternæeft incoatiouirtutum,«^^^^ Filius Dei per Spiritum ianóèum in nobis accendit, Sicut alibi inquit Paulus, 2* Corinth: Supcrinduemur tarnen non nudi reperiemur*

Vide igitur Pauli prudentiam,cüm laudaftet opus, mox 80 fidei mentm^ nem facit,cui cæteras uirtutes addit,quia non iam de meritis dilputatjSedtom* prehcndit uirtutes, quæ cum fide neceftarió fimul accenduntur» Quotiefcuni^ autem de obedientia dicitur, initid facienda eft mentio uocationis,Ita cùmmu^ lierpræcipuè condita fit,ut pariatScimbecinemfcetum foueat acalat. Ho^ vtra^ue pro primumopus complecftitur Paulus inter uirtutes mulieris» txßtiodiue^ Simulautem ueræfunt hæ propofitiones,Iuftus fide GratispropKtb Dei,amp; per eum eft hacres uitæ æternæ* Et altera,In hociufto neceflàn^ flo n^a’^be. eft noua obedientia, Quia ita fit confolatio öd uiuificatio per fidem, ut fimm lt;/lt;cnfwci}„e=dSpiritu Sando noua lux amp;noua obedientia accendantur, luxtaillud

• miæ capite tricefimo tertio : Dabo Legem meam in corda eorum. Ideo inquit Paulus I.Corinth: ÿ. Væmihi, fi non Euangelizem* Item 2*Corinth.f. Superinduemur, fi tarnen non nudi reperiemur. Item, Matth: y* Nifiabmv daueritiufticia ueftraplusqudm Scribarum 8^ Pharilæorum ,nonintrabitis regnum ccclorum* Nec pugnanthæc,Nouaobedientiain iuftificatoneceiw* ria eft . Et tarnen non eft meritum uel precium uitæ æternæ, Quia nunquam in hac uita Legi Dei fatisfacimus, amp;nbsp;nunquam fumus fine peccato, iuxta illud I* lohan: I* Si dixerimus,quód peccatum non habemus, mendacesfumus.rP des igitur intuens Filium Dei, habet certam confolationcm,amp; feit tehæredem effe uitæ æternæ propter meritum Filij Dei, amp;nbsp;per ipfum, non propter tuum meritum ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

ItaPaulushicnouam obedientiam necefiariam efiefignificat,nonuiilt efle meritum* Et inter uirtutes nouæ obedientiæ recenftt officia œconomi«) iufticiai«


-ocr page 441-

1 1 MU 1 M b K M L AT K 1 nbsp;11.

iufticiam 8lt;^ patientiam in communibus ærumnis matris, quæ multæ SC mag^ næ fiint» Nominat autcm bas uirtutcs,labores partus amp;nbsp;educationis, fîdem, dis «owi« muU» letftionemjfandifîcationem amp;C modeftiam» Fîdem neceflariam efle în omnibus erisfunt uîr» manîfeftum cft, amp;nbsp;hîc cogitetur integra dodrina de fidejquæ eft fiducia acquis efcens in filio Dei, Sc accipiens propter eum gratis remifsionem peccatorum, imputationem iufticiæ,ucram confolationem amp;nbsp;uiuificationem, qua incoatur in nobis renouatio propter filium Dei, 81^ per eum, Hæc autem fides aßidue in omni inuocatione, in omnibus periculis exercenda eft, Et cum ea compress hendirntelligimus Spem SóToIerantiam,utfuprddeprccatione dicfiumcft» '' Harum uirtutum exercitia funt præcipuæ confolationes in tota hac uita, de quibus dicitiir Philip: 4, Pax Dei gubernet corda ueftra» Item Pfalmo 12 4» Qui confidunt in Domino, ficut mons Sion non mouebuntur in æternumgt;

Diledio ficut alibi fignificat diledioncm Dei et proximi,8c comprehens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quM

dittimoremamp; obedientiam ergaDeum. Deinde in diledione proximi,in matrefamilias prima uirtus eft diledio mariti amp;nbsp;fobolis, lenitas animi, ne iras cundia amp;nbsp;rabie ipfius fiat trifte coniugium,Nec abalienetur uiri animus, Item, Patientia,ne maritum in aduerfa Fortuna deferat.Item fit iuftain contradibus, nonfitdefraudatrix, Item fitbenefica erga pauperes, Hæ uirtutesomnesdis ledione comprehendunturjamp;^difcerni polFuntinfpedo Decalogo, Fiuntaus tem magis confaicuæ, ciim exempla intuemur, ut Saræ, Abigail, uiduæ Sas teptanæ, Elizabeth matris Baptiftæ, EliFabcth Thuringicæ, Item, Elizabeth lororis Caroli, quæ fuit nupta régi Danico, 8C cornes exiliorum amp;nbsp;magnarum ærumnarum focia, nec uoluit regnum recipere oblatum fine marito,

Sandificatio phrafi hebræa læpè caftitatem fignificat,ut primæ Theflàs sanilißcatio Enicenfes 4, Hæc eft uoluntas Dei îandificatio ueftra,ut abftineatis à fcortas phrafi hç, tione, amp;nbsp;pofsideat quifque uas fuum in fàndificatione amp;nbsp;honore, Cûm autem Eprâ dixerit,mulieres pariendo faluos fieri, conftat non prohiber! confuetus dinem coniugalcm, fed adulteria prohiberi. lam hîc cogitent bonæ mentes,Sd neceflariam ÔC pulcram uirtutem eftè caftitatem, quæ eft uel in coniugio uel in nitacœlibe uitare omnes prohibitas commixtiones,ôgt;£ fèminis profufiones,Ac de necefsitate exprelfè didum eft, i, Corinth: 6. Ne erretis, feortatores amp;nbsp;ads ulteri non pofsidebunt regnum Dei, Item,Galat: Qui talia faciunc regnum Deinon pofsidebunt, Itenijad Hebræ: 12. Sine fandificatione, id eft, caftitate nemo Deum uidebit,

Nec tantum æternæpccnæcomitantur libidines in his,qui non conuers Poen^îibidu tuntur, Sed etiam prælèntes pœnæinhac uita conuerfos non conucrlôs opprimunt, Quanquam conuerfis mitigantur ut oftendit exemplum Dauis dis. Etexprefie didum eft Hebr: 15, Scortatores nbsp;adulteros iudicabit Deus,

fiilicet amp;nbsp;in hac uita amp;nbsp;poft hanc uitam, fi non fuerint conuerfi. ludicat autem Deus aliquando immediate, ficut delet Sodoma, in quo exemplo diligentilsi^ meconfîderandum eft, illam horrendam executionem pcenæ ab ipfb filio Dei fieri, qui in eo itinere hoipes eft Abrahæ, Vbi poftea textus inquit, Pluit Dos minus ignem ôô fulphur à Domino fuper Sodoma, Gene: lÿ, Aliquando pu* nit mediate per imperia amp;nbsp;alias calamitatcs, ut Antonius punitur ab Augu* fto : Sunt autem ôd magiftratuum legitimæ pcenæ iudici) diuini, nec dubium eftuagas libidines muïtorum inp-entium bellorum amp;nbsp;magnarum uaftationum

** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q

4.T0/». Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L1 1) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caulas

-ocr page 442-

^85 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. h T 1 à 1 U JU Æ 'jj

caufàs cHcjUt oftendunt hiftoriæ, Nam amp;nbsp;inter diltiuq caufas fit mentio num. Poftea narrantur exi'tia Sodomæ, Cananæorum, Et ferè totîustribut Bem'ami'n, Principes fufpenduntur in defèrto, adulterium Dauidis fcciita c* feditio,Græcæ hiftoriæ plenæ funt exempIorumjSibaris jThebæ, Spartæ lt;nbsp;tit nunc Africa,Afia, AegyptuSjSyria, Græcia,funt aut folitudines,aut tetra ßa^'^ barorum ftabula fine Ecclefqs, fine legibus, fine difoplina, fine doririnajpto^ ptcr Idola, hæreiês libidines.

Horum triftifsimorura exemplorum copitatione nos exuicitemus,utfî^ mus uigilantiores in tuenda uera do(firina,in uera inuocationc, uitandism^ quinamentislibidinum.Circumfpiciamusetiam quotidianaspccn3s,Miibæ magnæ amp;nbsp;parug familiæ quotidiè euertuntur propter Jibidinum confufiones^ Quare caftitatem pie tueri ftudeamus,t«m in coniugio,tiim in uita cœlibc.blt etiam quædam ætatistcneritas,quæ adhuc facile poteft retinere puritatcin» fi uitct mala fodalitia ôé helluationes, ad (obrietatem ac ad labores honefto^ adiungat cogitationem de iudicio Dei,amp; de pœnis,amp;' precationem.

Inter pcettM Dixi autem iam de pcenis corporalibus. Apud Paulum Ephef: corporj/cî li, mentio mukd grauiorum pœnarum, uidelicet, cœcitatis amp;nbsp;indoIentiæjUtciim hdmumÇunt Ptolcmæi polluunt fe uarrjs modis,poftea ruunt cœci in domeftica latrocim% indolaitiT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exitia accerfunt Et funt in confpeCtu exempla pontifi'cum,facnf^

culorum amp;nbsp;Monachorum,Ibi dominantur Hîtc duo mala Ccecitas 8ô Indolent tia. Plurimi funt palàm Epicurei. Alq pauci fuperftitiofi fafcinati falfspet* fuafionibus delere ueritatem conantur, deinde fccuri, fine ullo pœnitentiæg*^’“ mitu in magnis fceleribus uiuuntjamp;Sibaritico more omnia uoluptatumgen^” ra quæruntj donee ruunt in æternum exitium.

nialoliu ho^ Has maximas pcenas,coccitatcm Sd indolentiam/ormidantesjmaiorecu^ JiucajlitAtis, ratueamurcaftitatem,06filium Deioremus,ut ciïmipfemaximecaftitatem ametpropterfuam gloriam ,nos adiuuct,necontaminemur, ac ne Diabolo uoluptatem noftri lapfus præbeant, qui multipliées triumphos agit,cùmhoc modo aliquos euertit, lætatur odio Dei,quod fiant opera,quæ ualdedifpb ceant Deo: Item,quÔd deformet creaturam Dei,Sô turbet ordinem diuinitus inftitutum ,quôd auellit hominem à Deo, amp;contriftat Spiritum fandum, qudd præbet occafionem alfis multis malis iecuturis, Nam Diabolus longam telam texit. Poftremd, quid eft triftius quam ita uiuere, ut certô feias Deum tibi irafei, nec pofsis ad eum accedere inuocatione, aut petere ab eo auxilium, autdefenfionem ullainre. Hætantæmiièriæiæpè multumqjcogitandæfunt, exempla noftra ,amp; aliéna intuenda, ut nos ad pcenitentiam amp;nbsp;ad precatiogt; nem exufcitemus,amp; uitemus occafîones lapfuum,amp; coêrceamus noftramem* bra, Sicut Paulus inquit Ephef: y. Ambulate accurate,non ut fa tui.

Vtile cft redtè intelligere appellationes uirtutum, amp;nbsp;de earum fontibus, ^‘’quot;P^^i^^^^officqSjamp;dignitate læpê cogitare. In hacimbecillitate naturæ non uidemus fapientiajueritas, uirtus. Nec econtrafatis cernimus,quant pieiitia, ucrb horrcnda mala fint mendacium, cultus Idolorum, iniufticia, pollui libidini* tM, uirtus. bus, Prætereaaut frigidecooitamusdeLe2e,aucindionamurnosquafiinin* ftèin hune carcerem inclufos eftè, Sicut Gorgias dixit,Legem Tyrannumelle Hanc in noftra natura caliginem ^contumaciam feiamus elfe magnat tri* ftia uulnera amp;nbsp;horrenda peccata,dc quibus dicirur,Rom, 8. Senfus carnisini*

• 1 miciciaeftaduerfus Deum. Ideo morbos noftros aliquo modo agnofeamus amp;nbsp;deplo*

-ocr page 443-

TIMOT HETM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;589

Sepïoremus, 8c confugiamus ad mediatorem filium Deijad Samantanum noftrum, amp;nbsp;ab co petamus auxilum, Et cóm de uirtutibus cogitamus, Deum jpfum intueamur, èC fdamus talem effè, fulgentem uera immenfa luce, là^ pientia, bom'tate, beneficentia uen’tate, reditudine, oC pun'tate, oC uelle nos fibifimilcsene:ltamelius confiderari natura amp;nbsp;pulcritudo uirtutum poteft, nimquafi in ipfo Deo eas afpicimus.

Etfi enfin Lex eft dodrina, quæ narrat qualfs fit Deus, Tarnen de uirtus tibus anguftfus cogftamus intuentes Legem, à qua uelut à carcere abhorre? tudo uirtutü mus, Ames luftfciam in non lædendfs alfjs, quia Deus tab's eft,uideb'cet bene? f«»« d^o ficusamp;æquab's,amp;Su uit nos fibffimfles elle, amp;nbsp;cogita hancufrtutem fdeo rem cfTe pulcern'mam, qufa Deus tabs eft» Ita ames ueritatem, qufa Deus tabs eft, unit nos fib 1 fimiles elTe» Hanc cogitationem amp;nbsp;ad cæteras uirtutes transfe?

ras,amp; uocabula rede enarrentur. Sumantur autem enumerationes amp;nbsp;deftri*

Vocabulum tTw^jpotrcwK hoe loco utiæpè alias fignfficat amp;nbsp;temperantiam erco^jpoerttoff. modeftiam.Propriè autem temperantia nominatur conuenientia in cibo 8C potu. Hæc uirtus per fefe neceftana eft, qufa uicia contraria corpori exitio? faeflèperfefe manifeftum eft, ut dicitur,PJures intemperantia qud.m gladio perire:Et nutrix eft multarum ab'arum uirtutum, inuocationis,intentionis, deliberationfs, diligentiæ, circumfpedionis,caftitatis, cum intemperantia impediat fenfum timoris Dei, peenitentiam, meditationem, inuocationem, amp;nbsp;confirmât ftcuritatem,8lt;S multa incendia cupiditatum augeat» De inuocationc dicitur. Marei 9. Hoe genus dæmoniorum non eijcitur, nifi ieiunio 5«^ oratio? ne. Et Petrusinquitji»Pet: J» c-uefpovH(^nfobrij eftote ad precationem» De caftitatCjEt Venus in uinis,ignis in igne furit» Et luuenab's» Quid enim Venus ebria curat 7” Et ièmper fit in confpedu didum Senecæ, Confuetudine inlàniæ durata uicia uinoconcepta,etiam fineuino ualent.

Nec dubium eft augeri publicas amp;nbsp;priuatas calamitates, propterea quia Deusintemperantiam punit quam quidem plerunque amp;nbsp;alia multa uicia co? accerpt pri^ mitantur,iuxta illud Epigramma, «x/ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4£uc^r^«, oioç ina^ou oiki^, mln

lwa.Trâ.a-KTro\iç. Heb'aca urbs fimul eft mendax ac ebria, tab's Tota urbs eft,do? mus ut quæbbet effè folet, id eft, pubb'eus malus ftatus inde oritur, quia fin? guli nolunt fefe emendare, fed quilibet alijs uult Leges ferre,non feft bc fuos re? gere,cum didum fit,Iuftus primum accufator eft fui»

Modeftiaueró eftuirtus inopinionc,fermonegeftu,adione negocio?^'’'^^'^'“** rum 3 feriians conuenientiam, id eft, retrahens nos intra metas perfonæ con? uenientes »

Ex hac definitione intelligi poteft, Modeftiam tanquam totum comple? ctf multas partes ftu fpecies, quarum ab'quæ appellationibus diicernuntur, 80 oppopu fiunt diferimina illuftria,cùm conferuntur oppofita uicia : Cum Modeftia pu? gt;nodefiilt;e » gnant fuperbia, Thrafonica uanitas, feu iadantia. Item Garrulitas, futib'tas, feurrilitas, Petulantia, obfcocnitas, Item luxus, amp;nbsp;ineptiæin ueftitUjôô multó maxime pugnat cum modeftia curiofitas, lèu TroAuTisay/xocrcwH ingerens iè in alies na négocia»

Etfi autem uicia omnia,quæ pugnant cum temperantia modeftia in omnibus hominibus, uiris amp;nbsp;feeminis pernicioià amp;nbsp;deformia funt, tarnen in mulieribus magis conipicua eft deformitas, quia hic fixus propter infirmita?

4.Tow.pfei/, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LI ii) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem Ia?

-ocr page 444-

390. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. ET ISTO LÆ

ïtnmodcfliie tem latere debet* Itacjue ualde turpe fpeâraculum e Ct in cœtu mulier ebn^ gt;nbsp;w/fT’dedecora. Sic deformitas magisconfpicuaeftif^*^^^ Here. lieregarrula,curiofa,admifcente fe négoces gubernationis, ut Liuiatn

trem Tyberius nominabat Vlyflem ftolatum, propterea quia in repubW multa négocia aftutè mouebat* Itaque multa præcepta tradunturjquæ iuben mulieres œconomica demi curare, amp;nbsp;omittere négocia quæ â uiris gubet^ dafunt, Ideo fæpecitaturdicfluni Sophoclis ex Aiace5 7tu.«î|( KÔo-/xop Mulieribus filentium decus eft*

Etfi autem breuis eft hæc apud Paulum enumeratio uirtutum ,tanitnk^ dlor attentus uidebit formam totius uitæ matronalis hîc ßpienter compta* benfamefle. Nec ero prolixior, quia oportet Decalogum omnibus nonisP mum eflè, qui eft fons doélrinæ de omnibus uirtutibus*

C4Kp: pro. Rurfus autem admoneo leeftorem ,ut teftimonium de laudeconiugtjf’^“' fapientia fie condidit genus hu^ coningium. manum 8lt;f certo modo coniunxit, uult intelligi èC præftari caftitatem,ud'” coniugiojuelin uita cœlibceorum, qui funt idonei ad uitam cœIibem,uultuP tari huiusordinis conturbationem,8ô horribiliter punit uagas libidines priua* tis amp;nbsp;publicis calamitatibus, 8lt; deinde pœnis æternis,nifi nat conuerfio, Pto^ pterhascaufaslaudataeft uita coniugalis»

Prohibitiocô» Cùm autem oporteat régi nos uerbo Dci,8ô nulli cultus Deo placeant iugij doarina, ne uerbo Dei, manifeftum eft Monachorum uota non eftè cultus Dei, amp;nbsp;d^moniorutn, millauerunt Monachi Sc Sacrificuli multos alios errores, Sd cultusidoloruni) quibus adiuntfta eft prohibitio coniugrj, quam infra Paulus expreftc nommât doeftrinam dæmoniorum* Significat autem hie titulus multa magna mahj^f^ det Diabolus odio Dei, ÓÓ ut Deum contumelia afficiat, primiim falfbscultus amp;mendacia in generehumanoierit, Deinde opus Dei,icilicet genushuma^ num, horribiliter deformare ÓÓ perdere conatur, accendit diftordias bdla, multos impelh't,ut teterrimis libidinibus contaminentur,quia ftit Deumuab deirafei confufionibus libidinum, Et haxfacit omnia,ut quam plurimosho# mines pertrahat inæternumexitium,ÔCad æternas blafphemias Dei. Eodeni confilio impulit hypocritas ad Legem de ccelibatu imponendam facerdoti* bus, de ad excogitanda impia uincula uotorum, quæ multipliciter offendunt Deum ,QLna ôôneruifunt falforum cultuum,8^ funtcaufachorribiliumcon^ taminationum,propterquæpeccataingentia hominum agmina ruuntin cernas pœnas*

Hæc mala de eorum fontes intelligi necefle eft, de impia Lex de cœliba^ tu damnanda eft,Ac qs qui difeedunt a defenforibus idolorum de Lfgis de cce# libatu, magna confolatio eft, quôd Paulus exprefte nominat illam Legem do* dtrinam dæmoniorum,ut certifsimè feiamus earn difplicere Deo, de confeien* tiæ feiantfugiendam eflè focietatem eiusdefenfionis,iuxtaillud3SiquisaIiud Euangelium docet. Anathema fît. Sic autem ab illis diicedamus,non ut priores fordes retineamus, fed efficiarnur membra

filrj Dei uera inuocatione,caftitate3Ôlt;: alrjs ueris cultibus*

-ocr page 445-

TIMOTHErM CJTET


III.


59'


Si quis Epi/copi munus deßderat, honeßum opus deßderat.

K Dmonitioncs bmies antea dc doélrina fidei amp;nbsp;operum tradidit, nunc ad* ^cbtadmonidonem deminiftris Euangelq, quafi Ecdefiæ poli dam conftif tuens» HÎCi'gitur de uocadone dC ordinadone dicendum eft» Pn'miïm autem fdenduin eftjduplicem efle uocadonem, Alteram quæ fît immediate à Deo^ Alteram quæ fit mediate per homines iufto modo. Immediata prior eft, quia Deusimmenfabonitate propter filium amp;perfilium fibiuultæternam Eccles uccatio. fiamcolligercjideoprimum conftituit fummum facerdotem filium, hie pris mus ex finu æterni patris profert Euangelium jhic ordinatus amp;nbsp;undus eft pies nitudineSpiritusfan(fti,ut Efaiæ él*dicitur,Spiritus Domini fuperme,eó quód unxit me*amp; Pfalmo quadragefimoquarto:Vnxit teDeus,Deus tus us oleo lætitiæ propter confortes tuos* Hie filius deinde, ut incoet amp;nbsp;fubinde inftauretEcclefiam, Patres, Prophetas,amp; Apoftolos immediatefua uoceuos cat amp;: mittit, ungit eos donis Spiritus fanfti ÔC eft effieax per minifterium rum, ut Ephef: 4. dicitur : Dona dat hominibus, alios quidem Prophetas,alis os Apoftolos, Paftores*

Quanquam autem hæc uocatio 8«^ mifsio fit autoritate diuina,tamen ipfe no» Deus addit teftimonia -, ut Ecclefia 8^ ipfi uocati feiant hanc mifsionem efte uinamjNec uult fieri res tantas in Ecclefia fine teftimonfis, Ac ipfis uocatis uals «4, de opus eft etiam propter fuam confeientiam habere teftimonium uocadonis, quia ualde anguntur conftiendæ, cum ilia uoce feriuntur : Currebant non mittebam eos, leremiæ uicefimo tertio, Itaque ut amp;nbsp;Ecclefia amp;confeienda uos cat! Gnt fine dubitatione, an hoc minifterium fit â Deo, adduntur diuina teftis monia, ut Abel, Noæ,Iofèph, Moyfî, Eliæ, Helifæo 8C cæteris Prophetis 8gt;C Apoftolis tribuuntur manifefta teftimonia,

Interdum amp;nbsp;patefacit Deus mifsionem certis hominibus, ut Moyfès feit conftitui ducem lofue, ôôeimanus imponit,ut feriptumeft Deuteronomq ultimo. Eli feit uocari Samuelem, amp;nbsp;de Paulo in adis dicitur, capite 15. Segres gate mihi Paulum ÔC Barnabam ad opus ad quod uocaui eos.Et in talibus ipfa mifsio diuina eft ordinatio,in qua filius Dei fimul amp;nbsp;ungit eos, manus ims ponit eis, id eft,benedicit eis, 8^ eft effieax in minifterio corum,ficut ad Moys fen dicit, Exod: 4* Egoeroinoretuoamp;inoreillius. Et leremiæ IO* Eccedo uerbameainoretuo. Et Efaiæ sS» Verbum quod egreditur deoremeo,non reuertetur ad me uacuum* Hæc de uocadone immediata primum obferuanda funt,

Altera eft uocatio mediata, quæ fit per homines iufto modo, Quia Deus Vocdtia ad illudalterum beneficium hoc quoqueadiungit,uultEcclefiamipfam uocas qua fit re miniftros, affirmât fe horum minifterio etiam efficacem eftè. Hoc ingens bonum agnofeendum eft, Deo gratiæ agendæ funt, Ac tenenda confolatio, quo'd hoc modo Deus continua ferie fibi colligit Ecclefiam,8c minifterio rede docentium adeft*

Expreffe fcriptum eft ad Titum,conftituas presbyteros per ciuitates, fis! cutiufsi. Item 2*Timoth:2, Quæ audiuiftid me multis teftibus 3 hæc com^

Ll Hi) menda

-ocr page 446-

^^2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. BRISTOL Æ

menda fidelibus hominibusjqui (înt idonei ad docendos ab'os» Item, i,TimoU S, Nemini cic3 manus impom'to*

Hæc di(fla manifefte oftendunt Ecclefiæ præcipi y ut miniftros eligat* Ideoqï Paulus dat præcepta quales fint eligendi, quia uult electionemjquæfi^ uoce Ecclefiæ, ratam elTe*

Teftimonid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;addantur tefti'monfa de minifterio,quæ affirmant DeumdTc

pTrminiflL cfficacem per minifterium Euangeli),id eft, per uocem Euangelq,quam fonant riKgt;« Eudtl’ eandem Paulus, Titus, SC Titi auditor retinens dodrinam incorruptam» Itoman.I» EuangeliumeftpotentiaDeiadfalutemomnicredenti. 2.Corint, 3. Fecit nos miniftros noui teftamenti,non literæ,fèd fpiritus, Ephef:4.Afcen* dit,deditdona hominibus,Paftores nbsp;nbsp;Dodores, Scilicetuelimmediateuel

mediate uocatos.Lucæ 10. Qui uos audit me audit« lohanuy. EgofumiùtiS) uos palmites, qui manet in me amp;nbsp;ego in eo, feret frudum copiofum* Iohannis capite 18* Rogo non pro eis tantum,Ièd pro omnibus credituris per Verbum eorum,

Hæc fciri neceftè eft propter multas caulas« Primum ne contemnaturS^ omittatur hæc mediata uocatio miniftrorum, ficut meminimus errones Anagt;’ baptiftascontemneretotam hancuocationem,amp;dicere expedandoselfcnn^ niftros,quos Deus immediate mitteret« Aduerfiishæcfanatica deliria munm fimus.

Deinde amp;nbsp;hæc dodrina hinc fumitur, ubi non eft uocatio Prophetica flerium ßnequot; Apoftolica,fciamus fine uocatione mediata nequaquam inuadendumcfl^mi^ nifterium Euangelrj, quia Petrus inquit i, Petri 4« Nemo fit

uoedtione me didtd.

Et generaliter præceptum eft ad Theflàlonicenfès i«Their.4« propria facite. Ettriftis reprehenfio eft lerem: 23« Currebant èCnon mittebam eos. Et perdit Chore amp;nbsp;Dathan j qui fine uocatione inuadunt minifterium#

Con[uetudo eleiiionii cr

Olim autem fiebat hæc uocatio lèu el edio per fufffagia Ecclefiæ,adhibF to Epifeopo aliqiio, uel Paftore, propter explorationem dodrinæ, ut expreff^ ^rrnd^E^k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nicena inquit, in tripartita hiftoria,Iibro 2«pag.32y« 0

c e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crux)£7rjcr45payi^ovT@-^£-a5-«7'K.07rou ,id eft,PopuIus eligat fimul COin^

probante ôd confirmante Epifeopo« Et lib; 9«Tripart«hift; pag«jçS.in Epiftoîa ad Damafumlcribunt Epifeopi Orientis,fe præfenteTheodofio Imperatore ordinaflè Epifeopum, eledum fuftragqs totius cleri,amp; totius ciuitatis,Etibi^ dem de alio loco, KO(vœvzK.w$£XftpoTovK(sè/J7ralt;7'Kço'u/ji.4Nlt;îgt;yîïîgtK.K,ÀKo'/aÇ,Canonicê'ekg^^

runt perfufEragia comprobante tota Ecclefia«.

vocdtioinim^ Nuncfit uocatioperpræcipua membra Ecclefiæ,ut inurbibusperSe* yîrw EeeleÇijs natum,adhibitis aliquibus ex collegio miniftrorum Euangelfi, quia tunecum ^«owo 0 at, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gjg^q-j'o fuffragijs uniuerlæ multitudinis,fæpè tumultus orti funt amp;nbsp;faâæ

cædesjideo reftridio ad pauciores fada eft»

Oportet autem adhiberi pios Dodores ex collegio miniftrorum Euan^ geli), propter explorationem dodrinæ,de qua ad Timotheum manifefte præ^ cipitur 2.Timoth:2t Commenda dodrinam hominibus fidelibus,quifunt addocendum idonei»

Pofteaetiam iudicariEcclefqs cledum fèuuocatum oportet,quiafifc^ ret Ecclefia eum non redè lèntire, reqeere uocatum poflèt, Sed cum redefen«’ tientem recipit, confirmât uocationem* Poftea addit precationem, Et fuitan^ tiquas

-ocr page 447-

TIMOrHErU CATTT III.

tiquus ritus impo.ncre manuseledlis. Hoe fignum oftendebat uocationem SC uocationis confirrnationem, Interea fine ulla dubitatione filius Dei efficit, ut minifterium huiuamp;gt; fitefficax, ficipfè manus imponit SCungit eum,

Inhacandqua confuetudine uidendumeft,quæ membra fint neceffària amp;nbsp;iuris diuini, qui ritus fint mutabiles, 8c quomodo fada fit deprauatio per Papam Sc Epifcopos ipfi addidos*

Sunt autem multæ deprauationes, Non inftituunt uocationem ad mini^ fteriunijfed dicunt iè ordinäre Sacerdoces ad facrificandum.amp;^ fîngunt oportes» nbsp;nbsp;nbsp;Mtiqta

recertam turbamelle bacrihculorum,qui orterant prouiuis ödmortuis,ot faói^perpa^ neminem habere poteftatem confecrandi panem SC calicem nifi tales, qui po^ cz teftatem acceperint abEpifcopoconfîrmatoâ Romano pontifice* In bis opis;

nioiùbus magnum chaos eft errorum*

Poftea addunt iniufta uincula Canonum, de cœb’batu, Scalrjs traditioss nibus, item ungunt oleo, quod magicis blafphemrjs conlècratum eft»

Hoctempore addunt nouas blafphemias, ut prim« mordinandusiuret, fe nolleampîedi dodrinam taxantem ipfbrum errores ÔC Idola,

Vbi hæ tantæ deprauationes retinentur, nccjuaquam à talibus Epifeo^ ^o/t petendo pis ordinatio petenda eft, Nee moucamurclamoribus indodorum, qui uoci;# e/lordKutio ferantur,nonuaîere ordinationem fadam in Ecclefqs noftris, quia non fint ‘tbEpifcopis apud nos Epifcopi, hoe titulo confirmati à Romano pontifice * Sed opponent da eft régula firmifsima,Siquis aliud’Euangelium docet anathema fit. Nihil „es conptctu* poteftdiciexpreisius,cum manifeftumfiteos,quipcrtinaciter defenduntma« dmiiantique nifeftoserrores, maLnifctta. Idola,fugiendos elfe, Et conftet tales efTe Papam

Epifcopos ipfi addidos, fumus certifsimi eos noneftè membra ueræEcs: defiæ Dei.

Quacramus autem quæ amp;nbsp;ubi fit uera Ëcclefia Dei, nos ad earn adiunz« ganius,iuxtadidum Pfalmi 2ó. Vnum hoe required Domino,ut habitem indomo Domini omnibus diebus uitæ meæ. Item,PfaI:2J. Lauabointer innocentes manus meas, amp;nbsp;altare tuum circumdabo Domine, Eflè autem ues rum minifterium EuangeJq in uera Ecclefia certifsimum eft ex dido, Afcendic in altum, dedit dona hominilAis, Prophetas, Apoftolos, Paftores amp;nbsp;Dodo« resamp;c. Ephefios 4, Quare apud hanc manet ius uocationis, Quia uerae Eccle* fiædiffturn eft, Conftitue presbyteros,

Neceflaria autem membra ordinationis^hæc funt, Vocatio adminifte# Henjjiru rium, Exploratie dodrinæ,indicate uocatos Ecclefiæ,approbate uocatio# «Kmbntor. nein, amp;nbsp;prcöatio. Ideo certifsimum eft ordinationem pertinere ad ueram Ec# dtfiam, non ad hoftes Ecclefiæ,

Fuerunt autem in externe ritu ordinationis ftatim in ueteri Ecclefia Cere# jt^poßtiontä» nioniæ, impofitio manuum amp;nbsp;collocatio libri fupra caput amp;c, Talia ligna di# nuum col, co mutabilia efle, Sed tarnen ciim in Ecclefia deceat omnia fieri ordine,efle ali# quem publicum ritum ordinationis fine fuperftitione, utile eft l, Ad hoc, ut magis illuftria fint teftimonia uocationis amp;nbsp;approbationis uocati.2. Et ut con# tionii ttaeris, fpiciatur cuius Ecclefiæ dodrinam uocatus ampledatur, 3, Et ut ibi publica gt;nbsp;precatiofiat, 4, Ptodeft etiamhic iple ritus ad multorum confirrnationem, utfeiant ius ordinationis pertinere ad ueram Bcclefiam, y. Ec cogitent qui

fint

-ocr page 448-

ßntcrroresaduerfariorum. ó. Et cuius Ecclefiæ uclint efïè cïues^ 7. Ocnicjue multæ funt utilitates5Ciim fine calumnia amp;nbsp;fine fuperftitionc ludkatun

Hæc de uocatione Sc ordinatione ad iuniores commonefaciendosdicta

Difpütatur hïc amp;nbsp;de ambitione , an peccet petens officium Paftonsf üüo^offici^ Rcfpondeo» Duplex eft petitio. Altera eft pia^quae ita fit^ut ofFeras tuos labo^ R4pugMu?no rcSjSc habeas -TÇooupEo-ipretftèfaciendi officium ,amp;Hidicium de te permittasi}s impcdtt uoca:^ qui adhibcntur, nec pugnes illicitis modis» Hæc petitio laudata eft à Paulo in tionem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ditfto : Si quis Epiicopi funtftionem expetit, honeftum opus expetit. Lau«

dat uoluntatem petentis, nbsp;commoncfacit, ut operis magnitudinem confide«

ret, Sicut manifeftum eftjres diffi'cilimas eftè explicationem doctrinæ, gubcr# nationem^circurnfjaecftionem necefTariam ad uitanda fcandala.

Nec iniuftum eft appetere mercedem fiio ordine, Ac tail's petitio non im« pedituocationem jfed potiusgratia debeturpetenti,quód fèindicat,quiahi quipræfuntnon norunt tammultos,quàm multis opuseftadminifterium. T une autem dicitur uocatio fatfta ej[îè,c«m acceftit indicium ôd approbatio uo« cantis*

Alia petitio ambitiofa eft, quæ ita fit,ut indicium impediat,amp;' pugnet iV modis. Hæc ambitio pugnat cum uocatione, quia conatur impedireiugt; dicinm, qnod ad uocationem neceiTarium eft, Et concurrunt multa uicia,non quæruntur labores,ièd reditus aut fplendor. Sunt autem perniciofifsimi Pures, quiomiftblabore dénotantreditus.SCdefuperbia didtum eft, Prouerb.lô. (Abominatio eft coram Deoomnis fuperbus corde.

Pefmuclrc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hîc ÔC argument!' explicatio nota fit. Nemo petat uel recipiat onus,

cfpjfnî onus quo^fiipcrat uires. Adminiftratio in Ecclefia,amp; in polittjs fine ulla dubitatio« ne aofrftTne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noneftpetcnda uel recipienda C Refpondeo

pcccat. nbsp;nbsp;nbsp;ad maiorem, Nemo petat uel recipiat, cum non accedit uocatio. Item, Nemo

petat uel recipiat fiducia fui, Sed cum accefsit uocatio, iam adsniniftratio fît 0^ pus obedientiæDco debitæ,amp; idfaciendum eft fiduciaanxilrj diuini,Ô^J» fuperatis ui. Deinde ad minorem refpondeo. Adminiftratio fuperat uires numanas, resßt poßibi. id uerum eft Sed fit pofsibilis efFieax Deo iuuante, Ac unit Deus hoc mo« docolligere Ecclefiam noce miniftrorum,Sicut inquit Paulus i. Corint: 5.Dei cooperatores fnmus, Dei agricultura eftis. Ego plantaui, Apollo rigauit,Deus incrementum dedit. Nec rcquiritur,ut nos ipfi fufficientes fimus,Sed fuffi’eien« ti^ noftra ex Deo eft. 2.Corint:3. Sed hoc requiritur, fideles ut fimus,l.Corini. 4.Fidelitas autem complecftitur bona m uoluntatem amp;nbsp;non ignauam,fedbona conftientia quærentem res neceifarias ad miniftrationem, fcilicet mediocrem cognitionem dodlrinæ, diligentiam, conftantiam in confefsione Cimilesun'^ tutes,quarumCatalogum hoc in loco Paulus recenftt,

'vocdtio per Quód placeat Deo uocatio leu eletftio per homines facta, SC quo'd mi« hommes fdildnifterium per tales fitefficax,hinc manifeftum eft, Quia Paulus iubeteligj t net Deo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 narrat quales fiht eligendi, iam fi nulla per homines facienda d«

IèteIeC'îio,quorfum opus cfTet: traders formam,quales finteligendi.

Cæterum de forma hac ftiamus oportere fingulos homines Eire fum« mam dotftrinæ, quæ fit redlrix fidei amp;nbsp;morum,Et una communis eft omnium fumma

-ocr page 449-

TIMOTHErM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I.

395

Rimma quam fuprà recitauitj Milita bonam militiam Habens fîdem S' bonam confcientiam

Vt autemconlcicntia normanihabeat,intueamurDecalogum,amp;:eum oecaloguf ßt rede intelîigamuSjSciamus opera pugnantia cum Decalogo elTe opera pollux entia confcientiam, SC offendentia Deum, Et conlcicntia indicium eft in nobis approbans fafta fecundum Verbum DeijUel iuxta Legem naturæ,6ô condem« nans contraria, quam condemnationem certo ordinein natura rational! (ca quuntur horrendi cruciatus,qui funt telles amp;nbsp;opus iudictj Dei,iuxta illud, De^ us igniconfumens eft,

Conliderata generali fumma do(ftrinæ,poftea uideat quilcg,quæ lintfuæ uocationis propria.haec pars etiam pertinet ad DecaIogum,Minifter Euangc:« lijfciatfe debere fonare dodrinam. Non fit igicur ignarus docflrinæ,amp; fit ^i=* quo modo ad docendum idoneus. Deinde huic quoque norma morum fit De« calogus rede intelledus ; Hane fummam Paulus amp;nbsp;hic proponit,

*

Initid autem ponit genus leu fummam conuenientemeligentibus, Epi^ oudem con» fcopumoportetirreprehenfibilemeire,Græcèav£7rîÀx-7rro/j,Et adTitum cap,‘ife diciturWynAra/jjid eft,non reum alicuius criminis, quod ludicio humano uere accufari poteft, Nam èTr/Aa^x^avoMo« fignificat reprehendo,corripio,ut apud Pla«!

tonem in Gorgia, Si quid non rede dicere uideor, £7r/Xa/jiGc«/£, id eft, reprehen«: dito. Et îynaAg/j fignificat accufare leu in indicium uocare, Quia Paulus hie lo^ quitur de eledione, certum eft dici de accufatione coram iudicio humano,unit Epifeopum non efle infamem. Et fint nota fcelera, propter quæ aut indicia cis uilia homines notant infamia, aut Ecclefia interdidt communionem*

Sic ordinauit Deus uitam æternam,ut uelit propter manifefta ftelera ho« mines uel interfici à poteftate politica,uel alioqui eqci ex reliqua Ibcietate, Vt pi'opterblalphemi'as,perinria,magiam,'manifcftum cultum idolorum, fedi«« fioncs, homicidia, nagas ÔC inceftas libidines, adulteria/urtajCalunias, crimen raifi,

Interpretatio infulfifsima eft,quam aliqui finxerunt,Oportet Epifeopum Faißt interpre tlE fine peccato, hæc interpretatio falfa eft, cüm intelligitur de peccato coram DeOjiuxta illud Iohannis,l,Iohan:i, Si dicimus,quód peccatum non habemns,

t/* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*77* JUIG ViC i

uienciaces fumus. Manent in hac mifera natura etiam in fanctis in hac uita mul «to. tæmagnæfordesamp;Speccata,Sicut inquit leremias cap. 17, Cor hominis per«: uerfumeftamp;^ærumnofum, Ac in quotidianis excrcitqs pcenitentiac hæc intes norapeccata coram Deo agnofeenda amp;nbsp;deploranda funt. De his autem PaU:« lushic non loquitur. Ad Titum uertit interpres,fine crimine, '

Dilcant igitur iuniores phrafin, aliud eft dicere fine peccato, aliud fine eße wimine, id eft, fine tali fcelere,quod in iudicqs Ecclefiæ, feu politicis damnatur,

Sedhîc nobis ipfi multa obtjeimus, Primumnemo eft tarn firmus, qui crimes » etiam aliquando turpiter labatur,ut inquit Salomo Eccle: 7, cap. Non eft iuftus in terra qui non peccet. Item, Prouerb: 24, luftus cadet in die fepties, EetnnotumeftinudSimonidis,ImpofsibiIeeft eftè tetragonum,id eft,per«» Rdum,Et manifeftum eft in omni gubernatione multa elfe errata omilsionis ^ignorantiæ,

Secundd nemo poteft uitare obtredlationes amp;nbsp;calumnias Si^ufitatum malum maledicentia, ut Pindarus inquit, o4op ttoAFt

, Eftenim dulce

Depriorc

-ocr page 450-

^^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1. Elt;P ISTO LÆ ^3)

Pneßanduat De priore quæftione refpondeo* Regula teneatur in omnibus officîjs,ut inomnibiMof fideles fimuSjUtdîcitur I» Corinth: 4. id eftjfîtbonumpropofituni,amp;ftudea^ ficijs ut fideles nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rectè facerc, Sgt;C plerunque reclè faciamus, lapfi uero Gnari nos patiamut»

jimus. Præterea ciïm omnes iciamus facilimè poflè labi 80 errare omnes homines,Et afsiduè fint infidiæ Diaboli horrendæ, Simus in inuocatione filrj Dei ardenm ores, Nec obliuifcamur didlijlohan: i Sine me nihil poteftis facere, ItemjSinc tuo numine nihil eft in homine»

Aduerfius Dc lècunda quæftione refpondeo,utrunque præftandum eft : Primum, trc’iSafjon« ut fit confcicntia fine labe, Secundó, ut fama fit integra apud honeftiores recte ut‘conrc‘ie7tL ’udicantcs,Sicutdicitur Pfalmo 149. Lauseius in Ecclefia fancftorum.Etnota fit fine laberet ^ft fententia, Bona conicientia mihi opus eft propter Deum, bona famapro* fumaintegra pterproximum» Etin Ecclefiafticocap»39»LaudemeorumnunciatEcddîa» apud hones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i . r i 1. . n 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Chi’ll'

fiiores, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod autem interea multi lunt malcdici,non eft culpa eorunijqui riae“'

ter ftruiunt, ut dicitur : non eft remedium aduerfus Sycophantæ morfum, multa funt ingenia plena arrogantiæ amp;nbsp;uenenijinquieta Sophiftica,qua:iæ^ pe etiam plaufibiliter inftruere calumnias poftTunt. De his dicitur Proucrb.l7' Semper iurgia quærit malus, Sónunciuscrudelis mittetur contra eum«Tentn^ da eft autem reguhjMatth: y» Bead eftis cum maledicent uobis roentienies* î^ecefiariduir Item^Pfalmo 18« Illi maledicent tu benedices, tus ejifapiens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gj. necelTaria uirtus eft in uita iapienter ferre tales iniurias, ut Dauid,

ter terre iniuc j , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r j t • -i

rjJ wdkdi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;relpondent calumniatoribus,

centi£. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HÎC amp;nbsp;quæftio de Donatiftis agitatur, Etfi non funt eligendi infames,

Refiutatioergt; rcmoucndieranti^qui pofteacum funtin minifterioHuntinfameSjTamentt’' roris Donds ror Donatiftarum cxplodenduscft, Qiii contendebant non ualeremimftd*^ tifidrum. nbsp;nbsp;umjCum eo fungerentur homines polluti contra confcientiam,Contrahosop

ponenda eft docftrina, qudd efficacia minifterij non pendeat ex miniftridign'^ täte, Sed uere fit opus Dei, ficut Iohannes inquit,Lucæ 3, Ego baptizo uosalt; qua,alius autembaptizabit uosigniSc Spiritulanfto, Matth: 13.confatW Ecclefia fagenscjin qua boni amp;nbsp;mali pifces funt : ita èC in tota Ecclefiaamp;inn’lt;‘‘ nifterio funt boni amp;nbsp;mali, Sed tarnen de dodtrina conlentientes. His admoni’’ tionibus hoc loco contend fimus,

Etiius l)xoris '})irum.

Kinifler Puâ» yvk miniftrum Euangelq caftum elfejfiue maritum, fiue coelibem. Et geltjfittcaflui. pauci funt aduitam ccelibemidonei, pofuit alteram partem,iubeteES* maritumhoneftum, Acmentionem coniugij facitetiam hanc ipfamobcau« fam, utoftendat concedi coniugium omnibus Euangeltj miniftris, Omittoau* ‘Digdiniantis tem dilputationes^de digamiagt; Vetuftas digamos nominabateos,quieodeni quittes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;temporeplures coniuges habebant, ut paterSamuelis fuit digamus,ftdpofica

multæ fatuæ opiniones natæ funt,quas non libet recitare*

Tenenda eft autem in Ecclefia docftrina, quód coniugium fit Iegitimaamp;^ inleparabilis coniundlio, tantum unius man's Só unius fccminæ,iuxta primal inftitutione. Et Dominus reuocat Ecclefiam ad primam inftitutionem, Etu'^^ duoincarnem unam ,id eftjunusmas amp;una fcemina inieparabiliteriundi. Cum autem moritur aut maritus aut uxor,conceflum eft aliud legitimuni coniugium contrahere,ut infra de uiduis dicetur*

Sokinoi

-ocr page 451-

T IM o T H EVM Ufri lïï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;597

Sobifiuni «TMtijpova.

yr Ocabiilum o-üx^fcô,j fuprâ enarratum fîgm'ficat modeftum in generc : inters e'wffwp »»• dumSôpro temperantia pro contmentia ufurpatur nomen crcüCj’fMe'cuJK*

^omen modeftiæ generalius eft, Sigm'fîcat enfin uirtutem, quæ etiam in opilt;

’nonibus,fermoneô(f geftu conuenicndam feruat,utRoman:i2.oppomtfu«î perbis, arrogantibus, iadabundis, Tbrafonibus, Àrdeli'onibus*

Koa'/xioii,

y?^Icinum eft c'amp;xfpoo'cwHjftd proprfc iigniBcat leuitate fèu {currilitate alienum, Non deditum indignis ludis aut ineptrjs,m ueftftu Sgt;C geftu,Sicut Cardinals Gallid reuerfi ex eledione Pauli pontificis, Venetqs inuitarunt meretrices.

Et apud cas ûltarunt faltationes Gallicas»

HoJ^italem.

LJ AECfpecies benefîcentiæ fæpè laudatur in concionibus diuinis, Sc mpri# HoJ^itaîii, niis neceffaria eft in Ecclei]a,propter crebra exilia piorumgt; V ult autem De

us nos cogitare cur in mundo exulet Ecclefîa, uidelicet, uult nos recordari pri« uîum exilium,in quo patriam cœleftem amifimus. Deinde uult nos recordari cxilium filij, qui propter nos fadus eft exul, ut nos reducat in Patriam» Sæpc ingensmultitudo firtiul ex urbibus expulfaeft,amp;turmæ equitum immiftæ, quæfenes,pueros,mulieresconculcarunt» InterdumDeus in confpedu alioi» . fum aliquos in ccelum abduxit, ut legitur de fene Chæremone ôd eius coniuge ^nUjqui cùm ex urbe Aegypti Nilopoli expellerentur, amp;nbsp;propter iènedæ im« Eecillitatem non poflènt procedere, cum reliqua multitudine in ccelum transe btifunt»

idoneuni ad docendum.

P Oftulat non fôliîm ut teneant miniftri dodrinam Ecclenæ,Sed etiam ut iînt idonei ad docendum, Sicut amp;nbsp;infrâ inquit 2» Timothe: 2. Commenda do^cendum, drinam hominibus fidelibus,qui ad docendum idonei fînt» Et ad Titum cap.l» inquit : Sit potens ad docendum,amp;: ad refutandos contradicentes. Et ftudium præcipit I» Timoth : 4. Sis aftîduus ÔC attentus in ledione, dodrina SC confos btione

Hæcdida familiariftîmê nota fint omnibus, ut nos ad diftendum excite^ mus.Sciamus igitur hune laborem diieendi placere Deo, 80 Deo curæefte de# fenfionem docentium'ôô diicentiû^Sicut de Sacerdotio inquit Deut: 18. Domi»“ nus eft bæreditas ueftra» Item lià: j8. Pofui in ore tuo Verbum meum, amp;nbsp;dex* teramea protegam te,ut plantes ccelos»

Seueriffîmè etiam puniri negligentiam in difeendo certum eft, ut Ofeæ ’^cgîigentu 4*dicitur,Quia ftientiam repulifti repellam te, ne Sacerdotio fungaris mihi. Hæcommonefadiones excitent diligentiam. Sciant iuniores rem difficilem eP ft rede compledi totum dodrinæ corpus, multd autem dilFicilius eflè rede èC perfpicuê exponere, Et (e ad hæc tanta opera propter gloriam Dei, propriam falutem amp;nbsp;utilitatem Ecclefiæ præparent» Ac fimul pétant, ut Deus regat men# tes, Sicut petit Propheta Pialmo 11 g. Fac ciim ièruo tuo iècunduni mifèricor« diam tuam,8lt; iuftificationes tuasdoce me.Hi labores Deo placent nbsp;ornantur

præmrjsjiuxta illud Lucæ 19. Habenti dabitur»

4.tow:Pb(l. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sequitur

-ocr page 452-

598 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z isro L Æ

vittuium CEquitur enumeratio mukarum uirtutum in uiris amp;nbsp;muïieribus, quarum ut ßrX*^(i4c/lfumma comprehendi poflît, Sciant iuniores omnium uirtutum in Dccalo^ dodrinam in Dccalogum diftribuendam cfle^inde ôccxplicatio earum longior fumi potcft, in Etbicis traditun

Paulusinrpi. Ac fatis apparct Paulum non iolùm Euangeirj præconem excelkntemefquot; Q Sed etiam politicum monitorem« Nominat cnim uirtutes non tantum pm cMuirtutes uatas,uttcmpcrantiam, bcdctiam politicasingubernatione neccHariaSjUtne gubernatori Epîfcopus fit pcrcufsor. Hîc difccmit minifterium Euangelij â magiftratii po* necejj'uriiK. litico^qui mandatum habet fuo ordine puniendi ui corporali ut alibi fæpèdi* dumefi»

lubet item ne fit rixatorjd eft, ne certamina moueat non necefiaria, imo uideat etiam ubi afperitas lenienda fit £7r;aitEi« , toleret in iijfîrmis amp;nbsp;fànabilibus aliqua incommodajSapienter ferat aliquas iniuriasjie crefeant difiîdia inflam* mata mutuis certaminibus.Hac de re fapientifsimè præceptum efijOiultos ma* gnos morbos curari abftinentia amp;nbsp;quiete.

Hæc politica præcepta nondum intclligit ætas minor, Sed tamen hatum uirtutum nomina utcum^ agnoiccre fleétere fe ad moderationem dilcant» Alii geandiores feiant hanc confîderationem ad Ce pertinercj ut uideantubim' ceiîè fit pugnarcjubi non neceflè fit.

ËcdefîA Viuentis colmmtA feâes 'Yeritatis.

Î_J le inlèrit Écclefiæ deferiptionem bc magno animi motu in hac ipfa commt moratione accenditur y ac célébrât magnitudinem bonitatis Dci, quimi*

Perpetuitat Ecckfiæ eH

iîluftreteftû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;-------------------------------------------- -'o’

pre=^ rando confilio mißt Filium,8ó colligit æternam Ecclefiam uoce Euangdii5^'J f?^L‘!gt;^^j^^^nerehumanointer Diabolorumfurores,inter reonm Sc impiorum tumu* {Irinte, î^us inter impiorum ruinas lemper Eccleliæ reliquias leruat. Hæc perpcmn» Ecclefiæ eft illuftre teftimonium præfentiæ Dei amp;nbsp;ueritatis doârinæ.

Ea‘k‘ Primirm autem nota fit definitio Ecclefiæ, quam reftê conftitutam fiL propter multas caufàs neccftàrium eft.Multi enim nominant Eccleßamfimp^' citer regnum pontificium,ut Caiphas nominabat Ecclefiam agmen cum coniunlt;ftum,erroribus, iacrificiis,offici)samp; traditionibus. Alij omninorcmo* uentes externam fpeciem,loquûtur de Ecclefia inuifibiii tanquam de idea nica,quænufquamcerniturautexauditur» Etpropterea uagantur,amp;^ nmim congregationis ciues eCCe uolunt:Hæc imaginatio etiam reprehendenda cite fi enim plerunc^ régna pontificia magna funt,amp; obfturant ueram Eccldiam,^^ ualde exiguus numerus eft refte inuocantium,ut tempore Zachariæ magimu’ crat regnum Pharifæorum Saducæorum, tamen ftmper aliquis uifibilisc^ tus eft alias maior alias minor,qui eft cuftos fundamenti,hic coetus quæreiiu^ eft,Et ad hunc pq ubicunt^ funt adiungere Ce debent fua confefsione amp;nbsp;finiibi'’' uocatione, Sicigitur hæc definitio,

in hac uita eft ccetus uifibilis, amplecftentium Euangelium dcfcn'ptio,^’'^ nbsp;nbsp;nbsp;utentium Sacramentis,in quo ccctu Deus eft effieax per minifterium di m

tos ad uitam pternam iancftificat,multi tamen in eodem ccetu ftint,qui nonm” fan(fii,Sed tamen de uera dodtrina in externa profeifione cum iamftis confm^ unt.Vt Mariæ tempore erant Ecclefia uifibilis,Zacharias,Simeon31ofcph}b^^ ria,Elizabeth,Anna,80all) multi,horum doftrinam audientcsamp;cumcis*^”’ tientes,amp; eadem inuocatione Deijm colentes,Quorum ah)plus, alijs mmusi^' cishabebant,

-ocr page 453-

TIMOTHEFM CJTTT 11L

Talis ccctus ctfi non tenet regnum, fèd paffîm multi Iparfi' funt. Tarnen Ecc/f/ï^ eR confpicicui' 8^ auditur» Vuitenim Deus ingenere humanoagnofci filium, Si« cutjnquitadomnesgentes,Pßlmo2.Olculaminifilium» ideo unit Eccleliam confpici 8^ exaudiri lonâtem Euangeliurti de filio, Skut fcriptum eft Plalmo iS.Inomnem terram exiuitfonuseorum»

Sa?peautemhorribiliteroppreftaamp;obfturata eft regni's idolatrkis,uc fe, Efaiæ I. dkitur, Nift Dominus reliquiflet nobis ftmen, ficuc Sodoma faóli eft lemus. Et Matth: 24, Nifî abbreuiati eflènt hi dies, omnis caro perqftet, Et ta»^ idoiatrua. men reliquiæ fuperfunt 8)é fubindc inftauratur Ecclefia, ut Efaiæ 4 6, dkitur, Etiam in ftncda geftabo te 8gt;^c, Et Eiaiæ yÿ. Hoc eft focdus meum cum eis,dicic Dominus, Spiritus meus, qui eft in te, amp;nbsp;uerba mea quae pofui in ore tuo,non recèdent ab ore tuo,amp; ab ore feminis tui in fempiternum.item,Matth: 28. Ego uobifcuin fum ufcg ad confummationem ieculi. Et in Symbolo quótidie hoc profitemur. Credo efle Eccleftam faneftam Catholicam, Credo igitur promiP fionesEcçIefiæ traditas firmas efte. Credo me exaudiri amp;nbsp;recipi iuxta illas pro^ nhfiiones.

Ac magna conlblatio eft, quódlèmpcr intaliccetu uocatorum Hint alk 1« catu uoa. qui ekcli J Qiiia cum lemper ßt aliquis numerus eleClorurnjS^ non fit nifi inter torumfem^r uocatos, ut Paulus inquit Roman: Quos elegit hos amp;nbsp;uocauit, Sciamus non ^^‘biqu3erensiose{reeïe(fiosexcracoccumuocat:orum,8xülibcntcr nos ad hunc ccetum aggregemus:idco didlum eft. In hoc coctu Deum efficacem efte per mk nifterium,ibi enim conuertuntur eledli.

Sed in hac uita manet hæc diflimilitudo, quód mixti lunt eleeftis in exter^^ Ekâii in hdc *ia focictate aliqui non elccli amp;nbsp;Hypocritæ, qui non lâncftifîcantur, ut Matth: Ï1- De bonis amp;nbsp;malis pifeibus dicitur» Remouenda funt igitur Anabaptifta^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wn

’Um femnia, qui Ecclefiam confticuere uolebant, in qua tantum fàndi cfTent» fkfl/.

Et quia de uiGbili ccctu loquimur,externa figna confideranda funt,uidelk Externe cetpuritasdo(ftrinæ,Ô6legitimusufusSacramentorumjnterdum autem amp;exs Eccltfilt;e. terna miracula Deus addit»

Etfi autem loquimur de uifibili Ecclefia, Tarnen remouenda eft imagina# aÎgt; Ecclcßd tioamp;)taKo^„A,'a,quæ transformat Ecclefiam in regnum politicumfeu munda# «um, cuius propria hæc funt. Leges de forma gubernationis in moribus,iudk fie de regno cqs,Sicertis ricibus,ordine perfonarum, Locorum, Rex uifibilis 8^ præGâia politico. uccefbriaaddeßenßonemregis^legumßudiciorumySC populi,Et rex habet po# tertatem legis aliquas condendi,Sd ambiguas interpretandi. Et ualet interpre# tatio propter regiam autoritatem,

Vt in regno Gallico funt leges in aliquibus circumftantrjs diflimiles ab aliarumpolitiarum legibus. Et iudicia conftituta funt certis peribnis amp;nbsp;locis, licet Gallicas controuerfias referre ad iudicia aliorum regnorum. Eft mx uifibilis, 8gt;C hic munitus eft neceffarqs præfidijs, amp;nbsp;habet poteftatem inter# pretandi leges, amp;nbsp;condendi aliquas nouas, T ale eft regnum pontificis Roma# nûTale fuit amp;nbsp;regnum impiorum pontificum inlfrael, Talia régna in Eccle# fia multi omnibus temporibus fomniarunt.

Sed dilcamus fugiendas eflè has imaginationeS,Ôlt;r Ecclefiam etfî uifibilis tarnen diiïînailem efle imperqs politicis, Et régna ilia pontifîcia fîgnilîcata fiuntjquando filiusDeiindutus eft purpura ,amp;Iaceratus corona ipinea. Sic

, 4.torntPhil^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mm rj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contult;

-ocr page 454-

4-00 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. ET 1ST o LÆ

contumclia affîciunt fiïium Dei pondfices 8C fcriptores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eedefiaw in tak

regnum transformant, ubi fine mandate Dei 6ó Leges, amp;nbsp;cultus in ffcituuntut) de priuatis Miflïs,de Gcelibatu,amp; alrjs fuperftitionibus,Et expreiTèdamnantur alrj homines,qui hos ritus non ièruant,Et præficitur Romanus quam rex armatus poteftate condendi nouas leges,amp; nouos cultus,amp; potdtatc interpretationiSjSó munitus fuis amp;nbsp;regum exercitibus.

Sciamus igitur externam ipeciem Ecdefiediffimilem efle imperrjspoiiti^ cis,Etfi aliquo modo fimilis eft piæ fcholp. Et tarne uerum efl:,Monarchiam ku regnum in hoc uifibili cœtu effe inuifibiliter, ita fciliceL Quia filiiis Dei inh^ cœtu uerifsimè adeft. Et uere eft rex caput credentjum,quos regit fuouerbo bC Spiritu fando, adiungit æterno patri,Sicut Ephe: 1. feriptum eft,Ofnnii fubiecit fub pedes eius, ipfum dedit caput fuper omnia Ecclefiæ, quæ eft pus cius,c5gregatio integra perficientis omnia in omnibus.Sic dicitipkM^^^' l8. Ego in medio eorum fum. Item, lohan: 17. Ego in eis, Pfalm 2« Egoauten’ conftituo regem meum fuper montem Zion*

Extf rnd fi’egt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Externa uerd fpecies miniftrorum Euangelrj nbsp;auditorum eft

ctesmmijiro. ßmilis Ariftocratiæ,Sed alligata Euangelio, èc fine poteftate polineaSd’*’“^ præfidijscorporahbus,ut Ofèæ I.Non in arcu amp;gladio,fed in DominoD£lt;’ cicfia funilis fuo faluabo eoSjamp;c Jtem in Zacharia capite 4* Non in exercitu, non in robo^, AriflocraM. in Spiritu meo amp;c, Nec imaginandum eft,indufam efle Ecdefiam in unins regni politiam,Sicut feriptum eft Matthæi 24.Ecce hic eft, ecce illic eft* membra ueræ Ecdefiæ in diuerfa loca fparfa funt,amp;^ alicubi Deus præ^n hofpitia publicæ congregationiamp; uerædodrinæ ftudrjs, alias magisali^^'^** nuscommoda,

Säpientes of, Valdeautem ofRndit oculos fapientum hæc deformis fpecies I formi'^'^ede nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’avapX'« èC difflpatio, nec uidetur diuinitus confociari amp;nbsp;cuftodirM“°

Ecdefif. nbsp;nbsp;tarn uaric laceratum eft, fine uifibili capite, fine certa fede,fine ordine. C«^

tur fapientes ab hac fpecie abhorreant,concurruntaddefenfibnem ordinal® poteftatis,ut nominant,Et magna certamina ex hac iudictj difsimilitudine

Hæc de fpecie externa Ecdefiæ confiderare neceffc eft, ne deformitateo fipationis deterream ur a ueritate,Sed regulam teneamus,Si quis aliud Euang*: hum dócet,anathema fit.Poftquam diximus,quæ SC ubi fit uera EccIeft3,S^ lis fit eius fpecies, fequuntur iam hæ quæftioncs.

Prima, An in ea fit ueritas femper fine erroribus*

Secunda, qualis fit poteftas miniftrorum.

Tertia, Quæ fit autoritas in iudicando, 8^ in interpretationc*

IDE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q^ÆSTIOKE,

Propoßtionei, D Efpondeo’hæ propofitiones, Ecdefiaerrat,item,Ecdefia eft columnark* Ecdefiaerrat, Ev jgg uen'tatis, funt Synecdochæ, Et alia de alqs congregationibusintellig'* Ecclefii CÜ floquuntur de diuerfis generibus errorum.

Sæpè eft magna multitudo,quæ titulum habet Ecdefiæ, quæ tarnen no'’ necdodjte, nbsp;nbsp;eft uera Ecclefia,lêd cœtus hoftilis bellûgérés cum eledlis. Sicut erat pontincesgt;

PharifæijSadducæi,tempore Zachariæ^Hi nec fundamentum rctinebat,quoa

-ocr page 455-

TIMOTHEVM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;III nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.01

itanominat Paulus i, Corinth: 3.Fundamentum aliud poni non potefljpræter id,quodpo(itum eft,quod eft lefus Ghriftus» Defendebant enim PhariiæiÔ^ Sadducæi multos errores contra articulos fidci.

Tails multitudoetiamfititulum fibiarrogat,amp; dominatur in Ecclefia, Tarnen ncquaquam eft uera Ecclefiafeu pars ueræEccIefiæ. Ideofcriptumeft lohan;8. Vos ex patre Diabolo eftis,Et talem fuifle inultitudinem in Ifracl ma# £«nf Ecckfid. nifeftum eft, fore etiam talem poft Apoftolos prædiclum eft, 8C res oftendit, Mattfi: 24. Multi Pfeudoprophetæ furgent amp;C ftduccnt multos. Et i,Timo:4. Spiritus certó dicic poftrcmis temporibus multos d fide difceflhros efle,amp; ere«' dituros Spiritibus impoftoribus.

Et horrenda eft defcriptio Antichrifti 2.Thefla: 2. dominantis in tempio Dei,horribili furore ftabilientis idola,amp; mendaciajquæ pugnant ciirn articulis fidei. Hæc triftifsima defcriptio loquitur de late dominantibus,8ó de magna multitudinc, 8^ de horrendis idolis 8c mendaeijs. Hine fatis perfpicuum eft, Multi titulum multos,qui titulum habent Ecclefi'æ, crrarc : Ac necefle eft hæc teftimonia me# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ec.

miniffe,ut opponantur allegantibus nomen Bcclefiæ de impia congregationc^

Sed de altera parte quæ eft uera Ecclefia dicamus.Etfi in hac quoque mul# Etiam in mm ti funt infirmi3amp; alias plus, alias minus eft caliginis,tamen in hac rctinetur fun Ecclefia fmit damentum, alioqui prorfus nulla effet Ecclefia. Semper autem aliquos eftè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wfiniu.

ftos oftendit dominus, cum inquit Matthæi 24. Breuiabuntur hi dies propter dectos. Item ftmper ucrus eft articulus fidei,Credoeffe fandlam Ecclefiam Ca# tholicamdtem, Ego uobiftum fum ufq? ad confummationcm lèculi.ItemjEfaiæ 59'Hoc eft focdus meum cum eis,dicit Dominus,Spiritus meus qui eft in te, 8é Ecrba mca,quæ pofui in ore tuo,non recèdent ab ore tuo amp;nbsp;ab ore iêminis tui, deinceps amp;nbsp;in fempiternum, Matth: 2 4« lu aduentu Blij hominis duo erunt in sgrojunus aflumetur,alter rclinquetur.

Etfiautem amp;nbsp;hæcuera Ecclefia editconfe{sionem,exauditur 8c confpici# verdEeclefu tur, tarnen earn ilia dominatrix Synagoga longe fuperat multitudine 8i. iplen# f pi^ratur dore^ut tempore pafsionisChrifti raagna erat paucitas. Et Efaias inquit cap. I.

Dominus reliquiflet nobis fernen. Et hîc confideretur immenfa bonitas ab altera par, DefSicutenimin Paradifo Diabolus totum genus humanum perdere cona» tc dominante. tuscft,ita perpetuó graflatur amp;nbsp;perdit plurimos. Sed tarnen reprimit curnfili# tis Dei,ne uniuerfum genus humanum percat, eripit 8C ftruat multos,amp; fubin# de inftaurat Ecclefiam, ideo de hoc paruo ccetu inuocantium dicitur Danielis I I.Et dofli in populo docebunt multoSjamp; ruent in gladio amp;nbsp;flam ma.

Manent autem in hac uita, 8c in hac uera Ecclefia multæ infirmitates, 8C Mancntetiam tfuidem feniorcs magis agnoftunt amp;nbsp;déplorant fuam caliginem, 8c alienam, 8C fias fordes.Ideo inquit Paulus i.Corinth: 3. Alq fupcr fundamentum extruunt ßrmitatei!^“ auriim,alrj argentum,alij ftipulas.Extruunt aurum 8C argentum,ciim réfutant hærefes 8c illuftrant articulos fidei,Stipulas nominat contagia opinionum, in quibus aliquid erroriseft,ut de Ceremonqs, ut multum ftipularum Augufti# nus amp;nbsp;alq fantfti fuper fundamentum extiuxerunt.

Ciim igitur Paulus inquit, Ecclefiam efle coltimnam 8C fedem ueritatis, EccUpa utm fciamuseumloqui de uera Ecclefia retinentefundamentum,amp; non propug# nante pertinaciter idola 8C mendacia pugnantia cum articulis fidei,Quia Deus columna ue» femper in aliqua parte generis humani uultagnoici,etiamfi eftexigua.Hucper ritatiSf tinet 8c didum ad Ephe: ƒ♦ Vc fiftat Cibi Ecclefiam non habentem maculam, amp;

4. tom. Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nlm iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utfit

-ocr page 456-

4-02 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7. ET 1ST o L Æ

ut fit fanda amp;nbsp;i'nculpata, (cilicet, in uera dodrinajSc uera flde Deum iniiocans?

Et iufta propter filium Dei, imputatione amp;nbsp;incoatione*

TiE SECEKTiA QJ^ÆSTIOUE.

Slepoteßate miniflrorum.

P XprefTum mandatum eft Marei ultimo,Prædicate Euangelium omnicrea^ ■*~^turæ* Et 2* Corinth:]» Sumus miniftri noui teftamenti non,literæ,lcd Spit’* tus. Et lohan. ultimo, Sicut mifit me pater, fie ego mitto uos. Hoc mandatum ç\a£propriacompleditur ea,quæ ad fubftantiam minifterq Euangelici pertinent,uiddittt fint miuiße- præjjcationem Euangelrj,adminiftrationem Sacramentorum, excommunica^ * tionem contumacium, Abfolutionem agentium pœnitentiam,iudiciadcuoca* tis ad minifterium Enangelicum.Redè etiam addi poflunt indicia de dodrina? Quia hæc pars neceflaria eft in prædicatione Euangeltj, (

■^uHdcreatut Nequaquam uero ulla creatura poteftatem habet noua dogmata condm* « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di de effentia aut uoluntate Dei,aut nouos cultus inftituendi,Sed filius qui in*'*

nu patris eft,enarrauit nobis. De hoc didum eft Match: 17. Hune auditedtti” aut cultuf. ipieinquitlohan: 17. Paterlanchhca cosin ueritate,Sermo tuus en uenwquot;

Item Matth: 1$. Fruftra colunt me mandatis hominum. Ideo falfa amp;impiadt imaginatio Epilèoporum, èC fimilium qui tribuunt Epiftopis autalijs potelb^ tem conftituendi nouos cultus.

obcàisntia m Eftautemdébitaobedientiain illis,qua? propriê ad minifteriumptt^j' nent, fancita in hoc dido, Lucæ lO.Qui uos audit, me audit. Qui uos fpttnip ff.wi en], fpernit. In h is didis deducit nos Dorninus ad ipfam Euangelq uocem j

utile audiri in prædicatione miniftrorum,Ncc conftituic hæc ièntentia regn’”’’ aliquod extra minifterium, Sicut Epifeopi poftulant obedientiam tradition’' bus præftari,quæfunt extra uocem Euangelq. Præterea nec habent miniß'^} Euangelq poteftatem gladio aut ui corporali coercendi. De qua re alias fæP*’ dicicur.’

TfE TElt;1(TIA Q^ÆSTIONE.

l^Anifeftumeftoriricontrouerfiasetiam in uera Ecclefia,utAdorumii* apparet, ideo de iudicrjs quæritur,QLn fint iudices,8ó quæ fit norma iux’a quam iudicari oportet. Et quæ fit autoritas iudicum, ÔC quomodoneceffcft obtemperare iudicato.

Norim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hîc primum confiderentur indicia politica, ibi iudex eft ipfè rex autptæ^

forma, ludicù for cum maiore parte confiitj. Norma eft in quolibet regno propriæ leges,qui* €0X1^*^*' Eusobtemperareamp;iudicem,amp;litigantesneceftè eft. Autoritas iudicumtdis eft,ut cûm in lege eft ambiguitas, pofsint addere certam declarationem, amp;nbsp;hæ*-additiopoftea habet uirn Legis propter gradum Magiftratus,amp;debetur£i obedientia, etiamfi alicui litiganti fecùs uidetur.

Ita dicittir iudicatum ualere autoritate regia uel prætoria, quia Deusar* mauitMagiftratumpoIiticum hac poteftate, amp;nbsp;négocia funtfubiedarationi. Poteft fapiens magiftratus probabilem rationem uidere,cur ita pronunti* andumfit, Debetur autemei obedientiapropter gradum,utfitpaxamp;finisliu* um,amp; cùm non obediunt condemnati,iuftum eft eos cogéré, Talenieflèordi* nem amp;nbsp;autoritatem iudiciorum politicorum feiamus,

Poftea

-ocr page 457-

TIMOT: HE^M C/TET III. ' nbsp;4.05

Poftea confidcTetur, quatcnus congruat hæc imago ad ludicia Bcclefiæ, quæ aliquo modo difsimi'Iia funt l'udicqs politicis,

Primùmredèhocdi'ci poteft,Miniftros Euangdqdeberepræeflèiudv iidb cqs,amp; haberc mandatum conuocâdi Ecclefiam ad cogm'tionem, ut in acfEs cap.

IJ.Apoftolipræfuntcognitioni,amp;adhibentaliosexccetuEniorum. Normabum'oci.“ ueróeftuerbum Dei,^ Symbola,qug certè funt brcues articuli, fumti tantum ex uerbo Deijiuxta banc normam nunc quidem poft Apoftolos iudicare neceft fceft,iuxta hoc diftum Gal.’i. ca. Si quis aliud Euangelium docet anathema fît.

Sed quid fî fît ambiguitas f Hîc primùm refpondeo, Non eft ambiguitas infundamentOjid eft,in partibus dodrinæ neceftàrrjs, in libris Prophcticis,A=' poftolicis amp;nbsp;Symbolis, dextrè confîderatis fencencqs fine Sophiftica, 80 collato integro dodrinæ corpore, Vt, etiamfî Samofatenus contendit eftè ambiguitas tam in diftojn principio erat Verbum,Tamen circumftantia textus eum cons uinciqquæoftendit, Verbum ibi intelligi oportere perfbnam, quia textus in* quit, omnia per ipfum fac'ta funt. Item, Et Verbum caro facflum eft. Item loh: S.antequam Abraham natus eft,ego fum : Et, Abraham uidit diem meum.

Pi-ætereaetiamfi quis Sophiftice contendit eftè ambiguitatem,ut Anabas! ptiftæde infantum Baptifmo uociferantur, Tarnen edm femper fit uera Ecek^ fia,femper in aliquibus Eu multis feu paucis manct uera lux. Hi in iudicando pronunciant,oftendunt fuam confefsionem,Narrant quid intelligant, amp;nbsp;funt certi ex ipfo fermone Prophetico amp;nbsp;Apoftolico, amp;nbsp;teftimonijs Spiritus fandi in ipfis,iuxta illud Ephe: I. Obfignati eftis Spiritu fanfto.

Etfententia horum Eu multorum Eu paucorum confeEio eft,Acpoflunt mul hi adiuuari confentiente confefsione fanftorum,qui antea fuerunt, Sicut nos de tribus perfonis adiuuamur â Gregorio NeocæErienfi,ab Irenæo,à confeEione NicenæSynodi,item de Baptifmo infantum adiuuamur finceristeftimonijs antiquæ Ecclefîæ, Sicut fcriptum eft Lucæ 22. Et tu conuerfus confirma fratres tuos.

lain qui agnofeit fe conuinci uerbo Dei,obtemperat iudicato propter uer ridesnititur bum Dei, non propter gradum iudicum,amp;quanquam commonefit auditor iudicum uoce, tarnen fides nititur teftimonio diuino, Vt in hoc dido, In prins cipioeratuerbum. Multi autem quia non uoluntconuinci uerbo Dei,pofteac««.

lt;iuocß contradicunt,ficut Ariani poftea quoeç Nicene Synodo contradicebant, ualet declaratio propter iudicum gradum aut numerum , Sicut in iudicio politico.

Sed dicathicaIiquis,Nunquam igitur finis eritdifEnfionum in EccIefiaC” Demtändei» Eefpondeo.Non eft finis ut in imperqs,Sed tandem Deus'tollit blafphemos, fi cutdeleuic Synagogam Iudaicam,Manichæos,Arianos amp;nbsp;alios.Etiam poft As poftolorum decretum de lege,tarnenmanEruntmultijquicircumcifionem amp;nbsp;aliasCeremonias Mofaicas retinuerunt.

./Ilia dißmilitudo.

IN iudicqs politicis utratç pars obligari poteft ante Ententiam,ut promittat fe 1.*» Midjs Êf. ■’obtemperaturam effe iudicato. Sed in iudierjs dodrinæ in Ecclefia homines pij nequaquam E obligent ante Ententiam,Quia homines errare poflunt,amp; pe maior pars inSynodis eft faEinata malis opinionibus,ut in Synodo Sÿrmiê enüAm mte fi,quanquam fpeciofa erat,amp; magni uiri ex Græca amp;nbsp;Latina Ecclefia conuenesp'itoiti^’W. tant: tarnen infigne erratum accidit, fuftulcruntcx Symbolo uocabulû o/ao^ctioç,

M m iii] nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro

-ocr page 458-

4-04- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1ST o ^T)

8lt;f pro co inferi uoluerunt, ô/xoioç,id eft,fimilis, ut hic cothurnus tollcret diflèn^ fioncm , fed quia ambiguitas obfcurabat ucritatcm 8lt;^ confirmabar Arianos, poft Synodum Ecclefiac rede fentientes hanc corruptclam admittere nolueruc. Eccleßd non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non cft cnim alligata ueritas ad maiorem numerum, nee ad Romanum

taadmio Epifcopum, aut ad titulum Epifcoporum Quia fcriptum eft Roma : 2. Deus rm nume^ pcrfonam hominis non accipit. Et lohan: i. fcriptum cft,ueram Exclelïam non rum,ductitu-- eftc coEtum propagationc naturali ortum,aut humanis colleges amp;nbsp;ordinationi losduifuccef^ nbsp;nbsp;nbsp;colIedumjUt funt Epifcoporum coIIegiazSed ex Deo natum,iuxta hæcuer«

f tonem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ba^Qvn’ non ex (anguinibuSjUecß ex uoluntate carnisjuetj ex uoluntate uiri, fed

exDeonatifunt.

Et multæ fuerunt Synodi impia», quibus tarnen uiri magni interfuerunt, ut ilia Syrmienfis Seleucienfis fub Conftantio, Ç^i cùm uocaflèt Epifopos Niceam, facluros contrariumdecretum priori Synodo Nicenæ, terræmocu diftipati funt. Poftea uerd conuenerunt in Scleucia, ubi maximis contentioni* bus impia’decreta fada funt contra o/xaia-ioij.

Talia exempla uetera multafunt, Vtile eft 8órecentium SynodorumcP rata confiderare.In Concilio Lateranenfi, quod ualde celebratur tanquam o««’ décréta fada funt de transfubftantiationejSd de enumeratione in conkl^ fione , Etrccèns Tridentina Synodus decretum fecit , iemper dubitan» dum cflè, an (îmus in gratia.Et falfô detorfît ad hune errorem didum Salomo' nis Eccle; 9. Nefcit homo an amore uel odio dignus fit. Cùm igitur nondubp um fit,in Synodis maiore partem errare poffcjnemoiè obligetantefcntcntiam ad obtemperandum iudicato,fed poftea confideretjquid fit pronunciatum,Ôi.' regulam fcquatur,Siquis aliud Euangclium docet anathema fit. GalatJ.

Confiderent etiam pq, quid multi ueterum de plerisep congrelfibus iudh carintjQualis cft ilia NazianzeniEpiftolaadProcopiumpræfedunijquani propter iuniores hue adftripfi»

Gl(^E001(^irS fPlt;l(^OCOlt;PIO.

affcdus fum,fi uerum feribendum cft,ut malim omnes Epifcoporumcom d«. ‘^uentus uitarCjQuia nullius Synodi finem uidi bonum,aut qui magis tolleret mala quam augeret. Nam cupiditas contentionis ac principatus, amp;nbsp;æmulatio, C ne tarnen me durum eftè cenfèas fie icnbcntem) uincunt rationem,amp;citiusali quis ludicas de nouo criminc ipfe accufeturjqudm alios corrigat.Propterea me reprimo,8C hancquictem amo,in qua non impeditur inuocatio, Nuncueroamp;ï morbum habeo excufantem me in hac cxcufatione jSubindetanquaniextrm mum halitum ducens,etlanguefadus toto corporc.ïgnofces igitur mihi,amp;pct fuadebispio Imperatori,netribuatignauiæ,Seducniamdetægritudini,pro* pter quam ftit fe mihi precanti tribuiftè potcftatem5Ut me in huncfeceffumab^ dercm,cùm alia iplendida officia offerret óóc.

Efcle. jqjj. Jjcat aliquis, quid profunt indicia Ecclefiæ,fî non finiuntdifcordias^ niant ï^^^pondco. Vcra iudicia in ueraEcclefia multuprofunt,Quia uult Deusfem» uerß^,tarnen pcrcxtarc aliquorum ueram confcfsionem,iuxta illud didü Pfalmo 149* Laus prtfconfeßio eius in Ecclefia fandorum,Et uult horum uoce 8^ teftimonijs erudiri præfentes de««r(tóe. pofteroSjóómultos infirmosconfirmari,poftea uerd Deus fuotemporecom peicec contradiccntcs, ut compcfcuit Synagogam ludaicam.

Confiderandum eft ctiam,quales coctus ad iudicandû conueniant,an tan tu Synago*

-ocr page 459-

Synagoga impia conuem’ant, ut ad Stephani condemnati'onem* Si tail’s ccctus tnanifeftum eft oportere decretis impqs contradid*

Et mantfeße magnum eß Sacramentum amp;c, jN Græcis codicibus fic legitur,Deus manifeftatus eft in carne.Ciim autem an tea Paulus dixiftet, in Eccicfia ueritatem efte,addit quae fit hæc ueritas,icilicet quod Deus manifeftatus fit in carne,amp; iuftificatus per Spiritum,quafi dicat, in altjscongregationibusnon eft ueritas Dei, Nec ibi uerus Deus agnofeitur, nneum 'm ne uera inuocatione ibi coIitur,Sed tantum in hac congregationc,quae nomi# ra nedeßa ue natur Ecclefia filrj Dei,de Deo uera noticia,amp; ueri Dei inuocatio eft,ubi agno« Teitur Deus,qui ft in carne patefecit, Sicut ipft filius dicit lohan: 14. Qui uidet ’uocitur^'^ niejUidetamp;patrem.ItemjNemouenitad patrem nifiper filium*

lam hic tota dodrina compledenda eft,quam filius tradidit Ecclefiæ,iux# ta illud loh: l. Filius qui eft in finu patris, ipft enarrauit nobis. Sciamus igitur wßenätM fic agnofeendum 8gt;C inuocandum efreDeum,ficut fe patefecit per hunc ipfum liumjquem inenarrabili fapientia Sc bonitate mifit, ut affumta h'hmana natura fieret uidima pro nobis,amp; efftt propiciator,redemtor,8C fummus Sacerdos,ac reftitutor iufticiæ 8«^ uitæ æternæ.

Ita uerus Deus agnoftitur amp;nbsp;inuocatur, cum hunc filium uera fide agno« Icimus,8lt;: uerum Deum, qui ft hoc filio miflb,crucifixo, amp;nbsp;refuftitato patefecit tnuocamus,ficut alias fæpè diximus,in inuocatione cogitandum efft,quid allo^ quamur, ÖC difternendum efte uerum Deum ab omnibus commentittjs numft nibus.

Inuocoteomnipotens nbsp;nbsp;uere Deus, æterneS^ unice pater DomininoeFom;lt;Ilt;lt; pre.

firilefu Chrifti,qui te patefecifti immenfa bonitate,ö«f dixifti de filio,Hunc au# ‘btCjConditor codi 8^ terræ,angelorum amp;nbsp;hominum, Si. conftruator, und cum fifiotuo Domino noftro lefu Chrifto, Si Spiritu fando tuo, ftpiens,bone,ue' sUdnam äb f3X3iufte,iudex,cafte,miftricors, libern'me, cuftos Ecclefiæ tuæ, quem inuoca# Ethnica. ticrunt Patres noftri,Abraham,Ifaac,Iacob, Moyfts, Dauid, Baptifta, Paulus, tniferere mei,8c remitte mihi peccata mea,Slt; iuftifica me per Si propter lefum Chriftum filium tuum unigenitum Dominum noftrum,crucifixum pro nobis refufeitatum, xóyop noùî/KÔva tuum, quem uoluifti pro nobis eift uidimam,»^« /^£'^!Tiij)e'’iKt-îS/j,mirabili8lt;:inenarrabiliconfîlio Si immenfa bonitate,fandifica cor amp;nbsp;animam meam Spiritu ftndo tuo,rege Si doce me, ftruaEccIcfiam Sic^

In tali forma inuocationis commonefadio eft de ueri Dei inuocatione,8c ^^I^S^’tganda inuocatione Ecclefiæ ab Ethnica.

lußificatus per Spiritum.

ID eft, Chriftus declaratus dato Spiritu fando, Si fadis miraculis per Spi’rft tum fandum,ac ita declaratus eft,ut conftet ueracem Si iuftum efle, Si Euan# gdium non elft fabulofum. Nam Spiritus fandus Si publice teftimonium de^ dit per miracula,ficutinquit Dominus lohan: 16. Spiritus mcglorificabit : 8i priuatim confirmât corda credcntium,càm erigit ea in media morte, Si libérât nos d peccato,amp; ex doloribus inferorum uera confblatione, quæ ftntitur in cor dibusjSc initium eft uitæ ætcrnæ,ut Roman : 8. dicitur. Accepiftis Spiritum, quo clamamus Abba pater,ipft Spiritus teftimonium præbet Spiritui noftroj quôdfîmus filrj Dei.

Diligenter autem obferucnt iuniores phrafin in uerbo Iuftificatus eft 5 Sc confiderent, quomodo quolibet loco ufurpetur«

ConfpcÄ

-ocr page 460-

4-00 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. ET IST 0 L./[

Conlpelîus Angelis.

ÎT^ï^^i’^or^t^ sî'canamSômagnamfîgnifîcari, Cum ait , confpec^lumelTe les [uenM^ ^Chriflum ab Angell's bonis ÔCmalis* Vident boni angeli caufas omnium ergi chrU operum Dei,amp;quare ficredimi uoluerit genus humanum,amp; qualis fit copula’ tio diuinæamp; humanænaturæ,amp;feruiunt huic Domin o, ut Gabriel eftnuncp us ad Mariam Lucæ i* Venir Angelus ad Dominum in agoneadcuincon’ firmandum Lucæ 22» Seruiunt ei in defenfione Bcclefiæ Pfalmo 34. Ebræo; ï, In bis rebus omnibus lætantur fapientia amp;nbsp;bonitate Dei, nbsp;nbsp;Deum gratice’

lebrantingenti inenarrabili lætitia,^ gaudent eße foct) miniCterti profalute hominum,quia uolunt Deum honore âplurimis affici nos uerèdiliguntj^ dolent multos homines perire»

De hac angelorum fapientia amp;nbsp;lætitia dicit Petrus i» Petri l» Quæan’ geh' intuentes lætantur » Contrâ uerd cum malis Spiritibus magna certami’ na fuerunt jfunt amp;nbsp;erunt, Matthæi 4* Acceflît ad eum tentatorjôô Iohannis 14’ Venir Princeps mundi 80 non habet in me quidquam»

Sunthæcilluftria teftimoniapræfcntiæèc bonitatisDei fimulin’ gentia miracula,quôd genres ad focietatem Euangelq uocatæ funt, quodmuln uerè conuerfi funt, confefsionem inter tantas pcrfecutiones oftenderunt.

Maxime uerd illuftre teftimonium eft refurredïo Chrifti, afcenfio in cœlum confpecla magnæ multitudinis oculis»

I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f*

De his patefaôionibus Dei 8^ tcdimonrjs inquit in Ecclefia ueritatem el’ fè,ut firmifsimè ftatuamus tantiim in hoc ccetu^in quo retinetur fundamêtuni, id eftjarticuli fidei incorruptfueram agnitionem 8^ inuocationem Deiefiè,fi* eut fæpe alias dicitur,Qui non credit in fîlium,manet ira Dei fuper eum,loh.

C A P V T


Cf_V A R T V M»


T N primo capite breuiter fummam dodlrinæ compledlitur, ubi de difehmm^ Legis 8i. Euangelij dicit. Item ciïm ait, Milita bonam militiam, hahensfidem Sdbonam confeientiam. In lècundo capite dicit de exercitfjs Fidei deinuoca’ tione 8C de alrjs bonis operibus. In tertio capite de minifterio 8C de Ecclefia.

Suintim qudr-. ti capita,

Nunc in quarto capite additadmonitiones grauiffîmas , utcaueacE^^^ clefîa,nedecipiatur falfisdogmatibus:utenim medicusmonftrat falubria,2^ iubetuitareres nocituras ualetudini,itaindoçendo fieri utrunq neceflè cft, Proponenda eft uera doclrina,amp;5 oftendendum, quæ fallæ opiniones uitandæ 8c explodendæ fint»

Diabolus äii= tor inipia^ rum opinion num ZT trd= ditionum.

Tria autem præcipuê hîc confiderentur * Primûm nominatim inquit, Diabolum autorem elle impiarum opinionum,amp; uiciolàrum traditionumjSi’ eut deluda dicitur Lucæ 22» Satanas intrauitin cor eius» Ideo cum legimusud audimus furores Marcion is, Manichæorû fîmilium, 8C Anabaptifticos,qui uidentur non cadere in homines, expauefeamus amp;nbsp;feiamus talcs homines ha’ bitacula efîè Diabolorum, 8C régi non naturæ uiribus, lèd impelli d Diabolis. Sit igitur precatio ardentior, Sicut Dominus inquit Lucæ 2 2» Orate neintre’ ris in tentationem» Et Propheta inquit Plàlm iiS.Fac cum lèruo tuo fecundum mifericordiam tuam,amp; iuftificationes tuas doce me.

Secundd affirmât Paulus,certô multos in Ecclefia Iparfiiros amp;nbsp;defenfuros elfe ma’

-ocr page 461-

TIMOTHETM C^^rT lilt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;407'

fHc mala dogmata, non igiturfccuri nobis blandiamur propter titiiïu!n,ut togitemus nullos errores in hac multitudine hærere,quæ nominatur Ecclefia» Tertió difertè inquit, et in fpecicponit qupdam exempla traditionum,ut agnofcipofsit,qui Epifcopi Dodlores uitandi nnt,8^ qusc iïnt impiæ traditie Olies. Vbicuntj igitur hæ notæ inueniuntur,certum eft defenfores talium erro^ tum non eflè membra ueræ Eccleftæ, fed organa Diaboli.

Hæcadmonitioualdeconfîrmat pios èC modeftoshomines contra terrils tilesclamores aduerfariorum,qui opponunt nobis tanquam Gorgonem uene tandum nomen Ecclefiæ,amp; uociferantur Ecclefîæ præcipuam partem efle Epii=' fcopos amp;nbsp;SacrificuIos.His rurfus conftanter opponenda funt hæc dida, in qup bus uox diuina affirmât Diabolos autores cftè talium traditionum,ac nomina« tim prohibitionis coniugi), amp;nbsp;diftriminis ciborum.

De notiißtmis Um[)oribus^

P Tfi omnia fêcula inde uftg ab initio generis huniani multas magnas confus fiones religionum,bella amp;nbsp;tiaftationes habuerunt , Tarnen uox diuina fæpè Confußones teftatiir, in ultima fenecfta mundi maioresfuturasefleconfuftones,qua'm runt antea.Et creftunt mala propter tres caiifas : Prima, Quia cumulatis pecca^ poribui cref. tisfequuntur maiores pœnæ. Secunda, In bis ipfis peccatis amp;nbsp;pœnis natura fit cant propter bnguidioramp; difciplina diflblutior* Tertia, Quia rabies Diabolorum crefcit, ^resamfof. qui iam fcientes inftare diem iudicfj, in quo eorum malicia omnibus angelis 0^ hominibus palam oftendetur,odio filq Dei magis iæuiunt in Ecclefiam.

Hæc magna pericula noftræ ætatis aliquo modo confidercmus, amp;nbsp;expa« uefcentesfîmus uigilantiores in diftendo, amp;nbsp;modeftiores in omnibus negocijs, ardentiores in petendo auxilio. Intueamur etiam promiffiones nominatim ladas ultimæ ætati, ut Efaiæ 46* Etiam in ieneda canicie uos geftabo. Et Pfa'lmo '] I. Non prorjcias me tempore iènedtæ,ciim deficiet uirtus mea. Item, fitiam in feneda non relinquas me. His cogitationibus exufcitemus nos ad ui=s gilantiam amp;nbsp;ad precationem.

Prodeft hæc admonitio adhocquotÇ ,ne fcandalis turbatiexiftimemusiNfercoft/«)?« nullam eflè Dei Ecclefiâ,fedfciamus inter bas ipfas confuiïones tarnen ab'quam dTeueram Ecclefiam, amp;nbsp;difcamus ubi quærenda fit, amp;nbsp;nos ei adiungamus, dgß^^ ineauerû Deum in uera agnitione Domini noftri lefu Chrifti firma fide amp;nbsp;fpe inuocemus, amp;nbsp;ftatuamus promiffiones nobis ratas eflTe, Temper nos confole* mur hoc articulo,Credo Ecclefiam fandlam Catholicam. Item,Matth: 28. Ego uobifcum iùm uf^ ad confummationem fcculi♦ Item i. Cor: 11. Hoc facite do^ ncc ueniat.

Multi deficient a fide,

M Ecefiària diligentia eft confiderare difcrimina profefsionum in gcnere hiv ’ mano.Ethnici,Iudæi, Mahometiftæpaldm profitentur fe eflè hoftes Chri« fti 8C Euangelij,Et palàm reijciunt iymbola. Hi facile agnofci pofiTunt. Sint au« aritiAm folof» temprimùmaduerfus hos munita pelt;ftora,ficut aduerfus Ethnicos uetuRas ueram collegit multas refutationes,quas cogitare utile eft.

Prima autem 8C maximeilluftris confirmatio eft Ecclefîæ miracula inimi in^gew»* tabiliacreaturis,quæteftantur hâcdodlrinâ à Deo traditam efle,ut refufcitatio rehumano, mortuorum, reprefsio curfus Iblis, partus in eftccta ætate,edu(ftio ex Aegypto. twir^cHü, Hæc

-ocr page 462-

4-08 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• I. EfISTOLÆ

Hæc teftimonia uult nos Deus intucn*, quia ideo fadla 8^ (cripta fiint j ut lint teftimonia, item ut agnofcamus hune uerc eflè Deum,qui lè his tcftimonijspa* tefecitjó^ difccrnamus eum ab omnibus commentitrjs nummibus,Sicut in prP mo præcepto allegat patefadlionem. Ego fum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de Aegypto.

Etfi autem nori hunt fîmilia quotidie, Tarnen faóla ilia multis nota fue^ runt, amp;nbsp;â fide dignis recitantur, Praeterea nunquam Eeclefia caret miraculis, k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiamfi' non pariter incurrunt in oculos, Et perpetuum miraculum efl:,conferua

tioamp;inftauratioEccïefiæôdminifterrjEuangelici , quod toties dekre conati funt immani rabie plurimi reges amp;nbsp;mail Dodlores, Cæteræ ièdæ etiamlîalp quandiu durauerunt,tarnen oppreflæ non inftaurantur.

d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secunda confirmatio eft, Antiquitas noftræ dodrinæ Cum cnim conlt;

fitjDeurn ic patefecifte generi humano,amp;nulla extet dodrina de pa* Ecdefia, nbsp;nbsp;tcfaólione antiquior,imó ne quidem feiri pofsit unde, per quos, quo tempore,

Ethnicæ religiones traditæ fint,Fatendum eft hanc antiquifsimam præcætens amplcdlendam efle ♦ nbsp;nbsp;Ac utile eft conferre hiftorias,8d figna antiquitatis ob

feruare»

vaticinia Je nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertia confîrmatio firma eft,uaticinia de regnis, quæ cùm euentus often»

rtgnis quibui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;manifeftum eft utrunq^,ÔC d Deo régi genus humanum, amp;

re^ondet e, dodrinam à Deo efte,

uentiK. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qiiarta,collatio docftrinarum-Ethnici tantum doçent Legem, Sf quideni

CoUdtiû rfo. corrumpunt, quia multa portentofa ÔC abominanda fingunt de ldolis,amp; tétras lt;3riBAr««. libidines permittunt, Poftea Ethnici de remiflîonc peccatorû, de caufiscalami* tatum in genere humano nihil certidicunt, Manifeftum eft igitur,eorum do* drinam infufficientem efle,amp;r non oftendere liberationem à malis» HanccoP lationem cogitare utile eft, quia oftendit genera dodrinarum, diferimen Legif' amp;nbsp;Euangelq»

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quinta, Spiritus fandus in uera confolatione uiuificans corda,oftendit

Euangelq ueritatem amp;nbsp;efficaciam, ficut Dominus inquit lohan» lé.Cdmueni' fanâi inßtt’ et Spiritus ueritatis,ducet uos in omnem ueritatem,Roman: S.Spiritusfan* gKior«wcogt;-A dat teftimonium Spiritui noftro,quód fimus filq Dei.Ita Adam habuitte» dibui, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;{iimonia externa amp;nbsp;interiorajForis audiebat uocem diuinam,intus kntiebatfe

ex morte liberari amp;nbsp;uiuificari,

Hæ caufæ de diferimine Ethnicorum 8d Ecclefiæ iæpè Sf attente confide* randæ funt.

Judges refu» Facilius eft refutare îudæos pugnantes cum Ecclefia,qui profitentur féal* tare facile cfi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prophetis, Ex his enim conuinci poflunt,ApoftoIorum dodrinameum

Prophetica congruere, Diftèntiunt autem ludæi â nobis de Mefiîa, quemne* gant elfe filium Dei coæternum, negant Paflîonem,negant eum dare iufticiam ôd uitam æternam,contendunt regnum politicum habiturum effe amp;c. Hi præ* cipui errores refutari ex Prophetarum teftimonqs perfpicuè poifunt,

Mabomeiifla^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mahometiftæparum diffèrunt ab impqs ludæis , netç tarnenrecipiunt

rumrefnta* Prophetas,fed refutari poftunt d circumftantia temporis- Cùm enim Ecclelîa fueritinitiô,dogma autem Mahomet! recènsfîtnatum poft Apoftolos,circi* ter annum ièxcentefimum,amp;pugnetcum Prophetis amp;nbsp;Apoftolis,lmpofsibile eft Mahometiftas eftè Ecclefiam Dei, Nihil autem continet dodrina Maho* meti, nifîparticulam Legis de operibus externis , Deinde addit blafphemias contra

I

-ocr page 463-

TIMOT HEKM CAT^T UIL

contra filium Dei,contra Spiritum Gntflum, Et fiiperftitiofos quofdam ri:* tusSdftultasfatisfaótiones pro dclidtis : ita totum Euangeïium reijciunt Ma« homctifta?,8ó corrumpunt Legem,

Dixi de Ethnicis, ludæis amp;nbsp;Mahometiftis, ubi de fingulis confideranf Deficientium dum eft, unde ftimantur refutationes,Iam dicam de his,quos Paulus nominat déficientes fide, Horum duo genera iunt, Alrj aperte negant articulum aib negdn» cjuem Symboli,ut Manichæi poftierunt duo principia coæterna, Bonum Hum apertè Malum, Arius negauit filium Dei cffc oaxo^ctio/) æterno patri, Macedonius con^ lt;irticulumdlu tendit Spiritum lantftum tantum eile motum creatum in Angelis 5d in homi^ numcordibus,Aliqui negauerunt corpora hotninpm refurredtura eflè, Tales paHm delentes articulum aliquem Symboli facile agnofci poflunt, amp;nbsp;refutan;: di funt ex teftimonrjs Propheticis Apoftolicis, cum adhuc uideri uelint aP fentiri Prophetis amp;nbsp;Apoftolis,

Alijnon ita palam delent articulos fidei,Sed occulte eos corrumpunt in«^Uerum tot terpretationibus,quæ difïèntiunt ab ipfis articulis Symboli,ut Papa amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum

chi retinent uerba Symboli,80 tarnen quibufdam articulis addunt fa 1 fas inter« nbsp;nbsp;nbsp;aliquem

pretationes cum Euangelio pugnantes, ut nominatim his duobus articulis, artk«/«»». Credo remifsionem peccatorum.Item,Credo eflè Ecclefiam iancftam Catholic cam.Corrumpunt enim articulum, Credo remifsionem peccatorum,quia ad« dunt interpretationcm,Credo remifsionem al 17 s dari,non mihi.Item,Non crc^ PontificüJuos do remifsionem,fed dubito, Non credo gratis dari propter Filium Dei, fed drficK/o, dari propter mérita ftifficientia,propter fufficientem contritionem èC alia ope« pr^cipuè ta.Item propter fatisfadtiones, Hæadditiones pugnant cum’Euangelio tante totum articulum, Credo remifsionem peccatorum.

Alterius articuli de Ecclefi'a corruptelæ etiam perniciofæ ftjnt,quia fin« gunt Ecclefiam efte regnum politicum,in quo dominari oporteat Epiftopos, amp;^condere dogmata amp;nbsp;cultus,8lt;^ horum decretorum obferuationem efteiufti« ciam coram Deo. Hac hypothefi pofita procedunt Epifcopi longius,confti« tuuntidola, SC ferunt leges ftiæ potentie,fuis opibus accommodatas,ut Legem de coniugio.Poftea ui corporali cogunt homines, ut obtempèrent, Sicut Na« buchodonofor coegit fuas gentes,ut ftatuam colerent.

Itautriufcß articuli corruptelæ abducunt mentes ab agnitione mediato« ris,amp; extinguunt lucemEuangelfj de remifsione peccatorum,de fide,de inte« riore cultu,de uera inuocatione,amp; abftrahunt homines ad idola. Manifeftum eft igitur,eos qui amplecftuntur tales corruptelas,deficere d fide.Hec fiuntillu« ftriaconfideratis exemplis omnium temporum.

Semper ciim difceffum eft a uerbo Dei initijs errorum,quæ primum cxi« ^„^quot;errorum guauidebantur,paulatim accefterunt tetra idolatutin Iffaël procefsit impietas pauldtim ac=. ad humanas hoftias et ad obfcccna idola,in Papatu manifefta idola funt inuo« tetra cationes mortuorum,concurfus ad ftatuas,circumgeftatio panis,amp; muite pro« phanationes in cocna Domini,Et manifefta turpitudo eft in Lege ccclibatus.

De his furoribus præmonet Ecclefiam Paulus,amp; duo figna expreffe po« nit,prohibitionem coniugp',amp; diftrimina ciborum. Sciamus igitur nonefte Ecclefiam Dei defenfores talium errorum. Et hoc Pauli teftimonio confirme« mus nos,ut fciamus redid taxari errores ilIos,Sd Ecclefiam Dei eftè coetum,qui uoccm Euangelrj incorruptam ampledlitur, improbat illos errores. Cæte« turn de traditionibus Sd de coniugio alibi dodlrina intégré tradita eft,

4, Tom. Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omnis

-ocr page 464-

I ISTO L Æ

Omnis creature nbsp;nbsp;nbsp;hond

Re^ttfa con- f^Ppo^ft regulam fanaticis ipiritibus,qui damnant coniugium, cihos,ordf tra ƒ4„d^^co^ ^^uem politicum,diftindionem dominiorum,iudicia. Semper enim multi ß)intui,deor. 'fuerunt,funt amp;nbsp;erunt tales hypocritæ,utolim Marcion, Tatianus, Manichæi, nunc Anabaptiftæ,qui de diftindione dominiorum fic ar* ’ gumentantur.’Ncmini licet appetere alienum» Omnes res extra ipiritum funt alienæ,ergo non licet appetere ullas tales res,ut facultates.

Res extra ritum non funt alienee,

Refpondeo,Maiör uera eft de alieno, quod politica diftindionc domi* niorum pertihetad aïteriusdominium,iuxtaillud : Non concupiicas alterius uxorem,neqj res alterius.Minor eft falfa,ut manifeftum eft : propria uxor, eft res extra Ipiritum, Non dicitur ifto modo res aliéna,cibi funt res extra ipiri* tumjamp;r tarnen appetendi (unt*

SicTatianus argumentabatur, Scriptum eft in Euangelio ftcundum Chriftum ad Salomonern,ueni ut Ibluam opera muliens, Parère eft opus mulierjs,ergo Chriftus abolet coniugium»

Lapfui Euje propriu opus mulierfs.

Nego minorem, quia parère opus eft, quod Deus 8C condidit, uat. Sed lapfus Euæ eft proprium opus mulicrjs,dc hoc lapfii Chriftus loque* batur.

Ha?c exempla recitaui,ut iuniores conftderent ludos Sophifmatum, DiabolicaspræftigiaSjamp;^ièueradoftrina præmuniant. Nam rede cognitis fontibus refutatio facilis eft.

Creature nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem dixit Paulus, creaturäs cfft res bonas,inteïlige quatenus

i DeOffnnt ion£.

(juatenin funt funt Deo,amp; ficut ufus ordinatus eft, Abufus autem uicium cft in uoluntate abutentium.Ideo moxaddit Paulus iententiam plenam eruditionis,SanM ceturper uerbum precationem,id eft,uftis coniugrj,cibi,imperii, dominfj,Ht fan(ftus,conceftus â Deo,8ó Deo placens per uerbum èc precationem,ideft) cum Utens fequitur uerbum Dei,quod regit ufum, habet noticiam Euangc« Iij, Ac feit has res externas non efle iufticiam æternam, led Deum Cibi in hat uita mortali colligere æternam Ecçleftam, ac tantifper uelle, ut uita foucatur cibis,amp; maneat propagatio ordjnata uerbo Dei,ölt; confeructur communisfo* cietas.Quanquam autem hæ res non ftintiufticia æterna, tarnen lucent in cis bonitas fapientia Dei,amp;^ uult Deus nos in earum ufu exercere dC oftendcrc

obedientiam.

Vfut credtu*

Ac omnino ampliisimam fapientiam figniftcat Paulus,cum inquit,ufuin rar«)«ßtfan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fàndum per uerbum Dei,id eft,agnitione totius dodrinæ Dei de iuftida

âusper uer^ æterna,8ô de uita corporali,in qua uult incoari æternam Bcclefîam.

lubet autem Paulus amp;nbsp;precationem addi,id eft, petitionem auxilij, eon* feisionem èi. gratiarum a(ftionem,Quia amp;nbsp;hanc corporalem uitam uult Deus elfe occafionem exercendæ amp;nbsp;oftendendæ obedientiæ,quare de coniugio, de caftitate,de educatione ôô inftitutione lobolis, de communi ibeietate, de toto ordine politico,de uitandis homicides èC furtis, tradidit nobis uerbum, amp;nbsp;in hocpukherrimo ordine,in quo lucent ipfius fapientia amp;nbsp;bonita§,uult excrccri timorem, fidem,ipem,inuocationcm, dilecftionem, caftitatem, beneficentiani, modeftiam,amp;^ alias uirtutes.

Neccflaria fapientia eft in Ecclefta, rede intelligere diicrimen Legis amp;nbsp;Euangehj,amp;iufticiææternæincordibuSjSC ufus reruin corporalium,qucm

Deus

-ocr page 465-

TIMOTHETM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IIII.


4.11


Deus fuo uerbo certo modo ordinauit, Quia in hac mortali ui'ta Ecclefiam uuk conigi,amp; in hanim ipfarum rerum ufu lucere fidem, inuocationem, legif‘^*Eu^ alias uirtutes» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;angel^^iujlU

Sed Manichæa amp;nbsp;Anabaptiftica colluuies fafeinata à Diabolo oftentat nouamfanditatem,quafi'relkjuerintterram, SC uolitent in cœlo extra ^rporahuut, uitæ focietatemjamp; iaclat interea fe habere mirandos afflatus* Et quia hæc hy^ pocrifis mendacium eft,nee carent rebus in hac uita, faciunt poftea confufio^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

neshbidinu(n,8d mouent ftditiones, 8^ uolunt nouam lerololymam confti^ tuere, ficut fæpê accidiuNam 8C olim fimilis Tragccdia Monafterienfi accidit in Phrygia in oppido Pepu2:a,quam nominabant nouam lerofoly mam,amp; ha^ bebaut ibi fanaticos uates* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;-

Hæcadmonitio contra Anabaptiftas Sdfimiles ijairitus fanaticos, dih* genter conflderanda eft, Ac Paulus ideo inquit, Saneftifi'eatur cibus per uefa bum DeijUt doceat utentes quomodo bona conftientia rebus utijx)fsint,Sicuc alibi inquit, Quicquid non eft ex fide,peccatum eft,R.oma.l4.Eius didi ftn^ tentia natiua rede tenenda eft. Non tantum eft legale didum,Sicut multi iri^ ' terpretantur hoc modo, Quicquid prohibitum eft mandatis diuinis ad no's pertinentibus peccatum eft,

Quanquam autem hie legalis intelledus uerus eft, tarnen nondum red^ “P *■**■“”* dttotanifèntentiam,didi PauIini,Sed quia fit mentio fidei, oportet comple»» di Euangelium. Nec tantum intelligatur fides de noticia hiftorigjficut dicunt, Honefta opera hominis Ethnici non placent Deo, quia non eft in profefsione -Chriftiana : Sed intelligi oportet ueram fidem,quæ accedit ad Deum fiducia Mediatoris, inuocat eum, Vbi talis fides non eft, Sed cor agit contra com - Ç fiientiam,autmanetin dubitatione,utfiilpendensfurem,amp;S tarnen exiftimans fc contra Deum facere,non poteftinuocare Deum,amp; agit cum contemtu Dei, ’

Sit igitur nota hæc régula Pauli, amp;nbsp;rede intelligatur 8C præluCeat omlt;« nibus adionibus,amp; ne quid faciamus contra conftientiam, 8C ut conftientia r^g'itur uerbo Dei, ac poftit accedere inuocatio, uidelicet omne quod non eft ex fide,peccatum eft.

Corporalis exercitatio ad modicum '})tilis,pietas ad omniaflt;(5-c,

yZTilis diftindio eft inter necelTaria amp;nbsp;non neceftaria opera,eleda exercitij Dtfeerniopor noftri caufa,ut funt ieiunia,uel all) labores ftiftepti ad frenandum corpus,

Ac femper in Ecclefia externæ obferuationes multum dilputationum peperc^^ runt,quia uel propter ordinem,uel propter cxercitia,extcrnæ aliquæ obftrua»« nones humano confilio inftituuntur aut ftiftipiuntur,quæ poftea fuperftitio^ nedeprauantur,cumaftingitur opinio meriti,cultus aut neceftitatis, Ideoetii* taxauit fuperftitionem, iuxta didum memorabile Athanafij :

H arKHcriç //.it«. ôcXhBSç yvwo'eûjç, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o'up./xîTpiaç,

Vt autem rede iudicetur de ritibus humanis,totum corpus dodrinæ nendum eft,Sicut hîc quoqj Paulus facit antithefin nccelTariorum amp;nbsp;non ne* cdfariorum.Pietas utilis eft ad omnia. Nominat autem pietatem fimul fidem ^omnesneceiTarias uirtutes, feu omnia opera nobis mandata diuinitus, Et ualde infignis fententia eft, quôd ait promiftiones præftntis amp;nbsp;futuræ uitæ

4.Tow.Pfcfl.

N n ij

pietati

-ocr page 466-

^iz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;Jj S^/SrOL^

pictad propofitas eflè,Et addit cxpreflam aflèuerationem,Certus eft Ièrmoamp; firma afïènfi'one ampklt;flendus.

Duofrnt ge, Hanc dulcifsimam amp;nbsp;maxime necenariam doólrinam, de duöbus gene* MT4 protKif, ribus promifsionum oportet familiarifsimènotamcnè, Ac primiim quod ad PrX'^'t» bo, ^^^^g^bum attinet,continet promifsionem remilsiom's peccatorum, amp;nbsp;refti* noruta ater. tuti'oncm ui'tæ æternæ per Filium Dei,amp; propter eum,quod manifeftifsimum noram. nbsp;nbsp;nbsp;eft.Conftat eni'm hanc efle princi'palem uocem Euangelq, miHiim efle Filium

DeijUtaboleatpeccatum èc mortem,amp;reftituat uitam æternam»

Sed cur dicit,Euangelium habere prælèntis uitæ promifsionem,cum Ec# clefia fit fubietîla cruci f Item ciim dicit Dominus Matth : 24. Interficientuos eritis odio omnibus hominibus propter nomen meum. Et Lucæ 9. Filius hominis non habet ubi rechnet caput f Hæ funt praedicftiones mortis, non ui* Ecctefii ey tac præfèntis Z Sed refpondeo. Vtraq propofitio uerifsima eft^Ec fubiedaeft ‘ha nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cruci,et tarnen habet promifsionem bonorum corporalium,ficutcon‘

betpromtßh. lungjt hæc Dominus Marao.Recipiet centuplum, fed cum tribulatione. Et ner «ùtf Efaiæ jo.Audict clamorem tuum,6î dabituobis pancm Sc aquam in anguftia /cnw. dolore» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Ciim enim Deus uclit in hac mortali uita ita incoari èc colligi Ecclcfiam, feruat eam,præbet ei hofpitia, Fruges,oeconomias, politias, facultatem propa* gandifbbolem,amp;Ecclefiam,Sicutipfe Dominus inquit Matth.ó.Scit pater uefter coeleftis his omnibus uobis opus efïè,Primûm quærite regnum Dei, amp;nbsp;caetera adifcientur uobis Jtem,Pfal mo }2.Enutriet 8d alet eos in famenmópro* ptçrEccIefiamDeusamp;f cæteras genres Sóbona corporalia conferuat. Poß* quam autem uniuerfà Ecclefia coJlcAa fuerit, nee fiierint plures eledi in gene* re humano,mox cefTabit hæc mortalis uita,amp; fiet extremum indicium»

Promij^io bo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eftautcm promifsio bonorum corporalium generalis,non alligata eer*

norumcorpo. to loco,Ut Ifraelitis alligata erat ad certum locum, Et femperin hac uita rata rl/îî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uniuerfo coctui» Ideo femper in hac uita feruat Deus aliquam fuamEcdc*

fiam,etiamfi multa membra interficiuntur,ut fi ui(fioria promifFa effet e^etcif tui,rata SC ucra eft promifsiOjCtiamfi aliqui milites interficiuntur»

promißio b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secund(5,promiFsio corporalis femper intelligatur cum cxceptionecafti*

tu^mlor^- gationis amp;nbsp;crucis, Vult Deus utrumcß excrceri in petendis bonis cofpordi* ralium mtel, bus,fidcm amp;nbsp;obedientiam.\/ult zAbrahæ uitam amp;nbsp;Familiam cuficdire,fedita, eft yj. regatur Abraham non fblüm humanis confilrjs, fed fide, inuocatione Dei, petat amp;nbsp;expeöet auxiliumjiuxta didla Iere.l7.Maledidtus quiconfi*

dit in homine SC ponit carnem brachium fuum. Item Zacha : 4. Non inrobo* re,non in exercitu, fed in Spiritu meOjdicit Dominus»

Vult etiam hoc Fcire homines,fe uer^irafei peccatis, amp;nbsp;horribiliter pult; nire Iapfiis,ut fimus diligentiores in nobis frenandis, Sicut triftifsimæ pcenæ fècutæ flint lapflis Dauidis, Salomonis amp;c» Et ramen inter has pcenas aliquod , nbsp;nbsp;nbsp;fernen Ecclefiæ femper fèruatum elF,ut in exilio Babylonico»

Ita uidemus promifsionem corporalem fimiliter ratam efTe propter gio* riam Dei,ne extinguatur agnitio Dei in genere humano, in petitione hunc finem intueamur, PFal. I14. Non nobis Domine non nobis,fed nomini tuo da gloriam»Item,Non mortui laudabunt teDomine,Exerceamus igitur amp;nbsp;fidem Wobedientiam in petitione,amp; expedatione corporalium bonorum,ficut Do

minus

-ocr page 467-

TIM0THE7M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;415

minus iubet petere panem quotidianum, 8C ill as ftultas fuperftitioncs corum execremur,qui hanc petitionem nolunt interpretari de rebus corporalibus»

Semper autem in confpedu fi'nt hæ quatuor caufæ, propter quas Deus tradidit promifsiones corporales,^ uult ea bona peti. Prima eft,Quia uult nbsp;nbsp;dcm

intelligi hæc bona non fpargi cafu fine confilio amp;nbsp;uoluntate Dei, Sed Deum tradidit pro» fuo confilio uel fouere naturæ ufres, uel deftrere, uel dare facultates,uel non’”'f“’,quot;“‘^‘”'“ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poreties.

I.

Primirm igitur fit in nobis hæc fides de prouidentia,quód non cafu fpar« gantur hæc bona fine confilio Dei,Nam hæc fides eft fundamentum petitionis « gratiarum adionis.Et fiht nota aliqua teftimonia Deut»8»Non in folo pane uiuet homo,ftd ex omni uerbo,quod procedit ex ore diuino, Deut»3O,Ipft eft uita tua,Sv longitudo dierum tuorum, AÄojyJn ipfo uiuimus, mouemur 8^ fumus,Matthjo*Omnes capilli capitis ueftri numerati funu Prouerbao^Bes: nediSlio Domini diuites facit» Prouerb»3»Egeftas à Domino in domo imprj» Iere»in Threnis capite J.Quis eft ifte,qui dicit fieri hæc non iubente Domino, Ex ore Domini ncc bona nec mala egredientur 7quot;

Sequitur ergo deinde altera caufa» Ciim certilsimum fit hæc bona diui^ ii. cawp. nitus dari,utroqj modo uult Deus exerceri fidem,petitione etgratiarum acfiios ne,Vult ft agnofti creatorem eflft 8C datorem uitæ 8C uidus, uult hoc célébra^ ri in petitione amp;nbsp;gratiarum adione,Sicut dicit Pfalm» 5O»Inuoca me in die tri^ bulationis,amp; eripiam te, 8C glorificabis me»

Tertia caufa eft,Hæ promifsiones funt teftimonia de conftruatione Ec^ i h . Cduß. defiæinhacmortali uita,ided enim dantur, ne intereat Ecclefi'a, iuxta illud Pfalmi Il4»Npn mortui laudabunt te Domine, Item Matth»^» Primdm quas;= rite regnum Dei,amp; cætera adijcientur uobis»

Quarta, omnes promifsiones corporales flint commonefadiones de fpft iiii, Cdttp. rituali,uidelicet,de filio Dei,quia nec inuocare Deum pofttimus,nifi prius left amus nos recipi amp;nbsp;exaudiri propter Mediatorem» Hæc fides in omni petition: ne etiam corporalium bonorum præluceat : ita perfpicuum eft,cum fides petit corporalia, fimul oportere exerceri petitionem fpiritualem»

Hæc tota dodrina de promifsionibus fpiritualibus ÔÔ corporalibus no^: tifsima fit omnibus,ÔÔ quotidie in inuocatione exerceatur, in qua publica amp;nbsp;priuata bona petenda funt, falutafia regimina, pax, uidus, bona ualetudo amp;nbsp;alia bona» In his exercitfjs fiet dodrina magis perfpicua,amp; crefeet fides, quæ experietur hancinuocationem non eflft irritam, Sciamus etiam Deum hæc ex« ercitia poftularc,amp;^ hanc inuocationem eflft cultum Deo placentem in credeiv tibus,Sicut inquit Pfalmo jo.Inuoca me in die tribulationis amp;nbsp;eripiam te»

Eßo tjpus fidelium in fermonCfisrc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Vanquam exempla in gubernantibus magis confpicua funt, tarnen hæc ^cguldcom^ '^fententia Pauli communis régula eft, quam fi'nguli intueantur hquot;* t^^dus uitægubernatione»Nominat autem ordine hæc mzm^oYde.Eflotji^us in fermone, uit£ guher» Ideft,indodrina,rededoceas, rede amp;non Sophifticeloquaris de dodrina, nnüoncm in Sc moneto alios,ut uitent curiofas quæftiones,falfâ,impropriè amp;nbsp;perplexe di« Cta» Denicß fit dodrina perfpicua, neceffaria ad exercitia fidei,amp; ad inuoca« tionem,amp; ad bonos mores,ut fupra didum eft,dodrina profit ad ædificatio« nem»

4. Tom. Phil.


N n ii)


Secundd


-ocr page 468-

4.14- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J- ET ISTO L Æ

Secundo inquit, in conuerfitione, Hîc fignificat l'ufticiam umucrfakm?'^ cftjhoneftas aôtiones iuxta omnia præcepta Dei, non fis infamis ex ulla fa.

In lileliionejAddit ab'quid priori membro,non Ibliîm uult externam con^ uerfationem honeftam cftè,amp; non famofam, fed uult etiam in corde ergaD^^ um Ô6 erga homines diledtionem eflcjuult te eflè amantem communis conio* ciationis uero corde,placidum 80 beneficum.’ Fur eft infamis,Sed uult Paulus non iôlûmuitarifurta,icdiniuper etiam te beneficum eftè uero corde.

InJ^iritUj ïd eft, Zelo,uult ita te placidum cftè,ut tarnen non conniueas ad fceîera,amp; ad perniciofa dogmata, Sed legitimo modo reprehendas digna reprehenfione,

InßdS) Id eft,inconiblatione, in omnibus periculis,uideantalijtobde præftare patientiam 8d conftantiam in perfecutione amp;nbsp;alrjs doloribus, non quærere iniufta auxilia, fid expedfare auxilium Dei, amp;nbsp;tua confolatione abj erudiantur amp;nbsp;confirmentur,Sicut lercmias regit Si. coniblatur fua fide Ecek* fiam fui temporis,

Nominatim Sf caftitatem addit, quæ eft uitare omnes prohibitascom* mixtioncs,amp; ncceftaria uirtus cft,iuxta hoc didtum, i.Corinth.lt;^. Nolite erra* re,Scortatores Si adulteri non pofsidebunt regnum Dei, Si fiunt domicilia Diabolorum,qui fi polluunt prohibitis commixtionibus,

\

Sis aßiduus in lelîîonefConfolationê amp;nbsp;doUrina.

DiHum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’f^^bas caufas hoc didium familiariisimè notumfit omnibus, Prb

cipiens Mo A miim, quia ftudia literarum approbat, cum ait,Sis afiiduus in ledtione: ves docendi quam ad rem opus eft multiplici cognitione linguarum Si artium.Cùm igitur cr difeendi. præceptum eftè,ut legâs facros libros, intelligis Deo placere hos laÈores :gt; docendi difiendi,amp; potes ab eo petere Si fpemre auxilium, amp;nbsp;in omnibus periculis amp;nbsp;aduerfitatibus habes præcipuam confolationem, iuxta iliadida, Pfaimo jô.Commenda Deo uiam tuam,amp; ipera in eum,ÔC ipfi faciet. Iteml. Corint.lV.Labor uefter non erit inanis in Domino,

Vniueriàliter enim régula tenenda eft.Primùm iciri oportere, an labor r” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genus uitæ placeat Deo,iuxta illud Roma.14, Quidquid non efi en fide,

tuendum,lt;itt

ceat,

pcccatum eft.Deinde nemo poteft inuocare Deum,petcrc auL expedarcauxi# id Deo pu. lium in negocio quod Deus improbat,iuxta iïlud Pfaimo y.Non Deus uolcns impietatem tu es,Eft igitur fententia, Commenda Dco uiam tuam, id eft, uoi'

cationemjmilitiamdaborem, uitæ genus ab ipfo approbatum»

jr’ Monetetiam Paulus hîcEeckfiam albgatam eiîè ad certos libres,ficut fro#«r/o;. fæP^ ab^s præcipitur de dodtrina Prophetica èc Apoftolica, ut Efaias inquit, cap.8. Ad Legem amp;nbsp;ad teftimonia. Necefle eft igitur reiici dodrinas illiv minationes pugnantes cum bis libris.Item opiniones et cultus extra bos libros, cr Tertiô mandat priuatamôdpublicam leélionem, 8d oftenditmoremin publica leâio Ecclefqs fuiflè,ordine Propheticos libros legere,Sicut amp;nbsp;in Synagogis fuit pau^‘^^ tatum,8ô Moyiès præcipit Leuitis, Deut. 51. leAionem integræ Legis. Ideo Malach.z.dicitur,Labia facerdotis cuftodiuntfcientiam,8«f Legem requiram exore eius,quia Angelus Domini exercituum eft.Et Oicæ 4.denunciatur pœ=« na negligentibuSjQuia repulifti icientiam,repellam te,ne Sacerdotio fungaris mihi,

Hæc

-ocr page 469-

TIMOT HEJ^M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hit

Hæc didla amp;nbsp;fîmilia fîntinfixapedloribuSjUtnosad diïigentiam ni leâionen fcendo,docendo,amp; kgendo exufcitent» Accédât autem precatio,ut Deus mein« tesnoïlrasregat, ut d]lt;fladiuina propriê accjpiamus, Sicut Propheta orat, PfalnS. Fac cum fèruo tuo ïècundum mifèrkordiam tuam,ôô iiiftificationes tuasdoceme. Et Efaias orat, ut retineatur in ah'quibus auditoribus uen'tas, Ifaiæ S.Obfigna Legem in diicipuÜs meis»

Eft amp;nbsp;collatio cum alrjs neceflaria,Sicut icriptum eft, Luc. 22.Et tu con* uerfus confirma fratres tuos.Et Samfon inquit Iudi.i4.Nifi araiîètis mea uitu^ la,non inueniHètis,id eft,nifi efîètis adiuti labore Ecclefiæ. Audiamus igitur Apoftolos euftodes docflrinæ Apoftolicæ.

Confideremus etiam, qui â doxfèrina Apoftoîica quomodo diicefkrint. în alijs prorfi-is Diabolica audacia totam Ecclefiæ dodlrinam mutauit,amp; hor=« rendes furores iparfit^ut in Mareione,lV[anichæis amp;nbsp;fimilibus. In alqs iupers» ftitio inflexit animos ad nouos cultus.

Hæc tota confideratio ad ledionem pertinet, in qua uniuerlæ Ecclefiæ fericSjS' omnium temporum hiftoriæ cognoicendæiùnt.

Obfèruanda eft autem breuis diftributio horum generum,Ie(fi^on^s,do^: Ârinæamp;confolationis. Cur^leélione orditurf Quia magna diisimilitudo ^^itmUtada eft Philofophiæ amp;nbsp;Euangelq.Arithmeticam non incipimus â ledionc, icd ak ferimus multas noticias,quæ funt uia ad artem, Deus autem iua uoce edidit arcanam doeftrinam de Filio,amp; de redemtione, et tota reftitutione generis hus: mani,iuxta banc iuam reuelationem uult agnolci, 80 banc Icribi uoluit per Prophetas amp;nbsp;Apoftoïos .Ideo ad borum librorum ledionem alligata eft Eo defia5amp; hi libri funt fundamentum amp;nbsp;norma uniueriæ docftrinæ in Ecclefia, ’Uxtaillud l.Corintb.^.Fundaaientum aïiud poni non poteft,præter id quod poiîtum eft,quod eft ïefus Cbriftus. Neceflè eft igitur aftiduc legi bæc ftripta priuatim amp;nbsp;publicè.

Ledionem lequatur do(ftrina,ut îft niedicatione corporis finis eft laiiai' fe» tio,Etats medica continet düaspartes,do(ftrinametmodum curandi,Doeftria na Herd oftendit naturam corporis bumani, qualitatcs, temperamenra, caulas morborum,remedia. Poftea modus curandi applicat remedia. Ac medici ia:^ pientiaeft intelligerc,quæ ad iuam artem pertinent, amp;nbsp;confilia dirigere ad la# nationem tanquam ad ultimum èc principalem finem. Ita ftiat concionator ft medici firnilemefle,amp;finem minifterij Euangelicfultimum eflè iànationem, qua perpilium Dei uoce Eiiangelfi liberentur homines ex morte æterna.Non enini tantum regit mores,ut magiftratus politicus.

Sunt igitur amp;nbsp;bic duo membra dotftrina amp;nbsp;conlblatio. Dötftrina loqui# turdearticulis fidei, difcernit Legem amp;nbsp;Euangelium, récitât defcriptionem peccatijufum Sacramentorum,dilcrimen iufticiæ æternæ èC uitæ politicæ.Sed neceflè eft accedereconfolationem tanquam fanationeni, ne homo relinqua# tur in pcccato 8^ morte æterna.

Eftcß doeftrina hoc ipftim, quddufitate nominamus Catechefin, id eft, poârinâfH fumtnadogmatum recitans articulos fidei, deftriptionem peccati, dilcrimen Legis amp;nbsp;Euangelii,uftim Sacramentorum, diicrimen iufticiæ æternæ 8ó üitæ politicæ,fumta ex ipft uoce diuina, qug prius Iegitur:8ô hæc iplà Catechefis eft interpretatio ledfionis ftii longa leu breuis. Cüm enim in dilcendo neceftè fit integrum corpus doeftrin^ mente complecftijcudioribus tradeiidæ funt ordinc

N n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;breues

-ocr page 470-

breues fùmmæ principalium locorum,ôd poftea in iplà letftione monftranda funt firma teftimonia,ut fides nitatur uoce diuina.

Hoc confilio primûm condita funt fymbola, Icripti Catechifmi, Quanquam enim prorfus eadem fonat le(ftio,8d ipfi libri Prophetici Apo# ftolici fons funt dodtrinæ,Tamen ideo non tantiim præleguntur libri in fio clefia à pueris,lèd etiam accedituoxinterpretis,utrudioribus enarrentge# nus ièrmonis,oftendant capita rerum,de quibus dicitur,illuftrent ea definition nibusamp;diftin(ftionibus,Sicut in docendo fieri necelîè eft. Et fiant hæc fine Sophiftica,{èd reCtc iuxta artium uias,Nec mifceantur peregrinæ materiæ.

Cûm igitur opus fit formaaliqtia in docendo, iubet Paulus eligi Epifco« pum idoneum ad docendum.Hanc formam hîc dodtrinam nommât,quæeft Catechefis lèu breuis feu longa, Quæ quidem amp;nbsp;ipfa librorum facrorumiiv terpretatio eft,Quia inde lumenda eft Catechefis,amp; teftimonia ibi monftraiv da funt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V

confolationT ertium membrum conlblatio eft,QLiia non làtis eft rccitare capita don propi-ü, quk (ftrinæ, nifi oftendatur applicatio Jntelligat concionator officq fui gradiis, k“' buifitdppiiy nbsp;nbsp;nbsp;populo ordine libros Propheticos amp;nbsp;Apoftolicos,lubinde èC corpus ueræ

Mtio doiîri* ^jocftrinæ proponat,ut auditores fummam redfê compledi polsinqficut in Can techefi traditur, Nec fit concio fine afFe(ftibus,fed commemoratio de ira Dei, exufcitet timorem,nec tarnen relinquantur mentes in pauore dubitatione,ut poé'tarum Tragcediæ tantum pcenas oftendunt, fed accedat confolatio exuo# ce EuangelrjjCommonefiant auditores,ut fibi fide applicent promifsiones ctcm nas 8^ præfèntium bonorum,amp; exerceant fidem, fpem, inuocationem, gratian ruma(ftionem,amp; cæteras uirtutes.

Ita tertius hic gradus propriè de applicatione Euangelq loquitur,qua fit liberatio d peccato æ d morte æterna,amp; leniuntur dolores in hac uita,agnition ne bonitatis Dei, fide,8lt;C fpe auxilrj diuini. Cùm igitur diftributio Paulina fan pientifsimè oftendat partes offi'cfj concionatoris,fidelis concionator hancnon mam fèquatur,fit ledor fidelis facrorum librorum, amp;nbsp;meminerit omnes pu# gnantes opiniones cum facris libris refjciendas efiè. Deinde integrum corpus docftrinæ ordine proponat,amp;- addat teftimonia fine fophiftica. Poftremó 5^ applicationem oftendat, ut crefcant timor Dei, pocnitentia, fides, inuocatio, fpes amp;nbsp;aliæ uirtutes,ÔC fiat incoatio uitæ æternæ.

I« f. cdpite priecepta de

I negocijs fogt; renfibut er ceconemicis.

TT Acflenus pïurima de dodrina didla funt,hïc addit admonitioncs particu# * ■‘■lares aliquot de negocrjs forenfibus SC œconomicis, Et infîgne teftimonb um eft^quód Deo placeant officia débita cognatis» (DiJcantj inquitjpropriâin iio= mum amanter tra^larcj^ reddere uicem maioribuij hoc enim 'honeßum ftumeîl.^^.ndzm. lèntentiam exaggerat poftea,dicens: Siquisfuosijj-maxime domeßicosnoncuratjfideniabnegauitjlt;(j estinfideltdeterior. Hæc amplificatiodilii' ^^nat^^Deo confideranda effiSignificat autem sopy«ç eflè uirtutes à Deo conditas in placent. natura,quæ ut cæteræ uirtutes in renatis neceiïàriæ funt,amp; Deo placent. Si quis igitur contra bas uirtutes facit,ut fi quis odit aut petulanter lædit paren# tes aut coniugem,aut natos,aut fratres,aut benefadtores, is effundit Spiritum fandî:um,iuxta ilia didfa l. Iohan.3. Qui non diligitfratremmanet in morte. Item

-ocr page 471-

llMUlatKM LÂfKr K. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zj.17

Item ibidem,Qui facit peccatum, ex Diabolo eftJtem i.Timotb.1.Milita bo« nam militiam,retincns fîdem èc bonam conicientiam, Habent autein hi cucugt; li,uidelicet asopyo», magna uulnera confcientiæ,

Hæc breuiter hoc loco monuimus,ut confiderent ftudiofi totam dodri* nam de naturali sopyK,quæ quidem amp;nbsp;commonefadrix eft de amore æterni pa* tris crga filium,amp; erga nos, amp;nbsp;de amore filq erganaturam humanam,quani anumfit,amp;erganosfratres» Hæc arcana amp;nbsp;miranda opera Dei nunc prociil alpicimuSjSed in uita æterna propius cognofcemus»

A Pud templiim îeroiblymæ fuerunt mulieres, quæ fèruiebant coqucndo, ^lauando,iarciendis ueftibus, medièatione Leuitis 80 pauperibus» Hune niorem Apoftoliimitati tranftulerunt amp;nbsp;ad Eccleiîam, iuflèrunt eligi gram „ißra; in ec* ^cs natu matronas, quæ ægrotis aut peregrinis fèruirent, Ethæmercedesha^c/^jî^iî«“!« nebant ex Eleemofynis,quas Ecclefia tune liberaliter conferebat.De hoc more nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

loquitur Paul us,non de uotis Monafticis,ac cætera peripicua iunt»

Sed de uotis Monafticis hoc loco ualde uociferantur adueriàrrj, quia P^ulws non ^^^^il^^tdeatur damnare cOntrahentes coniugia poft uotum,c«m 3.it^T)amnci= ^oner^jabenteSfquia primani fiaem irritam fecerunt.^td autem muite hrmæ refpons /îtew. f ones funt,tarnen hanc præcipue teneamus.Etiamfi tune confuetudo fuifîet oicndi nota,quod non dicit Paulus,tarnen ea nota diftimilima fuiftènt uotis vof4 mo»«. Monafticis,quæ fine ulla dubitatione funt idolatrica» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flicafunt ida»

Tenenda eft igitur régula uera amp;nbsp;immota,Vota quæ obligant ad cultus tlt;lolorum aut ad alia peccata facienda,certifsimum eft irrita eftè,utlî quis obh^ gafletfe facrifîcaturum lunoni ad impetrandas diuitias, Quia manifefta eft ^ox primi mandati, Exod» 20» Non habebis Deos alienos. Item l^Corinth.n, f ^§ice Idola.

T alia funt autem uota Monaftica iam multis fèculis. Primùm opiniones ’^P’æfunt, ac furores potius, fingere ritus Monafticos mercri remifsionem Plt;^ccatorum,eftc iufticiam,efle cultus Dei,cflè perfedionem Euangelicam. Se« cnndd manifefta Idola funt oblatio pro uiuis ôômortuis in MifTajitem inuo* jatio hominum mortuorum,amp; aliæ multæ fuperftitiones, quæ ufitatæ funt in Monafterr^s^

Nequaquam igitur detorquendum eft Pauli didum ad uota Monaftica norum recentium temporum,in quibus multa manifefta Idola funu *

Nec prima fides fignificatuotum coelibatus,fed aut fidem, qua promilê^^pjj^ tantfidelitatem in feruiendo, aut fidem Chriftianam, qua omnes articulos fi? uerbisPauU dcümpledebantur.Nam hanc quoiç aliquæ curiofæ amp;nbsp;falaces mulieresabfi? citbant,quæ nadæ talia officia magis uagabantunEt cum multis ueniebant in colloquia,amp; quia habebant mercedes aliunde,uiditabant largius amp;nbsp;indulge? bant uoluptatibus.

Non igitur damnat Paulus nuptias,fèd damnat uel ipfàm fidei defèrtio? «0» nem,uel alia peccata, quæ fàlacitatem èC curiofitatem fèquebantun Vüis eii aulus uerbis fignifi'eantibusrao-aTaAwtrajid eft,deïicqs affluens amp;nbsp;lafciui^ induh

gens,Hæc inquit,uiuens mortüa e{i,rcilicet propter lafciuiam.GzrardtM apud nbsp;nbsp;nbsp;uelalia pec,

riitophanem,fignificat prodigaliter profundo,inde carariicAû« profufiones amp;nbsp;de# nci^jUt Suidas citât diduimNunc faltant mures fruentes delicns carne felium.

Sunt

-ocr page 472-

4-18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I ET ISTÖ L Æ

Sunt autem uirtutesuicinæ frugalitas,temperanria continenba,Vtgt;^ apibus fimul hæ tres uirtutcs inprimis confjîicuæ fiinu Sunt autem per res bonæ,amp; Deo gratæ,amp; funt nutrices aliarum maiorum uirtutum,fapkn^ riæji’ufticiæ,forritudinis*Sunt 8^ uicia. uicina prodigalitas jntemperantiaSónj^ continentia,amp; in mulieribus hæc deformitas confpeÆor eft,quia mulierisop ficium eft in ceconomia res partas fideliter cuftodire,amp;^ ad neceflarios ufus ar^* te eleeftas parce promere» De intemperantia diatur, Quid enim Venus ebria curat 7

Exiftimo autem Paulum ad defcriptiones aliquas tunc notas allufjlTq quia uerba illuftria Comcediarum iumit,Nam amp;nbsp;fequens uerbum infigneeft, fa^tnata funt extfgt;/is eleemoßmis contra CST . Verbum eft helîuarijingluuie onerari,ut apud Atheneum, Helluatus ftim abfumtocp bo quatuor elephantorum,Et in Apocalypfi capite i8» Reges quicumeafcon tad 8ó helluati funt»

Sunt amp;nbsp;alia uerba hic infignia, quorum pondera leólor fi obiêruabit,in* telliget Paulum fapienterfignificare,quæ fint propriæ matronarum uirtutes, amp;nbsp;quæ fint contraria uicia* Hæc confiderare utile cft,amp; fugienda Sophiftitî» quæ maliciofè ftultè detorquet Paulum ad ftabiliendas impias amp;fatuasl^^ perftidones Monafteriorum.Exprefle inquit Paulus : Tolo iuniorcs nubé^j^j]^ Prlt;eàpult;t cf. matres nbsp;nbsp;nutrices fdmiliarwn. Hxc apte recenfèt præcipua officia ftxus mulid

muhfbr^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quibus amp;nbsp;fuprâ di(ftum eft in fêntentia,Saluabitur mulier per filiorum

generationem. Nec addo longiorem enarrationem : extant enim multa ŒC0lt; nomica fcripta,quæ 8c noflè 8c fequi multos oportebat»

T)ui)ltci

honore didn ’t ducantur.

yimißer^^s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uilt;ftu,8(f rcuerenda*Hæc cur difternat confiderandum eft, Ac pn‘

iebeturitù mûm deberi uicftum docentibus manifeftum eft, luxta præceptum Domini, üMçr reue» Tucæ lO.Dignus eft operarius mercede.Et hîc Paulus accommodât diduni iti rf/itw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OS bout triturantij qui ritus imago fuit fignifîcans,ut

mercedes debitæ laborantibus foluantur,Sicut exprefle præcipit LexLcuit» I9.Non retineas mercedem operarq apud te in craftinum*

Ac pertinct hæc cura ad gubernatores,ut Paftoribus Ecclefiarum, 8ôcæ# ten's,qui fèruiunt ftudrjsEcclefiæ docendo,amp; diieendo, de publico auxilium feratur,ficut in Efaia capite 49.0^ 6o,dicitur; Reges erunt nutritores tui,8^re#

einæ nutrices» •

Rff/rt-entK Altera pars eft rcuerentia,cuius multi funt gradus. Primus amp;nbsp;maxime obedientia in his, quæ ad minifterium Euangelq pertinent,iux^ ta hæc ditfta, Lucæ 10» Qui uos audit me audit, Qui uos Ipernit me ipernit. Item ad Hebræos capite ij.Obedite amp;nbsp;fubditi eftote præpofitis ueftris»

Debetur oie, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfi enim hæcdifta non conftituunt régna Paftoribus extra Euangeb

rîbwaffirmant deberi Paftoribusobedientiam inhis,quæfunt propria minifterrj Euangelici,Nec fpernenda funt hæc ièueriftima præcepta»

nißerij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deinde accédant ad externam obedientiam amp;nbsp;ali) gradus in mente, Boi

na opinio de toto minifterio amp;nbsp;de ipfis paftoribus, amp;nbsp;bencuolentia erga eos, Quia fine his interioribus uirtutibus externa obedientia eft hypocrifis,non fit contemtus in animis,non fit odium, ficut Paulus inquit,i,Corinth»4. Apofto# los in odio eflè tanquam Kae»fp.aT«.

Etfi

-ocr page 473-

TIMOTHETM C^frT r.

Etfi autem (èmper multi fuerunt,funt erunt de minifterio irrétierènter fentientesrTamen iàniores intelligant cius dignitatem.Eft autem dignitas ipfa quot;'auCa efficient rei bonitas,quæ in cauia efficiente nbsp;nbsp;finali confpicitun Caufa efficïens Sc con« finali

feruansminifteri]iEuangclici,eftipièDeusimmenfa bonitate uoce Euangelij conj^icttur, colligcnsæternam Ecclefiam,amp; genus bumanûauulfum ab ipfo rufius fibi coigt; pulans.Qui quidem prgcipit audiri ac uenerari minifteriü,ut fupra di(flum eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v,

Caufa finalis eft, quód hac uoce Deus uerilsimè eft effi'cax, remittit pecss cata crcdentibus, dat eis Spiritum ianlt;ftum,amp; facit hæredes uitæ æternàc.HacG fumma beneficia impertit per uocem Buangelq ibnantem etiam per miftrrii» mos homines,ficut inquit Dominus Ioan,2O*Sicut pater meus mißt me,fiG ego mitto uosjid eft,certifsimum eft mc efficacem fore per uos, ficut pater per me fiiitefficaXjUt refuftitatio ex morte oftcndit,ita 0lt;2 Paulus inquit Roma.l* Euangelium eft potcntia Dei ad falutem omni credenti Jtem, 2*Corinj*Euan^ gelium eft minifterium Spiritus»

Hæc di(fta erunt magis perfpicua cum in ueris confolationibus difcemüs ucraexercitiafidei, fuftentabimus nos cogitatione pi^omiisionum» Hunc üfLimminifterrjabi)ciuntEnthufîaftæ,quaIes funt Anabaptiftæ, Stenckfeldft us,amp;fimiles,qui qutcruntilluminationes amp;raptus extra Euangelium. Sed in stenchfeUiut^ ueris doloribüs amp;nbsp;uera coniblatione diftimus Deum efficacem eftè cogitations ueEuangelfijUt Paulus inquit Roma,lO,Fides ex auditu eft. Item,Roma.y.Iuü ftificati fide pacem habemus.

Simul igitur Deo gratias agamus pro édita promiisione, pro cffi'cacia per Euangelium,pro conftitutione,conieruatione, amp;nbsp;inftaurationibus minis nifterij Euangelici,pro colledtione Ecclefia? per Euangelium amp;nbsp;Spiritum fan^s pro donatione iufticiæamp;^ uitæ æternaè,pro mitigatione pœnarum præs EntiuiUjpro remiisione pcenæ æternæ. Hæc tanta bona agnoicamus,ôô celen Eremus,præftemus etiam beneuolentiam debitam ijs, quorum labor in hoc mimfterio pio,fèruit Ecclefiæ.

Sine prlt;eiudiciôj^'a

(^Rdinat forenfîa quædam,quæ cum naturà nota in Lege Dei exprcG ïofenfidlt;iuiii ^fa funt, amp;nbsp;in iure ufitato repetuntur,non funt obfcura. luniores uocabula difeant intelligere.

Præiudicium fignificat ftatuerc te honduni ordiné cognita,fiue id fiat affèftu,fiue perfiiafionepropriæ fapicntiæ. Ita Deut.iô. expreifé mandatum eft,Audite 11108,8^ quod iuftum eft iudicate. Et nota funt ditfta, c'aa'ÿa-iiQ. a/j.lt;jgt;o7p op-oîwç aK.poôt.(ô5.

Et quia fæpè corrumpuntur iudiciâ affè(ftibus,ideo addit i Nihil facias fecundum inclinationem,id eft,non diftedas d régula iufticiæ ullo priuato aft feftu. Sic poteft accidere uel fuperbia,cum non uult quiipiartî cedere alienæ fcntentiæ,etiamfi uoluntas erga partes æqualis eft, uel cum uoluntas non æquaîis eft erga partes,id nominatur 7r§otrw7roÀH|fa. Species igitur plures con^ iunguntur Deut.iô.Non declines in alteram partem, non acçipias peribnam. Et ex eo ftimfi't Paulus uerbum inclinationem, quo hîc 80 -Tj^oa-wTroXN iap comprehendit,quæ eft elle inæquaïem erga æquales, amp;nbsp;æqualem erga inæs: quales.

Vult enïm Deusintelîigijiufticiam elfe æqualitatem erga æqualcs,quæ quidèitt

-ocr page 474-

4-20 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I E T IS T 0 L Æ

I«/Iici4 tH quidem habet normam mentem diuinam, quæ diligit fîmilia fuæ uoluntati, refjc]tdifsimiliafuæuoïuntad.ItaluftusRex(èruatomnes luftos,Si punit omnes iniuftos» Diciturautem acceptio perfbnæ, cüm aliquafpedesfèuum^ bra extra caufàm antefertur regulæ iuftidæ, ut cum partit iudex adultère, quia eft nobilis,iuxta illud :

Dat ueniam coruis,uexat cenfùra columbas,

-Tr^aefuTroa Eft igitur acceptio peribnarum iniufta,quia diieedit d régula iufticiæjamp;f ÂHiiaeü ingt; inæqualitatem,

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc tota commonefaddo diligenter confideranda eft,ut uocabulum ex*

pendatur,amp; hæc dulcifsima confolatio fæpe repetita in lcripturis familiariter nota fit, quæ dicit, apud Deum non eflè ■n^otrurroAHiiap, ut Roman * 2. cap. Acfto.io. Et Efaiæ 42.de Melsia dicitur : Non accipiet perionam,id eft,non erit iniuftus,non crit inæqualis, E)eus uerè æqualis eft æqualibus. Damnat peccata in omnibus,8d recipit omnes confugientes ad filium,amp;c*

H Heminicito mantis im^ionitOjijc.

Z^OmpIetftiturutilem doeftrinam. Primttm confirmât uocationem Sfortli* 'nationem,quæ fit per homines in Ecclefia, quia approbat ordinationem

Ecclcfilt;euo* Timotheus faciebat imponens manus ijs, quos Ecclefia uel ipfe elege« cationem ap-. rat. Eft autem ingens beneficium Dei,quÓd uult ab Ecclefia uocari ucl eligi probari à miniftros,amp;^ per nos uerè uult eftè efficax, Sicut inquit Dominus Ioan.20.Sp eut pater meus mifit me,ita ego mitto uos.Et poftea præcipit Tito Paulus calt; pite i.Conftitue presbyteros.

Deo 'vngens beneficium.

Hoc ingens beneficium grati agnoftere debemus, amp;nbsp;hac fide exercerc minifterium,ô^ uti minifterio,ac ftatuercjquôd Deus uereefficax fituocehogt; rum miniftrorum. Ac fuprd copiofius didum eft de duplici uocationemini* ftrorum»

Non admit* tendi funt ad tntniflerium inexylorati.

Altera admonitio hîc comprehenfà hæc eft, Qudd uult fieri explot^öO” nem docftrinæ amp;nbsp;morum,nec admitti ad minifterium inexploratos,ficutamp;in^ frà præcipit 2.Timoth.2.Commenda minifterium hominibus fidelibus, qui funtidoneiad docendurn. Vult ergo infpici doeftrinam 8c mores,amp; nullos

admitti ad minifterium,qui non fiint mediocriter idonei.

Nfwofft b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliquis,Quis gradus obftruandus eft 7 Reipondeo,

minifierio,cr propofitio tenenda eft. Prima, Nullius eruditionem, fàpientiam,amp;^ diligcnti* tarnen necelji am parem eflè tanto minifterio.Sicut 2.Corinth.5æxprefle dicitur,Non lunius eüobedire fufHcientes, Agnoftenda eft igitur noftrainfirmitas,amp;^frcnandaaudacia, ne fiducia noftræ lapientiæ dodrinam reeftè traditam turbemus, nec noua

Z mata,necnouos cultus fingamus. Altera propofitio addenda eft, Ncceftceft obedire mandato,quod lubet lèruire Ecclefiæ uocatos, Ibirequiriturutfidc^ les fimuSjUt dicitur i.Corinth,4*

Fidelitas autem opponitur duobus uicrjs, Affèélatæ ignorantiæ, Si affei* FWeh’fat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;negligentiæ in qs,quæ neceflàriô facienda erant. Comprehendit igi^r

fomprehen. fidelitas mcdiocrem eruditionem. Si mediocrem diligentiam in faciendisfis, quæ neceflaria fiint.Hîc autem'mediocris eruditio ea exiftimetur eflè,quæ men fundamentum intégré complelt;ftitur,id eft, omnes articulos Symbol!, Decalogum,diicrimen LEGIS Si EVANGELII, intcllecftum dodn'na: de iuftificatione,de ufu Sacramentorum,de ueris cultibus Si fidiefis,

Etii

-ocr page 475-

timothef-m: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;421

Etf] autem nemo Gti's ïntelligit hanc di'umam üpientiamjtamen de hïs ma tcri'js omnibus utcunt^ oportet quemlibetpaftorem fcireformara docendijqug in Ecckfîjs emendate extatjComprehenfa in Catechifmis,

Nam diftincflionem de infuffi'cientia (idditate ^in c^ualibet uocationc noHe neceflanum eft, ut fciamus cur necefle fit feruire,amp; quas res nos afferre porteat,amp; unde petendum Si. expeftandum fit auxilium, Ét ut agni'ta infirmita fidditatc, tenoftra nihil extra uocationem tentemus,ficut multi fummi uiri lapfi funt diicia fuæ potentiæ, uel iufticiæ, uel lapientiæ, uel autoritatis, ut Gedeon, Na^ hogdonofor,Pompeius amp;nbsp;alq innumerabiles*

Addit autem hic Paulus regulam : Non communices alienis peccatis, Quæ congruit cum ufitato difto X faciens conftntiens fimiliter punien^ dus eft.

Deindecongeritalia præcepta,de caftitate,item de tuenda ualetudine, Sdalia.

Sæpè autem repetitur dodlrina de caftitate, quam certiffimum eft uirtu^ i^ece/prij temcfle neceftariam, iuxta diftum i. Corinth : 6. Scortatorcs adulteri non poftidebunt regnum Dei. Item, Hebræo: 13. Scortatorcs amp;nbsp;adulterosiudica^ bit Deus.

De tuenda ualetudine. Pertinet hæc iufticia ad præceptum.Non occidcs. Semper autem ualdc multi homines ft interftceruntjamp;interficiunt intempe^ perantia,aliqui etiam immoderata abftinentia læftrunt corpora. Paulus ad Coloflen : capitc duodecimo infigni uerbo ufus eft, iubet honorem haben' cor# poh. Ciim cnim fit holpitium öC organum Spiritus fanóli, tale quiddam eft, quod non foltrm fouendum eft,ficut foues arborem aut pecus, ftd etiam ita ma« gnifaciendum eft, ut accedat opinio, quod corpus fit domicilium amp;nbsp;organum 3lt;^ionum diuinarum in omni aeternitate. Et propter hæc bona ne Deus impe« diatur^reuerenter tenendSeft,et ars ipfa fabricationis magisadmiranda eft,qua ’nalqscorporibus,quia multóplura teftimonia de Deo nobis imprelTafunt, uidelicet radqftpientiæ diuinæ, noticia numerorum amp;nbsp;ordinis, diftrimen ho* ucftorum amp;nbsp;turpium. Hæc cafu ftmpertaliaelft impofiîbileeft. Sedfaten* dumeft mentem architeftatricem eflè.Poftremó ideo quocp debetur honos corpori,quia Deus præcipit ne lædatur. Hæc confideratio nos ad diligentiam inuitet in tuendo 80 regendo corpore.

Quorundam peccatapr^^cedunt indicium lt;amp;c,

ONloquitur deextremo iudicio,ftd cum antea dixeritdeclecftione de cenfura morum, nunc eadem de re admonitionem addit,amp; loquitur deiu dicio humano in gubernatione ,Non diu latent inquit mores, ftu boni ftu ma* ne, lijftd aut citó deprehenduntur ante gubernationem,aut fi qua fuit fimulatio, ta men in gubernatione non poteft elft diuturna, ficut dicitur ,’afXHavlt;rfajVfKvucr;. Hæcrégula obftruetur, quia in uita necelTe eft cauere, ne impliccs te malorum hominum familiaritatibus,ut Syrach capite undecimo inquit. Non quemlibet inducas in domum tuam,quia multp funt infidiæ dolofæ.Signa igitur uolunta« tum 8ó morum confideranda funt, quæ multa animaduerti poflunt, ut menda« cia,oftentatio,obtre(ftatio, familiaritates malorum, non loluere débita, genus ftudq amp;laborumjhelluationes. De talibus iudicrjs humanis bic loquitur Pau« lus,8k unit nos uigilantesamp; intentoseftein dqucandis ftnfibus amp;naturis eo« rum,quos nobis adiungimus.

4, torn: Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T

-ocr page 476-

42Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z ETISTOLÆ jfD ;

C A P V T V L

î Nfcxto capite inùiô (êruis præceptam (îat,ubi memincn’nt iuniorescomnw* non abclet -l ncm rcgulafn confirmari, quæ fæpè rcpetitur, Euangclium non abolet œco^ acottomiot tt f,Qfnias politiasjfed concionatur de alrjs rebus, uidelicet de ærernisbonis,de f'’ nbsp;nbsp;* æterna iufticia amp;nbsp;uita,quam Deuseffîcit in cordibus hominum ,quos tarnen

uult in bac uita Mortali fubietîios eflè huic ordini, qui iuxta uoluntatem Dd conuenit uitæ corporali. Vuk nos cibo SC potu fuftentari, uuk efle légitima coniugia,amp; propagationem,Vuk eflè confociationem ordinariam generis hu« manijdiftin^ionem dominiorum,defenflonem per imperia, contradus, leges, judicia,peenasjta hîc uidemus approbari feruitutemjqualis tune in legibus de* fcripta fuit, Prodefl: autem amp;nbsp;confcientrjsjamp; ad pacem intelligere hanc dodrilt; nam de approbatione ordinis politiek

S/ quis aliter docet ts'c, rfrfw/WfX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;puritate dodrinæ iæpifsimè repetitum eft in

da puritate nbsp;nbsp;nbsp;omnibus fcriptis Prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum,iuxta illud Gal: I. Siquis

doilrmlt;e, nbsp;nbsp;aliud Euangelium docet amp;c* ld hïc quoque longa commemoratione repetitum

eft,quæ monet èc quales fint qui dodrinæ corruptelas fpargunt, Si. qualcsfint materiæ,amp; quanta mala ex inutilibus quæièionibus oriantur.

Poftea infert didum : ^Putant ftetatem qu^eßum ejße, Id eft, putant dodri« nam amp;nbsp;nomen religionis eflè aucupium quæftus, amp;nbsp;ita. circumiètunt,utcius:^ ftus caufa exerceant aliqui artes prorfus inutiles,circulatoriam/unambulatotp , amjamp;fimilia»

V'rtwwTtiv« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vtitur autem uerbo 'nTOcpamp;3rlt;w,quod fignificat,attonitus eft,feu fulmineftn

' pefadusiutiudiciumSCdeledusamifTusfit. Demofthenesalq hocuerboufi funtjpro amens fum. Eft enim d wcpamp;j/jjquod fignificat turbinem,amp; uetuftaspto fpecie fulminum ufiirpauit.

alucinatores, qui corruptelas ueræ dodrinse 5«w«ow/gt;ftfingunt, ut iudicio errent, uelut cceci uicina appréhendant, non ea quæpt^ tunuDeinde èc hyperbolas addunt,quales noftra ctatc mukos uidimus:utennt Paulus inquit, TsroXiré/xa noftrum in cœliseft,fignificans Euangelium non con^ ftituere politiam mundanam. Anabaptiftæ fimplicitcr damnant omnia politi* ca offîciadiftindionem dominiorum,maoïftratus,iudicia,iuramcnta.

f t

Cum uetuftas dixilFet, lufticia eft communicatio Dei ciim æqualitate,m‘* licet ordinata,Hærctici addebant hyperbolen, cum æqualitate, fcilicet uniuer* fàlijita ut æqualiter ad aliénas uxores finguli accederent. T alia exempla often^ dunc,quid nominet attonitos fèu fupefados,ita ut amentia fèquatur.

Initiaautemhuiusamentiæhæcfunt , quandohomo non rede didicit precatione iudicat,ôô admirations b^uitur. üiæfapientiæ fafeinatus amat fuas imaginationes, accedit Diabolus amp;nbsp;magis impedit iudicium , ficut feriptum eft Lucæ 2 2. Intrauit in eum Satanas. Item, Tenenturcaptiui laqueis Diaboli, inquit Paulus 2. Timoth. 2. Cùm igituramp; magna fit infirmitas noftra, amp;nbsp;Diubolus tanquam Leo rugiens quærat quem deuoret,ftudiofèdifcamusfundamentum,Sc afsidua precatione petanius,fi« cutProphetafonansuocem omnium fandorum, Pfalmo : Il8. Faccuin feruo

-ocr page 477-

feruotuoftcundummilèricordiamtuam ,80 iuftificationes tuas doce me*

Dicatautemaliquis,unde dilcernam quæftiones utiles ab inutilibusC’^quot;quot;'^'^'”^”^quot;“* Refpondeo, Norma fit fundamentum,ut Paulus induit l. Corin;5.Fundamengt;« r tum aliud poni non poteft, nifi id quod pofitu eft,quod eft Chriftus lelus.Com les quafliones pleftitur autem fundamentum fcripta Prophetica amp;Apoftolica,amp;SymboIa,lt;‘^ 'mutilibus.

illuftre diferimen eft Legis amp;nbsp;Euangelfj. Item iufticiæ fidei amp;nbsp;operum* Item ueri cultus à Deo inftituti, falfi cultus ab hominibus inftituti amp;c. Intra has metas coercendæ funt cogitationes^Sd frenanda eft curiofitas, ut Ecclefiaftæ 5'dicitur: Non fis ueloxad loquendum coram Deo.Et pauló antecapite 4.Acrf «deadtemplum utaudias. Roman: 12 ♦ Sapitemodefte (ecundum menfuram Unicuique datam amp;fc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;indocendo

Et prorfus fugiendæ funt illæ peftes, Oftentatio argutiarum, Sopbifto^ mania,amp; amor contentionis,quædamnantur omnibus diâis,quæ præcipiuntjînt, Ueritatem, 8d prohibent mendacium, iuxta illud : Non dicas falfum teftimoni« Um. Ephe : 4. Deponentes mendacium,loquimini ueritatem. Et régulas etiam fequaraur : Fugienda confuetudo falladocentium, iuxta didlum I. Corinth: !ƒ* Corriimpunt bonos mores colloquia praua. Item Lucæ duodecimo: Cauetc fermentum Pharilæorum*

Magnum lucrum efl ftetas cum Scurapm'ci.

n IS ufus eft uocabulo Qiiæftus, primum de aucupio loquens, amp;nbsp;taxans im* pios homines, quireligionem quæftui habent, quod femper in mundo ufi^!

tatum eft.Poftea opponit aliam fignificationem uocabuli,inquiens,religionem f«»« reueraefle magnum lucrum, quôd eô dicitur,non quôd uéliteflè uenalem, fed quia uult intelligi, reefte habenti earn per fefe bonum æternum eftè, cui Deus ttiam add it bona corporalia, iuxta illud Matthæi 6. Primiim quærite regnum Dei,amp; cætera adijeientur uobis* Item i.Timoth: 4. Pietas habet promifsiones pracfentis amp;nbsp;futuræ uitæ,

Addit autem, fic efte Iucrum,uttum etiam oporteat nos paruo contentos ffie, Et quidem fi ordine uiueremus, natura paruo contenta effe poftet. Sed au# gentur fumtus multisftultiftimis caufis,quæ 80 facultatibus^Sd moribus,amp;:ani mæ,amp;: Rebuspublicis nocent. Ac Paulus taxat hæc uicia,profufibnes,rapacita» tes,auariciam. Præterea cum nominat’«urapiteap, uult nos obedire in cruce, ac mcminiifedodrinam depromilTionum corporalium intelledu,qu0d uidelicet intelligendæ fint cum exceptionecaftigationis 80 crucis. Tunc quoeç animus contentus fit, iuxta illud i. Petri y. Humiliamini fub potenti manu Dei, SC pe* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

tat mitigationem à Deo* 'T Andern repetit præceptum de tuenda pun'tate dodlnnæ, mifeet ditflum:

Coram S)eo (jui ^Diuificat omnia. Hæc partieula pertinec ad dodln'nam, quæ traditur in enarfatione Symboli de creatione, quôd uidelicet Deus non difeef# ferit rebus conditis, ficut difeedit faber d naui conftru(fta,(èd femper fuftentet Deutfemper res,donee funt: nbsp;nbsp;quidem fuftentet liberrimê. Ita dicitur in aeftis capite. 17. In

ipfo fumus ,uiuimus Sc mouemur. Item, Lucae 12. Duopaftères aflè ueneunt, S^unus ex illis non cadit fuper terrain fine pâtre ueftro.Veftriautemcapilfi

4gt;tom.Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;capitis

-ocr page 478-

424- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ETÎSTOLÆ

capitîs owncs munerati funtJtem,PfaImo i44.Qui dat efcam ipforumjamp;' pul^ lis coruorum inuocantibus ciim,

Hanc liberam præfèntiam Si uoïuntatemDcî cogi'tare necefle eft m owni ïnuocaticne,Quia qui retinent imaginationes,quæ fingunt naturam Qcferri nc Dco,aut Deum ad caufàs ftcundas aîligaturn eftè, non muocant Deum contumeliacum adficiunt,ut Epicurei aut Stoici. His impijscogitationibus fïlt; ’ des magno labors rcpugnet.Et hæc pugna in quotidiana inuocanonedifcenda eft. Ad eandem doólrinam percinetdidum infra pofttum i. Timoth.ó. Spe* rent in Deo uiuente,8C præbente nobis omnia ad frucndum, ubi etiam tcftatur uitftum nobis à Deo dari/ed dari ad fruendum, id eft, ad ufum conuenientem nacuræ} non adprofufiones Antonianas SiCt

( Finis primac Epiftolæ*

IN ALTERAM AD TIMO-

THEVM ENARRATIO DOMINI

PHILIPPI MELANTHONIS.

uTeV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Epiftolam ad Timotheum fcripftt Paulus Romæ ca*

jioië'adTmo '^pclt;uus,cum eum ad ft exEphefb uocarct.Confirmât Si confolaturcum,præ^ -tktua, nbsp;nbsp;nbsp;cipit,UCdôcftrinæ puritatem cuftodiat, Sieligat idoneosdotftores Mifcetadmo

niriones de fumma doiftrinæ,de ledione Propheticorum Iibrorum,dceruce,dc uenturis difsidrjs. Et multa illuftria ucrba fparft lunt in hanc breuem Epifto Iam,ut,iubet Itva^wTrupgp, id eft, excitarc uelut ignem dona Dci in nobis. lubcC «peo7c/xe;),id eft,reCtèftcare uerbum Dei.Sermohæreticorum ftrpit utGangræ*

’ nbsp;nbsp;na morbus. Erunt homines «sof yo», nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et alia multa digna lîngu»

lari confideratione.

P4rf«fejTi. Initio autem fît mentio auiæ Si matris Timothei. Sciant iuniorcsibie^ patria Si parentibus Timothei fcripta funt in afitis cap. i 6. Natus eft Timotheus in oppido Lyftris,quod in Lycaonia fîtum eft, fub Galatia,non procul ab konio, quæ urbs non procul abeft à Tauro monte, Et fæpècdcbra* tur in hiftorns,Et propter nomen buw/j multæ fabulæde ea traditæ funf,Sedcx* iftimopropterinfîgneidolum fîcappellatum e[îè, Pater Timothei Ethnien« fuit, mater Si auia ruerunç mulieres ludaicæ, quibus quidem tribuit Paulus te# ftimonium ueræ inuocationis. Sic olim inter gentes propagata eft agnitioueri DEL

verlui» av«’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Initioautem iubeteum excitaredona Spiritus làneftiSiilluftriiierbou*

2«7rufe/j. fyg pQj âva^wTTupe/), quod fîgnificat ignem penè extindtum rurfus excitare,amp; fæpc ufurpatur pro eo quod dicimus, rurfus accendere calorem in corpore penè ex# tindfum. Ideo autem pleniore uerbo ufus eft, ut taxée ignauiam Si hypocrifin, Vult nos nec ociofoseflenec, laxare frenum cupiditatibus. Deinde ubi eftdihfi genria, non fît hypocritica,ut funt fuperftitiofa cxercitia Monachorum,fed fint opera utilia. Et fint in mente uera noticia filrj Dei,pccnitentia,timor,fides,uera inuocatio.

Qnomodoex. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed dicat aliquis, quomodo exuftitantur dona f Refpondeo. Homorelt;

ufatentur do.- natusnoneft ut ftatua ,ftd ideo datur Spiritus fan(ftus,ut incoctur in nobis libertas , Si poftumus iam incoare obedientiam, ncc Spiritus fanftuseft ocium, fed eft flamma Si agitatio diuina repugnans Diabolo Sc infirmitati carniSj

-ocr page 479-

TIMOT H E rM CJTKT I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.25

carnis accendens motus tales,qualis ipfe Spiritus fandus eft» Ideo didum eft ad Romanos odauo capite: Spiritus opitulatur infirmitati noftræ. Item Ephe: $. Ambulate accurrate.non ut fatuidtem, i. Corint:ó. Adhortamur uos,ne fru^ ftra gratiam accipiatis* Item, Lucæ i ó» Quantó magis dabit pater uefter cocleü ftisSpiritum fandum petentibus. Item i. Petri Sitis fobri) ad precationem. Excitantur igitur dona primum omnium cogitatione dodrinæ. Deinde inuo* catione, exercitijs pœnitentiæ, confideratione noftræ infirmitatis, repugnan* dofubitis incendrjs affèduum,fuftinendo certamina SC pericula in confefsione» In talibus adionibus uult Paulus creicere dona, Geut dicitur Lucæ 19, Haben* ti dabitur. Et hue pertinet tota parabola de negociantibus.

quot;Mon Spiritum timoris is-c,

p Etineamus uGtatam diftindionem ï Alius eft timor Ièruilis,uidelicet pauor Timor ftruû fine fide, cum quo funt fremitus amp;nbsp;indignatio aduerfus Deum, amp;nbsp;horribv

lis fuga Dei, amp;nbsp;pccnarum, ut in Saul,Iuda amp;nbsp;Gmilibus : Alius eft timor filialis, Timorfilittt uidelicet ucrus pauor cum Gde,id eft,confolatione,qua cor iam acquieicit in mes ‘ ’ diatore,non fugit Deum,fed agnitaeius miiericordia ludaturcum pauore incipitcredereDeo,inuocareeum,amp;:feeifubricerc uera reucrentia, Talisti* mor eft in lofeph amp;nbsp;in omnibus iandis ♦ Hæc in experientia, in quotidiana inuocationeconfiderentur,noninuoluanturobicurisdubitationibus»

Sit igitur hæc plana reipouGo: Kon âedit nobis T/eusSpiritumthnorisj id eft, timorem ieruilem, indignationem aduerfus Deum, ÔC horribilem fuganij non dubitationeSf

Econtra nominat Sftritum potenti^j id eft,Spiritum potentem ftu fortem, spiritutpo» pnmùtnfîdeuiuificantem cordaSCconfolantem,ut ad Deum accédant,non fugiant, non iraftantur, non opprimantur defperationc amp;nbsp;mortegt; Eft item pos tens feu conftans in retinenda aiïènGone dodrinæ contra Diabolos, amp;nbsp;contra fioftes Euangeli)» Eft 80 fortisin perferendis odt)s 8d cruciatibus, in confeü fione. Exhiseffedibusintelligi poceft,quid nomineeSpin'tum potentem. Sic amp;nbsp;in primo capite ad Ephefiosinquit:Cr4Zez2Zejyêc««4Z«w efficnciiim potentU ro’gt; boriseins,quampotentinm efiecitper Cbrifium excitans eum d mortuis,\A eft, Deus ef* ficaxeftin conuerGone, ód fide uiuificat amp;nbsp;libérât ex mortejConfirmat aftènfio* nem in corde,ólt;: conftantiam in confeftione,

Spiritum dileEionts lt;(^c.

K Ntea nominauit Spiritum potentem, ut illuftri uocabulo ignauiam amp;nbsp;hy* •Dpocrifin taxaret. Intelligitcnim ueros motus,quibus uiuificamurin pauori bus,amp;; exufcitamur ad inuocationem,ód confirmamur in confeisione amp;nbsp;in om* nibuspericulis amp;Iaboribus minifterij contra diabolos eorum ofgana,Nunc nominat Spiritum diledionis, Vt enim prius de uiuificatione noftri dixit, ita iam de uirtutibus erga alios loquitur.

EtG autem uocabulum Diledionis alias aliter uGirpatur, tarnen bic corns pleditur diledionem erga Dcum,8£ erga homines propter Deum, ut cum di* citur Roman:i}. Diledio eft impletio Legis.Et fignificat Spiritu fando accens win«, di diledionem erga Deum,id eft,feruorem etzelum in conleruatione dodring, 4.tow:PM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O O iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniioca*

-ocr page 480-

4-2Ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11. 1ST o LÆ TD

muocanonem,grati'arum aCrioncm^Sc lætitiam in Deo, parientiam in cniaamp; confefsione» Deinde eraahomines (ignificatamorem concordiæ,curam uitani* di odia femina difsidiorum, repreßionem fuperbiæ cupiditatis uindictæ, ) placide moncre audire alios. Denicß fumatur declaratio diledionis ex ipfo Decalogo, Ac datur Spiritus fandtus,ut accendat motus congruentes Legi dp 'Uinæ, Et tails eft ipfè, quales motus in lege defcribuntur.

Quoties autem dicitur de diledtione noftra eroa Deum, feiant auditores oporteredilectioni hdemantecedere,«^lenlum dilectiomsDeierganos,quia cor non accedit ad Dcum,nifi fide acquiefcat in Mediatore,amp; ftatuat Deum re^ conciliatum eflè, ut dicitur ad Ephefios 4. Per hunc habemus acceftum ad De^ urn fide. Hoc cum fit,ientitur confolatio,quæeft agnitio dileCrionis Dei erga nos, de qua dicitur ad Romanos IÇ. Diledlio Dei effula eft in corda noftra per Spiritum fandtum, ideft,lcntimus nosdiligi à Deo. Et ad Roman: 8. Accept ' ftis Spiritum adoptionisfiliorum,quo clamamus Abba pater. ItemapudZa*’ chariam capitei 2. Effiindam fiiperdomum Dauid Spiritum gratiæ pre* cum. Nominatur Spiritus gratiæ, quo fentimus nos eftè in gratia in ueracon* folatione,in lufta pœnitentiæ. Hæcconlolatio cum ficinnobis,uicifsimincoa* tur diledtio noftra erga Deum,Et ftquuntur in uocatio,gratiarum adtio,lætitia in Deo,patientia in cruce, Quia bos interiores cultus Propheta complexuseft nomine inuocationis.Hæcconfideratio de uocabulo diledtionisSC defidepræ* Jucente ua’de neceftaria eft^

S'jiritum mode/iid£.

spi'ritof nwde Onfidera reftridtionem, Spiritus potens feu fortis eft accr,agit négocia dif’ gjjf j^gg,-,a pencuIa.Sed tarnen fandli profpiciunt metas,noneue* extra uocationcm,ficuc multi,qui primum Ipiritu ardentes egeruntres ’ utiles, poftea elaci rebus iècundis tentarunt aliqua extra uocationcm ,ciîm demexiftimarentferedidfacere,quæpoftea exitus triftes habuerunt,utSani* fonjofias alq.

Hiftoriæprophanæ habent innumerabilia exempla, quia Duces igno* ranres Deum non frenantur Spiritu fandlo,ut Hercules,Tbemiftocles,Paufa# nias, Marius, Pompcius, lulius. De hisomnibus ucra fuit uox : Deponit po* tentes de lede. Item i. Petri j. Superbis Deus refiftit, humilibus autem datgra* tiam. Hæc bellatorum exempla magis incurrunt in oculos.

Inde utCLincp confiderentur exempla regentium Ecclefias. Multifuoquo* damzelomulta redtefecerunt,poftea fiducia fui uel dogmata finxerunt,ud alias res extra uocationcm mouerunt,ut Gregorius multa inftituit,EtEpiftopi ftcpèprætextu religionis moueruntfeditiones, amp;nbsp;multi omnibus temporibus quodam ftulto 2elo,prætextu religionis uolunt conftituere nouas politias. De talibus omnibus dicit ad Romanos capite. 12. Sapite,ftd ad modeftiam,id eft, manete intra uerbum uocationcm. Et 2. Petri I. In fide in uirtutem,in fide in feientiam, id eft, fides non fit ignaua, fed fit ardens, ardeat autem cum iudi* cio amp;nbsp;delcdfu.

Ita quia hoc locoaddidit reftridtionem, Deus nobis dedit Spiritum for* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tern,fed tanien impetus moderantem,amp;f compefeentem animos,ne elaci dogma

ta fingant,autnouoscultus, ne finttubæ fèditionum ,ne Ecclefiam dilacerent 2.0'Yop.a.T'Mç, aut alqs non necefîàrijs rixis. Ita contra ftultum zelumjContra ftiper* biam

-ocr page 481-

bi'am, contra cupiditatem uindiélæ, contra 7róAu-7i5ay^otr£«;Kju,amp; contra pctulantiiï amnominatfpmtum modcftiæ,id eftjSpin'tum compefccntem moderan« tem inordinatos impetus.

Cæterùm noturn eft in iermone Apoftolico uocabulo o-oxfpoa-cwKç compre^ hendi modeftiam, temperantiam amp;nbsp;caftitatem, Item cum didum (it de uirtuti*lt;^alt;j)|)O(raÓK$ bus, quæ in conuerfis accenduntur â Spiritu fando, repetenda eft 8lt;f admonis vocabulum in tiodedodrina iuftificationis. Quanquam in conuerfis certifsimum eft efte ritum fandum, quem pater amp;nbsp;filius in corda eorumfpirant,amp; obcdientiainß^„ißc^(^ eis incoata eft : tarnen ftatuere debent, fe non illa nouitate iuftos efte, id eft, has= bentesremifsionem peccatorum, 8c acceptos eftead uitam æternam, fed pro^^ ptcr Mediatorem filium Dei, cuius merito placata eft ira Dei,8^ qui cd perpe* tuns interceftbr,cuius mérita nobis donantur,ut imputetur nobis iufticia. Huncmediatorem fide apprehendi oportet,8c retineri hanc perpetuam conib^ lationem,quód propter hunc Mediatorem placeamus, non propter noftram nouitatem,cum qua multum adhuc ibrdium eft,iuxta didum Pialmii4 5. Non iuftificabitur in confpedu tuo omnisuiuens,icilicetpropria dignitatc feuqualitatibus, ftd iuftificati fide pacem habemus,

Quód autem aliqui dicunt, nos efte iuftos inhabitatione diuinitatis, fci^ endum eft, inhabitationem efte efFedionem nouitatis, Hæc effedio ita fit, cum mhabibaio cor prius apprehendit remifsionem peccatorum öd confolationem, intucns in mediatorem filium D E I,8d ftatuens te propter ilium mediatorem ha^ bere remifsionem. Öd iuftum eiTe, id eft, placentem DEO, non propter effei: dionem nouitatis aut nouitatem. Ita manet uera propofitio : Paulus conuerfus habet remifsionem peccatorum, öd eft iuftus, id eft, acceptus DEO propter nieritum Chrifti, feu propter propiciatorem fola fide, iuxta illud : Quem po« buit propiciatorem per fidem,per fanguinem eius. Hæc confblatio iemper fit in confpedu, qua cum reguntur corda, fimul fit uiuificatio, Öd illud quod dicitur Iohannisdecimoquarto: Veniemusad eum,Öd manfibnem apud eum facie^s nius.Difccrnendatarneneftconfblatioà nouitate,quia in uero agone cerni* mus noftra peccata, öd iram Dei,nec poteft niti iufticia, noftra nouitate, iuxta ’Ha dida Exodi 34. Coram te innocens non eft innocens, Item lob nono: Vere bcio,quód non fit iuftus homo coram Deo.

i^itur tepudeat teßünoiuj fDomini noßrk

îxit datum effe Spiritum non timiditatis, fed efficacem in confolatione, öd conftantem in confefsione. Nunc addit adhortationem tanquam confer SUcns.Ergo efto conftans in confefsione,non pudeat te teftimontj,id eft,confeft conftMtiam. bonis,non frangaris fpecie crucis,Öd econtrd autoritate öd fapientia aduerfanti* mu, ficut alibi inquiti. Corinth: 9. Non pudet me Euangelq. Sicut manife^ ftunreft,moderatænaturæingcntemdoloremefte,ftare inter paucos ödfpre^ ïosjôd uideri ftulte aut petulanter aduerfari fummorum hominum,qui ante« ccllunt fapientia,uirtute öd autoritate,iudicqs,öd turbare publicum ftatum,dici hcem feditionum,tubam bellorum efte. Aduerfus hanc tentationem Efaias in«

capite nbsp;nbsp;Ne timete probra hominum.

Oo lirf


Suftineas


-ocr page 482-

4-28


11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ISTO LÆ ÎD


Sußineas maid cum Euangelio ßcundumpotentiam ^ei^qui fecit nosßaluos

iiofîrd opera O Oftca infèri't fæpè repetitum : Ex operibus Legi’s non luftificabitur nonfunt eaufd 1 ■^omnis caro coram Deo. Affirmâtnoftra opera nequaquam eflecatifam ud «t/ rrKriiutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;remiffi'onis peccatorum feu reconciliatjonis, fed dfcit nos fècundum

peccatorum, ‘propofitum Dei öó gratiam laluari a uocari. Intellige gratiamgratuitammi« ferkordiam Dei erga nos promiflam propter filium, ficut fæpifsimèloquitur Roma: $. Multo magis exuberat gratia èi. donum pergratiam uel in gratia. Vbi gratia fignificat relatiue gratuitam acceptationem , Donum uerófiglt; nificat'donationem Spiritus fandli 5 nouam amp;nbsp;æternam iuftkiam uilt; tarn.

Compleditur enim integra beneficia,nec filius Dei fic tantum auRrt pcclt; cata,ut non imputet,amp; tarnen natura maneat in hisfordibus ÔC in mortCjftdro ipfa aufertjCura reftituit uitam æternam*

ór/o cut credidi i^yc.

LJIc mouentur difputationes de dubitatione. An conuerfus debeat manere in ^dubitatione,utrumhabeatremiffionem peccatorum J amp;nbsp;an fitin gratia. Hic plane refpondendumeft. Quanquam naturaliter bæret in hominibusdu' po°quot;etumce- bitatio, tamen certiffima dodlrina eft, amp;nbsp;uox Euangclq perfpicua, conuerfos re dMfciMno.oportereuinceredubitationemjamp;ftatuerequódhabeant remifsionem pccca^ nem naturale torum,ôd fint in gratia.

D»6iWi ro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cnim promifsiones diuinitus traditæ funt,ut naturalisdubitatiotob

mij^o e]l ina-. latur, non credenti feu manenti in dubitatione promifsio inanis fonituseft. niifoiiitus, Ideo Paulus inquit ad Romanos capite quarto :ldeo ex fide Gratis,ut fit firma promifsio. Hæc fides oppofita eft dubitationi, iuxta illud ad Romanos capite quinto; luftificati Fide pacem habemus amp;nbsp;acceftum ad Deum. Quanquam an* tern fentitur trepidatio,tamen feiant cordadidum in Marco capitenono,Crc# do Domine,fedopemferdiffidentiæ meæ. Sic petamus nos confirmaii, iuxta illud : Quantd magis dabit pater cceleftis Spiritum fandum petentibus: Si. hæc fides intueatur promifsionem ,6^ Crefcat in inuocatione. Hoc cum fit, confolatio ipfa in nobis eft teftimonium, quo agnofeimus nos liberariex mor# te æterna, de qua confolatione inquit Paulus ad Romanos capite odauo : Ac^ cepiftis Spiritum clamantem Abba pater. Hic fpiritus dat teftimonium Spin# tui noftro, quód fimus filq Dei. Et in hanc fèntentiam ait Auguftinus : Cre^ dens feit fe credere.

F(W« Prnpbe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verum eft autem, Prophetas SC A poftolos habuiffe fingularia teftimo#

tfbXrTpfo^’^iajQuaeetiamfi propter minifterium, Si propter auditores ipfis datafunt, rum donif fed tetmen ctiam ipfos priuatim confirmant ,00 tamen ipfbrum fides niteba# ,?aferuoraw tuj- „on illis donis Si miraculis, fed mifericordia propter filium DeipromilTa. Ahjfwf horum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qiiærunt Monachi hanc certitudinem non in promiffi'one, fed in qualp

certitudo non tatibus fuis, Vbi cum inueniant immunditiem, iubent manere in dubitatione. in promißione Contrd ueró fciendum eft,fidem intueri promifrionem,non qualitates noftras, fed qualitativ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;didum eft ab Auguftino; Totius fîduciæ certitudo efte debet in pre#

„ofoûnguineChrifti.

Formam retineto fanorum y/erborum.

Repetit

-ocr page 483-

TIMOTHETM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^29

Rcpetit præceptum de conftruanda puritate dodn'næ, quod fæpiGimê indiuinisconcionibusrecitatur.Etfummacomprehend eft in hoc dido: Si • quis aliud Euangelium docuerit, anathema ßc Vftis eft autem Paulus hie fin-gulari uerbo : ^tineoi formam fanorum 'yierhorunijià^ eft, quæ tibi antea âcîincata tft» Vult amp;nbsp;res ipfas retineri, modos loquendi peripicuos, èC ufttatos Pro« ’^uid°ß^* phetisS: Apoftolis« Quanquam enim non fuperftitiofe poftulat ubiq^ eadein «yï«t. uerba recicari : tarnen uult uitari ambiguitates SC Âoyo/j-axîaç, autempræceptum,ciïm iubet cuftodiri dodrinam tanquam præclarum depofîtum* Conftat autem in cuftodiendo depoftto iêueriftïmè pos ftulari bonam fidem.Nec fruftra a^divßHt cußoäiatper Spiritum fanßlum.\^\At n5 indulgere auditores rationi quærenti cauillationes contra rede tradita,uult in^« iiocatione Dei confirmari corda,ut fint firma in retinendis reéiê traditis»Multi indulgentes fuis ijaeculationibus, S)C habentes ftudium contradicendi excutiunt Spin'tum fandum, quales hïc nominat quofdam, Phigelhim amp;nbsp;Hermogenerp amp;rdiquos. Præcipit igitur ad Corinthios 2.Corinth: lO.redigi mentes in ca* ptiuitatem Chrifto*

Det mtßricordtam domui.

Mon prætereunda funt hïc exempla, quæ hîcrecenfèt Paulus, quorum pri# Exfwpk Apo us eft de Apoftatis uel corruptoribus dodrinæ, quod commonefaciat

deinfidjqs Diaboli, 8d de noftra infirmitate. Cum enimhi defecerint, qui fa* miliares fuerunt ApoftoIis,8C fpedatores fuerunt miraculorum,quid poftea fi* Expaucftamus igiturSC oremus nos confirmari,ac meminerimus ilia dida

Lucæ 12. Diabolus depopoftit uos,ut cribraret uos tanquam tfiticum,uerun* tarnen ego rogaui pro te,ne deficiat fides tua Petre*

Alterum exemplum eft hominis benefici erga Ecclefiam,de quo genere^’C^P^“’«.^® EEemofynæ extant præcepta,promiftîones, commoncfadiones amp;nbsp;tjuæomnia nota funt. Genefis I2* Benedicam benedicentibus tibi, Sf male;’««werte^u ^icim maledicentibus tibi. Et Deuteronom : trigefimo tertio. Dodrina tua monta de be» ^uiro fando tuo. Qui dicit patri amp;nbsp;matri uxori ÔC liberis, nefcio uos, hi erunt^“quot;*“** cuftodes Legis meg.Benedicâ holocaufto tuo,Qui oderunt eu,non confurgent* Vides pliira membra. Primum alligatSacerdotes adccrtum genus dodrinæ diuinis teftimonijs traditum per Prophetas,Chriftum amp;nbsp;Apoftolos. nbsp;nbsp;Poftea

addit præceptum,qualcs efle uelit Dodores,uidelicet, tali robore fidei,ut ante* ferant confefsionem uitæ. Poftea addit promifsionem qudd fit exauditurus hocSacerdotium diuinitus ordinatum, Poftremd minatur hoftihus huius Sa* cerdotqSyrachcapiteftptimo. Time Dominum amp;nbsp;honore afFicito Sacerdo* tes, amp;nbsp;des eis partem eorum.Prouerbiorum tertio: Honora Dominum de pri* mitqs frugum tuarum, amp;nbsp;replebuntur horrea tua abundantia, ÔC uino torcula* ria tua.Et Matthsci capite decimo.Qui dederit potum aquae frigidæ uni ex mi* nimis ineorum propter dodrinam. Amen dico uobis, non perdet mercedem flam. Primae Corinth : nono. Nemo militât fuis ftipendqs. Et 2. Corinth : ÿ«.

Qui dat fernen feminanti, augebit fernen ueftrum,

Confiderentur amp;nbsp;exempla : Deus benefecit obftetricibus Aegyptqs, quæ nolucrunt interficere infantes Hebræos.Reddidit gratiam hofpitq Abdiæ,qui abdiderat

-ocr page 484-

4-50 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;1. ETISTOL^

abdxdcratPropHetas in fpecubus contra kfabcI.l.Reg.ÿ'ïf^*’’ AbdcmeïtcM*** bcnefecitïeremiæ,utnarraturleremiæ5 9. Et hoc loco Paulus bene precaW Onefiphon familiæ,amp;^ infra agit gratias Philemoni propter beneficia erga cc* clefiam quidém dulciffimis uerbis ufus eft: ^i/cera, [anÈlorum per te

Id eftjin magnis periculisamp;f doloribushabentdefenfionenijSd hofpitiumapud te,ita ut pericula depellanturjêC leniantur dolores tuis offîcqs, in quibus nib* eft fucatum» Viciflim igitur acquieftunt fandi fincera lætitia cordis fine amp;C. fuipicionibus,

lamhæc præcepta,promiflîones comminationes amp;nbsp;exempla primum docent,nos quoq; debere in hoc genere offi'eiofos efte. Secundo confolaturbene ficos,utuicifsim.expedentauxilium Deo.Tertió fignificant Ecclefiaenonde^ eftè hofpitia in hac uita, 80 qualia fint, uidelicet : rara apud fummos principes) led frequentiora apud mediocres, quales fuerunt Abdias, Abdemelech,Serggt;^ us, Onefiphorus, Philemon alij fimiles.

C A P V T IL

T N Secundo capite initid rurfus teftimonium extat ordinationis, uelle DeuiU *eligi miniftros Euangelrj per Ecclefiam approbare horum eledionein» Quarefineulladubitatione horum minifterioeft efficax,iuxta didumRoni.I' Euangelium eft potentia Dei ad falutem omni credent^

Deinde monet,quales eligi uelit,ubi nominatim duas uirtutes flagiwtjb^ cultatem docendi,8^ fidelitatem,id eft, aftiduitatem ÔC conftantiam in ueritate» runtur indoz Cum autcm fit mentio facultatis docendi, manifeftum eft multa comprehendn Äo«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ita fuprd iubet eligi MaxfiLnóp, Item ad Titum caput i. iubet eligi talem,c]ui pO‘^

fitrefutareaduerfarios. Ad hæc difficilia opera necefTe eft iuniores dift^ndo præparari.Talibus didis omnibus præcipiuntur,8^ approbantur ftudiado* drinæ. Haceredi confolatione libentius diftamus amp;nbsp;fera mus communes dip ficultates noftri ordinis, expedemus auxilium 8^ defenfionem à Deo# luxW illud I, Corinth; i J. Non eft inanis labor uefter in Domino,

ISLemo militans impUcatfe ne^ocys T^iPlus

Ç Imilitudo fumta eft d militibus, qui non poftunt domi manere, ut regant ‘^cüconomiam ,neq? u3garinegociationumcaufa,fed miles totus feruitfuæ Kmiflri'Ecz fundioni : Ita uult miniftrum Euangelq totum feruire propriæ uocationi,amp;^ clcß^ toti fer non ingerere ft in aliénas, in gubernationem politicam, Non habcar minifter 'uocationr^'^ Eustig^ln^lterum pedem in templo, akerum m curia. Et Petrus inquit: l.PetH 4. Non fitis a2i\o^io£7ricrKO7(gt;j, Item I, Theflquot;, 4, In hoc fitis lt;èi7.ÓTiiJ^oi ut fids qiiieti, amp;nbsp;propria agatis,

Lalorantem ^gricolam oportet primùmßiorum labarum participem ejjè (je.

intelledum iufticiæ amp;nbsp;aliarum uirtutftm in hominibus Iuccre,ut excoüatione * agnofcamusipfum qualis fit,amp;difcernamuseum dmalisnaturis.Ciimau^ Ecclcfuc, nbsp;nbsp;tem fit bonus amp;nbsp;ièruans creaturas, eft etiam æqualis, bonus bonis, id eft,fer

uans bonos, 8c puniens malos, Hæcin eo æqualitas nominaturiufticia. Ac docet

-ocr page 485-

TI MOT HEFM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;It

^öcet fios nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I'uftidam elîè æqualitatem, amp;nbsp;earn a nobis flagitat, Hunc igi^

tur ordinem inftituit gt;nbsp;ut homo (cruet æqualitatem crga homines non noceat aiqs,det res pro rebus^pro labore merccdem. De hac æquaîitate loquuntur di* âaLcuit. 19. Diligas proximum ficut teipfum» Quod tibi non uis Heri, aheri ne feceris.Lucæ lO. Dignus eft operarius mcrcede.Tall's eft æquahtaSjUt is qui fuo labore coluitagrum J fruatur rebus ibi naftentibus.

Cum autem Paulus antea præceperit, ne implicenturDodores negocqs niftnSjquæimpediunt officiumjmox addit refponfioncm ad cam quæftionem, quæopponi poteratjVnde igitur uiuent docentesf Refpondet propofita fimili tudine : Agricola fruatur fuo labore, ita docentes uidum habeant ex collationc Ecclefiæ, Hocpræceptum fæpè repetitum eft, Quia uerd addit Paulus admo* nitionem , Con/idera quod dico, det tibi Tlominus intelle^um in omnibus, ftgnificat non tantiim loqui Cede mercede corporali, fed etiam de incremento donorum, quæ fideliter docentibus auget Deus^ Vt Agricola primtim fruitur fuo labore. Sic Dodor fidelis^primum percipiet fui laboris premia,accendet Deus in ipfo maiorcm Iuccm,maius robur fidei ,amp; alia dona, quia fideliter docet,ficut para* bola de negociantibus docet,Lucæ, I ÿ, Habenti dabitur, amp;nbsp;â non habente eti* am id quod habet aufèretur*

^riißa te minißrum retießcantemßrmonem 'ïjeritatis

^Xiftimo fumtam efle metaphoram d diuifione membrorum inuidimis, quas non licuit temere partir»,fed pedus amp;nbsp;harmos oportuit abfcindi ab adi pEjSc dari facerdotibus,qui inde uiditabant: Adeps, rcnes, cauda cremabantur» bt Lex non folum ftgnificationis, fed etiam utilitatis rationem adhibuit, attrib buitenim eas partes Sacerdotibus, quæ funt magis carnofæ,reliqua combure* bantiir.Cauda fignificabat omnes adioncs referendas efte ad Deû tanquam ad nnem. Adeps feu pinguedo fignificabat rigari omnia d Deo, Renes fignifica-bantcarnalesaffèduscfîècremandos, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Ab ilia igitur arte fecandi uidimam fumit fimilitudinem,cum iubct redeVer^«« op?« fecari uerbum Dei.Compleditur autem uniuerfam diligentiam rede docendi,'^'^®^^ nbsp;nbsp;’

8^ quia in docendo diuifionum amp;nbsp;definitionum magna uis cft,Dodorem tene^^eniiamrèti^ te neceflc eft ordinem membrorum totius dodrinæ rede diftributum,ut mani docendt\ feftum eft, horrendas confufiones fequi,quando non rede mifcentur genera do ftrinaruni,Legis amp;nbsp;Euangelq,dodrinæ fpiritualis politicæ» AfTuefaciateti« am cloftorauditores, ut ipfiquocß integrum dodrinæ corpus mente compre* henderc poftjnt, uidcant fèriem membrorum,initia,progrefsiones 8c exitus, Haec fententia etiam teftatur placcre Deo ftudia difcentium, quia nemo poteft teftedocere nifididicerit,ficuc fuprdI, Tim, 4, monet,inquiens : Attendite LftionijConfolationi SC dodrinæ.

^roß.^ancis Iferborurn inanitatesYitato,

QAngræna Vocabulum,eft fadum d uerbo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qudd fignificat arirodefe.

Eft autem malum fæuiuscancro, urens et afrodens carnem amp;nbsp;ofla, Ut fta* dmuclutincineremredigantur. At nifi membrum citd præcidatur joccîdit hominem.

Hac imagine fignificat impia dogmata, Celeriter latd liagari, 5lt;f ualde pcrnidofaefte.Quain re non foliim uanitasamp;leuitashumanæ naturæ agno« fccnda deploranda eft;,quæ deledatuf mendacfjs,fed etiâ Diaboloru malicia, n*.

-ocr page 486-

4.p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I E(plSTOLÆ^Tgt;

amp; potentia confîderanda cft, qui gratis, fine ullo fuo incommodo ijjargunt confirmant tetros furores,tantûm utDeum contumelia afficiant,amp; odioChrilt; fti perdunt homines»

Cohorrefcamus etiam cogitantes de potentia,de qua diélum eft Lucæ 22lt; Satan intrauit in eum, Ac idola Ethnica omnium temporum mundi, Bacchalt; nalia,humanæ uidlimæ, amp;nbsp;ali) furores, funt teftimonia eius potentiæ, amp;nbsp;inter cos 5 qui nominari uolunt Ecclefia Dei, femper fuerunt multa tetra délira^’ menta»

’cüM^A’^o/ior Etiam temporauicina Apoftolicis habuerunt turpifsimasfedasjinqup etiamhabue= natas abominandis opinionibus Sc confufionibus libidinum» Hæcexempla runt turpißb confidcranda funt, ut fimus memores grauifiïmarum admonitionum Matth» 2 ó» Orate,ne intretis in tentationem. Item i.Petri uk: Diabolus tanquam Leo rugiens circumit, quærens quem deuoret. Exufcitet in nobis cogitatio pericu^ lorum, timorem amp;nbsp;inuocationem, ne opprimamur ociofi, fecuri,ebrn, aut uogt; Iuptatibus,autambitione,aut alqs cupiditatibus,opponatfidespotentiæ diabolorum potentiam Chrifti, qui dicit lohan: lO. Nemo rapiet oues measex manibus meis» Item i. Iohan»3,Apparuit filius Dei,utdefi:ruat opera Diaboli» Item Gene. 3, Semen mulieris conculcabit capit Serpentis.

Confiderandum amp;nbsp;hoc cft,quód fafcinatos d Diabolo Paulus inquft,pau^ fatim in maiorem impietatem ruercjficut alibidicit, Roma, I. Tradiditeosin reprobum fenfum.

Statfirmumfundamentum

P Aulus ingrefTus in hanc triftem commemorationem de difsipationibusfe^ clefiæ,opponit confolationes duas,Akeram publicam,akeram pertinentem ad finguIos.Publica hæc eft: Quód certifsimum eft tarnen filium Dei fedcntem ad dexteram æterni patris.regnantem reprimentem Diabolos,amp; afsidue in^ tercedentem pro nobis, efîè Sacerdotem æternum,amp; colligere fibi Ecclefiam in gcnerehumano,quantumcunq^ aduerfantibus Diabolis, Hoc decretumfir^ mum amp;nbsp;immotum eft.

Sempertßfut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y enenda eft igitur hæc confolatio , femper fore aliquam Dei Ecdefiam,

Ecclefia^’*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magis,alias minus frequentem, alias magis, alias minusoppreflamerro*

ribus,iuxtadi(fta Chrifti Lucæ 17. Erit ficut in diebus Noæ 8óc. Item, Matth. 24. Propter eledos abbreuiabuntur ifti dies, Erunt femper aliqui éleifli ufcp ad finem mundi, 06 non funt ele(fti,nifi in coetu uocatorum, luxta 'illud R.oma.'8, Quos elegit, hos amp;nbsp;uocauit. Seruabit igitur Deus femper ah'quos rede docen« tes amp;nbsp;difcentesjfeu mukos feu paucos.

Altera confolatio,Sed dicat aliquis, etiamfi manfura eft eledonimEcde* fia, quid hoc ad me pertinet,an amp;nbsp;ego fum inter eledfos C Aut ubi illi quærendi funt,c«m ubie^ mukum fit uiciorum SC dilacerationumf Hæ quæftiones ualde turbant mentes, fed firmifsime tenendæ funt hæfèntentiæ diuinitus exprelTe Semper [uist traditæ,Primijm quód femper fint aliquieleóti in hac uita, iuxta illud Matih, 24,Proptcreledosabbreuiabunturiftidies.kem,Matt;28.Egouobifcumfum cœt«Moc4to,uftßadconfummationemmundi. Omnes autem eledosfciamusoporterein rum. ccetum uocatorum peruenire, Iuxta illud Roma:8.Quos elegitjhos 80 uocauit.

Cum ueró audimus elecftos tantûm in coetu uocatorum eficjquærunt

mentes

-ocr page 487-

TIMOT HE P'M CAT7T II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^5

mentes talem Ecdefiam, quæ fit poïitia tranquillifsima, honeftiïsima, 8^ ofTi^^ ciofifsima. Sed ex uoce diuina feiendum efi, aliud efîè EcclefiamjSu aliud hofpi« deßd, zj- di, tia,fcilicct politias, in quibus plurimi paUm funt hoftes Euangelrj Ecclefiæ« ud faut poli-Deinde ipfaEcclefia uifibilis inhacuita eft ccctus bonorum amp;nbsp;malorum juc“^’ manifeftè docent dida Chrifti, Matth, ij. Simile eft regnum ccelorum iàgenæ

Etin hac ipfa Epiftola ad Timotheum dicitur : In magna domo funt uafà aurea honoratajamp; teftacea ad deformes ufus fada,

Neepropterea dubitent pfjjCœtumjinquoeft profefsio ueræ dodrinæ, Cœfi« uentui dfeueram Dei Ecclefiam,etiamfi uident multos inquinatos manifeftisuicrjs, Hacpræmonitione neceftèeft omneselleconfirmatos,ne faciantdifsipationes, clefid,etß in ficut Donatiftæ faciebant, Sed maneamus incommuni congregatione rzamp;èto funt multi docentium, etiamfi magno cum dolore cernimus negligi dilciplinam,amp; fit in« uocatio piorum ed ardentior, ficut manebant in commun! congregatione Za^ chariaSjSimeon, amp;nbsp;fimiles,

Audiuifti igitur ubi fint quærendieledijlciïicet, in cœtu uocatorum, Iamciimdifputattuamens,an amp;nbsp;tu fis in numero eledorumjfèmper teneas hanc Regulam : Nos de uoluntate Dei ex uerbo ipfius iudicare oportere, cum agispœnitentiamjSCinuera coofolatione credis te recipi propter Mediator renijCertum eft tune te placere Deo, iuxta dida Ezech. 18, Viuoego,dicit Do^ minus,NoIomortempeccatoris,fedutconuertaturSCuiuat, Item Roman, Ç, oe uolunMt luftifîcati fide pacem habemusapud Deum, Siccûm in agoneperlèueras in Dei, trgd fr de,amp;in inuccationejCertum eft te eftè eledum, Iuxta ilia didajMatth.24, Qui perfeueraritinfinemjhicfaluuserit, EtApocalypfis 14, Beati mortui qui in Domino moriuntur, Et Apocal, 2, Efto fidelis ufque ad mortem, 8c dabo tibi toronani SCc, Et 2, Corinth, y. Superinduemurj fi tarnen non nudi repériez mur.

Hæc dida fîmul oftendunt oportere in hac uita incoari Gndificationem, certô beatos elfe, qui in hac uita ad Deum conuerfi funt uera pcenitentia

in agone pcenitentiam 80 fidem retinent,iuxtailla didajohan. Hæc eft uoluntas Dei, ut omnis qui credit in Filium, habeat uitam æternam. Item lohan.iy.Hæc eft uita eterna,ut agnofeant te uerum Deum,amp;: quem mififti le^ ftimefle Chriftum. Hæc fimplex confideratio uera eft,amp; utilis pqs mentibus,

Cæterùm alibi fæpê didum eft, caufam reprobationis elfe peccatum in illisipfis, quos Deus non elegit ad làlutem, contré uerô eledionis caulàm eiïè bationii eR nequaquam noftra mérita ,ièd mericordiam, qua propter Filium dcprecatos fecatum m rem Mediatorem diuinitas recipit illos, qui fiunt membra Mediatoris,cùm • traftiuoce Euangelrj fide ampleduntur filium Mediatorem.Ibi non indulgea* ’mis difFidentiæ, nec uelut Enthufiaftæ expedemus uiolentos raptus, lèd ièn» tientes initia fidei,clamemus ad Deum propter Filium, ut Spiritu fuo iàndo nos adiuuet,ficut præçeptum eft,Lucæ lô, Quantd magis pater uefter cceleftis dabitSpiritum fandum petentibus,

Impediuntur humanæ mentes, de eledione in Deo cogitantes,cûm ima^ ginantur fuccefsionem temporum. Ab hacimaginatione,cûmutcunquenos abducimus, multæ quæftiones tolluntur, utetiam ueteres icriptores dixe^ runt.

Recitatahac præmonitione de eledione 8^ de Ecclefia, melius intelligi poteftjcur Paulus dicat, Si quis mundaueritfe aJjaßs àeformioribus ^erit'^fM ad

4. rom. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lonorem.

-ocr page 488-

4-54- IJ- ETISrOLÆ TIMOTH:CAlt;PrT II loNûrgm, Hæc mundationon eftdcfertioconQreeationis,iedcftconucrfîoad Deum »

r.lcâi etidin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Diccs autem,Quomodo fieri conuerfio poteftjfi tantiîm clcflio eft caufa;

uocdtitur uogt; R.efpondeo,Ele(5îi'o fie eft caufa^ut Deus etîam uocare te uelit* Vult l'gitur te au« Euangelium,8ô non repugnare,non indulgere diffîdentiæ/ed lutftari cum infirmitate,amp; peterejUt Spin'tu fando adiuueris» Concurrunt enim hæcaufæ, Verbum Dei, Spiritus fandus, ÔC uoluntas non repugnansjucre ludanscum dubitatione,8ó petens ut-iuuetur Spiritu fando, ficut didum eft, Rom, 8, Spi^ ritus opem fertinfirmitati noftræ,

Hæcfiuntmagis perfpicua confideratohoc fundamento,quodutraquc prædicatio uniuerfalis eft,fcilicet prædicatio pœnitentiæ,8d promifsiogratiæ, ÔC quod utrunque præceptum uniuerfale eft,uidelicet,ut omnes amp;nbsp;finguli aga^ nTUspcenitentiam,8C omnes 8d finguli credamus in filium Dei. Adhoefund^ mentum congruunt hæc dida: Deusuulc omnes homines faluos fieri. Jkquot;’, Ado.io, Rom.2. Apud Deum non eft acceptio perfonarum. Has confobtæ^ nes teuere utile eft ad refutandas multas quæftiones,amp; ad reprimendam tenta* tionem de particularitate.

Siceroointellipatur Paulus hoc loco demundatione zMundeste, idt^» agas pœnitentiam, agnofeas errores ÔC delida, doleas, amp;nbsp;credas EuangdiO' hæc cum Hune, audita uoce Euangehj, fimul Spiritus fandus eft effieax in cos’ luntate non répugnante, fed ludante cum dubitatione Sx^ pete nee auxilium^

SeElare

jNtelligo lufticiam uniuerfalem,ideft,obedientiam iuxta omnia ^Dei.Quanquam autem deinde addiintur nomina fpecierum,que

. in uniuerfali iufticia, tarnen no eft inufitatum pofito toto alignas infignespa^ tes deinde nominatim recitare,præfcrtim cum id fit ßngulari confilio,uddc uulc monere Paulus, ita placerc obedientiam quando coniunda eft cum fid.' oamp;£Jif«lt;t4 JJed expreffe addit nomen fidei. ladant obedientiam hypocritæ,utLuc.iS.

ßcclefia femperinconfpedu efl'e bancRegulamPfalmi W* ßde. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non iuftificabitur in confpedu tuoomnisuiuens. Sed quódcertóhabeamus

remifsionem pcccatorum ,amp; imputationem iufticiæ propter Mediatorem,lo# la fide,non propter noftras uirtutes, ficut ille Pharifæus Lucæ i8. foinniac.

Dileilio ex Poftea uominat diledionem amp;nbsp;pacem ,ut opponat hoc contentiofis,qui iufticiæ mouentnon neceftariacertamina, de quibus dicifur,Roma.

tentioßs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Habentzelum,fed non fecundum feientiam,ficut de Pafchate,dcfcrmcnta’

to olim rixæfucruntjamp;multæ nuncfuntfutiliorcs ,utdedormitione anima« rum,amp; an Noe mures induxerit in Aircam. Et ex fequentibus apparet,nomina diledionis amp;nbsp;pacis hic expreffa effe, ut maiore cura retipeatur in Ecclefiacon« cordia, Quia mox addit infignes admonitiones, quæ continentmilita illufiria uerba. Manifeftum eft autem neceffariam efte uirtutem, diledionem Siftudi« umretinendæ concordiæ. hæc autem retineri nonpotcft,nifi in* firmitates aliquas in alrjs placide toleremus, Si omit* tamus rixasde aliquibus non neceffarijs

quæftionibus.

PROPO*

-ocr page 489-

PROPOSÎT IONES

COMT^LECTENTES T^ÆCITroS ./fT^TJCKLOS

doErifM clt;£leßis ) träditce in fchola Eniteher^enßya E). ^hilippo Melanthone l)t efjent materta dtßutationum contra prfeßigia^ Éontificioâ fts- multoi recentes,

K

^VLT Ä funt illuftn'a teftimonia in natura, quæ oftendunt efle Deum,

amp; qualis ßt, de quibus 86 Roma ,!♦ dicitur, Vt ordo corporum mundi, amp;nbsp;•notuum coeleftjumjconièruatio fpecierum, in homine noticiac difcernentes tiienschrifli» honefta 86 tLirpia,86 uindex confcientia:fed mens Chriftiana afpiciat patefa^lb ones Dei, fadas in edudione populi Ifrael ex Aegypto, in rcfuicitatione mor^ turæ, fed pate tuorum,86inalijsmiraculis,86 intotahiftoria Domini noftri lefu Chrifti.P*^'quot;quot;quot;^’ Habet 86 pia mens non ignara pœnitentiæ in fuis confolationibuscerta teftis nionia de Deo,Sicut Paulus inquit, Roma.8. Ipfe Spiritus teftatur fpiritui no» ftfOjquód fîmus filq Dei. Et 2.Corinth.i. Dédit arrabonem fpiritum in corda noftra. Et rede didum eft ab Auguftino : Credens fcit ft credere,

oratias Deo, qudd fe patefecitgencri humano illuftribus ten ftimonijs, 8t: uult aonofti Filium Mediatorem, 8C uera fide ampledor totam (^odrinam in Prophetarum 86 Apoftolorum libris traditam j 8i. comprehend! fim in Symbolo Apoftolico, Niceno 86 Athanafiano.

Et iuxta hanc dodrinam credo efife ah'quam ucram Dei Ecclefiam, quæ Eflaliqud ue, fftcoetus uifibilis ampledens Euangeliumjin quo ccctu filius Dei mediator eft ra Ecckßa ffficax per minifterium, multos regenerat fpiritu lando, ut fint æterna ipfi^ oshæreditas. Simul autem multi funt in hoc uifibili ccctu non fandi,qui taî* Oienprofefsione dodrinæ cum fandis confentiunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

nil.

Non ludo præftigqs interpretationum,nec mifteoreligionesinunum Ëcde^ lt;^liaos,fedin hac fola Ecclefia Domini noftri lefuChriftiadfirmo donariho^ fi^Dd doM^ minibus remifsionem peccatorum, iufticiam gt;nbsp;86 falutem æternam: 86 fententF am in fingulis dodrinæ membris fideliter retineo,qua in Catholica Ecclefia catorù^f^^* Dei inteiliguntur, 8t. damno omnes furores damnatos iudicqs Catholicæ Ecn defiæDeij uidelicetj Ethnicos,Epicureos5Stoicos, Academicos 86 fimilesjtem ludaicos,Mahometicos,EbioneoSjM.anichæos, Arianos, 7rv6Vp-aTOp.ax/K.ou§ Pela^! gianoSjNouatianos, Donatifticos, 8t magiam, 86 cultus idolorum,Ethnicosj S6 recentes Papæ 86 Monachorum. Et Deo gratias ago jquód me ex bistenen briseduxit,86 infuam Ecclefiam collocauit. Ac profiteor me elft membrum Ecdefiæ Dei,86 Domini noftri lefu Chrifti,86 inuoco Deum cum tota Ecclefia ’■edefentiente, quam non fingo ideam Platonicam, ftd dico ccetum uifibilem eEcjin quo Ibnat uox Euangelq incorrupta,cuius ccctus membrum eft hge ipft Ecclefia harum regionu, in quibus uiuo, etfi in hac quocÿ-^magna eft infirmitas,

V4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ƒ „ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Homo conditus eft à Deo fine pecCato, 86 in creatiOne ornatus eft iliuHri noticia Dei, 86 reditudine uoluntatis Ô6 cordis^ Congruente cum fapientia 86 catocum cera 4gt;T0ttt. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p p ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uoluntate tn donis.

-ocr page 490-

4-36 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^(I^OTOSITIOKES.

uoluntate Dei, bC libertate uoluntatis non impedita jüjitcj templum Dei,pla* cens Deo» -

imdgoDfifttr Proptcr hscc dona dici eum Imaginem Dei Paulus quocj tcftatur Ephd» d/cdtKr bo?nlt;?, 4 Jnduitc nouum hominenijqui iècundum Dcum creatus eft in iufticia amp;nbsp;fan» (Zitate uera» Gene, i. Faciamus hominem ad imaginem amp;nbsp;fimilitudincm no« ftram. Ergo fit mentio de ea Imagine,quæ congruit ad fingulas perfonas,quæ eft mentis,uoluntatisjfàpientiæ ôi. iufticiæ fimilitudo,nec tarnen mihi difphcct dici,totum Adam creatum eflèad archetypum filium Dei, qui eftfubftaniialis imago æterni Patris, ÔC erat aflumturus humanam naturam,

VIL

Addw er He= Adam amp;nbsp;Heua lapfi, ut récitât narratio in Genefi, peccaueruntabufi fua «4 peccariiiit übertate, non coalt;fti necefsitate, nec Deus fuit caula eiuslapfus,ièd peccatumà fua iiolunMc Qj^boJo ^b illis ipfis hominibus ortum eft. Sicut Paulus inquit Roman.fi idoquot;, Per unum hominem peccatum intrauit in mundum ,idelt, in genus nuina^ num. Et 2. Corinth. II. Serpens Euam decepit fua aftutia. Et execraniurStoF cos amp;nbsp;Manichæos furores de necefsitate,

VlIL

spirits 'mtfb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De fpiritibus ctiam dicimus, à Deo omnes fpiritus intelligentescreato?

efte fine peccato. Sedhos,qui nominanturDiaboli, fuac uoluntatis libertäre npzzjtpjepcc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus fuitcaufaeiuslapfusjfed abip^

cato,fid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. T I 5

fcoJi /ifccrduo Diabolis ortum elt eorum pcccatum, ut exprelle amrmat Uominus, Jonan.0. Imitate pcccA Cum mendacium loquitur, ex proprijs loquitur, amp;nbsp;eft mendacfj pater. Etin r««i. Epiftola ludæ,Angelos qui non retinuerunt originem fuam,8ó reliqueruntdo micilium proprium. EtPfal.y. Non Deus uolensiniquitatem tues,

Läpftim prb Primi parenteslapfi reifueruntæternæiræ,amp;amifèruntluccm5^rcdi« ^°’'“®P’^’'^quot;tudinem uoluntatis amp;nbsp;cordis ,amp;defîerunteflè templum Dei,amp; propter iplb? pj^^p“‘^^^‘*rumlapfumtotapofteritas nafccns excommixtione maris Scfceminæadfert peccatum originis, ut appellatione ufitata utamur,

5^»

Peecatum ori Peccätum Originale eft carere iufticia originali,id eft, luce in mente amp;nbsp;ginak, redtitudine uolikatis amp;nbsp;cordis, gubernatione diuina in nobis,propter quam deprauationem,quæfecutaeft lapfum primorum parentum,amp;: propter eorum lapfum nafeentes rei funtiræ æternæ, nifi fiat remifsio propter filium Dei,de qua poftea dicetur,

XL

Peldgittnorum Damnamus Pelagianos amp;nbsp;Anabaptiftas, amp;nbsp;fimiles, qui prorfus negant er AKAbrfpfùuIIumeflepeccatumoriginis,Sdfingunt naturam hominis efle integram,amp; fiarum pofte legi Del fatisfacerc ,amp; fieri iuftamlege, Damnamus amp;Monachos,qui etiamii retinent nomen peccati originis, tarnen poltea dicunt, hanc naturam hominum poiTe legi Dei fatisfacere,amp; lege iuftam eftè, Fingunt item lege non damnari peccatum originis ,quia lex loquatur tantum de a(frionibus,nonde iufticia uel iniufticia originali.Sed hæc deliramenta manifeftê refutanturdido Pauli Rom, 7. ciim citât ex Decalogo, Non concupifees, amp;nbsp;adfirmatibi dam« nari hoc malum,quod nunc nominamus originale peccatum.

-ocr page 491-

Voluntatem Ô^iudi'dum Dei ex uerbo ipfius cognofcimus, idco cum quæritur quid fit peccatum,infpiciatur uerbum Dei, ficut ÔC Paulus deducitjit difdtur nos ad uerbumsinquiens, Rom. 5. Per Legem agnitio peccati. Et Iohannes in# quit, i.Iohan.3. Peccatum eftquiddam pugnanscum Lege Dei. Et Dominus inquit lohan.j,Spiritus fandus arguet mundum de peccatOjquod non credunt in me,

XIIL

Verumeft,peccatum eflcquiddam dilcrepansâiàpientia,amp; uoïuntate Säpientia cr Dei, fed hæc ipfa làpientia uoluntas Dei in uerbo exprelfa eft. Ideó cum de illa deprauatione in nobis dicitur,fiat collatio ad uerbum Dei, Non eft in ho^ lt;nine non renato afïènfio firma de iudicio Dei, non eft agnitio filq Dei, non funt timor SódiledioDei,necobedientiacongruens ad cætera præcepta De^ calogi. Hæc collatio rede fada, oftendit quale Ô6 quantum malum fit pecca^ tumoriginis ,de quo diçit Paulus Rom, 8, Senfus carnis inimicicia eft aduer^ fus Deum,amp; fimul monet quata lux amp;nbsp;quantum decus fuilfet humanp naturæ, firetinuifiet integritatem, amp;nbsp;quantus lapfus fuerit abijcere hæc bona pro ft amp;nbsp;protota pofteritate,

XIIIL

Lex Dei eft fapientia æterna amp;nbsp;immutabilis in Deo, reuelata in dodrft na Legis, præcipiens quales nos efle, 8^ quæ facere, 8C quæ omittere oporteat, fiu poftulans congruentiam cum fapientia amp;nbsp;uoluntate Dei, quæ in uerbo ex^ prefla eft, 8c promittens bona obedientibus, amp;nbsp;damnans omnes, qui non has benthanc congruentiam, qnæeft perfeda obedientia,

XV,

Etfi Lex erat hoticia naturæ addita in creatione, Sf poft lapfiim manfts^^^ in natura hominis, tarnen quia propter deprauationem caligo magna eft in poll Upfum mentibus, ideó Deus earn amp;nbsp;uoce fua promulgauit,ut extet teftimonium argu#/quot;“* eus peccatum, amp;nbsp;poftea docens iuftos quales cultus approbet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fdimt,

XVI,

In hac deprauata natura fine regeneratione manet in homine aliquo mOisdeprdMU lt;3onoticia Legis,Gcut infunt humane menti noticiæ numerorum,amp; aliæ quæ# nAturn nunet dam Phyficæ noticiæ. Manet etiam hæc pars libertatis, quod mens 8C uolun# taspoifunt imperare locomotiuæut externa membra uel moueat, uel ceerce# at,Vt Achilles quanquam iratus, tarnen ratione commonefadus poteft impe# raremanibus,neftringant gladium ,amp;pedibus,utab Ägamemnone difte# dant, Hane partem libertatis uoluit Deus in homine reliquam elft. Primùm, utintellioatur diferimen inter äsens liberum 8C non liberum. Deinde, utftia# ’iiusipfui-n Deum elfe agens liberrimum. Tertio, ut nos regamur diftiplina, Quartó ,ut confideremus magnitudinem deprauationis in nobis,cùm intellis gimus libertatem efte mutilam, 8C cor non obedire Legi Dei, amp;nbsp;externam di# fciplinægubernationem difficilem elft, Hæc ut aliquo modo alpiciantur,nota ft puer ills dodrina de potentqs animæ,

X V I L

Seuerifsime præcipit Deus externam diftiplinam,amp; punit ulolationem atrocibus poems in hac uita, 06 poems æternis, li non nat conuerlio, Ac nota fint dida etiam de præftntibus pcenis, ut de cuitu idolorum, blafphemia, ma# uioUtioitem gia,dicitur Exod, 20. Puniam intertiam amp;nbsp;quartam generationem, Item,P««‘^

4.Tom. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P P itj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Leuit,

-ocr page 492-

zj.^g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T T U à 1 1 1 0 IX h à.

Leuit» 20» Ponam faciem meam contra eos,ut interfici'am cos de medio popu^ li» De homicidtjs Matth»28» Qui gladiiim acceperit, gladio pcribit. Dcfurns Efaiæ 33»Væhquifpolias,quia fpoliaberis. DeinceftisLeuit» i8»Caucteneamp; uos fimiliter euomat, cum fimih'a fadetis, fient euomuit gentem quæfuitanU uos» Et quia in toto genere humano multipliciter amp;nbsp;atrociter uiolatur difcipl^ na^idco cumulantur pœnæ, fiant magn^ gentium difsipationes amp;nbsp;uaftationes, Sicut Efaias inquit, cap» 64» Iniquitates noftræ ficut uenti dißipaucruht nos,

XVIIL

Non rendit d. Etiam non renatijpoffunt aliquo modo externa Legis opera facere,amp; liquomodofd: (ciantur caufæquatiiorcur ,hæc difciplina fit præftanda»

Primùm quia Deus earn præcepit, cui fimpliciter omnes creaturæde^ obedientiam» Secundo,ut uitentur pcenæ. Tertiô propter aliorum tran^ dae^propter quillitatem^Quartôyquiaed multiplex pædagogia amp;nbsp;commonefaâio,amp;pu'^ qudtuor cAH-. fèueransindelidliscontraconfcientiam,noneft conuerfusadDeum,iuxtai^ lud i»Timot»i,Milita bonam militiamjiabens fidem ÔC bonamconfcienlian’»

rdtu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed hîc magna diflènfio eft rationis ÔC Euangelq. Ratio admiratur30

^diféb P^inam,quiaeft magnum decus,ut uerê didum eft : Nec Hefperus nec Lucifer plina, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;formofior eft iufticia t ac fomniat earn Legi Dei fatisfaccre, placare iram Dci,

mereri remifsionê peccatorum,amp; uitam pternam»Et bac opinione in Ifraelcu^ mulabant multi facrificia, fèmper fuit,eft, èC erit hæc perfuafio plurimorum hominum, homines eftè iuftos hac difciplina coram Deo : SedomnibusKmf poribus uox minifterrj Euangelici,quam fonabant Patres,Prophetæ,filius Dei, Apoftoli, èC deinde aliqui redè docentes, taxauit amp;nbsp;taxat Pharifaicas,Pe=’ lagiarias ,Phiîofophicas ,amp; Papifticas perfuafiones de Lege, expreiTèadfirj: mat, in omnibus hominibus, propter filium Dei, horrendam eftèdifcrepan^ tiam ad Legern Dei, propter quam diferepantiam rei funt, de qua Paulus in# quit,Rom» 8» Senfus carnis inimicicia eft aduerfus Deum, nec poteft Legi Dei fubfici» Et leremias inquit cap.17» Peruerfum eft cor hominis amp;nbsp;ærumnofunij id eft, auerfum d Deo, amp;nbsp;uariê ruens, amp;nbsp;fugiens Deum trifti fremitu ßne coiv folatione amp;nbsp;fide,

Inquit igitur Paulus, Ex operibus Legis non iuftificabituromniscaro cbrXwX coram Deo» Eft igitur peccatum in omnibus hominibus praeter Chriftumin gl Dei fAtii. hac uita, nec pofTunt homines fatisfaccre Legi Dci,necdifciplinaaut ullano^ f4cjf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Opera merentur remifsionem peccatorum,nec Lege homines iufti funtco^

ram Deo» Sed Lexoftendens peccatum ,cft minifterium mortis, ut Paulus iiv quit,Roman»7» Lex iram cfficit S-c» Manifeftum eft igitur nequaquam iuho^ mine talem libertatem uoluntatis reliquam efle, ut pofsit tollere peccatum Ix mortem, feu efficere interiorem obedientiam, quam Lex Dei poftiilat» Et do^ leamusnosnonfatis intelligere deprauationem amp;nbsp;immunditiem incordibus noftris»

XXL

Ne totufuge^ Qyia uerd Deusimmenfa miftricordia dcprecante pro nobis filiofuo nwibanun«« unigcnito, non uoluit totum genus humanum perirc,decretum fadumeftjUt per filium iatisfi'eret iufticiæ diuinæ,amp; redimeretur genus humanum,ÔCpro# de mittendo milsio édita eft,quæclt uox Euangelq,comprehenla in his ucrbis lonan. öic Zio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus

-ocr page 493-

o s n ion E s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;432

Deus dilexit Mun dum, ut Filium fuum unigeni'tum dederitjUt omnis qui ere* dit in eum non percat, fed habeat uitam æternam.

XXIL

Hæc promifsio SC uox Euangelij fapienter difcernenda eft d Lege,amp; fems prow/^iö e«« per in confpedu Ht omnium difcrimen Legis amp;nbsp;Euangelq» Etfi enim fuæ quædam funt promifsiones additæLegi, Tarnen alia eft promifsio Euangelij propria,qua propter Filium Dei gratis,non propter Legem aut mérita noftra datur uita æterna*

X X 11 L

Eft igitur Euangelium prædicatio pœnitentiæ, 8ó promilsionis, in qua propter filium Dei, GRATIS, non propter ulla noftra mérita donantur eredentibus in Filium, remifsio peccatorum, imputatio iufticiæ. Spiritus {an=s ftus, per quern Filius Dei uere eft effieax in eredentibus, hæreditas æternæ iufticiæ amp;uitæ»

XXIIIL

Vna eft Lex moralis ætcrna,quæ eft æterna fapientia èc uoluntasin DeOjCuius fuæ iapientiæ radios Deus in ereaturas rationales transfudit,8lt;:^^J quam fàpientiam Deus expreisit in Deealogo,amp; eius deelarationibus fæpê rc^ eium Dà ad* petitisinferiptis Prophetieis amp;nbsp;Apoftolicis : Eft autem iudieium Dei aduer» fuspeccatum omnibus temporibus, Et uox diuina teftifîeans,qui eultusDeo^“'”*quot;' placeant. Forenfes Leges Moyfi ôôCeremoniales,traditæfueruntadeertum tempus,fîcut Deus fîngulari benefîeio uoluit politiam Mofaieam eerto tempo* re fedem effe fuæ docftrinæ Eeclefiæ,ut effet certa natio, in qua extarent tefti* monia de patefadtionibus diuinis, ubi naiceretur, eonipieeretur, audiretur promilfus Redemtor, ubi extarent teftimonia pafsionis SC reüirreéiionis fius,Nam propter hos fines politia ilia eonftituta fuit,

XXV,

Vnicus eft Filius Dei, depreeator pro nobis amp;nbsp;Mediator,Redemtor hu* v/hVi« filim mani generis, amp;nbsp;faluator, quern norant Patres édita promifsione, 8ó qui affuit Patrib us amp;nbsp;Ecclefiæ omnibus temporibus,ficut ipiè inquit,Iohan,y, Pater me* us ufe^ modd operatur, ego operor, quæ ille facit,6lt; filius fimiliter facit. Hu* ius filii fiducia omnes agentes peenitentiam, amp;nbsp;uere credentes in eum ab initió Ecclefiæ ufque ad finem acceperunt, accipiunt 8^ accipient remifsionem pecca* torum,imputationem iufticiæ,Spiritum fanffum,eternam iufticiam uitam, non propter Legem. Ideo Iohannes inquit,Iohan,i,capite,De plenitudine eius omnes accepimus, Eft igitur omnium Euangelium omnium temporum, præ* dicatio pœnitentiæ, amp;nbsp;uox promifsionum,

XXVI.

Beneficia fumma, quæ filius Dei meruit dat hominibus,funt ramp;mifsio beneficia peccatorum,imputatio iufticiæ, donatio Spiritus fandti,per quem eft efficax in meruit filim ctedentibusjamp;f donatio æternæ iufticie Sd uitæ, Hæc bona comprehendit Pau#^“‘ lus,inquiens,Roma. V, Gratia Dei donum pergratiam uniushominislefu Chrifti,exuberat in multos. Gratia fignificat gratuitam remiisionem peccato* rum propter filium, amp;nbsp;reconciliationem gratuitam, ieu imputationem iufti* dæ. Donumfignificat totum reliquumbeneficium,icilicetnouitatemincoa* tarn Deo efficiente,8^ confummandam in uita æterna.ldeo poftea dicit, Gratia régnât per iufticiam in uitam æternam per lefurn Chriftum,

P p iiij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nulla

-ocr page 494-

44-0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^OTOSniGKES.

XXVIL

DAri remißio: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nulla ambiguitas eft in hac propoßtione : Propter filium Dei habemus

nem peccato* remifsionem pcccatonimjidc gratis,feu fola fide,id eft,fiducia acquiefcentc in pu^rPihüDd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poteftnegarijdari nobis remifsionempeccatorum propKt

/old fide,pro meritum Chrifti, ciim ipie dicat Matth.20. Filius hominis uenit dare animam pop/o expli^ fuam T^.v'^op pro multis. Ft I. lohan. I. Sanguis lefu Chrifti purificat nos ab om^ cdtdcrcfWd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hebræ.ÿ. Sanguis Chrifti,qui per Spiritum æternum

obtulit immaculatum Deo, purificat confcientiam ueftram. Id^ fignificarunt facrificia Veteris Teftamenti. Ft Efaias inquit capite yj. Ponet animam fuam hoftiam pro peccato.Hæc didla adfirmant nobis propter meritum Chrifti nariremifsionem peccatorum,quodquidem eft æquiualensprecium,quiaeii filq meritum,qui efteifentiahter iuftus,Sicut hicinquit Epiftola ad Hebræos, Qui fefe per fpiritum æternum obtulit. Hie filius ingreditur in SancftumSan# CtorunijUidet arcanum confilium æterni Patris, amp;nbsp;feft fubijcit Patri.

xxvin.

vocdbulum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vocabulum fidei fignificat fiduciam mifencordiæ acquicfcentem in

fidet. Dei Mediatore, Quern conftituit Pater propiciatorem. Compleditur autem hæc fides omnes articules Symboli, refert cæteros ad hos, Credo remifsio^ nem peccatorum,Credo uitam æternam.Nee fignificat fides tantum notidam, qualis eft in Diabolis. Necefle eft enim difterni hanc Propofitionem, Dæmo« nes credunt èC contremiicunt,ab ilia fide, quæpacem efFicit,ficut dicitur,Rom. luftificati fide pacem habemus.

XXIX.

QMowoJo fi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homo in ueris pauoribus accipit fide propter filium Dei remifsiO’*

dee/ficidntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccatorum, fimul certo hæc fiunt : Homoliberatur ex morte æternaptt

trdnlt;/uill£ co. filium Dei, Sc ftntit confolationem accepto Spiritu fanCto, amp;nbsp;perfona iam eu fcientilt;e, nbsp;nbsp;nbsp;reconciliata Deo,eft in gratia, id eft, accepta Deo ad uitam æternam propter

filium,amp; hæres uitææternæ. Hæc omnia coniungit Paulus,loquens dertmih fionepeccatorum. Necdicimushæc ocioiaipeculationefieri,ncc fecuritatem confirmamus in his,qui non agunt pœnitentiam, fed fimul dodlrinam de poe^ nitentialeu conuerfidne reefteproponimus,amp; dicimus,oportereinhonimp bus ueros pauorcs efte, ficut ftriptum eft : Ad quern refpiciam, ad contritum Ipiritu, Sdtrementem lermones meos. Ft addimus confolationem in uoce Euangelrj propofitam,qua cum eriguntur corda fide,uere regenerantur homi» nes,amp; fiunt domicilium Spiritus fan(fti,iuxta didum Galat.4.Mifit Deusfpf ritum Fill} fvii in corda noftra,clamantem:Abba pater.Et fimul Pater Filius fpirant Spiritum fandum in corda noftra,iuxta didum3lohan.l4. Veniemus ad eum, amp;nbsp;manfidnem apud eum faciemus amp;c.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXX.

înrcttdtitrM* Quanquamautem renatifunt domicilium Dei,tamenfemperinhacui^ «ent reliquj£ nioj-tajj in hominibus,manent triftifsim^ reliquiæ peccati,multiplex caligo, Sc dubitatio carnalis fecuritas, admiratio fui, frigus in diledione Dei,amp; nia=i gnæ Ibrdes cupiditatum errantium, Sc omifsiones SC errata^ Ideo ftmpcrindh gent Sandi remifsione peccatorum, ficut in Pfalmis dicitur, Pfalmo j 2. Pro hac orabit ad te omnis Sandus. Item Pfalm. 143. Non iuftificabitur in con^ fpedutuoomnisuiuens. Item lob 9. Non iuftificatur homo coram Deoamp;c. Semper

-ocr page 495-

T T U à' 11 1 o H E ô:

Semper igitur fides acci'pi'at remißionem propter Mediatorcm,amp;quidetn propter meritum eiusgt; Hæc ita manifefta funt, ut non dubitem,omncs uerita« temÔCconfoîationem quærentes afièntiri,

XXXI,

Cum Petrus in Aâris di'ci't, cap, lo. Hui'c omnes Prophetæ teftimonium vocaiuU re. perhibent, remifsionem peccatorum accipere per nomen ei'us omncs qui ere# ’»'P'’«« pec^ dunt in cum: Non hoc uult,homines tantum habere remifsionem peccatorum; conciliations pofiea proprijsuirtutibus iuftosefTejSed unaforma loquendi complcóritur per/^icuè À remifsionem peccatorum, id eft, mali hærentis in natura, 8^ malarum adio# Pauloconiun» nym prætcritarum, amp;nbsp;perfonæ totius acceptationem,cum qua icmpcr fit dos natio Spiritus famfti -, 8C incoatio nouitatis in nobis, quae poftea crit integra in uita æterna. Sic Paulus loquitur,cum nominat reconciliationem Rom, y. Item cum nominat gratiam, Non eftis fub Lege, led fub gratia, Roma, 6, complex« diturhauddubie remifsionem peccatorum amp;nbsp;acceptationem totius perfonæ propter propiciatorem. Eft enim umbraculum filius Dei,n5 foliim ut propter eum detur remifsio, fed ut tota perfona propter cum accepta fit, ted a imputa* none iufticiæ ipfius,ut poftea dicemus, Ideo amp;nbsp;Rom, J, dicitur. Per illius obe* dientiam iufti conftituentur multi,

X X X n.

Nihil ambiguitatis eft inuocabulis remifsionis peccatorum S^rcconci* liationis, Sed de uocabulo iufticiæ8C iuftificationis mouentur certamina. Qui Diuerftjtgni^ iic loquuntur,Iuftificari fignifîcat ex iniufto iuftum fieri, id eft, ex non haben« ƒuofabut teobedientiamLegis, fieri habentem obedientiam, Et non fimul compledun« tur remifsionem peccatorum amp;nbsp;reconciliationem, id eft, acceptationem pcrfo*yî«fionw. næ, Non rede loquuntur. Quia certifsimum eft, Paulum non loqui tantfim demutationc qualitatum in nobis, edm inquit Roma, 3. luftificamur Gratis ipiiusgratia per redemtionem,quæ eft in Chrifto lefu, quern propofuit Deus propiciatorem per fidem in fanguine eins, Hicciim Paulus ufus fit uerbo lu* ftificamur, Et dicat, nos iuftificari fide per fanguinem Chrifti, certe intell/gic fimulremifsionem peccatorum, pro quibus fanguiscfEifus eft, Et réconcilia* tionem,cum qua uerum eft coniundam in nobis eife renouationem, quam ef* ficit hic ipfe Chriftus,Deus amp;nbsp;Homo,dans Spiritum fandum in corda noftra, Sed tarnen primum hæc confolatio quæritur, unde certd habeas remifsionem peccatorum, Omittamus præftigias Sophifmatum , 80 reucrenter teneamus hocdecretumdiuinum,hic in Paulo expreftum, 80 fatis abipfo declaratum, Nam hoc uult Paulus,propter alium homines habere remifsionem, Poftea ue« ronoselTeiuftos propter propiciatorem filium Dei Dominum noftrumle* film Chriftum,Deum 8c fernen mulieris,

XXXIII.

Vfitata phrafis eft lohan, 14, amp;nbsp;ll. Ego fum Vita, Via, Veritas, Refur* nbsp;nbsp;nbsp;uitt, ue.

redio 3 amp;nbsp;tarnen difeerni oportet uitam eflentialem in Chrifto à uita creata in nbsp;nbsp;nbsp;etc.

renatis. Rede igitur dicitur, hanc phrafin effediue intelligi. Ego fum uita, id eftjcfficiens uitam. Via, id eft, ducens amp;nbsp;regens, Veritas, id eft, efficiens ue* taces,lumen accendens in mente amp;nbsp;corde, quo agnofeitur amp;nbsp;diligitur Deus, Refurredio, id eftjrefufcitans alios qui crediderunt Euangello,

XXXIII I,

Ita ne*

-ocr page 496-

44-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T (î^o P OSITIO K E ô*.

Difcerni opor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jta neceflc eft difcerni iufticiam eiïènn'alem, quæ eft in FiliOjâ iufticia

biscommunicata per imputationem Sc effèôlionem,utciïm dicitur i^CorintJ.

fa(flus eft nobis fapientia à Deo,iufticia,8ó fancftificatio nbsp;nbsp;nbsp;redemtio.

nobii coïnfiiu^ Hæc oratio non hocdicit, nos eflè fapientes fapientia eflentiali Chrifti,noii nicäta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;communicata,autfan(ftos non communicata fan(ftitate,cum alibi dicat, 2»

Corinth. 3. Transformamur ineandem imaginem.

De redemtione manifeftum eft,dici de rnefito feu de obedientia filtj Dei, quæfuit precium pro nobis. Ita ciim dicitur,Chriftuseft iufticia noftra,non hoc dicitur, Nos efle iuftos, quia filius fit ab æterno iuftus: Sed quia nobis imlt; putatur eius meritum ad remifsionem peccatorum,8C ad reconciliationem, S' quia efficit in nobis nouitatem, quæ pofteaerit confummata iufticiain uita æterna.

Sic loqui Scripturam de merito Chrifti,amp;de effeeftione manifeftifsimuni eft,iuxta ilia dida lohan. i. Ecce agnus Dei qui tollitpeccata mundi, uiddicct, fuftinens iram in ipfum efFufam, amp;nbsp;auferens remittendo amp;nbsp;efficiendonouita^' tern. Item Gen. 5. Semen mulieris conculcabit caput lerpcntis, id eft, hie filius uirginis toilet peccatum amp;nbsp;mortem, amp;nbsp;reddet iufticiam amp;nbsp;uitam æternam fides,qua iuftificamur,hunc ipfum filium intuetur afsidue pro nobis deptecan^ tem ♦

XXXV.

Remißio pec* catorum com^ prehenditur in uocaMo iuflißeMO: niSt

Comprehendi remifsionem pecccatorurn inuocabuloiuftificationiseti^ am ex illo diefto Pauli Roma.4. manifeftum eft,ubi Paulus exprefic inquit,f«' cut Sgt;C Dauid inquit Beatitudinem efte hominis y cui Deus imputât iufticiam fineoperibus,Bcati quorumteda funt peccata. Ibietiam nominatimputa^ tionem iufticiæ,ut oftendat non folum remitti peccata, Sed etiam recipi perfo^ nam propter alienam iufticiam imputatam, fcilicet Mediatoris, Dei amp;nbsp;homf nis,ut poftea dicetur, Per unius hominis obedientiam iufti conftituentur muh ti, Roma. Non quæramus fophifmata in uerbo imputationis, Neccifecft’'-'' telligi receptionem perfbnæ propter alienam iufticiam Mediatoris : amp;nbsp;tarnen hæc omnia uera funt, fimul efficere filium Dei nouitatem per Spiritum fan«’ dum.

XXXVI,

Fid« fdcit db nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed obrjeitur hic,Oportet eftè diferimen inter Saulem amp;nbsp;Dauidem,opor

[crimen mter tct aliquid effe in Dauide, propter quod pronuncietur iuftus,alioqui Deusef D^ttid Ct sau: infuQus f Refjaondco. Fides facit diferimen, amp;nbsp;ipfe Mediator fide apprêt« henfus,dignitas propria non Facit diferimen. Dauid in uero agone triftifenfu peccati nbsp;iræ Dei premitur, ficut inquit.’T ibi tantum fum peccator,amp;^ malum

coram te feci,ut tu iuftificeris3amp; uincas ciim iudicaris,Pfal. ji.

XXXVII.

p.ccleßd eiß Agnofcamus immenfum Dei beneficium, Si. fumma reuerentia Deogra fit templu Deij-j^g agamus,quód Ecclefiam fic difeernit ab alfis creaturis,ut proprie faciat cam p^cet^'^pro? nbsp;nbsp;templum Si domicilium,amp; habitet in fingulis fandis,Tamen femper præ«

pterriliutn. Iuceathæcconfolatio,quôd propter filium Dei, Deum amp;nbsp;Hominem,habeas remifsionem peccatorum, Si perfbna reputetur iufta, fide, non propter progt; prias uirtutes,quia fimul retinenda eft fententia, Non iuftificabitur in confpe« du tuo omnis uiuens, fcilicet proprijs qualitatibus feu operibus. Hane ueram confolationem retinere necefle eft, quæ quidem opponenda eft rjs,qui dicunt, Perfonam

-ocr page 497-

T T 0 ô IT 10 E ô:

Perfonam non efTe iuftam-propter Semen mulierisjcùm necefTe fit fcmper agnofci filium Dei, Deum Hominem propiciatorem SC dcprecatorem pro nobis «

XXXVIIL

Nunc ad uocabuli enarrationem redeo* Legis more Ioqiiendo,uocabu# niflida nwr« Ium iufticiæ fignifîcat congruentiam ad totam Legemjamp; ita intelligitur in his nbsp;nbsp;nbsp;lohnen»

^lit^is 5 Non iuftificabitur in confpedu tuo omnis uiuens* Et Rom» Non eft juftus,ne unus quidem, id eftjcongruens ad totam Legem»

XXXIX»

Cum autem pofiea inquit Paulus, Nunc autem fine LegeiufticiaDei nianifeftataeft,fine ulladubitatione fignificaturiufticia â Deo perMefsiam reddita generi humano, de qua promilsiones loquuntur. Daniel perfpicuè ins« quit cap. II. Delebitur peccatum, Si adducetur iufticia æterna» Ita hîc iufticia dtremifsio8cdeletio peccati,amp;econtrd reconciliatio feuimputatioiufticiæ, qua nos Deus reputat iuftos propter Filium, Si donatio Si effètftio illius iufti« ciæ amp;nbsp;iiitæ in nobis,quæ erit æterna.Loquitur enim Daniel de toto bénéficie» Sicuti Roma: ƒ» Paulus, Per'Chriftum gratia,amp; donum per gratiam. Nec po=s teft uocabulum fie intelligi, iufticia Dei, id eft, eftèntialis iufticia, quæ in Deo eft, non meritum redemtoris de quo præcipuè loquitur Euangelium, non re* mifsio peccatorum danda propter meritum Chrifti»

Vfitatum eft hîc interpretari uerbum, iuftifîcamur,id eft, ex iniuftis cimur iufti,amp; idintelligunt Thomas Si fimiles de qualitatibus in nobis, ex pret^uon« lion obedientibus efficimur habentes obedientiam, ut fi dicam, Aqua frigida uocabuli lîtcalida. Hi cogitant conuerfiim iuftum efle proprijs qualitatibus,SCnihÜ^'^'^'^’'*' dicunt de remifsionc peccatorum Si de imputatione» Deinde Ofiander, ne de noftris qualitatibus loquatur, dicit, Paulus fit ex iniufto iuftus, id eft, habens wm in lefèiufticiam Dei eftèntialem»

Nos dicimus, ex iniufto fieri iuftum, cflè, ex reo Si inobediente Reri balt;^ verum ftgni^ bentein ilJam iufticiam, de qua loquuntur promifsiones, Si de qua dicit

lus3Iufticia DeiinEuangeIiomanifeftatur,quæ eft remifsiopeccacorum imputata iufticia propter filium Dei, Si æterna uita Si iufticia tune cùm con^ lummabitur»

Complétai enim Paulunj remifsionem peccatorum Si imputatiönema^r'^ !^quot;^^’quot;* manireituna eit^cum inquk Ko* j* lultihcan languine eiusatcm,Per unnis obe^ pieélitur dientiam iufti conftituentur multi, id eft, habentes remifsionem peccatorum, mißionet» peu imputationem iufticiæ, Si incoatam nouitatem, quæ poftea érit perfeda» Lo?

quitur enim Paulus de integro beneficio,

XLIi»

Perfpicue fie dici poteft luftificari eft ex iniufto iuftum fieri,id eft,ex reo inobediente fieri habentem Chriftum.qüi eft iufticia noftra,ficut l»Iohan.;» dicitur. Qui habet Filium,habet uitam»

Eftautem Chriftusiufticia noftra,quia propter eius meritum,Si per ÇlinyîwseÆ eum,habcmus remifsionem peccatorum. Si imputatam iufticiam. Si donatio#= nem Spiritus fan(fti,ut æterna uita Si iufticia in nobis reftituantur.Hæc omnia complexus eft Si IohanneSjinquiens,Qui habet Filium habet uitamjl»lohan»y»

Habetur

-ocr page 498-

T T U ö 1 1 1 U /1Û.

Habetur autem fidcjqua fit confolatio in ueris doloribus, cùm fides intuetur Chriftum pafiTum, refufcitatum, regnantem, intcrpellantem pro nobis,amp; uilt; uificantem nos, ficut ad Philippenfes j.dicitur, Vt Cbriftum lucrifaciam, amp;inueniarin co,non Habens iufticiam,quæefi:exLege,{èd cam, quæ eft per fidem Chrifti, quæ eft iufticia ex Deo propter fidem, ad agnofcendum eum amp;potentiam refurreólioniseius» Cum ait,quæeft iufticia exDeo,certenon intelIigiteflentialeminDeOjSedhæc omnia, remifsionem peccatorum,im# putatam iufticiam, èC incoatam æternam uitam 8C iufticiam, quæ poftea con* fummabitur*

Dieftum eft de confolationequa fide in ueris pauoribus, id eft, ftducia Filtj Dei Gratis accipimus remifsionem peccatorum, imputationem iufticia?, donationem Spiritus fàncfti, ÔC uitam æternam» Hane confolationem efleuo* cem Euangelfj nihil dubium eft»

nuerd confo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nunc addenda eft dodrina de nouitate nbsp;bonis operibus» In ipfa confo*

iazio/ie Jit re-. lationCjin qua fit remifsio peccatorum, uere fit regeneratio, qua cor in pauori» gcncrlt;itio per bus uiuificatur 3 ut Roma» 8. dicitur» Accepiftis fpiritum adoptionis filiorum, quoclamamus, Abba pater» Et Galat. 3, Vt promifsionem fpiritusaccipia^ mus per fidem* Et Galat. 4. Mißt Deus fpiritum filrj fui in corda noftra,cla* mantem Abba pater. Ita enimtollit peccatum amp;nbsp;mortem fiIiusDei,amp;nos regnoDiabolicripit,ut prorfus abolitopeccato óddeleta morte,reftituatin nobis uitam æternam,iuxta illa dida Ofeæ 13. O mors ero mors tua ,amp;óin* ferne ero peftistua» Item,i.Iohan.5. Qui habet filium,habet uitam. Neceflèeft autem in hac mortali uita incoari nouitatem,iuxta hæc dida, 2.Corinth.i.Su* perinduemur,fi tarnen non nudi reperiemur. Item, Apocal»2» Efto fidelis uf$ ad mortem ♦

XLIIII»

fdteretTilita Verum eft,Patrem amp;nbsp;Filium fpirare Spiritum fandum in cordacfcden* fiiirantspirb tium, in confolatione ,de qua didum eft, amp;nbsp;alias nominatim de Patredicitur, tum fangum alias dc Filio,ut apud Paulum,Mifit Deus fpiritum filij fui,Galat» 4. Ët lohan. ^en^um nbsp;nbsp;I4»Ro§abo Patrem,amp; alium Paracletum dabit uobis. De Filio in Adisdici^

tur,cap. 2. Dextra Dei exaltatus promifsionem fandi Spiritus accipiens a Patre effiidit eum» Et lohan. ly. coniunguntur perfonæ,Càm uenerit Parade* tus,qucm ego mittam à Patre, Spiritum ueritatis,qui d Patre procedit.Ideoin lohanne dicitur,cap.I4.Veniemus ad eum,et manfionem apud eum faciemus. Et corda in petitione intueantur totam diuinitatem, amp;nbsp;petant propter filium Dei Spiritum fandum»

Spiritus fandus cict in corde motus congruentes cum Lege Dei ,Ideodi* spiritui fan* dturlerem, ji. Dabo Legem meamin corda eorum. EtRom. 8. Deus mifit carde'rnmu F^ium in fimilitudine carnis,8c de peccato damnauit peccatum,utcompleatur congruentes I US Lcgis in nobis, id eft, ut folueretur débita pcena, Sd nobis iufticia impute* Legt Dei. tur, amp;nbsp;in nobis reftituatur integritas, qualem Lex defcribit. Idem dicitur Za* char:i2.Effundam fuperdomum Dauid Spiritum gratiæ amp;nbsp;precum» Spiri* tus fàndus nominatur Spiritus gratiæ, quia in confolatione teftifîcatur nos eflè in gratia,cirm éludantes ex pauoribus,acquielcimus in Deo per Mediato* -rcm,ficutPaulusinquitRoman.8» Accepiftis Spiritum adoptionis filiorum, quo cia*

-ocr page 499-

(p(l{^OTOSITIOKES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44-5

tjuo clamamus :Abba pater» Spiritus precum nominatur,quia agnita miièri^ cordia in Mediatore propofita,exuicitat corda ad inuocationem, amp;nbsp;fic fimul wijciunt ie corda Deo»

XLVI»

Etfi hæc obedientia uoluntaria eft, tarnen hæ propofitiones ueræ funt, Noua obedientia congruens Decalogo,eft debitum,ficut amp;nbsp;Paulus loquitur, i^onia.8»Debitoresiumus.Item,Noua obedientia congruens cum Decalogo t4wc» efinex cftneceflaria»Item,Quicquid pugnat cum LegeDei,eft peccatum,et quiddam ^aninatum d Deo,8c non eft iufticia,nec congruitcum Spirituiandlo» Quæ=: dam autem talia Eint,ut,quanquam reliqua funt in renatis in hac uita, tarnen propter Mediatorem condonentur,quia renati amp;nbsp;retinent ueram fidem,amp; re^; pugnantillis peccatis,8ó in talibus manet Spiritus iandus» Alia uero peccata contriftant amp;nbsp;excutiunt Spiriturn fancftum,ut cum hi qui iuerunt renati

^nt fundamentum,amp; ruunt contra conftientiam» Tales propter ilia peccata excutiant spi Jterum fi'unt rci æternæ pœnæ»Ideo Paulus exprefte dicit i»Corinth»ó»Nolite fitum ßtnäti, ^rare, fcortatores 8c adulteri,homicid2c, idolatræ, non poßidebunt regnum f^ciJtem Coloif 3»Propter hæc uenit ira Dei iuper inobedientes» Et Matthæi 12,dicitur,Redire ipiritus immundosin domum uacuam, quæfuerat antea porgata.Et 2.Petri 2.Cum hi,qui effugerunt rurfus contaminantur ijfdem pec*

peccata détériora prioribus»

XLVII»

Ideo execrandi fiint Diabolici furores Anabaptiftarum,qui dicunt,in re^j inren4tis non non eife reliquum peccatum, Gc nos d Lege liberatos efle,ut iam nihil

Lex,fint conceflaadulteriaamp;homicidia,8d alia pugnantia cum Lege»Hos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dice,

Mabolicos furores,erudite refutare diicamus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re.

Sicut fapientia èc uoluntas Dei eft æterna immota,ita 8^ Lex Moralis æterna,quia Deus eft tab's, qualem ie in Lege deicribit. Et manet ordo im^ nbsp;nbsp;nbsp;ßgniß^

•^otus, utcreatura Deo obtemperet,De hoc ordine dicimus cum nominamus ord'mcM ^ocabula debiti SC necefsitatis» Noua obedientia eft debitum» Item eft Neceß ^ariaNon quod fit coadione extorta, fed quia hic ordo immotus eft, Vt crea^ tara Deo obtemperet»

XLIX,

^uanquam igitur perfona recipitur propter filium Dei, 80 per eum taiv Dew reliqub tjuamMediatorem 8C umbraculum tegitur:Tamen non propterea Deus pecï^ (Upeccati de^ catutnrebquumapprobat» Sed has reliquias etiamdeleriuult in morte poriSjRencit etiam rurfus perfonam ipfam non repugnantem peccato, Si aefth Ones carnis ipiritur mortificabitis,uiuetis,Roma»8»

Manet fapienda Dei amp;nbsp;Lex,fcmper peccatum eft quiddam damnatum, pecc^tum corda ad Deum conuerfa,fcntiunt ueros dolores,quibus peccatum iudicas= fempereH Ecclefia horribilibus ærumnis fubiecfta eft propter has reliquias,Nec

^cnit Redemtor, ut confirmet peccatum,led ut prorfus deftruat, reftituta im f^§^^iofticia,Sicut iJohan.j.dicitur, Apparuit filius Dei, ut deftruat opera Eiaboli,fcilicet peccatum mortem» Et ipiè Dominus inquit Matth.y.Non ^cni foluere Legem,fed implere»lmplet autem Primo iua obedientia» Deinde

4.Totti.Pbik nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fatisfa»

-ocr page 500-

4-4*^

Chriftuf im* p!:t Legem qiatuor mo^ dis,

OSITJON ES,

fadsfacicndo pro nobis in fuftinenda pcrna,quam nos debcmus» TertiÓ/fFi; ciendo in nobis iufticiam,cam ipfam,de qua concionatur Lex, Quarto, fan^ cicndo Legem,quia amp;nbsp;approbat amp;nbsp;illuftrat earn. Damnandi func igitur Si Monachorumamp; Anabaptiftarumerrores,utricßenim fingunr,inrenatis non ciTc peccatum,et(i Anabaptiftarum infania acrocior eft,quia fada contra Le# gem negant cfle peccata,0Cc,

LL

crfdfflf« U Interea tarnen fcire necefle eft,dodrinam de bbcratione a Lege,iuxta di'« cflum iIlud,Roma,6.Non eftis fub LegCjied fub gratia,id eft,conuerfiiam fi# ntóoflf Lfgiï. ducia Mediatoris ad Deum5id^eft,ucrerenati,non funt damnatiirt antea : pla# cent enim propter Mediatorem,qui amp;nbsp;L.egi fatisfacit pro nobis, cam in no# bis reftituit,amp;qtianquam adhuc hærentin nobis reliquiæ peccati,tamen eas ccgit imputata iufticia,Ac diligenter obferuandum eft, qudd nominatgrati* am,8dnos gratia placere adfirmat,quod fignificat iufticiam gratuitani,^^® propter Mediatorem pafliim pro nobis,amp;^iam deprecantem pro nobis,place# mus,filt;utSd alibi gratiam nominat,inquiens Roma.^, Quantó magis gratia Dei 8^ donum per gratiam,propter unum hominem lefum Chriftum exube# rat in multos, Ac diligenter conlideret Letftor uocabulum gratiæ in talibuS Iocis,ut hanc neceftariam confolationem teneamus,quod in magna infirmita# te conuerli,tarnen placeant propter Mediatorem,Deum amp;nbsp;hominem.

LIL

Liicrdtionem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Magis perlpicue intelligitur libèratio d Lege, quando integrum bcncH’^

iLege,iltu=^ intuemur,Tune cum rekilcitati habebimus iufticiam uitam æternam, beneficium'! hne peccato óó fine morte,manifeftè cernemus nos non accufari à peccato,^ efte iuftos,non lege,fed fapientia,iufticia diuinitus in nobis accenfa,SicutPau# lus inquic,2,Corinth,3,Transformari tanquam â Domino fpiritu, Sed in hac uita durantibus reliquqs peccati, hæc libertas incoata eft, ÔC interea retibenda eft confolatio prorlus neceftaria, quanquam in nobis multum eft caliginis fordium,ficut inquit Iohannes, i, Iohan,l, Si dicimus quod peccatum non ha# bemus,nos ipfos ftducimus,amp;c,Conuerfi ad Deum placeant fola fide,per gta# tiam,propter Mediatorem Deum amp;nbsp;hominem, iuxta hoc didtum, Non dfij fub Lege,fed fub gratia.

LIIL

Plura deliberatione d Lege,fumantur ex alrjs ftriptis longioribus.Nunc brcuiterpertexendalunt,quæderenouatione dicere ccepimus, Ac pleruixj Qumcf; i]i(je^ docendi caufa diftribuo hanc materiam in hos quineg titulos.

fiionesde no, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quód neceftaria fit Noua obedientia,

0 s sen Id. J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quomodo fieri polsit in hac tanta infirmitate humanac naturae.

Ill, Quomodo placeat Deo.

1111. De præmqs,

V. De diftrimine peccatorum,quæ non Hint in renatis, qua? maneant in eis.

De necelsitate didlum eft,Et quomodo fieri poisit,leu incoari noua obc# ^fttr nbsp;nbsp;nbsp;' dientia,oftendunt etiam fuprd ditfta : Ideo filius Dei apparuit,ut deftruat opc#

oMientid, ra Diaboli,peccatum amp;nbsp;mortem. Colligit igitur Ecclcfiam uoce Euangelij, amp;nbsp;Spiritu fuo fandlo accendit in nobis lucem fidei, amp;nbsp;niotus nouos in cordi# bus,qui

-ocr page 501-

T o s ITIOn ES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.4.7

inis,qui funt incoata obedicnti'a, Sc fuftentat Ecclefiam, 80 depellit diabolos horribiliter graflantes per ie per fua organa»

Cogitcnius igitur promißiones diuinas de auxilio,Matth»ll.Venite ad me omnes,qui laboratis amp;nbsp;onerati eftis,ego reficiam uos. Item lohan.lo.Ne# morapiet oues meas ex manibus mcis.Item Iohan.ij»Dabo uobisParacletum, qui procedit à Pâtre» Item Iohan.i4»,Vcnicmus ad eum,amp; manfionem apud cum faciemus.Et apud Eiaiam capite 'j. nominatur films Emanuel, id eft,nos bifeum DeuSjUere adeft,exaudit,iuftificat,protegit,gubernat,uiuificat,libérât ex morte amp;nbsp;inferis,Sicut inquit,O mors,ero mors tua» Confideremus infirmi:« Utem amp;nbsp;pericula noftra» Sciamus Deumimmenia bonitate uoluifle his malis opponcrchæcfuabeneficia,quæperFiliumpræftat,amp;ei gratias agamus, eaardentibus uotis in quotidiana inuocatione petamus. Hane inuocationem expsriemur reipfanon efle irritam, SC in his exercitrjscreicantagnitioDei, luxfidei, fpes aliæ uirtutes,Sicut dicitur Lucæ 19.Habend dabitur.

Hæc de poisibilitate breuiter diefta fint» Alibi fæpc repetita cft diftintftio de libero arbitrio,hiclocomotiuaaliquomodo regitur, edam in non renatis, utregebant externes geftus Ariftides,Scipio fimiles. Sed fine uocc Euange«

(inc Spiritu fanÀo non fit incoatio Legis Dei in corde»

LIIII»

Quomodo placeat in hac tanta infirmitate hominum in hac uita, amp;nbsp;inter Quomodo bas fordes noua obedientia,feu renatus f Hac quæftione anxiê excruciantur 1_, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0v£ulCtïtiU

nomineSjUtomnescxperimurjC^ multæ caulælunt dubitationum, magnitu^ terhdifor^ tlopræteritorumlapfuumjamp;corifpedus præièntium fordium» Dauidintue^ def. mrpreteritum lapfum,deinde pcenas,in quibus accidunt tot tetra fcandala,cgîgt; deSjincefta contaminatie coniugum amp;nbsp;aliæ confufiones, retro edam confides: tatexemplafuperiora,Saulis exitum,amp; multorum aliorum» Hæc obieefia 3ha niulta concudunt eum dubitationibus, quanquam eft in eo incoata noup tas.lnhac quæftione utrumcß confideretur,Primùm agnofeamus noftram munditiem, Secuhdd teneamus ueram confolationem in Euangelio propofis: tara,

Fatendum eft in conuerfis ad Deum,id eft, renatis in hac uita, reliqiium tiTe malum,quod nobifeum nafcitur,pugnans cum Lege, Scilicet magnam ca^s mreLtitma. bginem prauas inclinationes,amp; hinc oriuntur multæ flammæ uiciolorum lum pugnons, arteftuum,multi errores,multi lapfus ignorantiæ èC omiisionis, Hæc omnia funtuerè peccata fuo gcnere,Ideo dicitur in Pfalmo l45.Non iuftificabitur in confpeftu tuo omnis uiuens» Et Moyfes Exod.34.ac lob 9.capite,Non iuftifî^ cabitur coram te homo.Et Paulus Roma : 3» Vt reus fit totus mundus Deo,ô^ obftruatur omne os.Cum igitur manifeftum fit,reliquum efte peccatum in ues te conuerfis in hac uita,amp; Deus nos id uelit uero dolore agnofcere,8d oftendat confolationes,Neceftè eft homines de hac tanta re reeftè doceri»

Hic primûm hoc planifsimè affirmamus,cùm in conuerfione homo accis: t« eonuerfà pic remifsionem peccatorum fide,ÔC fentit fe acquiefeere in Mediatore,tunc in l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A nn’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jcetlte IM Dco

nomme ïam habitat Deus, cC ucriisimum eft dictum, Accepiltis Spiritum adoptioiiis filiorum,quo clamamus Abba pater,Roma.8.Hic fi quis dicit,nos tancùm loqui de imaginaria imputatione,non de regeneratione, quæ fit Deo in nobis inhabitante,paldm réfutant cum teftimonia omnium noftrarumEc^ cldiarum.

Q.lt;1 n

4. Tom. Pbil.

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed

-ocr page 502-

44-8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/PI^OTOSiriVH ES. •

* Bed facta lam tali conuerlione Sc regencratione’, tamen hæc quæftio manet,Quomodo placcas Deo,cum ientias tantam infirmitatem immundi* tiem Senriunt fanóti interdiim aliquos nouos motus,alq minus,alr) magis il* luftres,led tamen multôfæpiusomncs fentiuntfuas trepidationes dC dolores propter præfèntes lapfus,8c prælèntem infirmitatem,amp; fingulos in quotidia* iiainuocatione cogitare de hac infirmitate necefle cft,cum quidem SC Icntiant fe conflieftari cum trifti dubitatiojie* Hic proponitur hæc conlblatio compre* henia in his uerbis,Roma. jduftificati fide pacem habemus apud Deum. Fide oportet ftatuere,placereperfbnam propter filium Dei Mediatorem,amp; fum* mum Sacerdotem,Deum amp;nbsp;Hominem, qui pro te fatisfecit, èc iam pro te de# precatur,Sicut inquit Paulus,Rom.8.Qui amp;nbsp;pro nobis interpellât» Hæc fides eftfiducia milcricordiæ propter Mediatorem promilîæ. Ita Prophetæmcn* J , rioncmfaciuntmilèricordiæjDauid clamat, Pfalmo yi. Mifêrere mei Deus iecundum magnam miiericordiam tuam.Item Pfalm.6»Domine ne in furore . tuo arguas me,faluum me facpropter iufticiam tuam.Et Dan : ^»Non propter iufticias noftras,ied in mifericordia tua multa exaudi nos,propter Dominum. SdnUidgnot gfe ubi(^ loquuntur Prophetæ.Docent igitur conuerlos agnolcere propriam [cant propri-. ii-ifirniitatem,Slt; fide acccdere ad Deum, Sdhanc fidem erfe fiduciam acquit« tcm,^fide ‘ Icentem in Mediatore.Hanc fidem oportet prælucere in omni inuocatione, dccedantad in omnibus adfionibus.

Df«w, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hane conlblationcm traditam ciïè in Prophetis amp;nbsp;Apoftolis manifeftum

eftjEtcum hac confolatione corda criguntur,fimul fituiuificatio per Filium, Iuxtaillud,Habac.2.îuftus fideiua uiuet. Hane dodtrinam qui reprehendunt dicunt,Fidem non fignificare fiduciam mifericordiæ» Poftea dicunthomi* nes iuftos efïè Deo inhabitante,qui facit,ut iufta faciant. Hi quam confolatio* nem conuerfis proponunt f autquó pertinent omnia ilia dida de mifencor* dia,in Pialmisamp; alibi, fi fides non fignificat fiduciam milèricordiæ acquic# feentem in Mediatore.Nec propterea dicimus,nos per creaturas,per fidem aut alias qualitatesfaluos fiert

Dipfrrtiopor Ccrtifsimum eft Deum ipfum efle effedlorem uitæ amp;nbsp;iuftificationis,amp; fandfificationis : Sed tamen difeerni caufam amp;nbsp;effedtus',qui fiunt in nobis, fiaorem çy oportet,ficut Paulus inquit, 2.Corinrh»3. Transformamur â Domini Ipiritu. (fßaui in Deus eft efficax,ita,ut iple fidem ôZ uitam in nobis accendat.

notw, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omitto autem cauillationes,amp;^ adhortor unumquemej, ut intueatur fu*

am infirmitatemjôô cogitct,unde Uera confolatio petenda fit.Confideretetiam didî:aProphetica,inquibusamp;confelsioeftnoftræ infirmitatis, 5ó mentio iu# Pfal,iz, fticiæ Dei,Pfalmo iS.Delidla quis intelligit,ab occultis meis munda me.Pfal.

52.Beati quorum remiflac funt iniquitates,8d quorum tedfa funt pcccata, Bea# tus cui non imputât Deus peccatum. Loquitur Plalmus de conuerfis feu fan# dî;is,ôd continet confelsionem, conlblationem, amp;nbsp;precationem. Confefsioeft, qua fatentur conuerfi adefle adhuc peccatum,propter quod Deus iufte poftet hominem damnare, Ideo poftea inquit,Dixi,c6fitebor aduerlum me iniuftici* am meam Domino.Hæc confefsio eft in uero dolore amp;nbsp;uera contritionc fate# ri,qu0d fimus rei amp;nbsp;digni poena,amp; non fremere aduerfus Deum in poena,fed fubficere corDeo,ficut apud Danielem dicitur,Daniel,9. Tibi Domineiufth cia,nobis autem confufio faciei. Huie confefsioni additur precatio, Pro hac orabit ad te oninis fandlus in tempore oportiino« Exprefle noniinac hunepra’#

-ocr page 503-

^(Î^O^OSITIONES. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;449

fentem fan a urn, ut ofl:endat,fè loqui de conuerfo,qui faïKftuS efljid ficatur â Deo inhabitante, 8C tarnen lam fèntiens reh'qùias peccati, quæri't re^» mifsionem èC iuflifîcationem,quærit autem fîde. Narrt 'Oratio fine fide eft mas oratioßnefi^ ne murmur, amp;nbsp;fides iplà eft fiducia mifèricordiæ, acquiefccns in Mediatore de eütnane oftenfo in promifsionibusjta hie fanftus petit remifsionem, fideftatuit ft placcre Deo propter Mediatorem,quanquam cernit triftiftimos lapfiis præ^ tentos,amp; præftntem infirmitatem,ideo inquit,Dixi confitebor aduerfum me Jniufticiam meam Domino,8ó tu remittis impietatem peccati mei. Ac initio Pfaltni fiimma buius coniblationis recitatur, quae eft generalis doftrina, S)C promiflio ad omnes credentes pertinens:Beati quorum remiflæ Hint iniquita^ tes,id eft,omnes tales funt,ut no fint beati,id eft, iufti,amp; accept! Deo ad uitam Jternam,nifi Deo rémittente peccatum,uidelicet,præftntem immunditiem.Et

promifiîo declaretur,addit uerba tegendi non imputandi,fignificans adgt;: efie quidem peccata, ftd ea tegi, id eft, non imputari ad pccnam æternam,non Mediatorßli» pronunciari ut perfona fit damnata.Et uerbo tegendi fignificatur mediator Eft mDehumbra bus Dei, qui eft umbraculum, quo tegimur, quia ipft in ftft dehuauit tram, pro nobis fatisfecit iufticiæ Dei,8ó iam quoque deprecator eft,amp;f propter cum nobis parcitur,8ó imputatur nobis ipfius iufticia, Sicut Paulus inquit Rom. y.

Propter unius obedientiam iufti conftituentur multi. Item, lain non eftis fub lege, fed fub oratia,Rom. ó. id eft, non eftis captiui legis, ftd tegitur ueftra in^ nrmitas gratuita miftricordia, remiftione amp;nbsp;reconciliatione donata propter Filium,amp; per eum.ltem Rom. y. Gratia exuberat fupra peccatum.Item Rom.

8. Nulla nunc eft condemnatio in his, qui ambulant in Chrifto lefu,

EtfiigiturplaniftîmèaffirmamuSjin conuerlb fieri regenerationem amp;nbsp;in niuificationem per Filium : tarnen non folum de effeftione dicendum eft, ftd etiam de hac confolatione neceftaria omnibus ftntftis in conlpeftu ftiæ indigni quo fit rege^ tatis,amp; in uero agonc,ubi necefle eft fcire,in iuftificatione ftmper comprehen;! fam efle remiftionem pcccatorum,amp; hac fide,id eft, fiducia acquieftente in Fft ho Dei,accipiendam elle, 8ó hsec fides nititur mediatore lummo ftcerdote, Deo amp;nbsp;homine. Hæc ipfa confolatio eft modus,quo fit regeneratio, Sicut in fiimmoagoneftntithomoconuerfus ft erigi confolatione, quando mens ops prelfa ingentibus doloribus,fide apprehendens mediatorem, ftntiens ft ex ins feris amp;nbsp;ex morte cduci,8d iam habere pacem apud Deum, ficut Pftlmo iO2.dis dtur,Benedic anima mea Domino,qui propiciatur omnibus iniquitatibus tus is, qui redimit de intcritu uitam tuam. Quare in Pfalmo 31. additur,Non eft in fpiritu eius dolus, id eft, eft confeftio peccati,amp; uiuificatio lpiritus,ctim fide accipitur remi ffto 0lt;rc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

LV.

Rccitata confolatione neceftaria omnibus in hac uita, uidelicet qudd perfona placeat Deo propter Filium Dei Mediatorem amp;nbsp;deprecatorem fide, quaapprehendi eum necefft eft,8^ erigi corda in ueris pauoribustpoftea etiam feiamus,membra noftra præbenda elft,ut Deo obediant, nee ruamus contra mcoata cr confeientiam. Hæcigiturincoataô(^ quantumuis languida obedientia,tamen quantumuii placet Deo propter Mediatorem,Sicut Petrus inquit,l. Pet,2. Offerte hoftias fpiritualcs acceptas Deo per lefum Chriftum.Et Roman. 14. Qui in his ftruit ptj” Chrifto,placct Deo,amp; probatus eft hominibus.Hebræ.l3. Per ipfum offèris rem placet, mus facrificium laudis acceptumDeo,hoc eft,frult;ftum labiorum confitentium

4.Tow.Phn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_q irj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nornini

-ocr page 504-

4.J0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T^^OTOSITIOKES.

nommi eitis, beneficentiac SC communicatiom's, ne obliuifcamini. Et hi In's dikTtis fimul comprehenfa eft fides, Per ipfum offerimus,id eft, fide ftatuimiis, nos 80 bæc opera propter Mediatorem placere,amp; referimus ea adhuncfi# nem,ut Deo exhibeatur bonos,Sc mouet corda noftra films Dei, amp;nbsp;fimul co^ ram Deo eft deprecator Si. lummus Sacerdos*

Peccdtum eü, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J-]uc pertinet di(ftum,Omne quod non ex fide eft,peccatum eft,Hæc uer#

exfidf'id^ nbsp;nbsp;non tantum vo;x(K.wç,]ntelI]gantur,ut Monacbi enarrarunt,Omne quod non

ex agnitioiie eft ex fide,peccatum cft,id eft,quod prohibitum eft Lege Dei, ut adulteria, fiUj Dei,Qrfi. furta,u{uras,dicunt non elîè ex fide^Etfi autem uerum eft, peccatum eife quid* quid pugnat cum lege Dei,Tarnen amp;nbsp;hæc Euangelica iententia addenda eft.

’ Peccatum,eft omne quod non eft ex fide,id eft, ex agnitione filij Dei, 3i fidii* cia ftatuente,quód propter Mediatorem placeant perfona amp;nbsp;opus, ut opera Saul honefta,non funt ex fide,id cft,ipfc higit Deum,iraicitur ei, Si frémit ad»* ucrfiisDeum, non acquieftitamp;f non lætatur in Deo, propter Mediatorem, quare nec inuocat eum.Huc adde Si alia teftimonia,quæ Si docent,quoniodo placeant bona opera renatorum,amp; adfirmant ea placere Deo, utPfalmoJO. SacrificiumDcolpirituscontribulatuSjCor contritum Si humiliatum Deus non defpicies. Singularis bonos eft,nominare noftram obedientiam Sacrifi* cia,00 ftmpcr includuntur in hac appellatione Si beneficia Chriftû

LVL

De diferimine peccatorum*

Difcritnina Necefle eft difterni peccata, quæ manent in renatis in hac uita,ab Ulis cf^rtdßtnT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domicilium Dei,Si deiinic

effè iuliuSjSi ht reus pœnx æternsc, Sicut Si Paulus difternit inter peccatum regnansamp;nonregnans,Roma.8.Si acciones carnis ipiritu mortificabitis, ui* uetiSjfi ftcundum carnem uixeritis,moriemint

EVIL

HOW0Ϋ re^ Certilsimum eft,homines qui fuerunt renati Si Gncftificati, poflerurfus Cunï labi,amp; amittere iufticiam Si Spiritum ßncftum,Sicut Adam Si Eua erant ele* (fii,amp; tarnen in lapfu reuera auerb lunt d Deo, Si fadii finit rei iræ æternæ, Sb cut Paulus inquit Rom*y.Per unius inobedientiam peccatum in homines per* uenit.EtDeuuÿ.Aduerfiis Aaron ualdc iratuseft Dominus, ut delereteum, fid pro eo deprecatus eft Moyfis» Et Matth.i2,dicitur, Quando Ipiritus im* mundus redit in domum purgatam,fiunt nouifsima hominis détériora priori* bus .Item 2*Pet.2.Cum hi qui effugerunt inquinamenta mundi rurfus inqui* nantur,fiunt eis nouifsima peiora prioribus.

DeliHdpro.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sunt ergo abquidcbcta,pcr qua? hi,qui fuerant renati,definunt elfe iufti

ptcr re:gt; domicilium Dei,amp; lunt rei æternæ pcenæ.Hæc delidia lunt amifsio funda* ’t^e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,fiueerrore,fiuepetulanter aliquem articulum fidei abqccrc.Item,

Nolle credere remilsionem peccatorum.Item,Fa(fta contra confeientiam, quia hæc meta neceftaria eft,MiIita bonam militiarfi,habens fidem Si bonam con* fiientiam.

LVIIL

Cum dïcitur,Cihriftus nos Iibcrauit â Lege,id didlum nequaquam hoc uuït,Legem nunc nihil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non difcerni retfla amp;nbsp;non reóèa, hcut furenter

liberducrit à imagmantur Anabaptiftæ,quia certilsimum elt,lemper m Deo mancrenatus ram ætcrnam,di{cernentem retfla non rcc7a,Sicuc manifefte inqm't Pfalm^.

Non

-ocr page 505-

P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ITIOKES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.51

NonDeusuoîensiniqiu'tateiTituesJtem Matth.y»Non ueni foîuerc Lcgcm, ^edimplere.ltcm Rom.S.VtiusLegi'simpkaturîn nobis» Libérât igitur nos pccnam,amp;reddens nobis iufticiam,icibcet,remifsione pecca= torum,8^ rcconciliationc,reiiera efîîdens hoc in nobis,quod Lex poftulat.Er# go contraria Legi faciens,facit contraria Chrifto»

LIX,

Etiî igitur peccatâ manent in rcnatis in bac uita, T amen id peccatum ne=s 9^aquam approbat Deus,imô ièmper iudicat,amp; nifi fiïius Dei cflct umbracu^^ probat pecca^ ^^in,extmgucremur iudicio Dei tanquam igni.Eft igitur taie peccatum in rcn f“”* reliitium ‘■gt;atis,fcilicet,reliquiæ morbi nobifcum nafcentis,amp; uiciofi afîcctus, quibus ta? ^cnrepugnamuSjid eft, dolemus propter banc caliginem, Sc immunditiem, .^ftatuimus tegi hæc mala per Chriftum,pro nobis deprecantem. Sicnomi# ’■atPaulus hæcmaïa peccatum non regnans» Sedqui non repugnant èc ob? tempérant prauis affeÆbus contra confeientiam, deiînunt eiîè domicilium

fiunt rei xternx pccnaï,ac faciunt Chrifto contraria, amp;nbsp;Spiritui iando» ïdeödicitIohannes,l.Iohan.3»Qui facitiufticiam,iuftus eft,qui facitpecca« turn,ex Diabolo eft* Item Galat^» Manifefta lunt opera carnis,adulterium, ^cortatio Sfe^qui hæc agunt,non pofsidebunt regnum Dei» E2ech.3}» Cùm rcai eeireritiuftus d iufticia fua amp;c»Hæc mala nominat Paulus peccatum regnans, lt;ïuod alioqui nominant peccatum mortale^

LX

Aliquid etiam de præmijs addam» Verilsimumeftdiâum, Cùm feceri* fis oinnia mandata uobis,dicite,Ierui inutiles Iumus,Lucæ 17.Et Iacob inqtu t, ^oc.32.Minorfumcun(ftis milèrationibus tuis, id eft, fum indignus tantis ^onis,mea obedientia nequaquam eft meritum,id eft,æqualc preciüm tanto? fumbonorum,quibus me cumulafti.Ciim autem Deus immenia milèricordia ptopterFih'um,amp;pereumu€litEcclefîamin hac uita colligere. Primùmte? oenda eft hæc firmiisima doeftrina amp;nbsp;conlolatio, Gratis, propter filium Dei, pereum dari remiisionem peccatorum, ÔC iuftifîcationem, hærcditatem uitæ æternæ,non propter aliquod meritum noftrum. Deinde,cùm in reconci? liatis placeant bona opera, Deus difeernit Ecclefiam ab impqs,addit etiam premia bonis operibus,uidelicet,incrementa bonorum Ipiritualium in hac ui? datur gratK, poft hanc uitam,Sicut dicitur, Lucæ 19» Habend dabitur» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tamenDem

Ac bona corporalia tribuit luo iàpientiisimo confilio, ad conferuatio?

nem Bcclefîæ»Cùm enim colligantur eledi in hac uita,opus eft uicftu,ualetudii? operibm, nemcdiocrijholpitqs œconomicis politicis,ut dicitur Plàlm.iij» Non mor? rui laudabunt te Domine» Imô propter Ecclefiam lèruatur reliquum genus humanum,ut dicitur Matth»24 .Propter eledlos abbreuiabuntur dies ifti» In^?

terea mirabiliter Deus Ecclefiæ quanquam exulanti,tamen aliqua holpitia atas tribuit,ubi funt honefti congreflus publici, ubi uox Euangelrj palsim fonat, ubi fit educatio et inftitutio.Ideô Paulus inquit l»Timoth»4,Pietas habet pro# mifsionem prælèntis amp;nbsp;ftituræ uitæ»

LXL

Hîc utile eft confiderare caufàs, propter quasSó corporalium bonorum promifsiones traditæ funt»

Q^q iiij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima

-ocr page 506-

Caufe proz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima eftjUt doccamur de prouidentia èC de fide, Ne ftatuamus hæcbolt;

acquiri, Sed uerè etiam confilio mifiones fco= Dei diftnbui,iuxta fiæc diéta Deun3O. Ipfceftuita tua, amp;nbsp;longitude dicrum norum cor^ tuorum.PfaImo i2d.Nifi Dominus ædificauerit domum. Pfalmo lOJ.Omnia poraliutn. expe(fiant,et tu das eis eicam ipforum in tempore oportuno,dante te efcam colligent.Pfalmo 144.OCUI1 omnium in te Iperant Domine. Prouerb.^. fcge# fias à Domino in domo impfi,habitacula iuftorum benedicentur, Prouer.io. Benediifiio Domini diuites facit»

Secundi eau= fa.

Polfrcmó in precatione dominica d Deo petimus panem quotidianum, ut Sc hæc bona uerè SC liberrimè d Deo dan' aonofcamus, Hæc Sc fimilia tcftf monia nobis fæpè proponamus,ut nos conlblemur,amp; repugnemus Stoicis fu# roribus,qui non kuiter lædunt mentes.

Secunda caufa eft,Cüm Deus Ecclefiam fuam in bac mortali uita, 8C cob ligat8ólèruet,additpromilsiones,utkiamus non intcrituram clTe Ecck/iam in tantisdifficultatibus, luxta hæc didlajMatth.^.Primum quærite regnum Dei,amp; cætcra ôôc.Item,Scit Pater uefter cccleftis uos indigerc iftis.Hîc autem ualdè utile cfr,frpc cogitare dida de Ecclefia,quæ adfirmant, lèmpcr manfit’ ram eflè Ecclefiam etiam in bac mortali uita,amp; docent,quæ,amp; ubi fit ficeler fia in tanta multitudine contumacium, inter tantos furores Diabolorum turbantium genus bumanum, bellis, dißidijs, SC alijs modis. Sæpè dubitant etiam,an adhuc ufquam fit Ecclefia Dei,aut quærunt quæ Sc ubi fit.

Hîc fint mentes bene munitæ teftimonqs, Mattbæi ult : Ecce ego uobifi cum fum ufcp ad confummationê lcculi.Mattb.24.Duo erunt in teâ:o,unus afi fumetur,8ô unus relinquetur. Et Efaiæ jÿ.Hoc eft feedus meum cum eis,dicit Dominus,Spiritus meus,qui eft in te,amp; uerba mea,quæ pofui in ore tuo, non recedent ab ore tuo,amp; ab ore leminis tui 8de. Vbi autem fit, docent hæc dich loban.io.Oues meæ uocem mcam audiunt. Ttem,Ioban.io. Si quis diligitme, lêrmonem meumleruabit.I.Corintb.j.Fundamentum aliud poni non poteft, præter id quod pofitum eft.Roma.I.Euangelium eft potentia Dei,ad falutem omni credenti, 8dc.

Tertia caufa eft, Vult Deus exerceri inuocationem 8d fidem petitione bonorum corporalium,iuxta hæc didta, Pfalmo. jo.Inuoca me in die tribula# tionis.Item.Panem noftrum quotidianum da nobis hodie.

^arta cau^- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarta caufa. Vult Deus in petitione corporalium fimul exerceri fidem,

qua accipimus gratiam,per Dominum noftrum Jelum Chriftum.Nam in omi ni petitione fidem prælucere oportet,iuxta hoc diftum : luftificati fidepacem habemus,8d acceflum ad Deum. Et feiendum eft,omnes promifsiones corpo# rales propter æternam traditas efk,8d propter Mediatorem ratas elfe. Va# let igitur petitio corporalium,nominato Mediatore,8d fiducia ipfius,iuxta di# dum lohan.ié.Quicquid petieritis Patrem in nomine meo, dabit uobis. Hæc doftrina de promifsionibus SC præmijs corporalibus, ualde utilis eft, amp;nbsp;fæpc cogitanda,ut in his tantis milerijs uitæ excrceamus fidem, SC petamus mitiga# tionem.ficut omnium lanftorum exempla oftendunt,Mulieris Cananææ,Ûa# nielis,amp; fimilium 8Cc,

EXIL

Neceflaria cofideratio eft,agnolcere Dominum noftrum lefumChriftum, lècundum naturam humanam SC diuinam, redcmtorem cfle meritofuo,amp;J elfc

-ocr page 507-

T T U IT IV lx E S, ^fièfecündumdiuinam amp;nbsp;humanam naturam luftificatorem merito cotn^ ^innicatione Cutydc fummum Sacerdotem : Hæc confideranda funt, ut Filio Ueidcbitus honos tribuatur,etnos teneamus ueram ÔC firmam côfolanonem» dum utniHcj^

L X111. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuturatit zy

Pro uocabulo meriti,uox diuîna utitur bis uocabuh's multô plenioribus, lt;îx°»gt;°do, W/J.bTi'Au^o/j,ez aTToÀiz'gutr/^-, utM.atthæi 20. Vcnît Filius hominis,dare animam ^am Äv^oppro muleis. Et i.Timoth.2.Qui dédit Iele ’«vrizu^op pro omnibus. Et l^oma.j.Per redemtionem quæ eft in Chrifto lefu. Significat enim redemtio cr/5. ^3brn liberationem,quæ fit aliqua compenfatione,ftu precio, leu merito. Voss ^uit enim Deus iufticiæ luæ hoc modo fatisfieri, ut pcciia deriuaretur in alia S^iem,qui eftèt æquiualens precium.

LXIIIL

Eft igitur Dominus nofter feftis Chriftus redemtor. Quia tota ipfius obedientia in hac uifibili conuerlatione,eft precium pro nobis,idlt;^ redle inteF cfcri/lj« re» ligatur,(^uanquamenimfolanatura humanalaceraturamp; moritur,SicutPcj^gt; ffws inquitj.Pet.^.PalTus eft in carne,Tarnen redemtor eft,non tantum lecun^ ^^umnaturamhumanam,ledlecundum naturam diuinamamp; humanam proa pfEi'quinq; caulas.

Prima,Hane humanam naturam,in quam pcena deriuanda eratjoporte«* oâtcflè Gne peccato,amp; talem,in qua eftèt iufticia immutabilis.

Secunda,Oportebat eftè æquiualens precium.

Tertia,Nulla creata natura Iola potuiftètfuftinerehancpcênani.

Quarta,Nulla creatura uidet arcanum Confilium æterni Patris de fingu# Jishominibus,led Filius folus ingreditur in fan(ftum Sancftorum,id eft,in area* ■lum confilium æterni Patris,uidet magnitudinem iræ Patris, SC offert lè,id ^ftjfubijcit lè iræ Dei,SC eft dcprecator pro fingulis : Et in officio Redemtoris ’^^cluditur deprecator,Sicut iple inquit Ioh.17. Ego pro eis faneftifico me.Item biaiæ îj.Et pro transgreftbribus rogauit. Addo 8^ quintam caufam,Hanc hu^s ’^iliationem ipfius naturæ diuing,quód Patri in hoc mirando decreto obtem* pfratjSe hoc arcanum Sabbatum leruat, quieftit, nec exercet potentiam fuss 2ni,utuitechancpalsionem. Ideo fcriptumeft Pfalmo 39. Inprincipio libri Scriptum eft de me,uc faciam uoluntatem tuam,Deus meus,uolo,óó Lex tua in niedio cordis mei. Tribuenda eft igitur hæc gloria Domino noftro lefu Chrifto,quod fit Redemtor,non tantum lècundum naturam humanam,lèd lè* cundunr diuinam humanam,amp; cum precrj magnitudinem cogitamus, ere* icat ndes,confolatio 8c inuocatio,Iuxta hæc di(fta,i.Petri i. Non auro redemti dliSjfidpreciofofanguinejtanquam agni immaculati,Chrifti.

LXV.

Vtautemuérè fit Redemtor, non tantum perlbluit pœnam,lèd etiam libérât nos dpeccato, 8C à morte æterna, ideo Scipfereuiuifeit ex morte, amp;reftituit nobis iufticiamSC uitamæternam. Hæc nequaquam poffèt effi* cere ulla creatura, ideo hie Redemtor eft Deus amp;nbsp;Homo. Hæc de Re * demtore diligenter confideranda funt,SC ut debitus ei honos tribuatur, ut reflimonla fides in confolatione ÔC inuocatione crelcat. Ac diligenter confiderandum ueura,de nat eft nomen Redemtoris, ut Efaiæ 59. Etueniet Sion redemtor, his, qui re* deunt ab iniquitate in lacob, ego hoc feedus feci cum eis,dicit Dominus: Spiritus meus,qui eft in te,ôc uerba niea, quæ pofui in qtz tuo,non difcedent

ab ore

-ocr page 508-

454- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fp (IMOTOS IT ion ES,

ab orc tuo,8^ ab orc fcminfs tui nunc 80 in ætcrnum» Et lob incjuit capite deep mo nono,Scio quód Redemtor meus uiuit. Etpoftea dcpulucre furredurus ftim,amp; rurfijs circundabor pelle mca,amp; in carne mea uidebo Oeum,qucm up lurus fum ego ipfè,8ó oculi mci confpici'ent eum,amp; non alius. Rede agnofdt Dominum,qui eft liberator,amp; perfoluet precium,amp; redder ei iufticiam 8c vb tamæternam. Ciim enim inquit,ln came mea uidebo Deum,fimuladHrmat reftitui uitam 8gt;C iufticiam æternam,quæcomprehenditur in hac defcriptionc, VideboDeum. Réfutât 8^ furores eorum,quifomniantPythagoricammp grationem animarum, Inquit enim, ego uidebo, oculi mei,circundabor pelle mea,amp;^c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Applictitio redemtionis tH tH/llficdt tio,

Redemtionisapplicatio ad nos, eft iuftificatio, cum audita uoce Euan# gelij,pcr fidem accipimus remifsionem peccatorum, per redemtorem,amp;pro# ptereum,amp; Pater uere nos recipit,amp;Filius,quieft Verbum æterni Parr/s,in nobis uiuificat nos,amp; iandificat Spiritu ftio iando. Et nos, quanquam adhuc in nobis hærentrcliquiæ peccati, tarnen fide propter redemtorem, Deuffl 8^ Hominem,interpellantem adfidue pro nobis, accipimus remifsionem pecca# torum,amp; fiimus iufti,accepti Deo, 8C réconciliât! imputata nobis iufticia rc^ demtoris.

LXVIL

CMftut c3 luflificator

Eft igituriuftificatorDominus nofter leftis Chriftus, fecundum diui# namamp; bumanam naturam, mcrito Sd communicatione fui : Merito, cjui^

dutnMramq- ftatucndum eft, nos propter eius obedientiam habereremifsionem niturdm,mc^‘ peccatorum, 8c iuftos id eft, reconciliatos feu acceptos Deo efte fide pro# rifo ercow. pteripfum, Roman: J. luftificati nunc fanguine ipfius faluabimurperip^* municatione Item, Reconciliati fumus Deo per mortem Filfi fui Jtem,Per obediem tiam unius,iufti conftituentur multi. Hebræ.IO. Sandificati ftimus per obla# tioncm corporis lefu Chrifti femel. Hæc de merito dici manifeftumeft, cum exprefle nominet oblationem corporis Chrifti femel fadam. Ephef I» Per quern habemus redemtionem per fanguinem eins, remifsionem peccato# rum.i.Iohan.i.Sanguis lefu Chrifti purificat nos ab omni peccato. Efaiæif Liuore eius fan at! fumus. Hæc amp;nbsp;fimilia didaloqui de Domino nofiro Ie# fii Chrifto, Deo amp;nbsp;Homine,amp; de eius obedientia, manifeftum eft Opor# tet igitur fide intueri Mediatorem,Deum amp;nbsp;Hominem,amp; ftatuere,quód pro« pterhuneuerêfint teda peccata noftra, iuxta iIIud,Beati quorum remiffæ funt iniquitates,amp; quorum teda funt péceata. Hæc confolatio etiampofirt* generationem omnibus Sandis in hac uita neceflaria eft.Nitatur fides merito amp;nbsp;intercefsione fummi Sacerdotis Chrifti,iuxta didum,Totius fiduciæcer# titudo cft in preciofb fanguine Chrifti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

LXVIII.

In lila ipfa ueró confolatione, qua nos audita uoce Euangelij fufienta# fblMonefit‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m qua uiuificamur,amp; ex doloribus inferorum liberamur,uerc fit rege«

regeneratio. neratio aduitamæternam,nec fit ociofa fpeculatione, fèd quanquam in alqs magis, in alqs minus fèntiuntur hi motus, tarnen fèntiri cos non dubium eft,iuxta dida de terroribus,amp; de confolatione.Efa.jS.Sicut leo contriuit om« nia ofta mea .Item Rom j.Iuftificati fide pacem habemus apud Deum. Eph.4.

Accedi#

-ocr page 509-

T^fl^OTOSiriONES.

Äcccdinlus ad eum vum fiduci'a, Aba : 2 Juftus fide fua uiuet Galat.7,Per Le«« gern Legi mortiius fum,uiuo autem non i'am ego,{ed uiuit in me Chriftus,

Fit igicur regeneratio,cum audita uoceEuangelrj,filius lDei,qui cft Ver? q«owo«/(?

ætcrniPatris,eft nobis iamueritasamp;uita,Ioham 14* Mouet corda no# fi^tregeneriii ftrafidc per SpiritLim fancfium, ut credamus nobis ab æterno Pâtre remitti ’ peccata^Sc nos recipi propter Mcdiatorem,Deum amp;nbsp;Hominem,pafliim rcä= nircitatumdnhacconfblatione uiuificatijiara fiimus domicilium templum JLi,Gcutdi(fiumeft,Tohan.i4. Veniemus ad eum, manfionem apudeurn bcieinus. Item Galat.2»Viuit ueró in me Cfiriftus, Item lohan.io.Ego uitam æternamdoeis.Item lohan.ç.Pater meus ufig modo opcratur, amp;nbsp;ego operor» Item lohanJO.Nemo poteft rapere oues meas ex manibus meis, Item lohan^,.

Vos in me eftis,amp; ego in uobis,Ego Ium uitis,uos palmites.

Ac exprelTe lemper damnauimus damnamus Pharilaicas Pcla gt;= pharifair^e et giaiias tenebras omnium, qui fingunt, hominem iuftùm eile non regene«# Pcldgian£ tatum. Clamamus etiam afsiduis gemitibus ad Dominum noftrum lefiim Chrifttim^ qui eft Immanuel, 8^ mirabili ac inenarrabili confilio Dei ca«« ptit eft, p^j- quod fuftentatur amp;nbsp;uiuificatur tota Ecclefi'a, ut fit efficax in noHrc^cHfr««. »obis, amp;nbsp;magis magislt;^ nos transformet claritate in claritatem Spiritu fuo fanfto. Ita communicatione fui filius Dei reddit nobis uitam amp;nbsp;iu^e fticiam æteruani in nobis,ficut inquit Iohannis decimo,Ego uitam æternam ■do eis\

Lxiy.

Sed in haC mörtaïi natura manent adhuc Ii'mul in nobis reïiquiæ pecca^ cowm reli^ tijiiultæ amp;nbsp;magnæ, Vùlt autem Deus Eccïcfiampræcipuèintenigere,uerè quias peccdti t^t'm irafci pcccato,uult non elle Iècuram,etiamfi funt in nobis initia régénéra#« bonisjfemper uultcreftere in nobis pcenitentiam, ficut inquit Dominus

II.Nifi pocnitentiam cgeritis,fimih'ter peribitis» Hue pertinent hæ concio«« femper remif, repetitæ Exod.34.Coram te innocens,non eft innocens. Pfalmo 143, fioncmpccca^^ Non intres in iudicium cum feruo tuo, quia non iuftificabitur in confpeÂtP^^^’^^P’^®’ tuo omnis uiuens» Cum igitur fimulmaneant reïiquiæ peccati in nobis,lèm# ' Perhæc uerilsima Sô unica confolatio tenenda eft,quôd propter Mediatorem, Ideum Homincm,qui eft umbraculum,amp; interpellât pro nobis,habeâmug temifsiouem peccatorum,8d placeamus Deo per milèricordiam, Et nifi fide apprehendatur hæc confolatio,definit homo eftè domicilium Dei,8d alfi fteu#« ritatecatnali pcreunt,ahj ftatim oppreisi delperatione extinguuntun Necefle eft igJtur de hac conlblatioue,amp; de hac fide doceri homines.

LXX,

Et congruunt diefta dulcifsima leremiæ 23» Et fufeitabo Dauid germen iuftum,amp; regnabit Rex,Ô6 hoc eft nomen,quod uocabunt eum Deus iufticia noftra.Hic Deus,fcilicet Melsias,qui eft amp;nbsp;Deus amp;nbsp;germen Dauldis,eft iufth cianoftra,8lt; donata nobis ad remilsionem peccatorum, amp;nbsp;reconciliationem, (]uam nobis meruit,8d in nobis habitat,ut uitam æternam amp;iufticiam nobis reddat,ficut in lohanne dicitur,Gratia amp;nbsp;ueritas per lefum Chriftum faefta eft, lt;^rdtiâcr Gratia,id cft,R.emiIsio peccatorum, amp;nbsp;reconciliatio, Veritas, id cft, uera amp;nbsp;Venf4lt;. æternafapientia,agnitio liera Dei,ultaamp; iufticia ætema per lefum Chriftum iiobis communicata eft, ,

LXXI,

Necefle

-ocr page 510-

(pfl^O^OSITlON E^.

RctMti dgnot fcdntfemper fe phcere Deo propter Chriflum.

Neceflè eft doceri renatos in hac ui'ta,quanquam lam funt templum Dci, tarnen Temper eosdebcrecredere,quod propter filium Dei, Deum èC Homi^ nem,deprecantem pro ipfis, placeant æterno Patri, non propter nouitatem, quia fimul adhucin nobis bærent reliquiæ peccati,multæamp;magnæ,quod agnofci neceflè eftJdeo Daniel inquit capite nono,Non propter iufticias no# ftraSjftd propter Dominum exaudi nos.Et Roma.8» Filius lèmper interpellât pro nobis.Et Hebny.Sempcr uiuens,ut interpeller pronobis,Hac fide lucente in renatis,manent fanfti templum Dei, hac fide extinda, ruunt uel in contem# tum,uel in de{perationem,amp; definunt efle templum DeûHanc confolationem proponit,8d doftrina de Sacerdotio filq Den

LXXIL

chrifiitt eA Chriftus eft ftimmus Sacerdos iècundum diuinam Sc humanam natu# , fuminui Sd= j-am» Eft enim hic Summus Sacerdos peribna immediate à Deoordinata,ut d«)H Htramq- Euangelium proférât ex arcano confilio diuinitatis, amp;nbsp;ibnet inter hornints^^ tutuntm, er offèrat Deo Sacrifîcium proalrjs,ad placandam iram, amp;nbsp;fit deprecator alsi^ quibui âe duus pro eis,de quo amp;nbsp;promifsio fancita eft,uerè ipfius Sacrificio placari iram

' nbsp;nbsp;nbsp;Dei,8ô exaudiri eum pro nobis deprecantem. Hæc comprehenduntur omnia

in ditfto Piàlmi iio,Tu es Sacerdos in æternum,iècundum ordinem Meldu^ zedech^Eft igitur ftimmus Sacerdos natura Deus,ut arcanum confilium de re# miisione peccatorum,amp; de modo reftituendi genus humanum ex fiiiu æterni Patris proférât,amp; ut ièmper Ecclefi'am colligat uoce Euangelfj,iparfa in gene* re humano» Eft Homo, ut offèrat Sacrifîcium,deriuata in fèiè ira pro genere humano,quam,utftiftinerepoffètoffèrens,cft perfbna diuina,ficut Hebræos nono dicitur,(^i per Spiritum æternum fefe obtulit immaculatum Deo. Et in Pfalmo 4O»Volui,amp; Lex Dei in corde meo eft»

oportuit cr Deprecator etiam eft Deus amp;nbsp;Homo, Nam arcanum confilium æterni deprecdto = Patris,de fihgulis hominibus uidet hic deprecator,amp; pro fingulis appEt^^t ip# rew, cjjè Sacrificium,quod in natura humana fèmel fadum eft» Sicut Hebræos ded^’ homi-. dicitur,Voluntate ipfius fàn(ftifîcati per oblationem corporis lefu Chri^ fti»Item,Habentes fiduciam intrandi in faneffa per fanguinem lefu.Vultigitut fîdemnôftramintuerihunc Mediatorem, Deum amp;nbsp;Hominem, amp;niti ipE^s facrificio feu merito,amp; ipfius deprecatione,hoc cum fit, fimul ipfe eftefiîcaxin nobis,amp; uiuificat nos»

LXXIIJ.

pec» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Semper in hac uita in iuftificatione comprehenduntur, fimul SC remifsio

cutorum ei' peccatorum,amp; uiuificatio,quæ fit per filium Dei in nobis,Sicut Roma : quar# uiuificat’o, to expreiTè comprehendit remiisionem peccatorum, ßeati quorum remiftæ turinhac* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniquitates,ôôquorumtedafuntpeccata»Verbumigituriuftificare,intcl#

uita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ligatur ex reis,amp; non habentibus iufticiam Dei, fieri non reos,fèd abfolutos,

amp; habentes Chriftum,qui Sgt;C efficax eft in nobis,amp; aisiduè pro nobis Pattern interpellat,ut propter ipfius Sacrifîcium fit placatus, amp;nbsp;imputetur nobis dus iufticia.Hoc de Chrifti merito compleeffi neceflè eft»

LXXIIII,

Diâü Rfaiit, Efàiæ jj.dicitur» Noticia fui fèruus meus iuftus,iuftifîcabit multos. Hîc Nofûw ferai non dubium eftjdici de Melsia,qui nominatur Seruus,id eft,minifter, milfus hanc obedientiam,ut uocem Euangelij,prolatam ex finu pterni patris,fonct inter

-ocr page 511-

o s IT I ON E^.

inter homincSjSó fiatVilt;n:ima,Redemtor,amp; SaIuator,Sicut Efàiæ 42.{cnptum eft, Ecce Seruus meus, quo dckiftatur anima mea. Hie miniftcr Deus amp;nbsp;Hos mOjiuftificabit: mukos, èC remifsionem pcccatorum dabit, Sc dabit æternam uitam iiifticiam* Compleckitur enim integrum beneficium gt;nbsp;ficut ufitatum eft in Prophetico iermone.PauIus autem ita nominat beneficia Rom j. Gratia Dei, amp;nbsp;donum per gratiam, quæ eft unius hominis IBSV CHRISTI, exuberatinmultos, Gratiam baud dubie nominat remifsionem pcccatorum, reconciliationem gratuitara, qua fumus accepti Deo,propter Mediatorem,

lt;ie quo hic Paulus exprefte inquit, per gratiam,quæ eft unius hominis IBSV CHRISTI, ut teftetur nobis amp;nbsp;initió dari remifsionem pcccatorum, poftea, propter meritum Mediatoris, Dei amp;nbsp;Hominis. Poftea Donum nOs minat confecutionem totius beneficrj, uidelicet, uitam Sc iufticiam æternam, cluædatur nobis per Filium, qui eft Verbum æterni Patris Sc dat nobis Spi« titum fandtum fuum. Inquit autem Efaias,hæc beneficia accipi hoc modo, ui^ delicct, agnitione huius miniftri iufti, Id eft, fide,de qua fupra dixit, Quis cres dit auditui noftro. Hæc fides intuetur Mediatorem Deum 6^ Hominem, SC eft fiduciajqua in co acquieftimus, quia ipfe fua obedientia placauit iram æter^« niPatris nbsp;nbsp;dans remifsionem pcccatorum, fimul in nobis eft effieax, ficut in«

quit, Ego uitam æternam do eis,

Eides, quæ intuetur Mediatorem Deum amp;nbsp;Hominem, SC nititur merito nbsp;nbsp;nbsp;'mtutnï

Mediatoris, feu gratia, qua ipfe acceptus eft æcerno Patri, propter quem amp;nbsp;cß nos,qui fumuscius membra,accepti fumus. Hæcinquamfides,quænititur jèncorà#. nicrito filq Mefsiæ, eft ipfa fiducia mifericordiæ, qua propter eum Pater nos ï'^cipit. Etcum Prophetæ ad mifericordiam confugerint,de hacipfafideag« nofeente amp;nbsp;apprehendente Mediatorem concionantur, propter quem pro« ^iftaeft mifericordia,Sicut Danielinquit,Non propter noftras iufticias,fed 'n ’nifericordia tua exaudi nos propter Dominum. Et Pfalmo ó. Domine, ne inmroretuoarguasmCjfaluumme fac propter mifericordiam tuamamp;c. Et Efilmoquinquagefimo,Miferere meiDeus,{ècundum magnam mifericor« diatntuam. Vbi poftea Mediatorem fignifîcat, Afperges me Domine hyfo« pOjideft, propter fanguinem Filq tui remittas mihi peccata. Deinde etiam ue« ’■è de efficacia in nobis loquitur, Cor mundum créa in me Deus Sóc. Ita ubique uoxdiuinautrumcp proponit, confolationem, qua propter Mediatorem ha« bemus remifsionem pcccatorum amp;nbsp;reconciliationem. Deinde fanftificatio« nem amp;nbsp;uiuificationem, in qua fîlius Dei uerè in nobis eft efficax. Et hæc nomi« nat Paulus Gratiam nbsp;Donum per sratiam, quæ eft unius hominis IBSV

CHRISTI.

LXXVk

Quotidie in recitationc Symboli ,cum recitamus Articulum, Credo rc« mifsionem pcccatorum, fides confirmetur, amp;nbsp;fie ftatuat, mihi quoque rcmitti fymboîiycredo peccata, Credo iuxta dieftum in Adlis capitc decimo, quôd omnes Prophetæ remi^ionem teftimonium perhibent,acciperc remifsionem pcccatorum per Nomencius, omnesquicreduntin eum. Et fimul mensintueaturfummam dodrinædciu«ßbittiAmre» ftifîcatione, amp;nbsp;complecftatur totum Symbolum. Scias propter filium Dei pafi mittipectaU rum,crucifixum, 80 refufeitatum,amp; per eum dari remifsionem pcccatorum, recipi ab æterno Pâtre 8^c. Sicut in lohanne dicitur,Pater diligit eum. Et æter«

Rr

4.Tof«, Pbil.

num

-ocr page 512-

458 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^.^OfPOSiriOK ES.

num Patrem amp;nbsp;Filium fpirare Spin’tum fanâum in corda credcntium in iOa ipfa confoladone. Sicut ibidem diciturinlobannejCapitedecimoquarto^Vc«* nicmus ad eum, Sc manfionem apud eum facie mus. Intelligatur autem rcmif fio peccatorum de continua remiisione, etiam poftquam renati fumus, Sicut Roman, quinto dicitur : Gratia amp;nbsp;donum per gratiam,quæ eft unius hominis lefu Chrifti. Etfciant renati fe quoque afsidue accipereremifsionempeccatosî rumjSe nitatur fides propiciatore Deo Homine,

LXXVIL

' Sy E ECCLESIA.

r)cM cóüig’t Deus immenfabonitate, propter Filium, amp;nbsp;per eum, colligit fibiarterlt; nam Ecclefiam in genere humano, per minifterium EuangeIq,Só hanc uult in^ E^àngcUj.^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bac mortali uita, luxta hæc ipfa didfa, Marei ultimo, Ite doccte Eüan^

gelium omnes GenteSjamp; baptizate amp;c. Item, 2, Corinth, y. Superinductnur fi tarnen non nudireperiemur, Item, Omnes manifeftari oportet coram tribu«’ nali lESV CHRISTI, ut reporter unufquifque ea quæ egit in corporc. Item Apocalypfis decimo quarto, Beati mortui, qui in Domino moriuntur. Defcribenda eft igitur Ecclefia,in qua in hac uita fonat uox minifteri). Eft igf rccleߣ det turhæcuifibilisEccIefia ,uifibiliscoetus ampledentiumEuangeliumincorru« ßripth. nbsp;nbsp;ptum, amp;nbsp;rede ampledentiùm amp;nbsp;utentium Sacramentis, in quo Deus per mf

nifterium multos regenerat, funt^ in eo ccetu multi non fandi, fed tarnen de dodrina confentientes,

LXXVIII,

Semper mattfurä cil Ecclefiii,zT futur £ fuut promiß fiones ufque ad refurrc^ £tionë mortt tuorutn.

In tanta eonfufionc opinionum, in tantis minis regnorum,facpèhisdu^ bitationibus concutiuntur animi, an fit aliqua Dei Ecclefia^ quæ,amp;ubi qualisfit. Neceflè igitur eft,bene confirmatas eflein fingulis has iêntentias, quod amp;nbsp;ièmper ufque ad refurredionem mortuorum aliqua fitueraDdEc.« clefia, Sc ièmper ratæfint promifsiones credentibus,etiamfi fæpeexiguaeftEc« clefia, Et quôd oporteatunumquemcg feiè adiungere ad ueram Ecclçfiam,con« fefsione dodrinæ, amp;nbsp;inuocatione filq Dei,amp; ftatucrc ièiè membrum cHè ueræ EccîcGæ ubicunque eft.

Teftimoniade nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;durationetenenda iunt hæc dida, Matthæi ultimo, Ecceegouobif

durationeEc, ^utn fum, ufque ad confummationem ièculi. Matthæi uicefîmo quarto,Pro# eleftæ. pter eledos abbreuiabuntur dies ifti. Semper igitur erunt aliqui eledi,donee illucefcat dies refurredionis. Item, In aduentu filq hominis duoeruntin agroj

unusairumetur,8calterrelinquetur. Matthæi decimo tertio,Siniteutraque crcCcere ufep ad Meifem. Et poftca,Mefsisconfummatioièculi eft. PrimæCo# rinthios undecimo,Hoc facite in mei com memorationem, donee ueniam. Hæc perfpicuateftimonia, quæ exprefte loquuntur de duratione Ecclcfîæ in hac mortali uita ufque ad refurredionem, fint in confpedu,ut inter tanta fcandala nos confirment, ne exiftimemus prorfus nullam eftè Ecclefiam,cum tantæfint opinionum amp;nbsp;morum confufioncs, Sicut 8C Prophetas excruciat hæc cogita# do, Adiungamns autem 8c hæc duo teftimonia ex Efaiæ y ÿ. Hoc eft Feedus meum cum eis,dicit D O MI N V S, Spiritus meus qui eft in te,8C uerba mea, quæ pofui in ore tuo,non recedent ab ore tuo, nec ab ore feminis tufdicit Do# minusjdeinceps ÔC in ièmpiternum, Efa, 46. Etiam in ièneda ego geftabo uos. De ad#

-ocr page 513-

•P ^CTO S IT 10 N E S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 4.59

De adiundione fingulorum ad ucramEcclenam , nota fint hæcteftimOtfv„„ƒ^„,ƒ^. Çg nia,amp; ftatuat unufquifque fefê membrum eflè ueræ Ecckfiæ» Pfaimo uicefimo adueram ec» fexto,Vnum hoc pettj à D O M. IN O, hoc requiro,ut habitem in domo Do? mini omnibus diebusuitæmeæjUt uideam uoluntatem Domini, amp;nbsp;uifitem templum eius» Pfaimo 8 4. Beati qui habitant in domo tua Domine. Pfaimo

1. Plantati in domo Domini,in atrrjs donius Dei noftri florebimus. Pfaimo uicefimo nono, Odi Ecclefiam malignantium Domine, dilexi decorem domus tuæ.Pfaimotrigefimoquarto, ConfitebortibiinEcclefiamagnai Hucperti^ . nent omnia dida, quæ præcipiunt audiri minifterium,8lt;r prohibent dißundi« onesfacere à uero minifterio, ut, Qui uos audit, me audit, qui uos fpernit, me Ipernit. Ephefios quarto, Soliciti fèruare unitatem fpiritus copulati pace. He« bræos decimo, Non relinquentes congregationem ueftram. Cum autem kia« mus,8d duraturam efiè Ecclefiam, ôô nos oportere eius membra efîè,necefiè effc fimul confiderari, quæ amp;nbsp;ubi fit uera Ecclefia, amp;nbsp;qualis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ res ad eius u»

nitatemrequirantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

LXXIX.

Quid amp;nbsp;ubi (it Ecclefia, ex defînitione intelligi poteft, Certifsimum eft j„ nbsp;nbsp;cœtu

cnim illos homines amp;nbsp;illos ccctus non efïe Ecclefiam Dei,qui aut prorfus igno«ßt Ecdeßa. rant Euangelium, aut aliquem Ärticulum fundament). Id eft, aliquem articu« lum fidei,aut dodrinam Decalogioppugnant, aut manifeftaidoladefendunt.' Hicnota fint teftimonia Iohannis quinto, Quinon honorât Filium^ non ho« uoratPatrem. Item, i. Corinthios 5. Fundamentum aliud poni non poteft, (juäm quod pofitum eft, quod eft lESVS CHRISTVS. Item, Galat.

Si quis aliud Euangelium docet, anathema fit. Tantiim igitur illi homines illi cœtus funt membra Ecclefiæ,ubicunque funt,qui ampleduntur Euange« îtjdoftrinam incorruptam ,amp;Iquanquam alr| plusairj minus lucis habent,Ta« fnen necefie eft eos retinere fundamentum, amp;nbsp;omnes articulos fidei,dodrinani Decalogi,non pertinaciter defendere idola. Hue pertinent dida, Oues meæ ^ocem meam audiunt, Item, Si quis djligit me,Iermonem meum feruabit, amp;nbsp;Pater meus diliget cum ,amp;ueniemus ad eum,amp; manfionem apud eum facie» mus.

LXXX.

Hîc iamfeirioportet, qualisfitueraEcclefia,Libenter enim cernerentQÿ‘‘I^f'lt;«^* hominesconiundam forma regni politici, florentem imperio, ficut Epiftopi transformant Ecclefiam in regnum politicirm, Sed habet Ecclefia quædam ue«

, quibus agnofei poteft : Vocem Euangelq incorruptam,Legitimos u« fus Sacramentorum jamp;obedientiam debitam minifterio. Hæcfignaauribus Sdoculis iudicari poirunt,quæ quidem Sc necefleeft conGderari,uc fciamus,cui ccetuinosadiungere debeamus. Needubiumeft ,inhis ipfis ccetibusaliquos efieeledos,etiamfi multi admixti funt, qui non funt fandi, luxtadidum Efàiæ primo, Nifi Dominus reliquilTet nobis fernen, ficut Sodoma eflemus. Et ad u« uitatem Ecclefiæ confenfus in his tribus rebus neceflàrius eft, uidelicet, in do« drina fundamenti, in ufu legitimo Sacramentorum,0(f in præftanda obedien« tiadébita minifterio. Id eft,Populus audiatdodrinam,obtemperetiudicqs. Compledor enim indicia cum nomino obedientiam debitam minifterio. Item nefaciatdiftradionesdeommuni fbcietate Ecclefiæ. Et cum nomino confèn» fura in fundamento, requiritur confenfus in articulis fidei amp;nbsp;in Decalogo,

4gt;Tom,E})il. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rr i) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiamfi

-ocr page 514-

etiamfifupra'fundamentum alq aurum altj ftipulasextruuntjamp;faliquiderro# rishabent multi, aliquid eft diflenfionum, Manetcnim aliquid csJiginisamp; infirmitatis infanc7is. Et Paulus incjuit, Infirmos in fide afliimite Roman:

decimoquarto.

LXXXI.

unitatem Ecclefiæ nequaquam neceflaria eft fimilitudoCeremonia# bununarum humanarum ,ideo diAumeft: Nemouos arguat in cibo amp;nbsp;potu,in nti# non efincccf. bus dierum Feftorum, Hane dotftrinam Iciri necefle eft,ne alt) condemnentali# ßttriaad uni= qs propter difsimilitudines inritibushumanis,ut funt contcntiones depane

GS propter difsimihtudines in ntibushumanis 5 ut funt contcntiones depane azymOjde fermentatOjde ieiunrjs,dc difçrimine ciborum. Vult autem confpid Deus libertatê in bis ritibus humanis, ne delabantur homines in erroresPhaf

iatem Eccle^: (lit.

rifaicos,amp;putent talesexternas obferuationes efleiufticiam Euangelfj,iceni eile mérita remifsionis peccatorum» luftinus refpondet ludæo pugnanti defcp uandis GeremontjSjChriftus eft noftra Lex : id dictum dextre intelledumdub cifsimamdoclrinamcontinçtjSedipfe deCeremonqs loquitur. Chriftustft Lexj fcilicet impleta, ipfe fignificatur agno maótato, amp;nbsp;ipfum habentes habe# musquod Lex fignificauit, Sicut amp;nbsp;Paulus inquit. Legem fuifle umbram, CorpusautemeileCHR.ISTVM* Dextreautemaccommodariadtotam Legem poteft» Chriftusnoftra Lex eft,fcilicet impleta,Quia merito,feu im# putatione,8c communicatione lui lèu effeeftione iuftificat* Exhibet igitur quod Lex fignificabat, quia fumus iufti, id eft, habentes remifsionem peccatorum amp;nbsp;reconciliationcm propter mediatorem, Deum amp;nbsp;hominem fide, Etfimulha# bentes ipfum qui in nobis eft efficax, uiuificat-nos ad uitam aeternam,Skut inquit, Ego uitam æternam do eis,

LXXXIL

Eccleßä MJ hac uita cft

In confideratione qualis fit Ecclefia, ncCelTe eft etiam feire, in hac uiu ad# P, „ mixtos eile fandis multos non fanclos,item fubiedtam elfe cruci amp;nbsp;fparfam in fubieóia cru- _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

(i,cr faiiün dluerla munai imperia,nec buangeho conftitui unum ahquod regnum,quoa admixti Çunt corporalibus præfidqs defendat fandîros. Hæc feire necelTe eft, ne offendat nos tnulti non fin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deformitas, quôd multi non fandli funt admixti Ecclefiæ, Item, quôd fine

certo imperio fparlà eft in mundum,amp; ingentibus ærumnis fubiedla.Hucper« tinentdidlaMatthæi decimotertio delagena mifta in mare, Itcm,quo'd non conftituatimperia,2.Corinth. 10. Arma militiæ noftræ non funt carnalia. Itemdecruce, Si quisuult mefequi,tonatcrucem fuam Sd lèquatur me, Hîc prodeft etiam caufas cogitate,quare DE VS uelit Eccefiam fubiedam efle crucj' *

LXXXIIL

. Deindedepoteftate miniftrorum Euangeli) quænïur,dequaufaeftue# Eccicßd^^, tuftashacpartitione, Aliaeft poteftasordinis, Alia eftpoteftas lurisdiftio# tcftM ordinis, nis, Poteftas ordinis eft mandatum docendi Euangelq, adminiftrandi Sacra# er potejlds rnenta, abfoluendi non ut in iudicio, led ut in minifterio, ordinandi mini# jurisdiéiioiiis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lurisdicftioniseft indicia Ecclefiaftica exercere contra reos

dehlt;ftorum,qui conuinci polTunt ,8c conuieftipuniantur non ui corporali,fed excommunicatione donee refipilcant. Eft autem amp;cognitioneceiraria,ficut iubet uox diuina Deuu 17. Audi inquire diligenter,amp; ciim uerum erit cer#

tum punies ÔCc»

Hîc

-ocr page 515-

OSITION ES, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;461

Hîc autcm Romani Bpifcopi quatuor infignes errores addunt I. Su# in» muntßbi potedatem inditiicndi nouos cultus» I I. Item obligandi confeien# gëtes errores tias peccato mortali, fi qua ipforum traditio uioïetur. III, Item poteftatem interpretandæ icripturæ autoritate regia» IIII» Item potcftatempoliticam*• transferendi régna muiidi» Hæ falfæ perfuafîones neceflario taxandæ funt»

LXXXIIII»

Qudd non habeant poteftatem inftituendi nouos cultus uïli bomines, non manifefta uox diuina eft Lucæ 17» Fruftra colunt me mandatis hominum» ^jiaumfonßL „ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tu(ndi cuitm,

JL2v2v-X. V»

Quod traditiones Humana autoritate facTras uiolare extra cafum fcandali non fit peccatum mortale, Confiât ex hoc dicto Coloflen; 2» Nemo nos arguat uiolare tra in cibo ailt potu» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ditioncs hurM

LXXX VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K4Î fxtrd cd9

fum fcandali.

De interpretatione Icripturæ Iciendumeft,Magnum diferimencflein# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

politicum iudicem, SC indices in Eccleiïa de doélrina. Quando Lex eft ge# Ecdefi* ncralis feu ambigua, poteft rex feu prætor facere interpretationem, hæc in# aflica o- po» terpretatio ualet propter offîcij feu loci autoritatem, Qpia Deus armauit ma# giftratum hac autoritate ferendi fuas leges, addendi interpretationes, cum opuseft, Sed indices in Eccleiïa habent prælcriptam uocemdiuinam:abhac nequaquam dilcedendum eft, iuxta didum Galat: i. Si quis aliud Buangelium lt;Iocet anathema fit J Semper autem in Ecclefiafunt aliqui feu multi,feu pauci, 9ni retinent ueritatem,ut Zacharias, Simeon,Maria, Elizabeth» Cùm igitur ‘^onueniunt indices aliqui pq, recitant interpretationem neram quæ eftipfo# ’’Umconfefsio. Multi nerd imprj fæpc contrariam fîngânt,necobliganthæ I^ntentiæ cæteros propter loci autoritatem, Sed aliqui dociles com monefacfli ^pt)s,niouentur diftis Propheticis ÔC Apoftolicis, ut neram interpretationem Âfnpieftantur, non propter perfonas autloci autoritatem, ut in controuerfîa

Samofateni mouentur pq, ut ftatqant uerbum elfe perfonam, quia audiunt reeftê congruentia teftimonia fine Sophiftica»

Credunt igitur propter uocem diuinam, non propter indices.

HaÜenus Thilip^us,

44Tow.Phit,

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1',

-ocr page 516-

4-62

PROPOSITI ONES THEO^ LOGICAE RE VERENDORVM VIRORVM U. MARTINI LVTHERI, ET D. PHILIPPI MELANTH0N1amp;

CONTINENTES SVMMAM D0CTR1NÆ CHR1STIANÆ, SCRIPTTE ET difputatæ Vuitebergæ, inde ufque ab anno I y 16. De quo tempore uadcinatusert Iohannes Hilten jinidum fore reformationis Ecclefiæ anno

I 5 I 6.

CKM P RÆ. F AT I ON E D. PHILIPPI MELANT H.

CLARISSIMO V I R O, P R VD E NTI A,

ERVDITIONB ET VIRTVTE PRAESTANTI D. PAVLO

Prætorio ,ConfiIiario inclyti Principis, Sigifmundi Archiepifcopi Mcidebur;« genfiSjPrimatis Germaniæ ôic. Marchionis Brandebiirgenfis amp;c, Patrono fuo, S, D»

I^COT^rS EISEK^BE^G HALLEKSIS,

HAEBRE


EST SEMPER


tefiimonijs-, qu^e. oßendtirtt ^et è eße Eccleßam certanijDeoßacenteni, h confideremta, I qucefueritßmper f)rofgt;ria Ecclefîtx. do^lrma^ qua certamina, qit^edi/u^ à dicätiones. Error enim eïi, 'Velut Empufa feu JfeErum fubindealiAi formM induens, Zy cmtrariiiA ßccies j confufci^ ckimanu hombium oculis obijcnns. Eerititi autem Ima isr-jÇÿjifentiens 'l^ox eE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'})num pogt; turn ßo)fi reins. Itaque îÿ

j dißinEiam à colluuie altarum gentium inimùa E)eo flüy^Sl /^nyß tupvit Iegt;vi,i4^o\p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;__

trus conßnßum Trophetarum citât inqnieas; Huic omnes Erotfeta teßnnoniMn^et* hibent .

Multa autem fuerunt Patrum isr ^rophetarum certamina de qfdem rebusß qui' busdimicunt .Atpoßoli l^en iDoEores^qui Apofoloruni doErnicim rethiùerunt.iîdàin^ narunt Tatres Eropheta tdola yideE •, omnia qua inuoeabantur ) qua ).on fiint quot;terus Sjeus y pâtefaEus inpromißtone de't)enturo ^î(edemtore j damnabant cultus excoÿtüos fine mandato E)ei. IDocebant IDeum non reEè tnuocari y fine a^nitionepromißi Mediae torts J amp;fine fide ßducia mifericordia promiß'a propter Mediatorem. îfamiieibant dubitationes de E)eo. ItemjConfidentiamEharifaicamy quaßn^ebat tollipeccaufcrifi‘ cqs ijpalqs operibus bominum.

IDe hts materqs extantperßicua aßfeuerationes in feriptis Eropheticis.

ßolos autem exorta finit fanatica opiniones multa. Mardon My multi,cinn diffutci* rent de cau/a mali, finXerunt duo principiapuviiantia,coaterna, «fæç c-kot©^' yr (iddi’ derunt deliramenta de Stoica neeeßitate. Jta oppu^nata eE lieritas de pno IDeo creato-re fapiente, bono iußo. Fuerunt qui Ftlium tollere conati funt,qui contenderunt, nihil eße Ftlium antequam nafeitur ex liir^ine, Et in lohanneji^nißcare hocent euaneß entern, feu decretum quod nonftvlt;^só.i}Sjjor-

Fdac quaflio tarn diu haßt in mundo, donee inde potent ißimum re^num Mabome^ ticum ortum eE, Erantijqut ceremonial Mofaicas retinere conabantur. Erant qui neruos

-ocr page 517-

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^6;

fi^rßos Ytti^poïiticue îoUebânt y quiprlt;€cipiebant facultates conferre in communej con^ ßtioneslibidinunt faciebant. Quidamliftm Tbeo^onia Heßodusmultos E)eosgi^ie»

y '})t eluderent doElrinam de Entre Filio j Spiritu fanlloj transformarent in ^Ik^orins. Omnium falfarum opinionum arxbdcfuitlma jaudacin fingendipropriam olgt;inionem, reliPlo fermone Eropbetico ^poßolico. ^lqpaldm abqciebant ^poflo^.

fcripta, lit Ebion Mardon, Z5c deinde Manicbæi j alq transformabant in allego» tiiiS) aut callideßn^ebant ßucts quaßam interpretationes.

E)e bis prtcßi^iß lon^a querela eît apud Irenceum. Hunc l^ero banc ip^ßm arcem ^lontificßenent. Inde oppu^nant lieritatemj autpaldm anteferuntß(tsle^esßriptis ^ropbeticis O' Apoßolids, aut aßute co^itatis interpretationibus. Sermonem eorum, '»^l’ere^rinas ßententias transformant.

Antiochus Epiphanes, cùm delere Eccleßam conareturjlibros Eropbeticos Indique ^^nquißtos comburebat. Mox Eharißi 'ij- Sadductd cum libros ipfos delere non poß^nt, anderent y fermonem Eropbeticum in pere^rinas fententia^ transformarunt. Idem tecentes ludtd fadunt. Er or fus eodem modo Eontificij noßro/s Ecclefas oppu^nant. ^^^interpretationes mundo obtrudunt j nec holuntaudire natiuam fÿiifcationem in feciptii Eropbetids Mpoßolids. Eoßea mutilata dida ex Scriptoribus aliquot F‘nru)n feculorum coaceruant, isquot; 'hodferantur ße habere Eatrum fußragationes. Ita

fadunt Eeßbus O’ Erincipibus^ quot;tDteos confirment in retinendis O'ßabiliendis i^olis erroribus, qui contumehofi funt contra E)eumflt;tS' ma^na a^mina animarum ^tahunt iticeternum exitium.

Elanißtma eit amp;nbsp;minime ambi^ua oratio primi pr^cepti: S)0 MIEL I^M TKKM adorabis) amp;nbsp;illi foli feruies. Huec oratio,cùm fne lilla dubita* ftone damnet inuocationes omnium rerum, quæ non funt E)eus : Tarnen Eontificij iu^ ^^nt inuocare homines mortuos, O'panem in drcunigejlatione, nbsp;nbsp;poßea plures opinio^

'^^^ndßnaunt contumeliofds contra E)eum. Eerjficua eit oratio Eauli O' minime ambi» inquit: lußifcamur aiitem GE^A TIS fide,per redemtionem,qu^!e eit in Odflo lefu i^c. Eontificij dicunt excludi tantùm ceremonias Mofaicas. Et,quod do^^ hndnm eit, qu^erunt, male detortis alijs diliis, fuæ interpretationiprtetfextus, qua in re fadunt,'ï)t Tipene, quæ Ealfamo pafcuntur O' iadeprßlanti/Iima 'Venenaßignunt. Sed 'i^ubiera rurjus fananturpuro Ealfamo.

Ita nos facimus, cùm Eontificijfiripta Erophetica O' Mpoßolica 'Iierterunt in 'Ye^ ^^^naprauis interpretationibus, opponimus remedia ex ipß continua oratione Erophetica

Apoßolica,nonex'})enenatisinterpretationibus. Quodenim quot;tßociferantur Staphylus, 'tS' nlite dperiC, fcripta Erophetica Mpoßolica ambi^ua efife,lt;tsr deducunt homines ad ùk^alfama in Tiperis conuerfa in Tnena, contumelia E)eum afificiunt. Etß funt alia ^iliaalfjs ma^is perfficua, tarnen collatio omnium membrorum dodrhiie oßenditperpe=‘

Eei/ententiam. Ideoq^Tilt EDeus eßfßudia doEtrindinEccleßa. TSLec Tuit nos ^oua dogmata fijnere, Sed Tram fententiam ex fuo fermone,reEiè collatis mè'mbrisfu^, ^^t^re,(iuodfieripotelt ab omnibus,qui adferunt ad iudicandu pia^ mentes,ficut fcriptum

Initiumfapientice timor EDomini. Mt Tperte ilU Ealfama in ßas natur as Trtunt.

Hcec pr^efatusfum m editione harum dilfutationu, quia fcto,Eontifidos opponere fias interpretationes. Sed hoc e^it EE. Eutherus in hispropofitionibus,T deter^eret for=gt; des Eharifaicas, d fermone Erophetico O' Mpoßolico. TSLec erit difiidle pio EeEiori dere, qult;^pars tn his contentionibuspura Ecdfama, aut Tperarumfiuccosproponat.

iitj

Elfi.

-ocr page 518-

Etß autem extant libri îon^iores de hk controuerfß t ^uarum bic fît nientio^‘^* men btec caßta di^utationumpepè le^i 'i)tile eîiy quia fumnM rerum maximarum mdiu^ comprehendi poßunt in talibus breuibus ajjèuerationibus. ^ddidi autem dißutdtio* num capita quapoït mortem 'l^uerendi litri T). Lutheri in Academia noßrapyop^* ßtafunty 1)1 pq 'ïiideantj eandem doErina liocem ejße, S)ei beneficia in noßra b.ccldi‘^ lt;is- ^cademia j qua fuit'y)iuente S). Martino Luthero. Si quis fecus de nobis manifeßa imuria, lt;(:r Ecclefiam isr nosafßcitf Et cum refutari hisipfis paßnis

nifefè poßit, omnes honeßos oramus, ytt illud Thucj/dideum cogitent: ou crScfpop ou71 Xsye/J, ouTi ‘rêuç ««.'Kovraç a7roJ'£X£lt;^^ö.

'Bene lgt;ale, f^uiteber^a Calendii luL^ f y^nno

^55^'

HONESTISSIMO VIRO, PETRO

SäXONICIS, PHILIPPVS MELANTHON S, D.

j OmmonefaEio eîl apud Eindarum j qua fiepe repetitur ad leniendam ^^^^ißam in bonis mentibusj qua dolentin mutât ionibns tquanquamiufli^ cejfiarß j tarnen multa trifiia incidere, quafiapienterferendaJunt^iept^^* palebonum amittatur ne 'Deo repugnemus, Qwd fuit melius eduhltlt;gt;’‘^ Jfraelitarum ex Ægqptiaca tjirannide^ cuius tanta crudelitaôfuitannoscircttero^oÿy^'’’ ta^lit recens nata/oboles interficeretur : Et tarnen illam dulcßimam liberationeni ta calamitates comitatafunt^ EerbaEindarih.acJunt.

Ep TTttj ecr2.op,7rHixari}: ffcui ePuo J^onoVTdi ^^07c7ç ii^ävaTOi. r«/j^ cuu öu lt;fcôjc«/Tûav«7no( Kotr^ito £}gt;£fßp. a2!\« «ya^o? ra KaZa

Cùm credamus ejß Dei Ecclefiam j nbsp;nbsp;hanc 'iioci diuina obedire deberefiixtà dh

Plum: Elunc audite^i^ Idolafugienda ejfij necejfi ePt fateri fuijfe effie nece/ßt^^^^^^ em:ndationem errorum^quosEontificy O' Monachi in Ecclefiam ante multa fecula/fiar» Jerunt. TSLeceJJe fuit etiam Oÿiita lieritati nos adfentiriy quia fieriptum ePt, Si quis bld^ ßhemiam dixerit non remittitur ei ^c. Hac nos confolatione confirmemus^qui doPtrinam amplexifiumus neefrangamur animis propterea quod mutationem muhu commoda fecuta funt, exorta dißtdia ^ alia mala qua nunc multi nobis obqciunt Ijeritatem obruant, Elulla dijfinfio ciuilis ePi fime magnis incommodisj multa ßuntenwi praua in^enia,quapriuatas cupiditates caufispublicis mificentfïit diciturf Ep 1(9^1 «sraynax.©^ t/x/xoft'àpkHç. Q^a extat litera Staplyli de doPirina. Tantum Syeophafitica fcripta editjreprehendit nofiraj nbsp;nbsp;nullum doPlrina corpus ipfiepropenit,ac ne potePiqM*

dem. Sed auariciam ducem fequitur) linguam lt;7fijiluni precio quot;Vendit in ^ulis^qua nofiris Ecclefijs inimica funt: His quot;Vt^ratum faciat ,^nauiter fequitur Eraee^tuta Thefifialicumj Calumniare audaPler jfemper aliquid harety Sine fronte manifießan^n» dacia contra nos fin fit, Oro autem filtuni Dei Dominum noßrum lefum Chrißunh

Eccleßas

-ocr page 519-

Tjrdnnos fts'Sjcophantdsfèmperfrote^atjfleSïatetiamnien^ Jvè■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T)oElorumj'ï)t omnibus offtcÿs fouere hd^ Eoclefia^ßudeantjquds non

infirmât ærumnofæ ßint lt;7 mtxtißint dißimiles. TSLos etiam co^itemus/attenterferendns eße noßra^ miferidSj’t^' leni=gt; candore lt;(sr iTriamp;Kii« jfi qua teniripoßunt, Trodeße autem nbsp;nbsp;ante l^i^inti annos iu»

^‘^^hamp;nunc iudicoj legi initia emendationis do^rinte) quæ quidemgratiora ßint qs, ^'^^^^nfiderantyquantæ tenebr^e ßntindo^rina Monacborum quce adbucextat) quant pij conferentes ad banc emendationem T)eo gratias a^unt pro boe tanto beneßeio) quodpuriorem doEirinam oßendit, tBene Ixile,

1558.

DISPVTATIONES THEO-

Logic AB in schola propositab

ET FIDELITER E X P L 1 C A T 7E A PHILIPO

Melanthone, Ab anno Chrifti 2 3gt; ufque ad annum prælèntem»

S), M^lt;^T IN rS LTT Tijs ^ßdelibus in Cbrißo frdtribus.

AS pROPOiiTïoNÊs Philippi mblanthonis utile eft inuulgari Sc lèruàri, præGrtim hocpelsimo Sc ingra* tifsimo feculojUt habeant poll nos prj amp;nbsp;fideles in Chrifto Fräs« tres, uelut breùe quoddam memoriale, feu, ut dicitur, Breuia^ rium amp;nbsp;fafciculum earum rerum,quæiftis noftris fere 20* annis dodæ, difputatæ amp;nbsp;traëlatæ funt, fummis uiribus amp;S

aduerfus maximas indomitas abominationes profanationes ’'^piirsimarumReligionum,qüas Satattas contra Chrifti Euangelium, per ^fficaciam erroris, 8^ mendacia prodigia in Ecclefiam Dei ( ut Paulus nimis ^^’^eprædixit ) inuexit 8C inundauit,ad pcenam incredulorum amp;nbsp;ingratorum* lottè admonita noftra pofteritas, luæ falutis memor, 8C Deo magis, quàm posfiiinfuj^ gtatSj cautior deinceps amp;nbsp;diligentior reddi pofsit in obièruandis yiGdfjs Diaboli aduerßrq noftri, non dormientis neque ceflàntis, ièd incredi* “Gi furia infanientis, ut nouifsima faciat peiora prioribus,ficut nimio fatis res« ' ftatus teftatur, Aut fi admoneri nolit, 8c iua uoluntate perieritjfine cub pa noftra jfanguis eorum fuper caput eorum fit»

Nam qui hodie fumus 8C uocamur Ecclefie miniftri,amp; confeilbres Euan« §dtj Chrifti, nihil intermifimus laborum, uigiliarum, offîciorum, curarum, orationum ÔCc.quod ad erudiendam,feruandam,defendendam Ecclefiam per* ïinet, de quo fecurè in Domino gloriamur, cuius hæc funt dona, quæ 8C ùcb ’^us,facimus,8ô habemus, Idquodetiam AduerGrrj,uelint nolint,faterico* guntur » Res ipià nobis teftis eft, 8c ipforum infiniç^ inuidia ac pertinax furor, nifi

-ocr page 520-

IS^ rr ATI o N E s nifi quôd hoc nolunt Ecclefiam uocari, quam nos uocamus Ecclefiam ( de qua re jam non difputamus ) fed tarnen pro ca congregatione, quam nos Ecclefiam uocamus, uocent ipfi Synagogam Satanæ,amp; quocunque nomine uelint,faten coguntur nos nihil non feciflè, nihil non per£ulifrejamp; propter cam in noscoiv citafletotius orbîs odium.

Hocicftimonium hoftium nobis iatis eft pro noftris poftcris admonen* diii,Scilicet,ne fciant nos impigrè,fortiter inuicflè ftetifle proifta ( quamilli Synagogam Satanæ uocant ) Ecclelîa quam nos forte breui defunâuri, relim quimus,non quidem marmorcam aut argentcam,fed iblidè in Chriftoformalt;lt; tam,eruditam amp;nbsp;munitam,Ipfi uiderint quomodo cam conferuent. Non quód dubitemus, Chriftum conferuaturum eflei{3onfam fuam, quam ufquead no^ Rra tempora mirabiliter amp;nbsp;omnipotenter ]feruauit, fed ne ( ueluti mortuusfit Satan ) lecuri nimium quidam fiant, qui tum fibi uidentur maxime Ecclefiam ptomouifiè, cum cam optimis fuis confilqs ( uti putabant ) peffundederint,8^ ita non tantum Ecclefiam amiierint, quæ fuo fponfo ftabit in æternum contra omnes portas Inferorum inuidla, fed ctiam alios multos lècum in barathrum traxerint, antequam putarint. Sicut contigit ctiam hoc decennio magnis up riSjtnagno dolore nofl:ro,óó fruflra nobis miferantibus.

Res eft feria,quæ agitur,imó res eft æterna,fiue ad mortem,fine ad uitam quæ iftis Propofitionibus tradlatur,fummo timoré Dei attingenda ctiam.W ut ad alia,quæ antea per nos fcripta funt,parua uideantur fortafle, tamemfrag^ men ta funt Euangelica, quæ, ficut Chriftus loquitur, colligenda funt,ne ptre* ant,Suntenim in his Propofitionibus articuli principales Euangelrjinfiim=’ mam coadi, fine quibus uere intelledis amp;nbsp;pure tradatis, Ecclcfia Chriftiuof’ poteftfubfiftere,Et mfiuirtute omnipotentis illius Fili) DeiÔChominis cas hadenus fubftitiffet, amp;nbsp;feruâta fuiftet, ad nos nullo modo perueniflènt,itn ante mille annos, per portas Inferorum extindi fuiflent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p

Commendatas ergo habcat has Propofitiones PHILIPPI LANTHONIS Ecclcfia Deifquod libcns faciet) amp;nbsp;reliqua poft^ritas quoque ( fi uolet ) uel hiftoriæ caufa. Qui uero odcrit ,odiat, Qui périt,

Chriftus lefus uiuit amp;nbsp;regnat per lecula fcculorum, qui reddet crc!* dcntibusineum jquod promifit, amp;incredulis,quod

• minatus eft, Cui fit gloria, Amen,

Datum Vuitebergæ Calend: lanuarij, Anno

DISPVTATIONES THEOLO^

GICAE IN SCHOLA PROPOSITAB ET FIDELITER EXPLICATAE , A ' PHILIPPO MELANTHONE.

■DepeccatoOrtgints.

peccdfum pEccatum Originis eft rcatus, quo propter lapfum Adæ propKt*

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J hæret in natura,poft lapfum,homines rei funt coram Deojuxtai

Nafeimur filij iræ, id eft, rei æternæ pœnæ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cûm

-ocr page 521-

MELAnTHomS.

2» . Cijm uidum nomino, compkdor totam 'prauitatem, feu èiTal?«/) men# tisjuoluntatis amp;nbsp;appetitus fènfitiui, ut uulgo loquuntur«

}• Ea prauitas continet horribiles defed:us,Slt; prauas inclinationes*

4’ nbsp;nbsp;nbsp;Defedus funtjignoratio Dei, non ardere amore Dei, uacare metu , fi*

duciaDei,

i» Hos comitantur prauæ inclinationes, amor noftn', iuperbia, feu ad mi# tari noftraiwfapientiam,confilia, ludere opinionibus fingendis de Deo^S^ cul# tibus, Quærere Humana præfidia contra uoIuntatem,Dei anteferre uitam,uo# Eptates noftras, mandato Si. ordinationi Dei»

Hi defedus inclinationes non funt proprie fentientis potentiæ, fed cr fiK, ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Q, 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ c mchitMoncs

‘Uperiorum, mentis oC uoluntatis,tarnen lequitur etiam ingens ScTa^ictnininre# tioribusuiribus»

1' Anfelmus utrumque compleifli uoluit, defeólus inclinationes,cum ^itjPeccatum originis eft carentia iufticiæ originalis»

Cæteri nomine concupifcentiæ utrumque complexi funt,idque expref# BoiMuemura. fe monet Bonauentura »

9‘ Signifîcat igitur concupiftentia in hac quæftione,non fubftantiam cre# concupifit»^ atam a Deo, ièd morbum, qui accefsit poft Iapfum,id eft,aTaSiap, feu defedus,

prauasinclinationes in mente, uoluntate,amp; cæteris uiribus.

In Baptifmo reatus tollitur, morbi manent, etfi frenantur Spiritu ûnfto»

Nec exiftimetur leuc malum eflèjreliquum uicium»

Tria funt grauifsima teftimonia, quæ oftendunt magnitüdinem bu# j^âgnitud« ’/’S malÉDignitas uidimg magnitudo,calamitatum humanarum,quibus fub# peccati ori» ’^'^ifunt amp;nbsp;Sandi, propter hoc malum, item lapfus Sandorum, ut Moles '^ubitauit ad rupem, unde aquam elicere iuflTus erat, amp;nbsp;duriter obiurgatur propter id peccatum, Dauid quam graues lapfus habet f Aaron adftnfit fa# rientibus uitulos» Denique omnes Sandi peccant fecuritate,diffident'a,fuper# ^hjimpatientia, alps multis flammis cupiditatum»

Non igitur hie morbus «cP/ai^opojj quiddam eft,fed uicium pugnans cum hge Dei, dignum morte æterna, ubi non condonatur, amp;nbsp;cum Sandis condo# ”atur,ludari cum hoc malo fidem oportet»

^4‘ Sententiarq non eodem modo fenfèrunt omnes, Boftauentüra,amp;sentmiiaril^ Suidamalq agnofeuntuicium in mente amp;nbsp;uoluntateelfe,pugnans cum lege Dei.Laudatenim didum Hugonis, qui ait, Peccatum originis eft ignorantia H»go.

in rnente, 8C concupifeentia in carne»

Ï î‘ nbsp;nbsp;nbsp;Nee reprehendimus eos, qui rede ièntiunt, ne illi quidem noftros im#

probaturi erant, cum negamus ilium morbum aJ'iatfopop eftè»

IOccam mauult dicere peccatum originis tantiïm eife reatum, fine ul# oeww. lo uicio»

ï?» R-eliqua turba apertenegat in uoluntateuicium elfe poft acceptam gratiam, pofteaaddit fomitem tantum in corpore elfe, nec concedunt efle uicium »

18» nbsp;nbsp;nbsp;Francifeanus Colonienfis etiam rem bonam elfe putat, inquiens î Si

car ni præciperetur,non concupifees, perinde eflet, Ac fi Deus præciperet Soli colonienfi$. amp;nbsp;Lunæjtie lucerent, Igni,ne arderet» Hæc omnia agunt ui naturæ impellente»

iÿ» Quid

0

4

-ocr page 522-

4-6 8

19. Quid magis aGninum cogitari potuitjquâm quódfingit concupG fcentiam rem bonam e(ïc,ut lumen Solis C

2 O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Difcerni enim debent, fubftantia à Deo creata, amp;nbsp;uicium, lèu

quæ poftea accefsit*

Formale peccati propriè eft reatus, Materiale eft ipfum uicium, hoe cft jdefedus amp;nbsp;inclinationes prauæ*

sententidri], nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hocnoniatis attenderunt recentiores Sententiarr), quiuocantdcfe#

(ftum formale peccati,cum fît formale uieq,Materiale uocant concupifeentiam, id eft^appetitiones in fènfu»

25* Ideo remoto defedu in Baptifmo,fîcutipfî imaginabantur,cætera putabant elfe acT/a^opee,.

24» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et, ut fit 5 in hoc errore multi funt errores inuoluti, quos explicate

longum eftet,^ multadicunt contra Dialecfticam*

2 V» Hine fequitur, qudd fingunt hominem legi Dei fatisfacere pofle amp;^c. necde fidequicquam dicunu

2 Ó* Quare fimplicem ueritatem retincamus, nec quæramus,quomodo excuiemus aliorum errata»

7*t Prophetæ, èC Apoftoli aperte uocant peccatum, naturæ indrmi^ tatem reliquam in Sandis ♦

2 8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et Paulus difeernit inter pcccatum Sc damnationem^ hoc eftjinter iiG

cium illud pugnans cum lege Del, reatum.

Autumiiui. pTfiautumnus plerifque äuget morbos, tarnen rede dicitHefiodus, in ^tumno corpora melius affèdacflè»

25^9

TTo^ö'p

tiyetttî. 3 O» Rede illud, plus hyemc cibi dandum eftè hominibus Itti mir'Xiof 'i-iH, Et tarnen idem Poëtainquit, bobus tune dimidiumpabuli tantum da dum eftè.

^LIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n ATIO S)E

concupifcentia.

AppctfhoHtt», A Riftoteles rede conftituittresgradus appetitionum» Diuidit enim grddui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sf ^oV'KHa’tp

2» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft amp;nbsp;hæc diuifîo uera, T res efle potentias appetentes, naturalenijfen#

fîtiuam Sgt;C uoluntatem,

3» Naturalis appétit cibum,potum,8ë generationem,

4» Senfîtiua eft adfeduum cordis,item deledationis ôc doloris in tadu, S)C cæteris iênfibus»

Voluntaseftipfàfuperior potentia appetens, quæcum fît infirma, rapitur motibus cordis, etß etiam habet aliam adionem,qua cohibet exterija membra *

Animgpj^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Partes animæ funtcreaturæDci,amp;aliquæ earum appetitiones,funt

naturæhominum diuinitusattributæ,quæeflcnt res bonæ,fî natura effetintc» ora ,riunchærent in natura mutilatæ ac diftortæ,funtenim auerfî motus a Deo, fed rcftituuntur in renalcentibus.

7, Fames,fîtis,appetitiogenerationis, sopya? lt;j)vcrjHm’,nemefis heroica,mifelt; ricordiajUelle oppetere mortem propatria,ô^ fîmiles motusjetfî diuinitus nobis

-ocr page 523-

T HILI^P^ I MELANT HONIS.

nobis attributi funt, in integra natura nihil haberent uicq, tarnen à concu# f pifcentiacontaminanturjUtmaneatuniuerlalis iententia : Sen fus carnis mors eft*

8, Concupiicentiam ueró, quæ per iè amp;nbsp;fimpUciter peccatum eft, de qua Concupifctn* concionatur Paulus Roman : 7* fic uere definiOjEflehorribilem Jcra^'a/j, Ccu^“*' defedus amp;nbsp;impetus in omnibus uiribus humanis contra legem Dei, ficut Pau^ lus inquit : Senfus carnis inimicicia eft aduerius Deum* Item de defedlu : Om^ nes tarent gloria Dei*

_

mus bos alFetftus concupiftentiæ regnare, Hiftoriæ omnium temporum^’^'^quot;^'*' ; Tragccdiæ5Poëmata,pinguntmundildolatriam,ambitionem,perfidiam,aua« ritiam, iniuftas cædes,libidines

non elle peccatum*

I b nbsp;nbsp;nbsp;Hi errores obfeurant et contaminant doclrinam Ecclefi^ neceflariam,

depeccatoamp;rde gratia,

Ï i» nbsp;nbsp;nbsp;Quare ftelerate facit Eccius,qui ueram lententiam de hac re labefacere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

conatur,eaq' in re partim feurrilibus conuicqs Iudit,partim manifeftam Syco* pI'Jantiam exercer, deprauans rede dida,

i 6. Non eft extenuandum hoc peccatum quod uidemus, quantum Deo difpliccatjcum propter id morti amp;nbsp;tot ingentibus calamitatibus humanum ge* / nus fubiecerit,cum^ non tolli potuerit,nifi per Filium Dei, .

I Quare cum Paulus dicat : Si quis aliud Euangelium docuerit. Ana* thema fit,feiamus non pofte elfe membra Chrifti ullos, qui aut fouent aut pro* bant tales impios Dodores,quales funt Eccius amp;nbsp;eius Thyafotæ,

S)ISE1^TATIO S^E (pECCAEO reliquo in renatis,

Vltæ graues amp;nbsp;magnæ caulàe funt,quare necefTe ßt doceri Ecclefias, quod peecMm ve.

Nam qui fingunt renatos fine peccato eftè, imaginantur eos legi Dei fa*

tisfacere,amp; hanc qualemcunq; obedientiam eftè legis impletionem.

1. nbsp;nbsp;nbsp;Ira amittitur diferimen inter iufticiam philolbphicam,amp; iufticiam fîdei

amp; obfcuratur dodrina de iufticia fîdei, denit^ horribili caligine obruitur Eu* angelium,

4. tôt», Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4,Ac

-ocr page 524-

470- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) V T^TIO N ES

appellationibus,pnmum defîm'o peccatum eflè defcdhjm, aut incb'nati'oncm jaut acftionem in uoluntate,aut uihbus obtem^ perantibus,pugnantcm cum lege Dei,ofïèndêtem DeUjfèu promerentem iram Dei æternas pcenas, nifi fuerit fada remifsio feu condonatio, Hæc eftuera Sgt;i.perfpicua definitie peccati,

S. Manent autem in renatis,caligoin mente,qua? parit diibitaîioncsde Deo horribiles, in uoluntate defeeftus timoris amp;nbsp;amoris erga Deum amp;nbsp;mub ti uiciofi impetus, manet amp;nbsp;contumacia inferiorum uirium, quas uoluntas, ut deberet, regere non poteft, nec ipfæ obtempérant, fèd fertur equis auriga, net audit currus habenas,

Nec ociofa efl; hæc naturæ prauitas, fed adfiduè parit uiciofos motus, dubitationes, diffidentiam, carnalem fecuritatem, amorem 5d admirationem fui, admittit illecebras inconceflas ôôc»

Hæc mala,hoc eft, ipfa naturæ prauitas,amp; motus inde orti etiam in natis, funt fua natura peccata,etiam fi condonantur renatis»

non trahit ftrrum,8d tarnen natura Maenetis manet»

Ita redtè amp;nbsp;plane loquuntur Prophetæ amp;nbsp;Apoftoli,cum iuftistribuunt peccatum. Nam peccatum eft, quod pugnatcum lege Dei,offenditDcum,feu meretur iram Dei amp;nbsp;æternas pocnas, nifi fuerit remiftum»

tus,hoceft,Deus irafti definit, amp;nbsp;obligationem ad pernam æternam aufert.

uocabulo uidea mur rixari, illud defendimus Reliqua in re* natis in mente caliginem, in uoluntate, ÔC appetitu fenfitiuo contumaciam feu concupifeentiam, ut uocant, non effe quiddam W/acjiopo/j aut pœnam tantiîm,fed quiddam pugnans cum lege Dei, de quo fide petere, amp;nbsp;ampleâi condonation nem debemus,ficut inquit Auguftinus,Manet infirmitas,de quapetendumeft, Dimitte nobis débita noftra»

Concttpifcen» j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vocamus autem concupiftentiam, non appetitiones ipfas, aut^opy«?

conditas à Deo,ied deprauationem,

inuocdtio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inuocatio in dubitatione, hoc eft,cum dubitat mens,an Deus tibi

tn dubitatio, jnuocantj ßt propicius, eft Academica èC impia inuocatio , non eft cultus

re, 80 fide ftatucre, quod Deus fit tibi inuocanti propicius, ac uelit inuocari,amp; quod precesnon fit irritæ,etiamfi euentus in periculis corporum alias aliter pubernat*

pria Euangelq beneficia,que nominatim iuflît Deus peti amp;nbsp;expec7ari,uidclicct remifsù

-ocr page 525-

THILITTI M E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HOmS, 471

’■cmïfsionem peccatorumjiuftifïcati'onem, amp;nbsp;uicam xternam, luxta illud î Qui ^onfidit in Dominum, Non confundetur»

’9* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Rs;anum affelt;fluum qui proprrj funt potcntiæ fènticntis, eft con nbsp;nbsp;Poft

quam pars cognofcens accepit obiedlum, Spiritus feriunt cor, ut expetat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

sutfuoiat obieclum, O

^0. Et cor rapit fecum uoluntatem, fient cquus contumax fèflbrem, l‘ Non loquimur hîc de delecftatione aut dolore, talt;ftum,guftum ac olfa««

ctum proximè comitante, nam eius delecftationis ac doloris organa funt ncrui, loquimur de adfelt;ftibus cæteris,qui exiftunt fine contaeftu»

^LIA ^IS^PTT^TIO S)E T)ISC(l(IMinE ( ^eccati Originalis amp;nbsp;^Eualis.

plus compleditur appellatio peccati in uerbo Dei, quâm in Philofo«« pEia. Ideo lapfi funt Pelagius ÔC fimiles, qui peî:catum in Euangelio tantàm ïnteHexerunt Philoibphico more de adionibus,quas ratio uidet, ôô iudicat efîè ukiofas.

Nam peccatum fignifîcat non modd aéliones. Ccd horribilem corrupti# in natura, ream iræ Dei»

Etfî Paulus non difeernit appellationes peccati originalis amp;nbsp;adualis, ta* diftindioiliailluftratPaulifententiam,ôôretinenda eft,quia Paulus de loquitur, de peccato originis amp;nbsp;de fruftibus.

Magnitudo benefiet) Chrifti fit conlpelt;ftior,cum agnoftitur morbi no* fi magnitudo,

Philofophia moralis qugrit cauiàm humang infîrmitatis,nec poteft earn ’'menire,nec remedia firma oftendit. Ergo fit Pbiloibphia gratior,cûm ad earn ^onfertur Euangelium,quód monftrat caufam infirmitatis, amp;nbsp;addit remedia, k3^ik.o(j fignifîcat moderatos Sd lenes animi motus,taks fine fide habere in ^‘^gnis calamitatibus nemo poteft,

Ideo ut fiant uera h-‘3^k necefte eft accedere cognitionem Chrifti*

Cum de Sandorum infirmitate amp;nbsp;lapfibus dicitur, necefte eft retineri ^rimen peccati uenialis amp;nbsp;mortalis,

Q^Ometæ non funt ftellæ,kd flammæ fparfæ a magna mole halitus, 8ó affe* runt ficcitates, Ideo uerc amp;nbsp;phyficè inquit Aratus :

ComtU.

wtjjfa êiieriH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îxVHp,

ViHlt;r hep Ka^’ v’^^ipioin.óng âs-EfEçoùd.

hç, (Pt/'o 5 p-nSi' ttAeoveç Mp-oav'n.g t

MP^ÔWip t-!S aV’X.p.H^'St £V/aUT$.

Fertilis^^ricoîeeyotùcontinuât l)tannuSf ELunquam crinitum '})ideaturinaere/tdus. ELon 'iDnuSj^eminiue mtcent,pluresue Cornetlt;e, ^pparerefolent namficco tempore crebri.

S) ISEET^TIO !DE ne Ijeteris lt;7* noui Teßamenti

Sf y

-ocr page 526-

4-72 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® IST nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 N Æô*’

Lex cur fit J EX curti nOti i'uftificet,Iata eft ut fudicet»

ku. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoc eft cur Deut,3i, fcriptum eft:Sit contra te in teftimoniumi

3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ideo præter eajquæ de iufticia Spiritus conftituta funt, additæ funt iult;

fticiac carniSj ceremoniæ amp;nbsp;iudicia,

4» Vtcaro coerceatur ut impqs,

Litdngeiium . Quia Euanpelium minifterium uitæ eft, ideo nihil conftituitdecarna* libusamp;duihbusiirfticqs.

é. Impie uetus Teftamentum Gc à nouo difeernunt Scholæ, ut ueteri malt;^ ^um tantii!n,nouoconcupiicentiam prohiberi ftatuant.

'J. Nam amp;nbsp;lex Moyfi concupiftentiam uetatjSc nouum Teftamentum non Lex, fed remifsio peccati eft,

8. Euangeho iufticia amp;nbsp;uita æterna donatur, Ideo ca pars Legis, quæ de rebus externis conftituit, antiquata eft.

ÿ, Ea pars non eft antiquata,quæiudicat corda,

lö. Nam pcccatum remitti non poteft, nifi lege oftenfum fucrit,

I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hoe eft cur Decalogusexigatur, reliqua pars legis non item,

Liberty Eu 12. lufticia amp;uita æterna eft libertasEuangelica,

angehcd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hanc comitatur libertas utendi rebus externis pro arbitrioSpiritus,

quia Domini eft terra amp;c,

14. Sed Spiritus fubqcit liberos per caritatem,ut rebus utantur,nee contra naturam,nec contra ciuiles ordinationes, quatenus fcandali ratio pofeik

ANNO M, D, XXIir,

ALI^ S)ISTy^rATIO THEOLOGICJ Thilip^i Melanthonis. \

S)e Eege Tromißionibus.

Edifdlegiidi, V ƒSGtatafalfadiftindlioeft,treseflèle2es,NaturaIemjMoiaicamamp;Euan* Vg^ncam,

2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et magis impium eft,quód adfingunt Gngulos propter fuæ legis obfeP

uationem confequutos eflè remifsionem peccatorum amp;nbsp;uitam æternam.

LexuttA, 3. VnaenimLex moralis eft omnium ætatum,donee manct naturaHogt; minum,

! EftSCunum Euangelium,uidelicetpromiisiode benefleijs Chriftijtti* uelata ftatim poft lapfum Adæ, amp;nbsp;tradita pofteriSjac magis magif^ patefl^^’ manfura perpetud,

Nee notum eft Euangelium rationi,ied tantum diuinitus reuelatum,ut Iohannes inquit: Filius, qui eft in finu Patris,iplc enarrauit,

ftludti. nbsp;nbsp;nbsp;Liberatorem,faluati funt gratis, non propter legem,

fub lege. nbsp;nbsp;nbsp;eftjterrotibus iræ nbsp;nbsp;iudicq diuini erant,

11, Sed â Lege libera^ntur fide, leu agnitione Chrifti»

l2,Nam

-ocr page 527-

U ELJKTHoniS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^73

12, Nam 8^ promifsiones intclligebant de uera liberatione»

I ï» Et nonnulli confpexerunt Filium Dei,ut extaret teftimonium, qiio ad monerentur pq^uerè gubernari èC ftluari Ecclefiam à Filio Dei, 8gt;C defendi ad^ uerfus horribilem fæuiti'am DiaboH.Sic uiderunt Filium Dei',IacobjMo(èsjód Danielj Ideo amp;nbsp;Dauid inquit : Ofculamini Filium,

I4‘ Quantómagisnuncftatueredebemusjadeflè nobis Chnftum,pofi:ea quàmfè paHm oftendit mundo,

2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Wicelius impie corrumpit Pauli dicflum ï Ex operibus legis non iu« vvictliut.

ftificamurjcdmcontendit3.excluditantumceremonias,non opera moralia fè* lt;iuentia conuerfionem,

2^. nbsp;nbsp;nbsp;Chriftus enim Patres, amp;nbsp;totum genus humanum liberauit Lege.

27* Quare non intelligenda eft liberatio â lege tantum de cercmonijsjcûm hænon pertinuerint ad Gentes,aut Patres ante Icgem.

2 8; Abiurdifsima cft Bafilq uox,qui qugrenti,Quomodo fimus iufi:i,cum tarnen in iîngulis fint peccata,reipondet, Si plura fint peccata, fit peccator, Sin autem plura retfie fada,fit iuftus.

Hoc did um abolet dodrinam de fîde,amp; adfcrt defperationem. Verba cius fiæc funt in Homilia de Pœnitentia, Pagina 4}ô. 6/ TTJ^tîova rà ^M’af'nùAûç, î) ttAeiov« t« J'tx.Mugt;/JMTa,,ïsa (PweJül^.

^Eriim eft didum PIatonis,nafci nobifcum aliquas noticias,ut numerorum, Nofûtgt; dK» ordinis, proportionis,conièquentiæ fyllogifticæjquædam principia Geo*

’««rica,Phyfica moralia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

2. nbsp;nbsp;nbsp;Etfi ad bas excitandas primum moiieri oportet intelledum cognitio*

'lealiquorum finguîarium,

^2, Nec intelligo unde eflè,moralium certitudo, nifi effent innata princi« Pgt;a,Ideo Paulus inquit : tpyop T vo/jLy-}^aTTfop raii^

AI Acrobius tribuens Semidiametro Horizontis centum et odoginta ftadia, w.icroBfK». ƒ^id eft,miliaria germanica cirdter quin^, loquitur de Horizonte quatenus adcs oculorum tcrminum conftituit.

2 4» Proclus femidiametro horizontis tribuens mille ftadia, id eft, millia* Prod«#, ba germanica circiter triginta,loquitur de Horizonte,quatenus uariant ienfibi* cceleftes apparent]æ,fecundum longitudinem latitudinem.

*nterualla locorum gradibus,non ftadrjs,

THEOLOGIC^ (DIS^^r^TIO

, 'De luîlificatione,

Qj^arefide iufiificemurnon dileEione,

^Tiam aduerfart) noftri coguntur fateri, Qudd in luftificatione neceffe fit pri ^mdm fieri remifsionem peccatorum, quia omnes fub peccato fumus, 2» Impofsibileeft remifsionem peccatorum fieri,nifi fide in Chriftum, cum apprehendimus Chriftum Mediator€m,8ó opponimuseum iræ Dei.Flgc fides confolatiir amp;nbsp;erigit conicientias,

4.10ZW.PW/: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sf j,j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5. Impie*

-ocr page 528-

^74. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^non'Es

pcccatorum, Quia id eft fentire ^quôd propter noftrum opus, non propter Chriftum habeamus remiftionem peccatorumylta meritum Chrifti tolkretur Sgt;C obrueretur»

ricordia, Nam priufquam hoc fit, corda fugiunt iram Dei iraCcuntur iudi# do Dei»

Sold fide iufti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ergo manifeftum eft, quod fola fide iuftificemur, hoc eft, ex iniuftis ac«

ceptiefficiamur,amp; regeneremur*

Triplex iufii= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Triplex iufticia eft,Vna rationis, Altera,quam lex Dei exigic,Tertia

* quam Euangelium promittit»

Conftat nos netj ratione iuftificari, necß lege,{èd EuangeliOjNam aliO)« qui fruftra Euangelium traditum eflet.

ratione,aut lege prius,qudm per Chriftum»

jufticid ration nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;Iufticia rationis eft iufticia operum, quæ ratio efficit, Hane iufliciatn

Homines intelligunt»

peribus rationis. Fide per Chriftum habemus acceftum ad Deum,non per opera rationis.

îuHtcù legis. J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iufticia Legis cft,dile(ftio Dei nbsp;nbsp;proximfhanc non intelligit ratiohu^

manajEtSophiftæloquentesdedileclione Dei,quid fitdiledio non poflunt oftendere,quia natura humana opprefta concupifcentia,non uidet quid fit dili«“ gereDeum.

eftet, Ideo accedimus ad Deum,non merito ddectionis noftræ,Ièd fide propter Chriftum.

luflicidlegis j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et tarnen cum fide renati fumus,accepto Spiritu fan(fto,fit in nobisiu*

’ diledio Dei dC proximi, timor Dei, obedientia erga Magiftratus, Parentes, patientia,00 fimiles uirtutes.

21» Non igitur regenerat diledlio.

quæ in nobis fit.

illam legis impie

2 J. Et

24» Ideo nec poftea reputamur iufti coram Deo propter tionem,fed ideo,quia fide habemus acceftum per Chriftum,

-ocr page 529-

9HIL1TT1 UBLMT HOmS. 475 Et nia legis impictio eft ualde exigua amp;nbsp;immunda^quia manentin nobis reliquiæ peccati,

2 ó.. Et tarnen hæc iufticia legis fîdem neceftariÓ fequitur.

-Sedhoceftpraeftandunijneitaquajramus iufticiam Legis,utfîdem tollamus, neue confîdamus ilia Legisimpletione, Certó ftatuendum eft,quólt;l fide propter Chriftum iufti reputemur, qualis qualis fit illa legis impletio, quæ fiqiii debet,

2 8. nbsp;nbsp;nbsp;Sophiftæ tantum Ïoquuntur de Legis impletione, de fide non dicunt,

fingunt nos iuftos reputari propter illam impletionem Iegis,non per fidem, 29* Et fumus iufti per illam iufticiam, non iufticia legis, quam Deus non acceptât, nifipropterfidem,qua Mediatorem Chriftum apprehendimus.

30» Hinc facile omnes fententiæde operibus explicari poirun:,Nunquam poteft fieri lex,aut fi quid fit,non eft acceptum,nifi prius fide apprehcnderimus Mediatorem Chriftum. fie docet Chriftus: Sine me nihil poteftis facerc.

fibquia fine Chrifto nihil placet Deo.

opera propter fidcmfuntaccepta^ ,

3Ciim dicimusî Sola fide iuftificamur, intelligi hoc debet, non tantum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«**

9'addfides initio accipiat remißionem peccatorum lèu conuertat,fed etiam 9^ôd deinceps fola fides reputetur à Deo pro iufticia, tametfi impletio Legis ’^ccefTariô ièquitur:uerùm hæcimpletio legis non eft accepta coram Deo,nifi propter Chriftum,qui apprehenditur fide,

dTeproportione Geometrica non Arithmetica,

ßDlS^^T^TIO S)E ^KTITHESI hiimanarum opinionumiamp; fententix de lußiißcatione.

Vo genera funteorum,qui dicunt, fide Ô6operibus iuftificari homines. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

2. Primi funt,Qui fidem tantiim intelligunt de noticia hiftoriæ, amp;nbsp;Io# rriniant homines pronunciari iuftos fimpliciter propter propriam dignitatem» 3» .IubentcnimdubitareconIcicntias,anDeopIaceamus, 4» Hæc prima 80 uulgata opinio mere fanaticum fomnium eft.

Eft enim extrema ccecitas.Ibmniare hominem Icgi fàtisfaccre,hominém fine peccato efle, Hæc deliramenta hærent in primo genere,

S f Hij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6, Et

-ocr page 530-

4-79 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) I ST K 1 nbsp;nbsp;nbsp;10 H ES

'Sides tß: Pau-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et apud Paulum fîdes haud dubie fignifîcat fidudam mifèn'cordiæ,non

lofiducti mh tantijrn notidam hiftonæ.Loquitur enim Paulus de quadam fîde,quæeftmo» tus pacifîcans corda,ôô quæ agit aliquid in ccrtamine confcieritiæ 81c, J, Et hæc fides maxime pugnat cum dubitationc.

8» nbsp;nbsp;nbsp;Facile confutari poteft hæc prima opinio, quia conftat neminem Legi

fatisfacere. Confiât amp;nbsp;hoc, Paulo fidem eflè fiduciam milèricordiæ« Conftat item dubitationem impiam efic.Itaq^ etfî hoc ibmnium indodi adhucretinent, tarnen cordatiomnés explodunt.

c). nbsp;nbsp;nbsp;Vident enimcordatioresomninofatendomcflè,quôdLegi nemo fatis*

faciat,quôd nemo fit fine peccato,indent Paulum prohibere, ne quis glorietur, Agnofiunt dubitationem redèreprehendi. Fatentur Paulo fidem fignificare fiduciammifèricordiæ,Fatenturitem,longeanteferri hanc fiduciam nonfo* I«m ceremonrjs, fèd etiam operibus moralibus»

I O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Habenda eft igitur gratia his,qui hæc monuerunt,8(^ Ecclefiam tamen

da eft*

fertê,nc quis glorietur.Et Daniel inquit : non in luftificationibus noftris/ed in milèricordia tua*

mur propter Iblam milèricordiam in Chrifto promiflàm,amp; hanc mifericordi* am oportet fide apprehendi*

Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8* Ciimmeritumtollitur ideo , quia nos nihil agamus,manentincer*

tæ conftientiæ , quærunt enim fuam nouitatem, amp;nbsp;obrepit opinio,nosprolt; nunciari iuftos , non quia promilsio fît gratuita, lèd quia iam rcnouatifi* mus,Nunquam autem minus nouitatisconlpicitur, quàm cum maxime angi* tur confcientia*

NouüM fe^ui I ÿ. Ilia eft retfia uia, ordiri à uerbo, 81 quærere in uerbo conlblationeffl» t«rfomniandum eft,quôd nouitas antecedat uerbum, led fcicndum, quôd fe* ’ quatur uerbum 81 fidem*

-ocr page 531-

MELJUTHOniS. 477

tftfrigida noticiajfèd cft opus,quod perpetuó ïtuflatur cuni dubitatione 3C itn^ becillitate noftra,nec exiftit nifi in pœnitenda,

21. Et Chriftiani' fciant, fe hanc fidem quotidic in omni inuocatione, in omnibus periculis exercere debere»

22. Eftqopuspræcipucmeritorium,8lt; tarnen exiftere SC cxerceri non poflètj iï pendêret ex conditione dignitatis noftræ.

2 5. nbsp;nbsp;nbsp;Idcf turn confolatur pias mentes, tum adhortatur ad ea opera cxer^

tenda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

2 4. Si fècunda opinio transfert fiduciam tantum ad mifcricordiam, non adnoftra operajinfleÂitur quidcm ad noftram fèntentiam jlèd tarnen quia ui» detur afliiere conditionem,manent incertæ confcientiæ, ,

2 f. Manifeftum eftjPauIum de fiducia Ioqui,non de noticia hiftoriæ, Ma nifeftum amp;hoceftjPaulum anteferre fiduciam non fohim ceremonqsjfed etiam moralibus operibusjid fi quis negat,plus quam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft»

2 6. Non igitur id agit tantum Paulus, ut cercmonias abroget, fed collati« nem inftituit omnium operum, feu totius Legis, amp;nbsp;eius beneficij, quod adfert Chriftus.

2Ita igitur antefert, nos iuftos pronunciari propter beneficium Chrifti, non propter legem,quia legi nemo fatisfacit»

28. nbsp;nbsp;Secunda opinio,iubet homines quam minimum tribuere fuæ dignita«

ti,fcilicet,ne animis fiducia Chrifti excutiatur.

2 Quantó igitur magis hoc iuuat confcientias lcire,quód uere gratis ac^» cepti fimus. Id ueró quantum accenderet bonas mentes,fi fcirentjle hoc ftatuere debere.

10» nbsp;nbsp;nbsp;Et nihil eft periculi detrahere fiduciam operibus omnino, cum tarnen

’pfa opera requirantur.

31. Itacg, ut teneamus certam amp;nbsp;firmam confolationem, defendimus, fta* tuendum efle,quód certô iufti fimus gratis per miiericordiam propter Chri^ ftum fide.

P fiele dicit Ariftoteles fua fponte Homines bona mala facere, Et tarnen ^uerum illud eft,quod ait Plato in Timæo,Nemo uolens malus eft,fed mali fiunt taies propter prauum corporis habitum amp;efFrenem educationem ,KaKÔ$ IMjiKtop ou(Psi'ç (P/à (5^; ■55'0VKp»/J 2lvcc tS (rw/jLaT@^5gt;y ccTrcuJ'amp;'Wp ^œiî)àui NoCCt IgitUt mori^ busbarbaricaingluuics huiusætatis.

35» Heraclitus in hanc fententiam uerè dixit, («f«'4uxâ cro^JUTaîs , Nam in banc/èntentiam Plutarchus interpretatur. Quod^ Galenus phyficè didum firibit,nondiiplicet, quareetiam phyficèintelledlum non improbamus, •

S)IS^^T^TI0 0) E SEKTEISLTIA diEîi : Fide iußificamur.

ÎVfticia ciuiliter fignificat obedientiam erga fuperiorem, ut in Ethicis reâlê amp;C lujlicUciui» truditc docet Ariftoteles. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

2» nbsp;nbsp;nbsp;Et iufticia fie fumta fignificat noftram qualitatem,8lt;r noftra opera»

3» Et compleclitur obedientiam pariter omnium mandatorum,

4» nbsp;nbsp;nbsp;Hanc fignificationem Theologi intempeftiuê philoibphantes tranftu:# Tbeoîogit».

lerunt in Paulum,8d fomniauerunt â Paulo iuftos did, quia habeant qualitates ac uirtutcs,quibus Legi obediant.

Id

-ocr page 532-

® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IONE s

S- Id uero eft docere fiduciam propn'æ qualitati's ac propriorum operum. 6* nbsp;nbsp;nbsp;Ad eundem modum uocabuJum gratiæ deprauant,qui gratiam intdlp

guntjuon reîatiuè de mifericordia feu gratuite fauore, ftd de qualitate.

'7» Cum dicunt,Homines per gratiam Deo placercjintelliguntgratiam, non mifericordiam Dci,fcd dilectionem noftram.

8» Id quoq^ eft docere fiduciam noftræ qualitatis, ieu operum noftrorum» Q. nbsp;nbsp;nbsp;Hæc deprauatio uocum inprimis obfeurat Paulum«

IO» Itaq? ciim de luftificatione difputatur, primum germana BC fîmplex uocum fîgnifîcatioquæridebetjquemadmodum in omnibus diiputationibus initid faciendum eft»

Ï I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Veriffimum enim illud eft,quod Ariftoteles inquit,hos qui uim uocu

non tenent perinde decipi,ut falluntur in computando imperiti Arithmetices, (U.H S'amp;VOI Tcèç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CptpiJ/) UTTOETTISH/J-OVap nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;^ÜTTOp 1(9^ WJ'

yup 0/ ovo/xixmp Tn^ tPuvUiU-Ewç aTrtjpo/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îâutd? cP/aAtyo/jiSjVû/ a2i^œp

\nftificdri enim Ebraica confuetudine forenfe uocabulum,ut fi quis dicat,Populus Roma nus iuftifîcauit Scipionem aceufatum à Tribunoplebis, hoc eft, pronunciauit quot;nbsp;iuftum,innocentem.

pro eo qui Deo placet,fèu pro accepto.Iuftificatio,acceptatio3approbatio.Iuft^ cia,reputatie iufticiæ,ièu acceptatio pafsiuè»

I y. Etfi uerum eft, quôd in iuftificatione fit regeneratie, amp;nbsp;nouæ qualita* tes exiftunt in nobis, certè enim noua uita exiftit,

fio,inquaofîèrturreconciliatio per Chriftum»

8» Obedientia erga legem eflet iufticia, fi legem faceremus»

19» Sed quia Legi nunquam fàtisfacimus,non eft ièntiendum, nos a Deo pronunciari iuftos propter obedientiam erga legem»Non igitur quærendaeft in Lege iuftifîcatio,Ièd mensd lege ad promifsioneen milèricordiæ reuocari debet»

2 O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ideo Paulus ait : Homines fide iuftificari ,quia Ib^ fides apprehendit

promifsionem.

21»

2 2»

Namideofideiuftificamurjquia eft fiducia alieni benefiet), non no» litatis,

Hæc funt oppofita inter fe. Fide iufticamur, SC, fide iuftificamur

propter opera, Nam fide iuftificari eft iuftificari fiducia mifericordiæ,non pro pter opera»

2 î» Ideoridicula eft interpretatie Sophiftaium qui affîngunt ad uerba Pauli,fide iuftificamur, propter diledionem.

2 4» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec poteft dici Synechdoche,fide iuftificamur, ideo, quia incoet reno

uationem,cæterum hominesreipià iuftos eftè propter ièquentem dileftionem» 2 V» Nam Synecdoche non comprehendit pugnantia, Ideo enim fidei tri# ficatio^^ nbsp;nbsp;nbsp;fiuitur iuftificatio, hoc eft, apprehenfioni milèricordiæ, qüia adimitur noftris

operibus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 6» Sequi»«

-ocr page 533-

U E LJKT HOKIamp;'

2 6, nbsp;nbsp;nbsp;Sequitur igi'tur clarê, Quód homines fola fide iufti reputentur»

2 7. Hæc tria difertè coniungi debent, Fide, hoc eft, non propter noftram munditiem,fcd fiducia mifericordiæ, confequimur remifsionem peccatorum, Itemconfequimur,ut iufti reputemur,item confequimur uitam æternam*

28. Incerta eflet remifsio, fi pendêret ex conditione noftrorum merito^ rum jldeo iola fide accipimus remifsionem peccatorum.

29. Incerta eflèt confcientia in homine renato, fi poftea lèntiendum eftèt, hominesreputariiuftospfopter opera, aut legis impletionem. Semper enim äccufat nos lex.

3 0. Necefle eft autem conftientiam habere firmam coniolatloncm, quarc renati fola fide propter Chriftum reputantur iufti.

31» nbsp;nbsp;nbsp;Necefle eft amp;nbsp;renatos fentire, qudd per mifericordiam iufti reputen»

tütjuon propter fuas qualitates.

3 2. nbsp;nbsp;nbsp;Et tarnen Herum eft, quód fide etiam renouamur, cum enim liberet ex

terroribus, parit gaudium,amp;^ nouam uitam in corde.

3 3‘ Sequitur earn amp;nbsp;obedientia erga Legem, quia poftquam iram Dei aduerfuspeccata,amp;rurfusfidemiftricordiam cognouimüs, lentimus Deo uerènoscuræefle,diligimus ÔC inuocamus eum.

3 4’ Liberi fumus d l^cge, non ita, ne fiat Lex, ftd quia obligatio ceftat ftificationisperlegemquærendæjDonatur enim luftificatio non propter gern,fed propter Chriftum.

3 Et hæc Opera legis,funt iufticia,quatenus funt obedientia erga Legem, Necß tarnen propter ea reputamur iufti, quia non fatisfaciunt legi. Et certe perfonaeft immunda, nifi fide remifsionem impetret.

36. Sunt igitur bona opera meritoria,non remilsionis peccatorum,aut iu« ftificationisjaut uitæ æternæ, quia tunc demum placent Deo, cum fiunt in iuss ftifîcatisjprius igitur peribnam fide iuftificari oportet,

37gt; Vita æterna eft merces,non quia opera fint precium dignumuita «eftm ?terna,fed poftquam datur iuftis uita æterna propter aliam caulàm,fimul corn* P'înfat tarnen bon a opera.

38’ Nec^ tarnen habent tantum mercedem'poft banc uitam, led habent præmiaamp;in hac uita,Iuxta illud:Honora Patrem ÔC Matrem,fi uis eflè longæ« iiusfuper terrain.

39’ Hinc euidenter apparet, quod Euangelium non abolet Legem.

4O’ nbsp;nbsp;Legem tollere ex hominum natura, eft totam naturam Sc uniuerfita-

tem return diiroluere,ut fi quis ordinem cœleftium 80 aliorum corporum dift / folueret.

41‘ Etfi fubtiïiter cogitatum eft à Stoicis, duo eftè prima 3^ æterna prin* cipia Tiôyop uÀKpzT amen nulla afferri firma eius lèntentiæ ratio potcft,ficut n.ecg Ariftotelis rationes firmæ funt,quibus conatur perfuadere Mundum eftè æter^» num.

^LIA S:gt;IS^T^TaT10 S)E exclk-

ßua : Sola fide

M Elt;$ intelligi, nelt;5 dcfendi poteft haèc lèntentia, Quód fola fides iuftifîcet, fi quis imaginatur, ideo fide Homines iuftificari,quia fides in nobis fit nouilt; tas quædam, feu noua qualitas.

2’ Si enim propter noftram nouitatem iufti pronunciaremur, non Iblum

propter

-ocr page 534-

480 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fDis^rr^rioK es

propterhancpartemnouitati's,(cdmultó magi’s proptertotam nouitatem,amp; omnes motus legi Dei coniêntientes,iufti pronunciaremur*

3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et abijciendac funt iftæ imaginationes, Homines ante regenerationem

nonefleiuftosjquianondumhabent munditiem* Poft rcgenerationem iuftos efie propter munditiem, quam conftcuti funt.

4» Hæ imaginationes oppreflerunt Pauli dodlrinam, quæ tarnen uelma«* xime neceftaria eftconfcientrjs.

videi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fide homines iuftificarijeft homines per mifericordiam certdiuftos

pronuneiari,modó ut id credant.

é. Nomen fidei fignificat correlatiuc fiduciam alienæ rei, fcilicct miCeri» cordiæ Dei.

7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ergo hæc propoßtio, Fide iuftifîcamur, in fua fimplici SiC germanafig*

nificatione, eft cxclufiua,etiamfi non addatur particuIa,Sola.

8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quia fides eft fiducia alienæ rei, excludens fiduciam cuiuslibet no/îtæ

qualitatis aut open's.

ÿ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Proinde fimpliciter idem fignificant,fide iuftifîcamur, Ä^jlola

ficamur.

cordia fit certa, amp;nbsp;quomodo fit certa.

tuere,qu0d fit certa.

Schobaid, et j 4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scholaftici, Campanus, amp;nbsp;multi paffim errant, Illi fidem intdiigunt

Campanuf. formatam.Campanusdicit,fidemfignificarefimulfidem amp;opcta, fingunt alias cauillationes.

iufti propter illam nouitatem, quæ eft fides,amp; alf) motus in corde.

qudd mifericordia fit certa.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quis autem tarn demens eft,qui non cogitet fibi mifericordia opus ef*

fè^ quis eft tarn uecors ut non optet mifericordiam certam efTef

Cur oporteät dia folafide.

onem, nifi fciant nos per mifericordiam iuftos pronunciari, amp;nbsp;mifericordiam illam certam efle.

-ocr page 535-

E L AN.r HOniS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;481

cum,qui acceptus eft. Gratia mifericordiam in Deo, feu gratuitam acceptation ncm,Iuftjfîcatio,reputari feu pronunciari iuftum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

2}. Paulus non tantiîm excludit ceremonias,cûm detrahit operibus Lcgis iuftifîcationcm,quiaillæpropofitiones uerciunt contradidoriæ : Fidemiiès= ricordiæ iuftificamurjamp; operibus iuftifîcamur*

2 4‘ Quia operibus iuftificari eft ex debito propter propria opera pron nunciari iuftum,

2 î» nbsp;nbsp;nbsp;Non ideo detrahimus laudem meriti bonis operibus,quia bona ope*!

ranon fiant noftris uiribus,ut Auguftinus diiputat.

2 à ImÔ ut maxime fiant auxilio Dei, tarnen Scriptura pronunciat ea no^ ftra efre,amp; promittit pro eis mercedem, Suntigitur meritoriajperinde ac fi omnino â nobis fièrent»

2 7» nbsp;nbsp;nbsp;Sed non funt meritoria remiisionis peccatorum, iuftificationis,amp;S ui=# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;o’*

tææternæ.quiahæchabentaliam cauiàm» Si enim pendêrent exconditione ’’’quot;[dorure» meritorum,tunc fièrent incerta»NulIus enim Sanctus amrmare potelt, le ha^ catorum, bereüifficîentia mérita»

2 8* Periculofii eft imaginatie,Deum dare uitam æternam, non quidem propter opera naturafia,fed propter ipirituales qualitates in nobis conditas. Non enim debet fiducia mifèricordiæ transferri in noftras qualitates»

29. Et tentatio ômnis excutit illas qualitates, amp;nbsp;oftendit immunditiam noftram,Ideo necelîè eft quærere aliam caulam uitæ æternæ, fcilicet gratuits tampromifsionem,herigere corda fiducia illius gratuitæ promifsionis, ac Krtæ mifèricordiæ»

} 0. Hæc funt uera,amp; confèntanea didis Sanôlorum, fèd cum loquuntur txtra difputationes»

11. nbsp;nbsp;nbsp;Et hæc omnia quæ hîc dicuntur de luftificatione,pertinent tantiim ad

confcientiam,lu(ftantem cum iudicio Dei»

J 2.

Interea enim oportet tarnen fèqui nouitatem in nobis»

Et hæc nouitas eft qualitas in nobis,amp; eft iufticia Legis feu impletio lufliàd teglt lcgis» Hæciufticia non eft fola fides,fèd timor,dilecftio,inuocatio,obedientia erga magiftratus,caftitas,amp; omnes uirtutes,ficut Philofophi uocant uniuerfà»: lem iufticiam,quæ omnes uirtutes complecftitur,

} 4. Sed,ut prius didum eft,coram iudicio Dei, propter uirtutes noftras nonpronunciamur iufti,hoc eft,accepti,fèmper enim intelligimus nobis opus

T HILOSO^ HICFM.

In hoc Epigram mate uenuftè fignifîcatum eft utrun(J,amp; turbari men* tem uino,ô(C accendi corpora ad libidinem»

OTrA/cr/xai Tt^ôçtpMT« Trtpi s-Epvo/cri %oyilt;7’/Xû/),

ou «Pt p.i VIKHO-e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£up -7150Ç Évagt;

CVKroç cß’amp;^’avaTCü cruü?.£vo'o/jioK,Hp ßoxfio/J

■isoiamp;p Tijoç ePû’ lyco «Pcwa^oûj

Hoc eft»

Sum fatU illecelrcis contra munitus amörU, 'N.elolum foins me fuperare qneah

lS[ec

4.To»».Ph«7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T t

-ocr page 536-

4-S2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ATIOKES^

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ISLtc formiào Shum^quamuii mortalisjat iße

Si 'ËaccJn adiun^,^twnina ma^naßhij 1gt;lonhoßes contra^^^eininos contenderepoßimij Etßolia ex Imo eU non graue ferre duos.

} S. Ad hæc Scncca aitjEbriofos edam cum non biberiint, tarnen furerc, Id^KioIuit Paulus cum aie Ne mebriemini uinOjquæres parit îxcrwrî«/), Id dc^ fendimus recHrê phyfîcè dictum eflè*

C on F .yfT ION ES SElSLTEn^ tU Tauli: Fide iußificarnur.

• Cur nor. prot O Auli argumenta Roma.4.recT;è SC apte probant, quód non propter noftras riirtutesaut opera pronunciemuriufti,hoc eft, accept! coram Deo,fedrani notir^^7irtih nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miftricordiam propter Chriftum,fi tarnen bane fide apprehendifnus»

Primum iurntum eft ab Autori täte,hoc cft,ex teftimonio Scripture,in quo dare definitur,quomodo reputemur iufti.

Locus in Genefi dare dicit, Abraham pronunciari iuftum,quia credide^ rit : Igitur pronunciamur iufti,non propter noftras uirtutes 8^ opera, fed per miftricordiam,cum hanc fide apprehendimus»

2» Secundum lurntum eft ex defi'nitione luftificadom's, quæin Pfalmo traditur *

luftificatio eft proprie remiftio peccatorum, iuxta illud : Beatus uif cui non imputât Dominus peccatum Jtctn,Beati quorum remiflgfuntiniquitateS) Igitur pronunciamur iufti,n5 propter noftras uirtutes,ied per miftricordiaffl. 3. nbsp;nbsp;nbsp;Tertium fiimtum eft ex ordine cauiarum amp;nbsp;effèduum.

Abraham pronunciatur iuftus ante circumcifionem, Igitur circumciHo iuftificat.

noiiiuj i/tea. Quartum fiimtum eft ex caufa iuftificationis, fcilicet ex proniifsionc, 8C fit argumentum ex natura Rdatiuorum*

Omnispromifsiofideaccipiturjuftificatioeft res promifla, Igitur nc^ celle eft earn fide accipi»

Qiiintum fiimtum eft ex proprio legis effèdtu.

Lex fimper accufàt conicientias,amp; ad ddperationem adigit. Igitur Lex non iuftificat,quia conicientia ddperans fugit amp;nbsp;odit iudicium Dei, non dili^ git Deum,

6. Sextum eft repetitio quarti,SC explicatio, ac naturam fidei multocla* rius oftendit,8C efthuiustotius controuerfiæ o-vviXop, quo non intdleâojnon poteft Pauli fintentia teneri. Sumitur autem hoc argumentum ex caufa prolt; miisionis,uidelicct,Vtrum noftra mérita fint caufa promifsionis, anfola Dd mifiricordia»

Si promifiio penderet ex conditione noftrorum meritorum, eflet incer^i ra Sc irrita.Nunquam cnim habemus fiifficentia mérita,propter quæ confcien^ da ftatuere poisit, nos dignos efte remiisione peccatorum, dignos effe, quos Deus reputet iuftos 8C acceptos : Item, dignos efte uita æterna. Igitur nccefie eft,promiisionem gratuitam eftè, 6c non pendere ex conditione noftrorum meritorum, alioqui enim erit incerta 8C inutilis, lam fi pendet reputatio io« fticiæ,

-ocr page 537-

T Hl L ITT 1 M E L H 1 HO N IS.

fticiæ,non ex condi'tione noftrorum operum,iêd ex fola promifsione,{èquitur ncceflTarió,Homines pronunciari iuftosjfola fide, accipiente illam promifsio?,xfohpro/ nenijnon propter noftras uirtutes aut opera* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wi)?tone.

Hoe eft quod inquit Paulus, Ideó ex fide gratis,ut fit firma promißio* Item,Siexlegeconièqueremurhærcditatem,lublata efïèt fides,amp; irrita pro# inifsio»

Impia calumnia eft,cauinari Paulum : quód abutatur Scripturæ teftimo# hyperbolis quibuidam fidem immodice ornet,ut in re noua facilius al«

liciat homines ad Euangelium,

itaeç defendo,amp; teftimonia a Paulo citata aptè quadrare ad banc cau« ipfam caulam bis argumentis fatis munitam atep confirmatam efle»

9* Defendo item Paulum intelligere fidem, fiduciam milèricordiæ, non

•loticiani hiftoriæ,aut præceptorum*

0- Defendo 8ó hoc,quód detrabat luftificationem non tantum ccremo# jetra« nrjsjfed Omnibus uirtutibus ac operibus moralibus,8(^ transférât earn ad mile# ricordiam,qug non eft incerta,ut in iudicio humano,fed certa iuxta promißio«

bui.

1Hæc do(ftrina,qudm fit ncceflària,quàm plena conlblationis,ita rc(ftc iudicari poterit,fi earn experiamur*

Ï 2. nbsp;nbsp;nbsp;Hæc autem fides concipitur in pcenitentia,Ided imptj,nccg quid fit fi«

^^SjOecß quæ fit fidei uis inteUigunt»

JILI. ^isTyrjirio,

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3)e Fide.

pTiam cum Fides expedat liberationem corporalem, ut fides Mofiadma#

^rc rubrum,aut Fides Noæ, aut Abrabæ expetftantis pofteritatem : tarnen

fides exiftere non poteft, nifi adfit fides credens remiisionem peccato# ttonemcor^ ^tn* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poraletti,

2* nbsp;nbsp;Ideó Paulus reótê accommodât fèntentias citatas,ut,credidit Abraham

Deo,amp;^c,Et reftc dicit,i*Corinth.lo*Omnes per Molen baptizati funt in nu« ^eöCmari*

Itaqi non intelligunt quid Gt fides,qui dicunt Paulum abufum efte te# ftimontjs*

.ALIA T)IST rrAT 10, E SEN^

tentia confirmationibus Tauli.

VodOrigenes 8d alq interpretantur,PauIum abrogare ccremonias Mo# '^faicasjcum dilputat,neminem coram Deo iuftum elle propter legem,non Hluntur*

2* Sed Paulus magis belligeratur cum opinione,quam de lege habebant Aduerfarq, quam cum ipfis ceremonrjs, öd caufam abrogatæ Legis quærit, cauftm abro^ fiuod uidelicet ideó reqeiat ccremonias,quia nemo fit iuftus coram Deo pro#

pter Legem*

Itacß,quod Origenes interea affingit,Homines iuftos eftè propter opera origenh er» nioralia,obruit beneficium Chrifti,amp; conftientias adducit in dubitationem*

4‘ Dubitatio eft pcccatum,quarc necefle cft,confcientiam certo ftatuere, fiuód fimus iufti,hoc eft, accept! Deo,

4. Tom, Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T t ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IIL

-ocr page 538-

4-S4-

lonns

ïlh certitudo nullo modo tencri poteft,fï pcndet luftificano cx condi« tioncnoftræ dignitatis ièu opcrum moralium»

6^ DefendimusigiturhanccfïcPaulifcntentiam , Quód pronunciamur iiifti per miicricordiam,non propter noftra opcrajaiit nouitatem noftram ,fcd gratiSjSd tarnen fide hanc miicricordiam accipi oportet.

iuflificätio relative 'mtel^

ftificemur,hoccft,quöd fiducia mifcricordiæ non pendeat ex condinonc no# ftræ dignitatis. Imd nihil ah'uduenit in quæftionem apud Paulum, nifi ilia cxclufiua,amp; hoc proprie intelligit Paulus, quoties ait : Fide iuftificamur. Sen* titenim,quodiufti pronunciemur, non propter noftram dignitatcm,opera, nouitatem,led gratis propter Chriftum.

Tefiituonu Stripture, i^uodfpla ßde wfiificemnr.

/^Redidit Abraham Deo,8cimputatum eft ci ad iufticiam. Hic Senptura ^^pronunciat Abraham iuftum, quia credideritj Jgitur fide iuftifica« mur.

TVftificatio eft tantum remilsio peccatorum, ficut Plalmusait: Bead 9^0« '*rum remiflac funt iniquitatesjgitur fumus iufti,non propter nofttas uiiw tes,fed diuina acceptatione,quæ approbat indignos.

ÎÎI. Ex ordme caufarum lt;(^eßeEuuni.

K Braham pronunciatur iuftus ante Circumcifionem,Igitur circumdfio xxiuftificat.Circumcifio amp;nbsp;poftea cultus Legis habuerunt praccepta Dei,Er* go fi opera iuftificabantjneceftc ftiit,idem fentire etiam de his operibus,At apert^ teftatur Scriptura,Abraham amp;nbsp;Dauidem non efle iuftos propter cuh tus Legis,igiturnccß moralibus operibus erant iufti.

Kynptoüui negocfj.

Prow)?«o nbsp;nbsp;pRomilsio pendens ex conditione Legis,fit incerta,

^tnicns ex Promifsionem reconciliationis oportet elfe ratam amp;nbsp;certam, fondidone le» Igitur Promilsio reconciliationis non pcndet ex conditione Legis, led itteert(lt;. accipitur IbJa fide,non propter Legem aut operum dignitatem.

Mdiorem probat hoc modo.

Lex femper accufat amp;nbsp;condemnat confeientias,Igitur promifsio pendens ex conditione Legis fit incerta.

Hine etiam fumitur argumentum de effeftu Legis.

Lex tantum accufat condemnat, affert defperationem amp;nbsp;odium Oei,Ergo IXX non iuftificat,ltalt;^ non pendet luftificatio ex conditione legis, tanquam ex caufa precio.

Kxc

-ocr page 539-

T III LITT I MELANT Horns. 4.85r LlABcfunt argumenta Paull,Roma.4»ûusE defendo efîè firma, 8^ propria •^huiccaufæ.Nosc^'î^fKTo'p dcfendimus, oô ftntcnti'am exipfis Pauli uerbis haurimus, quam fæpc inculcat Paulus* Et cum Aducrfàrij non retinentes gignant fèntentiâ difsidcntem uerbis Pauli,in qua multa infunt aperte blfa,redius eft ièntentiam retincre,quam propria uerba Pauli pariunt» Hæc præconia de Eide : Eide iuftifi'camur, non finit byperbolæ,aut nccdochæ,ficut quidam Icribunt, qui interpretantur, Paulum îcruientem tcm- nbsp;nbsp;/jy^grbo»

fy^Pritconù de FiJe in Piiulo

pon,rhetoricis aut potius fophifticis Encomijs plus iufto uoluiflè fidem orna' hcèaccipicn* his laudibus pltires ad Chriftum attraheret,aut certê, ut durius caftigati îüdæijfiiperftitiolam perfuafionem de cercmonrjs, quas pcrtinacifiimê defen* ‘Jebant,abi)cerent.Ac Ricius plus qudm iudaizat,qui Pauli fintentiam trans«' Rteimiifdaia format in durilsimam hyperbolen, amp;nbsp;contendif,non Iblum moralibus operi«« bus,fed etiam ceremonps tribuendam eftè iuftificationem, ï 2* nbsp;nbsp;nbsp;Non reddunt Pauli fintentiam,qui hanc fynecdochen comminiieun^

^r : Eide iuftifîcamurincoatiuê,quia fides régénérât amp;nbsp;affèrt nouas qualita«

» Et indicant renatos uerius propter fèquentes qualitates iuftos eftè,qudm §ratuita imputatione.

Et prorfus corrumpit Pauli Ièntentiam fynecdoche Scholafticorum, Soiinterpretantur,fîdeiuftifîcamur,fcilicet formata charitate* Aperte cnini transferunt iuftificationem ad noftra opera,cum contrarium uelit Paulus* 4‘ In quarto argumento,ubi dicit, Ideo non pendêre promilsionem ex conditione Legis,ut rata fit,non loquitur de prædeftinatione,fed de certitudi«: ’le noftræ mentis erga Deum*

Aduerlàrrjnet^'ÿpKTÔp in Paulo retinent, quia Ièntentiam quandam §gt;^nunt ex Humana ratione contra uerba Scripturæ,neq} tenent j'(«vo/af,quia ’lipforum lèntentia multa infunt manifeftê falfa,Ô6 pugnantia inter lè*

Nam manifeftê falfiim eft, Remilsionem pcccatorum contingerc propter noftram dignitatem, Nunquam cnim certi eflèmus de remilsione, fi ^■'^conditione noftræ dignitatis pendêret* Manifefta impietas eft, quddiu* ^entdubitare,utrumfimus in gratia,utrum habeamus remifsionem peccato^ ’’’’oijquod^ dubitationem negant eftè peccatum* Et ftultilsimum fiimnium 'ft, quod fingunt, Homines conlèqui pofiè remilsionem dubitante conlèien« confequvntur tia* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;remißioncut

^7^ Item manifeftus error eft,quÔd docent,Homines legi Dei fatisfacere poflt.LgQj^ Hærent alij multi errores in Aduerfariorum dotftrina*

^LIA S) 1ST J^T AT 10, DE ITSTL

ficâtione Fidei, iujïicia feu uerfali

IV ftifteatio nullis operibus aut meritis humanis,Ièd Ibli fidei,quæ eft fîducia

oiifcricordiæ propter Chriftum promiflæ,tribuenda eft*

Nihil enim aliud eft iuftifîcari,qudm Deo condonari pcccata,amp; im^« luflißceri putari iufticiam credentibus,ut Dauid definit*

Et hæc beneficia non pendent ex conditione meriti, lèu dignitatis no^

*«æ,fed gratis propter Chriftum promittuntur*

4‘ Imd nifi remilsio peccatorum fît gratuita, non poteft dici rcmilsio,lèd potius eft quædam compenlàtio ÔC làtisfaëtio pro peccatis*

‘ 4.Toi/i,phii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tt iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eodem

-ocr page 540-

4-86 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® IST rr atiohes

Eodemmodoimputatioiufticîæjnifi gratis fiat, non erit imputatio cundum gratiam,{èd debitumjaptius*

Newoexope. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Certum cftergo^cminem ex operibus Legis,nedum ex obièruationc

ribui Ltgii traditionum humanarum,{cd omnes fola fide in Chriftum, coram Deo iuft^ iuflificAtur,

Dileâio legis 7^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod ueró Paulus ait,DiIe(fiionem eflè legis impletionenijdidum cft

impletio. legalitcr, nee pugnat cum noftra ièntentia»

8» Sed intereaetiamhocaffirmamusjnouitatem uitxin reconciUitis eflè «ecelïariam.

.Nee tarnen ideo bona opera funt aliqua partialis caufà iuftifîcationis.

I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et blalphcini funt in Chriftumjtam rj,qui operibus amp;nbsp;fide pariter iult;

. nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;ftificari nos iêntiunt,quàm qui folis operibus iuftificationem attribuunt.

Philofopbû 11* Cæterumjufticia in Philofophicis diiputationibus,non fignificatim* quidf putationem iufticiæjfèu diuinam acceptationem»

ALIADISTETAIIO, 3) E F 13) E 'leincente dubftationem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Dlîcernendæ ftint promißiones additæ Legi, illa, quæ eft Euangfi^ propria, uidelicet, promißio reconciliationis propter Filium Dei*

piendam efte,Roma.4 Jdco ex fide gratis,ut firma fit promißio.

5. Cum accipi promißionem fide oporteat, fides neceftarió fignifîcat af* ièntiri illi promißioni,8«S cum dubitatione pugnat.

Cur non du» 4, nbsp;nbsp;nbsp;Ergo impie obruunt Euangelium,qui ièmper iubent dubitare,an Deo

an placeamus,amp; docent earn dubitationem non eflè peccatum.

Eiac dubitatione Filius Dei contumelia afficitur,quia quæritur recon* ciliatio,non propter Filium Dei,ièd propter dignitatem propriam.

Et ambigenti animo excutitur confolatio, Et corrumpit præcipuos Dei cultus dubitatio.

Paulus ait, per Legem exiftunt.

Honor D« IO. Vult Deus fibi hunc honorem tribui, quód uerê propter Fil/unt proprius. fuum nos recipiat, refpiciat amp;nbsp;audiat preces noftras. Sic uult inuocari,non ut iuuocant Xenophon aut Cicero,ftu Academici,quales nos eflè uolunt,qui iult; bent dubitare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•,

Tenen*

-ocr page 541-

9

'M E L AKT noms. 487

II» nbsp;nbsp;Tenendum eft dl (fluni Iohannis: Qui non credit Deo, mendacem

cum facit» Ergo non credens promiftioni Euangclijjnon tribuit Deo laudem ‘ ueritatis »

X 3. nbsp;nbsp;nbsp;Nifi' præïuceat hæc fides in inuocatione,prccatio eft inanis»

I j» nbsp;nbsp;nbsp;Et tarnen uerifsima eft propofitio, Reconciliatum neceflè eft habere

incoatam obedientiam ipiritualem,S^ iufticiam bonæ conftientiæ»

ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Amiflà iufticia bonæ confcientiæ,excutitur fidcs,amp; amittitur gratia,

ïüxta illud : Summa mandat! dilceftio ex corde puro, confeientia bona,amp; fide non fifta»

ï 1* Vera eft Propofitio,^ in quarto modo dicendi per lè. Sola uolun«lt; tateuolumus,etiamfiuoluntas nunquam eft fôla, fèd ièmper cum intellecftu coniunfta.Ita uera eft Propofitio, Sola fide fumus iufti, rd eft, accepti, etiamfi fides nunquam eft fola»

pturæjficut èc Petrus in Adlis adfirmat»

Non eft Synecdoche,cum dicitur : Fide iuftificamür, lcd proprie fie d'citur,8lt;^ fî(Jes fîgnificat fiduciam milêricordiæ promiflæ propter Fiïium ^djHæc fides intueturpromiisionem, fîcut Paulus Roma»4»docuit»

22.

pinis hominis non eft uoluptas,ut Epicurus inquit,amp; uox ilia Epicuri, quàm Voiufgt;tlt;(i rtdn dtat AthenæuSjiion tam hominis eft,quàm peCudis,«px»Kô^iP'^a‘wavTûç «yaeS h

K ƒ ovi, xgq T« crotpa rà 'ngfiwà £üh to-uthij ’îx« àvaôgt;Of àp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

acquieftit uoluntas in Deo,uel quia dè prouidentia dubitat, uel quia fu«

S^^Deum offènium»

Ratio caufarum oftendit,celebrationcm Dei,fînem eflè hôminis,quia ’’îtura condita eft debitrix Conditori,amp; homo ad imaginem Dei conditus ^’hcrgo lucere Deum in ilia imagine oportuit»

Lex naturæ eft pars imaginis Dei,tune ênim imago niutilata eft»

^LIA S) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10»

3)e Eide.

T t nbsp;ii4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Reàiûimè

-ocr page 542-

488 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' TilS^rT^riOHES

l iryfcfiomt JQ Edißimc amp;nbsp;fuaiu'ßimc elicit Chryfbftomus, Fide non folum diligimus umdefi* IvDeum,fêdetiamcredimusnosdiligiDeo,quanquammultipliciterreos, amp;nbsp;nobis remitti peccata»

2» Rede etiam dicit,hunc fidei cultum præftantiorem eflè^quam reliquos cuItuSjUt non furarijnon occidere, Et addit duas caufas*

3» Nam fide agnoicimus aliquo modo Deum*

4» nbsp;nbsp;nbsp;Item,Fide tali tribuimus Deo fummam gloriamjqudd nos non fimus

iufti,{ed iple fit iuftus èC iuftificansdn cæteris operibus non fic tribuimus Deo gloriam.

y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic non loquuntur de fide Papiftæ,Quare non opponant nobis autori*

tatem Patrum,quos iniuftè fingunt patroemari erroribus impictati.

* Chriftus iubet diligi inimicos, Id non pugnat cum dido Pindari, qui iubet amico amicum eflè, inimicumuerôadoririIupimore,Verbafunt hæc»

riôTi lt;îè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;art

Avtioio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U7ro0£uff'o/Jt.citgt;

X'X'S. ’iX'Kon TraTiupoJ'o'ç a‘tioXta7çgt;

Stomaebus frigidior eft appetentior cibi^S^ tarnen in æftatc ucntricu* lus minus cibi appetitjquo tempore uentriculus frigidior eft.

JLIA TUSTVr ATIO,

mine promißionum Legù (isrEuangely.

I^Romilsiones Legis habent conditionem Legis^ut : Qui fecerit ca,uiuet in eis*

caufam aut meritum,Icd propter Chriftum gratis, non propter Legemjoffèrt remifsionem pcccatorum,reputationem iufticiæ,amp; uitam æternam, amp;h3cccft propria noui Teftamenti feu Euangelt) promifsio.

Proutißio tw Si promilsio noui Teftamenti pendêrct ex conditione Legis, nihil efiêt ui Teßdtiifn- nbsp;nbsp;nbsp;Lex,nee magis iuuaret perterrefadas conicientias quim lex»

exeoiMioite '‘if* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prorfus irrita amp;nbsp;inutilis eilet promilsio, habens condinonern

isgw, impofsibilem.

Nemo enim fatisfacit legi Dei,ficut Dauid clarè teftatur,cum ait :Non intres in indicium cum lèruo tuOjquia non iuftificabitur in conipedu tuo om* nis uiuens*

Vt igitur promißio fit firma,hoe eft,ut certó conièquamur promiuam reconciliationem,neceflèeft,inea,fine conditione Legis, amp;nbsp;non propter Le«' gem,offerri rcconciliationem,

DuiiMiâde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Opinio Sophiftarum,quæ iubet dubitare confeientiam, an Deopb*

DeiuolurMc ceat,prorfus eft impia, ÄStoIlit uniuerfum uerum cultum Dei amp;nbsp;inuocatio* ùi3p!4 cH. nem^Qiiomodo enim inuocabunt,nifî crediderint f inqnit Paulus,

-ocr page 543-

M E L AUT HON IS. ^S9 10. ToHit amp;nbsp;uniuerfam confbïationem confcientiarum, dcnilt;]^ aboïet uniucrfum Euanoclium.

O

1L Hk locus,Quód promißio debeat eiïè ccrta, boe eft, quod confcien=* tia debeat certó ftatuerejCjuód conlêquatur remilsi'onem pcccatorum,8ó repu* tationem iufticiæ,item quód promilsi'o non babeatconditionem LegiSjtotiiis controuerbae de luftificatione a-cMiXop eft.

12. nbsp;nbsp;nbsp;In bunc igitur locum, Quód promilsio debeat eftè certa,item quód

non habcat conditionem Leg]s,lèmper intueri nos oportet, Só ut bine firmam certam conlblationem ac do(ftrinam,de uero cultu Del fumamus, amp;nbsp;ut fon*

tes fententiæ Pauli cognolcamus.

Ij. nbsp;nbsp;nbsp;Nam bine intelb'gi poteft,quare doceat Paulus, quód Ibla fide iuftj

reputemur,lcib'cet,quia iufti reputamur,non propter legem, fed certó per mi* bricordiam propter Cbriftum.

Ï 4. nbsp;nbsp;nbsp;Si enim non propter Legem,fed gratis pronunciamur iufti,fèquitur

nos fiducia folius mifèricordiæ iuftos reputari.

I Quanquam autem promifsio noui Teftamenti, nöft habet conditio* okAV/ifi^ nejnLegis,tanquamcaufam, Tarnen obedientia erga Legem ftquitur pro* er^a legem mibionem,tanquam cfïê(ftus,fèu debitum,Sicut ortum Solis ftquitur aeris ca* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro-

lefaftio,amp; tarnen calefadio aefis non eft caufa,cur Sol oriatur. Item connubi* tim fequitur fbboles,86 tarnen foboles non eft caufa connubq.

Quanquam fequitur obedientia ilia promifsioncni, tarnen non eft caufa remilsionis peccatorum,cum peccata remitti eonftet, etiamfi adhuc pie* na fit natura peccatis.

^7* Præter promifsionem propriam noui Teftamcnti, funramp; legales ptomifsioncs,quia enim obedientia Legis fequi debet, babent amp;nbsp;opera fuas promiisioncs.

Ï 8. Tales funt : Date amp;nbsp;dabitur uobis» Frange efurienti panem,Sc Do« nainus exaudiet te.

Ï ?• Cum nemo Legi fatisfaciat,hæ quotj promiisioncs inutiles amp;nbsp;irrita: c'fcntjfine promifsione Euangebp

2 0. nbsp;nbsp;nbsp;Sicut igitur Lex impletur imputatiue perEuangelium,ita promifsio* Prowißiofiet

•ICS Eegis fiunt utiles èC ratæ per Euangelium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l^gif utiles cr

I* Poftquam enim fide babemus id,quod Lex requirit ii«putati’dè,boc

cft,poftquam iufti pronunciamur,opera iam merentur mercedem, ax fi Legi fatisfaftum eflet.

22. EtquidemLegifatisfecimusimputatiuê. Pronunciamur enim iufti propter Chriftum,perindcacfi Legi fatisfeciflemus.

2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Placent igitur ilia opera,non propter fuam dignicatem,non quia Lc*

§ifatisfaciant,Sed placent propter Cbriftum, per que,m perfona eft accepta, quaeapprebendit miiericordiam propterCbriftum promiftam.

2 4‘ nbsp;nbsp;nbsp;Non igitur iuftificant ilia opera.Nam nbsp;nbsp;perfona eft accepta propter

2fiud,amp; opera ipfa per fefe Legi non fatisfaciunt.

2 J. Quare Temper ftatuendum eft,nos indigere mifericordia, quia amp;nbsp;na* tura eft immunda,amp; opera funt immunda,amp; fentiendum eft, nos reputari iu* ftos propter Cbriftum per mifericoruiam.

2 6, nbsp;nbsp;nbsp;Et bsec fides ad perfonana referatur,quód perfona placeat per miftri*

cordiam.

Quód

-ocr page 544-

490 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® IST n AT ion ES

ïiies eRfiJu^ 2 gt;7^ Quôd Paulus dixit : Omne quod non cft ex fîde,peccatum eft , Fi» ti4 mifericor^ dem uocat fiduciam miicricordiæ, fîcut alias* Non uocat fîdem tantum noti» ciam Legis,auc obedientian^erga Legem*

2 8* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Noticia legis eft timor,Fides autem eft fiducia mifencorâiæ^

2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ideô autem peccatum eftjquod non fit ex fide,quia dubitatio confeien»

tans an placeat Dco, non fentit fc exaudiri, ideo non ucrc inuocat Deum,imo irafeitur Deo,fugit ôd odit iudicium Dci* lam fi perfona eftimmunda,opus etiam immundum eft*

Hypocritica docet amp;nbsp;cumulât cultus,cum hac dubitatione,Euangelium con» tr^ docet hanc dubitationem impiam efle*

^LIA Tgt;ISTrTAT 10, T) E mine ueterk ((s' noui Teßamenti,Ie^ Legis

Yogctttone.

XÆÂgnopereprodeft teuere difcrimen ucteris amp;nbsp;noui Tcftamcnti,quiain« ’ ^finiti errores fparfi fiint in Scholis ac populo,propterea quia id diferimen non eft intelledum*

vetiu Tejla^2. Vccus TcHamentum Icx edjhoc cfij Decalogus aliæ ordinationes »entum Lex politfcæ,amp; ceremoniæ additæ Decalogo*

fijmetituate/lpt-omnsiogratiæ,lt;x donatio Spiritus fancti, öC uitæ æternæ propter cnn» Emiigclium. ftum*

aduentum Chrifti Lex dcficrit,fcd potius,qufa Lex prius publice promulga^ ta eft,quàm Euangelium intotum mundum fparfum, nbsp;quia eft dodrinaco»

hercens amp;nbsp;mortificans ueterem hominem*

Et Euan»

-ocr page 545-

U E L AKT noms. 4.91

inutile tempore Legis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. mentum.

Imó Euahgelium reuelatum eft longe ante Mofi legem.

um femper in mundo extiterunt amp;nbsp;exiftent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per 'm mundo

I j. Et Patres iuftificati öd faluati funt,non per Legem, ftd per Euangeli* um,quia fide accepetunt reconciliationem et Spiritum fandlum propter Chri* ftum.

pErniciofifsimeerrantifti,qui fomniant Legem Mofi habuifle certa opera atcß obleruationes, quibus tune homines coram Deo iuftificati fint.

Et nunc Euangelium fucceisifte, tanquam legem meliorem, qudd ceremo* uiasleuiores tradiderit,amp; Decalogum requirit,ut his operibus iuftificentur homines.

î‘ nbsp;nbsp;nbsp;Multo magis errant Pontifices, qui putant humanas traditiones eflè

nccefiarias ad iufticiam nouiTeftamenti,ficut putaut in lege Mofi,ceremonias nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

^ifle cultus neceftarios ad iuftificationem.

Illa KaKogt;Ai'lt;t legis Mofaicæ hune errorem apud imperitos pepe« fit.

7. nbsp;nbsp;nbsp;Cum Lex Mofi præter moralia habuerit certas ccrémonias,8ó eer*

tàspoliticas leges,de duabus partibus abrogatio facile intelligi poteft.

ï 8. Nam Euangelium tradit iufticiam Spiritus feu æternam, iüxta illüd ï

Veri adoratores adorabunt Patrem in fpiritu ueritate.

Non igitur neceftariæ funt ceremoniXjS^ politicæ leges Mofi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

20« Atc^ hæ tantdm ad politiam Ifrael pertinebant,tantifperduraturæ, donee ilia re^ublica duraret.

21» Plane autem prædicit Scriptura,defitutam politiam Iftael, amp;nbsp;luccet furam Euangelq prædicationem,fpargendam in totüm örbem tefrärum.

22. Sicut errant, qui Kaïto^KXiap Mofaiearum cefemoniatum neceftariam 'fltputant,ItaerrabatCaroIoftadius,qui fingebatex lege Mofires politicas judicandas eflè.

21.' nbsp;nbsp;nbsp;Quomodo fimus liberi à Decalogö,difticilius eft intelledlu.

2 4‘ nbsp;nbsp;nbsp;Nam is fcriptus eft in mentibus hominum, ut DeCalogum âbolerc

idem fit,quod mentem creaturam Dei tollere.

2 Î. nbsp;nbsp;nbsp;Itacg non eft abrogatus Decalogus ita,ne fîat,fèd alia res ad iuftifi'ea*

tionem propofita eft,fcilicet promilsio reconciliationis propter Chriftum.

2 6. Non igitur Decalogus,led exaeftio iuftificationis per Decalogum,8d c^omodo fl» ius condemnandi Homines (nemo enim implet præter Chriftum)fublata wwi/iben 4 funt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deculo^o,

Et in

1

-ocr page 546-

miftàm iuftificadonem propter Chriftum»

cids Legi, tarnen^ fèntitc uos iuftos reputari propter Chriftum, non propter ueftram impletionem legis, Dileeftionem aut opera»

amp; Gpientiam ac iufticiam nouam, uidelicet dileeftionem Dei, amp;nbsp;alios motus legi Dei confèntientes ♦ Fides enim per Chriftum accedit ad De* urn.

ideoeg Spiritus faneftus daturjUt Chriftus gIorificetur,amp;S fublato peccato,Lex uerefiatin nobis.

Quärenon 32» Ethincapparet,quarecum ceremoniæamp; ludicialia prorius omittan* 4Melt;tf«rDf= tur,DecaIogum fieri necefle fit. Quia Decalogus continet motus cordis, qualt; neceflarió fècum adfert Spiritus fâniftus. Ideo manet ilia pars legis in bac fpirituali æterna iufticia » Reliquæ ueró partes de externis ritibus cum non contineant res æternas, fed alligatas locis amp;nbsp;temporibus, non ma* nent»

no^r^bLe e Qudd Paulus ait. Credences non efte fub Lege,nuIIo modo debet de* ' torqueri ad ciuilem uitam,fed ad indicium confeientiæ erga Deum.

ut feiant qud referri debeapt.

tatem ad ciuih'a,amp; iomniant in hac corporali èc ciuili uita kgibus folui.

ordinado hæc uoluntas Dei eft,quæ non poteft eflè fui diisimilis,ac uiciolagt; 3ÿ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Maxime prodeft affuefacere rudes ad legum reuerendam, Nibü enini

perniciofius eft priuadm amp;nbsp;publice quam legum diisipatio»

40» Sicut autem non iuftificamur ceremonijs Mofaicis coram Deo,icd propter Chriftumdta nec Pontificum traditionibus iuftificamur coram Deo^ 41» nbsp;nbsp;nbsp;Necftxnt faeftæ tradidones illæ4 Patribus ad iuftificadonem,5eû

dm propter bonum ordinem in Ecclefîa,partim propter diftiplinam» 42» Sic grauiisime ftripfit Epiphanius, tradidones ftruari in Eccldia, lt;P/et tIui iyKfarea-ii MÙ J'ik tIu) TTo'KtTiia.ii»

43» TaxatenimEncradtas,quificut Monachi noftri prohibebant ufum carnium amp;nbsp;uini, ut per opera ilia colerent Deum,amp;i mererentur iuftificatio*

44» Hane opinionem reprebendit uelut impiam, amp;nbsp;addit alios fines tradi;« donum,fcilicetjdiiciplinam ftu caftigadonem carnis,aut polidam,hoc eftjbo* num ordinem in Ecclefia,

ALIA

-ocr page 547-

M E L^nr HOK IS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.9?

JLIJ S) ISTrTjriO 3)E

abro^atione Legk,

EtusTeftamentum diciturLex Mofî, quia prius reuelatacft cum pubïko teftimonio qu^m Euangelium.

2» Nouiim teftamentum eft Eiiangelium quia etfi Euangelium ab initio mundi rcudatLim fuitjtamcn illa reuelatio fuit apud paucos , Et Euangelium pubhcc fparfum eft in totum mundum,longè poft reuelatam legem Mofi» }• Lcx fèmper durât ab initio Mundi ad fincm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r f

4» nbsp;nbsp;Etiamfi certi quidam mores Mofa ici non durant qui fuefunt inftituti

ad difcernendum ilium populum ab ali)s gentibus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcn'pta efi in

Durât tarnen Decalogus fcriptus in mentibus bominum* Manent 8C mentibm ho^ apud nos noftræ ttoA/tiÎûk, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minum,

Lex non ideo durât, quia. M.oû data cft, lêd quia diuinitus in animis

Scripta cft»

7‘ nbsp;nbsp;Itaqj donee manet hominum natura, manct Lex»

Lex Moift nihilo magis ad nos pertinct,quam leges Solonis, îtacg tene^ propter Moifen,fed quia in natura fcripta eft»

Euangelium ièmper durât ab initio mundi uicp ad fînem, non quia in natura fcriptum ßt, fed quia rcuelatum cft diuinitus.

ï 0’ Patres non per legem, fed per Euangelium, eadem fîde in Chriftum li,» cH diui» ^cnturum falui fadli funt, qua fancli nunc quoç^ falui Hunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nituf.

Legis abrogatio non debet intelligi de ciuili uita, etfi uerum eft, Mo^« fiicampolitiam nihil ad nos pertinere.

ï 2. Lex tarnen in noftris mentibus/cripta, Sc mores politici ad nos perti«« ciuilis uita ièmper eft fub lege*

M» Imôficuthæcnaturarcrum conßiiit ordinatione temporum,6lt;^ foctf ^ünditatisterræ atiç animantium, italege confiftit, nec poftèt retineri Lex in ’^nndo,nifi Deus retineret.

{4» Sic fenferunt SC apud gentcs magni uiri.Plato aitt Legem Deum efTe: Eemdixit AriftotelesfecutusPlatonem.EtPindarus ait:Legem etiam Deo ’'’’perare,eftenim uoluntas Dei, quæ non eft fui diisimilisamp;S uicioià.

Legis abrogatio tantum ad conicientiam coniblandam coram DEO ^tansferri debet»

Si neceflè eft manere Decalogum doncc natura manet, facile intelligi pottftjDccalogum non cfiè abrogatum»

Itacp non Decalogus fed exaftio iuftifîcationis per Decalogum abrolt; quomodolex eft, Si ius condemnandi homines. Non enim iuftifîcat Decalogus jièd iô^ fides in Chriftum.

Neceflè eft igitur ßeri Decalogum, etfi non iuftifîcat, nemo enim im^ plet.

Et in his tantum abrogata eft Lex, qui fide in Chriftum uicerunt Ic^ §^ni,quæ accufabat Sgt;C terrebat conicientias.

Ita Lex fuit abrogata ièmper fanftis Patribus,uidelicet,quia fîde libe^ texefwwprft« gt;

J^3bantur ti terroribus legis, amp;nbsp;fentiebant fe fîde iuftos reputari propter Chris

Politia Moifî ideo non eft neceiTaria, quia nobis lion cft data lex Mos Vtd tantdm populo liraèl.

4,tom:Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22.Sicut

-ocr page 548-

4-9^}. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ISP rr^Tio hes

2 2. Si’cut igitiir Patres tenebanturfua politia, Ita nos noftris tenernur, 23. Et tarnen Geut patres non funt iuftiHcati coram Deo fua poUtiajita nos ' non luftifleamur coram Deonoftra politia*

'24* Vtrumc^ ncceiTarium eft, amp;nbsp;alere reuerentiam ïegum j oftendere prjs confeientijs liberationem à lege, quae fit per fidem*

comtiieur X ƒ IrgiliusredêdefcripfitCometaSjCumait: Nee diri totiesarfereCometæ. iria uatur, y OftenditcnimCometamnonefreftellam,fedardentem exhalationem. Et dirumuocatpropter trifteis fignificationeSjficutLucanus ait: Et terns miw tantem régna Cometen.

P)ISP7TATIO XiE LlfBE^TA^» te Chrtßiana,

T îbertas Chriftiana non eft politica aut externa libertas, Sed eft gratis libera* J-^ri d peccato,â poteftate Diaboli, 8^ à morte æterna. De hac libertate loqup tur Chriftus,cum ait: Si uos filius liberauerit, uerè liberi eritis,

autem docendi caufa gradus quatuor.Primus gradus cft,gra* tuita remifsio peccatorum gratuita imputatio iufticiæ,propter Chriftum.

2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundus gradus eft, qui neceftarió coniundus eft cum priore,donatio

Spiritus fandi. Sc uitæ æternæ, SC auxilium Dei contra Diabolum.

5. Tertius gradus uerfatur in rebus exterioribus,fed habet in fuperionbus gradibus caufam* Eft autem libertaSjquod nonnecefle eft,nos rctinere ceremogt; nias Sc politiam Moifi*

Quia reputamuriufti, non propter noftras obieruationes, fed propter Ghriftum, ideo non eft opus obferuationibus Moiaicis.

Item, quia Euangelium docet de iufticia æterna ac uita æterna in corde, Igitur non requirit ceremonias aut politica Mofi,

4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ex tjfdem rationibus fequitur quartus gradus Iibertatis,uidelicet(juod

humang traditiones non funt exiftimandæ ncceffarij cultusjideo^ funt amp;nbsp;omitti fine peccato poftunt*

Si a lege Mofi 1 iberati Iumus,cur non amp;nbsp;d Decalogo liberati fumus, câm ca pars legis uerc fit difficilim a*

QuonwJo ß. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic fumus Ù tóta Lege,amp; quidem â Decalogo Iiberati,quod ad iuftificatP

mutdlege onem attinet,hoeeft,quódpropterChriftum reputamuriufti,non propter ^eyfiliber^-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obièruationem. Item,quód Decalogus non habet iusdamnandihos,

qui accipiunt remifsionem peccatorum propter Chriftum»

Cæterùnijnon iblum uita corporalis eft fubieda Legi, fed etiam uita Spiritualis*

De uita corporali ac ciuili non eft dubium, Sicut enim Euangelium non tollit naturam hommum,ita nec Iura naturaliajquibus focietas humana deuin* da eft, Italt;5 Euangelium non tollit res politicas*

Imö Euangelium fubpeit uitam exteriorem politicis rebus,

Eft amp;nbsp;uita fpiritualis fubieda legijquia hæc Lex eft æterna amp;nbsp;immutabü lis i Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde,amp; diligcsproximum*

Jdeo art Chriftus : Si uis ingredi in uitam,ferua mandata*

Et

-ocr page 549-

T HI L ITT I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HOn IZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49^

Et Paulus inqui't ad Romanos : Debi'tores efhis. Quia omnes crcaturæ neceiïàn'd debent obedire Deo.

Itaqp nee^ DecalogOjneq^ â politicis legibus liberati fumus,quod ad obe* dientiam attinet.

Decalogum in uita Spiritual! facere necefle eft.

In uita corporal! necefle eft obedire politicis legibus.

Ideo autem libérât nos Euangelium à politia Mofi, quia concedit uti om^ nium Gentium politrjs, flcut acre, cibo ,ueftitu, artibusapud omnes Gentes utimur. Nam Euangelium non conftituit politiam corporalem, fed docet de rebus æternis.

Ergo cum Paulus ait : Non eftis fub lege, Item iufto non eft Lex pofita, j„fio Ux po, tantum accipi debet quod ad iuftifleationem attinet.Iuftificatio enim ad Euan« ßta, gelium, non ad legem pertiiet. Cætcrùm iufto amp;nbsp;in uita Ipirituali èC in uita ci* uili eft lex pofltajquod ad obedientiam attinet.

Libertas traditionum flne primo èc fècurido gradu non eft libertas Chris ftianajfed potius libertas barbarica, fcythicajuandalica.

Cum politicis rebus uita exterior fubietfta fltjdebet amp;nbsp;ccremonijs fubiedla ’ ia funt TrouJ'ayuy'ca in politica uita neceflàriæ.

Nec fatis eft uociferari : Epiicopi non habent poteftatem leges condendi, gt;deo licet uiolaretraditiones jDebemusenirn obedire etiam iniqua imperan« tibus.

Sed ita, ne opera ilia inftituant tanquam cultus^aut tanquam resprofutu« fas ad promerendam remifsionem pcccatorum.

Cultus eft opuSjCuius proprius finis eft, non corporalis utilitas aut dilcist plina, fed bonos Dei.

Hæ opiniones in traditionibus funt impiæ uidelicet, traditiones eflè cuL nbsp;nbsp;nbsp;opinio^

ttJSjhoc eft,opera, quæ ex opere operato reddant Deo honorem, quæ merean-ttir remifsionem peccatorum, ficut ait Chriftus : Fruftra colunt me mandatis Itominum.

Paulus uiolat legem Moifi,ut doceat ceremonias legis non efle cultus no^ tti teftamenti. Item,utdoceat Homines gratis reputari iuftos,non propter legem.

Et hæc eft firma cauià excuiàns uiolantem traditiones,fi cùm talibus opi« nionibus præcipiantur.

Eftamp;saliacauiàfirma,uidelicet,quódin nouo Teftamentohærespro^ nunciantur debere pro liberis haberi, ne putetur iufticia Chriftiana requirerc taies cultus, tanquam neceflàrios.

, Et hanc libertatem non tollebant Apoftoli,cum conderent traditiones ad

Aduerfarrj noftri fie ratiocinantur, leiunia, feriæ, amp;nbsp;fimilia, funt cultus Deiin genere præcepti in Euangelio. Et Epiieoporum eft, cultus in genere tras ditos in Euangelio determinare ad certum modum.Igitur traditiones humanæ Dei. flint neceflàrq cultus.

In hac ratione hypothecs funt uicioiæ,Transformant enim Euangelium inIegemMoifi-,quiafinguntEuangeIrj iufticiam effè cultus fimilesMofaicis. Deinde aifuunt, homines habere poteftatem cultus noui Teftamenti fîmiles Mofaicis inftituendi.

Paulus

4. foin, Phil:

-ocr page 550-

4.96 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10

Paulus has ipfas opiniones reprehendit, cum contra legem Moifi 5(^ tralt; ditiones concionatur*

Neq?ueró tantum hoc peccant Aduerfarrj,fedetiamaddunt,quodhæc opera traditionum mereantur remifsionem peccatorum.

Has opiniones impias abfjeere necefle eft Si. ut eximantur bonis^necefle eft de hbertate docere»

Non eft autem neceftc, mores ac ritus abfjeere, ruerecunde utendum eft libertate, quia mores font TroaJ'ayuy'ißpopulo dum. neccftariæ.quarum diflbiutio parit infinita fcandala, Et difficile eftbonis,poft quam libertatis exempla prgbueruntjfuftinere talium ftandalorum confeienti^ am, nbsp;nbsp;Occurrunt Si aliæ rationes, quæ uexant confeientias inter exempla li^

bertaîis,

Ita dulciisimus guftus libertatis infufo aceto poftea corrumpitur:quemad modum LyfàndrumjCÙm initio libertatem græcis ciuitatibus,quas occupnbst, con cederet, poftea impofitis præfîdfjs,acerbe eis imperaret, dixerunt, ddlcifsi^ mum libertatis guftum infuib aceto corrupifTe,

Prorfus quid iènièrit Ariftotcles non intelligunt ifti, qui in hisuerbis iult; dicant eum affirmare, animas immortales eftè y cum ait, Intelleduni îgenteni immortalem Si perpetuum eflè.

^Lî.4 (jOIS^rT^TIO S)E lertatis in

gradibus libertatis Chnftianæ eft qui concedit nobis liberum àæ/alt;îof»jj. y/ ufuni înJ'fafJîopw/jj cibi , potus amp;c,

dali,

ét nbsp;nbsp;nbsp;Quemadmodum Si idem diuus Paulus monet ad Rom î 14, Verum

propter cibum frater tuus triftitia afficitur, iam non fècundum caritatem am# bulas,

noceat pfjs,

libertate utendum fit,

Akibiddeffo. 9, Quemadmodum refertur exemplum ab Eufebio in Hiftoria Ecdeßa# ftica de Alcibiadc,qui cum propter fidem in Chriftum uindus teneretur, fob's ^itMs ripre. pane, fàle 80 aqua uiditare conftituit, quern S. Attains Martyr fingulari reue« i}£tiditur. latione diuina admonitus increpauit, quód non rede faceret, qui Si ipfe créa* tun's Dei iuxta Scripturam non uteretur, Si airjs occafionem ftandali præbe* ret. Quo audito, Alcibiades coepit ufitatis uefti cum gratiarum adione, IO, C^amobrem,cautêacprudenteramp; utendum eft rebus medijs,amp;ab* ftinendum,ne in utranque partem noftra exempla noceant airjs, 11, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rede Dionyfius Heracleotes, doleribus calculi uidus, à Stoica difd*

plina

-ocr page 551-

THILITTI MEL^nTHOU IS.

Plina defóuit, amp;nbsp;exclamauit falfa illa efle^qusc de dolore antea (ènfiflèt, nempCj Sluód dolor non eflèt malum.

ï 2. Nam experientia ipfa natura eum coegit, mutare priorem fèntentiii 3ni,cum uideret dolore deftrui ipfam naturam.

Idem^ fèndunt Chriftiani, nempe dolorem efïè malum, Mortem elle malum,

I î‘ nbsp;nbsp;nbsp;Sed propofita eft nobis liberatio ex his amp;nbsp;ex omnibus mails, per Re«î

demtorem noftrum lefum Chriftum.

(DIS^FTaTIO (DICTO (pET(i{^I ylllo: I J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nos ne^, (Patres lt;i3-c.

P Etrus negans potuifte portari ceremonias, negat fideli corde, hoc eft, gloria ceremôitt^ îe ficante Deum,lpontaneo amp;nbsp;hilari fieri potuiffe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w/pofw *

C Sic iudicandum eft de fimilibus locis.

Miierrima amp;nbsp;uulgatiftima hypocrifis eft, uiuere in bonis operibus fine fide, adeoc^g fine lætitia cordis in Deo.

Concilia non pofte errare,tam falium eft, quam uerum eft, omnia quo^ ^ondUd cm* turn extant conftitutiones,alicubi peccafte, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pe^ccdruml

MiièreineptiuntParifien{ès,quiprincipiafidei uocant Conciliorum P^rifienpum ^Scholarum dogmata. Anno M. D. X X I.

.ALIA (DISPTTATIO DE SEKTEHTIA: luflo non eît Lex poftta.

Ç^Hriftus inquit: Non ueni foluere Legem, fed adimplere.

Sed olîîcia legis tria funtJLcx coercet carnales,acculàt,8lt;r requirit obedi# o^ctd Uÿs. mtiam.

Quia enim iuftus eft, non habet opus pædagogia coercente, Sed caro mortifîcatur pcenitentia Sô ucris affèdibus.

Deinde, etfi nemo Legi fatisfaciat, tarnen lex non aceufat iuftum, pro^» pterea,quôd Chriftus redemit nos d maledidlione legis, faftuspro nobis male* diâum.

-ocr page 552-

4-98 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) 1ST 7T ^TION ES

rem Cbnftum, quafi poftea lege iufti fimus , hoe eft, propriadignitatc*

8» Paulus non poteft ftatuercjlc dignum elTe uita æterna propter fuam o bedientiâ,ficut inquit: Nihil mihi confeius fumjfed in hoc non iuftifîcatusfum. Perfona eft iufta, id eft, habet remifsionem peccatorum, S)(. eft accepta ad uitam æternam,fola mifericordia propter Chriftum promilTa, iuxta illud : Conclufit omnes fub peccatum, ut omnium mifereatur jhoc eft, quod dicitur, fola fide*

I o* Et tarnen lèquens obedientia neceflaria eftj^ fit iufticia, quia perfona eft accepta»

11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nihil periculi eft bonæ menti ßc fentire, uidelicet, ut in Dominogto^

rietur»

clorid 12, Chriftus transfert gloriam impletæ lems in mulierem,ciîm ait:Rcmit* multajquia dilexit multum,

13. Et quidem docetjoon accipi remifsionem peccatorUjiiifi d diligentibus, QnMtitds 14» Luna menfem conficit diebus amp;nbsp;6. horis,Fuit igitur tricefimusdi* »cnßsfynodi (Avta.Et tamcn ad hancSolon re(fte addidit menfi unum diem.

Trdclje« a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reprchenditur Plato,quod putauit tracheam artcriam eflepotus

pofKi cAu[d cauia fadlam. Et tarnen aluntur amp;nbsp;puhno, amp;nbsp;trachea, uidelicet per uenani arte* pvVd. rialem,ideocß reétè dixit Poeta,oiva.

16, Etfi phlegma fua natura ciet S'ialfoiaç,(rurtvnpîaç, tarnen cruditasinæftu magis parit tPucTEVTipJa^jldeocß præcipuè cauendæ funteruditatum caufæ»

JLU S)IST7TAT10 !DE SEKTëKTU: S)eus 1)^1 omnes homines falupsfieri.

î N difputationibus de prædcftinatione,prudentia adhibenda eft, ne colligan* tur ilia cfop’i«.«, quæ perturbant confeientias, amp;nbsp;labcfadântfidem.

Promißiogrd-.2. Tres funt caufæ, quare hæc fententia uniuerfaliter, ficut Ibnat,intelli* «quot;'quot;‘■’■genda fit : Deus uult omnes homines faluos fieri,fcilicet, quodad ipfius uolun* * ’ tatem attinet»

' lem,apprehenderc promifsionem.

Et tarnen miiericordia principalis caufa eft eletftionis iuftifîcationis, Voluntas noftra non eft effîcax fine Spiritu fan(fto,Sed cùm Euangelio fèerigit8lt; fuftentat,adiuuaturà Spiritu fancfto.

10. Non

-ocr page 553-

THILIT^^l U EL HOK IS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;499

I o. Non probo Manichæosjqui nullam adionem uoluntati humanæ tri« buebantj ne quidem cùm â Spiritu faniflo adiuuaretun H. Placetmihi Auguftini didum,quiait,Eosjqui uocatiom's munus congrua pietate fufceperint,amp; quantum in homme eft, Dei in fe bona ièruan* tts,adiuuat.

fills,amp; quód Deus uelit nos iuuare:amp; excitanda eft in nobis cura amp;nbsp;diligentia, ne indulgeamus naturali diffidcntiæ,ièd repugnemus, E. Vtruncß prodeft pi)s mentibus, excitare diligentiam, 80 intelligerc Dei auxilium,

\TOlca dodlrina de «TraOE/cc eft falfa 80 indigna Philofophis, pugnat enim cum stoics ^Phyfica. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F r

Hippocrates utiliter præcipit,-syovo) a-irîap «yEf'camp;MiS/J» Labores præcedant tibum,Item,Tsrov@^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KOX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;öÄzAayxvoJo'GEabor artieulis amp;nbsp;car

ni prodeft, cibus amp;nbsp;fomnus uifeeribus.

q)E ECCLESIA 3:^ISTETATI0.

P VM Ecclefîa in Symbololanda appellatur, necefleeft Ecclefiam definire,’Ecdcßit oaneftorum congregationem»

Sed ut â nobis etiam agnofti poftit Ecclefîa, necefle eft earn certas notas ^xternas habere»

Eft itaej Ecclefîa congregatio Gndlorum, in qua Euangelium docetur, ^Sacramenta adminiftrantur»

indicari â nobis pofliint, alq non poflunt.

Fit etiam, ut Miniftri aliqui mali fint»

Et tarnen licet per horum minifterium Sacramentis uti»

Ecclefîa non eft politia conftituta ordinationibus humanis, facrificio^ *'um,facerdotr)8ô rituum»

manis»

i 0‘ Amplifsimam coniblationem continet Articulus,qui prarcipit crede-rtjUnameflèfànôtamEcclefiam,teftatur enim Ecclefiam eflèmanfuram,nec

Ere ut â Deo abijciam ur.

i Qui hune articulum fie confîderant.redius eum intelligunt,quâm qui

gt;ndc colligunt, quód oporteat fîmiles ubit^ ritus humanos eflè»

.ALljf 'Tgt;ISI^rTyfTIO S)E ^ETO^ITATE

Ecclefiade diEio Au^uflini ; Euan^elio non crederem

“ Vu ni) AVGV^

-ocr page 554-

^oo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 à T K 1 .Ai 10 N. ES

Is Vguflini uerba : Euangelio non crederem, nifi me catholiCæEccIefiæcom* ■^mouerct autoritas,non hoc uolunt,quód Ecclefiæ autoritas maior fîqquâm Euangeli], aut quód Ecclefia polsit Euangelium abolere»

2» Sicut Itidex non credit narration!,nifi propter teftes,nec tarnen fequitur qu(5d telles ppfsint mutare narrationem» Item, nuncio credimus, nee fequitur, quód nuncius pofsit mandata mutare»

jj-g Ecclefiæ credimus tanquam nunc!o,aut teil! Euangelqjaut certè licut Doflori credimus.

4» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Stultifsimum eft fómniare, quód Ecclefia fuerit ante uerbum Dei.Cer#

turn eft enim,quód homines ab initio mundi uocati funt, 8d renati per uerbum Deijficut Adam uocatus eft, audita promilsione»

j» Quare ridicula cauillatio eft, maiorem autoritärem Ecclefiæ, qudm Euangeiq eflè,quia Ecclefia fuerit ante Icripturam, quafi ueró Euangelium non fuerit, nifi poftquam literis mandatum eft»

Eceleßaquid. 17 Cclefia propriceft congregatio lancflorum habet externas notas,prædica# ' tionem Euangelq,amp; adminillrationem Sacramentorum*

7* Et tarnen illi congregation! funt admixt! hypocritæ mal!»

8» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et licet nobis uti Sacramentis, fi porrigantur d malis, qu! funt in mini#

fterio Ecclefiæ,nifi fint aperte blalphemi,ficut Turc! aut ludæi»

Ecckßd coc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et tarnen promifsiones,qudd Ecclefia fit columna ueritatis, amp;nbsp;ßmiles,

luinna ueri tatù.

pertinent ad proprie didlam Ecclefiamjid eft, ad Sandlos»

I o» Interea in Ecclefia multi labi polfunt, amp;nbsp;abijcere fidem» Et accidit,ut exiftant admixti Ecclefiæ impq,qui perniciofe errent» Nam hoc quocg predixit Scriptura, multos fore Plèudochriftos Plèudoprophetas» Et difertc præ# didlum eft à Paulo, futurum eflè, ut Antichriftus ledeat, hoe eft, dominetur in

Ecclefia»

II* Non igitur Ecclefia proprie didla probatjquidquid probant

(flores, admixti Ecclefiæ»

12» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si Ecclefia impiorum haberet promifsionem, qudd non poflct crrare,

fequeretur pugnare fcripturasjquæ dicunt,qu($d Ecclefia fitcolumnaueritatis, qudd fint futur! Plèudoprophetæ in Ecclefia»

13» Ecclefia proprie dicla iudicans de ScripturiSjiudicat ex alijs fcriptuns,

non ex propria opinione, fine teftimonio Den

^ccleßdaUi^i 14» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Igi'tur quod Ecclefia repudiauit quædam Euangclia repudiauitud

t4 ad uerbK/K. tanquam tcftis, quia fciebat eflè W£cü7ora,aut repudiauit tanquam iudsx, fecuta

fcripturascertas»

I y» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Furor eft, etiam in Canonibus damnatus, præferre humanam autori#

tatem diuinæ»

I é» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Furor eft etiam,exiftimare5quôd de uoluntate Dei,fine uerbo Dei,fed

tantum ex hominum confenfu aut opinione, corda debeant ftatuere amp;nbsp;credere.

■4: uiii^ 17^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad Ecclefiæ unitatem fatis eft conlentire de Euangelio èC adminiftra#

tat.

tione Sacramentorum,Non eft neceftaria fimilitudo* traditionum humanaru» 18» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæ enim nihil pertinent ad uitam ipiritualem,amp; fine cis exiliere Iides

amp; uita æterna in corde poteft»

I ÿ» Sic iudicauerunt amp;nbsp;Apoftoli de Paftate, concedentes, ut cum his ob# ieruaretur, qui ex ludaifmo conuerfi erant. Et addunt, nihil referre jCtiamfi ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illi

-ocr page 555-

T HI LIT T I H E LHHTHomS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;501

iWi non obferuarcnt iufto tempore. Verba extant apud Epjpham'um, qui citât quoddamÂpoftolorumdecrctum/v/x^ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'n^iën Vra/j^o,’a5iA4.o(v/jiwp'o«

îKinôiTt/xÿç^xEr au!ï:aMa7rO/lt;fTt» Kap Tr'ÄcafH^Sicr'i t/anSip vfalp /xt'Xi-m»

2 0* nbsp;nbsp;nbsp;Canon, qui dicit : Fruftra feruari Buangelium, ni(i ièruentur Cano*

nesConciliorumjnon unit obferuationem EuangcIrjjUcram fidem caritatem inutikm cHè fine traditionibus humanis, Sed olim uocabant Canones,non tra* ditioncs de cibis, fimibbus nugis fèd décréta de dogmatibus contra Hære* ticos fadla, quales fuerunt Niceni Concilrj Canones, De bis reële dicit Canon, Pruftra feruari Euangelium, nifi (èruentur Canones, quia iÜi Canones funt jpfum Euangelium, Concilia enim non condunt nouos Articules fidei^ièd ipfos articules pofîtos in Scripturis, ab hæreticis labefaëlatos, reftituunt Ec» ckfiæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

2 K nbsp;nbsp;nbsp;Vera Ecclefia etiam habet fuam imbecillitatem, Sf fuos lapfus, Sed ta=^'^‘^^^P

fnenretinet fundamentum, de que ait Paulus : Fundamentum aliud poni non^^^‘ poteft, praeter id quod pofitum eft. Etiamß alt) aliud fuperædifîcent, nam

aurum amp;nbsp;argentum fuperædificant, hoc eft, uerc laudata opera in fcriptu* *■’5) All) ftipulas, hoc eft, opiniones inutiles de cibis, amp;nbsp;fimilibus rebus, amp;nbsp;ope* ninutilia*

(DISTETaTIO DE EET,^ ET FT Ea Ealefiade eodemdiEo Hugufi'mi; Euan^elio non crederem

^CcleGæ autoritas maxima eft, dicitur enim populus Dei, 8c allegat promif*. ^fiones,quôd non fit earn deierturus Chriftus.

2‘ nbsp;nbsp;Idee necefte eftjHomines fanos moueri autoritäre Ecclefiæ,

3‘ nbsp;nbsp;nbsp;Sed quia econtra extant etiam comminationes,quæ fignificantjin Bcclci:

fiaregnaturum efle Antichriftum, Së impies Doëlorcs, Ideo necefte eft de ^trina in confilium adhibere, non tantum uulgarcs opiniones in Ecclefia,ied aliud quiddam certius, Necefte eft ÓÓ difternere Ecclefiam ueram â fitfta, 4* nbsp;nbsp;Plurimum igitur refert hoc tenere, Semper in Mundo duos efle popu* Howinei de

Esjqui inter fe de Ecclefiæ titulo dimicant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;titulo Ecdsi

f nbsp;nbsp;nbsp;Alter populus uere eft Ecclefia, Alter nomen Ecclefiæ fibi arrogat, edm

rdpfa non fit corpus Chrifti.

T Fida Ecclefia etiam gloriatur ft habere uerbum Dei, amp;nbsp;quidem docet ï^^grnijhabet cultus, habet prærogatiuas multas, antiquitatem,miracula, Pa«« trum exempla, Hæc omnia detorquet ad ft,ficut etiam promifsiones ad ic de* torquet, Habet 8C gloriam ac Regnum,id($ regnum arbitratur ft oportere de* ftndere, Ideo perftquitur ueram Ecclefiam, tanquam impiam, blalphemam ôë Itditiofam.

7» Econtrauera Ecclefiahabet fuas notas,docet enim non tantum gem,ftdamp;f Euangelium.Cæterum,ne^regnum habet,necj gloriam coram mundo,fed eft operta formis crucis, audit blafphema, ftditiola, patitur perft* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

cutionem,

-ocr page 556-

502

R?«’««»» Chrtjli.

T) 1ST rT.^TI0 K ES Notumcftautenijhis uerbis fignifîcari res execrabiles amp;nbsp;damnatas, quibus pollui tota rcrum natura putatur.

terfint tjs facrificrjs cultibus,quos Deus teftatur fê abominari, ficut Chriftus ait:Non recipiam libationes eorum defanguinibus, Necmemoreronomi« niseorum in labrjs meis.

quædam politia,(èu regnum mundi,{èd quod uera Ecclefia fît fubiefla crucu

I y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quôd ibi demum uera fît Ecclefîa,ubi eft pura Euangelq doârina.

I d. Quôd oporteat magis credi Euangelio quâm Ecclefîac.

AugN/îtnui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3J Auguftinus aitzEuangelio non crcderem,nifî me GatholicæEcdefîæ

I ÿ. Ecclefîa tantûm teftatur hanc Scripturam diuinitus acceptam eut nuncius teftatur fc mandata domini perferre.

ctiamfî ad cognitionem uerbi inuitatur Ecclefîæ teftimonio,

2 2, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ita Ecclefîæ credimus tanquam tefti aut nuncio,

2 5. nbsp;nbsp;nbsp;Valet tarnen Auguftini lèntentia aduerfus Hæreticos, Cùm enim ne#

celîèfîtftiiftèaliquamEcclefîam „ acuerum Dei populum, rede repudiantur dogmata,quænecgScripturæ,necg ullius Ecclefîæ teftimonia habent,Sicut Manichæi excogitauerunt nouas reueîationes,reiedis facris libris.Ibi rèâe op# poni poteft Ecclefîæ teftimonium, NecelTe eft enim anteaextitiiTeEccleßam, quare nçceflè eft amp;nbsp;uerbum Dei extitifîe.

2 4» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ita Auguftinus pro Scriptura allegat Ecclefîæ teftimonium. Ideo non

funt ferendi homines indodi, qui detorquent id didum contra Scripturæ ault; toritatem.

scnptar^ 2 Impium eft diccre,quôd Scriptura fît incerta ambigua, ita ut dere^ busnece{rarr)sadlâlutem,non pofsitexeafumi plana amp;nbsp;certadodn'na, 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ideo cùm Ecclefîaiudicat dcScripturis,iudicat ex alrjs Scripturis,non

ex human a opinione,fîne teftimonio Dei.

2 J'» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quôd Ecclefîa repudiauit quædam Wseso-ora feripta, reiecit tanquam

teftis,

ƒ

1

-ocr page 557-

THILITTI U E L^NTHOms. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^03

tanquam teftis jcum fciret ea fine certó autore édita efle, aut tanquam ludex tuta alias fcripturas*

2S, nbsp;nbsp;nbsp;Iniuria eft^accuGre homines defedionis ab Ecclefîa, propter mutatas

numanas traditiones*

i 3quot; nbsp;nbsp;nbsp;Quia ad Ecclefiæ unitatem fads eft conftntire de dodrina Euangeirf,

adminiftratione Sacramento rum^Nec eft neceflaria fimilitudo humanarum traditionumjhæenim nihil pertinent ad uitam ipiritualem, quarc fine eis exis« ftere poteft fides Sc uita æterna,

50. nbsp;nbsp;nbsp;Etficnim fua debetur Paftoribus obedientia,tarnen iftos feiamus uerê

defertores efle Ecclefiæ,qui non rede docent Euangeh'um,00manifeftam Idola- Ecdepa de» ttiam defenduntjSd retinere conantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;priores,

5 L nbsp;nbsp;nbsp;Qui piam èC neceflTariam Ecclefiæ dodtrinam damnant, 8d abolere co^

nantur,

52* Qiii ita requirunt traditioncs humanas, ut propter earum mutatio* nem accufent bonos dcfedlionis ab Ecclefîa,

3 5’ Qui ut aboleant piam amp;nbsp;neceiTariam Ecclefîæ dodlrinam Jtem,ut reti^ ntant traditioncs, quas ne ipfi quidem obièruant,infinitam crudclitatem in pilt; os exercent,

34* VtcæteraomittamuSjCertè hæc confôlatio bono uironon contemn n^nda eft,quod facile eft iudicare, iuréne ifti fîbi arrogent Ecclefîæ titulum/qui talein fæuiciam exercent,que profedo minime decet Ecclefîam.Et eft quædam fdicitas,nec autorem, nec adminiftrum, ncc fuffragatorem eflè illius crudelita=lt; tisjficut Dauid precatur: Ne perdas mecum uiris Gnguinum,

3i* Plato inquit, Tune unamquaneç Rempublicam optime Ce habere, quando nomen fuum ipG fonat coram Deo èc hominibus,hoc eft, quando fta^« tusipfecùm appellatione conientit, •

3 6. Porrô Ecclefîa habet nomen ouium Chrifti. Hanc autem uocem non ^cdipipnet ^onat ifta Ecclefîa,quæ iæuit in pios, Ncc oues Chrifti funt,qui Chriftum audi«’ tenokint,necChriftilenitatemimitantur,qui non hoc agunt,ut Gnent hoa mines, amp;nbsp;confulant ambigentibus conftientrjs, iêd tantum trucidant,

3 7. Verba Platonis hæc funt ; «t/ç oHp ttot^iwSp 'dw

r,av^fw7r»ç,xgqth 4)wvh ràçiTvop.ivlt;xç«ttoJ'/J'«,

?8-

T Vnauicenisdicbus feptenis^ tertia diei parte peragitcurfum fuum tarnen tricefîma luce,ut inquit Plinius, ad eafdem üices rurfus exit, ^L1,Â' 3:iIS^rT,ATI0 (DE ODEDIEELTIA

ifT confenfù Eccleßte,

K R-ticuIus in Symbolo : Credo fandlam Ecclefîam catholicam, non foïum fi^ ^ctupd Çdit» ^gnifîcat efle unam aliquam Ecclefîam,ièd etiam requirit obedientiam debis Æt Cdiholtcd. tam minifterio externo,

Requirit enim coniênfiim cum Ecclefîa Catholica, quarc requirit obedi* tntiam debitam minifterio,

3» Significat igitur Ecclefîa catholica congregationcm piorum,non folùm in fpiritUjlèd etiam in externis aliquibus rebus confentientium,icilicctde minû ftetio,

4‘ . Eft autem una Catholica Ecclefîa, qui ab ea difeedunt, funt imprj Sd mdcdiâi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î»Ergo

-ocr page 558-

Ergo qui à minifterio Ecclefîæ Catholicæ difcedunt, funt imprj Si. ma* ledicli.

Mini/leriutn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pß; autcm minifterium Ecclefîæ Catholicæ,dodlrina Apofl:olica,tradilt;

fhoiù^^Apoftolis,8f propagata per fandos Patres.

fenfum iandlorum de doélrina omnibus temporibus.

cnim fundamentum,ctfî alq aurum, alq ftipulas fupraædifîcant.

I ç. Non igitur reeftè arrogant fibi titulum catholicæ Ecclefîæ hi, qui fendunt opiniones ignotas ueteri Ecclefîæ.

I d. Ecclefîa catholica habet fîmile minifterium, non requirit fîmilitudf nem traditionum. Vbicuntç igitur eft catholicum minifterium,ibi eft pars Ec* clefîæ catholicæ,etiamfî traditiones uariant,

delicet, ne fine caufa diftedatur ab eis.

Thilofö^Ucum.

Deucct^j. IC ER o non redlê reprehenditur , quód nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uertit continuatam

Mtxtia,. '^rnotionem » Nam Ariftotelesnonaliud uoluit,ciim definitanimameffe

AWW*bowü 20. nbsp;nbsp;nbsp;Sicut Plato pofuit tres animas in homine,ita Ariftoteles,cum ait:Men*

tem extriniêcus aduenirc, docet animam rationalem non oriri ex materia ,0^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliameflèinhominejpræteruegetatiuamamp;ienfîtiuam.

JLïyi Sgt;1ST7TATIO IDE TOLITI^ ECCLE-ßa feu minißerio ordinationtbus.

Politik Ecete- pOIitia Ecclefîaftica,hoceft,cxterna forma EccIefîæjConftat duabus partibus.

nandi miniftros, mandatum docendi Euangelq ,remittendi peccata, admini.» ftrandi Sacramenta, Si lurisdidlionem, hoc eft, ut excommunicentur obnoxi) criminibus.

4. Paulus

-ocr page 559-

cum ait ad Eplie: 4.Dcdit alios Apoftolosjalios Prophetas,alios Euangeliftas, alios Paftores ScDocîlores^

Prima enim ordinatio fuit Chrifti,poftea Ecclefîæ datum eft ius uocans dl amp;: cligendi, Si ordinandi miniftros.

Ingens beneficium Dei eft quód concefsit hominibus ius uocationis, ld(^ approbat,0lt;: teftatur ft per uerbum illud futurum effi'cacem, 7« Hane ordinationem ftu uocationis dignitatem magnopere refert inteP ligercjUt magnitudinem beneficij Dei confideremusjSC ut magis ueneremur ôd amcmus minifterium uerbi.

% Ideo horribiliter peccant Anabaptiftæ, qui publicum minifterium contemnunt, ÔC fibi fuas quafdam illuminationes fomniant, ut olim «^evo-zas«?, Hæretici*

Peccantetiamalt)profanihomines,qui minifterium Euangelfj abo^ I nbsp;nbsp;nbsp;l^nt, dum miniftros non alunt nec tuentur »

Veteres,ut magnitudinem nbsp;nbsp;dignitatem minifterij commendarent

hominibus,lapien ter pofuerunt ordinationcm^'ntcr Sacramenta*

lusuocandiamp;eligendiminiftros,pertinetnon tantum adpopulum, ïmuocandi lcd Paulus iubet Titum conftituere Presbyteros,Bt Timotheo ftribit:Nemini nbsp;nbsp;ordbi^nji •,

citdmanum impone.

K Necefft eft igitur, Paftores d Paftoribus ordinari.

Pugnat cum iure diuino, èc cum ueteri Ecclefia JVf/wKpaTJOjin qua popu# Ps ad ft rapit eledlionem, fine iudicio SC approbatione Paftorum*

Cum Paulus inquit: Qui Epiftopatum defiderat,opus bonum defide= ^pifeopatui laudat eos, qui operam fuam Ecclefiæ offerunt* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opt».

Ï quot;I* Nec pugnat cum uocationc hæc miniftert) petitio.Nam Ecclefiam feif ’■coportet,unde deligat : quæ quidem etiam præcipit idoneis,ut ftudeant ftrui^ I'S Ecclefiæ, ficuti docet fimilitudo de negociantibus, 0» nbsp;nbsp;nbsp;Nemini tarnen licet fine uocatione occupare minifterium, Ideo nbsp;nbsp;dp

ftinftio eft iuris diuini, quia non uocatus non debet irrumpere in alie# iiam Ecclefiam,

Ltera pars politiæ Ecclefiafticæ, fùnt ordinationes fadlæ humana autorita* be Epifeoporum aut Synodorum,ut gradus miniftrorum diftindtæ

^emporum, locorum diferimina,Oportet enim efft lura^iap.

opinio cultus»

4, tom: Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xx quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BafiliuS

-ocr page 560-

5°^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OX E s

Afiïiusrcélèdïcit delibero arbitno^p.o'vop^^AHG'o/.sHgijo^Eo^'n^oaTravTOjTantiltii hero arbitrio. U ucÏis,amp; Deus præoccurrit. Nam amp;nbsp;promifsio uniuerfalis eft, Sgt;C ciim à uer# bo ordiendum fitjCcrtè docendi funt homines ne répugnée, fed ut aflentiantun

JLU S)IS^rTATlO Minb firis 'Sacrâmentorum.

Dignität nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VI uos audit, me audit, uox eft plena confolationis teftatur enim perin^

annunciatum per homines acciperedebere,ac fide

temutiftroi cœlo fonaret* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

rum. 2, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non rede fenferunt Donatiftæ,qui negabant Ucerc uti Sacramentisau£

uerbojCum â flagitiofis.tradantur,

I 5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum Paulus ait: Epiftopum debereefle avEyKÀKTOp, non eft ficaccipien*

dum,quafi fentiat Epifeopum fine peccato efle pofte, ut homines fanatici inter* -pretantun

4» nbsp;nbsp;nbsp;Necremißionem peccatorum,necpeccata rede intelh'gunt,qui tantum

externa delida iudicant efle peccata,

ƒ » Lex eft fpiritualis,non politica, quare peccata cordis iudicat, non tan* vtum externam conuerfationem»

S)ISTrTATro ^OTESTATE Clauium .Abfolutionis.

PoieftM c/rf/ C Em Sceptrum fignificat regnum feu regiam poteftatcm,ita Clauis tiiitm. ‘^poteftatem domefticæ adminiftrationis MîTacpopiKÎç, ut uidemus tradipote* 'ftatem traditione clauium»

2» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aut ficut Gladius fignificat A«.£Talt;])opiaù$ imperium,feu poteftatemexer^

cendi indicia capitalia, ita Claues fi'gnificant poteftatem oeconomicam/enofi ficium ceconomicum»

3. Claues igitur in Euangelio fignificant poteftatem aliquam, feu offi' cium ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et Chriftus uocauit Claues, non gladium, ut Apoftoli intelliget^nt fi*

bi procurationem com mittijdiuerfam ab im per io.

y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sunt autem Claues,officium ligandi Sgt;C remittendi peccata»

6. Hoc eft, funt ipfum minifterium Euangelq, Nam Euangelium eft re amp;nbsp;remittere peccata.

7. Qiiidam intelligunt Claues,non in genere de miniftcrio, fed de iurisdi* dione in Ecclefia,ad ligandos fingulos,aut abfbluendos,

quot;8. Verdm fiue de minifteriofiue iurisdidione intelligantur, certum eft, Euangelium amp;nbsp;in commune prædicari pofte, annunciari pofte fingulis.

Sicut Chriftus abfbluit multos fingulariter. Et iubet Petrum remittere fratri, qui deliquerit»

Aîgt;fo/«zto pri J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Valet igitur priuata Abfblutio,amp; eft uera uox Euangelfj, quia Euan*

gelium pariter ualet,fiue multis,fiue fingulis annuncietur.

II, {nfideliseft,quicogitat,Euangelium ad fingulos applicatum, incer* turn eftè»

12» Nec obeft,quód quidam uoeiferanturj Homines non pofTc remittere peccata»

-ocr page 561-

^HILITTI MELJNIHOXIS.

peccata.Cùm enim conftet,homines habere mandatum Euangelq prædicandij conftat homines habere mandatum remittendi peccata,

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et ijdcm fatentur, fc rcmittere peccata in commune, cûm publice do«

«ntEuangelium, Aut fi negant ic tuncpraedicareremiisionempeccatorum, quid fit Euangelium, neq; quid fit rcmifsio peccatorumjintelligunt.

14. nbsp;nbsp;nbsp;Nec^ tarnen prodeft remifsio priuata aut publica, nifi fide apprehen«

datur uerbum, ne^ rurfus fine uerbo exiftere fides poteft.

I Non eft igitur priuata Abfolutio in Ecclefia abroganda*

Ï 6, nbsp;nbsp;nbsp;Impietas eft {entire, qudd peccata remittantur ex opere operate per

c, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modo remit*

i5acramentum,finehde,

17» nbsp;nbsp;nbsp;Impietas eft rentire,quod remittantur propter contritionem,non nde

inChriftum.

18. nbsp;nbsp;nbsp;Impietas eft (entire, quod poteftas clauium tantdm ualeat ad remifsio«

nem coram Ecclefia, (eu coram hominibus,

I % nbsp;nbsp;nbsp;Poteftas clauium non eft poteftas condendi leges ,5^ nouos cultus in«

ftituendi.

2 0* nbsp;nbsp;nbsp;Poteftas clauium non eft poteftas politica, régna mundi occupandi

ÄUtconftituendn

21» Etfi Sol regulariter mouctur , tarnen paucioribus diebus peragrat ^'^ottttfolii ir iinam medietatem zodiaci, quam altera m»

jfLljf DIST^TATIO (DE I^f^E ,Abß)lutiom$.

K Vguftinus ad Fortunatum narrat Hiftoriam, qua? continet cruditam di« ^fputationem» Ait enim in una naui fuifle quendam pium, fed nondum ba« ptizatum, uerum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alterum baptizatum, qui tarnen lapfus, etfi cœ«

pfrat agere pcenitentiam, tarnen nondum erat abfblutus, Quia iuxta ueteres Canonesirrogabanturpœnæ,exemplicauia,ante abfôlutionem» Addit Au» guft;nus,præter hos neminem ibi fiiilfe Chriftianum.Cum autem naufragium fimerentjpetit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab illoaltero baptifmumjqui cum ifti impertrjiTec

^apîjfmum,uicifsim ab eo petit Abfolutionem. Proinde quæritur. An hæc ad« niiniftratio Sacramentorum ualuerit^Auguftinus rede rclpondet,ualuifle: Sd quidem hanc Hiftoriam tantopere commendatjUt dicat neminem tencre lacri« tnas pofiejqui earn audiat«

2. Defendo Auguftini iudicium* Nam Laico licet baptizare, ZC ab« u,Vo Uat ei foluere^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hdptizdre

Et tarnen publicum minifterium non debet turbarh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ahfoluere.

4* Etfi publica adminiftratio poteftatis clauium pertinet ad publicos mi« niftros Euangelrjjtamen interea Laicus poteft ablbluerc, non (olum in cafu ne« ttfsitatisjfcd etiam alias.

Î’ Nec eft incerta Abfolutio, etiamfi publicam adminiftrationem cla« Ulum habent Iblum miniftri publici.

Valet Abfolutio propter uerbum,non propter pcribnam*

Et claues datæftint toti Ecclefiæ,amp; eft commune mandatum, ut Fratri« bus petentibus annunciemus Euangelium, (ed ita, ne turbetur publicum mini« fterium.

Magnus error eft, amp;nbsp;multarum rerum ruinam ftcum trahit, tollere ex ecclefia priuatam Ablblutionem.

4. tont, Phil :

9«N€c

-ocr page 562-

® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^TION ES

ÿ. Nfc tarnen enumcrano delidorum neceflaria eft»

sioicorwHer:^ ç JupHciter errant de afïèôribus, Falfum eft enim nullos affcâus ex na* ‘-^tiira orfrij Falfum eft ctiam omîtes affedus eftè uiciofos,

fed us funt motus naturales cordis»

quiritlexDei.

Ó Lato non redè fentit Tracheam arteriam fadam eflè,ut potum exa'piat,amp; tarnen oportet irrigaripulmonem» Et redèdidum eft in uerfîbusinisdo

TTvéu/xovaç oivca

^LlÂ, fDISlt;P7TATI0 S)E TOTES-

täte Ealeßaßiccilt;gt;

poti!î.if Etc A Æ Anifeftum eft, idem fignifîcarc in CherisLitcris,poteftatem Eedefiaftkanj claues.

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poteftas ordinis compleditur legitimam uocationemjSc diuinum man

datum docendi Euangelrj,remittendi peccata,amp; adminiftrandi Sacramenra, 4» lun'sdidionis officia funt, cxcommunicarc obnoxios manifeftis crimi* nibuSjSC coidem fi refipifeant recipere in gratiam»

y» Hæc officia ualent in Ecclefia propter uerbum SC mandatum runt autem obedientiam neceflariam»

é, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Porro Ecclefiæ non funt onerand^ nouis dodrinis,contra uerbum Dd

excogitatisjaut traditionibus humanis, eo fine propofitis, ut fint cultus Do? res neceflariæ ad falutem,amp; rcmiflîonem peccatorum,

ceremünu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scd præcipuus ufus amp;nbsp;ultimus finis ceremoniarumcffcdebetis,qucm

^^cdtßT.^ Paulus conftituitjuidelicet,ut rite St. ordinc gerantur omnia in publico Ec^ clefiæccetu»

8» Non fblum autem tales ceremonig extra cafum ftandali omitti polfunt, fedetiam quæinlegcMofî diuinitusinftitutæerant.

9» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Neq? peccauerunt Apoftoli uellentes Sgt;C contcrentes Ipicas in Sabbato,

necf Dauid edens panes propofitionis,quibus tantu licebat Sacerdotibus uefei» 10» Oza uerd iuftas fuæ temeritatis pcenas dedit, qudd arcam Deiattre# d:aret,cuius cura fobs Leuitis diuinitus commiffa erat»

ÏI» Cæterum iurisdidio clauium uerbis tantum exercetur, fine ghdio amp;nbsp;ui corporali,

12» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prudenter igitur officia utriufqj poteftatis ciuilis 80 Ecclefîaftkæ dif

cernantur,Sunt cnim longe diuerfifsima,

13. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hine fatis liquet,errare pontificem Romanum, qui fibi utrun^ gladi*

urn in utran^ poteftatem uendicat»

S)ISTTTATIO S)E SYNOS)lS

co^nitio de doErinci pertineat ad deleEospios (^7 doEoS) turn SacerdoteS) turn Eaicos^

Verifsi»

-ocr page 563-

T Iri 1 I T T 1 M E Lj A L\ 1 td U N. I S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;509

^Erifsimum eftjS^ natura hominum maxime con(èntaneum,quôd Plato ait, Optimum ftatum effe Reipublicæ ilium, qui médius eft inter tyrannidem democratiam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tTwcratiam in

2. Hic igitur ftatus, amp;nbsp;efficiendus ÔC tuendus efl:, cùm in omne gubernati« ^cdeßa ne-onejtumprsccipuêinEcdcûfi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trjßriui. ,

debemus in Ecclefia»

î‘ Sicut Harpagus dicebat ad Cambyfèn, qui ipfi filium comedendum degt;» derat: Quidquid facit Rex,hoc mihi placet. Ita feu monachi, feu alij Tyranni txpedire iudicantjUt affuefiant homines ut adorent omnia fuperiorum fonmia omnes horhbiles idolatrias 5 ne uidelicet uel potentia uel tranquillitas poten* tumueniat in periculum.

Rurfus ab Eccleiïa etiam abeffe oportet dcmocratiam, hoc eft non cft conccdcnda uulgo, fine deledlu, licentia omnibus mouendi dogmata aut pro# nunciandi de dogmatibus. Nam Sc uuleus, ut Herodotus inquit, fæuiisimus Tyrannuseft.

Sed médius ftatus eft quærendus, Sc quidem ut Plato ait, proportione Geometrica, hoc eft, Ariftocratia conftituenda eft, in qua proportione, maxi# »^afitautoritas dodifsimorum ÔC. optimorum.

fiiæfîdci. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

nodos, Conftantinus,Thcodofius, Só alij.

I). In deligendis iudicibus redifsimum eft ftqui medium illudjquod dixi# mus,inter tyrannidem amp;nbsp;democratiam, uidelicet, ut deligantur optimi do# difsimi.

14. Nec tantum Sacerdotes,ftd etiam Laki« Nam cum ait Chriftus : Die Ecclefîæ, fummum indicium uoluit efle non tantum Epifeoporum, fed uniuer-fæ Ecclefîæ.

IÎ. Interfuit ipfi diiputationi Conftantinus, in medio ftdens, amp;nbsp;quidem Conßdntlnut hoc fibi laudi duci,inquicns: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xaea-^ quot;A, Tuyxavwp ««

P-Kp ap £ /xamp;Xisa. XcüfM, e-MiSepaiswp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TirttfUKE'vcit, ou «Travra thç ççoj'HÔirHÇ -mvXxx-^P

t|tTâlt;r£«ç. O dignum laude Principcm, qui iudicauit fui officij elfe, ut ipfe inter# tflet cognitioni,amp; cum dodis conferret.

4»tom,Pl}li: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17. Et

-ocr page 564-

510 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS^ ./fTION ES

porum in cætehscontrouerfrjs, prætcr fidci caufas, quæ omnibus communis cft,

I B* PotcRas ci’uib's debet excqui décréta Synodi -, remouere l’mpios Do* dores ab Ecclefqs*

bere redê eruditam t Qiiare non tantum alienis oculis uidere debet, fed fuis, SC audire,amp; intcïligcre controuerfias.

cet parère iudico ilIorum.Dccct eni'm unumquemqg nolle modum fuæfidci, 2 2* ïudicandum eft cx uerbo Dei',^ uetus Ecclcßa catenus confulcnda efi) ne quod recipiatur dogma ignotum ueteri Ecclefiæ, ^LIA S)ISTP^T^T10 S)E

tionibui in Ecclefia.

rrAüüones ''T^Raditio Humana, inftituta aut oblëruata bac opinione, qudd mefcatur mîEionem peccatorum autiuftiffcationem,cftimpia»

tenuAprobaih Opera ipCa traditionum fieri Iicet,Sed ita,ne lufticiam fidei euertant^ àf. 3^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ita fàndi potuerunt uti traditionibus,ut non per eas mcrerenturiufti»'

cationem,Sed uelut Schofisjin qtiibus certa tempora,certæ lediones ad difcen* dum conftituuntur,non ut fint peeufiares cultus, utiles ad placandum Dtuf?* 4» Certifsimum cft,remifsionem peccatorum fola fide contingcre»

RechjbiKe. Rechabitælaudantur in Scripturis, propter obferuationem traditionum quia abftinebant a uino,nec habebant certas poisefsioncs.

quia quidquid tollit gloriam Chriftiimpiura eft.

præferri.

ÿ. nbsp;nbsp;nbsp;Et exempla fècundum certam regulam intclligi debent,non régula pto*

pter exempia corrumpi.

nium fuæ fidci,uoluerunt diieerni per taies notas,non uoluerunt per eas iuftifi* cari.Bt credibile eft,quod ftribunt Iudæi,hos non fuiftè Ifraêlitas,fed exuicinis Gentibusj'ntcr quas opus fuit certo diierimine,

II* nbsp;nbsp;nbsp;Quare cum fine impia opinione feruauerint fuum morem Rechabitx,

laudati funt.

lt;dagogia4îlacebant Deo.

bantDeo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I4'Malc

-ocr page 565-

THILI^^I MEL/HTHOniS.

14‘ Male i'gitur prætcxunt Monachi Rcchabitarum exemplum fuis tra* ^ln'onibuSjCiim ipfi docuerint,pcr fuas traditiones meren' luftificanonem, ï Quanquam ridiculum eft, conferre Rcchabitas cum Monachis» Re^» chabitæfen'dcarebantdomibus, agn's, uineis, Manachorum paupertas totaft^» •^ulata amp;nbsp;ficfta eft.

Male etiam prætexîtur exemplum Recbabitarum traditionibus,quas Pontifices, tanquam neceftarios cultus. Nam traditiones non funtnc* cultus, ob banc caufam uiolari pofTunt,

ï 7‘ nbsp;nbsp;nbsp;Ita lofapbat 8^ rex Niniue indixerunt ieiunium, non ut per iciunium lo/i,

’uftificarentur homines. Quid enim opus erat pecudibus imperare ieiuniumjfi „ quærebatur iuftificatio7

^oenouoexempio ft credere lonæ, alios ad credendum lonae inuitabat, ^9’ Italofaphat ualcbat ho’rtari ad poenitentiam 8C orationem,

Et erant politica mandatajquibus debuit obedire populus,propter re* §’am autoritatem,ficut alfjs legum edidtis,

prætcxtu Ecclefiafticae poteftatis.

—' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yfftronomicum.

T Erræ forma non eft abfblutc fphærica,tametfi Plinius dicat : Eft autem tcr=/ ’afigura prima, de qua confenfus iudicat,orbem^ certc dicimus terræ, uertia'bus includi fatemur.

^LIA S)ISTKTaTI0 r^A^lTIOni^^S.

MON licet omittere Decalogi opera,tametfi non iuftificanu

’^usreruni liberashabet obftruationes.

, fitndi traditiones, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crrfott.

Sed hæc ratio non fatis munit confeientiam in uiolandis traditionibus,

Nam etiam T yrannis obedire oportet,

Qui errore, aut ex contemtij poteftatis uiolant traditiones,cûm uide* tint fe fcandalis occafionem dediflc,non leuiter periclitabuntur.

yfßronomicum.

D EcTè fcripfit plutarchus,SoIis motum fummo loco tardifsimum e(ft,tamet* 'fi regular is fit, V erba funt Plutarchi de Principe:

Xx iiij

-ocr page 566-

Sn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SyiSTT^T ^TIOn ES

'S'/J HÀ/op ? apXovrQ^jôç Örap u4“Ma ^»€h fjityisop, £^ajgt;0£iç Toi^ Ga^sïon^ £ÄaXlt;^« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IsJ

%oÄöaoT£fa '^p /po^jiop î(ç SccrcJîaAèç Ka^/sa/AÄXzl^.

S^E SAC^I^^MEUT IS,

DISTrTATIO S) E 'B ATT ISMO,

gnum^’”‘^ R Aptifmus cft fignum promiffæ gradæ»

cingltäno, ErrantCingliani5cum putant tranfitum ilium tantum alteriusß^ni, rum error, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poftea inftituendum eflèt, typum fuiflè ,non fuiflè illis fignum iuftinca*

tionis,

6, Eadem fides,eadem iufticia eft omnium San(ftorum,ficut idem uerbuw idem Spiritus ftn(ftus,tametfi figna mutantur,

'J, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\Ierè fuit Baptifmus,uehi in area per diluuium.

8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vere fuit Baptifmus, tranfitus per mare, tametfi Paulus dicat, illos in

Moftn baptifatos eftc*

Paruulorum Baptiftnus non eft irritus,

10» Imô furor eft affirmare, quôd paruuli fine facramentis Glui fiant*

«'v/L7ra9f(a 11» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vera eft ftntentia: Nihil eft in intelletftujquin prius fuerit in fenfi’j f’’’

inteUeiim cT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quædam noticiæ nafcantur nobiftum, quas uocant

yILIA S)ISTTTATIO Tgt;E COEN a T)OM1HI corporii ^Ertum eft, ueteris Ecclefise ftntentiam efle, qudd uere adfit Corpus Chrifii chri/li Sdcra\,^ cœnaDominica, mentaltspree, fir • r • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri' *11

S, nbsp;nbsp;nbsp;Nos. cnim iudicamus eos ulum Sacramentorum non intelligerej^iui ne«

gant ideo eis utendum cflè,ut confîrmetur fides,

ALIA D1SIgt;7TâTI0 SIE

Sacerdotio facrificio.

'KJÇ Agna confölatio propofita eft Chriftianis in iure Gcerdotrjjquarediligcn* * ter cognofeendum eft.

Sdcerdot. 2, Sacerdos eft proprie, qui habet ius placandi Deum, 8d traftandi ucr« bum Dei ac Sacramenta.

$, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec tarnen licet ulli publicum minifterium in Ecclefia fine uocationc

occupare ♦

^iSacep

-ocr page 567-

HI LIT T I H EL HO H IS,

(i, Saccrdodumnoneftcertusordo hominum , deleâ:orum ad ah’quod opus pro alqs faciendum ad placandum Dcum,

T, Nam hoc répugnât iuftiaæfidei,

Deumproalijs»

ï I» nbsp;nbsp;nbsp;Magna confblatio etiam fîta eft in facriBcq cognitione.

fceft, cum ûcrifîcia uocentur.

MEccffariaeft diftindio,inter Sacramentum amp;nbsp;Sacrificium )CÛm ^terum

’ fit opus Dei erga nos, Altcrum, opus noftrum erga Deum, Ac uero neccG ^ctftdifcernere opera Dei à noftris, necefleeft, diicernere opera, in quibus ^^’us aliquid nobis offert ,5lt; illa,in quibus Deus non offert nobis, fed nos

Sacramcntum eft opus Dei additum promifsioni, in qua Deus remifsd onem peccatorum iuftihcationem offert,

•ion ualct,nifi fide accipiatur promifsio,

î‘ nbsp;nbsp;Econtra facrificium eft opus noftrum exhibitum Deo ad honorem, hoc

^ftjad teftifi'eandum qudd cum agnoicimus,

Sacrificia funt dupliciajalia funt propiciatoria,alia funt facrifîcia laudis

Propiciatoria propter fignificationem dicebantur in lege Moy G.HoIo* tauftum,pro peccato, pro dclidfo.

Eft autcm facrificium propiciatorium, quod meretur alfjs remifsio*

ntm peccatorum,culpæ pœnæ coram Deo.

12. Nullum fuit in Lege uerè propiciatorium facrificium,(èd fie diccban* tur propter fignificationem, amp;nbsp;habebant quandam fîmilitudincm propiciato* ttlfacrifîcij, quia merebantur remifsioncm peccatorum coram hominibus, hoc tftj ne illi, qui deliquerant, excluderentur ex politia ilia.

ï Nec in nouo Teftamento ullum eft propiciatorium ftcrifîcium reli*

S^um, præter mortem Chrifti.

14‘ Miffa igitur non merctur remifsioncm peccatorum, nec eft opus fâ* tisfaftorium pro culpa aut pœna,

IJ, Omnes

-ocr page 568-

ly» nbsp;nbsp;nbsp;Om nes adfli'dioncs omnia bona opera SanflorumfiintGchfîcw

£UX«P'S’IK«.

I ó. Sed nemo poteft faluus fieri fine facrificio propiciatorio, chrijliäno. j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îgitur fingiili Chriftiani habcnt duplex facrificium, propiciatoriu,amp;

rum duplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

* 18* Sed alterum babent aïienumjaïterum proprium»

I ÿ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alienum eft enim propiciatorium, â Chrifto oblatum, cuius frudus

nobis donatus,fide accipitur,

2 o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Proprie funt CacnRcia. sux«f»?gt;Ket, edm nos offerimus adflidiones amp;nbsp;bo;*

na opera noftra*

iufftcerdotij. 21* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lus (âcerdotü duo continet officia,placare Dcum,amp; Deo offerre,

2 2» Et finguli ßcerdotes duplex habent facrificium, propiciatorium amp;

2 3* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftus Pontifex placet per ^,8^ offert fuam obedientiam Patri, fid

proalqs.

24^ . Sandi, etfi funt Geerdotes,tarnen non plaçant per ft, fed per Pontifi* cem Cbriftum, cum fide accipiunt frudum Gcrificrj Chrifti.

2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftus Pontifex habet utruncß facrificium proprium»

2 60 Sandi non habent proprium facrificium propiciatorium. Ncc cant fuo facrificio,fed aheno,quod tarnen necp ipfi offtrunt, ftd tantum accipj^ untfidefrudum aïieniGcrificrj» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

2 7» Sandi habent propria Gcrificia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tjuæ uaïent propter fîàni)

non ex opcre operate»

2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nullum eft enim noui Teftamenti facrificium ex opere opcrato. ,

* 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed Gcrificia,hoc eft,bona opera amp;nbsp;adflidiones ualent per fidenijCöm

corda perterrefada eriguntur, amp;nbsp;credunt ea placere Deo propter

AaKiaAcf ^0» Ideo Paulus requirit Aoy/x.ààÂa^£'ap*

-gt;31» Äoiyo za'gtia eft cultus mentis 5 in quo mens cernit amp;nbsp;intelligitï^*^^’’’ per uerbum,hoc eft, habet timorem amp;nbsp;fidem,

3 2» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Opponitur igitur AoyiK.« Aa'^ii'a non fblum pecuinis uidimis, fi^

humanis operibus fine uerbo,hoc eft,mandato Dei fadis, amp;nbsp;in genere oppoi^^^^ tur omhibus humanis operibus, in quibus défunt timor amp;nbsp;fides»

3 3. Igitur opera traditionum humanarum, monafiicx obfiruationcs non funt ÄoyzoXa^f'«»

3 4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec alia exercitia,nec adflidiones, fine timorc amp;nbsp;fine fide mifirfior*

dise Chrifti, funt facrificia»

3 S- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sandi in ueteri Teftamento ufi funt ceremonfjs legis, uelut Sacramcn*

tis,hoc eft,fignis futuri Chrifti, ÔC præftiterunt tanquam ftcrificiat«X'*f'^''^®gt;^° proteftandam fidem fuam.

3Ó. Nemo habet ius Gcerdotij,nifi â Deo datum»

3 7, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ideo nemo poteft placare Deum, nifi autoritäre diuina,hoceft,nifiamp;

mandatum placandi, promifsionem habeat.

38» nbsp;nbsp;nbsp;Ctim autem nos habeamus teftimonium in Scripturis, quód fimus fa'

cerdotes,teftaturfcriptura,quódiushabeamus placandi amp;orandiDeum,per Chriftum nobis donatum»

3 % Hoc ius maximam confblationem affert omnibus pijs mentibus.

40. Nec

-ocr page 569-

MEL^nTHOms. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;515

rant.

S)ISTETaTI0

pœnitentia laß forum.

MOuatiani non reétc iènièruntjrelapfis peccata iterum non remitti. î^ouatiaiw»

J* nbsp;nbsp;nbsp;Somniarunt enim peccata uocari tantum externa malefada.

Prudenterigitur accipiendaeftuulgarïsiêntentia : Peccatum nifiuo« bintarium tfletjnon cflèt peccatum.

Vt iëmper habemus peccata, ita icmper opus habemus remifsione peca

lt;^atorum*

Errant fanatici Homines,qui Chriftianam iufticiam tantum externes ’’lores ciuiles eflè iudicant.

’ ’• Pœnitentia propriè eft contritio ac fides in contritione erigens ^onfólans,

Imprudentifsimè locuti funt Canones de pœnitentia, qui nullam ibi oitntionem fidei fecerunt.

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed ne nouum dogma de fide adferre uideamur, extat Tertulliani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Temni.^nj«

’'otia,quam adicribere non grauabor, quia dum iufiurandum Dei exaggerat, mirificèerigit conftientias.

’4‘ nbsp;nbsp;Bonum eft pœnitere, an non f quid reuoluisf Deuspræcipit. Atille

oon prgeipit tantijm,fèd etiam hortatur, inuitat præmio falutis, iurans etiam, Viuo dicens, cupit credi fîbi. O beatos, quorum caufa Deus iurat, O milèrri* ' ’’’oSjfi nec iuranti Domino credimus.

.ALIA T)IS^JATaTI0 S)E TOETSLITEN-^

tia fatisfaElionibus.

|j Ocnitcnh’am defîniunt cflè,prætcrita mala plangere, nbsp;nbsp;plangenda iterum panittniii»

noncommittere.

«nda eft,ut plcræi^ aliæ ueterum Scriptorum ièntentiæ.

crédit remitti peccata propter Chriftum,confolatur cor perterrefaélum.

4, Con« )

-ocr page 570-

516 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® IST T/T ION ES

4;. Contn'tio fine fide defperationem affert.

y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qiiare ualde incommode docent,qui cum pœnitentiæ partes colligunt,

contritionis mentionem faciunt,fidei nullam faciunt»

/ d. Fides fine contritioneexiftere non poteft»

Fidem uocamus propriè,quæ crédit non modo hiftoriæjfed ctiam pro« mifsioni gratiæ,fèu quæ credit remitti peccata.

Sdtisfi^ionss nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cùm fàtisfacfliones non mereantur remifsionem pcccatorum, Canones

' poenitentiales,quos uocant,non funt neceftarq*

I O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Canones pœnitentiales in Ecclefia recepti (unt,non quôd ea opera gra

tiam mercbantur,fed propter alias caufas»

nones conentur» Sed quia periculum eft, ne qui purent ilia opera neceflariaeflè ad promerendam remiisionem peccatorum,non eft utile reftituere illos» 13» nbsp;nbsp;nbsp;In Ecclefia lèmper eft præftandum,ut Euangelium pure doceatur»

tusfcutraditionesuarianttemporibus,ficutnummi» Et prodeft prælèntibus efle con ten turn, Veteres renouare, partim ftuïticia,partim impietaseft» 14» Canones ipfi docent/raditiones antiquatas non efle exigendas»

^ßrd^wmicum.

De inAgniiu* D Edê ait PliniuSjdcfedus Lunæ magnitudinem Solis dedarare» lilt’d non dine fohl cr Anrede didum eft à Plinio :Lunam elle maiorem terra , quiatotum Solem adimattcrræ»

ylLIA T) 1ST n AT 10 S) E

Poenitentie fartes.

rnumtratio fcccdtorutn.

partibus Tœnitentiee.

KJ O N rede definiunt pœnitentiam, qui earn dicunt efle mala prættnta plangcre,86 plangenda iterum non committere»

turam ueræ pœnitentiæ^

feisio amp;nbsp;Satisfadio»

4» Vera amp;nbsp;falutaris pœnitentia eft, contritio fides»

y. Contritio eft terror 8d pauor confeientiæ, quæ fit, cûm hominibus ex prædicatione legis oftenduntur peccata»

6» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fides eft fiducia miftricordiæ Dei,in Euangelio propter Chriftum rtO#

bis promiflæ,hæc concipitur ex prædicatione Euangelij»

deiperatioeft»

dientia erga legem Del»

ÿ* nbsp;nbsp;nbsp;Et quamuis illa obedientiain credentibus amp;nbsp;renouatis nondumeftper«

fecta,tamen placet Deo»

I o» Enumer'atio peccatorum nufquam eft præccpta in Scripturis»

II» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Imo erumeratiOjde qua Canon dicit,eft impofsibilis»

TJ»Scd

-ocr page 571-

'PHILI'P'PI ME L Am HOK IS. ƒ Î17

I î» nbsp;nbsp;nbsp;Sed abfclutio priuata eft petenda,quæ eft inftituta in Euangelio»

14’ Satisfaótio pro peccatis noftn's coram Deo nulla eft,præter mentum

8^ pafsionem lefu Chrifti.

I )• nbsp;nbsp;nbsp;Et tarnen rede dkitur : Peccatum non dimittitur, nifi ablatum reflb Sntbfiüiü,

tuatur ♦

plnis hominisuerè S^ftcundum redam rationem cftobedireDeOjSócelesFfwwhowwiiï» brare Deum» Idco nee Ariftotclcs fatis dicit, cum ait, Virtutem eftè finem*

Omnino ueró explodendum eft Epicuri deliramentum, qui uoluptatem fi*

Hem eflè contendit*

^LIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ATIO SP^MMAM

doElrinei de ^(tnitentia continens.

QRammaticis Peenitentia fignificat reprehenfionem proprq conGîq,autfa^pa„itentîâi Quare nomen conuenit apte ad id, quod uulgó uocant contritionemgt; uocabuluw, Quanquam autem amp;nbsp;in ea fignificatione in Scriptura alicubi ponitur,

^bletenim Scriptura grammaticè loqui: tarnen fæpè Scriptura pœnitentiam uocattotam conuerfionem cumfrudibus»

!• Docendi cauia in Ecclefia uocamus pœnitentiam, ipfàm conuerfionem Hominis ♦

4* Quare neceflç eftponerc duas partes pœnitentiæpræcipuas,Contri# tionemSefidem.

î* Contritio fignificat terrores, quibus confeientiaperterrefit, agnofeens peccatum *

Fides fignificat fiduciam mifericordiæ,propterChriftumpromiftæ4, Ecremifsionem peccatorum confequimur ,non propter noftram contrition leni aut diledionem, ftd gratis propter Chriftum, per fiduciam illam miièrin tordiæ promifTæ»

7* ' Et ftultè ôd impie docuerunt Scholaftici, peccata remitti propter con^f scholdflûo^ tritionem, cum contritio fine fide nihil fit nifî mors nbsp;nbsp;deiperatio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ruw error de

Multo ineptius eft,quôd finxerunt diledionem Dei in contritioneP“quot;“'quot;“^ niercrf remifsionem peccatorum, cum corda perterrefada non pofsint diliges re Deum,nifi prius fide remifsionem peccatorum apprehenderinU

9‘ Illi ueró Labyrinthi plane inextricabiles funt, cum fingunt contrition nem Petri profuinè,quia fuerit dolor ex amore fuftepths, Contritionem ludæ ion profuiftè, quia fuerit dolor ex metu pœnarum fuiceptus*

lo. Hæ imaginationes adigunt pauidas mentes ad deijocrationcm,

H. Quomodo enim ftatuet conftientia in ueris terroribus, fè diligere

Deum, nec metuere æternas pœnas

12. In fummajtota dodrina de pœnitentia apud Scholafticos plena eft errorum amp;nbsp;impietatis, quia omittunt id, quod negoeij caput eft,fcilicet, Fidem, non enim docent, G R A TIS fide in Chriftum accipi remiisionem peccatorum.

I Fides facit diftrimen inter Petri pœnitentiam, ludæ pœnitentiam. fides diferir, Petrus non pefiit in contritione, quia fides accefsit ad contritionem. ludas pen ^'^lt;stpa:nu tentidtnpio»

rijt in contriciotrè, quia non accefsit fides ad contritionem»

4. To»w. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Y y

runtcritn* Nulla piorum.


-ocr page 572-

518 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ISTP^TATIONES

14. 'Nulla planior 8^ magis perfpicua defcn'pdo pcenitentiæ tradi potcft, quàm fî doceamiis pœnitentiam efle contridonem 8^ Rdcm^

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Contn'tionis caufa eft, uerbuin quod argui't peccata* Fidei caufa cft

promifsi'o, quæ annunciat remifsionern peccatorum,

Abfolutio. I Valet abfoludo coram DeOjqiia poteftas claui'um priuadm ah'cui' rc^ mitdt peccata» Neque ueró ualet abfolutio propter dignitatem contdtionis aut confefsionisjlèd fide ualet,propter promifsionern ChriftÉ

Cum igitur abfolutio ualeat, confefsio in qua quæritur abfolutiojtc^ tinenda eft,

18* Enumeratio autem delidorum, quæ in Canonibustraditur, neque pofsibile eft j neque habet mandatum Dei»

NoMdfüfio. j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nouatiani fceleftè errant, qui docuerunt lapfis poft baptifmum non

r«w error, rurfus contingere remifsionern peccatorum»

20. Ideo^ negauerunt eis abfoludonem imperdendam efte»

21» Hæretici ifti j nee quid fit peccatum, nee quid fit Euangelium, intelle^ xerant.

2 2» Nam eum in Sandis adfit peceatum, (èmper habent opus remi/sionc peeeatorum ♦

2 3» Non igitur femel tantiïm eontingit remifsio peeeatorum»

2 4. Quód addunt Scholaftici fadsfadionem ad pcenitendam, fumferunt oeeafionem ex publiée ritu pœnitendæ, qui olim fuit.

2 S- Et tales fatisfadiones, prïmùm fuerunt fpedaeula, exempli caufa in« ftituta 3 non propter remifsionern peeeatorum»

26. Neque enimremittuntur peccata propter noftra opera, quarc ad re# mifsionem peeeatorum non funt neceflariæ noftræ fatisfadiones,

27» Quare fatisfadiones iure improbantur,cum obfeurent dodrinam fidei, quia finguntur prodefle ad remifsionern culpæjetfi quidam cautiores dixerunt, eas prodefte ad remifsionern pœnæ,

2 8. Certe enim hi, qui dieunt monafticen fatisfadoriam effe, meren co# nantur non fblùm remifsionern pœnæ, fed etiam culpæ»

Quanquam Deus punit peccata, tarnen Claues non habentpotefta# tern remittendi eas pœnas neque imponendi»

3 0. Imd grauiter lædunt Euangelrj gloriam , qui docent claueseflepotc# ftatem imponendi pœnas, cum fit mandatum remittendi peccata gratis.

31» Nec rede dicitur hoc ab Aduerfarfis, lufticiæ diuinæ eflè,in remifsio# ne culpæ pro fingulis ’peccatis certas pœnas infligere,

3 2. Lædunt etiam gloriam Chrifti ,c»m dicunt, pœnas æternasremitti propter illam compenfationcm pœnarum temporalium» Chriftus enim eft uidor mords æternæ»

3 3» Etfi uerum eft, pœnas in hac uita remitti aut mitigari, ficutapparct inhiftoriaNiniuitarum, EtPropheta ait: Conuertiminiad me,8fegocon# uertarad uos 8Cc»

34» Tarnen fatisfadiones id non merentur,fcd turn fides impetrat in pœ# nitentia, turn merentur in renunciatis ueri cultus Dei, qui habent prornifsio# nem, Et Efaiæ j 8. Frange efurienti panem, 8C Dominus tibi dabit requiem.

3y» Nam fatisfadiones funttraditiones humanæjquæfuntirriticultus.

Illud

1

-ocr page 573-

^HILITTI M EL ant IJOXÏS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;519

J 6» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Illud ctiam fainßimum eft, Sati'sfaótionibus tolli' pcenas,ctiamfi fiant

’npeccato mortal^

31. Sed illæ falfic perfuafiones de Satisfatftionibus inde ortæ funt, quód Scholaftici rem pob'dcam tranftulcrunt ad confcientiam agentem cum Deo, c«m tantdm pertineret ad exemplum coram hominibiisexhibendum*

38. Ita in multis alrjs negocrjs imprudenter confundunt politica ipiri« tualia ♦

39. Depcenis hoc proderat docere^ Exerceri nosa Deo adflictionibus, adpcenitentiam uocemur. Irem,ut fides in adflicftionibus fe exerat Sc creftat»

^ttmjmitigari calamitates pubiicas SC priuatas, propter ueram pcenitentiam»

4 0, Cætcrùm hoc conftat, ueram pcenitentiam non efle ociofam,fed fru# düs bonos parère»

41. At fruftus illi neque pro culpa, neque pro Sterna morte precia funt» Nam hæc gloria debetur Chrifto, qui ait : Ego ero mors tua,ô mors»

ET HîCyf,

A î^iftoteles, reeftê dicit: R.atftgt; hortatur ad optima» Et tarnen uerumeft, Rdtîohorfit» ^quod ait Paulus : Senius carnis mors eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f“’’

4 3‘ Non redîe iènferunt Stoici, omnes affèdus in natura hominis uicio^ foseflè. Nam aftèdtus tollere eft naturam tollere»

^LIA T) IS^ TT at I o S) E TA^T^TI^IAS

TœnAenti(e)lt;(j dedifcrimineßtisfaTlionum pœnarum,

DR-udenter iudicandum eft de ueteri partitione pcenitentiæ, in qua tres pars tes recenlèntur, Contritio, Confelsio amp;nbsp;Satisfadio» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hùpdrtitio»

2» Improbandum enim eft, qudd in partibus pcenitentiæ non faciunt •itentioncm fidci.

3' Et SatisfadEo olim fuit quædam Ecclefiaftica diiciplina,exempli eau# b ab Epifcopisinftituta,atque inde nomen in Ecclefiareliquum eft. Cæterum iiladoftrina de fatisfaeftionibus, quam nunc docent Scholaftici,tota comment tkiaamp;falE eft»

4’ Retinemus igitur Contritions, ied de hac redle docendi funt homines»

3* Contritio etfi præcipuum opus eft Legis, tarnen non meretur remifsioa nentpeccatorum ,ied aftert mortem. Ac fi id opus eximium Legis non mere« , turremifsionem,quantó minus alia Legis opera inferiora merentur remifsio« nem peccatorum :

Fides ergo ad contritioncm accedere debet, hoc eft, fiducia in Chri« ftum,quæuerèimpetrat remiisionem peccatorum gratis»

7* Confefsio propter abfolutionem retinenda eft,led ita,tit doccantur ho« ttiineSjenumerationem dehdlorum non efle neceffariam,nec in Euangelio præcipi»

8. Illud maxime præftandum eft, ut ciirn de pcenitentia docentur homi« nes,diligenter illuftretur amp;nbsp;patefiat dodrina de fide» Ideo non partes pccniten« tiæ præcipuas ponimus, contritionem ÔC fidem, quibus proprie cum Deo a« guntconfeientiæ.

9. Satisfadiones repudiamus,quia multis modis obfeurant Euangelium» ^.Tom.Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Y y ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Redê

-ocr page 574-

^20 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 N ES

pjpißdrunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fatentur Aduerfarrj, quôd fatisfadioncs non mcreantur remi'f#

crrores in ßonetn culpæ.

vocirind^ 1Palfa eft fmaginatio, remitti pœnas æternaSjpropterea, quia commua panitentu. (-gpitm-in pccnas temporales.

tcmporah'um pœnarum remittatjpartem irroget.

I y. nbsp;nbsp;nbsp;Nam,ut remifsio culpæ, ita amp;nbsp;remilsio æternæ pœnæ tantum eft

Chrifti beneficium, nbsp;quidem gratuitum.

lé. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam uiuificatio',quæfitin remifsione culpæ eft iplaliberatio amorfs

te æterna. luxta illud : luftificati fide, pacem habemus. '

nere homo copitur, donee in hac mortali carne uiuit. Hæc communis miferh noneft propriè pœna adualium deliclorum præteritorum, fed eftpœuapeo cati originis. In Sandis autem fiunt exercitia, ut Paulus ait : Corpus mortifia catur propter pcccatum,fcilicet præièns, quod hæret in natura.

I ÿ. Præter mortem amp;nbsp;cæteras corn munes adflidiones naturæ humanæj Deus etiam fæpè peculiaribus pœnis certa peccata punit, ut Dauidis adulten# um punitumeftexilio. Item populi Idolatria punitaeftmultisamp;magnhda# dibus»

' ta pœnitentia Ô6 operibus debitis, Id^ in Ecclefijs doceri prodeft.

21. Sic enim Prophetæ docent : Conuertimini ad me, amp;nbsp;ego conuen tar ad uos. Et Chriftus amp;nbsp;Apoftoli : Si nos iudicaremus ipfi,non iudicaremur à Domino.

2 2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etiamfî peccata merentur pœnas, tarnen poteftas clauium non habet

mandatum aut remittehdi, aut irrogandi temporales pœnas. Et illudcertefal# X nbsp;nbsp;nbsp;fifsimum eft, non remitti æternas pœnas, nifi propterea quia commutentur m

temporales ♦

2 3. Deinde, ctiamfi peccata merentur pœnas, tarnen non prodeft noftra commutatioinaliam pœnam ,Sed pœnitentia prodeft, non quia fit pœna , fatisfadio feu compenfatio pro priore dehdo,ied quia eft iam obedientia Deo placens, quæ ut plæraque alia præmia meretur, ita etiam meretur mitigatio# nem prælèntium calamitatum.

^24. Infligere fibqpfi pœnam opcre aliquo,ut uocant,indebito, eft ex eo generc cultuum, de quo Chriftus ait : Fruftra colunt me mandatis hominum, Et quod Paulus uocat, î^tAo^rpHo-KEi'ap,

2 y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Exercitia fibi imponere Sandi debent, ad coercendam carnem, iuxta

illud Pauli : Caftigo corpus meum 8^c, At fine ftriptura dicitur,quo'd præte# riti pcccati pœnas, hoc eft, iatisfadionem fibi infligere debeant»

-ocr page 575-

T HI LIT T I H E L AKT HOH IS. 521

2 6. nbsp;nbsp;nbsp;Nee adfli(ftjonc‘s Sanlt;fî:orum fèmper funt ludicandæ eflè pœnæ gt;nbsp;ficut

Hiob excufàtur diui'na uoce, qiidd non plcdtatur propter mala fada prætcis ma.Nec Iohannis Bapdftæôd fimih'um adflidiones fuerunt pcenæ. Quare non cft uniuerfalïter ludicandum, omnes adflidiones efle pœnas certorum de« lidoruiTijac non remitti deh'da, nifi taies pœnæ infligantur»

27. Imd conicfentrjs prodeft docere, qudd in Sandis adflidiones non Hint pœnæjfed habeant alios finesjlicut Chriftus inquit de cœco: Neque ipic peccauit, nec parentes eius,

2 8. Lex interpretatur adflidiones efTe pœnas, fèd Ëuangelium pronun« ciatcasefle exercitia, in quibus declaretur obedientia noftra, crelcat nouitas fpiritusininuocatione ôôfîdcjSC fiat bonitasDei confpedior in infîrmitate noftra, iîcut ait Paulus : Virtus Dei in infîrmitate noftra perficitur,

2 9. Deus aliter punit alia peccata, interdum exemplis publicis, ftcut Da« uidpleditur jinterdum tantum terroribus quales deferibuntur in PC^imis *. diuerp Domine ne in furore tuo arguas me. Huiufmodi contritio eft pœna, fèd diui? «f. nitus irrogata, ut aliæ pœnæjquæ diuinitus infliguntur*

}o. Clauesnecimponuntjnec remittunt communes calamitates, ut con« ftat J quare non ftint fatisfadiones,

11. Eccleftaftici Patres tantum intellexerunt fàtisfadiones de publico mo« tepœnitentiæ, qui tunceratin Ecclefia. Etquidcm Ambrofius ait fatis effejin uita femel illam publicam pœnitentiam fieri. Quare non fèntiebant canonicas pcenas neceffarias efte ad remifsionem peccatorum.

32. Ex his fontibus intelligi poteft, iure reprehendi dodrinam icholafti« cam defàtisfadionibus. Sunt enim profedd laquei confeientiarum, facile accedit opiniojqudd fint res neceffariæ ad remifsionem culpæ.

5 5. nbsp;nbsp;nbsp;Facile eft reuellere ufîtatas opiniones, qudd pœnæ ætcrnæ non remit«

tantur fine compenfàtione qudd opera indebita fada in peccato mortali fint compenfationes 8ôc. Veriim aliqui ita pingunt nunc nouis quibufdam colori« bus iatisfadioncs, ut negocium faciant pqs confeientijs. Sed inlpedis fontibus cxplicar i res poteft.

34. Siceft hypocrifîs5 inftruda eft multiplicifôphifticaadturbandasSô euertendas pias mentes.

3Ç. Etiamfi pœnitentia eflèt quædam pœna acfatisfadiOjtamen certè Ca« nonicæ fatisfadiones amp;nbsp;opera indebita nihil prodeftènt, Id cum fit manifeftiC» fimunij fatis munit confeientiam aduerfus omnes fucos fatisfadionum.

T HIL OSO^HICA.

pAtum non afïèrtnecefsitatem humanis aeftionibus, Ideo Stoicorum lènten« tiafimpliciter explodenda eft.

^7‘ Phyfîcè amp;nbsp;non incommode loquitur Manilius cum ait : Materiæ^ datum eft copi, lcd copere mundo,

38. Nec prouidentia Dei tollit rcrum contingentiamjfiquidem hoc poni« tutjquod nos quidem affîrmare non dubitamus, Deum non eflecaufàm mali,

yîLIA DIS^ELaEIO Ib E S)ISCT^1-mine SatisfaEionum pœnarum diuinitui irro^atarum.

4. Tow. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Y y iq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Olim

-ocr page 576-

522


(DI ST rr at ION ES


lapfi, id efl, deïèrtores Chriftianæ profefsionis, SC altj contaminati manifeftis fcelehbusjiion recipiebantur in Ecclefiamjuifi iniunda publica s^ithpiaionü pœnâjfeumulta.

ctnonicürum 2* Ex hoc more funt ortæ Satisfadliones canonicæ.

3» Hæ pœnæ canonicæ non erant mérita remifsionis culpæ, aut pœna« rumyièd erant exemplum^ (eu politica difeiplina,

4. Nec miniftri Euangeir, poteftatem habent imponendi pœnas, ièd tan* turn habent mandatum, rjs, qui agunt pœnitentiam, ÔC petunt Abfolutionem, annunciandi uocem Euangelq»

y» Et tarnen uagantur pœnæ in hac uita diuinitus irrogatæ per Eccleiîam, etiam propter certa peccata Eledlorum, Sicut PEIm: Sÿ.dicitur: Vifîtaboin uirgainiquitateseorum, SicDauid punituseft propter raptam alteriuscoiv iugera, cædem, SCicandala ♦ Semperenim in uno peccato multa infunt.

6. Hæ pœnæ mitigantur tota Conuerfioncjóó bonis operibus Eledo^« rum^ut Efai. I. dicitun

Cdldmit-dcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jsjec tarnen omnes calamitates Ecclehæ funt pœnæ certorum ddidoi»

Ecclcftd:. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J pleræcç funt miranda exercitia Sandlorum, ut Efaiæ, Iohannis Bapti^

ftæ5amp;^ fimilium neces.

8* Vult enim Deus Ecclefiam fubrjci ingentibusærumniSjUt agnofeat peccatum,Slt; inter periculacrefcat fides 3 luceat potentia Dei in noftra in^ firmitate,

Imd hæ afflidtiones Piorum Sandlorum funt teftimonia immortali-tatisanimæ,feu qudd poft hanc uitam reftet indicium,perpétuauita. ITaies calamitates Sandlorû non redimuntur ritibus Satisfadlionum, 11. Nec hi ritus defendendi funt hoc prætextu, qudd bonis operibus mi# tigenturpœnæprælentes. Nam magnum diferimeneft inter hosritus,amp;ta? quæ uerêuocantur bona opera. Nec hoc prætextu confirmanda cft fupetftt“’ tio, aut tribuenda autoritas Miniftris imponendi leges Eccîefqs.

12. Multo minus prodigiolæ illæ opiniones recipiendæ funtjquôd fatis# fadliones compenfent pœnas purgatorq, aut æternas.

t? Ruditifsimè didlum eft ab Hippocrate : Labor articuliSjSc carnibus,Cibus ■^-^uerd amp;nbsp;fomnus uifeeribus prodeft.

ALU DISTVT.ÂTIO DE EXE^^ âtijs cor^oralibus piorum.

txcrn'tû. piorum.

EXerdda corporalia piorum funt,temperantia in cibo,potu,Ieiunia,afsidui# tas laborumjintentio acrïor in ftudfjs, cogitatio Ssledlio uerbi Dei, fer# monesprjamp;eruditijaudire diligenter uerbum Dei cérémonies publicis fre# quentius interefle, ut exufeitentur animi ad pias cogitationes amp;nbsp;preces,amp;hoc genus alia,quæ complexus eft Paulus cum ait ; Caftigo corpus rfleumjamp;infer* uitutem redigo amp;c.

ideo

-ocr page 577-

MELAnTHOmS.

ïdeoChriftus feuere præcepi't : Attendite, ne corda ueftra grauentur crapula* Item, Hoc genus dæmoniorum non erjcitur m'fi in leïum'o orados ne. item Paulus inquit : Non in comelTadonibus^ Et Petrus : Sobrrj eftote, ufsî gilate«

6. Surdum efTe ad tot tam^ graues fentendasjuon eft libertas Chriftiana, fed quædam horribilis ÔC prophana fecun'tas, èc contumaciajquam Deus ah'=» quando atrociter puniet»

Magna laus eft difciplinæ, quod inquit Paulus : Lex eft pædagogus in Chriftum, Teftatur enim prodeflè banc pædagogiam amp;nbsp;hæc exercitia, non Um, foliim ad ciuilem honeftatem, aut confèruationem uitæ corporalis, fèd ad hoc C|uoque,ut afluefacfti,doceri,amp;^ ad agnitionem Chrifti peruenire polsimus, Eft autem Deus efficax in pqs per uerbum fuum,

nitentia, uera fides, inuocatio, uocadonis officia, Sed tarnen non dicit Paulus, inutilem efle exercitationem corporalem,

ta^S^ præcepta a Deo, lo. Non debet exercitiorum immediatus efte finis ut fint cultus,quafi Deus requirat opera non ob aliud,nifi ut tali honore afficiatur, Hgc opinio eft fuperftitiofa, ut Paulus teftatur, cum ait : Regnum Dei nee efca nee potus eft, II. Fiunt autem cultus hæc exercitia, cum ad debitum finem referuntur, Sunt enim bona opera : Porró in pqs bona opera omnia funt cultus Dei, Sicut in Daniele adolefcente Ô6 eius focqs erant cultus, abftinenda àuinoamp;Iaudo» nbuscibis. Et habent hæc opera præmia, ut teftatur ipfum exemplum Da» nielis,

maxime nobis opus elTe his qualibufcunque adminiculis,perfertim cum Deus præcepcrit de eis tarn feuere.

^ALIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;© E irSTlCIA CA^I^^

nali lt;7 ciuili, ac de effeEu Legis nbsp;nbsp;Euangeltj.

ßEus exigit ab omnibus iufticiamcarnalem, luxta illud : Lex eft pædago» gus. Et : Lex eft pofita iniuftis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«afw nect^i»

Et ficut arboribus indita uis eft ferendi frueftus, Ita rationi ftu 4uX'k.5 rU, homini indita eft uis amp;nbsp;facultas faciendi iufticiam carnalem,

tura frudus producere.

Y y Hij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et tarnen

-ocr page 578-

voUintM ho^ 4» nbsp;nbsp;nbsp;Et tamen uoluntas Humana eft captiua Satanæ, ut ne carnalem quidem

minis captif iufticiam lemper præftet ♦

uaSatM£. quot;Etquemadmodum arbores nihil producuntjUifiDeusfoecundetjita pendent etiam omnes adliones 4«X'«^ov Hominis, â uoluntate amp;nbsp;ordinationedi# uinagt;

(if Qiiidam pofteaquam audierunt, non iuftificari nos noftro merito,nH hilinterefteputantintercædemfacerejamp;omitterejamp;Sßmilia» Hifciant,âDeo cxigi iufticiam carnalem,

inhiftorqs Moieapparet,

donee diuinitus doceantur, Sicut arbores plantarijagros conferi oportet.

ÿ. Nequeueró meremurautrcmifsionempeccatorumjautSpiritumfan^ dum,iufticia carnali.

Legfs u[us, J ggj mors amp;nbsp;afflidiones, quas continet Lex, funt ordinataead humiliandos nos, amp;nbsp;oftenfionem peccati, II. Is eft uerus ufus amp;nbsp;ipiritualis Legis.

arguens impietatem cordis, quam ratio non poteft cernere.

I j. Euangelium erigit confolatur humiliatos,gratuitacondonatione peccatorum, 0^ promifsionc bonorum omnis generis.

iullicid chri. i 4^ lufticia Chriftiana ca demum eft, fide erigi, SC tranquillum Reri cor humiliatum.

ISola illa fides nouit Deum; adpellat Patrem.

I (f nbsp;nbsp;nbsp;Ratio nec Deum nouit,nec Patrem poteft uocare,

pcriculum, qualibuftunque politrjs utitur,

• Iibertas5ièruitus,

pi), nonChriftiani funt, ÔC funt â Magiftratibus gladio coercendi.

^LiA 3)ispyr^rio !De lysriFiCArioHE,

QMreFide foU iuflificemWf non fide ribus fimul.

A Dueriàrfj, fi qui funt iànioresjconcedunt ipfi nunc,quod Dubitatiofit \*mpia.

2, Quare concedunt,quôdfidcamp;operibusiuftifîmus.

Et quôd

-ocr page 579-

Tin LITT T ME L ANT HO ms, 52$ ?• nbsp;nbsp;nbsp;Et quód fides fit caufa principalis, (eu quód opera aliquantulum habe«

antdignitatisjquód èC fides fuppleat reliquunijquidquid deeft operibus, 4‘ Hæc uideturillis ciuilifsiniaratioeflè,redigendi in concordiam fen^ tentias de fide amp;nbsp;operibus»

Nemoenim eruditorum adeonuncamenseft, utdicat totamcauiam aut principalem caufam iuftificationis efle opera.Ec Eccius in conuentu Augu« ftano concedebat fideiuftificari homines, tanquam principal! cauià,operibus, tanquam minus principali caufagt;

Sed nos defendimus gt;nbsp;Homines iuftificari fbla fide, hoe eftjfola miferû sold ßden^ cordia propter Chriftum promifià» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flificumur,

Etfi autem obedientiam erga Legem Gqui necefle eft, tarnen hæc obe^ Qj^ediemu dientia non eft Caufa iuflificationisjneqg principalisjuequc minus principalis, ergd 8t Sed iuflificatio ad folam miiericordiam transfertur, ut fit certa, Effet autem incerta, fi penderet ex conditione Legis, fiuc ut caufæ principalis, fiuc ut caufæ minus principalis.

T Eft iane ■^dJ'o^oiJ, dicere, Quód ibia fide iufti fimus, multum enim fcan^« dalorum uidetur parère Legis abrogatiojied hæc dodtrina pertinet,tion ad ui# tarn exteriorem, fed ad certamen conlcientiæ luótantis cum iudicio Dei.

10. nbsp;nbsp;nbsp;Porró in hoc certamine confiientia non poteft acquieicercjfi reipiciat

ad legem, Lex enim iram efficit,ut ait Paulus, Rom. 3.

lit Deinde etiam hæc incommoda iêquuntur,Si aliquantulum Legis fiif# fielt, nee tota lex requiritur, aut gradus legis conftituendus eftjaut concedenda tnaior peccati liccntia,non poteft autem gradus legis conftitui certus.

12t luftificatio apud Paulum intelligitur relatiuè,de acceptationc.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non fumus iufti, neque operibus neque nouitate noftra poft regene*

tationem, fed fbla mifèricordia, fi tarnen accipiamus earn fide.

14‘ nbsp;nbsp;nbsp;Fides autem ipfa eft noticia uera Dei, legis obedientia, incoatio uitæ

æternæ, ïohan. 17. Hæc eft uita æterna, ut agnofcant te folum Deum uerum^ quem mififti lefum Chriftum.

Ijt Impietas 8C amenda eft fingere, quód peccatum remittatur propter tontritionem, cum contritio potius mors fit, non uita.

16. Fides neceftaria eft ad remifsionem peccatorum, ut fupra diótum eft. !?♦ Confefsio3hoe eft,enumeratio delidtorumnon eft neceffariaSd eft tuipofsibilis.

ï 8. nbsp;nbsp;Abfolutio priuata non eft improbanda. Nam Euangelium amp;nbsp;omni#

bus amp;nbsp;ßngulis offert remifsionem peccatorum.

19» nbsp;nbsp;nbsp;amp;gt;mnium Scholafticorum de iatisfadlionibus plenum eft impietatis.

0. nbsp;nbsp;nbsp;Falfiisimum eft, non remitti peenam æternamjnifi propter compen«

fitionem noftræ corporalis pœnæ.

21* Falfiisimum eft, bona opera fadta in peccato mortal! ualere ad com# penfandam pœnam æternam. Sic autem aperte docent Scholaftici.

2 2. nbsp;nbsp;nbsp;Et tarnen uerum eft, bona opera mereri remilsionem pœnarum cor# Befw opera

poralium, ficut Niniuitæ meruerunt,fibi poenam remitti,

2 3. nbsp;nbsp;nbsp;Etiamfi in poenitentia eft uindidla peccati, tarnen ftultè amp;nbsp;impie di#

cüntScholaftici,fatisfa(ftionem efle uindidam peccati coram Deo.

24* Claues non habent mandatum imponendipcenas,

'Mlia

-ocr page 580-

526 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(D I s T rr 10 N E s

Tie Eccleßa.

Eccleßa qux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfaj^ 3j't * ]^on reci'piam libati'ones eorum* Igitur Chriftus uere impro«!

bat Gcrifïcia5amp; cultus impiorumjqui perfèquuntur Chriftum, hæcconfola=« tio eft tenenda bis,qui pati'untur pcrfecutionem contra fpeciem eorumjqui ßbi nomen Ecclefiæ arrogant*

multo magis figna uoluntatis Dei erga nos, Roman» 4»

^EÎA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TE

traditionibus bumanis.

’Triditiones \ ZErum eft, tradi’tioncs bumanas efte irrùoscultus, ficutait Chriftust Frun fc«OTd«lt;f. V nbsp;nbsp;nbsp;colunt me mandatis Hominum, Matth, ij.

' feientias Ecclefiæ fuis traditionibus. Ad. iç*

Euangelium conftituant.

Rechdlitte. 4* Rechabitæ laudantur a Deo, quôd noluerunt uiolare traditionem de non guftando uino.

niue imperauit ieiunium ♦

Hæc mandata populus oblèruarc debuit.

8. Quanquam igitur hæ traditiones laudantur tarnen omitti traditiones Epiftoporum fine peccato poftiint.

JLU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AEIO

de Tœnitentia.

OAtefecit fèDeus ab initio,cûm condidilTet genus humanum, amp;nbsp;tradito uerbo fuo oftendit,{è ideocondidifte genus humanum, ut effet Ecclefia Deo obediens, amp;nbsp;eum celebrans. Ac deinde cum propria uoluntate primi Parntes lapfî eflènt,deprecantc Filio ingenti milèricordia, ne uniuerfa natura Humana

-ocr page 581-

fruftra,amp; ad æternum exin'um condita effet, iterum fc patefecit Deusjó^ reuOi» cauit lapfos ad pcenitentiam, Et addidit admirandam promifsionem,quare* cipit eosjcó m teftatur Cc midurum Semen, ad abolendum peccatu amp;nbsp;mortem» 2. Cùmmprimis Parentibus poft lapfum nulla niiï Legis noticia eflèt, cum obiurgarentur à Deo, nihil aliud iudicare potuerunt, quam Cc in xtcrnas poenas abrjci, ut Diabolos, Recftè enim ratiocinabantur, id iufto iudicio Dei conuenire,Deum iuftê irafci contumaciæ,

J. Hic immenfa Dei bonitas agnolcatur,quód non paffus eft extingui na^ turam pcreuntem, lèd mox earn promißione fua erexit, amp;nbsp;uiuificauit,ut intel# bgat uniuerfa pofteritas ueram elle hanc (èntentiam : Viuo ego,nolo mortem peccatoris,fed ut conuertatur amp;nbsp;uiuat. Vt, Adam amp;nbsp;Heuam ruituros in æter# nam mortem,in ipfo articulo retrahit in uitam, nee finit eos perire,lèd promit tx arcano finu uocem Euangelrj, ita amp;nbsp;nobis uult opitulari,

4» Vt igitur tune incoatum eft minifterium prædicandæpcenitentiæamp; remifsionis peecatorum, ita femper poftea Deus hoe fuum minifterium in Ee# defiafuauultfonare,défendit,S^læpe inftaurat obfeuratum falfisopinioni# Î5US, ut Pharilæi amp;nbsp;Monachi fidlis fatisfaftionibus, indulgentrjs amp;nbsp;alijs tene# brisobfeurauerunt contritionis amp;nbsp;fidei dotftrinam.

Aeterna ôC immutabilis Dei uoluntaseft,ut arguantur hominum pec# cata,amp; proponatur dodrina de remißionepeecatorum,amp;uita æterna dona# fa propter Fifium,

Ideo dicit Chriftus : Spiritus ßnclus arguet mundum, de peccato, de iufticia ,amp; de iudicio,

7gt; Etfi hæc imbecilla cceca hominum natura nunquam iatis uidetjp^rt« Pani» fjuanta fit ira Dei ,amp; quantum malum fit peccatum : tarnen aliquam in homi# tentiæ. necontritionem exiftere oportet. Et eft contritio uere expaueicere agnitione ftæDei aduerfus peccatum, Hic pauorac dolor in alps maior in altjs minor Cofimtio. fftffed crefcit,amp; fitpurior in San(ftis, qui proficiunt, ut ait Ezechias : Sicut Leo contriuit omnia offa mea. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Ctim Auguftinus ante mortem fuam lacrymans ßß aceußret, quód nunquam prius tantopere doluiflet propter fuos lapfus, didicit creßere pceni# fentiaminSanftis.

9* Imd ideo genus humanum oppreffum eft morte,amp; alrjs ingentibusca# Cdufe ala* hmitatibuSjUt agnofcatur ira Dei aduerfus peccatum. Et quia earn impij ßeu# contemnunrmapis premitur Ecclefia,ut ipfa iram amp;nbsp;indicium Dei apnoftat

öt prædicet,SC quærat liberationem agnitione Filij mediaroris,Sicut feriptum ^ftftudicium ddomo Dei incipit,

ïo» nbsp;nbsp;nbsp;IdeoSlt;^Lex,quæeftæternumamp;immutabile indiciumDeiaduerfus

ptccatum,édita eft, ut monftret peccatum, amp;nbsp;caußs calamitatum.

H. Vult Deus extare uocem Legis, ut ex certo uerbo Dei ßiamus, quid fit peccatum,nee fingamusipfi fine teftimonio Dei peccata,iufticiam amp;nbsp;cultus, 12. nbsp;nbsp;nbsp;Itaque uox minifterq non eft humana opinio,ßd fonat legem Dei tra#

ditam certis teftimonrjs ab initio mundi, Sonat item promifsionem gratiæ,8lt;^ atguituniuerßm inobedientiam, Etfimulcum hacuoce minifterqhorribili# gt;nbsp;ter concionatur nobis omnium calamitatum impetus irruentium in Ecclefi# am, ut in promulgatione Legis, horrendi fragores amp;nbsp;quaflàtiones erant cceli amp;nbsp;terræ.

In his

-ocr page 582-

528 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) IST rr A T ION ES

Dæmones credunt contrcmifcunt* Hæc enim quo magis credit Deum ira# fei pc;cato,cö profundius mergit animos in mortem. Sed eft aflentiri promif# fioni gratiæ fiducia accipiens remifsionem peccatorum propter Chriftum, amp;nbsp;in Chrifto acquiefeens. Hæc ignorant Hypocritæ, amp;nbsp;Enthufiaftæ,qui De# um quæruntj non ut fe patefecit uerbo fuo,ièd operibus aut uagabundis fpecu# îationibus.

I ç. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et cum fide recipimur a Deo, fimul donamur Spiritu fàn(fto,amp;f

mur hæredes uitæ æternæ. Et quid fît hæc fides, in ipfo agone amp;nbsp;inuocatione quotidiana difeendum eft.

Hune articulum dupliciter dclent impfj DodloreSjinimici noftrarum (fîrMJd Patii^ EccIefîaru.Quia docent,homines coniêqui remifsionê propter propria mérita, tent«. 17* nbsp;' Et deinde addunt, quia nunquamfcimusjquandofatis fît meritorum,

quandocontritio fît fufficiens, iêmper dubitandum eftè,an fîmus in gratia.

lebant Deum, cumulantes opera, amp;nbsp;tarnen dubitantes,an reciperentur.

cur tdxândi 2 O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vtconfpiciantur beneficia Chriftijamp;Teifuuspropriushonostribua#

pauidæ habeant firmam confolationem. Item, ut uera in# tenthef'^quot;^ uocatio exerceatur, necefle eft defendi Ä^illuftrari dodrinam de Exclufiua, quod SOLA fideiuftificemur,ideft,quód propter Chriftum gratis done# mur remifsione peccatorum, 86 reputemur iufti, id eft, accepti Deo ad uitam æternam, non propter noftra mérita.

21. Hanedoftrinam 86 pafsim ali^sincuIcatPauIus,86illuftratrpIendii# fima deftriptione Coloif. 2. de Chrifto inquiens : condonans nobis omnia de# litfta jdclcns Chirographum in decretis, quod crat contrarium nobis j^^æd fublatum è medio adfixit cruci, fpolia detrahens poteftatibusjtriumphum egit per fêle, S^c,.

2 2. Qui ignorant dodrinam de fide, SC non acquiefeunt propter Chri# ftum, fed iêmper dubitant, in his non deletur Chirographum,fed altius indgi^ tur^ééquianulhettintalibus inuocatio,nondetrahunt ipolia Diabolojied manent fubieefti Diabolo.

23. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vera fides eft noua lux, 86 confolatio in cordibus, 86 agnitio miferi#

cordiæ 86 præiêntiæ Dei, Hancagnitionem iêquitur neceifariô ucrainuoca# tio,S6 iêquitur noua obedientia,Deo placens,quam retinere ftudeamus.

2 4. Priuata abiblutio eft pars minifterrj Euangelici, 86 non eft ex Ecck# fia tollenda ♦

2 $. Cum remifsione culpæuerum eft iêmper coniuntftameiîêremifsio# nem pcenæ æternæ.Et falfuni eft,æternam mortem propter Purgatorium,aut alias noftras compenfationes remitti jiêd tantum tollitur propter Chriftum, luxta illud : O mors, ero mors tua.

-ocr page 583-

T HI LIT T I HE L AKT HO ms.

2L Quarc deliria de fatisfadionibus Canonicis taxari necefle cft^nec funt nouis fucis pingenda ♦

2 7* nbsp;nbsp;nbsp;Verum eft, horribiïes pcenas corporales graflari per uniuerGm Eo

de/îam, Sc multæ funt cauiæ* Nec negandum cft, plerafcß efïè uerè pcenas cer^ torum lapfuum, ut cxilium Dauidis, captiuitatem ManaiTæ, furorem Regis Nabugodonofbr» Et quotidie multis Sandis propter eorumlapftiscumuJana turpocnæpriuatæScpublicæ. DehisdicitEccIefîaMicheæ IramDomini portabo,quia peccaui ei* Vultenim Deus inEcclelîaconfpiciiramaduerfus peccatum, uult in nobis creftere poenitentiam» Ideo nobis iæpè poft lapfus induit ßgna reatus, ut induebat ea Dauidi puifo è regnOjicelere filq amp;cgt; Et, ut ira Del eft iufta amp;nbsp;magna, ita hæ pœnæ non funt leues ærumnæ, Sed mitigat tanien has miferias Deus inuocantibus, ut orant Prophetæ : DominCjin iudi^ o’ocorripe me, non in furore, ne ad nihilum redigas me. Item : Cum irafeeris Deus, miièricordiæ recorderis. Et Olèæ il. dicitur : Non faciam furorem iræ meæ,qui3 Deus ego fum,Si non homo,

2 8. nbsp;nbsp;nbsp;Hæ triftes pœnæ confiderandæ funt, amp;nbsp;quærenda uera remédia, nec

pütemus eas tolli ipedaculis iacisfadionum, ièd propter ueram pœnitentiam mitigantur, Sc aliquæ prorfus tolluntur, ut dicit Propheta : Conuertimini ad nbsp;nbsp;gt;

mCjSc ego conuertar ad uos.

ALIA IDIST^T AT 10 S) E

yera. isrperl’etua doErhia Eccleßie.

y^Na eft Eccleßa Dei perpétua inde ufque ab Adam,in qua ft Deus immenft ’ honitate patefecit, 81 in qua ftmper 8d fonuit, 8C necefle fuit fonare uoeem Deijarguentem peccata generis humani,amp;r promittentem remifsionem pecca^ lorum, propter Filium promifTum, amp;nbsp;reftitutionem uitæ æternæ.

2‘ Etß ira Dei aduerfus peccatum generis humani declarata eft,inde ufq; pccleߣdo» ab initio uoce Legis,amp; horribilibus calamitatib. generis humani,ac præcipuê Unna. Sanâorum,tarnen 8C Filij pafsio eft illuftre teftimonium ueræ 8C ingentis iræ.

λ Nulla mens humana intelligit, quantum malum fit peccatum,ideo om« nesuereexpaueftere cogitatione iræ Dei deberemus, ficut Paulus clamitat; Conclufit Deus omnes fitb peccatum. Item, Zacha. 2. Sileat à facie Dei omnis caro.

4» nbsp;nbsp;nbsp;Alexander, etiamfi doluit interfedo Clito,tanicn pcccatum non inteP coi^irUhnit

ligebat,quia dolor non intuebatur iram Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;txcitij^U,

Sed in Dauide eft aliqua peccati St iræ Dei cognitio, cum ait : Domine ne in furore tuo arguas me.

Perterrefadi autem ftiant promifsionem Euangelfjjde remiftione pec^ catorum,ftu recociliatione, feu iuftificatione,qu0d uidelicet propter Chriftum Mediatorem gratis, non propter ullas noftras uirtutes conftquamur remiftio^ ncm pcccatorum,fide,id eft,fiducia miftricordiæ propter Chriftum proniifiæ. 7* Fides in hac dodrina Pauli,fignificat fiduciam,amp; non lolam noticiam, quæô^i'n Diabolis eft,ut lacob, inquit :Dæmones creduntamp;contremiicunt.

8. Econtra de fide ait Paulus : luftificati fide pacem habcmus. Item : Qui credit in cum,non confundetur. Fiducia miftricordiæ pacem adfert,noticia ne fiducia miftricordiæ, pauores.

9. nbsp;nbsp;nbsp;Et cum aperte teftetur Paulus, ft de ea fide loqui, qua accipitur promift

fiojiieceife eft fiduciam intelligi.

4.Toj».ph7, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Impiu#

-ocr page 584-

$-jo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ST rTATÏ'OKES

I o* Impîus error eft docerc, quod fit dubitandum, an fimus in gratia, K hæc dubitatio proprie pcccatum eft, quod per legem accenditur, ut Roma* 7, dicitur ÔC impcdit ac corrumpit Inuocationem*

11, Vera eft igitur Propofitio, Sola fide iuftificamun Conftat enim in noftris Ecclefqs hoc fignificari : propter folum Chriftum habcmus remiisiogt; nem pcccatorum, 8C fumus iufti, id eft, accept! Deo ad uitam æternam, non propter dignitatem noftrarum uirtutum, etiamfi donato Spiritu fando,muh tæ uirtutes cum fide exiftunt*

12* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfi in renatis incoata eft noua obedientia, tarnen lesi non fatisfadunt

Sdadhuc circumrerunt in carne inhac uita immundiciem multiplicem, pult; gnantemcumlege Deijquæ gignit etiam multa adualia peccata proprieiic dida,

Tffcdtów i« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccatum in renatis extenuandum eft, nec gratia obfeuranJa,

rmfw. Quód autem omnes homines exténuant peccatum, eó fit, quia magnitudincni peccaci amp;nbsp;iræ Dei noft iatis intelligunt, imó hanc iplam caliginem amp;nbsp;fecurita^ tern fateamur efte non leue peccatum*

14. Agnoftant igitur renati ft non efft iuftos, id eftjacceptos ad uitam ternam propter impletionem LegiSjftd ft placere Deo propter Filium RdcjôC poftea placere obedientiam, 8C remitci id quod deeft* Hacc doeftrina exaggerat peccatum amp;nbsp;gratiam*

I Infinita diftantia eft inter laplus contra conftientiam,amp; peccata quæ adhuc manent cum fide, Nam fides non manetin his,quiruuntcontraconlt;* ftientiam»

16. Heua contra conftientiam obtemperauit Diabolo, Maria negUgcns Filium, non admifit delidum contra conftientiam.

17. Hæc eft fimplex amp;nbsp;perpétua doeftrina Ecclefiæ Dei, inde ufqut ab A# dam,ficut Paulus primum di(ftum de fide citât,ut oftendat ft perpetuam Ecde^ fiæ dodrinam de iufticia proponere : Credidit Abraham Deo, amp;nbsp;imputa^ turn eft ei ad iufticiam.

i.toitdcborum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quôd Monachi interpretantur Paulum de fide formata,non hocuo*

error i« do^ lunt,Fide iuftificari hominem,ftd uolunt hominem merer! remifsionem,amp;^iu' {Irina luftifit dun, propter propria opera,feu impletionem Legis.Et deinde alfuunt,du« cotJotiü. bitandum elft,an fis in gratia. Delent igitur ex proftlTo dodrinam de fide.

2 O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et affi'ngunt multos alios errores, hominem pofte legi fatisfacere, amp;

concupiftentiam non efft malum pugnanscum lege Dei.

2 X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfi ftmper eft Ecclefia Dei reéiè ftntienSjtamen hie coetus alias maior

eft,aliâs minor,aliâs magis, alias minus puram habet dodrinam. Extruunt es nim amp;nbsp;Sandi ftipulas fupra fundamentum,ut i.Corinth.3. dicitur.

2 2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec necefft eft Ecclefiæ membra efte maiorem partem Epiftoporum,

rcdcfj£ Dodorum, Sacerdotum amp;Monachorum,Imóplerunquemaiorparsetiam eorum, qui funt in gubernatione,eft reieda,ut dicitur : Reliquiæ laluæ fient.

2 3* Et quanquam Eledi etiam habent peccata ignorantiæ,tarnen Ecckße membra nequaquam funt, qui manifeftam Idolatriam defendunt,amp; pios pro* pter proftfsionem ueræ dodrinæinterficiunt,ficut Chriftus deillis impqsô^ parricidis ait: Vos expatreDiaboloeftis.

, nbsp;nbsp;nbsp;2 4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec alligata eft Ecclefia ad titulos ac fuccefsionem ordinariam Epi*

fcoporum,ut uocant, ftd ad Euangelium Dei,$C eft diftimilis polity's mundi.

^LIA

-ocr page 585-

T HILITT I M E L AKT HOK IS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;531

^LIA S)ISIgt;1/T ATIO SIE ECCLESI.,1,

ç'sr antithefi yterte doErinæ Sontificict.

PCclefîa ui'fibilis cft cœtus fandorum cui multi hypocritæ admixti funt, de £{(iefi4 ^uid. ■ ^ucra dodrina tarnen confentientes,Habens extcrnas notas,profefsionem pus rae dodrinæ Euangeirj, amp;nbsp;legitimum ufum Sacramentorum,

2. Sandos uoco in bac uita credences Euangelio Sd renatos per Spiritum fandum, ucrè inuocantes Deum fiducia Mcdiatoris,8d: habcntes incoatam 0« bedientiam

}‘ EccIeOa alligata eft ad Euangeliu,iuxta uocê gtemi patris de FiIio:Hunc îudite,nô eft alligata ad Epifcopos, aut fucccEionê ordinariam Epifcoporum, 4* Cùm Epilcopi aduerfantur Euangelio, cogimur mandate diuino eos rdinquere tanquam anatbcmata, luxta didum Pauli : Si quis aliud Euangeli* Uni docet,anathema fit, id eft, ducatur maledidus,amp; diuino iudicio exclufus ex Eccicfîa ac abiedus,Slt;f fugiendus, ne contagium polluât cæteros, ut in Pfalmo dicitur : Induit maledidionem fîcut ueftimentum amp;c*

î* Humanæpolitiæ funtalligatæ adcertam fuccefsionem ,habentîeges,^'^^^^^^quot;^’ ( ^’poteftatem fuas leges interpretandi,habent gradus peribnarum,Reges,Du= kuinaKAs habent gloriam aliquam, id eft, potentiam,opes, ÔC decus rerum geftas' paZùws.

’^unijUt res magnæab Alexandro,Scipionegcftæfunt.

Ecclefia non eft tail's politia, ièd corpus dilj3erfi.im, quod uagatur toto Orbe tcrrarum, fine cxterno capitc,fine potentia,fine gloria humana,id eft,fine upibus amp;r fine gradibus humanarum dignitatum.

Sed habet caput Chriftum, qui fuis membris adeft,8«f ea regit defênis ^’bbabet 8c gloriam, quod nouit ac célébrât Deum amp;nbsp;res magnas gerit,ut Eli# ®5)Elifæus, Paulus, amp;nbsp;aîij pîjgerunt bellum acerrimum,ô^ uerè «cûTovlt;Pop aduer^» 'Usdiabolum, ut multi liberentur ab æterna morte.

In Ecclefia eUe iudicia debent, Et donum eft interpretatio Icripturæ.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poteftas interpretandæ ftriptura? regia aut prætoria,id eft,cui propter

I ^utoritatem ordinis necefte fitobtemperare,

QuôdautemEpifcopihuius temporis fint Idolatræ,8d hoftes Euange# ^pcrfpicuumeft,quia defendunt multiplicem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multos errrores

vrrniciolos,pugnantescum Euangelio,

M.anifefta£»J'MÄo^ow/cL,eftomnis inuocatio mortuorum, qualis eft in

I ‘'Ultufandorum,utnominarilblet,

; MuItipIcxWwÂo/xcwilt;x,eftinMiflàPapiftica,

Impium eft quod dicit facrifîculus fc offerte filium Dei, cum nulla ob« btioinftituta fit,

' Impium eft quod dicit ièadplicare proalijs mereriremilsionem P^ccatorum,

Impium eft,quódadplicant pro mortuis,

I Denique quandocunque Sacramentum transfertur ad ufum alium inftitutum, non eft Sacramentum,

Manifefta l/cPwXo/xcw/« eft fingere quód Monachatus mereatur remilsi^ peccatorum,aut uitam seternam,

Manifefta impietas eft prohibitio coniügq, 8d icelerata,truculenta æ ^jabolicadefenfiouagarumlibidinum, Needubiumeftj Deum horribiliter ’^nendi utroque ftelere Jibidinibus amp;nbsp;(æuitia,

4, Tow. PfcjJ.

Multi0

-ocr page 586-

5V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SyiSTTT ATIonES

18. MultiplexîxTuAo/xctizîa eft in dodrina aducrfariorum de luftificationCf Exténuant peccatutn,uetant tribuerc Filio Dei honorem debitum,agentes pccnkentiam iubent perpetuô dubitare, docent Deum in dubitatione inuo^ candtim effe, cum nulla pofsit efle inuocatio,fî mens ignara promiflæ reconch liationis fugiat Deum, Et Paulus dick : Per hunc habemus acceffum ad De^ um. Nulla eft autem Ecelefiajubiiiulla inuocatio eft Dei,

j^ioOri^iut^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contra reefte dicimusjhominem iuftificari fide propter Chriftum

Ecdeßa, gratis^nou propter proprias uirtutes aut opera. Idem eft,quod in Ecclefijs no^ ftris rede dicitur, Sola fide iuftificari hominem,

2 o. Et fignificat Fides fiduciam milèricordiæ propter Chriftum donatæ, qua fiducia ftatuimus nobis remitti peccata propter filium Dei,uidima amp;nbsp;me^ diatorcm. Nec poteft fimul exiftere cum hac fidc,pcccatu contra confcienti'am.

21. Hane fiduciam in omni inuocatione,neceflariam efte dicimus, amp;^dux bitationcm pugnantem cum hac fide,certum eft efl'e peccatum, Ideo dulcifsima uox eft Auguftini in Pfalm. 8 8. In æternum regnabit Chriftus in faniftisfuis* Hoc dixit Deus, hoc promifit, fi parum eft,hoc iurauit, Qtiia ergo non fecun# dum mérita noftra, fed lecundum illius miftricordiam firma eftpromifsio, credamus 8^ inuoccmus,SCc.

2 2. Etfi noua obcdientia eft necefTaria, tarnen non fatisfacit Icgi î manent in renatis in hac uita peccata aetuafia,amp; radix,caligoin mente amp;fccu^ ritas, ac contumacia in uoluntate amp;nbsp;corde,

2 3» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc mala elîè propriê peccata fua natura, id eft,uitia pugnantia cum

lege Dei 8c digna ira Dei certifsimum eft.Ideo docenda eft Ecclefia,ut hæcpec^ cata agnofcat, amp;nbsp;difeat, fide propter Chriftum placere Deo renatos. Etmeoæ« tam obedientiam placere propter Pontificem Chriftum,qui noftrashoftiasad pattern perfert, Sicut ait Petrus : Ofterte hoftias Ipiritualcs,acceptas Dto per lefum Chriftum.

2 4. Dodtrina fatisfadionum apud aduerlarios, error amp;nbsp;impietas eft, Sd fons multorum errorum ♦

2 S* Cum igitur tarn tetros erroresdiabolica pcrtinacia defendant Aducr* farr),amp;eorum Epilcopi,relinquertdi amp;nbsp;execrandi funt tanquam anathemata. Non expetamus eorum amicicias,qui nobilcum amici Deoefle nolunt,nofquc aduerfus eorum execrationes confolemur uoce Pfalmi : MaledicentiHlj^tu benedices ♦

iftuoc4iio fgt;ro pP-opria uirtus eft Ecclefiæ,ignota omnibus Gentibus,Slt;: hominibus ignaris pria Ecckc nbsp;nbsp;Euangclii,inuocatio uera Dei, ut Rom. 10. dicitur : Quomodo inuocabiint

nifi credent f Quomodo credent nifi audientc' amp;c.

ne. Primum, quia errant de eflentia Dei. Secundojquia perpetuo ignorant uo# luntatem, an amp;nbsp;cur exaudiat Deus.

-ocr page 587-

MEL AKT Horns.

4. nbsp;nbsp;nbsp;De uoluntate errantjquia negant Filium efle Mediatorem3amp; ignorant

promi'fsi'ones.

Ft exaudit Deus in Ecckfîa Chrifti preces inuocantium, nbsp;tantum hos

exaudiuCæterarum gentium omnium preces flint inane murmur,ut lohan.iy. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

dicitur: Si manferitis in me uerba mea manGrintinuobis,quidquid uo# lueritis,petetis,8c fiet uobis. Ft Dcut. 4. Non eft alia Natio tarn grandis, quæ habeat Deos appropinquantes fibi, ficut Deus nofter adeft cuneftis obGcratios nibus noftris,

Ergo in inuocationc primum cogitemus, ad quem dirigenda iit inuos catio. Deinde an, 8d cur, amp;nbsp;ubi exaudiat Deus, Et difeernamus noftram inuos lt;^ationem ab Ethnica, ludaica, amp;nbsp;Mahometica,

Vno modo femper Ecclcfia Dei indeufque ab Adam inuocauitDe# ^ccleJiduM Uni. Norat unum efle aeternum patrem, qui genuit imaginem fui,FiIium,6lt; d nwdo oeuta PatreSdFilioprocedere Spiritum fanólum, Et feiebat omnia condita eftefis »««of“«« uiul â Patrc,FiIio3Si Spiritu fando, ficut in I,cap, Gen.amp;j: lohan.i, adfirmatur, 9‘ nbsp;nbsp;Dirigebant ergo inuocationcm ad hunc omnipotentem Deum,æters

num Patrem, qui cum Filio 8^ Spiritu famfto omnia condidit, 8C fiiftentat, Ft notant fe exaudiri propter filium conftitutum Mediatorem,0ii Giebant effiins

Spiritum fandum in corda credentium amp;nbsp;inuocantium ♦

Ï t Hæc eft direda inuocatio, ut nos dicimus : lefu Chriftc Fili Dei uiui, cnicifixe pro nobis amp;nbsp;refuftitate, miGrere noftri,iuua nos.Sicut Stephanus in» 9uit:Iefu,fuGipe fijiritum meum. Ft Paulus ait l,Thefra.5. IpG Deus amp;nbsp;Pater softer, amp;nbsp;Dominus nofter lefus Chriftus, dirigat uiam noftram amp;c. Ft aliâs fæpe,

F» Et lohan, $. Chriftus ipG inquit : Pater meus ufque modd operatur, S^tgooperor, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i-

I Om m'a igitur opera Dei extra diuinitatem, præterita, præfèntia open nà fiiturajcomrnuniafunttribusperfonis,

4. Tout. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zz m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ettas

-ocr page 588-

554-

17» Et tarnen Filius adfumfit humanam naturam, 8ó efl: Homo, non Pa* ter, nec Spiritus fandus»

18» Bt unus eft Chriftus,Deus Homosregnans amp;nbsp;operans cum ætcrno Pâtre8cSpiritu fando» Et cumPatreæterno,amp;^Spiritufandoinuocandus, exaudiens, opem ferens ,faluans.

lÿ. EtfiduciafiltjMediatoris amp;SacerdotisaecedcndumeftadDeum»

2 o» Nec accedi poteft fine uoce Euangeli), quæ docet 3 nos gratis propter Filium Dei recipi, amp;nbsp;iuftos reputari» Hane Fidem praclucerc oportet in omni inuocatione»

Piipiߣ dOi âïimm de ßdc in inuoi caticne de»

Icuerunf,

21. Manifeftum aft autem, dodrinam de hac Fide deletam fuifle opinio* nibus Ethnicis, quas defendunt Papiftæ,quod fît dubitandum de remifsione peccatorum J quod fît dubitandum, an precesnoftræplaceantamp;recipiantur, Et quod lèntiendum fît,nos propter noftra mérita recipi»

2 2» Manifeftum eft, amp;nbsp;idola in inuocatione propofîtaeflè,{cilicetflatuas, moîtuos homines, amp;nbsp;multos falfos cultus excogitatos elfe,ut deprauationts cccnæ Domini,Monachatus,fatisfadiones. Hæc ctlm fînt manifefta,non rede faciunt,qui prætextu nominis Ecclefîæ,tuentur Si ftabiliunt errores,aut ad eos redeunt»

2 3» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sæpe prædicitur in concionibus Chrifti Si Apoftolorum, in illo ipfo

cœtu,qui uocatur Ecclefîa, magnam fore multitudinem errantium» Ait enim Cbriftus : Multi Pièudoprophetæ furgent, Si feducent multos»

2 4. Intcrca tarnen Ecclefîa aliqua^Dei manfît,utinludæa regnantibusA* theiSjSadducæis ôc Pharilæis,tamen manfît Ecclefîa,erant Zacharias,Simeon, Elilàbeth, Maria, Hanna, amp;nbsp;alq multi, apud quos dodrinæ puritas ali] plus, alrj minus lucis habuerunt»

25» Mouentur homines titulo Ecclefîæ,deformitate diGipationis, feanda* lisdoeentium amp;nbsp;Principum» Quanquam autem fæpeduriter oppugnantura* nimi his telis, tarnen opponamus manifeftos errores hoftium,Sd fciamus,om* nibus rebus anteferendum elle mandatum Dei : fugite idola » Etiamfi uidet Moilès regnum Aegypti pulcerrimum euerti,etiamfi magnocumdoloreui* dent Apoftoli horribiliter difsipari optimê conftitutam politiam, patp’*” funditus delen' : tarnen confefsionem uen'tatis non abrjciunu

Mpedimeiitä 2^^ Multa func impedimentainuocationis, Sed inter præcipuatft^°§'^ inuocationii, noftra indi'gnitate, Sdmus nos meritos cfle pœnasjlcimus Deu*^

irafci peccatisnoftris.Eit Lexclamitat in cordibus fîngulorum,pcenasteftit^o* nium eflc iudici} diuini, quód à Deo abiedi ßnt calamitofi» Contra hæc tenealt; tur dodrina Bwangelij, de pcenitcntia amp;nbsp;remifsione peccatorum, Si Quanquam fumus indigni, tarnen agentes poenitcntiam,amp; credentes inChri^ ftum recipimiirjamp;: iuuamur, fîcut fcriptum eft Venice ad me omnes qui labo*

ratis amp;nbsp;onerati eftisjöc ego reficiam uos.

^LIA S)lSlt;PrTATIO S)E FÏT^E,

Vuicelij en ror.

D Rrat Vuicelius èC fimiles, amp;nbsp;caliginem offundunt fèntentiæ Pauli, cum in ^hoc dido Pauli tFIDBIVxSTIFICAMVR, negant fide fignifica* ri fiduciam mifericordiæ, propter Chriftum promiflæ*

2» nbsp;nbsp;nbsp;Cûm enim Paulus Roma» 4» affirmet, non pofle accipi promiflam rc*

mifsioncm peccatorum 3 nifi Fidejneceflc eft intelligi Fiduciam mifericordiæ* Sic Fidem Bafilius intellexit^ö^ rede ait,uerara iufticiam Sola fidecontinge» re,Sic

-ocr page 589-

^HILÏlt;Plt;PI M E L AKT HOK IS.

’’^jSicenim ait Ï o KauXw/gt;itU©^j9yKUf/Q)Kauxà(9'w. aurii }Oi/jgt;cPM Ïi TtXß«? i(9Ï^ oAoxAMfK.av«

^£$gt; 0% p-nn ïttÏ i^imüoo'Óüh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£7rcWfth sauTcu, azi\a ïyvw ^xcv ovt« iauiifj J^tKûUo* de

TTtsamp;SijuiovHTH hg ^tsop MMuvifjSjiüp èdc, qui gloriatur,!!! Domino glo^

n'etur» Hæc eft emm perfeda SC integra gloriatio in Deo,quando neque pros!

lufticiam fuam quifquam effêrturjfed agnoftit ft indigere ueraiufticiaj Pidc autem SOLA in Chriftum iuftificari.

THSTl^T^TIO M.ATTyI\ÏONIO, C0Kgt;

tra ledern Tontificiam de calibatu, ^titore M. Cajparo Canta^ißr, Saxonici Collegij apud ErphordiamXiecano CwnpruC“

fatione S), Thtltppi Melanthonis,

V AE res occaiionem præbuerit, ut hæ tam accuratæ ftntentiæ ederetii» '^tur, prius narrandum eftjUt libcntius leganturjamp;^ ut bonæ mentes confira ’’’fntur J amp;nbsp;gaudeant ft non adiuuare fæuiciam iniuftifsimam eorum, qui ads l’üc uagas libidines,amp; idola impiorum fàcrifîculorum, deftndunt*

Nuper adoleftens natus in coniugio bonefto 8é pio Sacerdotis Euange* ^’utn docentis, petiuit fibi do(ftrinæ tcftimonium una cumcæteris honeftisSi^ Loftisiuuenibus tribui in Academia Erphordianajvenunciationcgradus Ma^ §gt;ftehj Philofbphici, ut uocant. Hune nonnuUi ardentes odio ueræ doditrina; ’■^pdkndum â gradu cenfuerunt, tantum banc ob caufam, quôd natus eftet in Sacerdotis coniugio ♦

Offèndit hæc iniuria ScCxuitia multos honeftos homines ineaurbeSd^ Academia, ut conftntatieum eft, Sunt^ deliberationes itauariæftcutæ,uteo temporc ritus tribuendi teftimonia prorfus intermiflus fît* Quid facerent fîc 3ccenfî odio in rebus maioribus jcum crudelitatem fuam in re tah', amp;nbsp;aduerfus ïdolefcentes déclarent, qui undecunque nati eflènt, in uirtutis curriculo adiu=s ^andi effent C

Hæc eô commémore, ut boni gaudeailt ft alienos effè à focîetate talium Parheidarum, qui unum hoc, dies nodefcß meditantur moh’untur, ut uerb tatem opprimant, amp;nbsp;pios Euangelij miniftros, amp;nbsp;principes fouentes pia ftudia iieræ docîrinæ, interfîciant»

Dulcis liera confolatio eft nobis uerè inuocantibus Deum jCtiainfî quos næuos,amp; fî qua uicia habemus,tarnen contagia impietatis amp;nbsp;fæuiciæ ho;# ftiuin Euangeli) uitare, ut poftimus cum Dauidc dicere : Cum imprjs non ftde^ bo. Lauabo inter innocentes manus meas, èC circundabo altarc tuum Domft ne, Ne perdas cum imprjs, Deus,animam meam*

Hæcetfî Afpides illæfurdæ noluntaudirc, tarnen nos audiamus,amp;gugt;» ternariamp; deftndinosâ Deo precemur, fîcut in Ezechiele promittitur,ubi Dcusfumturus pcenas de Sacerdotibus,amp; populo, iubet excerpi ôd ftruari ge^ mentes propter idola* Qua deftriptione, miftricordia Dei mirifice comment «latur* Significat enim Deus multos effe, qui cum imprj teneant gubernacula, 8^antecellantpotcntia,nonpofsint abolere idoïa* Hifi tarnen gemituofteni« dant, ft dolere uicem Eccicfîæ amp;nbsp;ueram dodrinam, ueram inuocationem'a* mare, exccrpi ft ftiant ex multitudine impiorum, ne cum eis pereant*

T ales confolationes multas proponit Deus, quibus ft confirment boni, nefraâi pertinacia,fuperbiajinfolentïa, uSfd, 8c terroribus potentum, corum

Z Z iirj furorem

-ocr page 590-

556 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5)1 ST P'T AT ION ES

furorem 8ó fæuitiam adiuuent. Non dubi’to tantifper Deum Ecclefîas noftras defenfurum elTe donee ftudium in nobis rede, dextrè, pie docendi Euangelrj crit, ficur Filius Dei inquit : Maniionem apud cum faciemus, Spero autem Principibus pqs curæ futurum jUt illæ Afpides in his regionibus ubi tot gcntes ueram dodrinam probantjtandem ftrychnoobiedo (bpiantur.

5)ISTrTATI0 5)E MATT^IMOKIO.

Z^VM matrimoniumd Deoip{binftitutum,ordinatum,amp; fandificatum '^iïtjimptjfsimè faciunt,qui uel abutuntur eOjUcl illud prohibent.

Miitrimoa

■ttium.

Mdtriwoniü omnibus Ut (itufff.

2. nbsp;nbsp;nbsp;Eft enim matrimoniumjegitima maris ac fceminae coniundio, inftitu*

ta â Deo indiffolubiliter^ad procreandam fobolemjamp; ad uitandam fornicatiOi» nem. Gen. 2. Matth.iÿ. i.Corinth.7.

3* nbsp;nbsp;nbsp;Quarc Lex Pontificia, quæ Sacerdotibus interdicit coniugium,

trada matrimonia diflbluit,imprjfsima eft nbsp;Diabolica,pugnans cum wre di^

uinOjiurc naturalijamp;S ueteris ac catholicæ Eccleiïæ confuetudine.

4i nbsp;nbsp;nbsp;Nam primum cum Paulus dicit i.T imoth.}. Oportet Epifcopum

us uxoris mahtum eflè. Item ad Tit. i. Liberos habens fideles SüSc.apette Klia* tur amp;nbsp;docetjSacerdotes licite ac piè uti lando coniugio pofte.

eft nubere, quâm uri, Quam uocem nulla humana autoritas, nulla LeXjUulla uota tollere poftunu

qyibus datum eftjhoc eft, non omnes homines ad codibatum idonei funt.

à fornicatione,ut meminerit unufquifq? ueftrum polsidere uas fuum, in Csnâi^ ficatione amp;nbsp;honore,non obtemperet aftedibus.Hic locus aperte teftatutjuium coniugalem eftè fandum,id eft, opus ordinatum d Deo,S^ approbatum uerbq DeijSi Deo placens.

I'l. Ideodicitur i.Corinth.7, Sandificaturuirinfidelispermulicremfi^* delem 0lt;fc. id eft,ufus coniugalis eft Iandus,Iicitus Deo placens.

mulier per filiorum generationem, Si manlerint in Fide,Iandificatione amp;c.

QuosDeusconiunxitamp;c. Matth.19.

IÇ. Et Paulus de coniugio, cibis amp;nbsp;fimilibusrebus inquit: Sandificantur per uerbum amp;nbsp;orationem i.T imoth,4.

,1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0

cum

-ocr page 591-

PHILIP TI ME L âKT HO K IS.

cum 8(f inGgnc teftimonium matn'monn diuinitus infti'tud,quod Pontifices MonachijSodomitæ pefsimi, Si. Diaboli maocipiajhorribiliter deformarunt» ïy* I.Tinioth. 4» Paulusprohibitionem coniugq dare uocatdodrinam DocmoniorumjCum ait : Spiritus autem difèrtè dicit ëic.

18. Cum autem certd conflet, Pontifices amp;nbsp;Monachos prohibuifle con^ iugiumjmanifeftifsimum eft fine ulla dubitatione uerum, quód Romanus Pontifex, cum uniucrib ordine fuo amp;nbsp;regno fit ipßfamp;imus Antichriftus, quem Paulus in citato loco ad Timoth.ualde peripicuê 8^ apertilsimcdepingit, ac fi# guratum proponit, ueluti digito commonftrans Ecclefiæ»

1Item, 2* Theffat 2. Paulus clare ait, in Ecclefia dominaturum eftè holt; uiîiicm pcccati, cxtollentem ft fupra cultum Dei 8Cc»

2 0. nbsp;nbsp;nbsp;Conftat autem in Ecclefia amp;nbsp;titulo Ecclefiæ dominari Pontifices, dc:#

ftndentes idola*

21. Qiiare aftirmo, nullam unquam extitifft hærefin, neque adeo futui ram efle, cui uerius amp;nbsp;certius hæ Pauli deftriptiones, conuenire ac competere queant atque huic Pontificio regno«

2 2. Nam cui, per Deum immortalem, obfturüm elft poteft,in tarn clara nbsp;nbsp;longißU

Puangelf^ luce, Papam iuxta Pauli uerba deftciift,S^ diftefsiift quam longifsi*

’^è d fide amp;nbsp;Chrifti Ecdefia.Siquidem is negleda, obfturata,8d deleta Euange#^

li) dodrina ac ueris cultibus, quibüs ft Deus coli teftatur 8C præcipit, inftituit alienosamp;: Pharifaicos cultus à Deo prohibitos, amp;nbsp;recepit ac condidit fiiperfti^ fiofas traditiones,ut funt,uota,ccelibatus,difcrimina ciborum ac ueftium, ac ßs« miles,de quibus Chriftus pronunciat : Fruftra colunt mc mandatis hominum,

Imó aufim affi'rmare, Pontifices amp;nbsp;Monachos etiam abfurdiora do« lt;:uiflè,quâm multi ueteres Hæretici»

quód fint perftlt;ftiones,quód fint fttisfadiones pro peccatis, quód mérita corS alqs impertiri pofsint.Addunt etiam,quod traditiones fint neceflarij cub tus,fine quibus Fides fit inutilis. Excommunicant cos, qui non obftruant ip£oa tü traditiones, Et eiufmodi multo plures abfurditates 8c ««AuXQ/xwiaç docuerunu 2ï‘ nbsp;nbsp;nbsp;Propheta Danieletiam, hæc duo tribuit Antichrifto,uidelicet,quodD^lt;'«’lt;ff‘^«Afi«i

dolumin tcmplo collocet,ÓC auro atque argento colat» Et quod nonafficiat^,'^^quot; ttonore mulieres»

2 8. Etfî cnim multæ gentes, libidinibus horribiliter funt amp;nbsp;fuerunt pob lutæ:Tarnen nufquam alibi, publica lege perpetuó prohibitum eft uerum coniugium magno ordini hominum, nifi in hoc regno Papiftico,

2 9‘ Qualis autem turpitudo, quanta animarum pernicies,amp; qudm mon« ftrofae atque horribiles libidines hunc coniugrj contemtum amp;nbsp;prophanatio« nem fecutæ fint, tanquam ueri frudus amp;nbsp;proprij efftclus, experientia docet,0d norrent animi pij uel cogitarc uel nominare»

Praetereaj

-ocr page 592-

5^8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S)lS(p^TAT ION ES

3 o* Prætereajtot crudelia homicidia,quibus interficiuntur pij Sacerdotcs propter facrum coniugium ,fatis etiam monftrant indicant Autorem huius tyrannicæ Legis de cœlibatu» Nam cum Diabolus natura fit homicidia,etiam parricidfjs fuam Legem défendit»

51» Hæcergo cum apertifsimèconueniant ad Regnum Pontifîcium,nilt; bil dubium eftjDanielem 8^ Paulum concionari de regno Pontifîcio.

3 2. Quare Liamus admoncri nos, ne aflèntiamur impictati Pontificum, led deteftcmurjamp; animo atque corpore abborreamus» Nam uox diuina fonatî Fugite idolatnam» Et in Apocalypfi clamat Angelus : Exite ex Babylonc»

tXcwi/r?' 5 5’ Quôd uerô Lex decœlibatu pugnet cum iurcnaturæjhincmanife«* (M tutur^. ftum eft,quôd coniundio maris amp;nbsp;fœminæ eft iuris naturalis»

34. Sicut SCredifsimè 8C fapientiftimê lurcconfulti dicunt»

3 y» Etteftantur hæcuerba Gene.i» Malculumôôfceminamcreauitcos, hoc eftp'ndidit utrique fexui mutuam coniunéiionis appetitionem.

3Ó* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cùm autem ius naturale fit immutabilcjfequitur ius contrahendi con*

iugij nullis bumanis legibus tofli pofie, fed omnibus liberum manere»

37» Nam ubi natura non immutatur, necelïe eft 8c illam ordinationeni manerc,quam Deus indidit naturæ»

3 8* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Præterea difïèntit quoque hæc lex d decretis amp;nbsp;Canonibus Concilio=^

rum ueterum, amp;nbsp;confuetudine ueteris acueræ Eccîefiæjficutclarèteftantiirhp ftoriæ,8^ Canones iuris Pontificij,ut Dift«23j'n Canone : Hisigitur. Et in none fequente, Quoniam» Diftin» 34» in Canone : Audite carifsimi» Etmulto pluribus locis»

3 9. nbsp;nbsp;nbsp;Neque dubium eft, Apoftolorum tempore, Et diu póft in Grxci Sc

Latina Ecclefia fuifle Sacerdotes maritos,

4 o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Matth» 8» aperte colligitur, Petrum Apoftolum fuilTe coniugatum»

41, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et in Atftis oftenditur Philippum Euangeliftam, 8c alios, habuifle

uxores ♦

4 2» nbsp;nbsp;nbsp;In Synodo Nicena approbata eft lententia Paphnutfj,pugnantis con«

tra coelibatum amp;nbsp;dicentis, Coniugalem confuetudinem, continentiam

__ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7

ram caftitatem elîè, Diftind: 3

4 3» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Extat amp;nbsp;decretum confiltj Gangrenfis cclebrati anno 334. Quod clar^

ftatuitj coniugium Sacerdotum nihil dinerre d coniugio aliorumjdiftind» 28. 44» Conftatetiam ex hiftorfjs, multos ex Epilcopis SdSacerdotibusle* gitimè natos, in fummos Pontifices eledos efle,dift» jó»C»Cemanenfem»

4 s* Ex quibus omnibus perlpicuc apparet, ueteres Canones non prohi«» berc coniugium»

4 6* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed noui Canones,qui non funt in Synodis conditi, led priuato con«

filio Pontificum fadli, autore diabolo, amp;nbsp;prohibent contraherc matrimonia, amp;nbsp;contracta dillbluunt, contra autoritatem Sy nodorum, contra naturamamp; contra mandatum Dei»

4 7» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iam,quælô, animo perpendatur, qudm impie Iccleratè faciunt ilH

impurilsimi homines,qui honeftos amp;nbsp;cruditos adolefccntcs,ex ChriftianisSa;« cerdotibus,8dEuangelijminiftris,in legitimo toro natos,publico telîinio« nio,fpurios elTe impudentifsime adlerunt, pronunciant indignos,qui ad ho* nefta artificia admittantur, aut quibus honores, fiue dignitatem ÔCgraduum tituli decernantur»

Et qudd

-ocr page 593-

MELAHTHOniS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^9

48» Et quod magis deteftandum eftjamp; horribili's furor eftjilli' ipfi tam m* fignes conjugq contemtores, hoftes amp;nbsp;prodi'tores ( quod Deus pronundat biic^umeflè. Et Chriftus iple in Cana Galilææ, fua præfênna ô^teftimonio, prædarè ornauit edito infigni miraculo ) manifefti funt Icortatorcsuarqs libi« HinibuspoIIuti coinquinad, iudicati damnatt

4 3* nbsp;nbsp;nbsp;Pnmûm l'ure diui'no ad Ebr. 15. Fornkatores amp;nbsp;adultères ludicabit

Deus. I. Corinth. 6^ Non erretis, neque fcortatores,neque adulten'jneque ido# utræjHeque molles SCc. regni Dci hæreditatem accipienf.

îo, nbsp;nbsp;nbsp;Secundd,l'ure naturali. Nam fupra oftenfum eftjUagos concubitus,8^

libidines prodigiofàs pugnare cum hominis natura, Roma.i»

ÎK nbsp;nbsp;nbsp;Tertiô ,etiam iure pontificio, ut teftantur uerba Alexandri in Cano^

ne:Præter hoc, diftind: 5 2.

52. Etdift»8l, Gregorius interdicit Fornicatoribus fàcrifîcuh's ingreG bm in tempIum,ôlt;S interdicit omnibus Chriftianis, autoritate Dei Patris ora^ nipotentis, ne officium audiant â tafi feortatore,

îNeque uerô minus peccant amp;nbsp;reprehendendi funt, quicunque his im^« puratis hominibus adientantur aut confèntiunt, præfèrtim cum Êuangelici cenfèri uolunt. Scriptum eft enim Roman.I. Facientes amp;nbsp;confentientes eadem pœnadignifunt. Et Rom. 10, Corde creditur ad iufticiam,ore autem fit con# fefsio ad falutem,

î 4* Nos igitur agamus gratias ex toto corde fine intermifsione,Deo opt: Max:Patri Domini noftri lefuChrifti,prohoc inenarrabihbeneficio,qu0d nosex hoc Antichrifti regno, pro fua immenfa mifericordia,clementer libera^ •■it 8c eripuerit, amp;nbsp;ex denfifsima caligine ac tenebris,in claram lucem reuocârit, 3tquc ad ueram uerbi fui, amp;nbsp;uoluntatis in eo reuelatæ, cognitionem perduxe^' fit.Rogemus^ ardentifsimis precibus amp;nbsp;omnibus uotis, ut porró fandifica^ ’■^jtegere, iuuarejaccendere amp;nbsp;confirmare corda noftra Spiritu fando uefit, uc ’pfum uere agnoftamus, inuocemus, ei uere credamus,gratias agamus 5^ obe^« ^iamus, ne in eiufmodi Bpicureos furores, Sc fanaticos Papiftarum errores, iterum ruamus,fuamlt;J Ecclefiam benignè gubernare,tueri amp;nbsp;feruare uelit,quj fftbenedidusin iêcula» Amen»

ALU S)IST7TAT10 3). ^HILU^I

Melanthonis ) de tötet Euangeltj doLîrma Unno i 5 nbsp;nbsp;

pST omnino mifèrum totum genus humanum in hac corruptione,ut in ma«« ^xima parte hominum manifefti furores oftendunt, Quia maxima muftitu^ uouiuit more pecudum,contemnensDeum,Só iudicium amp;mitericordiam Deijiiec attendens unde fit haec natura, amp;nbsp;quomodo regatur,amp; quis fit futurus finis huiusmundi,ficut Pfalmus inquit: Dixit infipiens in corde fuo,Non

Deus.

tifuntprophani,qui non emendantur, tarnen fepatcfecit certis teftimonqs, Ss^reuelauit arcanum decretumfuum deremifsione peccatorum propter Fifk uni,amp; colligit fibi ex tam corrupta maftà humani generis Ecclefiam æternam»

Cum4

-ocr page 594-

5^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SyiST^TATIONES

4* Cumque nos in Ecclefia non fimus Epicurei, fed affirmemus uere De# urn tradidifle doeftrinam de fua uoluntate, de ira amp;nbsp;miGricordia,debemus au# dire ipfam dodrinam,^ fugere omnes corruptelas dodrinæ,

J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SicutHeuadebuituitarc corruptelas mandati diuini,quasDiabolusei

propofuir,fic omnes homines debent uitare, amp;nbsp;damnare omnes deprauationes Euangelf}.

0« Manifeftum eft autem deprauari Euangelium multipliciter in articu#

Tè.rrores eo» Jq Jg pœnitentia ab illis Scriptoribus,qui docent, Remitti pcccata propter no# tanLp^era^“ ^£quot;300 contritionem,amp; alia mérita : amp;nbsp;tarnen quia nunquam ftimusquando fit noßra tuerez fufficicns Coutritio, aut fuffîcicntia mérita, Gmper dubitandum eiG quando ri rcmißio= new pecc4* torum.


habeamus remifsionem« '

7. Multi Ethnici errores infunt in hac ftntentia quia finguntnofiram Contritionem poiTe fuffîcientem efle pro noftris peccatis, ita fimul detrahunt de merito Chrifti, 8d mergunt homines in æternam mortem, quia quo magis augetur Contritio fine fide ,eó profundius ruit homo in mortem, ut manire* ftum eft in luda, in Saul, fimilibus.

8« Propterea amp;nbsp;ipG dubitatio impellit mentes in deiperationem, terret d uera inuocatione,ficut Paulus inquit : Quomodo inuocabunt, nifi dantf Roman.IO.

Iterum etiam detrahunt gloriæ Chrifti, quando dicunt,Remit£f P^cca# ta propter noftra mérita,80 non gratis fide propter Chriftum.

I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Error eft, quôd omnino omittunt in dotftrina de poenitentia huncar^

ticulum, Fide gratis donatur remifsio peceatorum propter Filium Dd per fidem«

res decreti Theologorum Louanienfium*

tui tjui con. uertuntur.

contntio tier j 2, De contritione nos quocj docemus ,omnino oportere alicjuarn in qs, cejjAruo conuertunturjContritionem exiftere,quia Deus damnat carnaleni fecurita# tern J8c uult aliquo modo agnofei iram fuam aduerfus peccatum ideo Paulus ficorditurfuamconcionem : Rcuelatur ira Dei de coelo fuperomnem tatem amp;nbsp;iniufticiam ôic. Rom. i.

Scdolere propter Deum 8c Filium eius Dominum noftrum lefum Chriftum, 14. Sit uerus dolor 8c pauor,nec difputetur,an Gt fufficiens, Qina noftra Contritio non meretur remiGionem, amp;nbsp;fi crefeeret in nobis pro magnitudine

Tidtf Met accedere äd

peccatijcxtingueretur homines,ficut multi impf} fenfu iræ Dei fubitopereunt. I y. Sit igitur Contritio, fed accedat Fides,qua unufquifque uere credat amp;nbsp;(ontritionem, ftatuat fibqpfi remitti pcccata gratis,propter Filium Dei,non propter propria

uîla mérita «

fus erigitur cor,amp;ruiuificatur, id eft, mitigantur pauoreSjamp;'eoncipitur fpiritus fan(fîus,ôlt;S noua uita ôd Iæticia,ut Ro.$.dieitur: luftificati fide pacem habemus.

l8« Nec adfentiendum eft oppugnantibus hune articulum ,etiamfida* mant nos fèditioibs aut Hærcticos cflè.SedtenendaeftRcgula; Siquisaliud Euangelium docet, anathema fit« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc

-ocr page 595-

fp H ï LIT P T ME L âKT'TJO K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;54.1

1Hæc Régula fads cxcufat nos, cura aduerfamur Pontificibiis èC Régi* bus qui damnant ueritatem, Imo necefle eft nos obedire Deo præcipiend ut aniple(fîamur Euangelium,8iC aduerlèmur erroribus»

2 0, nbsp;nbsp;nbsp;Pertinet ad prædicadonem pcenitentiæ, etiam dodlrina de nouitate i^outtui uiu.

bonis operibus, quia pcccatum, cura rcmilTum Sgt;C tedum fit, non reg«

net deinceps in nobis. Et Iohannes dicit: Facite frudus dignos pœnitentia. Et hfaias : Dilcitc red^ facere,8^ definite male facere,

21 Et in Zacharia dicitur : EfFundam fuper domum Dauid Spiritum gtatiæ amp;nbsp;precum.

2 2» Accepto Spiritu fandp fide, ftatuimus, qudd fimus in gratia, itifii, id «ft,accept!amp;placentes Deo,propter Mediatorem, EtquiaagnoIcimusDei «rga nos miiericordiam ôi præièntiam, inuocamus, diligimus eum, ÔC nos ’pfos Deo fubfjcimus, Ita incoatur in nobis interior obedientia èc ièquuntur «xterni ueri cultus,inuocatio uera Dei, confcisio Euangelrj,amp; obedi entia iuxta mandata Dei in omnibus exterriis operibus,

21. Et tarnen manet pcccatum in Renatis, in hac uita, quod non eft leuc malum,ut ektenuant Hypocritæ, Non enim funt leuia mala dubitationcs, dif« fidentiæ,multæignorantiæ, multiplices omifsiones, frigidius amp;nbsp;languidius «liligere Deum,credere SC timerc,amp; multæ errantes flammg cupiditatum,

2 4. Hæc quanquam funt magna tridia mala, tarnen teguntur immen« hmifericordia,ficut Pfalmus 32, dicit : Bead quorum teda funtpeccatazS^ funt ’'«niiira,conuerfis ad Deum, retinendbus Fidem,

2i. Eft ergo peccatum in renatis in hac uita mortali, fed non regnans, w Tune uerd iterum régnât, quando indulgent homines peccato contra conftis «ntiam. Vt quando Kenati redeunt ad priora idola, dedunt ie prohibids libi« ^inibus,fcortationibus, adulterfjs, adficiunt alios iniurijs ftientes amp;c, 2 Non manet Spiritus iandus in talibus, qui indulgent peccato contra «onfeientiam, amp;nbsp;excutitur Fides, quæ antea fuerat in corde accenla,qua crede« bat homojft à Deo receptum eftè Deo placere, ft exaudiri, nec manet uera in« ^ocatio,

2 7» Cogitetur ergo, quanta fit miftria hominis perftuerantis in peccatis contraconftiendam,quia iam non inuocatDeum,amp;cumuiuatinmaximis ptnculis, non audet ftatuere ft defend! amp;nbsp;iuuari à Deo,

28, Imó perftueransin peccatis contra conftiendam ,ruit in æternaspœ« ’’as,ut Galat, j, dicitur : Qu! talia fac!unt,rcgnum De! non poftidebunt,

2 Etfi magna mala funt peccata hærenda in renatis in hac uita, quibus Spiritu repugnant : tarnen infinita diftantia eft inter ea peccata, amp;nbsp;lapfus contra conftientiam, qui excutiunt Spiritum fandum,

4.Tow.pfcd, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aaa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tibi

-ocr page 596-

54-2

tibi adeflèjHeHe bæc initia proueherc, Sc uellc tibi in uocationc, in gubernatio* ne opem ferre, ne fruftra nitaris, cûm Deo feruire cupis»

3 5» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hac tota dodlrina Euangelij, nos ad pcenitentiam, Fidem, inuocatio^

nem Dei,amp;^ ucros cultuSjSC bonos frucTtus cxcitemus, propter gloriam Dei, amp;nbsp;Domini noftri lefu Chrifti, ut iciamus ïabores noftros non fore inanes in Dos mino. Etiamfî impia multitudobomintim,quæeftmaxima,nosdcridetjaut oditjSc multiplicem fæuitiam in nos exercet,banc tarnen confolationem teneas mus,N02V £(^7r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/N

MIKO.

s E O^v V N T V R T H E M A T A,

QVAE POST MORTEM REVERENDl VIRl

D. MARTINI LVTHERI IN ACADEMIA VVITEBER« GENSI SVNT DI5PVTATA.

.T (Î^^OTOS'lTIONES nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(DE J £•

nenda in colloquia (^ti^^onenß ) ^nno i

propoßtit,

TN luftiHcatione pcccatoris remittitur peccatum per Chriftum mediatorcm, gratia infunditur, id^ fit ex mera Dei gratia nullis meritis noftris,

bis Filium propiciatorem pro peceatis noftris, 87 per iUius fànguincm remitti peccata,eft in adultis ad iuftificationem neceflaria.

Acftus hi ad iuftificandum aduiti concurrentes, non funt iuftificationis meritorr)»

Etficertum fit omnia peccata quæ ullo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tempore remiflà funt, ant

remittuntur per iànguinem Propiciatoris remitti : tarnen cum quis firmiter 87 'Certó ftatuit fibiremifia efte peccata,non Habens conditionis fuæ,87infirmitas tis rationemjiudicio magis temerario,quâm icripturæ autoritateducitun 7* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iscui remifTa peccatafunt, poteft auxilio gratiæ Dei fie implere Dei

præcepta,ut Deo 87 proximo reddat,quod debet. Quod dum facitjHon fol«m non peccat mortaliter, fed potius eft iuftus apud Deum,87 Icgis impletor, 87 es iufmodi homines uere iufti funt apud Deum, 87 legem cius implent, quia gra# tiam habent omnino peccata delentem,87 iuggerentem uires ad implendam les gem. Non quia peccata quæ poft iufticiam acceptam adhuc maneant, illis non imputentur, aut propterea tantum,qudd iufticia, quam non ipfi ,ied Chriftus fecit, illis imputetur per Chriftum.

quuntur, fic efle uitæ æternæ meritoria,ut eis Pauli teftimonio reddenda fit co* ronaiufticiæ.

-ocr page 597-

T H l Lf l'r T 1 M E Lj A H 1 M U X IÓ.

ET T-Ef^Æ lt;P ^0 lt;P 0 S IT 10^

nes, dijputata Tuiteber^tc d lAagißro Maximiliano Mauro, docente Euan^elium in aula lllußrißimi Ducis Saxonia Johannis Erneßi lt;is-c. Et petente ^radum Sdolioris ) proeßdente Thilippo Melanthone,

Mnno I 5 nbsp;nbsp;6. die 12. Marty.

ante extremum agonem Filius Dei præcatus eft, Pater fàndifîca eos in ’ ueritate* Sermo tuus eft ueritas : Itaamp;nospetamus, ne Deus extinguilu* ctm Euangelij iinat,^ noftras preces ad Pontificis noftri Domini lefu Chrifti precationem adiungamus« Videmus enim præftigias cxcogitari adobruen* dam Euangelij uocem.

Aflentitur Maluenda requiri Fidem, fcilicet, noticiam biftoriæ, qualis

8^in luda erat, qua credit aliquibus remitti peccata. Deinde ueró dekt præci» iet articulum puum artïculum dodrinæ de fide, qua iubet Deus unumqucmcß agentem pee« de nitentiam ftatuere fibijpfi uere remitti peccatajpropter Mediatorem, non pros^'^** pter alias placationes?

J* Oppono igitur Nlaiucndx,con£enüim Propbctarum 8c Apoftolorum iuxtadidum Petri A(fi:. lo» Huic omnes Propbetæ teftimonium perhibcnt re* ’nifsioneni peccatorum accipere per nomen eins omnes qui credunt in eum.

4» nbsp;nbsp;nbsp;Fateor,inquit,dari remifsionem peccatorum propter Chriftum, amp;: Fi* iMdh/enJ«

dem flagito. Sed quia decipit leeftorem Maluenda gencralitate, ideo nccefieeft fum refutari. Intelligit fidem, qua in genere credis aliquibus remitti^non tibi.

Hoc credit Judas, imd 8C diaboli.

1* nbsp;nbsp;nbsp;Propria Euangelij promifsio eft, annunciare remifsionem peccatorum.

Hæcnihil prodeft tibi, fi tantum credas in genere aliquibus remitti,non tibi.

Ideo tantum banc generalem Fidem docentes, delent Euangelium, SC ’J'^i'amacfalutaremconlblationcm confeientijs admirando Dei confilio pro* pofitam,eripiunt.

7» Paulus de hac fide loquitur, qua agens Pcenitentiam, fibi ipfi remitti ^rfditjcum ait : iuftificati fide pacem habemus.

Quia illa generalis Fides feu notitia biftoriæ non erigit mentem per* ^«rrefadlam 8d fugientem Dcum,kd porius äuget paUores amp;nbsp;Fremitum aduer* fns Deum. Ed magis irafeuntur ludas amp;nbsp;Diaboli,quia iciunt Filiurn Dei iudi* meutern. ^aturum efle,amp;S alijs melius fore.

% nbsp;nbsp;nbsp;Rede i^itur Bernbardus dixit : Sed adde ut credas amp;nbsp;boc, quod per ip# Bernhsrdus

^um peccata 1 IBIdonantur. Hoceft teftimoniumquod prohibetSpiritus deßde. Nandus in corde tuo dicens, Dimifta funt tibi peccata tua* Sic enim arbitratur Apoftolus, gratis iuftificari bominem per fidem.

0‘ nbsp;nbsp;nbsp;Idem noftræ Ecclefiæ docent, cùm enarrant didum Pauli, Fide iufti* ï I» Nulla conlblatio proponitur confaentqs^fi hæc noftra enarratio abfj* f’tiir.Item fi additur fidci conditio noftræ dignitatiSjUt Maluenda iiiquic, non ^•abens conditionis Sc infirmitatis fuæ rationem»

ï 2. Hæc prorfus eft legis doârina, T une habebis rcmifsionem, cum cri» ^ignus,

O triftem uocem, quæ lubet nos intueri noftram conditionem, id eii, ^ilèrrirnam naturam horribiliter contaminatam peccato. Quid enim dieet Tow. Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Aaa q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dauid

-ocr page 598-

® 1ST rr AT ION E s

Daukl intuens fuam condidonem» Egone rccipererjqui tands (celenbus me Ikekfiam pollui jcripuiuiro fando coniugem,pollui meam 8ó alienam con* fciendam, uirum interfici iufsi, præbui caufam, ut pccnæ, fedido, SCinfinita fcandala fequerentur C Hïc certê Darn'd ad mediatorê^amp;T ad dodrinam de gra* tuita remifsionededuccnduseft, ficuc iplè fc uoce abfoludonis fidcfuftentat* 14. Ideo Paulus toties inculcat particulam G R A T1S, ut difcernat Le* gem Euangeliunij Sgt;C doceat ftatuendum elfe, gratis remitti peccata propter Filium Den

IV, Verum eft oportere adeflè in conuerfione pccnitentiam, fîdcm ,dile* dionem, fpem, bonum propofitum, Sgt;C alias uirtutes^lèd hæ non funt caufære* miisionis.

16» Ideo dicitur fola fide iuftificamur, ut cxcludatur opinio ièu conditio meritijnon ut exdudantur uirtutes,ne adfint,

17. nbsp;nbsp;nbsp;Eandcm dodrinam confirmât hoc didum: Non iuftifîcabitur in ton*

fpedu tuo omnis uiuens. Non igitur datur remifsio propter ulla noftra opera» Tualucndß 18. Errat Maluenda doccns mcntem pauidam amp;nbsp;fugientem Deum in illo error«. nbsp;nbsp;trift 1 confpedu irsc Dci,ut mancat in dubicatione»

I ÿ» Errat qui fidem in fuis propofitionibus tantum intelligit elfe idem, quod nolle hiftoriam,non alfentire promiftioni*

2 0, Errat quia affirmât renatos in hacuita pofte legi Dei fatisfacerc,amp; exprefte d icit hac impletione legisj homines iuftos efte,

21, Nos contrd affirmamus renatos in hac uita non pofte fatisfacere legi Dei, 5^ quanquam habent incoatam obedientiam,quac Deo placet in credenti* bus propter Filium : tarnen perfona eft iufta, id eft, accepta pi;opter Mediate* remjiuxta illud : Non iuftificabitur in confpedu tuo omnis uiuens,

2 2, Multa triftia mala manent in renatis,ut dubitationes,lècuritas carna* lis, frigide diîigere Deum ô^multæ flammæ uicioiârum cupiditatum. Hæc mala condonantur 8^ teguntur in his qui repugnant, fed tarnen reuera hint mala pugnantia cum lege Dei,

2 3, Sed ruentes in delida contra confeientiam excutiunt gratiam amp;nbsp;Spi* ritum landum, 8C fiunt rei mortis æternæ,

2 4, Rurfus autem recipiuntur a Deo cum conuerfi agunt pcenitentiam, amp;nbsp;fide remifsionem petunt,ut Efaias inquit : Si peccata ueftra fuerintfieutcoc* cinura,erunt candida ut nix, id eft,Si rei fueritis,ut cruenti in fupplicijs j tarnen recipiemini amp;nbsp;hberabimini ab æterna ira amp;nbsp;ab alijs pccnis,

DifdpUna 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Honefta opera non renatorum uocamus dilciplinam,quæ€ft neceflà*

non wretur ria propter mandatum Dei, Sed non meretur remifsionem peccatorum,quod rcmißionem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uulj- Maluenda cum ait, ea non parum conducere,ut Ekus conuertat fa*

peccatorut/?. .

cientern,

2 Ó. Haec Maluendæ opinio pugnat cum dodrina de gratuita remifsio# ne, 8^ deducit mentes ad illam incertitudinem, ut quærant quando latis habe# antmcritorum,amp;totahæcimaginatio fîngiturad obruendam dodrinam de fide. Cæterûm doceri homines,ôlt;r audire Euangelium necefte eft, Ideo Apo* ftolis didum eft : Prædicate omni creaturæ,amp; omnibus mandatum eft ,utau# diant. Qui non audierit,ultor ero, Deut, 18,

2 7, Ociofi ÔÔ iecuri de iufticia cogitantes, nihil nifi dilciplinam miran* tur, Sed cum expaueftynt mentes çonlpedupcccati 8C itx Deijibi uerçdifcunt hanc

-ocr page 599-

^PHILITTI MEL AnTHOniS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;54.5

flanc confolationem ucram Calutarem cflè, que hocdecretum immotum Dei proponit 5 quod affirmât propter filium gratis remitti peccata, 8^ uelle Deum ut fide accipiamus hanc confolationem»

28» Cumlt;^ uocc Euangelrj nos fuftentamus, datur Spiritus iàndlus amp;nbsp;Here accenduntur in corde diledïio 80 aliæ uirtutes, ut Paulus inquit ad Galat» l‘V t promifsionem Spiritus accipiamus per fidera.

2 9» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Maluenda pugnantia dicit, remitti peccata nullis noftris meritis, Miluendu pu

tarnen ait propriam infirmitatem confîderandam eflè» Hoc eftjquærere remii* fionem propter noftram dignitatem.

Sed eludunt hanc obiedionem,dicunt remitti, Sed nos non poflèjncc debere de uoluntate Dei ftatuere. Hoc fi uerum eflèt, quid opus effet promit fione remifsionis, aut uoce annunciante remißionem f Non uult autem Deus mentes in hac dubitationc rclinquere, fed fie ad Ce uocat nos édita promißione, 8^confolatione,quaconfîrmati liberamur à morte æterna, Quia Euangelium tft potentia Dei ad falutem omni credenti.

n» Ideolt;^ in Ephefijs multis uerbis deßribit Paulus hanc aflèucrationem* PcrquemhabemusfîduciamjSdaudemus accedereperfidem* Etfiuariascora tuptelas hîc alq fingunt,tamen manifeftum eft hoc iplum præcipijUt credamus nos recipijct hac fide inuocemus Deum^non fugiamus,ut iugiunt Deum^Saul, ludaSjS^ fîmiles.

P» 'Dodlrina præcipiens dubitationem, aut adducit ad defpcrationem, aut in fecuris gignit Epicuræum contemtum Dei. Nam in inuocatione ita co»» gitant, Nefeio quid agam, fortafle Deus me abiecit^nec reipicit meas preces. î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Intelligatur ergo fides non tantum hiftoriæ noticia, ßd etiam afîèntiri FtJ«

ptomifsioni gratiæ, cum quo aißnfu neceflarió coniundaeft fiducia acquieß ccnsinMediatore propter promifsionem.

14‘ Et quanquam multæ uirtutes fimul ßnt, tarnen dicitur î Fide iuftifilt; camurjquia oportet^elß aliquid,quo mens apprehendens Chriftumjacquießat in alieno beneficio. Ita fides eft quiddam appræhendens öd applicans nobis Chriftum Media torem.

Maluendæ dubitationem docenti hæc ditfta erunt inanes foniî In tc Domine fperaui, non confundar in æternum. Item : Qui confidunt in Domß nOjficut monsSion non commouebuntur. Nam fi iubeas Dauidem dubitare, quomodo eriget ß f quomodo ftatuet ß curae elfe Deo f

3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quód ueró dicunt, confidere, adum effe Ipei, res ipß oftendit fpem

quoq^ excuti mentibus,fi purent in dubitatione manendum eiß, quare etiamfi nomen ipei retinet Maluenda, tarnen rem non retinet.

] 7» Fides eft fiducia propter Mediatorem, accipiens in præftntia remiß fionem peccatorum,ut Paulus dicit : luftificati fide pacem habemus. Spes uerd tft futurac liberationis expediatio.

3 8. Paulus fidem Arbahæ laudans inquit Roman. 4. non dubitauit diffi-dentia. Item:Præterfpem infpemcredidit. Hoc exemplum proponit,amp;:in:lt; culcatjut nos quoque ampledli promifsionem,ôi uincere duBitationes, quibus uarie quatiuntur mcntes,doceat.

MLIA SyiS^ETALIO THEOLOGICM 5) E lt;E0E»

nitentiA) re^pondente M. Melchiors Ifindero Suidnicenfif E'uiteler^'Xf

Mnno 154.8. 8. dieELouemb.

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.To«.pbi7; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vt

-ocr page 600-

Filius Dei in agone fuo precatus eft, inquiens : Pater fandifica eosin ueritate,fermo tuus eft ueritas,ita ad huius fnmmi Sacerdotis precationcm adiungimus uota noftra, 8C ueris gemitibus petimus, ne finat extingui luceni Euangclfi, Sed femper feruet coetum in his regionibus,etiam in quo lonet uox Euangclq incorrupta,3t ä quo uera inuocatione colatur.

remifsione peccatorum, quam quidem omnibus in conipedu femper eflè o# porter, ficut amp;nbsp;filius Dei fiimmam Euangelfi compledens , inquit ; Ite praedi^ cantes in nomine meo pœnitentiam amp;nbsp;remifsionern peccatorum.

catoris,fcd ut conuertatur amp;nbsp;uiuat,

Panitentiii cum fuis {iiirgt; tibus,

y. Ideo pœnitentiæ feu conuerfionis,prima pars efte contritiorefledif citur,

Eft autem contritio uere expauefeere agnitione iræ Dei aduerfus no# ftra peccata, ô^uerêdokrc noftra inobedientia Maieftatem diuinam offen# fam eftè.

in omnibus aliquos effe neceffe eft. Et ut cæteris peccatis,ita multd magisfecu# ritati Deusirafeitur,quæ indicium Deicontemnit.

tricum fpiritUjamp;S trementem fermones raeosf

I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et loei : Scindite corda ueftra. Et Paulus inquit : Trifticia fecundum

Deum,efïîcit pœnitentiam ad fàlutem*

nos magnitudo calamitatum. Ac Deus præcipuè Ecclefiam fubiecitcrueijUtin

Fid'«fcc«n4lt;tinconuerfioneeftuiuificatio quae fit fide. Etdocendi caufaperfpicuedicitur, * fecundam partem pcenitentiae fidem eftc,qua cor tuum fiducia Filfj Dei accipit remifsionern, 8^ tc uere Deo recipi in gratiam , ÔC iuftum reputari ftatuis, ' ÔC uerc prorjci tua pcccata ,ut apud Michaeam dicitur, in profundum maris, non propter ulla noftra mérita, fed GRATIS propter Mediatorem» 13» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc fides compledlitur omnes articulos fidci, amp;nbsp;in his hunc : credo

remißionem peccatorum,ftilicet mihi quoque dari,non tantum alijs.

eides nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fides in Diabolis non redîè accipit hunc articulurn, Credo remifslogt;

l,oiis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nem, quia tantum ftatuit aiqs dari. Talis Fides eft ludæ amp;nbsp;fimilium.

I J* Ideo non rede dicitur uera efle fides, quæ eft in non conuerfis, quia non adftntitur omnibus articulis fidei.

Error Moua* 16* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Doclrina Monachorum quae iubet dubitare de reraifsione peccato*

chorum qui ruiTijSCquidem in conuerfione,iubet mancre in dubitatione/falfajimpiaSC fubentdubi* Ethnica eft, amp;nbsp;rc Jpfa dclct Euangclium»

Sed

-ocr page 601-

THILl^TI MELAnTHoniS, 54-7

17» Sed ideo habet applaufbres, quia congruit cum iudicio rationi'Sjquaf h eft in hac cali^me naturæ, Copitat eni’m mens Humana, Qiiac flulcitia uel arrogannaeft:adfirmare,qu0d Deo placeas, Quis cernit arcanam Deiuolun^ tatcm r

18. nbsp;nbsp;nbsp;Imó uero ideo uox Buangelrj patefacfta eft:,ut certd ftatuamus nos reci*

pi. Neceftaria eft igitur fidcs qua teipfum recipi ftatuis,

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hac fide cor ere(ftum,accipit Spin'tum fandium Sf agnofcens lam mis»

iericordiam,inuocat Deum,clamat Abba pater,fe Deo fubi}cit,incipit cum lt;Jihgere,habet bonum propofitum.

Et (èmperin hac uitaueraeft uox Euangehj: F)deiijftificamur,id eft, non folum præparamur,ut deinde diletftionc fîmusiufti,Sed fem per retinene ^aeft in coniierfo hæc uera confolatio, perfona eft iufta fide, id eft, fiducia me* diatoris accepta Deoaduitam æternam,non propter propriam mundiciem feu dignitatem.

2 0. Hane confolattonem retinere neceffe eft,Slt; ut uox Euangeïq retinea* nir,amp; ut honos Filio Dei debitus tribuatur, 8c ut inuocatio uera fieri pofsit.

2l. Quomodo enim poftunt acccdere ad Deum qui manent in dubitatio* ne,cum obftrepunt hæcogitationes. Cur inuocas,cum fis indignus T cum for*« tafsisDeustuam inuocationcm refpuat.

22. Contra tales dubitationes quotidie in inuocatione exufeitanda eft hæc Hes. luxta illud : Habentes talem fummum Sacerdotcm,accedamus cum fidu^ tiaadthronum gratiæ. Semper ftatuat conuerfus fe placere Deo propter Me* diatorem,non propter propriam dignitatem, ctfi neceffe eft fimul effe dilecftio** nemôd bonum propofitum, 8^ multas uirtuteSjiuxta illud : Qui non diligit, •nanet in morte. Sed perfona non propter has uirtutes,fed propter Mediator rem placet,quia adhuc reliquæ funt in hac uita multæ 8C magnæ fbrdes, etiam in his qui non habent peccata contra confeientiam»

2 f Deteftanda eft arrogantia 8d ftcuritas in omnibus qui fibi blandiun*» ïurjôc non uere dolent propter peccata quæ adhuc hærent etiam poft conuer*! fionem in cordibus,fcilicet propter dubitationes ,errorcs, peccata ignorantiæ amp;omifsionis,quód leuius timent corda iram Dei,quód non ardent diledione, 2elo,qu0d multarum uiciofarum cupiditatum flammis accenduntur,quibus •■^pugnare ualde difficile eft.

24» Omniumhominum peccata8cimmundiciem arguituoxdiuina,ut Paulus inquit: utomne os obturetur, 8c totus mundus reus fit Deo. Item: Non iuftificabitur in confpedlu tuo omnis uiuens.

2 Î. nbsp;nbsp;nbsp;Ideo fempcr in hac uita etiam in conuerfis crefeere contritionem opor* '

rct,amp;addi fidem oportet, ne defperatione opprimamur.

2 6. nbsp;nbsp;nbsp;Fit contritiOjCum fides accedit,Timor filialis,8c opus bonum amp;nbsp;Deo conMtiofit

placenSjiuxta Pfalmum : Sacrificium Deo Spiritus contritus 8óc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utnorfiluln.

2 7. Verum eft in conuerfione cum iam homo ex pauoribus fide ereeftus no«lt;( oiedi^ cft,8cquafi reuixit, Sequi oporterc nouam obedientiam. Reipfa igitur eft hæc tertio. tertia pars conuerfionis feu pœnitentiæ.

28, nbsp;nbsp;nbsp;Manet in conuerfis ingens infi'rmitas in hac uita,S(^ manent peccata,^

ut diftum eft, fed non lapfus contra confeientiam,

2 9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Infinitum diferimen eft inter uicia hærentia in conuerfis, 8^ inter lap*

fus contra confeientiam.

Aaa iiq Violans

-ocr page 602-

HS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;© IST rT AT I ONES

i o» Violans legem Dei contra confcientiam contriftat excutit Spin* turn ftndum, ut de Aharone dicitur : Dominus uoluit cumconterere*

Abfolutio pri 51, Priuata ^bfolutio ciim propter alias multas caufas in EccleGa retineno da eft, turn etiam propter hanc, ut maneat in confpedu illuftre teftimonium, oftendens Euangelium eflè mandatum de annuncianda remilsione peccato* rum,item laplbs rcfipifcentesrecipiendos efle ,amp; eis uere dari â Deo remifsioo nem peccatorum» Hoc teftimonio abfolutionis ufitato amp;nbsp;Petrus Alexandria nus contra Meleti ufus eft»

3 2» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et ut petatur priuata ablblutio, fit confefsio in qua deploremus 8ófao

teamurmultisnoftrisIapfibusSd Deumoffenlum eflè,amp;Iæfam Ecclefiam,8^ irritatam iram Dei, ut pcenæ cumularentur, reuerenter petamus abfolutioo nem, Sed fingulorum delidorum enumeratio nec pofsibilis nec neceflaria

lt;7proput^ 3 3* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum Pfalmus inquit: Dixi confitebor aduerfus me iniufticiam meam

Oro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Domino,amp; tu remittis iniquitatem peccati raei, loquitur Piàîm: deconfefsio#

ne quæ fit propriè Deo, etiamfi non fit coram homine. Et opuseft contrition nis, quam tarnen regit fides. Eft enim tab's confefsio, qualem récitât Daniel î Tibi Domine iufticia, Nobis autem confufio faciei noftræ STc,

3 4, Ac tab's confeftio multas uirtutes compleditur, Primum iufticia eft accufans partem iniuftam,id eft, nos ipfos, agnofeens deliótum, amp;nbsp;uerè dolens quód Deum offenderimus. Deinde fides adiunda eft, quæ petit amp;nbsp;accipit re# f miisionem.

Tertiójbumilitas eft, qua lemens uerè Deo fubqcit, amp;nbsp;fatetur nos iuftc puniri,amp;r in poena non frémit aduerfus Deum,lcd ab'quo modouolenspræ^ ftat obedientiam, SC petit SC expedat mitigationem, ut Dauid in exilio fatetur fèiuftèpuniri,amp;noniralciturDeopunienti, Sed utcuncß uolens perfert pœ# nam,amp; petit 8ó expedfat mitigationem.

3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Magna uirtus eft tabs confefsio,in qua homo coram Deo left profter*

nit,8ó uerè fit lupplex, depofita fuperbia. Nec iam extenuat delida fua,nec fu# I git poenas, lèd cedit iiifto iudicio Dei, ab’quo modo uolens, petit ueniam propter Mediatorem, Nec talia didta detorquenda funt ad confirmandos er^» rores,.8ó ad obleurandam uocem Euangelq de gratuita remiftione.

3 6» Certifsimum eft,nec contritionemjnec confelsionem mereri remifsio* nem peccatorum. Et fingularis ccccitas eft, fingere fufficientem contritionem mereri remiftionem. Quæ enim poteft effe fufficiens contritio Et dolor cref cens fine fide,mergit homines in delj3erationem, amp;nbsp;æternum exitium, Ideo ne«» ceflè eft utramcß dodrinam tenere 8C oportere ab'qua ueri doloris initia eflcj ut Ezechiel inquit : Dilpb'cebitis uobis in conipedu ueftro, Et fimul fidem accen# dendam eflè,quæ petat remifsionem, 8c ludetur cum pauoribus, amp;nbsp;acquiefcat in Mediatore,accedat ad Deumjinuocet^SC accepta remifsione,celebretDeum, ac ftatuat ft recipi amp;nbsp;uere elft hæredem uitæ æternæ.

3 7» Hanc conlolationem uniuerfæ Bcclefîæ neceftariam elft non dubium eft, Etquanquam hæc clarilsimè traditafuntin Propheticis Si Apoftolicis monumcntis,tamen communis conftnfus omnium piorum,qui intelligunc exercitia'pœnitentiæ amp;inuocationisinEccIefia jfulFragatur nobis, Neccon» temnimus ueræ Ecclefiæ iudicium.

Diftutn

-ocr page 603-

TTm.lTTT -MEL aKTHOKIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;549

DiólumeftChrifoftomi: cOUT6ûÇTOp^£op lA£Op7rO/0j UÇTO Tcè 0/gt;telt;x 'o/XO'KOO ’/efj«/i«fTH/xaTa, Nihil Deum adeo placatum facit, ut propriorum delidorum confcfsio. Hæc fi quis fupcrftitiofè ad enumerationcm coram Sacerdote detor^ ^ueat,magna erit abfurditas. Nam enumeratio illa non meretur remifsionem, ièd uirtutcs ualde gratæ funt Deo, in contritionc, in pœnis Deo laudem iu^ fticiæ tribucrejamp;^ non iraCci Deo, ut Saul irafeitur Deo iudicans Cc indigna pa^ ti. Dauid uerd tolerat pcenas aliquo modo uolens,8(f iuftaselTe fatetur, )9’ De hac uirtute illud di(fium loquitur, Taxatfuperbiam amp;nbsp;pertinaci* hypocritarum, qui irati iniufta (c pati iudicantjamp;^ uoluntperhibcri fapien* tts, iufti, fandij amp;nbsp;lumina generis humant

40» Necimpediantconfolationem argumenta iudicqhumani, de indig# Tentdtiode ’ntatc,aut de particularifatCjEs indignus, A ut non es in numero ele(fiorum,lèd ^fducenda eft mens ad uocem Buangeli}, Ac aliter iudicare de Dei uoluntate,

ficut in Euangclio patefaefia eft, magna impietas eft.

fit mandatum Dei efle, ut omnes homines obediant Filio Dei, includas tc

‘luoquein promifsionem uniuerfalem 3 ÔC feias teterrimam contumaciam efte, nolle obedire Filio Dei»

^diOjDeum acculant mendaefj»

niifibEuangeliOjfuisfpeculationibuSjquæruntuoluntatera Dei,cum Deusim# nienfa bonitatc uocem Euangelq promulgauerit,amp;r ad hanc uelit alligatas eflê bdptiHdrunt nientesin toto genere humano. Hæc uox minifterrj Euangelici audienda eft,amp; fide ampledenda ,quod cum fît, concurrunt hæ caulæ, uox ipfa Euangelrj, 8ô Spiritus fandus mouens per Euangelium,amp; uoluntas adiènticns,cum quidem

d Spiritu fando adiuuetur, quæ fi prorfus ociofa cfïèt ut ftatua, nulla bda effet.

41* His fundamentis conftitutis, teneantur defînitioncs diferimina ptxcipuarum uirtutum.

4 é. nbsp;nbsp;nbsp;Fides eft adlèntiri omni uerbo Dei nobis tradito, 8^ in hoc, promil# f.

fioni Euangelrj,amp; eft fiducia acquielcens in Mediatore, ÔC accedens ad Deum, inuocans 8^ damans, Abba pater.

47. nbsp;nbsp;nbsp;Spes eft expedatio certa æternæ uitæ propter mediatorem, amp;nbsp;expe# nbsp;nbsp;.

datio auxilf),amp; mitigationis calamitatum in hac uita,iuxta confilium Dei.

4 8. Diffcrunt autem fides amp;nbsp;fpes,quia Fides prælêns beneficium accipit, fcilicct remifsioncm peccatorum feu reconciliationem. Spes ucro eft expeda# tio futuræ liberationis.

4 9* Dilcdio eft obedire omnibus præceptis Dei in uera fide, principali# • ter ut ipfum honore adficiamus ♦

10* De fatisfadionibus canonicis, quas definiunt opera indebita, facien# daadcompenfationem pænæ æternæ 9 dodrinatn Monachorum plenameflc trtorum, manifeftum eft.

Certifsia

-ocr page 604-

53^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^is^vrat: ion ES

culpd er pa $1* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CcrtiGimum eft remitti culpam ÔC pœnam æternâ propter fîlium Dei

«4 remittun. gratis. Et mirandum teftimonium cft iræ amp;nbsp;iufticiæ Dei, quôd oportuit tarn itvTiXu'goF cfte pro peccatis generis humani, fcilicet ipfum filiiim Dei» j2» Necdifcernendacftremifsioculpæ,lt;àremifsionepcenææternæ. Sed uera SC utih'seft diftincftio remifsionis culpæ,amp;: remifsionispœnæ temporalis» Verum eft enim in toto genere humano uagari multas amp;nbsp;magnas calamitates, quæ funt pœnæ certorum deïicftorum,

3 J. Taks pœnæ mitigantur tota pœnitentia -, non hypocrifi fatisfadio# numjUt fcriptum eft : Conuertimini ad me, Sgt;C ego conuertar ad uos»

yfLiA ïïyis^vr^t: 10 soe it^ilæo, labita anno Semeßri l^berno,

ctirDcM tem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confilio Deus tempora diftinxit 5 ordinauit dies, meniès, annos,amp;

fora diflut» ^multa menfium amp;annorum diftrimina quia uult intelligi difcrimen inter xlt;m æternitatcmamp; huius mundi tempora. Vult fciri hunc mundum libcrrimo confilio conditum eflèjnec ièmper fuiftè, uult in Ecckfia notam eftè feriem an^ norum,ut fciamus quo ordine,quibus modis fè patefeceritjamp; promifsiones, ac legem ediderit, 8c quando uenturus fuerit Mefsias,ut fieret uiélima, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit

ultima ætas generationis humanæ ,poftquam filius Dei in Ecckfia refiifcitata triumphabitamp;c»

obferudho 2, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ac inter alia multa temporum dikrimina, obièruatio anni quinquage^

quateßKi* fimiualdeilluftris fuit,quem annumlubilæi nominant,quia adcolligtndos annos, amp;nbsp;centenarios commodior numeratio eft per quinquagcfimurn5amp;i ad memoriam firmior, qudm aliæ partes Centenarq.

3, ïdæc dodrinæ cauiâ principaliter inftituta funt, ut numeratio tempos rum magisin conipedtu eflet,propter caufasquas rccitaui. Deinde utanniis elîèt infignis, addita funt magna beneficia, utilia ad conkruationem illiusho* neftæ politise.

Fiw anni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tollantur fupcrftitioiæ opiniones, Nec enim fuit finis illius obfcrua#

lubiUi., tionis immediatus, ut id opus exiftimaretur effe cultus, Sed ut didum eft/itns proderat ad docendos homines de mundi temporibus, Sicut Romæ Eudi fe* culares erant monumentum annorum à condita urbe.

Et beneficia cius anni politica erant, Voluit Deus conkruari famiiias, amp;nbsp;earum dikrimina,quód in qualibet politia utile eft,ad id prodeft, cauere,ne prorfus ex fuis nidubscrjciantur homines lionefti. Ac nonîôlùm pauperibus confuluitreftitutione FundorLim,fcdetiam reftrinxit mutuationesamp;ucndi* tiones, Non poterant fundos proflus transferre homines prodigi. Erant igia tur pauciores emtores, Necmulti dabant mutuo cum fœnusaccipere â ciuibus non liceret*

In his kgibus utilitatis rationem habitam elk manifefturn eft,quam ZC alijkgumlatores kcuti funt jUt récitât Ariftoteks Oxylilegem,qua?prohh buit oppignerari agros mutuationis caufa.

oxyli lex, Hic Oxylus leges tulit in Helide, aliquanto poft bellum Troianum. Fuit autem materna origine cognatus Hyllo Herculis filio,ut prohxius récitât PaufaniaSj’quodeó adkripfîjUt quisfuerit Oxylus,apud Ariftotekm,non prorfiis ignorent kdores ♦

Qiiani

-ocr page 605-

T H 1 Jb rp T 1 M E LAH i HU IS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;551

Quanquam autem utilitasfuit politica, tamen commonefadioncs in ^isipiïs hcibus multæ propofitæ funtgt; Voluit Deus tempus, locum, ftirpem icirijin qua cxhibiturus erat filiumjqui reftitueret iufticiam uitam Jtatj couï« f'^ruatio familiarum in ifta gente, admonebat pios de promifsione Mefsiæ» 9’ Confolatio etiam magna proponebatur, Ciim Deus uellet reftitui fun« dosuenditoribus, agnolcebant Deum quoque protedurum eflè iplïs hæc fua ^uguriola,nec paflurum, ut ex patria Coniuges, nati,pofteri cqcerentur. ÏO’ Liberatioetiamfundorumód feruorum,lïgnificat aliam uenturam ^•bertatem,de qua Dom inus inquit : Si uos Filius liberaueritjierè liberi eritis, ut multi ritus in Lege typi fuerunt. Voluit enim Deus plurimarum Icgum of^ fîda,pædagogiam 81C commonefadliones eflè de æternis bonis, flcut uniuerfæ uaturæ multa flgna de Deo imprelTa funt, ut noftræ mentes, ôf noticiæ men# fibus imprcflæ funt illuftre teftimonium, quod conuincit nos, ut fateri coga# utureflè Deum, amp;nbsp;eflè fapientem, iuftum, caftumjueracemj eligentem libera uoluntate»

ï» Elàias etiam cap* 61» flc interpretatur typum anni lubilæi, de liberati# ®nedonata per filium»

flt uera typi flgnifîcatio, amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitandæ funt»

Fuit xatto^KAfoL, barbarica eorum, qui iuxta hanc legem Molaicam, in ^lt;;ditione rufticana fundos liberari reditibus uolebant» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

U* Hic neceifeefi: omnibus familiarifsimè notum elfe difcrimen Legis Dîfcyitiien ^Euangelij jitemiufticiæ de qua proprièEuangeliumconcionaturjSd uitæ g«o-E«4K. politicæ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Euangelium in toto genere humano in diuerfls politics clamat, ut cor# Here conuertantur ad Deum, èé fide Fili) Dei accipiant remifsionem pecca# ^otumjSccum fit minifterium Spiritus,fimul offèrt Spiritum fanlt;fi:um,quo ad# ’uti uera fîdcagnofcimus j SiC inuocamus Deum, incoamus inobedientiam Ôd ffficimur hæredes uitæ æternæ» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Vtdiuerfa fpacia dierum in diuerfis rcgionibus, nec impediunt, nec uiutant hanc lucem in corde,ita nec diuerlæ politiæ earn uel niutant, uel impe# ^ttintjfi modô politici mores non pugnant cum lege naturæ.

Alia Kano^HÀict, lubilæi d Romanis Pontificibusexcogitataeft, Finxe# , tunt iudulgcntias, ut uocant, quæ funt reîaxationes iàtisfadionum Canonica# rum. Has dicunt fe uberrimas largiri in lubilæo. In hoc commento multa funt ^pud Ponti, tttraincndacia,8ó multæ impofturæ» .

uorcs

-ocr page 606-

rr ATionES

uores amp;nbsp;Ixti inuocant Deum, fpcrant 8c expedant-auxilium 8C mtcgram libeo rationem.

tuiilai tinni ueri catio.

2 O* Noftcr cnim lubilæus in bac uita incoatur, fed erit integer in æterna confuetudinc cum filio Deijubi prorfus liberi erimus â peccato, à. morte, amp;(. ab omnibus miferqs.

PanaCano»

2 !♦ Pccnæ Canonicæ nee remifsionem culpæ merentur, ncc pœnarum ætemarum,nec pœnarum purgatorq, nec aliarum calamitatum, quibus Deus in bac uita bomines punit»

2 2. Initio fuerunt quædam fjaedacula in EccIeGa, quibus recipiebantur polluti manifeftis fceleribus.Hæc fpecflacula nibil pertinebant ad remifsionem coram Deo, fed erant mores exempli caufà infbtuti»

2 5» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et conièntaneum cfl bos mores patribus acceptes efïè, qui pollutos

cogebant certa figna gercre, donee rurfus ad confuetudinem aliorum hernie num admittebantur jUt Oreftes, Adraflus gerunt figna reorum» 24^ Hæc fpedacula fuperftitione creueruntftatim inueteriEccIefiajPo# ftea cum onus fieret immodicum, faCtæ funt relaxationes quas uocarunt lngt; dulgentias.

2 S, * Cùm autem amp;nbsp;(àtisfalt;fliones fuerint fuperftitiofæ SC improbandæj paulatimper fèiè tempore conienuerint,8lt;^indulgentiæ fint relaxationes tu tuum alioqui extindlorumjmanifeftum efl bas indulgentias tantum impoftui’ ras eflè.

2 Ó. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omitto alios multos errores, quos adfînxerunt de meritorum appli*

cationCjfèu communicatione, quam dicunt fieri autoritäre Ponti fid's.

2 ’Hæc recenfuijUt luuencus confideret ritus omnium temporunijamp;^ drè dijudicet eos, ae in tanta rituum uarietate diierimen falfæ amp;nbsp;ueræ doân'næ obfcruct,8lt;r incorruptam ueritatem retineat,ut uera fide Deum inuocct,8ô non finat fîbi excuti ueram coniblationem præftigqs falfarum opinionum.

Moifct petrS 2 8, Cum Moifes petram pereufsit fingulari ineffàbili confttrnatione pcrcutiein. ^jj/mijfignificatum eft,lege percuti Mefsiam, id eft, in populo legis propter legem, percuti Filium Dei, mirando temperamento iufticiæ miftricordiæ. Etfienim recepit Deus genus humanum, per milcricordiam, tarnen tantum ' malum eft peccatum ut iufticia Dei poftularit pœnam amp;nbsp;compenfttionem æquiualentem feu A^/rfop, ut in Euangebo nominatur.

2 9» Dcpioranda eft igitur leuitas amp;nbsp;fccuritas in corde humano,lt;^uod non expauefeit cogitatione magnitudinis peccati,Et intuenda iufticia Dei flagitan* tis tantam cömpenfationem, amp;nbsp;fimul orandus eft Deus, ut erudiat nos Sé Bet (flat ad aliquam agnitionem tantarum rerum ,amp; in ueris pauoribus fide hæc immenfà confblatio apprehendenda,quód propter banc tantam uiélimam, fi# lium Dei,certô remittuntur nobis peccata, certd rccepti fimus à Deo, non propter dignitatem noftram,aut legem, aut noftra opera. Hane dodrinam de gratuita remifsione propter Filium, non finamus obfeurari deliramentis, quæ de fatisfàlt;ftionibuscanonicis,ut uocant,in Ecclefiam fparfa funt.

Reitiißio ciib 5 q. Et tamen difeernamus remifsionem culpæ d remifsione peccatorum pa^rum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mortalis. Dauid oneratur borrendis pœnis, etiam poftquam audi#

hui^ uitadu uit uoeem abfblutionis : Dominus abftulit peccatum tuum. Qpanquam cnim feernenda. multæ funt caufæ, quare Ecclefia cruci fubieda eft, tamen hæccommunifsima eft, qudd punit Deus plunmos, ut bis ipfis pœnis commonefaób' cogitemus, quantum

-ocr page 607-

^HILITTI MEL^nTHOH IS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^5^

quantum malum fît pcccatum, quanta fît ira Dei iufîifsima,6lt; fubqciamus nos Deo,acfatcamurnosiuftèpuniri5Sicutdamat Daniel:Tibi Domine lufti» cia. Et inter hos fummos dolores, tarnen fides luceat ftatucns nos receptos eflè, Si^petat mitigationem pœnarum 5 fîcut Propheta inquit : In ira mifericordiæ ttcorderis.

51» nbsp;nbsp;nbsp;Ita Zi. tota eonuerfîo impctrat mitigationem pccnarum,de qua Paulus

^icit: Si nos ipfî iudicaremus,non iudicaremur. Et Efaias : Si peccata ueftrafu« crintut coccinum,tarnen critis candidi ut nix,id efîjCtiamfî fueritis uelut cruorc tefperfi propter culpam èC pœnas,tarnen Deus amp;nbsp;culpam remittetjSd tollet aut uiitigabit pœnas.

52. nbsp;nbsp;nbsp;Hæc confolatio tantum efi: uox Euangelrj, ignota fapientiæ bumanaî,

fimul amp;nbsp;recipi nos ôd tarnen horribilibus pœnis caftigari, amp;nbsp;uelle Deum ne in his pcenis defîciamus, fed ut petamus expecfiiemus uel liberationem uel miti* gationem, fîcut Ecclefîa dicit Micheæ Iram Domini portabo, quia peccaui ^i.Et tarnen cum ièdebo in tenebris, Dominus lux mca eft, id eft, coniblator.

5» Diftum Domini: Lex ufcß ad Iohannem,Ioquitur de minifterio Leui^ tico,non hoc uult, deleri legenrmoralem, quæ eft æterna 80 immota norma irt niente diuina, difternens iufta Sgt;C iniufta Si. fîmile lumen in mentibus noftrisj congruens cum ilia norma in mente diuina.

54. nbsp;nbsp;nbsp;Nec imaginandum eft,Legem moralem deleri pofte,fîcut Lex Sparta«

ua de Numo ferreo fuit mutabilis.

Imo Si pœnæ oftendunt, legem moralem non aboleri, quia Si arguit confcicntiam,8d Deus propter uiolationem legis triftifsimas pœnas per totum g^nushumanum uagari finit.

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et cûm Deus uelit in prædicatione pœnitentiæ omnibus tetatibus ar^^

Sui omnia peccata, neceftè eft, ex lege morali oftendi,quæ fint peccata, iuxta ib lüd : Per legem cognitio peccati. Et Dominus Matth: j. legem proponit Si in« ^crpretatur.

i7‘ nbsp;nbsp;nbsp;Hæclierafunt. Et tarnen fimulinEcclefiaiemperîubilæuscelebratur. niEccleßtt

Annunciatur hberatio d peccato, a iudicio Iegis,id eft, d condemnatione,^ mor

ab omnibus mifenjs propter Mediatorem. Hæc beneficia, quia per minb ' nbsp;nbsp;nbsp;’

ften'um feu uocem Euangeltj dantur, lubilæi nomen congruit ad Euangelij uo# ccm in Ecclefiafonantem,quia fignificat clangorem buccinæ. -

.ALIA* i^is^pjatatio mrocATioKE, Semper omtéyi^ non defativemini) habita Anno 15’4.9.

MEceiTe eft extare in Ecclefia dodrinam de Inuocatione incorruptam,amp; con^ ' fpici diicrimen inter inuocationem Ethnicam, Si aliam Ecclefiæ propria.

Difcrimina autem duo funt maxime illuftria, alterum de eftentia, alte^ ^gcrimenm, »■Um de uoluntate. Primum errant Ethnici, Mahometiftæ, Si aln multi hoftes cuangelf) de eftentia Dei,nec alloquuntur uerum Deum. Quanquam autem di cunt iapientes Ethnici amp;nbsp;Turci,unicum ft conditorcm,gubernatorem huius Ui« propria didt niuerfi opifietj Mundi alloqui,tamen negant hunc eift conditorem, qui eft Pa^ turEccleß^, ccr Domini noftri lefu Chrifti, negant eift Filium ullum æterni patris, negant dfeSpiritum fandum, Denicß non inuocanthunc uerum Deum,qui ft patefe* citmiftofiliojftdaudaciisimepingunt in fuis mentibus idolumDei qualem ) ip ft uolunt.Et diuerfiisima fimulacra pingunt PIato,Stoici,Mahomet,Haeretb ciôCalij imprj.

4. tow. P’.nl.

B b b b At

-ocr page 608-

55’4'

Commoncfj, ilimies in pre catiate conß^ (lerMd£.

3* At Ecekfia, difcipula Dei, audit ex ipfo Deo, qui Gt uere Deus ,-SC qua^ lis Gt, accipit dodrinam SC promifsionesab ipfo manifeftis teftimonqs, refuf citatione mortuorum,8ó alijs miraculis traditas,8c hunc uerum Deum alloqui» tur,2d hunc dirigit inuocationem, quakm ipfe Geri iufsit, inuocat hunc uerum Deum, qui fe patefecit Mifto Glio, conditorem omnium rerum,colbgentem biEccleGamæternamexgenerehumano editis promifsionibus,fcilicet æter^ num Patrem Domininoftri kfu Chrifti,00 kfum Chriftum Gh'um Zoyo/JHj’wKcr'x æterni patris, amp;nbsp;Spiritum fandum*

4» nbsp;nbsp;nbsp;Deinde EthnicijMahometiftæ,^ omnesignari Euangelrj errant de uo

luntate Dei. Accedunt ad Deum Gne Mediatorc Gne promifsione, amp;nbsp;nianent in dubitatione, an recipiantur amp;nbsp;an exaudiantur, Talis precatio contumeliofa eft aduerfus Deum 8^ Mediatorem.

Econtrîi EcckGa fuppkx intuetur mediatorem amp;nbsp;promifsioneraA^^git gratias Deo,quod immenfa bonitate Mediatorem nobis conftituit,amp; proniif iiones tradidit,amp;iureiurando adGrmat fe certd nosrecipcre, Inuocat jgitur ducia Mediatoris, Gcutipfedocuit : Quidquid petieritis Patrem in nomine meo,dabit uobis,

é, HIS dikriminibus initid con Gdera tis j in omni precatione has quin($ commonefadiones nobis proponamus.

7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prima Gt,cogites,quern uehsalloqui,quod Gt illud numen

queris, ubi amp;nbsp;quomodo fe patefccerit nec uagari men tern Gnas, ut Hecuba in Tragoedia dicit : O lupiter quidquid es,Gue menSjGue cevayK« (î)\/cz£u§. Taxantur hæ dubitationes in dido Chrifti : Vos adoratis quod nefeitis.

g. Prophetæ8C alq fandi in populo difeernebant fuam inuocationem ?-b Ethnica his modis,addcbant nomini Dd' aliud proprium khoua. addebantDeus Abraham. Deus patrum noftrorum* Et in primo Deus ipfe Ggnum addit, quo uult agnofei amp;nbsp;dikerni : Ego furn Döminus, qui eduxi uos ex Aegypto amp;c. Sic uult agnoki Deus propoGto teftimonio, in quo eius prækntia agnokatur.

Pateßt^io Dil jQ^ uinitatis in

hiftifino Chït/li,

9« Et Patribus crat Filius propoGtus in promifsionCjSf nobis iam exhibb tuseft. Hunc intucamur refukitantem mortuos agnokamus Gmul Patrem, Glium Spiritum fandum. Et ciim Gmul inuocamus tres perfonas, tarnenag' nokamus Glium efte Mediatorem 0lt;Sacerdotem pro nobis interpellantera. Hæc non funt pugnantia.’alloqueris Glium cum Patre Sd Spiritu fando,ut loci^ urn conGlq diuinitatis,focium creationis amp;nbsp;ucre Deum,8ó tarnen propterhunc ut Mediatorem,recipi te oras amp;nbsp;credis,iuxta illud : Nemo uenit ad patrem,niG per Glium. Item, Hæc eft uita ætern3,uc agnokant te folum uerum Deum ,6d quemmififti kfum efïeChriftum,

_ _ gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non fruftra fadta eft patefadio in baptifmo filq, Ita^ uelut fpedator

baptifmi illius ftans in ilia ipfa ripa lordanis in ccct:u?\ngcloruni multorum piorum, qui adfuerunt, uocem diuinam cogicato dikernentem Pcrlbnas : Hie eft filiusrneusdikcflusamp;c. Item uidit Spiritum fanftum defeendentem ipecie columbæ.

11* Imó tuum baptifmum cogitato. In tuo baptifmo fada eft tab's nv uocatio, quæ hunc ueruin Deum difeernit ab omnibus commcntitqs numini# *bus, Ibi fosdus fadum eft, ut hæc ucra diuinitas te reciperct,amp; tu agnofccresamp; inuocares bunc Deum, qui eft æternus Pater Domini noftri kfu Chrifti,Con’ ditor

-ocr page 609-

^HILI^TI MEL^nTHOK IS. ^55 ditor cum Filio amp;nbsp;Spiritu lando, ac recipit te propter filium jamp;f copulat te fibi Spiritu fuo fandto,

IÎ. nbsp;nbsp;nbsp;Simul etiam cogites,qualis fit diuinitas,{àpiens, uerax bona, benefîca,

iufta, cafta îiberrima, omnipotens, iudicans. Et diftrimina Perfonarum confilt;= deres, teftimom'a amon's Dei erga nos, Pater, Filius, 8(2 Spiritus (àncftus ica condiderunt hominem,ut imapinem fui in nos transfuderent,uerê iaitur dile«ï xit hoc opus diuinitas conditrix, Filq amor lucet in deprecatiohe ÔC poena pro nobis fufcepta* Spiritus fandi amorem fateri neceiïè eft,cum in corde tuo uelut nbsp;nbsp;nbsp;i

indomicilio8(2 templo fuo habitare uelit, ut te regat 8(2 flammas inuocationis exufcitet

IEft autem Filius imago æterni patris çogitatione genita, amp;2 adfumfit • hümanam naturam in uirgine Maria,ut pro nobis uidima fieret« Hune nobis oftenfum uult nos æternus Pater intueri 8(2 audire« Et feire banc ueram eiïe dp nmitatem,quæ mifit banc ui(ftimam«

14* Spiritus fàncftus eft agitator procedens ab æterno pâtre 8lt;2 d filio, 8(2 spiritiufitf mittitur in corda credentium, ut lucem ueræ agnitionis in mente 8lt;2 ueros mo« tus in uoluntate 8lt;2 corde accendat, Sicut inquit Dominus : Et aliam Parade« ' turn dabit uobis«

Hætres Perfbnæfunto/xo^ro^io/jnecfuntpïureSjnecpaucioresPerfbnæ diuinitatis«

I Et Perfona fignificat in Ecclefia bypoftafin intdligentemjindiuiduam quot;nbsp;S^incommunicabilem« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ubi patefadum alloquaris. In illis ipfis patefadionibus etiam cogitandum eftjquomodo uelit coli Deus, 8(2 an 8(2 cur uelit exaudire, Mandatum igitur de inuocatione Icuerifsimum tibi proponito. Item promifsiones«

Ï 9* Tertia commonefadio, Cum iemper obftrepat accedentibusad De« htuocätiot um indignitas noftra,necefte eft in omni precatione, dodrinam pœnitentiæ 8(2 eonfolationem cogitari. Cor expauefcat agnitione iudicq amp;2 iræ Dei aduerfus nbsp;nbsp;con/bktio

peccata, 8(2 rurfus erigatur ardenti fide ac fiducia Mediatoris, 8(2 ft:atuas,tc cer« cogitauda.

recipi gratis propter Filium Dei,non propter propriam d]gnitatem,aut tu« as uirtutes, aut tuas adiones. Nec luda hæc fine uerisgemitibus fieri poteft. Necelfe eft enim adferri ad Deum conuerfionem 8(2 fidem, Nec ualet inuocatio tetinentispropofitumuiolandimandatum Dei contra conlcientiam. Debis dicitur : Peccatores Deus non exaudit«

4. cow.pW; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bbb ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prope

-ocr page 610-

^^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sj 1ST K

Propc cfi Dominus omnibus inuocantibus cum, omnibus inuocantibus eum in ueritate» Et Matth: 21. Omnia quæ pctitis in oratione ,quot;crcdentes accipictis. 21. Credentes inquit.Fides autcm nominating petit ôd accipit réconciliât^ onem.Scd de bonis corporalibus petit in genere mitigationem, quia feit Eccles Earn oportcre fubieeftam efle cruci.

2 2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sit autem amp;nbsp;fpes adiunda fidei, qua expedemus uel liberationem, uel

mitigationem in hacuita 3 etiam cum moræ longitudo languefacit animum, Abacuc 2. Si moram fcccrit, expeda eum, quia ueniens ueniet amp;nbsp;non tradabit, Item ludith : Qui eftis uos, qui tentads Deum, conftituiftis Deo tempus amp;^c/ 23. Etfi non liberamur in hac uita ut uellemus,tamê retineri oportet fidem, diledionem, 8^ fpem uitæ ætternæiuxta didum lob.’Etiamfi occidet mcjtamen Iperabo in eum. Verum tarnen uias meas coram eo arguam^Sc ipfe erit faluator meus, Nec intrabit coram eo ullus bypocrita,

2 4» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarta commonefadio eft,utres petendascogitemus,fcilicetbona

czzdæ^torpoJi^c^^^riauniuerfæEcclefiæjamp;nobispn'uatimjamp;S noftris familijs fpiritualia Ua bona, corporalia,quia Deus etiam bona corporalia promifit, unit à ie petipro* pter has quatuor caufas, quarum prima eft, ut agnoftamus non doniinari ca* fum in his bonis, fed hæc etiam confih'o Dei diftribui, ut in Pfalmo dicitur, ut alat eos in fame,0^ Deu corum conditorê efle. Secunda ut fides exerccatur peti* done horum bonorum. Tertia, ut promifsiones corporalium bonorum fint commonefac7iones de promifsione gratiæ. Seruantur cnim corpora, familiæj poliiiæjUtcoIligaturæternaEccIefia. Etin petitionecorporalium bonorum (èmper necefle eft prælucere fidem,quæ accipit remifsionem« Quarta,hæipfiæ promifsiones corporalium bonorum teftantur Deum in hac uita feruaturum efle Ecclefiam, Itaep non folum noftra caufa petantur, fed ÔC proptercommu* nemEccIcfiæ necefîîtatem.

2 S Sit igitur inuocatio non ociofà Bet-rfoTvoy commonefadi ingentibus miferrjsnoftris petamusres ncceffarias,agamus gratiasDeo probendîcijs, ficutPaulus hæc nomina coniungit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ttv'^e(ç.£uxaf/ff/'a?. Qpæ

nor ita redê difcerni,funt J^io ^^deprecationes, ut mala euert3ntur,7i$orôXû“i^o^^ utbonàdentur,y;itu^e«?interpelîationcsproalqsjtuxaf'^îagratiarum adio,c|uæ eft conftfsio Deo dcbita3qua teftaris te non cafu,non fobs humanis confilfjs aut præfidijs fèruatum elfe, fèd Deum uerè fuifle autorcm amp;nbsp;gubernatorem bene^ ftcfijSc haccommemoratione ipfum célébras, amp;nbsp;te ipfum doces,uaîdc muîta ac# ciderc homini inextricabilia humano confilio,in quibus præfêntiam Dci amp;nbsp;mi randas liberationes expcrimutjiuxta ilIudtCùm nefeimus quid agendum ßt.ad te Deus oculi noftri tolluntur, Ac te amp;nbsp;alios ad timorem Dei, ad fidem ôf cele* brandum Deum inuitas.

2 6,^ Quinta commonefadio eft, Ne honos Deo propriè conueniens tri* buatur ulli refquæ non eft Deus iuxta illud : Non habebis Dcos alienos. Item DominumDeum tuum adorabis,ô^cifbliferuies.Tribuitautem inuocatio abfèntis omnipotentiam ijs, qui inuocantur.

Quare homines mortui nequaquam funtinuocandi.

LKifxn« ««27. MeminiReuerendumD.Lutherum dicere,Si nulla alia caufàeffet execrandi inuocationem mortuorum,hanc unam fàtis magnam St grauem eau IsmeflèjCur piæ mentes ualde odifTeScdetcftarieum ritum debeant, quod obfcurauit argumentum de Mefsiæ diuinitate fæpc repetitumin Prophens.

Cûm

-ocr page 611-

HI LI^(p I H EL HH T HO H Zó*.

Cum iubent Mcßiam inuocare, fignificant omnipotentem ôd natura Deum

I

2 8, Horrenda (celera funt, pugnantia cum primo præcepto, fingere nu# mina , quæ non funt uel habere Epicuræas opiniones, uel in uero cuitu extcrno ueri Dei, ut in inuocatione ucri Dei, retinerediffidentiamjQuid petisj oim Deus te non recipiatjte non exaudiat f uel fingere cultus nouosjetiamfî in« teiitioeft, uelle uerè Deo taies honores tribuere»Et maior impietas eft,ciim ad« ditur periuafio de merito aut placatione, ut ludæi cumulabant facrifîcia, con« debantexcelià.SicuotaMonachorumfaéia funt,uelcum figna uertuntur in Dcos,ut Perfæ ignem facrificij fingebant eflè ipfum Deum*

29» nbsp;nbsp;nbsp;Gæterum prodeft narrationes uerè fcriptasde iandEs,8lt;f quidem congt;

tinuam Ecclefiæ hiftoriam omnibusnctam cfîè,amp;fæpèmultumlt;^ cogitari. Primùm ut diicamus, quomodo fè Deos patefecerit, amp;nbsp;per quos tradiderit do# drinanijSc quæ dodlrina, quo ordine, quibus teftimonps tradita fit,Deinde ut gracias agamus Deo, quôd iè patefecit,quôd perpetuô colligit Ecclefîam, quôd «xcitauitdoôloresamp;cuftodesdodrinæ , quôd fuam prælèntiam inEccIefia oftendit mirandis liberationibus,quôd pulcerrimarû uirtutum exempla in fan dis propofuit* Videndum etiam quid quifqj docucrit, quomouo inuocatione fuaSc confeßione nos confirmer Pro his donis Deo agendæ funt gratiæ,8c pe« tÇndum d Deo, ut nos quolt;$ fie regat iuuet, amp;nbsp;confirmentur in nobis Fides, Spes,tolerantia,illorum dodrina ÔC exemplis.Imitemur Sè diligentiam eorum infua quifep uocatione,amp; in regendis moribus. Laudetur amp;nbsp;in ipfîs hæc cura, quôd non furenter effuderunt dona Dei, fed Deo cos gubernanti adfcnfî funt, ^tanquamobfèquentesremigeslaborcfuocurfum â Deo incitatum adiuue* tunu

HLIH T^ISPETHLIO DE ECCLESIH, ET propria EccleliædoEirinaj relpondente M. Johanne HurifabrO' jyatislauien. Hrno 1550. die lÿ. Juntj^

Eftimonia de Deo multa Zc illuftria imprefla funt nbsp;nbsp;hominum mentibus

reliquæ naturæ, quæ confiderare utile eft. Sed nos in Ecclefia fingulares patefadioncs Dei intueamur, amp;nbsp;caufas confideremus,cur fc Deus humano ge« nericlementifsimè patefeccrit,amp; quam dodrinam tradiderit, quomodo Eccle« fiani d cætcris gentibus. fègreget,amp; quæ beneficia propria Ecclefiæ donet* 2» nbsp;nbsp;Vult Deus fè agnofci,uult notum efie Filium,uuît intelligi genus huma cur Dm Ec«

num non fruftra conditum efïè, ncc tantum ad bas miferias nafci,fed colligi Ec« defiam cui in omni æternitate communicct fuam bonitatem Jdeoq^ dodrinam fjuam tradidit, uult exaudiri à toto gencre humano, !• nbsp;nbsp;nbsp;Semper igitur poftquam recepti funt Adam amp;nbsp;Heua,fuit,efl, amp;nbsp;erit ali«

quauifîbilis Ecclefia, diftinda d reliqua multitudine generis humani ,uocc Eu« sngdij de Sacramentis,continens cœtum redè fèntientem amp;nbsp;reôle inuocantem, alias maiorem alias minorem, Sicut in Symbolo affirmamus nos credcrc,efïè iandam Ecclefiam catholicam, 4‘ nbsp;nbsp;nbsp;Nec cogitandum eft, Ecclefiam efie Idæam Platonicam, id eft, cœtum,

qui nufquam cerni,8c nufquam audiri pofsit. Confpicitur enim amp;nbsp;audiri mi=' nifterium oportet, amp;nbsp;exaudiri confefsionem« Sic feriptum eft : In omnem ter« ram exiuit fonus eorum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

S, Et


B b b itj


4. tow: Phil.


-ocr page 612-

jfT JONES

DoäriiM Ece jßt femper Deus fegregauit Ecclefiam ab alqs hominibus doi^lrina de eG clefiaproe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei,de redemtione generis humani5amp; uera inuocatione.Item Säeramen*

tis fignifïcantibus decretum redemtionis. Et quanquam in Ecclefia lèmper eti# am notam elTc oportet Ïegem moralem, tarnen diftindio Ecclefiæ ôi. aliarum gentium,fumenda eft à uoce Euangelti,iuxta illud : Fundamentum aliud pone« re nemo poteft,præter id quod pofitum eft,quod eft lefus Chriftus*

nifterium, ut deprauabant Pharifæi amp;nbsp;Sadducæi, tarnen lèruat Deus aliquas ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reliquiasjUt tunc Zachariam,Simeonem,Elifabeth,Ännam,Mariam,fororcm

Mariæ,Iolèph,8cbauddubiè'multosalios.Sicutfcriptum eft: NifîDominus reliquiflèt nobis ftmen,ßcuc Sodoma faefti eftèmus.

Hæ reliquiæ retinent fundamentum, amp;nbsp;ueram inuocationem. Et funt uera St uifibilis Ecclefia, non Pharifæi Slt;^ Sadducæi aperte docentes pugnantia cum fundamento,amp; furenter ftabilientcsidola.

mus.

I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et in hoc ccetu uocatorum, fem per aliqui funt eldi. Nec cogitanduni

eftjalibi eftè Ecclefiam Dei,extra hunc ccctum uocatorum,aut alibi elfe eleâos, qui nunquam infèruntur huic cœtui. Ideo dicitur: Quos elegit hos amp;uocauit.

Eccle/td pde J fqæc confblatio prjs mentibus utilis eft. Et cum fua cuiç^ patria nota debeat, multo magisfeirioportet,quid fit Ecclefia, quæ ueriuseftpatna, quam locus qui nafeentem excepit.

quo coetu certifsimum eft, Dcum efficacem efle per minifterium Euangcltj, amp;Î . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multos fandificare, Sunt^ in eodem ccetu in hac uita multi non renati ,qui ta«

men de dodrina confentiunt.

15. Et ne fit ambiguitas de gencredodrinæ, certifsimum eft Ecclefiam 0« portere ampledi fcripta Prophetica amp;nbsp;Apoftolica, Sgt;C in his fententiam retine« re^quàm exprimunt Symbola ApoftoIicumScNicenum.

14. nbsp;nbsp;nbsp;Bins dodrinæ fumma cum comprehenfa fit in ea confefsione, quam

Ecclefiæ noftræ exhibuere Auguftæ, Anno i y 3 o. Hane confefsionem ample« ' di me quoeg profiteor. Vt plane amp;nbsp;fine ambiguitate oftendam quid fentiam, amp;nbsp;alijs oftendam in hac difsipatione, quid ampledi debeant, amp;nbsp;confenfu miih torum cognitofeiamus, quæamp; ubi fit uera una Dei Ecclefia, amp;nbsp;ad hanc fe finguli aggregent. Quia feire oportet fingulos, fe ueræ Ecclefiæ ciues effe. Vt Pfalmo 2 dicitur r Vnum hoc pctq d Demino, ut habitem in domo Domini omnibus diebus uitæ meæ. Item Pfàlm»2i» Cum imprjs non fedebo. Et Pfal. 83. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Brati

-ocr page 613-

fP HI LITT I M E L^TSLT HOK IS. 539

Bead qui habitant in domo tua Domine^Et Pfal^ÿl.PIantati in domo Domini

in atrqs domus Dei nottri florebunt»

ÏNhac liera Ecclefia inteUigi oportet difcrimen inuocationis ueræ 8c falCæ^ Qjiomodo Ec * Quia fcriptum eft: Domini/m Deum tuum adorabis,amp; ei foîi feruicsgt;

I é. nbsp;nbsp;nbsp;Ac difFert inuocatio prædpu^ agnitione cflèntiæ 8: uoluntatis Den

fimulfeiungas ab omnibusdamnatis inuocationibus, 8Ccum ueræ Ecclefiæ uocatione coniungas» Sicut ufitatum fuit Patribus : Deus patrum noftrorum Abraham, Ifaac, lacobt

fecit,edita fua uoce teftimonqs illuftribus,amp; mifü) filio, crucifixo 8c refufcitato ^ni noïuit uagari mentes in quærendo Deo, led iubet Ce agnoCci, 8^ addit : Nes» nio uenit ad Patrem,nifi per Filium,

o» nbsp;nbsp;nbsp;Nee alia eft ulla natura omnipotens,nee alia res inuocandajuon homi*

!• nbsp;nbsp;nbsp;Et conlêruetur in Ecclefia ueritas de tribus Perlonis,ætcrno Pâtre, Fi^

Filius Àoy©-' 0 î'Ku/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;âïcPi» Tra^oç cft uiua, amp;nbsp;intelligcns hypoftafis

§enita ex fubftantia Patris, Et uera eft propoficio,filius eft eflentia genita»

Etnequaquamhuicdoiftrinæ mifceantur fabulæ de idæai Platon ica, alq furores, quos diabolus Ipargit ad obruendam uocem Euangelq de filio B)ei. Sicut lcripfit quidam xóyop addi Deo,ficut £//xaf^x£VH fit addita loui* Et firniß portenta recitari poflènt,quæ execranda funt.

^ic quo(^ neccfte eft Filium Ôô promifsiones intueri» Filiuseft fummus Sacer^ 'losnofter,propterquemcertórecipimuramp;:exaudimur. '

î’ Cogitemus etiam in inuocatione, hanc iplam ob caulam Spiritu fan* ^0 iuuari corda inuocantium» Quia non apprehenditur Deus, nifi mentes at^ ttahat fuo Spiritu, Ideo didum eft, Effundam fuper domum Dauid Spiritum §tatiæ 8c precum*

Diftèrt dodrina Ecclefîæ etiam ab aliarum gentium dodrinis de pecca* to amp;iufticia,

^^ntatisà Deo,8ô dilsidium cordis amp;nbsp;legis Dci, Sicut Paulus inquit:Senlus

Garnis inimicicia eft aduerfus Deum* Et leremias ait : Peruerfum eft cor homii«

’ais ÔC ærumnofum,

^uodconditum eft,quatenus reliquum eft â corruptione, ut reliqui funt ocuh\

lumen in oculis,fic mens, 8C in mente noticiæ numerorum, legis, 8c aliæ ô«fc* tarnen falfô exténuant Monachi peccatum,cum uociferantur concupilcentiam tton elfe malum pugnans cum lege Dei»

Neceftè eft in conuerfionc aliquam eftè contritionem, id cftj aliquam

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bbb iiq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;agnitioci

-ocr page 614-

0O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TflS^'prT.^TIOKES

rrrorcs z4o= agnitionein irsc Dei 8C dolorem uerum ac non fimulatum. Sed hi errores Mo« wrfcfcor«/». nachorumexecrandifuntjCiïm dicunt contritionem mereri remifsionem pee« catorum.Item, oportere contritionem fuffi'cientem elïè, cum nullus dolor pof« fit elTe par iræ Dei,SC homo fubitö extinguereturjfî Deus totam iram fuam ac« cenderet. luxta illud: Deus eft ignis confumens*

50. Acminifterium Euangelicum arguit omnia pcccata, 8^ uoceLegis oftendens humanam naturam fub Icgc SC ream eflèjamp;uoce Euangelij damnans totum genus humanum,quód non credat in filium.

51* Impietas eft igitur quôd confirmant dubitationem Monachi amp;nbsp;fyno« dus Tridentina,ciim iubent fingulos ièmper manere in hac dubitatione an pro pter Mediatorem a Deo recepti fint*

5 2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ideo acculat hoc peccatum Spiritus fàndtus quia uult nos credere, nos

recipi propter Mediatorem*

j 5, nbsp;nbsp;nbsp;Ac mors hominumjmorbi, furores cupiditatum,8ó horrendæ calami«

rates,bella,excidia urbium,gentium uaftationes,funt teftimonia irp Dei aducr«) fus multiplicia peccata,amp; hortantur ut cogitemus, quæ fit caufà harum pana’ rum,ôô quæramus remedium*

34, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;It a qg in h is pauoribus, in quibus aliquo modo ira Dei agnofeitur, au«

dienda eftpromifsio Euangelrj propria, de remifsione peccatorum,iufticiaôlt;^ uita æterna. Quæ propter Filium Mediatorem gratis donatur qs, qui uere cre« dunt,le iuxta hanc promilsionem recipi.

3 ç. nbsp;nbsp;nbsp;Hîc conlpici oportet diftrimen Legis amp;nbsp;Euangelf), ignotum omnibus

hominibusextraEcclefiam Dei,Quod adueriàrrj noftrarum Ecckfiarum muîcismodiscorrumpunt*Sednostencamusincorruptam uocem decreti ar« cani, de reconciliatione gratuita propterMediatorem, 8C fimusdifcipuliDei, non affingamus concionibus Chhfti, Prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum peregri« nasièntentias*

Decrctum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verum, æternum SC immotum decretum Dei eft, certd accipere rc^

boZZwdc tuifsiouem peccatorum, reputari iuftum coram Deo, propter Mediatorem dpere rcwif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;donari Spiritu iàncfto, amp;nbsp;fieri hæredem uitæ æternæ, credentem fere«

fionciit pec. cipi amp;nbsp;placerc Deo,amp; propter filium Dei gratis,non propter ullam propriam dignitatem autmerita.Sicdicit Paulus: luftificati fide pacem habemus.

jîuw. 57' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sedhîcdicunt aduerfiirfj, controuerfiam elfe,an fit tenendum'J'fn'R’p

aut d'iavo/a* Negant fide hominem iuftifîcari. Et affîngunt interpretationem, fi« de formata, id eft, propter dilecftionem homo iuftuscft*

3 8* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Diftedunt igitur d Chrifto SC Paulo,amp; nolunt eftè diCcipuli uocis

uinæ* Nos retinemus proprietatem fèrmonis fine fophiftica, cûm quidem iplè Paulus addiderit exclufiuam particulam Gratis, Non igitur ièntit propter di« ' ledionem homines iuftos eftè*

3 9* nbsp;nbsp;nbsp;Sed huic imagination! opponit hoc decretum, Homo fide iuftificatur

gratis,ideft,fîduciamiièricordiæ propter Mediatorem.

4 o. Hæc fides compledtitur omnes articulos fidei, 8«S in his hunc : Credo remifsionem peccatorum, fcilicet non alijs tantum dari, Petro aut Dauid, fed mihiquoep. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

41* nbsp;nbsp;nbsp;Manifeftum eft, promilsionem uniuerlalem efte, SC mandatum Dei

æternum amp;nbsp;immotum efle,ut omnes filio Dei adlentiamur promittenti remifi fionem peccatorumjimputationem iufticiæ, donationem Spiritus lanrii amp;nbsp;ui« ta* æternæ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42.Hæc

f

-ocr page 615-

M E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HOniS.

4 2. nbsp;nbsp;nbsp;Hac ipfa fïdc petente amp;nbsp;accipiente remißionem peccatorum accjpitur

Spiritus (anélus, èC fit regenerati’o5amp; corda in pauoribus ereda, agnka mifèri«* cordia Dei, incipiunt fc fubrjcere Deo, inuocarc amp;nbsp;diligere eum,5lt; haberebogt; num propoficum, fpem Só alios motus legi Dei congruentes,

4b Et quîdem necelTarió fèqui oportet in conuerßone nouam obedienti# am,amp; luftici'am bonæ confeientiæ. Sicut fcn'ptum eft : Qui non diligit, manet in morte. Et tarnen uera eft propofiti'o, Contierfus eft iuftus propter Mediator rem fide gratis non propter propriam dignitatem. Sicut ftriptum eft: Non iUî# ftifîcabitur in confpeólu tuo omnis uiuens.

4 4‘ Apud Efaiam dicitur : Gaudens Gaudebo in Domino, 5^ exultabit quot;Bfiiiitf df Re* anima mea in Deo meo.Quia induit me ueftimentis falutis,amp; tunica iaiutis cir de»torecbrt cundeditme. Ipfeeritficut Sponftis in facerdotali ornatUyamp;Cuc fponfaornata^'^'' in fuis monilibus, erit Ecclefia uidelicet,

4b nbsp;nbsp;nbsp;Affirmât Dei opus amp;nbsp;ingens beneficium cflè, hanc reconciliationem,

imputationcm iufticiæ,SC donationem iàlutis. Veftit,inquit,me ueftimento iu* fticiæj'n hac uita imputatione,ciim nos quafi inuoluti, uulneribus fîlq Dei, te^ ginnir ipfius iufticia, amp;nbsp;in hac infirmitate propter eum placemus, fimul in^« coat nouitatem in nobis,utpoftea integra uefte iufticiæ amp;nbsp;falutis amidli,in tota æternitate fulgeamus«

46, Ipft uerd Spofus nofter, ampïeeftens nos,fàcerdotis officio ftingitur in ornatufacerdotali, Docet Euangelium inde ufij d prima reuclatione promifsi« onis, facrifîcat cruore madens facrifîcium apph'cans,ac femper pro nobis in^ tercedens femper conferuans Euangeltj minifterium, ÔC colligens amp;nbsp;defendens æternam Ecclefiam.

47* Adftat amp;nbsp;Eccîefia ornata ut Sponfa,huncunicum Sponfum amples ctcns,amp;: uitans aliam dodrinam, 8^ alia numina.Et quanquam in hac uita uaU^‘ debnguidaeft,amp;ingentibusærumnisonerata,amp; Diabolicis latrocinqs cir*« Cündata,tarnen hic fjjonfuseamcomplexus tuetur,inquiens:Nemo rapiet oues tneasex manibus meis,

48. nbsp;nbsp;nbsp;In hanc dulcifsimam imaginem oculis amp;nbsp;mentibus intueamur, amp;nbsp;do*

drinatndefideexerceamus. Credâmusnos placere SC exaudiri propter hune Sacerdotem amp;nbsp;Sponfum,Ôô oremus,ut ipfe fuos cœtus feruet.

4 9. Citât Paulus ex Genefi dieffum de imputatione : Credidit Abraham Deo amp;nbsp;reputatum eft ei ad iufticiam.Vndeextruit hanedoftrinam remifsione peccatorum amp;nbsp;imputatione propter filium credentes iuftos eflè, non noftra dis gnitate,etiamfi nouitas incoata eft.

ÎO. Nec omifimus hanc doiftrinam de imputatione iufticiæ, nec omitten* dameffècenfèmus, V’^tfingunt aliqui hominem iuftum efle coram Deo pro* pter. proprias uirtjjtes.

!De Ewüs o^rtbui.

n. Inhominerenato perfidem,Spiritusfànlt;ftusincoatobcdientiam, De qua hæ præcipuæ funt quæftiones. Quæ opera facienda fint ç' Quomodo fieri polsintf Quomodo placeant Deo 7 oC quod ht diicrimen peccatorumf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dientia,

Si» nbsp;nbsp;nbsp;Philofophia loquitur de externa difciplina,amp; de gubernatione poten*

tiæLocomotiuæ. Ecclefia uerô non tantum de externisoperibus concionatur, fed etiam de interioribus cultibus,de uera inuocationCjFidejSpejdilecftionejpa* nentia,caftitate,ÔC altjs uirtutibus,

53, Ec

-ocr page 616-

562 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) iSTrTJTIOXES

S 3» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etutrac]^ opera, externa 8ó interiora comprehenG font certa norma,

fciïicet, mandatis diuinis, quæ ad uniuerfam Ecclefiam pertinent» Nec fingan« tur cultus Humana audacia,Sicut foriptum: Fruftra coluntme mandatis ho^ minum »

4» Et Ezech : 20. dicitur : In præceptis Patrum ueftrorum noïite incedelt; re, nec idolis eorum polluamini» Ego Dominus Deus uefter. In præceptis mc« is ambulate»

y Sic initió Sc deinceps obruta eft uera doArina, cùm foperftitio Huma* na addefet èC fingeret nouos cultus, noua facrificia, amp;nbsp;alia opera, donee fecutæ font maétationes Hominum, amp;nbsp;alia Horrenda Icelera. Ita in Hac poftrema fene* «fia mundi excogitata èC cumulata font idola multiplicia, etiam in Hac ipfapar* te generis Humani, quæ titulum Habet EccIefiæ.Vt inuocatio mortuorum,adolt; ratio ftatuarum, prophanatio cœnæ Domini,monachatus,faIG opinio meriti debiti, commentum fatisfadionum» Aduejdfos hæc omnia tenenda eft uoxdi»

3oM of)er4 mretutis.

Diferimen peccatorum 'm renatis.

QKâlitobci dientidßt 'm reoAtii,

uina,Bgo Dominus Deus uefter. In præceptis meis ambulate.

Fieri autem bona opera poflunt in renatis, externa amp;nbsp;interiora. Qub iam certifsimum eft,petentes iuuari à Spiritu Gndo. Sicut Icriptum eft,Quan* td magis Pater uefter cceleftis dabit Spiritum Gndum petentibus.

J7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hîc uerô utrunq^ confîderandum eft. Immenfa bonitas Dei eft, qui ut

agnofei amp;nbsp;apprehendi pofsit, propter Filium efîundit in pedora noftra Spirit tum Gndum. Et agendæ gratiæ font, qudd hoc munerc diuinæ effentiæ nos fi* bi copulat , nos infirmos docet,gubernat euftodit contra multasDiabo* li infidias.

S 8» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Valde etiam amp;nbsp;deteftanda 8lt;S deploranda eft lègnities noftra,quddpe

ricula kuiter curamus, quôd non ardenter petimus gubernationem, quod ne* gligenter pugnamus,quod diffîdimus nos exaudiri,quôd ingrati Deo tant de* menter promittenti auxilium/ufpicamur tarnen nos fruftrari. Denicj profun* dum chaos eft negligentiæ amp;nbsp;dubitationum in humano pedore, Hæc mala emendanda font, ôd cogitatione promiftionum Dei,Ôd exemplorum accenden* da fides, fpesj'nuocatio, ÔC gratiarum adio ôôc»

$ ÿ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfi autem in renatis in hac uita manent ingens infirmitas, amp;nbsp;manent

peccata, tarnen diferimen peccatorum feire necefle eft. Manet morbus, qui na* feitur nobifeum, multi uiciofi adfedus, quibus c«m repugnant renati fide amp;nbsp;timor, non cfFunditur Spiritus fandus, nec amittuntur iufticia,amp; hæreditas üitæ æternæ, iuxta illud : Nulla nunc condemnatio eft his, qui in CHrifto lefu ambulant.

60. Sed ruentes contra confeientiam, aut errore aut leuitate ampledentes falfum dogma, pugnans cum fundamento,contriftant amp;nbsp;effùndunt Spiritum Gndum,ô(^ amittunt iufticiam amp;nbsp;hæreditatem uitæ æternæ.

ÓI. nbsp;nbsp;nbsp;Sed qui rurfus conuertuntur ad Deum, uera pœnitentia rurfus fîunt

iufti nbsp;hæredes uitæ æternæ, fîcut Adam,Âaron.

6 2. Cognitio diferimine peccatorum,qualis fit obedientia in renatis iudi* caripoteft. Et quanquam hæcobedientia in renatis procul abeft àperfedione legis,amp; magna infirmitas adhuc in nobis hæret, amp;nbsp;multæ fbrdes ac peccata, ta* men placet perfona fide propter Mediatorem. Et placet obedientia in tali per* fona propter mediatorem fide. Sicut Petrus inquit; Offerte hoftias fpirituaks, acceptas Deo per lefum Chriftum.

63. Et

-ocr page 617-

M E LyfKTHON IS.

65. Et hæc obedientia ornatur præmqs in ui’ta ætcrna, amp;nbsp;in hac uitâ, iuxtügt; tonfilium Dei. Quiaomnino docendi funt homines, ctiamfiEcckfia cruci fub“« icâa eft, tarnen feruari earn Si in hac uitajluxtaillud : Non mortui laudabunt te Domine.

^4‘ Cuftos eft igitur Deus Si huius corporalis uitæ,8ô tuetur hofpitia,uilt;! Ctum,educationem,8c alia uitæ neceftaria. Et uult hscc d ft peti,uult fidem exer;« ccri petitione rerum neceftariarum etiam corpori, luxta illud; Inuoca me in die tribulationis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ^Onfpicitur Ëccleftæ diftrimen cæteris hominibus, ut didum eft, etiam in '^iifulegitimo Sacramentorum, quæ funt fi'gna uifibilia,diuinitus addita pro ’nifsioni gratiæ,ut fint commonefadiones Scfteftimonia depromifsione,amp; fint nerui conpregationis.

0 0. nbsp;nbsp;nbsp;Vfitatum eft humanæ fuperftitioni deprauare amp;nbsp;cumularc ceremoj=

njas hac opinione,qu0d mcreantur remifsionem peccatorum. Si alia bona. Sic Dthniei Si ladxi madationcs cumularunt, adeo, ut ftcpifsime etiam homines nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

fanquam hoftiæ madarentur.

']gt;■ nbsp;nbsp;nbsp;Bt exempla horrenda, quæ diabolus in ilia fapientum Si ftndorum

f’atrumpoftcritatefparfit, perterrcfaciantnos,ne fecuri exiftimemusnoneft ituiciofoscultus aut Idola in hac poftrema Si delira mundi ftneda,in qua *iatura hominurn languidior eft,æ intentio in ftudqs dodrinæ minor. Si ^'iciplina laxior. Si rabies in diabolis ftntientibus inftare iudicium multd {ælt;» Dior eft,

^8. Ac propter hæc Idola non dubium eft, toti generihumano poenasamp;^ talamitatescumulari,ut oftendunt ruinæ regnorum in toto orbe terrarum, Sedoremus Filium Dei,ne finat funditus deleri Ecclefiam ruam,amp;^ ut ftruet re^ ^‘quias,amp;: parcat gementibusSi dolentibus propter ilia Idola,fieut iubet Deus parci gementibuSjEzechielis 9.

Extra ufum inftitutum manifeftum eft nullos ritus pofft habere ratft oncmSacramenti,

70» nbsp;nbsp;nbsp;Oftendit autem narratio in Matthæo, Marco,Luca Si Paulo,cccnam .

Domini ad fumtionem inftitutamefte,

Deoblationcibinihildicitur.Acnequidcm uctuftiCanones,quific iiocantur,dicunt ofterri filium Dei. Scd ipft fihus Dei fefeobtulit Ingrediens in fanda fandorum, id eft, in arcanum confilium diuinitatis, ftntiens horrenss iram Dei aducrfus noftra peccata, cuius magnitudinem nulla creatura in^ telligçre aut fuftinere poftet.

72. Monachidicuntjllam oblationem mcreri remifsionem peccatorum facienti Si alijs, Hæc opinio falft Si impia eft.

11. Nunc fophiftice pro uocabulo Meriti,fubi}ciUnt uocabulum adpliCa:« tionis,ut fures figna rerum mutant,Si dicunt adplicari facrificium Chrifti om* nibus per opus Sacerdotis,

74‘ At applicatio beneficiorum Chrifti fit fide, ucrbo Si ufu Sac.'raivientos’ Appticatio be rum proprio,ficut Si fingulis didum eft, Accipite,manducatG. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nefiaorum

Legimus de oblatione Si adplicatione in MilTa multa uociferantem quendam c^oiv/na ;gwKTO/j,ut Homerica adpellatione hominem Sidonium ornc^ mus. Sed prorfuSjUt Homerus inquit, vro^i^à etTraTwMa Stat Filius Dei

coram

-ocr page 618-

564. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) IST^T 10 KES

coram æterno Patro in San(flo ßnlt;florum feCe offerens , Nos homines oramus,ut fefe offerens ipfe, Gt umbraculum èC intercefTor pro nobis. Nec fieri adplicationem alicno opere certum eft.

7 6. De his magnis rebus pij doeffi in Ecclefia afsiduis gemitibus amp;nbsp;la^ crimis petant, ne ueri cultus obruanturfbphiftica, fed utgubernet nos Deus, ut uera inuocatione, uera gratiarum aftione , uera obedientia eum ce^ lebremus.

77, In fumtione fide ftatuas te uerc membrum fieri filq Dei, amp;nbsp;uere ad te pertinere beneficia, quæ 8C morte fua meruit^ôô lànguine obfignato teftamento nobis dementer largitur.

7 8. Hic amp;nbsp;tota Ecclefia gratias agit * Et ipfè ritus fit neruus publicæeon* gregationisjuultenim Deusfemperhoneftos publicos Ecclefiæ congrefliis efle. Si eosimmenfa mifericordia in genere humano tuetur, amp;nbsp;uult ut nos quolt; que amemus, Si omnibus honeftis offieijs foueamus congregationem,ut unum fimus in ipib.

•J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nunc magis in his tantis minis imperiorum ftudeamus tucricon^^

iun(ftionem,ut etiamfi diftrahuntur impena,tamen uox do(ftrinæ,ôô inuocatio Dei incorrupta Si eadem maneat.

8 O. Cogitemus nos uni capiti Filio Dei adiundos effe oportere, Si bra in genere humano auulia à Deo Si difsipata, rurfus coniungi per ipfum Si ad unum æternum Patrem copulari, kzxx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut ipfe eis fuam fapientfi

am Si bonitatem in omni æternitate communicet. Si nos uicifsim eum una uo^ quot;Ceorati celebremus.

o

!DE T^JSC^IMIHE LEGIS ET EE^AHGELU TropoßtioneSjde quibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'})ir Elobilis Georgius

netus TrutenuSf ^nno 1550. die nbsp;nbsp;Septembris,

DiferwfiLe. T]\Jitio in narrationelohannis, diferimen Legis Si Euangelq proponitur,cûm eft,gratia Si ueritas perlefum Chriftumfa’^^ eft. Et apud Paulum : Nunc fine lege iufticia Dei manifeftata eft.

2. Ac necelTe eftjftmper in confpedu effe hoc infi'gne di{crimen,quo extin* do tenebræ funt horrendæ gt;nbsp;ut fepe etiam in ea parte generis humani accidir, quæ nominatur Ecclefia,ut apud Pharilæos Si Papiftas.

3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et coginitio huius difcriminis, reuera ad fundamentum pertinet,de quo

Paulus inquit : Fundamentum aliud ponere nemo poteftjpræter id quodpofi^ tum eft,quod eft lefus Chriftus.

4» Manifeftum eft aliud effe dodrinam præcipientem Si condemnantem, Aliud promiffionem offerentem remifsionem peccatorum ,imputationemiu=« fticiæ Spiritum fandum ,Si uitam æternam propter filium Dei Mediatorem, non propter ulla noftra mérita.

5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sint igitur initid notæ definitiones.Lex Dei eft dodrina a Deo tradita,

præcipiens quales nos efre,amp; quæ facere Si omittereoporteat,amp; promittesbo^“ na præftantibus integram obedienciam -, Si condemnans omnes non præftan^ tes integram obedientiam,hoc eft, adfirmans uere irafti Deum omnibus non præftantibus integram obedientiam,iuxta hoedidum îMaledidusqui non permanet in omnibus,quæ fcripta lunt in libro legis»

Habet

-ocr page 619-

(P HIL ITT I U E L AnT HOKIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;565

Habet Lex promißiones,Gdnon gratuitas,ucrumpoftulantes ïntegram Prottiißio eu» obcdientiam » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;usngclij

7gt; Sed promifsio Euangeirj propria, cft prornifsio in qua propter fi Iïum Dei Mediatoren!,offèruntur Gratis,non propter noftra mérita, remifsio pec^ catorum,donatio Spiritus ianó:i,imputatio iufticiæ, SC hæreditas iufticiæ èC uitæ æternæ,omnibus qui in Filium Dei credunu

8. Ideo in lohanne fcriptum eft,Lex per Moiièn data eft,quafî dicat,ÂIia uox eft Lex amp;nbsp;aliæ res,quæ per Moifèn inftitutæ funt,per quem hæc politia et hi ritus inftituti funtjquæ omnia funt umbræ aliarum gternarum rerum,Nonlt; dum funt ilia fumma bona,quæ per Mefsiam exhibebuntur, Sed gratia,id eft, temifsiopeccatorumgratuitaamp;imputatio iufticiæ, amp;nbsp;ueritas,id eft, uera 5ô æternaluxinmentibus,amp;!:agnitioIZ)ei,amp;ueraac æterna iufticia amp;uita adfe^» runtur per hune leium natum ex uirgine,qui eft M.efsias,de quo promiisiones traditæ patribus concionatæ iunt.Sicut amp;nbsp;Petrus omnium Prophetarum coiü Tentientem uocem elle dixit : Huic omnes Prophetæ teftimonium perhibent temifsionem peccatorum accipere per nomen eius,omnes qui credunt in cum» % Duæ iunt illuftres difïèrentiæ promiftionum legahïnujôô promifsio« nis quæ eft Euangelij propria,Scilicet expreflà mentio Redemtoris 80 particu« hexcluiîua Gratis^

lO- Mirando temperamento iufticiæ amp;nbsp;miièricordiæ, tolluntur pecca-# tum amp;nbsp;æterna ira.Recipimur enim immenfà mi{èricordia,propter Filium de# precantem pro nobis, Sed tarnen uoluit Deus Legem fuam non efte irritam, noluit iufticiæ fuæ fatisfieri,amp;foluipcenam per aliquem in generehumano, ha in Filium effufa eft ingens ira,cuius magnitudinem nulla creatura uel intel* hgit,uel fuftinere poftet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Ï Pro hoc ingenti amore tuo erga nos,amp; pro tua palsione, tibi fili Dei Domine leih Chrifte,crucifixe pro nobis amp;nbsp;relulcitate, gratias agimus arden# hbus pe(ftoribus,amp; te oramus,ut pro nobis intercédas apud æternum Patrem, S^nosSpiritufancftoaccendas, uttua beneficia intelligamus 8(5 grati eelebre# tnus,

12. itaej qudd ad noftra mérita attinet,gratis tolluntur peccatum ira æKrna,non propter ulla noftra mérita,led fîmul intueamur Filium Dei, qui pœnam pro nobis perfoluit,Sicut Propheta inquit : Quia ponet animam lu# 3m hoftiam pro peccato,Et ipft inquit,Matthæi 20» Venit Filius hominis ut dttanimam fuam ^xurpop pro multis etc,

Impius error eft,fiiigere tres fuifte Leges, Pfimam, Naturæ, Secun# dam,Mofaicam. Tertiam,Euangelicam, Et faluatos eftè homines in fingulis, propter opera legis.

14‘ nbsp;nbsp;nbsp;Impie 8(5 Latomus Louanienfis Theologus ftripfit, non aliam fuifte Litomiittu

noticiamDei in Abraham, quam qualis in Cicerone autXenophonte fuit, cum Filius Dei exprelTe dicat : Abraham expetiuit uidere diem meum. Ag« nouit igitur Abraham Mediatorem, oftenlum in promilsione»

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec patres nec alt) ullo tempore acceperunt remilsionem peccatorum

propter fua opera,nec fuerunt iufti, nec hæredes uitæ æternæ,operibus legis, Sed propter Filium Dei gratis Fide,acceperunt hæc beneficia Redemtoris» 16. Etfî ccremoniæ alijs temporibus aliæ fuerunt, tarnen leges morales tacdem funt in omni æternitate,quia ftipt ipfa fapientiaDei 8(5 re(ftitudo uo#

4.Tom.Pbil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ccc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lunta*

-ocr page 620-

luntätfSjin Deo i'mmota,ficut fempcr eadem eft noticia numeroiiim» Et ca pars legis,quædicit_urmoraljs,præC]puacft.Ceremonîæamp; politicæ leges fucrunt figna et exercitia certi tempon'Sjfed nec^ morales,neep aliæ leges tollcbant pee# catum *

Cur Lex rea 17* Et Lex moralis natura notaeft,ac fi'mul uoce diuina ftatim mitiopatri# bus repetita,quia in hac caligine mentis humanæ, etiam naturales noticiæ funt obfcuriores» Ideo amp;nbsp;uocem fuam addidit Deus,ut in illa ipia Legis dodrina retraheretuagabundas mentes,ad ueri Dei agnitionem inuocationem* Î 8» Norunt uteunep legem moralem Socrates,Xenophon amp;nbsp;fimiles. Sea tarnen à ucro Deo aberrant,ut Euripides inquit: Jnuoco te Deus, quidquid cs,hue hoc cœlum fiue mens,quæ uehitur in hac mole» Lex igitur 8^ uoce Dei - édita eft,uf ad hunc uerum Dcum nos retrahat,qui fc in Eccleiia data proiniß hone de Mediatore patcfccit.Sicut inquit : Ego fum Dominus Deus tuns, qui te eduxi ex AEgypto.Teftimonium et uerbum proponit,quo dilcernit uerum Deum commentieqs numinibus»

lÿ» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et tarnen,fempcr manct ueraRegula : Exoperibus legis noniuftifi*

cabitur omnis caro coram Deo»

Pritui ()i(rettgt; 2 O» Statim autem poft lapfum promifsio gratiæ édita eft,qua uerè colli# tes per chrL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diftiuguitur deinde Ecclefia Dei »à cæterisgentibus.Adam amp;Euaau#

promifsiönem de uenturo Semine,de quo didum eft, Semen mulieris conteret caput fèrpenris,fèntiebant fè uiuificari ex morte, amp;nbsp;credebant fc iam recipijCtrurCiis placereDeo propter uenturum Semen»Hac fidc gratis propter hunc uenturum Vicftorem,erant iufti amp;nbsp;hæredes uitæ æterna?,non propter le# gem,quia utrunep pcrfpicuê norant, fê non fuifle reuiduros ex pauoribus amp;nbsp;morte,cum accufarentur à Deo,fi' non audiuiftent promifsionem» Et uidebant deinde in fua natura deftrudam efle harmoniam cordis amp;nbsp;legis» 21» Hane horrendam deftrudionem, quia magis intelligebant,quam nos,adßduis lachrymis deplorabant,amp; feiebant fe non eftè iuftos fua dignita# te aut fuis meritis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

2 2» ïmô 8gt;C antea didiccruntjfe fapientia legis tantum condemnari, priui# quam édita eftet promifsio» Necefteenim fuit eos fic ratiocinari» lufticiæ eft abqccreinobedientes,Deuseftimmutabiliter iuftus» Abrjeiemur igitur im# mutabiliter»

2 3» Huius argumenti fblutionem,nullius creaturæfapientia cernebat.Sed Fdius Dei poenam in left deriuans, ut iufticiæ diuinæ fatisficret, huius argu# menti folutionem oftendit»

2 4» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic et poftea édita promifsione,fè fuftentabant contra fapientiam Le#

gis,quæ confeientiæ uulnera fubinde refeindebat»

2 y» Igitur poftquam recepti funt Adam amp;Eua, femper hic coctus dein# ceps certô ftiit,eft amp;nbsp;erit Ecclefîa Dei,in qua fonat non fola uox Lcgis,Sed eti# am promifsio gratiæ propter filium Dei, redè intelleda,id eft,ubi fundamen# turn incorruptum retinetur, hoc eft, ubi retinentur, omnes articuli Fidei, amp;nbsp;ufus Sacramentorum, fient fuerunt inftituta»

vßis Legis, 2 6, Vfus igitur Legis præcipuuseft,in toto generc humano oftendere, iudicare amp;nbsp;damnare pcccata, amp;nbsp;damnare rcos peccati» Et ut Paulus inquit: Aculeus mortis peccatum cft,potcntia peccati Lex eft»

2 7» «Quia Lex eft iudicium Dei irafeentis pcccato, punientis reos

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccati.

-ocr page 621-

THILITTI IdELyfNT HONIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^6y

pcccathEt ut PauJi!5 inquit : Per Legem peccatum fit excellenter peccatum^id cft/ea natura opprimi’tur hoc iudiciOjUt ïèntiat horrendam iram Dei aduer«s Ls peccatum»

2 8, Etfi autem multi diu iecuri uiuuntjfine ienfii iræ Dei,ut 8^ Paulus iiv quit,Ego aliquando fine lege uixi,tarnen tandem etiam prophani hoc indicia unifentiunt,acruuntinæternaspœnasjqui non conuertuntur nee feruantur agnitionefilij Dei»

29» Vult autem Deus maxime in Ecclefia, in hac uita intelligi iram ad« üerfuspeccatum,ficutdicitur:Indicium^ domo Deiincipit» ïdeoamp; lèmper uult audiri uocem arguentem peccata, Et iniania eft imaginari peccata in Ec=s defia non aceufari lege Dci,amp;^ non proponendam elle in Ecclefia uocem Lcjs giSjoftendentem iram Dei»

3 0, Sed tarnen amp;nbsp;liberatio lege 8^ ut Paulus inquit,^ maledictione Le^ gis,cognofcenda eft»Hæc liberatio proponitur in Euangelio,ut Paulus inquit: Chriftus uos redemit â malediólione Legis, fadus pro uobis malediélum» Obferuandum eft autem in uerbo Redemtionis comprehendi, 8C liberation compenfationem» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

31 Ita liberamur â iudicio 8C maledidione hegisj cum credimus nobis certô propter filium Dei,donari remiisionem peccatorum, imputationem iu^^ fticiæ,Spiritum iàncftum, uitam æternam, gratis, non propter dignitatem noftram»

3 2» Longe aliter fit hæc liberatio,»^ iudicio Dei,quâm abrogatio hgisdenummoferreofa(ftaeftSpartæ,ubilex ipfa mortua eft, ipernentibus fam ciuibus»

3 3» Sed Lex moralis eft iudicium Dei,quod non mutaturjuifi fide filium Dei apprehendentibus»Vt Iohan.3» dicitur» Qui credit in eum non iudicatur»

3 4. Et quanquam hærent in reconciliato multa peccata 8C magnæ fora des,tarnen peribna iufta eft,propter filium Dei,fola fide,id eft, per miCericon^ diam donata remilsione peccatorum,00 imputata iufticia, propter filium Dei, non eft iufta propter legem,aut noftram dignitatem» Sicut Pialmus inquit : Noniuftificabiturinconfpedutuoomnisuiuens» Ac de talibus credentibus dicitur : Non eftis fub lege, led fub gratia»

3 4‘ Sic hi liberati lunt,a maleditftione Legis» Et tarnen manet hæc lucfta afsidua, Agnoftitur hærens in nobis peccatum,amp; fide apprehenditur liberal do conlolatio»

3 Î* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hac fide fiiftentante corda in uero agone,Spiritus làn(ftus,ucrè accents

dit nouam lucem,uitam amp;nbsp;obedientiam, Sicut dieftum eft : Effundam luper domum Dauid Spiritumgratiæ amp;nbsp;precum»

3 6» nbsp;nbsp;nbsp;Condonatur ergo præièns immundities cum uincit fides,non cum re^

gnat peccatum,id eft,non cum cedit fides tentation! contra conlcientiam, ut ' cûm Eua uel Aaron ceflèrunt tentation! mentes contra conlcientiam»

3 7» T aies excutiunt amp;nbsp;contriftant Spiritum fandum, 8C fidem, quæ eft fiducia milèricordiæ amittunt»

3 8. nbsp;nbsp;nbsp;Manifeftum eft enim difterni in Paulo regnans peccatum, amp;nbsp;non re^

gnans,

3 9» Non igitur intelligenda eft libertas,licentia uiolandi legem De! con* LibertM S tra conlcientiam»

4. Tom, Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ccc tj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed

-ocr page 622-

4 O* Sed libertas eft in retinente Spiritum fandum, fide uincente teiigt; tationem. Hæc fimtcertamina magna piorumfin quibus crefeit fides uidrix DiaboIi.Et Filius Dei fic declarat fuam potentiam,adiuuans nos, ut defiruat operaDiaboli.Sic uincit in loieph répugnante illecebris adulteræ, In lob re^ pugnante defperationi amp;c.

41. Eft autem deinde amp;nbsp;hic ufus legis in reconciliato. Manet ordo icm« piternuSjUtcreaturaobediatCreatori.Etoftendit Lex,quæ opera amp;nbsp;qui cub tus Deo placeant. Oportet autem amp;nbsp;opera iandrorum régi expreflo uerbo Deifiuxta illud : Lucerna pedibus mcis uerbumtuum.

4 2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec licet ulli creaturæ inftituere cultus Dei,ficut feriptum eft : Fru=«

l^^nisChuls disoritm.

ftra colunt me mandatis hominum.Et hi cultus, quos Deus tradidit, fine cor^ ruptelisjuigilantcrjóó piê retincndi funt, Semper in mundo, exemplis patrurn maieintelledis,impfiabufifunt,8dpaulatim Katto^KAia addidit plura idola, ut cum primi Patres rede iacrificaftent,poftea Chaldæi amp;nbsp;alq finxerunt bec opelt; ra mereri remiisionem peccatorum. Et adfinxerunt abominandos errores, hunc ignem iumtum ab igne patrurn accenib diuinitus,efte numen/fle Deum ipfum.Deinde hunc ignem publice circumferentes adorauerunt. Poftea alij alianumina,amp; alios cultus horrenda audacia finxerunt.

4 3. Hæc cûm acciderint antea cum fapientia,difcipiina,dodrina? ftudia, amp;nbsp;aliæ uirtutes maiores eflent,amp; cum Ecclefia tantos monitorcs habcret,Scm,

Abraham,amp; deinceps multos,non cogitemus nihil irrepfifte uicioruin in Ec* clefiam,in hac infirma amp;nbsp;delira mundi ieneda,amp; in tantis gentium diisipaub* nibus ÔÔ confufionibus,amp; negkdione dodrinæ 8d difeiplinæ.

Da^rtttil de luflicid fidei,

4 4. Imó cito obicurata eft dodrina,de lufticia fidei,ut oftendunt Orige* nis aliorum ft:ripta,ö^ nati ftint Monachi,quorum exemplis confirmataeft pafl^Apößo= perftiafio.mereri homines remiisionem paccatorum operibus, quidem non loru tempora 1 ■ \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

cito obfeura. mandatis a Deo.

U,

4 Poftea minifterium Euangelq ab Epiicopis conuerfum eft in Ke*“ gnum,amp; neruus additus,mifta papiftica,8«f multiplex deprauatio cœnæ Do* mini omnium piorum lacrymis deploranda.

4 b. Et caligo Ethnica iecuta eft,fuit ignotum diferimen Legis amp;nbsp;Euan* gelq,Confirmataeft periuafib,mereri homines remifsionem peccatorum,amp; iuftos efte proprijs operibus.Deinde additum eft,Cum nemo ftiat quaiido fa* tis operum habeat,manendum eftè in dubitatione, nec Fide uincendam effe dubitationem.

4 7* Hæc dubitati'o prohibée conipici beneficia Mediatoris, conCola^ tionem firmam conicientijs cripit,amp; prorfus corrumpit ueram inuocationem» NonenimpofeftmensaccedereadDeum.petere5lt;^ expecfiare bonapiifi fide ahquo modo acquiefcerc inceperit, ÖC fc quafi duci ftatuat d Mcdiatorc filio Deijfi'cut inquit Paulus : Per hunc habemus acceiîum Fide amp;c,

4 8* Et tarnen decretum Synodi Tridentinæ iubet manere in diibitatio=^ synodiu Bo« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poftea in Synodo Bononienfi décréta faefta funt,quorum manifeftior eft

* impietas, quæadfîrmant fatisfaeftiones, ut ipfi uocant,Canonicas necefiari^ as eile .Item in circumgeflatione panis,faciendam efîè adörationem SCc, 49. Et ficut apud Ethnicos rnulta pumina excogitata funt, ita peruafit in Ecclefiam inuocatio hominum,qui ex hacuita diiceiierunt, cum horrendum cogitatu fitj compellare hommes abientes, quafi motus cordium inipiciant, quod

-ocr page 623-

THILITTI U E L AKT HOniS. 369 quodfoliuseftomnipotentisnaturæjamp;Sexprefle diftum fît: Dominum De^ umtuum adorabis»

S 0^ Omnino neceftaria eft cura fîngulis hominibus, quærere ueram Ec^ clefîam DeijSc ei ft adiungere, amp;in ea audire docftrinam d Deo traditamjamp;^ cum huius ueræ Ecclefîæ inuocatione èC confeftione coniungere ftiaminuoca# tionem Sc conftfsionem^fîcut Dauid inquitjPfalm,26.Vnum petij û Domino, hoc requirOjUt habitem in domo Domini omnibus diebus uitæ meæ,Scc, Et Pfalm^Sj.Beati qui habitant in domo tua Domine, Et Pfàlmo ^I.Plantati in domo Dominijin atri^s domus Dei noftri florebunt,

ÎI, nbsp;nbsp;nbsp;Et cùm uelit DeuSjfilium agnoftijamp;î: exaudiri in toto genere huma=«

nOjUuIt Ecclefiam conipici,amp; ccetum uifibilem efft,Eftlt;^ uera Dei Ecclefîa, coEtus uifibilis,retinens fundamentum,id eft, doftrinam Euangelq incorrup« tam,iuxta omnes articulos fidci,præcepta, promiisiones, legitimum ufum Sa^ cramentorum amp;nbsp;reuerentiam minifterio debitam,nec defendens idoïa, Î 2, Nee alibi ftint elecfti nifî in hoc ccetu uocatorum,iuxta illud : Quos degit,hos uocauit,Nec libertas illapia eft,quam fîbi multi fumunt,qui moi# re Academicorum uaQantur,amp; contradicunt omnibus, nullius Ecclefîæ cis Ues elft üolunt de quibus dicitur. Qui non colligit mecum,diij3ergit, ÎEt filius Dei in agone precatur ætemum Patrem, ut faciat ut unum fifnus in Deo.Adiungamus igitur nos ad ueram Ecclefiam, ubicuntß iumus, Uotis confcftione.Quare confiteor me amplecfti conftnfum catholicæ Ecs clefiæ Dei exprelTum inconfelsione,quam hæc Ecclefîa exhibuit ïmperatori Carolo Auguftæ Anno I y 3 O, in focietate corum,qui hanc dolt;ftrinæ uos cem am plelt;ftuntur, Verum Deum, fiducia Filrj Dei Domini noftri lefu Chrft fti inuoco,

hiper habitatores lerufalem Spiritum gratiæ amp;nbsp;precum, difternitur career les fujione spirit gis ä liberatione donata per Redemtorem filium Dei. Lex minifterium eft tmftnâi, norrendæ iræ De],8i in hac ingenti confternationc fuga conticeftit inuocas tio.Sed cum uoce Euangeli) annunciatur remilsio peccatorum, Spiritu gratiæ uiuificantur corda,agnofcunt gratiam,id eft miftricordiam Dei, propter Re« demtorem promiiruin,8i ft recipi credunt. Et edm hac fide J^piritus fandus accendit ueram inuocationem,quæ fit tantum in uera Ecclefîa*

Î Î, Nam Ethnici,Turci Si fimiles,etiamfi adfirmant ft inuocare uerum Deum,8i illud uidelicet numen,quod condidit ccclum Si terram, tarnen d ue* ro Deo aberrant,quia negant elft æternum Patrem, Si Filium imaginem de ïterni patris eflèntia genitam,Si Spiritum ftndum ab æterno Pâtre Si FiliO procedentem.

infua cogi£atione,quôd compellant,fingentes aliquid elft Deum, quod non

cft Deus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fingunt idoU,

S 9’ Deinde accedunt Ethnici ad illud numen, fîne promilsionibus, fine Mediatore, cum perpétua dubitatione, Ita Mediatorem nunc quo(^ remos

^,Tom.vbil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ccc irj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uent,

/

-ocr page 624-

I '.t-

570 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ji: lonES

ucnt,quîlubent manere in dubitatione^aut qui fiducia fui facnficfj, aut alio:* rum propriorum operum ad Deum accédant»

éo» At cum Liera inuocatione coniundlæ Rintcætcræ uirtutcs, Dilcdio, bonumpropofitum,Spes,Paticntia,amp;aliæ,Itacum Spiritus fanftus corda de uiuificat,fimul inchoat in hac confblatione interiorcm obedientiam, quod uoce Icgis nequaquam eitici potuit»

(i I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed hæc obcdientia nondum eft perfedla Legis impletio, quia uerif

fimum eft,peccatum in natura Humana reliquum in hac uita, etfi mortifîcari ccpit,tarnen nondum prorfus mortuum efîè.Tegitur autem à filio Dei^qui eft umbracukim,amp; liberauit credentes à malcdicfionc legis.

é 2. Philoibphica imaginatio eft,Heroicis donis infufis,propterea homh nem iuftum efïèjficut 8d Cicero inquit,Nullam exiftere uirtutem magnam ne adflatu diuino.Et quidem Ethnicis illæ iplæ heroicæ uirtutes,ut Achillis et Alexandri fortitudo,illuftria teftimonia de Deoftierunt. Sed in Ecclefia ne^ cefîè eft,dici de remifsione peccatorum, de imputatione iufticiæ propter filh um Dei,amp; de fide,id eft,fiducia miièricordiæ intuente filium Dei, qua libera^ mur â maledidtione legis,ab ira Dei,amp; à morte æterna» Sicut Paulus inquit, luftificati fide pacem habemus»

6 3» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quanquam igitur inchoata cft obedientia,tamen in hac mortali uita,

peribna iufta cft,id eft,accepta Deo ad uitam æternam,immen(a mifericordia propter Mediatorem fola fide,non propter propriam dignitatem» Et in tali pcrfbna,præluccnte fide,placet obcdientia,8^ fit cultus Dei propter Mediator rem,amp; habet præmia in hac uita,amp;: poft hanc uitam, Sicut Petrus inquit : Oft ferte hoftias fpirituales,acceptas Deo perleium Chriftum»

6 4. Alius ufus eft Legis Politicus,cohcrcens externa membra in omnft bus hominibuSjCtiam non renatis. Sed ctiam hanc mutilam libertatem fæpift fimè horribiliter uincunt flammæ prauorum adfe(ftuum,amp; Diaboli hanc mft ftrrimam naturam,odio Dei omnibus contumclqs adficientes, Sed aduerfus hæc ingentia mala,filius Dei reconciliatis 8d cum inuocantibus,uult opem fer;« re,amp; conterere caput Serpentis,80 iubet pctere auxilium,amp; adfirmat ucrepla«! cere Dco,hanc petitionem,nec irritam efle,iuxta illud : Quanto magis Pater ueftcr cœleftis dabit Spiritum fandlum pctentibus, Tales promifsiones intue« amur,8ó nos ad petendum auxilium,contra fæuifsimum hoftem,amp; contrains firmitatem noftram exufeitemus»

Ç(î{EyiEIomS .actione S)IS^TTâgt; tiofautore Matthia Lauter'ygt;ualt Elbin^enß. SOißntata Wite»

Martij.

crediioƒ/^Reatio propiè loqucndo cft Dei aeftio ad extra ipfi propria,procedensex ^^ingenti amore erga creaturas, ad Ecclefiæ falutem amp;nbsp;conièruationem, ut ipfèineainnoteicatamp;celebreturinFilio, fit(^ a Deo immediate libera cius eleeftione non coaeftione ullius neceisitatis : absqp adminiculo etiam omnis ere# aturæexnihilototumproducens,autaliquidex nihilo in aliquod inducens, illud^ creatum ita conieruans,fouens 8^ fuftentans, utueftigiadiuiniamoris amp;nbsp;prælèntiæ ucl manibus contreeftari pofsint,co autem ordincamp;S modo cons ftruat quod^jquo illud eft creatum,Ita tarnen ut Deus retineat ÔC confilium 8C libers

-ocr page 625-

MEL ./XT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$7^

amp; Iibcrtatem,mancat^ Dominus illius ordinis,8ó limitator ac uindex confu= fionis,qiiæ aliunde acceditjUtcß confufum amp;nbsp;collapfum ordinem inftauret,pcr Fiiium libéré intcrcedentem,non pro iuftis,ied pro miferis peccatoribus reœ piendis,ac integritati reftituendisjquatenus ipii mouenti non repugnant, fua incrcdulitatc.

2. Hæc aólio eft inorganica,ac fit absrp omni motu 8^ palsione Creatoris, aftionisqjreciprocationeïèuretaliationcacreatojdiftêrt^ a,bipfà eftcntia die uinajUt effe(ftus à caufajfiue potius ut adtio â fuo principio intrinieco.

3. Hæc alt;ftio(ut aliæ ad extra)etfi ab ætenio ièmper fuit- in Deo, ut pro* prium : tarnen adtu ceepit in principio à Mole deftripto»

4* nbsp;nbsp;nbsp;Adliones igitur Dei,ad extra in hoe mundo, fiunt in tempore 80 cœ^ tdextrd

perunt cum tempore, Sed apud Deum extra banc uitam,amp; extra hunc uifibi^ untinumpl)» lem mundum,mille dies ftint ficut dies hefternus Jdeo perfetftam Dei beatitu^j re, creunt dinem,antc creatum mundum,amp;futuragaudiaSan(ftorum,poft banc uitam, non intelligit mens capax tantum temporalium,oculus^ ea nee uiditjnec auris audiuit,nee in cor hominis delcenderunt,

AAiones ueró Dei,ad intra fimpliciter in ipfa diuinitate,fupra captum humanum,prorfus non fubiacent tempori, nee unquam facfta funt, nee fient, fubidcent te^ nee fiunt in tempore ullomodo,quia in Diuina eftèntia, nihil unquam ccepit pow* fieri, autfaltemeftè, Qtiapropter gignere Patris, ódgigniFiIi),8C procedere Spiritus fandli : funt adliones Dei internæ, quibus realiter lèmper diftindlæ fiierunt,manentcß tres Pcrlbnæ Diuimtatis,in una eflentia numero,

Hæ diftindbones realiter conftitutæ internis adtionibus, declaratæ patefadlæ funt Ecclefiæ externis adlionibus ad extra, uelut in Baptift# nio Chrifti, Pater fuauiter compellat Filium, Filius uolens Patri obediens fiaptizatur, Spiritus fandlus columbæ Ipecie mouetur,8d Filium ardenter âm* pledtitur,

7* Sed ficut in naturam Spiritus landlus-non cadit ïatio ï Ïta nelt;$ hæclaîî spiritsfdn^ tio aut columbæ Ipecies realiter eum diftinguit,multo minus eundem fèparat,

Pâtre êd Filio,

8, nbsp;nbsp;nbsp;Bodem mod^ defcenfus Filrj in uterurrt beatæ uirgini's Mariæ,tninimè

ffparat Filium dPatre amp;nbsp;Spiritu fandlo,

Imó ilia ipfa incarnatio, quatenus procedit ad extra exiftit in inedrndtioFi» niotu, eft opus omnium trium perfonarum, De Patre enim dilèrtè dici#''!^“* tur,Efaiæ 4 y. Ego Dominus creaui ilium, nempe non fimpliciter creaturam, led nouo modo ficut dicitur,Ieremiæ j i, Creauit Dominus nouum fuper ters tam, Fccmina circundabit uirum, Ideo ipfa conceptio fignum dicitur, Efaiæ 7* De Spiritu uerô fandio, affirmât Symbolum Apoftolicum,Conceptus eft de Spiritu fandlo^

10, Sed in haefbeietate trium Perfonarum Filius Deicooperans ad ex* tra,fibi foli ad intra unit humanitatem (rwp.aT)Kwi?,fiue perlbnaliter,uinculo in:# dilTolubili 8d myfterio abditifsimo, quod nulla creatura perfpicere poteft. Diabolus enim etfi ex Scriptura nouit,quod filius Dei fit incarnatus : tarnen quomodo incarnatus fit ignorât,nec poteft illud myfterium comprehendere, maxime uero in humiliato Chrifto non aanofeit Dominum eloriæ, ideo eo magis furit contra eum,nec cefifatab ifto furore, etiamfi' fæpè eins potentiam fentiaq fuo magno cum malojita incarnatio filq Dei fit Diabolo lapis offene

Ccc iiij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fionisj

-ocr page 626-

TlISTt'T ATIOKES

fioni'Sj Angcli ucro Dei in illud admirandum ijjeculum unionis proipicere cult; piuntjHec faciari eo poterunt in omni æternitate.

uni tantum perfonæ,amp; nec^^ fit ordine creationis, netj ex nihilo»

fèrtè inquit Symbolum Apoftolicum* Credo in Dcum patrem omnipotent tem,creatorem cœli amp;nbsp;terræ.Et de Filio,Iohan.i.dicitur.Omnia per ipfum fat lt;fta funt.De Spiritu uerô làn(fto,P{àlm,32»diciturtVerbo Domini cceli firinat ti fiant,amp; Spiritu oris eius,omnis uirtus eorum.

mus in Deo,fîcut tota rerum natura amp;nbsp;ordo confèruatur præfèntia amp;nbsp;libera adminiftratione diuina,ImÔ pro fua mifericordia auget fæpifsimê naturæ bot na,oftendit etiam fè non præfènte amp;nbsp;gubernante naturam nihil agere,

I y» Prophana igitur eft opinio fingere,Deum, uelut fabrum à fuo opifît cio,intra fuum quafi cubile difcefsifïè» Hominem ueró amp;nbsp;naturam ferri fine Deo,ut eiedcum lapidem extra manum iacientis» Aut fingere hominum prort fus alligatum efîè loris immutabilis necefsitatis, inter Dcum Sc iècundas caut fàs» Aut abscg fecundis caufis,hominem diuinæ præfcientiæ amp;nbsp;prædeftinau'ot nis cathenis æternis,ne quidem Deo foluendis detineri conftricftum, amp;nbsp;coar* datum per omnia immutabiliter, ut in Ecclefia quidam fanatici, nolentes ui* deri Stoici,petulanter impie fingunt,exiftunt uerô Stoicis multipliciter det teriores : præfèrtim cum difèrtè dicant,Deum per fè ordinafîè prædeftinafi fc immania fcelera,ac eadem etiamdum uelle eum non tantum permittere.

OSITIOn ES, 3)E I'S P'S S)IST7T^gt; Mt Ma^i/ler Tilemannus Heshufius TJ^efalienßs, uocatus ad gubernationem Eccleßa Goslarienßs, EP^itebergA^jAnno 155^. die quinto Matj, quo ante ^nnos 151 (^.Filius S)eiadmirando trium^ fboßgt;eEantema^no coetu Apoßolorum (ty bDißciliulorum in cœlum aßcendit^

TDeo Deus ordinem in natura,amp; ordinatos motus amp;nbsp;effedus inftituit,Sc bot '•mim' indidit mentem quæ intelligeret numéros, ordinem,difcrimen honeftot rum amp;nbsp;turpium,ut hic ipfè ordo öd hæ noticiæ fint teftimonia de ipfo,et oftent dant efîè Deum,8d doceant qualis fit,amp; quöd fit mens fapiens,uerax,bona,bet nefica, iufta,cafta,uindex fcelerum»

Etfi autem hæc confideratio nunc obfcurior eft in hac deprauatione nat turæ,tamen non eft negligenda.

PdtffrfiSw 2* Poftea patefecit fè extraordinarqs operibus, amp;nbsp;addidit fuam uocem,ut oftenderet,Deum non efîè Ivtea/xw/j infufam creaturis, alligatam caufis fècunt dis,ut Stoici Öd altj finxerunt, fèd ut confpici pofTet, Deum efTe aliud agens, diftiiit

-ocr page 627-

9HILI9TI M E L ANTHON IS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

diftmAum à creaturis,intelhgensj bonum 8d liberum, quod poßit aliter agere,qa;iin dent: cauræ fècundæ,amp; (cirent homines quomodo amp;nbsp;ubi uclit bi colligcre æternam Ecclefiam.

3' Agnofcendacfligitur ràagnitudo bonitatis Dei, amp;nbsp;uera gratitudine cdebranda,qüôd utrocg modo fc patefecit,ordinari}s operibus, SC extra ordi#: nariqjs,transfufi's radqs fuæ fapientiæ SC legibus in mentes humanas, ÔC oftcnfà ci'cationé, quæ eft fummum miraculum, deinde uerô édita promilsione de Mediatore,amp; addito nouo miraculo, conlèruatione uitæ primorum parent« tum,8ôpofteaali)s multis teftimontjs, inflammatione uidlimarum, confèrua^ tione Nohæ in diluuio, Sd alqs.

4‘ Neceflè eft autem teneri difcrimen inter noticiam Legis amp;nbsp;promiisio? oiÇcrtmea i» nemgratiæ propter Mediatorem filium Dei, Et necefle eft agnoici Deum filter noticiaui eut fc patefccit,non tantum uthumanaratio cogitât, Sed ut diferimina trium^^ig^^cr pro» perfonarum ôd carum proprietates piè intelligantur, ut Deus redê

colatiir,

Lex eft æterna amp;nbsp;immota iapientia amp;nbsp;régula iufticiæ in Deo, dücef^Lf»; quid-f tiens recT:a nbsp;non reéta, amp;nbsp;horribiliter irafeens contumaciæ, quæ répugnât

buic Normæ in ipfo, amp;nbsp;patefaefta eft hominibus in creatione,amp; poftea Ècpe res petita 8cdcclaratauoccdiuina,uticiamus, quôd fit Deus,amp;^ qualis fit, oblb gans omnes creaturas rationales, Sf poftulans ut omnes fint conformes ipfi ^daninansacdeftruensomnesnonconformes,nifi' fiat remifsio 8l reconcL liatio propter filium Mediatorem,

Euangelium eft prædicatio pcenitentiæ promifsionis, qusc non eftE«angch»«i naturali luce nota,ièd ex arcano confilio Diuinitatis per Filium prolata eft, ejua Deus exhibet remiisionem peccatorum, reconciliationem, donationem Spiritusfandijiufticiæ amp;uitæætcrnæpropterMcdiatorem 5ô per eumgras tiSjfideaccipientibus promiisionem.Hæc diuerfa genera doélrinæ paUm dift eernuntur,in i.cap Johan.Lex per Moiièn data eft,Gratia amp;nbsp;ueritas per leiùm Chriftuin fac'la eft.Et Rom.}, Nunc fine lege iufticia Dei manifeftata cft,teftis ficata in Lege èC Prophetis,iufticia uerô Dei per fidem leiu Chrifti. Et Gai,}, Siex lege elïèt hæreditas,non eftèt ex promiEione Sôc.

7- FirmiEimèigiturtenendaeftièntentia ôôuerê colligi Ecclefi'am Déi æternam,uoceEuangelfi 8d agnitione Mediatoris,Ôônunquam Ecclefi'am Déi fuiiTcjnec eire,nec futuram eftè, honaines ignorantes uocem Euangelq Me^î ‘(latorem.Sedtenendaeft uox Pauli: Fundamentum aliud nemo ponere pos teftjpræter id,quod pofitum eft,quod eftlefus Chriftus,

Qtiare Thammerus, quiconfufionem facit Ethnicorum amp;nbsp;EcdeGdij Th^tHtnerui. Legis et Euangeli},cum fcribitEthnicos nouifle Chriftum,quia legem norunt, c'lt;ecrandus eft,

T ufcicæ impietatis,

in Pro^

-ocr page 628-

574- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ Œ)IST^T10 N ES

ï'n Proplietis illuftriora de filio Del Mediatore, PGLz» Ofculamîni Filiumjamp; gt;nbsp;apud Efaiam : Non'cia foui mei iufti iuftificabît multos,amp;c»

Difcrimen »«. 11» Semper igitur uera Ecclefia fuam inuocationem diftinxit ab Ethnica, uocationii «eepræci'puè his artîculîs agnitione doctrinæde eflentia Del, amp;nbsp;de uoluntate, rlt;e cr falfe, 2» Vera Ecclefia intuetur patefadliones diuinas, agnofcit unam cflè diuinam efîènti'am conditricem,æternum Pattern, Filium de quo loquuntur promi(siones,amp; Spiritum lanâ:um,procedentem ab æterno Pâtre, èC coæter« no Filio,amp; fcit fè recipi,exaudiri,amp; îaluari propter Filium, qui conftitutus eft Mediator» Sed uagantur Ethnici horribili Scdeploranda amentia,quia fin^ gunt alq aliud eflè Ùeum,amp; alrj plures comminilcuntur, nbsp;nbsp;omnes dubitant,

an quomodo exaudiantur, Deniq^ tetri fiant furores omnium extra ueram Dei Ecclefîam,quorum côfideratio moueat pias mentes,ut Deo gratias agant, quôd le in Ecclefia fixa patefecit,amp;eum ret^lè inuocare difcant, iuxta diâum : Dominum Deum tuum adorabis,amp; ei loli feruies»

Dciis agnof, ut in uerbis Baptifmi traditum eft,amp; ut difcrimina traduntur in Symbolis,amp;^ fciamus non tantum eflè nomina diuerlà unius perfonæ, ficut fingunt aliquî Iudaifantes,amp; ficut Seruetus,qui ftirens Lutetiæ mortuus eft, icripfiu Sed tres eflè Perlbnas ut Latini loquuntur,lèu magis perlpicuè,ut Græci tres'ult;lgt;is«/J-tv»$ qui tarnen fiinteA'-o^cr/oj, ficut de Filio exprefïediciturinSymboloNiccno,Et de Spiritu fàntfto inquit Epiphanius jTrvEv/xaovTOJ^îK. €^ûUK.«ÀAo^io/j7ra^oç «où v'li

MÙ. viu,

led d qua ab æterno genituseft Filius imago Patris, amp;nbsp;procedit Spiritus fane lt;ftus,quæ cum Filio amp;nbsp;Spiritu iantfto condidit coelum amp;nbsp;terram,ofnnes ere* aturas,8d eas conlèruat»

imago æterni Patris,quam Pater left intuens amp;nbsp;confiderans gignit,quæ no^ bis quidem fie manifeftatur,quÓd fit Perlbna per quam Pater dicit decretum amp;totumordinem creationist reparationis hominum,tmittiturutpatefa^ ciat Euangelium,t adfiimathumanam naturam, t fit Mediator,Redemtor t Saluator.

-ocr page 629-

^HILÏT^Ï ME LAnTHOKIS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;565

QuiaDeüsagnofciuoIuit,aliquomodopinxithæcdi(crimina in na« twahominis,in qua hæc tria flint præcipua,Mens, Cogitatio quæ eft imago rei cogitatæ,f€u uerbum proferens cogitatas imagines» Item motus,amor, læi ociain uoîuntate,et Spiritus in corde nafcentes,qui funt flammæ cientes motu» Dei »« ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et in hoc dômicilio Fui fit ante lapfum illuftris noticia Dei, accenfa

per uerbum,oftendens creatorem, ac uoluntas, amp;nbsp;corda habebant ardentes rnotus erga Deum,accen{bs per Spiritum fàrrdum»

^erandus eft,quód ca,quæ in ipfb Deo flint optima, nobis communicauit, fei# Jieet;,fapientiam,iufticiam,Iæticiam,6lt;^ libertatemuoluntatis, imd feipfum no« bis tribuit,quia in nobis ut in tempio fuo habitaturus erat.

^atfeiy/xa.E’i (W-Hj{J17ravTa,gt;{qT( yS/j. •

Vt igitur difeernatur Chriftus ab alijs Sancftis,retinentur hæ propofi* tiones in Ecclefia,Deus eft pafrus,Deus eft mortuus.PauIo adeftDeus focieta« te,feu utopitulator,et adeft feparabiliter,nec Pauli perfona eft Deus.Ideo non dicimus Deum pari patiente Paulo,Sed patiente Chrifto patitur Perlona,quæ eft Deus.Hæc forma loquendi nominatur communicatio’/lt;P/«Marop ,quæ amp;nbsp;in fermone diuino in Propheticis amp;nbsp;Euangelicis narrationibus'uflirpatur,ut

Zacha,

-ocr page 630-

^6^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ATIOHES

Zachaj2.dicit filius Dei ante adfumtionem humanæ naturæ : Ädfpicient ad me,quem confîxerunt»Et lohan» 8, Antequam Abraham naiceretur,Ego fum» Nequaquam ucró dicitur,Diuinitas eft paHaJeu Diuinitas eft mortua.

2 8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc difcrimina pie 8^ reuerenter cogitanda funt, nbsp;nbsp;retinenda phra*

' fisEcclefiæueriscaufisamp; graui autoritate recepta, etiamfi noftra infirmitas hoc admirandum fœdus Verbi amp;nbsp;adfumtæ naturæ nee fan's inteUigcre, nee fan's eloqui poteft. Tantum ueró difcamus, quantum inEccIefia huius uitæ profiteri nos Deus uoIuit.Poftea inccelefti Ecclefïadifcemus, 8C modum hu« ius copulationis 8^ caufas»

Prodeft autem aliquo modo amp;nbsp;caufàs confiderare,quare Deus uolu* erit hoe modo redimi amp;nbsp;faluari genus humanum, mirando temperamentoiu« Cnroportue» fticiæ ^f^i'icordiæ reeipit Deus genus humanum. Reeipit homines prof rit uitdidto. pter Filium per mi(èricordiam,fèd ne iufticia negligeretur,pcenam noftn pee* rem eßi Df=i cati perfolui uoIuit.Et quia genus humanum peccaucrat,hominem eflè qui fu« ftineret pœnam, congruebat.

50. Nee ueró eflè homo poterat,nifi fuiflèt adfumta mafia d filio Dei, Et ut æquiuaï ens preeium effet,hec perfona propieiatrix eóftituta efi:,Nec fuftinc« rc iram fola creatura poterat,nec uincere mortem 8C rcfiitucrcuitam ciam æternam,Et congruit hunc efïè Mediatoren! amp;nbsp;deprecatorem,qui uidet petfhis Patris,amp; corda inuocantiumJtem naturæ omnipotentis eftafsiduèad« eflè Ecclefiæ,ô(f earn protegere.

31. Hæc cum reuerenter cogitantur,accendunt piam mentem ad gratitu« dinem amp;nbsp;ad inuocationem.

3 2» Difcernenda funt uocabula propria naturarum d uocabulis officij, Poflc mori proprium efl: unius naturæ, fcilicet humanæ. Sed Mediator,Rex, Sacerdos,nomina funt ofiicif quod proprium efl totius perfonæ. Filius Dei ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;orat pro nobis,amp; protegit Ecclefiam,etiam ante afïumtionem humanæ natu«

ræ, Vt Pfal.2*dicitur : Poftula d me,8lt; dabo tibi genres hsereditatem. Danie« lis 3. Adefl: in fornace Babylonica ubi dicitur : Species quarti fimilis filio Dei* 33. Inuocamus igitur Dominum noftrum lefum Chriftum,Deum amp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hominem Mediatorera,Sacerdotem amp;nbsp;Regem noftrum.Quia Deus eft,uidet

gemitus cordium noftrorum. Nee Neftorq argumento turbamur,quod ex« preffè récitât Cyrillus ÔC réfutât. Hæc enim erat cauillatio NeftonfSi Chri« flus effet Sacerdos fècundum naturam Diufnam,ofïèrret fibi ipfi. Nec diftin* xitNefforius inter miffum Filium,8ô Diuinitatem mittentem.

3 4» nbsp;nbsp;nbsp;De hoc filio Dei Domino noflro lefu Chriflo, Deo amp;nbsp;homine dici^

tur : Noticia ferui mei iufli iuftificabit multos.

iwpifta« P4. J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Impietas eft contumeliofà contra ætemum Patrem, Filium, Spiri«

^eum^^ fànlt;ftum,Papæ 8C Monachorum dodrina aflèuerantium,Homines mere« ri remifsionem peccatorum 8l reconciliationem fèuiuftificationcm amp;nbsp;uitam æternamproprijs operibus,Sed fîrmifsimè retinendacffuox Euangelij,quæ toties repetit exclufiuam Gratis,propter propiciatorem Chriflum.

Dulcifsimê diôfum eft Efà.p» Gratis uenundati eftis,8ô fine argento dati eßis c^c. redimemini,ubi non hoc uult uox diuina,nofi:rum lapfum non effe caufam feu meritum condemnationis.SedDiabolum amp;nbsp;homines accufàt Deus tanquam prædones,quôd rem alienam tranftulerint, uidelicet genus humanum, quod erat Dei pofîcfsio. Hanc pofïèfsionem præcipuê diabolus infidiator eripuit Deo,

-ocr page 631-

'r Jri 1 L, 1 T 'P 1 M E J-^ iN- L Ji U L\. 1 ö. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^‘■jy

Deo,8(fnec Deo,nec hommi aliquid boni reddiditjuftum eft autem a prædone rem fine preci'o retrahere»

Inde i'gitur argumentatur lure ufitato, cum inqui't, mihi fine precio mc« am pofTefsionem cripueritis,retraham magna gloria, nec diabolo precium daboj fed potius latronum peena eum adficiam j amp;nbsp;homines inopes mihi pre« cium dare non poftiinu

3 7. Vt Prophetæ Paulus nominant Exclufiuam gratis, ita in Ecclefrjs noftris dicitur ibla Eide iuftificamur,id eft propter Mediatoren! Deum amp;nbsp;ho«* minem, Eide, Gratis non propter legem aut ulla noftra opera aut mérita, accû pimusremifsionempeccatorum amp;nbsp;reconciliationem ftu imputationem iuftiü ciæ, regenerationem per uerbum amp;nbsp;Spiricum fandum, haereditatem uicæ æternæ»

3 8. Eïæceft promiffio Euangelq propria, quam uult Deus in Ecclefia fott nare, qua colligit Ecclefiam 5 Sddifeernit earn ä cæteris hominibus. Etfi au* tem in toto genere humano horribihter arguit Deus peccata triftifsimis exems plispccnarumamp;agnitione legis in cuiuscß confeientia, ficut Pfal* J 7* dicitur î Vti(j eft Deus iudicans eos in terra, Tarnen in Ecclefia aliter etiam peccata ar* QuodwJo guit Deus uoce miniftern Euanselici,accufatcalio;inem de Deo in natura ho* minum obliuionem promiisionis de filio Dei Mediatore, amp;nbsp;alia horribilia interiora mala» Ideo inquicdominus,Spiricusfandus arguet mundum depec-Wto quód non credunt in me*

3 9. nbsp;nbsp;nbsp;Difèrtè autem dicitur: Spiritus fandus arguet,quia Deus adeft mini*

fterio Euangelico, per uocem Euangelq eft efficax ut conuertantur homines ad ^umjSicut feriptum eft: Euangelium eft minifterium Spiritus*

40* Vtrumtß igitur clamat uox diuina. Agite peenitentiam, 80 crédite ËuangeliOjUtrunc^ comprehenditur in iureiurando:Viüo ego dicit Dominus, nolo mortem peccatoris,ftd ut conuertatur amp;nbsp;uiuauVtruncg in hoc dido Efai: comprehenditur: Ad quem refpiciam^nifi ad adflidum èc trementem iermo* nes meos. Agnoftentes igitur ueram amp;nbsp;horribilem iram Dei aduerfus peccata , lt;|uam oftendit SC in uoce Euangelq, amp;nbsp;in triftifsimis exemplis pocnarum in Ec defia amp;nbsp;ahbi,quia indicium domo Dei incipitjcxpauefcamus 80 clamemus ad Eeum,Conuerte me amp;nbsp;conuertar* In hoc uero dolore confugientes ad filium Dei Mcdiatorem,8d Eide accipientes remifsionem amp;nbsp;reconciliationem diftent inteIIigerehancuocemPauIi:Iuftificamur gratis,fide propter Eilium quem pofuit Deus propiciatorem*

41» Ibi intelligentur uocabula fidci,gratiæ, iuftificationis, quorum intel* ’m» leftum 5d olim Monachi corruperunt,06 nunccorrumpunt Anabaptiftæ, 80 altj Enthufiaftica iaditantes*

42* Semper aduerfanturucræfèntentiæ de iufticia fidei,duo genera ho^ cationn czc. niinum,Pharifæi èc Enthufiaftæ, Pharifæi contendunt diftiplinam fuam eftè uierita rcmifsionis,amp; iufticiam coram Deo ficut PeIagiani,Papiftæ, Monachi ’locent. Enthufiaftæ uoluntexcellere ÔC dicunt fèiuftosfua nouitateamp;afflati*

bus* Hinc ilia uetus definitio eft J'inouocrcôjHt^^K.'3ivav!oc^£S/ji.£Tix}erdTnri^, Etnunc Funccius magis inepte hue transfert definitionem lurisconfultorum, iufticia cftconftans 8c perpétua uoluntas,fuum cuicp tribuens* Hæc dida de legali iû* fticia,non congruunt ad dida, Noticia fêrui mei iuftificabit multos,Item,iufti* ficati Eide pacem habemus erga Deum*

4. tom, Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D d d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45* Cer*

-ocr page 632-

578 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) I ST K I 1 KJ ZV Zi ô

43» CcrtiGimum eft (èmper in conuerffonCjSC in quotidiana confbïationc primurn oportere accipi fide remißionem peccatorum, ficut Apoftoli exprefie dicunt: Huic omnes Prophetæ teftimonium perhibent, accipereremifsionem peccatorum per nomen eius omnes qui credunt ineum.ltemioh.j» Qui non credit in fil)um,ira Dei manet fuper eum*

4 4* nbsp;nbsp;nbsp;De hac fide inquit Paulus ad Bphefios t Per quem audemus acccdcrc

in fiducia, per fidem eius.

4 J. Ita^ amp;nbsp;fignificat fides fiduciam mediatoris ac milèricordiæ promiflæ , . propter mediatorem,amp;hac fide accipiturremifsio peccatorum et reconciliatio ut!quot; 4 Quodueróinquit Ofîander, peccatain pafsioneChriftiremilTacfiè, fed damnari non credences, quia nondum habeant iufticiam effentialem, fî iftimat eos habere remifsionem, horribilis furor eft, pugnat ciïm hoc di(fio. Qui non credit in filium,ira Dei manet fuper eum. Et modus iuftificationisali us Enthufiafticus proponitur, extra hanc lucftam qua in conuerfione accipitur remiftio, cum uniuerfaliter hic modus in fcriptura proponatur,ut in pœnitcn* tia Dauid,Ezechiæ, mulieris meretricis,PubIicani,Latronis, amp;nbsp;magnæ multb tudinis in adis Apoftolorum. Ethic modus communis proponitur in dido; Agitepœnitentiam,ô(^ crédité Euangelio.Etin Pfal. Dixiconfitebor aduerfus me in iufticiam meam Domino,ô^ tu remittis iniquitatem peccati mei.

4 7, Fithæc remiisio propter Mediatorem, amp;nbsp;fimul eft reconciliatio imputatioiufticiæ propter Mediatorem. Fit autem cum fide apprehenditur promifsio in Euangelio propofîta, qua fide cum eriguntur corda, 8^ ex dolore inferorum retrahuntur,Filius Dei ipfè uiuificat corda, dicens hanc confolatio# nem in nobis noce Euangelrj,oftendens Patris mifèricordiam,amp; Spiritufando accendens lætitiam acquiefeentem in Dco, inuocationem, diledionem D^i 8^ alios motus»

Nequaquamhumanacogitationeauthumanis uiribus liberaturhogt; * mo d peccato amp;nbsp;morte,lèd hæc liberatioDei opus eft, qui nos recipit propter fiîium,amp; per eum uoceEuangelrj amp;nbsp;dato Ipiritu fando nos uiuificat.Trcsenim Perfonas in hac coniblatione intueri nos oportet,ficut Paulus inquit l. Corint: IV. Aculeus mortis Peccatum eft,potentia peccati lex eft,Deo autem gratia.qui dat nobis uidoriam’per dominüm noftrum lefum Chriftum. Et redè inquit Athanafius:Qiiandocun^ eft in homine Spiritus fandus,eft in co per uerbum, ac de Perfona loquitur,

‘uo‘* ”^9* uerboiuftificandi necelTeeft intelligi relationem,fcilicetabfoluià tnodoinuüù peccatis, feu reconciliari ieu Deo acceptum efte ad uitam æternam. Sic enini itndum, Paulus loquitur, luftificati Fidepacem habemusapud Deum. Item Roma. V» Promifeue utitur uerbis iuftificati,amp;^reconciliati,Iuftificatifanguineipfius. Item reconciliati fumus Deo per mortem. Et de hacreconciliationeanguntur perterrefadæ mentes,in fènfu iræ Dei, Vbi etiamfi haberent iufticiam Angelo* rum,amp; neftirent Ie recipi.quid ilia iufticia eis prodeftet 7 Ideo édita eft uox Eu* angelrj,in qua annunciator gratia. Et Rom. v. dicitur; Gratia Dei amp;nbsp;donum per gratiam,quæ eft per unum hominem leium Chriftum, in multos exubera* uit. Hanc gratiam,ideft gratuitam reconciliationem ciim fide accipimus,habe mus pacem erga Deum, id eft,fumus accepti Deo propter Mediatorem, fimul autem donamur per Filium Dei Spiritu lando, regeneramur, uiuificamur amp;nbsp;efficimur templa Dei.

VO. Et

-ocr page 633-

^HILIT^I M E Hon IS.

Î0. Edam poftquam renatiRimus,tamcn (èmper quænt mens quomodo placeat Deo,Et omnes Prophetæ fatentur (è non placere propter propriam no üitatcm,ficut Moites inquit: Innocens non eft innocens coram te. Etlobait cap.^.Verè {cio,quód non eft homo iuftus eoram Deo. Et rurfus : Timeo omlt; nes dolores meos,Sciens quod non inuenis innocentem.Et Dauid; Non iuftifi^« cabitiir in confpetftu tuo omnis uiuens in Pfal.ó. Saluum me fac propter miftri cordiam tuam.Ita fanfti accedunt ad Deum,non fiducia fuæ nouitatis,aut iuftft ciæefrentialisin ipfis,fedfiducia Mediatoris Sacerdotis, quiæternum Pa« trem fuo facrificio placauit, amp;nbsp;afsidue pro nobis interpellât, amp;nbsp;clamat ad æter^ num Pat rem : Dile(ftio tua qua me diligis fit in eis. Hac fide 8c deinceps fandi ^unt iufti, id eftjhabentes remifsioncm, accept! Deo feu placentes.

ÎI. Quantacunq! eft Nouitas,obedientia Mediaton's 8c intcrcefsio, antCi« ferenda eft illis ipfis adionibus Dei habitants in te.

P. nbsp;nbsp;nbsp;Nec turbemurpræftigrjsSophifmatum,cum uociferatur Ofiandcr,retf ofanderrtt

tatio nihil eft nifi cogitatio,At iufticiam oportet rem aliquam efte in nobis.Pla na amp;nbsp;perfpicua refponfio eft,Horribile eft ira abrjei gratiam Dei, quæ certc eft ’■elatiojNecdicendum eft relationem nihil effe,cum fit adplicatio fundament!

3d terminum, Fundamentum huius imputatæ iufticiæ eft, iufticia in Rlio Dei, eiüæeft uclle obedire Patri,ut didum eft Pfal. 4 o. In cap. libri fcriptum eft de nie, ut faciam uoluntatem tuam. Deus meus uolo, amp;nbsp;Lex tua in medio cordis nici. Et Ebræos lO. Qua uoluntate fandificati fumus per oblationem corporis lefuChrifti femel. Propter hanc filqobedientiam ,ciim Deus remittit tibi pec« fata, amp;nbsp;imputât iufticiam,remifsio amp;nbsp;imputatio non funt ocioCx imaginado* nes,fed funt ipft Deus rcmittes 81^ imputans propter filiu,ut ftriptum efttPater nicus diliget eos.Hgc mifericordia Dei erga nos propter filium promifta,prius agnofeenda eft.Poftea icquitur hoc quod Paulus inquit, Reteda facie claritate Domini fpeculantes,in eandê imagine transformamur à claritate in claritatem tanquam .d Domini Spiritu, id eft, Vt Ifraeliræ non ferebant fulgorê fparfum à facie Moifi,fic noftra corda non ferunt iram 8C indicium Dei, fed ctim mift^« ricordiadonata propter filium agnofcituróó fide apprehenditur, iara bonitas amp;præfentia Dei in ea confolatione fentitur,amp; transformamur, ut fit in nobis uera noticia Dei,amp; firma adfenfio,quafi lux à uerbo in nos iparfa,8ó accendan« turper Spiritumfandum diledioDei 8c læritia in Deo acquiefcens,8ó alrj tales niotus qualis eft ipft Spiritus fandus. Hæc non fiunt nifi primum adprehenia mifericordia per fidem, quænititur Mediatore Deo 8d homine,

Î 5» Hanc dodrinam de Filio Mediatore uult Deus ibnare in Ecclefia iua, S^uultEcclefiamfuamdifcernid cæterishominibus,ac uult certóftatui,Ne=« quaquam efieeledosaduitam æternameos,qui nunquam fiunt membra Ec« ckfiæ in hacuita mortali,iuxta didum: Quos elegit,hos 8C uocauit,

H. Vultóóexaudiriamp;confpici Ecclefiam in genere humano,iuxta di* ftum :In omnem terramexiuitfonuseorum. Et rededefinitur Ecclefiauifibi-lis in hac mortal! uita.Ecclefia u!fibil!s,eftcoctus uifibilis hominum ampleden^ tium Euangelium fine corruptelis, 8c rede utentium Sacrament!s,in quo ccctu filius Dei eft effieax per minifterium Euangelq, 8C multos regenerat ad uitam æternamtfuntqj in co ccetu multi non fand! in hac uita mortal!, qui tarnen de dodrina cum redè ièntientibus conientiunt«

Ddd ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jy’Sig*

-ocr page 634-

58o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T) ist 7 l^riON.E s

sigM, Eccles ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Signa per quæ agnofci Ecclefia pote ft, funt uox Euangelq incorrupta,

legitimus ufus Sacramentorum, Minifterium ipfum rectèdocens SiC obedicn^’ tia minifterio iuxta Euangelium débita»

S Quanquam autem magnæ funtgeneris humani 8C politiarum confu# fiones,tarnen fciamiis certó filium Dei inter ipfas ruinas imperiorum conferua turum eflè Ecclefîam,donec refufcitabit mortuos,8lt;^ iudicabit totum genus hu* manum, iuxta hæc didlajMatth: 24. Sicut in diebus NohaCjita crit aduentus fi* lij hominis. Vnus adfumetur amp;nbsp;unus relinquetur.

'j. Idem profitemur amp;nbsp;in articulo Symboli : Credo eflè Eccleiiam fan* éiam Catholicam, Sancfiorum communionem.

S 8. Hac nos confblatione fuftentemusjóó (ciamus mandatum Dei efle mutabik, ut finguli fe ad ueram Ecclefiam adiungant, iuxta hæc dida : Vnum pctij à Domino, hoc requiro, ut habitem in domo Domini omnibus diebus uitæ meæ. Item,Beati qui habitant in domo Domini amp;c.

rundätKcn, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et Oportet Ecclefiam ueram rctinerc fundamentum, id eft,articules fi*

aurum alrj ftipulasfupra fund amentum extruunt , ut erat in poftohs quoq? infirmitas 8C caligo.Sed infirmi fint dociles.

d o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nequaquam pendet Ecclefia à fuccefsione ordinaria Epiftoporuni,ut

nominant, fed de omnibus tenenda eft régula, qui uel totum Euangelium, ucl aliquos Euangelij articulos delere conantur» Siquis aliud Euangelium docet Anathema fit.

61. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc confolatio prjs neceiTaria eft, Etfi cnim dolorem adfert feiuncQio

ab Epifcopis,amp;â magna multitudine retinentur errores Ôd idola, tarnen feia* mus necellàrium mandatum eftè : Fugite idola, Cum^ Papa, amp;nbsp;plurimi Epi^ fcopi,pertinaciter propugnent idola,ÔCerrores pugnantes cum EuangeliOjf^^^ mus eos nequaquam efle membra Ecclefiæ. Interea uerd tarnen Filio Deifer* uari Ecclefiam amp;nbsp;minifterium Euangelq,iuxta diclum Ephe : 4. Dat dona ho* minibus Paftores Sc Doeftores.

DilcrinKnrc-. 2. Etfi rcgnum filfj Dei æternum eft, tarnen diicrimen eft inter modum rabrfc er ab nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ir* hac uita,amp;^ uentura, de hoc diferimine inquit Paulus : Tradet regnum

icTA ulta, Deo 81^ Patri,quafi dicat,Nunc regnat filius, cuius propria officia funt, patefa^ cere promifsionem^conftruare minifterium Buangelij, efficacem eife per mini* fterium Euangelfj, colligere æternam Ecclefiam,, uiuificarecredentesuocc Eu# angelij,amp;dareeisSpiritumfaneftum,protegereeosin hacuita,amp; refufeitatos adducere ad æternum Patrem. Poftea Deus regnabit ita, ut conipiciatur non per minifterium Euangelq,fed qualis eft ipfius eflentia. Et agnofeet Ecclefia ft accepifle hæc omnia beneficia per filium, qui ideo adfumfit humanam natu# ram,ut hæc beneficia nobis præftaret, amp;nbsp;femper erit fumma Perfona in gcncrc humano.

l)ir reuerendus M. HenricusSthenius MunderuSyJ^Qcntus ad^ubernationem Eccleßarwn in ditione lllußriß. Trincipis Erici 3)ucis 'Brun=‘ fuicenßs. T)ie conuerßone Tauli anno 15 5 z|..

NTONcafuhæcpulcerrimarerum natura ex Democriti atomis confluxit, Sed ipftordocorporum Mundi, 80in mentibushumanis,noticiaordinis ÔC diftrimen honeftorum amp;nbsp;turpium, amp;nbsp;dolor in corde uindex ftelerum, Item confer*

-ocr page 635-

THILITTI M E LyfnTHOUIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;581

conlèruatio fpccicrum,focictas Humana, publicæ pœnæ homicidarum SC alio^ ruin,Et alia multa,funt illuftna teftimonia de Deo,amp; de prouidentia,quae uult Deus reuerencer afpic],ut nos de I'pfo commonefaciant, Rom .1»

tadida : Deum nemo uidit unquam,unigenitus filius,qui eft in finu Patris, ip# reenarraiiit. Item, Lucerna pedibus meis uerbum tuum. Item, Poftquam De# Um in fapicntia non nouit mundus per fapientiam, placuit Deo per ftultam prædicationem faluos facere credentes*

Cum autem de Ecclefia,quæ colligitur in hac uita,loquimur,non imagi# namur Ideam Platonicam,ftd nominamus Bcclefiam,quæ amp;nbsp;exaudiri poteft in ' genere humano,amp; confpici,amp; difterni ab omnibus alijs gentibus amp;nbsp;ftdis, lux# fa didum: In omnem terram exiuit Ibnus eorum*

Exaudiri confpici Ecclefia potuit tunc quo(^,cum diftipata SC exigua cflet,amp; non elftt Imperio diftinda â cæteris gentbus, ut cum Abraham, Ifaac, lacob uagarentur incxili)s,amp; poftea cum ludæi diftipati exularentin Chai# ^æa amp;nbsp;Perfia, Item cum in ipfa ludæa regnarent Impij Sacerdotes amp;nbsp;Pha# fifici. Erant enim aIiquæreliquiæueraEcclefia,utZacharias,Simeon,Ioftph, Difabeth,Maria, foror Mariæ Hanna, amp;nbsp;alij multi,qui horum dodrinam am# pledcbantur,

4.tow.Pd7.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ddd ii) 9»Vt

-ocr page 636-

582 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOKES

sigKA uer^ ÿ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vt igitur adi'ungerc (è (înguli ad ueram Ecclefiam pofsmtjfïgna diCcer^

tcelefi^, jjgfjtia cam à cæteris confiderentur, quæ funtjuox Euangelq l'ncorrupta, legiti* mus ufus Sacramentorum, obedientia popuîi erga minifterium Euangeltj, de qua Paulus inquit : Non fint inter uos fchifmata*

eft regulam tencri:Si quis aliud Euangelium docet,Ânathema fit.Cumq; mani feftum fitjRomanum Epiïcopum amp;nbsp;Epiicopos cum eo coniunélos pertinaciter propugnare idola ÔC impiam dodrinam, amp;nbsp;ad hanc pertinaciam addere iæuw tiamjneccflè eft ab eis diflèntire amp;nbsp;oftendere ueram confeisionem,

I Nec fimilitudo rituum, qui ab hominibus inftituti funt, ad unitatem Ecclefîæ neceflaria eft, iuxta didum ad Colofi Nemo uos iudicet in cibo aut potu^ut parte diei fefti amp;c,

fefsionem in Symbolo coram Deo 8^ coram Ecclefia recitamus: Credo eflèfan* dam Ecclefiam Catholicam,Sandor um communionem* Hîcconfolatio tenta* turjquód certqm eft efle amp;nbsp;ièruari Ecclefiam â Filio Dei, amp;nbsp;dodrina confidere* turjquæ fit Ecclefia,amp; circumfpiciant mentes atcg oculi ubi fit, ut tceam adiun* gas confefsione 8c iniiocatione,ficut dicitur in Pfalmo 14 9« Laus dus in Ecck* fia fàndorum,

stfndefeldi» EdiditStenkefeldius/cripta,in quibus atrociisimèaccuGtamp;^ Papiftj* ** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cos coetus,amp; Ecclefias noftras, Sd: cum iplc uelut tedus orci galea hæc edat lad^

amp;:fanaticamimaginationemnecefleeft taxari 8c damnari, quia multas tab (as opiniones continet,amp;f penitus abolct uera exercitia fidei 8c inuocationis.

I 6« Prius autem adfeuerationem noftram pcrfpicuis teftimonfjs confir* memus. Adfirmamus Deum trahere,conuertcre,rcgencrare, confolari, fandb ficare homines per medium ab ipfo traditum, fcilicet per Euangcli) uocem, au* fgy ledam cogitatam. Et propter hanc tantam caufam inftitutum eft minifterium Buangehi,ut fit medium,quo Deus fit in nobis effîcax» Et per Eu* angelrj co^nicionem Deus conuertit homines non aliter.

Rom: I, Euanoelium eft potentia Dei ad falutem omni credenti. Et loqui

Paulum

-ocr page 637-

^HILITTI UEL^KTHOKIS. 585 Paulum de externa noce manifeftum eft ex cap» I O» ad Roma* Quomodo ere* Jent, ni fi audierintf Quomodo audient fine prædicante^

Rom. IJ. V t per patientiam èc conïblationem feripturarum fpem habeas mus. Vult Paulus deduci corda ad banc uocem in ftripturis traditam, Hanc üult fide accïpijê^ ita nos acquielcere adlènticntes huic uoci, ac fi audiremus no* uam de cœlo uocem inter noua amp;nbsp;illuftria miracula, Hæc exercitia fidei ôi. in* uocationis pij intell^unt^

2, Corinth: 5. Euangelium eft minifterium fiîirituSjid eft,per quod eft e£t ficax Deus Jam fi eftèt tantum occupatio externi hominis, ut Stenckfeldius in* quit, non eftèt minifterium Spiritus*

2.Corin:$.Pro Chrifto Icgatione fungimur tanquam Deo adhortante ièu confoîante per nos.Sicut amp;nbsp;i.Corint:3» dicitur, »tS «VvEpyo/*

2. Corint: 10. Arma militiæ noftræ non funt carnaha, îèd potentia Deo addeftruendamomnem altitudmcm,quæattoHitur contra cognitionem Dei, amp;nbsp;ad captiuandas omnes cogitationes ad obedientiam Chrifti.

lohan. 17* Sanélifîca eos in ueritate tua, Sermo tuus eft ueritas.

Pfalm* 118. Ha?c eft confoîatio mea in adflidione mea,€loquium tuum uî^ uifîcat me*

PlàIm.l29.Expedauit Dominum,çxpedauit anima mca,amp; in uerbo eius îperaui*

Sedreipondet StencfeIdius,Sandtifica uerbo, Iciïicct ipfo fîlio Deb nos lôla humana cogitacionc feripti uerbi dicimus fieri uiuificationem amp;nbsp;bnâifîcationem.ièd adfîrmamus filium Dei Aoyop efficacem elTc cogitatione uer lgt;ftcripti,5lt;conigereæternam Ecclefiam externo miniftcrio,Sd oftenderccre» dtntibus uoluntatem acterni Patris, amp;nbsp;per Spiritum fanefirum accendere ineis ^ætitiam 8çinuocationcm,amp; alios motus congruentes cum Deo* nbsp;Quarc ad

Ephe: dicitur,mitti d fîlio dodores,ut ædifîcetur corpus Chrifli. Eteodem mo* Jo de filio Sc externo minifterio fimul concionatur Salomon, inquiens de fiîio: Et fui cum co artifex,amp; deliciæ quotidianæ ludens coram eo omni tcmpore,lu« dens in orbe terræ fuæ, amp;nbsp;delecJationes mcæ cum filrjs hominum* Ludit in or* ficterræ,oftendens mirandamfapientiam Dei in ordine creationis,itemin miranda gubernatione ôô liberationibus Ecclefîæ, cum profert uocem promif* fionis ex finu æterni patris, amp;nbsp;tradit earn primis parentibus,amp; retrahit eos ex mortCjcdm fèruat Ecclefiam in diluuio,in mari rubro amp;c* Hanc eandem iàpi* uitiam inquit Salomon clamare in portis amp;nbsp;plateis.Ita fignifîcat régi Ecclefiam Änlio Dei per minifterium Euangelium*

ï 9‘ nbsp;nbsp;nbsp;Exprefle autem dicit Stcnkefeldius pag.Iiï.Fides iuftifîcans non eft ex stencfdd^

toncioncjicd ex Deo, Deinde citât dieftum Cyrilli,Deum dare ièfc non per me* dium, ubi Cyrillus excludit media non ordinata d Deo, Sed uult Deus audiri

cogitari uerbum lcriptum,8d in hac cogitatione dat fefe credenti, ficut in ue* ris confolationibus res ipfa oftendit. Et dieftum eft : Fides ex auditu eft Sfe, ac docendæ funt mentes,ut uerbo feripto adlcntiantur,nec fine uerbo feripto quæ tant alias ilium in ationes, ut Enthufîaftæ,8d multi fîmiles, amp;nbsp;recens Anabapti* ftæ fomniarunt»

2o. nbsp;nbsp;nbsp;Multi funt labyrinthi in Stenckefeldq lcriptis, ait Deum le nonUare

ptruerbum,amp;tarnen ait per miniftros Euangelij dari Spiritumfandlum, Urnen ipfî habeant S PI RIT V M iàndum* Et ait conciones aliorum,qui

D d d nbsp;nbsp;nbsp;il fj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non

-ocr page 638-

584- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ION ES

non fiint fanéli utiles eflè. Hæc Donatiftica ctiam reijci neceflè cft. tiaturAbuniA 21* Totics contcndit naturam humanam in Chrifto non eiTe creatiiram naincbriflo. pgfj-çg addit interpretationem,ie loqui de glorificatione naturæ, Nosdidmus naturam humanam non amiflam eflè glorificatione, quanquam accefsit excel* lens inefFabilis gloria,immortalitas,confpectusefirentiædiuinæ èc lætiriafii# perans omnium beatorum donajmpafsibilitas,Regnum ÔC Sacerdotium,quia hæcperlona quæeft Deus amp;nbsp;homo colligit Ecclefiam,défendit èc ièruat,8d pro eafemper intercedit jdepellit Diabolos SC iudicat mundum jneq^ tarnen facienda eft confufib naturarum, neeg abiedio alterius naturæ*

2 2. Rede docet Synodus Ephefina, una Latria inuocari dominum no« ftrum lefum Chriftum Deum amp;nbsp;hominem^qui adfiduc pro Ecclefia intercedit, earn colligit,protegit, lèruat, ói. faluabit,

2 3* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Reprehendit Stenkefeldius S)C hoe didum in Ecclefijs noftris,quódim«

pofsibile Gc homines in hac uita mortali, legi Dei fatisfacere« Hoe didum ex« prefte traditum eft Rom.8*Et in multis alqs lèntentqs, Et notæ funt explicatif* fimæ amp;nbsp;planiisimæ diftindiones noftræ de Lege* Non renati poftunt aliquo modo externa legis opera facere* In Renatisueró eft incoata obedientia etiam interior. Sed nequaquam eftperfeda legis impletio. ' Ideo diciturin Pfaimo* Non iuftificabitur in confpedu tuo omnis uiuens*

2 4* nbsp;nbsp;nbsp;Cumulât amp;nbsp;alia falfa crimina multa,Sed manifefta calumniaeft,quód

uociferatur,non doceri dodrinam de noua obedientia in noftris Ecclefijs* Dif* fentitautemdeluftificationc,quiacontendit homines iuftos eftè propter no* uam obedientiam,quæ in eis incoatur,cui tribuit etiam Ofiander nomen iufti« ciæ eflentialis amp;nbsp;alias Enthufiafticas adpellationes*

2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfiautem illa fanatica grandiloquentia turbat multos,tarnen fciamus

talia fêper fuiflè SC fore in Ecclefia ccrtamina,Slt;: nos pcrfpicuis teftimonijs Pro« pheticisamp; Apoftolicismuniamus,ficutfcriptum eft : Lucerna pe^ibus meis uerbum tuu. Deinde afpiciamus nos quoçg, quid in uera inuocatione amp;nbsp;in con« folatione fiat.Sæpè iaditat Stencfeldius fuos Enthufiafmos, His opponamus ue ros dolores in conuerfione ftu pcenitentia,amp;ucras confolationes,qup Hunt fide. Hi motus noti funt omnibus prjs, amp;nbsp;concionari de eis uocem diuinam manife« ftum eft*

2 é, Nequaquam dicunt Ecclefiæ noftræ iuftos eflè eos, qui lècuri, fine pccnitentia uiuunt, ebrq uoluptatibus aut fafeinati hypocrifi erroribus,aut indulgentescupiditatibus contra confeientiam* Sedadfirmamusinuocedi« uina leuerifsima præcipi conuerfionem ftu pccnitentiam, amp;fcimusincon* uerfione ueros dolores eftè oportere,ut in loel fcriptum eft : Scindite corda ue« ftra,amp; conuertimini ad Dominum Deum ueftrum.ltem,Spiritus arguit mun dum de peccato, quod non credunt in me, Horrendæ tenebræ funt in genere humanOjtetinereidoIa ,autEpicureas opiniones, non uelle audire filium Dei amp;:c. Elàiæ ultimo : Ad quern relpiciam, nifi ad contritum Ipiritu amp;nbsp;tre« mentem fermones meos,

luftijicatio. 2 7» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tales in quibus funt initia pœnitentiæ,iuftificantur fola fide in Cbri«

ftum,id eft,accipiunt remifsionern peccatorum et reconciliationem feu imputa« tionem iufticiæ,amp; uiuificantur per filium Dei,amp; donantur Spiritu fando, èC fiunt hæredes uitæ æternæ gratis propter filium Dei, non propter propriani dignitatem*

28, Hac

I

-ocr page 639-

T HI LIT T I H E LHKT Hon IS.

28, Hac fide in mente agnolccnte filium Dei mifèn'cordiam promiflàm propter ipfum acccditcor ad Deum, amp;nbsp;acquiefeie ac lætatur in Deo, Geut fen^t ptum cft Rom, cap. vJuftificati fide pacem habemus apud Deum,per Domi;« num noftrum lefum Chriftum,per quem amp;nbsp;acceflum habemus fide in gratiam hanc. Et Ephe: J. Per quem audemus accedere confidentcr,pcr fidem eius .Idem prorfus docent Prophetæ Pfalmo é. Anima meaturbataeftualde. EttuDo^: niine ufquequof Saluum me fac propter milèricordiam tuam. Et Daniel in« Suit:NoniniufticianoftrajSedmifericordiatua propter Dominum exaudi nos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

Hæcfidesaccenditur auditauoceEuangelij,cum qua filius Dei Aoy©^ ^terni Patris,oftendens uoluntatem patris ôô colligens Ecclefiam, efficax efl in corde, amp;nbsp;dat Spiritum fan(flum,qui lætitiam ÔC inuocationem in nobis exulci« tat,acfitre2eneratioficutl. Peth i. dicitur: Reaenerati per uerbum uiuum D, Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Cl amp;nbsp;manens in leculum.

) 0» Sed tarnen regeneratus eft iuftus, id eft, Habens remifsionem peccato« ’’Um amp;nbsp;plaçons Deo hac fide,quac ftatuit nos propter obedientiam Mediatoris pcrmifericordiamrecipiamp;placere,Sicacceditad Deum fide,intuens Medi:« ätorem, amp;nbsp;eius obedientiam amp;nbsp;intercefsionem. Sic ad Deum accedunt Proj= phetæjUt Dauid inquit : Non iuftificabitur in confpedu tuo omnis uiuens.Sed ^cati quorum remifsæfuntiniquitates. Hane conlolatipnem teneas inter tarn Marios opinionum tumultus. Non errabis,cùm ficinuocabis Deum,ficut inuo« Cant Prophetæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- v

Et quanquamfuntaccenfinoui motus in corde,tarnen in infinitum anteferenda eft obedientia Mediatoris lanflificationi, quæ fit in nobis. In hac confolatione deducit nos Paulus ad obedientia Mediatoris, amp;nbsp;intercefsionem,

eft qui condemnetC cüm Chriftus mortuus fit,00 fit in dextra Dci,amp;f inters’ cedat pro nobis. Et certèlèmperprimûm petenda eft remilsio peccatorum amp;nbsp;’’cconciliatio. Hæcuera,certa amp;nbsp;perlpicua funt,iuxta teftimonia in feriptis F’ropheticis SC Apoftohcis,amp; iuxta exercitia omnium piorum in Eccleßa.

52. Has ueras amp;nbsp;falutares coniblationes non finant fibi excuti homines pq üllisSophifmatum præftigqs, nec contemnant minifterium Euangelij, nec ab duci fe ab Ecclefijs reefte docentibus finant per homines 7vnzq5«/;S/ou§, amp;nbsp;errones, ejui fplendidis uerbis iadlitant religiones Ängelorum,amp; neeg corpus dodrinæ integrum tradunt,necg quid ftntiant audent exponere.Sed tantum aliorum di« ^iareprehendunt, necg prodeuntipfi ex latebris, necg fuam Ecclefiam often« ^unt,amp;fciuntplaufibilemefieuituperationem Ecclefiarum noftrarum apud ’uultos,qui uolunt eile Pyrrhonq,8c non curant didum ad Ebrgos lO.Non de« ^crentes conerepationem noftram. o o

J1* nbsp;nbsp;nbsp;Taxat Stenkefeldius etiam quædam horridiora didla de Stoica necef« stoia neaßu

fitatc,quæ non funt in confefsione com muni harum Ecclefiarum, Sed alibi in^*“* priuatis feriptis Iparfa funt, de quibus breuiter refpondemus, nos dodrinam, quæincommuni confefsione harum Ecclefiarum extat, ampletfti ÔÔ reuerenter Profiten',nos eflcjS^ Deo iuuante manfuros efle ciues harum Ecclefiarum iuxta communem confelsionem earum quæ extat, nec dilputare nos iam de priuatis feriptis, Qtianquam non facit candide Stenkefeldius, quód ed etiam crimina« hr, quos feit ilia Stoica fideliter refutafle»

} 4» Ne«

-ocr page 640-

580 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0 rr^r/ö N Æ ó*

rfeudopro: munire pios contra corruptelas ficut ftriptum eft : Cauete à Pfeudoprophe* tis. Papiftæ ftabiliuntfua IdolajMifTam in quæftum collatam inuocationcs mortuorum, Monachorum hypocrifin 8^ multasfalfasopiniones,depeccato, de iufticia,de Ecclefia,de cultibus Humana autoritate inftitutis Anabaptiftæ ua gantur fpreto ininifterio,amp;’ circumfcrunt magnum Chaos fanaticarum opini* onum.Só damnant totum politicum ordinem, nunc amp;nbsp;Samolateni furor reno=« uatur ftriptis Serueti, recens iterû editis auclis,in quibus cum alia falfa doglt; mata tradunturjtum uerd maxima conten tione oppugnatur docftrina Symbo« Sernctui. Jj Niccni de filio Dei de fpiritu fancfto. SæpèuociferaturSeruetusnosLatP nam uocem Peribnæ acute intelligere,dici tres Perfonas, ut in fcena, quia unus idem qui nominatur Pater alias aliter ft oftenderit.

Jn clitfto loh. Ep «px« «po 7^oy@gt;,adRrm3mus xóyop intelligendum elfe Glu um,qui cftintegra 80 coæterna imago eterni Patrisu(ezsx/ji2x;@gt;,6oMo«‘^'(^'dîa'lt;^^^^ Tsra’gi', qui quidem ftmper adfuit Ecclefiæ,ut Ôi Irenæusloquitur.

43. Difca«

-ocr page 641-

M EL^nTHOmS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;587

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Difcamus dodtn'nam de uera inuocadone, ZC tueamur ueræ Bccicnaï

fccietatem ÔC coniuntîlionemjetiamfîeft aliqua mcmbrorumdifs]militudo,quc tarnen de fundamento uere confènti'unt, Sf fîmus uigilantes in uitandis idolis, Scfanaticisopinionibus. SemperEccIefîam præcipuè duo genera hoftium ex* Duo genera creuerunt, Ab una parte Phan'fæi fèquentesrationis humanæimaginationes.

Ab altera autem parte fanatici homines qui ScEnthufiafmos iacticarunt,qualcs ïpfiaudiuimus aliquot Anabaptiftasgloriari , quorum uanitatem poftea ftifsimi euentus oftenderunt,

44» Omnes pq fuam inuocationem cogitatione dilcernere debent ab Ethlt; nicaSd omnium aliarum lèélarum inuocatione, Necefleeft igitur intueri De* tim patefadum illuftribus teftimonfjs in Ecclefia, Sc cogita.rc éditas promifsio* »€8 ficut Iacob precatur : Deus patrum meorum Abraham, amp;nbsp;IfaaC) id eft, qui ttpatefecifti illuftribus teftimonijs meis patribus tradidifti eis hanc promil* Tonern. Et poftea dicit Ecclefia,Deus pater domini noftri lefu Chrifti, cogi^ tationem promifsionis adfert ad Deum,Quicquid petieritis patrem in nomine •tieo dabit uobis. Ita 8if in inuocatione mens cogitans quem Deum, ubi patefa* •^üm,amp;diftin(ftum àcommentitijsnuminibusinuocet,intuetur ftripta Pro* pfietica, fimul promifsionem cogitât, ut fides accendatur, Hæc exercitia in* tiocationis norunt omnes pi).

4 Qiiare nemo finat iè abduci cogitatione icripti uerbi amp;nbsp;d minifterio Euangeli] propter grandiloquentiam Stenkeièldianam, Sed Pauli uocem audi« ^niusjqui ait : Sermo Dei habitet in uobis abunde in omni fapientia, èC docete ^commonefaciteuosmutuo» Vbi loqui eum de externa dodrina teftantur liæc uerba, quod iubet ut alij alios doceant, item poftea mentionem facit Piàl* ’tiorum. Simul autem fciamusuerilsimum eflè ,ubi uox Euangelq fide accipi* tüqibi uerc filius Dei Aoy©gt; in corde eft efficax, oftendit patris uoluntatem, ôd tlîtSpiritum fan(ftum,qui in corde Iætitiam,amp; inuocationem accendiuHæc in ^uotidiana inuocatione èC confolatione difeuntur, unde 8ô ueræ Ecclefiæ tefti* ttionia aduerlbs homines fanaticos fumi poiïunuOro autem filium Dei domi* ttum noftrum lefum Chriftum,ut ficut in agone precatus cft,Pater dilige eos ca tlHedione qua me diligis,ita pro nobis quo^ femper precctur, nos doceatôi^ ^tibernet, Amen,

!

e:k sEcvn^)^ o^^^EionE kazjx-

I aJSk« Talt;5 t5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, i(o$ gt;nbsp;'olj. Tra'^t nar oua-ïap nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Filij Dei Ap»

vSp Aóy@^ «P/« “ÿ ScTra^èç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peHaiiotfcS,

j'è WÇ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Twp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, KOU 'Tiùo T O'UÜEX^'^ ToStO. XOP«’

ylt;^lgt;lt;l'ûvap,ip.

'^'^(P'POSITIONES S)E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ESiPomDEiüyHT,

iZa^ißer Georgius Æmylius Mansfeldenßs Smon IZußnuSy isr IrtdPe*

trus Trtxtorius Cotbußanus. Znno 15 5 z|.. quinto Maßquo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ante annos iqzQ. Filius S)ei admirando trium^bo ßeSlante ma^no cœtu Mpoßolorum ésr

S)ßßulorum inCœlum

-ocr page 642-

588 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) rT^TION ES

nuocatioDei. T ]\J omni uera fnuocatione Dei cogitandum eft quid alIoquamurjS^ qiiem De ■*um 5 ubi patcfadum inuocemus, SC qualis fit, an quare exaudiat, amp;Ç legrem granda eft inuocatio noftra in Ecclefia ab Ethnica nbsp;nbsp;ab al ijs, SC cogitationedi^

(ccrnendaeftueraEcclefiaabalfjsSeélis. Quare gratis mentibus intuendæ funt patefadiones diuinac, Óé bic uerus Deus inuocandus eft, qui Ce patefecij mifTo Filio,amp; édita lege,8^ edito Euangelio,Sicut inquit Dominus: Quidquia petetis Patrein in nomine raeo,dabit uobis» Item, Nemo uenit ad Patrem, niß perFiliumamp;^c»

Perfon^ Di^ 2^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;{4îc cùm diftcmantur PerlbnæjneceflTe eft intelligi, ÔC quid fit hoc loco

Perfon a, Square tres nee plures, nee pauciores agnofeendæ fint. Vt ighur in Ecclefia loquimur, Perfona eft fubftantia indiuidua, intelligens, incoinmu# nicabilis^non fuftentata in alio. Græci magis peripicuè dixerunt hypoftafn, feu uigxsa/iAuo/j. Nam hoe queritur, An xóy©^ ante natiuitate cx uirgine fit imago eterni Patris v®zsa^;2vM,aut euanefcens cogitatio,lèu uox,aut propofitum,non ui^ uum,non intelligens f Item An ttvev/p-« fit iplè Pater mouens,Ièu motuscrea* tus5aut an fit agitatio,Ièu flamma uiëisaijSjjH, uiua amp;nbsp;intelligensf

aturis, ita, ut fine his non poftit eftè. Sed adeft creaturis liberrime,ficut uult,amp;^ quatenusuult,acpiacogitationedilcernamus Deum ab omnibus malisamp;^im* mundis naturiSjid eft, quarum uoluntas non congruit cum ordine qui in Lege proponitur*

ni noftri lefu Chrifti,patefacT:um iioce fua,ut in baptifmo Chrifti alibfamp;^co* gitet ipfum Filium, imaginem nod Aóyop æterni Patris, patefadum in promifsi» onibus, amp;nbsp;in adfumta Humana natura ôd miraculis, amp;nbsp;Spiritum fanâum pato» fadlum in Pentecofte 8C alibi Deinde fciatxoyop elfe Perfonam milTam ad Ec^ clefiam ab initio,8C protulilfe Euangelium ex fi'nu æterni patris, amp;nbsp;femperad« fuilfe Ecclefiæ pro ea deprecatum eflèjôô adfumta Humana natura,placafleitam æterni Patris, amp;nbsp;propter hunc Mediatorem Deum amp;nbsp;hominem, nos certo acs , cipereremilsionem peccatorum, amp;reconciliationem exaudiri, aenunequo;» que Sacerdotem efte hunc Filium conieruantem minifterium Euangelij,8ócob ligentem ac leruantem Ecclefiam fua potentia, 8ó interpellantem pro nobis, 8^ voce Euangelij dicere earn confolationem nbsp;monftrare Patrem,8ó per cum da«

ri Spiritum fanclum in corda, quilætitiam inuocationem exufcitat,utPault; lus inquit : Mifit Deus Spiritum Filrj fui in corda.

meum Sf lætatus eft. Intelligebant enim traditam promilsionem de Gratia amp;nbsp;de bonis æternis.

tdtomuf. Quare LatomusLouanienfis impie ftripfit, non aliam fuifle noticiam Dei in Abraham,qudm qualis fuit in Xenophonte amp;nbsp;Cicerone, Talis confufio Ecclefiæ amp;nbsp;Ethnicorum execranda eft.

Ttonwrn. Execranda eft ctiam confufsio quam Thammerus facit, qui femper ait notum fuifle omnibus gentibus Chrifturn, quia Lex nota fuit. Et his præftb grjs

-ocr page 643-

I

THILIT^I MELäKTHOKIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;589

Snsfuam impietatem confirmare conatur, Cura Paulus ad Romanos dicatj * otentiam Dei notam fuifle gentibus, Chriftus autera nominetur potenda Pdad Con'nthioSj lequi Chriftum notum fuiffc. In hoc arpumento non uidet ^aulum ad Romanos loqui de potentia oftcnfa in opificio creationis. Ad Co# dnthios nero nominatur Chriftus Potentia non folius creationis, led repara# f’onis faluationis hominura»

Execranda eft 80 SamoGteni Serueti impietas, iimilis Niahometb s^imofutenus ‘^æjqui negantinhoedido, lt;^îcfXH ^pbxóy@gt;',oportere intelhm, rap Aóyop Per, ^onam efle ftu vt^sdijSjj'op^ Damnandus eft SC Arius, qui negat Fih'um efleb/xoa^ Ariui,

Patri»

Sintigitur nota diferimma Perfonarum, 8d in inuocationc cogitentur^ Difcrimini Pater æternus eft prima perlbna diuinitatis,neque nata ahundc^neque aliunde P^rfoti^rut» procedens,neque creatajftd quae ab æterno Filium genuitjimaginem fuam, Sgt;C

cum Filio 5d Spiritu Gndo condidit omnes creaturas,amp; conftruat earum ^ubftantias,

3* Filius æternus eft ftcunda perfbna diuinitatis,non creata ex nihilo, ftd Patre ab æterno genita,dc ipfius fubftantia,5iî eft fubftantialis integra Ima#

Eoæterni Patris/o/xoxcr/©-'Patri,quam Pater left intuens 80 conftderans gignit, nobis fiemanifeftata eft,quód fit AÓy©-', ac peribna per quam Pater dicit

^fcretum,amp; totum ordinem creationis di: reparationis hominum, dC quód hic Pilius miftlis immediate patefecerit Euangelium, dC adfumftrit humanam na# Allram, amp;nbsp;fit Mediator, Redemtor dC faluator, colligens Ecclefiam in generc ^iimano,amp; refuicitans earn ad uitam æternam»

10. Spiritus Gnótus eft Perfbna tertia diuinitatis, procedens ab æterno Pâtre dC Filio, amp;nbsp;o/xoia-i©^ cis^di: eft amor amp;nbsp;îæticia fubftantialis,8ó mittitur uolt; ^^Euangelrj in corda credentium, utadfenfionem in cis confirmet d^ accendat •notus congruentes Deo, dc excitet Inuocationem, amp;nbsp;læticiam in Deo acquic# ’Centern»

II* Filius nominatur Aoy©gt;non tantum refpedtuPatris,quiacogitatio# »le nafeitur, fed etiam idso, quia nobiftut n loquitur,profert arcanum dC admi# randum deeretura de noftra falute ex finu æterni Patris, fuftentac minifterium Euangelrj, dc ci adeft, eft effieax per uocem Euangelq, monftrat in cordibus æ# ternum Patrcm,ficut inquit:Nemo nouit Patrem nifi Filius,8ó cui uolet Filius teuclare. Et per eum datur Spiritus Gnclus, ac reCte didlum eft ab Athanafio : In quocunque hominc dicitur eftè Spiritus fiinftusjin eo eft per uerbum» Læ# Uri in Deo,amp; in co acquiefccre,8óeum inuocare,motus funtquos antecedit ue# U Dei noticia,6lt; agnitio mifèricordiæ per Filium oftcnfa,

12. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec poteft fieri uera inuocatio,nifi beneficia Mediatoris nota fint, amp;nbsp;Jnuocatio ue,

fifle,ideft,fiducia Mediatoris corda ad Deumaccédant,ficut fcriptum

Quomodo inuocabunt, nifi credent f Et Ephefios 3» Per quem audemus acce#^ dere in fîducia,quæ eft per Fidem in ipfum,

13» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Necefte eft igitur ftire diferimen Legis dC Euangelqjin quo admiran# Difcriffien

dum decretum de remifsione peccatorum,de reftitutione naturae humanæ,L‘’Â^çrEilt;lt;

de iufticia æterna patefecit per Filium, qui miftus eft, amp;nbsp;ut fit Angelus iusmagni confili),8óutfitMediator, Redemtoramp;Saluator,merito 8^efR# cada,quem utinam rede agnoftamus, dC laeti in tota aeternitate celebremus,

4. To«, pbu. » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E e c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum

-ocr page 644-

590 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïD IST rr A T ion ES

hti'eæ confuetudinis carcerem amp;nbsp;mutabile uinculum effe* Hanc noftram call* gi'nem taxat Paulus, inquiens : Lex (piritualis eft. Ego autem carnalis fum ue^» nundatus fub peccatum, id eft, Lex non eft tantum politicum frenum, fed eft ætcrnaamp;imniota fapiendain Deo,amp;:: normaiufticiæ in uoluntateDei,di^ feernens bona 8«f mala, quæ eft patcfada rationali creaturæ in creatione,amp; po^ ftea fæpè repedta amp;nbsp;fancita uoce diuina in Ecclefia, oftendens quôd fttDeus, amp;nbsp;qualis fîtgÔô qudd fît Iudex,obligans omnes rationales crcaturas, ut Hnt cou« formes illi normæ Dei, 6lt; damnans omnes ae denuncians horribilem de(îruigt; cÜoncm omnibus j quæ non congruunt ad illam normam, nifî Gt falt;fta recon* ciîiatio propter Mediatorem, quæ alibi in promifsîonibus reuelata eft,non eft noticia nafcens nobifcum,

I J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etfî non (atis eft Legern in Ecclcfîa docere, tarnen fèmper uult Deus 8C

uoccm Legis moralis in Ecclefîalbnare, amp;nbsp;femper retinuit earn in uera Eccle« fîa, Et illuftre teftimonium amp;nbsp;demonftratio eft, oftendens qui cœtus fît pulus Dei* Ciïm enim Ethnici, Mahometiftæ, amp;nbsp;Papiftæ leges aliquas habe# ant contrarias Decalogo,impofsibile eft eos elfe Ecclefîam Dei* Vt enim Eth* nici finxcrunt nouanumina,fîc Papiftæ iubentinuocare hominesmortuos, inftituerunt falfa facrifîcia, amp;nbsp;falfas adoradones. Item,Legem habent de cœli# batu Sacerdotum,contrariam diuinæ* Itemjprorfus deîent præceptum decon* cupiftentia fîcut Pharifæi*

Ibnare, ut fèmper intelligant hominesordinem S^difcrimen inter redapla* centia Deo, amp;nbsp;non rclt;fta, quibus uerc amp;nbsp;horribiliter irafcitur Deus, amp;nbsp;cxpa^ uefcant agnidone pcccatorum. Et bac ipfà noticia Legis utitur Deus tan* DoJïmrfEf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fulmine,cum corda iudicat, ut fcriptum eft: Aculeus mordspeccatum

cießte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft* Potentia ueropeccati Lex eft* Item, iSicut Leo contriuit omnia ofîà mea*

ta iudicat, etiam illorum ,qui fùnt extra Ecclefîam* Verùm necefleeft agnofci Filium Dei Mediatorem amp;nbsp;eius beneficia, Sicut Pater cœleftis clamat : Hic eft Filius meus diledus, Hune audite* Et in Pfâlm* dicit : Ofculamini Filium* EtinEfaiafcriptum eft: Noticiafèruimei iufti,iuftificabit multos* Coîligi# tur ergo Ecclefîa Dei, miniftèrio Euangelij, in quo amp;nbsp;arguitur peccatum, amp;nbsp;monftratur Filius Def,Dominus nofter lefus Cbriftus,immenfa mifèricordia miffuSjUt propter eum, amp;nbsp;per eum gratis reddanturnobis iufticia amp;nbsp;uita æterna*

iiuiingcüum. 19* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft igitur Euangelium, prædicado Pccnitentiæ, amp;nbsp;promifsio,quani

ratio non tenet naturahter,fèd reuelata diuinitus, in qua Deus adfîrmatfc propter Filium Mediatorem,Dominum noftrum ïefum Cbriftum,gratis,non propter ulla noftra opera, aut uirtutes noftras remitiere peccata,8d imputare iufticiam credentibus in Filium, ac fîmul uiuificare nos per Filium j5lt; fandifi*

care

-ocr page 645-

T H 1 L, It 'r I M T Lgt; A L\ L Jn U i\L I S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59Î

care dato Spiritu (anëlo, facere nos hæredes uitæ æternæ» Hæc bona omnia compicxiis eft Paulus, cum inquit : Gratia Dei amp;nbsp;donum per gratiam unius «ominis lefu Chrifti in multos exuberauit.

0» nbsp;nbsp;nbsp;Mirando confilio decretum eft, ut hie Mediator fit Deus amp;nbsp;hornOj Mediator De»

caulas in tota æternitate confiderabimus. Incoari tarnen banc (apientiam

Deus in bac uita uult nos cogitare non fruftra boe fcedus cum natura bu^ ’ï’ana radum eftè, uult gratos celebrare bunc fummum amoretn erga nos» Cüm diabolus borribili odio Dei auulfiflèt genos bumanum à DeOjamp; uiciflèt ^’ominesjrurfiis boe modo redditur Deo genus bumanum falt;fto decrcto,ut Fi# lius adfumeret maflam naturae bumanæ. Et rurfus per hominem uincitur po# fentia diaboli, Sicut ftatim in prima promifsione didum eft : Semen mulieris conteret caput Serpentis »

21. nbsp;nbsp;nbsp;Nee adeft naturae bumanæ AÓyo$ quam adfiimfit,tantum fi)cictate,ficut

ädeft Abrabæ, Iacob, Propbetis, fîcut Neftoriani fîngebant : fed unio eft by^ poftaticatS Aoyou Si. bumanæ naturæaftiimtæ,ut geftetur humana natura.^ ^erbo non fblum infèparabiliter, fed ita etiamjUt nifi fic fuftentareturj ilia mafi prorfus interiret» Non enim eflet unum ult;azs«/jii}lt;jo/),nifi fiegeftaretur hæc

mafTa.

2 2, nbsp;nbsp;nbsp;Etfi exemplum prorfus fimile monftrari non poteft, tarnen uetuftaS

^fiéftbac fimilitudine» Efle unumtop xóyo/jamp; adfumtam naturâm liumanamjficut homo eft unum ùfgxffàpJk/opshabens animam amp;nbsp;corpus. Hacfii« ^ilicudine ufi funt AthanafiuSjCyrillus j 6«^ luftinusjqui tarnen addit corredii« ®nem, TlVIQ/jüCV'tIuJ ivaa-l}! W§4'’^XWÇ'7t50Ç(rw/A« VOKffWn$»OUTO§ SKiSVwK«lt;r»p. ngij CiffJ.Ó/lÓlJy£ TO ■^eypi«, it a*-« h«t« ttccvt« , ti .

21. Caufæ autem cogitentur buius mirandi confilfj, Nifi decretum fuifiet, uc mafia ex generc humano adfumeretur, amp;nbsp;fic rurfus uiuificaretur per uer^« biimjquo conditum erat, prorfus fuifiet extindum genus bumanum, amp;nbsp;relis qiium mundi opificium fruftra conditum eflet. Ita propter banc maflam adfus mendam feruatur natura.

Cumcß immenfa mifèricordia deprccantc Filio feruaretur genus huma« num, 8c Deus tarnen uellet iufticiæ fuæ fatisfîcri, congruebat pœnam perfolui ' per aliquem in genere humano, Ac ut æquiualens precium effet, in hanc Pers fonam pcena deriuata eft. Nec potuiflec iram Dei fuftinerc fbla creatura, nec uincere mortem,00rcftitucreiufticiam ô^uitam. Ideo hie redemtor Ss Saluas tor, Deus amp;nbsp;homo eft. Et congruit hunc eflè Mediatorem amp;nbsp;Deprecatorem, qui uidet peótus Patris 8^ corda inuocantium. Item naturæ omnipotentis eft, afsidue adefle Ecclefiæ amp;nbsp;earn protcgerc. Et cum uerbo condita fit natura, quod eft imago æterni patris, rurfus per uerbum uiuificatur, amp;nbsp;reftituitur in nobis imago Dei. Hæc cum reuerenter cogitantur, accendunt gratitudinem inuocationem*

2 4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Confiderata doélrina de perfbna Mediatoris,beneficia ctiam feiri nes ■ßeneßeU

ceffeeft. Grati agnofcamus amp;celebrcmus hoc ingens beneficium Dei, quód Mediatorit, uultEcclefiara colligi minifteriô Euangelq ,fcilicet, uoce Euangeli} audita,feu Ieda amp;nbsp;cogitata, quia expreffe fcriptum eft : Quomodo audient fine prædis tante C Item, Quam fpeciofi funt pedes Euangelizantium pacemC Idautcin minifterium immediate incoauit Filius Deixóyog, proferens Euangeb’um ex

n^Tom.Pbit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eee ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finu

-ocr page 646-

593 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s^rr atION ES

finu geterni Patri’s, ut tune fîmul amp;nbsp;foris fonabat uoeem, corda perterre# fadaui’uïficabat monftrans uoluntateiTiæterniPatns5amp; Spiritusfandusac# cendebat lætitiam Sôinuocationemjitaamp;deinceps fèruat Eeclefiam,adeft d, eft efficax uoce Euangelif» Exccrandus eft autem error Stcnckefeldij,qui ab^ ducit homines ab externa yoce, contendit, Deum fine externa uocefanólb ficarchomines*

2 y. Dominus iubet prædicari pœnitentiam 80 remifsionem peccatorum l'ô nomine fuo« Cum igtcuncotda perterrefacfla prædicatione pcenitentiæjaii!« diunt promifsioncm, amp;ei uere credunt^hac fide gratis propter filium Dei M/diatorem iuftificantur J id eft,accipiunt remifsionem peccatorum,amp;ini^ •putationem.iuftïciæ ac reconciliationem, uiuificanturper Filium Dei, qui amp;nbsp;uoce Euangelrj dicitin cordibus credentium toniblationem efiiinditin ea Spiricum fanflum, 8lt;^ facit eos hæredes uitæ æternæ*

2 6. Papiftæ corrumpunt dodrinam Pauli, cum ait Eide iuftificaniur, qyia dicunt Synechochen eiîe, SC interpretantur, fide præparamur ad iuftid# am : Et iufti fumus, id eft, accept! Deo propter noticiam hiftoriæ diledioa -nem Sc alias uirtutes

2 7gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Addunt ÔC hoc, hominem fèmper debere dubitare, an fit in gratia,

banedubitationem non efïè peccatûm»

2 8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc impia deliramenta funt execranda. Âc feiendum eft Fidem non

tantum effe noticiam hiftoria:, cum Paulus inquit : luftifîcati fide pacem ha^

F'd î «'(i

fignificetm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus loquitur, eft adièntiri om ni uerbo Dei nobis

Paulo, tradito, atque ita promifsioni gratiæ,ÔC eft fiducia acquiefeens in Deoptopter

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mediatorem, damans Abba Pater,

cfidndrisr= JO, AitèCOfiander fidemefle præparationemadiufticiam,quiafidc ror. cipitur diuinitasjquæ poftea mouet ad iufta facienda, Ita reipfa hoc dicit,Hos minern nouitateiuftum elfe, ftiliCet quia diuinitas in eo nouas adioneselficit. Non cnimiam alia abfurdiora recitamus,quæfcribit,

31, Ecclefiæ noftræ cum Prophetis 8c Apoftolis dicunt, non effe homi# nem iuftum, id eft, habentem remifsionem ,8c acceptum Deo ad uitamæter* nam propter propriam dileftionem, aut propter nouitatem propriam, quia icriptum eft,Non iuftificabitur in confpedu tuo omnis uiuens. Et lob ÿ* Vere ftio, qudd homo non eft iuftus coram Deo,

riiuïmtai Î!a= 5 2, Sed quanquam in renatis habitat Diuinitas, tarnen fèmper oportet hfiit i« WM. nos^ctinere hanc confolationem, qudd propter obedienfïam Mediatoris fi# mus iufti,id eft, habentes remifsionem SC imputationem iufticiæ, fide,id eft, fiduciamifericordiæ promiflæ propter Filium,Gratis,ficut Paulusinquit: luftifîcati fanguine ipfîus. Item: Per obedientiamuniusiufti conftituentur multi,

3 3, Aeternus Pater per Filium uoce Euangelq confolantem corda dat Spiritum fancftum, Ita uerè habitat Diuinitasin credentibus,8C accendit no# uasatftiones, Et tarnen his aftionibus in infinitum antefèrenda eft obedientia I ÔCintercefsio Filq Dei, Hane femper immediate intuetur fîdes, amp;nbsp;agnofeit Mediatoremefïè umbraculum èC intercefforem inter PatremSCnos,amp; ac# cipitremifsionem peccatorum,amp; imputationem iufticiæ. Vera eft igitur Propofitio 3 Propter obedientiam- Filij Dei, foîa fide fumus iufti, id eft, ha# bentes

-ocr page 647-

T HI L TT T I M E LAIX 1 HO HIS. bcntcs rcmißionem peccatoriim imputationem iufticiæ èc uiuifîcationem, fient fcnptum eft : luftus fide fua uiuet»

J4. In hacipfaconlblati'one cumengimur,FiIius Deiuerè efteffîcaxm crcdente,amp; libérât eum dolohbus inferoruni,fîcut inquit : O mors,ero mors tua, Ó inferne, ero peftis tua. Et fanctificatio incoatur, qua imago Dei in cre« dentibus renouatur^Sc adfimilatio fit ad Filium,ut congruant mens amp;nbsp;uolun« tas accenfà Spiritu fancto ad uerbum Filium Dei.

îi. nbsp;nbsp;nbsp;Manet ordo in tota æternitate, ut Creatura Deo obediat, Ideoque Fi#

lius Dei miffus eft, ut obedientia in nobis reftituatur, non ut confirmetur pec# fatum. Nonideo Filius Dei fudauit fanguinem jamp;crucifixuseftjUt horren# disfiiroribuslicentiaconcedatur. Sedut Eccicfia collipatur in S'encre huma# nOjCui Deus fuam fapientiam, iufticiam Ô^Iætitiam in tota æternitate uult communicare, in qua erit Deus omnia in omnibus. Ctim igitur dicitur, Non tftis fub lege, id folis conuerfis ad Deum amp;nbsp;fide liberatis à condcmnatione dicitur. Nee deletur lex ipia, quæ eft æterna fapientia Deijlèd fub lege eflè, eft condemnatum eftè Lege.

de funt iufti liberati d Lege, id eft, à condemnatione 8d doloribus infero* turn, propter Mediatoris obcdientiam. Hac fide acccdunt Prophetæ ad De# tiin, ficut inquit Daniel : Non in iufticia noftra, fed miiericordia tua,propter I^ominum exaudi nos. Et in hoc ipfo Pauli difto,Eftis fub Gratia,idem figni# ficatur, fie ad Deum acccdcndum effe, agnitione Gratiæ, id eft, gratuitæ mi# lèricordiæcerto donatæ propter Mediatoris obedientiam amp;nbsp;intercefsionem. Hæc ueraconfolatio femperpræluceat inuocationi,ncc obruatur impiado# drina Papiftarumconcilij Tridentini,quæ iubet conueribs dubitare,an fint in gratia, nec obfcureturEnthufiaftarum Sc Anabaptiftarum præftigrjs, qui iubent te afpicere nouitatem,8ô abducunt mentes à conlpefftu Mediatoris.

tioniseum comprehendcrehancrelationem .accipere remifsionem,Brecon# ciliationem. Deinde quæ obedientia, 8C quomodo placeat,amp; nominetur iufti# tiaSd fanâitas, fuo loco dicitur.

29. Eft autem uera Ecclefia uifibilis in hac uita ,ccictus amplecftentium in# córruptam Euangelq dodrinam, rede utentium Sacramentis, in quo filius er ubi, Dei perminifterium Euangelrjeft efRcax ÔC multos régénérât, amp;nbsp;facit hære# des uitæ æternæ. Et funt in eoccetu multi non fandi, fed tarnen de dodrina confentientes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

40. Non loquimurde Ecclefia, ut de Idea Platonica, Sed monftramus cam,quæ 8d ubi fit,amp; fi'gna non fallacia oftendimus,ut difeerni uera Ecclefia ab

‘i.Tom.Pbil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eee lij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alrjs

-ocr page 648-

T)ISTrT ATIOHES

alijstongregationibus pofsi't ,quæ funt hoftes ueræ doân'næ. Recens Baualt; rici Epifeopi, alt) alibi leges fanguine fcriptas ediderunt, in quibus præci# piunt impios cultus 8d impia onera. Taliumleoum autores ac propugnatorcs ncquaquam funt membra ueræ Ecclefiæ Dei .Tenenda eft eniin régula: Si quis aliud Euangelium docet, anathema fit»

„ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41» Manifeftum eft autemPapifticos defendere multos tetros errores,

fj-row. Non reótè docent de peccato, 5lt;S de iuftificatione, amp;nbsp;de fide, confirmant impi# om dogma dedubitatione» Non retftè docent, quæ operâ fint cultus Dei,amp; quomodo placeant Deo, Fingunt homines pofte inftituere cultus Dei, cos cultusneceirarió(èruandoseftè,Corrumpunt totam doeftrinam depceniten# tia,dicuntcontritionem oportere fufficientem eftè,amp;: mereri remifsionem,di# cunt neceftariam cfle enumerationem omnium deliélorumin petendaabiolu# tione,finguntfatisfadiones Canonicas, SCaiunt eftè compenfationespœna* rum purgatorrj, defendunt inuocationes hominum mortuorum, præcipiunt adorationemfalfam fignorum,cùmnihil habeat rationem Sacramenti extra ufurninftitutum Diuinitus,horribili prophanationeccenamDominiconfe# runt in quæftum, dC prorfus Ethnico more fingunt facrificulos mereri facienti amp;nbsp;alijs, quidem ex opere operato fine bono motn utentis 8iC» Prohibent coniugium ffs qui funt idonei ad ccelibatum. Pingunt Ecclcfiam uelut Regnum,in quo dominari dicunt Romanum Epifcopum,ó^ habere autorita# tem inftituendi cultus, transferendi imperia politica»

4 2» De his tantis rebus cum Papiftici Epiftopi defendant impios amp;nbsp;perlt;* niciolbs errores, non funt Ecclefia Dei, amp;nbsp;régula tenenda cft : Fugite idola.

4 3» Seruat autem Filius Dei fèmper aliquos qui retinent fundamentum, nee probant errores pugnantes cum articulis fidei, amp;nbsp;admoniti non defendunt idola, quanquam in hac infirmitate alias plus, ahâs minus lucis eft. Et immen# fabonitateFilius Dei fubinde tenebris depulfis reddit do(ftrinælucem,ficut Pfalm. I y. dicitur: Tu fuftentas hæreditatem tneam» Funes ccciderunt mihi in præclaris» Hæreditas mea præclara eft mihi» Simus igitur ciues huius ueræ Ecclefiæ» hl haccum fit minifterium Euangelij, certifsimum eft eam amp;nbsp;man# datum habere uocandi amp;nbsp;ordinandi miniftrosEuangelq, ficut Paulus Tito præcipit, ut miniftros conftituat» Et ufitatum fuit in Ecclefia uetcri eligeremi# niftros Euangelq xamp;fonvamp;p Troéo'Kço'u/X'P^’fôïKKXxo'îaç, quod non de hoftibus Euan# gelq, fed de ueræ Ecclefiæ fuffragrjs intelligi ncceflè eft, Quarénori terreamur clamoribus illorum,qui ritum ordinationis miniftrorum Euangelfjad hoftes ueræ Ecclefiæ retrahere conantur»

Rifi« ordinj. 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et in ritu ordinationis, quo nunc Papiftici Epifeopi utuntur,addun#

nonâ j-m.iiTjpia Sgt;C tyrannica uincuîa,petitur uerædodrinæ improbatio,ôc promif#

' fio cœlibatus, Sc iubentur ordinati facrifîcare pro uiuis amp;nbsp;mortuis. Ac nemo mediocriter inftitutus in Ecclefîa non intelligit quantum mali fit in his uincu# Iis» Propter has etiam manifeftas amp;nbsp;grauifsimas caufàs fugiendus eft hic ritus Epifeoporum»

4 y» nbsp;nbsp;nbsp;Græca Ecclefia uetus, totam adminiftrationem cœnæ Domini nomi#

. lt;nbsp;nat Afl'n5Ufy'iw,quod nonfignificat facrifîcium , fèd publicum minifterium,8^ ‘ ’ apte congruit ad totam atftionem. Vult Deus immenfa bonitate Filium exau# diriamp;agnofci intotogencrchumano» Ideo uult noftros congreftiis nonefle fimiles

-ocr page 649-

UELAKTHOniS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9;

finnles EîeiifinqSj Sed uult honcftam Sc publicam congregationem fieri,ut late dodn'na propagari pofsit,uulc conlpici honcfta exempla in ordine congrefTiiu, üult audiri 8^ iudicari dodores.Äc Icruat Deus aliquas politiaSjUt congregatis; ones honeftæ fieri polsint» Vult autemhorum congreiruum neruum ejfîè ccc* nam Domini, Fiuntergo hæc minifteria ,docet Paftor Euangclium,hortatur omnesadPrecationemamp; adgratiarum a(fiionem,amp;fimulcum populodicit precationem ëC agit gratias, deinde prjs exhibet corpus ô(^ lânguinem Chrifti, Hæc omnia uecuftas nominauic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et accefsit coIIatioEleemofynæad

iuuandos pauperes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

4 6. nbsp;nbsp;nbsp;Papiftæ mutato ueteri more,dicunt facrificulum offerre pro uiuis

niortuis, nbsp;hac oblatione mereri facienti Sc alfis, amp;nbsp;prorfus Ethnico more ads

diderunt,mereri cum, ex opere operato^ut loquuntur, fine bono motu utentis» Hæc idolati'ica execranda funt.

47» Nunc aftute aliqui fiæc portenta tegunt, Sóut rem 8^ confuetudi« nem rctineant,nouis fucis pingunt morem,dicunt facrificulum non mereri,fed adpHcare Ecclefiæ beneficia Chrifti.

48. Nos dicimusjin nouo Teftamento nullam fieri adplicationem alieno opere, fed proprio ufu Sacramenti Sd fide, quia ftriptum eft : ueri adoratores adorabunt Patrem in Spiritu amp;nbsp;ueritate.

4 9. nbsp;nbsp;nbsp;Et redê dicimus,Sacramentum eftè adplicationem generalis promift

fionisadfîngulos,qui fide utuntur. Accedens igitur conlolationem quseras^Sfprot/rißiüws tvedas te hoc pignorsconfirmarijqudd uere fis membrum Chrifti,SCquod prop te quoque Chriftus fuderit ianguinem. Poftea accedunt amp;nbsp;hi u{us,quód fums tio eft teftimonium de confefsione dodrinæ, oftendit quam Ecclefiam probes, obligat etiam omnes ad mutuam dilccftionem,8d quafi feedus eft,quo paciftun«« automnes,ftpacem amp;concordiam Ecclefiænonturbaturos elfe.

EX G (I^EG 0 lt;1(^10 NAXIAXXENO de ap^ellationibus Fthj S)ei.

/jjWjOTi tlt;x.vt0i) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kara oucr’a/J, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o2t i'uTOÇ AppeSalionet

'îijo'ç'ràp TrarÉfa, œç/Ti^oç vSp Aoy@-',ou p-ovop lt;ffà TZi aTra^ègT»? '^vko'îwç»(9^ TOo-cioatf^^ Fiùj Dcû HÿîjTO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J's œ§ truoTKfxîiKwç Tbip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tra^og

X'^'f4ux«p gt;

T(1{^OFOSIT lOnES S) E ^DISC^I^IMmE

quot;yiera Eccle/iæ Tieijisr aliorum homhiHmiquibus diJ^JUtanitM.Eaulus de Ei^n Hambur^enßs, Superintendens Eccleßit S)ei in incfyu

* nbsp;nbsp;nbsp;lgt;rbeSaxoniiCHambur^n, Xnno $ 6^

3)ie May i

Vanquam demonftrationes funt natura notæ, quaeteftautur effe Deum, docent qualis fit, tarnen afftnfîo languefit,8ô multi amp;nbsp;afsidui funt æftus ^Euripi dubitationum, amp;nbsp;quia in’mentibus caligo eft, amp;nbsp;quia magna eft Inipiorum multitude,6d magis floret» Contra uero Eccicfîa cœtus eft exiguus, Eee iiq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miftr.

-ocr page 650-

S) IST rr AT 10 K £S mifèr, fpretus, fine imperio, fine bumani's præfidqs, æger, difsipatus, cxiilans jnmundOjSlt;^ qui fæuitia Tyrannorum amp;fanaticorum furoribus afsiduè la* ceratur.

Nec fingimus Ideam Platonicam,cum Ecclefiam in bac uita nomina» muSjSed monftramus Ecclefiam uifibilem ,quæ conipici cxaudiri potcft, iuxta didum : In omnemterram exiuit (onus corum. Eftcß uifibilis Ecclefia ccetus ampledentium incorruptam Euangelq dodrinam ,8«f redè utentium SacramentiSjin quo Fibus Dei uerè eft efficax,8lt;S multos régénérât uoce Euan» gelq amp;nbsp;Spiritu fando, Ôf facit bæredes uitæ æternæ» Et funt tarnen in eococtu multi non fandi, lèd tarnen de dodrina conlèntientes,

DoéJrina 6^ Duo funt genera dodrinæ in Ecclefia,inde ufque ab initio,cûni Adam ^cclefu, ÔdHeuarecepti funt,Lcxamp;Euangebum. Vnaeft Lex moralisintotaæter» nitate, quæ eft fapientia æterna Si. immota norma iufticiæ in Dco,difcer» nens reda non reda, patcfada rationali creaturæ, in creationc, amp;nbsp;poftca Ltx moralit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuina fæpc repetita in Ecclefia, oftendens qudd fit Deus, quai is Cit,

obligans omnes rationales creaturas^ præcipiens, ut fint omnes confer» mes DeOjamp;Sdenuncians iuftam amp;nbsp;horrendam iram Dei aduerfus peccata, quæ Deus damnat,ô^deftruit omnes non conformes, nifi fiat rcmifsio amp;nbsp;re» conciliatio propter Filium Mediatorem»

difcri»*

-ocr page 651-

fPHILITTI MELAKTHOniS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^97

difcnmen Eccicfiæ amp;nbsp;aliarum gentium , fient inquit Paulus: Fundament tum aliud poni non poteft, præter id, quod pofitum eft j quod eft lefus Chris flus ♦

Non inuocant uerum Deum Mahometiftæ, 8^ omnes alqignari amp;nbsp;hohes Chriftij ut hoe tempore defenfores Serueti SCfimileSjquiaquiFih'um non honorât, non honorât Pattern.

let Filius reuelare,

I 'it Eftè autem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feu peribnam, multa diefta teftantur quæ

adfirmarit eum efle antequam aftumfit humanam naturam ♦ Antequam hrahamnatuseft,ego fum. Item,Paulus ad Corinthios: Bibebantex ipiris tualicomitanteeospetra, Petra autem eratChrjftus. Et Iohan.i7« Glorifîca ’ne Pater apudte ea gloria,quamhabuiapud te, antequam fuit niundus» Et in Epiftola ad Ebræos nominatur Filius,per quem omnia condita funt. Et hic Filius dicitur efte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gloriæ charadfer fubftantiæ Patris, Et

ad Coloffenfes dicitur,pmnia per ipfum condita efle. Item,didlaIohannis primo, amp;nbsp;Iohannis quinto. Pater meus ufque modó operator, 8^ ego operor, Beniquefintin confpedlu illuftria teftimonia,ut Fides Sdinuocatioin nobis confirmentur3amp; celebremus hanc mirandam bonitatem, quód ucre Filius Öeirniftusfit ad Ecclefiam ab initio,SCquôd uerc fît cuftos Ecclefîæ,8dfîc effieax uoce doflrinæ , 8d agamus gratias, quôd hoc mirando feedere amos remteftatuseft,quodalTumfit humanam naturam, Sdut nosredimeret ine^« narrabili humilitate ieuoluntati æterni Patris fubiecit. Tu Fili Dei Domine lefu Chrifte accende in nobis ueram agnitionern tui,86 earn in nobis confirma contra Diabolos, qui ueritatem horribili odio tui oppugnant, conftitutis ma* ximis imperqs Mahomcticis in genere humano, amp;nbsp;excitatis alijs organis con* tra gloriam Filrj Dei.

i F Sed teneatur hæc firmifsima Regula : Impofsibile eft ullos coetus reij* cicntes fcripta Prophetica ÔC ApoftolicaeflTe Ecclefiam Dei. Quarenonfran* garnur confpedu multitudinis 8d potentiæ Mahometicæ,etfî trifte 8ó horren* durnlpedtaculum eft,

1

-ocr page 652-

598 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® IST^TATIonE^

^funt^ucZ'^ dit, amp;nbsp;manifcftis mendacijs addit parriddia, ut agnofci pofsit, regi confilia Ecclcfia. Pontificia Diabolo,qui cft mendax amp;nbsp;homicida»

I Lex diuina immutabilis inquit : Dominum Deum tuum adorabis 8(f ei foU ièruies* Papa iubet inuocare homines mortuos, Sgt;C circumfert panem adorandum,cum extra inftitutum ufum nihil habeat rationem Sacramenti, amp;nbsp;multiplex eft in Mifla Pontificia idolorum cultus.

16, Nunc etiam fadlio Pontificia fingitnouum deliramentum. Ait fana» dos inuocandos efle ut mediatores, Chriftum tantum ut Deum, quia tantum fuerit Mediator in pafsione.

17. nbsp;nbsp;nbsp;Huic deliramento opponimus dida Roma.8. Qui eft in dextra Dei,

qui amp;nbsp;interpellât pro nobis. Et Ebre, 7* Semper uiuens,ut interpellet pro eis. Et in Pfalmo: Tues Sacerdos in æternum ftcundum ordinem Md* chizedech. Et ipfèinquit: Quicquid pctieritis Pattern in nomine mco, da^ bit uobis.

uiedidior 18, Mediator eft Perfonadiuinitus conftitutajUt fua mérita pro nobis of* ^uid. fcratySC fit deprecatrix,8C habeat promifsionem quód exaudiatur,

19, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Solus igitur Filius Dei Dominus nofter lefus Chriftuseft Mediator,

Sd nomen Mediatoris perfonæ competit, quæ eft Deus 80 homo,

inuocdtio. 2 0, Omnisucrainuocatio,quæfîtad Dcum,ftmper intelligaturcomple* di Patrem,FiIium, Spiritum fandum,iuxta didum: Pater meus ufque mo* do operator, amp;nbsp;Ego operor. Et non agnofeitur Parer, nifi amp;nbsp;Filius agnofca* tur, Ec fic difternimus noftram inuocationem ab Ethnica : Omnipotens De* us,æterne Pater Domini noftri lefuChrifti, Et ufitatè dicitur, Pater nofter qui es in cœlis, hoc loco, Pater, eft efTentiæ nomen, non tantum uniusper* fonæ.

21» Semper igitur Filius utrotç modoinuocandus eft,Et cumPatrcac Spiritu fando,üt Deus dator bonorum. Et ut mediator, miftiis ac intercedens, ïd^ fèruamus in forma ufitata, Omnipotens Deus, æterne Pater Domini no* ftri lefu Chrifti, creator cum Filio amp;nbsp;Spiritu iando, fapiens, ucrax, bone, mi* fericors, miftrere mei propter Filium tuum, Dominum noftrum lefum Chri* ftumjcrucifixum pro nobis amp;nbsp;refuicitatum,quem uoluifti pro nobisefle uidi^ mam, p-zAtIuj wEritu, amp;nbsp;iuftifica me propter eum amp;nbsp;per eum,amp; fanftifita me Spiritu Iando tuo amp;c. Sic ipftdicit. Quidquid petieritisPatrem in nomine meo,ideft,mcnominato,credentesuos propter me exaudiriamp;^c. Certeuult agnofti Sc inuocari etiam,ut Sacerdos 8c afsiduus deprecator pro nobis,amp; no* minatim hoc dici, Da Deus propter Filium,

2 2. Sic Sc Daniel precatur : Exaudi nos Deus,non propter iufticiam no* ftram, fed per mifericordiam,propter Dominum,

r4bi-?ar«f» 2 3* Multæ funt etiam aliæ corruptejæ Pontificiæ in dodrinadeLege, erroref. nbsp;nbsp;nbsp;peccato,gratia,fide, iufticia, pœnitentia, Ecclefia, minifterio Euangelico’, tra*

dïtionibus humanis, unde intelligi poteft,talium errorum defenforcs,non cfle Ecclefiam Dei,

2 4. Manifefta Euangelrj deletio eft, fingere hominem in bac uita efle iuftum lege, feu proprijs operibus, Et in hac imaginatione multi funt iniioluti errores.

2 V* Manifefta Euangelrj deletio eft, dicere fèmper dubitandum efle, an fis in gratia,

Falfa

-ocr page 653-

M E L AKT HON/S,

Falfa interpretatio eft» Fide fumus iufti, fcilicet, Formata, quaß hoc Udit Paulus 5 Non fidcjfed propter fèquentem dileôtionem, ui'dehcet, propter pfoprias uirtutes homo eft iuftus» Similis corruptela eft Ofiandricorum, Fide '^ftihcamur, fcilicet præparatiuê»

KAniuerfa Prophetica Apoftolicaferipturaperpetuo confenfu hoc ^^firmat, hominem in conuerßone accipere remiisionempeccatorumjrecon^p^^”^ QÎiationcm, imputationem iufticiæjuiuifîcationem, Spiritum iândum,8C hæ# Apoiiolictc ' ’^^clitatem uitæ æternæ,propter Mediatorem gratisjfidejuon propter noftram Jcriptar^’, ‘^i^nitatem, aut noftra mérita, aut noftras uirtutes* Hanc amp;nbsp;Pauli ièntentiam adfîrmamus, qui quidem SA prophetica teftimonia ed citât ut Ecclefia uis ^fateum nondilcedere à dodrina Prophetarum,

28« nbsp;nbsp;nbsp;Hanc perpetuam ièntentiam Prophetarum Sc Apoftoïorum Dei be«»

''•cfîcio retinent SCnoftræEccIefiæjCum dicimus, Sola fide iuftifîcamur , SA ’■^nciunt Papifticam ScOfiandricarnSynecdochen, quæ cum iplendidifsimè •itfenditur, tantum hoc dicit, renatos nouitate iuftos effe. Nam Ofiander ex«»'oßandri er. ptefle definit iufticiam his uerbis: lufticia eft quod efficit nos iufta facererquod ror in defini» ^nid aliud eft 5 quàm homines iufta faciendo iuftos eftef At Pfalmus inquit:^'^’^'^ ^on iuftifîcabitur in confpedu tuo omnis uiuens,

29» Veriisimumeft habitare Deum in iàncftis, Sé in eis effîcacem cflè, 8C ’Has pulcerrimas uirtutes in loièph, Daniele Sa fimilibus, fine ulla dubitatione «flè motus diuinos, iufticiam, facriBcia Deo grata', Sed propter hæc quan«» quam diuina bona, perfona non eft iufta coram Deo, id eft, habens remifsio«» ’i«m peccatorum SA reconciliationem. Imô hæc bona ne efle quidem poftbnt, nifi prælucente fide, quæ credit Peribnamrecipiamp;SpIacere propter Filrj Dei obedientiam, SA Filium Dei uelut umbraculum eftè quo tegimur in iudicio ideijficut dicitur,fumus diletfti in diledio* Item : iuftus fide fua uiuet.

3 0. Nominantur autem illæ uirtutes, lufticiæ SA Sacrifîcia,quia in recon«» ciliatofunt,rescongruentes cumuoluntate Dei,imôfunt operaDei ÔCtefti«» nionia de Deo in cordibus, SA in Ecclefia, Et funt facrifîcia quibus utile Deus celebrari. Et longe fuperant Philofophorum uirtutes, quia in Philofophicis non lucet agnitio Dei, SA non funt Aoy/Kw id eft, cultus in quibus lucent noticia Dei,timor, fides.

31* Et fèuerifsimc execrandus SA fugiendus eft furor Antinomorum, qui fingunt non contriftari SA non excuti Spiritum fantftum fceleribus contra con# foentiam,cum clarifsimè didum fit, i,Corinth,6« Ne erretis, Scortatores,Ido«» IorumcuItores,M.œchi amp;:c,nonpofsidebunt regnumDei, Item,Militabo« nam militiam, retinens Fidem SA bonam confeientiam, .

32. Non ideo Filius Dei miflus eft, SA tantis miraculiscollegit SA Çcr^ üauit EccIcfiam, Seruata familia Nohæ in diluuio, edudlo populo ex Aelt;» gyptoamp;Babylone, Non ideo adfumfit humanam naturam, lènfit iram 滫 terni Patris, fudans fanguinem , Sa uidima in cruce faeftus eft, ut tu omni» bus furoribus opinionum, libidinum, crudelitatis indulgeas, ut Dauid rapb atalterius coniugem, interficiat uirum, iritet iram Dei , ut leditio ièqua«» tur plena ftclerum , SA calamitatum, Sed ideo immenfà mifèricordia nos redemit, ut deleat peccatum Sc mortem, SA nos uiuificet, ac fibi adfimilet

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8Cætcr.»

-ocr page 654-

6oo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!bl rr AT ION ES

amp;ætcrnam lufticiam in nobis reftituat, ficut Paulus inquit î Transformai mur in eandcmimaginem,id eft, adfimilamur FiliOjqui eft imago æterni Patris, fapicntia feu luce, quæ eft agnitio Dei, motibus congruentibus ucr* bo Dei.

3 3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Filius dicens confolationem in mentibus noftris uoce Euangelrj,often#

dit præfcntiam Patris,8c uiuibcat credcntem5amp; dat Spiritum fandumjUt con# firmet cor, amp;nbsp;accendat inuocationcm amp;nbsp;alios motus tales,qualisiple eft, ficut I.Ioban.4. dicitur : In hoccognofcimus, quód in eo manemus,8ó ipfe in nobis, quia de fpiritu fuo dat nobis. Et digna eft confideratione lententia Athanafij : III quocunque dicitur efte Spiritus fandus, ibi eft per uerbum, id eft, per Fili# urn, efficacem uoce Euangelij.

(

Vdpiflie non funt Ecüeßu uera.

3 4. Hæc transformatio in nobis eft noua obedientia, quæ non eft meri# turn uitæ æternæ. Sed ideo quia manet ordo immutabilis, ut creatura rationa# fis Deo obediat, amp;nbsp;quia ad æternam iufticiam reftituimur, necelTaria eft. Ft tarnen retincnda eft Exclufiua, SOLA FIDE, id eft,fiduciamifericor# diæ propter Mediatorem iufti fumus, SC hæredes uitæ æternæ. Non enim ha# bemus in hac uita Legis impletionem, de qua dicit Paulus : Nos fpiritu ex fide Ipem iufticiæ expedamus.

3 ƒ. nbsp;nbsp;nbsp;Hane totam dodrinam cum Papiftæ multipliciter corrumpant, er#

Tores Sophifmatum præftigijs 8c tyrannica crudelitate defendant, non funt uera Dei Ecclefia.

3 6. Ecclefiam intelligunt Papiftæ efle Regnum Epilcoporum alligatum ad ordinariam fuccelsionem ,ut ipfi nominant ,0^ ad traditiones humanas, ut fi Regnum Gallicum deftriberent,alligatum ad ordinariam Rcgumfucccfsio# nem,amp;adccrtas Regni leges amp;nbsp;indicia, Hæc Politica Kaao^KZik plena eft mul# torum errorum.

Eccle/ja aUi= 3 7* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alligata eft autem Ecclefia ad incorruptam Euangelij dodrinam^que

gat(t addoc amp;miniftcrium Euangelij, ufum Sacramentorum ordinat,amp; hoc modo ^rinam Deus æternam Ecclefiam per Filium colligit, uoce Euangelij eft effieax, ut exprefle dicitur : Euangelium eft potentia Dei ad lalutem omni credenti. Ft Paulus fic defcribit Regnum Chrifti in hac uita , cum ait :Tradct Regnum Deoamp; Patri.

Rcgfium 3 8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Regnum Chrifti æternum eft, ut in Luca dicitur : Regnieius non e#

chrijii. finis. Sed quia modus alius eft Regni in hac uita, alius poft iudiciumjideo Paulus inquit, Tradet Regnum Deo ôd Patri. In hac uita Regnum Chrifti, eftFiliummilTum efre,ut proférât Euangelium ex finuæterniPatris,antea ignotum omnibus creaturis, 80 aflumta humana natura redimat Ecclefiam,amp; earn uoce Euangelij immediate colligat 80 uiuificet dato Spiritu fando, fit re# demtof 8óSaluator,protegat Scleruet Ecclefiamjamp;^ fit caput omnia in omni# bus perfidens,amp; poft mortem refufeitet nos,amp;rueftiat munda natura, ut de# indeuifibiliter habitetin nobis Deus,8c fit omnia in beads omnibus. Regnat igiturChriftusin hacuita inEcclefia,per minifteriumEuangelij, Poft hanc uitam,etfi manet Rex caput Bcclefiæ, tarnen modus alius erit, ftilicetuifibi# lis confpedus.

3 9. Cum igitur uniuerla ftriptura Prophetica Apoftolica adfir# suiitkleldiui, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Euangelij colligi Ecclefiam, amp;nbsp;cum hac uoce amp;nbsp;cogitatione fcripti

uerbi Deuni efficacem efte , non eft aodiendus Stenckefeldius, qui non definit

-ocr page 655-

MELAHTHOmS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6oi

deGnit uociferan', Deum fe fine medio communicarcjiine noce minifterq,(înc cogitationc fcriptæ dodrinæ, His fanaticis damoribusabducithomines^Ie^ t^ionCjSd cogitatione fcriptæ dodrinæ, ut manifeftifsima cxcmpla mukorum oftendunt, qui Paftores aut pellunt, aut audire nolunt, iadant ilia Enthufî^ aftica oracula Stenckefeldr) ♦

tus tradita, Sed etiam ut feiamus Deum bac ipià cogitatione eHîcacem eflè, ut Romanorum decimo, Prope eft uerbum in ore tuo ôCc. Et ad Corinthios no^ tninatur Euangelium, minifterium Spiritus, id eft, quo Spiritus fanâusdatur

eft efficax»

tliftisexprefle fit mention Ie(ftionis,amp;do(ftrinæ,8c commonefaób'onis. Ac de* teftenturbonæ mentes petulantiam 8^ Sopbifticam in eludendis manifeftis ttftimonfjs. Scimus cogitationem fine aeftione diuina, Literam eftè, Sed fîmul bocdicimus,Filium Dei per cogitationem lcriptæ docftrinæ effi'cacem efiè* fit huncordinem immenla làpientia amp;nbsp;bonitate Dei conftitutam eftè. Nec aliter fenlèrunt pf) unquam in Ecclefia, lèd lèmper fuerunt Homines fanatici ÔC finthufîaftici, qui cceca ambitione moti nwcpw/jiSz/oi fîmiliadeliramentacir* cumtulerunt, quia opinione Euthufîafmi amp;nbsp;colloquiorum diuinorum terren* tur homines 8lt;: adducuntur, ut taiesimpoftores magnifaciant, quales fuerunt

-ocr page 656-

6q^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(DIST rT ATI OK E S

noftra ætate multis noti Pelargus, Monetanus, Monaftenenfès, Campanus, amp;nbsp;multi alt]'» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

Sdiomon de tilio Dei,

45» Salomon fimul deminifterio externoamp;de FÜio Dei concionatur: Fui coram eo artifex j amp;nbsp;deliciæ quotidianæjludens coram co omni tempore, Ludcns in orbe terræ fuæ j 8ó deledationes meæ cum filt]s hominum* Speda^ clt;ula nobis omnium pulcerrimaproponitjadfirmat Filium Dei formatorem fuifle immcdiatum ordinis œconomiæ in creatione operum mundi. Et huncipfum Filium Dei deledari hominum confuetudine» Quid poteft did dulcius f Significat autem Filium Dei miffum eflèad homines,adiungitex# ternum uerbum, ait hanc fapientiam clamare in portis ciuitatis. Ita amp;nos di^ cimus Filium Dei adeflè Ecclefi'æ, amp;nbsp;efficacem eflè uoce Euangeli], ficut amp;nbsp;in lohanne fcriptum eft : Ego fum uitis, uos palmites» Et ad Ephefios : Chriftus eft caput Ecclefîæ omnia perficiens in omnibus»

Papiftarum errons,

4 0» Prætereain opinionibus Papiftarum magnum chaos efterrorum, de traditionibus humanis in Ecclefia, Eorum errorum defenfioctiam difcernic ueram Eccleham ab imprjs congregationibus»

4 Opera non mandata diuinitus nequaquam flint cultus Dei,iuxtadv dum : Fruftra colunt me mandatis hominum, Talia funt Monachorum uota, diftrimina ciborum, ccelibatus Sacerdotum, fîmilia» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

4 8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nunc Cynicus Auftriacus renouât deliramenta deperfedione» No=^

minat perfecftionem, fimulationem paupertatis, cum fit parafitus aulicus, 49» Impofsibile eft opera non mandatai Deo,perfedionem eile,cum non fint cultus Dei. Et manifeftè dicat uox diuina : In præceptis meisambu* late, non in præceptis Patrum ueftrorum» Et cum nullus homo in hac prauita# te naturæ pofsit fatisfacere legi Dci,manifeftum eft,non efle in hominibus per# fedamobedientiam. Sed Paulus inquit,In Chrifto confummatieftis,uidc# licetimputatione.Etpoftea inuitaæternaerit perfeclio re ipfa in nobis, cum erit Deus omnia in omnibus beads, id eft, cum ita fulgebit in nobis Deus, ut Xion fit fimul peccatum, ficut in hac uita in fanftis etiamfi funt Ternplum Dei, tarnen adhuchæretin eis peccatum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

î O. Certifsimum eft duo genera elfe operum in Ecclefia,figna promifsio# num,quænominanturSacramenta,amp;fàcrificia. Ac infulfè cogitant de Sa# Sacrawe/îfos cramends in nouoTeftamento,qui imaginantur, bapdfmum 8^ ccenam Do# r«i» finis, j^jYii ntus eflè principaliter ad hocinftitutos,ut difcernant Chriftianos ab alijs , coram hominibus, ficut Toga difcernebat Romanum »à Græco, Sicut aliqui ftripfèrunt.

51. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed Sacramenta nouiTeftamenti funt figna uoluntadsDei crga nos,

id eft, funt ritus à Deo inftituti, ut fint Teftimonia fèupignoræ,quod Deus exhibeat nobis promifta beneficia in Euangelio» Hic primus finis eft, poftea polfunt accedere alrjjfines amp;fignificadones,ut hiceftcalixNoui Teftamen# ti, id eft, nouæ promifsionis, qui erit pignus^teftificans dari uobis promifta in nouoTeftamento.amp;promifsioeftaccipiendafide, SicigiturutcndumeftSa# cramento, ut credas tibi exhiberi promifta in Euangelio, rcmifsionem pecca# torum, reconciliationem» Reftèetiam dicitur,eflè ea teftimonia adplicatio# nis, ut cum promifsio generalis fit,ufus Sacramend eft pignus teftffîcans pro# mifsionem ad tepertinerç» Hic primus ÔCproximus finis eft cœnæ Domini» 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftea

-ocr page 657-

T HILI^ T I M E L AKT HOK IS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;605

Pofteaeft neruus congregationis , Teftimoniumconfefsionis,fcedusbeneuo* Icntiæ erga Ecclefiamjamp; pn'uatim erga omnes dues eiufdem Ecclefîæ. Poflunt enim unius opens plures eflè fines, Hæc m genere de ratione Sacrament! fci’re necefle eft,

5 2, At Sacrificia funt opera à Deo mandata, facienda in fide, in quibus Sttcrifida. Deo nos afiquid offerimuSjUidelicct obed!entiam,qua teftamur hunc uere De^: üm eflè, quem fiecolimus, oftendimus eum fie uellecoli, ut caftitas lofèpb tftopus â Deo mandatum,fit uera fide,8ô præftat Deo obedientiam,qua tefta^ tur hunc uerè eflè Deumjqui fie colitur, 8C oftendi't eum fie uelle coli. Obedient tiaStephani in fupplicio, eft opus mandatum d Deo, fit uera fide, 8dpræftat hune honorem Deo, teftatur hune uerè Deum eflè qui fie colitur, amp;nbsp;oftendit eum fie uelle coli.

Ofîandertres gradusfecitfàcrificiorum,Typica,Propiciatorium Alimenta Sacerdotum. Altera diftindio magis perîjaicua eft, quæ facit duas fpecies,Propiciatorium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vnicum eft autem reiplàpropiciatori»^’^'’*^**^’

um, uidelicet obedientia filq Dei,quæ eft ;\urf op pro nobis,amp; meretur nobis res conciliationem. Nee eiïè plura teftatur didum : Vnica oblationeconfumma== uit fandos, Ac Paulus Roma. 8. nominauit -rnsfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ubi hæc uera Sy ntas*

xiseftjcondemnauit peceatumjicilicetjiioftrum in carne noftra,7r^i ap-apriaç, id eft} per hoftiam,quæ nominabatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Quód autem in Lege quædam

uominabantur Propiciatoria, habebant id nomen propter typum, nec mere# hantur remifsionem, lèd cum pfj oflèrebant, erant sux«?

Î4. nbsp;nbsp;nbsp;Sunt autem omnia cætera piorum facrifieia tuxapis^/K«, uidelicetomnia

opera d Deo mandata, fada in fide,ut in eis Deo offèrant obedientiam,8c tea ftenturhuncuerè efife Deum,quern fidcolunt,amp;oftcndant eum ficuellecoli, Sic facrifieia funt caftitas loièph, obedientia Stephani in fupplicio, labor Paus Ji in docendojbencficentia quam exercet Sareptana præbens hoipitium Eliæ, îî* Hac diftributione confiderata,manifeftum eft horrendam impieta# terneflè,quod fingunt Papiftæ,Miffam eflèfacrificiumjquódmereatur re#penset««, mifsionem peccatorum facienti altjs,

Î 6, Nec eflè facrificium suxap/^/Kop inde adparet, quia non inftitutum eft, ut offerant Chriftum, Cumlt;^ offèrre fit ingredi in Saneflum fandorum, amp;nbsp;de# tiuarein fefè iram Dei, hæc ipfi tantum filio competunt, non alfjs, Vnde igi# tur hæc audacia eft, quod iacrificuli dicunt fèfè oflerre Chriftum f Neque hæc funt in ueteri Græco Canone,

i 7» Nec minor eft impietas, quód plurimi iacrificuli uentris cauia ritum iinitantur ,prorfus ignorantes quid agant. Tales colunt Deum Maozim, Î 8. Hæc ingentia mala iatis deplorari non poiTunt, etiamfi tantum lacry# marumfingulifunderemus,quantumundarumuehunt magnaflumina, Sed oranduseft Filius Dci,ut ipièdeleat omnia idola amp;nbsp;nos doceat, amp;nbsp;ad ueros cultus omnium pedora fledat. Cum autem tantum Idolorum Sóerrorumfit in feda PapiftiGa,amp; accedat iniufta crudelitas, manifeftum eft Papam 80 Epi# fcopos non efife Ecclefiam Dei, ftriptorcs qui prætexunt nomen Ecclefîæ, his tantis fceleribus, Polum, Ofîum, Roardum, Canifîum, Staphylum, SC limiles decipere ignaros,amp; horribiliter Deum offèndere. Tenenda eft enim Regula : Si quis aliud Euangelium docet. Anathema fît, Cum igitur Ecclefîa 4.Tow.Pbj7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fff i) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit CCCtf

-ocr page 658-

do4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-3) I ó' lt;? r T J T 10 N E S

fit coctus redê docens, uera gratitudine Deum cckbrcmus, quôd nos fecit ci^ ues ueræ Ecclefîæ, propter hoc ingens beneficium,pic fouere noftros cœtus ftudeamus.

3^0lt;P0 SITIOHES Tgt;E I T S

nitMagißer ConraJui 'Becker ‘Brunfuicenßs, Ifocätus ad gubernationem Eccleß^eßa* Jenfis. Tvitebergoc .Jnno 15 ^6. 3)ie ydtimo OSlobrisjquo die ante annôs ^().y)idelicet anno ^tierendus ^lir !D. Martinus Lutberus primum edidit Bro* pofitiones pîenae eruditionis i(sr pietatis de Bœnitentia contra

tenebrae Bapifiicas contra aucupia Jndulgentiarum.

Confoktro piorum.

Ecckßii.

T.

JN tantis confufionibus generishumani,teneamus hanc ueramconiolâtio«’ nem jCertdcolligiacternam Ecclefiam â FilioDei DominonoftroIefuChrb fto, etiam inter has horribiles imperiorum ruinas, quidem colligi uoce Eu^ angclh,amp; non aliter» Et fie fieri Ecclefiæ colledionem ab ipib Filio ÎJci, donee refufeirabit omnes homines mortuos,iuxta hæc dida,Matthæi capite uicefimo quarto: Siceritaduentus Filrj hominis,Tune duoerunt in agro, Vnusath fumetur, nbsp;alter relinquetur. Et Matthæi ultimo : Ecce ego uobifeum fum

omnibus diebus ufque ad confummationem feculi» Et in ipfiscœnæ Domini* cæuerbis ,1» Corinth» ii. promiisio compreheniaeft. Hoc facitc donee ne* niet» Quid poteft diej dulcius,quàm promitti duraturum efîè minifterium Euangelij, donee Filius Dei refufeitatis mortuis oftendet fe in iudicio uniuei:» fb generi humano» Et Elàiæ quinquagefîmonono: Hoc 'feedus meumeum eis, dicit Dominus, Spiritus meus.qui eft in te, uerba mca,quæ pofui in ore ' tuo,nonrecedentaboretuo,amp;aborefeminis tui,amp; pofterorum feministui in æternum,dicitDominus»

2* Quotidie in recitatione Symboli, cum dicimUs, Credo efle Ecclefiam fandam Catholicam, hac cogitatione confirmemur, Etfi funt niagnæ con* fufiones generis humani, tarnen eft aliqua Dei Ecclefia, in qua fola funteledi propter filium hæredes dulcifsima: confuetudinis cum co, in qua Deuscrit o* mniain omnibus,Et hæc ueraEcclefia, non cafu,fed certoconfilio Deifub* ieda eft cruci multipliciter, iuxta didum : Dedi diledam animam meam in manusinimicorum eins, leremiæ I 2»

3, Etfi autem fpecies Ecclefiæ ualde mcefta eft, tarnen amp;nbsp;quæramus,quæ fît Ecclefia Dei, Sf ubi fit, 8C ftiamus elTe immotam uoluntatem Dei, ut fingu* li nos in earn fimili inuocatione, amp;nbsp;confefsione includamus, amp;nbsp;earn diligamus, iuxta didum : Rogate quæad pacem funt lerufalem.

4» Vult Deus confpici amp;nbsp;exaudiri Ecclefiam in genere humano,ficut fcriptum eft: In omnem terram exiuit fbnus eorum» Et tradidit figna,per quæ agnofei poteft, quæ funt tria,uox Euangelij incorrupra, legitimus ufus Sacramentorum, 8c obedientia débita minifterio» Ideo uifibilem Ecclefiam in hac uita fiedefinimus, Ecclefia uifibilis eft ccetus amplcdentium incorru* ptam Euangeli)dodrinam,6C habeiis legitimum ufum Sacramentorum,in

quo

-ocr page 659-

III LITT I MELAKTHOniS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^3

tjuo cœtu filius Del per miniftcn'um Euangeltj certóeftefficax, amp;nbsp;in mul* noticiam æterni Patn’s accendit,qui credunt fepropterFjliumrecipi,amp;

I fos fan(flificat fjain'tu fuo fancto, SC tarnen funt in eodem ccetu multi non ian^ Qd de doórrina confentientes. Sic de Eccleiia loquitur Dominus in fimili« tiidinibus, Matth, 13,

Î. nbsp;nbsp;nbsp;Hac definitione confirmatij icimus impofsibile efle Mahometicam collt;

luuiem efle Eccleßam Dei,quanquam dl magna eft, SC habet potentifsima im^ peria. Quia impoisibileeft efle Ecclefiam Dei eos, qui fatentur (e Propheta* ’’Um amp;nbsp;Apoftolorum libros nec legercjuec probare, amp;nbsp;palam contendunt in hocIESV, qui lerofblymæ crucifîxus eft Sé ex morte reuixit, tantum eftè •laturam humanam, dc rident, tanquam fabulas, ea quæ adfîrmamus, de Per* ^ona miflà ad Eccleiîam ab initio, Item de Hoftia pro genere humano,amp; de iu* fticia Fidei,

Et impofsibile eftcflè membra Ecclefiæ Dei alios fimilitercontumelio* fos aduerfus Filium Dei, quales multi amp;nbsp;funt dc erunt, ut Seruetus, amp;nbsp;Petrus petrtK Co» Conyza Lituanus, quia fcriptum eft : Qui non honorât Filium,non honorât «x**» Pàtrem ►

7‘ nbsp;nbsp;nbsp;Maior Thammcri rabies eft, qui nomen Fili) Dei dc Spiritus fàndi Thlt;lt;}fi!neri

transformat in Allegorias, pcrinde ac ft Hefiodi thcogoniam interpretaretur,

facit Religionum confufiones,quafi gentes ignaræ Euangelq,fèmper dC ftierint dé ßac Eccleiia Dei, quia Chriftum norint,id eft, aliquam habcant Le* gisnoticiam, Hancenim interpretatur efte Chriftum,fapicntiam Dei,

8. Interea Stenckefeldiani blafj3hemas cantilenas edunt, in quibus ut ftiriæ Diabolicæ, canunt, nihil opus efte minifterio Buangclico,adflatus diui* ttos fieri fine uoce dé cogitsitione fcriptæ dodrinæ,

T Nec membra funt Eccicfîæ Dei Papiftæ pertinaciter defendentes Ido*Plt;lt;p#lt;e« h, quorum multi contra confcientiam aflentanturpotentibus, multi fafcinati fuaiapientia,nolunt confiderare manifefta teftimonia diuina in ftriptis Pro* pheticis Apoftolicis tradita, Et fibi prætextus fingunt, dicunt fcripta Pro* ’ pfieticaSó Apoftolica ambiguaefle,fumendam interprctationem ex autorita* te Pontificum, ut in iudicijs ciuilibus, Regia uel Prætoria autoritas eft inter* pres Legum,

Ï0, nbsp;nbsp;nbsp;Tenenda eft Regula î Si quis aliud Euangelium docet. Anathema ftt,

tum igitur Papiftæ multos magnos errores contra manifefta teftimonia Euangelq Symbolorum defendant, necefle eft ab eis diflèntire difcedere. Qui fint aütem errores Papiftici, confefsiocommunis harum Ecclefiarum o* ftendit,ad quam nos referimus,quia totum corpus dodrinæ compledi docen* tes in Eccleiia oportet, Necfatiseftexcerperc unumatcp alterum membrum, quod plaufibiliter exagitetur, in cæteris, aftute occultare fententiam, ut Stancarus multi erronés faciunt. Facile eft,inquit Nazianzenus, reprehen* dere, fed recfta docere difficile : fîcut Demofthenes inquit, ÎTrÆ/jiôtp Trew-règ

II* Vtrumquc uult Paulus docftorem facere , ut ad Titum fcribit, cvteXîlt;S-cû 'ricü’J'xPaxtó ttisov 'Xoyou-, npy)roui*^vTcTiiyovrag nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AdfîrmamUS Igi*

tur nos de toto corpore dodrinae ampledi fcripta Prophetica Apoftolica, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ 4.Tom.Phik nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pdf iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;déqui^

1

-ocr page 660-

6oö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) ISP rTÂT 10 N ES

amp;f|ui(3em l’n^a fèntentia,quæin Symboli's cxprefïaeftjSôquæ rcdtatur in C nbsp;communi confefsionc édita cum lubicriptionibus docentium in hacEcckßa

uicinisjamp; contrarias Sedas 8ó opiniones rerjcinius.

liccîefid dd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alligata Ecclcfia ad ordinariam Succefsioncm Epiicoporiim

uerbumdllh fed ad Euangelium* Ibi eft Ecclefîa Dei, ubi uox Euangelff eft incorrupta iux* ta didum : Oues meæ uocem meam audinnt, Et manifeftè dicitur contra ( blafphcmos iadantcs ordinariam fuccefsionem ; Vos ex pâtre Diabolo eftis, Quanquam nomen ordinariæ fuccefsionis nihil eft,nifi %MA«-a Xoyou, cum Colle# gia fint fine antiquis monumentis, fine ftudqs dodrinæ amp;nbsp;pietatis, fine legidd ma eledione, fimilia centaurorum exercitibus. Bafilius ait,iè Ecclefias præci# puasadqficjUt teftimonia amp;jmonumenta ueterisdodrinæinquireret. QuM nunc oftendi monumentorum aut dodrinæ ab Epifcopis amp;nbsp;Canonicis po# teft C

13. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fontes igitar quæramus,ficut Eiàias præcipit^d Legem amp;nbsp;ad Tefti*

monium, Si quis non dixerit itixta uerbtim hoc, non eritei matutinalux. lu# uarnur autem amp;nbsp;Symbolis ÔC teftimonijs primæ purioris Ecclefiæ,quiauult Deus Ecclefiam edere teftimonia, amp;nbsp;didum eft, Sedet Filius Dei ad dextram æterniPatris,dans dona homimbus, ApoftoIos,Prophetas, Euangcliftas, Paftores dodores, ut non circumferamur omni uento dodrinæ, inter præ^ fiigias hominum amp;c, Filius Dei Aóy@gt; æterni Patris, inde ufque ab initio ad# eft Ecclefiæfuæ,alîoquitur earn mittit Prophetas. Deinde in carne con# cionatur, mittit Apoftolos, fubinde poft Apoftolos, eor um audirores, Po# lycarpum,Irenæum, ÔC paucos alios deinceps, qui dodrinæ puritatcin fiueruntjCum fimul omnibustemporibus magna agminafuerint fanaticorum amp;nbsp;Tyrannorum, S«^ ardelionum, qui dodrinam ad malos adfedus hominum inflexerunt. Sicut nunc ualde multi funt, non IblùmTyranni,quiharbaricâ crudelitate ftabiliunt Idola, fèd etiam rhetorculi, qui nouos colores illinunt IdoliSjUt defendant erroreSjUtfuntPoluSjOfiuSjGroperuSjamp;r alijmultû

Doflm# tie VeraEcclefia ftmpcr inde ufque d Patribus ftnfît Filium Deixôysp rte Ecckftx miftum ad Ecclefiam, amp;nbsp;eflc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, non efïè Ibnum crcatum,cuaneicen#

lt;ießlioDei. tem, Ideolacob inquitde Filio Gene, 4 8. Deus patrum meorum, Ange#

Ius,qui eripuit me ex cundismalis,bencdicat puerisiftis, Ac funt illuftna te# ftimonia,quódfitxóy@-'ùezffap£i;@-’,quæ adfîrmant ante aftumtionem huma# nænaturæ,miftum eftèad Ecclefiam,8C quæloquunturdeomnipotentia8ô de inuocatione,ut Dominus inquit: Anteqüam Abraham natus eft, Ego fum. Et Paulus exprefte adfîrmat Chriftum adfuiflè populo indeferto, Item,ad Coloftèn, eft ante omnia. lob 19. Scio qudd Redemtor meus uiuit. De omnipotentia fint in confpedu hæc dida: Egouitam æternam do eis, Pater meus ufque modd operator, amp;nbsp;Ego operor. Ego fum uitis,uos palmitcs, Sine me nihil poteftis facere. De Spiritu fuo dat nobis ôôc. De Inuocatione : Vent# te ad me omncs qui laboratis, amp;nbsp;onerati eftis, amp;nbsp;Ego rcfîciam nos. Pfaimo 2: Ofculamini Filium. Beati omnes qui confidunt in eo. Efaiæ il. Stat radix Ieftæ,utfit fignumpopulis,ad earn genresconfugient. Pfaimo 72: Orabitur corameoièmper. Ètleremiæ trigefimotertio, Hoceft nomen quouocabunt eumjehoua iufticia noftra Id eft, hoc prædicabitur de Melsia,quôd ipfè fit le# houa iufticia noftra, amp;nbsp;propterea fie inuocabitur. Et Paulus direda inuoca# ’ gt;nbsp;tione

-ocr page 661-

T HI LIT T T M E L AKT HOHL IS. 6qj ' ïione utJtnr 2.Thcflà, 2. Ipfe Dominus nofter lefusChriftuSjSó Deus Pater »loftcrconfirmetuosinomni (èrmone opéré bono,

I Sgt; Hæc fimilia teftimonia quotidie in inuocationc cogitcmus, ut nos contra furias Diabolicas Mahometi, Samofateni, Serueti, Conyzæ, Tham* oieri amp;nbsp;fimilium confîrmemus,amp; confideremus quid inuoccmus, Filio Dei ücrum honorem tribuamus, agnoicamus cum etiam ante afTumtionem huma* oae naturæ mifTum eflè ad Ecclefiam, SiC T^ôyoïJ eflè immediatèalloquentem nos, femper adeflè Ecdefîæ,ficut inquit : Ego ium uitis,uos palmites, Itemj^riw «p.

XWi oTt 7iaAw

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Alloquimur autem Filium dupliciter, SC ut datorcm bonorum fimuî

com Pâtre amp;nbsp;Spiritu fàndo, iîcut Paulus ad ThefTalonicenfcs loquitur: amp;nbsp;ut Mediatorem mifTum ad Ecclefiam,amp; fèmper intercedentem pro nobis,de quo oiodo inuocationis ipfè inquit ; Quidquid petieritis Patrem in nomine raeo dabit uobis» Vult peti (e nominato, id eft,fîducia propiciationis per ipfum fa* dacjamp;fîducia aEiduæ intercefsionis» Hæc omnia in inuocationc cogitanda Hint , atque ita dulcefcit dodrina Aôyou, de Mediatore.

ï 7. nbsp;nbsp;nbsp;Nec Cynici clamores probandi funt, qui negat Chriftum mine inter*

ctflbrem efiè, negat item redê dici : Fili Dei Domine lefu Chrifte, intercede pro nobis apud æternum Patrem, cum tarnen Filius fit Sacerdos in æternum. Etnotafinttefî:imoniaRoma*8» ôdEbræ^y. Etfitnotadulcisfèntentia Eufè* Hijjquæ extat libro decimo hiftoriæ Ecclefiafticæ Pag II2,

Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ScuTOç’/Ko-Sçb/xovo'yJ^VHÇTS^EoûjTOTrafàTrav-ropÈuwJ'iç ^u/xiajwxt,, Eusebius de

raç ƒ/« îuXwp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;aüAouç ^ult;ri«ç , cpouJ'fS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i(ÿ^ulîf(ôU$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ititeraßbre

Kara ôufTraquot;^? «où nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TOp oAm/j 7rapa7rCw-WEToa 'n^wTVç ItuTOç 'i^oa'utwidp, 0 /xov@gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

TOK«T«|(a^ Scwovs/xm/j'o't’Saç, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i'? buj'-^öU«

Confundunt amp;obruunt Papiftæ diferimen Legis amp;nbsp;Euangcli)5amp; horribiliterfuritThammerus ,cum fingit,Euangelium tantum efle noticiam naturalem kgis,amp;omnes homines habentes difciplinamiuxtalegem,iuftos tflè coram Deo» Sciamus autem neceflariam efiè in Ecclefîa dodrinam de di* ftindioneLegisamp;^Euangcli),amp;^utrumquc genus dodrinæredefine So* pHiftica intelligatur*

Xÿ, Vtigitur diferimen Legis amp;Euangelij fitinconfpedu,defînitionesDifcri«!e» tradimus, quas rede amp;nbsp;non calumniofc intelligi uolumus,aut magis concin* nas tradi* Nec iam de politia Moyfî,de Ceremontjs aut de foro loquimur, Sed de Lege æterna, quæ pucrili appellatione nominatur Lex Moralis, Hanc de* finimushoc modo,

LEX MOR-ALIS eft æternaamp;immota fapientiaScRégulaiufti* ciaein Deo, difeernens reda 8c non reda, uolens reda, amp;nbsp;horribili ira deftru* ens contraria,cuius noticia in creatione rationalibus creaturis infita eft, amp;nbsp;po* ftea fæpe repetita Sgt;C declarata uocc diuina,uc feiamus quôd fit Deus, qualis fit, amp;nbsp;quôd fit Iudex, obligans omnes creaturas rationales,^ præcipiens, ut omnes fint conformes ipfi , amp;nbsp;habeant integram obedientiam iuxta totam Legem,aceufans ac deftruens omnes non conformes, iuxta didum î Male* didus qui non permanferit in omnibus, quæ ftripta funt in Lege, Cum

Fff iiq autem

-ocr page 662-

6o8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IST TT ATI OK ES

autem in definitione fit uocabulum, immota, ex Euangeïio adrjciturinter* pretatiOjnifî fiatremifsio amp;nbsp;reconciliatio propter Filium Mediatorem. Nam ante promifsionem aliter ludicari non potuit, nifi iram prorfus immutabi* lem eflè. Et fie eftimmutabilis,quôd Deus peccato (èmper iralcitur amp;nbsp;non finepeena remittit, quam l'n Filium Mediatorem immenfa bonitateamp;mi* rando confilio, tranftulit t recipit autem creaturam fuam propter Filium. Suntqj execrandi furores Stoicorum amp;nbsp;Antinomorum, qui fingunt Deum uellepeccata.

2 O. Definitio peccati apud lobannem reéiê tradita eft, â/xapria’Æ/jtoo/x'ot,♦ Et infàniunt Papiftæ, qui negant malam concupifeentiam effe avop.!ap. Et in* fulfifsimê dicunt, legem tantum de alt;flionibus concionarijnon de defedibus in Lex eti^/n de naturaj quæ funt triftifsima uulnera, uidelicet, carere luce Dei, flmfluare hor* defcfiibuf rendis dubitationibusjuagari coccis affèdlibus, de quibusmalis inquit Pau* lus îOmnescarent gloria Dei, id eft, Deo lucente inipfis,amp; complente cos fuaiufticia, ne fit peccatum ineis. Et Sycophantice ludit Synodus Tridenti* nijConfirmans errorem Papifticum de his ingentibus morbis in hac mifera natura hominum. Cum Paulus ufus fit atrocilsima defcriptione : Senfus car« nis inimicicia eft aduerfus Deum.

21. Euangelium eft prædicatio pcenitentiæ, amp;nbsp;promifsio quam non no* uit rationaturaliter, Sedreuelata diuinitus,inqua Deus adfirmatie gratis, non propter ulla noftra mcrita,aut dignitatem noftram, fed propter obedien* tiam Filrj ,credentibus in Filium ,certó remittere peccata, amp;nbsp;donate eis im* putationem iufticiæ amp;nbsp;reconciliationcm, in qua Filius Dei uoce Euangdi) confolatur ßC uiuificat corda credentium, amp;nbsp;libérât eos à morte æterna, citeostempla Dei, dato Spiritu iàndîofancftifîcâteeos^ô^ accendente tales mo* tus,qualis eft ipfe Spiritus faniftus, donat hæreditatem uitæ æternæ creden* tibus, quod propter ipfum gratis habeant remifsionem peccatorum, imputa* tionem iufticiæ, reconciliationem, amp;nbsp;hæreditatem uitæ æternæ.

2 2. Falfa eft imaginatio Pharifæorum, Papæ, Monachorum, quæ fin* git, homines in hacimmunditie naturæ mereri remifsionem peccatorum,amp; iuftos eftehac obedientia,quam homines utcunque præftare polTunt Legi. Hocfbmniumhumanæ rationis clarifsimê refutatur hoc dido : Ex operibus Legis non iuftificabitur omnis caro.

2 3. Sed Deus immenia bonitate inftituit minifteriumEuangcltj, ut con-. nbsp;nbsp;nbsp;agnoicatur, 8C ut homines faluentur, in quo minifterio uult argui pecca*

temnens ta Omnium hominurn, qui nafeuntur in hac immunditie naturæ, uult 5^ hum Del, ibnare promifsionem de benefieijs filq. Et quidem uuIt arguiciim cætera pec* cata, quæ Lex oftendit, turn hoc triftifsimum peccatum quod in Euangelio oftenditur,quód mundus ignorât amp;fcontcmnit FiliumE)ei,amp;ficutimpius Latroincruce eum deridet,ficut maxima potentiaingenere humano,Ma* homctica Papiftica, contumelqs adficit Filium Dei. Et rabies ingeniorum in Epicureis,amp; Præftigiatoribus quibufeunqj, ut in Ebione, Mahometo, Ser* . uetOjThammero, Stalijs multis,furenturoppugnat eum.

Jducit how}. 4* Oppugnat eum amp;nbsp;Stenckfeldius,cum non definit uociferari, Deum msi, pwWifocommunicare left finecogitatione dodrinæ fcriptæ,atqueitaabducit homi* nesdpublico miniftcrio,amp;^d ledione ôdcogitatione dodrinæ, quafîffuftra 'V : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filius

-ocr page 663-

(PHTLI^TI MEL/nTHOniS, ' nbsp;nbsp;6o^

fihïis Dei protukrit externam Euangelp uocem ex finu æterni Patn's, ejuaß fruftadiârum fit in Pfalm: Prædicabo præceptum, Dominus dixit ad me,Filt; Jiusmeuses tu. Itcm,cum fides nitatur promulgato ucrbo, qualis poteft eflc Fides fine cogitatione fcriptæ doôlrinæ 7” Taks Enthufiafmi fuerunt initia fu^ forum AnabaptifticorumjUtPelargum Monetarium audiuimusiadantes fuos adflatuSjSô adfpernantes dodirinam fcriptam.

2$. In minifterio diuinitus inftituto , primus Sacerdos fuit ipk Filius Dei alloqucns Adam amp;nbsp;Heuam, arguens peccatumjamp;S iramDeios» ftendens, deinde promiisione édita reuocans morituros ex morte. Hic fummusSacerdosScdeinceps adeftminifterioEuangelr),amp; eft ineo cfticax, iuxta didrum : Euangelium eft potentia Dei ad falutem omni credenti, Roma.. capitc primo.

2 é, nbsp;nbsp;nbsp;Oftendit Deus iram fuam aduerfus peccata, uoce minifterrj 8^ tcrro«»

ribusjde quibus dicitur: Sicut Leo contriuit omnia oft'a mea. Et in Pfalm: Veniet Deusnofter,amp; non fikbit.ipnis deuorans anteccdit eum. Oftendit Item iram in horrendis fpeftaculis pœnarum alienarum amp;nbsp;noftrarum, ac ma* ’time in morte Fjli}. Vult igitur nos expaueicerc agnitioneiræfuæ5uultnos afsidue clamare, Conuerte me Domine amp;nbsp;conuertar. Ne illudatis, inquit Efaias uicefimo oftauo, ne pocnæ ueftræ fiant duriores. Non eft enim conuer* fioadDeum,necfîdesinhis,qui perlcuerantin ftekribus contra conftienti* 3m, 5lt;^ iècuri uelut perpétua Bacchanalia agunt in tantis Ecckfiæ doîoribus ærumnis. Item,qui taxari Idola nolunt,fiuc intelligant quod agunt,fine non in* tdligant. I. Corinth. 6^ Ne errctis, Scortatores, Adulteri, Idolatræ nbsp;nbsp;nbsp;Reg*

mim Dei non pofsidebunt. Et Efaiæ ultimo: Ad quem reipiciamfad adflidlum contritum fpiritu, 8^ trementem fermones meos.

2 7. Nec uerd tantum arguuntur peccata uoce minifterij amp;nbsp;iudicio Dei, fid offertur etiam uoce Euangelq promifsio gratiæjÔC quidem kuerifsimê præcipitur uera agnitio Filij Dei, amp;nbsp;præcipitur perterrefadtis, ne fugiant De* Um,necruant inæternas blafphemias, Sed ut credantfibi propter obedienti* am Fdrj gratis certô donari reraifsionem peccatorum, imputationem iufti* ciæ,reconciliationem,liberationemd morte æterna,8d uiuifîcationem,quæ fitper Filium,per quem amp;nbsp;Spiritus fandlus datur, amp;nbsp;hæreditatem æternæ iufticiæ ôlt;:uitæ. Ac uera eft Propofitio, SOLA fideiuftificamur coram Deo.

28. IdemdicitPaulus cum ait. Gratis fide iuftificamur, Et damnandæ funtcorruptelæ Papifticæ,Ofiandricæ,Thammericæ, quæ omnes reipfa fi* mikm Synecdochen fingunt : Fide præparamur, ut poftea alia re iufti fimus. Monachi dicunt, dikdione. Ofiander nominat non uirtutes, feu effècftus, lcd caufam efficientem, ait hominem fide præparari,ut poftea iuftus fit Deo ipfo efficiente in eo nouas uirtutes. Sic interpretatur ipk iufticiam eftentiakm.

2% Etfi renatus eft templum Dei, 8d uerifsimum eft eumgubernarid Deo,5ôineoincoatameftenouamobedientiam,ficutfttiptumeft: DaboLe* gern meam in corda eorum: tarnen renati in hac uita procuî abfunt d perfeclio* neLegisjamp;f hæret adhuc ineismagna molespeccati,multiplex ignorantia, magni fludus dubitationum, multi errantes adfedlus, aïiâs ftulta fècuritas, ali* âs ftulta trepidatiojmuiti lapfus ignorantiæ, turpis ingratitudo, Denique ma* gnitudo peccati adhuc in nobis hærentis non penitusperlpidturjledcrelcit agnû

-ocr page 664-

610 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S)ISTrrATlonES

agnitioinexercitijs pccnitentiæ amp;in cruce* Et fatentur fancEfuamimmun# didcm,amp;eam déplorant gemitibus inenarrabilibus. Sicut Pfalmusinquit: Non intres in iudicium cum feruo tuo, quia non cft iuftus coram te omnis ui# uens, Hæc mala extenuare, 8c fingere hominem iuftum eflè coram Deo, pro# pter nouitatem, feu propter iufticiam inhærentem^ut nominat Liber Intérim, cœca Hypocrifis eft*

Homo ethm 3 O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed retinenda cft uera confblatio,quôd etiam poft conuerfionem ho#

poHco„Mcr= rno fitiuftuscoram Deo foIaFide per mifèricordiam gratis propterobedien# Mediatoris, ficut Paulus hanc confolationem proponit, Roma. 8. Quis condemnabitC Chriftus interceditpro nobis amp;fc. Non iubet nos confidere propter nouitatem, aut Eflèntialem iufticiam» Ita uera humilitas pœniten# tia crcfcant in agnitione noftræ infîrmitatis, ficut Dominus inquit : Nifi ritispcenitentiamomnes fimiliter peribitis» Et retineantur certa confolatio, inuocatio ,iuxta didum : luftifîcati fide pacem habemus, item ad Ephefios: Perquemaudemus accedere infiducia per Fidemipfius Et redè diâum cft ab Auguftino : Totius fîduciæ certitudo eft in preciolb lànguine Chrifti, 31. Vt autem cceca arrogantia Hypocritarum taxanda eft, qui finguntfe iuftoseflè coram Deo propter fuam nouitatem, fie amp;nbsp;furor Ântinomorum execrandus eft, qui,ut feriptum eft, transferunt gratiam Dei bç , fin’’ gunt le iuftos elle fide,etiamfi ruant in ftelera contra confeientiam nbsp;nbsp;talibus

fccleribus negant excuti Spiritum fancium» His furoribus opponenda eft fin# tentia ; Militabonam militiam retinens fidem amp;bonam conicientiam. Non iMWwihfrfre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fanpuinem ,nonideoincruce naortuuseft,utlioentia

amp; audacia in fteleribus conhrmentur»

32. Vera eft utraqîPropofitio» Non eftisfubLege,fèdfub gratia.Et: Manifefta funt opéra carnis. Qui talia faciunt,regnum Dei non pofsidebunt. Et cum Paulus dicat^debitores fumus, non carni amp;fc. nihil dubium eft, nouam obedientiam neceftariam elfe eoipfo, quia hic ordo diuinusimmutabiliseft, ut creatura rationalis Deo obtemperet* Et uocabula, neceflàrium amp;debitum, proprièintelliguntur dediuinoordine,non de extortis metu ab inuitis,quæ interpretatio peregrina eft,ut non proprièdicitur:debeslatronipecuniam» Qualis incertitudo amp;nbsp;uitæ confufio eflet, dicere nouam obedientiam non eiîe neceftariam 3 amp;nbsp;lerere imaginationem,quafi concedatur licentia uiolandi le# gern Dei, contra confeientiam f

3 3 Nec tarnen noua obedientia eft meritum uitæ æternæ : Sed eft facrifi# ciumDeo debitum,placensin his qui fîdeiufti funt, amp;nbsp;quidemplacens propter Mediatorem,ficut ait Petrus, amp;nbsp;habet ingentia præmia Spiritualia amp;corporaliaiuxtaconfîlium Dei, ficut inquit Paulus; Pietas habet promil# fiones prælèntis futuræ uitæ*

3 4. Sacrifîcium Spiritus eft opus mandatum â Deo, fadum in agnitio# Sdcrifictum fiducia Fill) Dei, ad hune finem ,ut Deo honorem tribuamus, id eft, ut amp;nbsp;teftemur ea obedientia, nos agnolcere hune uerè eftè Deum iudicem amp;nbsp;fal# uatorem quem inuocamus,ôd quem dicimus fie uelle eoli,ut caftitas lofeph fuit Sacrificium ♦

3 Mifta Papiftica non fblûm non eft lacrifîcium,led fine ulla duhitatio# ne multiplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftjpropter quam Deus horribiliter irafeitur mundo,

Negari O

-ocr page 665-

THILIT^I MELAKTHOniS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6n

} 6» nbsp;nbsp;nbsp;Negari non poteft ueram efle propofïti’onem, nihil habere rationem

Sacrament! nifi in ufu inftituto» Non igitur oblatio Papiftica circumgefta# Hoad ccenam Domini pertinent,

} 7* nbsp;nbsp;nbsp;Horrenda impietas eft, quod Papa did:um cx Epiftola ad Ebræos ad

fuam potentiam detorqiiet, Translato Sacerdotio, fit legis transîatio,unde rai^ fionatur, Papam poiTe inftituere cultus, amp;nbsp;peccatum cfle uiolare traditiones faäas in Ecclefia autoritate humana,

i^ulentur fuperftitiones, amp;nbsp;ne laquei conlcientqs inrjeiantur, amp;nbsp;ne obfeurenj«

beneficia filfj Dei, amp;nbsp;ne deleatur uera Dei inuocatio,

l^eus conditor fapiens ôd iuftus, diicernens retfta amp;nbsp;non reda, deftruens cui eâ oput •ion rc(fta, 8^ quod uere fit cuftos légitima: fbcietatis. Eft autem Magiftratus , ^‘index, id eft, Executor à Deo conftitutus, ut externa fcelera puniat,non tan* '

pugnantia contra iecundam tabulam, ftd etiam contra primam : Sicut amp;

Moifi periuros, 8c blafphemos punit in fua Politia,

4 Debent igitur Reges amp;nbsp;Principes, fuo quifque loco, abolere impios Quitus,amp; blalphemias,amp; feuere punire blafphemos, ac remouere eos,nc conta* S’aalqs noceant, Sed indicia Ecclefiæconftituantur,in quibus pq amp;nbsp;dodti j^^agifiratus fèfè membra Ecclefiæ eftè feiant, 8c Indices omnes Regulam te* i^eantjUt iudicent iuxta Verbum Dei Sicut Deut, 17, præceptum eft, nec fta* biliant Idola 8C errores propter uiciofam confuetudinem amp;nbsp;cœcam lt;s/^a\ir!ap propter alios errantes adfedus,

44» Hæccura Magiftratibus mandata eft in Pfalmo fecundo: Et nunc Regesintelligite. Et Pfalmo uicefimo tertio: Aperite portasPrinci* pesueftras,amp; aperiamini portæ mundi,

Elis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0 SIT ion I^ rs TIEO

iuuante rn’Jf’ondebunt ^euerendi Itiri Eaulus r herns T^ttingenßsj Eaftor Eccleßlt;e T)ei in oppido Tuiteher^a^ CtmhriuSf ErAßmus E^etus^

It, IohannesCo^elerns. Qt^delbur^enßsj ((s' Eanlns Crelhus Islebienßs ) S)ie 'Tpiceßmo oliauo no^ nembris. ylnno i 5 ÿ.

SITIO. '

pRofefsio,Qüa;nominatur Apoftolicum Symbolürrt ,tortlmóhefa(ftio credo adconfîrmandas amp;confolandas pias mentes utilifsima, Vt autem in alrjsEcde/irfwCd*

^riculisaliæ commonefadliones propofitæfunt,ita in hoc Articulo : Credo ^HeEccIefiamfandam Catholicam, affeueratio eft oppofita multis horribili* “Us Scandalis,quæ turbant homines, ut dubitent,an fît aliquis cœtus Deo pla* ,

cens.

-ocr page 666-

(Al nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^is^rrATionES

cens 5 diftindus à cæteris hominibus, 8C ubi ÔC in qua parte generis humani fit illud agmen à Deoelecflum»

fuitjcftj erit borribilium diftradlionumjodiorum furorum f Statim poft Apoftolos, quam portentolàe opiniones uagatæ lunt f Præter Bthnicosamp; Ju^ dæos J fuerunt Ebionitæ, Marcionis colluuiesjobicœna fadio Carpocratis, 8^ aîq multi» Poftea magis diftradumeftgenushumanuminSamofatenijMasî nicheorum, ArrfjPelagianorum Sedas» Hoc tempore quam terribiliseftwt«'^ TOAaxîa* Hæc fcandala intucns homo non fcrreus, ita cohorrefcit, uix ut érigez re fè poßit.

rupes confîftat, inquiens : Credo elTe Ecclefîam fandam Catholicam, ueris gemitibus clamemus ad Filium Dei : Credo Domine, opem fer imbeciUft^fi meæ, Simuletiam quæramus jquæ Sîubi fît uera Ecclefîa, in qua certum cft eflè eledos,qui fînt hæredes æternæ falutis, amp;nbsp;nos in ueram Ecclefîam includa# musjiuxtahæc dida, 2»Iohan»i» Quinon manet in dodrinaChrifti,Deum non habet»

Pfalm:26» Vnum hocrequiroàDominOjUthabitem indomoDomù ni omnibus diebus uitæ meæ»

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PfaI: ÿl» Plantati in domo Domini in atrijs domus Dei noftri florehunt,

EcfIffa «jf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loquimur de Ecclefîa, ut de Idæa Platonicajied uifîbikm Bcclefiam

Ww. * quæri uolumus, quæ in hac uita eft uifibilis congregatio omnium ampklt;ft2n^ tium Euangelij dodrinam incorruptam,amp; legitimum ufum Sacramentorum inquacongregatione Filius Dei cft efficax uoceEuangeli},8lt; multos regene rat,amp; hæredes æternæ falutisefficit,etfî fîmul inhacuifîbili congrégation» multi funt non fàndi, fed tarnen dodrinam eandem profitentes» Hæc deferi ptio congruit ad fîmilitudines, Matth: 13. de Sagena mifTa in mare ô^c.

funt dociles, nec pertinaciter defendunt idola aut prauas opiniones,euertentes fundamentum » Ideo dicitur : Infirmum in fide adfumite,ne turbatus obruatur fludibus dubitationum»

mines amp;nbsp;omnes cœtusjubicunque funt, qui profîtentur dodrinam pugnaiv temeum fundamento, id eft,qui aut palam abtjciunt feripta Prophcticaôô ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apoftolica, SC Symbola,aut Ethnici, blafphemi ludæi, Mahometiftæ, amp;nbsp;fimi«

les, aut cum uideri uolunt ampledi feripta Prophetica amp;nbsp;Apoftolica amp;nbsp;Sym^ bola, tarnen fanciunt amp;nbsp;defendunt contraria, ut Hæretici, Pontifîci), Ana# baptiftæ, Seruetus, Stenckfeldius, amp;nbsp;ali) angeli Bnthufîaftici.

NorwM iudb Norma fît iudicq feripta Prophetica amp;nbsp;Apoftolica,amp; Symbola, quæ tijdelere Ec. reipfà funt breues dogmatum recitationes, quæ in Scriptis Propheticis S:; cfc/îrf. Apoftolicis fparfa funt diuerfîs locis, nec funt alia dodrina extra illos fontes.

Ponti#

-ocr page 667-

T HI LITT I HELAHTHOKIS.

9‘ Ponti ficq norm am faciunt iudicq confuetudinem fuam, ut Ethnici confuetudinem multorum feculorum opponebant ChriftianiSjquia confirm niatæ temporibus falfæ opiniones diffîculter euelluntur ex animis, Sicut uerê inejuit AriftotelcS î “Ç bwSa/XEp Ôur«ç 7lt;EyE(â'oU,H5q Trap à rayra oux oAlt;-0/a (patviTOiU

10. Sed nos in Ecckfia feire oportetjhanc uocem diuinam anteferendam dTe omnium hominum Sd kculorum exemplis amp;nbsp;autoritati: Hic cft Filius meus dileduSjHunc audkc,ltem,Quicunq! aliud Euangelium docet,Anathelt;» maßt.

ï L Multum adiuuamur ueræ Ecclefiæ teftimonfjs, fient præceptum cft, üt inßrmiores â fîrmioribus doceantur, èC erigantur, ac mandatum diuinum dljUt Ecclefiam audiamus doeftrieem, Sicut lcriptum cft : Nifi lu'tula mea araft ^ètis,non inueniflctis.Scd tarnen conferenda cft uox docentium ad Normam, fides nititur uerbo Dei» Nec tantum hæc recens Sgt;C barbarica colluuies Sa^

crificulorum amp;nbsp;Monachorumeonfiderandaeft, Sed uniuerlà antiquitas Ec« , defiæjamp; deledtus adhibendus eft»

ï 2. SciuntStaphylus,Canifius,Hofius,8ôaIfjpIurimi,quidefenduntidolt; b Pontificiajfalfiisimüm eflè, quôd iadlitant, confuetudinem huius temporis 'n fuo coetu,confènfum perpetuum eflè Ecclefiæ, fciunt noua idola excogita:« ta elTe èC ftabiliri,quæ uetuftas uicina Apoftolis prorfus ignorauit,in quorum tlefenfione cum manifefte contra confeientiam fuam agant,deplorandi fünt, ï f nbsp;nbsp;nbsp;Cûm prædifftum fit,magnas opinionum confufiones in ultima amp;nbsp;de#:

lira mundi feneda forejUeceife eft confuli feripta Prophctica SC Apoftolica, iuxtadicftumIohannis 14. Siquis diligit me,fèrmonem meum fèruabit, ÔC Pater meus diliget eum,ôô ad eum ueniemus, amp;nbsp;manfionem apud eum fade a mus,

ï 4* Et agnitam ueritatem amplecfti necefïè cft, quia terribilis ftntentia prolata eft contra blafphcmos,Matth.i2,Blafphemia Spiritus non remittetur fiominibus»

Et contumeliofum eft aduerfiis Deum,dicerc,Legem moralem,Artk staphyliim^ rulosfideijpromifsionemgratiæamp;^æternæfàlutisin fèrmone Prophetico Apoftolico ciTe ambigua incerta di(fta,ut notæ confufæ crant in folijs Sk l'yllæjficut Staphylus uociferatur*

ï Adfîrmamus igitur nos amplcAi feripta Prophctica ÔC Apoftolica, quidem in hac ipfa fèntentia,quæ in Symbolis expreffa eft,amp; nos uerè ciues

dfe Ecclefiæ Chrifti,amp;^ uerê Ecclefias noftras,quarum extat Confefsio exhibk ta a Duce Saxoniæ Elecftore Johanne amp;nbsp;Marchione Brandeburgenfi Geor^* §io,amp; alqs quibufdam in conuentu Auguftano, Anni l Ç 3 O» efïè partem Ec^ defiæ Catholicæ Chrifti,amp; rniuftê nobis obi)ci,nos efle defèrtores Ecclefiæ SC Schifniatum autores,

ï 7» nbsp;nbsp;nbsp;Sunt cnim Schifmatum SC Scandalorum autorcs,ctiamfi ordinariam

Itabent autoritatem,plurium fcculorum Sc multitudinis fuffragia, qui uoci dk Schifwatuta tJina? aduerfantur,ficht Elias dicit : Non ego turbo Iff aël,fcd tu» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9“* '

ï 8. nbsp;nbsp;nbsp;Hæc præfati fumus ad confblationem multorum,qui præftigrjs Pon=!

tifîciorum turbantur de ordinaria autoritate,dc longi temporis confuetudine,

de Schifmatum calamitatibus multa tragicê uociferantium»

Nunc amp;nbsp;capita quædam dodfrinæ recitabimus»

ï 9‘ nbsp;nbsp;nbsp;Confîtemur in filio Dei Domino noftro Icfu Chrifto nato ex uirgk

‘ ^,Tom.vbil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ggg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncjduas

-ocr page 668-

64 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) rT 10 KES

nc,duas cfïe naturas, np ^ó-yop ætcrnï Parris coæternum, amp;nbsp;hunianam naturani ^nt in fi io nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uirgine5amp; adfirmamus in lohanne^ciim dicitur,E;j ’apx? o Xcyoçj'jv

telligi oportere Xcyop ù(î)/ffa/Ævop, uiuentem amp;nbsp;intelligentem, èC conftanter da« mnamus Samofatenû,Seriietum,Conyzam,ôc fimiles,qui aftutè eludunt diôla lohannisjamp;negantoportere intelligi^oyopiKpisap^ofj^

2 O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Duæ funt adpellationes FilijjT'^ôyoç n9!/)î(Kœ\,quarum altera déclarât ab

teram.Cûm enim fit uwp, ftatuendumeft,eflè A0yo^,quiaAoyo§ eft imago cogilt; tatione genita.

21» Hac declaratione læpius ufi iunt ueteres Scriptores,iedextat amp;hæc apud Nazianzenum,dici Tioyop^ quia fit perlbna immediate proferens Euange# lium ex fihu Patris, quod Angelis amp;nbsp;hominibus ignotum erat, Hæc declaratio illuftris eft, amp;magis intelligi poteft, docet nos de immenib benefîcio Dei, quod Filius ab initio ad Ecclefiam miflus fit, èc allocutusfit Patres, promifsionem patefecerit» Quare ÔC iplè inquit : rxp ‘apxv oî'W«’'«* Xw \ip.7p.

^rrorkri4t 2 2» Damnamus Arianos, qui dixerunt,np’KoyophvMin./xHÏvTap^s.c læti norutn. inuocamus filiumDei coæternum PatriKoùoMo^lt;r/op,ficut iplè inquit: Venb te ad meomnes qui laboratis:ôd PropheticaôC Apoftolica fcriptura inuocandum eflè Filium»

Error Ne^o. 2 5» Qualis fitcopulatio in Cbrifto,TbXoy« amp;humanæ naturæ,in code* fti confuctudine dilcemus. Sed certo damnamus Neftorium, qui contendit tantum Ibcietate auxiliETO/j xóyo^ in Chrifto eftè,ut fuit in Elia, aut alijs SanAis» Sed unio eft hypoftatica tS Xûyou,8ô bumanæ naturæ adlumptæ,ut gcftctur hui mana natura à uerbojuon Iblùm infeparabiliter,lèd ita etiam, utnifi fie fußen*

taretur,illa maftà prorlus interiret»

2 4» Etfî exemplum prorlus lîmile nullum eft, tarnen uetuftas ufa eft hac fi'militudine: Sicut homo eftunum utp/sa/jAoo/j,Habens animamamp;^corpus, ica Xoyoç amp;nbsp;aftumta natura funt unum u(azs«pSjyo/j,ciim geftetur Humana natura â di* uina»Hac fimilitudineufi funt Athanafius, Cyrillus amp;nbsp;Iuftinus,qui tarnen ad* dit correeftionem : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ewp-a voxo'aVTtç out«ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;um

afpi.oJ'ióp yE TO •jB'apixJ'öyp.a, b /J-i 1{J] wavraji^y) ti yoü/j.

2 S* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Damnamus amp;nbsp;Eutychen,qui conftifionem naturarum finxit,dixit di*

.uinitatem mortuam efte.

2 6, Canitur nunc quocß in Græca Liturgia precatio oppofita Samofa* teno,Ärio,Neftorio3amp; Eutychi, his uerbis: MovoyEMçVoç Hôùxôy@gt;T53^£5,aedvaTàç t/7rapX“;jgt;€' K.araJ'EldpSpoç d'là tIu) Hp-Eripa/i o-arnfiamp;p crapk.o6hvc« ek. thç «yv'oç ^eotokou nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

^£V»p-apiaç,a'^£7r7amp;3Ç ç^’av^ftûTrrfaaçîaupwSEfeTE j^is'cçb ^Eo'çj^avdrcp ^ivarop waTHc-açjctwJ'ofa^ô» pS;;oçTS-5ra’gi(g\KyiwTB-vÉup.aTi,cruiro/jH/xaç^I3amprecaticTnem rede intellcdam amp;nbsp;nos probamus»

spiritui fan^ 7- Spiritus lànélus,de quo dicitur: Effundam de Spiritumeofupero* £tuf esl vlt;pu mnem carnemamp;c. Item, Alt;fto» 2.Dextcra Dei exaltatus, promilsioncm Spi* îdpSzzo/.'. rûus fanefti accipiens à patre,effudit Sgt;Cc, non eft motus crcatus,lèd eft vlt;^isaij^op procédons à Pâtre Filiojop-o^cno/j Patri amp;nbsp;Filio» ।

2 8» Hanc confelsionem opponimus non Iblum Serueticis amp;nbsp;Stancaro, qui fallasamp;uirulentascalumnias de noftris Ecclefijs Ijaargit, led etiam ipfis Diabolis,utalîeuerationoftra amp;nbsp;ad pofteritatem oftendat,nos conftanter ampleèli ÔC retinere Symbolum Apoftolicum,Nicenumj Sgt;C Athanafianuni.

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non

-ocr page 669-

M E L AKT Horns, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6x3

fcirnur,fèdimmenfabonitateDeuspropterFilium,amp;per eum colligit 3;[er^ ^rm^chrit nam Eccklîam,édita promißione gratiæ, quam ignotam omnibus creaturis {liante. Filius protulit ex finu æterni Paths,

iubet eos in fuo nomine prædicare pœnitentiam 8^ remißionem peccatorum, Vultigiturargui omnia peccata, amp;nbsp;Legem enarrari in miniftcrio Euange# licOjficut iple DominuSjqui eft finis amp;nbsp;interpres Legis interpretatur Matthæi alibi,amp; uult hoc horrendum peccatum acculàri, quod homines non no* runtFilium, neccredunt in eum, ficut inquit : Spiritus arguet mundumde pcccato,quod non credunt in me, Manifeftum eft autem proprie in Euange* Iio doceri,quis fit Filius, Sd quare miflus fit.

31. Deinde uult amp;nbsp;promifsionem gratiæ,amp; falutis æternæ proponi, qua fit conlolatio,quia credent! certó donantur gratis proter Filium remiisio pec* catorum,imputatio iufticiæ,Spiritus fàn(fi:us,et hæreditas æternæ falutis, Hæc fiola fide accipiuntur,8^cum accipiuntur, Spiritus iànftus exuftitat in cordi* fiuslæticiamacquiefcentemin Deo,inuocationem 8c alias uirtutes, fient feri^ ptum eft : luftifîcati fide pacem habemus erga Deum. Item, Efftindam fuper fiomum Dauid Spiritum gratiæ amp;precum,

32. Hæc fiunt uerbo Dei cogitato,fiue Ielt;ftum,fiue auditum fi't.Nec corn* 'iiunicat fe Deus in iuftificatione fine fuo uerbo, ut fanatica Stenckfeldfi tur* fia fîngit adflatus fine cogitatione uerbi Dei,cum Paulus exprefle dicat : Fides auditu eft.

3 3‘ Et quidem iæpe comperimus monftroia ingenia falfd iaftare adfla* hs,amp; quia domicilia fiint Diabolorum,furiæ amp;nbsp;èeXasopEç fiunt urbium amp;nbsp;gen* fium,Tales erant Monetarius,M.ulti in urbe Monafterienfi,amp; ali) multi fimi* hs ueterum illorum Carpocratis,Marcionis, Montani amp;c.

34» nbsp;nbsp;nbsp;Vtracß concio uniuerlalis eft, concio arguens peccata, amp;nbsp;promiisio

gratiæ. De peccato inquit Paulus Roma.3, Vt omne os obftruatur, 8C reus fit totus mundus Deo.Promiisio uniuerfalis eft. Venite ad me omnes,qui labo* ratis amp;nbsp;onerati eftis,Et ego reficiam uos,Et nihil dubium eft,fummum 8c ftue* fifsimum præceptum efle,ut omnes homines credant filio Dei,iuxta dieftum î Spiritus arguet mundum de peccato,quod non credunt in me.

3 J. Vtrumcp ftueriisime mandatum eft, ut dolentibus confbiationem proponamus,iuxta Euangelium de Filio Dei, amp;nbsp;ut ipfi audiant 8c £c lüften« tent cogitatione Euangeii},amp; répugnent dubitationi. Hoc cum faciunt, uere ttahuntur à Deo.Nam Deus uerbo trahit,non ut herbæ fine cogitatione me* fientur. Etueri dolores ÔClènius confolationis difternunthypocrifînuera conuerfione, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

3 6. nbsp;nbsp;nbsp;Vtrumeç fit certi{simum,lènfùm confbiationis teftimonium cfTe præ* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confö«

fientiæ Spiritus iàn(fti,quieft Arrabo gratiæ, amp;nbsp;aisiduè confirmandam effè lationis eßtea certitudincm in inuocatione,Sicut meminimus fànftam matronam non multo^*’”“'“’” antemortem dicere, Noniè petere Iongamuitam,fèd hæcftpetere,neextin*Pp,'jYj^p^g guatur hæc confolatio,quam Deus cordi thbuilîet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;âi.

3 ?• Nititur autem hæc fides nec dignitate propria, nec qualitatibus pro* prijs,fed ipfb Deo 8c Mediatore agnito per uerbum. Sicut in Pfalmo dicitur : Speroin uerboeius,iperoin Dominum»

Tom. f bil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ggg ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Horren*

-ocr page 670-

616 - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Æ) ISTP'T^TIOKES

38» Horrenda uox eftjdocere homines uocatos èC dolentes, Ut maneant in dubitatione, donee ui cogantur credere, fed doceantur potius, ut conlt; fugiant ad Filium Dei afsidua inuocatione : Conuerte me Domine, amp;nbsp;conuertar* Credo Domine,opem fer imbecillitati meæ ♦ Petite acdpic^ tiSjEphe î 3‘in Chrifto habemus ■s^ajpxo'îaiJ •Ti^ocayiayii/J Ip WETro/SHo-a J'/œ THÇ TTisiuç îicutS. Cum talibus confolationibus erigimur, fit hoc, quod uetus diôtum inat quitjPræcedente gratia,comitante uoluntate. Nec uoluntas quæ fanari incH pit,iam iè uttruncus habet,aut icopulus.Sed redtè dieflum eft,amp; quidem uervlt; cundè,quod Nazianzenus fcripfît : n5p to narofe»/;Si/op Trafà Beou nbsp;nbsp;/EcPoToa Si to7^

^iCv^jSjJoi^iHad, öuTM vivoviri.

39. Hicproceiïusâuerboinitiumfumens,8^inteIIigipotcft, amp;ufûmha* bet in docendis amp;nbsp;confolandis fis,qui anguntur.Prius de eledlione difputarc, cft quaérere non mandata,8ô implicare mentes incertitudini.

4 O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec fequitur ex hoc proceflu meritum ftabilirijlmô fides non accen*

deretur,nifi gratuitam miièricordiam intueremun

41, Remouemus igitur ilia turn Manichæa, turn Enthufiaftica, quæ fin^ guntuiolentam imprefsionem adflatuum expedtandam efiè, amp;interea du* bitandum de gratia,quod cûm dicunt,pugnant cum hoc didlo : Sola fide iu^ ftificamur.

4 2» Simul etiam damnamus Pelagianos, qui funt blafphemi contra Spi^ ritum Gndtum,ôd,re iplà tollunt articulum fidei : Credo in Spiritum fanefium» Imô grati hoc fummum Dei beneficium,amp; agnolcimus,amp; expetimus,Sô cele* bramus.Quid enim dare maius poteft quam leipfum f ficut inquit : Effiindam de meo Spiritu, Et quanta confolatio eft in tanta infîrmitate noftra, habere hune nafanÄKrop gubematorcm Su opitulatorem.

4 3gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Datur autem cogitatione Euangelfi,ut iæpê adfirmant didta diuina,

PrrfpntwDfi. 4 y* Etfi igitur pie 8d conftanter profitemur, Deum adefiè omnibus creaturis generali adlione, ut nominatur, id eft, conlèruatione fubftantiarum, , donee conièruantur, ficut dulciisimê concionatur Pial mus. Domine pro* bafti me, amp;c, amp;nbsp;quanquam multa iùnt fatalia, ut pcenæ icelerum,amp; translationes imperiorum, amp;nbsp;multa in priuatis mirabiliter gubernantur: tarnen régula conftantiisimê tenenda eft : Deum non efte caufam peccati,ncc uelle,nec efficere, nec adprobare peccatum, nec impellere uoluntates ad pec* candum.

LÆert4lt;Te= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etiam in non rcnatis reliqua eft aliqua libertas regendæ locomotb

ufitatè nominamus, quia etiam poft deprauationem generis humani manct neruorum tab's natura,ut cogitatione impelli pofsint,ut cieant externa membra uel coerceant, ut Achilles quanquam ardet ira, tarnen poteft manus frenare,ne interficiant Agamemnonem*

ftent,quæ eft regere externos gcftus,ut congruant ad externa opera Decalogi, amp;nbsp;déclarât iramfuamaduerfus uiolantes difeiplinam horribilibus pcenis in hac uita,8c nifi fiat conuerfio,æternis poft hanc uitam,

Nec ta*

-ocr page 671-

THILITlt;PI UE LAlSlTHoniS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6ïy

48» nbsp;nbsp;nbsp;Ncc tarnen hæc difci’plina eft implctio Legis Dei,nee iufticia coram

^co,nec meritum remiisionis peccatorum 8ó gratiæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

49* Triftiisima etiam funt huius libertatis impedimenta,imbeciniLas, S^am nafcentes nobiieum adferimus, amp;nbsp;Diabolicæ infidiæ 06 impuJfiones, mala confiderare debent conuerfî ad Deum,ut confugiant ad filiutn Dei, auxilium pétant» Sic feriptum eft : Vigilate nbsp;nbsp;orate,ne intretis in tentatio#

1

Quanqtiam ualde multa Deus in omnibus renatis ita agit, ut uolun* Humanaiè tantum ut ftibiecftum patiens habeat,utPaulusinquit:2» Co#

J’nth.i» Bxccïlenter onerati fuimus fupra uires,ut deiperauerimus de uita .Item Intern. lo.Scio Domine,quód non eft hominis uia eius. Et manifefturn eft hu# '^anam naturam imparem efle magnitudini certaminum amp;nbsp;periculorum :Ta* '^enrcgulætenendæiuntdepleriscß aólionibus, qua;teftantur,aliquid eftè ^oci diligentiæ noftræ ièu uoluntati comitanti Spiritum fandum, ut Ephefios î»Videte quomodo accurate ambuletis,non ut fatui ôôc.

i I» Et certê manet natura neruorum in renatis, 8d quidem cor iuua # tut 8^ accenditur Spiritu fando » Scipio abftinens ab aliéna fponfa, re # gittantum locomotiuam» loièph regit locomotiuam,Sed iuuatur cogita# ^ionc uerbi Dei, Spiritu ianfto incendente cor ad inuocationem Dei, 8^ petitioneni auxilipôô ad intcllecftum ac amorem caftitatis » Jn hac luda, etfi caro ièntiebat infirmitatem,tarnen mente fcruit LegiDei,8d uolens uitat il# hcebras. Dauid uolens indulget illecebris, 8^ efftindit Spiritum ianeflum» Ha?c neceftària doeftrina adfidue cogitandaeft, ut 8C dilisentia amp;nbsp;inuoca# fio accendantur, ficut mandatum eft : Petite amp;accipietis» Et Timotheum Hibct Paulus avaJuTTupe/j donum Dei» EtadEbræ. I2. dicitur: Teneamusgra# tiam,per quam fèruiamus bene placentes Deo cum reuerentia amp;nbsp;cautione» Nam Deus nofter ignis confumens eft. Hæ commonefaéliones funt utiles ui# intelligi pofliint. Præftigiæ Sophilmatum de coalt;ftionc,nec intelligun# tür,nec funt utiles uitæ.

P. Damnamusamp;Pelagianosamp;Pontifîcios. Vtriqi enim fînguntpof lèLegiDci in hac uita fatisfîeri, amp;nbsp;homines mereri remifsionem peccato# rum, amp;iuftos elle coram Deo propter propria opera,feu propter propriam obedientiam. Et adfirmamus ueræ Ecclefiæ doeftrinam lemper fuiftè,elîe amp;nbsp;futuram efle hanc, Hominem fola fide coram Deo iuftificari,propter Filium I3ei gratis.

Eadem eft enim uox Prophetarurn amp;nbsp;Apoftolorum, quód acci # ^‘idetn tin plantremifsionem peccatorum, amp;nbsp;imputationem iufticiæ,ôd fint iufti im# putata iufticia,accepti Deo ad uitam æternam, propter Mediatorem Fi# rugt;fi,L lufii bum Dei per mifèricordiam gratis, fola fide,id eft,fiducia mifèricordiæ, pro# ficatione, pter Mediatorem promiflæ,non propter proprias qualitates aut uirtutes, aut propter iufticiam eflèntialem» Ideô Daniel inquit î Non propter iufticiam noftram,fed per mifèricordiam proprer Dominum exaudi nos. Et Dauid in# quitrbjripeanimammeam, faluum mefac propter mifèricordiam tuam. Et hæc fides accenditur per Spiritum fandlum cogitatione promifsionis,iuxta di# âum : Fides ex auditu eft.

H. Hanc eflè fèntcntiam Pauli in acerrima contentione de iuftifica# tione, in Epiftola ad Romanos,nihil dubium eft, amp;nbsp;hanc eflè neceflàriam

4.Tû«i.Ffoi7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ggg ^0

-ocr page 672-

61S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;D IS^ KT ATIon ES

uerê fâlutarem confoîationcm omncs pfj intelligere poflunt, Datnnamus tur corruptelasjquæ contra hune articulum uari'æ excogitatæfuntomnibus tcmporibus.Origenes,Thomas,amp; alfj multi Synecdochen fingunt,Fidem iiv telligunt noticiam hiftoriæ,amp; addunt hominem iuftum cflè coram Deo,pro^ pterlèqucntemobcdicntiam,quam nominant diledionemgt; Oiîander etiam Synecdochen facit,ut iplè nominat,Sed Iplendidius loquiturjait fide præpara« ri hominem, ut fiat iuftus ipfo Deo in co agente, quod idem eft, ac fi diceret, hominem iuftum eflèiêquente nouitate»

$ S, Veriisimum eft in Regeneratione feu conuerfione, fide accipi Spirit* tum fandum, incoari nouam obedientiam, ficut Paulus inquit. Per Renâtuiiu* Chriftum habemus gratiam amp;nbsp;donum : Sed etiam de renato hæc neceflaria fiuffilafidc, conlblatio lèmperinhacuitaretinendaeft, quôd fit iuftus Iblafide,id eft, habensremifsionempeccatorum,amp;acceptus Deo ad uitam æternam,pto^ pter Mediatorem Filium Dei, quia certum eft incoatam obedientiam nequa!« quam làtisfacere Legi Dei, amp;nbsp;nondum in renatis in hac uita reftitutam efle conformitatem cum Lege,de qua dicitur : Deus erit omnia in omnibus bea* tis» Fatentur ergo amp;nbsp;déplorant omnes Sandi peccatum in eis adhuc hærcns, ut Roman.y. Video aliam Legem in membris meis repugnantem Legi inen# tis meæjamp;fc.Et in Pfalmo dicitur : Non iuftificabitur in conlpedu tuo omnis uiuens.Et lob 9» Verè fcio,quôd hoc certum fit,quôd non fit iuftus homo co^ ram Deo.Et cap.I4»Quis dabit purum de polluto,ubi nullus eft purus fHanc molem peccati in corde iècuri hypocritsc leuem efle fomniant, fed pij, qui ha^ bent exercitia pœnitentiæ,qui amp;nbsp;dubitationibus, amp;nbsp;multis errantibus moth bus repugnant,hi aliquo modo amp;nbsp;fentiunt amp;nbsp;déplorant naturæ uulnera. Heo confugiunt ad filium Dei Mediatorem, amp;nbsp;ftatuunt iè fola milericordia pro^ pter ipfiim iuftos reputari,8c hæredes efle uitæ æternæ*

J é* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Falfum eft igitur,quod Pontifici} dicuntjbona opera efle mérita uitæ

æternæ,

y 7,. nbsp;nbsp;nbsp;Manet tarnen æternus amp;nbsp;immutabilis ordo lapientiæ amp;nbsp;iuüiciæ in

Deo,ut creatura rationalis Deo obtemperet» Ideo uera eft propofitio : Noua obedientia eft neceflaria. Non addimus hanc particulam,ad falutem : lêd dictas mus fine ulla Sophiftica neceffariam efle, quia hune ordinem fanxit Deus. Et qualis barbaries eft, offùndere populo hanc ïmaginationem,quôd licituin fit ruere contra conftientiam in omnia fcelera 7

S 8. Damnamus hanc falfam èc barbaricam imaginationem Äntino^ä morum,qua fingunt,non effundi Spiritum làndum delidis contra conlcienti^s am,câm Paulus exprelTé dicat : Scortatores,Âdulteri SCc.non pofsidebunt re^ gnumDei,EtIudæl.Transferuntgratiam Dei in ’ao-i-xyeap,

}ncoit4 iuflh y Quomodo autem placeat Deo incoata obedientia,quanquam uah delanguida eft, redèin Eccleirjs noftris exponitur. Nam utrumque feire necelfeeft, SC quomodo perlbna fit accepta, nbsp;nbsp;nbsp;quomodoplaceântopera.

Nam hæ quoep barbaricæ uoces execrandæ funt, Deus non curat opera, Item,bona opera obfunt iàluti. An Deus non curat opera,cum horrendam iramfiiam aduerfus peccata in toto genere humano ingentibus calamita# tibus declaretf Quareetiam hocdocemus: Etfi bona opera non funt me« ritauitæ æternæ, tarnen mereri ea mitigationem multarum poenarum publfi carum priuatarum in hac uita, nbsp;nbsp;donorum incrementa, iuxta hæc dida:

. .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si nos

-ocr page 673-

THILITTI U E L AISLT HONIS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;619

SinosiudïCaremusipn,non i'udkaremurDomino* Item,Date dabitur iiobis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

é O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cnm igitur manifeftum iîtjPontifîcios magna errata contra Legem Pontifie^

Dci,8c contra Euangelium defendere,amp; addere manifefta idola amp;nbsp;parricidia^ßfgie^tdt. nccefle eft fèiunpi ab eis,iuxta dictum : Fugite idola. Nee tarnen fîmus errors nes,Sed oftendamus nos coniundos ede cum eo cœtu, qui retfbè docet,amp; non défendit pertinaciter idola, amp;nbsp;opiniones cum fondamento pugnantes, quia Deus uult efïè Bcclefiam,amp; confociationem cum Bcclefia, Et in banc includa# mus noSjiïcut dulcißime ditffum eft in uerfti Nazianzeni, ^ktw vSe KiSwro/i, ^ttwç ^ôpo/)’a/vo'/j5tÂu^û5.Hæc,ut iupra dictum eft,quotidie cogitanda funt,cum dicimus: Credo eftè Bcclefiam iàndam Catholicam.

él. Solcbat dicere iènex non céetoç Faber Stapulenfis, illud Catonis: Quem fugiam habeo, quem fèquar,non habeo. Fatebatur manifeftê fugi # tnda eftè idola Pontificia,Seduidebatnæuos in nobis, propter quos coniun^ ftionem metuebat. Sed fcïamus didum Filrj Dei: Beatus qui in me non fuerit oftènius. Etiamft eft maona infîrmitas in nobis, tarnen Ecclefiæ coniba ciatio cxpetçnda eft,Et certum eft,defenfores idolorum parricidas non eftè Eccleftam,amp; eorum ibeietatem fugiendam eftè. Brant amp;nbsp;in ludæa triftiisimæ dilacerationes tempore Zachariæ,Simeonis, Iohannis Baptiftæ,ôô tarnen ho^ tum coniunftio exqpetenda erat, etiamfi in horum auditoribus magna fuit in# firmitas.

K 2. Manifeftiim eft,cfte cultus Idolorum inuocationem hominum mor# tuorum,^ adorationem panis in circumgcftatione,amp; in Sacrificijs Pontificichs tum.Hæc idola pcrindefugicndaftint,utEthnica. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SM^linoit

}. Réfutât inuocationem hominum mortuorum hæc uox exprefte î Do^^ Mjuocandi^ minum Deum tuum adorabis,amp; ipfi ibli feruies.Etqualis amenda eft,inuocas aliquid,a quo neftias te cerhi audiri 7

4. Dignum memoria eft Lutheri diftum .Inuocationem hominum mor# tuorum cd quoeg deteftandam eftè,quia obicurat hoc illuftre argumentum de Chrifto : Prophetica amp;nbsp;Apoftolica difta docent inuocandum eftè Mefsiam. Eft igitur in eo natura diuina.

6 Ç. nbsp;nbsp;nbsp;Cæterum hiftoriam uniuerfæ Ecclefte, ièriem patefadlionum Dei,per

quos,ubi,quibusteftimonr|'sdo(ftrina repetita fit, quomodo Deus præfenti# am fuam in Bcclefia oftenderit , nofte pecelfarium eft, quantum hæcinquiri poffunt. In ea confideratione gratiarum aeftio fiat ad Deum, confirmetur 8d fides exhibitis tcftimonijs,amp; cognitis piorum confeisionibus. Expaueftamus ttiam intuentes horribilia uaia iræ,Saulem,ÂbfoIonem, fanaticos Dodtores, Tyrannos,amp;uerisgemitibuspetamus,ut Deus faciat nos uafa miièricordiæ, propter Filium amp;nbsp;per eum,fi'cut inquit : Ego fum uitis, uos palmites. Deniq^ ampliisima iapientia eft confideratio hiftoriæ Sandtorum, remota eorum in« uocadone.

éó. Fremant licet omnes Hypocritæ Sd portæ inferorum, tarnen hanc Ueram dodlrinam proponi neceftè eft : Non habet panis rationem Sacramenti extra inftitutum ufum,quia Sacramenta ftint adfiones certo modo diuinitus «■ inftitutæ,quam fèntentiam cum Eccius refutare in colloquio Regensburgenfi tion poftètjincenfus ira,poftea tantum uini haufit, ut mox ftcuta fit fæuiftima febris.

Ggg Hij

Totum

».

-ocr page 674-

620 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s:) 1ST nion es

67» Totum chaos n'tuum Ecclefiafticorum,qui hominuin auton'tate in^ ftitud funt apud Pontifîcios,plenum eft errorum5amp; fuit carm'fîcina confcien» darum impcdicnsfidcmamp;inuocationemjfinxerunt neceflariam eflè enume« rationem deli(ftorum,fàdsfaddones Canonicas,diftnmina ciborum fimiles ritus elfte cultus Dei Ô6 mérita,contenderunt peccata elfte uiolationes traditio* num,quæ Humana autoritate in Ecclefia conditæ ftunt» Hæc deliramenta ma# nifeftè pugnant cum his diftis : Fruftra colunt me mandads hominum.Etne# mo uos arguat in cibo amp;c JJt tarnen impudentia tanta eft Efauitarum, ut tales ineptias defendant editis Sycophanticis ftcriptis,

Manifeftê inquit Paulus; Prohibitionem Coniugfj eftè doftrrinam Dæmoniorum.Ethancprohibitionem Pondfieij tueritur barbarica fæuitia, pcllunt in exilia pias familias Sacerdotum,qui in coniugio uiuere maltint, ali* cubi etiam interficiunt eos. Talium ftelerum defenfores non elïè Eccleliam Dci,manifeftum eft,quia ftunt organa Diabolorum, qui Hbidinum confufio* ncs odio Dei confirmari uolunt,amp; lunt homicidæ»

Taliumftcelerumamp;fatfdonum nos non elïè focios lætcmur, quia ftriptum eft: Non communices alienis peccatis. Et opponamus mandata , Dei aduerfarijs uociferantibus,nos elle Schiftnatum amp;nbsp;Scandalorum autoresu Difficile eft non languefieri talibus criminationibus,amp; ingens rabies eft Dia* boli,qui circumit,ut leo rugiens,quærcns, quem dcuoret,qui amp;tyrannos ix fanadcos Spiritus armar,utmaioresdilsipationes faciant. Sed credimus hos noftros cœtus fonantes uocem Euangelij, Eflè Eccleliam Dei,amp;eum preca* niur,ut nos gubernet 06 protegat, Amengt;

TT^OTOSlTlonES TIE 1 r T) IC 11S EC, 'defiæ,dequibîisdijfgt;utabit Mdgtfier T)auidJ^oitj Ledordcat deniictie ^^iomontante, die 1^.Marty

Ânno lyóQ.

I.

/^Ertilsimum eft Filium Dei uelle in Ecclefia indicia eflè de Doèïrina 8^de '^■'Moribus, amp;nbsp;nequaquam uelle infinitam licentiam eflè ludendi delicqs opinionum,amp; præftigijs cauillationû,nec uelle exempla uitæ fine cenluraefie, mdidamEc^ De his iudieijs loquitur Dominus, inquiens, die Ecclefiæ, Paulus in fe# de/irf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cunda Epiftola ad Corinthios, amp;nbsp;i, Timoth.Ç. Et exemplum Synodi in Adis

extat.

' nbsp;nbsp;nbsp;2. Refte dicitur Normam ludiciorum in Ecclefia eflè ftripta Prophetica

èC Apoftolica,amp; Symbola,quæ quidem lunt breues recitationes articulorum fidci,ex ftcriptis Prophedcis nbsp;nbsp;Apoftolicis collecffæ, utfimul inconfpeftu lit

doètrinæ ftumma.Neceflè eft enim retineri diftum Pauli ; Si quis aliud Euan# gelium docet, Anathema fit.Et diftum Iohannis ; Qui non manet in dodrina Chrifti,Deum non habetdtem, fruftra colunt me mandads hominum*

Efiulta vien^ Viennenfis Efauita impudenter dicit,ineptum amp;nbsp;ridiculunri eflè,d Seri* pturapeterecertamlèntendamdc difficilibus religionis controuerfijs. Tales uoces contumeliofas hand dubie puniet Deus, amp;nbsp;oftendere nos contrariam confclsionem neceflè eft»

4. nbsp;nbsp;nbsp;Nos dicimus uerani Eccleliam Dodricem audiendam eflè, lèd tarnen

fidemniduerboDei expreflbin fcriptis Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis, Vult enim

-ocr page 675-

Deus in BeeÏefia minifterium docendi efle, Vultlegi iïlafcripta, Sc irtó=s neri rndiores de genere fcrmoniSjamp;S oftendi membra amp;nbsp;ordinem in uniueria doftrina,non uuk interprètes alia dögmata extra fèripta Prophetica amp;nbsp;ApOîS ftolica gigneré.

λ Et manifeftum eft, collatione locorum, intentione ftudio opus eflè, Sicut Paulus inquit. Sis alsiduus 8^ inténtus in le(^ione,dockrina amp;nbsp;confolas tione.ItemjSe^o Chrifti babitet in uobis abunde in omni fapientiajamp; doce* commonefaeite üos mutuo»

Huiusftudi) recflrixeftuoxuetâ: Eccîefiæindocendo, Sicut diêlunj

dl : Nifi aralïètis uitula meajnon inuenilïetis»

7» Ac loquimur de ueræ Ecclefiæ uoce, ut cum in ïuda?a eflent Pharifei amp;^Zadducæi,qui peregrinas interpretationes comminifeebantur, amp;nbsp;quidem uocabulum Pharifæifignificatinterpretem, adeo gloriolum titulum illifibi furnferunt,tarnen præter hos erant uera Ecclefi'a uifibiliSjZachariasjElilabcth, Simeon, Anna,loieph,Maria,foror Marisc,amp; horum auditorcs multi»Hi cum audiebantur,iudicari potuit, ipfi'ne retinerent natiuam lententiam Propheta^ rum,an Pharilæi amp;nbsp;Sadducä?i» Ita nunc iudicari poteft, an Pontifier), Anabas« ptifta? all) hæretici retineant natiuam fententiam in Icriptis Propheticis amp;nbsp;Apofi:olicis,an uero nos : quanquam cum Pontifiefjs paucæ controuerfiæ funt ■'■w pKrg cPzavoîaç, quia in plcrisc^ controuerfijs Pontifier) manifeftè pugnanc cum exprelsis præceptis diuinis. Vt cum iubent inuocare homines mortuos, cum iubent fieri adorationem panis in circumgeftatione, cum iubent manerc ùî dubitatione de eratia,cum affirmant homines fatisfacere leoi Dei externa ubedientia,SC iuftos efle propria legis impletrone, cum prohibent conrugium uiagnæ parti hominum,qui non lunt idonei ad coclibatum, cum contendunc cultus Dei efle opera à E^o non mandata, imó perfcdliones effè, ritus Mona=s fticosjUt defèrtionem propriarum facultatum, ut Icribrt Canifius*

8. nbsp;nbsp;nbsp;Denicß multa funt,ubi facilima eft dqudicatio, uolentibus fine Sophia

ftica iudicare:qualia ÔC hæc funuNoua obedientia non eft neceftaria, leu bona opera non funt neCeffaria.Homo habet le pure pafsiuê in mails amp;nbsp;bonis operi^î bus.Has portentofas Sc Drabolicas uoces deteftamur, dolemus tantam ali^ quorum audaciam eire,ut in Ecclefia Dei hæc fonare audeanu

9» Nec tantum docet auditorcs uera Ecclefia, led etiam teftimonio fuo Confirmât,ficut Dominus inquit : Et tu conuerfus confirma fratres tuos» Item, Infirmum in fide airumite,ne dubitatione opprimatur»

Io. Qiianquamlgitur opponunt Pontifier) fcripta Prophetica,oblcura Scnpwpr-ö« amp;nbsp;incerta elle,tarnen adfirmamus legentibus Sc adhibentibus piam collation

Hem certa cffe,Sicut Paulus inquit,Euangclium noftrum non eft uelatum,nifi in his qui pereunu Et cum æternus Pater de coclo ediderit hoc mandatum de FiliOjhunc auditc,8C filius proférât Euangelium ex finu acterni Patrrs, non cxb ftimemus nobis offerri amßigua folia Sib)/llæ»

“5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d'arc« wiazcamp;Ho-SMçt/ç TO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vTroSécTEMç (Tuva/x/p. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ .

fu inteb

-ocr page 676-

622 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IST TT AT ION ES

fu intelligit (ingula uocabula dcclarari\Senfu, id eftjCxpcrknua difcimus quid fit dolor,pauor, mors,confolano, fides,læticia, uita, Speculationem nommât dialedlicum ordinem membrorum, definitiones, diuifiones, diftindiones, im dicium de conlèquentqs» Hæc non gignunt peregri'nas lentcntias,led natiuas recfle ord in ant*

14* Quanquam igitur incidunt controuerfiæ pm-ov ngq J'idvoraç, tarnen Iiæ dijudicandæfuntexfcriptisPropheticis Apoftolicis, amp;nbsp;ex his drjudicari pofiuntàpfis,qui docfirrinamEcclefiæ didicerunt, qui quidem teftimonijs ueteris Ecclcfiæ,quæ nondum difcelïèrat ab Apoftolorum ucdigijs adiuuam tur*

Anaiaptißa I Cum Anabaptiftæ tolftint diftindtionem Dominiorum Politik toüunt dißin-. cum ordinem,propter fiæc dicfèa. Da omni petenti te. Item,Non uindicanres Alibi enim exprelTè comprobantur, Politicus ordo amp;nbsp;diftinélio dominiorum,amp; redlè inftituti in Ecclcfi'a norunt dilcrimen Lesis Euanseln,amp; difcrimen æternæ iufticiæ Sc Politicæ, Et ua» let ueralèntentia propter dodirinam certo â Deo traditam, quà fides nititur, non propter autoritärem pcrfonarum iudicantium feu ordinis, ut arroganter fingit Efauita,ualere determinationes in quæftionibus dubijs, propter Pontifi« cum amp;nbsp;Epilcoporum ordinem.

iudicinPoliti^. I é. Dilsimilia funt indicia Politica, amp;nbsp;dopmatum indicia in Ecclefia. ca,cr iudicid Polit ici s ualet determinatio j'n quæftione dubia, autoritäre Regia feu præ* poteftatc. Et necefTe efiobtempe# ifiüM. TSire propter ordinis gradum,qui mandatum etiam habet tuendæ fuæfentcns’ tiæ ghdio^

17. Et tarnen nec Politica poteftas habet autoritärem pronunciandi con* tra ius naturæ,leu diuinum nobis traditum. Sed cum incidunt quæftiones de

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijs,quæ non pofTunt demonftrationibus extrui ex iure naturali, ibi propter

probabilem rationem amp;nbsp;autoritärem Magiftratus ualet iententia,quia nego;* cia Politica ratione iudicari pofiunt.

18. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed in indieqs dogmatum non ualet iententia proprer autoritärem

ordinis,Sed proprer certa teftimonia diuina. Qiiia necefle eftRegulam retfi neri.Si qnis aliud Euangelium docet,Anathema fit.

19* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fuerunt Synodi aliquot quarum magna fuit frequentia,quæfcelerai*

fynodo Syrmienfi amp;nbsp;Antiochena prtclcns fuit Imperator ConftantinuSjubi magna frequcntia Epilcoporum decreuit in Chrifto nato ex Virgine non eflè diuina naturam.Sic errarunt amp;nbsp;Ariminenfis,et Selcucicn* fisfynodus. InEphefina iècundatanti fuerunt tumulcus,ut Antiochcnus By^ zantino defendenti ueritatem calces illiièrit,ex quo idu intra triduuni Byzan« tinus mortuus eft,quam ob canfam illafynodus nominatur Ahsç/kh-

2 o* nbsp;nbsp;nbsp;Et multæ Pontificiæ fynodi confirmarunt manifefta idola,inuocatio*

nés hominum mortuorum,amp; adorationem panis in circumgefl:atione,amp;c.

2 I. Cum igitur manifeftum fit errare Synodos pofiiè,necelîè eft quærerc normam iudiciorum non crrantem,Icilicet icripta Prophetica, amp;nbsp;Apoftolica, amp;Symbola.Bt quanquam aliquandoerrantium maior eft multitudo,tamcn ucritas in Ecclefia in aliquibus manet,iuxta didtum : Nifi Dominus reliquif* lèt nobis Semen amp;c.Cum Apofloli Chriflo pendente in cruce confternari ta* cent, retinent tarnen luceni ueritatis Mater,amp; foror Matris,amp;f conuerlus latro in cru»

-ocr page 677-

(PHILIT^I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;62^

Jtl cruce,8ó pauci alij» Tälibus exemplis confolemur nos nunc quoq^ âducrfùs niultjtudinem eorum,qLÙ crudelitatem contra ueram Eccicfiam exercenCj èC confirme mus nos teftimom'js dtuinis.

2 2, Veram confcfsionem edi'dit fÿnodus Nicena4e fih'o Deî,quæ adfir^ niauit^intellïgi oportercxôyopucpi^o^ofiy cùm dicitur/ïp Aoyo§, Etfihuius fynodi teftimonio ÔC fimilibus admonemur amp;nbsp;confirmamurj tarnen fides ni# titur teftimonfi's, quæ extant in Eriptis Propheticis amp;nbsp;ApoftoliciSj quæ fine ambiguitate idem adfirmant.

2 5. nbsp;nbsp;nbsp;Monachi contendunt in Pauîo non efiè retinendum to pHräfi, c«m di? [^lonachicar»

citur :Iuftificamur fide,gratis fine operibus Legis, Sed adfingunt peregriiîrwCTpMnfrfx« nam fèntentîam contrariam Paulo,dicunt eflè Synecdochen : præparaniurfis cJe,ut ddedtione lufb fimus, Hæc Synecdoche refutatur perpetuo confènfu Propheticæ amp;nbsp;Apoftoh'cæ lcr]pturæ,quia exprefle dicitur:Non luftificabitur in confpedu tuo omnis uiuens» Et lob ÿ. Vere fci'o q udd non fit homo l'uftus coram Deo» Et ad Roma,}, Vt omneos obftruatur, Sc totus mundus reus Gc Deo. Hac pofita perfpicua Ann'thefi, lèquitur excIufiua,Sola milèn'cordia propter Mediatofem coram Deo fumus i'ufti,quod dicimus. Sola fide» Sicue i^aulus inquitjldeó ex fide gratis,ut fît firma promiEio»

2 4. Hane ueram,neceïî'ariam amp;nbsp;dulcifsimam confolationem delent Pon* hfiefijHofius ÔC fimiles,qui adfingunt Paulo Synecdochen contrariam conti® nuæ ipfius difputationh

2 λ Simul autem cum fide aecipïtur confolatio,Spiritus làndlus eft arra# ^o gratia?,accendit in corde læticiam acquiefeentem in Deo amp;nbsp;inuocationem, cjuaclamamus, Abba Pater,iuxta diftum ; Eftundam fupcr domum Dauid ^piritumgratiæ ÔÔ precum»

2 6. Manichæi adfingunt perégrinam lèntentiafn huic diótozScio DomP ne,Non eft hominis uia eius:ergo inquiunt,ncc bona nec mala agunt homines, fid impelluntur coafti» At collatio perpétua? doftrinæ in fcriptis Propheticis

Apoftolicis oftendit,Dcum nec uellc,nec efficere peccata, ficut exprefte di* citLir ;Non Deus uolens impietatem tu es»Et dicitur aliqua eflè carnis iufticia, Eft ergo delecftus amp;nbsp;libertas aliqua regenda? locomotiuæ» Nec nccefle eft Da® nidem rapcre alterius coniugem» Et quanquam bona? aftiones fiunt ducente nientem amp;nbsp;corda Spiritu fan(fto,non tarnen prorfus ociola eft humana uolun* Cas. Et tarnen multa Deus in omnibus lantftis agit,in quibus uoluntas eorum cantum eft fubieftum patiens.Et Deus mirabiliter regit euentus»

27» Ideó .in leremiæ difto non comprehendantur maîæ adliones, amp;nbsp;in bonis non excludatur cogitatio uerbi, amp;nbsp;diligentia,de qua dicitur;

««.piCuç •/r^i7rareT£,p.H acroepoj.

28» Enthufiaftica Stenckfeldiana fhnt,dicere manendumefle in diffi®Sff«fhftl(iy dentil amp;nbsp;fremitu aduerfus Deum,donec rapi amp;nbsp;cogi te lentias amp;nbsp;credas» Imó tegula tenenda eft,FideS ex auditu eft.A uerbo Dei exordiendu eft,amp; in ueris doloribus fuftentemus nos promilsionc gratia?, intueamur filq Dei lacrifici* um,amp; opponamus dubitationi conlblationes diuinitus traditas, amp;nbsp;fimul mi* feeamus precationes, ficut ftriptum eft,Petite S6 accipietis.Hæc cum fiunt,cer* turn eft trahi mentes à Deo,amp; ueri dolores,uera? conlblationes difeernunt piosab Hypocritis»

2 9» nbsp;nbsp;nbsp;Hæc in uita ufum habentjSC d pijs intelligi poflpntj ad quorum iudi*

cia prOî»

-ocr page 678-

cia prouocamus.Sicut docer Pfalmus.Expedtaui Dominum Jn uerbo cius raui»

3 O» Hærent in omnium animis triftifsimæ dubitationes, quibus non m pugnare eft profundum SC magnum peccatum, quod gignit tetros fremitus aduerfus Deum,qui tela ignita Diabolorum inuitant,contra quæ iubet Deus opponi cogitationem uerbi precationemjficut in Salomone dicitur lOmnis ièrmo Dei clipeus eft igni purgatus Iperantibus propter ipfumjtem,Orate ne intretis in tentationem. Hæc lu(fta fi'taisidua, iemper in confpeAu fînt dida certa amp;nbsp;inuflriajamp; miiceatur precatiOjUt Dominus inquit : Oportet femper orare»

Je nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;entationibus de indignitate opponenda eft docftrina de gratuita rclt;s

te/ ' conciliatione « Tentationibus uerd de Eleiffione opponantur promiisiones uniueriàles^nec labefatftemus fidei initia alienis diiputationibus non mandatis à DeOjSed fimus memores didi SyracidætQuæ Deus tibi præcepit^iàndteco* gita»Non agit uerbum Dei fine cogitatione,ut fiunt magicæ adiones, 32* Horrenda impietas eft Pontifier) dogmatis, quod iubet dubitarc de remiisione peccatorum,ficut amp;nbsp;iynodus Tridentina decreuiu

3 3. Muîtæ controuerfiæ dqudicari pofltint ex Grammatica cognita Phra^« fi.Hofius argumentatur de iàcrificio:Græci nominant adminiftrationem næDomini Af(Toufy/ap,Igitur eftiàcrificium» At Aßroupy'« fignificat propriè mi:« nifterium publicum^ôd maxime conueniens nomenjcft ad noftrarum Eccleßa« rum caniuetudinem,in qua minifter publice exhibet fiimentibus,

sacramenta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Regula firmiisima eft,Nihil habere rationem Sacramenti extra ufum

inftitutum,quia nulla creatura habet autoritatem inftituendi Sacramenta, Ern goPontificiæ adorationes in oblatione amp;nbsp;circunjgeftatione finit idolorum cultus* Et régula tenenda eft,Fugite idola.Neceflè eft autem 8^ ueros ufus dh fi:ere,amp;2 in fumtione agnoicere nos Chrifto infitos efle, tanquam fiirculos 60 uerè participes eftè fummorum beneficiorum,quæEcclefîæ meruit, gratias agere*Ideó didum eft,Hoc facite in mei recordationem*

DISP VTATIONES

D V AE,

PRIMA

I7STICIA F1S)^I.

S'E.C'Vïi'DK

S) E (Bonis OB EI^IBFS.

HABITAE E BERNHARDO ZIGLE* RO D. THEOLOGIÆ.

TUSBFT^TIO

S)e tuflicia Fidei.

VIVS PROPOSITIONIS, FIDE IVSTIFI CAM VR, VARITE COR-ruptelæ,non fblum hoc tempore, fed etiam olim excogitatæ fuut, quæ magna uigilantia cauendæ amp;nbsp;refutandæ funt, ne præftigijs Sophifmatum inducantur tenebræ fîmplici ueritati, obfcuretur gloria

-ocr page 679-

T HIL I MELAHTHomS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;625

gloria Filrj Dei, amp;nbsp;uera ac neceffaria confolatio conicientijs eripia^ tur»

IL

Cum autem de luftificatione loquimur, neceflè cft hæc tria compIeCti, Remiisionem peccatorum,amp; imputationem iufticiæ,amp; donationem Spiritus fandijuiuificantis corda fidcjideftjfiducia Mediatoris, in quo motu uerèfît hoc in nobis,quod dicit Chriftus,Spiritus fànAus glorificabit me» Tunc uere agnofcitur Mediator,Et fimul fit incoatio nouæ obedientiæ»

Perfpicua,æterna S)C immota Euangelij ièntentia eft,Âgentibus pœniten^ tiam remitti peccata,non propter propria benefada, lcd propter filium Dei gratis per fidcm,qua articulos omnes fidei credunt, Gbi applicant articu# lüm de remifsione,ac fîbi ipfis remitti peccata credunt.

î IIIÏ,

Ado, 10, dicitur : Huic omnes Prophetæ teftimonium perhibent, ac# cipcre remiisionem peccatorum per nomen eius omnes, qui credunt in eum, Et ad Roman,5,Iuftificamur gratis per gratiam ipfîus, per redemtionem,quæ tft in Chrifto Ielù,quem propolùit Deus propiciatorem per fidem in languie ne eius,

Nec oblcura funt hæc intenigcnti,quid fit Euangelium, amp;nbsp;quod fit db fcrimen Legis Euangelq, r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VI,

Cum Adam Eua lapfi efiènt,norant Legem,amp; inde ratiocinabantur, lè damnatos efie : lufticia Dei eft immutabilis, Damnari inobedientes eft iu^ anfelij^ fticia DeijErgo non mutabitur lèntentia de damnatione, lt;nbsp;Ö

VIL

Hoc argumentum nulla creaturalbluere potuit, Sed filius Dei inenars rabili confilioamp;immenlàbonitate, motus milèricordia generis humani,fa* dus eft dcprecator,Et illi argumento fie relpondit,ut lufticiæ Dei làtisfieret, quia oportebataliquem in generc humano pcenam foluere,fit decretum,ut ipa fe adfumat humanam naturam,amp; fiat uidima.Ita iplb deprecante,8d in felè de* huante pccnam,mirabili lapientia,mixta milèricordia Si. iufticia Pater recon* ciliatus cft,

VIII,

Cùm igitur audirent uocem promilsionis de Semine, intelligebant le re* cipi,8ô fibi remitti peccata,propter illud uenturum Semen, non propter ali* quant propriam compenfationem aut dignitatem.

Et particula cxclufiua, GRATIS, quamlæpè repetit Paul us,ficintelli*c«»' gendaeft,utcxcludatnoftra mérita dremilsione peccatorum: Non autem meritum Chrifti,Quia oportuit iufticiæ Dei fatisfieri, pcena in Mediatorem deriuata.

Ac neceflè eft exclufiuam retineri propter has neceflarias eau* fas.

4. Tom. Phil,


XI,


Hhh


?

Primum


-ocr page 680-

S) ISTrT ion ES

Pnmum ut tribuatur debitus honor fill o Den

XIL

SecunddjUt confcientiæ in uera pccnitentia certam fïrmam confolatio# ncm teneanuQuia firemifsio pendêret ex conditione noftræ dignitatis, fieret incerta.

XIII,

TcrtiójUtinuocatioadDeumfieri pofsit, quia confcicntia dubitans an iîmus receptijfugit Deum èc non inuocat.ldeô fcriptum eft : Accedamus cum fiducia ad thronum gratiæ.

XIIII.

Sunt qui impropriê exclufi'uam interpretantur,quafï nihil agat uoluntas. Gratis,id eft, Deus fine ah'quo noftro motu concurrente, fine contritionc,fînc fide, infundit nouas qualitates.

' XV,

Hæc intcrprctatio impropria eft, non enim ideo toHitur meritum, quia nihil agamus^Sed ut Mediatori debitus tribuatur honos, Sdfitcertapto rnifsio ♦

XVI.

Quare non excluduntur Contritio amp;nbsp;cæteræ uirtutcs, quæ exiftunt in conuerfione: Sed hoc adimitur eis, ne fint meritum,ftu cauflæimpuls fiuæ remifsionis peccatorum,8ó reconciliationis ÔC iuftifîcationis,

XVÏI,

Neceflè eft enim in conuerfione aliquam eflè contritionem, id eft, ali* quos pauores,8(^ agnitionem iræ Dei aduerfùs peccata. Ideôdicitur: Agite pœnitentiam.Et apud lefaiam : Vbi habitabit Dominus f In fpiritu contrito, amp;:c.Verèenimamp;horribiliter iraftitur Deus omnium peccatis. Et hancfu* am iufticiam uult ah'quo modo agnofti : ided amp;nbsp;ingentibus calamitatibus onerault totum genus humanum, ut ira confpiciatur, ipià uoce minifterij Spiritus fanftus arguit peccata. Certiisimum fit igitur Deum ualde deteftari carnalem ftcuritatem,8^ uelle ut expaueftamus agnitione iuftiisirnæ iræ ad* uerfiis peccata.

XVIII.

Aduerfârq uerba quidem huius propofîtionis retinent, quia toties â Paulorepetitaincuïcata fiant, GRATIS IVSTIFICAMVR propter Gra. Cbriiium per fidem : Sed aliam lèntentiam afïîngunt contrariam Euangelio. Negant enim banc Propofîtionem, de qua Paulus propriè dimicat, Agen* tem pœnitentiam oportere credere,fc ipfum recipi d Deo, propter Mediate* rem gratis. Et exprefle iubent dubitare, Anathema inquiunt fit, qui docet agentem pcenitentiam debere ftatuerc,quôd uerc accipiat remiisionem pecca^ torum,amp; placeat Deo.

XÏX, (

Huic docftrinæ de dubitatione neceflè eft conftanter aduerfari, quia ma* nifeftêdelet promifsionem Euangelij, amp;nbsp;poftea multæ corruptelæ ièquun* tur.

XX,

Sic intelligunt, gratis fide iuftifîcamur, id eft, aliquibus gratis infun* duntur

-ocr page 681-

T HIL I 'M E L AKT HON IS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;62^

Guntur nouæ qiiah'tatcs,fed ita,fi habeant profeßionem doAnnæ de Chrifto, ^’alem habent amp;nbsp;Dæmones,nemo tarnen ftatuat fc iuftum efïè,aut placere Deo,

XXL

Hæc tota i’maginatio cd ocioße mentis Philofophica fpecuïatfo, Si'cut Philofbphi dilcernunt Heroicas üirtutes à commumbus : Sic ifti dicunt ’n conuerfis accendi nouas amp;nbsp;ardentiores uirtutes, qudm funt in alijs,

XXIL

Hoc quidem uerum eftjied nonfatis eft hoc docere, Nam confeientia non docetur in pauoribusjquid ftatuere de uoluntate Dei debcat,

XXIII,

Promifsio autem ideo tradita cft,amp; minifterium Puangelq ideo inftitu* nim eft,amp;S ieruatur diuinitus,ut nos uoluntatem Dei fciamus,Slt;S agnitione mi* fericordiæ Dei recipiamur,amp; ex pauoribus ereóli donemur noua luce ôd tu# -U,

XXIIIb

Affirmamus igitur agentem peenitentiam oportere non fol nm mutilam Agentempee^ quandam fidem habere,hoc eft,nolle 'èC credere articulos fidei ueros eile, ficut credunt Dæniones,fcd oportere fibi applicare articulum de remifsione, Crc^ appheare^ar^ do remilsionem peccatorum,non tantum alijs dari Petro amp;nbsp;Paulo : Sed credo ticulumde etiam mihi ipfi uere remitti omnia peccata propter Mediatorem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refftißiene.

XXV.

In hac confblatione fimul datur Spiritus fandl;us,80 accenditur noua lux, lufticia uita,hcut ad Galatas dicitur, ut promißio Spiritus donetur per fi* dem,

Affirmamus igitur etiam hoc,dan Spiritum fanctum, Si. nouam iuftici* am feu nouam obedieritiam incoari in hac uita,

XXVIL

Status autem huiuscontrouerfi'æ eft, An cum dicitur, FIDE IV STP FIC Ä M V R, intelligi necefle fit fidem,quia fibi quifcp propter Mediatorem remitti peccata credit,Dc hac fide fpeciali dimicatio eft.

XXVIII,

Hane reijeiunt aduerfarq^amp;f præcipiunt dubitarc, Hæc corruptela mul«« tos alios errores confirmât,nihil effe imputationem iufticiæ,Item,homines iu*; ftos elle propria legis impletionc, Item promifsionem Euangelij inanem fb« nitum elle,nee editam efle,ut mentes confoletur aut fide accipiatur,quia ncccQ fe aut pium fit dubitare.Item,quanquam promifsio eft uniuerfalis, tarnen cum dubitatio præcipitur,tolhtur hæc confolatio,cùm mens in dubitatione Ethnic: co more cogitat, Fortaftc ad me nihil pertinet promifsio. Item, non intuctur mens Mediatorem,nec eo utitur,cum exiftimat in dubitatione manendum eQ fe, Deniqj multi errores impliciti funt doftrinæ aduerfariorum de dubita=* tione,

XXIX.

Cum igitur dotftrina ilia præcipiens dubitare,8^ falfa fit,amp; defeat necefi fariam confolationem,Sc excutiat ueram inuocationem : necefle eft errorem ib lum refutari,

4.T0W.PW/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hhh ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tencalt;

-ocr page 682-

628 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KT at ion ES

XXX,

’T'cneamusigitur hæc præcipua Si firma argumenta de fide, qua fibi kprowij?io- applicat promifsionem,

ntffi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primum,quod récitât Paulus ad Roma44, Promiisioncm fide accipere

nccelTarium eft,ut P-aulus clarè affirmât,Ideô ex fide gratis,ut fit firma promifi fio. Accipere aiitem pfomiisionem fide,efi: repugnafe dubirationi,amp; nos fin* gulos de nobis ftatuere,pertinere ad nos reconciliationem, Ergo repugnare dubitationi neceflàrium eft.

Secundum,Si non eft facienda applicatio, ff uftra eft édita promiftio, Si ffuftra fonat in Ecclefia uox abiblutionis.Cur enim autoritäre diuina pronun* ciaturhæcftntentia,Remittunturtibi peccata, fi fimul præcipitur dubitatio, ïob4,dicitur,Qiii non credit Deo,accuiàt eum mendacq. Quid aliud fit ab ipfis pra^cipientibus dubitationem 7 Gerte Dauidem oportuit credere uolt; ci Nathan,Dominus abftulit peccatum tuum : Itaamp; nos in Ecclefia uerc de* bcmus ablblutioni credere,tanquam uoci Dei de ccclo fonanti,

Tcrtium,Iuftificati fide pacem habemus, Manifeftum eft dubitationc non effici pacem Gonlcientiæ,{èd magis augeri pauorem. Vult autein Paulus talem efte fidemyquæ pacem efficiat in con(cientia,amp; quidem acccdat ad De* um,ut Roma,v,dicitur.Neccfle eft igitur banc fidem intelligi de fpeciali, quæ répugnâtdubitationijamp;perterrefadlis mentibuslenit dolorem,cum acquit* fcuntin Mediatore,

Quartum, Tollens hanc fidem fpecialem,tollitulumMcdiatoris,quia dubitans an recipiatur,non ampleditur beneficium Mediatoris, ftd relinquit eum tanquam otiolum,ncc accedit ad eum, confugiens ad ipfius intercefsio* nem» Hacc autem fuga mentis pugnat manifeftê cum his didis : Ad Roma.Ç. Per hunc habemus acceftum amp;c,Ad Ephefij, Per quern audemus acccdere,amp;: fiduciam habemus per fidem in ipfiim» Hæc dcfcriptio fttis perl|5icue often* dit poftulari talem fîdcm,quæ fit fiducia accedens ad Deum,amp; multis infignh bus uerbis earn illuftraqut mens pauidaSc dubitans attrahatur ad Deumad* iunda Mediatorfi

XXXL

Hæc argumenta pcrfpicua ftint on4nibus,qui norunt excrcitia pocniten« tiæamp;fidcfi Qiii ueró tam manifeftis argumentisamp;teftimonijsPauIircpu* gnant,oftendunt ft uelut Ethnicos,nec pœnitentiæ nec fidei exercitia nouille, cl indulgere dubitationibus,quarum plena ftint hominum pedora, ut clamo* res multorum in ærumnis oftendunt,qui tunc oftendunt fuas dubitationes, ut 4, AEneidj'nquit rex impius:

Nos munera templis,

Quippe tuis ferimus î famam^ fouemus inanem.

Tab's eft inuocatio remouentium Mediatorem Filium Dei Si fi* dem,

XXXII,

Etfi autem Sandorum animi etiam in liac uita ingentibus dubitationum fludibus fæpè concutiuntur,tarnen pq promiftionem diuinam opponunqSC repugnant dubitationi,0lt; in Mediatore acquieftunt,

-ocr page 683-

'PHILIT^l U E L ANT HOK IS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;629

DISPVTATIO SECVNDA,

S)e bonis operibus.

h

iDeo fmmenla bonitate Dei SC conditum eft genus humanum, redemtum, Genui luvittt ^ut fit Eccïefîa,cui Deus fuamfapientiamóóiuftidam communicet, Si in uicifsim agnofcatur,8d in Omni aeternitate celebretur» Poftquam igitur Mediatoris recepti fixmuSjreftituuntur in nobis- obedientia congruens cum üoluntate Dei,8^ uitaæterna, ut celebremus Deum in lætitia amp;nbsp;gratiarum adionein omni acterm'tate.

IL

Quare nequaquam exiftimandum eft,ita nos rcccptos eflè/ut nuïla inconuer/to nobis conuerfio ad Deum amp;nbsp;mutatio fiat ,fcd adhuc regnet peccatum, Sc fecu^^neceJfarU, fi laxemus frenos cupiditatibus : Sed neceflè eft in hac uita incoari nouitatem Spiritus,ficut exprefte affirmât Paulus, inquiens: Superinduemur, ft tarnen ^on nudi inueniemur»

IIL

Nee ideo Filius æterni patris Dominus nofter lefus Cbriftus crucifixus dl,8^iramhorrendaminfèftdcriuauit,utnosfurenter ruamus in omnia fee* bra,amp; fomniemus Iibertatem,quæ fit bo/xia, cum potius uelit nos ad imagi« nemfiiamreftitui,ficut Paulus inquit: Oportet nos fieri ftmiles imaginis filq Öeu

Illh

Cum latro in cruce conuerfiis eft,amp; fide receptus,ftmul incoata eft in eo noua obedientia,8ó multa bona opera fimul extiterunt,pœnitcntia feu contrit fio,Edes agnitio Dei,amp; agnitio buius Mcfsiæ ibi pendentis, Agnitio iræ Dei aduerfus peccata,ingens dolor animi deplorantis fua ftelera, amp;nbsp;multipli-cem contumaciam,fides accipiens remiisionem peccatorum, amp;nbsp;uitæ æternæ hæreditatem propter Mefsiam,fiducia mifcricordiæ præientiæ Dei in ijs ærumnis quas fuftinebat,dile(ftio Dei,8ó -Ti^aeufEo-»^ bona obediendi Deo,quæ eftlufticiauniuerfalisjipes liberationis, patientia fubqciens animum Deo in hactriftipccna,inuocatio,confefsio,refutatio blafphemiarum» Deniej huius btronis conuerfio infigne exemplum eft uniuerfæ Eccïefiæ propofitum, ut tnultaindedifcamusomnes. Primum ut cogitemus nos quoq^tanquam ibi pendentes rcos cfle,damnatos amp;nbsp;caIamitofcgt;s»Deinde,ut ftatuamus gratis no^ bis donah remiisionem peccatorum,nos uere recipi,et Rcri hæredcs uitæ æter* nac,propter filium Dei,Et fides in hac confolatione in corde lætitiam pariat, exufeitet nos ad inuocationem,patientiam,confeisionem, SC refutationem ma=« lorum dogmatum* Hoc modo latronis exemplum intuentes, reqeiamus inf cruditorumclamores,qui dicunt in latrone conuerfonon fuifle bona ope« ra*

Vlt;

Semper autem in hoc capite de noua obedientia,ftu de bonis hæfcx quæftiones comprehendendæ iunt :

Quæ bona opera fieri necefte fit,

Quomodo fieri poisint, 8c quæ caufæ concurranh

Quoraodo placeat Deo noua obedientia»

4. Tom. Ml, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hhh Of


operibus, da^Jiionet ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de noM obe«


dientia.


Qux


-ocr page 684-

óp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ION ES

Quac ßntcauflsE neccßitatis»

An maneant pecca'ta in hac mortali uita in renatis. De difcrimine peccatorum»

S)E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÆST10 N E,

VL

Lucerna pedibus mcis uerbum tuumjinquit Propbeta» Vult enim De* us immenfa bonitate Ria nos uoce regimon uult nos noftris imaginationibus, opera 8d cultus excogitate,ut borribili audacia fecerunt Etbnici,qui fubinde noaanuminaexcogitaruntjdeleueruntamp; leges morales,ut lege Laconica li* cuit de alterius uxore cum eius marito pacifci» Et omnibus ætatibus Diabo* lus aliquos incitât ad excogitanda noua dogmata, amp;nbsp;cultus nouos, ut in ea multitudinejquæ nomen habet Ecclefiæ,iæpê falfa dogmata Iparfa funt,amp; ex* cogitatæprauæ inuocationeSjUt inuocatio mortuorum idolorum,leges ccc« ïibatus,amp; Monaftici cuhus* Aduerfus banc audaciam humani generis tenen* Nonna »Mfo« doó:rina,Fruftra me colunt mandatis hominum» Et iciendum eftjnor* ciidicn- mam incoatæ obedientiæ oportere eflc præcepta Dei,quorum fumma in De* calogo comprehenfa eft,qucm iàpientcr intelligijiuxta declarationem a Chri* fto amp;nbsp;Apoftolis expreflam oportet» Ideó didum eft : Si uis in uitam ingredi, (èrua mandata»

VIL

No«lt; oiedi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc noua obcdicntïa non eft tantum externa difciplina, Scd etiaift hi

fnti4 ^uid f corde noua Iux,uera Dei agnitio,fîdcs,timor Dei, fîducia, diledtio, Ipes, uera inwocatio, conftantia ièu firmitas in uera ftntentia, fortitudo, tempcranua, • am0r,caftitas,ÔÔ aliæ uirtutes» Etfi autem in hac mortali uita fîmul in nobis multum eft caliginis fordiura,tamen incoari uirtutes, quas nominauimus, èC eflè in nobis iufticiam bonæ confeientiæ neceftè cft.Nec pofliint uera inuo* catio,8^ fides,quæeft fiduciamilêricordiscjfimul efîe cum mala confeientia, id eft, cum delinquendi»

(DE

SECrND^ ^KÆSTION E, uidelicet decaußs,

VIIL

Illuftria teftimonia ftint ueri magni amoris in Deo erga genus huma* num,quÔd amp;nbsp;in creatione in nos transfudit ftiæ iàpientiæ Sc iufticiæ radios, amp;nbsp;deinde Filium prç nobis uieftimam eflè uoluit, ne totum genus humanum periret,ÔC quôd in nos effundit Spiritum iàndum, qui efto^oâo/©-' ætenio Pa* tri ôd Filio eius Domino noftro leiù Chrifto»

IX»

Nec uerd maiurs ac melius quicquam dare Deus potcft,quim banc talem fbeietatem fui Spiritus,quo nos cum diuinitate copulat, amp;nbsp;accendit in nobis iieram lucem,iufticiam amp;nbsp;uitam.Suntlt;$ execrandi furores Pelagianorum,qui horrenda impietate amp;nbsp;ingratitudine negant Ecclefiæ dari Spiritum fanâum, 80 fuperbe affirmant homines Legi Dei iàtisfacere poife propres huius mife* naturæ uiribus»

ræ amp;nbsp;languefatftæ

X,

Etfi Si. non renati aliquo modo pofliint externa Legis opera fâcere, quia

-ocr page 685-

lt;P HIL/PfP I E L AKT HOniS.

(juiaut difciplina in toto genere humano fèruetürjamp; fêruari pofsitjuoïuit De^ Ltfrerflt;M ia ushancïibertatemreh'quameflè, qua uoïuntas Humana regie externa mem^ bra,feu Iocomotiuam,ut ufîtatè loqui'mur, tarnen fine auxilio Spiritus fanólt non incoatur interior obedientia*

Datur autem Spiritus amp;näiis,cum in lt;onuerfiofte feu pccniteiltia üoeem Euangelq audimus amp;nbsp;cogitamus,amp; corda fide criguntur, 8C in ea coiifolati'o^î ne fuftentantur agniti'onc mifèricordiæ Dei,amp; incipi'unt acqui'efcere i'n Deo, tum iuuocare,amp; ut Paulus inquit,clamarc Abba pater, Ideó Paulus nominat Euangelium minifterium Spiritus Jtem,Euangelium eft potentia Dei ad Glu* tem omni credenti.Et in Zacharia dicitur : Effundam fuper domum Dauid* Spiritum gratiæ ÔC precum, uidelicct quo moueamur j ut aflentientes uoct Euangeirj ftatuamus nos efle in gratia,8C hac fide accedentes ad Deuminuo* Vemus, ÖCc,

XIE

Concurrunt italt;5 hæ cauflæ,uerbum Dei, amp;nbsp;Spiritus Gncflus illuftrans CMftecon» nientem,ôôadiuuansuoîuntatem,amp;uoluntasnon repugnans, fed afièntiens, currentes S^quidemcum iam iuuetur Spiritu fanä;o,Iucfi:ans amp;nbsp;ipG cum infirmitate p*^*quot;“* noftra,8c non indulgcns diffîdentiæ,ô^ aîrjs uitiofis affeAibus»

XIIL

Nequaquam enim ita. cogitandum eft,Indulgebo diffidentiæ aut prauac cupiditati,donec fênfèro mihi uelut coaä:o,alios nouos motus infitos ciïè,Sed Jurietur uoluntas,ne rcpcllat Sfiiritum Gneftum : Nec Gnfiis Gu experientia præcurrat fidem,ut cüm exploras an aqua calida fit aut frigida,Sed fides ante* cedat Gnfum aut lætitiam in corde,Relt;fiê igitur di(5ium eil : eAm.« nbsp;nbsp;nbsp;o ^eoç,

fAvop ÎAK.ff»Et iftud Äuguftini : Præeunte gratia, comitante uoluntate»

XIIIL

Non fit igitur ignaua uoIuntas,præGrtim cum Spiritus Gndlus reftitue* re îibertatem cccperit, Guerè imperet externis membris, pugnet ut retineat Dei donum. Quare Paulus præcipit : Ambulate accurate,non ut Gtui,id eft, quibusiibet opinionibus fine iudicio applaudcntes,8^ mentes quo impellunc errantes cupiditates. Et in PGImo dicitur : Nolite fieri ficut equus Sc mu* lus. Et cum ueré diiftum fit : Vitare peccata, cft uitare occafiones peccato* rum,aliquis eft locus diligentiæ humanæ in uitandis occafionibus, ut loGph uitabat colloquia familiaria dominæ, Agamus autem Deo gratiastotis pe* ftoribus,quod in hac magna imbecillitate nos luxantes fuo Spiritu adiuuaf, regit confîlia in multisrebus,quæ humanaprudentiaregi non poflunt, fleeftit noluntatem ad bona,reprimit temerarios impetus cordis, dat bonos exitus in negoerjs inextricabilibus,amp; confirmât mentes amp;nbsp;uoluntates, ne d Deo defici* ant,Sicut Paulus inquit,R.oma«8*TO'5rv£V(U.a cuuavTiÄK/jigavEToUTaTgamp;tamp;EVElööijH/xw^.

IDA TEC^riA QJ^ÆSTION E, Qwmodo placent noua obedientia.

XV.

Cum in hac mortali uita nobis in conlpedtu fint multæ noftræ fbrdes, cxcniciant animos 3 amp;nbsp;impediunt inuocationem hæ dubitationes aGiduæ,

Hhh iiij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;placca*

-ocr page 686-

6p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S) 1ST ion ES

an pîaccamus Deo, an talcs exaudiat, an tales fecen't hæredes uitæ æternæ. Necelïè eft autemdifcrimen eflè Ecclefîæ Dei,8ô omnium aliorumhominum, qui'nonfuntuera membra Ecclefîæ Defî Dubitant de uoluntate Dei erga fe uiriprxfiantes uirtute, An'ftides, Xenophon, Atticus. Sed Abraham, Petrum, Paulum, necefîè eft non dubitare, an Dco placeant, an fint in gratia,an exaudiantur à DeOjiuxta illud: Omne quodnoneftex fidepecca# turn eft.

XVL

Quare maxime neceflarium eft,in tanta dilsimilitudine SC infirmitatc mmbZ nbsp;nbsp;itirtutum,certô fcire,quomodo placeant Deo membra Ecclefîæ.Quanta

cltfite, nbsp;nbsp;nbsp;militudo eft Eliæ,amp; mulieris meretricis conuerfe f Et tarnen mulierem conlt;

uerlâmquoq^ necefîè eft flatuere,lè receptam eflc, placere Deo,8ô cxaudiri I Deo.Nifî enim hxc fides in ea luceat,rion accedit ad Deum nec inuocat,

XVÏI.

Vt igitur hæc docftrina peripicua fît,hoc ordine præcipua membra conu prehendi pofîunt. Primum Iciamus mandatum Dei æternum amp;nbsp;immotum efîè,ut fînguli conuerfî ad Deum ftatuamus recipi amp;nbsp;placere peribnam pro* pter filium Dei Mediatorem,gratis,etiamfî adhucin nobis reliqua eft magna infirmitasjôô multæ fordes. SecundÔ,agnofcamusnos nequaquam fatisface* re Legi Dei,amp; adhuc circumferre in nobis peccata, amp;nbsp;banc noftram infirmé tatem ueris gemitibus deploremus. Tertiô,Et tarnen fciamus Deum poftu* Iare,utfîtin nobis incoata obedientia, fides SCiufticia bonæ confciennæ,amp; hæc opera ipfî placere in reconciliatis propter Mediatorem fide.

XVIIIi

Horum trium membrorum confîderatio necefiTariam doèlrinam amp;nbsp;con* fblationem continet, Prohibet arrogantiam propriæ dignitatis, tarnen oflendit portum,fcilicet Mediatorem,ac iubet eluÀari ex dubitatione, ac fta* tuerc nos efîè in gratia propter Mediatorem.Etde amplitudine mifèncordiæ Dei nos commonefacit, cùm affirmât etiam hanc incoatam mendicam obedientiam in reconciliatis, quorum magna dilsimilitudo eft,Deo place* re.

XIX.

' Multæ pernicioiæ alucinationes funt eorum, quorum fcripta extant de hac quæftione. Alij iubent fèmpcr in dubitatione manere, an placeamuj Deo,AIrjfîgna colligere docent in noftris operibus. Sed utricj errant,igno* rantes difcrimen Legis Euangelij.Promilsioni credere necefîè eft, men* tes deducendæ ftint, ad intuendum Mediatorem, amp;nbsp;ad promilsionem firma fide amp;nbsp;Ipe amplelt;ftendam,non ad munditiem noftram magnifaciendam, de ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua Piàlmus dicit : Non iuftificabitur in conlpedu tuo omnis uiuens,

T^E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q^ÆSTlonE,

Scilicet de caußisycurnecejjaria fit noua obedientia,

Cut fît noM

obeditntunf, Ettamen fèmper manet lèntentia ueriisima, Necefîariani efîè incoa* eejjiria, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obedientiam, ôCut fuprâ dixi, cum fide iufticiam bonæ confcientiæ.

Et ne*

-ocr page 687-

HI L I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Horns,

Et ncccfsitatiscaufaeft,non tantum utferufatur proximo,ut quorundam fuit agreftis oratio, Sed alia principalis eft, uidelicctjdebiti,quod non fignificat coaftionemftu uiolentiam,fèd æternum amp;nbsp;immotum ordinem,quocreatus^^'^”,'^^^^‘’’ ra rationalis uniucrfaliter Deo ad obedientiam oblioata cft, Ideô amp;nbsp;Paulus inquit : Debitores ftimus,

XXL

Deinde acceduntSCpIures cauiæ* Necelsitas caufa formaïi (umtâ eft, quod CLim conuerfio reuera completflatur hos motus,timorem Dei, confbla« tionem,nouam lucem,agnitionem Dei SC Domini noftri lefu Chrifti, fiduj» ciam acquieftentem in 191ediatore,dilelt;flione,inuocationem, i^m, nec potcft quidem eile amp;nbsp;retineri fides,quæ eft fiducia miiêricordiæ, niii fîmul fiftt aîiæ multæ uirtutes*Hæc non fiint obftura mediocriter eruditis, non ignorantie bus uera exercitia pœnitentiæ amp;nbsp;inuocationis»

XXII.

Datur uita ætema propter filium Dci,non propter noftram dignitatem,* Et fpes uitæ æternæ fit certa propter Mediatorem, non propter noftram di* gnitatem,iuxta illud : Qui gloriatur,in Domino glorietur. Item, Non iuftifie cabitur in conipetîlu tuo omnis uiucns.Et tarnen bona opera merentur multa præmiaipifitualiaamp;corporalia,quædanturtum in bac uita, turn poft banc Uitam,ut multæ triftes pœnse publicæ StS priuatæ mitigantur propter pœnie tcntiam,ôdbonaoperaaliquorumin Ecclefia,iuxta illud: Conuertimini ad eao conuertar ad uos.

XXIIL

Non dubium eft comminationes diuinas ratas efle, ac Deum ucrè iralci ptccatis,iuxta illud : Deus ignis confumens eft. Et baud dubiè punit peccata in bac uita,amp;S poft banc uitam,in bis qui non conuertuntur.Rurfus etiam pro? mifsiones legales,id eft,quæ promittunt præmia pro opcribus, ratæ funt ree ÇonciliatiSjCtiamfi legi non fàtisfacimus ; Sed quiâ placet obedientia in recone oliatis,meretur præmia in illis legalibus promiisionibus propofita, ut. Date dabituruobis.Item,Qiu dederit potum aquæ uni ex minimis meorum pro« pter dodrinamjbabcbit mercedem.Vult Deus amp;talibus promiisionibus ex* erceri fîdem,Nec dubium eft hæc promiftà præftari.

!DE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÆST lOK E,

,An fini {leccata in renatisiin hac mortali uita,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

' XXIIII.

M.anifcftum eft caligincm Sd magnos dubitationum fludlus in mentibus ^tccdu io tffe,manifeftum eft amp;nbsp;multa magna incendia eflè uicioiàrum cupiditatum in renatis : Manent igitur peccata in renatis in bac mortali uita,uidelicet radix, de qua dicit Paulus, Senfus carnis inimicicia eft aduerfus Deum,8c buius ra? dicis fruftus, dubitationes amp;nbsp;uitiofi affè(ftus,Sii^ multa errata, quæ per igno^ rantiam accidunt,amp; magnæ neglcdliones ièu omiisiones, ut ufitatê loquimur, in omnibus.

XXV.

Sed donee reconciliati répugnant prauismotibus,amp;^ non ruunt contra confeientiam, ac retinent fundamentum, amp;nbsp;fide propter Mediatorem ftalt;* tuunt tegi hæc mala^ manent in gratiajS«: noneffùnduntSpiritumfanftum.

Suntqg

-ocr page 688-

6^^

Sunt^ hærcdes uitæ æternæ,ficut inquit Paulus ;NulIa nunc condemnatio cft his qui in ChriHo lefu ambulant,

XXVL

Sed qui icicntes ruunt contra conicientiam, aut qui non retinent ftinda^ mentumjôôimpia dogmata ampkdluntur, Sc pertinaciter ftabiliunt, ctiamfî cœco errorc peccant ignorantes,ut multi ab Arianis ièducfti, taies cffùndunt 8^contriftantSpiritum iàn(flum,amp;nifi conuertantur ruunt in æternum exi^ tium,ficut Paulus inquit : Si iècundum carnem uiuetis,moriemini.Item,Qui facit peccatum ex Diabolo eft.

SEXT^ Q^rÆSTIONE, T^iâelicetj de dißrtmine peccatorum.

XXVIL

Nequaquam igitur fingenda eft confi'rmandi furores multo» rum,qui ctim audiunt fide homines iuftos elïèjôC manere in renatis peccata,fi* FiJf ftro. indulgent,amp; ruunt contra conicientiam,ac interea fibi blandientes,fomni# pofttum de^ 3nt fe iuftos eflè,amp; placere Deo,cum non fint fimul mala confeientia, id fin(iuendi,non propofi'tum delinquendi,amp; fidcs,quæ eft fiducia miièricordiæ : Et contriftent fmitßmul. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effùndant Spiritum fàn(ftum,ruentes contra conicientiam.

XXVIII,

Manifeftum eft ex didio Euangelrj, Matth, 12, Tunc uadit, 8^ aflumit alios ièptem ipiritus Item, Qui ftat,uideat nc cadat,amp; ex alfi's multis tefti* monrjs 8C exemplis,renatos labi pofle,amp;2 lapios amittere gratiam èC Spiritum fan(ftum,amp; reos fieri æternæ pœnæ, Et de Aaron dicitur, Deut,^, Aduerfus Aaron quo® uehementer iratus eft Dominus, èc uoluit eum conterere,

XXIX,

Gradus â Paulo conftitutus eft,cijm inquit : Milita bon am militiam,harf bens fidem 8d bonam conicientiam,Item,Manifefta funt opera carnis,amp;c,T a* lia facientes regnum Dei non poisidebunt,Vocat manifefta,quód in quolibet iudicio confeientiæ agnofci amp;nbsp;damnari poisint,

XXX,

Itaq? propter lapfiis contra conicientiam gratia amittitur, Sc cxcutitur Spiritus iantftus, Ac diftantia infinita eft inter lapius contra confcientiam,amp;^ . alia peccata, quæ non excutiunt Spiritum fandum,

XXXI.

Vfîtatæ funt appellationes,nominare peccata mortalia, quibus admiisis amittiturgratia: Venialia uerd caliginemamp; , quæ nobiieum nafeun# turjamp; uitioibs afïêtftus,quibus tarnen repugnamus,

XXXII,

veccittduf Errant autem furenter Monachi,qui dicunt uenialia cflè paruas ordh pugnSt conturbationes præter legem,non contra legem. Nam certum eft uitia re^» Jjquain nobis,eiîè mala pugnantiacum lege Dei, ut Paulus Roma,7. perfph cue affirmat.Nec extenuanda eft turpitudo huius ferafiaç, ied agnofeendum Si celebrandum beneficium Mediatoris,qui eft umbraculum,quo hæc peccata teguntur,

XXXIII,

Hane

-ocr page 689-

THILITTl UELAKTHOniS. 6^3

Hane difti'nétionem peccatorum exiftimo apte his appelköonibus ïîîü^ ftrari poiïcjfi diftinguatur peccatû in pcccatum regnans,amp;C non regnans,qux •^niina congruunt cum phrafi Pauli,qui ait : Non regnet peccatum,Et uide== phrafis ex Genefi 8l Pfalmis iiimta efle,ut 4.capite Genefîs dicitur ; Tu ‘Joinineris eius,Et PfaLii9,Non dominetur mei omnis iniquitas»

concLrs 10.

LlAnc explicatiönem doArinaÈ de fide Sc bonis operibusjiudico ueram éïïe, •*amp; confenfum Catholicæ Eccleiîâ: Dei perpetuum,quem quidem SC Eccles fein his regionibusibnant uno fpiritii una uoce,cunl uera Dei Ecclefia •^ninium temporum,me4 iemper ad declarationem piam coram noftris Ec:i offèrojfî quid forte ob{curius,aut nondiim Gtis explicate didlum eft, ut ^idemus rem difficilem eflè,peripicuê tantam rerun! ampïitudinem expone^= ’■^•Quare in ueterum icriptis iparfa iunt multa nori fatis proprie di(fta,0(^ ta^ perpetuam iententiara Ambroirj,Auguftini,Bernardi, Tauleri, Vuefle^ ^i multorum aborum congruere nobiftum certum eft : ac filium Dei orogt; mentes noftrasregat,ut uera inuocatione, Óóuera obedientia’eum celebre* •^usjac colligat ûbi inter nos hæreditatcm,cui Deus fuara bonitatem in omni æternitate communicet, Amen»

CAPITA DISPVTATIO-NIS DE ECCLESIA, IVSTICI A, FP de ac minifterio eius, ex lefaia propofita 4 D, Bernardo Ziglero» p K Tt s \ n-E, r r, sacrte T'Heologiæ docto. re Bernardo Ziglero, proponetur ad difputandum locus Ie# faix ex capite ló.fecundum quafdam fententias illius certo numero thematum comprehen# faSjUt fequitur»

1ES.ÂÏÆ XXri

N Difi ILLA CANTABITVR CANTICVM NOVVM IN TÉR.RA luda, eft nobis ciuitas firma, làlutem pofuit (Deus) muros nbsp;nbsp;copias

(eius) Aperite portas amp;nbsp;ingredietur gens iufta, cuftodiens fidem» Cogitatio fuffulta (hoceft,firma amp;nbsp;immota, fcilicet quod) fcruabis pacem»Quia in te Iperatur» Sperate in Domino in æternum, quia in Deo eft pctra æterna»

T n E-bt AT A.

I‘

T Vculenta defcriptio eft Ecclefiæ Dei,6(î promifsio,qua* teftatur manfiiram Defcrtpito •’-'eftè Dei Ecclefiam ctiam ruentibus imperqs» Hac confolatione ÓÓ tunc Propheta ipie,8^ altj pfj ie iuftentabant, èc nos in tantfs tumultibus regno^ rum confirmemus nos, ne fraefti deiperatione ftudium docendi ÓÓ diften* di Euangeltj abijeiamus » Ideo fic orditur Propheta» In die ilia cantabitur canticum

-ocr page 690-

6^6' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ES

canticum nouum in terra luda Jd eftjhoc cantkum,hanc confolati'onem tenea# muSjmanfuram eflè Ecckfiam Dei*

ïh

Quail’s autem ccctus eftf eft ciuitas firma,cuïus mun' funt lalus,in quam apertisportis i'ngrediturgens lufta, cuftodiens fidem* Hæc definitio dextrê intelleAa recfiè delcribi't ccclefiam,Só conuenit cum di'Äo Pfalmi : Hæc pori» ta Domini,iufti i'ntrabunt in cam» Eft^ fcntentia: Ecclcfia eft ccctus, quem Deus fcruat,uocatus prædicationc Euangelij,iuftus ac placens Deo, cuftodi^» ens fidem,id eft, aftcnfum quo amplecftitur uerbum Dei,hoc eft, ucrc credens, efle Deum,efle ei curæ genus humanum,dedifte eum promiisiones, has fcr^ uare,amp;^ hac fide inuocandum eflè,8óc»

III»

In hac definitionc tantum ponuntur rcnati, ficut Ephef: y.EccIefiam non habcntem macuIam»Nam Spiritus fanctus loquitur de uiuis membris,

HIT.

Renati in ui* Ettamenhæcipfa rcnatorum Ecclefia nulquam collocanda eft,nifi in Eccles nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uifibili uocatorumjiuxta illud Pauli : Quos elegit,hos 5gt;C uocauit,

V.

Quoties de Ecclefia cogitamus, ueniat, in mentem huius Paulinæ uocis : Quos elegit,hos uocauit» Nulli funt eledli nifi in ccctu uocatorum» Sunt au* tem uocati audiences, diftentes, Sc profitentes puram Euangelij dodrinam» Nulla extra hunc ccetum eledlio,nulla illuminatio fingatur» Sed fciamus in hoc coetu uocatorum ftmper aliquos efle eledlos» Hæc magna pqs confolatio cft,amp;eosinuitat,utfe adhunc ccetum uocatorum adiungant, hunc foueant, cumhocDeum inuocent»

VI»‘

Multæ traduntur diftindliones de Ecclefia, obfturæ amp;nbsp;interdum tan* quam Ideam Platonicam deftribentes, Sed pium 80 uerum eft, unam did Ec* clefiam ccetum uocatorum uifibilerri»'’ In quo etiamfi magna turba eft non re* natorum,tarnen in hoc folo ccetu funt renati,amp; hærcdes uitæ æternæ»

VIT»

Etfi quærunt uiri Politici Ecclefiam fimilem imperrjs mundi, quæ bent unum aliquem principem uifibilem,inftrucftum potentia SC præfidfjs, amp;nbsp;Legibus ac ritibus diftinguentem fiium ccetum d cæteris regnis, ut imperi * um Pontificium ad hanc humanorum imperiorû formam conftitutum eft,ta* c^ipui Ecele* men Ecclefia uifibilis feu uocatorum,eft diisimilis imperqs mundi» Habet ca* put Chriftum, amp;nbsp;colligata eft uoce amp;nbsp;confeisione Euangelij,cum fit fine hunianis præfidijs, mirabiliter ièruatur a Deo omnibus ætatibus » Sic in le* làia dicitur capite 4^»Qui gefinmini in utero meo.Seneftentem Ecclefiam ego portabojEgo feci,ego geftabo,ego lâluabo» Et cap» ji»Pofui uerba mea in orc tuo,amp; umbra manus meæ protexi te,ut plantes ccelos 8ôc» Hîc quoq? deducit nos lelaias ad Ecclefiam uifibilcm,in qua fonat uox Euangelq» Ided dicit : Po* fui uerba mea in ore tuo.Et hanc diuinitus defendi inquit»

VIII»

Idem uultlelàias in hoc capite 2Ó» Ecclefia eft ciuitas firma, cuius mûri ftint falus,id eft,quam filius Dei colligit,feruat, défendit, libérât, refufeitatex morte»

Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IX» itaejî

-ocr page 691-

T,HILITTI U E L^NTHOn IS.

IX,

Itacj cum angimur animis Sc quærimus ubi Ecclefïa Dei' manfura ßtjCiim uiderqus impcriorum ruinas,principum diftradiones,amp; uarias confufiones re rumhumanarumjrefpiciamusadhæcdicfla :In aluo Dei erit Ecckfia, Certó manfura eft, èC Deo curæ erit, ubicunq ent. Sic non fblum de uniuerfo corpo^ recogitandum cftjfed (inguli nobis in omnibus pericuh\amp; in ipfa morte banc confolationem proponamus. Expclleris ex patria, diicedis ex uita f Quonam Copita te oeftari in aluo Dei, cosita hoe diclum leiàiæ : Muros Eccleiîæ falu« tem eflè, Aderit filius Dei qui eft caput Eccleiîæ, ÔC inuocantem fèruabit, ficut fcriptumeft:Ouesmeæuocemmeamaudiunt,amp; ego uïtam æternamdoeis. Nemo rapiet cas de manu mea,

Additum eftin defînitioneEccleiîæ, cœtum eftè, qui ingreditür apertis portis,iuftum,cuftodientem fîdem.Hcc differentia plané diieernit hune cœtum ab omnibus imperijs politrjs mundi, Artica ciuitas feu Romana, cœtus eft deuindus legibus ad certa officia ciuih*a,iêd non eft iuftus cœtusjid eft, placens C)eo,amp; euftodiens fidem,fcih'cet erga Deum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

XL

Breuis eft deicriptio,ut funt membra in ProphctiSjfèd plura loca confelt;* fcnda funt. Vocat iuftam gentem quæ euftodit fidem, fcilicet erga Deum, Non loquitur Propheta de fide, aut ueritate tantum ut homines prophani lo* quuntur,intelligentes fidem feu ueritatem, uirtutem icruantem pada inter ho# mines : fed de Dei agnitione amp;nbsp;inuocatione hïc dicitur,iïcut poftea clarc addit; ïn te iperatur feu confiditur, Sperate feu confidite in Domino,

XII,

Eft ergo iufticia,cuftodire fidem erga Deum, id eft, agnoicere ftatuere quód fit Deus, qudd fè patefccerit,dederit promifsiones de filio,quód iuxra has promifsiones uelit exaudire 8^ ialuare, Hæc fides eft fiducia miièricordiæ pro# ptcr Chriftum promifsæ, de qua Paulus concionatur, cum toties ait iuftificari nos fide,

Xin,

Congruitergolefaiæ didum cum Pauli dodrina ,EccIefiam efte iuftam, id eft, acceptara Deo ad uitam.æternam fide, id eft, fiducia miièricordiæ pro# pter Chriftum promiilæ, Eft(^ uera propofitio,Iuftificamur fide, id eft, fiducia Mediatoris Chrifti,non propter opera noftra aut dignitatem noftram,

' xiin,

Hane fidem textus ipfe definit: Fides eft cogitatio firmajftatuens de Deq, dare eum pacem, id eft,reconciliationem, nec effünderc ingentem iram aduer* fus nos,{èd parcere nobis propter filium ÔC dare iaiutem,

XV,

Hæc fides non tantum noticia eft in intelledu, ut uocant, fed ctiam eft fi# ducia in uoluntate, nitens propofito mediatore, per quern pax reftituta eft, Et cif firmus afiènfus ,uincens Epicureas tentationes, amp;nbsp;Icgis indicium, accuians nos propter noftram indignitatem, Etfi uident fuos lapfiis ingentes, Adam, Aaron, Dauid, Manafle, Petrus dC fimiles, tarnen erigunt promifsione do#

4. low; Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I i i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natæ

-ocr page 692-

S) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yfT lOH ES

6^8 natæ rcmifsionis peccatorum,8ó ftatuunt Cc placcre Deo propter medi'atorem, quanquam horribiliter lapfi (int, 8gt;C tenent regulam æternam 8^ immotani» Gratia exuberat fupra delidum Jn hac confolatione cum fides ex magnis dubi* tationibiis eludatur, fads intelligi poteft, cur Propheta dixerit cogitationem firmamcflE

XVL

Hæc fides luceat in inuocatîone fpe, diledione 8^ aîfjs fuis excrcitfjs. /{c ne intelligi quidena poteft quid dicatur,nifi accédant exercida inuocationis.

XVIL

Cum autem fola Ecclefia fit populus inuocans Deum, cæteri enim homû nes omnes aberrant â Deo, docenda eft Ecclefia de hac fidcjnam fine ea nulla fit uera aut falutaris inuocatio Dei*

XVIIL

'Errortseth Horrendas igitur tenebras ftabiliunt multi, qui hanc dotftrinam de fide pugrunt do nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docent fempcr dubitandum efte,an fimus in gratia.Hæc dubita*

driMnt defi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fugere Deum,non inuocare*Sic inuocabat Saul, fed corde fugientc De*

dt» urn. Sic inuocant Ethhici, quos fi interroges quid agant, an exiftiment fe cxaiw dirijdicent profedd fuos animos plane oppreffos effc dubitatione» Sicut fæp^ in tragcedqs tales uoces erumpunt calamitofis»

XIX,

Hine funt 8C tenebræ in enarratione Prophetarnm, quod dida de fide amp;nbsp;inuocatione uera non intelligantur ab illisintcrprctibus, qui obruta hac parte dodrinac depromifsioneSó fide, tantum putant concionari Prophetas de di* Iciplina, ut Hefiodum aut Theognidem, 8c dodrinam Ecclefîæ tantum putant legem efle*

X Xi

Hi errores taxandi funt,ut illuftrentur ingêtia beneficia donata nobis per filium Dei,amp; uere celebretur filius Dci,amp; fiat uera inuocatio,amp; d jfeernatur ab Ethnica inuocatione,dcni^ ut uerum diferimen conipiciatur, Ecclefiae aliorum coetuum*

XXL

Memincrint ergo omnes ftudiofi perpetuo hanc eruditam definitiotgt;em fidei hoc loco in textu Efaiæ cap, 2ó» traditam. Fides eft firma cogitatio fiatu* ens Deum dare pace, ftilicet propter filiû promiifumjSC accendens fiduciam,ut hic dicitur,ut confidamus Domino, Congruit autem hæc definitio cum didis Pauli,Fides eft motus,quo ftatuimus nobis remitti peccata propter Mediator rem, 8C accedimus ad Deum 8C clamamus Abba Pater, Hæc definitio traditur Rom,v, luftificati fide pacem habemuserga Deum per Dominum noftrum Ie* fumChriftum, per quern habemus acceflum Sóc, Et Rom, 8. ÄccepiftisSpiri« tum adoptionis filiorum, quo damamus Abba Pater, Et Ephe, 5. Per quem audemus accedere in fiducia. Et Ebræ, 4. Accedamns cum fiducia ad ihronum gratiæ,

XX IL

Etfi cum hac fide accipiente remifsionem ftmper coniundæ funt aliæ uir* tutes,dilcdio 8c fpes,tamen ideo dicitur: Fide iuftificamur,ut intelligamus nos iion propter noftras uirtutes,fed propter filium Dei recipi â Deo,

XXIIL

Interim

-ocr page 693-

(PHILIT^I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63^

■ Interim prodeft ténere differentias SC dcfinïtiones harum uirtutum,Fides cftadfèntin' omni uerbo Dei èC promißioni gratigjS^ confidere nos iuxta pro# mißionem d Deo recipi exaudiri ♦ Spes eft expedatio futuræ liberationis, Diffèrunt perfpicuè fides 8C ipes, eó quód fide agnoicimus uerbum Dei èC cipimus præfcns beneficium, fcilicet remißionem peccatorum* At ipe cxpedta# mus futuram intcgram libcrationem.Quód igitur cauiUantur aliquijfiduciam cfiè adum ipei, plane refpondeo fiduciam præiçntis reconciliationis eflè atfiumfideijiedfiduciamexpeclantemfuturamliberationem eiïc adlum ipeü Diledionem lohan: definit in Epiftola cap* y.Hæc eft drleélio Dei, ut man# data eius ftruemus* Eft igitur dilectio Dei, feruare mandata cius cum quadam lætitia, quæ oritur ex agnitione miièricordiæ, beneficiorum præfentiæ Dei curantis èC recipientis nos propter filium,Propter hunc Iohannis locum fthola ftici do(ftores de diledione, ut Philoiophi de iufticia,uniuerfali locuti funt*Sed fiæc iufticia diledlionis etfi hie incoanda eft,tarnen adhuc ualde imbecilla amp;nbsp;exi# gua eft , ideo oportet conibîationem illam alteram proponi,quód fide propter filiutn Deiplaceamus,ficut Galat, ÿ* dicitur* Nos fpirituex fide,lpemiufticiæ Expeâîamus* Item nulla nunccondemnatio,quafi dicat,etfi nondum fumus fine peccato,tamen nulla condemnatio eft ambulantibus in Chrifto IE S V*

XXIIIL

Hæc dodlrina uera eft, pia amp;nbsp;utih's Ecclefîæ,lèd quia ab ociofis amp;nbsp;non ex# crcentibus inuocationem in ueris doloribus, non intelligiturj ideo multi recla« mant* / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXV.

Ecclefia intelligit cur fubiedla fit cruci,8lt;f agnoftit iram Dei aduerfus pec# cata,amp;: clamitat cum iefaia : Iniquitates noftræ ut uenti difsipauerunt nos, qua Uoce quid fignificetur melius intelliges,fi iam Hungariæ dißipationes afpicias, autmiferandasEcciefiarumdilacerationes* Moueamur ergo noftris amp;nbsp;com# munibus miftrqs, ÓÓ diicamus ueram inuocationem, amp;nbsp;petamus fiducia filq Clei remifsionem peccatorum,8ó faciamus fruAus dignos pcenitentia* »Hase ft faciemus, hæc dodrina Sc illuftn'or erit èc dulcior*

XXVE

Ciim lefaias nominat fidem,item definit,fidem efTe cogitationem firmam, «rte requirit prædicationem uerbi Dei feu minifterium Euangeltj* Nam fides ex auditu eftjUt Paulus inquit. Ideo iubet in textu aperiri portas,id eft,minifte# ï'ium Euangelq exerceri : amp;nbsp;hie locus rurfus admonet, quod fupra didum eft Ecclefiam iuftorum oportere collocari in hac uifibili Ecclefia uocatorum,in qua pura uox Euangelf) fbnat,8ó non defenduntur pertinaciter errores pugnantes eóm Euangelio*

XXVII.

Commendaturetiam nobis minifterrj Euangelici efficacia amp;nbsp;dignitas. Tantum per minifterium Euangelicum Deus eft effieax,iuxta illud: Euangeli# tim eft potentia Dei ad falutem omni credenti. Damnemus ergo furores Ana# taptifticos,qui minifterium damnât,ôcquærunt nouos adflatus fuis ipeculatio#

nibus. Veneremur etiam maiore ftudio amp;nbsp;adiuuemus minifterium

in Ecclelqs amp;nbsp;fcholis, amp;nbsp;feiamus hoc officium Deo gra# turn eife 8^ Deum propter minifterium aliquas politias ftruaturum effe.

^.to)n:Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ill fj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COLLOm

-ocr page 694-

COLLOQVIVM VVORMA-

CIENSB INSTITVTVM ; ANNO M. Dgt; XL* AV*

TORITATE INVICTISS. IMPERATO. CAROLI QVINTI AV« guftijad dirimendas controuerfias Ecclefîaftkas*

yfEïa ^tisbonenfia adiun^enda editioninofineproximtt, S)e manifeftis abu/ibus potefiatis ^ontifici^e.

S)e manifefiis abußbus EccleßafiiciS}lt;(3' emendatione,

^ßonßones Trincipum '^itriufq. partis de ^tisbonenß coUotjuio,

PHILIPP VS MEL ANTHON

LECTORI S. D.

MIHI co LEO 2^11

enßs recordatio acerbum luEum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dolorem, quern cepi ex ny

tentu duorumf quorum ibirecerts con/uetudo mibi dulaßimafuit, IE. Capitonislftdelicet is' Simonis Grjgt;nlt;eijqui cùm ambo propter excellen* ■ em eruditionem j '})irtutem nbsp;nbsp;nbsp;pietatem ma^no omamento Eccleß^e

Cbriflt fuerintypublica iaEura nbsp;nbsp;a^noßcenda lt;(3- deploranda eß. Tiibil

enim dicam hoc loco depriuata noßra amictcia^qua fruemur aliquant0poE multoßauiuSf cùm Inià cum CbriEo Erophetis ^poßolis conuerfabimur. Grj/nneus cùm Yideretma* gnumdecus ejß Eccleßte j eruditionem ma^no labore accendere omnium boneßarnm art tumßudia conabaturj optimos autores l)eteres edebat ac enarrabat. Erat inveniuni cä* pax omnium bonarum arttumjSedhtcc maior laus eß^quod nonßaßidqt doEnnam Cede* ßatj fedßemper adphilofophicaßudia leEionem adiunxit I^rophetarum is- y^poEolorum. Capito Eccleßam is 'h’oee is perpetuis monumentis erudß. Sed l)t de Jb^ormacienfibuf con^reßibus dicam. E.ramus ed mißt '})t amanter is plactde^fed tarnen, ßcut prßertim inEccleßadecetjpublicbdecontrouerßjs inquißta lueritate dirimendis conferremus. Ac ßerabamus adfuturos^ubernatores colloquy is^ilt;^^^»TK(^inonmutos ^ fed qui coiitentio* nem moderarentur, is eli^erent fententioä '})era6 ac concordt^e yttles. Sed dum aduer* fary defu^tunt publtcam collationem, is interße aliquot inßulfos is flexiloquos articu* los componunt) nobis poßeaobtrudendosj nosocioßferb quotidie conuentebamus onmcs, ac deßn^ulis controuerßjsßummo candore acerrime dißerebamus. nbsp;nbsp;Ibimeminimulta

ßn^ulorumpiè dtEa j qult;ie d multis in commentarios relataJunt. Sed Itt cetera omittam. Centum erat ad controuerßam de autoritate Epißcoporum is legtbus^qu^e in Eccleßia hu» mana autoritate conditießunt. Ibi cùm menttoßeret decreti Apoßolictj quod eß in .AEis capite 15. audiebamuSf is S). Andream Oßandrum is Sd. Capitonem Lißorica qutcdam recitantes exluddorum monumentis^ quæ quia non nihil lucis addunt décréta Mpoßolico, duxi hic commemoranda eße. Scioprudenttbus omnibus hißorica ^rata e/ß. Et narratio ilia continet exemplum plenum erudttionis, ortum baud dubte àfummis î^rophetist Itaq. ma^no me munere iudicabam ab 'litroq., ab Oßandro is d Capitone donari, cùm '})eterem ilium rttum^ nobis i^notum exponerent, dice bant enim ludteos Steteresflorente adhuc eo» rum politiaßiquando yticinam aliquam ciuitatem ethnic am be Ho ceperant aut ßocdereftbi \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adtunxe»

-ocr page 695-

T F AT 10. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^1

^FiunxeïWity non folitos im^onere ItiElis Le^^em Mofaicam aut circwnciftonemy Sedtan» turn hac in conditionibus pack feu formula fœderis pr^eci/^ere, l^t deîetk Idolis, '})num ac 'igt;erum IDeum conditorem rerum^quife patefecit in l^erbo dato populo Ifiaél colerent^de* inde quia ethnici fcortationem non folebantprohiberez 'isr nimium laxarant frenupi libidinij addebatur hocj '})tprohibèrent fcortationem. .Addebantur amp;nbsp;reliqua capita quÆ in decreto Apofiolico recenfenturj ne rebus immolatk idolo, ne fanguine nbsp;nbsp;fujfocatk l)e»

ferentur. Hec obfcura efl ratio de immolât is^noluerunt ènim'pios ad conuiuia nbsp;pompas

feUis diebus eorunijqui idola colebant, accedere^ne focietatefua confirmarent impia facri ficia^quie tunefiebant. 3)e fan^uine itjrfuflocatofumtum eïipreeceptum exhifloria Flo» hlt;e. 'Ham hune ritum ^etufliorem Moife tradi l)icinis ludeei quot;ViElores laoiueruntj 'l^t eflèt nwnumentumfeuerißimi prM'eptiyiquodDeus TSLoh^e commendauitfde priuata cæde.Er^o (tiam iDeteres^ubernatores populi ludiaci intellexerunt ceremonias Mofaicas adfuam tnntùmpolitiampertinerejnec ejjè iufliciam jpromiflionem '})erè falutis pertinere etiatn nd pentes Z nbsp;nbsp;has ita placer e Tco nbsp;nbsp;iuflas ejjè z f quot;Verum Teum z qni promi/èratfernen

in quo benedicendit ejfentzomnespentes agnofcerentzlt;t^fide inuocarentzisrin moribus qs kfibusobtemperarentzquasomnium hominum mentibus Tensimprefiit. QMre.Tpoflo» lizquodproprium erat muneris ipforum, initiopronunciarunt de ceremoniarum abro^ati» lt;gt;nez lt;7 lud^os acpentes hoc onere leuauerunt. Teindeprxcepta de idolis nbsp;nbsp;de feorta*

tioneadijci necejfefuitz quot;Vtfacilè intelli^ipote^tz qu^e cùm efient addendaz'Vfifuntformu» la Vfitata 'Vèterumgubernatorum eiuspopuli z d qua minus abhorrebant 'Vicini. Fdeecfi lt;jnis expendetz intelittet lon^è difirepare exemplum Apoflolorum z à confilio Epifiopo» ttinizqui pofiea à fe excofitatas ceremoniaszcelibatumz'isr ciborum diferiminaz^ quideni tanquam cultus EcclefiiC impofuerunt.Fdoec hifioriola oflendit banc partem in decreto nec nouam nec in^ratam fuiffe 'Vicinis. Hæc 'Vt recenferemyadmonitusfum recordatione Ca» fitoniszcuiusmemoriajiudiofiscommendandaeflz^Vttalis'Viri mores,pietatemz‘ts'fiu* dia imitentur. FLecprofeElo quidquam habeoz quod de eo conuentu relatu di^nius iudico. quot;bdam publics tridui declamationes j'Verius quamdiflutationes quales fuerintzleEior ex hac editione cognofeet. Fortajfeprodefi: extare IwAoKfaa-îap Eccianam eoz quot;Vt boni sts'gra» nés palam 'VideantySophiflas illos nec candorem necfludium 'Veritatiszad has tant as deli» lerationes adferre. Audiui Eccium gloriofe iaElitanteniz pojje fe'Vtranq^^partem tueri. ^utat de laude ingenq certariz non qudrit 'Veritateniznon fludet confidere Ecclefitiezdeniqj in bac caufa depioranda erat omnium lacrimis humanigeneris miferia z quod propter ma» Iwn originisj ht(cpneflans natura z primùm horribili ira Tei z deinde ingenti mole cala» tnitatum huius quot;Vitte z ijr morte ipfa opprejfi efl. Frteterea imagine Tei in nobis de» formata z nunc in tenebris lt;isr contumaciaperpétua contra legem Tei quot;Verfatur. Fioc tant twn malum ißi Epicure! exténuant. Sed htec relinquo cogitanda pio leSlorizCÙm confie» tet quot;Vtriufiq. condones. FLon arbitrer autem quenquampium adeo lentum ejfiz Hpy «xoAojj, ’igt;t/inefiremitu Eccq Sophifimata ineptas 'Verborum prtefligias legere pofiit, Ludit Vocabuliszcriminisz culptCz peccati capitaliszconuerrit teflimoniaz qutefit nihil contra nos facerCzdenii^Socraticus difutator efl zperpetuofuam fententiam occultât z tantum hoc

'Vt oppugnet aduerfarium. Ingenuè dicam quodfientio z Stefiè mihi flbmachum idem hte mfldiofie tergiuerfationesz captiones z moueruntz qute Fhormionem aut ^feudolum tn Comœdtfznon Fheologum in explicatione dodrinte decent.Htec eo comme» nioroz quot;Vt cogitentfludiofizquantumfitpericulicum his ^cophantis congrediz fieq, adfimi»' lia certaminamaiorc curaprréparent,ac primùm quidem 'Vera lt;i^falutariaÉccleJîte diegt.

re flu»

-ocr page 696-

6^2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TliÆFyfriÛ.

re/I udeaiTty deinde luceatin ovAtione, tanquam in 'Vultu in^enuitAs dicentis ) nbsp;nbsp;nbsp;f^ro^rid

ßm^lex orAtiojiis formA, QjmHs ^^elleis efl color in tabtdis. Htec efl^icinm conniquot; ti me non exi^uA animi contentioneymultinorunt. Eccq '})ero 'ïfolwntAtemj lon^ Aliam in loc i[)flo contreffli fui/Jèj i^ftus declamationes oflenduntj qui de induflria qu^edam inuob uit J deinde aperte fai [a is impia attexit. ELam in poflrema peroratione j ciim multa in» fulfa cumulajfltjquiie indigna erant re^ponflonC) tandem Stentorea l)oce ciamitansjconfir* mabat l)ul^atam fliigregis opinionem j qu^ agentespœnitentiam iubet dubitare, an T)eo reconcilienturj iubet hos inuocantes ^eum dubitare an placeant, an T)eus eorum preces accipiat, ac detorquebat eo diSlum Salomonis. Nefcit homo an amore 1)01 odio dignusflt, lilt yero IDoblores odio dignifunt J qui Salomonis diElo ajfingunt ethnicam flententiam. Sic Epicurei aut Tyrrhonij loquunturj odium is amorem IDei incertum ejfe. Efi 'ne in^ cerium difllicere S)eo Eleronem I Sic in Ecclefia loqui furor eH, in qua is confiu^fi^i Jceleris expauefere iram Tiei debet, is agens pœnitentiam certo flatuere fe in ^rdtiani recipi is exaudiripropter filium IDei. ExtafVox Euangeltj, quœ eîl promißio condo» nattonis. ^dditum eft iufurAndum. Vino ego, inquit S)eusÉcolo mortem peccatoris. Extat mandatum lotpromißiont credamus. Et nommatimfides totiespoflulatur. omniaßmulobruit s delet opinio Eccianaj qua iubetdubitare. Qydddicat is'^^^d^^* lomon non efl obfcurujmodo dextrè accipiatur eius diEum. T)e uartjs euentibus in hdcloitd dißerit J lai doceat nos nec ejferri blandiente fortuna^ nec frangi animis in rebus aduerftS) ac de looluntate ^ei non ex his euentibusfied ex altfl teflimontjs iudicare. Eruditißimwn is plenum pietatispr^eceptum eïij Sed accidit Salomoni idem quod idle dicebatflextra fe. prcecepta traderej Sed quofdam Auditores flniflra accipere. Hcec eb recitopnt qui lep^ent has Ecctj page/JaS) admoniti citius deprehendant errorem ) ac fimul déplorent Ecclefi^e tenebraS} in qua tales Eyrrhonice fententiæ ab aduerfanjs noflris defenduntur is conpr» manturjqucefliumlDeimanifeflacontumeliaadficiuut, Cogitent etiam omnes pioi Ct ex animo debere execrari tarn abfurdos errores^ is querere melius doElrin^genus, hoc fludium etiamfiin odio efl, tarnen is 3)eo, is Eccleflee is nobis ip fis debemus. Sciofru* flrahdc did ijsjqui religiones iudicantfabulofas ejfl is Ecclefiæ certamina tanquam facem diflidiorum publicorum execrantur. Et hac fltima ætate mundi loidemus hanc çy» clopicamphilofophiamlatè'liagariris multos habere adplau/ores.Sed lotMachablt;£orum tempore non deleta efl Ecclefia funditusJ it A ficimus is nunc j quanquam atrocitergraf» Jdntibus Eurcis is domeflicis hoflibus^ reliquias Ecclefl^e IDeum flruaturum effe apud qu(cs hlt;epi^e cohortationes depuritate Euangeltj inquirenda spropaganda yalerefiera* mus. Eratexigua EcclefiayCumfiliuslDeipendcretincrucejis fubitre tenebrte medio die calum ac terras inuoluerent) 'ÉLec tarnen funditus deleta efl. Sed iam is Latro, is Centurio agno/cunt isprlt;edicant Chrifium. Ita nos in hac mundi feneda, cum propter t/J'amp;jXo/xavîaç is oliaficelerAmundumoppreßit tra IDei j tarnen clamore noflro aduerfiis atheos laudes Edeissfihj eius lefiu Chrißi fonemus. Irafcamur Epicureis/apientibus^qui derident nomen S)ei, Edimtcemus cum 1 urcis quifilio S)ei maledtcunt, Eyfutemus im* ptos facrificulos is monachosj qui Idola coluntyiec tribuunt filio IDei iuflos honores, non agnofcunt eflß Medtatorenij non laolunt eum fide tnuocart. Magnum is multiplex bellum iam Eccle/ia E)eigerit. Sed fcriptum ed de hoc tempore : Euncflabitpro fihjs populi fut S)ux magnusj qui efl films dDeiEidor iS Triumphator. Hute nosptjs is ardentibus loot is commendemus, Squot; ab eo auxilium is falutem perpetuam expedemus. Ego hac me conjolatione is alt as/a:pè.^is adhucfuflento,Quod ex T)eo edj non delebitur. AZ ec 'Itero ' duhilo

-ocr page 697-

^CTA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;64?

diuimtuspatefdElam ejfe^enus doEïrind^jquod füllet in nofiris EccIeftjsJMec funt ‘^ieoferreusj '})t foltts non ad/iciaï) ^ielpublicis Gernianiie ^ericulisj cut iam aduer/us ex* tsynum hoßern confenfuprinci^um opus nbsp;nbsp;nbsp;'ïtel domeßicis Ijuînertbus nofirnrum Eccle*

ß^runij quæ re^i melius tYAnquillis temporibuspoJßentjTSLam difcoi'dia etiam in parteßa^^ ^üore dtfciplinam impedit. H^eret autem dißordiain repub.aduer/artorwn culpajquorum ^uricies aiperrimosjcopulosj nbsp;nbsp;Caucaß rupes Ifincit. ISLegant enhnpacem fore, niß op*

pyejßrint '})eritatem. 'bioßras l^er0ßntentias fuijße moderata^ y aEiapublica ad omnem ^ßeritatem teßabuntur^ l oties flapßtauimus lgt;eram dijudicationem toties ipß fupplex otdui Tot€ntesp}}t faluti Eccleß^e con/ulerentjSedplané 'Vißus ßum/Vt eß ingr^eco l)erßuy ’ßlauis quaßata procellis ßtpplicare/copulis.Qjiare Eccleßa^ noßras ^eo commendemus noßrum ojfictum bona conßientia faciamus facprecemurß)eumjygt;t i3' Trincipum tiientesgubernetj qui iJtrumq^ curare debentfl)t nbsp;nbsp;de S)eo acßlio eius leßu Chrißoj reEe

^oceantur bominesjisr armis patria aduerßus barbarum boßem deßendatur, quißxuiciani

ßuam non tantwn in l)ulgus exercet, Sed multo crudelius in tpfos Principes, ISLeq. tarnenßnet S)eus hac barbarie delerißunditus EccleßaS) nec quinta Monarcbiaßutura elt^ 'Eene hale.

INCOAVIT COLLOCVTIONEM

£gt;. DOCTO'^ lOH^TSmES ECCirS.

ata et facta IVSSIONE per ILLV5TREM DOMINVM C7E-: fareæ Maieftatis Oratorem^adiundlo fibi Regï^ Maieftatis nuncio, amp;nbsp;Dommis præfidentibus» Ego licet minimus inter fratres meos dominos J ex parte undecim Principum catholicorum deledusamp;S ’^cputatus pro hoc colloquio, ante omnia unum præfabor. Quód mora hacflcss nusprotrada iam in dccimamfeptimanam,partim facîla'fuit ob longas certa» donesinteruenientes, Auxit autem non parum,quöddomini adueriæ partis obtulerunt nobis exemplar confefsionis öd Apologia? minus conièntaneum re ceflui Haganoënn,uigore cuius confefsio ipfa,ficut Cæfareæ Maieftati ac Prin^ cipum ordinibus fuit exhibita,nude, uere debebat nobis quocj fuifleexhibita. Vnde non parum temporis amp;negotq abfumfimus in illis conferendis,ut iuftiG fimè habuiflemus occafionem colloquium differendi.

VcrumcumfimusitaanimatijUt nihil magispenfi habeamus, qu^m ut Chriftianam concordiam cum illis inire poflemus^qui ex nobis exierunt,etiam maiora libentius pafTurijpro unitateEcclefiæ reconcilianda,ôd procuranda animarumfalute. lllo ergo prætermiisOjfaluatamenproteftatione,nominc Eleâorum amp;nbsp;Principum coram Dominis præfîdentibus fada jadnegocium ipfum conuertamus.

Et hoc quidem pro mea parte poUiceor me id candide, amice, fblius ueri-« tatis amp;nbsp;pacis gratia fadurum.

(^ód fî aliquando uerbulum cxcidcret,quod poflet afperius uideri, pro* fedo non eft mentis meæ,necp collocutorem meu aut alios quoftunq^ prælèntes üelle exafperare, paratus femper amicam att^ manfuetiorem exhibere interpre* tationem,ut omnes intelligant,me magis ueritatem amp;nbsp;charitatem qu^rere,qua uerbis durioribus noftra tueri Jta illis prglocutis ftatim accingar ad negotium.

Quantum er^oadCoißeßiottem attinet^non mororproloquium.

Articulus quocp primus poft Arianam hærefin profligatam ab uniueria

1 i i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiif Ecclefta

-ocr page 698-

644- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jfCT

EccleGa Cathoïka cft rcceptus, ut non* opus fit m præfentia fuper co contends# re»Etideo pergamus ad Articulum fecundum, nifi dominus Collocutor quid in primo defîderet,

COLLOCf^TO^Ïi lippus Melantîion.

Potcftis pergere Domine Dodor*

S)OCTO(Il^ IOHàKNES ECCll^S.

l N Articule ergo fecundo, ubi damnantur ucteres Sc noui Pelagiani, negan# * tes peccatum originale in pueris, fîcut amp;nbsp;Zuinglitis defîniuit peccatum origin ginale folum eflè defeeflum quendam naturæ, reclè in articule peccatum origp nale adièritun Sed duo funtjquæ petimus clarius explicari ut ad cupitam cont cordigm perueniamus,

Primum eft in explicatione peccati origînis, quæ fit in confefsioncjnon modo per deformationem illius peccati, ièd per grauia peccata etiam aÂualia» Apologia uerd adeo non mollius fenfit/ed immodice auxit,ut thbueret haben* tibus peccatum originalcjnon folum liorribilem cœcitatem,inobedientiam/ed etiam odium Dei,contemtum DeijinfidelitatemjCum multisalrjs.

Ciim autem hadenus in Ecclefia fàndis patribus j fèmper diferimen fît babitum inter peccatum aduale èC originale, ne paruuli tantis criminibusone# rentur, uidetür antiqua patrum explicatie fuffîcere. Et per banc commode ex* pofîtam pofTumus uenire in concordiam.Nam ifta etiam in Apologia non re* qcitur t peccatum originale fcilicet efle carentiam iufticiæ originalis debitæin* efTe^Vnde non diffîdo, quin Collocutor meus cum fuis, fîconcordiam quærif, facile poflèt in unam fèntentiam nobis acceptabilem conuenire,

Alterum uerd quod petimus,amp; difficilius, quod in Confefsione fub nube proponitur : fèd in Apologia deuelatur,puta,non folum peccatum originale cf* fè uerè peccatum damnansante Baptifmum jfèdconcupifcentiam poftBaptif* mum relidam,eflè uerè,per fc ôô fîmpliciter peccatum,ficut contendit dominus Collocutor meus multis uerbis in Apologia, Et fcripfit in libre de Anima. Et Luther,qui banc contrarietatem Ecclcfiæ inuexit,adfirmauit,concupifcenriam illam non folum materialiter,fèd etiam formaliter eflè peccatum propric.Qua* re non immérité Luther fuit flagellatus ( ut uerbo Apologiæ utar ) à Catholi* cis ab ea parte, qua adftruit tantum manere peccati poft Baptifmum formali* ter,quantum matérialités

At forte omnes hîc domini mei circumfêdentes circumftantes mallent, ut didum ipfom principale profèquerer,his alijs omifsis, quæ à diuerfis fue* runt dida uel foripta,

Venio ergo ad principalem, amp;nbsp;eft nodus negocij,nifi benigniorem ueliu's dare interpretationem,facilè hîc non pofTumus conuenire,licet de ilia nondum defperem. Ratio quæ nos Catholicos mouet, poteft effe ifta. Nihil eft de noue adfirmandum in Ecclefia, cjuod pugnet cum Propheticis, Euangelicis ôô Apogt; ftolicis diclis, atlt;j d faneftis patribus eft reiedum* Alîèrere autem poft BaptiT mum in puero remanens elle peccatum,prædi(ftis omnibus eft aduerfum, itaeg d nobis ita crude recipi non poteft.

Nam amplifsimum Baptifmi beneficium in noue Teftamento à Chrifto Saluatore

-ocr page 699-

JTO^M^CIEKSIA, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^^

Saluatore nobis datum. Spiritus fàndus J ut effet rota in medio rotæ per Pros pheticos uiros prius defcripfit» Ita cnim inquit per Micheam inter alia: Depo® -j, i» net iniquitates noftras, 8c proqciet in profundum maris omnia peccata noftra» Quod fi aliquo gloflemate mens Prophetæalioriùm torquetur, non permittee hoc idem Spiritus, per Ezechielem dicens cap* 3 6» Et effundam fuper uos a^« quam mundam,amp;mundabimini ab omnibus inquinamentis ueftris* Quern locum fancti Patres de Baptifmo intellexerunt. Pondérât Beatus Hieronymus ad Oceanum, quod inquit, Ab omnibus inquinamentis, Nam qui dixit, ab Omnibus, nullum præterqt*

Porro Chrifti uerba ad Nicodemum hoc teftantur: Amen amen dico tihi, *iifiquisrenatusfueritexaqua èc Spiritu fàncfto , non poteft introire in régi num Dei* Arbitratus id quod res eft,fuffi'cere ad renouationem animæ,fi per lauacrum Baptifmi regeneretur*Quod non fieret, fi permaneret peccatum' adhuc â protoplafto Adam defeendens, concupiieentiæ Icilicet,

Ita etiam Paulus teftatur,baptilatos alloquens, Sed abluti eftis,fandifica:« fieftis,iuftificati eftis. Quia non competunt in habentem peccatum damnabi* le fîue capitale, habentem peccatum per Ie,amp; proprie ßmplicitert

Hieronymum audiuimus. De fententia Auguftini tarn certa eft Ecclefia, ^uod iam non uno loco, Sed pluribus etiam libris exprefleriu

In Enchiridion In libro contra duas Epiftolas Pelagianorum* Ad Vakrb nm de nuptrjs amp;nbsp;quibufdam alqs. Baptifatum carere omni peccato,Ied non ca* tere omni malo,ôô improbat cos, qui exiftimaruntBaptifmum non aliter relt; purgarc peccata, qu^m tonfor abradat capillos barbæ iterum renalcentcs*

Hacc itabreuiter uolui conferre ,amp; amice, cum domino collocutore* Qui fi forte idoneam amp;nbsp;Catholicis acceptabilem datums eft expofitionem, fu«= peruacaneum effet,coram tantis dominis amp;nbsp;excellentifsimis uiris plura uerba lacere* At fi quid defiderabitur, amp;nbsp;plura adferre parati fumus, cum excanoni« cis Icripturis, turn ex landis patribus,modo intelligam mentem dominationis fuæ*

HACTEnrS S). TtOCTO^ ECCIVS.

^E^ejpondit Ehilipptis Melanthon,

Ü Ada poteftate dicendi ab illuftri Domino Cæfareæ Maieftis Commifla* rio amp;nbsp;Oratore,amp; generofis nobilibus amp;nbsp;præftantibus uiris dominis præfi* dentibus, ficut conftitutum eft, relpondebo breuiter, nbsp;nbsp;qua dccet modéra«

tione*

Et primum quoniam iacra res agitur, aulpicemur à precatione*

Filius Dei Dominus nofter lefus Chriftus, qui pro nobis fadus eft uidi* ma, aditurus mortem, rogauit Patrem cccleftem: Pater iandifica eos in ueri* tate,lermo tuus eft ueritas. Cum autem certum fit exaudiri preces filij Dei, hicpropofitus fit nobis pontifex propter quern exaudimur. Nos quotj ipfius uoce propter ipfum petimus,ut nos iandificet fua ueritatc.ac mentes noftras amp;Iinguasrcgat,utuera,pia8dfalutariaEccIefîæ fuæ dicamus* Fledat etiam omnium animos ad piam amp;nbsp;fandam concordiam*

Ac nos quidem Deum teftem facimus, nos non cupiditate aliqua iniufta aut morofitate diffentire à cæteris* Sed cum ftatuamus hoc dodrinæ genus quod

-ocr page 700-

\âcta

quod profîtemur, uerè eflè perpetuum Catholi'cæ Eccîefiæ Chritti conGnfum, bona confeientia Ecclefrjs noftris hanc dodrinam proponimus» Vt autem iie# niam ad orationem clariftimi D. Dodon's collocuton's : Primum quôd mo^ ram exeufauit, èC caufàm contulit in exemplan'um difsimilitudinem : Refpon^ dco rerum eandem eiïe fententiam, ctfi quædam alicubi in poften'ore editionej uel magis mitigata, ueî expîicatiora funt.

.Qiiôdadïecit,exrjflenos ex ipfi's, obqciens uideh'cct crimen defèrtæEc^ clefiæ,ad id refpondere necefTe eft, ecG id faciemus hoc ïoeo breuiten

CûmconfènfumCatholicæ Ecclefiæ Chrifti uerê ampledamur,actan# turn quofdam abufus alterius partis reprehendamus,quemadmodum cogit lefte mandatum. Non aflumes nomen Dei uane,Et PauluSjSi quis aliud Euam geliumdocuerit,Anathema fit: no diicefsimus ab Ecclefia catholica Cbn(ii,fed relinquimus taxatos abufus, Ac ab ipfîs uerius ex ipforum cœtibus expulß musjuiolentis Edidis, excomunicationibus,8^ noua acerbitatc,quæ in Ecdefia non fuit ufîtata,Non propterea leremias diiceiïèrat â populo DeijCtiamfîdam^ nabatur ab i)s,qui tenebant ordinariam poteftatem,ita nobisquotj rationoftri officrj confiât. Et indicium Deo amp;nbsp;ueræ congregationi Ecclefiæ permittimus. Deinde fèmper nos ad iudicium Ecclefiafticum non partiale obtulimus, amp;nbsp;ad# hue nos ofïèrimus, Quare nihil fuit opus prælèrtimin hac arnica collocutione initio nos condemnare, Hæc non uolumus hoc tempore copiofius perfequi.Ac nosreferimusadea,quæfæpé antea in hanc fententiam à nobis priuatim publice dida amp;nbsp;feripta funt,

Quod pollicctur, fe amanter difputaturum effe, gratum nobis eft, Hoc certè uerê affîrmare poflumus, nos fine acerbitate animi, fine odio diflentire, L-ibenter etiam uel iniquis conditionibus ac difïîcilibus fàrturi communem tranquillitatem, quantum fine contumelia uerbi Dei facere poffumus, Quod ad me priuatim attinetjtribuo D, Dodori colîocutori earn laudem,qu£C homi* ni erudito debetur,

^^TICP^LOS.

rA E primo Articulo, Non eft controuerfia, in quo confiât noflras Eedefias ‘L-'fideliter defendiflè communem confènfum aduerfus Seruetum,amp; alios quofdam, Ac uolumus ôd hoc loco teftatum, nos in Ecclefijs noftris retinere Symbola,Apoftolicum ,Nicenum amp;nbsp;Athanafianum, Ac dodrinam de unita# te eflèntiæ diuinæ, tribus perfbnis fie intelligere amp;nbsp;explicare, ficut in Sym# bolis illis in ueteribus Synodis,Nicena,Conftantinopolitana,Ephefîna Cab cedonenfi expofita eft : èc præcipuis Ecclefiafticis feriptoribus, Âthanafio,Bafî* lio^NazianzenOjEpiphanio, Ambrofio, Auguftino,

Libenter etiam receptas in Ecclefia formas fèrmonis retinemus, Nam ZC nos uitandg ambiguitatis caufà propriê amp;nbsp;perfpicuê loquendum eflê fèntimus, Et tantum de primo Articulo,

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!DE SECmS)O

XT O N exiftimabamus eo tempore cum exhiberetur Confefsio, futuram ah tercationem de hoc articulo,cum his adueriàrijs : fèd aliorum clamoresre# tundendi erant,qui prorfus tollebant peccatum originis,ut femper fuerunt,qui

-ocr page 701-

Jr o (li M^C LENS IJ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dfy

peccato onginis incommode iènièriït, propterca cp magnittido infïrmitatis humanf non fatis lïidicio rationis confpici potcft.Eamqj ob caufa bic articuïus, amp;nbsp;dc ipfo peccato,cede magnitudine infirmitatis tantu in iicrbo Dei reuelatur.

Redêautem dixit D«Dodorde definitionibus facilius coniienin pofïè, Nâ 8c nos recipimus uetere definitione utramt;^. In quarÏr altera peccatum ori* ginis dicitur efle carentia infticie originalis debitæ ineflc* In altera uocatur con cupifcentia, Nee dißidere bas definitiones,nec dilcreparç eas â noftra lèntentia ludicamus. Nam carentia illa fignificat defpoliationem ingentium donorum, quæ in conditione primis parentibus data funt, uidelicet Iucis,qua firmiter ag=^ nofcebant Deü,aut agnolcerc poterant,amp; conuerfionis uoluntatis adDcû,8c re d^itudinis omwm uiriü.His amiflïs fuccclïit caligo in mente,auerfio uoluntatis, Sc’aTaVaomniüappetitionum upluntatis Só appetitus Icnfitiui.Hpcconueniunt ad eani definitionem,in qua peccatü originis concupilcentia uocatur.Diicerni* Aus enim appetitioncs ipfas diuinitus conditas,^ deprauatione qup acceffît,Ièu ab Ataxia,Manent in uoluntate adfedus diuinitus additi humanas naturae,ma nèt appetitiones in fenlitiuo appetitu: nee propriê cocupilcentia ueteres uocari uokbât appetitioncs illas diuinitus additas,fcd earü deprauatione, Vt quanCp inCatone eft amor amp;nbsp;admiratio uirtutis, tarnen uoluntas auerfa eft d Deo,Ex bis nos quidê,amp; ueteres definitiones,et noftra fententiam cu illis cógruere lênti ftius. Quod ueró ufi fumus uocabulis,quæ (ignificant acftus,dilcernimus 8sJ nos 'Originale ab adualibus. Sed ciim negatiuè deftriplèrimus, fignificauimus do* , norum illorum defpoliationem»

Nee illud rcprehêdendü eft,qgt; cxaggeramus magnitudine eius mali,modd intra metas légitimas confiftamus, Arbitramur enim non eflè leuia mala caligt nè illa in mentCjSc aucrfîbnê uoluntatis d Deo, ex quibus tam horribilcs dubi* fationcs Epicure^, Âcademicæ,amp; infîniti errores de Deo orti ftint. Et acceftèruc adauerfionem uoluntatis horribiles blafphemiæ omnibus ætatibus, Nec Pro^ phctæleue malûdefcribunt,CûinquitIere:Prauueftcorhominis èc peruerfû»

Nec fuit exiguum ornamentum illa originalis iufticia,quâm C ut nos qui^» dem exiftimamus) lîgnificat fimilitudo uel imago Dei, qua uidelicet mens hu* niana templum erat Dei, in qua luccret illuftris noticia Dei, firma adhæfio, perfeda diledio, nbsp;nbsp;Qiiare amp;nbsp;Paulus renouari iubet imaginem. Et ut intelligi

pofsit,quid uocet imaginem,addit,in fanditate,ueritate 8ôc.

Hgc fi de definitionib.fatisfacient,nulla eft difcrepantia»Sed fi no fatisfaci# tnt,ofRrimus nos ad copiofiorêexplication?» Ac requirimus in iudicando can* dore. De altero loco fortaftè plus erit controuerfiæ.Quod enim D» D, citauit multa teftimonia, quæ confirmant in Baptifmo tolli peccatum, fentimus nos quoqj in Baptifmo,et remitti peccatû originis,amp; cgterafut in adultis)et dari fpi ritu fandû,qui incoat noua Iucem,amp; conuerfionem uoIuntatis.Nec dubitamus ^uin tota Ecclefia fie fèntiat.Id autem eft amplificare amp;nbsp;ornare Baptifmu, quôd tanta eft gratiæ exuberantia,ut hoc malu,q? reliquu eft,etiam tcgatur,8ôcondo* nétur his,qui manentin gratia.Sicut Pau. inq:Exuberare gratiam fupra pecca* turn. Nunc manct hoc in controuerfia. An morbus reliquus in fândis fit pœna tantu feu adiaphorô,an ueró fit res digna çterna morte fua rtatura,fi non condo* naretur.Porro hîc morbus non tantum eft concupilcentia in appetitu lênfîtiuo, nec tantiim fomes feu quali tas corporis ,fed reliquaeft in mente nondum pror fus difpulfa caligo, ut maxime experiuntur làndi, qui agnolcunt dubitationcs de DcOidifEdentiam, Nec ita uoluntas conuerfa eft ad Dcum,ut tota ardeat di*

IcAione

-ocr page 702-

6^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^CTA

Iclt;5ti'one,Sed GnÄi ctiam ruunt in admirationcm 8^ amorcm fui* Mance igitur in mente, amp;nbsp;in uoluntate, 80 in apperitu fenfitiuo infirmitas, quam totiesde« Row. I- pforant fanefti. Vc Paulus inquiens, Infclix ego homo, Quis me liberabitdc corpore mortis huius f Ait item graffari haiic legem in membris hoftili more, Ppiw yo. nbsp;nbsp;nbsp;legem mentis captiuam rapi* Hæc non eft leuis querela.Nee ilia leuis ducen*

da eft in Pfa!mis, Ecce in iniquitatibus conceptus Run amp;c.

pfalm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item, Ego dixi in exceftii meo,omnis homo mendaxjid eft',non rede ftn*

tiens de Deo,

Quare malum illud quod reliquum eft,non tantum pœnam,nec rem adia phoram eflè dicimus, Sed rem fua natura dignam morte æterna, nilî condonâ^ retur. Et adultis opus eft fîde,quæ repugnet huic malo,amp; petat condonation nem, qua fideexeuftà, rurfus id malum etiam meretur mortem ætemam*

Teftimonia in Scripturis expreflà funt. Nam Paulus diiertè uocat pec* catum hune ipfum morbum,Ioquens de lè iam renato Rom: 7, Habitat in cam nemea peccatum. Etquidem hoc malum alias deferibit uerbis priuationem fignificantibuSjAliâs pofitiué,Vtcum inquit : Senfus carnis inimiciciaeftadi* uerfus Deum, ac ne poteft quidem legi Dei fubqci,

RomiM.?, Item,uideo aliam legem in membris meisjrepugnanterfi legi mentis tnea?. Nec tantum loquitur de appetitionibus in iènfu,fed de fupehoribus tnalf% Ncc peccatum aliud hîc fîgnificat, quàm quod ipfè exponit in textu : Videlicet, malum repugrfens legi Dei.

Hue accedunt alia teftimonia paisim in Icripturis tradita. Quia Prophet tac,utoftenderenthominemnonefleiuftumlegc,lèd opus habere remiisione Genefi 6. peccatorum,(æpè repetunt dodn'nam de hoc malo, Vt in Genefi ; Cor homin nisprauumeft Omni tempore, ïeremiam nbsp;nbsp;Pfalmosfupracitaui.

Auÿfü'niut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nec dubitamus hanc, quam tradimus,efte Auguftini Ièntcntiam,qni ton

tics dicit,remitti hoc peccatum in Baptifmo,quod ad rcatum attinet.Additctin am incoarirenouationem.Sed tarnen reliquum manercpeccatum,nanihocuer bo læpè utitur: V t tradatu 4i.in loha.Non regnet peccatum in noftro mortali corpore,Non ait,non fit,fèd non rcgnet.Quam diu uiuis,peccata necefTeeftelTe in membris tuis.Saltem illi regnum auferaturjuon fiat quod iubet*Hîc certede renatis loquitur*

Et libro ç. contra Iulian5,tria huic morbo tribuit etiâ in renatis,Quod fît peccatû,quôd fît pcena peccati,8^ caulà peccati,ucrba hæc funt,Concupifcentia carnis aduerfus quam bonus concupiftit Spiritus,amp; peccatum eftjquiaineft illi inobedientia contra dominatû mentis,et pcena peccati eft,quia redditaeft meri tis inobediêtis,et caulà peccati eft, defedione confêtiêtis, uel côtagione nalcêtis

Alibi de Baptifmo paruulorum : Lege peccati, quod licet iam remilfum eft, in uetuftate tarnen carnis manet.

In concione Domini in montejEtfîdeletaeftiniquitas, nondum tarnen fi« nita eft infirmitas, Adhuc dices,Dimitte nobis débita noftra. Sentit igitur fan« dis opusclfe huius ipfîus uicrj condonatione.

Ad Iulianum taxans etiam hôminum duriciamjqui noncxpauelcunt,cum lèntiunt infirmitatem,uidelicet,dubitationesde Deo,Sô multos errantes impe* tus, addit Epiphonema, Credc,fî non pugnas,Agnolce,fî pugnas, Hac uocc fî« gnifîcat,multos lècurosextenuate hune morbum, Sed quia in hac materia Cutis conftat fibi A uguftinus,non eft opus coaceruatione teftimoniorum,

Qtiôd uero D,Dodor citât locum de nuptijs, quæftio eft ibi : quomodo difeetni

-ocr page 703-

JFOf^MACIEnSl^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^^

difcerni debeat appctitio generati'onis, deprauatione. Et difèrtè ibi’ inqm’t, Concupifccntiani in renatis non cfTe peccatum, qtna rcmifTum fit, uidelicet,in eoIaboranSjUtcreaturam amp;nbsp;deprauationeni difcernat?

PoftremOjCùm tota noftra fêntenti'a habcat i'lluftria teftimonia Prophe«« ticæ Apoftolicæ fcnptura:,^ eruditiorum Patrumjamp; nee incurratin Pela* glanas opini'ones,ncc in Manichæas,nihil habet abfurditatis. Difcernit enim naturam amp;nbsp;deprauationem,et tribuimus uoluntati humanæiuas partes,ut fuo loco dicemus*

COK C LT S) IT lt;D,

Hæc dixi breuiter, Si D » Do(flor uolet de ea re latius diiputari,offero me ad declarationem huius fèntentiæ, quantum opus eft» Et pcto, ut reliqui Domini afsidentes in hac parte etiam dicant, fî quid uelint» Non enim fblus mihi fumo iudiciû»Et eft Ecclefiaftica conftietudo,ut finguli dicant fententias»

EC CITS (^E OH Ti IT,

Oportet ut hæc prius expediamus,poftea dicant reliqui, quantum uo* lcnt»Quæfuntacceptanda,acceptabimus» Sed quæ egent expohtione, ctiam ^xponantur»

EOTgt;EM T) IE T^AHTilO

tertia continuata eîl Collocutio à Sloclore Eccio.

Illuftris Domine,Reuerendifsime pater, cæteri^ generofi,8c nobilifsi* mi uiri,patres amp;nbsp;domini iemper oblèruandi»

Ad continuandam ea,quæ hodie lumus exorfi,ne longo uerborum cir* cuitu uos diftineam,qu^m primu recurro ad domini collocutoris iermonem*

Et quod primo attinet ad uarietatem exemplarium, cum facile poflem ^^rponfionem iuam infringere,0^ oculari inlpecftione monftrare,ut non Iblum tierhisjftd rebus ipfis oblata exemplaria â confefsione Auguftana diisideant» Nam nifi difsiderent, Auguftæ non fuiflet laborandum in uocula Meriti, quam turn reqeiebant* Vt fim breuior,remitto me ad futuros articulos collo* qurjjubi ilia per me in apertum deducentur, ut in articulo dedmo,amp;^c»

Secundó,Dominus meus collocutor rapuit uerbulum,quo dixeram eos â nobis exfjfte,quafiaccufaflem iam ab initio eos defertores Ecclefiæ, quod uerba mca non fignificabant, cum multis modis exitus ifte polsit interpretari» Quod ut in præientia non eft necelTarium, ita nec commodum, cum nihil ar* dentius cupiam, quam lucrari fratres,8ó eos habere in unitate fidei amp;nbsp;Ecclefiæ comparticipes* Alioqui non deeffet quod relponderem fiiper edidlis glorio* lifsimo Imperatore noftro promulgatis, cum alqs magiftratibus, de quibus forte,ut mihi uideor,minorem querelam debent facere, quam de alrjs regibus Chriftianitatis,qui feruentius executi Hint mandata contra illos»

Et quod abufibus noftris caulam exeundi unit adftribere,mco paruo in* ^enio non iatisfacit,Cum in uiginti et uno articulis prioribus,quos dicunt efle hdeijà nobis plerunlt;^ diftèntiant.

Icremiam non oportet adfcrre,qui Patrum fuorum,amp; reuelatioms diui* nacftquebatur iufla»Ita^ Dominum collocutorem meum, pro candore inge* ntjfui,ôdomnesquotquotadeftisprecôr,quemadmodum hodie ab initio te* ftatus fiim.Si unum uel alterum uerbulumexciderit,non uelitis in malam par* tem,fed benigne interpretari,ne ftmper, quod uitio dari ibict,extra chorum

4.tlt;w.pW/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kkk . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faltemus

I

-ocr page 704-

6^q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CT a

faîtcmusjSc circnitu ucrborum ad confcfsioncm non pcrtmenhum excclkntif# lîmi huius confefius atn'mos faftidio pêrmoucainus»

Quantum üero attinet ad primum articulum, qui eft extra controuerfî* am receptus,mire mihi placuit,quod Dominus Collocutor facrum concilium Nicenum laudauit* Vnde mihi amplior Ipes eft facta ineundæconcordiæ. Quod olim luuenis uidebatur facro detrahere concilio.Et Lutherus in fan(fta Synodo Nicena adfcruit fîdem,amp; Euangelium defcciHè*

Quantum uero ad articulum fècundum attinet, placet etiam hoc,in quo concordamus, reéle afleri,peccatum originale contra uteeres Pelagianos amp;nbsp;nouos.Quod ueroD» Magifter explicando defînitionem pcccati originalis, uoluit iplum non modo cfle carentiam iufticjæ originalis, Sed etiam aliorum donorum,ut ilia dinumerauit partim, In hoc peto commodiorem expoiîtiof nem.Nam iuxta fandorum Patrum Icripturas Canonicas nobis exponentium Ièntentiam,fi puer donatusefîèt ilia iufticia originali, etiamlî alijs doniscarca rctjCuIpa originalisei minime inelîct, Vt inter plures,maximè Veteres fuit controuerfum. An Adam protoplaftus in gratia gratum faciente fuerit crea^ tus Z De cuius tarnen iufticia originali non fuit dubitatum. In hoc tarnen con^ lèntio D.Magiftro,Ob hanc iuificiæ originalis carentiam pucrum multis bo^ nis,ôlt;^ ante poft Baptiftnum carere,Quod fi ilia fuerit mens eius, rcâè corn corda mus»

Et quod inter refpondendum faftus eft originalis atftualis pcccati dif» ferentiafn,ctiam cum plaufu recipimus,licet iuuenis uidebatur dilTentirc. Itafg allegata de corde peruerib recipimus,Sed tune peruertitur, quando concupi^ feenria régnât in corpore noftro,8ó ci obedimus. Alioquin propenfionem ani^ Genf, 9, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ægjg cxperimur,^ agnofcimus,Deo dicente,Senfus ôd cogitatio homn

nis ab adolefcentia pronalunt ad malum. Qua de re fatemur, ilia bona,de quibusD. Magifterfuturafuiirehominibus,fi in iufticia originali perftitift fentjfcilicetnoticia,dile(ftione amp;c.amp; ilia pronitate in malum caruiflemus.

lllud autem quod pro remanente culpa poft Baptifmum fuit allatum, quodex eodignitas Baptifmifit amplificata,nonintclligo,cumuideaturboc uergere ininiuriam Baptifini, imo in iniuriam Chrifti,qui eft autor Baptifmi, fi non eftèt fufficiens ad delendam omnem culpam pcccati. Cum contra Paus^ lus ad TTirum tam diièrte nobis Baptifmi excellentiam commendet,dicens:Se:* cundum mifericordiam fuam faluos nos fecit, per lauacrum regencrationis amp;nbsp;renouationis Spiritus fandi, quem efftidit in nos abundè, per Icfum Chriftum Saluatorem noftrum,ut iuftificati gratia ipfiuSjhæredes fiinus fècundum fpcm uitæ æternæ.

HîcteftaturApoftolus,nos faluos fados, Spiritum fàndum abundè irt nos effufum.Nulla autem eflèt abundantia,fi preualerct remanens culpa.Cbri* ftiani fateamur potius unius Chrifti obedientiam maiorem promeruiffe nobis gratiam,quam Adæ inobedientia ingefîcrit culpam.Parumenim uideturef* fe,quodD.Magifterdicit,condonarihoc pcccatum, fi fîdc arripiatur indub gentia,cüm paruulis ante ufum rationis dcccdentibus non uideatur confultu. Et fi fîdc condonaturjiam iterum derogatur Sacramento Baptifmi. Et noii fblumhoc, fèd ceflant dogmata nouitia, quibus nobis perpetuum imponunt concupifccntiæpeccatum. Vtfifaltem Baptifmû nolunt recipcrc,huius culpai medicinamjtamenpotentieorum fîdc agnofeant peccatum illudnon efièper* pctiium» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fcliciut

-ocr page 705-

o âCIE'RSI^.

Fdicius ergo uideretur pro Concordia adum,fî cum communi Ecclcfîa concupiicentiam faterentur ante Baptiimum efle culpam pcenam^poft Bap* tifmuin uero duntaxat ciTe pocnam,aut(ut Auguftinus folet dicere)malum»

Et ut hoc obiter iam attingamCcû Auguftini mentio facta efi:)D4Magin:er Auguftinû citauit lib.ç» contra Iulianum,ubi tria tribuit cocupifcentiæ.Soient dicere lureconEiltijinciuile eft non tota Lege perfpedla reipondere» Nam quas Auguftinus ibidem attulit, de concupifcentia ante Baptifmum dixit, quam in*; felix Iulianus Pelagium fecutus,neqj peccatum,ne(j malum eflè uoluit,ièd lau» de dignam»

Identidem lènticndum de Auguftino,ftiper Johanne citato tradatu 41* cum clarifsimis uerbis landlus pater adfèrat,Quicquid ante Baptiimum noî' bis peccatum eft,in ipio Baptifmo deletum eflè, dC ea quæ ièquuntur*

Cùm autem in ipfum Auguftinum incidcrimus,præftat èc alia euacuare. Nam nullibi dixit Auguftinus (de quo merefero ad tam fandium Patrem) peccatum remanere in puero baptifato poft Baptifmum.Nam quod foiet cita# rfpeccatum deleri in Baptifmo,non ut non fit,ied ut non imputetur. Hoc Atb guftinus non habet,Nam concupiieentig meminit,quæ remittitur,non ut non lit,fed ut non imputetur. Pulchrum enim eft,quod Auguftinus ait,illud non efiè peccatum, non habere rcatum ♦ Verum Lutherus hune locum primus deprauauitjunde forte ièquentes fi'militer lapfi funt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,■

Alij loei ex Auguftino citati adferunt iolutionem in dorfo (ut dici folet) cjuoniam fatemur concupiicentiam remanentem, infirmitatcm eflè, morbum cflèjSd filios gignere iè peiorcs,malos motus, quibus fi mens confenièrit, ccrtè concipiens pariet peccatum,Id quod fancftus lacobus nos docuit.

Arbitror autem uenerandum Magiftrum amicum meum,fi amice uo# luerit negocium hoe concordare,facilè hoe effïciet. Si id quod hodie dixit,dc condonatione pcccati,amp; in Apologia de non imputando peccato, ita inter# pretabitur,ut culpa quæ propriè 8d uerê dicitur reatus,in Baptifmo abolcatur, ipfatainen cùm pugnam exerceat eontinuam carnis aduerfus Spiritum,5d col# luftationem illam carnis,dc qua fepe Apoftolus,fitq} ù peccato fadla, à pccca# toreli(fta,8(: ad peccatum inclinans,propter quæ fanftus Paulus non ièmel ip# famappellauitpeccgtum, ad Roma.y.Vbi fuit adfumtum, Paulum de fe lo# quijfuper quo non contendo. Licet Origenes, Ambrofius, Hilarius,Hierony# mus,Sd fi refte memini Paulinus,magnus prgeo fanfti Felicis,cuius hodie me# nioriam agit Ecclcfia,diuerfum fèntiant. At propter Auguftinum iam lènem Uerbaifta de perfona Pauli intelligcntem,hoc quoqi non dilplicet nobis.

Sed eiufderri Auguftini explicationem fulèipiamus, ut Apoftolus con# cupifeentiam uocet peccatum,quia peccato fafta eft,addo,quia inclinât amp;nbsp;mo# uetad peccandum.Êleganseft fimile quod Auguftinus adfert, concupiieenti# srn fie dici peccatum,ficut lcriptura hominis dicitur manus élus, uel elocutio lingua dicitur.

Quod ex Piaimo citatum fuit, omnem hominem eflè mendacem, Piàb mum recipimus. At expofitionem nouam in prælèntia non uidemus admitten* dain. Sic quod uenerandus Magifter alium concordantem adduxit locum Pauli,quia locum non exprelsit,non occurrit memoriæ inhanc fèntentiam Paulo fuiflè hoc diftum.At de làpientia carnis hoc habet ad Romanos,quôd fit inimica Deo,S^ legi Dei non fit ftibieèla.

4.Töw.PÄ//, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kkk q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;At

-ocr page 706-

65z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

At quôd quædani ïoca hodie per me citata ex muîtis îibris uno collyrio uoJuitûnarejnonacdpio^ Nam deordinationem eflè in natura agnofcimiis, Hinc multa mala Auguftinus concupiicentiæ tribuit.

At ubi^ fatetur omnia pcccata in Baptifmo efle remiiTa, Et præter locos lùperiores placet fùbijcere illud Auguftinijde perfonafuajibro 6.contra lu:« lianum cap,J.Abfit ut ego inanem dicerem gratiam lauacri illiusjin quo rcna^ tus ium ex aqua amp;nbsp;Spiritu,qua liberatus fum â reatu omnium peccatorum, -Etiam lulianum ibidem corripit de falia lententia. Ait eum multum errare,fi putat baptifatum carere concupifcentia. Omni enim peccato caret^non omni malo, Et planius : Omni reatu omnium malorum caret, led non omnibus mahs.

Cum ergo dignitas Baptifmi boc exigat,amp; meritum fanguinis Cbnfti clFufi à Patre hoc impctrauerit,amp; fcripturæ Canonicæ tam clarè èc irrefragas“ _ bilicet te{ientur,omnium peccatorum remifsionem in Baptifmo donari, At(| ' nbsp;nbsp;nbsp;Auguftinus,Hieronymus,Ambrofius,uerbis minime ambiguis hoe compto^

bant,quodtotahaó:enusfuiccpitEcclefia3facilis8Cplana apparet in hoe arth culo concordia,uelut fupra meminijde applicanda condonatione, 8^ non imgt;« putatione huiuimodi peccati,ut fic deinceps idem dicamus,et fentiamus,^ fiat pax et cócordia in Ecclefijs noftris,Quod prgftet benedidus Mariæ filius Jat»

SEQJ^EKTl S)IE 8 ATI lanuarÿjmanehora oEauafConîinuanit coU locutionem

FaAa poteftate dicendi ab illuftri Domino Commiflario CæfàreæMai’ ieftatis,amp;!:reuerendis,generofîs,nobilibus præftantibus uiris D, Præfdcnf tibus,reij3ondebo ad ea breuiterjquæ heri agitata funt,

Primàmadea,quæad prægrauandos nos de exemplaribus, amp;nbsp;edidis præfatuseft clarifsimus D,Dodor,commodius alibi reipondebimus. Et fît modus aliquis harum exprobrationum,

Secundô, Qudd optât fimilem confènfum de cæteris articulis, ut de pri^ mOjUerê amp;nbsp;ex animo idem optamus, uidelicet,ut uerbo Dei coniundi e0èn musjfîcut in primo articulo coniènlus eft,

Ac iperarem poflè conftitui talem coniènfi.im,fî iudices haberemus ido^ neos.Sicut animaduerti poteft in iècundo articulo,in quo apparet faedem effe conciliationem.Pius 80 candidus iudex uidet reuera non diferepare definitioi« nes dextré intelledlas.Poftea in altero loco facilis eft dijudicatio,de peccato in Bandbsjfî quis dodlrinam Pauli confîderat,amp;l fuæ mentis motus aipicit, Quis noftrum non ex animo dolet,iè uexari dubitationibus de Deo,non fatis time:» re,non ardere diledione,multa humano confîlio fufeipere fine inuocatione,iri» cendi ctiam alqs prauis adfedibus, Hæc etiamfi' non accedat perfedus confen» fus,agnoicit mens pia eftè peccata, dolet petit condonationem,Non igitur difficilis eft huius loci dqudicatio.

Atep utinam fummi principes'exaudirent nota amp;nbsp;gemitus piorum in omnibus nationibus,qui optant,ut Ecclefîjs rede conftilatur, Ac nunc quidem gratiam habemus clementiisimo fmperatori, qui hanc collocutionem inftitui uoluit,ut aliquando deliberationes de drjudicatione haberi poisint, Ac Dc” um precamur,ut confilia pia amp;nbsp;falutaria Ecclefîæ adiuuct,

Hæc

I

-ocr page 707-

irO^MACIEnSl^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 655

Hæc breuitcr adicci,ut ad cam partem præfationi's refjjonderem, in qua D. Dodor facit menti’onem afperitatis, quæ contra rios exercetun Quam fi adprobatjdoleo. Scriptum eft cnim: Beatus qui intelligit fuper egenum 8^ pauperem, in die mala liberabit cum Dominus,

Tertid, In definitionibus dicit me plura tribuere dona iufticiæ originis, qu^m conueniat.Et addit exemplum : Si infanti donaretur iufticia originalis, cariturum eum culpa, etiamfi dona cætera non haberet, Re/pondeo, Non opinor D. Dodlorem uelle peccatum originis tantum eftè reatum,amp; non etilt;* atu auerfionem d Deo Jta fatendum eft,iufticiam eftè non tantûm acceptation nem,{èd etiam conuerftonem ad Deum,amp; quidem omnium uirium fde origin nail loquimur ) Ided neceftarid compledlitur hæcdona,in mente lucem de Deo, in uoluntatc conuerftonem ad Dcum,8lt;S in cæteris uiribus debitum om dinem. Et hæc haberet infans,donatus iufticia originali: nift uelit iufticiam tantum de acceptatione intelligijquod non opinor,

Porrdut differunt nunc peccatum amp;nbsp;pcena,feilicet, mors quidquid tnors comple(ftitur,id eft,languor uirium ingenij corporis,tyrannis dian holi fæuientis,uel in corpora uel aliter.Ita differunt iufticia originalis,amp; dona addita,fcilicet immortalitas amp;nbsp;excellentia multiplex mentis amp;nbsp;aliarum uirin ttm.Sed tarnen iufticia originalis,nift uelit folam acceptationem ftgnificari,eft let reèèitudo omnium uirium erga Deum, Quare tria ilia quæ dixi neceftarid complecftitur,

Nec aliud uoluiftè uidentur Patres,qui hoc peccatum definiunt, uel calt;« rentiam iufticiæ debitæineftè,uel concuplfcentiam,uel ignorantiam in mente, amp;nbsp;inobedientiam in uoluntate,ltem,cum dicunt, iufticiam orimnis efte retfti* tudinem uirium,uideliceterga Dcum,feuut Nazianzenus dixit,fuifie imagi« tiem Dei,Hæc omnia congruere iatis apparet,8ó fpero D.Docftori iatisfadlu^ raeffe, Certenon puto eum probare,quod Occam dicit,fe finon impediretur autoritate patrum,ditfturum cfte,peccatum originale tantum eftè reatum*

Quartd, Etft de meis feriptis hîc non præcipuè agitiir,fed de communi doeftrina Eccleftarum noftrarum : tarnen ft quod meum erratum mihi obijeis lur,ingenue reipondebo,ac libenter cedam meliora monentibus,

Cæterum quod ait, cum applaufu recipi diftrimen inter originale aftualla,uere affirmare poftum, hoc diicrimen in Ecclefijs noftris diligenter tradi,ac ièmper traditum eftè. Alius alio fortaftè maglsproprleloquitur,ut fit. Imd extant noftrorum fèripta,in quibus laudatur Auguftinus, quod ha* rum appellationum diferimen diligentius tradiderit,qudm fuperiores,

Porrd in Scriptura uidendum eft, quando peccatum de fblo original!, quando de a(ftuali,quando de utrocj intelligendum ftt,ftcut lepe utruncj com* ple(ffitur,ut fériés argumentorum oftendit,

QuIntó,Non moueo litem de loco Ieremiæ,prauum eft cor hominis STc. poftumus enim uti aiqs teftimonijs. Sed tarnen iudicandum alijs relinquo,an expofttio de fob's a(ftuabbus,ad quæ accedit confènfùs, reddat integram fèn* tentiam textus,cum Propheta dicat,prauum eft cor in omnibus,amp; peruerfum,

Nec in Geneft dicitur,prona eft ad malum, Sed, omnis cogitatio cordis mala eft omni tempore. He uniuerfales certe deftribunt naturg corruptionem,

Sextô, Atrocius quam in tali Colloquio conueniebat in nos inueeftus eft, cum dixit nobis iniuria affici Baptifmump'md Chriftum, Hie locus poftulat

4.ToOT.pfci7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kkk iij ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;réfuta*

-ocr page 708-

654- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CT A

refutationcm,in qua de dignitate Baptifmi, de exuberantia gratia? ac be* nefiefjs filrj Dei dicendum eft,quern inuocamus,amp; toto pedore celebrate cu* ' pifnus.Adfirmamus etiam exuberare gratiam fupra peccatum, Alioqui enim non adferretfalutem æternam,non uinceret mortem amp;c,prædicamus ÔÔ illud, Spirt turn fanólum abundè cfiûnd],amp;c,

Sed cum Cie argumentaturj fî manet peccatum, detrahi merito Cbrifth Nos autem manere dic]mus,ergo detrahimus merito Chriftt. Reipondeo ad minorem* Dicimus non manere peccatum,fed tollijnon fblum imputatione, fed etiam reipfà» Verîim in bac uita incoatur noua amp;nbsp;perpétua iufticia,cum deleri incipit,ac mortificari peccatum* Poftea exhibetur tota iufticia extindo corpore,quod ut Paulus inquit,morti deftinatum eft, propter peccatumCfcilia cet inbærcns^IIluftratur igitur meritum Chrifti, quod docemus cum fcriptu# ris,etiam Sanótos habere remifsionem propter mortem Chrifti,non propter legem aut propriam dignitatem*Etprj habent certam confbiationem intuentes in uieftimam filium Dei *

Alter Syllogifmus eft,Spiritus lantftus abunde in nos effunditur,- Ergo fic abundat,ut omne peccatum tollat» Concedo, uincit enim peccatum,amp;^ in* coatnouam iufticiarit,poftea confummata renouatione tollit omne peccatum» Interim ludtatur cum pccçato,ficut inquit Paulus Roma.8» Sed amp;nbsp;nos ipfi,qui primitias Spiritus habemus,gemimus in nobis, expédiantes adoptionem filio^ rum»Item,Spiritus interpellât pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Abundê igitur effunditur in corda Spiritus fan(ftus,qui uincit peccatum, 8deo ordine tollit,ut didium eft, Sicut amp;nbsp;Zacharias 12. inquit,efFundi Spiritum grauæ precum amp;c,uidelicet,quia Spiritus fandius exuftitat corda, ut gratiam agnogt;= fcant,credant remifsionem peccatorum,0^ expedient liberationem ac uerèin« uoccnt,complexus uidelicet principales cultus,qui proprij funt illius noua? iu* fiieiæ *

Tertium argumentum,in quo dicitur, detrahi Sacramento Baptifnii, Si fide opus eft ad petendam remifsionem, fruftra datur remifsio in Baptifmo» Refpondeo. Mirus eft intelledius Baptifmi, fi fandlificari infantes fine Spiritu fandto exiftimant. Nam cum remittitur hoc peccatum, firnul datur Spiritus fàndius,qui repugnare huic peccato amp;nbsp;tunc incipit, amp;nbsp;poftea in adultis repu* gnat,in quibus lucere iam fides debet, quæ amp;nbsp;agnofcat infirmitatem,amp; ludie« tur cum hoc peccato,amp; petat condonationem» Itaq? redid conueniunt hæc,Sd condonari per Baptifmum,amp; in adultis fide opus eftc, quæ petit condonation nem,ut didium eft.Nam cum in Baptifmo datur Spiritus fandius, is in adultis, qui non excidunt certe eft effieax.

Septimd, Venio ad Auguftini loca. Quanquam ut fit in multis contron uerfijs fæpè difsimilia teftimonia ex Scriptori bus citantur, tarnen eft æqui iun dicis,amp; amantis ueritatem,quærcre perpetuam autoris fèntentiam» Nee uerd dubitamus perpetuam banc efle fèntentiam Auguftini,quam commemoraufi mus,etiamfi ab»as commodius,alias minus commode loquitur,ac iudicium len dioribus permittimus.

Quöd enim D.Dodior eludit citata tcftimonia,facild eft iudicium,quæ fit fententia.Negari enim non poteft,quin locus in lohanne tradtatu 41. quern ein tauimus,et de renatis loquitur,amp; de malo originali, inquit enim : Quam diu uiuis,peccatu necefle eft eflè in membris tuis.Quod nopoteft intelligi de adu^ alibuspud quæ perfcdlus conftnfus accedû» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et lo^

-ocr page 709-

wo ^lÄACIEnSlA.

Et locus contra luh'anum de renatis loquitur, Nam difèrtè dicit : Conçu* pifcentia carnis,aduerfus quam bonus concupifcit (piritus^et peccatum eft

Poflunt autem colb'gi multa teftimoni'a, quæ fèntentiam noftram con* firmant» Vt contra lulianum Iib»j,Lex peccati repugnans legi mentis,gux in tanti quotç Apoftolf membn's erat,remittitur in Baptifmo,non finitur»^

Ad Macedonium» Credentes iufti funt propter participationem gratix,' peccatores autem propter uicia infirmitatis»Quantum igitur ex fideiuftificati fumus,iufti iumus»In quantum autem reliquias ex Adam trahimus,fine pecca* to non fumus»

Sed omitto banc recitationemjà^ peto iententiam perpetuam autoris con^# fiderarijNam caufa præcipuè nititur teftimonijs PropheticisSd Apoftolicis» ïdeö ueniamus ad locum Pauli ad R.oma»-gt;

Dominus Dodior bene nouit efle quandam dilsimilitudinem interpre* tationum OrigeniSjamp;S illorum qui eum lecuti fiint,S^ alteram qUam uocamus nunc Auguftinianam,Nec tarnen arbitror D» Dodlorem Origenicam fic am* pleftijUt earn anteferat Auguftinianæ» Et cum Scripturæ fententia certa fit, tinam effe ueram iblam amplecflendam ftntimus»Itacp reiedla Origenica,te* xtum ipfum infpiciamus,in quo Paulus illam fingularem Euangelq doftri* nam de ufii legis,de liberatione,quæ fit per gratiam, amp;nbsp;de infirmitate reliqua, fupra quam tarnen exuberat gratia,copiofe cxponit» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Primum enim inquit : Sine lege peccatum fuifft mortuum, In qua fen* tentia,ficut in reliquis,Origenes uarias opiniones colligit,et nihil firmi tradit» Cum hæc fit icntentia uera,fine lege non agnofci peccatum, agnitione illa quæ terret,8d pauores incutit conftientijs, de qua alibi inquit : Lex iram operatur. Item,Aculeus mortis peccatum eft,potentia peCcati Lex»

Sequitur in textu, Ego autem uixi aliquando fine lege, hoc eft, ftcurus nonftnfi terrores legis» Veniente autem mandate peccatum rcuixit,amp; ego ntortuus lum,uidelicet,agnito peccato fum opprefliis terroribus mortis,iu* dicio legis»Hæc prima pars eft,in qua de ufii legis concionatur»

Poftea attexit certamen renouati hominis poft illos terrores» Eft igitur Continua ftntentia» Et ficut de left loquitur initio, ita loquitur 80 poftea de fua perfona» Ac ne poteft quidem intelligi,nifi de eo, qui iam renouari cepit,cuni aliquoties dicat : Deleólor lege Dei ftcundum interiorem hominem» Quod hört dici poteft,de non renato» In hoc igitur inquit, inhabitare peccatum» Et quid intelligat peccatum fatis oftendit,cum difertè addit : Peccatum illud re* pugnare legi mentis,legi Dei»Non igitur fignificatio alia uocabulo peccati at* trihuenda eft,fi'cut D.Doftor Metalepfin facit,peccatum dici,quia fit d pecca* to fadlum.Quanquam id quotç fijum habet locum» Sicut fupra ex Auguftino citauimüs,amp; peccatum amp;nbsp;caufam peccati, amp;nbsp;poenam peccati, hunc morbum dici»Sed nominatim Paulus hic de infirmitate loquitur répugnante legi Dei» Id autem peccatum uocarifua natura nemini obfeurumeft»

Hue accedit deinde amp;nbsp;altera fententia,in qua ad citationem meam repre* hendit D.DoAonSenfus carnis inimicicia eft aduerfus Deum»Res eadem eft, fi mauult dici,fapientia carnis»Quia certe Paulus loquitur de opihionibus car* tialibus, feu rationalibus, quas habet homo fecundum naturam hanc corru* ptam,8d de motibus uoluntarqs,qui illis erroribus refpondent» Hoc totum fi* gnificantius diciturin textu,phronema,quam uulgo legitur fapientia» Et fi de

Kkk iiil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uo£a*

-ocr page 710-

6^6

uocabuïis nihil pugno, Rcrum hæc controucriia eft,nam cx hoe loco mul ta pendent. Non poteft beneficium Chrifti fan’s conipici,nifimorbo agnito* Et cum recepta eft opinio rationalis, concupifcentiamièuinfirmitatem inam,in intelledlu, SCuoluntate,amp;appetitufènfitiuo,amp; uicioibs motus, quos uocant primos motus amp;c*non efle peccata,ftatim obrepunt imaginationcs falfæ de Ie* gé, quód hómines lege iufti fint, legi fatisfaciant èCc»

Cum autemdubitarinonpofsit,quinfua natura fit pcccarum,id quod uocatur inimicicia. aduerfus Deum.Quid enim dici poteft atrocius f fatis illu^ ftre teftimonium habemus noftras ftntentiæ»Conuenit hue etiam,quod primae Iohan.2.dicitur : Concupifeentia carnis non eft ex patre,86c»

Qiiód autem lacobus dicit : Concupiicentia cum parit, parit pcccatum, retfte dicitur : Nee iequitur ipfam toncupifeentiam propterca non eife malum fua natura dignum morte æterna* Sed ut eft arbor mala,ita fruólus malos rit.Sicut alibi Paulus, frutftus pcccati,

Nee illud obftat,quód dilputant, non fi'mul ftare gratiam 8^ pcccatum. Verum eft excuti Spirïtum lantftum amp;nbsp;gratiam ac amitti fidem, qua iuftifîca^ mur,admifsis peccatis contra conlcientiam, ficut Paulus inquit : Si iècundum carnem uixcritis,moriemini» Sed idem fateturfimul efle in renatis Spinïum fanélum 8^ morbum illum,quem uocat peccatum,qui non eft ociolus. îdeo in* quit : Si actiones carnis Ipiritu mortificabitis,uiuctis» Et hoc modo coniungit alibi amp;nbsp;fæpèjueterem 8^ nouum hominem» Caro concupifeit adueriùs fpiri* turn,Spiritus aduerfiis carnem» Vêtus nofter homo crucifixus eft, Ô6c» Vt in curatione incoata eft fanitas,ita hîc incoata eft renouatio.

Et tarnen exuberat gratia,quód videlicet condonantur reliquiæ pcccad, amp;nbsp;morbus paulatim aboletur,ôô integra nouitas,uidelicet,perpétua iufticia uita donatur.

Hæc nihil habentoblcuri,nihil perplexi,8ó fineulla dubitatione in i^ri* pturis faneftis Prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum ita tradita funt»Ideô his teftimo* nijs contend fimus.Et tarnen Ecclefiæ teftimonium non aipcrnamurJdeoAu* guftini diéia citauimus,qui 8c ipfe fupcriorcs Scriptores allegat.

Quód autem poftremo loco propofiiit D, Do(ftor,ut dicamus culpam colli«

Relpondemus» Satis clarè nos teftates eflè, tolli rcatum,fèd quod hoc molitur,ut eô perducamur,ut hune morbum reliquum tantum poenam eflè fa* teamur,nequaquam adièntimur.

Àc mihi quidem ut ignofeat peto, fi non aliter cum ipfo uelim loqui, quàm quotidie in precibus coram Deo loquor»

Certè cum cogito dubitationes,cum agnolco quantum abfim ah illo d* more 8C amore Dei,qui requiritur,non poflum iudicare tantum pœnas eflè» Fateor amp;nbsp;agnofto eflè peccata» Et fie tota Ecclefia precatur,Dimitte nobis débita noftra»

Itac^ propofitam illam midgadonem non poflum admittere» Ac peto po* dus,ut ipfi Scripturæ adfèntiantur,amp;^ fuis confeientijs, quæ amp;nbsp;ipfe agnofaint in quotidianauita,hæc mala non tantum pœnas, ièd fua natura peccata eflè, Sed condonari Sanôds,fide petendbus condonadonem»

Reliqua eft particula de citato loco,Peccatum remittitur, non ut non fit, lèd ut non imputetur»Quod ad me attinet, agnofeo male citatum elfe: Sed hæc feilten^

-ocr page 711-

ACJEKSI^. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;657

^ntentia fæpè in Auguftino tradi'ta eft,Älibi mqui'tjNon ut non ut non Segnet»

Et mutaflem ipfè muïtó antèjfi editionibus adfuiflèm»

Reliqua omitto. Et fi opus ent, declarabo noftram fèntcnriani copi'o* fius,

Quod de locis Micheæ amp;nbsp;Ezechi'eb'Sjóó alqs nihil dicfèum eft. Rclpondi ’n fumma,Peccatum in Baptifmo tollijquod ad reatum attinet. Et dari Spirit {an(flum,qui incoat nouam iufticiam,hæc poftca confummatun ïta Prophetæ non de uno tantum opere Baptifmi,{èd de tota iïgnificatio^: ncamp;cHè^fluloquuntunSicut alias fepè compleduntur incoatam nouitatem confummatam,Vt leremiæ ^i.Feriam foedus nouum 8óc, Item,Ioelis 2,

Dixi quantum potuiiam,oroetiam utaudianturreliqui,qui poffiint ’fta melius dicere.

Finita hacoratione ex mandato illuftris Domini Commifïarij Cæfàrcæ MaieftatiSjSó dominorû Præiîdentium petitum eft, ut Doftor Eccius,quan* polsibile eflèt contraheret lèrmones,8^ diceret ea,quæ pertinere uiderenü ad ipftim negocium,omilsis alijs^Et ut in cæteris idem fieret

HO^A SECf^lSlfDA

Tomeridiana S).^oElamp;r Eccius,

Illuftris, reuerendifsimi,ornatifsima præftantilsimorum uïrorum corona» ÂdeaquæuencrandusDiMagifterhodiepropofuit,etfi plura forent dû cenda,pro arduitate negocij, me tarnen tempori accommodabo, Quantum ^nim ad exemplariorum mutationem attinet,feiens lam prætcreo»

Quód ueró edida Principum refpicit,amp; arbitrator Dominus meus me non probare afperitatem illam: Profedó magna eflèt Eccq temeritas,fi Re# gum amp;nbsp;Principum fada temere iudicaret»

ld autem quod inter præfandum imrniicuit. De motibus mentis,pec* cato Sandorum,cum dubitant,non fatis timere uel ardere diledione* Etfî hoc ad alium pertineat Articulum ante uiginti annos Lipfiæ per me difpùtatum, aduerfus Lutherum amp;nbsp;Caroloftadium,cum oportunè locus ille tradabitur, Dcodante,nondeeruntEccio facræ Scripturæ, Patrum autoritates, ad hæc rationes inuidæ»

At quia D» Magifter poft longam orationis tradum,in eandem delcen# dit materiam,motus iîlos,quos Iblent Theologi primos appellare,Conftitueiâ re hominem in inimicicia Dei, quod ex allegato Apoftoli loco de prudentia carnis cupiebat adftruere.Cum tarnen longé aliud fit,etiam fua interpretation« ne,prudentia carnis,phronema,quam concupilcentia,fomes amp;nbsp;morbus ille»

At omnium ueftrum præfentium prudentiam teftor, Quis arbitrabitur ex illis ipfis primis motibus,tam atrox crimen committi.Cum enim nemo illis ' careat,5è prorfus nobis inuitis luboriantur, fit ergo uir bonus,qui his motû bus ad auariciam,adulterium,uindidam,aut alia crimina extimuletur,qui tas« men rationis dudu huic tentation! uiriliter auxilio Dei refiftat, ne regnet amp;nbsp;obediat concupifcenttjs illoriï motuurfi»Qiiantô redius ad fandorum patrum fententiam dixiflet,primos motus fi his non confentiatur, non habere culpam criminis»Etfi non exiftimem D,conocutorem,pro fua moderatione,uniuerlbs homines tam graui uelle onerare crimine : tarnen indodiores Ecclefiarû præ#

's nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicatcw

-ocr page 712-

658 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C ï yf

di'catores,crude intelligentes huiufmodi concupifeentiam, capitale adfèrunt elTe pcccatum èC horrendum, homines^ conltringunt in ineuitabile pecca# tiiiUjdum aut uir,matronajaut honefta uirgo liuiufmodi connatis motibus ti* tillatur.Nam fi conièn{èrit,a(ftuale pcccatum pcrfîcitur. Si non confinfèrit,ad» hue per concupifeendam remanentem adfirmant pcccarcjquod a Patribus ïèmper fuituitatum, ne in lege Chrifti perfediisima quocuncç cafu homo fiat perplexus. Vt etiam Gerfon illuftris apud eos TheoIoguSjin Moralibus, amp;nbsp;alias fæpè docct»

Quin una ex bac radice eô deuehuntur,ut innocentiam infantilem etiam renatam capitalibus onerent pcccatis,dum fame prefïà cibum petit,aut lac ma# ternumjaut ffigus refugiens expetit calore temperari» Hæc de Domini collo# cutoris mei præfadone»

Antequam uero rem ipfem aggrediamur,uideor iuRum ièruafle orclû nem,quÔd cum heri colloquium meum conclufurus eum rogitabam, Vtcum ► fratribus fuis Chriftianam nobifeum concordiam iniret, monftraui itev, per quod facilis nobis traniïtus,in deleôlu Auguftano, quafi in fine meas pre# ces reiccitjcd quod quotidianis precibus Deo iupplicet : Dimitte nobis débita noftra*

Verum fi maluifiet fcqui Auguftinum, quem iadlat iùæ partis elfe, non fuiiîètalj3ernatushumilesprecesmeas, ex caritate amp;nbsp;amore concordiæ pro* deuntes.Namdiuus Pater libro primo contra duas Pelagianorum Epiftolas affirmât,Nos non dicere propter concupilcentiam : Dimitte nobis debitano# ftra,{èd illud quod lequitur,Èt ne nos inféras in tentationes»

Cum autem non me fugiat ueftras excellentias dominadones expetc# re5Ut fim breuior,uotis ueftris fludebo obfèqui.ïta tarnen,ut nihil depereatiie# ritati Euangelicæ, quod ut præftem commodius, omnes fiippliciter precor, memori mente tcneant,quæ in falcemiam redigo» Omnia enim quæ uclcx Apoftolo, Auguflino, amp;nbsp;alrjs finit allata,intelliguntur uerêâfanâisPatrb bus conformiter de concupilcentia uel ipfius fomite, uel malis eius aifedioni* bus,exercentibus nos per totam hanc uitam,ut non abionè diceret lob,Militia eft uita hominis fiiper terramcAuguftino fie citante) Nam hæ finit ueteris ho# minis ateg primi Adæterrenirehquiæ,quemexuere oportet, ôd de die in di# em renouari.Oportet mortificari illas reliquias,legcm membrorum débilita# ri.Hinc ieiuniajUigiliXjCaftigationes corporis in Ecclefia conftituuntur. Et ab aliquibus uoluntarijs uotis adfiimuntur.Quód cum pauci fimus, qui ilia faci# mus,non mirum,fi concupilcentia,fomes,Lex membrorum, T yrannus ific re# gnat in mortal! corpore noftro, Qiiæ dum nos pcrtraliunt læpenumero in conlènfum peccati,meritó nos omnes infirmitatem liane deprecamur, a qua fandilsimi uiri le petierunt liberari»

Hoc ita præfato,obiter percurramus qusc hodic fuerunt adduda*

In pundo enim definitionum attulit, lucem BC conuerfionem ad De# um,ad iufticiam naturalem pertinuiflè. Hoc profeóló in lcripturis Sf patribus non inuenio. At iufticia naturalis plurimum tribuit illis emoluments Quem* admodum collocutor meus confcftini fiibiecit de morte ôô condependentibus malisJtaef quocß iufticiam naturalem habuifiè doua addita.Sed cxillo inferre identitatem donorum mctaphyficè rationi minus congruit.Sicut et illud,quod iufticiam originalem leu naturalem dixit omnium uirium complexam reefi# tudb

-ocr page 713-

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JTO ACÎBnSIJ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65lt;)

•tudïncm,Si* de folaiufti'cia loquitur, non tonabimus contra Auguftinüm. Si üero de iufticia ilia loquirurjCum fuo toto comitâtu, maiora illi tribuere non üerebimurJtaqîiufticiæillius naturalis naturæ inftitutæ amifsioncm confè* cutam cfîc ignorantiam in niente^quam heri Dominus collocutor appcllabat caliginem èc inobedientiam in uoluntate,fateri illud non abhorremus : Cùm fajidi Bernardi ièntcntia fit reccptajCtiam remifîo peccato originaîi, ièquclas noxias ÔC pœnas remanere»

De Occam inducto,qucm forte 2ô.annis non uidi, ncc tarnen ûc excidit Wmoria,quàm diucrfa fueritDoôtorum fiiper peccato original! icntentia. Vt aliqui maxime ueteres,ad morbolàmillam concupifccntiæ qualitatem reipi# cientes,originis peccatum per eam definierint,

fturfus iuniores formale ipfi'us attendentes, reatum concupifccntiæ SC iram Dei,quod natura eflèmus filij iræ,amp; itci prioresparces rcatui tribuerunt. Hanc fêntcntiam Occam amp;nbsp;alq iuniores lêcuti, ueteres tarnen ob autoritates patrum non audebant reqcerc. Quarc Gabriel Theologus Germanus,uaria;* rum opinionum conciliator ftudiofifsimus,etiam bac parte Doétorcs incon^« cordcm traxit lènteiitiam»

Porrd difcrimen peccati atTtualis amp;nbsp;originalis peccati doceri in Eccicfijs, fîcutheri mihi placuitjhodie quocß non difplicebinNam de Magiftro uenera# bili,amp; fui fimilibus docftis uiris non dubito,quin ilia alia adtemperare poG fint. Atuereor,cumindodi concionatores,quorum maioreftpars,ficutctiam apud nofiîosjin ilia fcripta nondum emendata inciderintjCarentes fale fapien« fiæ labantur,ne quid durius dicam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Nec eft necelfariumjUt diutius leremiæ locum ucntilcmus: Qiiod bomi# nis cor prauum peruerfiim ab adolefcentia,uel propter ipfam concupifccn^ tiam,mali illicemjUel acflualia peccata, fateamur.

De uniuerfalitate leiflio Ecclcfiaftica quod mcmini, non babet. Quod fi ctiam babueritjfabbatarium eftjquomodo in facris literisfuntrecipiendæ unis Uerfales propofitiones.Sicut omnis ludæa cxiuit ad lobanne.Tritum eft illud,

Miror autem uebementer,quod uenerandus Magiftcr tacite uoluit me fuggillarein befterna citatione GenefiSjCum Ictftio Ecclcfiaftica conftanter ita habeatjficut citaui,Senfus ôd cogitatio bumani cordis in malum prona fiint ab adolefcentia fixa,

Ciïm uero aftruit, fuos nibil detrabere uel dignitati Baptifmi, uel merb tofanguinis Cbrifti effùfi.Adfèntiturenim in Baptifmo abunde dari gratiam, abunde Spiritum fanétum.Redê quidem boc.Ita enim Paulus loquitur ad fitum per me citatus. Verum an uobis alrjs prælèntibus fatisfecerit,ncfcio, Mihi profecfto non fatisfccit. Quomodo enim uel gratia,uel Spiritus fanclus abunde daretur in Baptifmo,Si nonpotens effet culpam omnem remittere amp;nbsp;abolere f

Nam fie fèntiendojpotius dicendum foret, culpam abundarc Sd exube* rare,quæ per gratiam Baptifmi non poflèt exterminari, effet enim confènta* ncum,Baptifmi Sacramcnnim elfe impotentius,qudm pœnitentiæ, in quo ne* dum culpa,fed pcena quotç aduerfariorum iudicio adimitur.

Baptifmus uero tanquam fragilior,culpam totam non pofîèt auferre,.

Qiiæfubinde Dominus meus adiecit de incipiente iufticia,mortificatio« ne,renouatione ôd fîmibbus,ex communi noftro proloquio uerum recipiunt fenfum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sic dt

-ocr page 714-

Sic de conciipifçcntia fpiritus apud Paulum,de cHuGone Spiritus apud Z^achariam,nos fponteillos locos hen præoccupauimus, Veluti ncino eft,qui non experiatur colluélationem cami's èc fpiritus»

Neq? mihi fatisfacit,cum admi'ratur Baptifmum in pueris,qui ludctur amp;nbsp;pctat condonationem* Pueri, ut ait Moifesjiodie non iciunt,quid bonum,amp; quid malum. Rogo Dominum meum,iam à 2J.ferme annis notum,ut magis admiretur Baptifini eïïîcaciam,amp;^ uirtutem regeneratiuam,qua corpus tangit, 80 animam abluit,ut Augaftinus inquit : Sibi ipfi mouit dilîïcultatem, quo* modo Baptifmus conférât gratiam fpiritum Baptifato infanti,in quo tarnen remancat culpa.Pt quod Latherus ait,æquc manere pcccatum originale poft ßapfiftna, ftcut ante. Fateor paruitatem ingenq mei,non potentem capere, qudd puer fit amicus Dei per gratiam,amp; inimicus Dei per culpam.Et ut aper* tius dicam quod uolojcum concupifcentiae culpam in homine facitis perpctu* amjufcpadconftimmatamrenouarionemjiion eft homo in terra, quin mille millibus eum oneremus peccatis,8d qfdem capitalibus,ut aliqui ex uefh'is di* cunt,pgt;roptcr illam concupiftentiæ culpam.

Qiiisergo ex amplo terrarum orbe faluabitur, tot laqucis capitalium pcccatorum implicitus f ut ci propter continuum concupifccntiac peccatum,â puero in cunabiilis ufij ad decrepitam ftnedlutem, rcfpirare nullum tempus detur,quin potius omnes fine diftriminc,propter hæc capitalia peccata eflcnt aeterno igne cruciandi.

Ad Auguftinum hodie rcpctitum tratftatu 41. Super Johanne plcniter fuit relponium.Et Dominus Collocutor,fi plenam Auguftini ftntentiam ad* duxifletjhabuiftetfolutioncm,fubdit enim Auguftinus : Saltern illi regnum auferatur,non fiat quod iubet.Ecce de concupifeentia folicitante ad pcccatum Ioquitur,quam relt;fte in libro 2.contra lulianum, fub nomine legis pcccati fa* tetur remitti, fed non finin'.

Quod ut uerum fit,adeat uenerandus M.cundem eodem libro dicentem. lam^nedifcernisClam heperfpicisf amp;nbsp;in Baptifmate fieri omnium pcccato* rum remifsionem.De lucfta uerofubdiuEt cum Baptifatis fieri quafi ciuile bel* Ium interiorum uiciorum,8c poft pauca»Quamuis non eodem modo appelle* tur peccatum,quo facit rcum,cum fèquentibus amp;c.

Sic quod Auguftinus ad Macedonium appellat credentes efte pcccato* rcs,nonuifbloco,Auguftinimentemexuerbis in Pfalmum accipio. Omnes præuaricatorcs terræ. Infantes,inquit,funt præuaricatorcs,ficut amp;nbsp;peccatore« impropriê.Notetur uocula impropriè.

Porrd cum D. Dodor dicit Eccium feciftè Mctalepfin de uocula pccca* ti : non fuit ille Eccij,fed Auguftini,non in uno loco faefta.

Net^ ego uolo eruditifsimas aures auditorum prolixiore expofîtione fé# ptimi capitis ad Roma.moleftare,càm non exiftimem, nos hac pofitosforc, ut Letftores : quod munus nobis in Scholis domi eft expediendum.

itaeç ut uno uerbo me explicem,In tanta DoAorum uarictate,mihi hcri non difplicuit,Auguftini fènis fèntentia, cui fi D. Magifter accommodauil non fèntio.Sed ea, quæ attulit ex fèntentia capitis fui, non rccipio^

Quantum uero attinet ad ditftum Iohannis infècundo primæ, nihil fibl fuffragatur.Eft enim autoritas Sabbataria. Omne quod eft in mundo, concu* pifeentia carnis cft,concupifeentia oculorum Ôd fuperbia uitæ, quæ non eft ex • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pâtre,

-ocr page 715-

Patrcjfcd ex mundo, Vbi sraphicc tantorum criminum, duæ in mundo fiunt, caufts dcfcripfit»

t)e Jacobo nemo dubitare poteft, quin pro communi Jcntentia faciat, ConcupiJcentiam adftruens quando conccperit parère peccatum, Quod tum fit,quando uoluntas adfe(fribus concupiJcentiæ conJènti't,

Poftremóutaliquiduideatur tribuere efficaciæBapti'fmi, tolli fatetur rcatum.Quæram ex ipfo, An etiam culpa tollatur uel maneat, nolo eni'm rixa* n de ucrbis,quod Lutberus ante tot annos reatum dixit Sophifti'cum,Sed hoc Jcire aueo, An ablato reatu,maneat tulpa, remanens peccatum, aut minus. Si enim culpa nonremanlèrit,fèd fimul cum reatu tollatur, facilius ad optatum concordiæ terminum perueniemus.

Sin autem inuolucris uerborum,neut quidam, alrj fecerunt, hanc tcncrct fententiam,Baptifinum, uidelicct, adferre remifsionem peccatorum, led non auferre peccatum,in eodem uerlaremur ambiguo.

Nam quæ dixit de uarijs prauis cogitationibus luborientibus,nihil mo=lt; ramur.Quas DoefJores etiam Catholici mufeis AEgyptiacis comparauerunt.

Necß latisfaAum eft autoritatibus Micheæ, dicentis : omnia peccata au^* lern',proqci in profundum.Nec^ Ezechieli teftanti,mundatos ab omnibus in;» quinamentis, cum immundilsimum reftaret concupifeentiæ peccatum.

Minus etiam Apoftolo relponfuni ad Con'nthios,cum inquit : Et hæc quidem fuiftiSjlèd abluti eftis,led lancflificati eftis,lediuftificati eftis. Qiiae competere non polTunt in Baptilatum,adhuc peccato remanente obligatum.

Et ut pleniter lententiam Ecclefiæ adftruamus,placet altius repetere Pauli Ententias,qui cum dixiflet Romanis : Ne regnet peccatum in mortali ueftro corpore,ut obediatur concupilcentqs eius,lubdit : Quid ergo, Peccabimus f quia non fumus lub Lege,led fub gratia, ablit. Cur ergo ex aduerlb dicitis elR; peccatum,ubi Paulus prohiber, Ablît, inquit,ut peccetis.

Jacobus quocß inquit : Refiftite Diabolo,amp; fugiet d uobis. Si peccatum cÖcupifcentig per hanc uitam in nobis remaneret,quando diabolus aufugeretf

Porro Paulus a4 CololT. inquit : Mortificate membra ueftra liiper ter^ i‘am,fornicationem,immunditiam,auariciam,amp;c.Si lemper remaneret pecca^^ tum,ufcg ad confummatam renouationem, nemo ex Chriftianis mortificaret membra fua.

Non dilsimili pugnat lententia ad Romanos, dicens : Si Spiritu fatfJa carnis mortificaueritis,uiuctis. Remanente culpa concupilcentiæ nemo uiue* ret,amp; minus implereturqtiodillc iulsit, ut deftruamus corpus peccati,ut ul«* tra non leruiamus peccatis. Qiiod illos fecilJi exiftimandum eft, de quibus idem meminit,Sicut hodie addudtum eft,qui lunt primitiæ Ipiritus, expeeftan* tes adoptionem, amp;c.

Et quod ab initio dixit capitis, nihil damnationis eile bis qui lunt in Cbrifto Jefu,lubdit caufam,quia non ambulant lecundum carnem. Fruftra etiam idem Apoftolus animaflet Catholicos,cum inquit : Lex fpiritus uitæ in Chrifto Jefu,libcrauit me a lege peccati amp;nbsp;mortis. Quæ non competunt in ha« hentem capitale peccatum.

Qiias autoritäres Pauli, cum alqs limilibus de lauacro amp;nbsp;mundatione ßaptifmi fortiter oppono docentibus, concupilcentiæ peccato nos rota hac ui« la eile conftri(ftos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et licet

-ocr page 716-

662 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^CTA

Etiketfæpc audi'uerimus ïam Augiiftinum, tarnen innumcrî altj quo(|j eius loci funt, pro côfirmanda Chriftianorum fententia,Placet tarnen uel illud adferre ex libro l.de ciuitate DeiyCap.2J* Quod fi concupifcentialis inobedi^ enna,quæadhucin membris moribundis habitat, præter noftræ uoluntatk lcgem,quafilegefuamoueatur/}uantô magis fine culpa eft in corpore non Gonkntientisjfi abscß culpa eft in corpore dormientis, Verba minime dubia, Concupifcentiæ motum non plus nocere corporijUon confentientis, ficut nec dormientis»

Et rurfus amp;nbsp;clarius loquitur,Fomes inquit,ante ßaptifmum, pœna eft amp;nbsp;culpa,poft Baptifmum uero pœna eft non culpa.

Ätqj depeccatorum meritis,amp;^remifsione Iib.i.cap.34. oftendit in pue« ro baptifato nec originale efTe pcccatum, netj adualc, cum multis fimili=lt; bus ♦

Prodeat quotß in acicmproueritatc tuenda fancftus martyr Cyprianus de ablutionepedum,ubi inquit: De abdito amp;nbsp;kcretifsimo Spiritus fanftus munercuenit,amp;huiusgratiæliquoremanat,ficlauans quos parentalis labes infecerat,utnecakftualis,neCoriginalis macula, aliqua in parte poft ablutio« nein illam ueftigia relinquat,Vbi apertiisimis ucrbis Martyr affirmât, uefti* gia maculæ originalis nulla relinqui.

Scntentia eft etiam diui Ambrofij in Epiftolam ad Corinthios.

Sancfte ergo dixit Auguftinus lib.2. deciuitate Dei, loquens de pueris Baptifatis.Quibus inquit,nihil eft innocentius.

Peccatum eft adeo uoluntarium,ut fi non fit uoluntarium, non fit

tum»

ceptis diuinis,alioqui non poterit afïèqui uitam ætcrnam. Hoc quod Augu# ftinus adfumfit de Spiritu amp;nbsp;litera.Et Chriftus ipfe tcftatur. Si uis in uitam in# grcdijferua mandata. Si quis enim mandata Dei non fèruaucrit,malediâio# nes fuper eum uenient,de quibus in Deuteronomio,Ad ifta ergo inconucni# cntia uitanda, fatius eft uim óóefficaciam Baptifmi agnofcere,meritum Chri# fti in Baptifmo agentis multis laudibus pröfcqui,innocentiam infantium poft Baptifmum non Txuicia plufquam Hcrodiana perfequi. Scd Deo gratias age# re,quipucrisinnoccntiamreftituit. Et nos adultijqui perperam fæpèconcu# pifcentiætcntanticonfcnticntesdiuinoimplorato auxilio fortiter tentationi* bus refiftentesjd Deo Optimo Maximo in æterna beatitudinc coroncmur.

Hæc ita uolui adferre,ut uenerabili D.collocutori fatisfaccrem,amp; fuper# adderem

-ocr page 717-

o ACIENSI A, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66i

»ddcrem quot^ ad hanc materia in pcrtincntia,rogans cn'am attg cti'am,ut for* tnulam concordiæ nobis tolerabiïem adhuc cum fratribiis fuis acceptare ue* bt,qud pax in Ecclefijs Germaniæ in ædificationem fubditorum féliciter re* dcat, ita precor» quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

SEQTEKTE XUE XOMIKICO, riXELI-cet i6.tanuarijyhora tertia Tomeridtana^

Primum Dodlor Conradus Braun nomine præfidentium,ftatibus con* fefsioni Auguftanæ adhærentibus iîgnifîcauit, quod D, CommiHàrio amp;nbsp;D, Præfidentibus iuderetur,præterito biduo de lècundo confeGionis articule ab ütraqi parte làtis eflè diljautatum* Ideo illos petere,ut ipfi uelint fuper eo arti* culoulterius colloqui fuperlèdere»

aSTaTVTM ^EXJ) ArGFSTAKÆ COEtFES^ fionis nomme X.ThiUp^us reJI}ondit,

Quanquam cupiant Domino CommilTàrio,8c Dominis Præfidentibus gratificarijcxilliment tarnen rem eflè admodum grauem, non ad.cajde quibus «cri fint accufàti,reipondere Jdeoqi petere, ut quod in huiufmodi caufis fit ufi* tatum,etiam ipfis concedatur,uidclicct, ut quoties dicit ador, tories audiatur reus,

Ad hæciufius eft præfidentium Orator refpondere,Qiïód licetGtis fit ab utratß parte fuper iècundo articule collocutum, nolle tarnen Dominum Coinmilîarium amp;nbsp;Dominos Præfidcntes ipibrum petitionem denegarc. Sed ut alteri parti pofteriorcs dicendi partes lèruentur, cd quod Confeisio

Apologia ab ipfis oblatæ,fint uice primæ propofitionis.

Adiccit, petere D. Commifïàrium Sd Dominos Præfidcntes,ut ferme* «CS utrinqp contrahantur, ne fpacium unius horæ excedant» I'.,

Sub ifta,D. Philippus didorum ftatuum nomine gratiasagit Domino CommiiTario 6C Dominis Præfidentibus, oftendit^ eficquædam fuperiori diedida abaduerfari)s atrocius,deinde'adduda etiam argumenta quædam, quibus neceire fit rcfpondere.Petfjt etiam,ut cuilibet ab iplorum parte ad hoc Colloquium deputato,profèdicereuolenti, ficutantea concelTum eilet,non denegaretur.

Item uideri ipfis,cum aducrfàrt) primum dicere cccperunt, cos eflè ado* rcs.Nam Confcfsionem èC Apologiam oblataSjcHe materiam circa quam hæc caufï uerfetur. Quare poftremd monuit æquum eflè,ut ipfis,non aduerlàrqsj pofiremæ dicendi partes permitterentur,

f^R.ator præfidcntiumfubiecitjUidcriDomino CommiiTario 8^ Dominis '^Præfidentibus,quod ad continuandum amp;nbsp;concludendum Colloquium fuper ifi:opundo,facienda fit iam abutraep parte conclufîo» ‘

Et quod ad alios articulos pertineret, uellc dominationem ipfiuscum Præfidentibus craftina lucefuam declararc Icntentiam»

(l^ESl^ONSIO TEl^TlAd (PHILITTl

Nec prolixitas hefternæ orationis,nec caulà iplà, in qua nihil eft perpîe* xfdifficultatem aliquam mihi adfert in reljaondendo : Sed duæ rcs aliæ labo* rem mihi augent,et ueritati adferunt periculum,uidelicet,quôd negledo ordi*

4.To«.pJnI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LID q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neck*

-ocr page 718-

ne clarifsime D. Doctor uariè res mifcuitjSó ucrba quædam captat ambi'guai ut caufæ noftræ noccat»Vt cum pro peccato feu uido, quod in Sandi's nos di* cjmus remiflumamp;Scondonatumcnèjjplc utitur alias infidiofo uocabulo cri# minisjaliâs capitalis peccatfaliâs culpæ.Ciïm inter liæc plurimum interfitJn# terdum mea uerba oinnino deprauat. Vt cum ait, Me mirari Baptifinum in pueriSjqui petat condonationem.Hæc portenta uerborum nequaquam noftra fiinu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Cum hoc modo offûdit nebulas,deinde addidit atrocia conuicia, tribuit nobisHerodianamfeuiciam^Egoabutratçre abhorreo,amp;^ â Sophiftica,8ô a maledicentia. Et arbitror uoluntaterrî elfe clementilsimi Impcratoris,amp; illui ftris Domini Commiflarij amp;nbsp;Dominorum Præfiderttium, ut placide ueritas quæratun Et mihi confcius iumjmc hadlenus ingenuc,amp; fine ullis fucisjdecla# raiïè noftras fêntentias.Hæc ratio fi mihi mutanda eft,optarim clarifsimo D* Dodori alium collocutorem dan\Maximê enim â négoces relligîonis abefîè Sophifticam oportuit,^ certare conuicrjs nequaquam libet»

Baptifmus infantium defenius amp;nbsp;omatus eft multorum icriptis apud nos. Et fumuis pleriq patresfamilias. Certè de liberorum noftrorum falutc cogita# audiui inculcari banc uocem:Non eft uoluntas patriSjUtpe# reat unus de paruulis iftis, Sentimus eos in Baptifmo fieri filios Dei,accipere Spiritum fanlt;ftum,amp; mancre in gratia,tamdiu quoad non effundanteam pec# catis acftualibus ea ætate,quæ iam dicitur rationis compos.Morbus autem qui adeft,non eft capitale,ièd remiffum ôd condonatum peccatum» Definat igitur nobis tribuere Herodianam iæuiciamjaut uiciisim audict, quæ non uolet.

Spero me excuiàtum eflè prudentibus,quod hac utor præfatione. Nanl hoc maledidium dilsimulare non licuit.Tribuo eruditionem D. Dodori/ri# buo etiam candoremJded libenter cum eo cogitationés meas confcrrenijficut fôleo cum multisjfi fine animi acerbitate 8c fine Sophiftica dilputatet Scd hæ rixæ nihil me deledantjiiec funt utiles ad tranquillitatem. Nunc uenio ad ip# fiusreiponfionem,

Ac primdm de uocabulis dicam» Crimen uocatur atftuale pcccatum,8£' quidem fatftum, quo lex Dei contra confcientiam uiolatur,cumhocnonc{l' gratia.Nec dicimusuiciofos motus in Sanôî:is,quibus rcpugnant,criminacflè. Ac perplexitatemillam,de qua dixit,maxime cxplicat dodrina noftra de lu# ftificatione.Oftendimus quomodo placeat obedientia, ciïm tarnen fit imper# fedla. Rurfus etiam dicimus,amitti iufticiam amp;nbsp;gratiam, cum uiolatur Lex Dei contra conicientiamjficut Paulüs inquit ; Qui talia agunt, regnum Dei non pofsidebunt.

Diicernimus etiam appetitiones 80 deprauationem, Ided iniuriamnobis facit,cum ait,nos infantes onerare capitalibus peecaris, cum fame cibum pc# tunt,aut frigus refugiunt*

2. Sæpe repetit nomen capitalis pcccatfquod intelligimus peccatum re# gnansfut Paulus Ioquitur)feu originale ftu atftualê. Toties autem teftatifu# mus,tribui renatis non regnans peccatum,lèd condonatum.

De culpa mouemur ambiguitateuocabuli.Nam ueteres plerunt^ appcllâ# tione culpæ utuntur pro reatu,id eft,imputatione,qua aliquis reus cft.Rccçnti# ores fimplicicer pro peccato,8c diftinguunt contra pcenam. Quare ut obtincat hune morburn tantû eflè pœnam,non uicium pugnans cum lege Dei,poftulatj ut dicamus tolîi omnem culpam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si cul#

-ocr page 719-

f70 A CI EK S I A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cbj

Si culpam tantum intelligeretreatum,nihil impcdirct.Sed fi hoc uult,rei' liquias morbi tantum efle pœnam, amp;nbsp;non fua natura uicium repugnans legi Dei,nequaquam aflèntior» Ac dico,nimium extenuari hoc malum, amp;nbsp;inde qui alia incommoda»Nam fi concedamus nullum eflè in Sandis peccatum,pua gnat id didum cum Johanne» Si dixerimus, quod peccatum non habemus, mendaces fumus.Et accedit imaginatio,quód homines legi Dei fatisfaciat etc,

fD IXI (DE roCADKLIS, ET S I^ mul reJl)ondt ad poßulationem feri propoßtam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'■ ;

de culpa.

J. Nunc ad rerum definitiones accedo,Videt ftatum huius controuerfiae D.Doâ:or,uidelicct,an rede nos fic cxaggeremus peccatum. Et an nimium txtenuent recentiores,Ideo quærit Antithefin iufticiæ originalis 8^ peccati.Si iufticiam originalem tantum intelligit eflè acceptationem et peccatum tantum rcatum,id eft,imputationem ieu reiedionem,fine uicio in natura hominis,ni^ mium Philoiôphatur,

Scriptura Sd Patres ièntiunt iufticiam illam non tantum acceptationem fuiflèjicd reditudinem, uidelicet erga Deum,hæc nulla eflè poteft finelucè Jignoicente Deum,amp; fine conuerfione uoluntatis ad Deum, ÔC debito ordinc reliquarum uirium,Sicut diiputatur in 2.diftind: 29,

Et Ambrofius inquit : Qiiando Adam iblus erat, non eft præuaricatus, quia mens eius Deo adhærebat,

Hîc certè compleditur eadem, quæ ego fum complexus. Ncc facio iden* titatem Metaphyficam donorum.Et conftat ex uulgaribus defcriptionibus iu* fticiam,quæuocatur uniueriàlis, compledi plures uirtutes,feu obedientiam in Omnibus uiribus,

E regione peccatum originis intelligimus non tantum reiedionem hu^ mani generis,ieu imputationem, Sed etiam ipfius naturædeprauationemin mente,uoluntatc amp;nbsp;appetitu ienfitiuo,Non igitur tantum référât concupifcen^ tiam ad appetitum iènfitiuum, Etfi de hoc exempla iunt magis ufi'tata,fed eti;» ‘ am ad fuperiores uires,ficut didum eft,

Extat clara iententia Auguftini de Baptiimo paruulorum.Remanct cor* fuptio non fol urn in corpore,ied etiam in animo,qui eft homo interior,

Redeigiturhueaccommodantur didaPauli, Senius carnisinimicicia tft aduerfus Deum, Item, Animalis homo non percipit ea,quæ funt Spiritus Dei,StuIticia enim eft ei,amp; non poteft intelligere, Hîc certe de mentis amp;nbsp;uo* luntatis morbis Ioquitur,Hinc fatis intelligi poteft, nos redê exaggerare pec* catum,Nec me affingere nouam Paulo interpretationem, Sed hanc quam re* cenfuijuere eflè fèntentiam Propheticæ ÔC Apoftolicæ Icripturæ, 8C eruditio» fum patrum, 4‘ Accedo ad ea,quæ de Baptifmo dida funt, Potius (inquit)culpa exu* beraretjfi gratia uel ipiritus non poflèt totam remittere 8C abolere,

Breuis reiponfioeft,Dicimus totam remitti,cûm homo per Baptifinum 1 Deo rccipitur in gratiam,Idco gratia exuberat,quæ hoc peccatum totum ièpe* lit condonationcjficut Roma. 6,dicitur,

T une etiam incoatur in renato nouitas ipiritualis,etfi manet intérim cor* pus peccati(ut uocat PaulusXui répugnât nouitas,quæ tandem abolito corpo* repeccatifitconiùmmata, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LU iq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De

-ocr page 720-

'^CTA

Dc Sacramento pccnftcntiæ amp;nbsp;Bapdfrnï in adulti's (imiïis ratio eft. Aduah'a cum adu tranfiucrint,ut dki fokt,non manent, amp;nbsp;remittuntiir. Sed malum originale manet adu, etfi incipit mortificari, èC tarnen condonatur quod manet.Non igitur minus tribuimus Baptifmo, quam Sacramento pee* nitentiæ.

Quod kquitur,d me non eft didum.Baptiftnum in pueris petere condo# nationem,fi cafu kcus récitât meum didum, boni confulo, Sed ft uokns de* prauat,mokft^ fero.Etfi quaks fint in infantibus motus Spiritus fandi fandi« ficantis eos, nobis quærere non eft opus. Tarnen cum dicatur, Tahum eft re* gnum cœlorum,necefle eft fateri, quod in eis incoetur nouitas.

Poftea ueró de motibus in adultis dixi, fidem ludari cum hoc pcccatOj ampkdi condonationcm in Baptifmo acceptam.Et, quia malum non eft ocio# fum,petere condonationem.Nec dixi remanere in baptifato culpam,uitocnini hoc uerbum,propter ambiguitatem.

Ait k non pofte intelligcre, quomodo infans fimul per gratiam fit ami* eus Dei,8ó inimicus per culpam.

Quis hoc dixit C Renatus eft amicus Dei propter mediatorem Chriftuni per gratiam,ku accepto Spiritu iando,amp;^ malum quod reliquum eft, condo* natur,etfi eft uicium pugnans cum lege Dci,kd non regnat, imó icpultum eft condonatione, ut alibi de definitionibus Orthodoxae fidei cap.4ÿ. dicitur. Nullus Sandus iuftus caret peccato,nec tarnen ex hoc definit eik iuftus uel (andus,curn affedu retinet fànditatem.

Poftea icquuntur fulmina uerborum,cum ait : Cum concupifceniisc cub pam in hornine facitis perpetuam, ufq? ad confiimmatam renouationem, Non eft homo in terra, quin milk millibus cum oneretis peccatis, amp;nbsp;ijfdem capitalibus,

Primum kit nos non fic loqui, concupikentiæ ailpam efle perpetuam. Deinde illud ctiam de ftio addidit,quód onercmus homines peccatis capitals bus.Dicimus enim renatis hoc peccatum condonari.Interea tarnen uenim eft, bunc morbum non efte ociofum,amp;^ parère multos motus pugnantes cum lege Dei,qi.übus repugnandum eft,amp; fide tuenda coniblatio.Qiidd hæc mala con# donentur, qudd obedientia quanquam imperfeda placeat Deo, propter mediatorem,qui pro nobis interpellât,

Hæc funt uera,ialutaria pijs,amp;^ peripicua.Ideo ilia popularia quæ adiecit in dcclaratione,non metuimus.Ncc pauca,nec kuia fiint etiam iandorum pec* cata,ficut Modes orat : Nec innoccns coram tc eft innocens. EtDauid, Pro# pter nomen tuum Domine propiciabcris peccato meo,MuJtum eft enim. Etfi keuris amp;nbsp;non expertis ueræ pœnitentiæ cxercitia, hæc kuia uidentur. Sed ex# perti déplorant ca,ut EzechiaSjSicut ko contriuit omnia oifa mea. Et legimus in uita Auguftini,aliquot continuis diebus ante mortem magno mccrore con# flidatum,^ inter lachrymasôCprccesqueftum efte, quod in tarn longa uita, peccata fiia non uehementius deploraftet.Et iàndiisimê inquit de ciuitate Dei iib.IJ.Sine peccato autem qui fe uiuere exiftimat,non id agit,uc peccatum non habeat,kd ut ueniam non accipiat,

J, Multa uokns omitto. De loco ad Corinth:Abluti eftis,iandificati eftis 6(^c.Rcipondeo ut fupra. Et originale èC adualia in adultis,de quibus loqui# tur Paulus rcmifta per Baptifmum, Nec regnat originak,etfi corruprio rcli# qua

-ocr page 721-

JCIEKSIÂ. ,

qùa cft.Hæc fuiftiSjirtquitjid eft,polluti aduahbus originalh Nunc abîtiti cftiSjôifàncfliKcatiremi'fsionepeccatorumincoata noyitate» ■ é. De (èptimo capice ad Romanos idem facit D.Dodor,quod quifpiam pidor faciebat in pidura immolationis Jphigcniæp'n qua cum confumfiiîèt gcftuum uarictatem in fingulis principibus qui adftabant,nec pofiètgelf u præ cæteris infigni paternam mccfticiam exprimere, pingit tegentem pallio uul* turn Jta D.Dodor coniumtis gloßis,quibus pingit cætera teftimonia, prætc* Ht inuoluit præcipuum locum, de quo Auguftinus inquit, Vim fîbi feciHe üerba Pauli,ut cogeretur aflèntire,Ioqui cum de fèfè,ièu de renatis.

Ibi difèrtè Paulus hune morbum fæpè nominat peccatum,amp;f ne quid fît ambigui in uocabulo peccati,inquit efle quiddam repugnans legi Dei. Dein* de confolationem addit : Nulla codemnatio eft his,qui in Chrifto lelu ambu* iantjQuia lex uitæ liberauit me à lege peccati ÔC mortis,uidelicct,condonatio* ne amp;nbsp;incoatione nouitatis.Non enim ait iè depofuiflè morbu, uidelicet, legem »n membris» Imd poftea ait : Corpus propter peccatum deftinatum eft morti.

Autoritates citatas ex Auguftino alfjs relinquo iudicio prudentum. Quarum plcræcj nihil contra nos faciunt.Didmus 80 nos in Baptifmô remitd omnia pcccata,amp;C peto confiderari perpetuam Auguftini fententiam, 7» Tandem omifsis teftimonrjs adiccit argumenta, fumta i ratione nbsp;ci*

üilibus moribus,quibus probat hune morbum non eflè peccatum»

Primum eft.

Omne peccatum præter originale, eft uoluntarium.

Ergo hic reliquus morbus in Tandis non eft peccatum lèu uicium pu* gnans cum lege Dei.

Relpondeo. In ipfb antécédente eft exceptum originale,amp; didum illud loquitur de moribus ciuilibus.

Hæc eft autem præcipua caufa,cur de hoc loco contendamus,ut retinea* tur diferimen inter delida ciuiIia,8C immunditicm coram Deo» Item, inter ci* ^dem iufticiam iufticiam fidei.

Secundum Argurnerttum»

Nullum mandatum debet eflè impofsibile.

Ergo aut concupifcentia non eft peccatum,aut lex crit impofsibilis.

Refpondeo ad antecedens. Adfentior de moribus externis,atcß ita lex Dei,quod ad dilciplinam attinet,eft polsibilis,uidelicet, quod ad externa ho* nefta officia attinet.Scd lex Dei non tantum de externis offieijs concionaturj Ucrum de integra obedientia cordis,utdiligas Dominum Deum tuUm ex toto corde ôëc.Externa difciplina amp;nbsp;profefsio ueri cultus pofsibilis eft, 8c præftari debet ac poteft.Sed nemo fatisfacit huic legi, qudd ad cordis munditiem, ÔÔ obedientiam integram attinet.Ideó Paulus dicit :Lex Dei Ipiritualis eft,id eft, non tantum politica difciplina,Ièd requirens Ipiritualcs motus, lummam dile* ftionem Dei,amp;c.Et tarnen hacc lex ctiam luit polsibilis ante laplum Adæ, po* ftea natura corrupta répugnât legi, amp;nbsp;tarnen propoflta cft,ut foris coherceat, ct intus accuièt ac damnet peccatum.SiCutPaulus acerrime contendit,le^ nort iuftificari homincs,8c concionatur, mediatorem filium Dei datum eflè, per quem reconciliati hæredes cffi'ciamur nouæ Sf perpetuæ iufticiæ 8^ uitæ.SicuC amp;nbsp;Joannes inquit:Lex per Moilèn data eft,gratia 8^ ueritas per lefum ChriftS fafta eft,id eft,donata ct remilsio peccatorû,8C uera ac perpétua iufticia et uita»

Lil Hij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lu

-ocr page 722-

668 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CT A

Ita rurfus fît lex poßibili'SjCum incoatur noui'tas» Itixta I'llud : Dabo Ic« gem meam in corda eorumjSóc. Et peccata condonantur propter filium Dei hl's,qui agunt pœnitcntiam credunt fibi propter filium Dei ignofci,amp;c. '. 1 Ncq? hîc detrahitur libero arbitrio,id difciplinam externam uteuneg re# gerc potcft,amp; adiutum â Spiritu fandlo,habet nouos motus confentientes Icgi Oei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertium Argumentum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Si uis ingrediin uitamTerua mandata.

Nemo poteft ieruare mandatum, Non concupiices, ß intelligatur de morbo natural!.

Ergo nemo poteft faluari.

Profedó deplorandaeft hæc confufio Legis Euangclq. Moifîtabulæ colliftefîgnificant neminem iuftificari lege coram Deo. Ideó hoc didum,Si uis in uitam ingredi, lerua mandata,conferri oportet ad promifsionem de ChriÜofsiCtamjproptcrciuemremittuntur peccata,amp; datur noua iufticia,Sd placet incoatio Legis, ut liio loco dicetur.

QiiÔdigiturinquitjUtuitet ablurda,quæ inargumcntisrecitat,ïdeo ßc contendere,ne hic morbus in faneftis exiftimetur cflè uicium pugnans cum le# ge Dei.Nos abfurda tollimus grauiores opponimus caufas retinendæ fen» tentix noftræ,ne confîrmemus humanas opiniones,quæ fingunt homines legi Dei fatisfacere,8ó alias,quæ obfturant beneficia Chrifti.

Quód uerô pctiuit,ut cum meis Collcgis colloquar,feci,8c rogaui,ut li# berc fînguli dicerent quod fcntiunt,amp; omnium una eft lèntentia. Omnes ho# mines commun! naturæ modo propagatos ex coniuneftione maris amp;nbsp;fcemina;, adferre fecum naftentes peccatum originis, fîcut Ecclefîa confitetur.

Et iudicant declarationem defîn!tionum,quam recenfùi, congruere cum feriptura Prophetica et Apoftolica,amp; ftriptoribus Ecclefiaft!c!s,amp; exiftimant !n ea re non efle diffènfîonem.

Conuenit itcm,quod omnes fatentur,!n Baptifmo remitti peccatum ori# giniSjhoc cft,condonari amp;nbsp;dari Spiritum làncTtum, qui incoat nouitatem ritualem.

De morbo autem reliquo in Saniftis lcntiunt,eum non efte Adiaphoron aut tantum pœnam,Sed uicium pugnans cum lege Dei,quod eft peccatum fua natura,Sicut amp;nbsp;Paulus exprefle aliquoties peccatum nominat,ftd condonatur renatis.

Hæc fùnt plena 8^ perfpicua uerba, quæ nihil habent ambiguitatis aut prscftigiarum.Quod fi hæc lèntentia fatis faftura eft D. Doeftori amp;nbsp;eius Col# legis gaudemus.Nos quidem non dubitamus earn uere eflè CatholicæEcclc# fîæ Chrifti conlènfum,hoc eft Patrum,Prophetarum, Apoftolorum,amp; omni# urn Sanlt;ftorum,ufcß ad hunc diem.

Et iudicamus hanc lententiam certd in ftripturis Propheticis 8C Apofto# lid's traditam efte.Ncc dubitamus prouocare ad indicia uere Ecclcfiaftica,hoc eft,ad pios amp;nbsp;eruditos toto orbe terrarum.

Ac admiramur,qu0d tantopere contendant aduerlarij,homines fine pec# cato efle pofte,cum Auguftinus hancopinionem infaniam uocet inquiens,Sine peccato autem in hac uita neminem dixerinijquanta libet Pelagian! inflentur ÔC rumpantur inlania.Non quia peccati aliquid remaneat, quod in Baptifmo

non re#

-ocr page 723-

non fcmittaturjSed quia in nobis,in huius uitæinfirniiïatc manendbus,quoti* die fieri non quiefcant,quæ fideliter orantibus quoddie remittantur*

Sed in Ecclefia plcrunq; duo fiint ccetus» Al ter,qui tantum legem carna* liter intenigit,a€tumctpcrfuafionefij2ciufticia’. Alter, qui agnokit proprk am infîrmitatcm,ôô coniugiens ad mediatorem filium Dei, fide petit amp;nbsp;accii^ pit remiisionem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

rr »Vtriufiß generis imago spropofita eft in conuiuio apud Simonem, qui cum defpiceret miferam muli€Fculam,inflatus admiratione fiiæ fantftitatisjpa* ttoeinari ineipit Ghriftus mulierculæ,8ô uituperans arrogantiam Phari{æi,illi alteri tribuit remiftionem peccatorum,,00 laudem impletæ legis, uidelicet di^« löfiionem» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i;

•r Fortaftis hoc tempore idem nobis accidit Nam per/bnae in utraqi parte facile poflunt accommodari, Nos de prædicationepccnitentiæ,dèfideamp;reâi niifsione,de agnitione propriæ infîrmitatis,Ô^ de ueris cultibus difterimus,ut Ghrifto pedes Iauemus,id eft,ut minifterium Euangelij ornemus, propter hoc ftudium quomodo excipiamur,res ipia oftendit*

Audiuiftis D,Do(ftor ftntentiam,dc qua collocuti iumus,Si quis uolet,aliö quid addatjEgo non uolui efle prolixior,mandato domini Commiftarij obft# quens, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

M nbsp;nbsp;DocftoriEccio petenti tonceflum eft, ut fequenti die hora fèptima dice*

ïetjid^ breuiter, Et iniundum, ut hanc collocutionem de ftcundo ardculo abiolueret* *

SE(lVEm:i ^ÏE TiECIMASE^TIM^ lanuarijjhordoEiauaj^oElor Eccius^

In nomine tuo dulcis leiu Amen.

Illuftris/euerendi,clanisimi,ftrenui,nobiles Sc prüdentifsimi Domini 3^ Patres.

Reftat ut Collocutori meö latisfaciam. Nam quÓd primo dicit, me negledum ordinem,fateor me feciftepro commoditate materiaè.

Quæ fiiperiori die dixi de capitali uicio,amp; fimilibusqiecç Domino Ma* giftro hoc impofui, nec^ cómmuniter Ecclefqs eórum. V erum quod conciona* , tores minus circumfpedi aliquando ex imperitia aggrauant ultra regulam non aggrauanda,Et uicium concupifeentiæ in lingua noftra Germanica nolt; minant,Haubt funde,non potui certius rcddere latine, qudm per capitale.

Rogo Dominum Magiftrum amp;nbsp;(ui fimiles eruditiores, quód corrigant alios m(nores,fi exorbitauerint.

Conqueritur uenerabilis M^ifter,quód ibphifticê amp;nbsp;conuicijs egerim cum eo,San(ftê promitto, non fuiffc mentis meæ, aliquo conuicioipfum ucî Collegas eius adipcrgere,Qucmadmodum in ingreftu colloquq teftatus furn.

Sophifticam exiftimat,quód aliquando iêriem uerboru fuorum rton fum afiècutus. Verum hoc non faeftum eft fallendi animo,ut Sophiftæ ibient. Sedl quia D.Magifter nouit,me nunquam habuifte Notariorum icripta,quöd ere* debam,hoc eis non Iicerc,tamen quód ei communicata fiint,non grauate fero,

Sed uicifiim rogo,ne tarn grauiter ferat,fi unum uel alterum uerbulum â me fine dolo fuerit cômutatum,cûm ömnes prælèntes uideant,8ó experiantur, me non uenire inftru(ftum cum continua iêrie orationis,domi preparatæ,Licet hoc libentcr condonabo Domino Magiftro,ut ipft re cxperiatur,magis me • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quærcâ

-ocr page 724-

quærerc ucntatem 8^ concorcliam^quàm uanam memoriae iadlantiam. Nouri cnimuenerandafuadominatio,quôdCaroIofladioin congreflu Lipfîco hoc nolui permittere«

Ad materiam uerô digrefliis,cum diferimen attiiïerit de crimine,dc cullt; pa,non admodum ei refragor^nc in Scodeas fubdlitates de reatu,obligadonc, ôdDeioffènfà incidamus»

Et quod addiditjreliquias peccad originalis, amp;nbsp;ipfam concupifeentiain iricium eflèjCum Auguftino Si. Damafeeno non refjauimus»

Quôd autem ad iufticiam originalem regrediturjcxiftimo in fuperion* bus ßdsfa(fcum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- î ;

Porro qudd pcccatum originis adfîrmat eflè deprauationem naturæcdi am in mentCjCitans ad hoc Auguftini teftimonium de Baptifmo paruulorum, qui inter alia damna edam corruptionem mentis enumerate , h■

Breuiter reipondeo : Hoc omnes fateri in Ecclefiajalia enim eft natura Deo inftitutajUt abibludisimo ardficcjâlia uerô natura deftituta,îæfa,amp; inor^ dinata, Mentcm hominis uulneratam fatemur originalis peccad reliquijs,ul eftignoranda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .i.

Et quod in ardbus ibiebam dicere,Ariftoteles banc intellccflus dcordi/ nadonem expertus eft,ièd caufam ignorauit,Cum fateretur nihil cfîè ininteb îcdu,quin prius fuerit in ièniu,clar^‘^perlpicicns Dominum intelledum pen# dêre ab ancilla fenfliah'noticia»

At duo addidcrim,unum,cum hoc omnes fateamur, defideraflem inue# nerabili Magi(tro,ut pro modeftia fua,non oneralîèt Scholafticos Dodores, ac fi docerent, uires noftras naturscedc integras.Fatemur enim cum domina# dene fua amp;nbsp;concordamuSjUires animae elle læfas amp;nbsp;deordinatas,iuxta parabo# !æ iêntcndam uuîgatam,de hemine deicendente in Hiericho, qui incidit in la# trônesjfuitipoliatus gratuids, amp;nbsp;uulneratus innaturahbus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 '-gt;gt;

Altcrum quod fubijcio eftjCum repcti}t,uicium illud concupifeenfiæ cd# am ciîè in menrcjCum dubitationibus, illud ei condonaueram, non reuocatu^ rus in dubium,edamfi illud atro calculo apud me notaueram. At altera uice re« deuntijOpus eft ucritads afliimere patrocinium»Et,ita icntio,Deordinationeni banc hominis näturam infîrmare» At quód concupifeendæ uiciurujin fupcrï'o* ri animæ parte,in mente cxiftat,non uidco pro paruitate ingenrj mei, quomo# do conueniat Paulo ad Romanos feribend : Scio quia non habitat in me,hoc eft,in carne mca bonum. Notetutjin carne : Sequitur edam. Video aliam le# gern in membris meis repugnantem legi mentis meæ : per andthefin affirmât, cftè in membrisjCxcludendomentem.

Moxfubditdelegepcccad,quæcftin membris meis» Poftremô magno affêduexclamat, Infelix ego homo,quis me liberabit de corpore mords hu# ius,Ponderctur,de corpore.Mentem uerô,qug eft interior homo,non prægra* uatam concupifcenda,ilhs ipfis uerbis teftatunCondeledor enim lege Dci,fê# cundum inferiorem hominem»

Pari modo dubito,dubitationcs admittere in Tandis,cum dubitans in fî# de fitinfidelis.At (î per dubicadoneni intelligithumilitatemmentisfficutom* nino arbitror dominadonê iuam facere,pro fingulari eruditione)non relpuo. Çum fie homo nefciat,an amorc,uel odio dignus fit» Et Gregorius doceat,bo# narum mendum eftè,agnolcere culpam,ubi pon eft cuIpa.Neuter noftrorû (ut . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opinor)

-ocr page 725-

ACIEnSIJ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6JI

opinor)contendet cum Luthero,iadtantc in Gaïatis,quemlibet debere eflc eer? tifsimum,ftipra omnem ccrntudinem,{è eflè m cantate»

Quæ ueró uenerandus Magifter attub't de comparatione Sacramento? riim,breui'tatis ftudio nolo conferre, led arbitrio Lecfloris committere»

At quod fufpicatur,me ex animo uerba quædam, aiit lèntcntias depra? uaflcjCum tot annis integritatem meam habuerit pcrfpe(ftam,ut fynceriter amidè cum eo agam,uel fi uerbo eflèm Iaplus,quod non arbitror : aut Notarij clocutionem meam non pknitcr percepcrint, paucis enim uerbis, ut ibleo,in chartiila annotaram uerba ifta. Luólctur et petat condonationê,Condonatur autem pcecatumjbaptifmo fide» Scio D» Magfftrum pluribus uerbis fuiflè üfum» At ob C(5moditatem contraxijprofedó no animo uerba fua corriïpaidi»

Venio ad illud^quod alTumtum cft de puero amico amp;nbsp;inimico Dei, an ßc fan's le cxplicuerit,committo beneuolo LeëtorÉ

Et quæ de perpetuo dixi concupifeentiæ malo, ufeß ad mortem, occafio^’ nem præbuit mihi is, qui uerba Pauli ad Roma.é» (Qui mortuus eft,iuftifîca? tus eft à peccato)intellexit de morte corporis,Non dubito uenerabilem Magi? ftrumcum DodoribusfuisColIegisiniminimè fubfcribere, cum ex diamc? tro ptgnct cum Paulina lententia»

ßominus quotß Magifter digreditur ad peccata Sanôlorum. Et de pec? cato bonorum operum,citans illud Pfati42»Nqn intres in indicium cum iér? uo tuOjamp;c.Ne amp;nbsp;ego extra Cborumfquod aiunt)faltem, materiam in pradên? tianon excutio.Solum ei oppono eiufdem Pfalmiftæ uerba dicentis : ludica nie Domine iècundum iufticiam mcam,amp; innocentiam meam fuper me.

Nec poteft ignorare D.Magifter,quot amp;nbsp;quanta fuerint per me Liplîæ ' addu(fla,cum diljautationi interfuerit.

Ea quæ fèquuntur ficco pertranfîrem pede, niiî Homcricum mihi obic? cilTet picflorem cum Iphigenia,qui afïccflus amp;nbsp;motus paternos nonualuit ex* prtrnere.Si mens fit ilia Domini Magiftri,ut Ecerj doefirinam iam exhauicrit. Ut hoc loco nefeiat relpondere,certè ralIitur.Nifi enim ornatifsimæ confiden? tium coronæ non effet moleftum,periculum facerem adhuc biduo uel triduo tn hac materia.

Scio autem omnium uirorum nota accIamantium,Sat prata biberunt.

Et pingendi meam induftriam audiuiftis, cum tot uerbis Pauli morbum concupifeentiæ cfiè in inferiori parte animæ oftendi.

Sæpc adfert,peccatum dici Paulo,quod répugnât legi Dei, nec noftri al? pernantur. Sic enim caro conctipifeens aducrlus Spiritum,pugnat cum lege Dei. Et eft in hac uita perpetuum illud bellum ciuile,ut citauimus Augufti? uum, amp;nbsp;militia, ficut citauimus lob.

Ad argumenta ueró conatus eft relpondere, an uotorum facftus fit com* pos,auditorum amp;nbsp;Leóloris commendo iudicio.

Quæ de polsibilitate Legis adduxit,non poftum filentcr præterire.Nam pofsibilitatem illam ad externa refert.Mihi autem apparet,eandem debere af* firmari in interioribus,uti ueritas ipfa Chriftus apud Matthæum teftatur.Ex* eunt,dicit,ex corde cogitationes malæ : Homicidia, adulteria, fornicationes, furta,falfa teftimonia,amp;^ blalphemiæ.Hæcfuntquæinquinant hominem. Ita affirmât ftrutator cordiutn.

Fateor,apparentem adiecitprobationem de diledione Dei Ihpcr omnia.

At Au*

-ocr page 726-

At Auguftînus in libro de liters fpiritu,quem fcio ei fore familiarcm,audigt; at 8^ iequatur.Non ftatim culpa eft,fi nondum tanta dikdlione Deum diliga^ mus,quanta illi perfeôlæ cognitioni debetur» Aliud eft,non totam aflequi cagt; ritatem,aliud eft,nullam fèqui cupiditatem.

Arriiit etiam mihi datam â Magiftro poisibilem mandatorum Dei obgt; ftruantiam,adiutoriogratiædiuinæ» Etnoftri ita docent: Licetuenerabilis Magifter in Apologia fua,aliquando noftris hæc tribuit, amp;nbsp;rede facit, ali* quando aufert, cui diftentimus»

Aftumtum de Lege amphibole utitur, propter legis æquiuocationcm« Ne firn faftidio,unum duntaxat adduce Pauli locum,ad Galat,2.Per Icgern le^ gi mortuus fum,quod de una lege nequit intelligi»

Traniêat quod leremiam citât cap.)!* Dabolegem mcam in cordibiis eorum.Nam non ignorât Paulum euocare hune locum, ad Ebræ,8. amp;nbsp;intcllk gere de lege Euangelica.

Ad me non attinct,quod reipondens Chriftus dicit : Si uis ingredi ad uk tam,fcrua mandata.Interrogatio enim praccedens præbet intelledum rcipon* fionis fequentis. At non opiner,uelle D. Magiftrum,Chriftum attulilïè conx fufionem Legis amp;nbsp;Euangelij.Sed hi uideant, qui icripfèrunt Decalogum no* uo Teftamento efle antiquatum.

De ce uerô,quod immifeuit de iniana Pelagianorum dodrina, homines pofte eflè fine peccato,cum fit extra chorum, in prælentia præterimus,hoc af* - firmato tamen,Catholicos exploia temeritate Pelagiana, gratiam Dei dicerc, eftè neceftàriam auxilium diuinum : luxta Mileuitani amp;nbsp;Romani concilio* rum décréta,ut extat in multis libris apud Hieronymum, 80 in pluribus apud Auguftinum.Nam omnes beati Auguftini regulam humiliter fufcipimus,qui in lioro confeisionum dehortatur,ne proximos noftros peccatores iudicemus, cum quilibet certô fibi periuadeat,Si non diuina bonitate impediretur,euni ia tot mala incidcre,quàmquiuisfceleratiftimus, Hæcdiui patris eftfentenàa, uerba mente non teneo.

Alia quæ attulit,non fiint controuerla,ideo breuitati ftudens ad conclu* fionem pergo.Et quoniam fatis amanter pro concordia fuorum confratnim obtulit fententiam,amp; ego quoej pro noftris amp;nbsp;communi fenfu Ecclefiæ fufcb piendum offèro*

Clare fatentur, omnes ab Adam propagates,iêcundum legem conimu* nemjnaici cum peccato originali,amp; ita in ira Dei.

Eftè autem peccatum originale carentiam iufticiæ originalis debitæinâ cftèjCum concupifeentia.

Et in Baptifmo reatum peccati originalis, amp;nbsp;omnia peccata rcmitti per meritum pafsionis Chrifti.

At morbum remanentem, iplâm nimirum uiciofàm concupifeentiam, cum ex peccato relida ad peccatum lèmper inclinct,ob hoc peccatum dici pofi iè,ficut icriptura dicitur manus. Propterea tarnen nec propriè amp;nbsp;formaliter peccatum damnabile appellatur.

Omilsisergoali]spluribus,ad Epilogum me conuerto. Cùm Micheas dicatjln Baptifino prorjci in profundum maris omnia peccata.Et Ezechiel nos mundari ab omnibus inquinamentis noftrfs. Zacharias cum alijs, Spiritum fàndum dari.Et Chriftus,renafeentiam dixerit ex Spiritu amp;nbsp;aqua fieri.

Paulus

-ocr page 727-

MACIENS îyf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c,

Paulus qiio^ appellauen'c ipRim lauacrum ui'tæ regenerationis,in quo abundèdetur Spiritus fancRus, in quo abluti fumus amp;nbsp;fandificari, proccres Sinocj EccIefiæjCyprianuSjHieronymuSjAmbrofîuSjÂuguftinus amp;nbsp;Chryfb* ftomusjfcltentur omnia peccata remitti in Baptifmo. Audiuimus etiam D. CoIIocutorcm tarn nomine fuo, quam fuorum, iam affirmaflc peccatum hoc in Baptifmo efle condonatum,ene fepultum,S^ â Deo non imputari.Sed quod ^d inhrmitatem carnis,legem membrorum,morbidam concupifcentiam atti» net,cum nos perpetud infeftet malis motibus amp;nbsp;concupifcentqs fatiget,ad peccata non incitct,Deum maximum oremus,ut gratia fua uelit nobis adfifte^ pracn;are,ne inducamur in tentationcm,Sed liberemur a malo præièntis futuræ uitsCjUt cum co ïætemur in æternum,qui eft benedidus in ftcula.

POTEST AT IS (EONTIFICIÆ, conuerßcin ^^iam lominationem,

P Apa transfornlat gubernationem Ecclefiafticam in imperium mundanum, *■ adfirmat ft habere Dominium fuper régna mundi, amp;nbsp;ut ipfi loquuntur, ntrumj gladiumJtcm,Sicut Canon citatur,qu0d habeat poteftatem cceleftis terreni imperrj Jd^ ed eft indignius,quod adfirmat Chrifto hanc munda» nam poteftatem Petro traditam eftejÓd falfd detorquetur ad Pontificiam po# teftatem hoc didum : Data eft mihi omnis poteftas in ccelo SC in terra«.

II«

Ex hoc errorc conftitutio Bonifacq odaui nata eft, quæ cum fit falla, prorfus aboicnda efftt*

III.

Adeo abfurda fcribuntur de hac mundana poteftate Pontificis,ut glofain Decretis dicat,Chriftum ufum elTe hac regia poteftate,cum fuit coronatus ipi* nis.

nil.

Papa adfirmat ft habere poteftatem transferendæ Monarchiæ,quam tc^ net Imperator Romanus« Et quidem adfirmat Papa,ft hanc poteftatem habere niandato Chrifti«

Extat fida donatio Conftantini,in qua dicitur,Impcrium occidcntis do^ natum elle Sylueftro,

VI«

Hæc figmenta pepererunt bellajUt tempore Friderici ftcundiS^ Ludo# nici Bauari,Slt;multipliciter nocent Ecclefiæ, Quia dum Papa regit imperia inundi,ncgligit Ecclefias, ÔC multa conftituit ad augendam mundanam po* tentiam contra falutem Ecclefiæ,ôd: attemperat religionem ad luas utilitates« '

VII«

Etfi Reges amp;nbsp;refpublicæ debent honefta ftipendia dare Epifeopis, qui rede funguntur officio Ecclefiaftico,tarnen fit modus,Et fint Epiftopi content ti ftipendqs fuis,8C faciant fuum officium.Papa autem non contentus eft uete* ribus reditibus Ecclefiæ Romanæ,nec oppidis donatis â CaroIo,autLudouft to primo. Sed omiflb officio Epiftopi dominatur regio more,augct ditionem bellis,ftu iuftis ftu iniuftis, ui amp;nbsp;fraude, occupât aliénas urbes qualicunqj

4. To«. ?hil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M m m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præ^î

-ocr page 728-

CT A prsetcxtii.Sic Romarm ipßm amp;nbsp;multas Italiæ urbes inuaGt,Sic ùiani prîctcxtu dominium Gbi arrogat regni Neapolitani.

VIII.

Hæ opes fope magnos motus in Italia pcpercrunt,dum fer»? linguli Pon=« tificeSjUcI augere ditioncm conantur,ut Papa Iulius,uel filios, aut propinquos cueherc,expulfis prioribus dominis,ut accidit lub Alexandro èC Clemente. Longum eiîèt ueteres hiftorias recitare.

Item,quoties ad banc regiam dominationcm tucndam Pontifices corn# miferunt inter fe reges Europæ.Poft mortem Fridcrici fècundi, uocati funt in rcgnumNeapoIitanum Galli, Cunradinus hæres regni capfus,Sd decollatus cft â Pontificc.Qiiantum bcllum accendit Iulius Papa,utBononiam reciperctC

Hæctota rcgia dominatio Pontificum pugnat cumdido Chrifti,cjult; ait,Reges gentium dominantur eorum, uos autem non fie.

XL

Habent omnes aulæ fua uicia,Sed ubi funt légitima imperia,ubi praefunt hi,qui liberis non folum régna aut patrimonia, fed etiam beneuolentiam ciui^ um relinquere cupiunt,maior eft iufticiæ cura,maior modeftia. Sed cum Ro* mæ homines percgrini,ccielibes omnia gubcrnent,Slt; propolîta fît fpes quibus^ ïibet maximarum opum,ampliisimorum honorum,multô maior eft ambitio, quàm in alrjs aulis.Et cum pecuniæ,prælêrtim Romæ,omnia obediant,Quan* turn in tanta licentia ex ambitione ôd auaricia flagiciorum oritur, ut in ucrfu dicituri Regnandi caufà uiolandum cft ius,in alrjs rebus pietatem colas. De* inde opes alunt luxum, amp;nbsp;cœlibatus incendit cupiditates,amp; confirmât licen* tiam.Hinc oritur fumma turpitudo morum.

XIL

Intérim dum Pontifices amp;nbsp;Cardinales qui antecellunt fàpientia,funtoô cupati curis fegiae dominationis, amp;nbsp;alq in ocio uiuunt,quæ faciunt officia Ec* clefiaftica f Si non poftulandum eft à iummis gubernationibus ut per fe docclt; «nt : tarnen certè hanc oportuit eftè primam curam Pontifîcis,CardinaIiuni amp;nbsp;Epifcoporum,ut Ecclefiæ haberent paftores idoneos,amp; ut extaret dodrina Ecclefiaftica pura,8d conienlus effet docentium,ut errata dodrinæ, amp;nbsp;falfas ac ffiperftitiofasopinionesundecuncßortas,aut abipfis Pontificibus, autmona« this,aut ab alqs,uetcres 8d recentes corrigcrcnt,abol€rent uiciofos cultus,coer* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cerent populum Ecclefiaftica difeiplina* Et ad hæc tanta négocia conuocarent

Synodes,concédèrent prjs,8lt;^ dodis bbertatem dicendæfèntcntif,cmendarent iniuftas Icges,cxigercnt dogmata 8d leges ad uerbum Dei, iuxta mandatum cœlefte, Hune audite.

/ Hæc cum non faciant,imô ne dominatio labefadetur, conentur oppri* mere piam amp;nbsp;fàlutarem dodrinam Euangelq, utiliisimum effet Ecdcfîæ Chrifti regiam illam dominationcm Pontificibus adimere,amp; opes redigere ad mediocritatem.Nam dum tenent regiam dominationem,ct tantas opesjim* pofsibile eft,cos plus curare Ecclefiaftica officia,qu^m prophana négocia.

U AHîT EST

Sacramentorutn.

/

DB

-ocr page 729-

ACIEnSIA.

EAETISMO.

pïa communis confuctudo eft Ecclefiæ, ante Bapdfrnum recitare locum t Euangelq in quo fcribitur : Talium eft regnum ccelorum,amp; adduntur prc^» cationes» Vt autem populus adiungere poftet iuasprecationes,amp;exci'tari Ie* ftione EuangelijjUtilius eftet illas ledliones lingua populo intelledla fieri. Item cum fufteptorcs reipondeant pro puero,conueniret eos ftrmonem intelligerc, tic quo interrogantur*

Aboleatur ritus baptiCandi campanas,qui eft quædam ucri Baptifini contumelia»

iON F AEIon E.

(^Lim in Ecclefia fuit confiietudo Catecbiiandi iuniores Si. rudes, Et poftea”' '^in confîrmatione flagitabatur profeftio fidei. Nunc in Ecclciqs confuetu* do Catecbiiandi prorfus deficit,Hane negligentiam necefle eft corrigi,amp; man* dandum eft paftoribus,ut certis temporibus conuocent iuuentutem,8^ propos nant eis articulos fidei,Decalogum,fùmmam docftrinæ Euangelri,de peccato, SfderemiIsionepeccatorum,amp;dcfideinChriftum, de Sacramentis,dc ueris Dei cuItibus.Etexploretur ac audiatur iuucntus, Cogantur Sc patresfamilias knittere ad tale examen liberos,leruos amp;nbsp;ancillas.

Huius moris reftitutio maximê neceftària eft.Sed ad banc rem opus erit paftoribus dC miniftris eruditis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

(DE 0lt;l^DINE,

iJIc abufus funt multiplices» Ordinantur indo(fti,malc morati,non ad offi* ’ ’ •‘cia certa.

Hæc mutanda crunt,Formsc etiam uideantur^ in quibus mandata dan* fur ordinatis,ObIigatio de ccelibatu toIlenda.Sint eruditi examinatores,et ault; diant ordinandos de fumma dodrinæ Chriftianæ, non tantum de pucribbus Eelementis Grammatices»

Ideó prodeftet extare Icriptum aliquod publica autoritäre de fumma do* ftrinæ Chriftianæ,commendatum fîngulis Epifcopis,,Id ad puritatem dodri* næ,amp; ad concordiam retinendam prodeftèt.

Nec purent Epifcopi,Iè perfundos elTe fuo officio,ciim ordinatos admit* tuntjSed poftea fint etiam inlpedores dodrinæ,ô^ morum, ut de uifitatione ÔC Synodis infr^ dicemus.

Abufus cft,quod ordinatio retinetur in minoribus ordinibus,In fubdia* conatu amp;nbsp;diaconatu Iblis nominibus fine officio.

Olim Ledor in Ecclefia erat Dodor iuuentutis,Ièu (cholaftica perlbna, qualis fuit Ongenes.Nunc manet titulus in hoc ritu ordinationis,fine rc.

(DE S ÂCyi^EKTO TOE-nitentiiC^

A Bufus manifeftus amp;nbsp;ufitatilsimus eft, qudd propter confuetudincmmultiim, ^petunt,amp;impétrantablblutionem,qui non habent propofitum emendan* dorum mqrum,Ied perleuerant in manifeftis delidis, ut ftortatores, adulteri, ufurarf}, fîmoniaci ali]. Taies non lunt ablbluendi, donee manifeftèalqs feandalo funt.

Abufus

Mmm îj

-ocr page 730-

AbuRismanifeftus eft, quod indodnna de pocnitentia badlenus fuit onu'ftà doétrina de fide in Chriftum,qua accipimus remifsionem peccatorum. Sed multi docuerunt,propter contritionem remitti peccata»

Abuius manifeftus eft, quod non doccntur Ecclefiæ,ne ftrupulofà enu^ meratione cxcrucicntur mentes.Sicut quidam modefti homines totos quatu* or dies,aut plurcs confumebant in recitatione deliftorum,quorum tarnen plc# raqj erant uiolationes fuperftitiofarum traditionum humanarum,nee norant difcrimen inter diuina præcepta,amp; fuperftitiofas traditiones»

Abufiis manifeftus eft,contentio de. proprio facerdotc, Paftores ipfi de# bebant ftiam plebem audire,aut fi qui maJIent apufl alios fua arcana deponerc, iubere,ut teftimonia adferrentur ab honcftis uiris,qui cofeisiones audiuificnt»

Multi funt abufus manifefti in referuatione cafiium. Seruit ea res ambi# tioni 80 auariciæ pontificiæ» Et pleræc^ refcruationes pertinent ad cafus,quigt; bus humanæ traditiones uiolatæ fiint, prauiora delicfta facilius remittuntur. Item, Si qui ignorant, quid ualeat hæc reieruatio grauiter cruciantur,cum pu# tant ft cxcludi a regno DeE

Sunt in fatisfadlionibus uarq amp;nbsp;manifefti abufùs, Imponuntur opera inutih'a,peregrinationcs,preces ad fanctos compofitæ, in quibus multa abfur# de dicuntur,ut Maria mater gratiæ,tu nos ab hofte protege,in hora mortis fu# ftipe,8óc» Vcxantur etiam conftientiæ omiisione iàtisfadlionum, præfertim cum indoéti putent eas mereri remifsionem culpæ»

Abufus manifeftus eft,darc indulgentias. Cum enim olim indulgentia: fuerint rclaxationes pocnarum Canonicarum,amp; tempora ipfa mutauerint pœ# nas Canonicas,iam indulgentiæ funt inane nomen,

Commenticium eft,quod docent in indulgentes adplicari mérita fan# lt;ftorum,cum tarnen hæc adplicatio non pertineat ad clauesJtem cum dicatur, luftus fua fide uiuit,qua adplfcat fibi Chrifti mérita, non cftpcrfuafiooffun* denda populo,quod propter mérita fandorum faluentur,

Blafphcma uox eft,quod in abfolutione addunt mentis Chrifti mérita fanótorum,cum dicunt,mérita Chrifti 80 Mariæ amp;nbsp;omnium fàndorum fintti» bi ad remifsionem peccatorum,

Abufus manifeftus eft,quod populus putat minus ualere abfolutionem fui Paftoris,qudm indulgentias.

Abufus manifeftus eft,quod dantur indulgentiæ pro mortuis, cum fcri# ptum fit : Quidquid ligaueritis fuper terram,amp;c.

Abufus manifefti funt,quod populus iubetur redimcre relaxationes tradi# tionum de cibis alqs. Hæ impofturæ etiam quæftuofæ funt,8C non folum falfæ perfuafiones nocent conftientiæ, ftd etiam iniufte compilatur popu# lus*

Abufus manifeftus eft,quod obnoxrj publicis criminibus cum recipiun# tur,ab fjs qui præfunt,rcdimunt pecunia publicam caftigationem, quæ ad ex# cmplum pertinet.

Abufus manifeftus eft,quod de bonis male partis dantur falcultates dift penfandi,amp; faciendi compenfiitioncs quæftuofàs auditoribus confcisionum*

coEisi^ ^oMini et:

Abufus

-ocr page 731-

W o âC lENSI^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6r7

K Bufus manifefti funt,quód muïtis datur Sacramentum,qiios confiât per»* ^lèuerarc in manifeftis pcccatis» Et fîc ingens turba fàcrificulorum afsidué «Célébrât MifTas.

Abufus manifefti funt,quôd difternunt adplicationes Miftæ,generalem, , fî^ecialcnijEt banc uolunt cflè in arbitrio Sacerdoti's,ut adpb'cet,uel multis uel pauciSjUi'uis èC mortuis,æqualiter uel i'næqualiter,amp;S adfirmant Deum partin' frucftus MiftÈCjfècundum determinationem fàcrificuli» Sicenim loquuntur î Et quidem fîngunt MifTam prodeftc alqs ex opéré operato,

Elæc eft prorfus ethnica perfuafio.Et ciim Paulus dicat pum'ri Eccleftam ptopter indigne ftimenteSjUon dubiumeft,banc borribilem propbanationem caufam eftè maximarum calamitatum pubb'carum» Recepta enim opinione, tjuodfîatadpb'catioiuxtaarbitrium facrificuli,amp; opus fine pietate facientis profit alijsjbîc fàcrificuli iecuri cceperunt cumulare Miflras,amp; uberius adplica* re qs^qui plus numerabant.Inde MifTæ in qugftum conuerlæfunt,Nec alia res In mundo quæftuofior eft, quâm Miftà»

Et recepta eft perfiiafio,ut putetur eftè remedium omnium malorum cor* poralium ôd Ipiritualium,Mercatores conducunt Miflàs,ut fœlix fit négocia* do,uiatores,ut iter fit fauftum,ægroti ut conualeicant,ôlt;^c.

Hæret lîducia operis iàcrifîculi Jnterim quomodo profit conicientrjs,quo* niodo fit exerccnda fîdes,amp; inuocatio in fide, filentium eft»

Templa fiint occupata Miisis,cum interim negliguntur minifterium do* ccndi EuangelibôC Catechefis,amp;: examen iuuentutis ac rudium» Imd magis oc* rtipata funt templa in ferijs mortuorum,quàm minifterio,quod uiuorum eau* fainftituLumeft» Et in ledlionibus nulla eft animorumintentio,ièdièruitur ponipæ more ethnico,ut olim celebrabantur ludi funèbres»

VtPerficos reges præcedebat equus geftans numen Perficum, iàcrum ignem»ïta Papam folet antecedere equus gerens Sacramentum,càm Chriftus non inftitueritfuum munus ad hoc,ut ièruiat ambition! Pontificum»

In fefto corporis Chrifti circumferuntur fimul cum Sacramento, ftatuæ ethnico more,amp;^ prædicatur hic cultus tanquam fingulare meritum, amp;nbsp;confîr* matur hæc perfuafio per indulgentias»

S) E CO N ITG 10.

r^Vm immodicis laudibus ornantur nota Monachorum, obrepfit opinio, V'«

•*-^quafi coniugium fit genus uitæ uix placens Deo,

Negligunt concionatores hortari adultos ad coniugium, cùm negleélio coniugt} multis fit exitio,qui polluunt iè uagis libidinibus»

Ctim in gradibus certis Deus prohibeat cognatos aut affines iungere con« nubia,amp; honeftê quidam gradus fint additi, Romæ fine dilcriminc diipenià* turdeutrifcßdiuinisamp;humanis prohibitionibus, ut conftat conceftlim eftè fratri.ducere fratris mortui coniu2em.Item,Conceflum eftè,ut frater duceret fratris filiam,contra prohibitionem in Leuitico» Taies diipenlationes Romae Uenales funt,ut teftantur multa exempla»

Prohibitiones humanæ moderandæ client,ut de cognatione Ipirituali»

Abufus periculolus eft,quôd perlonæ innocenti, in diuortio iufto, non conceditur coniugium,cum Chriftus clarè excipiat calum adulterij» Et diuor* tiumintelligi debeatde uero diuortio,ubi perlona innocens ucrèliberatur»

4.T0W.PM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mmm ii) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vtilius

1

-ocr page 732-

678 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^CTA

Vtilhiseflètctiam fcniari uetera iura,de confènfu parentuni,quain Ene djfirrimine adprobare clandeftinas defponfationes,

Iniuftiim eft folui' defponfationes ingrefTu monaflcrij,

TtE VHCTIon E

morum.

y 11 A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftjquod unÄi'o fine fèna amp;nbsp;uera precati’one adhibeturjS«!: adhibetur

■^fuperfti'nofê, non ut fànetur ægrotus, aut ut confblatione aliqua ex Euan^ gelica concione adiuuetutjSed tantum umbra uetufti moris rctinctur» Et con*! firmatur ibi fiducia inuocationis fandorum.

lt;DE IHFOCATIOHE

opitulatores, qui ipfi tollant imorboSjaut depcllant pencula, aut præb'entur, ficut finguntde GcorgiOj aut fimilibuSjCum (blius fint Dei opera,PatriSjFiltj ÔC Spiritus lanlt;fii,ubifß ad* cfïè 8C exaudire,dare uitam 8c falutem,ut Chriftus inquit : Pater ufcß modo opcratur,8c ego opcror. Et Efaiæ 4Ç. Nunquid non ego Dominus,8dnoncft ultra Deus prseter me.Deus iuftus èC ßluans,non eft: præter me. Conuertimb ni ad me Sdc.Et fi quid agitur minifterio angelorum, Deo impcllente agitur*

Ethnicainfania eft.finoulis iantftis tribucre certa officia» Anna finj^itiir dare opes,uelut luno. Antonium faciunt cuftodem porcorum,amp;c»

Eft ctbnica iniania fingere,quód ad unam ftatuam magis exaudiat fan* (ftus quam ad aliam.Ided aliæ ftatuæ magis coluntur qudm aliæ,ut ftatua Ma« riac Lauretanæ aut EIucticæ,Et finguli mcmincrunt,ie ad tales ftatuas inuocafi fe Mariam,uelut præcipuam propiciatricem amp;nbsp;placabiliorem Chrifto. Vtau* tern ad Paftores pertinet docendo reprehendere bos uiciofiisimos cultus,Sic ad officium Magiftratus pertinet,tales ftatuas reipfa tollere, Deut.l2»

Creuerunt Sd peregrinationes ex hoc errorc, quod aliae ftatuæ magis qudm aliæ colendæ putantur.Cum Deus non fit alligandus ad uîlam rem,ad quam ft ipft fuo uerbo non aîIigauitjBlàiæ óó.Sed uelit ubicj inuocari,in Spi” ritu 8lt; ueritate,in nomine Chrifti»

Déclarât etiam Diabolus maniftftis fignis ft autorem eftè peregrinatio* num multarum,ut multi norunt ad facella Viti, homines lanos alioqui, corri* pi furore Diabolico,amp; faltare per triduum aut quatriduum.Conftat ôô in hac urbe Ratifpona,multos accurrifiè ad ftatuam ftibito furore percitos,amp; iacuif* fe aliquandiu ante fimulacruin ftupentes, Attj ita uelut uoto perioluto, ad fe redrjftè.Hæc fimilia ftint multorum ethnicorum exemplorum,ut de Orgijs,df ' Corybantibus legitur»

Scimusalicubiperfiïafumfi.iiftemulieribus,prodeflc ad foccunditatem, fi nudæ circumirent in facello aram,amp; offèrrent nninus. Multa quæ ucrecun* dê recitari non pofTunt, omittimus.

Qiiantum impofturarum eft,amp; in ipfis imaginibus,uidimus ftatuas Ma* næ,quæitafabrefa(4æerant,utuultumauertcrea prccante, aut annucre poft ftnt.Hæc non poftunt fingula commemorari,Sed paftorum 8c magiftratuum diligentia talcs abufiis toïli oportuit,qui tamen propter quæftum retinentur.

Abufiis cft in iureiurando addere fancftos.lta me Deus adiuuet,amp; omnes fândti. Vcl fîcut legiturinDecretis.Itame Deus adiuuetj8lt;: hæ rcliquiæfan* dorum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftremó,

-ocr page 733-

Poftrcmójfi ofïïcium mcdiatoris Chrifti illuftrarctunn tïocèndojfaciï^ usabufüs ilh' caueri pofTcnt.

Fcriæ {ancn:orum moderandæ {unt,8ó corr/gendi abuftis plurimi carutn feriarunijpopulus piè conuenire debebat ad aiidiendam ueram hiftoriam,qug hortaretur pios,ut ageren tgratias Deo,qui Eccleiîam confirmât exempb's fan:« lt;ftorum.îtem,ut acccndercntur ad imitationem.Nunc,aut nullas audit liifloriJ« as,aut fabulas audit,putat fanduni placandum efTe bis operibus,ieiuniö,amp; celt; remonijsfeftidiei.Nonigitur conuenit ad difcendum,fæpiusuero conuenic ad conuiuia,ad Judos,

Probibendæ funt etiam difeurfationes ftationariorum, qui confirmant crrores,amp;f expilant plebem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

Probibendæ etiam confecrationes fimiles magicis, ut herbarum,eultros» tüm fimiles,Quibus uana fiducia alitur,amp; mens îi Deo auertitur^

(DE lt;PE(Î^SOKIS ECCLE-fiaßieis.

ORimaefle cura debebat, ut Ecclefiæ haberent idoneos Paftores, 6^ ut in*^ fcholis ftudia utilia florerent,Adutrumc^ opus eft infjaetftoribus feuEpifeo« pisjfeu ali}s,amp;^ mediocribus ftipcndijs. Nunc magni funt abufus, pauci funt fdonei Paftores,amp;^ Epifcopi negligunt uifitationem feu infpelt;ftionem, Scholæ gt;iegJiguntur,quia défunt infpedores prudentes,Só rcditus.Quare opus erft ex MonafterijSjaut CoJIcgqs rurfus transferre aliquam partem ad parochias 8d: fcholas. Certum eftenirnolimtantosreditus donatos efle Ecclefrjs, ut minis’ fteriuni Euangclij literæ confèruarentur,8ó paftores ac pauperes fcholaftici âlercntur.Hæc duo præcipua inprimis habent opus reformatione, Et utrumcg ^fficiendum eft,ut fint infpeeftores fideles amp;nbsp;prudentes, ac ut fit unde alantuf paftores amp;nbsp;fcholaftici,

Hæc facile poftent effi'ei, ft Papa,Cardinales amp;nbsp;Epifcopi facerent officia Ecclefiaftica,Sed bi occupât! dominatione mundana,alias res agunt,

DE ECCLESIASTICS EI^K^TlOHE (Papit E^ifeoporum.

TA Vo funt propria munera Ecclcfiafticorum gubernatorum, uifitarc Ecclc* •’^-^fias,8(: Synoefosconuocarc,Vifitatioexplorat dolt;ftrfnam,amp;^ mores mini* ftrorum,ftudia Scholarum,amp; ea quæ ad conferuationem Ecclefiarum necefta* da fiint.In Synodis deliberationes habendæ funt de abufibus, qui fubinde ex* ^riuntur,Suntamp;S indicia docftrinæ exercenda.

Hæc omnia negliguntur â Romano Pontifice, Cardinalibus amp;nbsp;Epifeo* pis,8^ uagantur miniftri Ecclefiarum,ficut grex fine Paftore, Sed Romanus f^ontifex fibi cauit,fumit fibi autoritatem fupra omnes Canones,amp; concilia,8^ iictat ft corrigi ab alijs, etiamfi innumerabiles animas perdat,ut aperte dicit cap.Si Papa 4O.dift : Hie error tollendus eft ex Ecclefia,

Deinde quales fint mores in Colleges, ÓÓ aliorum Sacerdotum,nön eft obfeurum. Qualis fiat collatio SaCerdotiorum, Quales Romæ litcs fint de præbendis, notum eft

Transfert ad ft Roma, Pontifex collationes,accipit artnatas amp;nbsp;alias pen* fioiies fine modo. Hi abufus corrigendi ftint, fi Synodi generales conuocari

M m m iirj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non

-ocr page 734-

680 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yfCTA

non pofTuntjCongrcgetur nationalis,aboleantur uiciofi cultus, amp;nbsp;iniuftæ d/tioneSjConftilatur moribus Sacerdotum,deliberctur de collationibus Sacer# dotiorüjcfficiatiir ut qui fùnt in Colleges,non fint odofi,(êd feriu'ant EccIefiæ, Interim quilibet Patronus uideat, ut paftorcs habeat idoneos,item Scholis proipiciatur,ut rctfèc doccatur luuentus.

OFFICI^LKBrS EF S E excommunicationis,

CI officialeseflèntdo(fî:iamp; boni uiri, non tantum iudiciaexercerc deberent, ‘^Sed ctiam inipicere Ecclefias Scholas* Nunc tantum exercent iudicia,8lt;f quidem pleracß prophana.

’ Eccicfîafticus iudex cognolcit de dodrina, amp;nbsp;punit manifefta crimina, Nec fit unus tantum iudex,fed debet efle ccctus aliquis. Sicut Paulus plures adhiberi iubet,8c Chriftus inquit : Die EccIefiæ,Nunc autem unus aliquis of» ficialis exercet indicium,8^ transfert ad forum luum caufas prophanas,Sicut et Pontifices cxcommunicarunt Imperatores (inc légitima cognitione, pro* ptcr imperq controuerfias*Et nunc magnus quæftus eft officialibus ex contro* uerfqs,quæ-funt alienæ à foro Ecclefiaftico*

Item,in puniendo feruiunt magis auariciæ fiiæ, quam uti ïi ta ti Ecclefisc.

Denitß hoc genus hominum,quod re ipfa fiiftinet Epiftopi munus,mini* mum habet grauitatis,

ÎDE M ON A-STEQ^^IIS.

A Æ Onafteria Iocupletia,nec ftruiunt Ecclefi)s,nec colunt fliidia.Et cum muh ■‘’■*tafint,prodeirctindefiimerereditus ad parochias fcholas conftituen# dasJniuftum eft enim alibi ociolam turbam de Eleemofynis datis ad confer* uationem minifterij.Iniuftum eft amp;nbsp;hoc,quod deuorantur â Cardinalibus, B* pilcopis,aut Principibus,amp; defraudatur Ecclefia*

Monafteria uirginum,propter lexus imbecillitatem maxime habent opus pia mutatione,NobiIitas eó puellas includit, ut patrimony's parcat» Et poflèt confiili nobilitati hoc modo, fi talia monafteria tanquam Scholæ cflent,ubi puellæ fine uotis docerentur,amp; fi quæ uellent deinde nubere elocarentur, cti* am adiutæ mediocri dote»Nunc tenentur ibi implicitæ uotis, cum multæ non fihtidoneæhuicuitægene^i.Crudaturinfirmusièxus ôd fiia imbccillitate, amp;nbsp;luperftitiofis cultibus amp;nbsp;opinionibus, Nec audiunt, nec dilcunt lynceram Euangeli) docftrinam.Habent auditores confefsionum indotftos aut etiam ma* los, legunt, canunt latina quæ non intelhgunt.

Eft magnorum gubernatorum adfici huius lexus milcricordia,Confulatur puellarum faluti,quarum et animæ amp;nbsp;corpora perichtantur,Liberentur uotis, Sc præficiantur eis py 8C prudentes concionatores,emendcntur luperftitiones.

Sunt Sc collegia militaria,quibus opus eft coniugio,8c quadam mutatio* nefuaruni ordinationum»

In monaftcrys tenuioribus,ut Dominicanorum,Francilcanorum,8«f Au* guftinianorum funt aliqui ftudiofi,Sc leruientes Ecclefys, Sed hos ißfos fæpè audimus deplorare fuperftitiones,quibus multi apud eos faftinati tenentur»

Hie ctiam iuuenibus confuli oportet,per uifitationem,quæ fieri debebat ab Epifcopis,aut prudentibus uiris ei rei præfedis»

Corrigen*

-ocr page 735-

6Si

Comgendîetiam erunt in Monafterqs abufiis Mifîàrum,quâ; ibi magis conducuntur, qu^m apud ab'os facrifîculos» Et lunt alia uicia, Superftitiofî cultus {àn(ftorum,indulgentiæ,8ô leruitus Pharifàica in cercmonrjs ccrds.

Oramus autem Dcum,Patrem Domini noftri kfu Chrifti,faluatons noftri,ut Ecclefîam iuam liberet ab omni errore,amp; fanet,augcat,amp; feruet pro# pter Filium fuum Dominum noftrum lefum Chriftum, qui pro nobis uidi# ma fatftus eft»

S)E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S ECC LES

emendandis^

PHILIPPO MELANTHONE.

^Vm prima præcipua cura eflè dcbeat in Eccleßa Chrifti,ut Euangelium '^rectc,purc,amp;C pcrfpicuê doceatur, prodeftèt aliquam fummam docftrinæ Buangelijjtanquam Catechifmum edi de Deo, de tribus perfonis diuinitatis, decreatione,depeccatooriginis,de Chrifto, denicg de cæteris articulis Sym* bolfïn bac fumma prodeftèt complecfti articulos conciliatos. Ita ÔC multi piè crudirentur,amp; paulatim Ecclefiæ coirent in concordiam»

Prohibendum eft,ne omittantur conciones ordinariæ in feftis diebus,amp; ”• curandumpereosquipracfunt,utpaftorespia, amp;nbsp;utilia ad ædifîcationem, amp;nbsp;aptatemporibusdicant.Etinfineconcionumaddant adliortationem ad pœ# nitentiam,cum publica abfoIutionCjScprccationum pro præièntibus necefsi# tatibus quolibet tempore.

- Et quia uetus confuetudo tradendi Catechifmi, nbsp;nbsp;pucritia: peculiariterni,

crudiendæ SCexpIorandæ,ferè ubiq; negligitur, inter præcipuas reformatio# nis partes ducimuseftè,renouationemcius moris. Quare cfficicndum eft,ut per paftores aut diaconos ftngulis icptimani^,duæ horæ aut tres,pro conditio# ( ne locijtribuantur Catechifmo,fic,ut ccetu puerorum, SC puellarum conuoca* to tradatur ordine,et ftmpliciisimè fumraa dodlrinæ Chriftianæ,amp; audiantur ordine pueri amp;nbsp;pueîlæ,recitantcs fymbolum,decalogum, precationem domi# nicam,do(ftrinam de fide iuftificante,de Sacramcntis,de poenitentia, de bonis opcribus,de cruce.Cogitemus purifsima Ecclefiæ partem cftè pueritiam reeftè inftitutam. Ided hæc ætas nequaquam negligenda eft, prælèrtim cum SC hic frudus accedat,quod cum tenera ætas pia amp;nbsp;falutari doÂrina imbuitur,fimul concipit amorem religionis Chriftiang,qui poftea,cum accedtint anni,prodeft moribus. Et melius indicant homines de ijs doèlrinis omnibus,quarum elc# tnenta reèèê imbibit prima puericia.Denicç notum eft illud» Vftp adeo ù tene# ris confuefccre multum eft.Et toties clamitat ac præcipit Deus in làcris literis, ut doftrina cccleftis tradatur pueris.

,Et quia ceremoniæ inuitare homines,^ adfuefacere debent,tum uero eti« m ï* am figna funt,ad admonendos,et docendos rudes utilia,curandum eft,per eos \ qui præfiint,ut ceremoniæ utileSjôô quæ aliquid grauitatis habeant,retinean# tur,amp;abfurdæacindio'næorauitate Ecclefiæ aboleantur, ut fiint multæ fta* tuarum circumgeftationes, ut alicubi magno pondéré crux circumfertur, quam uix quatuor geftare queunt amp;c.Iterfi ftatuæ amp;nbsp;picfturæ fabulolæ,ct quæ luperftitiofè coluntur.Harum rerum emendatio bonis amp;nbsp;prudentibus guber# natoribus in qualibet diœcefi commendetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-a

Sed plurimu refert,quales fiht paftores,et cgteri doètorcs amp;nbsp;miniftri Eccle# V fiarum.

-ocr page 736-

682 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^CTA

narum, Ac ne îdonei prænciantur,potiGimum ex his duabiis caufis accidit,«cî quia patrom' amp;nbsp;collatores commendantindoélos èc ignauos, aut propter pri* uatam beneuolentiam,aut corrupti peccuniajaut propter alias caufas non pro^ bandas,uclquia Epifcopi,fine dclcclu,finc exploratione, admittunt quoslibet, cum non adficiantur cura falutis Ecclefiarum,nec docflrinam, nec mores pa* y J ftorum inquirunt, nec præficiunt infpedores,qui indodos erudi'ant

V t igitur bis caufîs occurrant,primùm de collati'one deliberandum erit ïn collegbs prodeft reftitui Canonicam eledionem, nec conccdi, ut menfe Pa* pali,aut per alias occafiones intrudantur indodi aut male morati,

Cæterüm in eligendis paftoribus, etfî ius patronis nollemus adimijta^ men nec patrom' præHciant paftores,non prius commendatos aliquo teftimo* nio Eccleiîæ,hoc eft honeftorum hominum in co ccetu,cui datur paftor, Etli^ ceatEcclefiisreqcereimpiosautnonidoneos, aut rclèrrc rem ad Epilcopos, aut eos cjüi loco Epifcoporum fuftinent gubernationem Ecclefi'afticam»

Epifcopi,aut bi qui Ecclefiafticam gubernationem locoeorum Riftinent, nullos ordinent,niiî ad certa minifteria Ecclelîæ.Necïînt ociofi làcrificulijtam tûm eô ordinatijUt uidum fibi quærant ledione MiiïàrumjUt iiulgo fît»

Nec ordinentur inexplorati,ièd iînt uiri dodi amp;nbsp;graues aliquot, quibiis fît in qualibet dicecefi mandata cura examinis,bi neminem admittant ad ordi* nationem,nifî adferat teftimonium de uocatione ad certum minifterium,amp; de moribus,deinde dodrinam inquirant de dogmatibus Ecclefîæ necefTarijs. Si quos inuenient prorfus indodos,probibeant,ne ordinentur, amp;nbsp;fîgnifîcentpa* tronis aut Ecclelris,ut alios quærant idoneos. Sin autem erit aliquis mediocri dodrina inftrudus,Slt; uideatur pofïè proficcre, detineatur,amp; ab aliquo exa=lt; minatore per menfem unum atq? alterum erudiatunNam examinatores illi no tantum fînt ociofi auditores ordinandorum,fèd fufeipiant laborcm etiam cru«* diendi indodiores,cos(^ fppius audiant.Et Epifeopis aut gubernatoribuscuræ fît,ut pauperes ordinandi interim uidum babeât,amp; aliquot libellis neccflàrijs inftruantur.Hæc officia Ci fumtuofa eflè arbitrantur, cogitent nullum effè fanlt; dius cleemolynæ genus,qudm pauperum fàccrdotum ftudia iuuare,SC confus* lere Ecclcfi]'s,ac reputent fibi propter tales eleemofynas fantas opes datas eflè, curabunt igitur,ut pauperes ordinandi babeant boipitia amp;nbsp;præccptores»

Vt autem paftores, amp;nbsp;cæteri miniftri Ecclefiarum,fàccrdotes,8ô diaconi, pofsint Deum inuocare bona confeientia amp;nbsp;uera fîde,aboleatur lex amp;nbsp;obligat tio,quæ probibet coniugium facerdotibus,ac liceat eligere ad iàcerdotium,uilt; delicet ad docendum Euangelium,amp; ad Sacramenta adminiffranda, boneftos maritos,liceat etiam bis,qui fùnt ordinati ccclibes, poftea honeflum coniugi* um contrabere»Si enim hoc non conccditur,multis locis deerunt paftores, Si Ecclefiarum folitudo,amp; uaftitas metuenda eft.Siciit iam in ipfis Epilcoporuni ditionibus in Germania feimus multis locis deeffè paftores Ecclefîjs* Cédât igitur bumana traditio,SC iniuftalex necefsitati publicæ,cedat dignitati mini^ fterr|,quod ut confèructur,tollantur iniufta uincula, amp;obÏ3'gationes,quæ de* terrent pios ôdmoderatos ab ca fundionc»

Haud dubic omnes modéfti toto corpore atq? animo coborrefcunt,cum cogitant quanta agmina animaruni hæc lex de ccclibatu tot iam fèculis traxe* rit in æternum exitium»

Quanquam igitur ccelibatus fortafsis ad opes Exclefiafticas retinendas eft ,

accom*

-ocr page 737-

JKO ^MACIEUSU

gt;ccommodatior,tafncn maior habenda eft ratio ueri ciiïtus Dtijfàlutis anima* runijCtpiibbci cxcmpb\Saccrdotes polluti malacofcientia non pofTunt Deum inuocarcjruuntin interitum perpetuumjamp; nocent cxcmpîo moribus aliornm»

Si bis tantis caufis gubernatores non monentur,fi impediiintueram Dei ’nuocationemjfi non adnduntur cxiciö aborurn,profe(ftó dura eft Eccîefiæ fer* . uitus»Quare oramus,üt hoc uinculo cœlibatus miniftri Euangelq liberentur, Abufus frequentiisimus eft ubiqg,quigrauiter oftèndit Deum,quod ho* niines obnoxtj pubîicæ turpitudini petunt abfoIutionem^Sc cœnam Domini, fine ucra poenitentia^tamctfi propter iblennem ritum,quandam iîmulationein poenitentiæ præ fe fcranc.Hoc eô fit^quia Epifcopi multis fcculis ncgiexerunc iüdicia Eccïefi'aftica,ut poftea dicemus. Sed tarnen mandetur paftôribus,uc prudenter Sacramenta adminiftrent, nec abfoluant eos,qui non promittunt ^tnendationem uitæ. Et, fi poftùnt,obnoxiosmanifeftæ turpitudini indicent iiidicibus Ecclcfiafticis,aut alijs magiftratibus»

Paftores in fingulis Ecclefijs audiant ièmcl in anno ordinc auditorcs, pracfertim rudiores : ac fîdem eorum explorent,idt^ in tcmplo fiat. Nec poteft hacinre quiiquam dctredarc paftoris autoritatem, quia finguli dcbemusfî* profîteri,præièrtim apud paftores pios amp;nbsp;fideles, cùm hoc ex officio pos» ftulant.Jbi paftor fingulos etiam ea quæ cuiufcp ætas aut mores poftulant,pru* ^enter,amp; grauiter moneat,Slt; crudiat indodiores, de fide, de moribus, de ufu ç ’ Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

oacramentorum.

Et ut populus tranquilla pia conicientia ad cœnam Domini accederc po{sit,confcienti)sillorum confulatur, qui cum norint ueterem Ecclefiæ mo« tem,integro Sacramento uti malunuNcmo circunfererts malam conftienriam poteft Deum inuocarCjUt igitür Deüs colatur,amp; ut confulatur hominum fâlu* li,gubernatores maxime cauere debent,nc lædantur piæ confeientîæ.

Confiât hanc ccremoniam inftitutam efte,ut fidem confirmer in pauidis mentibuSjfèu confblationem adfcratjS^ ut hîc gratiæ agantur Deo^Quo^^odo «utem confblationem capicc,aut aget gratias exulcerata confeientia Z Hæc ar* cana uulnera gubernatores Ecclefiæ intelligerc,amp; fanare debebant.îdeô tolla* turabufus,uidelicet,prohibitio calicis»

Maximus amp;nbsp;uniûerfalis abufus cft,quod non exercentur iudicia Ecclefia^^ï ftica,nec de do(ftrina,nec de moribus faccrdotum,aut populi. Primûm Ponti* fices quando conuocarunt Synodos ad ueram,amp; æquam cognitionem de do* ftrina Z fed iam de particularibus Ecclefijs agimus, Epifcopi habent officiales, utuocant,quibuscontrouerfiæ de contratftibus fponfalium, amp;nbsp;aliæ quædam inquifitionescommifïæfiint. Hi nec intelligunt officium fùum,neC faciunt, Sed habent quædam aucupia pecuniæ, quælongum eflèt recitare*

Non pofTumus fine magno dolore commemorare Ecclefiæ calamitates. Nos in Germania titulos habemus Epifcoporum,Epifcopos qui officiû fiiuin faciant,non habemus,Cùm enim quatuor fint præcipua Epifcopi officia,docc* re gubernare doArinam,ordinäre et cxplorare ordinandos,præcfiè iudicifs EcclcfiafticiSjSd uifitare Ecclefias : noftri Epifcopi in Germania ilix umbram amp;nbsp;ceremoniam unius muneris rctinent,uidclicet, ordinationc fine exploratie* ne Jnterim tenent amplas ditiones,quas cum adminiftrant,ducum offices fun* guntur,non Epifcoporum.Quas fi uolunt retincrc,non enim impcdimus,deli* berctur de certis,qui uerc regant Ecclefias ; ut fiapra didum cft,oporterc in

qualibec

-ocr page 738-

684- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C T

qualibet dicccefi efle ccrtos Jckâos uiros, qiù præfînt ordinationî, explcv rationi ordinandorum^îta fintjfèu qdem, feu alrj,qui præfint ludictjs Eccicfia*' uifitent Ecclefias.

Fungatur igi'tur ucro munere Epifcopi, feuunus alïquis certo loco,lèu hæc decuria ludicum.Necefîe eftenim in Eccicfia eflè aliquos idoncos guber^ natorcs docTcrinæ amp;nbsp;ordinationis» Ncceflè efl: iudicia cxerceri de dodrina,amp; de controuerfijs {ponfalium,de diuortijs.Necefïè eft reftitui excommunication nem mandatam in Euangclio^Hunc Epiicopi uicarium,{èu banc decuriam iu^ dicum tueaturille,qui titulum tenet Epiicopi»

fam fi collegia habefent uiros dodos, pios,amp; exercitatos : cxpeditifsi* mum efièt legere bos indices ex colIegijs.Sed addendi funt aliqui bonefti,gra^ ues,8CdodiuiriIaici» Etinfingulis diœccfibus pro magnitudinepJures tales decuriæ iudicum conftituantur, ièd fit una fiiprema,quæ, ut didum eft,fit ue* lutuicaria Epiicopi»

Vtautem babeant bac decuriæ bonefta ftipendia,cerfæpræbcncîæ feu certacollegi^jièureditusmonafteriorumadbos ufus transfcrantur» Qiianra cjft enim turba ocioiôrum 80 ignauifsimorum bominum nunc in coîkgijsSgt;^ opulcntis monaftcrrjs Z

Confiât,exigua pecunia apud officiales pofie tranfigi de pœna flupri aut adultcrrj.Hæc lenitas auget licentiam» Ideô ièueritas iudiciorum,8ô pccnaru reflituenda eft. Ac primûm de omnibus criminibus hoc ièruetur. Habcat fu* um ius magiflratus ciuilis. Vt ex officio laicorum dclida inquirit SC punit,ita fàccrdotcsreos manifeflorum criminum,flupri,adulterij,furti,cædis, amp;nbsp;fimi* lium,puniat fuarum legum pccnis»Et quidem docendus eft magiftratus,nene:lt; gligenter officium ftium adminiftret.Nam diuinitus huicgradui comrnendagt; taeftdiiciplinæextcrnæ conièruatio amp;nbsp;defenfio,ut Paulus docet, inquiens, magiftratum honore aftîcerc bona opera,econ£ra uerô formidandum ene ma* Iis» Nec çxigua morum corruptio inde orta eft,quod forum Ecclcfiafticû im* pediuit magiftratum ciuilem,ne inquireret aut puniret adulteria.Sit igitur ui* gilans amp;nbsp;accr magiftratus ftiat fè diftiplinp cuftodem eflè diuinitus in hac fta* tionc collocatum.fnterim tarnen Ecclefiaftici indices iuum faciant officium.Et quia in multis locis ciuilis magiftratus,ex quadam ueteri praua confuetudi* , ne iègnioreft in puniendis adulterijs :ideo paftores amp;nbsp;indices Ecclefiaftici fint diligentiores in fuo officio»Paftor admoneat obnoxios criminibus,adulteriis, Epicureo contemtui religionis Chriftianæ, blaiphemis ièrmonibus,periurijs, aut alfjs criminibus»Si admonitus non pollicetur emendationem morum,de* ferat eum decuriæ iudicum,hi,rc inquifita,lcntentiam excommunicationis fe* rant aduerfus reum,ac magiftratui ciuili fuam fèntentiam indicent»

Et ita fint conftituta iudicia deledis,certo numéro uiris grauibus, dodis ÔC iuftis,ne paftor,aut quilquam abus uideatur odio potius reum in periculum adducere,quàm moueri ad accuiàndum offi'cij ratione» Nec liceat foli paftori, ferre fèntentiam excommunicationis,fine ulla iudicum decuria,aut neminc ad* bibito ex honeftioribus uiris fuæ Ecclefiæ» Vtenim uocantur hæc iudicia Ec* clefiæ,ita funt plures adhibcndfut Paulus uoluit» Tyrannis eft inimica Eccle* fiæ.ldeo fpecies omnis tyrannidis in Ecclefiæ iudicijs fugicnda eft»

His dccnrijs iudicum cornmendanda eft uifitatio Ecclefiarum,ubi de do* dlrina paftorum fiat inquifitio» Cocrceantur petulantia ingénia,quæ icrunt falia

-ocr page 739-

wo M ACIEKS

falfa dogmata,tollantur fùperftiti'ones, 5^ ftatuæad quas fîunt concurfus, amp;nbsp;infpidantur ctiam fcholæ,amp; gubernentur ftudia»

Nec offidnæ typographical negligendae funt.PIurimum cntm rcfert,qua* les nbri ueniant in manus hommü,cauendum^,ne fpargantur impi'a dogmata aut famofi libeniJdeó magiftratus in fingub's Iods præfîdant certos infpedo^* res feu cenfbres offi'dniSjnec li'ceat edere libros non approbatos ab bis cenfbri* bus, Fiat ctiam inquifitio de moribus paftorum popub,fi compertum fuelt; nt,pafl:orem admifîflè ab'quod flagitium,puniatur feueris legum pœnis,amp; cd minus conniuendum eft ad ftupra, adulteria, aut fcortationcs ßicerdotum, quia petimus concedi eis coniugium, Quare feueriisimis pccnis corporis illa debda puniantur,

Infpiciant ctiam uifitatores rationes ærarrj in Eccleir)s,amp; curent fidcliter pendi ftipendia paftoribus,diaconis,06 bis qui prælunt fcbob's.

In fcbob's non foi um Ecclefîæ fèminaria fùnt,fèd etiam ibi præparantur in^ xi i n. genia ad omnem reb'quam uite gubernationem Jmô fcholæ Hint fontes huma« nitatis in tota uita,quibus negledis,necefîè eft lequi magnas tenebras, confu* fiones rebgionum,amp; fuperftitiones,legum literarum attj artium interitum, obbuionem antiquitatis amp;nbsp;hiftoriarum, morum feritatem, denit^ infînitam barbariem morum,amp; omnium uitæ partium. Quare omnes fapientes gubers« natores maxime iudicarunt ftholarum conftitutionem ad rcmpubb'cam perti« nere,8dbenè conftitutas, prædpuum decus ôô ornamentum eflè ciuitatum, Qnanco magis in Eeelefîa tuendæ funt fcholæ f in quibus confèruatur amp;nbsp;pro« pagatur dodrina Euangebj,amp; traduntur aliæ bonæ artes,utiles,tum ad expb'« candam cceleftem dodrinam,tum ad reliqua uitæ officia gubernanda. Et hac in re moueamur confuctudine Ecclefîæ omnium temporum. Nunquam fine fehobs floruit Ecclcfia,uoluit Deus certos eflè cœtus ad tabernaculum,quod Moyfès condidit,amp; poftea ad templum : non aliam ob caufàm,nifi ut ibi ftu« dia legis diuinæ,amp; ab'arum artium bonarum in quadam ffequentia uigerent, amp;iuuentus excoleretur, ïta Samuel adolefcens mifliis eft ad tabernaculum, tanquam ad Âcademiam,amp;^ poftea Elias,ac Eb’fèus,Ioannes Baptifta,Chriftus habueruntagminaauditorum,Huncmorem 8Ó Apoftoli fcruarunt,ut ex Ire« næo apparet,qui teftatur loannem non fblum uniucrfàm mubitudinem illitc« ratam docuifîè,fèd etiam habuifïè quofdâ afsiduos auditorcs,qui fè totos ftu« dtjs addixerant,quos fôb'tus eft familiariter docere,etiam extra conuentus uni« Uerfæ EccIefie.Hinc orta funt uetera collegia,et proderat efle taies fcholas,quæ trant teftes,quæ dodrina ab Apoftolis accepta efîct,et confèruabant fèntentiâ Apoftolorum,ideó fæpè allegantur illæ ueteres fcholæ : èC propter has lauda« tur ordinaria fuccefsio,quod effent certi teftes dodrinæ ApoftoIicæ.Nunc hæ laudes ad potentiam amplifîcandâ transferuntur poftea cum opes,Rcgia do« minatio,Iuxus,cxtinxeruntftudia collegiorû,caligo ingens in Ecclefia fècuta tft,8d nata eft illa Theoiqgia monachorum,diluta quadam inerudita philofb« phia,ôô fuperftitionibus,Et hæc ipfà nunc côfènuit,quare fapientes gubernato« tes prouidere debent,ut in fcholis rurfus pia et fincera dodrina Chrifti trada« tur,etmuniêdæ funt fcholg,ut ad pofteros propagari incorruptaueritaspofsit.

Deinde quia in fingulis regionibus magno numero paftorum opus eft, alendi funt pauperes fcholaftici de publico,qui cum redê didicerint dodri« nam Chriftianam,poftea præficiantur EccIefqs.Hæc eft uetus amp;nbsp;uera Ecclefîæ confuetudo, 4,tow.pW. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nnn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;To«

-ocr page 740-

686

Totîes uocîferantur aducrfahj noftn^confuctudincs Eccicfîæ ncgfig^cuni îpfi hæc utilißima inRituca Prophetarum et Apoftolorum pem'tus delcuen'nr, quæ qui'dem ut reftituantur 8^ conCeraentur, omni contcnti'one gubernatores pcrficcre debcntjUideh'cet ita,ut fcholæ floreant^et propagetur falutan's do(ftn'lt; na,et præparcntur,excolantur ac crudiantur ftudiofi poftea præficiendi Ecclc* fqs.PorrÔ in Academqs opus eft duph'ci emendatione,u]delicct, dodrinarum 8c diftiph'næ.De artibus tradcndis ucrè cruditi et prudentes ordinem præfcrh bantjita ut luuentus non folum uerfètur in ardbus propham's, ftd etiam difeat Chriftianam doifthnam,Deinde ut ad ueram philofbphiam reuocetur, 8C plohs nugis fophiftici'Sjtradatur DialeÆca fîncerè prudenter,adiungantur PhyficaaMothcmatica,formetur ftylus. Sedhæcpars dedoftrina longior eft,qu^m uttota hîc comprehend! pofsit,5C finguh's loci's ludicio eruditorum prudentum conftitucnda eft,

Diftiph'næ reftitutio rcquirit autoritatem 8c diligentiam pn'ncipum 8^ magiftratuum,neccflè eft mores feueritate maiore régi, amp;nbsp;continere iuuentu^ tem l'ntra fèpta,6ô ad pia exercina reuocare, licentiam adftringere, prohiberc conuiuia intcmpeftiua,indecorum,feemeum,et militarcm ueftitum,hæcemcn* datio obtincrinon poteftmifi magiftratus ueris poenis contumaces puniant.

Sed ut Demofthenes neruos belli uocat pccuniâ,ita ad hos gradus omnes opus eft reditibus,uidelicet,ad aîendos paftores,iudices,fcholafticos,ôô fuut in promptu,fi reeftè collocentur,facilè enim iniri ratio poteft, ut nobilitas in col* Icgrjs maiori parte redituum Ecclefiafticorum fruatur, 8C tarnen aliqua colle* gia,8ô monafteria trsnsferantur ad hos très gradus : ad augenda ftipendia pa* ftorum amp;nbsp;diaconorum,deinde ad conftituendas decurias iudicum, ac fcholas, in quibus non folum mercedes dandæ ftint docentibus, fed etiam mediocris uiftus præbendus pauperibus fcholafticis.Hæc ut facilius fiant, opulenta mo* nafteria transferantur ad hos ufùs,in quibus nunc tantum ociofi amp;nbsp;ignaui lio* mines aluntur.Et fatius eft hoc totum uitæ genus aboler],qu^m intérim efuri* rc pios paftoreSjCum honeftis uxoribus,amp; pfjs libcris,aut fchoIafticos,autEc* défias ftarc orbatas paftoribus,aut delcri literarum ftudia. Cum ait Chriftus, dignus eft operarius mercede fua : amp;nbsp;Paulus inquit : Nemo militât fuis ftipengt; dtjs,mandatum Dei præcipit,ut ad hanc militiam Ecclefiæ, docentiura 8d di* fcentium,ftipendia conferanturÆt propter hanc caufam d pqs regibus et prin* cipibushæ opes Eccleffjs,quas nunc tenent, donatæ fiint. Iniquum eftautem præripi ftipendia ab ociofis,amp; fucis, ac interim fame perire eos, qui durifsi* mam militiam in docendo 8ô in gubernatione fuftinent. Hæc funt mutanda, bonorum fapientum rcgum,amp; principum concilias autoritäre.

VIII. Seddemonafterfjsuirginum omnino prodcftfexum ilium imbeciîlcm libeTari uotis.Semperin confpedufitfapientibus,^ pfjs gubernatoribus hæc reguIa.Non eftè impediendam ueram Dei inuocationê, qui cum mala confei* entia inuocari non poteft,nec animas abftrahendas efte â Dco in æternum exi* tium.Conftat autem in tanta imbecillitate eius lèxus,multarû conftientiasera* uifsimè excruciari.Ideo aboleantur hæc uota.Et tamê pauperibus puellis præ* fertim nobilibus,confulatur ex his reditibus,qui per cerros quæftores ad hos ufijs quotannis colligâtur,amp;r quodam ordine diftribuantur. Nam in pagis aut locis deftrtiSjUirginum cœtus cnè,non uidetur utile,led fi placet aliqua mona* fteria uirginum conuerti in fcholas puellarum nobilium amp;nbsp;aliarump'd fiat in urbibus

-ocr page 741-

W oA Cl RNS 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6S7

ürbibusjubi’ cft bonefta difciplina^Et præfînt honeftæjpiæ et graues matronæ, Talcsfcholasaliquaspuellarum effc, (ineulbs uinculis uotorum optandueß fetjin quibus nobilium filiæ aliæ puellæ difccrent literas 8^ docftrinâ Euan* adfuefierent ad ipfa cxercita,amp; bonos mores^nupturae cum uellent.

Hæc cft imago honeftißimi cœtus matronarum 8c puellarum, quæ olim quadamaßiduitateferuiebanttemplo, in quo cœtu Anna prophetifla, tan* quam magiftra fuit reliquarum» Deus pater Domini noftri leiii Chrifti, qui tlegit fibi Ecclefiam, in qua in uita æterna ceicbretur, emendet,regat,defendat augeat earn. Amen» Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Trinci^um, alterins partiijdatum Im^eratoritc Mate* ßati dealt is Colloquj, r^Oftquam inuidißimus Imperator, Dominus nofter clemcntißimus, Ele* doribus,Principibus,8lt;f flatibus dementer patefecit,et flripto comprchcn* fa offerri curauit ea,quæ conffgnata fuerunt a collocutoribus, quos fua Maie* ftas ad id,cum hoc fibi communes flatus detuliffent, delegit, ut uiam 8C ratio* nem ad conciliandam religionem citra tarnen aliquod præiudiciû quærerentî pettjc^ fua MaieflaSjUt ab Eledoribus ifla cognofcantur,fuam(^ ipforum fln* tentiam,hifuper iflis rebus Imperat:Maiefla:communicent: Eledorcs 8d cæteri Principes,attp horum abfentium legati,arduum iflud negotium, perti* nens nimirum ad gloriam amp;nbsp;honorem Dei omnipotentis,falutem animarum, amp;nbsp;communem Germanicæ nationis utilitatem, diligenter, quantum per tern* poris breiiitatem Iicuit,expenderunt» Ad negociumigitur huiufmodi commo* de expediendum,utile ÔÔ confultum eis uidetur,ut Cæfarcx Maieflati flripta fex coffocutorum,in quibus de articulis religionis controuerffs agitur,iterum “'eddanturjluacß Maicflas tanquam aduocatus et defenfor Catholicæ Ecckffg, hiimilime rogetur,ut cum legato Pontificio,iuxta decretum Haganoenfl, fcx collocutorum flripta cognofcere,amp; communicare udit,præcipuè uerd articu* los,in quibus collocutoribus conuenit,exad:a amp;nbsp;flimma diligentia examinare, ita,ut fi quid in collocutorum fcriptis rcpertum fuerit, quod uel flntentiauej uerbis pugnet cum fandis patribus 8C laudabili Ecclefiæ confuetudine, fi quid adhæc forfan abufuum in Ecclefia depræhenfum fuerit, id mutetur,emende* tur,tollatur.Præterea fi opus fit declaratione aliqua,ad ea elucidanda,quæ in articulis obflurius pofita lunt,ca ut adijciantur, huiufmodi uerd refblutionem fadam,refcrendam,quamprimum fieri potefl,ad flatus imperq,ut fic cum Im* perat : Maiefla : iuxta id,quod initio comitiorum ipß propofuit, concorditer flatus de his rebus agere poßintVt denitp Impera: Maiefla: dare uelitopc* ram,ut proteflantes conflntiant in aliquam Chriflianam formam,et rationem conciliandi reliquos articulos nonduni conciliatos, quod fi nee hoc à prote* ftantibus impetrari poterit,ut ad generale concilium rerjciantur,aut Glcem ad nationalem Synodum(fi habendi generalis nulla fpes fuerit)modo ilia ritè,8C legitime conuocetur,quo tandem in Germanica natione, Chrifliana pax 8C tranquillitas conflruari poßit»

IMPElt;^ATOlt;1^IS, ELECTOlt;l(^r-gt; luSfCoeterisjj principihus redditum.

4,Tlt;gt;m.Phik nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nnn ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Impera*

-ocr page 742-

tM per a to ria Maieftas, clcmcntifsimus Dominus nofler,refpónfïöneni Ele^ Adorum^Principum^ftatuum^et legatorum,eorum prindpum,qui abfunt,perlt; tinentem ad caufas religioniS5amp; ad librum cis à lua Maieftate oblatum^probe mtellexit.Sperauerat autem fua MaieftaSjEledores, principes, ac reli'quos fta* txis,poftquam fati's longo tempore librudi habuerunt, ac cum proculdubio cxaminarunt,aHquanto explicadus ac clarius expofituros Itiam lententiam ♦ Porro quia femel in ea fententia, quam obtulerunt împerat : Maieftati,obfir* marunt animos,ne officio fuo deelfe fua Maieftas cuiquam uideri pofsit, nihil ipfa intermiffiuram fe offert in hacre, quod quidem fuam Maieftatem decen Tradereitacg librum legato Pontificio parata eft, ac cum eo communicarcj quo de huius etiam fententia fieri certior pofsit,0lt;fc,

SEnr EKTIÂ E (I^ATO 3) E ineunda conjenfione ^li^gionisjisr faciendo reformationis initio, deliberationi EleEorum, ^rincipum, iS'omnium Statuum pro-poßtn.

IMperatoria Maieftas, Dominus nofter clementifsimus,iuxta fententiam confilium Elelt;ftorum,Principum,8lt;^ Statuum Imperq, quæcuncç inter collo^ cutores ada funt,legato Pontificio communicauit,.de^ his legati fententiam rogauit,hanc deniej caufam,fimiliter Sgt;C reformationem, ut ilia quamprimum (ficut ea fiimme neceflaria eft, Sc in prioribus comitijs fæpe poftulata) inftitut poftit,ftimma diligentia eidem legato commendauit» Adquæambo legatus refpondif binis fcriptis,quid ei faciendum uidcatur, quæ fcripta Imperatoria Maieftas flatibus hîc ofl^ru

Poftquam autem fua Maieftas in hac caufa religionis, quantam omnino potuit,diligentiam adhibuitjuec tarnen exiftimare poteft, quod hifee comitijs quicquam amplius agi amp;nbsp;effici queat, præfèrtim cum legatus pontificius ea, quæ kriptiseius continentur,refj3ondcrit: deinde quia ob hanc caufammul* , turn iam temporis effluxit, licet nihil fit effe(ftum,utcumcß fua Maieftas pluris mum 8ó laboris,8c moleftiæ infumpfèrit, uifum eft ei,ftatibus fententiam fii* am,8ó delibcrationem,quæ ad recefïùm,amp; fummariam decretum horumco* mitiorum conferre pofsit,^exponere. Ea uero fic habeu

Confideratis laboribus,8if diligentia,fongo iam'tempore multifariam ad* hibitis ad caufas religionis componendas, ne ea caufa religionis denuo in con^ trouerfiam trahatur,ut etiam caueantur,8d auertantur ulteriora incommoda, amp;nbsp;ut qudm minimum difsidij relinquatur,ut etiam pofthac auxilio Dei omnis^ potentis ad omnimodam concordiam articulorum,qui adhuc in controuerfia fiiperfunt,eó facilius perueniri pofsit,uidetur Impera : Maieft : deliberandum efle,anconfiiltumfit,utfaluo quidem receflu Auguftano articuli,dc quibus intercollocutoresutriufe^ partis conuenit, recipiantur tanquam Chriftiani, nec amplius in difeeptationem reuocentur,idq? faltem ufqj ad concilium gene:* rale,penes quod fit ulterior examinatio illorum,amp; aliorum id genus articulo* rum,id quod etiam legato Pontificio uidetur,ut illius fcripta fan's teftantur, dummodOjUt legatus pollicetur,amp; certiores eos facit,primo quoq^ tepore ha^ beatur

-ocr page 743-

bcatur concilium,aut tantifper dum per alias uias Iegitiinas,cum conlènfii fta»« tuum,rationes ali^ fuicipiantur,quibus expcdiri tandem hoe negocium poisit» Præterea,an confultum uideatur, fi' uel concilij celebrandi ipes nulla fit (quod tarnen ut habeaturjoeceflario religionis rationes efflagitant) uel id tar^ diusjqu^m conuenit,congrcgeturjUt tune alius conuentus ftatuum imperrj inlt;: dicaturjin quo de religionis caufis agatur, quö tandem commode ad falutas rem finem pcrducantur omnia»

Qua in re Imperatoria Maieftas,quantum ad ie attinet,nihil intermiflura fe poIIieetunEfti^ in ea. ièntentia, ut quamprimum fieri poteft,in Germaniam iterum,auxilio Dei omnipotentis,redire uelitjatqg ea præftare,quæ digna funt ïmperatore Chriftiano,quæcg huius officium requiriu Propofuit denicg iua MaieftaSjfè daturum opcram^ut in propria perfbna iam conueniat Pontificem R.omanum,ut certó ab illo cognofcat, quidnam de concilio fperandum fit»

({ESTOK S7M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ELECTO-

runifdatum Imperato : Maiefla. ; adpropoßtam ab eo délibéra^

tionenifde conclußonej^ décréta in cauj'a re^ ligtonisfaciendo,

\ ƒTImperatoriaMaieftas clemcntiisimus Dominus nofter,a(fi:a uniuerfa * eorum,qui ad Colloquium deputati fuerant, legato Pontificio communias carit,ad cognolcendam eins de aAis illis fententiam, una cum refponfb, quod idem legatus dedit,8ó alqs, quæ ad faciendam comitiorum conclufionem amp;nbsp;decretum pertinent,Principes Ele(ftores,8d ablentium legati, qua dccet,fub:» tnilsione,ex fada benigno iuflu Maieftatis eins narratione, cognouerunt»

Principio bene memores funt Elecflores, fidelis ac indefefîæ diligentiæ, lt;luam aliquot iam annis Imperatoria Maieftas,ex paterna et clementifsima be»« ncuolentia erga Germanicamnationem,adhibuit,utdiflenfio inreligione ad Chriftianam concordiam,8ó conciliationem redigeretur,ac in Imperio pax,amp; tranquillitas conftitueretur,ac conferuaretur, pro quo fideli ftudio,ac opera, Elecftores præfcntes, abfentiumej legati Imperatoriæ Maieftatis humillime gratias habent,parati femper,re etiam ipfa,gratos fe declarare»

Expenderunt autem diligenter Eledores feriptum Imperatoriæ MaiC:* ftatis,ante omnia ueró,quantum quidem ad controuerfias in religionc traéta»« tas à collocutoribus attinet, deliberarunt apud fè certo confilio, utile ac bo#« num eire,atcg adeo fibi placere fatentur,ut articuli, qui â collocutoribus conci* liati funt,tanquam boni rccipiantur,ulteriorqi de illis exquifitio ad liberum et Chriftianum concilium differatur,uel ad nationalem Synodum legitime con* gregatam,aut fi neutrum horum fit fperandum, aduenturum conuentum im^ perif Sperant autem id ualde utile fore, ad alia etiam incommoda aedifsidia præcauenda,profuturum deniep ad conciliandos reliquos articulos,qui adhuc in controuerfia funuAdhæc fi fpes aliqua fuerit,conciliandi præterea articulos aliquot nondum conciliatos, rogant humillime Eleeftores, horumtj abienti* Um legati, Imperatoria Maieftas difpicere ipfa uelit de medifs amp;nbsp;uijs conci* liandi tales»Cæterum,fi fuerit impofsibile,talia conficere ifto tempore,rogant Ele(ftores,horumcp abfentium lcgati,cum omni fiibielt;ftione,Imperatoria Ma* ieftatem,utipfaiuxtapromi(sionemabeafa(ftam,amp;pro qua humillime gra^ tias agunt,uelit apud fummum Pontificem inftare diligentifsinie,ut ad exami*

4.T0.PW, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nnn irj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nandum,

-ocr page 744-

nandum,8lt;^ conciliandumjtum commcmoratoSjtum cæteros etiam artïculos liberum 8ó Chriftianum concilium, quàm celerrime indicat, in loco aliquo commodo Germanica? nationis,id(^ fine omni dilatione habendum curet»

RESTON S^M T (I^inCIEEM, QJ^ I ^manum Tontificem a^nófcunt^datum Iniperat: ad pro-poßtam de reli^ionis ne^ocio delibe-rationem,

ï..^Atholiciprincipesacflatus,quantum per temporis breuitatemlicuitjCx* '^pcnderunt lcriptum,rccenter ipfis ab Imperatoria Maieflatc oblatum,un:ï cum refolutione Pontifieq legati.Probè uero memoria repetunt Imperatoria Maieflatem,amp; in alijs comidis,et in prælcntibus,mirificum laborem ac fludi* urn lèmper adhibuifïè,ut religionis controuerfia? componerenturjac de refor* matione Chrifliana cogitaretur,de quauoluntate Catholici principes,amp; fta* tus fùæ Maieflati humillimê,amp; cum omni fubiedlione,gratias agunt»

11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quia uero Imperatoria Maieftas fignificauit fc intra paucos dies hinc di#

Icefïuram,non uidetureflènecelTarium,ut flatus fuperuacaneis ac prolixiori:« bus fcriptis aut diiputationibus fuse Maieflati fint molcftijtum uel earn, uel fo jplbs diutius remorentur,fcd in hoe potius incumbendum, ut Chriflianè tan* dem finis huic negocio imponatur, ita tarnen, ut tantilper,dum id fit, Impe* oratoria Maieftas adfi't,quod ut faciat,humillimè roganda eft»

UI, VtautemadImperatoriscMaieftatis fcriptumrclpondeatun Initiofaten* tur flatus,fibi compertum eftc,quod in Germania,amp; alfjs nationibus, imó in toto propè orbe Chriftiano,non pauci abufus, felt;ftæ,hærefts, amp;nbsp;fcifmata paft fi'm obtinuerunt,quæ omnia fine generali concilio extirpari, aut emendari ne* quaquam poterunu

Fatentur etiam flatus catholici,non decere {e,ut immutationc aliquam kÜ* gioniSjCeremoniaru aut rituumequeper aliquot centenos annos durarunt,par* tim etiam concilqs funt inftituta) uel confentiant,uel mutari talia permittant ; cd quod fummus Pontifex,per fuum legatum,lèfê offert ad celebrandum con* cilium intra breue tempus, uelitcß hac de re Imperatoria Maieftas in prop ia perfona colloqui cum fummo Pontifice.Qtiod propofitum Pontificis flatibus catholiciSjftipplicant qdemPontifici,ut omni amota procraftinatione,Chrifti* anum et generale conciliü indicct,indi(ftum{^ haberi curct,in loco aliquo com* modo Germanicscnationis,quo fic multarum animaru perditio præcaucatur.

Porró finegocqsfècularibusimpcditi porentatus Chriftiani in propria perfona uenire ipfi ad concilium non poffènt,nihilominus tarnen,ut concilium procedatjfummus Pontifex dare operam debct,fimul(^ apud.potcntatus,qui ipfi in concilio comparêre non poterunt, diligentifsimê inftare, ut hi fiio no* mine,8d Ioco,eruditos,probos,amp; idoneos,plena cum poteftate, commiffarios mittant,ut femel Chriftianitas ipfa in formam amp;nbsp;uitam uerê Chriftianam re* ftituatur,errores extirpentur,Dei deniq? ira,amp; plagæ imminentes auertantur»

Quod fi' huiufmodi generale concilium non impetratum fucrit (quod fa* men flatus Catholici,confifi promifsis fummi Pontificis Imperatoria: Ma* ieftatis minime fore putant)etiam ateg etiam orant flatus,ut fummus Pontifex amp;nbsp;Imperatoria Maieftas dare uelitoperam, ut faltemin Germania nationale conalium habcaturJam fi nec ipfa ratio habendæ nationalis Synodi fummo

Ponti*

-ocr page 745-

ACIEKSIA.

Pontifîci Sc CæGrcæ Maieftati placuerit, rogant flatus, ut ïuxtà id quocî Rïâ Maieftas fadturam fc amp;nbsp;curaturam recepit, fine omni dilatione,in imperium Germanicæ natioms uenire uelit,atcß conuocatis flatibus,ctcnuo tentafe,ut crû tores extirpentur,ac omnia,quæ prauè intellecfla Sc accepta funt, Chriflianc diicutiantur.Atq^ iflæuiæfolæreflant, quibus iàïuti Chriflianorum confiili poterit,adeoutnifialiquaiflarum ineatur, magis atcg magis in fèdiüidctuf Germanica natio,€iufdem gloria,honor,SC opes intcribunt, atqj id genus plu* ïitna. incommoda âd uicinas etiam nationes pertingenu

SccunddjCathoIici ftatus decreucrunt apud fè, quod aaxilio Dei, conû flanter adhærere uclint noflræ ueteri religioni Sc ueræ Hdci, quemadmodum hæc in iàcris Euangelqs,concilijs,flatutis,amp; ordinationibus Chriflianîc Sgt;C Ca* tholicæ Ecclefiæ,ac docflrina fandlorum Patrum,ab Apoflolorum tempore, üfqj ad hodiernum diem,manfit,8ô obièruata eft»

Præterea rcceflus,ordinationes,amp; mandata per Impcratoriam Maicfla^' tem SC flatus Catholicos,præcipuè uero décréta Auguflani conuentus,in quai tarnen communiter flatibus coiiiènfum efl,fèqui,€t his parère firmiter in aniû mum induxeruntjindubitató lperantes,quod reliqui flatus omnes,qui in Au* guflanum recefium conlenlèrunt,eidemlt;5,fi'gillis etiam luis appenfis, fubfcriü pièruntjpromilsis inlupcr auxilijs Imperat : Maiêflatis,paulopoft Ratisbonai ïtcrum ratam habuerunt fublcriptionem Auguflæ facflam* Et tandem Haga^ noæ tertió Ele(flores Si principes,qifi ifiic in propria perlbna fuerunt, leruan*gt; dumcß receperunt,adeo ut lèlè obtulerint, collocuturos de defenfione, fi quid tentaretur aduerfus receirum Auguflanum, quemadmodum in dccretis coû turn comitiorum,amp; fcriptis in illis exhibitis contiiietür. Maxime ueró ïnhæû tendum Auguflano recefiui principeyenlènt, Si ab eo nuïlo modö recedcn«« dum : cum Imperat : Maiefla : Si in eifdem comitijs. Si hïc, cum in primo fua ptopoficione, tum formula deliberationis, de receflu hic conftituendo,eundem receiTum Auguflanumjipla quocß faluum manere lè uelle declarauerit»

Tertió,cum Imperat : Maiefla :ex fihgulari proculdubio clementia,proü ponitjfuæ Maiefla : uideri,articulos, in quibus inter collocutorcs conuenit,ólt;j: qui conciliati fi.tnt,fine ulteriori difcufsione,ufc^ ad concilium,recipiendos eflè amp;nbsp;approbandos, 8dc» Refpondent Status, fe in hoe nullo pado confenfiiros, neq? enim id uideri confultum,ob fequentes caulàs.Primùm nam^ â collocu* tofibus propofiti funt articuli aliquot, minime neccflàrrj,fupcruacantes, Si de quibus nulla fuit antehac controuerfia, nec hodie efl» Vt funt primus, lècun^ dus,tertius Si quartus» Abfurdum igitur uideri,ut articuli nunquam control ucrfi concilientur.Præterea,quartus articulus de peccato originali,non hic efl conciliatusjlèd Vuormatiæ alia tarnen forma,quam nunc efl in fcripto oblaro, propofitüs» Secundô maximopcre neCefiarium erit, ut ab utracß parte dcnuo eligantur,qui nouo colloquio Si dilputatione excutiant omnia» Extant enim uerba in fcripto commemorato, quæ non funt conlèntanca conluetudini Ecû cîefiæ,amp; formis loquendi â Patribus ufitatis. Adhæc inftint fcripto dogmata quædam minime admittenda,quæ partim obliteranda funt, partim mitiganû da, Si in aliam formam redigenda,præfliterititaq;negocium ifludmenlès adhuc aliquot diffêrn\Tertió,hi articuli folum conciliati fiint, qui Si minoris inomentilùntjamp;dequibusintcr docflos non magna antehac fuit controuer* fia,qui denicft non tam periculofam offènfîonem apud plebem uulgô excitai

Nnn iitj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• rentj

-ocr page 746-

6(^2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CT A

rent,qiL^m alfj nondum conciliât!. Et quia præcipui articuli,atq; adco ij, quû bus Chriftiana fides nititur, ut eft articulus, de ucnerando Sacramento ueri corporis amp;nbsp;fanguinis Chrifti,de adoratione amp;nbsp;referuatione eiufdem,commu# nione Sacramenti fiib utracp ipecie,confeftione,pœuitentia et fatisfatftione amp;c. Hi nimirum non ibium non conciliati fiint,ftd à proteftantibus uehementifsi* me impugnati,adeó ut de his nulla conciliatio Iperanda fit.Quin imó collocu^ tores Catholicæ partis plufculû,quam decebat,in his concelTerunt proteftanti^ ‘ buSjita ut quæ admifla funt ab illisjemendatione æ declaratione habcat opus.

QuartÔ,quoniam fi reciperentur articuli conciliati,multis modis poflct imminui exiftimatio iummi Pontificis, Imperatoriæ Maieftatis,8ó ftatuum catholicorum,hicg omnes,ne ft hoc nomine uarqs obtrecftationibus exponant, periculum erit.Videtur catholicis ftatibus conlultius,8c melius efft,ut fuo lo/ co fcriptum collocutorum relinquatur,amp; omnia négocia ad religionem pern* nentia difftrantur ad concilium uel generale,uel nationale, uel faltem ad con« uentum omnium ftatuum imperijjquemadmodum etiam Pontifier) legati re# Iblutio confulitjuimirum ut ifta omnia ad confiiium ftimmi Pontificis reijci# antur.

lt;l^EST01SLSJ^M ELECTO^ISj ^LIO^^MQ^E Erincipunij^fiatuumproteßantiumjad pro^oßtam ab Imperator ia

Maießate deliberationemj de decreto faciendo in cauCa relizionis. y o

VælmpcratoriaMaieftas exponi fecit Principibus Eledloribus, alijsq^ '--^Principibus5amp; ordinibus de fuo djjceflu,deinde capita,amp; articules,ad fa« ciendam a(ftorum in his comitijs conclufionem, amp;nbsp;decretum pertinentes,tum ea,ad quæ ft Imperatoria Maieftas offtrt,amp;^ quæ petit,ca omnia princeps Ele# (ftor ac cæteri principes,^ ordines qui Auguftanæ confefsioni adhærent,præ# ftntes,8lt;f abftntium legati,cum fumma reuerentia,amp; fubmifsione audiuerunt, amp;nbsp;cognouerunt : aguntlt;$ cum omni fubietftione gratias Imperatoriæ Maie# ftati, ob fummam diligentiam,amp; laborem,quem ipfa impendit,in hoc,ut cau* læ religionis controuerfîæ Chriftianæ componerentur,fimihter bC Chriftiana reformatio Ecclefîæ impetraretur.Non dubitant autem ftatus commemorati, Imperatoriam Maieftatem ex relponfionepertinente ad negocium religionis, quam nudiustertius fiiæ Maieftati obtulerunt,intcllexiftè. Status iplbs modis omnibus propenfos efft ad Chriftianam concordiam, in qua diuinu uerbum, amp;nbsp;ueritas locum habere,ct Chriftianæ Ecclefiæ reformatio,quam et fuaMaie* ftas fummæ neceflariam agnoftit,ad effèc'tû perduci,ac reipfa conftitui pofsit.

Cæterum quia Statibus prædieftis placuerunt articuli conciliati, modo intelligantur retfie amp;nbsp;Chriftiane, at(^ adeo iuxta relponfionem, quam ftripto obtulerunt,adhuc eofdem articules placere fatentur.Rogant autem : fupplici# ter Imperatoriam Maieftatem,quod ipla uelit efficere,ut eiulmodi articuli pro conciliatis recipiantur,in hoc ut fint aufpicatum exordium concordiæ,lperant enim ftatus Deum omnipotentem gratiam fuam largiturum,ut fic ueritas ma# gis atq; magis dilatari, amp;nbsp;eó expeditius uia ad Chriftianam reformationem parari queat.

Satis præterea intellexit Imperatoria Maieftas Statuum prædidorum animum

-ocr page 747-

TFO AGI Ens IA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^95

âhimum ac uoluntatem,quantum ad articules nondum condîiatos âftinet,cî£ feripto fuæ Maieftati' oblato. Simut autem ftatus humilîime rogant,quôd fiia. Maieftas recelîùm Auguftanum,cô quod minime idoncus eft ad concordiam ptomoucndamjimô ctiam cum quibufdam articulis pugnat, clemcnter uelit tollere,aut faltem lùfpendere* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Cognolcere enim facile poteft Imperatoia Maieftas, Auguftanum recef^ fümCfi is ualere debet,atcç in iîio uigore manere) maximo impedimento futult; film iperatÊc concordiæ in religionis cauiîs,ncc non Chriftianæ reformationi, tommuni denic^ paci,necg enim duo hæc fimul poftè confiftere.

Quôd uero Imperatoria Maieftas à ftatibus petit,ut cogitate uelintjfî, pofito cafu,concilium non procederet, an turn communis imperij conuentus iterum indici debeat,in quo religionis cauiæ amplius tra(ftarentur,amp; ad corn* tnodum exitum perducerentur,

Quantum ad concilium attinet,probe adhuc le memores eftè fatentur ftatus fuæappellationis, proteftationis,amp;S omnium,ad quæ lè obtulerunt. Ni=* iiil quoqj tam ardentibus uotis expetunt,quàm utlegitimum,libcrum amp;nbsp;Chri* ftianum concilium in Germania Celebrari poisit,in quo religionis controuer;* ftæ,{ècundum uerbum Dei,excutiantur,Chriftiana etiam reformatio, amp;nbsp;abu^ fuum, qui obtinuerunt, extirpatie lèqui poisit*

Quôd uerô ftatus conièntire debent in eiufmodi concilium,in que Papa, Ucl fuiCqui proteftantium ftatuum aduerfarrj fummi exiftunt) de religiene ce* gnofeendi iudicandi poteftatem haberent, id quo minus faciant ftatus, iu* ftiSjfirmiSjSCcertiisimis rationibus permouentur, quemadmodum cas bona cx parte expofuerunt in recufatione concilrj Mantuæ indi(fti,ad quam rurfus ft teferuntjhumilime rogantes Impera : Maieftatem, ut iftud ftatuum propofi# tünijneceflarijSjÔL ineuitabilibus caufis innixum,boni confulere ueliu

Relinquunt ueró ftatus liberum arbitrio,amp; confilio Imperatoriæ Maicji ftatisjUt ft minus impetrari poftit Chriftianum 8^ liberum concilium in Ger* tnaniajinquo fcilicet agatur de religione, amp;nbsp;reformatione Chriftiana,ut per alium conuentum imperrj de his rebus Chriftianê agatur,amp;r tranfigatur.Para* ti enim funt ftatus,id quod iæpenumero iam teftati Hint, fuæ Chriftianæ con* fefsionis,amp; doftrinæ Ecclefiafticæ fuffîcientes caufas adferre,eiuf^ rationem reddere ♦

^ESlt;Pon STM LEGAÏI ^omiFIClI,

de aciis Colloquÿidatum Tmperatort(e lAaiefiatiyCuius infententta ab linperat : ftatibus exhibitaymen^ tio faEa e^.

KjOs Gafpar,miftratione diuina,Tituli fanfti Apollinaris faniftæ Retnânæ ^Ecclefiæ Presbyter Cardinalis, Contarenus, Sanftiisimi Domini noftri Papæ,amp; faneftæ ftdis Apoftolicæ, in partibus Germaniae, de latere Legatus» Requifiti â Cæfarea Maiefta:luo,ac reuerendiisimoru 8^ ijluftrifsimorii Prim cipum facri Romani irnperq nomine,quid nobis uideatur de his,quæ in nego* tio religionis traftata funt,inter collocutores Catholicorum 8^ Proteftantiu,^ Cæfarea fua Maieftate deputatorum,8^ feriptis mandata,in quodam libre,ex«* hibito eis à præfata Maieftate,cum quibufdä apoftillis utriu^ partis,nec non in quibufdam quinternionibus Proteftantium ; dicimus,quod omnibus bené difculi

-ocr page 748-

6^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yf CT À

diïcuGis confideratîs,nobis uidetun Glim Proteftantes in nonnullis articu* lis diïccdant a communi confènfii Ecclefiæ Catholicæ, in quibus tamen non defjaeramusjaliquando ipfbs quocßjDeo bene iuuante,nobiîcum conlènfuros, nihil amplius de reliquis omnibus ftatuendum, fed remittenda eflc fummo Pontificijamp; y^poftolicæ fèdi,qui uel in concilio generah^cuius celebratio non multo poft fietjUel modoalio,magis oportuno,fi res ita exegerit,ea poterit iu# . nbsp;nbsp;xta Catholicam ueritatem diffinire,nec non,habita rerum amp;nbsp;temporum rsitio^f

ne,ftatuere,quæ uidebuntur fore expedientia Reipublicæ Chriftianæ,6c huic inclitæ narioni Germanïcæ»

yfLTE(l{^T^M SCf^IETTM LEGATI, in quo fuam de ad^is Colloquij fententiam ma-

gisex^licat.

N? Gafparmiferatione diuinaTituIi fancfti Apollinaris fàncftæ Romanx Ecclefiæ Presbyter, Cardinalis, Contarenus, fanftifsimi Domini noftri Papæjôô fàndæ fedis Apoftolicæ,in partibus Germaniæ, de latere legatus» Poftquamfcripturænoftræ,quam nuper in negotio religionis ftiper tralt;?la* turn Collocutorum a Cæfarea Maieftate,in eadem religionis caufa deputato*î rum,eidem Cæfâ : Maieftati obtulimus,uariam à Principibus, amp;nbsp;ftatibuslm« perrj interpretationem fieri intelleximus,quibufdam ita interpretantibus,qua* fi quofdam articulos,quos quidam concordatos eflc contendunt,acceptandoSj amp;ufq^ ad futurum Concilium tolerandos, amp;^ab omnibus fèruandoseflè uo# luerimusjalqs contra putantibus, nos totum hunc Collocutorum tradatum, omnia^ quæ in ipfb aêl;a,et quomodocuncj difputata funt,ad decifioncmfùni# mi Pontifias,8^ Apoftolicæ fèdis in concilio generali 8lt;:c.remififîè,Nos,ne ul# Ia in hac parte dubitatio relinquatur,fed ut mens amp;nbsp;uoluntas noftra clare in# telh'gatur,fic mentem uoluntatemi^ noftram declaramus,nihil in hoc toto ne# gociojperprgdidam noftram ftripturam quacun^ ratione decidere,autquod aliqui articuli prædidli tratftatus acceptentur, aut ufcß ad fiiturum concilium tolerentur,uel feruentur, diffinire uoluifle : ficut nec adhuc quidem decidi# mus,aut diffinimus.Sed tratftatum prædidum totum,omneslt;^ eiufdemarticu# los fummo Pontifici 80 Apoftolicæ fèdi,in concilio generali uel alio modo,ut mferiptura diximus amp;c» diffiniendum remifimus,quemadmodum adhuc remittimus,quam quidem fententiam noftram, ut antea Cæfàreæ Maieftati ore declarauimusjita nunc hoc feripto teftamus amp;nbsp;confirmamus»

TEfl^Tir'hd SC^^ITT LEGATI AÜ) ' EpiJeopoSfde reformatione morum.

REuerendifsimi amp;nbsp;Illuftrifsimi Domini» Cum heri reuerendifsimæ S^illu# ftrifsimæDominationesueftræ frequentes ad nos ueniffent, ac nos quæ# dam illis expofùifïèmus, quæ nobis ad reformationem Chriftianam facere inprimis uidebantur.Petieruntillæ,ut ea,quæ d nobis didta fueruntjfcriptis mandare,eorum(^ exemplar reuerendifsimis amp;nbsp;illuftrifsimis dominationibus fuistradereuellemusjutea commodius uidere 8^ perpendere pofrent,quare nos,ut eis fatisfaceremus,quod heri dixiflè nobis uifi fumus,hîc quam potui# mus breuiter fcripfimus,

Illud primum^quod in Domino hortamur,8c monemus reuerendifsimas Scillu#

-ocr page 749-

. JTO ACIEnSlÄ

^niuftrißiinas Dominatjones ucftras/pcrtinct ad uniufcuiusf^ noflrutîHii# tam,Só uinendi rationcnijin qua danda eft omnis opera,ut Deo optimo placcif aóïus,et fideles difpenfatores inucniamur,ac Ïegidmi Domini gregis paftoresgt; Vitabimus ergo primum fcandalum oinne,ne fcilicct populus pofsit ucl leui«^ terfufpicari,elïcnosunisuoluptatibus addilt;fcos,aut auarjciæ,aut ambitionû Vitanduseft etiam luxus omnis,in epuïis,in domus apparatu, iicftibus, cæte* rjsqj omnibus,quæ folent laicos amp;nbsp;uniuèrfum popuïum multum fcandalizare^ Secundum pertinet ad familiam, ex cuius moribus,fi Cbriftiani amp;nbsp;boni fuerint,populusædifîcatur,fiuerô mab' fuerint, multum offenditur,amp; facile conieefluram facit morum Epifeopi ex moribus familiæddcircOjUt copiofe ad* nionet Bernhardus in Iib.de Confideratione ad Eugenium pontifieem, maxi* niaeftadbibcndacuraprælatocuicunq?,incomparanda fibi honefta familia, in iêruanda ab omni mala Iabe,amp; fufpitione,imó inftituendajUt ex familia* hum noftrorum conueriatione,populus inftruatur amp;nbsp;ædificetur.

Tertium pcrtinct ad curam gregis nobis commiisi,ad quam maxim? pit* tamus pertinerCjUt Epifeopi habitent in locis frequentiisimis ftiarum Diocce* fium,ubi facile cauere poterunt,etpræuiderc,fi quid labis huius quægraflatur per Germaniam obrepferit,amp; confeftim in tempore remedium adhibere.

Proderit etiam habere fidos exploratores in iocis alijsjubi Epifeopi non habitant,ut per eoscertiores fieri pofsint,fi qua fraude aduerfarius nofter eos tentaucrit,ac confeftim queant prouidere mederi.Vifitare etiam Dioccefes frequenter,muitum proderit,quo more uti foicnt Imperatorcs,in urbibus ob« fefsis Sc oppugnatis ab hoftibus.Curare etiam,ut cultus diuinus uigeat in Ec* defijs noli;ris,6C beneficia à nobis conferantur,uiris probis SC idoneis.

Quartum pertinet ad difpenfationem facultatum,8ó redituum Epifeopa* hum,ex qua magna comparatur inuidia apud populum, ft uiderit Epifeopurn fumtusmagnosfacere,in Iuxu,amp; apparatu domus familiæ, patiperes ucrlt;3 negligijided uitandi funt omnes fumtus huiufinodi, amp;nbsp;pauperes quam maxi* me fouendi funt,in eorumeß necefsitatibus maxima utendum eft largitate.Hac enim ratione 8d Dcum faciemus nobis propicium (Nam fccneratUr Domino, lt;jui miferetur pauperis,ut inquit Salomon)8C populum nobis beneuolum. Ad idenimmaximi momenti efthæc facultatum noftrarum difpenfatio.

(^lintum pertinet ad difciplinam 8^ inftitutionem populi. Comparand! funt concionatores feu prædicatores uiri probi amp;nbsp;dolt;fti, qui pofsint uerboS^ cxempio docere bonos mores,8ó orthodoxam doArinam, qui non fint con« tentiofi',ncqi infedatores aduerfariorum, ideo ne uideantur odilïè,fèd potius amare amp;nbsp;optare eis bona,ac præfèrtim eorum falutem. Nam acris infedtatio ms irritat,amp; magis pertinaces facit, netp ædificat populum.

Sextum pertinet ad inftitutionem iuuentutis, in literis 8^ difciplinis,qua in re uidemus Proteftantes nihil prætermitrcre,fèd omnem lapidem mouerc, ut in fuis Gymnafrjs habeant uiros dodos 8c illuftres, quorum fama inuitatur iuucntus Germanica,amp; præfèrtim nobilcs,ad eorum Gymnafia, ubi imbuun* turfimulcum literis etiam dodrina Proteftantium, qua corrumpuntur ipfi, ac deinde per omnem Germaniam difpcrfi,alios quoeç inficiunt. Idcirco dan* da eft omnis opera,ut apud Catholicos inftituantur Scholse 8lt;^ Gy mnafia,con* ducantur D'odores Catholici,uere dodi in bonis literis 8d dilciplins,qui fint célébrés,ut corn fama àlliciatur iuucntus,et nobilcs ad tioftra Gymnafia, ibi^ bonis

I

I

-ocr page 750-

696 ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yfCTA

bonis litcris Sc orthodoxa dodlrina imbuantur.Ab Epifcopis etiam admonc* antur parentes,ne uelint liberos fuos inftitui in Gymnafris,in quibus orthodo* xa fidcs non uiget,præfèrtim cum habuerint icholas orthodoxas paratas,

Hæc uoluimus D. V,Reuerendiisimis Illuftrifsimis proponcre,ut ca* pitaquædam generalia, quibus multa particularia addi poiTunt, procuiusc]^ prudentia,ut pareamus fummo Domino noftro Pontifici Maximo,qui nobis niandauit,uc eas hortaremur ad Chriftianam reformationem, fimulcj ut fiin# geremur officio perfbnæ quam gerimuSjLegati inquam fèdis Apoftolicæ,ad quam pcrtinet cura omnium Bcclefiarum,ac etiam ut fatisfaceremus charitati fraternæ,SC iU 1 necefsitudini,quam compluribus de caufîs fèntimus nobis cflè cum bac nobilifsima ÔC incïyta ueftra natione,

His fcriptis refponfùm eft â concionatoribus profîtentibus Auguftanam confefsionem,cuius refijonfîonis exemplum priori parti aôtorum ad fîncm ad* ieda eft.

ACTA IN CONVENTV

ME L ANTHON, S, D.

OU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EST nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T)EI

cionari de Ecclefiapofiremijhoc eHjnoßri temPoriS} cum ait uenturam ejjè adflîElionem in^entenijqualü non fuit tnde 'ïgt;f^ ab initio eritpoßea. Etß enhn femper Eccîefa non leuibus certaminibflt;^ , J (Crumnis exerceturytamen in bac poßrema atate durißimb qtidjjatur.

Uunquam tot ac tàmfeua^enera calamitatu concurrerunt.lAultùßcugt; lis penè prorfus extinEia Euangelq lucejmqgnne in Ecclefia tenebrtefueruntjifrff^JJ^^^ funtnonleues'ttS'aKop.o.viOj.- Hccs defendcrunt FontificeSjEpifcopiflt;^eorumfatdliteSf non aliterjquam ^x Eabßoniusfuæftatu^ adorationem tuebatur.Seuitum eÈi tn braCbri/îifinbominespios quitaxarunterrores,Sicutinquit IDanielßoEios ruitarosejfe interfeEiosgladioßamtniSflt;i£r alfi modis excruciatos ^cceßit ad hoc malum rabies Turcica^qu^e in AfiajGrceciafillyricOjTbracia,i^ Ecclefas deleuitf exercet crudeli^ tatem quantam nulla exercuit unquam monarchia.Interim}i(:rfediciones domefiictebare» fium paßim tumultuattefiunt. ^c recens pofiquam T)eus altquam Euan^elq fcintillam nofiris Ecclefqs reddidit,quafi omnium certaminum nunc fit epitafis,ma^is exarfit furor IDiabolidPontifices feuierunt atrocius,Turci lon^ius progreßi,ßorentißimum re^num ^annoniüt occupant, lt;7 iam in uefiibulo Italie ac Germanise crudelißimum latrocinium exercent, ^aßim uero in Europa creuit Epicurea faElio,qUie fin^ulare^enus fapientite efifi ducit,ridere IDeum nbsp;nbsp;diuinam doElrinam. Exortifunt aliciwi nbsp;nbsp;,Anabapttßie,non

multumdtßimtlesManicbi!eis,aUcubi Sirenes, qudfinguntbellas do^matum corruf pteloâ.ln bis tantis malis coûtentptj LeElores,qualisfit ima^o ueræ Ecclefia, quee paf firnfiarfa circumfert Euangelium,avnofcit Cbrifium filiwn T)ei, nerè ^eum iniio* cat,Hancdilacerant,bincEontifices,Epifcopi,Monacbi, ,Änabaptiß^, Epicurei, illinc Turci,lt;ts‘,ut leremia^ ait,expandit Ston manusfuas,nec eEl qui confoletur. Ac uerè talis eïl Ec*

-ocr page 751-

AT 10.

f^i Rccleßaßatüs y qualem defcribit EfîÛA^. ’N.ifi T)omtnus reliquijjèt nobis femeni fii tit Sodonia ft:;- Gomorra ejjèmus. Cùm i^itiir poßrentce reîiquiæ leerte Eccleßa tàm quot;^lariè o^pu^nentur, Iftcunq^ intelUgt poteït^ cur dtxerit ChrißuSj futuramadfliilionemt (jiialis nulla l)nquam fuit. Equidem cohorrefco toto cor^orcjcum coßto euerfam à ^abylonico iirhem lerofolymanii dues partim trucidatosj partim abdudos^ IDeindepod reditum jfeuiciam .Antiochi Herodis. ^oßremo etiam A'poßolorum ttsquot; Martyrum ‘^rumnas. Elte tra^œdiiC omnes, etß fuerint luduofe.^ tarnen fi conferantur ad Tonti» ßciam s/iPcdAoMcwi'a/j contundam cumßuicia ad fanaticorum deliria, ad Epicureorum cuius contagium late Itia^atur ifr rellißonem obruit, denique ad barbariem

lt;7 immanitatem Turcicam, quanto grauiora fint htcc mala^factlè iudicaripoted. Illt;iec ^0 commémora J quot;Vt py Ecclefiæ tcrumnccs animo reputantes, accendantur ad ^etendumà dace C hrißo auxilium j qui nunc baud dubiè mirabiliter cum diabolicis a^minibus rabio» ßßime furenttbus dimicat. Sed nos 'ïtocat adeandem tnilitiam jarmat nosj dylault flare inßrudos, I?/ fiio quifque locopnelieturj l^ultpios dodores retinere dodrinæ Eu» angelic^epuritatenij iJult bonosgubematores adiuuarepropagationem '})er£e'ij- falutaris dodrhit^ J delere idola, fanaticorum deliria j Itult pios bellatores defendere Eccle» fiasjpolitiasjlegesjdifciplinamjaduerfus Turcictim furorem. Sedy/ted infirma ttsrdißi» pat a iDera Ecclefia, ita fe^niter pr(eliatur,multo plures fiint,qui impediunt bonorum 1)0» Ittntates. T)iu Tontifices conati funt in Germania ciuile bellum accendere,extant enim liter.e in earnfententiam ad quofidam principes fcripta. Sed Imperator Carolus par ci 1)0« I’litpatrice, ut Ecclefiafiico more dijudkarentur controuefice do^matum, inßitco^i finodosjfed Tontifices l)tdent ,fiptjs itj- dodis concédant fiententiæ dicendce libertatem, ^'t^num, iiçr opes, l)entre in dtficrimen. Tentauit ifitur Imperator alias l)ias dißidia ^omponendi,qua in re laudanda ed Ciius moderatio, quod ciuilia bella prohibet, O' quoddeltberationes eruditorum dedodrtna infiituit, qucc, etfiinitia difiiciliafunt, ta» ^nen aditumfiaciunt ad emendationem Ecclefiiarum. Itaque ^ratiam ei propter banc mo» derationem debemus, O' lEetis orandus ed, l)t eius l)oluntatem^ubernet. Cceterum qui» bus confiibjs infiitutae fint difiutationes Tatisbonenfies, quisfit autor libri quipropofittus td, l)t l)iam monfiraret ad concordiam, e^o non plane fcio. Koluntatem etiam extfiimo diquorum non ejfi l)ituperandam. Et boc nomine laudandus ed Imperator ip fie,quod ita bl)rumexbibuit,l)t iuffent collocutores deledos candidè itst“ libeï*è defin^ulis locisfien» ientiasfiuasdicere. QMrenosde locisaliquot dijfutauimus,l)t exarticuUsnofiris,iy‘ (ihjsquce bicadiedafunt,intellifipoterit. TSLec l)ero ignoro bcectempora, cum l)a^antur in liicinia Turcici exercitus, qui GermanicC l)afiitatem O' exitium minantur ,flafitare domefticam concordiam, O' banc toto peEiore opto, fied profeEto ma^na ed impietas, dhuifii homines totfieculorum deli Ela, obliuificipriuatascupiditates^ l)eros odiorum fontes, qui merentur pœnas, accufiare Euangelium, accufiare IDeum, qui ne funditus periret Ecclefia,pro fua immenfa dementia rurfius accendit doElrinam fialutarem,quam tonflatpene extniElamfuififie. EDe boc tanto munere in^rati homines l)no conqueruntur. Hoc iubent nos abijcere,l)tpatriadefendt poßit. Multas E.cclefia intentes terumnas perfiert.Sed nihiltrißius ac acerbius ed bac l)enenata calumnia,qua déformant earn Epi» ourei.fiapientes, qui codeßem doElrinam facem eße dißidtorum clamitant. IDe bac ca» lumnia queritur tn Tfialmis ipfa Ecclefiia inqutens ; Opprobria exprobrantium tibi ce» cideruntfuperme. Ed autemfiacilis ifrperfificuarefutatio. ISEam error l)eritati cede» redebebat. Sed in bacl)ita Ecclefiia premitur tyrannicis iudictjs. Titam, corpora, for «

^.Toifi. Phil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tunas

-ocr page 752-

timciiprocûmmunîtranqtüllitate magno animo acUucitin d'ifcrimen fedahycere'^er’c tatem non potent. Interea eadem l^era Ecclelia pr^eflat politica o^icia j tuetw dues, ac foctos^dimicatpropatria. Et quidem in hoc agone lucerefidem oportetfadeuntem ingen* tia pericula jpropterea quodadeffe IDeum opitulatorem flatuit. Excellit 'ïgt;erA Ecclejta magnitudine animi ) cumfola intelligat nos ad aliam longe meliorem iJitam conditos efèf cùm fiat caufas ijerAs communiwn calamitatum, lt;isr didicerit, quam ft plum lt;tsrglorio* fum reprimere diabolumgrajfantem in imptjsj tyrannicis Imperijsj denique cum in ex^ ercitu piorwn ducem adefè Filium S)ei norit defiruentem opera diaboli, Hœc animi rnagnitudo etiaminpqsmuliertbus Jfpe conféra eîi. Et falfo tabditant ignaui fe ejf Ecclefa membra, fremde nouit Eccbef^politias diuimtus confit utas eff^^amat hunc ordinemjamat omnes coniunEios ciuiltbus Fincultsfidicit ex Euangelioj nos debere 'animccs pro fratribus ponerej l)t Iohannes fribit. Elis tantis caufs impelliturp}}t omni* bus ofictjs iuuare dues focios cupiat. 'ELon igitur accu fart poteEt Ecclefdj non code* fisdoEirina. Âlia funt qua principes difunguntj quorum certamina l?tmam aliquislï^* ’ for dirimeret. EEiad quidem fatale malum regnorumfet po'éta dicit.

Elam catera régna.

Luxuries l)icys odtjsq^ fuperbia 'Itertit.

Sedf quisputat fanari hoc malum fucofs conctliationibusdogmatnmiîongè fallitw. Çpualia autem fnt inuolucra pafimfarfa in libruni) prudens leElor facile agnofet. ELeq;^ tarnen impediojfi quern deleElant hac FIjffa artificiaj quo minus fruatur. Elacere mid moderates fententias tefantur mea fcriptaj nbsp;nbsp;mea aEiiones, ac foleo fape iocans dicerC)

mefqui Arifotelis philofphiam^qui '})irtutibus omnibus hanc metam confttuitptgt;idelieet Sedidem Arifotelesgrani conf Iio di/cerntt dmediocritate^feu moderatione, itfovi'iaij quam quidem inter 'Vieta recenfet. Et fape captiofa eEt troniajac ht Arifophanes dicit} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ü:csj6^nwf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tefatur ipfu} hoc genus doEirina quod pro*

fitemur) non humanafagacitate patefaElum efè ^fed diuinitus iterum Ecclefa illuxijfj Deinde conf atfn eo propagando pios non leuia certamina fufinuiff. Q^a autem effet ingratitude y nunc extinguere lucem diuinitus accen/am, nbsp;nbsp;conf rmare eorumpérima*

dam qui crudelitatem in doElores exercuerunt. E^tineamus Dei donumj lt;7 ea qua funt hera lt;7 Ecclefa necejjdriaymoderatèy fed tarnen ingenue, propriè is' perfneuè dicamus. Elerumq. perficuitas orationis eEt fignum reEia lt;7 hone fa holuntatis, iuxta Hind Eu* ripideum, £lt;ôXô'jjTOo'a4gt;£ç, EtprofeElo in Ecclefqs opus eEi proprietate lt;7 perfituitate in dicendo, quam qui amant ,fugient diEla fiexiloqua, qualia multa funt in hoc libro. Etadmixti funt aliquot loci apertè pugnantes cum fententia nofirarum Ecclefiarum. Idea adieEia funt refpoifones nofra, in conuentu exhibita, qua herecunde modéra* tè feripta funt. Eh os cum nofiro munere in explicalione doElrina, bona coi fcientiafun* Eiifumus,exitusDeocommendemus,qui Ecclefiam cùm aduer/us Turctcam crudelita* tern defendet, turn feruabit in altjs tempefiattbus. Hand dubiè miranda Dei opera funt, conferuatio Ecclefia, defenfio politiarum. Ideo ab ipfo hac petamus expeElemus. Ft Antiochum exigua auxilia,ht ait Daniel,depule»

runt, ita aliquando Deus liberabit orbem a Turcica tvrannide mirabtli modo,

DE

-ocr page 753-

DE CONDITIONE

HOMINIS, NAT V RAE

ET ANTE LAPSVH

integr'itate,

E V s hominem ad imagmem iimilitudinem fuam condidit, Genciîs primo. Non in corpore quidemjquanquam amp;nbsp;illud de« dit mirifîcèornatiim,amp; diuinis uîîbus appofitum,ièd in mente, quam intellecîlus amp;nbsp;uoluntatis uiribus præditam , fècundum feipfum uirtute ueftiuit, id eftjarbitrq libertatCjfapientiæ Iuce,8c innocentiæ pulcritudine qu3dam,ac participationefuæ diuinitatisgratuita, tnirificè decorauit, Ecclefîaftici 17, Ôd Èccle. 7, ut eflèt in laudem gloriæ ipfius, Ephe.i.

In hac imaginis amp;nbsp;iîmilitudinis integritate conQitutus homo, in inteïle* âu ueram ac uiuam Dci fui archetypi noticiam redum de rebus indicium, in uoluntate uero ardentem erga Deum amorem amp;nbsp;obcdientiam,quæ in eo ta« men lènfim crefcere debebant, pofsidebat,Eccle, 17, Pfalm,8, Gene,2,

II,

P T quoniam Deus homini arbitrrj libertatem indidit, adiecit quoque matii» ^datum, reîinquens ilium in manu confilq fui,ut fi uellct,poflèt per acceptam affiftentem gratiamjôi uim Spiritus ftncfli mandatum icruarc,amp;r imaginem in qua conditus erat, incontaminatam euftodire, fin nolict, gloriam 80 hono# rem fuumjuoluntaria corruptionc amittere, 8C uitam æternam morte commuss tare,Ecclefi. ly,

Hæcarbitrrj libertas,quæeratin omnibus nobis, fi non cecidiflèt Adam, futura,nunc aliter fe habet in lapfo poft peccatum, ante reparationem, aliter poft reparationem, aliter denique poft glorificationem.

De libertate ante lapfum lcriptum eft, Ante hominem uita mors, bo« num malum, quod placuerit ci dabitur illi, quern nihil in natura fua impe« diebat,ut faceret bene,nihil impellebatjUt faceret male, Ecclc.iy,

Verumhuiufmodi concrcata libertas faciendi boni,8(C continendiie d malo,per hominis lapfum eft amiflajfbia libcrtate coacflione retenta,quæ tam eft in mails,qudm in bonis. De qua dieftum eft,Quoties uolui congregare filios tuoSjamp;C noluifti, Matth, 2 j, ineffieax quidem ad incoandam cmciendam iu^ fticiam ueram,8^ opera coram Deo bona, ficut fcriptum eft, Animalis hotho non percipit ea quæ funt fpiritus Dei,I,Corinth,2.amp; iterum,Senfus carnis inb micicia eft aduerfus Dcum, Lcgi enim Dci non eft fubiedla, ac ne poteft qui* dem fubrjci, Roma.8, Valens tantum ad efficienda opera externa èC uitæ præ* ientisjtam bona quàm mala. Nam quod non ex fide fit, peccatum cft,R.om.l4* Vnde Auguftinus in præfatione Pfalm.33. Neque bona opera,inquit,appella* uerim, quae non de radice bona proccdunt.

De libertate uerd poft reparationem Chriftus dixit, Si filius uos libera* ueritjueri liberi eritis, lohan. 8. amp;nbsp;Apoftolus Rom, 8. Lexenim fpiritus uitæ, liberum reddidit me d Lege peccati amp;nbsp;mortis, Hæc nobis per filium opificio Ooo q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spiri*

-ocr page 754-

7^0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C T A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spiritus fancfli reftituitur 8gt;^ conCeruatuty iuxta illud Chrifti: Sine nie nihil po*

rcftis Facere» lohan. 8ó illud Pauli, Spiritus adiuuat infirmitatem noftram, quo â ieruicute peccati liberamur, amp;nbsp;ferui iuftitiæ effi'cimur, quemadmoduni dixit ApoftoIuSjLiberati à peccato y ferui faâi eflis iufticiæ, uocata propterca libertas à peccato,

Denique de liber ta te poft glorificationem,quæ eft libertas ab omni erro* rciudicrjsamp;prauaconcupifcentiajaitÄpoftoIus, Qiiod Deum tuncuidebi* mus,ficuti eft,amp; à perfeeftè adhærebimus, Imó Deus erit omnia in omnibus.

Et quia per redemtionem, quæ eft in Chrifto lefu, uerc liberi efficimur, ut iam in co omnia pofsimus qui nos confortât,Philip, 4, idcirco hatelibertas in concionibus ad populum magnis encomrjs celebranda eft,ut intelligat,quid in Chrifto fit adeptus,Slt;^ quod adgratiam,quæ eft in Chrifto Iefu,attinet, pof’ He nunc fe continerc â peccato, 5 obedire Deo, amp;nbsp;facere cius mandata,8^ quod adiuLiante Spiritu fumrao ftudio contendere debeat, quemadmodum facit Peßit nunc ' Apoftolus. Peccatum,inquit,uobis non dominabitur, Non enim fub lege eftis reftflerepec^fod fub gratia, Gratia autem Dei uita æterna in Chrifto lefu Domino noftro, tri/o/cr pra* on)a. Et 2. Corinth,6. Adiuuàntes inquit adhortamur,ne in uacuum gra* üWxM/M« tiam Dei rcceperitis,Sic enim gloria Chrifti amp;nbsp;abundantia ac uis gratiar do* ni iufticiæ,quod pereum recipimus Roma.j, commendantur, Etft inrerim eti* am diligenter inculcandum fit, tantum adhuc in nobis ad bonum infirmita* tcm,amp; ad malum inclinationem remanere, quæ illam uim fpiritus Def remo* retur,amp; prauas cupiditates gignafompellat^ ad ea facienda, quæ no uolumtis, Galat, f. Quo fit ut nemo in hacuita fit fine peccato, I, lohan, i. Qudmagisi Chrifto pendendum eft, cum timoré amp;nbsp;tremore in hac uita uerfandum,at^ ftudendum eft, nc unquam defimus gratiæ Dei, Ebræ. 12. neue contriftemus Spiritum fandtumjquo fignatifumusin diem redemtionis,Ephe.4.

ni,

CAV^SA TECCATI.

/^Aufam peccati conftat efle malam uoluntatem Diaboli hominis,fe^ ^^'Dco aucrtentem,quæ malicia uoluntatis non at Deo, fod ex Diabolo amp;nbsp;uo^ bis eft,ficut Chriftus ait, Ciim loquitur mendacium,ex proprijs loquitur, Inuidiaitaque Diaboli mors introiuit in orbem terrarum, Sapientiæ 2.

per inobedientiam unius hominis peccatores conftituti font multi,R.oma.2, Quod fa dum eft, cum Adam aftu Diaboli circumucntus,fidem uiuam amp;a« morem Dei perdidit,amp; horum loco fui fiduciam amorem imbibit, Genc,j,

IIII,

IDÆ 0 IGIKaL I PECCATO.

OEccatum igitur Originale dicimus éftècarentiamfêu defedtum originalis iufticiæ debitæ inefle, Originalem ueró iufticiam intelligimus cfic in gratia Dei, ÔC imaginem illam 8lt;f fimilitudinem Dei habere, ad quam conditi fumus, amp;nbsp;que Spiritum fantftum ex hoc Dei noticiam amorem complcditur,cu* ius defedusfuntjdeftitui gratia amp;nbsp;fpiritu Dei, ftu ut Paulinis uerbis utamur, incredulitas amp;nbsp;inobedientia, Rom,3, Galat.3. èC Rom.y, Concupiftentiam ue* rd intelligimus efle corruptionem amp;inordinatam diipofitionera uiriumbu*

manarum.

-ocr page 755-

^ATis^Ëon Ensi^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;701

nianarum, feu uitiofam inclinationem in malum, quæ SC ob id Lex membros rum^Lex peccati,amp; peccatum quoque appellatur Roiua* 7» Cauendum igiturj ne regnet peccatum in mortali corpore noftro Rom* 6,

Ad rationem itaque peccati Originalis, utrumque fimul SC coniunólim requirimus3utputa,óó defeCtum Originalis iufticiæ debitæ inefle, concupis fcentiam feu uitiofum Iiabitumjqui iundus huic carentiæ non poteft non pros» dire in omnegenus peccati adualis,in non renatisjin quibus Diabolus effli» cax eft,Ephef*2.

Difertê autem diicernimus peccatum originale ab adîualijlîc ut originale dicamus confiftere in uera carentia iufticiæ originalis, habente coniiincftum ui^ ciofum habitum inclinantem ad peccatum» Verùm quidquid eft præter illam carentiam habitum uiciofiim in nobis peccati, quod in acftum aliquem e^ rumpitjfiue id fiat cogitatione,fi'ue locutionejfiue externo opéré,fine adus ope« ris UC debiti omifsione,a(ftuale uocamus»

Peccatum ergo originale lècundum fuam propriam rationem acceptam, prout diftinguitur radixâ frult;ftibus, per Adam in omnem pofteritatem pers* tranfiit3amp; in mortem regnauit Roma.y, Fit^ nobis omnibus nafcentibus fola propagatione proprium,ficut dicit Apoftolus Rom.ÿ. cum nonduin nati fuiP fent aut aliquid male cgiiTent* Item, Roma. y. Regnauit mors ab Adam etiam in eos qui non peccauerunt. Et tarnen uerum eft, qudd hæc nuda carentia iuftisâ ciæ debitæ,Habens annexum uiciofum habitum ^res eft ièu peccatum dignum morte, quia Deus in liomine hoc peccato oppreftb,non uidet imaginem fuam, aut fui noticiam feu amorem,amp;^ proinde nafeimur omnes natura filfi ire,Ephe. 2. Adeo ut ne infantes quidcm,qui nec dum renati decedunt,ab hac damnation ne,quæ in carentia diuinæ uifîonis amp;nbsp;lucis conftituta eft, fint immunes,

Tametfi enim in nobis naftentibus adhuc ueftigium quoddam imaginis Del reliquum fit, quod lumen naturæ appcllamus,quo etiam in qualemcun^ Lei noticiam afturgimus, Qtiia tarnen hoc ueftigium admodum exile eft,ad contaminationis grauitatem, fit ut Deus idipfum non agnoftat, quod ad faciès endam fpiritualem amp;ueram iufticiam omninofit inenicaxjetfi adcondem# nandos iufticiæ Dei non fubieeftos fufficiat, Roma.I*

Diftbluitur autem hoc originale peccatum per lauacrum regenerationis amp;nbsp;renouatiojusin uerbo uitæ, per meritum Chrifti, Bphef, Nam Baptifmo reatus mali huius per meritum pafsionis Chrifti diftbluitur, amp;nbsp;gratia Dei ftituitur,tum etiam concupifeentiæ uis rcprimitur,donato fpiritu Chrifti,qui nouos faneftos in homine motus excitât,Sicut docet Apoftolus,Rom.y*Sicut per unius delitftum propagatum eft malum in omnes homines ad condemna* tionem, ita per unius iufticiam propagator donum in omnes homines in iua ftificationem uitæ,Et quemadmodum per inobedientiam unius,peccatores multi conftitutifumus. Sic per unius obedientiam multi iufti conftituentur, Rurfus cap* 6. Conftpulti fumus ipfi per Baptifma in mortem,ut quemadmo^ dum Chriftus eft excitatus à mortiiis per gloriam patris, fic amp;nbsp;nos in nouitasigt; te uitæ ambulemus * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Proinde etfi poft Baptifmum in renatis rernaneat materiale peccati Sc ra* dix omnis amahtudinis, formale tarnen quod reatus eft,aufcrtur. Nam eo per Baptifmum foluti in Chriftoinduti fumus,atq^ adimaginem fill) Deilaltem incoatam reformati,Sicut dicit Apoftolus, Qui tradididit femetipfum pro Eclt;

4.Tcm.pf?t/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ooo ii) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clefia

-ocr page 756-

cîcfîa,«t cam fändificarct mundatarn per lauacrum in ucrbo. Et,quicunquc in Ghriftobaptifati eftis,Chriftum induiftis» Idcirco propter mentum pafsio# nis Chrifti ,amp; Chriflum ipfum habitantem in fandis, reliquum buius ma# li non compütabitur in pcccatum. Neque eft peccatum , quod eos ullo reatii, qui propter Chriftum fublatus eft,obftringat, donee in aliquem adum,uel cos gitationem,uel concupifcentiam erumpiquel in adus debiti omifsioncm,iuxta jjlud: Nihil ergodamnationiseftijs^quifuntinChriftoIefu,qui nonfecun# dum carnçm ambulant, Lex enim fpiritus uitæinChrifto lefu liberauit me à lege peccati amp;nbsp;mortis, Rom, 8,

Vnde Auguftinus rede utitur hisloquendi for mul is, Reatus ifte nalcen# do contradus,renafcendo diflbluitur,libro de Spiritu 8C litera. Item contra !u# lianum libro2. Lexifta jinquitjpeccatijquæin mernbris eft corporis mortis huius, amp;nbsp;remifla eft generatione fpirituali,6lt;f manet in carne mortali.Remilfa, quia reatus folutus eft SacramentOjquo renaftuntur fideles.Manct autem,quta operatur defideriajContra quæ dimicant amp;nbsp;fideles, ItemjOmni reatu caret Bap* tizatuSjRurfus, omni reatu omnium malorum caret baptizatus, Præterea ad Bonifacium fcr'ibenSjBaptifma inquit, omnem dat indulgentiam peccatorum, ^aufertcriminajnonradit, Et in hanc fententiam alia plurima fandus ille ^pilcopus feripfit.

Itaq? docendum eft cum Auguftino diligenter, legem illam peccati ÔC Ildarn in Tandis concupifcentiam,fi zx ft nullum frudum malum edit,non effe peccatum, quod adhuc eos reatu aliquo teneat, Omnis enim reatus eiusper Chriftum fublatus eft,

Cætcrum eodem Auguftino autore agnoftendum quocßSc^ docendueft, quod Apoftolo malum hoc uocetur peccatum, Neq id folum quia peccato ia^ uedum fit, ftd etiam quia ad peccatum inclinait, 8^ ei ineft inobedientia contra dominatum mentis, Nam idem uir Dei libro cap,contra lulianum fic Icri* bit, Concupifeentia carnis,aduerfus quam bonusconcupifeit fpiritus,amp;l pecca# tum eft,quia illi ineft inobedientia contra dominatum mentis,poena peccati eft,quia red di ta eft meritis inobedientis,amp; cauft peccati eft, defedione confen* s fientis,uel contagione naftentis.

Et aduerfuseundem lulianum libro 2, Qtiamuis inquit, iam non eodem modo appelletur peccatum,quod facit reum,ftd quod fit reatu primi hominis fadum,ÖC quod rebellando nos trahere nititur ad reatum,nifi adiuuet nos gra* tia Dei per lefum Dominum noftrum, ne fic etiam mortuum peccatum rebel* let,ut uiuendoreuiuiftat amp;nbsp;regnet.

Statim uerd ubi in aliquom uitiofum adum, quales funt contemnere feu odifle indicium Dei, amp;nbsp;eins promifsis diffidere, fremere aduerfus Deum,amp; fi* miles etiam longe minores motus,quibus qualiftunq; accedit aut deledatio,aut alftnfus, aut tolerantia,erumpit ftu ebullit,fit in nobis aduale peccatum,quod indiget noua remifsione,ftu non imputatione, Et quia tanta eft noftfa infirmi* tas,amp; t:im fœcunda ilia radix amaritudinis, quæ in nobis fupereft, ut non fuc* cumbamus fubinde concupifeentiæ, quin radix ilia amaritudinis amaros fru* dus, hoc eft, negledum Dei 8C peruerfts adpetitiones proférât Ideo neceife eft, ut omnes fandi, quamdiu funt in hac uita,dicere opus habeant, Dimitte nobis débita noftra, ÔC item, fi dixerimus,.quia peccatum non habcmus amp;1C, DifFert itaq! cocupifeentia quæ eft in non rerutis,acocupiftentia,qug eft adhuc in re*

-ocr page 757-

7^5

ah renatisjquod ilia com'uncîliim babeat reatum mortis æternæ Ab bac.autent renatorum cocupiicentia hie reatus per Chriftum fublatus eft, Sicut poft Ce violenter corripit impiiim,contra banc dimicant fideles,eamlt;^ mortificanfjna autem reprobis ilbs fie eft materia ruinæ, ficut bec eft nobis exercifium bumiJis# tatis80fidei. Quoniam igiturreatus ablatus eft,concupifcentiafupereft,quas contra fpiritum perpetuo exurgit.Ideo in cocionibus ad populum utrunt^ boc populo diligenter exponendum eft» Primum,ut beneficium gratiæ Cbrî^i cognofcantac prædicent,ineo quod hoe malum Deus non imputât. Dein:* dent agnitaprobeep confiderata tanta infirmitate,quæ fupereft,fetotos Caa nandos Chrifto medico,indies plenius permittant offèrant. Cum^ ne illicit ta defideria in Ce exiflant, uelle quidem debeant, etfi dum funt in corpore mor^i tishuiusnonobtineantjiniugipcenitentia amp;Sprccatione ueniæ perfèuerent* Poftremó, ut cogitent cum quanto amp;nbsp;quali bofte domcftico fibi fitpugnan^ dum,ut ftudiofius opem fpiritus Domini femper implorent,amp;: uigilandum in# ftandumcß fibi feiant, ut carnem fuam cum uicrjs ÔC concupifeentijs fuis crucifia gant êô mortificent.

Contra uerd non minore ftudio uis gratiæ in Baptifmo accepta:,magni# fîcè celebranda,at(p adeo docendurn eft, cam eflè maiorem, modo fide exercea# tur.quàm eft refidua hæc noftra infirmitas,quôd ea infirmitas 8c uiciofitas cru# cifigi Sc mortificari poftit,ufq5 ad plena uieftoriam in futuro feeuîo, luxta illud, Deus mißt Filium fuum in fimilitudincm carnis peccati,Ôd de peccato condem# nauit peccatum in carne, ut iufticia legis adimpleretur in nobis. Item/ratres, non fimus debitores carni,ut fecundum carnem uiuamus. Item, quicunque ipi# fitu Dei aguntur,hi funt filtj DeijRom^S*

irSTlFICATWKE HO MIN IS.

Vlli Chriftiano dubitandum eft,poft lapfum primi parentis omnes bomi# nés, ut inquit Apoftolus,na(ci filios iræ inimicos Dei, eo^ elfe in morte amp;nbsp;feruitute pcccati.

Item,nulli Cbjriftiano ambigendum eft, nullum bominem poflè Deo re# concib'ari,itemcß liberari à feruitute peccati, iiifi per Cbriftum unum mediato# rem Dei bominum,per cuius gratiam,ut inquit Apoftolus ad R.omanos,nô tantum reconciliamur Deo, amp;nbsp;liberamur d feruitute peccati ,{èd etiam cffici# mur confortes diuinæ naturp 8^ filq Dei.Item perfpicuum eft,quod adulti non ' confequuntur bæc beneficia Chrifti,nifi præueniente motu ipiritus fanôti, quo eorum mens amp;nbsp;uoluntas mouetur ad deteftationem peccati. Nam impofsibile eft,ut inquit Auguftinus,nouam uitam inchoare,nifi prions nos pœniteat.. Item Lucæ ultimoCbriftusiubet prædicari in nomine fuo pœnitentiam 8C re# miisionern peccatorum, Iohannes etiam Baptifta miifusvad parandas uias Do# mini,prædicauit pœnitentiam, inquiens, Pœnitentiam agite, adpropinquac cnimregnum cœlorum. Deinde à Spiritu fàncfto mouetur hominis mens in Deum per Chriftum, hic motus eft per fîdem,per quam hominis mens, cer* tôcredensomnibus quæ tradita funt d Deo etiam certifsimê,amp; fine dubio aifentiturpromifsionibus nobisexhibitisdDeo,qui, ut dicitur in Pialmo,, fidelis eft in omnibus uerbis fuis, Et ex eo fiduciam capit, propter promifsio# nem Dei, qua policitus eft le remiifurüm peccata gratis , Sd adoptaturum in filios credences in Chriftum , eos inquam, quos prioris uitæ pœnitu#

O O O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crit,

-ocr page 758-

704- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^CT A

critjSihac fide crigitur in Deum Spihtu fanélo, Ideocß accipit Spiritum fan^ (flunijremifsionem peccatorum,imputationem iuftidg,ó^ innumera alia bona.

Firma itaque eft 8C fana dolt;ftrina,per (idem uiuam Só efficacem iuftificari peccatorem.Nam per dlam Deo grati accept! fumiis,propter Chriftum.Vo camus autem fidem uiuam, motum Spiritus famfti, quo uerc pcenitentes ueicü ris uitæ,eriguntur ad Deurn, amp;nbsp;uerê apprehendunt mifericordiam in Chrifto promiftam, utiam uerè fentiant,quÔd remifsionem peccatorum reconcilisi^ tioncm propter meritum Chrifti,gratuita Del bonitate acceperunt,amp; clamant ad Deum,Abba Pater,id quod tarnen nuKi obtingit, nifi etiam fimul infunda# tur charitas fanans uoluntatê, ut uoluntas fanata,quemadmodum D. Augufti^ nus ait,incipiat implere Legem. Fides ergo uiua ea eft, quæ apprehendit mife^ ricordiam in Chrifto,ac credit Iufticiam,qug eft in Chrifto,fibi gratis imputa^« rf,amp; quæ fimul pollicitationem Spiritus fandi Si charitatem accipit. Ita quod fîdes quidem iuftificans,eft ilia fides quæ eft effîcax per charitatem.Sed interim hoc uerum eft,quôd hac fide eatenus iuftifîcamur,id eft,acccptamur Si reçonci« liamur Deo,quatenus apprehendit mifericordiam ,Si iufticiam quæ nobisim;» putatur propter Chriftum Si eius meritum, non propter dignitatem Cea per^ fedionem iufticiæ,nobis in Chrifto cômmunicatæ.

Etfi autem is qui iuftificatur iufticiam accipit Si habet per Chriftum,etb am inhærentem, ficut dicit ApoftoIus,AbIuti eftis,fanclificati eftis, luftificati eftis Sic. quare fancti patres iuftificari etiam pro eo,quod eft inhærentem iu^ ftiçiam accipere,ufurparunt : Tarnen anima fidelis huic non innititur, fed fob iufticiæ Chrifti nobis donatæ,fine quaomnino nulla eft nec eile poteft iufticia. Et fie fide inChriftum iuftificamur,feu reputamur iufti,id cft,accepti,per ipfnis mérita, non propter noftram dignitatem aut opera. Et propter inhærentem iufticiam eó iufti dicimur,quia quæ iufta funt, operamur,juxta illud Iohannis: Qui facit iufticiam iuftus eft.

Etquanquam inrenatis ftmper creftere debent timor Dei, patientia Sl humilitas,8i aliæ uirtutes,cum renouatio fit impcrfe(fta,8i hæreat in cis ingens infirmitas, tarnen docendum eft, ut qui uerè pcenitent fèmper fide certifsima ftatuant,{è propter mediatorem Chriftum Deo placere,quia Chriftus eft pro^ piciator,Pontifex 80 interpcllator pro nobis, quern pater donauit nobis, amp;nbsp;mniabona cumillo.

Quoniam autem perfetfta certitudo in hac imbecilh'tatenoneft,funtcß multæ infirmæ S^ pauidæ conlcientiæ,qup cum graui fæpè dubitatione ludan# tur,nemo eft à gratia Chrifti propter eiufmodi infirmitatem excludendus, Sed conucnit tales diligenter adhortari, ut fis dubitationibus prom.ifsiones Chrifti fortiter opponantamp; augeri fibi fidem ftdulis precibus orent, iuxta illud, Ad^gt; au2C nobis Domine fidem.

Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;__

Item Chriftiano cuicß debet elle compertum, non in hoc datam elfe nobis hanesratiam 8^ hanc repencrationem, ut in eo pradu innouationisnoftræ, quern primum nadi fumus ociofi,confiftamus, fed crefcamus in ipfum per o# mnia,qui eft caput. Idco^ docendus eft populus,ut det operam huic augmêto, quod quidem fit per bona opera,amp; interna amp;nbsp;externa,à Deo mandata amp;nbsp;com# mcndara,quibus Deus promifit propter Chriftum in pluribus locis Euangelij dare SC manifefte mercedem ,bona tarn corporis quâm Ipiritus, in hac ui# ta, prout diuinæ prouidentiæ uifum fuerit, amp;nbsp;poft hanc uitam in ccclis.

Idco^

-ocr page 759-

ON ENS I A.

Ideoquc quamuis hærcdiïas uitæætcrnæ propter promiflïonem, debeatur re* natiSjCtiam cinn primum in Chrifto renati font, nihiîominus reddit Deus eti* am bonis operibus merccdem, non iècundum fubftantiani operum nequc fè« cundum quod fùnt à nobis, fed quafenus in fide fiunt, ÔC fiint à Spiritu fandlo, qui habitat in nobis concurrente libero arbitrio, tanquam partiali agente.

Et amplior ôc maior félicitas eritcorumjqui maiora amp;nbsp;plura opera feces* runt,propter augments fidei etcharitatisjin qua creuerut buiufmodi cxercitijSf

Qiii autem dicunt fola fide iuftificamur, fimul traderc debent docTtrinam de pcenitentia,de tiinore Dei,de iudicio Dei,de bonis operibus,ut tota furnma prædiçationis conftet,ficutChhftusinquit,prædicantes pcenitentiam Sgt;^re!gt; mifsionem peccatorum in nomine meo, Idt^nehæc loquendi formula aliter quam prædielum eft intelligatur.

V I.

ECCLESIA, EE ILLITS ßgnis ac autoritate.

PCclefia eft cœtus leu congregatio hominum omnium locorum amp;nbsp;tempo* ^runijquiuocati funt in communionem profefsionis unius eiufdemcÿ fidei, dodtrinæ ac facramentorum, fccundum catholicam ,orthodoxam èC Apofto* licasn dodrinam.

In hoc coetu quicunq^ in unitate ueræ ac uiuæ fidei per caritatem effi'cacis, fub uno capite Chrifti,amp; fubminiftratione Spiritus fanâi cohærent,amp; eifdem facramentis fpiritualiter communicant,hi foli eam Ecclefiam conftituunt,quæ Paulo templum fantftum amp;nbsp;domus Dei,corpus Chhftiji.Corinth.ó.Ephe.2. ÔC 4.Timo.}.amp;^ a lohanne ciuitas fanfta lerufalem defeendens coclis, conftru* lt;^euiuis lapidibuSjÄpocal, 22. dicitur: hiceftpopulusDeifàncftus,emunda* tus ab omni iniquitatc,acceptabilis Deo,fedator bonorum operum, ad Tit. 2. Qui allegoricè hortus coclufus,fignatus fons,puteus aquæ uiu^,paradifus cum fruc'tu pomorum,in feripturis præfignatus eft. Hæc eft ilia Ecelefia elelt;ftorum Dci,occulta nobis,cognita uerd foli Dco,ficut fcriptum cft,cognouit Deus qui fiint eius,2,Timo. 2. In qua in præfentia funt, quicunqi fidei 8ó charitatis fpiri* tumnonamittunt,Heb.3. Etfinon pariter omnes eandem fpiritus perfedio* nem participent,Rom. I2.14. IV. Ephe.4. In qua etiam q cénfentur,etfi non in præfentia, prædeftinationc tarnen Dei,quos ilk conuertendos nouit,etfi nobis foris efle uideantur, quemadmodum D.Auguftinus de Baptifmo contra Do;# natiftas lib.j.cap. 27. docet.

Deinde funt in hoc ccetu,quod ad externam focietatem attinet,etiam ma* li æterno fupplicio deftinati,quamdiu uiuis membris, fi non fpiritualiter, cor* poraliter tarnen, hoc eft, externis fidei fignaculis amp;nbsp;uifibilibus pietatis läcra« mentis,ueluti palea frumento,coniunlt;fti funt, Matth. 5. Si ij. formam quidem pietatis habentes, led uirtutem eius abnegantes.i.Timoth. 5. Qui ab Apoftolo donee feparentur ku abkindantur â corpore,intus efle dicuntur, l.Corinth. j. Tollite malum è uobis ôic.

Hic ergo coetus unius kilicet profefsionis Si fignorum, habens, dum hie uiuitur,multos malos Si Hypocritas admixtos,eft,ccu rnagnadomus, in qua non folum funt uafa aurea Si argcntea,kd Si lignea Si fidilia, Si quædam qui* dem in honorem,quædam autem in contumeliam,2.Timoth.2. ïnuifibilis qui* dem keundurn eam partem,quîc fpiritu Del uegetata, in uitam æternam præ* deftinau

-ocr page 760-

defti'nata eft,uifibiïis autem fêcundum externam illam profefsionemcomi* munionem per totum terrarum orbem diffufa, incipiens ab lerufalem, èC inde per Apoftolos propagata in omnesgentesLuc.24,Alt;ft.i»Rom.io»

Et ut mail amp;nbsp;peccatorcs non fint uiua membra Ecclefiæ, nee de Ecclefia e^ ledlorum Dei, quæ fanda amp;nbsp;communio fandorum uocatur, nihilominus ta* men Chriftus docuit nos, non alibi banc Ecclefiam fandorum quærere, quam in ilia congregatione magna, in qua eft hæc ueræ fidei, rcligionis amp;nbsp;facramen* torum profefsiOjSc adminiftratio,in qua quifquis permanlerit, communione omnium bonorum quorumeunque piorum,qui ab initio mundi fuerunt,frui* tLir,noh præiudicantibus peccatis alienis,quodcommuniofacramentorum cum mails non maculet aliquem,fed confenfus fadorum,Quifquis uero ab hac Ecclefia Ie leparauerit, hoc folo fcelere,quod à Chrifti unitate leiundus eft, non habebit uitam æternam, fed ira Dei manet fuper cum.

Et ne quis uacillaret, addidit Chriftus certifsima figna, quibushæc mag* na domus,quæ eft Ecclefia Dei,nobis cognofeibilis fit, quæ funt fana dodrina, redus facramentorum ufus,8d uinculum unionis pacis, Ephe,4.Roma,l2,

Duæ priores notæ feparant ab Ecclefia tum Ethnicosfeupaganos,tum hæreticos, i.Corinthj, i.Iohan,i. i.Timoth.i. amp;nbsp;2,Timoth,2,amp; 3, adTitum .3, Tertia nota fèparat fchifmaticos amp;nbsp;rite cxcommunicatos i.Corinth.j. amp;nbsp;H*

Ad hæc quarta Ecclefiæ nota eft,quód catholica fit ÔC uniuerfalisjhoceft, , per omnia locaôd tempora diffufaamp; propagata ufque in fines terræ.

VIL

(DE NOTA

s notas dum in hac magna domo fuperefiTe uidemus, non moratur, lt;^uôd ^multi interim in ea fint mali, atque etiam præfideant ac dominentur, qud minus credamus,non alibi ufquam, quam hic, ubi fcilicet uiget fana dodrina, ucrus ufus Sacramentorum, amp;nbsp;uinculum charitatis, ueram Ecclefiam piorum Proteßintts eflè requirendam. Hæcenim magna domus promifsionem habet infallibilis «eflm omitti præfcntiæ Dei, amp;nbsp;Spiritus fandi ,quæ ob permixtos malos ab ea non aufer* tur,ficutferiptum eft :Ecceegouobiftumfum omnibusdiebus,ufque adcon* fummationemfeculi,Matth.28, Item,Nonrelinquamuosorphanos,Iohan* 14, Quid enim, fi exciderunt à fide quidam illorum,nunquid incredulitas illo* rumfidem Dei euacuabitf abfit,Eft enimDeus uerax,omnis autem homo mendax, Rom,3,

Nouit enim Deus hanc magnam domum mirabili confilio conftruare, non in quibuslibetjfed qs tant«m,qui ueræ pietatis cultorcs,Ecclefiæ unitatem, ob permixtam malorum multitudinem non defcrunt,qui 60 apud Efaiam reli* quiæ dicuntur,in quibus promifsiones conferuantur ÔC adimplentur. Nifi,in* quit,Dominus reliquiflet nobis fèmen,ficut Sodoma fadi eftemus3amp; ficut Go* morra fimiles efremus,Efaiæ l. Et rurfus,Si fuerit numerus filiorum Ifrael,tan* quam arena maris,reliquiæ fàluæ fient, EfàÉio.Rom.^» Et Apoftolus inquit, An nefeitis in Elia quid dicit feripturaC’ quemadmodum interpellât Deum aduerfus Ifrael.Domine Prophetas tuos occiderunt,amp; altaria tua fuffoderunt, Sc ego relidus fum folus, amp;nbsp;quærunt animam meam, Sed quid dicit illi diui* num refponfum f, Reliqui mihi feptem milh'a uirorum, qui non curuauerunt genua

-ocr page 761-

I

/

O n EKS I

genua fua ante Baal.Roma. lo. 3. Regum 1(), Has reh'qui'as Chnftus ones fuas appellatjquæ uocem eins audiunt amp;nbsp;fêquuncur,!!! hoe à Deo pecuh'ariter defti'* nataCjHon ut extra magnam hancdomumpnuataconfenfionefècolhgancjfèd ut in his magna ilia domus conferuetur, fulciatur óófuftenteturjneplan^ac fundituspereat Jpfæ enim funt domus ilia fundata fuper Petram,in quam fi ir# ruant omnia aduerfa,nihilommus firma,ftabilis et immobilis perfiftit Matuy»

Ecuthæc magna domus nonlèmper æquêfloreat multitudinepiorum, neefîtinea lèmpereademuerbiperfpicuitas,propterea tarnen ambigenduni non eft, quominus in ca conlèruetur ilia uera Ècclefia, quæ fbla habet undioa nem fpiritus, docentem nos de omnibus, Conferuatur autem, dum retinetur doefrinæ imitas,in fis faltem, quæ ad pietatern S' falutem funt necefiaria, Fuclt; runt enim,funt ôd crunt (èmper in hac magna domo,qui hanedodrinam in de,fpe,8^ charitateconfiftentemjillabefadtatam tueantur»

VUE

Tgt;E E^OEKîTEmiA poît la^fum.

|N hac fola catholica Ecclefia eft rcmiftio peccatorum quæ non fblum in Bas *ptifmate, (èd etiam poft baptifma confertur pœnitent ibus, Nec tantum eft in Ecclefia remifsio pcccatornm leuiorum, quæ iugi fàndlificatione noftri repur^s gantur,uerùm etiam grauiorum,de quibus dixit Apoftolus« Quoniam qui ta# lia agunt, regnum Dei non poisidebunt, iterum, 2. Corinth, 12. Timeo ne iterum cum uenero ad uos, humiliet me Deus apud uos, amp;nbsp;lugeam multos ex fis qui ante peccauerunt, non egerunt pœnitentiam, fuper immundiciaSu iornicatione,amp; impudicitia quam gefterunt,

Hancremiftionem peccatorum poft lapfum negantes Nouatiani, qui S: Cathari,redè damnati funt, quod feriptura èc uerbo amp;nbsp;exemple teftetur, con# iierfioni locum effe poft lapfum.E2echieI.31, Matth,S.Lucæ ly.Galat.é. Apoc» 2, Acto. 8,4.Reg,2, i,Tim,l,Corinth.2, Solum enim incredulitatis feu finalis inpœnitentiæ, ac blafphemiæ in Spiritum fan(ftum,amp;^ deiperationis peccatum remiisionem non habet, neque hic neque in future leculo, Matth, 12. De quo intelligi poteft,quod icribit ^Apoftolus ad Ebræ, cap.ôjmpofsibile elîè eos qui femelfuntilluminatijS^ guftauerunt donumcoelefte,amp; participes fadifunt Spiritus fanifti, guftauerunt^ nihilominus bonum Dei uerbum,uirtutéfque uenturi ièculi,amp; prolapfi funt rurfus,renouari ad pœnitentiam,rurfus crucifi# genresfibifiliumDei,amp;oftentuihabentes. Et iterumcapite 10. Voluntariè peccantibus nobis poft acceptam noticiam ueritatis, iam non relinquitur pro peccatis hoftia,ièd terhbilis expeefiatio iudiefi, Significat enim Apoftolus, eos qui poft acceptam noticiam Euangelfi rurfus fibi filiumDei crucifîgunt amp;nbsp;o# ftentui habent, ac uoluntariè peccare non definunt, non habere aliam pro pcc# catishoftiam,ièualiam perpœnitentiamrenouationem. Quale uidere eftin luda proditorc, qui tradens amp;nbsp;reficiens Chriftum non inuenit pœnitentiæ lo# cum,tametfi pœnitentia commiffi fceleris dueftus fucclamaret, peccaui tradens fanguinem iuftum, Matthæi 27, Non enimrefpexit in redemtorcm, quem prodendo repulit. Quale etiam de Efau refert, amp;nbsp;cæteris omnibus qui ex* cuiàuerunt (èjuc eis fieret uerbumjôd rccufàuerunt loquentem» Hebræ, 12,

Quod

-ocr page 762-

Quod qui non credit in Chriftumiamiudicatusfit,quia non crediditin no# mine filij Deijohan. 3. qui fubdit eum^qui incredulus eft filio, non uifurum uitam, fed mortem fuper eum manfuram. A tqj hoc eft peccatum illud ad mor# tem,de quo in cpiftola prima Iohannis cap.ó.

Alioqui teftatur in Hebræis Apoftolus,exccpto hoc incredulitatis amp;nbsp;oh# durationis finalis immani crimine, nullum eftè peccatum, ne blafphemiæ qui# dem, praeter quàin in Spiritum fanctum, quod in Ecclefia non remittatur,mo# do per fidem ad Chriftum redeamus, in hac hoftia alia nulla, peccata expiari credamus, Sicenimaitcap. 3, Videtc fratres,nequando fitinaliquoueftrum cor malum incredulitatis,difcedendi â Deo uiuo,fed adhortamini uosmetipfos per fingulos dies,donee hodie cognominatur, ut non obturetur quis ex uobis fallacia peccati, NamjUt fubqcit, participes Chrifti effedi fumus, fi tarnen ini# tium fubftantiæeius ufquead finem firmum retineamus» Nonenim uniuerfi qui profedi ab Aegypto peccauerunt,fed qui audientes exacerbauerunt corda, obturaueruntamp;Cincredulifuerunt ,9 foli non potuerunt introire propter in# credulitatem»

Quamuis quot^ pia eft fandtorum patrum expofitio,qui locos illos Pauli interpretantur de alia renouatione per baptifmum, quam Ecclefia,in qua unus tantum Baptifmus eftjnon agnolcit»

Conftat autem conuerfionis poft lapfum ratio, ut fupra de iuftificatione ditftumeftjmortificationeamp;f uiuificatione. Verum mortificatio hic nontan# tum contritionem,led amp;nbsp;confefsionem amp;nbsp;fatisfadlionem caftigatoriam (de qua infra dicetur) poftuIatiDclcribitur enim poenitentia poft Baptifmum ab Apo# x ftolo in hunc modum, ut fit dolor feu triftitia fecundum Deum, in rjs quipec# caueruntjgignens in eis folicitudinem, indignationem, fatisfadlionem ,timo# rem,defiderium,uindilt;ftam,2.Corinth*7,

Efficitur autem hec mortificatio in nobis non tarn miniftcrio legis Moifi, quam legis fpiritus uitae, dum haec in Baptifmo nobis infita,amp; peccato rurfus obruta, per Euangelfj uerbum in nobis refufeitatur cordibus noftris inclamas» Memor efto unde cecideris age peenitentiam, amp;nbsp;prima opera fac,fin autem, uenio tibi cito amp;c» Apocaty. Item,o infenfati, quis uos fafeinauit non obedire ueritati,ante quorum oculos Icfus Chriftus præfcriptus eft, in uobis crucifi# XUS» Et iterum irritam quis faciens legem Moyfi, fine ulla miferationeduobus feu tribus teftibus moritur, quantd magisputatis détériora mereri fupplicia, qui filium Dei conculcauerit 8lt;fc»

Hæcuoxfpiritum noftrum præoccupatum peccato ad contritionem amp;nbsp;inenarrabiles gemitus reuocat, qui in confefsionem tandem crumpunt, amp;nbsp;foli# citudinem,indignationem,fatisfadionem, timorem,defidcrium, 8lt; uindic'lam pariunt operantur, De quibus animi motibus didlum eft in Dauid prophe# ta, Sacrificium Deo, fpiritus contribulatus,cor contritum amp;nbsp;humilitatem De# US non defpicies,

Huie timori fuccurrit fides, quæ relpicit in Chriftum, quem habemus a# pudpatrcmaduocatum,iuftum, amp;nbsp;qui «ft propiciatio pro peccatis noftris, non pro noftris autem tantum,fed 80 pro totius mundi, i,Iohan,2. Vnde amp;nbsp;fak uare in perpetuum poteft accedentes per femetipfum ad Dcum,femper uiuens ad interpellandum pro nobisjquod maneat in æternum, fèmpiternum habens facerdotium, Hebræ.y»

Hac

-ocr page 763-

Hac fîdc rurfus innouatio Spiritus accipitur, SC uiuifïcatio mortifîcationi coniungitun Sic enim precatur Dauid, Quoniam iniquitatcm meam ego cog* noico 5 amp;nbsp;peccatum mcum contra me eft fcmpcr, Äfperges me domine Hyfo* po óó mundabor, lauabis me, ÔC fuper niuem dealbabor, Auditui meo dabis gaudium èC lætitiam, exultabant ofla humiliata, Spiritum redtum innoua in uifteribus meis. Redde mihi lætitiam falutaris tui amp;c» Et iterum, Quoniam dieacnodegrauataeftfuperme manus tuajConuerfusfum in ærumna mea, dum configitur ipinajdclidum meum cognitumtibi fedjS^ iniufticiam meam abfcondi* Dixi, confitebor aduerfum me iniufticiam meam Domino, 80 tu remififti impietatem peccati mei. ' De hac remiftione per teftimo» nium Spiritus, quemadmodum in iuftifîcatione , certi reddimur , Sacra* mento pœnitentiæ, cuius uis in abiblutionc confiftit, accedente, de quo poftea dicendum erit, Hadenus de pœniténtia poft Iapfum,quæ in fola Ecclefîa Chri* ftiagiturjamp;remifsionemobtinetpeccatorum»

X L

^rTO^ITATE ECCLESIÆ m S)IS-cernenda interpretanda ßriptura.

pCCLESIAE ergo autoritas cognofcenda Sc rcquirenda eft* Hæc ^ueróautoritasutperipicipofsitjiciendumeft Deumut hanc Ecclefiam compararet,principioufumcflè minifterio uerbi uocah's,non icripti,quod loÇaumexhi» quafi per manus tradi Sgt;C communicari uoluit, In quem modum amp;nbsp;Chriftus fcri, Apoftolis fuis mandauit, ut irent in mundum uniuerfum, amp;nbsp;prædicarent Eu* angelium omni crcaturæ*Qiio tarnen uocali,8^ externo uerbo Deus non aliter ‘ ütitur qu^m inftrumento, quo internum ilium afflatum exhibet, quo fólo ape* riuntur corda»

Poftea Dei benefîcio addita eft ftriptura', tum ut humanæ imbecillitati, in obliuionem amp;nbsp;errorem procliui, tum diaboli fraudibus, qui uerbum excu* terenunquam non molitur, fuccurreretur.

Quia uerd, ut didum eft, Deus feiebat futurum cftè, ut Diabolus uiuum illud uerbum, comparato in id omni aftu, corrumpere facageret, quód ho* mines in hoc fubornaret, qui transfigurantes lê in angelos lucisjtirm fcripturas adulterinas, quibus diuinam Apoftoh'cam autoritärem arrogarcnt, fub ip* forum etiam Apoftolorum nominibus cdercnt, tum qui uerè Apoftolicas, in fuamipforumperditionem deprauarent,uinculum quoc^charitatis,quodin eis effet, iniquis difcifsionibusjrumpcrcnt, Iccirco Ecclefîæ fuam autoritatem, candemcß duplicem conftarc uoluit»

Principio apud Ecclefiam efle uoluit autoritatem iudicandi inter fcriptu* rasjamp;difcernendi Canonicam non Canonica,Quæamp; fuo tempore apud fynagogamfuit, poftea per Chriftum in Ecclefia confirmata,qua faluberri* mus 1 Ile canon Ecclefiafticus conftitutus eft, qui fàndam ftripturam Canoni* cam, tam ueteris qu^m Noui teftamentfeertis terminis,amp; certis Prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum libris contineri diffiniunt, ac eminentiam iftam Canonicam facrarum literarum cæteris libris ademit, quæ per fuccefsionem Epifcoporum, propagationem Ecclefiarum, tanquam in fede quadam fublimiter conftitu* ta eft, cui feruiat omnis fidelis pius intelledus, ut omnino dubitari non lice* at, fit'ne uerum feu redum, quidquid hæc ftriptura continet ♦ Ad hancEccle*

Ppp fiæau*

-ocr page 764-

fisc autOMtatcm, refpkit amp;nbsp;iïïud Äuguftini, Euangclfo non crcdetcm gt;nbsp;nifi mc Eccrefiæcatholkæ commouerct auton'tas»

Quæ tarnen autoritas, in dikcrnendo tantum lieras fcripturas a faîGs Cita eftj Nam omnem kripturam, quæ in Bcclefiaftkum Canonem, ut uera ac diui* naïëmel recepta eft, plané immobilem eik confiât, omni autoritate Humana longé maiorem, de qua dixit Chriftus, quód fblui non poßit. Vt fruftra amp;nbsp;ir^ religiofédifputetur,num autoritas Ecclefiæ kripturis antekrenda fit. Num Ec* clefia abolere ku mutare poflit tradita in uerbo Dei, num ftatuere quid pofsit contra uerbum Dei,

Veriim com, docente Apoftolo Petro, omnis Propbetia kripturæ, pro^ pria interpretatione non fiat,qudd non Humana uoluntate allata fit aliquando, fed Spihtu fando inipirati, fic loquuti fint homines Dei, uoluit quocj Deus, ut autoritas interpretandi kripturas apud Ecclefiam, quæ Spiritu fuo regitur, eiktjutidemquikripturæ autor eft, Spiritus, eius etiam fit interprcs, unde dominuslegitur Lucæ ultimo,aperuiik dikipulis mentem,ut intelligerent kripturas.

Non eft autemhæc autoritas apud ul!um priuatum requirenda, kd ad totam Ecclefiam, amp;nbsp;ad communcm conknfum omnium piorum recurrenduni eft,quæeft uniuerfalis teftificatio Spiritus fàndi,firmamentum ueritatis,In quam fententiam dixit Apoftolus i. -Timot, 5. Ecclefiam eik columnam 0^ fit* mamentum uehtatis.

Summa enim autoritas interpretandi kripturas,cui contradki non Ikeat, non apud fingula membra, kd apud totam Ecclefiam refidct,quænonfolunî germanos iàcræ kripturæ libres â fuppofititris dikrcuit,kd 8^ germanam krp pturæ interpréta tionem in neceftàrris tradidit, Qualia funt, qudd patris amp;nbsp;filQ amp;nbsp;Spiritus fandi eandem naturam 8c efkntiam,amp;: tres perlbnas,Et in Cfirifto domino duasnaturas, amp;nbsp;unam perfonamconfitemur:hæcenim amp;nbsp;plcra«^ alia niagis kripturarum interpretatione explkata, qudm ipfârum kripturarum uerbis expreflà,ipfis tarnen kripturæ uerbis implkita, omnis catholka rccepit Ecclefia,

Hinceft, quod Athanafius ait, Ecclefiafticæ kmper moris eft dikiph'næ, fi quando hæreticorû noua dodrina exurgit,contra infblentcs qugftionum no?' uitates,rebus immutabiliter permanentibus, nominum uocabula immutarCjSC fignificantius rerum naturas exprimere, quæ tarnen exiftentium caufarum uir^ tutibus congruant, amp;nbsp;quæ magis easdem antiquitus fuifk demonftrant, non ortus nouitatem menfurant. Hæc ille.

Et præclaré Irenæus, Si3inquit,de aliqua quæftionc dubitatio eft,oportet ad antiquifsimas recurrere Ecclefias, in quibus conuerfati funt Apoftoli, amp;nbsp;ab cis de propofita quæftione fumere quod certum eft. Quid enim ( ut fubqcit ) fi netç Apoftoliquidemfcripturas reliquifknt nobis, non ne oportebat ordi* nemfequi traditionis, quem tradiderunt hi,quibus committebant Ecclefias,cui Barbari afknkrunt, atramento kriptam habentes per Spiritum in cordibus fuisiâlutem.

Huius autem autoritatis,quam Ecclefia circa kripturæ interpretationem obtinet, in communi illo amp;nbsp;uniueriàli perpetuo conknfu fitam, in primis Sy# nodos,deihde Ecclcfiafticos kriptores omnium temporum,qui tarnen fufpedg fidei non funt,idoneosteftesefk conftat,cum unanimiter tradunt ac docent dodrk

-ocr page 765-

nnsIJM dodrinam aliquam, ab Apoftolis in nos ufqj prouedanijin EccIeOa fcmpcr rc« ccptam fuiïTe, quæ amp;nbsp;fcn'ptun's confentanea fit»

Porto huic uero 8^ perpetuo confcnfuijcui Synodi patres concors tefti monium ferunt,obtemperare debemus,{èd ita, ut Écckfia illi obtemperandum eHè cenfuiu Difîèrûnt cnim quæ communi confènfu tradita funu Quædani cnim eorum dogmata funt plane neccflària , quædam non item, quæfcilicct pro rations tempon's inftituta mutari pofsint» Quamobrem confenfum iftum communemjfècundum earn rationem,qua loquitur nobiSjSô fn ilium finem,in quem refpicit, accipere debemusjue in fcripturasimpingamus,nc^ue dogmata, quæBafiliuslibrodeSpiritufàndoaypaça uocat,cum neceflarrjs dogmatibus de fide confundamus.Netß enim par debuit haben' ratio prohibiti efus, ÔC fuf# focatifanguinis,at(p interdidæ fornicationis,tametfi illudeadem autoritate, qua iftud decretum, amp;nbsp;multo tempore in Ecclefia communi omnium confenfu receptum ateg adeo Synodorum canonibus fîrmatum fit, ad tempus enim ne^ ceflàrium hoc iudicatum eft,Quamobrem fine religionis præiudicio obfoleuit. At ilium perpetuum eft,quod diuinalege exprelTum fit,Nelt;ß fornicatores neeg adulteros regnum Dei pofièlTuros, Adorum IJ» i* Corinth« 6»

Cæterum ubi fcnptores uariant, liberum habet ledor auditor ue iudick um,quid approbet uel improbet, Ita tarnen,nc quis fibi temere confidat, fèd in rebus dubijs doceri magis cupiat,qu^m docere, ubi neceirarium uidebitur, iudicium dcambiguis Ecclefiæ deferat,iuxta illud Apoftoli, cæteri dqudicent, I» Corint« 14»

Nam Spiritus per Ecclefiam probandi amp;nbsp;drjudicandi funt, nee ftatim fingiilis permittendum,Icripturas In quibus funt multa dift'icilia intelledu,pro fuo ingenio Interpretari, 2» Petri, ult«

Eft autem uniuerlàlis Ecclefiæ perpetuus confènfus,amp; orthodoxorum ge neralium conciliorum,quibus pridem omnes Ecclefiæ afiènfum præbent,autolt; ritas, â particularium Ecclefiarum amp;nbsp;Synodorum autoritate difertè difternen* da. Hocenim uniucrfalis ille conlènfus, admlrabilis In unam eandcmqj do* dodrinam confpiratio proprium habet, ut dus interpretationi ftandum fit, quod notis infallibilibus nltatur,quæ funt promifsiones diuInæ,deSpirItu ue* ritatis,Ecclefiæ nunquam defutura dodrinæ concordia, amp;nbsp;cum Icripturis con« fenfio« Quæ utratg fignum funt Spiritus, qui unitatis dicitur, non difienfionis, SComnisueræInterpretationisac falutaris ordinatlonis didator amp;nbsp;autor eft, Hæc confenfio Ecclefiarum eft etiam piorum fandimonia,mlraculis amp;nbsp;fangui* ne martyrum comprobata.

Cæteriim Ecclefiæ particulares autoritatem quidem habent ftripturas conferendi, Icrutandi ateg etiam interpretandi, lohan.y« Ado« 17« fie tarnen, nc pugnetcum perpetuo illoconlènfu,ut^dum uariant lèntentiæ,particulares Ecclefiæ minores, ad maiores amp;nbsp;plures, plures denieg ubi necelfum erit, ad uni* üerfalem Ecclefiam referant,Quod fieri debet per cœtus,qui in Synodis conue^ üenient, quarum aliæ funt Epiftopales, aliæ prouinciales, aliæ nationales, aliæ uniuerfales, Attg hadenus de Nota uerbi didum fit«

S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EHTIS,

Ppp q Secun*

-ocr page 766-

y/CT

712

C Ecundum fîgnum,quo Cathoïica Ecclefia dinofcitut*, Oicramertta (unt, 8Ó ‘^illorum legitimus ufus. Conftateni'm facramenta duabus potifsimum de caufisj diuina autoritate inftituta eflè, Vna, ut effent fignacula, ueluti tefferæ quædam huius magnæ congregation is quæ eft Ecclefia» Nam ut Auguftinus inquitj in nullum nomen aut uerum aut falfum coagulari homines poffuntjni^ fi aliquo fignaculorum uel facramentorum uifibilium conlbrtio colligantur, Quamobrcm dominus lefus Chriftus leui iugo fuo amp;nbsp;leui farcing nos fubdens, facramentis numero paucifsimisjobieruatione facilimis,fignificatione præ* ftantifsimisjlbcictatem noui populi colligauit*

AlterajUt fint certa amp;nbsp;efficacia figna uoluntatis amp;nbsp;gratix Dei erga nos, 8lt;rproinde non figna,ut tantum fignent 5led ut iancfi:ificent,amp;nos de accepta gratia certos efficiant, ut^ in nobis fidem excitentj^ ad mutuam diledionem, landos amp;Chriftianos mores prouocentamp; inhortentur,

Recfle ergo deicribiturfacramentum eflè fignum uifibile inuifibilis gra* tiæ Dei, Eft enim tale fignum, quod in fenfum externum incurrens, admonet amp;nbsp;erudit nos, ut quod foris in ipecie uifibili geri cernimus, intus per Dei uirtu* tern effici credamus, Conftat ueró facramentum duobus, elemento (ènfibili, uti figno, ôdiierbo, quod dum accedit ad elemeqtum, fit facramentum,

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X I.

s^c^^i^AMEnro ogt;\lt;Dmis.

IA M quia Deus minifterio uerbi Euangelium fuum, amp;nbsp;per Euangelium cer* * titudinem (alutis in omnes gentes propagare uoluit, ordinem inftituit ♦ mum, ne fi quilibet fibi hoc munus præter omnem delecftum uiurparet, dockin'* na fi'eret incerta, amp;nbsp;tanquam paruuli fluduantes, circumferremur omni uento dodrinæ,in ncquitia hominum,per aftuciam ad circumuentionemerroris, Ephe, 4.

Deinde,utcertieflèmusminifterium uerbi amp;nbsp;iàcramcntorum non ciic metiendum ex perfonis miniftrantium,ied ex autoritate diuina. Chriftus enim Ù miniftris hanc in fe transfert^dicens, ficut mifit me pater, amp;nbsp;ego mitto uos, ÔC iterû,qui uos audit,me audit,qui uos ipernit, me fpernit,denicg ut ftircmus non eflè priuato iudicio abrogandam autoritatem miniftris, ob malam tantum ui* tam, quamdiu dodrinam Chrifti (acramenta rité adminiftrant,amp; ab Eccle* fqs tolerantur,Sed légitima; ordination! (quamlibet earn mail ad tempus occu^ pent ) fuam autoritatem non eflè detrahendum,ficut icriptum eft.Super Cache* dram Moyfi ièderunt feribæ pharifæi, Quæcunqî dixerint uobisfacite,

Hanc ordinationis uim, attj adeo ordinem eflèfacramentorum in Eccle* fia diuinitus inftitutum, ignorantes donatiftæ fœdifsimè lapfî funt, quos bea# tus Auguftinus ualidifsimèreuincitacconfutat.

Verbum huius facramenti eft, quo nos Chriftus de autoritate miniftro* rum 8^ efficacia minifterij certos facit,Sicut,inquit,mifit me pater,amp;r ego mitto uos,Accipite Spiritum fandum,quorum remifèritis S^c.Item, Euntes in muns« dum uniuerfum predicate Euangelium omni creaturæ. Item, Euntes docete omnes gentes,baptifantes cos amp;c.

Elementum uerd huius làcramenti, fècundum generalem eius rationcm, eft impofitio manuum Epifèopalium, qua fignificatur eledos confirmari in opus

-ocr page 767-

opus miniftcrq, amp;nbsp;accipere poteftatem prædicandi uerbi, confccrandi Bucha* riftiam,adminiftrandiiàcramentaj ordinandi omnia in Eccicfia, ad ædifîcatio* nem,amp; cohercendi rebelles ac criminofos.

Vis ergo huius iacramenti compleditur poteftatem ordiijis iuriidi* dionis* Poteftas ordinis,minifterium uerbi, adminiftrationcm fàcramentoa rum amp;nbsp;Ecclefiarum ordinationem ac ædificationcm» luriididio uerd potefta* tern excommunicandij reßpiCccntes abfoluendi,continet»

Sunt autem in Ecclefia alrj maioresjalfj minores ordines, qui funtjpresby* terorum, Diaconorum, fubdiaconorum, Acoluthorum, ledorum, exorcifta^ rum,S^ hiftoriorum, quorum omnium legitimus ufus ÔC adminiftratio, ad uelt; ten's Ecclefiæ regulam amp;nbsp;morem reftitui petuntur»

Cæterum inter Sacramenta, quæ in Ecclefta publico minifterio cxhiben* tur amp;nbsp;quibus gratia fidelibus diuino munere confertutjhoc diffèrentiæ haben* dum eft,quód quædam auguftiora magisprincipaliafunt, ueluti baptifmus, ordo, Euchariftiajamp; abfolutiojfine quibus Ecclefia non confiftit,quædam uerd in hoc data amp;nbsp;inftituta funt ut fint quidem facra fymbola, in fubleuationem amp;nbsp;medicinam humanæ infirmitatis, at non necelTaria, ut illa priora, quanquam ualde utilia amp;nbsp;ialubria modd tarnen religiofc 6^ pie adminiftrentur amp;nbsp;acci* piantur»

xri,

E S^C^^JMENTO

(Ba^tißni.

t) Aptifmi Sacramentum mandatum Domini,8lt;r diuinam promifsionem ha* bet quæ his uerbis continetur. Euntes doccte omnes gentes, baptiiantes cos in nomine patriSjamp;S filrj, amp;nbsp;Spiritus fandijMatth»28»amp; Qui crediderit amp;nbsp;bap* tifatus fuerit faluus eritjMarci

Elementum uerdeiusjfecundiim generalem Baptifmi rationemjcft aqua j iuxta illud ChriftijNifi quis renatus fuerit ex aquajamp;f ipiritu iandojuon poteft introire in regnum Dei, lohan,

Eft enim Baptifmus lauacrum aquæjin uerbo uitæ, Ephe» y. quo non car# nis fordes abrjciuntur, fed quo fît, ut bona confcicntia bene refpondeat apud Deum 5 per refurredionem lefu Chrifti, qui eft in dextra Dei deglutiens mor* tem^ut uitææternæ hæredes efficiamur 1« Petri 3»

Vis ergo Baptifmijin his qui rite, amp;nbsp;non fid^ accedunt,eft diuina uirtuté ab omni peccato mundari, amp;nbsp;per fpiritum rcgenerationis ex filio iræ efRci filiû Dei, Tit« 3. common' amp;nbsp;confepeliri Chrifto, 60 refurgere cum Cbrifto in uitæ nouitatCjUt confepulti cum illo, participes fadi mortis eius, participes quot^ refurredionis eius fimus,uouam uitam non noftra,fed diuinauirtu# te,qua ille excitatus eft, nobis per Spiritum communicata, in nobis incoanteSj Roman« ó«

Confert uerd Baptifmus iiiftificationem,amp; de ea nos plane certos facit, uti Paulus Galat.3,teftatur.Quicun43inquiens,in Chrifto Baptifati eftis,Chri* ftum induiftis«

Hæc Baptifmi uis rememoranda amp;nbsp;exercenda eft in tota uita , ut homo Chriftiarius mortalihuicmoriaturufui,utabrenuncians mundo amp;nbsp;diabolo.

fe ipfum

Ppp iq


4. Phli.


-ocr page 768-

7^4-

ft ipfum abncgctjUt inDco refpiretjCt nouam ui'tam meditetur,donee Boe nior^ tale induat imniortalitatem,8e caro per i'nfirmitatem fcpuka,refnrgac in gloria I. Corint ly, Rcfurredionis enim nedum Spin'tualis, ftd carnis, quæ rutura eftjBaptifmus pignus eft imago, quemadmodum Ambrofius Cap. 6, ad Roma, docet.

Docendum quo(^ eft, Ecclefiam ab A po ft ob's mandatum acccpilTe Bap^ tifàndi paruulos, elftcß non fblum adultis,ftd paruulis Baptifmi gratiam ne« ceflàriam adialutem,quodamp;inilb’sgenuinæ fordes peccati fînt,quæ pet a« quam S)C Spiritum aboleri debent,iuxta illud EuangclpjNifi quis renatus fuerit CK aqua Spiritu iànfto ÔCc* Ad quos eriam promifsionem Êuangeltj pertine* re conftat, quam impoisibilc eft pertinerc ad eos, qui non funt Bcclefîæ inferti per Baptifmum,Et damnandi funt Fanatici Anabaptiftæ,quiparuulorum Baptifmum non recipiunt, èC paruulos fine Baptifmo iàluos fieri affirmant»

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X 11 î.

S^C7(^^MENT0 COH-firmationis.

pOft Baptifmum fuccedit confirmatjonis Sacramentum,quôd ctfi non fit ne* cefsitatis ad iàlutem,uerbo Chrifti tarnen innititur,quo promifît pattern to« gantibus fc daturum bonum Spiritum.

Ekmentum uero eft manuum impofitio, ad quam etiam Apoftolorum tempore Spiritus fàncftus ftnûbilitcr deftendit in fideles, poftea cum amplifies* ta Ecclefia, donum illud diuerfitatis linguarum non cflit araplius ad adfttuen* dam fidem neceftàriumjreman fit tarnen manuum impofitio,Sc autoritatequo« que Ecclefiaftica furrogatum eft Symbolum Chrifmatis, quo inuifîbilis ÔC in* terior undio Spiritus làndi, fidem Chrifti poft baptifma profefsis ,denotare* tur,ut teftantur patres.

VisergoSacramentieft,utqui eo Symbolo cum fiducia uerbi amp;nbsp;gta* tiæ Chrifti ( quemadmodum in alqs Sacramentis) confîrmantur,intelligant ac credant, fe accipere Spiritum fandum quo folo in uia falutis progredi,perlêua* rcjôe tentationibus ôd infidijs carnis,mundi,ac diaboli rcfîfterc pofsint.

Et quia nunc infantes omnes baptifantur, ÔC ad baptifma fidei profefsio* nem per le non cdunt^conueniet, ut pueri poftquam catechilàti, ÔC de religione Chrifti inftituti, ad confirmationis làcramentum percipiendum adducantur, fidem Chrifti amp;nbsp;obedientiam Ecclefiæ,fuo etiam orc profiteantur,quemadmo* dum in concilio Aurelianenfi Can. 3. qui habetur de confecratione,dift, y. cap, 6, leiuni, conftitutum eft, fed tarnen aliarum Ecclefiarum mos haftenus obfer* uatus non damnetur, donee in concilio generali fuper eo ftatuatur.

X I III.

(DE SAC7!^AMENT0 ETCHA^ISTIÆ.

t? Vehariftiæ Sacramentum uerbum habet, quod eft omnipotens Chrifti lêr* mo, cuius uirtute hoe Sacramentum conficitur amp;nbsp;quo fit, ut poft confècra« tionem,uerum corpus amp;nbsp;uerus fanguis domini,uerc amp;nbsp;fubftantialiter adfint,amp; fidelibus fub Ipeciepanis amp;nbsp;uini, illis nimirum, hoe eft, pane amp;nbsp;uino in corpus fangui*

-ocr page 769-

715

Gnguîncm domini tranfmutati's tranfïubftantiatisdiftrjbitaturjqui ba^ HtV coUocMto bet in hune modu, Accipite Sc manducateex hocomnes, hoe eft corpus meum resproteflan» qudd prouobis tradeturjS!: ad calice, bibite ex hocomnes, hie eft enim fanguis meus noui teftamenti, qui pro multiseffunditur in rcmifsioncm peccatorum» f(riptumfiglt;t

Elementum uerd eft panis 8C. uinum, ad quæ cum accedit uerbum fit Sa« «4f«iw. b. cramentum,duobus enimhociacramentum conficitur,uifibilielementorum fpecic y Sc inuifibili corpore amp;nbsp;fanguine, quæ hoc Sacramento uere 8c ralitcf participa nuis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Vis huius Sacramenti eft, ut per uiuificatricem carncm faluatorisnoftrf lefu Chrifti,ei nedum Spiritualiter,fed SC corporaliter iungamur,amp;r effîciamuf os de ofTibus eius,00 caro de came eius, ccrtiRcati, quod in ipfo Chrifto lefu ac^ ceperimus remiisionem peccatorum, Sc in Sacramento uirtutem reftringendi concupiftentiam in membris noftn’s hærentem. Dulciftimum certc pi* gnus remiisionis peccatorum j uitæ æternæjamp; focietatis edm Deo nobis in Chrifto promiflæ amp;nbsp;exhibita?*

X V, S)E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T oen it EK-

tiæ ßu ^bfoïutionis,

U Vilis Sacramenti uerbum Matt 18. (^æ ligaueritis fuper terram,erunt ïi* gata in ccvlis SC quæ fblueritis,crunt foïuta SC in ccelis. Et Ioh,2O» legimusj

Hæc inquit Euangelifta,cum dixiflèt Icfus,infufflauit inApoftoïos,amp; dixit eis, / Aedpite Spiritum fanâum, quorum remiferitis peccata, remittentur cis, SC quorum retinucritis,retenta erunt, V erbum fane omni fuauitate plénum Sc ren dundans, quo mirificè eriguntur confeientiæ lapforum poft Baptifmum, qui* bus imprj Nouatiani pcenitentiam in Eccicfia dandam efle, bfafphema in Dei mifèricordiam noce, negaucrunt,

Eîementum eft ritus ilkexterior, quo impartitur Sc accipitùr abfbfutio in uerbo Chrifti,Et quoniam facerdotes in hoc Sacramento medicos agunt ipi* rituales, qui confeientias SC peccatorum Sc uitiorum laqueisimplicitas expedi* rc, SC mole iræ Dei preftàs confolari SC erigerc debent, Idcirco peccata faltem aie prote/iin letalia,quorura quis fibi confeius eft SC quæconfcientiam perplexam tenent,amp;2 nbsp;nbsp;exhibue^

anguntjconfîtenda funt, luftum quotç Sc fàndlum eft, ut ad minimum nis femel quilibet fè curationi paftoris fui fübfjciat,quo paftor fidem SC conuer n4i«w liters, fionem confitentis explorer, nbsp;nbsp;pro fua Spirituali prudentia SC prudenti arbi*

trio ex uerbo Dei informando, morbis confitentis fàlutarem medicinam adhi* beat,huc enim refpicit parabola de Samaritano Lucæ lo,

V is autem huius Sacramenti eft,ut intelligant, nec dubitent, qui eo fîgno d peccatis,quæ iam légitimé confefsi funt, abfbluuntur,amp;S Ecclefiæ réconciliant tur,fc peccatorum uinculis liberari, SC Chriftum in ccclis ratum habere, quod minifter eins nomine gerit in tern's, Et quoniam poteftas clauium ft latius, qu^m ad remifsionem peccatorum porrigit, de qs poftca fufius dicemus.

De fatisfaiftione quoeg docendum eft,fatisfa(ftionem propiciatoriam cul* D« ftiisfaâh pæ,amp;f aboîitoriam æternæ pcenæ, foli Chrifto tribuendam efle, fàtisfadionem uerô Canonicam quæ Sc caftigatoria d ici poteft,^ parochis amp;nbsp;præpofitis facra* butruntfuum mentorum acceptam, amp;nbsp;ex fide,peraâ:am prçteritorum peccatorum caufâs ex* lt;trticulttnt,fi» cindere,ô^ peccati reliquijs mederi,temporariam quoq^ pœnam ftu tollere ftu mitigare, in exemplum denit^ rede adhiberi, Cætertïm pœnarum’^**’

Ppp iirj reftrua*

-ocr page 770-

S)E SAC(^AMEmO

pOrrô matrimonq Sacramentum fob's Chriftianis peculiare eft, qui fciunt matrimonium quod in Dei amp;nbsp;Chrifti nomine iungitur ÔC contrabitur,unp us uiri 8c unius fœminæ fandam ÔC ratam eflc coniundionem,benedidione ôC confècratione Chrifti firmatum, quod non ita in infideb'um matrimonijs obti^ net. Chriftus enim fublato iudaico diuortio, quod genti illi Moyfès ob duriti* cm cordis permilît matrimonium in primeuam uindicauit puritatem Mat.19. Id quod etiam intimæ illius fuæ Ecdefîæ coniundionis, facrum iymbolum elïc uoluit Ephe. y*

Verbum huius Sacramenti fitum eft in fermone Chrifti,dum inquit,qui fedt hominem ab initio maftulum fceminam feciteos, amp;nbsp;dixit, propter hoc dimittet homo patrem amp;nbsp;matrem amp;nbsp;adhærebit uxori fuæ,amp; erunt duo in car«« ne una, Ita^ iam non font duo, ftd una caro, Quos autcm Deus coniunxit,ho« mo non foparct. Et paulo poft Moyfès, ob duriciem cordis ueftri permifit uo^ bis dimittere uxores,ab initio autem non fuit fie, Quamobrem quicun^ fèrit uxorem foam, nifi ob fornicationem Sf aliam duxerit, mcechatur, Quod Apoftolus I.Corlt;7.intcrpretatur cum ait,his qui matrimonio fundi font,pre« cipio non ego, fed dominus, uxorem â uiro non difeedere, quod fi difccfleric manere innuptam, aut uiro foo reconciliari»

Elementum huius facramenti eft,exterior ilia uiri amp;nbsp;mulieris coniundio, qua in Dei nomine amp;nbsp;Chrifti,in Ecclefia copulancur,quod Paulus uocat nube^ re in domino i. CorinU 7»

Vis uero Sacramenti eft, ut intelligant coniuges,fe non humana,fcd diub na autoritäre confondus gratiam accepiflè, qua ipfis legitimus coniugalis con# greftus non imputetur ad culpam, qua amp;nbsp;Chriftianus gentilem coniugem fè# cum manere eligentem fàndificet,ÔC fàndos, hoc eft, Deo dicatos filios exufei# ret, Qua deniqj perpetuam fidem coniugi feruet, ut fint duo in came una, ficut Chriftus ÓÓ Ecclefia, Tob, y 6» Hebræ» ultimo i.Corinth* 7, Ephe.y*

Huius Sacramenti uim ignorantes Manichei amp;Tatiani,qui amp;nbsp;Encratitæ Matrimonium ex dodrina dæmoniorum prohibentes, Apoftolica cenfura damnati font, i, Timo. 4.

Quæ uerd de diuortrjs 80 matrimonialibus iudicqs deliberanda erunt, re# fèruentur ad reformationem.

SAC^^MEHTQ riSLCTlOKIS,

\ ƒ NAio infirmorum in Ecclefia ufitata ex uerbo lacobi Apoftoli dcfumta eft, Hîc enim Apoftolus hauddubium,non fuo nomine/ed ut fèruus Icfu ChrP fti, nobis taie mandatum reliquit. InKrmatur, inquit, quis in uobis, inducat presbyteros jUt orent fuper eum, ungentes eum oleo, in nomine Domini, oratio

-ocr page 771-

ûtati’o Rdei fâîuabk infîrmum,amp; alleuabit eum dominus, Etfi in peccatis mittentur ei, Iacob ƒ» in quo fitum eft huius iâcramenti uerbum, quôd fide ap* prehenditur»

Oleum ueró eft huius Sacramenti Elementum, quo fignifîcaturægrotOj quôd morbo feu infîrmitate corporis delaflatus, reipirare debeat in uno Cbri^ fto,qui eft undlus Oleo lætitiæ præ omnibus participibus fuis, Vt cogitet,iè uc luti athletâ aliquem in extrema pugna conftitutum,in nomine domini inungi, ne ulla ui morbi, ullis lie diabolicis inftiltibus fuccumbat, fed confortatus fide, carnem,mundumamp;Satanamfub pedibus uelociter conférât» Idlt;^ in illojin quem ungitur Chrifto»

Ad hoc ergo hæc untftio adhibetur cum oratione, ut infirmus in fide, EccIefiæorationeconfîrmatus,confidatièôDeo ueluti uiuum Ecclefiæ memlt;« brum reipici amp;nbsp;exaudiri,ut^ uelut fortiisimus miles inuidam ipem fumât de aduerfis omnibus in Chrifto triumphâdi, ut deniq^ certa fiducia, fiue moriatur fine reconualeicat,æternam ialutcm,promiisioni infallibilis Dei non aliter at^ Certiisimæ anchoræ innixus,complelt;ftatur amp;nbsp;expedet»

XVIII.

’ Tgt;E TinCTLO C^^ldJTATlS, EST tertiâ Eccleßt^nota,

TErtia nota,qua dinofeitur Ecclefia,eft uinculum Caritatis pacis,Ephe»4, Inter cætera Bcclefiæ Chrifmata longe præftantiisimum i» Cor» i}» Quôd utin Ecclefia firmum conftaret,uocauit nosinitio DeUs per baptifmum in uni^ tatem corporis myftici,unolt;$ quem cœlitus demiffum haufimus ipiritu pota* uit, ut ftilicet eflèmus inuicem membra.

ECCLESIÆ HIE HICO OI^^lHE, ET in conßituenda politici autontate,

CIC autem corpus iftud myfticum, ex tnultis mcmbris coagmentatum, tem* Dffcoc Mo pcrauit, lit unum alterius opera indigeret, amp;nbsp;quód preftantiusamp;nobilius^’',^‘^°

eftjjgnobib'usSc i'nßrmius non defpiceret,quo nullum eflet in cOrpore febifma,

Sed in id ipfum folicita lint membra,tit fi quid patitur unum membrum, coms fuinnArtuu, patianturcætera, flue honorificatur unum membrum jCongaudeant fimul amp;nbsp;omnia membra»

Vnicui^ ergo membro data eft gratia, fccundum menftiram donationis nbsp;nbsp;e.

Chrifti,Nam etß idem fit Spiritus, tarnen diuifiones gratiarum funt, idem fit Dominus, diuifiones tarnen minifteriorura funt, idem fit Deus, qui opcratur omnia in omnibus,diuifiones tarnen operationum funt i- Cor» 12.

Ita($ ip le dédit quosdam Apoftolos, quosdam autem Prophetas,alios ue* ró Euangeliftas,alios ueró Paftores,amp;Doó:ores,ad inftaurationem làndorum in opus minifterrj, in ædifîcationem corporis Chrifti, donee perueniamus oms ncs in unitatem fidei, amp;nbsp;agnitionis filij Dei, in uirum perfeeftum, in menfu^ ram ætatis plene adultæ Chrifti, ut iam non fimus paruuli fluduantes, non circumferamur omni uento dodrinæ , per uerfutiam hominum, per aftutiam qua uos adoriuntur,ut imponant nobis,ueritatem autem fa* cientesin caritatecrelcamusinilloperomniajqui eft caput Chriftus ex quo

totum

-ocr page 772-

718 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yfC 1 Ä

totum corpus compadum connexum, per omnem lunduram fubminiftra* tionis, (ccundum opera tioncm in menfura unius cuius^ membrij augmencum corporis facit in ædifîcationem fui per caritatem,Ephe.4»

Quamobrem,ut Diuus Cyprianus inquiCjEccîeiîæ imitas firmiter tenens da amp;nbsp;iiindicanda eft, maxime ab Epifcopis, qui in Ecclefia loco Apoftolorum præfîdent, ut Epilcopatum quoij ipfum unum atq; indiuifum probemus. Epi« icopatus fiquidem unus eft , cuius fingulis in folidum pars tenetur, Ecclefia una eft, quac in multitudinem latiusincrementofcecunditatis extenditur, quo* modo fobs multi radrj, led lumen unum, amp;nbsp;rami arboribus multi, led robur u* num, tenaci radice fundatum.Proinde quocg Chriftus quamuis Apoftolis om* nibuSjUt idem Cypria.ait,poft refurredionem fuam parem poteftatem tribuat tarnen ut unitatem manifeftaret, unitatis eiusdem originem abunoincipieii* tern, fua autoritäre dilpofuiu Hoc enim ut fubijcit, erant utitß cæteri Äpoftoli, quod fuit Petrus,pari conlbrtio præditi,6chonoris amp;nbsp;poteftatis.Scd exordium ab unitate proficilcitur,ut Ecclefia una monftretun Hadenus ille,

Hine Icripturæ Petrum ueluti uerticem,os amp;nbsp;principem Apoftolorum deferibunt, cui Chriftus nedum poteftatem,led 6^nomen fuum communica* uit,Etfi non ipfi lob,led tarnen ipfi principaliter cum alqs,ut unitas Ecclefia* in* finuaretur,præcipuam lblicitudinem,dum ei palcendas oues committeret, loh, 2i,impofuit,amp;curamconfirmandifratresin ædificationem amp;nbsp;robur Eccle# fiæ iniunxit, Lucæ 22. Quam amp;nbsp;ftatim in exordio Ecclefiæ fufcepiftè uidetur, quemadmodumin Adis Apoftolorum legimus cap 8. qudd tranfiueritSóin« uilèrit uniuerfos, Quam tarnen non in deftrudionem eorum, qua* cæteri be* ne ædifîcalîènt, led in confîrmationem magis contulit, Cum Icilicet agnolceret Euangelium per cæteros prædicatum per omnia relpondere Euangeliofui Ä« poftoIatus,At(^ adeo unum amp;nbsp;idem Euangelium omnium elTe, Qiiæ amp;nbsp;Paulo fuit caulà proficifeendi lerufalem, amp;nbsp;conferendi Euangelium cum Petro, laco* bo, Johanne, Gal. 2.Non qudd Euangelium per Paulum prædicatum,id quod â folo Deo acceperat, ab illorum autoritäre penderet,Sed ut illi candem prædi* cationis gratiam in Paulo agnolcentes, dextras ci locietatis, quod eft concor* diæ amp;nbsp;conuenientiæ fignum,darcnt,amp;f co figno Ecclcfias in fide 8gt;C caritatis uin* culo confirmarent, ut inter cæteros Tertullianus teftatur.

Et quia Chriftus hanc Ecclefiæ unitatem Hierarchico ordine, ulq^ in fi* nem,durareuoluit,idcirco in locum Apoftolorum ,diuina nimirum difpenfa* tioncjfucceflèrût Epilcopi,qui finguli fingulis Ecclefijs, ut Hieronymus inquit, in Ichifmatis remedium, propofitifunt, ne unusquifi^ ad le trahens Ecclefiam • Chrifti rumperet. Inter Epilcopos quoqj cuiusc^ prouinciæ unus Archiepilco* pus,qui amp;nbsp;Metropolitanus, ÔC inter Mctropolitanos Patriarchæ lèu Primates conftituti funt,qui initio tres tantum numerabantur, Romanus, Antiochenus, Alexandrin us. Quorum Romanus ueluti Cathedram Petri uicaria fuccefsi* one obtinens,Primas iudicatus eft, non qudd dignitate laccrdotrj cæteros ante* celleret,led magis amplitudine Iblicitudinis, amp;nbsp;prærogatiua lurisdidionis, ut Ecclefiæ unitas conleruaretur, anteiret.

Hoc ordine rite cuftodito, per legitimam fuccelsionem Epilcoporum conleruato,uinculumillud caritatis omnibus Charifmatibus fupereminens, inprimis firmatur. Quod Irenæus libro j, 0^ 4. contra hærelcs læpè teftatur acdocet.

Cæte*

-ocr page 773-

ËKSI^, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71^

Cætcfum utuinculum iftudcantaris,quod,ut Auguftinus ait, proprium Catholkæ Ecckiïædonum 5 commodius retineretur , Chriftus miniftris Ecckfiæ fuæ poteftatcm fecit,politiam Ecckfîafticam ordinandi, quæ in pi]s ceremonijs dikiplina Ecckfiaftica confiftit*

lamquodad ceremonias attinct, mandatum habcnt 8^ poteftatcm qui t præfidentj nedum CercmoniaSjquas ad excitandam retinendam^ pietatcm fa* cere arbitrabuntur, ordinis amp;nbsp;dccoris cauià conftituendi, fed 8C ritus externos indiuinisliterisexpreflbs , adFidci caritatis regulam dirigendi cxhi* b’endi, ac prout , (ècundumtemporumaclocorumrationcm , fîdeliumfa* luti expedire 8C fufficere nouerint, diiponendi ac moderandhQtio fpedlac illudi EuangeJi), Quia dominus eft filius hominis,etiam iàbbati,Lucæ ó, kern de dis« fciph'na(quæ à claue lurisdidionis pendet,amp; fine qua Euangelicus uigor in Ec* clefia non fub(îftit)conftituenda ac diligenter retinenda,præfides, ac obediendi præpoiîtis fubditi, mandatum habcnt, Hebræ *15. i» Corinth, ii.

Sic tarnen, ut hæ Ceremoniæ amp;nbsp;diiciplina hoc fine in Ecckiîa inftituantur adminiftrentur,non ut in illis fiducia iàlutis,quæ in gratia domini noftri Ic^f fu Chrifti confiftit,reponatur. Hocenim eflèt Dcum fruftra cokre mandatis hominum, contra mandatum domini, Matthæi IV« Et Efàiæ Sed tantiïm ut fînt incitamenta retinacula pietatis,ut omnia in Eccïefia pie, decenter, honc* ftè amp;: ordine fiant i. Corinth.14. Qtiæ taks quo^ erunt, ne ullatenus ab Euan* gelica puritate amp;nbsp;fîmplicitate diiTentiantjneûe laqueum confcicntijs intjciantjôô Chriftianæ nihil dérogent libertati. i.Cor.y.

Libertas autcm Chriftiana in hoc potifsimum fîta eft,ut quia gratia Chri* fti lefu donatione Spiritus fan(fti,'â coadione ïegis hbcrati fumus,ultro faci* entes quæ Lex moralis præcipit,{ciamus iufticiam noftram,quæ Spiritualis eft fe debet,ab externis obkruationibus non pendêrc,fcd cas ficuc propter retinen* dam amp;nbsp;fukiendam fidem infirmorum, amp;nbsp;caritatem inftitutæ funt, ita caritati cedere debcre,attß etiam,fi rcs ita poftulare uidetur,fine pcccato omitti poflè,ita tarnen, fi abfit amp;nbsp;ftandalum 8C contemtus. Lucæ T une enim kmper plus il* lud uakt : Miicricordiam uolo, amp;nbsp;non facrificium,Matth.i2,

Haétenus de Ecckfiæ notis amp;nbsp;autoritatc generatim didum eft*

X X*

S)OGMyfTA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ECCLËSIÆ

autoritate declarata jfirmata funt,

^Aeterum quædam etiam ipeciatim rccenknda funt,quæ hac autoritate,qua Ecckfia turn in dijudicandis kripturis amp;nbsp;dogmatibus,tum in conftituenda

politia utitur,firmata funt, amp;nbsp;conftituta. Ex prima ilia itaej autoritate, intelk* du amp;nbsp;mente iudicata, recepta funt fèquentia dogmata amp;nbsp;explicationes, ueluti diuinitus traditæ,ut funt Symbolum Apoftolorum ,dc confubftantialitatc T rinitatis,dc æqualitate perfonarum, de duabus naturis 8C unitatc perfbnæ in Chrifto, de duplici uoluntatc in Chrifto, de pcccato original!, de baptifmo in* fantium,amp;fîmiks.

Hac quoq^ autoritate rcceptum eft,fàndos,qüi ad uitam futuri fcculi præ* mifsifunt,uelutinobilifsimaEcckfiæmembra,quos pater cœkftis filios ag* nofeitac honorât,lohan. 12, Filius ut fratres 8C cohærcdes habet, Romano. St

Spirit

-ocr page 774-

720 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C i A

Spiritus Gndlus tcmpla fua uocat 2. Con'nt» 6* laudandos, ac corum mcmorP am,amp;: ad excitandam i'mitationemjamp; ut meritis eorum confbciemur, religiofa foknnitate cekbrandam efle, Quemadmodum Auguftinus habet contra Fau^ ftum Manichæum libro 20. cap. 21. Et Paulus ad Ebræ. i }♦ Quorum, inquit, in tuen tes exitum conuerfationïs,imitemini amp;nbsp;fidem.

Sentit enïm Ecckfia (nee deftituta quidem in hoe fcn'pturis) fandos miro defiderio faÏuti's noftræ C uti unius ciusdem^ nobifcum corporis membra,quæ fine nobis confummanda non funt EbrîC.Il.) tcneri,8c proinde eos Deum pro nobis exorare,Deum qnoq? iàndos pro nobis foheitos exaudirc, SC propter ik los nobis benefacere,Exod. 32. Daniel 3,

DeHrfe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dubium eft,fandis fua efle mérita quæ tarnen etiam Dei funt

quentiprotL dona, ita communi Ecckfiæ conknfu receptum eft, ut pie in hunc modum orclt; fiantesexhb tur Dcus,quo iandorum fuorum mentis prccibust^ conccdat ,ut in omnibus tneruntfuum fyæ protedionis muniamur auxilio, Non quidem ipforum meritis ex k, Vc* finäit.ßsM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftum dominum noftrum, cuius gratia amp;L illi feruati funt, cui eti*

tumlitera. F. am omne meritum illi acceptum ferunt.

Nec damnandum eft, fi quis religiofa quadam pietate, amp;nbsp;animi quodam ardorc, in commemorationc tarn intimæ noftræ cum illis in Chrifto unionis, eos etiam nominatim adpelkt, Sed extra preces, quæ ad altare offeruntur, in quibusad folum Deum patrem per Chriftum dirigenda eft oratio, ut ha# bet Concilium Carthaginenk tertium. Sic tarnen,ut tota fiducia in folum k# fum Chriftum omnis boni autorem reponatur, amp;nbsp;nihil quod Deo proprium eft, kndis tribuatur, tantum uero ut conkruif qui iam meruerunt fieri fuper# , norum ciuium confortes) non keus quàm qui nobifeum adhuc in carne funt fondi Dei homines, ad iuuandas noftras preces apud Deum implorentur.

Etquiafacilis efthominumâ uera pietate in fuperftitionem lapfus, dili# genterackduló de his docendi font homines, hoc cft:,de collocanda in folum Deum fiducia, foil Deo facrificia ofkrenda, folum DeUrnut unicum falutis noftræ autorem inuocandum,fandos ueró non aliter habendos,quâm fedulos apud Deum precatores,noftræ falutis auidos, eosdem«^ non infoa uirtute, kd in ipfo Deo ( cui de illorum uidorrjs gratiae agendæ font ) honorandos amp;nbsp;imitandos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Præclare certè Auguftinus lib. 5. contra Epift, Pelagq ad Bonifacium cap. 8. Non,inquit, conftituimus martyribus templa,iacerdotia, fàcra Sd facri# ficia. Quoniam non ipfi,kd Deus eorum nobis eft Deus.Honoramus fané me# morias eorum, tanquam fandorum hominum Dei, qui ufi^ ad mortem fuo* rum corporum pro ueritate certarunt,ut innotekerct uera religio, faills religio nibus uidis ateg conuidis. Quis autem audiuit aliquando fidelium,ftantem fa# cerdotem ad altare etiam foperfandum corpus martyris ad Dei honorem cul# tumqj conftrudum, dicere in precibus,offèro tibi facrificium Petre, uel Pauk, uel Cypriane,cûm apud corum memorias ofïèratur Deo,qui eos amp;nbsp;homincs amp;nbsp;martyres fecit, amp;nbsp;fandis Angelis fuis cœlefti honore fociauit, ut ea cekbritatc amp;nbsp;Deo uero de illorum uidorrjs gratias agamus,8C nos ad imitationem talium coronarum amp;nbsp;palmarum,eodcm inuocato in auxilium,ex corum mcmoriære# cordationeadhortemur.Quæcunq? igituradhibentur religioforum obkquio in martyrtim locis,ad ornamentum font mcmoriarum,non facra font uel facri# ficia mortuorum,tanquam Deorum, Hæcille,

Dekn#

-ocr page 775-

^ATis^onEnsi^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•jii

Dc ünélorum martyrum reliqutjs ea fèmper fuit fn Ecckfia fêntentia, quod reucrcnter 8«frelïgiofc habendæ eflèntjprimiïmquod hifanAorumci« nercs amp;nbsp;ofTa, ueluti quædam relida nobis pignora 8d exuuiæ, nos eius quæ in illisfuitfidei amp;rcaritatis commonefaciant,dum (cilicet recogitamus hæcca^ dem ofla illa,quibus compaginatum olim fait corpus, inbabitantis gratiæ do«» «nicilium, quibus cohæferunt membra, iam pridem templa Spiritus fandli fa^ iflc. Qua recordatione fidcs noftra in Deum,non dubium, excitatur,ut quern* admodum illiperfidemuicerunt régna, SCoperati funtiufticiam:itaSónos cundem fidei fpiritum habentes,corum cxempio confîrmati,aduerfâ omnia in Domino uincere annitamur» Quamobrem etiam Deum tarn iniïgnia iæpe miracula ad Martyrum memorias cdidifle,com per turn eft.Nimirum ut fidem fuorum incenderetôôcosadimitationem fadorum prouocareu Nam utAu* guftinus ( cum Ecclefiam in miraculo ad memoriam bead Stephani fado plau# dcntem rcfert) quid, inquit,erat in cor dibus exultantium,nifi fides Chrifti,pro qua Stephani fanguis effufus eft ÔCc,

Deinde reliquiarum uenerationem in hoc quoque utilem iudicauit uctu* ftas,quod futuram refurrcdionem tacito quodam affatu nobis promittant, amp;nbsp;fpem noftram ad futuram glorificationem corporis cxpedandam crigant. Quod certc cum fit, cum recolimus eadem ilia iandorum corpora quando^, ctfiimmutata,aduitamcxcitanda, Ac Deura noftrum ciTe Deum Abraham, Deum Iftac , Deum lacob, Dcum,inquam, non mortuorum , fed uiuen* tium.

Sedquoniam hie facile furrepit fuperfticio, quod plurimus abufus denus oftendit* Populus diligenter docendus eft,non fidere reliqaijs, nee reli* quias adorare, ftd in eis tantum exofculari fandorum fidem caritatem, atcß hinc uitæ 8^ dodrinæ recordatione accendi, futuræ^ refurredionis ipe fulci* •d debere. Verum amp;nbsp;hoc interim ualde cauendum eft, ne aliæ quam uerære* liquiæ, 8^ acra. fandorum Martyrum monumenta habcantur, neue ipiæ relb quiæ ad quæftum exponantur,aut circumferantur,Quôd ita quoque in multis Synodis conftitutum eft»

lam imaginum ufum non in totum eftè daranandum, communi Eccle*-fiæ confenfu probatur, Sed hoc omnino cauendum, ne illis aliter qu.^m imagi* nibus utamun Quod tùm fit,cum adexcitandam modd geftorum recorda* tionem amp;hiftoriæ memoriam adhibentur,ucluti cum imagoSaluatorisno* ftri non ideo ftatuitur ièu pingitur, ut ipfà quafi Deus colatur,uel Chrifti,cti* am cultus aliquis ad earn inftituatur, fed ut proponatur tantum ad admonen* dum homines Chrifti, cor um quæ pro nobis palTus eft,ut in eius amore in* calefcîôpus,cuius imaginem uidere defideramus.

du primisergoprouidendum eft,ne ullæ imagines,qudm uerarum rerum Se hiftoriarum in Ecclefiam inuehantur» Deinde ne ad ieculi uanitatem affin* gantur,denique ne in imagines ipiàs ulla fiducia collocetun Nam turn demum fine periculo retinentur, fi nihil eis diuinitatis tribuatur, fi nulla fpes falutis in cis reponatur, ièd tantum ad memoriam amp;nbsp;recordationem ueluti quædam trophæa rerum diuinitus'geftarum habcantur, ôC quod imagine reprefenten* tur, non autem ipfa imago ueneretur»

Ad hæc omnis Ecclefia Miflam, in qua uerum corpus amp;nbsp;ucrus fanguis Chrifti conficitur,facrifîcium elfe confèntit, fèd incruentum amp;nbsp;fjoirituale, In ea

4.Tem.Pbil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_99 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim

-ocr page 776-

•722

De Mijp fx. gnim fmodo piê religiofè agatur) Deo quatuor fpiritualiter offèruntur. Ini* enim Chriftus, qui fe ipfum patri in mortali corpore cruentum,fuffi'cieii# ptuw/tgria^ bencplaccntcm prototius mundi peccatishoftiam cruci affixus obtu* f«« liter.i c. Jjt, Idem ille in Ml Ha (quæ eft omnium facrorum faneftifsima aóïio 8^ publn cum in Rcclefia minifterium ) totius Ecclefiæ nomine reprelèntatiuo facrificio ^idem Deo patri immolatur*

Quodccrtèfitjcum Ecclefia ilRim eiufque uerum corpus amp;nbsp;fanguinem -Deo patri pro totius mundi peccatis pia precefiftit. Nam etfi oblatio illain Cruce fêmel fada tranfqt non reiterabilis, uitftima tarnen ipfa immolata, petuauirtuteconfiftitjut non minus hodie in confpeóu patris oblatio iih in rjs,qui earn Deo religiofa fide repracfèntantj fit effieax, qua'm eo die,qua defuo latere fanguis aqua exiuit,

In quam fententiam Patres, corpus amp;nbsp;languinem Chrifti in altari ptæ* fèntia, nunc precium pro peccatis totius mundi, nunc precium redemtionis noftræjnunc uidimam falutarem appellare confueuerunt. Et Chryfoftomus teftatur, nos eandem hoftiamjquæ femel oblata eft, in fanda fandorum fem* per offèrre,atque unum eflèutrobi^ fàcrificium ,unum Chriftum yamp;bic ple^ num exiftentem 5 ôdillic plenum 5 fie tarnen, ut quod nos agimus fàcrificium exemplar fît ill fus, in commemorationem eius, quod fadum eft femel, nec abs re. Deus enim in hoc donauit nobis Chriftum lefum Filium fuum ,ut de no* ftris uiribusdiffifî,deque noftris peccatis nobis probeconferj,uelutiunicam S^potentifsimam uidimampro noftris peccatis fatisfadoriam Deo Patri re* præfêntemus* Ipfe enim datus eft nobis,ut quicunque in eum credimusnon pereamusjfèd pacem cum DEO, reconciliati per fanguincm ciusjiabea* mus,

Secundo, Ecclefîa in hoc Miffæ facrificio fè ipfam quo{|, quatenus Chri* fti myfticum corpus eft,per Chriftum Deo offèrre non dubitat. Dum enim ex immolations Chrifti fèmel in Cruce perada fpiritualitcr agnofeit, nos in uni* uerfum omnesperditos efft, nifî per unicam illam Hoftiam reconciliati ferue* mur,fit ut uicifsim fe Deo confecret,8c quemadmodum Chriftus nos omnes in cruce portabat,amp; totius Ecclefiæ caufàm gerebat,eam in fe ipfb Deo patri ofte* rens, fie Ecclefia tantam oblationem pia deuotione recoîens,fê totam per Chri* ftum Deo uiuo uicifsim dedicat.

Et quoniam ramos fuos in præterita, præfèntia futura tempora exteti* dit, 8^ membra habet non tantum, qui præfentem uitam adhuc ex fide uiuunt, fêd etiam qui cum fi'gno fidei præceflèrunt,

Idcircoinhoc auguftifsimo facrificio, quod per publicum minifterium confèntiente fide per3git,cum recolet Chriftum ob id mortuum femel,üt ui* uorum amp;nbsp;mortuorum dominetur, non fè diuidit, fèd ueluti fe totam colligens, non lôlùm præfèntium, fèd amp;nbsp;fandorum (quos iam certd apud Deum uiuere nouit ) aliorum quoque fratrum fbrorum, qui in Domino, fèd non defe* cati fatis obdormiuerunt, meminit, ac teftatur fè in hoe facrificio unitatem cor* poris Chrifti intelh'gere, fè^ p^f fidem, turn illorum qui apud Deum uiuunt, fbcietati fuaui communicatione copulari, turn cætcrorum omnium inChrifto membrorum pia folicitudine amp;nbsp;caritate tangi amp;nbsp;teneri»

Quamobrem Patres teftantur Ecclefiam in eodem facrificio, non fblum memorias rnartyrum, cum adexcitandam imitationem,tüm ut mcritiseorum coüfo

-ocr page 777-

(^ATIS^OK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^5

confocietur, rcligiofè celebrare, fè amp;nbsp;pro fidelibus deftindis in uniuerfum Tups plicarc,atque adeo horum animas eiufcemodi precibus fubleuari, qui tarnen ut hoc eis poft mortem prodefle pofeit, in hac uita fibi per fidei meritum compas rarunt,

Tertid, in Mifta iacrificium laudis ( quæ huius quoque conftitutionis nis eft) offertur, hoc eft, Gcriflcium fidei^ipei amp;nbsp;charitatis,atque in primis gras tiarum adlionem compleditur, quam pro illo fummo beneficio amp;nbsp;nobis u# niuerfæ Ecclefiæ collate pcrfoluimus, propter quam tremenda amp;rcuercnda ifta myfteria Euchariftica appcllantur^quod lint beneficiorum recordatio plu* rfmorum jcaput^ diuinæerga noscaritatisoftendant juoft^ faciunt débitas DcogratiasièmperexoIuere.Gratiarum adioni communicatio amp;nbsp;confefsio doélrinæ, obfecrationes jOrationes, poftulationes nbsp;nbsp;preces pro omnibus hos

minibus, Si pia uota, iacrificia certe fpiritualia amp;nbsp;Deo grata coniunda funt, quæetiarn præftntia tanti Sacrament! magis efficacia plus ualere cenfentur* Vtenira Cyprianus inquit,In huius ucracifsimi 8Cfandilsimicorpori?præs fentia non fuperuacue mendicant lacrymæ ueniam, ncque unquam patitur contriti cordis holocauftum repulfàm» Hic Hierarcha pius, eleuatione manu* Um crucis myfterium repræfêntans, confidenter orat pro fua populi ignolt; tantiai Hadenusille.

Poftremd Eccîelîa Só dona quædam,tam panis qu:îm uinijex quibus pars tim corpus Sd languis Chrifticonfîcicbantur,offcrebat,partim èC Eleemofÿnæ fîebantjamp;T iuftum eft, quod populus in hoc iacrifîcio fc non tantum uerbis Deo confècret, (èd SC Sy mbolo aliquo externe teftetur, quod iè totum dedicet Deo* Um is mos in Ecclefqs pene abolitus eft^cum olim omnibus diebus Dominicis panis uinum amp;nbsp;res ah’æ ab omnibus turn uiris turn mulieribus ad altare of* ferebantur, quemadmodum décréta, quæ Fabiano tribuuntur, teftantur*

lam G Canon file Miftæ ( quam ueteres fblennem 8^ proïixam precem fuperpanemSdcalicemtrifarie digeftam adpellaruntjin hunc quern diximus (enfumintenigatur,nihil habetincommodi,Superfticiofa tantum abfitopi* nio, qua quidam de natura, amp;nbsp;energia huius fanftifsimi facrificq male edofti, uirtutem cius ex folo externo operc, quod facit Sacerdos, in ft deriuari puta* bant, tametfi illi nullam uiuam fidem adferrent, nullam pietatem adhiberent, nulla communione ftu precum,ftuorationisfacrificioadftnfum præberent, quales erant qui nulla Giæ nephandæ impietatis amp;nbsp;execrandorum flagicios rum habita ratione, in peccandi propofito perftuerantes,ft huicfàcratiîsimæ acdiuinifsimæ aeftioni damnabiliter mifeuerunt perfuafi fibi Miflam folius extern! operis,quodSacerdos facit, uirtute prodeftèjetfi ipfi nihil probæ men* tis adferrent* Quæ opinio damnanda eft, atqueetiam tales, fi publica fint cri* mina d facris arcendi,fin occulta, ut ft tarn tremendis myfterqs,dum refipue* rint fubtrahant,docendi funt,

XXI*

S)E rsr ET AßMINIST^TlOEE Sacramentorum , e?quot; Ciet emomjs quibufdam

4. Tor,}. Phil.


Qq q q Sunt


-ocr page 778-

7H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Hicprotf/i4« ÇVnt rKuna partc quibus p^rfuafum eft Miflam peragi non debcrc, nifi ad* ^runtÇuumdr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facerdote facrificantCjSacramenti corporis amp;fanguinis fum*

ticK/Kfffpn^ionccoinmimkent. Qiiodco fine hoc Sacramentum primûm per Chriftum uata Mißainftitutum Sf commendatum fit, ut unus panis unum corpus multi fimus» unopane ÔCuno calice participamus^atque hune fuifle ueterisBccîe* fiæ morem adftruunt»

Huiin fctiien-. Sunt ex altéra qui exiftimant Mifiam etiam pie cclebrari,fi modo ad* tumsfumus, fint^quj (piritualiter tantum jCum facerdote communicent,amp; (àcrificiocon* ^uod^fubiun- præbeant, Etfi horum quoque fententia populus docendus 8C diligen* gitur inlibro ter admoncndus fit ,ut quàm fæpifsimècommunicet, ut qui quotidie pcccat, (um id talc quotidiectîani anhelct^ad fumendam medicinam, Atque fianc fèntentians ne ïïPtrrfrwôf* ueterunr» quidem more pugnare dicunt,atque etiam putant hune ufum iu* tati Eccicfid. ftifîcationi Chrifti nihil præiudicare, quod facerdos hoc publicum in Ecclefîa rum Htrtnque minifterium gerens, iè omnibus qui toto terrarum orbe hoc facramento par* ^tkipant per fidem adiungat. Ad hare ucrentur ifti fihicufus ex Ecclcfia tolla* (quacefthominum præfcntis tempeftatis in frequentandis tjtdmiiscafa myfterijs acidia ) hoc facrificium laudisjquod Chriftus in Ecclefîa frcqucntifti* rflt;eM4if/îut( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rarifsimê celebretur» demum etiam in totum ferc

ferij

lia expenden nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hîc quoniam utricß de fua iêntentia funt perfuafi fieri foriàn pofsitjUt fin*

dum. iuUm guli fuo fenfu abundare permitterentur,ne hijqui fine communicantibus fa* ^^“^’’°^'‘quot;’cramentah'ter,cum aftantibus tarnen jôCconfenfum facrificioprebentibus lef ofpc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;offeruntjdamnarcntur,Illi uerd non cogerentur aliter quam prxfèn*

tibus communicantibus Miflam habere^

Rurfus funt ex una parte qui dicunt Sacramentum corporis amp;nbsp;fangui* nis fub utrac|; fpecic populo adminiftrari debere, quod id Chrifti mandato 8ô inftitutioniamp;moriuetcris Ecclefiæ fit confèntaneum.

Sunt ex altera, qui cum exiftiment hocpotifsimuminSacramentisfpe* dandiim, quo fignatis magis quam fignis fruamur 8C acquieicamus. Accon* ftet,interim fub una tantum quantum fub duabus fpeciebus contineri,aflcren* dum non eflè, ut impium damnandum,quod Ecclefia iam multis feculis laicos una fpecie contentos rediè communicare,amp; nihil contra inftitutioncm Chrifti facere eft arbitrata,eô maxime, quod Chriftus earn autoritatem Ecclefiærcli* quiflè uideatur 3 ut inexternis Sacramentorum cacremonrjs cam moderatio* nem adhibere pofsit, quæ pro rationc temporum ÔC locorum fideliutn faluti cum fufficere turn commodate cxiftimetur.

Verum cum tarn plurima in Germania plebs perfuafè fit, Chrifti man* datum inftitutioncm requircrc, ut integra Sacramenta accipiat, amp;nbsp;omnino cauendum,ne quis adhæc fàcrofantfta myfteria participanda cum mala confci* entia accedat, operc praccium uidebitur, fi Ecclcfia ad medendum his malis o* mnibus liberum faciat,fub altera uclutra^ fpecie communicare,fic tarnen, nc hinc cui4uam ulla caufa prebeatur, receptam hadenus in Ecclcfia confuetud* nem temere damnandi, ucl pofthac inuicem iudieandi* Certe cærcmoniam iftam comnjunionis utriufquc fpccieiad nccefsitatem alligare abfurdum fue* ritjuci propter abftemios, ægrotos amp;nbsp;fimiles , qui â uini fpecic plane ab* horrent «

Denique

-ocr page 779-

on ENS I A.

Dcniquefuntexuna parte , qui poftulant Sacramenta ea ïingua admi* niftrari, quæ :i populo intelligatur, ut is clarc ac difèrtè intelligens quod aga* tur, ad omnia rcfpondeat Amen» In quo Paulum Apoftolum primo Corin«! thiorum,i4» autorem citanA

Sunt ex altera, qui putant in Latina Ecckßa latinam linguarrî retinen* dam ciTe,ac fufficere arbitrantur fi populus fubinde in Concionibus,de bis, que in Mifia aguntur, clarè ac diligenter edoceatur, ac admoneatur fingulis adio«! nibus fuum adhibere confènfum, piot^ defiderio apud Deum ambire,ut publk ds Ecclefiæ uotis aurem fuæ benignitatis accommodet» Si tarnen ad hæc popUü lo,quod Epiftolæ nomine,amp; quod ex Euangelio recitatur,lingua ab eo intelle* âa explicetur. Atlt;^ hi etiam uerentur, ne fi hæc fumma myfteria ad tantam ac ram promifeuam hominum multitudinem ( quæeft prælcntis Ecclefiæ facies ) lingua uernaciila frequenter adferantur dccantentur, fore, ut ab impijsSi male inftitutis in Canticum amp;nbsp;Prouerbium uertantur,atque ita impingatur in id quod inhibuit CHR.ISTVS,ne fcilicet iànélum canibus daretur.

Verum hîc facile ab eruditis Sc pfis uiris ea moderatio inueniri tui poterit, qua fiat,ut neque dignitati Sacramentorum quiequam detrahatur, neque fandæ plcbi pius rerum, quæ geruntur intelledus, amp;nbsp;fuum Amen fub!gt; trahatun Et cum antiqui ritus ÓÓ oblèruationcs,qui circa Sacramentorum ad^ nn'niftrationem nobis quafi per manus traditi funt, in raram pietatem redder ant, erunt quoque deligcndi uiri, tum dodi tum pq, qui eoidem ritus ac for^ mulas diligenter infpiciant 8^ examinent, ut fi quid forlàn irrcpferit, quod ad pietatemnihilfecen't,idtollatur,amp; antiqua puritasamp;S finceritaslacris reftk tuatur.

ÏDE S)ISCIT LIN A

Ecclefiaflica.

t-JAnc confiât in Ecclefia qu^m maxime neceffariam efiè,quod ca ibla,fideiac Vpei nofiræ retinaculum fit amp;nbsp;cufios,itineris fàlutaris dux, magiftra, fomes ' 8c nutrimentum uirtutis quæ facit in Chrifto amp;nbsp;ifriitate corporis eiusiemper manere iugiter in Deo, ad proximi utilitatem uiuere, ad promifia ccelefiia ôd diuina premia peruehire,quam fedari ialubre,negligere lætale eft,quemadü tnodum Diuus Cyprianus docet. Hæc eft quam ApoftolusTimotheoacTk to Epifeopis prælcribit, ut norint, quomodo eos oporteat in domo Dei cons« uerfari,quæ eft Ecclefia,columna amp;nbsp;firmamentum ueritatis, i, Timo.J,

lamuthæcobnimiam rerum prælèntium exulcerationcm fubitó ad ft:* ucritatem antiquorum Canonum,reuocari'nonpofsit, annitendum tarnen modis omnibus eft, ut faltem quoad fieri poteft Ecclefia reftituatur,ac indies magis ac magis augefcat»

Eft autem in Ecclefia duplex omnino diftiplina lpe(fianda,8(^ requirenda, Una cleri,altera populi»

Vt autem diftiplina reftituatur,ante omnia necelfarium eft, ut ad guber* nandas amp;nbsp;regendas Ecclefias, ac alia publica minifteria gerenda, nulli nifi pro^ bati idonei adfumantur, id quod débet in omnibus omnium graduum mi* niftristamfummis qudmmedqsamp;infimisobtineri. Inufum itaque reuocan* dæfuntCanonicæ Elclt;ftioncs ac Elerfiorum examina ,manuum impoficinnes,

4. Toï». Phil.

conntJ!

-ocr page 780-

qi6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CT A

confirmationes^ ad Apoftolkam reg ul am, SC ucteresGanonescxigcndæ omnino prouidendum, utquæ gratis impartire Chriftus mandauit,gratis quoquc dcntur, Sc omnis ornnino Simoniæ labes ab Ecckfia tollatur,item ut nulltnifîad certum minifterium,ut habet Chalcedonenfè Concilium,ordk nentur.

Deinde ut quilibet fuum ofFicium feduîô ac diligenter faciat exequai!» tur, ac interim caueat, ne falccm fuam in meflèm alienam immittat/ccundùm uetcrum Canonuin inftituta, inter cætera ut Epilcopi Germaniæ, qui Ec-clelîarum regimini Imperatorum beneficio, ciuilem adminiftrationem con* iuncftani habcnt,cam quant debent Ecclefqs,curam præcipuam habeant,S^ in hoc potiisimumfîntjUtEcclefqs ubique deidoneis miniftrisprofpiciant, manus neminicito imponant, i.Timoth. Seduiros conftituant boni tcftk monr),plenosipiritu iàndo èC fapientia,non ad ocium, Sed fuper ©pus, Ââolt; rumkxtD,

Infuper quo nihil magis neceflàrium cft fèdulô inuigilandumerit,utub taacmores miniftrorum fua profcßioncdigni fint,ut primura uita,deinde docfirinapopuluminftituant,nequos fermone ædificantjdeftruantcxemplo, ut^ fingulorum minifterijs mores quoque relpondcant,

Hîcoptimus habendus eft præccptor Paulus, qui qualem oporteat eflè Epifcopum,quem Presbyterum appellat,amp;qualcs Diaconos,fuum Th inothcum acTitum diligenter cdocct. Ex qua Apoftolica formula pene om^ nes antiqui Canones, qui deritu miniftrorum funtjdimanauerunt. Et quonh • am uiderunt patres, Paulo quam maxime curæ fuiftè, ut qui miniftrarent Ec^» De clcftjs ab Omni folicitudine liberi, ea tantum quæ Domini funt curarent, atque pro tejidntes euïYi qui cum uxore eft, de tjs non pofte non folicitumefk quæ funt mundi, Plurimum iemper fuerunt propenfi ad indb figMtumU’ cendamminiftrisperpctuam continentiam,etfiin hac re non eadem feucrb tes 41. täte uetus amp;nbsp;recentior Ecclefiæ ufæ fuifte reperiantur.

Vêtus enim Ecclefia cos qui tantum unius uxoris mariti eftent ad facer* dotium aftumit, ac decreuitetiam, ne taies uxores iùas religionis obtentu abip cerentjUt habet Canon Appftolorum o(ftauus,Grangrenfis Concilrj,amp; Paph* nutt} ièntentia in concilio Niceno rccepta, Eos ucró qui poft Baptifmum dua* busnupti}S;implicitifuifient,aut concubinara habuiflent,autuiduamduxiG fcnt,aut diuortio ftparatam â uiro, aut merctricem, aut ancillam, aut aliquam quæ publicis fpedaculis mancipata fuiftèt, â facerdotali confbrtio cxcludebat, ut habet Canon Apoftolorum lé,

Cæterum qs,qui cœlibes ad fàcerdotium uel Diaconatumperueniflènt, matrimonio interdixit,ut habet Canon Apoftolorum uicefimus quintus. Nifi tamê Diaconi in ipfà ordinationc proteftati fuiftènt,fe uelle habere uxores,nec pofte iè continere, Hi enim fi ad nuptias ueniftènt manebant in minifterio, propterea quod i)s Epifeopus licentiam dediftèt, ut teftatur concilium Ancy* ranumCanonenono, Eos ueroqui nulla proteftatione fada contra tacitam profefsioncm nuptias contraxiftent,âminifterio tantumamouebat,hoc eft, offèrreamp;fèrmonem ad populum facerc,aut aliquibusfacerdotalibusofficrjs fungi non permittebat, Laica tantum communione eis concefîà, ut habet Ca* jion quintus concilq Ancyrani*

Denique qui contra expreftàm profefsioncm amp;nbsp;uotum, matrimonium

contra

-ocr page 781-

lt;^ATIS^OK ENSI^. contraxiflèntjcxcommum’cabat, Sed interim ea erat apudEpifcopumïociau* toritaSjUttalibus confîtentibus humanitatem facere polTet, ut habet Canon GoncihjChalcedonenfis ij, i6. Matrimonium uero nondiremit,utteftatur Auguftinus Canone Nuptias 27. quæflione prima»

Porro ne Epifcopus autquifquamex Clero fubintrodudam mulierem haberet,omninouetabat J ut habet Canon tertius Synodi Nicehæ. Clericos Uerôin fornicatione deprehenfbs extra Ecckfiam abiecit, ôôadpœnitentiam inter Laicos agendam redegit, ut habet Canon primus Conçût) Neocæfà* rienfis,

Poftea reccntiorcs Canones coniugàtos ad Sacerdotium feu Diaconat

-I

tum promoueri uetuerunt,Presbytèresquoqueamp;Diaconos,qui ante ordis* nationem nuptijs uindi fuiflènt,abftinere ab omni opère coniugalbatque adeo fcparari coniugibus lufîerunt, Matrimonia quoque quæ Presoyteri leu Dia^» coni poft fufteptum ordinem coneraxiftènt, diremerunt, amp;nbsp;irrita dcclararunt»

In hac ergo Canonum diuerfitate, fi poftremi Canones omnino pofthac retinendi fiint,neceflarium quoque erit, ut cenfuræ quæ in fornicarios m uete^» ribus Canonibus diftinguntur,in ufum quoque reuocenturjnc publicum feans» dalum ex impura miniftrorum uita Ecclefiæ ingeratur»

Poft uitam Cleri redè inftitutam pari cura prouidendum eftjUt Parochî puram amp;nbsp;finceram doeftrinam populo tradant, ut lànamhabeant uerborum formarn, cuius finis fit ea quæ ueræ fidti charitatis fi.int,reie(ftis omnibus fa« bulis quæftionibus curiofisjfèdulô inculcarc, quemadmodum Apoftolus docet» C^iod finis præcepti fit Caritas de corde puro,confcientia bonajô«^ fidc non fî(fta.

Item 5 ut üerbum fine ullius contumelia amp;nbsp;abfque contentione fpargant, ab errore caueant, fallàm doeftrinam arguant, fânæ uerd dodrinæ fortiter ad;» hærefcant, in qua opus erit, ut breuis aliqua formula quæ dodririæ fommanr contineat, publica autoritate cdatui-jad quam ubi^ Parochl foas conciones exigant»

Prouidendum eft quoque,ut in Ecclefia nihil nequcin precibusjneque in Hymnis, necg Ledionibus, quam quod ex feripturis amp;nbsp;receptis autoribus dc^ promtum eft,recipiatur* Item^utexterni ritus,qui ad pictatemjhoneftatem,orlt;s dincm amp;nbsp;tranquillitatem Ecclefiæ faciunt, obferuentur»

Item cum diuerfitas ordinum Monafticorum, Qc plericp abufus qui in Monafterrjs committuntur multis ftandalo fint, nec Monafticêeum fruduni prælènti Ecclefiæ adferat, quem attulit olim,rcformationi quoqueeius inuigi* landumeftjUt pofthac fint Monachi apudquosdodrinaChriftianauigeat, qui linguas amp;nbsp;autores conleruent, ftripturas lcrutentur, amp;nbsp;explicent concios« nibus, Sô fe amp;nbsp;populum inftituant, fie tarnen ne Parochis in officio præiudii* cent, ac ea faciant quæ eos antiqui Canones facere debere cenfucrunt»

Vt autem taies in Ecclefia miniftri, ac etiam Monaftices profeflbres ha^* beri queant, conftituendæ font apud Cathédrales 8ô collegiatas Ecclefîas amp;nbsp;in Monafterrjs Scholæ, quibus præfîcientur uiri tum dodi tum prj»

Et quoniam operarius dignus eft mercede foa, amp;nbsp;miniftris Ecclefiarum, et profefloribus honefta ftipendia ftu folaria conferenda font,ne egentes in foo muneretepefeant» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

«n Poftrc«

-ocr page 782-

Poftremo ut hec omnia in perpetuo curfu rctineantur,habendæ funt fuis -temporibus Generales, Nationales, Prouineiales, Epifcopalcs, Archidiaco^ nales, ê«; aliæ Synodi, in quibus de omnibus iftis diligens inquifitio fiat» Item, utgradatimappelletur,Ódfecundum ueteres Canones dccaufis Ecdefiafticis ord^ineamp;ritècognofcatur» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ■

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXIII.

os SilSC I'PLI'N.A

potuil.

infànda plebe fint fènes, anus, iuucnes, puellæ,mariti, uxoresjparenî» ^^tes,liberi,domini,ièrui, fint item diuerfa uiuendi genera 8ó uocationes,cu^ï rae erit Ecclcfiæ nliniftris, ut omnes amp;nbsp;finguli fuam uitam 8ó mores ad dodrv nam Euangelicam conforment, id eft, ut uocationi fuæ feruiant SC tranquilH* tati ftudeant amp;nbsp;paci i

Deinde ufus Clauis qui Iurisdilt;ftionisdicitur,inEccIefiamquoad fieri poteft,reuocandus eft,amp;cenfura Ecclefiafticafècundum Apoftolicamamp;ue=« terum Canonum cenfuram reftituenda^ut qui publice criminofi funt èi. impus ri feu refradari},óó contentiofi, 8ó qui Ecclcfiæ fcandalo funt,^ communione5^ facris,donee refipuerint,'arceantur amp;nbsp;prohibeantur»

Pcenitentia quoque publica,quantum fieri poteft in ufum reuocanda ,ut non nifi fadla Exomologcfi amp;nbsp;obtenta rcconciliatione, qui publice deliques runt,in Ecclefiam recipiantur,id^ ad earn moderationem quampræfentia tempora ferunt,

Poftremô de leiunijs ,de deledu ciborum, Ferrjs 8ó fimilibus corporalis bus exercitfjs,quæ partim ceremonialia funt,partim difciplinæ,facile conuenes rit,fi uiris aliquot prjs iuxta ac doclis hoc negocij delegetur,ut hæc omnia ad earn moderationem reducant, quæ nulli laqueum inijciant feu oneri

fint, ftd ad exercendam pietatem 8c opera uerè bona ( de quibus Decalogus ÔC Euangelium præcipit)nos red«

dant alacriores»

Sequun«

-ocr page 783-

SEQVVNTVR ARTICVLI (iv os DELECTI EX CONIVNCTIS AVGVSTANÆ CONFESSIONI EXHIBVERVNT OPPOSITOS CERTIS LOCIS IN LIBRONONRECEPTIS.

T ATIO F HILIFT 1

MELANTHONIS. « ’

tisbonenfeS)tamen nbsp;nbsp;moderatio InuiEißimi Imperatoris Caroli Augu-

Eccleßfs bonis omnibus ejß debet, exemplum memoria di^nißimumeCijacadomnempofleritatempertinet. Conßat enimnon ______^Jß Erinnj/as, qute ciuile bellum accenderCj delere Eccleßas no~ —ßy^ trucidare Chrißi membra, pios Euan^ehj minißros ^extint puere Uterarumßudiaj barbariem i:;- haßitatem in patria eßicere conantur. Hos impe» lus cum réprimât Imperator Carolus, agnofcendum eil S)ei beneficium, qui eins animum ßd mitia conßlia fleliit, nbsp;nbsp;ipfi Imperatori habenda eîl^ratia, quod fuit potius boni tati,

quam alienis odtjs, moremgerit,quod hetat arma inferri Fatritx., nbsp;nbsp;Ecclefqs, denique

quod de bis controuerßjs Ecclefiaßico more deliberationes inßituit. Fdlt;ec moderatio cum

pïtie/entia falutaris eü, turn hero ma^nù Frincipibus adpoßeritatem exetnplo erit, ht niotis controuerßß j inquirant fontes audiant bonorum moderatorwn iudiciaf non fiatim obtempèrent Fontificum iracundia: j qui dimicant non de Euan^elio Fdÿ bD FI, non de fdute Eccleftarumßedde/ua potentiate fuis opibus fua tranquilUtate, Modell raté Imperator 'ts' hoc fecit quèd cum librum propofuifft) qui hideretur ad concordiam iter monfirarcj tarnen tequam condittonem adiecit^ht liberum eßet dicere j quodquifque fentiretjcaque qutiein librodeßderaretjbonaconfientiaindicare. Frueclare ^mbroßus, inqtiiens ad Theodof um Imperatorem. quot;Flihil tam in Im^eratore amabile ejfe, quamß libertatemdicendte fententiie concédât j tis'hoc inter bonos malos Principes dtßrimen effe^ quod boni libertatem amentjßeruitutem improbi. ^ddit idemj Flihil tarn in Sacer^ dote turpe eße, quam non dtcere quodfentiat.

Contulimus igitur inter nos de Itbro, non folumplacide, fed etiam ingenue. Et ad ingenuitatem candor pertinet. .Autor libri ita attemperauerat fcriptum ad ludicia’^on^ tificitt partis, ht fi quid nobis largiebatur, obfcure id ßgnificaret, qu^edam hero palam erißebat, qult;edam etiam inuoluitambiguis fententijs helut tenigmatibus. Quanquam igitur qult;edam in materijs htilibfis, de quibus noßree Ecclefi^e necejfariopugnant, breui^ us, aut obfcurius diEa erant, quam opus erat, tarnen in iudicando candorem adhibui, pleraque prêter j, ht aditusad concordiam fieret. Sed cum pofiea grauiter nosledi in quibufdam libri partibus in loco de Ecclefia,de humanis cultibus, de applicatione Cotnæ Domini, alijs quibufdam animaduertißem, coepi, ht dicam quod fentio, metuere infi» diets. Et manijeßa^ ineptiecs aduerfarj adeo dur iter defendebant, non ht héritas queri ab ipfis, fed nofir eefententiee palinodia hideretur. Deme dicam, nec repreheifionem, feu fiulticiæ feu ineptie morojitatis metuoj incandui nbsp;nbsp;ipfe, O' labefaEare qunedam ab»

fiirda

-ocr page 784-

7gt;o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F Ar 10.

jurdd cœf)ij de (putbus articuli fequentes exhibitifuntjcommunt iudiciotriunt,^ui erA* mus deleHi ex nofird parte.

nderam pingt Eccleßam f'})elut regnuni poUticnm. Et erant in deßcriptionibus quddam quce quanquam fremens, preteriham tarnen. Cùm l)entum ejjet ad locum de po-tcfiateinterpretanda fcripturajl^idi qu^e fundamenta iacerentur Jlabiltendorum ma-ximorum errorum. Eria enim compleEitur articulus. Frimùm buniano more conßituit inEccleßa poteßatem interpretatwnisjpropemodumlitdeprt£toriapoteßate interpre* tandarumlegum lurifconfulti loqumtur, deinde addit amplius^nonlicerepriuatis, non paucioribus reprebendere tudicta maioris partis, feu dijfentire à fußragtjs plurimorum. Elinc efficit poßremo, maiorum ^nodorum fententijs -sis' decretisparendumeffe, Inde etiam contendebat Eccius, Spnodos qu^e l^ocantur legitimiC, nonpoß'e errare. Semper ita acciditf'Vt de Eccleßa homines politici cogttantes,imaginem conceperint humame po* liti^feu ^egni, In ^egnopotefia^ eit interprétante legis, feu regia, feu pretoria, qut^ tribuitur certisperfonis, qute funguntur publicis muneribus, hoe eli, 'ïgt;el principe tpfi,'})el pr^ecipuè iudicum curæ. Et huic interpretationi obtemperandum ell propter autoritatem magißratus, liaient enim magifiratuum leges ac fententite, partim propter probabilem rationem, partim propter autoritatem quam Sleus attribuit ordini, 'Vult in* feriores horum iudicia, modo nonßnt abßirda,priuatis iudieß ante ferre. InEccleßa longé alia res eil. SOeponamus paulißer illamimaginemhumanie poUtite lt;^cogitemur ccetum dilperfum qui Vere r)euminuocat,gubernatur à Jfiritu JanEo, circumfert pu* ram Euangelij doErinam, inter pericula admirandis S)ei operibus defenditu)\ In quot;nbsp;hoc coEtunonpotefias eE alhgata cert'ts per/onis aut cert^emultitudini, fed donum est a* liquorumpiorum, id eE, lumen diuinum, quo intelligunt fapientiam in Euangelio tra* dttam,qu(e eEfupra rationishumane indicium poßta. dAc ingens interuallumeE in* ter domum,lt;tj illam prtetoriam potefiatem,qu^ Epifcopis aut S^modis tribuitur. I’orro fape accidit in tnfiauratione Eccleßce,Vt Vnus, autpaucipnuati renouarint doErinam, reprehenderint falfts perfuaßones Eontißeum, Cr reliqu^e multitudinis, qu^ domi* nabatur, Vt Elias, Efaias, leremias, Iohannes ^aptißa, ab ordinaria potefiate , O' à multitudinedifßenferunt. Et quidem mandatum F)ei de confeßione doErin^e cogitßn* gulos reEè fentientes teflari quod/entiunt, ^VbiVocatio requirit contra dicere multi* tudinh^tsrgubernatoribus errantibus.

Sed Uber longé aliter pingebat Eccleß^e politiam. EI ec aliud erat comprobare hone formam,nß traducere equum 2 roianum intra mania. Frimùm enim errores quidam non leues recentium Sj/nodorum flabiliti ejfent,fi autoritär eis tribueretur av£7^iAHT?f@gt;, eam^. ob caufam fatebatur Eccius ß autoritatem Synodorumpropugnare,'})t articuliß* quentes, de quibusfunt controuerßi£,ßne cerfamine obtineri poffent. Sleinde lt;7 hoc afluté^ agebatur,ß adfenß effemus, non Heerepriuatis aut paucioribus difßentire à /upe* rioribus ac pluribus, iamnoßraVoce, lt;ijs'noßris fußragys nos ipfos condemnaffemus. Cur enim LutherusVnus errores Eontißeum O'ßholarum attingere aufus eE, cur no* , ßr^a Eccleßte eum fequuntur,ac non potius totßculorum, Eontißeum tsquot;ßholarum con* fenjum ? Eoßremo pertinebat hoc pr^eiudicium ad externas nationes ,t^adpofierita* tem,quie iure leuitatem noflram reprehenfura futßet,ß tanta tjranntde armafßmus Eont'ißies. Qtpmquam igitur Video tempora domeflicampacem ßagitare, natura minus fumpugnax quam opus eE,tamen cum non agam priuatam caujam, fedpublicani Ecclefi^,quidfacerem?Ego Vero ne quidem in tauro Ehalaridis adfentiendum efß duco.

H.ec

-ocr page 785-

' lt;p atro.

H((c eo commemoïo y ne qu'upetulanti^e aut contwnacid triluatjquod repugnant, et/iid yierecundè feci. Et aident me Pace non tra^icè narrarequi fciunt quant artifeiofè res in^ JlruEa fuerit. TSlec propterea Iteteribus iy probatis Sjnodis autoritatem detrahimus. •Semper enini con/lanter defendimus ISLicenuni Symboluni) quia iyr .A'pofoliCiefriptur^ firma tefiimonia habet y (ts- perfiicuè fuffragantur lgt;etuflioresfiri^tores j qui tefies funt primée fient entire in Ecclefia.

Secutum eït certamen de abieElionepanis in Cœna bDominijfieu 'ï}tnouo ipßruni 'ïtocabuîo 'Vtamur quod Ijerè eîi ttEvocpwvi'di, de tranjfubjîantiatione. Hic error confir» mat falfias perfiuafiones de oblatione j inanem fiduciant nbsp;nbsp;adorationem/fieEantium pa

nem in pompis theatricis extra '}}fium infiitutum. Et tota Ecclefia lieris^enutibus opta^ re debet ) lit tandem Elia^ aliquis hanc horribilent fiacramenti prophanationeni aboleat, Sape mihi .co^itanti de Turcica tj/rannide ji^tantis fiucceßibus impia zyy obfiocna ^en* iis y lienit in mentem temporunt. PDecretum de ilia panis abieEione faSium eîi in nta^ ^na Europaperturbationejanno poîl Chrijii natalem. tii^. Eo ipfio tempore in r^fia dominart hac Othmannorumfamtlia cepit^acpropemodunt initia monentfianc Turcicam ■ rabiem amp;nbsp;crudelitatem, peculiarem pœnam efie niultiplicium deltSlorunt, qua decretum illudpeperitiquodneruuseîtoblationisjquafius MiJfianjj'isr opulentia aeluxus fiacer» dotunt. ^racedebat re^es Eerficos equus^erensparuam arant, in qua erant cineres flamniula fiacri i^nis^quent ceunumen' coîebant (s' ^dorabantTerfia ^lit i^itur ^x ^ideretur au^ufiior, ^lonacum fiuo numine adoraretur ^cunihac pompa prodibat in publicum. Itanunc Eontifices ^manos antecedit equus^erens panemconfiecratum,qui ibi Yitiofe adoratur. Sed hac alias copiofius. TSlunc breuiter recenfeO)nos illam K£vo(fwv?a/j, de panis abieSlione ] prophanationent Sacramenti inde ortam^non l)oluijfe confir» mare.

SDe Eœnitentiaf quales labyrinthij qua tenebrafint in quafiionibus monachorunij quantum ethnicarum fiuperfiicionum adhuc fit in fiatisfaElionibus multarumgentiumfconlt;gt; fiat. Cùml^ero depulfaillacali^ineS)eus reddiderit nofiris EcclefijsEuan^elqlucemi noltiimus recipere nouas corruptelas rerum reSlè traditarumpï)tfacilè iudicabit EePiof, collatis nofiris libri fententijs.

Sed '})t in acte duces arte difiribuunt copias ita materia libri fin^ulari confilio 'yia» ne diFpofita fiunt. In tttulo de Ecclefia liber horribiliter execratur eos qui defierunt Ec« clefiam. Et hanc defiribit quibufidam Iterborum inuolucrisy lut non flatint adpareat, quid moliatur. His fundament is iaPlis^qua funt Jfeciofia, poil Ionium interuallum inipo« nit illam fiuani ‘«s^pX'ap ? id eil, ^^um ^ontificiunt. Htcprimum ofiendit^ quid 'ï?o-cet Ecclefiant J Alligat eninteam ad ordinariant fuceeßionem Epifeoporum, ad le« ^es eorum. .Âit eße eoetumj in quo Intus fit Honarcha ^manus antijiesßans potefia« tem docendi adntinifirandi Sacramenta cateris per gradus hoc eU Epifiopis^ deinde inferioribus Sacerdotibus, condens leges quot;lot liber loquitur ? ad excitandam pietatemj iynfiulciendam fidem. Etaddit jl^inculum dilellionK à Eaulo l^ocariobe» dientiam prafiandam Epifcopis ordinaria fuceeßione regnantibusj iyn eorum legibus.

, cœtum non obtemperantem huic MonarchajO' cateris ordinaria. fuceeßione regnantibus ,negat eßeminijlerium Euangelq remßionispeccatorum, fine autoritäre talium Epifcoporum ordinaria fuceeßione regnantium. Hac eil quam pingit, fafiigfiunt Ecclefia j quam extr uit. Et'}}tJAirgilij leer bis litarjHic labor nie domus inextricabilis error. In hanc dadaleam domtim introducerenos, quid

-ocr page 786-

quid erat aliud, quam poßulaye confirmationem errorum Tontificiorum, ts* condemns» tionem noßrarum Eccleßarum in quibus cum luceat laera doblrina Euan^elij, certwn eîi eoâ extruEoâ ejßeßi^er lapident angularem j Filium T)ei, 1)1 Faulus loquitur, lu=‘ pra fundamentum L^poßolorum)^ eße Eccleßam F)eij in qua T)eus Eater E)omini no^ ßri Jefu Cbrißi Ijereinuocatur, is'perpétué celebrabiturj Quæ eßßetimpietasjcondemn nare bo/S Eccleßioä ?

Es^oueantur ilbt bumanarum politiarum imagines. E^e^na alligata funt ad ordi» nariam fucceßionemy l)t Cambjß obeditur tanquam leßtimo fucceßori Eatris Cyri ■, etßi filius dißimilis eîl Eatri. In Eccleßa alia res eît. Hlt;ec re^itur luce Euan^eltfquod cum non retinetur in ordinaria fucceßione, l^bicumque fulget, ibi ampleEen^um isßquen^ dum eltj l)t Cbrßus ait, Oues mete l)ocem meam audiunt. bDeinde in illa deedaleadomo tribuiturpoteßa^ Epißopis condendi legesproponuntur Legum tabultCjde calibatu mi^ nißrorumße l)oti5j de Mißarumadplicatione, de tnuocandis mortuis, de cateris /uper* ßicioßs cerenionys^ His qui obtempérât, ducttur ejfe ciuis buius Eccleßtej cateros li^ ber execratur, is detrabit eis minißerium Euangely is remißionis peccatorum. Flolo in boc fcripto indulgere meo dolori qui quidem d multis bonis Itris, ipßs etiam /freinte* Uisbuius adifieq conßellus eit. Quo enim eßßeanimodebebamcum lideremßabtliri 'i)eteres erroresj iS nobifeum minimè eo candore agi quempiospraßare decet ? Elabe* ant ßbifuam dadaleam domunij regna^ iniußa^ legesj fuperßitiofos cultus j aucupiapecunia, luxum. Quid attinet à nobispetere earum rerum adprobationem ?

Etß autem autem toties iam audimus is legimus multorum orationesßiecioß is plaußbiliter concionantes^ de ordinejdel)inculis bonagubernationis is dißiplina is iol-ligentes incommoda qua ßequuntur yß leges Epißcoporum negligantur ßnoncoerceant Epißopi iudicijs ispœnisEccleßaßicisbominumpetulantiamjtamenboneßißindßm* per isgrnuißtme, is eodem modo reßondimus, non belligerari nos cum Eccleßaßtca politia. Sed cum Epißopißnceram Euangelq dollrinam improbent, cum interfiei^^^^f ßros Sacerdotes j homines pios is eruditos neceßecelt nos E^egula Eaulina obtempe* rare, Si quis aliud Euargelium docetjanatbemaßt. (Deinde quid de iudietjs s moribus nuncdeclamitant. Quos^nodosbabenttotiamfeculisdedoElrina? Q^ndo concedunt ptjs is doliisiibertatem dicendaßntentia ? Qu^ indicia exercent de moribusI Qjuiles Junt in collegß mores Canonicorum ? cur ibi ßlent ipforum leges is indicia I Sed ilia magnifica condones,de ordine is de dißiplina ßnt, it locat Thucydides, oßi)-«' K-oprä Aóyou, hoc elt, boneßi pratextusprauorum confiliorum. ISlon enim de leraauto* ritate Epißcoporum, hoc eli, de minißerq dignit ate, is de cura retinenda puritatis Eu* angeltj, non de emendandis moribus, is dißciplina omnium ordinum ,ßd deßabiliendis erroribus,is iniußis legibus dimicant,qua funt neruipotentia is opum. Memini multo* rum fapientum fermones de Eccleßa liulneribus, qui agnoßebant doPlrina fontes tur* batos eße , is inueEium a Monachis doElrinagenus in Eccleßam, partim fumtum ex in* erudita Ehilojophia,partim exEharifaicis fuperßitionibus, déplombant Liturgia licia plurima,deießabantur is ^egiam dominationem Epißoporum, is luxum collegiorum. Sedhac mala potiustoleranda eße dicebant, qudm faciendam ’ovapx’ap? quaßt omnium malorum extremum. gt;

Sciohacmagnißcedid, isg^ntam eßhancorationem E{egibus. Sedhacfapien* tia nihil ad Eccleßam pertinet, in qua neeeße eli taxari t/lt;rMAolt;uwi'a$, lgt;elß fradus ilia* batur

-ocr page 787-

fq^ÆP^TlO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;755

latur orbis. deinde errdnt ilîide ISLunc Ijerè eîl in tpforum Eccleßjs 'litulus eUßlendiduSj upapx««^ Eccleßlt;e) in qua fin^itur ejjè ygt;nusgubernator) qui cußos fit doElrincefiguni morum deinde attribuuntur Eßficoßj '})elut eß)ori, nunquani ab bacßecula tuendi Euangelq detjcientes oculos. Htec itafieri o^taremusj fifier entjiam illam'ti^o.'^yda.'^ fieu politiam Ecclefiæ totopeEiore'ygt;eneraremur. Sedconfiâttotamillam »fapx'af nunc quidem apud ipfbsjinane nomen ejfie, reuera eît vuapxlt;a. Sdominari Eontifi* cesy Epifcopos,prcelatos^tenere opesfii^nitatesjinterejfie return confiilfi, aut fruiocio demus. Sed htec nibiloplus ad minifierium Euangelij eut fieruire debebant j pertinent, quant Lycurgi politia.

ISLofiris Uteris magis ornata eîlminifierij dignita^, quant '})llis ficriptis aduerfii» rioruni.ldeo ntaximèprobibemus'a.w^xio.^^^l^e^netin Ecclefia ''poxChrifiijprceeant^re^i ^afioresjitjminifiri Euangelÿ induti iufiieia, '})tEfialmus loquitur, boc edi j doEtrina, pietate, l}irtute, fiapientia antecellentes, munere fiuo diligenter fiungentes. In bis rebus y^era edi di^nitas. Taies Eafiores etiani Canonicant politiam, l)t diocaturyfiacilè tuebun» tur ßapienter moderaripoterunt, ita d)t confcienttjs ptjsnon inqeiantur laquei, i^ta^^ men difciplina retineatur. llla Ijero 'dincula defiuccefiione ordinaria, non inqeiant Eccle» fite, Inde enim pofiea multa fequuntur. Elunc ordinem Epifioporum Jcva^iap-ffiTOp ejfie, Ea qua comrnuni confienfiuprobant aut confiituunt bi qui titulum ^erunt Epificoporwn, am-pledlenda ejfi tanquamfirma dogmata,^jrttupîaç(Tôlaç Ecclefia.Tieniq^ bacperjùafio,pra-cipuum dtallum edi le^um tniufiarum, lt;(3' re^ia dominationis ipfiorum. Ideo necejfi finit, nos de Ijoc circumjfellius redfiondere.

^fieliqua efi extrema pars, qua inuocationem mortuorum, lt;i3' adplicationes Cœna \ Domini non dißimulanter confirmât, quant partent fi quis nofira fiu^ragatione iudicat comprobandam fuijfie, is confideret quantam iiS'ÿSKon.a.v'ia.iitoto orbe terrarum confirmaturi fuififèmus. bAa^nunt Eccleßaprobruntefi impurus cœlibatusfiacerdotum. Sed multoplus mali edi in Inuocatione mortuoru, ttjr commenticia oblatione lt;(3- applicatione MiJfàrumjltt 'iDocant.TSbec dubito quin pracipuèpropter bas b«PwXo/jiav'a^ SDeus iratus ta, crudeli ^(3 foeda Tyrannide Turcica Ecclefiam punirifinat. Hec e^o nunc augere certaniina Itolo. Scio hic incommoda extenuari, miti»ari,teß, infledli l)erbis. TSLon adeofum illiteratus d)t igtto* rem bac in malis caußs fieri folere. Hacfiunt ilia o-ocfacpap/xana, lt;(3 Ift Taulus Taocat tst-ewoAoy/'cü qua femper inde ufiq^ ab tnitio mundi,dgt;eritati tenebras ofiuderunt,i(3paulôpofi rurfius off undent. Clamant opus eJfi concordia, pace,a^nofco lt;(3fiemper d)ota fieci,'}gt;t rebus tantis yerè iudicatis, concordia confiitueretur, dedi etiant opérant, l^t difiertè expUca» tis fententijs nofiris fiacilius coiret concordia, (3 fiuijfie meas fiententias moderat eus, puto multos tefiaripoJfie.Sed nulla fiunt bumanapericula tanta,propter qua confirmari d^teiofi

cultus debeant, Yideo quiddijfienfio noceatpatria,t3doleo eorum, quicomrnunianimo defienderepatriantdebebant,'})oluntates difirallas ejfi. Sednon

mmus doleo, confierri caufiam omnium calamitatunt in boc donum Dei, ytidelicet in Euangelij lu-cem, cùm reuera aliafint odi* orumeaufia

4. tom, PhiJ:

-ocr page 788-

754-

I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;■ •

lt;DE ECCLES JA.

(

ORæcipua rcuercntia poft Deum amp;nbsp;ucrbum Dei debetur Ecclefiæ.cjuam Deus adeo dilexit ut fih'um unigenitum pro ea uidimam efle uoluerit, quamdonat Spiritu fuo in qua ceïebrari uult in uita æterna. Eft igitur pietas diligenter grato peólore omnia dona quibus ornata eft colligere, confide* rare qu^m mirabiliter cam inde ufq? ab initio Deus rexerit, habet fih'um Dei ialuatorem, Euangelium, Spiritum fandum gubernatorem, habet minifteri* urn, per Patres,Prophetas, Chriftum amp;nbsp;Apoftolos propagatum. Habet pafto* res Sc ills uocandi miniftros, ad propagationem conftruationem Euangeltj, habet dona excellentia J intelledum ÔC interpretationem dodrinæ,diuinitus traditæ, quæ eft fapientia arcana aliéna d iudicio rationis, de Dei uoluntatc,fi* cut dicitur Ephe 4* Dedit alios Apoftolos SiCc, Habet ÔC adminiftrationem Salt; cramentorum 8C üjam quandam lurisdidionem Sc fua indicia* Sed iemper te* nenda eft régula, Maiorem eftè autoritatem uerbi diuini nobis propofiti in (cripturis Propheticis Apoftolicis,qudm ullius hominisjullorum Epifcopo* rumjUllarumSynodorumjauttotius Ecclefiæ. Agnoftimus aiitem hanc tri* plicem autoritatem competere ueræ Ecclefîæ, primam teftificandi de fcripturis Apoftolicis leu dilcernendi Apoftolorum Icripta d fuppofiticijs* Ciim enim circumferrentur titulo Apoftolorum dilsimiles libelh',retenti funt hijquos me* minerant Ecclefiac certd traditos elle ab Apoftolis, leu fide dignis autoribus, Pdftea uniuerlalis conlenfus his retentis repudiauit alia diflentientia* Narrat enim Eulebius fingularem adhibitam cfiTe curam, conleruandi Icripta tradita ccrta autoritate, 8c difcernendi â cæteris temere Iparfîs»

Etfi igitur fîngulare opus 8c beneficium Dei eft conleruatio certorum Propheticorum èC Apoftolicorumlcriptorum, tarnen agnolcendaeft hicdili* gcntia Sc autoritas Ecclefiæ, quæ partim teftificata eft de certis Icriptis, partim iudicio Spiritual! indigna amp;nbsp;difTentientia à reliqua Prophetica Sc Apoftolo* rum Icriptura repudiauit, Quare Auguftinus commcndat nobis autoritatem primæ Ecclefiæ, recipit fcripta Catholico conlenfu primæ Ecclefiæ comproba* ta,Manichæorum recentiores libellos repudiatjidco inquit, Euangelio non ere derem,nifi me Ecclefîæ“Catholicæ commoueret autoritas, Moueri fe fignificat conlentientibus teftimonijs primæ Ecclefiæ,ne dubitet nos liberos efle traditos ab Apoftolis, 8C dignos fide,

Secundó tribuenda eft autoritas ueræ Ecclefiæ’, quod penes earn eft uerus intellecftusleu interpretatio lcripturæ» Retinetenimfundamentum,Sfrhabet donum interpretationis,ut Paulus inquit, Sed alids in pluribus, alids in pauci* oribus,alias purius, alids impurius, Cum Samofatenus furens nollet uerbum lohan.i.de perlbna interpretari,conuenevunt uicini SC oftenderunt ex ipla nar* rationc Iohannis,8c alqs locisucrbumintelligendumelTedeperlbna,Scfimul teftati funt hanc fuilTe lententiam Catholicæ Ecclefiæ traditam inde ufqi ab A* poftolis.

CumPelagiusfparfilfetopinionesphilolbphicas de lufticia Icgis,8c ex Origcnisfcriptisalioqui maxima pars hominum fimiles opiniones haufiflet, accendit Deus Augiiftini pe(ftus,ut errorem uideret,ôC confutaretjac monftra* ret dodlnnam de gratia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ita eft

-ocr page 789-

OK EK SU.

Ita eft quidem donum interpretationis penes ueram Eccleftanijftd non eft certis perfonis aut locis alligatum. Et alias eft in pluribus, alias in paucioribus, aliâs magis, aliâs minus illuftrc aut purum, Sicut amp;nbsp;Paulus inquit. Quosdam fupra fundamentum ftipulas ftruere.

Ci'imigiturinEccIefia fitdonuminterpretationis,audiri Eccleftam do:» centem neceftceft,00 qui babeant donum,bæc duo oftendent. Scripturæ Tcfti;* monia uere confentientia,amp; catholicus confenfus.Vocamus autem catholicum confenfum,Patrum,Propbetarum,ApoftoIorum confenfum,^ certis teftimo* nfjs tradita ab Apoftolis,amp; quæ cum his teftimonqs uere congruunt, ficut nar« rat Origenes Baptifmum infantum ab Apoftob's acceptum efle,Ireneus narrat fe accepifte dodrinam de duabus naturis in filio Dei â Policarpo, Policarpum àIohanne,TaIiafuntmulta exempla in fcriptoribus,quætanquamhiftoriæ primæ Ecclefiæ oftendunt, quid ilia fènlèrit.Ciim^ hæ fèntentiac cum ftriptu« ris apte congruat, multum ualent ad confîrmandas mentes piorum,fêd fides ni titur uerbo Dei tradito per Prophetas amp;nbsp;Apoftolos. Fortaffîs ethnicus legens ilia:Et Deus erat uerbum juon cogitaret uerbum perfonam intelligi. Ideo audi* enda eft Ecclefia, in qua catholicus conftnfus interpretatur perfonam. Ädmo niti ergo prj adiuti aiqs didis aflentiuntur SCcredunt articulum propter uer^« bum Dei, at(^ ita uerc inuocant fib’um Dei,quem non poflent inuocare, fi fides ex humana autoritate penderet.

Hæc iunt manifeftiisima, Illiid autem affi'rmari non poteft, hunc uerum int€lledum,ôôdonum interpretationiseftè penes impiam multitudinem,qyam uisamp; bæc fit in externa fbeietate Ecclefiæ, multó minus tribuitur hoc donum prophanisamp;^ qs quos oportuit eflè propter nota crimina excommunicatos, SedintellecftusuerusSô donum interpretationis ad pios pertinct,ficut dicitur. Animalis homo non percipit ca,quæ funt Spiritus Dei.

Tertió tribuenda eft Ecclefiæ autoritas conftituendi iudicia de dodlrina. iniô mandatum diuinum eft ut Ecclefiæ exorientescontrouerfiascognoicant amp;nbsp;pronuncientiuxta uerbum Dei rcéfc intelle(frum,utait Paulus, Si quis aliud Euangelium docebit anathema fit ,ea4 in re poiTunt adiuuari teftimonqs pris« mæ EcclefiæCatbolicis, quæ ab Apoftob's tradita leguntur. Hæcenim uoca^ mus confenfum Catholicum , lêd iêmper fit præcipua autoritas uerbi Dei. Cùm igitur pronunciatur iuxta uerbum Dei reeftè intelledum, necefte eft om^ nés parère, ficut rede pronunciarunt aliquæ piæ Synodi de multis controuei':» fqs. Obtempérât igitur uera Ecclefia tab'bus iudicqs, quia imperitiores melius agnoftunt iam fententias traditas in uerbo Dei amp;nbsp;confirmantur cùm uerbo Dei, turn etiam admoniti de teftimonqs Catholicis quæ leguntur ab Apoftob's accepta. Sic noftræ Ecclefiæ nobis aftèntiuntur contra Anabaptiftas amp;nbsp;alios.

Cûm autem poflît accidere, ut plurimæ perfonæ in Synodo,ut Syrmienfi fint impiæ,etiamfî aliqug fint piæ,ut ibi Hofius habcfaatur,fatcndum eft Syno^ dos generales amp;nbsp;prouinciales erraffe 8^ errare poffe. Præterea etiam pq habent fuos iapfusjut oftendunt feriptorum multa incommode dida.

I I.

/S.

CO^E^O^IS ET Sanguinis S)omini.

Rrr g Chriftus

-ocr page 790-

/^HRISTVSinquit»Âcdpit€,manducatehoc eft corpus mcum,amp; de* inde hic eft languis meus» Ideofatemur in cœna Domini uerc amp;nbsp;realiter corpusô(f fanguinemChriftiadefle,8ôcum Pane SC Vino exhiber!fumenti* bus»

Triplex autem finis eft. Primus ut hac fumtione admoniti recordemur pafsionis refurredionis Chrifti, amp;nbsp;erigantur piac mentes fide agnoftentes fi* lium Dei pro nobis paflîim efïè,nof^ fumto corpore amp;nbsp;fànguineChrifti fados eflè membra,ôô habere reconciliationem propter filium Dei. Hac fide per Sa* cramentum applicatur nobis gratia» De hoc fine concionatur Chriftus ipfe in^ quiens, hoc facite in mei recordationem. Vultenim nos retinere rnemoriam pafsionis promifsi bcneficrj,Ncc uult tanttïm hiftoriæ rnemoriam conferua* ri, lèd uult, ut hæc beneficia in ufu Sacrament! nobis fide applicemus»

Secundus finis eft,ut Deo pro immenfa mifericordia erga nosjó^ filio pro nobis dato, uiciflîm gratias agamus,!n ufu huius Sacrament!»

Tertius finis eftjUt fad! membra unius corporis Chrifti admoneamur de mutua diledione, Quare Paulus inquit, ficut unus eft panis, ita unum corpus multi fumus.

Semper autem de Sacramentis régula tenenda eft,effè ea principaliter Te* ftimonia uoluntatis Dei erga nos feu gratiæ, Poftea altj fines accedere poflunt,

Docemus hoc,neminem ad ufum huius Sacrament! idoncum efle per* fèuerantem in delidis contra confeientiâm, nec admittendos eflè cos qui oh* noxq fùnt manifeftis criminibus» Docemus igitur Apoftolicam régulant,pro* bet feipfum homo, 8ó fie de hoc pane edat» Vt autem Ireneus inquit,Eucharifti* am conftare duabus rebus,terrena amp;nbsp;coelefli,8d Paulus ait* Panis quem frangi* mus participatio eft corporis Domini, ita nos docemus, cdm pane confècrato exhiberi corpus Chrifti fumentibus» Nec docemus fieri tranftubftantiatio* nem,ut uocant,fèu abqci fubftantiam panis,ÔC fêquimur multorum fandorum Patrum firma 8f perfp!cuateftimonia*

S)E SECm^O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK

ticulo de pœnitentia,

ÏDcircopeccataüItem ktalia,quorum quisfibïcon(cmscft,8^ quæ confci'* entiam perplexam tenent

X De ea parte refpondcmus^retinendumeflè in Ecclefqs mim'ftcrium pri* uatæ abfolutioniSjquæ eft uox Euangelfj fonans per tm'niftros, fingulis ap=* plicans remifsionem peccatorumJd benefidum prjs Só pauidisconfcientqsgra tifsimura eftjquæ hacjpfàuoceconfirmantur jUt ftatuant Euangebum non folum alfjs generaliter, fed fingulis etiam promittere remifsionem, èC unicuicß adplicare Chrifti promifsionem» Hæc confirmatio falutaris cft pqs,qui ludan* tur cum ueris pauoribus. Interim tarnen in Ecclelia extare Sgt;C hanc dodrinam neceflè eft, Quód enumeratio delidorum nee mandata fit iurc diuino, nee ne* ceflaria. Et quód fine ea pcccata remittantur contritis Sc fide fc fuftentantibus» Sicut amp;nbsp;Profper teftatur. Illi quorum peccata humanam notidam latent, non ab ipfis confefla, nee ab alijs publicata, fi ea confîteri uel emendarc noluerint, DEumque habent teftcm,ipfum habituri fùnt Sgt;C ultorera. Quôd

-ocr page 791-

IS^ON nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;737

fpG fill indices Gant, 8c ueluti fuæ iniquitatis ultorcs,in fè uoluntan'am pœnanî fèueriHîmæ. animaduerfioni's exerceant temporalibus pœnis æterna muta^ buntfupplicia,amp;Iacrymiscxuera cordis contritione fluentibus reftinguent æterni ignis incendia* Hæc Profper,

Et conrjccrentur conlcientiæ in penculofàs dubitati'ones, H putarent oin* nium peccatorum enumerationem neceflariam eflè.Sed tamen quia multi pro« pter ambiguos cafus habent opus confîlio, ideo hortandi funt homines, ut ad« dant enumerationem, ut iuuari confilio aut excitari magis ad pcenitentiam, ÔÔ de multis rebus admoneri poflînt.Nam prudens paftor in eo colloquio melius iuftituere confitentem poterit, cum animaduertit quibus aut erroribus aut ui« djs implicitus fit*

Âccedit amp;nbsp;hoc quôd ipfà cogitatio de enumeratione fiibfjcit confpedlui noftro turpitudinem peccatorum, amp;nbsp;magis admonet nos ipiôs de ira Dei, amp;nbsp;difciplina prodefl: rudibus,cum hac enumeratione colligere diieernere pecca ta difeunt, Sed tamen teneatur docflrina de fide,propter Chriftum accipi remii« fibnem, non propter enumerationem feu confefsionem,

Illud etiam addendum eft, pertinere ad officium paftorum, ut certis tern« poribus audiant plebem amp;nbsp;interrogent fingulos de fua fide* Nam fidem quifi^ Profiten' debet.Hîc rudiöres doceat Paftor,admoneat etiam de moribus ea,qug uidentur idonea ætati* Sed necefli'tas imponi non poteft, occulta recitandi* Et ad hæc difficilima munera,ad dandum confilium,ad rudes explorandos, ÔÔ do« cendosjminiftris idoneisjpqs peritis amp;nbsp;grauibus opus eft*

m TERTIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3:)ICITr'^

abfolui bomines abtjs legitime confeßifunt.

NlEceiTàrid addenda eft explicatiojabiblui contritos etiam ab fjs,quæ in recita tione omifla funt,aut quæ ignorantur* Et uerbumClcgitimè)pariet icrupu«

los, Ideo fatius effet hanc particulam omitti,Et contritis ac credentibus contin« git etiam alrjs modis remiisio per publicum minifterium Euangelq*

II L

©£ EnEME^Ï^^ElOELE bDELICTOfl^EM IK Confeßioncjconfirmatio articuli exlnbiti.

1 Vfsi fumus articulo noftro de enumeratione deli(ftorum in confcfsione,adde« re iioftræ ièntentiæ rationes amp;nbsp;teftimonia* Roffamus i^itur cum débita reue« rentia,ut hæc noftrâ explicatio dementer accipiatur*

Etfi autem hic unus locus de enumeratione^non longam habet diiputatio« nem,tamcn ciim compledatur totam doftrinam de pœnitentia,fumma uolun« täte de eo relpondemus.Vtiliisimum eft enim in Ecclefia extare firmam amp;nbsp;per« fpicuam dodtrinam de pccnitentia* Cumt^ difeordiæ horum temporum pri« nuimexarftrintexreprehenfioneuetuftorumabufuij in partibus poënitentiæ, dedimus operam,optima fide, ut lucem diuinitus oftenfam de omnibuspeeni« tentiæ partibus diligenter confèruaremus*

Nee ignoramus làpientum iudicia, qui laxata lege de enumerationc,que« runturIc)luidifi:iplinam*EtutBafiIiusIcribit,quendam in refutatione neicio cuiuserrorislongiusproueftum,feciflè Agricolarum more,qui cùm curuas frondes extendere conanturjUt redae crelcant, pluftulum infledunt cas in con«

4. tow, Phili nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R r r itj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trarianl

-ocr page 792-

758

trariam partem, ïta fcimus quofHam magnæ autoritatis homines de nobis quocj ludicarCjNoftros magnitudine ueterum abufuum motos dum uehemen* tius eos exagitant, longius in alteram partem, quafi uentis contentionum pro# pulfos efle.Nnnc fapientibus quærendam eflè moderationem»

Etfi autem interdum in contentionibus funt impetus immoderati, tarnen in hac tota caufa de pœnitentia certô fcimus nos intra ueras metas conftitiflè,Só fàlutarem dodrinam inftauraflè. Nee dubitamus ad indicia ueræ Ecclefiæ,id eftj omnium piorum toto orbe terrarum prouocare,

Primtim autem, ad quærelas de diiciplina breuiter refjjondebimus, Pau# lus monet in Ecclefia humanas traditiones habere fpeciem iàpientiæ, Sæpc enim incommode mifcentfapientesôd politici uiri difciplinam icu externani gubernationem,cum fpirituali. Laxata lege,inquiunt,lecuritatcm in uulgo au# geri,amp; creicere licentiam,multos negligentius dilcere,quæ fint pcccata,qui gra# dus, quædilcrimina»

Ad hæc refpondemus,Ingens dilcrimen eflè inter ea quæ pertinent ad ex* ternam difciplinam, amp;nbsp;ilia quæ ad fpiritualia certamina confeientiæ ludantis cum ira Dei,pertinent.Habet difciplina fixas leges amp;nbsp;fuos neruos,puniatEccIe# fla flagitiofbs excommunicatione, acribus concionibus^increpationibus pafto# rum,Habeant pueri 8^ alij rudiores Catechefin certis temporibus,dicant legem jDei,exploretur eorum fides,caftigentur male morati, Coerceantur omnes me# tu ciuihum legum amp;nbsp;poenarum. Hi funt nerui difeiplinæ proprfj

Quanquam nolter Articulus talis efl:, ut amp;nbsp;ad difciplinam profit, amp;nbsp;me* deatur confeientqs, Prodeft enim addifciplinam,quiacümretineamuspriua* tarn abfblutionem,accedunt finguli adpaftores,ab his explorari,inftitui, incre* pari poffunt. Interim tarnen, ne inijeiantur laquei pqs amp;nbsp;perterrefadis confei* entqs, itemneconfirmenturerroresex enumeratione orti, nolumus onerari confeientias lege poftulante enumerationem feu omnium, fèu paucorum, tan# quam neceflariam,

Dixeruntaduerfarq enumerationem eflemeritum remifsionis,dixerunt ideo neceflàriam eflè ut auditor confcflxonis tanquam iudex irrogare muldam poflit. Sequitur perpétua dubitatio, fi fentiendum eft enumerationem necefla# riam eflè» Hæc dubitatio extinguit fidem» Harum maximarum rerum fpiritu* alium præcipuè ratio habenda eft in Ecclefia. Poftea uidendum quibusmodis â Deo traditis difciplina retinenda Gt,

Ciim igitur fapientes illi de difciplina diflèrunt, refpiciant etiam ad alte# ram partem magis neccffariamjuidelicet ad paria pericula piarum confeientia# rum.Si hunc ipfum ritum in Ecclefijs noftris uiderent, fortaflis fierent placatio res.Nemoadmittitur ad communionem, nifi prius cxploratus amp;nbsp;abfolutus fit â paftorc fèu diacono , in eo colloquio multi petunt confilia de certis cafibus multi erudiuntur, Et fingulis Dominicis magna eft frequentia confitentiuni. Si qui funt male morati, arcentur à communione,0C paftor admonet magiftra* tus fui officq. Si quis prophanus nollet accedere ad communionem, admonitus cum non obtempérât,uituperatur in publica concione,8lt; habetur tanquam ex* communicatus, Talis ritus utilis eft ad difciplinam, amp;nbsp;confcientqs non inqci# untur laquei.

Hæc præfati furnus ad placandos eos, qui queruntur folui difciplinam. Quanquam fpeciofà eft ea oratio, tarnen hîccogitemus diócum Pauli, qui in* ) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quitj

-ocr page 793-

^^TIS^OHEnSI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;759

tjufthumanastradidones habere fpeciem fapiendæ, nee difccdamus â ueritate propter illas fpecioiàs rationes* Quidam autem fortaffîs non propter difcipli:* nam,lcd propter fuas utilitates defendunt hoc regnum confefsionu,quod auget autoritärem ordinis, locupletat monachos, dimicant etiam aliqui de hac lege, ne fînant aliquid decerpi de autoritäre lynodorum.Scd hoc loco has caufas exa* gitare noIuimus.Nunc adijciemus noftri articuli confirmationem*

Non eft quæftio de Abfblutione pn’uata* Confiât enim rctineri in Eccle* fqs noftris defendi abfblutionem priuatam.Præcipua eft quæftio de enume* ratione delicîorum in confefsione, T res autem grauißimac caufæ flint, propter quas defendimushancfêntentiam, quod Ecclefîa non fît oneranda legepoftu« lante enumerationem feu omnium, feu paucorum, tanquam necefTariam*

Prima eft quôd hæc enumerado exiftimatur eflè cultus amp;nbsp;meritum rct mißionis*

Secunda, quod dicitur poftulari, ut poßit indici ßtisfaiflio»

Tertia quód Lex de enumeratione adducit conftientias in dubitadonem, quæ extinguit fidem. Hi perniciofi errores fecud flint ex opinione ilia de ne* ceffitateenumeradonis, Imo hie fons eft etiam fatisfadionum quæ Deodift plicent*

Vtigitur Paulus clamitat abrogans legem Mofaicam, ftate in libertate uidelicet, ne homines putarent cæremonias legis cultum 6^ meritum remißio* nis eflè, ita nos libertatem enumerationis defendere oportet, ut intelligapt pi), remifsionem peccatorum non pendercex enumeratione aut fatisfa^ionibus, item ne fides extinguatur amp;nbsp;opprimatur dubitatione,amp; defperatione, Loqui-mur autem hic non de publica Confefsionc,in qua, cum Ecclefia iudicet de ma* nifeftis criminibus, fit enumeratio feu mentio criminum, ut in alfi's iudicqs hu* nianis* Sed hic loquimur de arcana Confeßione, in qua petitur abfolutio pro confeientia coram Deo per uocem miniftri, ut ßtis intelligunt cruditi diferi* men inter illud publicum iudicium,amp; inter hanc partem minifterij adplicantis Euangclium pro conftientia,ftu adminiftrantis Sacramentum, In hac petition ne Abfolutionis, dicimus non efTe neceflariam enumerationem delidorum ftu omnium,feu paucorum.

Prima ratio. Non eft addenda gratuitæ remißioni peccatorum ulla res tanquam necefTaria, fine certo mandato Dei*

Enumeratio folet requiri tanc|uam necefTaria ad remißionem, cum Deus non præceperit rccitari delida, imo uelit remißionem gratuitam efle, ut inteP ligamus earn donari propter Chriftum*

Ergo nequaquam poftulanda eft.

Minor eft manifefta, quia Chriftus nufquam præcipit hanc enumeratio* nem.Et ipfe toties abfoluit, inquiens,remittuntur tibi peccatl,nec ullam poftu* lat recitationem delidorum,

Secunda ratio. Non eft pretextu nominis diuini proponendum manda* tumjquod non tradidit Deus,

Nufquam CHRIS TVS aut Apoftoli præcepcrunt de enumera* tione ♦

Igitur non docendum eft,iure diuino præcipi enumerationem*

Rrr iiij Tertia

-ocr page 794-

Tertia ratio» Quidquid cxtînguit fîdem remiisionis peccatorum, non eft addendum abfolutioni. Lex portulans enumerati'onem lèu omnium,rtu pluri# um tanquam necefïàriam adfertdubi'tationem quæ labefacit fidem.

Ergo hæc lex non ert artiienda Abfolutioni»

Sed obqciunt quidam» Quidquid folueritis nbsp;nbsp;nbsp;Hîc cum Chrirtus iubeat

foluere, iubet etiam cognofocre» Plana, pcrfpicua SiC. firma repfonfîo ert. Mini* ftcriumabfoluens,etiamremittitignota»Ergoexhoc dido non necertàriô Ce^ quitur cognitionem præcipi,cum fit mentio abfolutionis. nbsp;Loquimur enim

iam non de iudicqs illis Ecclefîæ publicis, in quibus Ecclefîa tantum de manifc# ftis fadis iudicat, Sed loquimur de folutione animæ coram Deo» In bac foluti* one minirter impertit Euangelq uocem petenti, ficut alia Sacramenta, Scripto* res plericj non fàtis attenderunt diforimen inter ilia publica indicia Ecclefiæ, banc adminirtrationem Sacramenti, [Ideo habent intricatas diiputationesde Abfolutione,cum res fît facilis. In adminirtratione iacramenti minirter fungi^ tur mandato Chrirti,non ut cognofoat alterius delida tanquam iudex, led ut ei uocem Euangelq annunciet, impertiens beneficium Chrirti*

Animaduerfo hoe diforimine facilis ert etiam relponfîo ad uulgare argu« mentum »

In iudicio nemo potert abfolui,nifî præcedat cognitio«

Hic fit abfolucio,Ergo neceflè ert precedere cognitionem*

Relpondemus, maiorem ueram eflè de iudicf)s,non de minirterio,in quo abfoluens,non ert iudex,fod habet mandatum ut impertiat beneficium, ut con* flat» Neceflè ert enim retineri hanc lententiam, quôd etiam condonentur igno* ta,quæ Só magna amp;nbsp;multa font» Quantus ert enim aceruus peccatorum omiffi* onis ut uocantjin omni gubernatione»

Imaginatio de cognitione ex forenfî dodrina hue translata cftæogiut au* tem ledor, in quas lyrtes confoientia pertrahatur, fî nulla fît abfolutio, nifi rei cognitæ»Quare illas imaginationes explodamus dilcamus intelligere uim Minirterh,audiamus uocem Euangelij, fide intueamur filium Dei, hunccogi# temus uidimam pro nobis fuiflè,hunccogitemus impertire condonationem abfolutionem» De hac fide quæ rtatuit gratis propter Chrirtum certô accipi remifsionê, amp;nbsp;ludatur cû dubitatione,fîlentium ert apud irtos caufîdicos igna* ros rerum fpiritualium,qui transformantEuangelium in forenlèm dodrinam, Liberanda ert igitur Ecclefîa à talibus erroribus amp;nbsp;patefacienda dodrina de confolatione confeientiarum , de fide fine qua non redè inuocatur Deus» Nam dubitans an habcat remiflîonem peccatorum ftigit Deum,nec potert eum uerè inuocare»

Sedpergoadcertaargumenta,quæobqciunturde Enumeratione» laco* bus inquit» Confitemini peccata uertra mutuo» Hic autem præcipit enumerati* onem» Refponfîo ert» lacobum loqui de mutua reconciliatione inter difeordes, Iubet enim mutuam eflè confeflîonem»

Citant 8^ hocgt; Ortendite uos SacerdotIbus,Ergo iubet enumerari» Re* (ponfîo ert»Non ait caufîdicis, ièd iàcerdotibus,hocert,minirtris Euangelij,mit tit Chrirtus omnes,qui mundantur,ad Euangeîq uocem,hancnobisuultte* ftem eflè mundationis,imô hac ipfa uult nos mundari» Itatj didum Chrirti in* telligatur de audiendo Euangelio,non de enumeratione,Laus eft minifterrj,Ièu Euangelq, non futilium recitationum humanarum»

-ocr page 795-

\^ris^oNEnsi^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;711

Sed alïegatur iiercrum autoritas, SC nouum fophifma repertutn eftjiunc enèconfcnfum Ecclefiæ perpetuum cathoh'cum quod plurimi fcriptores, quacuncp de re tradiderunt, undc hoe (bphifma ortum dicemus aliâs.Nunc breuiterrefpondemus,Patres plurimum loqui de publicapcenitentiaquam Gc uocabantjin qua manifefta crimma puniebantur. Ad hancpcenitenti'am,ói ad has pcenas uocabant contaminatos manifefta turpitudine, Ac legendi funt patres cti ludicio.Qua multa enim Cypn'anus de hi's pœnis dicitjqua? G quis du nus intelhgatjabfurdafuntjahquoti'es ait (îne l'IIis pcenis no ualere ahfolutionê. Hoc di'dum certè opus habet ah'qua corre(flione» Alius alio fèuerior erat ac du* rius exercebat hanc cenfuram, Inde crcuerunt laudes huius publici nïus* Ec crantquiultro haspœnasfubibant,amp;arcana confitebantur, Sed id neceflè non erat. Ideo diicernunt Patres ipiî arcana à manifeftis, ac docent arcana re* mittietiam iîneconfelsionejutperipicuèteftaturdidum Prolpen' citatum in articule noftro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

Idem docet Chryfoftomus in Pfalm. Miferere, Si pudet alien tere pec* cata J dicito ea quotidie in anima tua, non dico, ut confitearis conß tuo xic nbi exprobetjdicito Deo,qui fanat ea.Nota funt ea quae recitantur d lt;nbsp;rat/ano,? qui fignificat laudatos fcriptores alios aliter de hac re locutos efle, Skit Só rc* tentes fcriptores magnæ autoritatis, qui fentiunt enumerationem dlidorum ' iure humano tantum præceptam efle,

Hæc eo commemoramus, ut intelligi pofsit non cfle catholi^mconfen* fum de confi'tendis feu enumerandis arcanis.Nec catholicus conferfusæftiman dus eft ex teftimonqs truncatis ullius partis, fed nos quod ad fcriptof«m uete* rum fèntentiam attinet,prouocamus ad iudicia eruditorum amp;nbsp;amantium ueri* tatem ac abhorrentium d Sophiftica. Fides niti debet uerbo Dei, non humanis teftimont)s,Ideo primum exorß fumus d Chrifti ÔC Apoftolorum didis.often* dimus quid ibi præccptum fit de gratuita rcmifsione« His fundarnentis nitatur fides, poftea quærantur dida patrum, d quibus dextre intelledis pi) adiuuari poflunt. Et non dubitamus Patres uelle de arcanis id quod dicimus.

Sed obrjeitur autoritas Synodi Lateranenfis. Veneramur pias Synodos, non pugnantes cum uerbo Dei, fed régula tenenda eft. Si angelus de coelo aliud Euangelium docuerit,anathema fit.Qualia autem fint eius fynodi décréta in qua Lex condita eft Omnis utriusej, dicemus alias copiofius. Nunc tan* turn de hac lege refpondebimus

. Deus prohibuit onerari Ecclefiam traditionibus humanis, quæ habean* tur uel pro cultibus, uel pro meritis remifsionis peccatorum, ue! pro rebus ne* cclTarqs ad falutem, uult enim extare hanc dodrina,quod fide propter Chriftu gratis habeamus remifsionem,uult cultus efle, quos ipfe tradidit, non quos ex* cogitathumana fuperftitio. Propterhasgrauiflimas caufas dimicat Paulus d«ù abrogationc legis. Et Petrus inquit. Quid tentatis Deum, imponentes iuopm amp;c. Atrocitatem peccati exaggerat, inquïens. Quid tentatis Deum. Peccant igitur qui cultus inftituunt,amp; qui traditiones condunt tanquam necefFarias ad falutem. Cum autem Lex ilia de Enumeratione condita fit, tanquam neceflaria ad falutem,8^ enumeratio habeatur pro cultu fequitur neceflarid reprehenden*

, dendam fuiflc,amp; hociugo liberandam fuiffc Ecclefiam.

Quamuis

-ocr page 796-

74-2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L A

Quamuis frequens fucrit fenatus ille Synodi ,quantumuis longa fubfel* lia,tarnen audire Petrum dcbebant,claniantcm,quid tentatis Deum^imponen* tes iugum Confiât morem ita receptum efle,ut exiftimetur eflè fingularis cul« tus Sc meritum rcmiiïîonis peccatorum, Et lex ipfa cum præcipiat rem impof* fibilem, tarnen facit earn neceffariam ad falutem uulc abqci uelut excommunia catosj eos qui non confitentur omnia dclidîa» Hîc leditur fides dupliciter, pri^ mum 5 quia obfcuratur gratuita remifsio, amp;nbsp;putatur enumeratio neceflaria Sc meritum efTe, Sc dubitatio quae non poteft non fequi jpoftquam lex iubet omnia peccata recenfere extinguit fidem*

Hæ funt magnae 8C necelîàriæ caufæ, propter quas legem necefie fuit re^ præhendijSCnegligiautoritatem fynodi,cui non licuitinftituere cultum no* uumjSC proponere rem fmpoflTibilem, non mandatam adeo, tanquam necefla=* riam ad falutem« Accedit à hoc qudd cum Ecclefia non iudicet de occultisjoon poteft mandai**, ut occulta recitentur. Deinde 8C alquiciofi cultus fecuti funt, uidelicet fatig^cftiones* Nam quidam ficdefendunt confefsionem,ideo neceffa^ rsam eflè cog^.tionem aiunt, ut modus mulelæ indici poffit, Quantum autem uicij fit in la^facftionibus ,expofuimus in Apologia, ad quam referimus nos, Sc lentimu? intcgram doÄrinam de pœnitentia uerè , pie SC fideliter à nobis cxplicatam^lt; illuftratam eflc,cacß in re credimus nos Deo gratum officium fe* ciflè,8c ptjs argclis iucundum,quibus lætitiam parit uera hominu pœnitentia* Itaque ipfbs Uiam angelos dolore adfîceremus,ÔC ueram Eccicfiam Chrifti gta* uiffîmè ledcreßus,fi ueram piam SCneceflariam dodrinam de pccnitentia abip ceremusjoramus autem Deum,ut luce Euangelij ÔC Ipiritu landopcclefiam fu* amgubcrnetSCaugeat, SCnosoffcrimusadcopiofioremdeclarationem, cum fumma reuerentia ♦

Poftremd 8C hoc tcftamur nos in hoc fcripto fimpliciter de caufa ipfâ rc* fpondercjde qua multorum lècurûm crrorcs reprehendimus, nec uoluifTc teuc* rendos ac dodiffimos uiros ac nobis priuatim amicos deledos ad hoc coUoqui« urn ufquam perftringcre*

XV It Marj*

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I I I b

—S).

iDE S^TISF^CTIONII^rS,

ÇAatisfadio quæ meruit remiffi'onem culpg 8C liberationem â morte aeterna, baud dubie eft unica mors filq Dei lefii Chrifti, qui pro nobis uidima fadus eft iuxta concionem Iohannis» Ecce agnus Dei quitollit peccata mundi» Prop* ter hunc agnum fide accipimus remißionem culpæ 8C liberamur à morte aeter* na non propter ûtisfadiones ab hominibus inftitutas aut ullam compenlatio* nem pœnarum, Sed ritus in pccnitentia qui uocantur Satisfadiones canonical quondam inftituti funt ab Epiicopis exempli caufa aut propter difciplinam» Cum enim lapfos,aut famofos recipiebant,pœnas irrogabant, turn ut ipforum conftantiam explorarentanferidrefipiiccrent , turn ut alios talibus exempts admonerent, ut maiore cura lapfus uitarent « Quosdam ctiam frenandos eflè hac diftiplina putauerunt,teanté abfolutionem publicam hi ritus fèruabantur, tanquam figna reoumjficutetiam apudethnicosfueruntcerta figna homici* dsrum^óc sliof un poUutorun oblcruändd^doncc sbfolucrcnCur»

Porrd

-ocr page 797-

^^TIS'T.O N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;715

Porró Ul Bcclefia pauïatim creuerunt hx pocnæ cum acccfïît error, quÓd mererentur remifsionem peccatoriim,æ poftcrioræcasctrm uix umbra uetufti' ritus reti'numt, tarnen nomen Sati'sfadlionum défendit quæfiuit nouas cau^ fas eius moris, Aiunt Deum luftum uindicem non remitters peccatanifî eompenfatîone pcenarum ,Etaddunt operibus non debitis fed fmpofitis ab abfbiuente compenfari pcenas purgatorfj, Sc quidem ualerc bis Satisfadiones, etiamf] fiant ab iniuftis. Hos errores inuecfios in Ecclefiam neceffe eft reprehen* di, Necefle eft enim in Ecclefia extare docftrinam de gratuita remiCsione pro* pter Chn'ftum ói de fide. Neceftè eft amp;nbsp;boe intelligi', quod opera inßituta (inc mandato Def non fint cultus Dei, I'uxta illud. Fruftra colunt me mandads ho* minum.

Qudd dicitur. Deum iuftum amp;nbsp;uindicem punire peccatajpum't Deus cti* am eleclos^primùm contritione, ucris terroribusjde quibus inquit DauidjDo* mine ne in furore tuo arguas me,S^ Ezechias inquit.Sicut Leo contriuit omnia ofla mea. Hi terrores multo uerius funt pocnæ, quâm qualefcun^ lucftus fàtis* fadionum. Secundó multadelidaconuerforumpuniûtur peculiaribus pcenis ut Dauidis aduIterium.Et fêmpcr uagantur etiam per fàndos taies pcenæ diui* nitus irrogatæ.Sicut Pfalmus inquitjuifitabo in uirga iniquitates eorum.Item, indicium ä Domo Dei incipit, caftigat enim Deus fuos, ut excutiatur carnalis fècuritaSjSó crefcant timor Dei, pœnitentia, fides, inuocatio, nee tarnen omnes affiidiones funt pcenæ certorum criminum,ut femper flos EccIefiæ,Prophetæ, Apoftoliamp;alq fummi uiri maximas ærumnas pertuleruntfingulariconfilio Dei. Vult enim Deus Ecclefiam in hac uita non folum ijs calamitatibus fubie* dam effe, quæ naturam lapfam communiter in omnibus comitantun Sed uult earn ctiam fingulari modo exerceri,propter multas caufas.

Impia multitudo non agnofcitpeccatum,aut iram Dei, ut dicitur in Gc^ nefi.Quieicit in eis peccatum,donee reuclabitur,hoc eft, nondum terret eos,do* nee experientur pœnas.Caftigatur ergo Ecclefia præ cæteris,ut agnofcat pecca* ta amp;nbsp;inhærens uicium, crefcant timor Dei pcenitentia. Accedit óC hæc caufà. Si noneftènt pericula amp;nbsp;certamina ingentia, fides ÔC inuocatio languef* cerent. Ideo onerata eft Ecclefia ingentibus certaminibus, ficut in Gcnefi feri* ptum eft. Serpens calcanéum eius mordebit.Hos fæuifsimos morfus, pq mul» tipliciter fèntiunt in uarqs tentationibus 8C afflidionibus. Et Ecclefiæ propria fapientia eftjintelligere quod Deus uelit humiliari fàndos, fimiles fieri ima* ginis Chrifti in hac uita. Item, quod uerê refpiciat afflidos, ficut clamitat Pe* trus, humiliamini fub potenti manu Dei. Hanc potentiam in utraq^ déclarât Deus, potenter caftigat fècuros,ut,Dauidem,Samfbnem, Nabogdonofbr, rur* fus potenter erigitagentespoenitentiamamp; inuocantes ipfum,

Sed hæ pcenæ nec imponi nec remitti pofTunt â clauibus, nec tolli ritibus ullistraditionumhumanarum,ut funt fàtisfadiones Canonicæ. Adhæc hæ adflidionesdiuinitusirrogatæ exercitia funt continui amp;nbsp;futuri temporis,ut Paulus inquit 2. Corint.4. exterior nofter homo deftruitur ,fcd interior reno* uatur de die in diem. Qui autem fàtisfadiones poftulant, pœnas intel* ligunt pro præteritis delidis. Et utilius effet populo incuîcari dodrinam-de his magnis rebus, de ira Dei aduerfus peccatum, de ærumnis EÂlefiæ, de ue* ris cultibus quos requirit Deus in illis ærumnis, quibus admonet nos, utereL

-ocr page 798-

ut crcfcant timor Dei,fidesjinuocatio,amp; aliæ uirtutcs, quam oculis popuJi pro^ ponere fpedacula (àtisfadi'onum,quæ obfcurant dodn'nam de gratia 8lt; de uegt; ris cultibus»

Nam amp;nbsp;hoe fèntimus amp;nbsp;diligenter docemus, friKÏlus pccnitentiæ, id eft, nouitatem uitæfeu obedientiam Spiritualem iuxta præcepta DeiXequi deberc in conuerfts, Et cum Paulus inquit: præbete corpora ueftra hoftiam uiuam, amp;nbsp;lancftam appellatione hoftiæ admonet nos de ueris cultibus, ftmus hoftiæ fan# lt;ftap, id eft, abftinentes ab omni immundicie, perferamus ærumnas in confcfsb one ueræ do(ftrinæ,ôô afflidionibus communibus, ut hoftiæ quæ madantiir. Sed tarnen limus uiuæ hoftiæ,hoc eft,fèmper ui(fturæ,célébrantes Deum etiam in media morte. Hi funtueri fru(ftus pccnitentiæamp;f uera cxcrcitia,quæradices peccatorum euellunt, ut Auguftinus ait. Addimus ôd hoc, mitigari calamitates communesamp;EccIefiæpertotam pœnitentiam SC bona opera piorum,Sicut ' Efaiæ liée Ó3. lcriptum eft* Et Paulus inquit : Si nos iudicaremus ipfi non iudi# caremur. Iddetota pœnitentiaintelliginecefleeft, non de ritibus fatisfadio# num quos dicunt ualerc etiam in iniuftis.

Cæteriim hoc non negamus,exempli uel dilciplinæ caufa famofos pcena aliqua caftigari pofte ab Ecclefta, id^ in noftris Ecclefqs, ft quando Anabapti# ftæ aut homicidæ quibus magiftratus pepercit,recipiuntur,obfèruamus,ncc ta# men opus eft ueteres ritus pœnitentiæ reftituere,qui creuerunt errore et plericß funt pleni periculi, ut quod Adultero per longum tempus interdicunt confuc# tudineuxoris Slt;c»

V identur olim Epifeopi hanc cenfuram ed ieuerius exercuifte,quia ethni# ci magiftratus non puniebant uagas libidines, alia plera^ delida. Sed ma# giftratus docendi funt ut ipfi manifefta delida puniant.Hæc fèueritas plus pro deffet moribus qudm Canonicæ fatisfatftiones. Ne fine periculo miicentur mi# nifterium Euangelq ÔÔ officia politicæ poteftatis. Minifter Euangelrj docet de pœnitentia uera cordis, amp;nbsp;pertcrrefaiftam mentem confolatur, ait non propter compenfationem pcenarum fed propter Chriftum nos libcrari d peccato Si morte æterna,ficut feriptum eft, Captiuam duxit captiuitatem. Item ero mors tua,omors8imorfustuusinfcrne. Non addatur opinio,quod fiat rcmifsio propter compenfationem pœnarum. Interim Magiftratus fit acer Si fuum offi , cium faciat quod eft difeernendum d minifterio Spirituali Si Euangelico. Ideo in noftris Ecdefqs admonentur Magiftratus politici ut officium fuum faciant. Si difciplinam tueantur.

(DE EKITATE ECCLESIÆ ET O^T)1HE -mintßrorum Euan^elÿ.

T Iohannes inquit:Ex plenitudine Chrifti omnes accepifte gratiam,ita una ’ eft Ecclefta Dei fandificata Si confbeiata per filium Dei qui caput eft omlt; nia in omnibus membris fuis perficiens agnitione Euangelq ipfius, Si Spiritu fandojinde nbsp;nbsp;nbsp;â patribus, Prophetis, Apoftolis Si alijs fandis quæglorifica#

bitur in nouifsimo iudicio. Vt ftt igitur una Ecclefta Si confentiens femper. Deus idem Euangelium propagauit per patres Si Prophetas Si poftea per Chriftum

-ocr page 799-

ChriftumScÄpoftoloSjamp;S inftituit Chriftus miriifterium duraturum ufquc ad confummationem mundi. Sicut fcn'ptum cft. xAfcenditjdedi't dona homini* « bus, Alios quidem Apoftolos, alios paftorcs, alios dodlores. Conièruat enim Euangelium amp;nbsp;uoluit poft Apoftolos uocari paftores in omnibus Ecclefqs fun gentes officio Euangelq, quos excitât, quanquam difsimiles donis, tarnen eo# dem fungentes minifterio,

Conffftit igitur unitas Ecclefiæinbac conibciatione fubuno capiteper idem Euangelium amp;nbsp;idem minifterium,cui debetur obedientia, iuxta illud. Qui uos audit me auditjUt retineantur unitas fîdei ôC fimilis ufus Sacramentos rum, difciplina mandata in Euangelio» Habent enim paftores mandatum Chrifti non iblum, ut doceant Euangelium amp;nbsp;Sacramenta adminiftrent, Sed etiam ut palam contumaces inEccIefia puniant excommunicatione,uidelicet eosjqui uel contra fanam dodlrinam prauas opiniones fèrunt,aut malos mores emendare’rtolunt» Debetur enim iure diuino obedientia Pâftoribus in bac confer uatione dffciplinæ*

‘ Vt autem omnia ordine fièrent in Ecclefia iuxta Pauli regulamjæ ut Pas ffores inter fè magis deuinefti effent, 8^ onus gubernationis plùres inter iè pars tircntur,ac alq aliorum curam fuiciperent amp;difsidia feu fehifmata uitarentur, accefsit utilis ordinatio,uc ex multis presbyteris eligeretur Epiieopus qui regej rec Ecclefiam docendo Euangelio 8C retinenda difcjplinajamp; præeffet ipfispreG byteris*

Plures deinde gradus faeffi funt, uidelicet Archiepifcopi,amp; fupra hos Pas triarchæjRomanuSjAntioclienus, amp;nbsp;Alexandrinus.

Hæ ordinationes, fi hi qui præfunt, faciant officium fuum, utiles funt ad retinendam unitatem Bcclefiæ, hoc eft, ad Synodos conuocandas, ad conftitua enda légitima docftrinæ iudicia, ad emendationem uitiorum latè graffTantium, ' üfurarum, ac aliorum icandalorû, ad emendationem Icgumjad puniendos aus tores fcandalorum,Sed hi præfidesièruiant uocationi fuæ, doceant, infpiciant do’drinam amp;nbsp;mores Ecclefiarum, quibus præfunt, corrigant errores amp;nbsp;uicia,' exerceant iudicia Ecclefiaftica. Nam Pontifîcibus SC Bpiieopis, qui aduerfàns turpiædocftrinæ tribuere autoritatem nonpoirumus,utadGaIat,fcriptum eft»

Cæ'terum in Ecclefiaftica gubernatione tribuenda eft Epifeopis poteftas condendi traditiones ut omnia dccenter amp;nbsp;ordine fiant in Ecclefia, ut de certis feri}s,ut feiat populus, quo tempore conueniendum fit* Item, ut fobri) conues niant. Sed hæ traditiones non putentur effè cultus, id eft, mérita aut bona opes ra, quorum finis immediatus fit ut per ea honore afficiatur Deus, iuxta illud, Fruftra colunt me mandatis hominum* Non pugnent cum mandatis Dei, nee ducanturresnecefirariæ,Ièdindifférentes,quas extraicandali cafum omittere licet,ficut Paulus in Epiftola ad Cololfeniês de traditionibushumanisquæ funt in Ecclefia docct. Nemo uos arguat in cibo, potu, aut parte diei fefti. Difi« cerni enim oportet humanas traditiones â ueris cultibus, quos Deus inftituit, ut apud Ezechielem dicitur, Ego fum Dominus Deus uefter, in præceptis me» is ambulate.

VI.

R

S)E SANCTIS.

lt;• Tow. Phil, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S S S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non

-ocr page 800-

74-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yfcrA

AjrON rcdpimus partem-Huius artkuli ubideduplid inuocationeSantïloj rum,qui exhac uita deceflerunt dicitur, ut propter mérita Sandorum iu^ uemur» Item, ut diredè inuocentur, Ora pro me S. Petre» Chriftusenim in« quit. Qukquid petieritis patrem in nomine meo,dabit uobis» Vnus certè melt; diatorconftitutuseft,amp;mandatumeft,ut adhuncaccedamus. Skutait ipfe, Venite ad me omnes qui laboratis amp;nbsp;onerati eftis, ego reficiam uos.

Quarenoneft probandus cultus, qui per alios mediatores orat,præièr« tim cum nullus cultus inEcclefîam inuchendus fit, qui non approbatur uer« bo Dei»

Item direda inuocatio ablèntis tribuit omnipotentiam ei qui iuuocatur, Namaudire uota cordium in fingulis eft foliusDei, Et quanquam fubtilitas quæfita eft, ut excufet hanc abfurditatem, tarnen hæc nullum habet tcftimoni* um uerbi Dei, 6C répugnât inuocantium cogitationbqui ideoadlàndoscon* fugiunt,quia Deum irafci iudicant amp;pcr landos uolunt perferri precesad Deum »

Denique cum manifeftifsimum fit hoc cuitu làndorum obfcurari me* diatoris Chrifti officium, non poflumus eum noftra approbatione confîr* mare»

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VIL

ÇAcrifîcium quod placauit iram Dci aduerfiis peccata humani generis,amp; fuit ‘^precium pro peccatis ac meruit hominibus, reconciliationem amp;nbsp;gratiamamp;^ uitam æternam, fuit unka mors Filrj Dei, qui fefe obtulit ipfe patri æterno, 80 Pontifex fuit ipfe huius fuæ oblationis,ut docet Epiftola ad Hebræos»

Inftituit autem miniftcria per quæhuius fàcrificq immcnfà beneficia no* bis impertitjôô applkat» In his etiam eft Cœna Dominica,in qua fumcns cor* pus fanguinem Chrifti,applkat fibi fide beneficia per mortem Chrifti, quae fuit uerum iacrificium, cum uidelicet, apnofcimus credimus nobis certo re* mitti peccata propter mortem Filq Dei, qui fefe pro nobis obtulit ipft j hac fide Chriftum apprehendimus, nos confolamur, ita prodeft fumenti cœna per fidcm»

Cum autem in Mifta tria fint, Cœna Domini,recordatioamp;preces,ac gratiarum adiones, landi patres totam hanc adionem uocauerunt iacrifici* urn, non quod adio ilia fit precium pro peccatis autmereanturalrjsremifsio* nem, fed preces gratiarum adiones ftint lacrificia laudis ut dkunt, id eft,bo* na opera quæ Deo reddimus, ut cum honore adficiamus. Et oblatio ftu Cœna Domini non applicatur pro alq's ieu non meretur alqs remilsionem peccato* rum. Et tarnen fumenti fit Iacrificium Iaudis,propter recordationem,quæ mul* ta compIeditur,fidem,inuocationem,prædkationem,Sô gratiarum adionem, Loquiturenim Chriftusderecordationefideli» Vult nos rccordari non tan* turn hiftoriam, ut fit in fpedaculis humanis, lèd uult nos fide rccordari amp;nbsp;acci* pere promiftam reconciliationem,crigi amp;nbsp;liberari à terroribuspeccati ÔC mor* cis, amp;nbsp;cxcitari ad inuocationcm 6^gratiarum adionem,

Hos

-ocr page 801-

^^Tis^onnnsi^.

Hos efTe ueros cultus amp;: facrifici'a Deo grata in coena Domini nihil dubis um eft 5 amp;nbsp;hapc in laudibus Miflæ celebrantur â fanótis patribus» Sicut inquic Cyprianus, pietas inter data amp;nbsp;condonata fe diuidens, gratias agit tam uberis benefiet) largitori» Non igitur ientimus fieri adplicationem pro alrjs uiuis aut mortuis» Nam fide fibi quifque adplicat beneficia Chrifti per uerbum amp;nbsp;pro4 prium ufum Sacramentorum, non propter opus autmeritum alterius homilt; nis, ficut ftriptum eft. luftus fua fide uiuet. Deinde applicatio pro mortuis diG fentit ab ipfa inftitutione Sacramenti,quod pro uiuis inftitutum eft, ut fumant ac fidelem recordationem excrceant. Hæcnon conueniunt mortuis. Quare do^ lendum eft non folum transferri Sacramentum ad mortuos,(ed ctiam inde tan^ tos abufus ortos eire,ut templa magis occupata fint cultibus pro mortuis^qudm minifterio neceifario uiuentibus»

VIII,

H.

S) E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MISSA ET

yfii integri Sacramenti.

Atur confilium in libro ut hoc modo confulatur tranquillitati ut fuus mos *~^concedatur utrinque Ecclefijs uidelicet ut apud nos Mifla tantum célébré* tur cum adfunt aliqui communicantes,apud ipios etiam fine communione, fed tarnenadhortandosad frequentiorem communionem ,8^ annitendum utue* tus confuetudo Ecclefiæ aliquo modo reftituatur. Quia conftat initid in Syna* xi communionem iemper fadam efle.

De hoc articulqita nobis uidetur, Agnoftimus non faciendam efle fubi* tammutationem, Prius enim populus de uerdufu Sacramentidocenduseft* Nosquoquein Eccleiqs noftrispaulatim docendo reuocauimus ueterem cons« fuctudinem* Paulus enim iubet fieri communionem amp;nbsp;in conuentu Eccles fiæ expedari publicam diftributionem corporis amp;nbsp;ianguinis Chrifti jldem-ueteres Canones fanxerunt. Et optandiim eflèt non mutatumefle hunc pri* mum morem. Tunc enim communicantes intelligebant uerum ufum Sas cramenti, lentiebant fieri diftributionem ad excitandam fidem, amp;nbsp;in hoc minifterio per fidem fibi applicari beneficia Chrifti, Ibi adhuc erant ignos ti abufus MüTæ applicandsc pro altjs uiuis 8ç mortuis. Sed quifque fu s mens fuac conlcientiæ confolationem quærebat. Poftea mutato more, ut funt animi hominum proni ad fiduciam ceremoniarum, obrepfit opinio, quddfacerdos offerat pro Ecclefia 8^ mereatur fibiSCalqs. Et cumulatæiunt Miflæcum accefsit imaginatio fingulas Miflas plus ualere pro fingulis,quani unam pro multis, Acceflerunt aliæ opiniones. Qudd ex opere operato pro«. fint alrjs uiuis 8C mortuis, Hos horrendosabuius, peperit mutatio Apoftolis cæamp;CathoIicæ confuetudinis jquæ in Ecclefia ueteri poft Apoftolos diudu* rauitjuidelicetjut in Miflà fieret communie plurium Nihil dubium eft autem reprehendendam eife applicationem oblationis, 8c opinionem meriti pro alrjs uiuis amp;nbsp;mortuis, quia opinio ilia partitur meritum in paisionem Chrifti, ÔC opus Sacerdotisjcum icriptumfit unaoblatione confummauit iandos, Et quidem Filius Dei ipie fefe patri obtulit moriens pro nobis ficut fcriptum eft.

4,Tow, Pbi/jp, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sss ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qui

-ocr page 802-

Qui fe ipfum obtulit, Ncc alius Pontifex ingreditur in fàncla fancflorum per^ pctuamredemtionem inueniens. Nec iufsit offerri fe in cœna ab alfjs. Seddi* ftribuit alfjs hoc pignus. Item. Quifque propria fide fibi applicare debet bene«» ficia Chrifti, Ergo oblatio non meretur alteri. Item, Pontifex nofter Chriftus in Cœna tantum diftribuitdifcipulis,non obtulit, ncc iufsit offerri Sacrament tum pro alfjs,(èd inquit, Accfpite manducate, Non licet autem aliud facerc no«lt; bis quàm quôd ibi facit Jac iufsit fieri nofter Pontifex Chriftus.

Quód autem maneat oblatio pro alfjs feu applicatiOjfi retineantur priua^ tæ Miffæ inde conftat, quia qui cas Miffas retinent in Canonc dicunt fieri hanc oblationem ad redemtionem animarum pro uiuis SC mortuis, amp;nbsp;manet perfuafio in populo qui putat oblationem illam præcipuum cultum effè ualen* tem pro cætcris, Et ob hanccauiam curat pro fe celebrari Miffàs,amp; fimili per* fuafione curat Miffas pro mortuis celebrari. Hæ opiniones amp;nbsp;hi abufus erunt reprehendendi.Sed fi conftituto confènfu dodring ubi^ doceretur populus de ufu Sacramenti, de fide,de ucra inuocatione, amp;nbsp;docendo taxaretur fila applica# tfo oblationis pro alfjs, amp;nbsp;concederetur uolentibus omitterc priuatas Miffas, nullum effet publicum certamen, cùm de dodrina conucniret,etiamfî non fta* tim fînguli confuetudinem fuam mutarent.

De ufu integri Sacramenti,ualde oramus,ut ratioearum confçientiaruni habeatur,quæ in multislocis iam uehementer anguntur. Norunt fuiffe Eccle* Gæ morem uti integro Sacramento, fciunt etiam à Chrifto hune morcm tradi* turn effè,ut Paulus inquit. Accepi à Domino, quod tradidi uobis. Et cum ho* minisTeftamentum non fit uiolandum,quanto minus licet uiolare Chrifti Te* ftamentum. Commendat autem Chriftus nobis hoc Sacramentum nomine Teftamenti,inqufens, Hîc eft calix noui Teftamenti. Hæc norunt multi iam, amp;nbsp;ubi non porrigftur integrum Sacramentum alfj abftfnent prorfus,alfjcum quadam perturbatione confeientiæ accedunt. Maxime autem præftandum eft,ut hoc Sacramentum, quod confolationem adferrc 8^ excitare fiduciam de* bet,tranquilla ô^alacri confcientiafumatur,utmens eredafîdc gratiasagat Chrifto,amp; fit,ficut appenatur,Euchariftia.

Porrô conftituto confènfu dodrinæ, fi populus inuitaretur ad hune u* fum, amp;nbsp;ufus reftitueretur, effet iam concordia, Quia enim perfecutio cefiàret, amp;fdocfrina fîneera proponeretur,etiamfi non fubito mutarent fuam confuc* tudinem finguli in ufu,tamen diftordia publica non effet. Qiiia noftri non ac* eufant nondum fàtis inftitutoS ac dociles, fed perfècutorcs amp;nbsp;contrariam do* (ftrinam defendentes,lciIicct,quÔd liceat mutare Chrifti inftftutionem,aut mu* tationem probarc.

Nec propterea Ecclefia fuperioris ætatis damnatur. Quia habet etiam fànda Ecclefia interdum aliquas ftipulas, ut docet Paulus, quas Deus condo* nat,ficut alias ignorantias tjs, qui tarnen fundamentum fèu caput tenentjhoc eft,fide propter Chriftum petunt remifsionem. Et in abufu Miffarum amp;nbsp;cuitu Sandtorum plus uicfj fuit. Ideo predidum eft, poftrema tempora Ecclefîæ pie* napericuli futura effc,Vt multis exitiofuerunt Lex de ccclibatu, fuperftitio* nes Monafticæ, fie etiam multi propter abufum Miffarum, amp;nbsp;cultum San* eftorum pcrierunt,Nunc igitur patefadi abufus non funt dsfendcndi,fedc* xnendandi.

-ocr page 803-

EKSI

74-9

A Vtor librj Gtis grauiter quentur de uicfjs,quæ Lex de ccelibatu peperit/8^ ■^^optat emendadonem. Sed deliberadoni amp;nbsp;auton'tati gubernatorum per^ mittitjUt de modo emendationis deliberent. An fit concedendum coniugium, an Canones ueteres aut noui Lruandi fint. Interim modefte fignificat, quid ue* lit, Optamus autem amp;nbsp;nos ut gubernatorum autoritate confulatur tot homis* num faluti,amp; tollatur ex Bcclefia Lex iniufta, quæ eft fons abominandæ turpi* tudinis, Paulus uocat prohibitionem coniugij dodrinam dæmoniorum. Hoc diefium fatis comprobat euentus. Sunt enimin conipedu flagitia ortaexbac legCjled in nouifsimo iudicio magis apparebit,quantam ruinam Diabolus bac legetraxerit in Ecclefia, quanta animaram agmina perdiderit, Vera eft enim uox coeleftis, FornicatoreSjadulteri,amp;c, non pofsidebunt regnum Dei,

Extant autem fatis multa fcripta noftrorum, in quibus perfpicue often* dimusjlegem de ccelibatu pugnare cum iurediuinoamp;naturali, Quare cum Deo magis obtemperandum fit, qudm hominibus, reÓtè faciunt idonei coniu* gio,quod malunt pie in coniugio uiuere, quam in ccelibatu periculofe aut tun piter,

Paulus uult Presbyterum efle maritum. Eft autem Apoftolica uox longe anteferenda omnibus traditionibus humanis, Ideo oramus,ut ex Ecclefia tolla* tur hæc iniufta amp;nbsp;perniciofa Lex de ccelibatu.

Prima efle cura in Ecclefia debet, recle conftituendi minifterij Euangelrj. Vt igitur pofsint haberi idonei, pij Sódodli miniftri, fentimus non elTe impe* diendum minifteriumullis iniuftis uinculis. Sit liberum eligereidoneos turn maritostumccelibesjfit liberum ccclibi eleeftoetiam poftea ducere uxorem. Eft enim præceptum generale, Vitandæ feortationis caufa habeat unufquifque uxorem fuam ♦

Quód uerô de uoto obrjeitur, copiofè alibi refpondimus, Nee Synodî ueteres adeó duræ fuerunt ijs, qui contra uotum contrahebant, ut recentia de* creta. Sed régula eft certa, uotum contra mandatum Dei fadtum irritum eftè, Cùm autem uotum ccclibatus pugnet cum mandatis diuinis, in ijSjqui non funtidoneiad ccelibatum,fentimus neefacerdotum nee Monachorum uoto impediri coniugium. Præterea in utroeg uoto multæhærent fuperftitiofæo* piniones,quæ non exiguas tenebras induxerunt dodtrinæ de iufticia fîdei,amp; de ueris cultibus,

Romanus Pontifex Syricius cum præciperet Hifpanicis fàcerdotibus,ut uxores dimitterent,citat hocteftimonium. Qui in carne funt Deo placere non poflTunt, Siueperinfcitiam,fiue fuperftitionem detorfit hocdidlum adeon* iugium,certcexemple ipfoconfîrmauit'prauas opiniones. Porrô cum uo* to impliciti funt fuperfticiofi cultus, certum eft ex fècundo mandatoDeca* logi, taie uotum non placere Deo, Cum enim dicitur, Non ufurpes nomen Dei uanêjuetatetiam fe inuocariper uiciofbscultus, Ideo uotafuperfticiofa irrita funt, Qualia funt,fi ccclibatus exiftimetur opus excellens, propter quod ti.Tow.Pbü, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ss s irj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiat

-ocr page 804-

fiat Deus placatior bomini,fi coniugi'um putetur aut non pïacerc Deo, aut uix placerc aut uitæ genus poHuens Sacerdotes, aut adminiftrationeni Sacrament torumjCum fcriptum fit. Omni'a munda mundis, '

Sed de hac tota caufa, referimus nos ad cætera noftra fcripta de coniugi'o de uotis Monachorum. Quorum uitæ genus, ut fuit hadenus,quam mul# turn habeat errorum alibi declarauimus, Qudd cum ita fit, renouari cos erro# res, aut ftabiliri nollcmus. Et ciim in multis locis defint ftipendia Paftoribus Ecclefiarum,8c docentibus literas ac fcholafticispaupcribus,necefsitas publica poftulat, præcipuê illis ex reditibus Monafteriorum confuli. Nemo militât fuis ftipcndi)s inquit Paulus. Et hæ opes datæ funt Ecclefijs ad conferuationem minifterij amp;nbsp;literarum. Ideo bine ftipendia fumantur, ut Écclefia miniftrosha# beat ôd dodores,ac pauperes fcholaftici ali pofsint.

^ESTONSIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET

ßatuum coutunEorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Confeßionis ) de

libro exhibito Imperatort Carolo , 12. luly.

jNuiâifsimc Imperator Augufte Domine clementifsime, Legimus expen# Idimus librum, qui propofitus eft,ut uiam oftendatjfèu moderandarum, leu dirimendarum controuerfiarum Ecclefiæ , amp;nbsp;narrationem audiuimus corum,quiex noftris ad colloquium deledi fuerunt, ut intelligeremus quæ ipforum iudicio comprobata , quæ reprehenfa fint. Nec dubitamus quin CæfareæM. V. bonoftudio hune librum propofuerit. Nam amp;nbsp;modéra« tionem quorundam abufuum quæfiuiflè aiitores animaduertimus, ac fi æqui# tatem adhibituri eflènt aduerlarij aditus ad concordiam fa(ftus eflèt. Qpa# re Cæfareæ Maieftati ueftræ gratias agimus, quod dodorum collatione amp;nbsp;cb uili modo, qui decet Ecclefiam , dirimi controuerfias Ecclefiafticas mauult, amp;nbsp;precamur Deum, ut has adiones ita gubernet,ut ueritas ÔC dodrina falutaris Ecclefiæ Chrifti magis illuftretur*

Dolendum eft autem, tantam eftè temporum infcclicitatcm,ut non om# nés controuerfiæ, dirimi potuerint. Id fortafsiseóaccidit,quia difficile eft ue# tuftosabufustollere,quos alrjpropterdiuturnitatem tempon's,amp; exempla, ali] propter alias caufas defendunt. Neque enirn negari poteft, ante aliquot fe# cula irrepfiflè in Ecclefiam multos abufus, finceram Euangelij dodrinam obfturatam dilutam eftè. Partim inftitia docentium, qui uel propter tem# porainerudita,uel propter negligentiam gubernatorum extitit, partim quia fuperftitiofuit quæftuofii, Hæc malaconfirmata temporibus nunc titulum babent confuetudinis Ecclefiafticæ. Ciim autem in tanta caligine humana# rum mentium facilimê obrepant malæ opiniones, amp;nbsp;mores ruant in deterius, teftimonium confuetudinis in Ecclefia longe infra uerbum Dei collocandum eft, quôd ideo Deus uelut fcintillam in tenebris humanis lucere uoluit,ne falfis perfuafionibus ac uiciofà confuetudineab ipfo abduceremur» Sed feimus diffî# cillimam efîè etiara uiciofæconfuetudinis emeiidationem*

C»ni

-ocr page 805-

751

CuinautcmCafar« M» V« iuflèntnoslèntendasnoftrasdelibrodice«! rc,pn'ncipió Deum tcftcm facimus, nos quoqiic ex animo concordiam expete^ re,fï qua modo falua luce amp;nbsp;ueritate Euangelrj conftitueretur, Nee dubitamus quînCæfarca M. V» pro fua pietate amp;nbsp;Heroi'ca uirtute primam uelit haberi rationem uen'tatis, quæ fulgcre in Ecclefîa debet*

InteUigimus autem in libro quoldam articules iudicio collocutorum uw dericonciliatos,quofdam uerô reprehenfos. Diligenter expendimuseosqui dicuntur conciliati,quaks funt,de libertate uoluntatis humanæ,de peccato ori* ginis,de iuftificatione,de difeiplina amp;nbsp;altjs quibufdam, ctfiquædam adhuc o« pLîshabentlongiori cxpîicatione,quæ infraadnotabuntur,tarnen fidexteria tas 8^ candor adhibeantur in iudicando, 8^ ea quæ defiderantur reefiè explicas» ta fuerint,non reprehendimus iudicium collocutorum. Et optaremus,do^ ci rinam finceram de gratia Cbrifti,amp; de iufticia fîdei propagari in Ecclefrjsj quam cum articulus in libro breiiiter complexus fit, fi hoc agitur, ut faluti ani^ inarum concordiæconfulatur ,erit cxplicatio addenda, ne breuitas aut am^ bigiiitaspariatnoua certamina. Nam nos quidemarticulosillosjficintelligi:» mus, ut res eædcm in nofl:raconfe{sioneamp; Apologia traduntur. Ac nos quilt; dem nihil inuoluerc cupimus,cûm nec pium, nec utile fit, Ecclefiæ proponerc perplexes aut ambiguos articules, quos tanquam cothurnos in diïîenfione dh ucrfæ partes ad diuerfâs ièntentiasdetorqueant. Qtiare quantum potuimus, operam dedimus, ut noftræ lëntentiæ extarent perfpiciiè explicatæ, quas qui;« dem non dubitamus uerè efle confènfum catholicæ Ecclefiæ Dei, amp;nbsp;fiqua con^ cordia confi:ituetur,petimusutarticuli ilîi de rebus tantismagis iîluftrentur* Idem petqfiè collocutoresdeletfios ex altera parte audimus, uiros Reuerendos Û. Julium 8lt; D. Groperum.

Reliquæ funt controuerfiæ in Libro nondum diremtæ, de quibus noftri cxhibiierunt articulos,qui ciïm fintueri amp;modcratifsimê fi:ripti,lpcramus eos etiam alteri parti fatisfadurosefle. Nee uerd dubitamus,quin cum profe* rentur,{àniores ubiq; defideraturi fint æquitatem in his qui improbant. Etfi enimliberquædamftudio moderationis inhisarticulismitius proponit,taa mencûm abufuum magnitudo fit in confpetfiu, neceflèefl: Ecclefias défont tibus admoneri, Deus nobis teftis efl:,nosquoque moderationem am are amp;nbsp;quæfiuiflèjfed plurimum refert in Ecclefia, quæ metæ,qui limites harum mo^ derationumeonftituantur. Sæpèin Ecclefia nonfolûm principes ac politici uiri, fed etiam dodores quæfiuerunt moderationes humano iudicio, quæ ab^ duxerunt hominum mentes à puritatc Euangelt) uera Dei inuocatione* Qiitîm multis uifus efl: Auguftinus de gratia horridius difputare. Quæfita efl: igitur dfèntentiarqs moderatio,non ilia quidem omnino probans Pelagiana dogmata,fed tarnen obfeurans doólrinam dégrada. Quam multis Paulus ipfe uidetur loqui horridius de fide iuftificantc. Quæfitæfuntigiturconcin* næinterprctationeshumano iudicio,fedhæ uerarnuocem Euangelij,con* folationem confeientiarum obruerunt. Toties dicit uox cceleftis, un am efle làlt;* tisfadionem pro peccatis, mortem Filij Dei. ïnuenerunt tarnen moderatio^! nem fentcntiari),dc compenfatione pcenarum purgatori), ut uiciofi cultus reti* nerentur. Pulcherrima amp;nbsp;dulcifsima res eft ordoamp;Sgradus gubernatorum, Hocprætextu Pontifices regiamdominadoncm,quamtamen Chriftuspro* hibuit ftabilierunt.

Sss üq Etfi

-ocr page 806-

7P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c J

Etf] igitur moderatio in omnibus negotqs fuam habet laudera, ut fapicn tifsimè didum eft, artes omnes ac uirtutes in hoe elaborate, ut, mediocritatem quandamefficiant,necefle eft tarnen in Ecclefia moderationis regulam eflè, uerbum Dei,non humanam fapientiam,ut Paulus iubet cauere, ne decipiamur fpeciofis Si plaufîbilibushumanæfapientiæargumentis» Noftri quoque mo;» derati funt controuerfias,fed adnormamuerbiDei,amp; EcclefîæApoftolicæ certaamp; probata teftimonia* Ideo iudicamus articulos exhibitosâ collocutOî» ribus deleólis ex noftra parte, moderate fcriptos Sc ueros efle,ncc ab eis dif cedimus. Ac rogamus ut Cæf M» V* hanc noftram reiponßonem boni confulat»

Primiim enim,cum de gloria Dei,86 luce Euangelfj agatur,non funt con« fi'rmandi uiciofi cultus, aut opiniones quæ inducunt tenebras Euangclio* Quanti abufus confirmantur,recepta opinione libride inuocatione fandlo« rum,amp;S alqs cultibus fine uerbo Dei inftitutis.

Deinde cum conicientiæ nofi;ræ,amp;SnoftrarumEcclefiarum iam de his ipfis materijs ita ex ueris teftimonijs perfuafæ fint,ut profitemur, non licet no« bis contra confeientiam pronunciare* Pertinent ctiam hæ caufæ ad uniuerfam Ecclefiam» Si enim rurfus adprobaremus abufus antea taxatos, noftrum tefti« monium opponeretur pijs recfle ientientibus etiam ad pofteritatem, confir« marentur alibi errores ÔC iniufta aiperitas eorum qui abufus defendunt. Quak uinculum inijeeretur Ecclefiæ, fi fateremur, prorfus nullum lapfum generali« um Synodorum reprehendi poife. Extat Clementina Paftoralis, édita in Sy« nodo Viennenfi in Galliajubi Pontifex adfirmat, ie dominium habere Roma« ni Imperi) quidem à Chrifto traditum« Hæc uox quam fit abfurda fatis in« telligi poteft, Et ciim Pontifices amp;nbsp;Epiicopi magis fuerint occupati regia do« minatione, quäm cura doclrinæ amp;nbsp;Ecclefiarum gubernatione, quanta incom« modafecuta funt, Sed poHentalq lapfus Synodorum recitari, quos omitti« mus.

Quid f inEccIefijs noftrarum gentium ciuitatum ,imö domcfticis quamgrauiter piæ mentes, imbutæ puriore dodrina, fauciarentur f quam multi pij nos increparent hac ipia Pauli uoce C cur nos â gratia Chrifti tradu« citis ad aliud doflrinæ genus f ludicaremur enim,ut Galatæ, Euangelij purita« tem corrupiflè ♦

His tantis cauffis mouemur ne de articulis reprehenfis mutemus iudici« urn quod extat in articulis quos collocutores deledi ex noftris exhibuerunt, SC nos offerimus ad reddendam rationem de hac noftra fententia, amp;nbsp;ad articulos noftrorum declarandos qui res magnas Ecclefiæ neceflarias continent. Agi« tur de gloria Dei, de luce Euangelij,de communi Ecclefiæ necefsitate, de falu« te animarum inEccIefijs noftris amp;nbsp;alibi, Cum de tantis rebus redoiudicio conicientiænoftræteneamur oramus cum débita reuerentia ut Cæf. M, V, dementer hanc fimplicem exculationem noftram admittat,amp; tot Ecckfijs par« catredemtis fiinguinefilij Dei,amp; iandificatis Spiritu Sando ac inftitutisho« nefta 8c pia' dilciplina, nee credat aduerfarijs noftris qui Ecclefias noftras ua« rijscalumnijs déformant,

Ac ne cui dubium fit quod dodrinæ genus in uniuerfum in Eeeïefijs no« ftristradatur,iterum teftamur nos ampledi confelsionem Auguftæ exhibi« tamCæfa,M, V. amp;Apologiam quæ additaeftjnecdubitamus hanc dodri« nam

-ocr page 807-

O n EKSIA^,

nam uerè efïè confènfum Catholicæ Ecclefîc Chrifti’jqui traditus eft in Prophet ticis ôi. Apoftolicis Triptis, firma teftimoni'a habet Apoftolicæ Ecclefiæ ac eruditorum patrum. Et in hac fide 8^ agnitione Chrifti femper Deum inuoca* bimus celebrabimus cum catholica ipfîus Ecelefia» Etquandocunqueopus erit J ad dcclarationcm 8C reddendam rationem de doân'na Ecdefiarum no# ftrarum,nos ut antea fæpeteftati fumiis offerimus. Cûm autem expendiflèmus articulos conciliatos adhibitis concionatoribus noftris qui adfunt,rc cum ipiïs difputata, quædam iufsimus, cos annotate,quæ prudentes pios non graua# dm addituros eflè arbitramur. Non enim pariunt nouas quæftiones, fed funt explicadonesjtiïm ubique Ecclefijs profuturæ,tàm ad nos declarandos ne# cclfariae»

IN CONCILIAT IS Af^TICTLlS annotât a aut omijja.

ÇCimus nihil tam circumfpecflè plane dici poiTcjquin cludi cauillatione ali# ^quaamp;euertiqueat, Ideo candorem in iiidicandoadhibemus,amp;f multaucl hreuius uel obicurius dida commode interpretamur, Sed ubiambiguitaspe# riculoià eftjprpièrtim in dodrina Ecclefiæ,non folùm ingenuitas ièd edam pic# tas eft,adderc peripicuas explicaliones»

In Ardculodelibertate uoluntads,additaeft adnotadoinmargine,de incoata obedienda» Nam uulgaris pcrfuafio eft, renatum in hac uita, poHe le# gi Dei fadsfacere. Necefle eft autem in Eccicfia extare amp;nbsp;clarè conipici hanc do(ftrinam,quôd in hac naturæ corruptione edani renati non pofsint legi Dei fadsfacere,ièd fint iuftijid eft,accepti Deo fide,propter Chriftum mediatorem, ideo non foliim recipi adnotationem prodcflèt,fed etiam alicubiexpreifè addi;, renatum non fatisfacere legi Dei,ut poftea rurfus admonebimus*

Caeterùm hîc etiam expediret taxatas elfe opiniones,quælatè uagatas funt in Ecclefia,dc merito congrui,quod opprefsit dodrinam de fide iuftifican# te,amp;degratuita remifsione peccatorum propter Chriftum,Etfi enim Deus poftuIatjUt prgftetur difciplina etiam à non renads,Slt;^ punit uiolationem difei# plinæ,prælèndbus amp;nbsp;æternis pcenis,tarnen non fentiendum cft,difciplinam in non renatis mereri de congruoremifsionem peccatorum» Mens nonrenata, aut fècura negligit Deum, aut opprefta iudicio legis ac terroribus fugit,amp;^ fre# mit aduerfus cum, Sed tune diligere incipit, ciim fide erigitur, agnoftit re# mifsionem propter Chriftum donatam. Ita primûm incipit mens diligere De# um, Ideo recentium Monachorum fomnia rerjciantur, qui finxerunt poflè dili# gi Deum, poflè legem fieri quoad fubftantiam aduum à non renatis. Et has o# piniones nos quidem iudicamns taxari â libro, fed recitare hoc loco uoluimus, ut conftet, quomodo nos librum intelligamus»

In Articulo de peccato originis, ubi dicitur, remanet materiale, hoc eft, concupiftenda, grauis morbus, infirmitas amp;Sc» addantur hæc uerba, amp;nbsp;uicium repugnans legi Dei,8^ utVuormatiæ conuenit,ÔCnonuult liber extenuari illud materiale, quod eft repugnantia non leuis aduerfus legem Dci,ut appa# ret in perpetuis defedibus, quo'd non fads ardent animi diledione Dei, quod langui#

-ocr page 808-

754- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CT A

ïanguidns eft timor Janguida fides 8^c, Et liber fatetur fubinde hunc morbum parère malos frudus, aduerfus quos renati, fide condonationem petere do bent,amp; eis fpiritu repugnare*

In ArticulodeiuftificationCjubi dicitur,per fidem cfficacem,mtellexi^ mus id à quibufdam ita deprauari,ut interpretentur effi'caci fidcjid eft,opérant te fide, hoc eft, fide cum operibus iuftificari hominem. Eft enim quorundam alteriuspartis uulgaris perfuafio,Paulum fie accipiendumeftejcum ait, fidejiu^ ftificamur,quafi hoc uelit,fide præparamur ad iufticiam,id eft,ad diledionem, propter quam poftea accept! fimus, non fide propter Chriftum. lam fi articu# lus hoc modo deprauaretur, neceflTe efTet nos reclamare. Noftri cum dixerunt, uiua leu cfficaci fide, fignificarunt ft loqui, non de fola noticia hiftoriæ, qualis eft etiam in imprjSjftd de fiducia adprehendentc miftricordiam, propter Chri* ftum promiflam, Sc erigente perterrefadas mentes. In hanc ftntentiam locud funt noftri, de efficacia, qua ipfa fides per ft eft motus ardens, confolans, inni* tensChrifto,amp; uiuificans. Sicut ftquens deftriptio in articulo de luftificationc oftendit,amp; propheta dicit, iuftus fide fua uiuet.

Ergo ne ambiguitas diftordias pariat,aut hacc declaratio addenda uidelt;« tur, aut eximendum uocabulum efficax,8d uc de hoc loco magis fblliciti fimus, mouemur eó,quia in hac urbe etiam poft colloquiû, editæ funt propofitiones, quæ aperte damnant noftram ftntentiam , quæ eft hauddubiè uox Euangelij, de fide iuftificante, opponunt uulgarem perfuafionem fola diledione fumus Deo accepts. Hoc quid aliud eft dicere quam quod non propter Chriftum,fed propter proprias uirtutes feu opera homo fit acceptus Deo, denique renouant illæ propofitiones amp;nbsp;alios errores pugnantes cum Euangelio. Si multi in alte* ra parte duri fuas falfts perfuafiones ita pergent defendere,quæ ipes poterit eft ft tranquillitatis aut concordiæ f

In ftcunda parte articuli de iuftificatione,do(ftrina de bonis operibus Ion* gius explicanda eft. Cum enim fupra didum fit in libro manerc in Sandis pcccata in hac uita, amp;nbsp;dare dicendum fit renatos in hac uita nunquam fatisfa* cere legi Dei,quærunt piæ mentes,quomodo placeant Deo, cu m adfint pecca* ta,cumleginondum fatisfiat. Hæcquæftio temper exercetbonasmentes,amp; uidemus earn d ftriptoribus Ecclefiafticis Bafilio, Hieronymo, Auguftino, Bernhardo, ftudioft agitatam efft. Hic igitur taxanda eft arrogantia hy^ pocrifis,quæ ignorans dodrinam de fide in Chriftum admiratur ftft, putat propriam mundiciem ftu perfedionem efle precium uitae æternac. Cum Pfaft mus dicat. Non iuftificabitur coram te omnis uiuens. Item fi inquitates obfer* uaueris.Item tibi tantum pecco ut iuftificeris in ftrmonibus tuis,amp; uincas cum iudicaris.

Rurfus pt) conlblandi funt, uteertô ftatuant, primum perfonas Deo pla* cere fide propter Chriftum,non quia legi Dei fatisfaciant. Deinde amp;nbsp;hanc in^ coatam obedientiam,quam ftqui necefft eft, placere Deo cum dolentes agno* feimus imperfedionem, amp;nbsp;credimus tarnen obedientiam placere propter Pon tificem Chriftum,8d perferri ad pattern tanquam Ipirituales hoftiaSjUt Petrus inquit. Offerte ipirituales hoftias acceptas Deo per lefum Chriftum,Confi* dant etiam non quialegi fttisfaciant,ftd propter Chriftum ipfis,cum fideiufti* ficati funt, amp;nbsp;hacredes tadi, certo dari uitam æternam,iuxta illud. Hæc eft uo* luntas patriSjUt omnis qui credit in filium habeat uitam æternam»

Et quo*

-ocr page 809-

^AriS^BOKEKSI^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yS5

Et quoniam in Santftis in hacuita manent peccata,adqciendum eft dirent men peccatorum propter quæ non amittitur gratiajô^ aliorum quæ cxcutiunt gratiam amp;nbsp;Spiritum Gndum. Hæc pars propter multas grauifsimascaufas addenda eft. Hine difeunt pq, fidem non fîgnificare tantum noticiam dogmat' tum, ftd fiduciam mifericordiæ promiflæ propter filium Dei,quæ fiducia non manet cum mala conftientia. Difeunt item non pofte Deum inuocari ab ijs qui pergunt ruere contra confeientiam, quia non poteft inuocari Deus, niß ducia mediatoris Chrifti, difeunt item, neque hanc fidem feu fiduciam,nequc Spiritumfan(ftuminhiseftè,qui delinquunt contra confeientiam. Bxiftima* mus autem 8C collocutores deleélos ex altera parte, amp;nbsp;alios uiros prudentes ÔC pios probaturos hoc conGlium de his locis addendis»

In titulo de nota Ecclefiæ, uidelicct de uerbo Dei, addita cft adnotatio,'

Vbi dicitur. Hæc magna domus habet promifsionem præfentiæ Spiritus fan« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

âi. Hîc concefTerunt noftri cam promifsionem pertinere ad pios feuelecTtos non ad multitudinem impiam,ad quam pertinent comminationes. Ideo in eo^» dem loco eftèntomittenda hæc uerba (magna domus.) Neque enim confirms manda eft perfuafto, quôd multitudo impia non pofsit errare, quia Eccicfîa promifsiones habeat. Cùm Paulus dicat. Non omnes qui funt ex Ifraèl, funt Ifraël. Ideo etiam commodius eftèt, in titulo de Ecclefîa, ubi defînitur Ecclefîa cftè coctus bonorum amp;nbsp;malorumjfic feribi, Ecclefîa uifîbilis eft ccetus amp;c.

. Quôd autem damnat idem articulus eos qui difeedunt ab Ecclefîa,articu« lusloquitur de rjsqui difeedunt ^redèdocentibus. Etfatemur abhisnoiieftc difeedendum. Sed antithefîs addenda eft,iuftê difeedi ab rjsjqui defendunt falfàm do(ftrinam,8lt;f qui homines innocentes propter piæ dodrinæ confefsio* neminterficiunt,dequibus ait Paulus. Siquis aliud Euangelium docet,ana:« thema fît, Sicut hoc ipfiim exemplum, quod citatur in libro oftendit. Nam certè Elias amp;nbsp;auditores eius erant feiuncfti â cuitu Baal, ficut clarè dicit textus. Ergo difeefferant à ccetu facerdotum Ahab. Hæc non negari ab cruditis ullis arbitramur, amp;nbsp;commemorari nobis neceftè eft, ne cum Ecclefijs noftris obifei* tur fecefsio, damnare cas ipfî uideamur, quas quidem certûm eft membra Ec:« elefîg Dei effe^cum ibi luceat pura Euangelq dodrina,per quam efficax eft Spb ritus fanftus amp;nbsp;liera fide inuocatur Deus Pater Domini noftri Icfu Chrifti, Nonadeoferreosanimoshabemus,ut nonmoueamur,aut atroci malediifto, cum difîundio feu fchifma obqcitur, aut ipfa fpecie diftraftionis, ÔC cogitation ne ingentium malorum, quæ difeordias fcquuntur. Et redimere ueram amp;nbsp;pin am concordiam libenter morte noftra uclimus. Itaque toties nos ad æqua iudi« cia,amp; ueram conciliationem obtulimus. Sed Ecclefiæ noftræ primûm iniufta condemnatione pontificia, amp;nbsp;deinde afperitate Epifeoporum ,expulfæfunt d reliquo cœtu. Quam multi ex noftris à quibufdam propter hanc docTcrinam interfedi funt 7 Hinciudicari poteft, unde orta fît diftraftio,amp;^ qui culpandi fint.

Damnat etiam liber cos,qui rumpunt uinculum caritatis,quôd nos inteb ligimus obedientiam in minifterioVeÂæ dodrinæ Euangelq,ôd adminiftra* tionisSacramentorum5iurifdidionisin Euangelio mandatæ,ac fèntimus ipfî, uero minifterio deberi obedientiam, fèd poftea Iiber,in titulo de Hierarn chico ordine,hoc uinculum de traditionibus humanis interpretari uideturjubi noftri oppofuerunt alium articulum. Nam Ecclefîæ noftræ pias ÔC graues caun fasha«

-ocr page 810-

^cr A

Gs habueruntjmutandî ali'quas humanas tradi'tiones,ad quas iam accefTerat fu* perftido. Extare cnim in Ecclefîa hanc* doclrinam Chrifti neceflè eft. Fruftra colunt me mandatis hom mum »

Deinde utri rumpant uinculum caritatis, res oftendit. Pontifices^Sif qu^ dam Epifcopi trucidantnoftros j amp;nbsp;inflammant Principum animos aduerfus nosjinterim prædicant fc fèruare uinculum charitatis, id^ rumpi nobisjpro^ pter ne§lelt;flas iniuftas traditionescum hocipfum fit officium dikdionis hibere t-ssnlueap in traditionibus.

ïn titulo de pccnitentia poft ïapfum cætera placent. Sed quia de confefs^ one,amp; fatisfadione poftea funt articuli à noftris exhibiti^non licuit hicpræte* rire,tanquam noftro teftimonioconfirmatas. Et mortificatio in fcripturis fig* nificatopus fpirituale in ueris 8c magnis ærumnis,quibus uidemus afperrimè confliólari ueram Ecclefiam in afsiduis uitæ periculis. At enumeratio, 8C falt;ftiOj funt externi ritus ab hominibus excogitati, 8C acceflèrunt multi abufus. Eodem loco citatur Paulus ad ornandas fatisfa(ftiones,2.Corinth.7.Cûm Pau=’ lus loquatur de ordinaria pœna in Euangelio inftituta, uidelicet/de excommu« nicationcjhoc di(ftum nihil ad has recentes fatisfacftiones pertinet.

In titulo de Sacramentis rede dicit liber 3 non folum fignificari gratiam per Sacramcntajfedetiam fandificari utentes. Verum hic addi petinnis,adub tosdeberefidemaddere inufu facramentorum,quæ credat promiffionibus, quarum caufa Sacramenta nobis tradita funt^necprodeftè ea adultis, fine bono mo«u utentisjUt uulgó loquuntur.

De ordinatione,maxime probamus ueterem Ecclefiæ confuetudinenijUt ordinandi prius explorentur,erudiantur,8ó publico teftimonio aliquoruni piorum, 8c dodorum, qui præfunt Ecclefqs, admittantur ad minifterium, ut nunc fit in noftris Ecclefrjs. Hanc difficillimam curam,amp; neceftariam Ecclefiæ, fulcipcre Epilcopos,fada reformatione,optandum eft. Et noftros audimusdi* lèrtè ita tribuifle Epiftopis illis ordinationem,fi procedat reformatio.

' Et quanquam noftri, quadam fpe concordiæ, de ritu confirmationis, 8C undionis non pugnarut,tarnen hoc neceftario monendum crat,cum liber defi# niat Sacramentu elle fignum infallibile gratiæ,hæc defcriptio non conuenit ad hosritus,quinuncuocanturc5firmatio,amp; undio,dc quibusnec mandata,nec promiisiones diuinc extant.Sciunt aduerlarq hos ritus tantum efic ueftigia uci« terum donorum,olim dabantur dona manifeftaper Apoftolos. ItemjUtpro^ phetæ, ita. Apoftoli, amp;nbsp;multi alij depulerunt morbos,fua oratione,8ó medick nis. Ab his initrjs reliqui funt hi ritus, qui nunc quales fint, conftat. Vellemus in Ecclefqs ubicß Catechifmum exerceri,ut liber monet,amp;: poft examen,S^ pro^ fefsionem,fieri precationem populo pro pueris. Hanc credimus non efic irrk tam,necdifplicetaddi impofitionem manuum,8c hæc fiunt in quibufdam Ecs« clefqs apud nos, ita pro ægrotis fiunt preces. Et conftat m ultos propter Ec=^ clefiæ preces reualeftere, fed tarnen ritus ipfè undionis nihil ad hanc rem facit, nee habet promifsionem gratiæ.

Dipnitas aliorum Sacramentorum obfcuraturjcum hæ leuiores cære^« moniæ eadem definitione,« nomine proponuntur populo. Ad hæc,uterlt;^ ri# tus nunc plenus eft magnis abufibus,quos reprehendere necefte eft.

In titulo de diftiplina, breuiter infèrta eft particula de Epiftopis Germa# nicis,qui merumamp; mixtum imperium habent in fuisditionibus. Toties cla# mitant

-ocr page 811-

(J^ATlS'BOHEnSI^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;757

mitant fcripta noftra, nos hoc agcre, ut pie doceantur Ecclefîæ, propter glon'rf am Dcijamp;l (alutem animarumaSd hortatores eflè pfjsjUt ftudeant puram Euana gelfj doä:rinam confèruare,8C propagate, fîcut mandat Chn'ftus» In hoc glori# ncatur pater meus coelcftis,ut frudlum plurimum adferatis,ac Heis md diicipu^ It Docethunc præcipuum honorem Deo reddendum eflè, curam Euangelrf confèruandi, ac propagandi» Hane rem agimus, non impedimus,quo minus Epifeopi pofsideant opes, 8d imperia, attributa ab imperatoribus amp;nbsp;principle bus. Sed tarnen rogamus,ut con fideretur,quanta detrimenta Ecclefiæ,quæ da^ des ièquutæ fint,ex opulentia,amp; imperrjs Pontificum Romanorum,amp; Epifco^ rum»

Primùm ipfi occupât! gubernatione cîuiii, Sc bellis, neglejterunt dodirw nam,deinde amp;nbsp;collegia Ecclefiarum mutata funt,in quibus initid doôlring ftu^ dia uiguerunt Sgt;C conferuata funt monumenta tradita à primis Epiicopis, qui dodrinamab Apoftolis,amp; dodoribus probatis acceperant. Nunciaditant fuccefsionem ordinariam,cûm tot ièculis no curauerint, quid antiquitas docu* erit» Veteres uerè laudarunt fuccefsionem ordinariam,non tam ut poteftatem munirent,quàm quod fucceifores dodrinam Apoftolicam initiô diligenter confèruauerant. Hanc totam formam ueteris Ecclefiæ mutauerunt opes, amp;nbsp;re^ gia dominatio Epifeoporum, quæ caufa fuit magnæ caliginis èC ingentium bellorum»

Hos abufus nequaquam adprobarcpoflumus,cum^ uideamuseiurirc pios paftores, multis locis totas Ecclefias orbatas eiîè gubernatoribus, quia de^ funt ftipendia, deièri icholas, quia nec docentibus, nec fcholafticis paupetibus prolpicitur,non poiïumus non deplorare Ecclefiæ calamitatem,amp;: optamus, id quod iuftifsimum eft, ut aliquid de tantisopibus decidaturad uerosufusEc« clefiæ,id eft,ad minifterq Euangelici conferuationem,amp; iuuandas fcholas» Cir^ cumit Chriftus petens,ut Eccleiqs confulatur, ut Euangelium conftruetur amp;nbsp;queritur ft efurire ac fitire» Huie quid refpondebunt hi,qui defraudant paftolt; res amp;nbsp;feholas 7' cum obr)ciet,efuriui, SC non dediftis mihi potum. Optandum eftigitur, utex facultatibus Ecclefiafticis iuuentur paftores ÔC ftholæ*

Cæterum in eodem loco, in libro petitur, ut eledio canonica reftituatur 8^ ita reformentur omnes ordines, ut fuum quiiquc officium rede 8d ftdulo falt; ciat» Hæc placent nobis, 8^ oramus Dominum noftrum lefum Chriftum, qui eft caput Ecclefiæ Dei, ut ficut earn mirabili confilio potentia ftmper guber^ nauit,ôi reftituit,ita nunc quoque earn emendet,regat,ôi ftruet» Amen»

tarent Cardinaîis) de Itbroj articulé o^^oßtis,

f^Vm intellexiffèmus huic conuentui interfuturum elle Cardinalem Contai '^renum,bona in ipe eramus autoritatem eum luam, non ibium ad concorda am conftituendam, ftd etiam ad ueritatem propagandam atquç illuftrandam collaturum efft. Propria eft enim uiri dodi 8^ iâpientis, hæc animi magnitu« do, amp;nbsp;libertaSjUt quod probat, præftrtim in Ecclefia proferri fînat. Sed ipfius cenfura de libro,amp; noftris articulis,quam legimüshisdiebus propofîtam, non «ipondet expedationi noftræ»

4.Tew.PWt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ttt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ledimuf*

J

-ocr page 812-

^5^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yfCTA lt;liATlS(BOK

Ledimur ab eo iniquo præiudiciOjCum quidem uideat nos nihil abfurdi ièntire5nihil profiteri, quod pugnetcum fanis iudicfjs piorum 8lt;S docloriim in Ecclefia Chrifti, imó locos aliquos dodlrinæ Chriftianæ in noftris Ecckfîjs pie amp;nbsp;utilirer illuftratos effe, Et tarnen edidit cenfuram, in qua ait,nos à communi coniënfucathoIicæEcdefiædiflèntire» lubetetiam in altera pagclia Epifcopos aduigilarc,utgenusdoÂrinæ,quodprofitemur,deIeant* Hæc ciim publice propofîtalîntjdifsimulari d nobis non poterant, ne tacite probarc eius iudici« urn uidcrcmur« Idco ueniam nobis dari petimus, qudd hanc relponfioncm, ue# rè Sc modefte fcriptam,iniuftæ ipfius cenfuræ opponimus*

Fatemurenim a noftris quofdam errores reprehcnfos efte,late uagatos, ante hæc tempora in Ecclefrjs. Sed iniuriam facit EccîcfiæChrifti,fi quis eos er# Torcs,uocat conftnfum catholicæ Ecclefiæ, Perfuaftones humanæ,fparfæ in Ec# clefia contra Euangelium, etiamft diuturnitas temporis,magnorum hominum Sc multitudinisexempla autoritatem addiderunt,tarnen non funt Ecclefiæca# tholicæ conlènlûs,qui confiftit in Propheticis 8c Apoftolicis fcriptis,8c ftnten# tia per Apoftolos probatis teftimonqs tradita*

Hunc Confenfum nos ampledimur ÔC defcndimus, ncc ab eo unquam difcefturi fumiis.

Seit Contarenus qui ßnt Ecclefiæ naîui. Quanta Coenæ Domini in Mifi fis prophanatio* Quantum uittj in inuocationediuorum. Quanta labesincce^ libatu Romano. Quanta inïciria in popuîô,qui non reefte docetur de pœniten# tia,de benefierjs Chrifti, de fide ièu fîduciâ, accipiente condonationem propter Chriftum,uidet non iblum Monafteria, lèd ipfos etiam Canonum recentium libros plenos eflefuperftitionum. Videt Theologiam Monachorum,dilutam efle,ôc ueteri in multis locis difsimilem, In h is abufibus fatemur nos muItitU'» dinis iudkrjs diftèntire, quæ ne ipfum quidem probarc arbitramur, Id autem noneftdifcedereâconlenfu catholicæ Ecclefiæ. Qiiare iderimen obqcereno# bis defînat. Et quod addit in ea pagella, non delperari concordiam, Iciat nos non recepturoseftè errores quos taxamus, 8c quos ipfi non loldm decretis ,fed noua afperitate quæ non decet Ecclefiam, defendant.

Conftatenim multos honeftos,5Ccjuidem inhis aliquot dodtrinapræ# ftantes interfeClos efle,tantù m propter piæ dodrinæ confefsionem.

Ac quid in altera pagella nunc quoque agit Contarenus aliud, quâm ut confirmet hanc læuitiam. Cum iubet Epifeopos cauere, ne labes quæ graflatur per Germani.â irrepat in Diocœlès.Et præcipit ut medicina adhibeât. Quamf Vfitatam uidelicet, lètftiones, ufturas, neces. Hæc remedia noua funt in Eccle# fia, 8c præfertim huic nationi parum apta. Deinde non ab eo uiro probanda, qui pacis SC concordiæ autor perhiberi uult. Facile retinerent Bpifcopi autori# tatem, fi emendatis quibufdam abufibus, confulercnt piorum confcientfjs. Id læpe teftati fumus, 8c hanc ad concordiam uiam eftè iudicamus, prælêrtim in Ecclcfia,in qua lucere debet, 8C eminere gubernatorum Manfuetudo,

Hæceôrecenfuimus,nedilsimulatione noftra Contareni feripta proba# re uideamur, 8c hortamur omnes, ne talibus præiudicrjs aftèntiamur, ièd no#

jftra dogmata conférant ad Euangeh'um traditum in fcriptis Apoftolicis 5C primx Ecclefiæ exempla*

Concionatores principumj8c Statuum coniundo*

rum Auguftanæ Confeûionis*

RO, CAE#

-ocr page 813-

759

RO. CÆSAREÆ MAIESTATIS

DOMINI NOSTRI CLEMENTISSIMI ORATORIS, ET PONTIFICII NVNCII COMME» inorati'o ad Ducem lohannem Friden'cum Saxoni'æ Eleólorem, de habendo Concdio generali ♦

^rticuli ab eodem 'Kuncio eideni EleElori Saxonit exbibiti.

^rticuli ^[[gt;onltonis eiußem EleEorü Saxoniee.

^^^onßni eitifdem EleEorii Saxonitej conitmEorum Trincipumi Comitum j Ciuitatum j C^fare^e Maiefiatù Oratort} isr ^mani Pontifias ISluncio datum.

J^na cum Enefatione profideli Chrißtanorum omnium inflruEione.

T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ATIO .yf

, L E C T O R E M.

expédiât Synodum cogéré, zsr pericula at que incommoda colligunt,qute 'yideatur allatura, tarnen cùm tn tot conuentibus Er incipes Germanite, re diligenter deliberata, Synodum expetiuerint, cnmq inuiEißimus

Imperator Carolus ^u^ußus jcenßeat Sjnodum habendam eße^quit fuerit arro^gantia à talibus iudicjjs dißentire l Tgt;iam hi quoque expen» derunt contulerunt interße commoda (sr incommoda. TSLulla enim conßlia magnarum rerum^facantpericulisi queecum ingens aliqua'}}tilita^petitur^non ßemper recufanda funt. Et plerdque rattone regi acmitigaripoßunt. Certe id quod deßynodo metuunt Im^ peratorisacCieterorumErincipum conßlio^^ßdecaueripotelt. ISleque Itero nonltidit incommoda Sjnodorum ) ^letus Eccleßa, qu^e tarnen/anElè conßituiti Ift in qualibet dio-ceßßisj quotannis S)oEores Eccleßarumconuenirent. Fr^terea quoties extiterunt in Eccleßa dißenßones de dogmatibusinde Itßque ab hltimis temporibus Synodos co'ége» runt) primàm ylpoßoli^poßea Principes optimi acßapientißimi j ConflantinuSy Theodo» ßuSjisralif. ISleque Ijero aut Ahpoßoliautilli ßaptentißimi Principes ß^modoshabituri erantjßexißimaßenteasßemper magis ad dißtpanda^ qudm ad conciliandas Eccleßtas facere. Cum igitur hoc tempore muhte ac dtßiciles controuerßte de maximis rebus in Eca cleßa motte ßntjoptandum eSi^ l)t exemplum .yipoßolorum itsquot; laudatißimorum Erin» cipumimiteturhtecteta^. Idqßidemus Imperatorem pio ßudio conari. ISlamquod alq dißutant, nihil opus eße Synodo ,ßed armis concordtam reßituendam eße, non quot;yalde l^i» 'tuperandum confiltum Ytdereturtßde rebus proßanis aut leuibus certamen eßt. ISLunc eiußmodi caußa eit, 'ïJt concordia ne armis quidem conßituipoßit yniquam, nißprins con» fulatur cotßcientys. TSLulla enim potell eße durabtlis concordia, ßt animorum indicia diß ßentiant. TSLam aliquot articuli eorum qui repurgarunt Eccleßaßicam doPlrinam, ita certi perßtcni ßunt, Ijt nemoßanus eos in dubium '})ocet. Tantum Sycophantte quidam, lientris cauja, calumniantur eos. Et continent res neceßarias adpietatem. Tales articuli nonpoterunt extor quert bonis St Ila ßteutcia. Etßac extorqueri poße,quid minus decet in Eccleßa, quam cum manißejla '})eritate belligerari ? Elato ait eos demnm E^elpublicOtS 4. To». PW. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ttt ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beatas

-ocr page 814-

7lt;5o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ÆFAriO.

leätäs eße qu^efutm nomenfonnntes ippej confentanea appe/lationifacjant. P'ocant au-tem fcripturæ Eccleßam columnam Iferitatis. Illa yero Eccleßa minimèfonat id nomenj qult;e nianifejlam '})eritatem delere conatur.

Sdetnde funt articuli quidam non omnibus pariterperßieuijfedßunt multi boni apud omnes pentes ^quorum cùm de tant is rebus confeientite ambi^^ant, acerbtßime cruciantur bac dubitationcj fdis profeetô debent confulerepaßores Ecclcfiarum Siquidem 'ïfolunt eße Eaßores non Tyrdnni. Q^id enim fuerit crudelius j quid in Ecclefia indi^nius^quàm taies interf cerepottus J quam fanarel Itaque ,ßygt;nquam anteaj nunc maxmiè opus elt SpnodoiCumresmultteitjrmagniecontrouertuntur jquarnm explicatto sisr neeeßaria eîl Eccleßtej ßaßtatur à bonis omnibus apud omnes ventes. TSLec ratio eît alia quot;Vila, qua Eccleßs confultpoßit. Qjßd autem Epicurei quidam rident h^ec négocia) alij ßcuri ne» ^ant quidquam eße '\)icij in pßtata doE:rinaj quam Cr pepercrunt j defendunt Elona^ chtjborum iudicys impß crudelibus reclamant omnes boni. 'Elon enim funt obßurA 'iiota bonorum apud omnes ventes j quorum exaudiregemitus^aßici lachrimis flaßtanü* um Sjnodumj ^Pontißces decebat. Q^dm horribiliter aceußat î)eus bos qui ita reliant in Eccleßa fï)t '})'eritate oppreßj bonos mentes excrucient iyßoriam Chrißi obruant nec ßudeant fummis calamitatibus Eccleßoe mederi. Elena est comminationibus in honeßen» tentiam feriptura. Qtmresis' laudanda lioluntoseîtoptimiImperatoriS) qui remediapu» hlicis malis quterit tsr orandus eil Chrißus jlst ^ubernet mentes omnium Erincipiim^ Eontifcuniy ad illußrandam Edei^loriam «(fradreuocandam Ecclefiam ad l)erampieta» tem. Stepe antea ßuperioribus fecults Sjnodi coaE^e funtnonde doErinaßed deopibus Eontißcum, qult;e etiamß fuerunt cauß ad publicam concordiam Eccleßarum retinen» dam neceßari^ej non enim repuvnamusj necpolitiam Eccleßaßicam improbamus tarnen quanto ma^is nunc opus eit Sjmodo^cum non de paucorum opibusßed de doErina, qu^ ad omnespertinetj dißeißonesorUfuntinexplicabileS) Quidßt Eccleßteßcutcommunibus yotis expetunt cognitionem ac dijudicationemjinpalam etiamflaßitare aliquando incipi» ent, Cßaris quidem '})olunta6 optima fatis co^nita eit Imiuerß Europa, poterit in bis ßequentibus narrationibusperßici, Hec defuturi funt iDtilitati publica in öjnodof jioßri Principesj lit eorum reßonßo teßatur. Sed in multù locisjfauitia tanta nunc ex» erceturinpios, quaquidem quotidie exalferatury'Vt'yiixquidquam moderatiEccleßa axßeEareaußntß'€rumreseItfi)tdicifoletjin E)ei ^enibus. Ab boc petant omnes pq ardentibus yotisf^itfuam Eccleßam reßieiat ac reßituat fanEificet earn 'Teerbofuo, Elac cùm precamur, Pontißcem babemus Chrißum, idem proßa Eccleßa ro^antem d Eatrcj Siceniminquit, SanEifica eos inlferitate, Sermo tuus'i/eritoseEfCumhuiut

Pontißeis liotisy noßra liotay noßros precesj coniun^amus. Heque l^ero du» bium eli quin huius huiufmodi pracibus IDeus foueah

IBeneltaleChrißianeLeEor,

-ocr page 815-

7^1

PONTIFICII NV NC II COMME.

MORATIO AD DVCEM lOHANNEM

FRIDERICVM S A X O N I Æ , S A C R I ROMAN!

Imkerij EleBorem de habende Concilie generali.

OMANI Ponti'fîcis Nuncius commemorationem exorfus, dixit, Cum fuperioribus menfîbus Romanus Pontifex 8c Sa* crarißima Cæfarea Maieftas,Dominus noftcr clementißimus, Conuentum Bononiæ habuiffent.de multis vrauibus, magnis öCarduisrebus,potifsimumuerode religione Chriftianacol* locutos efTejnonnulIis ctiam caufis fceliciter confedtiSjRomano

Pontifici uifum fuifle mittendos ea de re nonnullos, ad Sacri Romani Imperij Eleólores in Germaniam»

Etquamuis rei magnitudopoftularetuiros,tdm autoritate,t»m prüden# tia ingenio ipfo, fuperiores, tarnen iefe Pontificis Romani mandate, quan# tumuis detredtantem^quantumuis multa caufatum in hoc extrufum cife.

Itaque ad Elelt;florem Saxoniæ ucniflè, ad exponenda Romani Pontificis mandata,etiam confilio atqueconfenfu facratifsimæCæiàreæMaieftatisde# creta ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Et ut ea mandata expofituro, cd plus haberetur fidei, feCe litcras Pontifi# cias ad comparandam fidem fibi profedturo datas Eledlori Saxoniæ redderc»

Quibus redditis, mox commemorarc ccepit, Romano Pontifici Cie# menti Septimo, inito diuina prouidentia Pontificatu,inter omnes curas Sd Io# heitudines, banc fuifle fummam, banc potißimam,ut fi modis fieri poflèt ullis, hæc natio Germanica, in qua proximis annis controuerfîæ de religione fubor# taceflènt,ad ueterem concordiam atque religionem reuocata,plusoefj atque tranquillitatis,tum ipfi in adminiftranda republica, tum Ecclefiæ,adferret»

Atque antea quidem fæpenumero a Romano Pontifice miflos in Ger# maniam uiros, ut prudentia öd dodlrina, ita autoritatc atque probitate excel# lentes,per quos,his malis ôd motibus componendis, medicinam fieri pofTe Ipe# raflet» Cæterum Pontificem Romanum quantumlibet conatum omnia,ea fpc fruftratum efle,

Vbi uerd deinde pofl: annos aliquot, baud dubie, non fine diuino epnfi# lioSduoluntate,Iàcratifsima Cælàrea Maieftas,ex Hilpanrjs inGcrmaniam reditura, in Italiam ueniffet, in fpem ftatim eximiam uenifle,Romanum Pon# tificem multis rebus alijs inter ipfos, id temporis fceliciter confedtis,.Ièfè etiam in caufareligionisnonminus quam cæteris, uoti compotem futurum.

Verum Cæfaream Maieftatem in Germaniam poftea profedtam, nihil omififlèuel operæ uel ftudrj, quod üidercturprofuturum adhanc Nationem • Germanicam,adantiquam religionem reuocandam,Eoeg nomine,nonpa# rum multos conuentus Principum 8d Ordinum Sacri Romani Imperq, dSa# cratifsima Cæfarea Maieftate inftitutos,habitos^, fumma femper öd ubiq? da# ta opera,ut rebus hisquomödocunque confuleretur. Proculdubio etiam Sa# cratifsimam Cæfaream Màieftatem, maiore ftudio profecuturam omnia fuiG

4. Tew. pW. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ttt ii) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fc,nifi

-ocr page 816-

761 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^CT A

fe,mG hæc magna fide magna cura agentem ,irruprioTurcæ communis to^ dus norninis Chriftiani hoftis, impcdritret.

Cæterumjubi Sacratifsima Cælârea MaieftasinHifpaniasredi'turadc^ nuô in Italiam profecfla, Bononiam ueniffet, multa hac de caufa agentem,haud uulgarcm dedifîè fignifîcationem,his malis fanandiSjOullum aliud remedium eflè reliquum, quàm hanc ibiam habendi Gonciltj Generalis, tamdiu à Princi# pibus Germanis expctiti,radoncm.

Ne igitur quicquamin Romano Pontificc,hac in partedefideraripofi ut uotis Cæfareæ Maieftatis fieret fatis, adnuilïè tandem,Concilium nerale cogendumjhabendumqj eflè.

Itaque fclè^ Romano Pontifice ad Eleefiorem Saxoniæ miflumellcj^ad exponendum fîbi mentem amp;nbsp;uoluntatem efle, habendi Concilium generale*

Verum cum in Concilio habendo,multa neceflariö fint dt'îiberanda,prp fêrdm quo modo, qua ratione ût habendum. Item, quis locus habendo Conch Iio fit maxime oportunus accommodus.Tertió,quö edam potifsimum temlt; pore. Ideo Romani Pontificis iuHu atque mandate, capita quædarn cfTepræ^ îcripta, iuxta quorum rationem, cogendum,habendum^ fit Concilium.

Primd autem omnium,ut fit liberum Ô6 generale Concilium, amp;nbsp;qualia badlenusPatres in Ecclefia,àprimis ufque Concilqs habuilTent. Reifteenim deilIisdicipoflèilïudChrifti. Vbicunque duo uel tres congregatifuerintin meo nomine, ibi in medio eorum fum. Neque credendum fpiritum lànâum defuifiè patri bus in facrofàndiis Conciltjs,ita congregatis.

Secundó, ut qui Concilio intererunt, eius Decretis ftare atque obtempe# rare,poniceantur,Siquidem alioqui fruftraneum fit,quicquam in Concilio fia-tuere,quod nemo ampledatur,nemo feruet. Sicutetiam inutile fit,leges con^ dere, nifi fint,qui pofitas feruent, qui conditas etiam exequantur, amp;nbsp;feruandas curent.

Tertid,Quód f}qui iufta caufa impediti ,ConciIio interelle nonpotc* runt,fuos légitimes procuratores, cum mandatis fufficjentibus,mittant,

Qi.iartd,Vt ufque ad decifionem Concilq,nihil innouetur.

Quintd, De habendiConcilq loco, Romanum Pontificem multas ha=* buifîè deliberationes. Nam circa locumeiufmodi,multis opus eife circum^« ftantijs,

Potilsimum ueroeiufmodi ncceffarium fit efic,in quo non fitannonæ difficultas amp;nbsp;inopia,ubi fit coelum falubre, accommodum omnibus,ex toto orbe Chriftiano, eó peregre uenientibus. Ideoi^ Romano Pontifici Mantuam præ omnibus alqs uifam ad hoc maxime idoneam, Elfe enim Ciuitatem Impc^ riaIem,Sc Germanicæ Nation! uicinam. Ad hæc in ccelo falubri fitam, amp;nbsp;agro fertili, in quo omnia mediocri precio facile pofsis aflequi, uel Placentiam * Bononiam.

' Igiturrerhélîèinopinione Principum,quam exillistribusCiuitatibus amp;nbsp;Vrbibus,ad habendum Concilium mallent,feledam.

Sextd, Si aliqui Principes ad tale Concilium uenire dctrelt;fi:auerint,rccu^ fauerint«^,nihilotarnenleciuSjRomanum Pontificem inhabendo Concilio, procelfurum.

Scptimó,Quód fi qui Sacrolàndli Concilq decretis nolint parère ,ut turn Sacratifsima Caefarea Maieftas,amp;: reliqui Chriftiani Reges Principes, Ro^

manuin

-ocr page 817-

SMA LC L Ti R NS ! A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

nunum Ponn'fîccm tueantur, Ne quid mab aut incommodi Romano Pond* fici, Su Ecclcfiæ, auL cius opibus arque foi turns accidat.

Quod fi quis aut cogitct autinterroger,qua namdecaufa Concilium, non iam ftatim indicatur arque cogatur, hanc efle refponfîonem fLiamJdco ex^ trahi, qudd tamfeftinato coginon pofsit,quum necefsitasexigatomnesha* bcndi Concilrj rationes arque circumftantias, probe expeniàs arque exploratas habere.

Porrd cum Sacratifsima Cæfarea Maieftas, in rot Conuentibus Imperia* libusjGermanicæ Nationi fpem fecilTct Concilq generalis,ideo etiam Cæfàreæ Maieftati placuiflc, mitrendos eflè ad Eledores amp;nbsp;Principes Germaniæ, qui Romani Pontifîcis conlènfum, de habendo Conciîio,exponer€Jît,

Romano enim Pontifîci hanc efle uoluntarem fimul arque de his capiti* bus cum Chriftianis Regibus Sd Principibus adum effet, ièfe intra Semeftre, Concilium indidurum, litcris in hoc emifsis,ita ut intra annum pofl; indidio* nein, Concilium cogatur, habcaturi^.

Hæc cum Romani Pontifîcis Nuncius commcmoraflet,exhibitis Eledo;* ri Saxoniæ his capitibus charta deicriptis, rogauit ut hac in caufa refponfuni bonum atque benignum darct.

Poftca Sacratiisimæ Cæiareæ Maieftatis Orator, exhibitis primd literis habendæ fidei^ Cæfarea Maieffate acceptis, brcuifsimè narrauit,pofl:quani pro fumma rerum necefsitate, fæpe hadenus Cæfareæ Maieftatis Oratores,amp;r I^rincipes atque ordines Sacri Romani Imperij, Germanicæ Nationis in mullt; tis Conuentibus hoc fummopere egiffent,quomodo controuerfîæ religionis in Germanianatæ,ad concordiam poflent reuocari,fruftra ramenperpetuoin ca renauata opera,uifum eflead componendoshos motus,neceffahum efle Concilium. Id^ Cæfàream Maieftatem fideli nuper Bononiæftudio, impe* trafle.

Præfèrtim Concilium, ea ratione, loco, tempore modo habendum eG fe,quemadmodum Reuerendus Romani Pontifîcis Nuncius, prolixius dixiG let, Se enim â Cæfarea Maieftatc in hoc emifTum, ut Nuncio Pontificio admo* tus, tcftifîcaretur, Romanum Pontifîcem confènfîfTe, Concilium efle cogen* dum.

Etquoniam Romani Pontifîcis Nuncius ,amp; copiofe amp;nbsp;apte omnia di* xiffet,non cfle,curipfe quoque Eledorcm Saxoniæ, longa oratione remorare* tur. Hoc igitur tantum rooare,ut Romani Pontifîcis Nuncio fidem haberer, amp;nbsp;utrumcß ipforum refponfo bono dignaretur.

Ibi Ekdor Saxoniæ curauit refpondendum utrifquc, fefe Sacratifsimsc Cæfarcæ Maieftatis nomine, benignè atque fuppliciter intellexifle, quæ Ro* mani Pontifîcis, ÔÔ Sacratifsimæ Cæfareæ Maieftatis, Domini fui ClementiG fimi, mandato expofuiflent, una cum literis habendæ fidei,8lt; capitibus de ha* bendo Concilio redditis.

Veriim quum caufa efl'et non priuata, fed publica,amp; tanta, ut in ea totius Ecclefiæ Concordia, Sd omnium gentium falus pcrichtetur,ideo opus efte deli* beratione amp;nbsp;Confilio pauld maturiore, Sed quod ne ipfe quidem d'lutius iufto extradumeupiat, datufum fe operam pollicitus,ut primo O'Aoque tempore refponfum daret. Interim rogans, ut quicquid id effet rnorîé, æqui bonien con^^ fulerent.

HÎC


T11 Hij


-ocr page 818-

7lt;54.

Hic Romani Pontificis Nuncius fufcipiens, dixit Ekdlorem Saxoniæ priidenteragercjquodnonftatim nequeimmeditatus refpondcret. Namhis caufis opus cflc bona deliberatione»

Prætereainmagnis rebus ftatimrcfponderepericuIofumeflc,Refponj« dcreuero difficile» Itaqueipfi meritodari deliberationis fpacium.

Poftridie uerd, hoc eft, die quarto lunij, in ipfa Pentecoftes hebdomade, Eleiffor Saxoniæ 5 ut Sacratiisimæ Cæfàreæ Maieftatis Oratorijita Romani Pontificis Nuncio refpondit, Cuius refponfi capita hoc petentibus amp;nbsp;ipfe fcrb pto proditajamp; fua ipfius manu fignata atque fubfcriptajreddenda curauit»

(POmiF ICIO ISLFTSiCIO eidem Frincipi EleElori Saxonite exhibitie

IN primis, quod uniuerfale hoc Concilium 5 quod indicendum amp;nbsp;celebrant 'dum proponitur, liberum fitjamp; iuxta morem Ecclefiæ confuetum jatque mub tis ante ièculis, ab initio ufque uniuerfah'um Conciliorum ad hæc tempora ob^ feruatum, celebretur*

2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QuÓ d i)j qui Concilio intereffè debebunt, eius decretis flare, amp;nbsp;inuiola«

biliter parère, profiteantur promittant»

3' Qudd q qui iufla caufa impediti, ei intereflèfTe non poterunt, fijos legû timos procuratoreSjCum fufficientibus mandatis mittant.

1, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qudd interim in fjs, de quibus apud Germanos in materia fidei eft con;«

trouerfia, nihil ab eis prorfus innoueturjaut attentetur, Sed res ufque ad deagt; fionem Concilrj pacatè maneat»

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quôd de loco iam nuncomnes confèntiant, in quo Concilium celebrari

debeat, Alioqui omnis apparatus amp;nbsp;labor irritus effet»

Et quoniam necefîe eft, ut locus ad hoc deligcndus, omnibus ad Conci»lt; liumconuenturis,quoad fieripoteft,maximeaptus fit,amp; ad manum» Idcirco cxiftimat Samflifs: D» N» necabfqueratione,unam ex his tribus ciuitatibus, id eft, Mantuam, Bononiam, Placentiam, omnibus alqs efTe præferendam» Quarum unaquætj cum tuta, capax, fertilis, amp;nbsp;falubris fit,uicinitate etiam Ga tus Germaniæ magis quim cæteris omnibus Tranfalpinis nationibus eft commoda»

6. Itemjquod fi forfan, ( quod non eft credendum ) aliqui Principes, potent tatus,amp; membra Chriftianitatis, uelint tarn pio amp;nbsp;necciTario negocio, fine ra* tionabili caufa deeffe, amp;nbsp;hanc Concilq indieftionem amp;nbsp;celebrationem contip maciterrecufare,nihilominus Sandifs: D»N.ad prædidiConcilijindiclio^ nem ÔC celebrationem ( ut præfertur ) procedet, una cum faniori parte confem tiente,

y. Poftremo ( quod maxime rationabile amp;nbsp;æquum eft ) fi qui hoc tarn ian^« dum Concilrj opus,quoquo pado impedire,eiufue facrofandis Decretis, non flare aut parère, aut hacdecaufààSandifs: D» N. deficere, uel finiftri aliquid in ilium aftruerc,prefumerent, ut contra cos, amp;nbsp;corum quemlibet,rcliqui mehgt; usflntientes,8^cum illiusfanditate profacro Concilioflantcs,8Cconcordes cidem illius Sanditati,0i Sedi Apoflolicæ afsiftantjôi ton's uiribus fidcliter fa=» ueant de auxilientur»

Sæpe

-ocr page 819-

SM ALC L ENS I A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^63

Sæpe Concilium SandiGimi D» N.poftquamdefiipra fcnptis articuïis,â Sercnifsimo Romano Rege, Principibuft^ Germanise,ac alijs ChriM ftianis Regibus,reiponfum quod iperat)ad uota acceperit fe intra iex men* fcs,indidurum,moxcß intra annum, ie illius celebrandi initium fadlurum pro* fitetur,ita ut 8C quæ Concilio neceiïària funt, in ciuitatem illi deputatam, com* portari,quos intereffe oportebit,fj commodifsime fe aä profecflionem para* rcjinuctj ex remotifsimis regionibus conuenire poisint»

Vgo, Rangonus Comes, Epiicopus Regienfis, Princeps, ac Apoftolicus NunciuSjLambertus a Briaerde fubicripfit.

IC7 LI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ONS ION IS E I r S E M

Elelloris Saxonite f dati iJtris^ Oratoribus.

QVdd conucncrit inter Romanum Pontificem 8C Sacratifsimam Cæfa^ ream Maieftatem, de indicenda, cogenda,habcnda4 Synodo,amp;f Concilio uniuerfali,tantæ efle Principi Elecflori Saxoniæ uoluptatijtanto gaudio, ut ni* bil neque optatius,ncque iucundius auditu,ipfi contingere potueriu

Nam amp;nbsp;ipfum quoque in hoc eflè, ut ducat hoc fummam SC ineuitabilem totius Chriftiani orbis amp;nbsp;Ecclefiæ necefsitatem poftulare.

Qudd fi Deus omnipotens dederit gratiam amp;nbsp;prouentum, id qudd Ele* 0:or Saxoniæ,SC orarc uelit,amp;: curare mandate orandum fideliter in fuis Ec* clef jSjUt diuinum, ut generale, ut liberum St Chriftianum Concilium cogatur atque congregetur. Cuius rei fpem multiplicem, Sacratilsima Cscfarea Maie* ieftasjpro fingularifua amp;nbsp;incredibili dementia hadenus Germanicæ Nation! propofuerit,

Potifsimum, G rite, G pie gerantur omnia, tale Gt Concilium, in quo Dei uerbum Gt iudex. Sicut Chriftus iple dixit,Iohan.12. Sermo quern locutus fum,ille iudicabit eum in nouifsimo die. Non dubitare Principem Eledorem Saxoniæ, Deum id gratiæ,id fucceffus, Synodo daturum,ut in ea rebus omni* bus fcdiciter compoGtis omnia ÔÔ fchifmata amp;nbsp;grauamina,in ueram unitatem, Gmul 80 pacem atque tranquillitatem, commutationc 8C raetamorphoG fccli* cifsima uerterentur.

Quid enim polsit Deus negare in Gde orantibus C Præfertim toties pro* mittens,toties pollicitusopem fideliterinuocantibus,imd in nomine Glij fui Domini noftri lefu ChriftiadeuntibusC

Inquam remquicquid etiam Princeps EledorSaxoniæpofsit,uel ipfe efficere,uel apud coniundos ftudio, autoritate, conGlio adiuuare, fumma cum animi hilaritate Gmul alacritate, Gnccriter ita fadurum, ut in ipfo nihil deG* derare pofsis,

Eflè etiam Principem Eledorem Saxoniæ propenfum ex animo,iam fta* tim ad relationem eorum, quæ in mandatis, turn â Romano PontiGce, turn Cæfarea Maieftate accepilTent, Gnale,quod uocant refponfum,dandi,

Cæteriïm liquere ipforum Amplitudini,eamq^ fandoaudiuiflè,efïèut Principes amp;nbsp;Comités, ita Ciuitates amp;nbsp;ftatus iacri Romani Imperi} in Germa* nisj qui fefe propter dodrinam, Sc uerbum Domini permanens in æternum, quod

-ocr page 820-

7^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^CTA

quod niuftrifsimus Princcps, Dux Iohannes Eledor Saxoni'sCjPater Prindpis Eledoris huius,bead nominis memorise,anno abhinc tertio coram SereniG fima amp;nbsp;Inuidifsima Csefarea Maieftate fub Comitqs Imperialibus Auguftæ publiée confefTus eflètjipfis patri beati nominis amp;nbsp;filio coniunxifiTent ,Sine ho* rumconiundorumconicnfu ipfum Eledorem Saxoniæ parumdeceat finale reiponfum dare*

Imô uel ipforummet iudicio, fi quid refponderet,eaufæ minime profiitu^ • rumjuifi ab ipfîs uniuerfumjrefponfum concurs ÔC unanime,con(ènfu commua ninatum daretur*

Veriim Princeps Eledor Saxoniæ nolit eos ce!are,cum fuperiore hyeme ex literis tùm Pontificijs,tiim Cæfareis, è Bononia fcriptiSjfpes eflèt fada ftati« bus Germanicæ Nationis,de futuro generali Concilio, mittendos eflè non^ nullos,conueniHè inter ipfos, ut Princeps Ekdor Saxoniæ, 8d coniundi, tùm Principesjtùm Comices amp;nbsp;Ciuitates, Conuentum, ut ob alia, ita ob hanc cau« fam,ftatira poft Natalem Diui Iohannis Baptiftæ,proximè futurum finthabb turi,inter alia etiam, quid hac in re Romani Pontificis ôô CæGreæ Maieftatis Oratoribus amp;nbsp;Nuncijs uenientibus relponderent, tradaturÉ

Itaque PrincipemEledoremSaxoniæ,amanterô^ rogare amp;^petere,nc hoc grauatim ferrent. Nam id tempon’s ipforum Relationem, fuis coniundis probeindicaturumjdaturumcgoperam,ut tùm concors ôdChriftianum re^ (ponfum dent uniuerfi, uel mifsis, qui hoc coràm renuncient,uel datis literis quæid notificent.

Qua de re Principem Eledorem Saxoniæ petere, ut ipfum certiorem fa* cerentjubi nam polsint illis ipfis diebus ipfos aftèqui atque inuenire. Aut hoc Smalcaldiam,Fer.4. J.uel é.poft S.Iohannis Baptiftæ diem, ipfi Principi Eledori Saxoniæ,ÔC D* Phihppo HafsiæLandgrauio,Icriberent,renuncia* rent uc ♦

Principi enim Eledori Saxoniæ,hoc eftè mentis, Dco autore, Deo adiu*« tore,fic agendi,fic gerendi omnia, ut non modô præfèntes, fèd etiam pofteri re iplâ fint intelleduri, ut ficut hadenus habuit, ita etiam poft hac per reliquam ætatem,habiturum,mhil potius, nihil prius,nihil antiquius,tùm puro làlu* tari ôlt;rbeatifico Dci uerboÔd uera religione, tùm pace,quieteamp;^ tranquillitate, non folùm Germanicæ Nationis, ièd etiam totius Sacri Romani Imperij3amp;: Ecclefiæ atque orbisChriftiani,tùm etiam obedientia,offîcio amp;nbsp;reuerentia,er* ga Cæfàream Maieftatem, Poteftatem fîbi ù Deo conftitutam, ut Dominum

fuum Ckmentifsimum»

EI^S!DEM ELECTORS SaxoniiC coniunElorum Trincipum, Comitum, Ciuitatumt datum Cæfareæ Maieflatis Oratori ^mani

T'ontißcis ISLuncio,

ÇAIutem plurimam ,8ô officia noftra Magnifiée amp;nbsp;Reuerende in Domino, ‘^amice fîngularis,amp; Domini oblèruandi* Cùm nuper nobifeum die Iccundo luni) efletis in oppido noftro Vuimaria in Turingia, poftquam nobis delibe* rataquædaminuidifsimi Imperatoris Caroli Quinti Cæfaris Augufti jDo* mini

-ocr page 821-

SM A LC A LS) EN, S I mini noftri Ckmcntifsimi,amp; Romani Pontifîcis Clcmentis^de Concilio cxpolt; fuiftis, amp;nbsp;Nuncius Pontificius exhibuit nobis quofdam articulos de Concilio fcriptosjrcfpondimus uobis,nos collocuturos efîe de bac re cum alrjs Principle bus, Comitibus, ac ciuitatibus nobifcum fèncientibus, de religione.Vt idem eommunitcr uobis refpondere poiïemus, quia breiy una conuenturi eflemus, feria quarta poft diem S, Ioannis Baptiftæ, in oppido Smalcaldia,5c oftendi:=» mus nos, aut per nuncios,aut per literas refponfum noftrum uobis ftgnificatUi* roseftc,

Itaque, poftquam ueftros articulos narrationem ueftram expofuimus bis, qui nobifcum coniun(ftifunt,conuenimus inter nos de reiponfo in banc fententiam,ac fignifîcamus uobis,

Primum,nos cum débita reuerentia gratias agereinuidiftimolmpera^ tori Carolo Cæfari Augufto, Domino noftro Clementifsimo, qudd, qucms= admodum non dubitamus, fumma pietate ac ftudio erga religionem Cbriftia^# nam,de Concilio egerit,ad illuftrandam gloriam Chrifti, 8c ad conftrucndam concordiam amp;nbsp;falutem Ecclefîæ. Neque enim dubitamus, quin boc ex animo perficere, Optimus Imperator cupiat. Orabimus etiam Deum, ut adiuuet banc ipfîus uoluntatem, ne curam perfîciendæ buius rci, maxima* atque utib’G fimæ uniuerfogcneri bumano,abi}ciat. Sed ut urge at propoßtumjcfficiat^ tè baberi Concilium, ut Euangelq gloria inclarefcat, abolitis impijs opinionis! bus,amp;: impqs cultibus,amp;: fanentur ambigentes confcientie,amp; uera pietaSjaliæ^ uirtutes dignac Cbriftianis, reflorefcant,

Ac nos quidem,quemadmodum nos Elector Saxoniæ, etiam Vuimariæ uobis commemorauimus, maxime expetimus Synodum,in qua rite amp;nbsp;ordine cx uerbo Dei cognoftantur controuerbæ.

Neque dubitamus, quin buiufmodi Synodum omnes ab'ac nationeSjOms nes ordines,denique omnes piæ mentes, ubique gentium, expetant.

Non enim obfeurum eft, multorum confeientias ubiqj exerceri,non Icui^ bus incommodis, quibus non poteft aliter medicina fieri,nifi in tali libera Sy^ nodo,

Quare nos nullo modo aliarum gentium liberum Concilium perpetud fufpirantium,uoluntati acuotis, quantum in nobis eftjaduerfari uelimus, Sed magis pia ftudia,quibus poftumus modis,adiuuare cupimus.

Ac bona in Ipe fumus, fi rite cognofcantur controuerfiæ, Deum pro fua dementia,erga Ecclefiam non defuturum redis confilrjs, Sed patefada ueritatc redadurum efle Ecclefiam in concordiam piam 8c durabilem, 8c falutarem hu^ mano generi.

Ac fpem quidem tab's Concilfj, diu iam oftendit inuidifsimus Imperator Carolus. Nam in aliquotConuentibusimperiabbus,grauifsimædeliberation nes de Concilio libero 8C generalijin Germania cogendo,atque habendo,babia tae funt,quarum bîc neceftarió mentio facienda eft.

Etenim poftquam ex negocio indulgentiarum parum uerecundetrada# to,bæcontrouerfiæ dereligione exortæ funt,amp;reprebenfifuntcrroresquin dam 8C abufus , quorum emendatio perneceflaria eft uniuerfæ Ecclefiæ, Quanquam Leo decimus Pontifex damnauit boc dodrinæ genus,in quo reprebendebantur illi errores Sdabufus, tarnen cum nos femper opponeren mus illi iudicio 8c damnation!, manifeftam autoritatem Propbeticæ 8C

Apoftew

-ocr page 822-

Apoftolkæ fcn’pturæ, uifum cft opus cfle Synodo,m qua hæc négocia diligent* tius cogno(ccrenturjamp; bonaeleda conferuarentunHæc enim uerba cuiufdam Dccrcti funt,

Neque id nobis tantum, fed omnibus EledloribuSj^ airjs Principibus Sii. ordinibus placuit,ut teftantur eorum Décréta*

Præfertim cum uidérent ipfî, manifeftos quoidam errores atque abuält; fus in Ecclefia hærcre,quorum emendatio neceflfaria effet,amp; intelligerent flagi* tari emendationem earum rerum,quæ confeientqs officiunt.

Et quia Pontificia damnatio intercefferat,difertc in illis deliberationibus de Concilio, hie articulus difputatus eft, ut Synodus libera 8C Chriftiana ,au£ generalis, aut Nationalis in Germania haberetur*

Eft^ ideo difertê pofîtum, ut haberetur Chriftiana libera Synodus, nc præiudicio autoritatiscuiufquam prægrauaremur*

Deinde,ut res non exconftitutionibus Pontificumjaut opinionibus febo Iafticis,quas noftri oppugnaffentjfed ex ipGs facris literis, id quod amp;nbsp;antiquio# res Canones fieri præcipiunt,iudicaretur*

Etenim fi cuiufquam autoritas præferretur feripturis, pfjs fententrjs, neque confeientrjs hominum, neque ullis airjs incommodis Ecclefîæ ullius pars« tis ,fatis confuli poffe certum eft*

Extant enim exempla fuperiorum aliquot Synodorum,in quibus Reform matio tentata eft, quæ tarnen autoritäre Pontificum impedita eft,

Denicg maximis de caufis conclufum eft,ut in Germania haberetur Chri* ftiana 8^ libera Synodus. Id^ placuit etiam inuieftifsimoimperatori Carolo*

Sed articuli Papæ Clementis, nobis Eledori Saxoniæ, de habende Con* cilio oblati, prorfus diffentiunt ab his imperialibus deliberationibus*

Etfi enim in primo articulo, uocat liberum Concilium, tarnen aliud agi* tur reipfa, cum primum omnes potentatus fibi obligate uult.

Si enim liberam Synodum habere uellet, hanc obligationem non requi* reret,quæ ei nihil profutura eft, fi quid contra eum in libera Synodo, ex uerbo amp;nbsp;feripturis Dei decernatur *

Nunc cum obligat Principes, certe per fpeciem amp;nbsp;nomen Condlfj id fa* cit, fuæ potentiæ ftabiliendæ caufà, uult^ habere obnoxias omnium uolunta* tes* Ne quis fignificet fc contra Potitificios abufus,8c traditiones hurnanas ali* quid fentire,autfi quid fentit, ut reliqui quos habet Pontifex iuratosinfuam fententiam, réprimant eum*

Quid alij fadluri fint nefeimus, Sed articulus ipfe magis uidetur propo* fitus effe,ad deterrendas omnes nationes Concilio,quâm ad inuitandas* Quis enim pofeit bona confeientia, fe hoc modo obligare, præfertim cum nondum conftet,quoordine 6^ quo modo res agcndæfint f An Pontifex Romanus cum fuis obligatis,coniundis,amp; fecum fentientibus,fuam autoritatem præfer* re, rede fentientibus, in Synodo uelit, Sicut antea in fuperioribus accidit. An uelitcontrouerfias iudicariex facris feripturis, an uero ex fua autoritate, auc traditionibus fine autoritate feripturæ fubintrodudis*

Deindeaddit reftridionem de libertate,quod fit habiturus Synodum, more hadenus feruato,

Nos uerd nihil eorum,quæ in ueteribus Catholicis Synodis ad uerbi Di* uini,amp; feripturarum facrarum amufeim amp;nbsp;Canonê décréta func,retjcimus*Sed quod

-ocr page 823-

SMALCAL^DET^SI^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;7^2

quód negare nemo poteftjdißimillima? flint ueterum Synodis, nonnullæ pO:# fleriores,qiiæ potentiam èc autoritatem Pontificis, Sgt;C tradidonum Humana* rum fupra modum augent»

Quare facile intelligi poteft, hunc articulunijde more Hatftenus obfèr* uatOjinfidiofe pofitumefïe, Ne Synodoconcedatur ea libertas,quam in tali caufa ncccHariam3Slt; Principes SC ordincs iudicaueruntj8ó res ipfa maxime po* ftulabat»

Etcnim fï more rcccntium Synodorum, res agetur, omnia de uoluntatc Pontificis decernenda erunt,amp;^ controuerfîæ iudicandæ ex Pontificqs confti« tunonibus5amp; humanis traditionibus» Ita necß libera eric Synodnsjiieq? utilis ad fanandas perturbatas at^ ambigentes piorum conlcientias, aut ad concor* diam Ecclefi'æ,

Proinde cum Pontifex Clemens, nondum refponderit uotis Cæfàreæ Maieftatis amp;nbsp;Principum atqj ordinum, liberam Synodum apud Cæfàream Maieflatem flagitantium,amp;^ lignificet,fe nequaquam liberam habiturum Sy* nodum,Sed initio in his articulis,8lt;f autoritatem fuam praemunire, obliga* refibi Principum uoluntates conetur,Cæfaream Maieftatem cum débita re* uerentiaatq; obedientiaoramus,ut propter magnitudinem huius negocrj, in quo Ecclefiae concordia,8d falus omnium gentium periclitatur, Cæfarea Ma# ieftas uelic pro fua pietate profpicere, ut ita habeatur Synodus,ut rite atcß or* dine,hæc négocia cognofci,amp; ex uerbo Dei drjudicari pofsinu

Id quod ad officium Cæfàreæ Maieftatis pertinere,etiam iura ipfa faten* tur,ut Cæfar curct rem ex uerbo Deicognofci ac iudicari, quandocun«^ Ro* manus Pontifex ueritati aduerfatur» Ne Papa cum pars fit,fimul etiam Iudex fit.

Omnes gentes eredæ funt in expecftationem huius Concilrj,omnes optant tandem fànari dubitantes conlcientias, explicari res maximas ad falutem neceflarias. Multis enim fêculis,controuerfiægrauiores,S^ demaioribus re* busuixullæextiterunt,quàm hoc tempore, ex abufibus abominationibus contra Euanselium.Dei p;ratiam, Chrifti gloriam, diu ante noftram æta* temiubords^naræ^

Quamobremficognitio,poftquamdiuiam promifla eft,non procedit, quales lint futuræ offenfiones tacitg in animis omnium bonorum apud omnes gentes,quæ pericula confcientiarum,facile iudicari poteft.

Ad hæCjpericuIum eft,fore,fi legitimam cognitionem Pontifex defugi* at,ut Ecclefia poftea in maiores motus incidat.

Spcramus autem cæteros Reges ac Potentatus, Dominos 8^ amicos no* ftros,maxime(^ Eleiftores,Principes, ordines Germaniæ,quia in tot Con* uentibus,liberam amp;nbsp;Chriftianam Synodum,in Germania habcndam,expref* fè flagitarunt,amp; in hanc fententiam tot décréta magno côfênfu fecerunt,fè non obligaturos eflè Pontifici,quemadmodum in articulis, nobis Eletftori Saxo* niæ oblatis,poftulatur.

Nam hæc obligatio,plane nouum exemplum,^ plenum periculi eft,0d; fine libertate non poteft res rite cognolci.

Et fi Pontifex mederi Ecclefiæ nollet,hi qui obligati eflent,fimul proba* rc,amp; ad omnem pofteritatem confirmare errores atcp abufus uiderentur.

4.Tow.vbj7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vuu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarc

-ocr page 824-

770

^CTA

Quarc no^quidem tcftatum uolumus, nos non confcntj'rc in ciufinodi articulosjquos nobis Eledori Saxoniæ obtuliftis.

Non cnim poflumus abrjcere cum contumcïia Cbriftijicram da* ram Euangclq doÂrinamjCtiamfi cam damnarent PontifeXjÔlt;^ hi qui ci addp di lûnt.

Scd fi Papa Clemens, habebit Synodum, qualem uolct,obh'gatam,in quafuaautoritate,omnia gcrcrc uolet,commendabimus E)eo Ecdefiæ eau« famjqui tarnen conferuabit Euangelq ueritatem^ficut pollicitus eft»

Nobis tarnen noftris^jintegrum, refèruatum^ uolumus,etiamfi Ponti* fici pcrmifTum fuerit,Synodum fic indicere, ac habere quakm uolet, obliga* tamcQuanquam nobis propter ipcm âCæfarea Maicftatc, hoc nomine de# menterpropofitam,diuerfi.im perfiiadcmusj Nos nihilominus,fi cum con# ftanti,légitima,iufficienti,amp; inuiolabili aflecuratione,in hoc uocati fuerimus, inuenerimus^ perfpexerimus, idipfiim, amp;nbsp;Dei Sc Euangchj eiusgîorix ufiii futurum,ad eipfmodi Concilium uel ipfbs uenturos, ucl mifluros eflè no# ftros,cum mandîitis ad exponenda ea omnia, quæcunq^ ncceisitati noftræ Chriftianæ nobis uidebuntur oportuna* hiterim uerô denuo teftantes, nos in Papæ Clementis articulos,aut Concilium aliter habendum,quâm tot Con* uentuum imperalium decretis petitum atq^ lancitum eft, nequaquam conlên# fiife.

Cætcrum,fi tunc Pontifex Romanus,contra uerbum Dei decreuerit ali* quid,inSynodoipfiobhgatanouomore,quominus libéré res iudicari pof' fint,exuerbo Dei,exCufarinoserimus,coramDeo èC omnibus gentibus,qui nec^impedireSynodumuolumus, rogamus fummo ftudio, ut ratio inca# tur,utita Synodus libera 8d Chriftiana habeatur,ut confeientrjs hominum confulatur,ut gloria Chriftiornetur,ut conftituatur concordia Ecdefîæ, pia-amp; durabilis.

Nam fi Pontifex hoc tantum agctjUt fiiam immoderatam potentiam,8d ïmpias opiniones atcj impios cultus, autoritate etiam optimi ac pientiisimi ïmperatoris,fuffragijs Rcgum,Principum ac populorum aliorum muniat, ac ftabiliat,Si fine légitima cognitione pronunciaucrit, nobis quidem non uidc# tur hæc ratio profutura ad conftituendam Ecdefiæ concordiam amp;nbsp;pacem» Ccrtè,Pontifice,qui uerum paftorem agat,indigna eft, qui conlcientijs homi# num mederi,amp; gloriam Chrifti illuftrare debet, amp;nbsp;ad ueram pietatem,8C ad omnia pietatis officia, præcipuèinuitare homines»

Quaproptcr pctimus,ut Magnificentia amp;nbsp;Reucrentia ueftra, tanquam huius negoci) caufa mifsi,hoc relponfiim noftrum,ad ca mandata,quæ ad nos pertuliftis,recipcre,ô^ inuiftilsimo Imperatori Carolo Cæiàri Augufto,Do* mino noftroclementiisimo,amp; Romano Pontifici, exponere pro ueftra fide prudcntia,uelitis,ut Cæfarea Maieftas,hanc commemorationem neceffari# am nobis,boni confiilat» Quemadmodum Iperamus Cæfarcam Maieftatem, poteftatemà Deo nobis conftitutam, Dominum noftrum dementiisiinum benigne fafturum eftè. Quem iterum atlt;^ iterum rogamus,ut Concilium taie haberi curet, qualc poftulat huius caufæ èc periculi magnitudo, ad qualc etiam

-ocr page 825-

su ALC^L !DEnS I A.

etiamjpfius Maieftas, in tot Conuentibus dementer fpénl dédit, uiddicet, ùt in Germania habeatur libéra amp;nbsp;Chriftiana Synodüs, in qua controucrfia* tferbo Del, fine fulpcd:orum,aut adueriàriorum malignitatc maleuolen#

tia,arbitratoribus pijs amp;nbsp;æquis iudicentun ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;i -

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;=. \-rCj_ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'/ni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jii,

Hoc officium amp;nbsp;Deo gratum crit,8^ nüîla alia re Cæfarea Maieftas, me« lius mereri de omnibus gentibus poteritjheiç quicquam aliud fua magnirudi# ne ac fœlicitate dignius facere poterit, quàm ut fuam potentiam conférât ad glöfiani Chrifti amplifican’dam,8lt;S ad pacem Ecclefiæ conftituendam, non àd confirmandam quorundam fæuitiam, quf tot iam arinis infinitam crtidelita« tem exercent in bonos innocentes homines, propter dodtrinam Chriftt

* h. !• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- .ji.»

Oquot;f^nEtnosfoffèrimus noftra officia omhia Cæfàrcæ M.âicftati,ei^ nos, ut Domino noftrO clementifsimo, cum débitaquot; reuerentia atep obedientia corn* mendamus» Beneüalete. Datum Smalcaldiæ,dic ultimaMen*

‘fis lunq» Annô’Domini, ' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

.. .r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cæfàreæ Maieftatis, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ' n.

f t' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.'Mr* ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! nbsp;nbsp;•T'»in’'bb5.

ƒ. 7 ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Subiediamp;obedientesPrincipes* '‘

Iohannes Frï^ericus Dux SajToniæ Eledor» * »■rr - - ...... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.n

Erneftus Dux Brunfuicenfis,8c Luneburgenfis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• f.! - f '^jPhilippusLandgraüius Haisiæ* Vna cum rcliquis Principibus, t -îij .;cComitibus,ac Ciuitatibus,hac in refponfione coniunclis*;-!

«.r:?;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..-.hE/C ■ , : gt;nbsp;s.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. - , , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' - ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: zquot; ■

rr , nbsp;nbsp;4.Tow.pb«/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Vuu ij - , • C AVti

»Oui rjfUjii ^o.rïüjii ;

1

'quot;i î i

*hq V' P , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- J 1

i H -

1 quot;• !■

(?■ '

•: *À

. . , ; : î;

- ■ V'bi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J ,

* k .

-ocr page 826-

772


PLEXAE SINT, ET._ RETINENDAM DVCANT DOCTRINAM, CLVAM PROFITENTVR ECCLESitÆ;^ QJÆ CONFESSlONEM Auguftæ cxhibirani Imperatori fèquuntur,5ó quare iniquis judi^ • i cibus, colkÄis in Synödo Tridentina^ utuocant,

Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u .;bj_ nonfic adkntfenduni,b mr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

''yir . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'4 . - , -nstb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.;q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1,

TSI EX MAGNITVDINE PERiqVLpRVM NOST^O’RVM SVH« ptuum, ßj^ laborum fan's intelligi potcfljUos, ncq curiofirate, nec praua ab'qua cupi'ditate,nec,çoeça pernnaqa,gçnus dodn'* nXjDei beneficie inliauratum in Ecclefijs nofl ristin quo iam noncoqfenefcimus,retinereamp;propagare: tartien de cönfilio iipluntate noflra hîc rurfus quædam dicenda funtjnon nio* dó uthoneftis hominibus huius ætatis nos purgemus : fed etiam ut uniuerfam pofteritatem Chriflianam præmoneamus,ne ex criminationibus 8c condemn nationibus aduerfariomm de nobis iudicet,fed Sgt;C caufTæ,fontes,amp; noflras uo* luntates ucrè confîdereu

Reddent enim Deo omnes homines ubieg terrarum rationem fui iudidj de nobis,quia non agimuspriuatam. aliquam cauflam,fed Euangelq dodri* nam de ucra inuocatione,de uera agnitione Domini nóflri lefu Chrifli, amp;nbsp;de omnibus partibus uitæ Çhriflianæ neceflàrijs profitemur, quam Deus exau:* diri unît â toto genere h'umano,ut colligatur ætefna Ecclefia ex omnibus genlt; tibus* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.4, ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

r* ’ Quare itcrum üere affÏrmamus exaudiente uniiierfàÊcçlélîain cœlo in terris,amp; teftem uoluntatis noflrac facimus Deum nos præcipu^ moucri fèuerifsimis amp;nbsp;immutabilibus Dei præccptis,ut hanc ipfam dodrinam Euan* gelif puram,quam Ecclefiæ noftræ fonant,ampledamur,nec abffciendam effè ccnfèamus,quæ iubent rede inuocarc Deum,iuxta Euangeïium,óó uetant ido* Ia coli,8^ religioni Chriftianæ Ethnicos furores mifceri. Sic enim inquit pri* mum mandatum : Non habebis Deos alienos» Et fccundum,Non affumes no* men Dei tui uancEt pater acternus inquit de Filio : Hunc audite. Et Paulus ait : Si quis aliud Euangeliuin docet anathema fît. Item,Fugite idola.

Hæc fulmina cœleflia coëgcrunt nos afïèntiri prolatæ ueræ do* drinæ, amp;nbsp;adhuc cogunt nos ne earn abijciamus. Non opes, non uoluptates, non imperia, denicp nullæ rcs humanæ mouent animos noflros, ut cum fummis periculis amp;nbsp;laboribus tot iamannos ab alifs difîentiamus, quorum bencuolentiam amp;nbsp;coniundionem omni officio in alqs rebus tueri cupi* mus. Sed dodrinam cœleftem anteferre nos necefïè efl, ut præcipiturî Oportet Deo magis obedire quàm hominibus ♦ Nec ignoramus ab homi* nibus prophanis hanc piam uoluntatem noftram terribili oratione uitupe* rari. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦

Primùm, multi funt athei, qui cûm omnes rcîigiones pariter corn* ' mentitias fabulofas effe arbitrenturjinfledendam efle Ecclefîæ dodrinam ad tems»

-ocr page 827-

T ITM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;775

ad tcmpora,amp;^ ad potcntum fènfus atf]^ opim'ones dkunt,acfremunt înanibus ucrbis,utipfidicunt,multarum gentium tranquillitatem amp;S imperia turbari, uoluntqp omnibus religionibus concordiam anteferri»

Quanquam autem ualdè dolemus tantis contumelqs Deum Filium eiuSjDominumnoftrumIefùm Chriftum,8d Ecclefîam Dci affici, ut religio dicatur fabulola eflè,amp;S poftponenda ocio tranquillitati imperiorum : talt; men nunc brcuiter refpondcmus nos abhorrere ab illis opinionibus Epieux reis,eascÿcxecrari, Deledlentur ilia iàpientia Oratores aduerfariorum, qui earn ex rancidis Epicureorum libellis excerptam pafsim nunc educunt, SC boc uelut Sirenum cantu multorum aures deliniunt, mentes eorum â Deo auertunt»

Nos affirmamus dodlrinam de Deo commendatam Ecclefiæilluftrk bus teftimonijs, in quibus fè Deus patefecit humano generijUeram Sd iàluta* rem eiîCjSC Paulus inquit : Potentiam Dei eflè ad ialutem omnikredenti» Ac Deo gratias agimus qudd immenlà milèricordia ex arcana fede iùa prodiens fe patefecit generi humano, Sc Filium mifit, ut pro nobis uiólima fieret. Et fentimus præcipuc hoc officium ab omnibus hominibus flagitari, üt hæc be* nefîcia Dei agnofcant amp;nbsp;celebrent, ut Ioan. I4.dicitur. Si quis diligit me,fer* monem meum leruabit,et pater meus diliget eum,et ad eum ueniemus,et man-fionem apud eum faciemus. Qiii non diligit me, iermones meos non ler* uat. Sit igitur prima cura tuendæ puritatis Euangelij, nec fumant fibi ul* li homines aut Angeli tantam audaciam, ut æterna décréta Dei corruin* pant aut mutent, ficut iilitió fecit Diabolus Euam â decreto diuino abdu* cens,0lt;poftea omnibus Icculis fecerunt idolorum Sdimpioruni dogmatuni architedi.

I

Nec fiimus aded rudes uitæ communis, cum quidem amp;nbsp;nos diffici* libus tempeftatibus,Deoiuuantc,regamusnoftras politias,ut non intelliga* mus quantum bonum fit ordo politicus, amp;nbsp;concordia in fingulis regnis, amp;nbsp;quanta uirtus fit cauere ne temere,ne errore,ne caufis non ualde neceflarrjs eius ordinis harmonia turbetur.

I

Ament omnes amp;nbsp;uenerentur imperia,fed propter Deum, qui iè in impc* rijs rcdfècoliiulsit,non amemus imperia extrufo Deo autore, nec putemus hanc hominum focietatem tantum ideo corjfle,ut collatis opens quærant uolt; luptates, earum inffrumenta, quales fuerunt ciuitates Sodoma, Sibaris, Thebæ,amp; fimiles. Sed fint Imperia templa Dei,8^ ad hoc officium præcipuê conditos effè homines agnolcamus, ut Dei noticia in cis Iuceat,5^ congrega* tos efle diuinitus, amp;nbsp;focietatem mirandis uinculis generationis,educationis officiorum,contracffuum,gubernationis,defenfionis copulatam efle,ut ueram Dei noticiam docendo 80 confitendo alrj alijs tradamus.

Sit igitur hoc præcipuum officium in uita, longe anteferenduni ocioamp;^tranquillitatiimperiorum, ueram de Deo dotffrinam dilcereamp;tuelt; ri.

Secundd, alij nos uitupcrant callidiores, qui cum dilsimulent Ie efle •i.Tom.vhH, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vuu iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;atheos,

-ocr page 828-

774-

atheoSjftudium religionis præ (c fcrunt,amp; arrogant fibi titulum Ecckfîæ Dci» ïh hac aiunticmper mancreueram docflrïnam neccfiariam ad falucem. Quare cum nullanuncfintidola,nulli errores pugnantescum articub's fidei in illo cœtu qui ïam aliquot feculis régit Ecclefiam, uociferantur, aut falfô quædam ïn docflrina untata,amp; ufitatis ritibus reprchendijaut lèditiofê res paruas exagi* ta roquas condonah communi tranquillitati melius cfîèu

Cûm autem læpe alias refutata lit hæc iaclantia aduerfàriorum, qui ma« pnos ueteres Ecclcfiac morbos occultant,nunc tantum orabimus omnes bos’ neftos homineSjUon fafeinatos ftulta luperftitione,ut circumfpiciant toto orbe terrarum collegia làcerdotum plena infcitiæ 5ó fpurcitiæ,8c uideant in templis popuîum ad diuerfas ftatuas proftratum,ab alijs alia dona petercj^ non mo« do fingularum gentium, led penè fîngulorum oppidorum alia numina elle, quorum inuocatione mentes à uera Dci inuocatione abduci tam manifeftum cft,qu^m manifeftum eft inbruma nobis diem breuiorem clEcjqu^minæfti«» uo Solftitio»

Deinde confiderent 8^ prophanationem cœnæ Domini,quæ partim in tbeatricumlpeélaculumconuerfa eft, partim in quæflum collata, amp;nbsp;multis modis contaminaturgt;

Hæc Giîm confiderant prudentcs,nihirnc mali putant efle,tctras libidi* num confubones f ftatuarum inuocationes f Sif uarias cœnæ Dominicæ pro=lt; phanationes C quæ cùm ante hæc tempora pij eruditione amp;nbsp;prudentia anteceb lentes lèmper deplorarint, nunc homines aftuti defendere præftigijs uerbogt; rum conantur.

At rcs loquituripfa hæc exempla Ethnicorum fimilia in Ecclefiam,Dia=» boli artifîcijsjinueda elle, amp;nbsp;paulatim confîrmata.

At non errat,inquiunt Ècclefiagt; Quæ eft ifta impudentia f Cumincon* Ipedlu fint tam tetrà mala,nolle tarnen fateri errata»

Non dubium eft SóftiifTe Temper,S^efïè homines pios in Ecclefia, qui plerofcß errores ôô deplorarunt,amp; reprehcnderunt,alij magis,alii minus perlt;« îpicucjta manet in Ecclefia ueritas.Interim tarnen,ut prædidlum eft,domina«! tilùnt in Ecclefia Pontifices prophani, qui imperia Sf tyrannides pluris fcce^» runtquàm do(ftrinam,ôdindocfti facerdotes amp;nbsp;auari Monachi multos erro« res fparlerunt.Èt cœca multitudo facile capitur plaufibili dodrina, quæ ftub tis adfedibus blanditur»

Horum iudicia amp;nbsp;exempla non tribuantur Ecclefiæ Dci» Nam præ^ dixit uox diuina,non folûm multos extra Ecclefiam Dei Euangelium oppiH gnaturoseftè,qualesluntEthnici, Mahometiftæ,lêd etiaminhoc ipfocœtu, qui titulum habet Ecclefiæ Dei, magnam fore multitudincm falcinatam pra»« uisopinionibusjamp;àucrainuocatione aberrantem. Ac Petrus nos ad exem« plum llf aëlitarum deducit : Fuerunt amp;nbsp;Pfeudopropheta’ in populo, fie inter uoserunt. Quanta multitudo ferc omnibus temporibus in Iftaèl idola co^« luit*Et làcerdotes ipfi,qui(ut nunc loquuntur homines^ordinariam guberna=lt; tionem tcnebant, ucra facrificia deprauabant, pro iufticia fidei externam hypocrifin ceremoniarum doccbant,quam cum Prophetæ taxarent, fæuitia,uc nunc quo^ fit/xarfit» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et poft

-ocr page 829-

T ^OT E ST AKT I

Ec poQ Macabcos ciîin fèdlæ duæ fummam potcnti’ani tenerent, Pharis Eei 8c Saclucxijfateri neccHe eft^non folum paucos in uulgo, (ed magnam tur* bam facerdotum, interpretum legis, iudicum, tetris erroribus inquinacam fuiflè.

Hæc cinn accidennt in ilia parua poli'tia, quæ neruos difcipb'næ pîurcs habuiï quam Eccicfia difperfa nunc in barbaricis imperfjs, cogi'temus 8lt;^ ha.nc poftremam mundi fenedlam mulds morbis amp;nbsp;deb'rfjs obnoxiam cfTc, 8c Pro:« phetæ querelam ad hæc fècula quoc^ pertinere, qui ait : Nifi Dominus rehgt; quiflet nobis fernen,iicut Sodoma faêli èfTemus.Imo quid tarn ßmile cft,qu^m Saducscorum agmini Epicurei Pontifices amp;nbsp;Cardinales, Pharifæis facriiï^ culi Sc Monachi, qui fuos ritus in quæftu habentf nifiquód aliquanto plus pudoris in ilia politia Judaica fuifle confèntaneum eft, qua'm nunc eft in col^ îegfi's Pontificfis,amp; Monafterrjs» Erant enim mariti,8(^ domefticam difcipli nam utcunq^ tuebantur,ôô minus erant ociofi.

At paruos neuos,inquiunt nonnulli,8lt;f aïiquas anicularum incptias re* prehenditis,quas,nifi elîètis nimis morofi amp;nbsp;p-£p.4,i^o/po/ difsimularetis propter communem concordiam,PIus enimnocet orbi Chriftianotam atrox dilsidilt; iim,quàm ill;e leues ineptiæ,quæ taxantur.Nec fuit unquam ulla ætas,nec crit in bac bominum infirmitatc,fîne multis morbis,amp; ballucinationibus.

Hac oratione homines,qui perhiberi uolunt politici,extenùant errata, quod eô fit,quia leuiter curant gloriam Dei, 8C fuæ utilitati aut tranquillitati malunt confuIere,Quarc uerborum præftigrjs aut tegunt, aut exculànt multa horrenda mala.Non enim de paruis tantum rebus,aut paucis difîenfio cft,nec tantum anicularum fuperftitiones taxamus.

Extant feripta DouJorum uctera recentia,qu3e defendunt hæc porten* ta» Negant in feriptura Propbetica 8a. Apoftolica banc fidem,qua accipicn* da eft remifsio peccatorum contineri,càm Petrus hune efle uniuerfæ Ecclcfiæ confènfum affirmer,inquiens : Huic omnes Prophetæ teftimonium perhibent, remifsionem peccatorum acciperc per nomen eius, omnes qui credunt in eum»

Necobfcurumeftquàmtetramfententiam propugnent aduerGrij, cùm iubent uniuftuiufc^ mentem in perpétua dubitatione manerc,an habcat remifi fionem peccatorum.Poftea fingunt darf remiGionem propter cuiusc^ mérita, imóetiam propter uota Monaftica, propter uenalcs Miftas, quas ftribunt ctiam ex opere operato mcrcri remifsionem facienti 8C alijs» Deinde ccenam Domini ad mortuos peruerfe transferunt»

Do(ftrinadeuerapcenitentia,caligine opinionum de enumerationc 8C de fatisfaiftionc prorfus obfturata fuit»

/

Qtiales fere toto orbe terrarum in templis Idolomaniæ confpiciuntur, ubi ad certas ftatuas fiunt concurfus, amp;nbsp;hominibus tribuitur bonos propric debitus Deo æterno Patri,amp; Filio eius Domino noftro Icfu Chrifto,Sd Spirit tui fancfto,fcilicet inuocatio»

Quæ eloquentia ftu hominum, ftu Angelorum,fatis deplorare poteft

V u u iirj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;anima* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

-ocr page 830-

77lt;5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^JTOLOGIÀ

animarum exidajquæ pcrcutit propter Legem, quæ coniugia prohibetf Ac multa concurrunt mala in immundo cœlibatu. Pn'mum, uere Deus irafcitur uagis libidinibus.Deinde mentes pollutæ non poflunt inuocare Deum,ruunt igitur ex alfjs Iceleribus in alia,tanquam uafa iræ*

Adbæcmalaacceduntinlcitia 8^ negleélio minifterrj Euangelici tanta, ut pafsim aut nullac conciones,aut futiles audiantur, amp;nbsp;difeiplinæ prorfus nub la fit cura»

Non igitur pauci tantum in uulgo peccant,nec Icues tantum ineptiæ à noftris taxantur. Magni errores contumeliofi' aduerfus filium Dci,amp; perni# -y nbsp;nbsp;ciofi mentibus,8^ atrocia fcckra defenduntur magna autoritate ab adiicrfarijs,

qui iè iaditant ordinariam poteftatem in Ecclefia teuere» Et additur feuitia ad ftabiliendos errores,amp; confîrmanda multa uicia, qualem antea nunquam ex* ercuerunt gubernatorcs qui non fucrunt Ethnici»

Cùm igitur in confpedlu fint tanta mala Ecclcfi'æ,errores,idoîa,libidi* nes,negle(fî:io minifterij Euangelici, iæuitia, non fbliïm agnofeenda funt, lcd omnes homines ubiqj terrarum expaueicereeorumconlpe(flu, amp;nbsp;cogitatione iræ Dei debebant» Non enim de nihilo dictum eft,lonante Dei uoce ccräCsi» mis teftimonijs in monte Sinai,inter fragores horrendos amp;nbsp;fulmina æternas pcenas denunciantia idolorum cultoribus : Non habebis Deos alienos corani me» Ego fum Dominus Deus tuus uifitans iniquitatem patrum in filios,

Hanc uocem cûm ederet Deus tremuerunt longa montium iuga, laxa, IcopulijEt ueram elîè pcenæ mundi quotidianæ oftendunt» Si qui igitur hanc concionem rident,ôd prælentibus uoluptatibus fruendum cenlènt, 5^ inanem curiofitatam ducunt,anxiè inquirere ueram de Deo amp;nbsp;de uera inuocationedo# élrinam,illis ipfîs feopulis 8C Iaxis rupis Sinai duriores funt»

Sed non dubium eft triftifsimas pœnas contemptæ uocis diijinx,uiga^ ri omnibus temporibus per totum genus humanum,amp; lèquuturas elle poft hanc uitam,cùm filius Dei le iterum mundo oftendet, ut fuam Ecclefiam or* net æterna gloria, 8C hoftes horribili 8c non defituro incendio puni* at» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Dehociplbiudiciointerea commonefîeri nos ftatuamus,cum incendia orbis terrarum,ruinas re2norum,confufiones religionum,domefticas calami* tates infînitas,magno cum dolore lpeâ;amus»

Sed aliqui,non omnino ferrei,fatentur aliquos Ecclefiæ morbos, ut ipfî molli uocabulo nominant,abulus eflè» Nobis tarnen iufte iralci ordinari* am poteftatem,id eft,lummos orbis terrarum principes inquiunt,quia fine ip* forum iudicio 8^ autoritate quafdam opiniones, aliquot lèculorum conlcnlu confirm atas,8^ quofdam ritus aboleuerimus»

Negant priuatis amp;nbsp;paucis concedendum elîè,ut fibi indicium Rimant de re communi,de ftatu Ecclefiæ» Et uidetur lèquutura infînita dilsipatio,fi cui* libetin uulgo lèntentias 8ô ritus Rio arbitrio mutare licebit» Qiiid enim mani* feftius eft, quàm in populo maximam elle multitudincin inimicam reli* gioni amp;nbsp;legibus, cupidam infinitæ licentiæ iiiuidentcm alienæ potentiæ,R* ditiolàm

-ocr page 831-

T ^OT E ST AKT I ru. ' dittofam,inconfi;antem,mpacem,denîcg audacia furore prædpitem f Hanc armarehacperfuafione,utputetGbiIieere dogmata amp;nbsp;leges mutare aut dele^ rc fine (uperiorum iudicio, fumma amentia ôô atrocifsimum fcelus uide*gt; tlir»}, :n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jgt;-

Ncc iietera tantum exempla commémorant ; fed etiam recentia. Vt cùm Vlyfsis fbcq uentos ex utre,in quem inclufbs AeoIusrVlyfsi dederat, emilèss runt,pal5irh in diuerfàs aëris regiones erumpentes contraries flatibus marc agû taruntjUt ingentós procellæ-nauim undi(5. qualTarcnt. Ita,nuncpoftquam lëi» me! propofitum eft exemplum ab ordinaria poteftatc difeedendi, multis lo^ cishomines phanatici, palam furiofi tragieos tumultus inEccIefrjs excita.» runt 4 Hos igituriudicant neruos atlt;^ artus eflè fapi'entiæ inuiris poîhiciSj acerrimè propugnare ordinariam autoritatem, receptos moresj ÔC commu * neni coiifenlum»

, Hanc terribilem orationem,tanquam caput Gorgom's,omnibus ætati* bus Ecclefiæ obuertunt potenteSjquæ ad inflammandam regum iracundiam ualdè accommodataeft» . nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Nec uerd nihil mouemur nos bac atroci oratione. Nam Slt;f nos pacem, concordiam principum, èC imperiorum tranquillitatem optamus» Nec ab ordinaria poteftate fine perlpicuo mandate diuino diflèntiendum eflè cenlès« mus, Nec laxamus frenos multitudini,fed hoc fèntimus amp;nbsp;probamus^qudd Apofloh conlèntientes dicunc : Oportet Deo magis obedire quàm homini* bus.Semper ita omnes làni iudicarunt, diuinam autoritatem humanæ antefe# rendameflègt;

-f- Sed præcedatjinquiuntjcognitio, Vtinam quidem eflèt ea gubernato^ rumEcclefiæ pietas,utgloriam Del, falutèm animarum anteferrent fuis cupiditatibusjamp; dodrinam emendarent ipfi,amp; difeiplinam piè regerem, Sed Deus Ecclefiam fuam ita gubcrnat,ut tradiderit nobis Euangelium, quod eft æternum amp;nbsp;immutabile dccretum diuinæ uoluntatis certd comprehenfiim in feriptis Prophcticis amp;nbsp;Apoftolicis»

T

Ab hac régula uetat diieedere, etiamfi fuperiores, aut pîurimi, cam negligant abqciant. Et quia iplè immenfa miièricordia colligit fuh^ inde inftaurat Ecclefiam,excitât Dodorcs, 80 lucem dodrinæreftituit, qua agnita neminem uult expedare humanas cognitiones aut hominum iudis cia,

Clamat æternus Pater de Filio : Hic eft Filius meus diledus. Hune au-dite.Si uerè ftatuimus efle Deum conditorem amp;nbsp;iudicem, ac patefatflum eG (è,8ó ucro amore noftri mififlè Filium, ut æternam Ecclefiam colligat, huic cius mandate etiam parendum eflè ftatuamus,ut Filium falutis noftræ cau^ fa mifrum,amp; illuftribus teftimonqs, refufeitatione mortuorum Ôë alijs mira^ culiscommendatumtoti generi humane,audiamus, ci^ fumma reuerentia obediamus.

Hoc æternum nbsp;immutabile mandatum : Hune audite,anteferendum

~ëft,non (blum uniuerlæ humanæ autoritati, ièd etiam alrjs rebus omnibus, quas homines fuo ordine rcëtè expetunt, uitæ noftræ, facultatibus, imperio* rum tranquillitati, paci, — nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non

-ocr page 832-

778 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O LOG IA

Non fctj, non âsôpyo» homfnes erant Apoftoli : led patriam,ut clues in optimjs famllijs nati,maximeamabant, uenerabantur templum,m quo feDei« tis tones patefeceratjtotUiTK^ ordmcm pobnæiudatcsc,qua Iclebantin totogc* nerc humanonullam elîè pulchriorem politiam,magis qu^m uitam fuam db Kgcbant-.Déhilt;^nOranAitnwnq; a DeOpraccipi^Ut res obfcuræ ad collegium Sacerdotum,quöd mfnlfterro ad templum fungcbatur, referentur, amp;nbsp;ludlca* turn ficretjUfc Deutero Î17«; fcrlpn5m Cft.lt;Hl tarnen nec referunt de Euange* llo ad id cöhfillümjne'c’obtempérant prohibentlbuslpargl uouuni dodrb næ genus, quia iam antéi^idlerant öócem æternl Patrls de Fillo : Hune au* dite. Imó norant In omnlüm Prophetarum concionlbiis, præclpi de audicn* doMefsia,etiâmfiPontifîcés,Reges, 8d Principes ci aduerfa-turi elîèntj Ut in Pfalmls dicitur : Olculàminl filium, Item, Tu es Sacerdos in æternum. '

.^n

Nec tantum ilia uox cceleftls æternl Patrls,aut ilia dlifta in Prophctls ad Apoftolos,aut Apoftolorum tempora pertlnebant,fed adomnes homines, - omnibus ætatibus pertinent. Audita uoce filq Del iniEuangello neceflècft omnes obedlre.Et qui non audieritjinquit Deus,ego ultor ero.

. Sed réclamant aducrlàrq ï Multa fiint oblcura,quorum declaratio prius ab ordinafia poteftatc petatur. Scimusihæc plaufîbiliter dici ab aduerlarljs, quifi hoclcrló dlcunt Euangelium efîè ambiguam amp;nbsp;inccrtam^^dodrinam, quid allud elle cogitant qu^m Sphlngos ænlgmata, utnuper quidam ex ad^lt; uerfarqsnoftrarumEccIeßarum fcrlpßt, nullum eflè uerbum in fcriptls Pro* phcticis ÔC Apoftollcis, quod non uarie intelligi polsit.

Profedô horrenda contumelia Deum afficlunt,qui fie de ipfius lêrmonc iudlcant. Etiamficubi in parte aliqua non ftatim fe rudibus offert lèntentia# tarnen lumma docffrlnæ perlpicüa eft. Nulla in Decalogo eft amblgultas. Vult enim extare amp;nbsp;exaudiri Deus fuam lèntentiam ab uniuerlb genere hu* manOjfinculla ambiguitate, aduerfus peccatum. Deinde toti generi humano notam uult efle hanc conlolationcm,prolatam ex arcano finu : Remitti nobis pcccata,amp; fieri nos hæredes uitæ ætcrnæ propter Filium,non propter noftras uirtutes.Ec hoc ingens beneficium fide accipiendum eflè, ftatuendum^ fingu* lis in pœnitentla üerè fè redpi propter filium Dei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

Ac oportere in nobis'poftquam recepti ftimus lucere hanc fidcm,amp; exi* ftere iufticiam bonæ confclentiæ.

Hæc dodrinæ capita nec obrcurc,ncc ambigue tradita funt.Et,fi quid eft in ullo articulo obfcuritatis,addidlt Deus fcriptls perpertuam uoeem minifte* • rrjEuangellcl,quaimperltierudlunturde uera interpretatlone. Id mlnifterl* um docendi Euangelq,amp; fuiflè,ÔÔ eflè in noftrls Ecclefqs negarl non poteft. Et funt amp;nbsp;fuerunt ftudia docftrlnæ Euangeirj apud nos,ut fillus Del præclplt : Çi quls dillgit me,{èrmonem meum ièruabit.

Quare non temerè lèntentias inexploratas,aut Iparlèrunt noftri Dodo* res,aut nos recepimus.Sed amp;nbsp;Dotftores nos,propter gloriam Del et lalutcm noftram, confiderauimus fontes dodrinæ, contullmus Ecclefiæ teftlmonlài quæfiuimus antiqultatisfiiiceræ tempora, ne nouasautambiguaslèntentias amplederemur,

-ocr page 833-

Atcç ita ïèruat Deus fem perm Ecclefia ueritatem, non in liïo ccctu, qui Prophcdca Sc Apoftolica fcripta negligit præfèntes reli^iones pro» pter tranquillitatem boni con fui end as efle ducit, quaklcuncg Tunt, ut di » cunt multi peruerfê Philofophantes,necin ijs qui curioßtate aut ambitione, quærunt nouas opiniones, aut ut potentum adfetflibus kruiant, applaudunt erroribus. Sed in airjs qui leguntjdifcunt,^ amplctfèuntur Prophetica amp;nbsp;A« poftolica kriptajUeritatem amant,teftimonia ueteris Ecclefiæ probata inquk runt,8C humanis opinionibus Dei uoluntatem antekrunt, quales non fblinn apudnosamp;funt,amp;fuerunt:kdfuntpafsimin toto orbe terrarum multi do# di amp;nbsp;pij,quorum aliqui profitentur quod kntiunt, aliqui metu impediuntur quo minus palam oftendant fuam kntentiarajhi tarnen alsiduo gemitu Eccle» liæ emendationem optant.

Vt igicur ne nos quidem concedendum petulantibus ingenrjs iudicamus, utredasamp;uera autoritäre traditas kntennas mutent, ut fecerunt Anabaptk ftæ : Ita econtra ubi perfpicua eft uoluntas Dei, obediendum Deo eik amr mamus,nec expedandam efle cognitionem humanam. Certê illorum cognk tio non expedanda eft,qui palam funt hoftes ueritatis.

Deinde,etiamfi qua efkt obkuritas,cur rebus non iudicatis damnantur noftræ kntentiæ,8C multi honefti homines propter klam purioris dodrinæ confeisionem interficiuntur f Ea in re certe hoc noftri iudicij eft, nec trucidare: infontes,nec adiuuare aut approbate alienam læuiciam.

Exarkrat iniufto odio Saul aduerlus Dauidem. Interea filius lonathas, ctG erat in eo pietas erga pattern, amp;nbsp;reuerentia erga Regem præcipua : tarnen minifter eße iniuftæ crudelitatis noIuit.Multi ueró alij prækntem potentiani pluris quâm cauflam faciebant, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Quam multis locis Sacerdotes dodi fandi,tantum proptefca necati funt,quod manifefta errata inuocationis mortuorUm taxarunt,quæ in ipfo iu# dicum conkftu aliqui inanimis fuis tacite improbabant,ut poftea eos fateri audiuimus.

Cum igitur uerikimum fit ad proprium uniukuiuscj iudicium perti# nere,neinreuel fibi probata, uel dubia, keuiciam exerceat,aut adiuuet, ne # mo nobis iuftè fiiccenkre poteft,quod iæuiciæ, quæ quidem Monachorum furorc,amp; Pontificum kiperbia orta eft, fbcij elk noluimus. Sed ut lonathas homines innocentes,pios,dodos,Deum inuocantes pro nobis,utiliter kruien» tes Ecclefiæ tcximus,prækrtim cum nos etiam,ut re iudicata,caufam probare# mus.

Nam cum Pontifices nullam legitimam cognitionem inftituercnt,8ó ma* nikftam ueritatem damnarent, 8C magna aiperitate idolomanias ftabilirentj afkntite iniuftis iudierjs non potuimus.

Quare diu difputatare amp;deliberata cum eruditis prj'sSd hoc do* drinæ genus, quod unUm diligenter confideratis fontibus,id eft,kriptis Pro« pheticis ÔÔ Apoftolicis, amp;nbsp;collata omni antiquitate, uidemus efk perpetu# urn confenium Catholicæ Ecclefiæ Dei,hoc eft,ömnium crüditorum amp;nbsp;pio« rum,quifueruntomnibuskculisin EcclefiaDei, quod quidem in Symbo# lis,Apoftolico Niceno, dC Athanafiano breuiter comprehenlum eft, oC pro« batikimo*

-ocr page 834-

O LOG IA

780

batifsimorum Icriptorum poft Apoftolos teftimonia habet, propter gloriam Dei 8d falutem noftram amplexi fumus. Scimus non efle pionendas nouas opiniones de Deo,ut audaciisimc fecerunt cultores idoloruni, amp;PhiIoiophi amp;nbsp;multi phanatici homines. Scd reuerenter tuenda eft unica dodrina,in qua Deus ipfe illuftnbus teftimonqs ft pateftcit. Ideo nullam nouam opinio* nem proponi in Ecclefijs noftris pafti fumus. Sed ueterem,ueram Sgt;C unicam Ecclefiæ Dei docftrinam incorruptam profitemur, ac ut ftiri poftit, quænam ilia fitjcxtatconfeftio noftra Auguftæexhibita,quæ fummam breuiterconti* net,quam quidem congruere ad SymboIa,Apoftolicum, Nicenum,amp; Atha* nafianum,amp; ad perpctuam ftntentiam probatifsimorum ftriptorum, qui in Ecclefia poft Apoftolos fuerunt,non dubium eft,fi' modd dextre non ca* lumnioft de ftriptoribus illis iudicetur. ,

Et quicunq^ erunt euentus,Deo æterno patri Domini noftri lefu Chrifti gratias agimus pro hac Euangelq luce, quae monftrat ueram inuocationem Dei,8ó firmam confolationem animorum ÓÓ normam uitæ, quae res omnibus inter fumma bona ducendæ ftint.

Necg enim Epicureorum iudicijs mouemur,quj ah’os bonorum fines,ali* as metas rerum expetendarum proponunt : ftd conditum efft genus huma * num fcimus,ut in eo noticia Dei luceat, amp;nbsp;ut de Deo uera teftimonia dicat, eius(^ confiietudine in uita æterna fruatur. Nec maius praefidium efle in hac uitahomini,in omni generc periculorum, quam fcire ueram inuocationem DeijUt fcriptum eft : Turn's fortifsima nomen Domini.Quare uera agnitionc Dei nihil optabilius eft.

Et quanquam euentus in hac uita uarq {unt,ut omnium temporum exem* pla oftendunt ueritatem non fine magnis periculis retineri: tarnen Deus earn nonprorfus deleri finit. Et nos quidem fperamus Deum huius officrj noftri memorem fore,quod fæuiciam in ftcerdotes piosamp;innocentesnoluimus ex* ercere,ficut didlum eft :Beatus,qui intelligit fuperegenum pauperem,in die malaliberabiteum Dominus,

Nec fumus adco fieri, aut rudes uitæ communis, ut terribili clamo a rc de ordinaria poteftate prbrfius nihil moueamur, cum uocifierantur multi, nonfuiift mutandam docftrinam aut ritus, fine ordinariæ poteftatis iudicio comprobatione,quia amp;nbsp;ordo Ecclefiæ turbetur,amp; exemplum fit periculo* fum.

Hæc tragice exaggerata multos aduerfus nos incitant, nec nihil moucnt animos noftros, Nam nos ordinem 80 gubernationis uincula intelligimus magnifiacimus. Sed huic noftro dolori opponimus multa perfipicua man* data Dei,quibus ftuerifsimæ condones additæ flint. Filius Dei inquit :Nelt;g in hac uita,necp poftea remitti blafphemiam, quæ contra Spiritum fiandum dicitur.Hac moniti uoce homines ubicunq^ flint, pofteaquam audierunt ueras ftntentias,amp; re cognita cas intelligunt, ftuerifsima lege cogi ft agnoficunt, nc ueritati diuinitus monftratæ aduerftntur.

Quid igitur fiaceremus in articulis multis,quorum perfipicuitas om* nes fianos adftntiri conuincitf ut de indulgentqs, de Sacerdotum coniu* gio,de manifiefta prophanatione ccenæ Dominicæ, quam fiacrificuli indodi, ignoran*

-ocr page 835-

TIEM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ygî

ignorantes quid agant,amp; quid fit facrificiurrijtoto orbe terrarurn iicntris cau^s fa in theatricum fpelt;flaculum transferunt 7 Num aduerfaremur xSpiritui fàm éto manifefta fcclera taxanti f 8^ rei horrendæ blaiphemiæ fingeremus no« bis banc excufàtionem, quarn icribunt Oratorcs aduerfàriorum, quia plus mail fit infchifhiate hos errores dilsimulandos eiîè. Imd uerô anteferatur' mandatum diuinum, quod prohibet blafphemiam dicere inSpiritumfan« dum omnibus Epifeopis amp;nbsp;Regibus,

Metæ funt lèruitutis, quas Deus ipfè generi humano circumdedit j quæoftcndunt quæ mala diisimulanda 8c ferenda fint, quæ non fint feren« da, AtqjitaDeus fæpê collegitjamp;J emendauitEcclefiam contra indicia or^« dinariæ'poteftatis, Jeremias, Amos, 8dalq Prophetæpalam diflèntiebant ^fiimmisSaccrdotibusac Regibus, amp;nbsp;maiore parte Sacerdotum ac popult; li. Sicpofi:eaZacharias,Baptifta,Chriftus, Apoftoli diflenfèrunt ab ordina«' ria poteftate.

Hi fi' uiros politicos confuIuiflèntfimilesOratorum, qui nobis aducr* fantur,audiuiirentidem confilium,quod apud Platonem feriptum eft: utpa* rentes deliros ferre decct,ita tolerandos efiè poteftatis ordinariæ errores, nec excitandadiisidiainpatria,quiain nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ièdicionibus nihil mali non in*

fit.

Hæc oratioetiamfi alicubi locum habet:tarnen in Ecclefia non ufur* petur ad ftabilienda idola, 8C confirmandas blafphemias , Viderant Apo* ftoliChriftum reuocatumexmortcin uitam, Norant fibi mandatum efle, ut Euangelium docerent, quo quidem 8C illius pulcherrimæ politiæ uin* culaamp;^nerui laxabantur, qua ex re, in patria diisipationem fieri uidebant, Hîc fi' aiïènfiftènt ordinariæ poteftati neganti reuixiffe Chriftum,8d damnan* ti dodrinam,horrendæ blaiphemiæ rei fuiftènt,Deum contumelia affèciflent, Sc fibi amp;nbsp;airjs æternum exitium acccrfiuiftènt,

Vt igitur Apoftolos iplbs necefle fuit docerc Euangelium,etiamfi po* teftas ordinaria diflèntiebat : ita omnes homines eorum dodrinæ, cum ui* derenteam diuinitus confirmari,aftèntirinecefle fuit,quanquam in toto orbe terrarum omnes fummi gubernatores refragabantur, Ita iemper Euangeli) uoci omnes obedire debent, amp;qui cum earn audierint agnolcunt E)ei uo* luntatem,8i^ tarnen obfequi nolunt,imó etiam delere earn conantur, lèu ui, lèif fraude,ut nunc multi præftigias, ad labefadandam ueritatem, comminiieun* tur,metuant icntentiam,quam de blaiphemis Filius Dei pronunciauit, nec co* gitentharumrerum maximarum, 8^ ad gloriam Dei pertinentium explica* tionem inanes ludos efle, de quibus,ut in Arcefilæ fchola concefliim fit qüanv cuncßuelint partem tuen,

Hfrc præfati fumus,ut coram uniueria Ecclefia huius ætads 8^ poftèrita’* ' tis, publice exponamus quæ nos caufæ mouerint, ôd ad ampledendum amp;ad retinendum dodrinæ genus, quod in Ecclefijs noftris fonat. Non eu* riofitate,noncupiditateulla, nonerroreîi cæteris diflentimus, led de Deo te* ftimoniumdicimus, Sentimus ucram efle de Deo dodrinam in libris Pro« pheticis Apoftolicis tràditam,amp; fîliùn) Dei iudicaturum eflç omnes ho* mines, amp;nbsp;daturum æternam falutem ijs' qui Euangelio obediùnt, abie*

4.tow.p/7j7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xxx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;durum

-ocr page 836-

LOG IA

(ft uni tn in ætcrnas pcenas illos qui contemnunt aut odcruiU Euangcîium, Sentimus præcipuè Deo hoc ofticium a toto genere humano,SC à fingulis ho* minibus deberi,ut hanc ipiam dodtrinam per prophetas, Chriftum, Apo* Rolos traditam feruari illudrari curent, amp;nbsp;propagationem adinuent^ficut feriptum eft : Qui non colligit mecumjdifsipat,

Sentimus uiciisim uere diligi à Deo exaudiri,amp; feruari hanc Ecclefiam, quæ Euangeliuni incorrupte fbnat. Sentimus etiam hanc ipfam dodlrinam, quæin Ecclefqs noftris propon]tur,uere eftè fèntentiam feriptorum Prophe* ticorum amp;nbsp;Apoftohcorum,de qua Symbolorum 5u probatorum feriptorum teftimonia extant.

Manet enim in Ecclcf a in aliquibus uera fententia de Dei uoluntatc, alias illuftrior, aliâs obfeurior, etiamfi ordinaria poteftas fæpc prorfus prophanaeft,amp; tetros errores défendit, ficut in Zacharia, Simeone,Ma# riajElizabeth fulht lumen Euangehi,etiamfi' Annas amp;nbsp;Caiphas erant athei, necalligata? funt promifsiones de ueritate manfura in Ecclefia adeos, qui fitulum habentordinariæ poteftatis, nec legunt, ncc didicerunt, nec amant fcripta Prophetica Sc Apoftolica, Sc cum fumpferint inde fuæ potentiac ti# ’tulum,deinde nouas leges condunt accommodatas ad ftiam utilitatem,amp; pu# gnantes cum ccelefti dodrina,8c excogitant ftrophasjquibus earn adfuas opi# niones infledlant.

Sedmanetueritasinalijs,quicumdifcunt cccleftem dodirinam pio pe# ^ftore ft Deo fubqciunt, expauefeunt agnitione peccat0rum,8d rurfus eri# guntur fiducia miftricordiæ propter Filium Dei mediatorem promiflæ, Sd ardentibus uotisorant ft gubernari à Deo, obtempérant ei, 8d régi uolunt non'tantum humanis iudieijs: ftd uoce Dei. Ideo Efaias uidens fequutu# ras in Ecclefia fui populi, 6d poftca triftes tenebras, precaturDeumnelu# cem dodlrinæ prorfus extingui finat. Cum^ait: Obfigna legem in Difci# pulis meis, fignificat manfuram eftè dodlrinam, uelut obfignatam diuino Spiritu in mentibus non omnium : ftd Difcipulorum, id eft, eorum qui Pro# pheticam dodtrinam diftunt, amant, Sd ampledluntur, 8d non corrumpunt cam,ficut Sd nunc ludæi Sd olim Pharifsci corruptelas excogitarunt, quo# rum exempla aduerfarrj noftri in multis grauifsirais controiterfijs imitan # tur ♦

CùmPaulus toties clamitet. Fide iuftificamur; Impofsibileeftlegciu« ftificarijSdc. Ifti contrarias ftntentias proponunt. Imó, inquiunt, homo legi Dei fatisfaccre poteft, amp;nbsp;his adiionibus meretur remilsioncm peccatorum ♦ Sedcumnunquamfeiatquando fatisfecerit, femper dubitet,an placeat Deo. Ita'oftendunt ft non auditores efft Pauli : ftd mordicus tenere perfuafionem humanam,quam anteferunt Paulo diftrtè diuerfum docenti.Et cum fcriptum Pauli non aufint prorfus delerc,audalt;fter finguntcauillationes ad eludendam Euangehiuocem,quamprolatamcxfihu æterni paths Deus per Prophetas, Chriftum,8d A^oftolos generi humano tradidit,ut de remifsione peccatorum certó nobis uoluntas Dei nota eflet.

’ Omittimus exempla alia. Nam fi plura commemorare ucllemus,quam Jonga futura eflef oratio' f Num Pfophetarum Sd Apoftolorum difeipuli ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt,

-ocr page 837-

^^OTËST^KT ITM.

flint,qui facerdotemjioneftum maritum,interfîci l'ubent f Hæcmiufta crude# Iitas ex Phalan'dis difcipli'na eftjHon ex Prophetica èC Apoftolicâ»

Poflquatîi autem oftendimus 8d quid (èritiamiis, quæ fit uolun* tas noftra in caufla tanta, nunc reliquum efi:, ut reuerenter omnes Reges, Principes, SC omnium nationum uiros bonos oremus, ut propter gloriam Filq Dei, SC falutem Ecclcfiæ,autoritatem fuam,ad hoc officium Deo,â toto genere humano debitum, conférant, uidelicet, ne adfèntiantur ijs, qui deïerc finceram Euangeiij doArinam, feu Synodi prætextu, iêu alijs modis conan # tun

Nobis quidem nulla res Humana gratior contingere ponet,qiL^m uii dere Synodum dignam Ecclefia Dei,in qua libera amp;nbsp;pia collationc lènten« tiarum,de rebus maximis explicata ueritas inter omnes genres communi con* lènfu propagaretur. Talem Synodum, Ecclefiæ ncceiïàriamamp; falutarem, amp;nbsp;nos Deo ardentibus uotis petimus, amp;nbsp;aliquoties ab inuiÆïsimo Impera* tore Carolo Augufto Domino noftro clementilsimo,omnes ordines in hoe imperiopetiuerunt,in qua Synodo uerè,ut Pfalmus dicit, conuenirent po» puli amp;nbsp;Reges ut lèruirent Deo, hoe eft, in qua ueris modis reftitucrent ue * ram Dei inuocationem, amp;nbsp;faluti animarum confulerent, non ftabilirent ido» la, amp;nbsp;prauas opinionesjopprefla ueritatc, partim ui,partim fophifmatum præftigijs.

Sed huiusTridentinælynodi, quam indixit Paulus téftiuS, iudiciufn lèquuturos nos eflè nequaquam polliceri poffiimus» Nos^ perfpicuæ SC ueræ caufiæ exculànt.Perfona iudicis,qui eft: inimicifsimus noftræ cauiæ, form^. iudicij,in quo nulla libertas eft dicendæ fententiæ : amp;nbsp;in lùfïfagium ibunt plu» res indodi amp;nbsp;inimici noftræ do(ftrinæ,amp;: fi qui alij meliores aderunt, deterriti fæuicia malorum, non audebunt dicere quod fentiunn Poftremd ÔC locus pe* riculum noftris minatur,

Ac primum iuftas eflè caulas cur Romanum Pontifîcem non polsi * musfacere iudicem noftrarum controuerfiarum manifeftum eft* Nota eft enim uox naturæ amp;nbsp;ftripti iuris,quæüetat iîli indiciumpermittere,quireus eft ipfe amp;nbsp;inimicus, hoftilem animum perpetuis præiudicrjs déclara* uit.

Hoc tantum difsidium orbis terrarum initid ortum eft ^repræhcn* fione errorum Pontifîciorum, quos Monachi circumferentes uenales indul* gentias cumauxiflent,pofteaPontifex Leo decimus édita bulla confirma* uit,ô^ cumulauit errores, quorum refutatio maius certamen aocendit, Aefo» le meridiano clarius eft, defendi in bulla Leonis errorcs pugnantes cum uera Ecclefiæ doeftrina ♦ Conftat autem Pontifîcem errantem non facien * dum eflè iudicem* Cum^ reus fit,inluper hoftilem animum perpetuis præ* iudicrjs déclarât* Quot annis repetit condemnationem noftræ dotftrinæ Si magnam crudelitatem exercer in omnes,qui ampïecftuntur noftras lèntentias. Si inflammat reges Si principes toto orbe terrarum ad excrcendam fimilem fæuiciam*

Quid aliud nunc quoeg iudicaturum eflè Ipefemus, quamut haric crudelitatem Confîrmet, quam neceflàriam eflè iudicat ad retinendam po» tentiam Si eius neruos* Sunt^ potentiæ ipfîus nerui idola Si falfæ opinio* 4.TöW.Pfcj7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xxx rj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nés quas

-ocr page 838-

784-

O LOG IA

nes quas taxamus f Scimus hanc tarn triftem rcpræhenfionem multis ma* gnisuirispoliticis ingratam efle,amp;nos non fine magno dolore hos Eccle* (læ morbos commemoramus * Sed nimis ucra efl; hæc commemoratio nunc qui'dem nccefïària,quia ah'quos efle de Deo teflzes oporteu

Deinde quah's crit iudicf) forma f Initia iam uidimus, habitæ flint ora* tiones in quibus Amphitflyoncs, qui flint Tridenti, iacftitant Romanum Pontificem amp;nbsp;ei addidlos nullis dodlrinæ crroribus contaminatos eflè, queruntur abalijs fparfasefle hærefls, nec dubium efl: eos id crimen in nos conferre»TaIes quid iudicaturi fintiam oftendunuEt accedunt ahj multi Epi* fcopi,qui bus foils fuffragatio conceditur,ignari docftrinæ de Deo 5^ opinio* nes de Ecclefia peregrinas amp;nbsp;Ethnicas circumferentcs, dediti uoluptatibus amp;nbsp;ardentes odio noftri, quia aliquid diminui de dignitate fua noftris clamori* bus arbitrantun Hi habent adiundlos monachos indocflos,partim faicinatos ftulta fliperftitioncjpartim agnitam ueritatemceu furijs agitati delere conan* tes *

Hæc tota turba iudicum, etfi per lèlè abhorrct à ueritate, tarnen ficubi in rebus manifeftis luce ueritatis conuiifla mutare aliquid in Pontificfjsfen* tentfjs uellctjuon anderen Totaenimunius arbitrium intuetun Id non eflè indicium EcclefiæjUec ièntentiarum collationem,res iplà loquitur» Etfi enim pauci aliqui Nicodemi fimiles aderunt, hi tarnen uix gemitu flntentiam fli* am fignificare a,udebunn Et ut maxime aliquid retftè monerent^maior pars uinceret,

Hæc cum fint manifeftajiniuftefaceremuSjfi illius multitudinis, quam iieritati inimicam efi[elcimus,audaciamconfirmaremus, quod fieret, fiiftam Synodum iudicem faceremus. Nec dubium eft nihilo nos iuftiores aut li* beriores indices habituros eflè, quâm habuit Theramenes Critiam Qc cxtc* ros coliegas»

PrætereaadiudicrjformampertinetjCcrtd conftitui, an ex iure diuino, ex Symbolis amp;nbsp;certis teftimonqs dodrinæ Apoftolorum pronunciandum fit,an nerd ex recent! conflietudinc ftxcentorum annorum amp;nbsp;decretis, quæaut ex fliperftitione nata funt,aut condita funt,ut munirent potentiam,amp;f ex dilu* ta Theologia Thomæ, Scoti,amp; fîmilium»

Imô uero tertia lelsione lynodi Tridentinæ decretum eft, non diflen* tiendum eflè ab ijs traditionibus amp;nbsp;interpretationibus,qnæ flint ipfis ufitatæ» Hæc fi crit norma iudicij,quid pronunciaturi fint de noftris lèntentijs iam li* quet, Damnabunt hanc propofitionem ; Eide iuftificamur, quia non ièqui * tur Thomæ intcrpretationem, quæ eft corruptela pugnans cum iplo Paulo, amp;nbsp;cum uetuftis 8ó fanioribus enarrationibus. Damnabunt hoe dieflum : Vna oblatione confummauit omnes qui fan(ftificantur,quod affirmât unicum fuift (è facrificium propiciatorium mortem filfj Dei.Nunc ccenæ Domini admini* ftrationem non eflè facrificium, qnale ipfi docent applicandum pro alijs ut mcreatur remiisionem peccatorum, Habent enim contrariam perfuafionem, quæ multis feculis late uagata eft»

Si ex his recentibus opinionibus, pugnantibus cum Apoftolica dodri* na pronunciabitur, nihil opus eft Synode» Nota enim funt hæc recentia, ob hanc

-ocr page 839-

ob banc ipCam cauHàm noftris rcprehen6,quia cûm ab Apoftolica doÂn’na difTentiantjquæ cft immoturrijSô l'mmutabile dccretum DcipiecefTè fuit ad A« pofton'cam dodlrinam mentes hominum reuocarn

At diccntjcum pïerælt;$ fint fcripti fèntentiæ controuerfiæ,p«T5 6 'i^ia.voîaçt cur magis ueftræ inrerpretanoni quâm noftræ,quæ confênfu aliquot (eculo* rum comprobata eft, crederemus 7 Etfi hæc obietftio plaufibilis eft : tarnen omnes pq,doiftrina mediocriter exculti,uident quid relpondendum fit»

Primum,non fiint omnia obftura in fèrmonc diuino et in fymboIis.Nub la igifur interpretatio cum fontibus pugnans recipienda eft» Non enim giggt;t ncnda. eft noua de Deo doftrina, ut fecerunt Ethnici Orpheus, Hefiodus» Oftendimus autem multas adueriariorum interpretationes pugnarc cum fon* tibus,amp; genus docftrinæ nouum eflè, non traditum â Deo» Ethnicum eft enim quôd fingunt prodeftè iàcrifîcium ex opéré operato fine bono motu uten* tis»

Deinde confiât hoc, recentia iêcula, quorum confènfùm ïèquuntur aduerfàrr),diiceftifie à ueterum icriptorum faniorum interpretatione» Viden* dumefi igitur utra interpretatio, noftra an contraria, pugnet cum fontibus, hoc efijCum firiptis Propheticis amp;nbsp;Apoftoïicis, {ymbolis,amp; certis teftimonijs Apoftolicæ ièntentiæ»

f

f Hanc efie normam iudicrj oportebat.Nec nos ignoramus multos præfti* g’atoreSjUt fiabiliantidola 8ô prauas opinioncSjprætexcrc an6iquitatem,amp;S iiv fieftere intégras conciones Chrifii amp;nbsp;Apoftolorum ad humanas opiniones contra natiuam iêntentiam,amp;^ illufiria primæ Bcclcfiæ tefiimonia» Ac magnûi decus iâpientiæ multi in collèges Pontifîcqs Sd in aulis Regum eflè putant arcirtciofè pingere idola, concinna aliqua interpretatione falfàs opiniones lenire »

Hi ludijCÙm multis modis Ecclefiæ pernfciofi fint,profe(fid exemplum non efi confirmandum.Nam fi his fucofis interpretationibus excufàre licet er* rores,qui nunc taxati funt,aliquanto pofi etiam Ethnicis religionibus,ut Dia* bolus infiigatleuia ingénia ad deridendum Deum affi'ngentur bellæ excufà* tiones»

Eflèt autem impietas talibus ibphiftis permittere cognitionem,qui non ha* bent fiudium ueritatis : ièd cum uideant hoc plaufîbilius eflè,tantum quærunt prætextuSjUt quoquo modo præfcntes ritus tueantur» Oramus autem omnes graues uiros,amantes Ecclefiam Dei, ne audiant taies agyrtas corrumpentcs dodrinam de inuocatione,quam purifsimam eflè oportet»

Cum mens in inuocatione quærit quem alloquatur, 8d an 8lt;S cur audian* turnofiræprecesjiieceflèefiiciri hune eflè uerumDeum, creâtorem cceli 8Ó terræ,amp; conditorem Ecclefiæ iuæ, qui iè nominat patrem Domini nofiri lefii Chrifii,et certd exaudire propter Filium,quem uoluit pro nobis uidimam fie* rijô^ confiituit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àpX'Efia-

Hic fi oculis obpcit ille præfiigiator Georgium, Martem,Iunonem,An* nam,8d dieet congruere has inuocationes, iam reuera Deus horribili contu« melia affîcitur»

Artaxerxes uotum fecerat, ægrotantc incefia coniugCjiè lunonem fcgt;Iam

Xxx irj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uellc

-ocr page 840-

786 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O LOG IA

uelk cokre,n fànaret muîi'erculam,amp; uelle totam uiam ab arce Babilonica ad tcmpïum auro tegere,quod ipfi donaturus efîèu

Hæc fi tabs abquis {bphifta Icgcc,quæretfpcciofam intcrpretationem» Dîcct lunoncm fignificare unicam æternam mentem, feu Ti^ovohx/i retfiricem» Et Deo gratam cflè munificentiam,qua templa ornantutjUt fàccrdotes ab,ftudia iuuari,pauperum inopia iubleuan' pofsït,

Taies fuci' iêmper amp;nbsp;fueruntjamp; erunt pernicioiæ corruptelæ inuocatiosî nis ueræjde qua concionatur Euangebum. Qtiare adueriarijtabbuSjquamb# bet ipeciofis interpretationibus, neceiîè eft»

In hiftoria pafsionis fib) Dei infignis imago proponitur,cum oculi filrj Dei teguntur fafti)s,amp; undi^ facies cæditur colaphisjö^ adduntur uirulenti ßrcafmi : Vaticinare quis te percufterit»Irrident uclatum, quafi aut non uide^ at quo contufnelia afîiciebaturjcùm uelit perhiberi uateSjaut etiamfi uideat, diisimulare tarnen,amp; acçipere iniuriam cogatun

Quid tarn fimile eft buic imagini, quam ilîæ fucoftc erratorum interpre# tationcsC” Veritatem tanquam capiiuam ifti producunt,ac primum ocuios ciusuelant,hoceft,nudam cerninolunt» Deinde ab) aliunde colapbosinflk gunt,hoc eftjCorruptebs nouis earn Iacerant»Et fibi ipfi's plaudunt, tanquam rc bene gefta triumphos agunt, inter fuos, 8d Epicurea audacia fibi pcrfiiadent non cerni has fraudes Deo,nee uerentur iudicia hominum ff eti potentum fa# uore»

Aduerfus tales fophiftas,in tantis periculis extremæ fèneélæ mundfpro# feeftó diligentia bC circumfpeeftione opus eft,ne amp;nbsp;hæc,quæ iam reftituta funt, nouis præftigijs obruantur,amp; ne hoc exemplo confirmentur petulantia inge# nia,quacbbcnteromnesrebgiones miftent»

Omnium uirtutum ionge maxima eft, maxime^ neceflaria uera D« in=* uocatio,quæ eft redrix omnium periculorum uitæ,amp; radix cætcrarum uirtu# tum,Sd præfidium in hac mifèria humana præcipuum» Huius uirtutis dodri# nam uult Deus omnibus hominibus notifsimam eflè,amp; fèruari incorruptam^ Faciie autem deerrant humanæ mentes à DeOjet in quam tetros furores ruant, poftquam fèmel impulfæ Diaboli laqueis tenentur,oftendunt idola,ôô pernk ciofi errores omnium fcculorum atq^ ætatum,

Ided non concedendum eft ut homines Epicurci,aut ignari dodrinæ cœ# leftiSjS^ non amantes ueritatem,et ftudiofi fophiftices de his controuerfijs pro# nuncient.

At dieet abquis : Nullane patiemini iudicia,nullam cognitionem f Imd non dubitamus membra ueræ Ecclefiæ Dei pafsim in toto orbe terrarum,quo perferri dodrina potuit quotidie indicium facere de dodrina, multi fiiain fèntentiam declarant,qui ut teftentur fè probare hanc dodrinam, confeisio* nem eius uitæ ftiæ anteponunt»

Non igitur defùntiudices teftes noftræ fèntentia?» At(^ utinam de his tantis rebus,quas uniuerfo generi humano notiisimas eftè oportebat, in iudi# cio uerê Ecclefiaftico poftèmus noftras fèntentias cum uiris dodis,timentibus Deum,amp; amantibus ueritatem, conferre» Cur autem eius fynodi cognitionem expcteremus,in qua non fblum nos non audiemur : fèd etiam abjs redéfentk entibus bbertas dicendæ ftntentiæ nulla concedetur Z

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poftre#

-ocr page 841-

^OTE STAKTirK

Poftremó amp;nbsp;loci pen'culo iuftè mouemur, ubi cum noflri tutó tierfan', præfèrtim emi'fla ali'qua libera uoce non polTcntjfatis excufati fumus, quo nus ad eum locum accedamusgt;

Extant amp;nbsp;uetera, amp;nbsp;probata exempla landorum patrumjqui Synodos defugerunt,quanquam autoritäre lummaindi(ftas,cum lulpicabantur non hoc agijUt ueritas pateHeret : fed ut ftabiliretur^aut tyrannis, aut impium aliquod dogma

Imperator Conftantinus edido luculenter SiC Çcucrè Icripto præcepit gu=« bernatoribus Ecclefiarum,ut in Tyro conuenirent, Eth aliqui eó uiri boni Deum rede colentes acceflerunt,ut Potamon martyr : tarnen plures Epiicopi colludebantcumÄrio.Cumigitur Athanalîusuideretfè habiturum efïè inis quos iudices nodu dilccfsit,cum^ ad Imperatorem,qui non procul crat,ueniG letjCoram Imperatorbquanqum irato le excufauiu

Deinde Conftantinus fynodum Antiochiæ coegit frequentifsimuin ♦ Ad hanc noluit acccdcrc Maximus Hierofolymorum Epifcopus,cum quidem ioci uicinitas eum inuitare poflct» Sed norant quo uoluntas Conftantij pro^gt; pendebat,uel potiusquidmachinarenturilli impoftores, qui mirificis technis deprauabant Imperatoris animum,

Poftea cum Photinus horribilem tumultum in Pannonia excitafTet noüans ucterem Ebionis blaljahemiam, ac negans in Chrifto duas efle natu* rasjmperator,ut in re magna,fynodum conuocat Syrmium* Ad hanc magni* tudo negocq inuitare debebat omnes, prælèrtim qui non longe aberant, Ve* nit autem eó magna frequentia Arianorum, quæ cum lulpeda effet prjs Epi*^ fcopis in occidente,plurimi eó accedere noluerunu Ex præcipuis uerô uenit CÓ Hifpanus quifpiam Ofius Cordubenfîs Epifcopus, quem Imperator pro* pter nominis celebritatem peculiariter cuocarat.Cum^ ibi aftutê deprauatum effet Nicenum fymbolum, Olîus ambiguitatem uerbi,quod infertum erat, ftulta opinione tranquillitatis approbauiu

Poftea ciim eius autoritatem hæretici aIIegarcnt,Eccïefîæ in multis re* ‘ gionibus perturbatæ funt Jdeô Hilarius afperè queritur de Ofio, eic^ non fb* lum imprudentiam,fêd etiam leuitatem tribuit» Quare multô facius fuilïèt Ofîum non ûenire in Synodum.

Cyrillus Epifcopus Hierofolymorum,qui défendit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum Gre*

gorio Nazianzeno tandem confentit,aliquoties citatus â Synodis non accefsit ad eas,ac primus dicitur ufus fcripta appellatione» ♦

Imperator indixerat ut Mediolani conuenircntEpifcopi ex Oriente 5^ Occidente.Ibi cum Paulinus Epifcopus Treuirenfis, amp;. pauci quidam alq ani* maduerterent Auxentium fauerc Arianis ftatim initio difceftèrunt,acfuerunt cæteris autores difeedendi. Non enim uolebant prætextu Synodorum delcri ueritatem.

Cum igiturfîmiles caufàs habcamus,ne Tridentinam fynodum probe* mus,quales illi habuerunt in fugiendis aut relinquendis impijs Synodis, fatis nos amp;nbsp;hæ caufîæ,amp; hæc exempla exeufant.

Precamur autem Deum æternum Patrem, Domini noftri lefu Chri* ftijUtfîcut fè imiiienfa bonitate generi humano patefecit,ita feruet inter homi*

Xxx iiq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nés lu*

-ocr page 842-

758 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^T^OLOGIA T E S T

nes ïucem Euangeli), nee (înat earn deleri humanis furoribus quïbufcun«$» Precamur edam ut uoce Euangelf) colligat fibi in multis gentibus acternam Ecclefiam,a qua uerè ïnuocetur Sc celebreturjSC ubiq? terrarum idola euertaU Oramus etiam propter gloriam Dei amp;nbsp;falutem Eccleiîæ inuidiisimum Im* peratorem Carolûm Auguftum Dominum noftrum clementifsimum, om* nes reges amp;nbsp;principes ne prætextu Synodi finant damnari manifeftam uerita* temjamp; confîrmari idoïa,amp; iniuftam iæuitiam paisim graflàntem, ac fibi ipfîs comminationes diuinas proponant, in quibusdicitur: Blafphemia Spiritus non remittetur homïnibus» Item, ueniet iuper uos languis iuftus effùfus inde üiqj à nece Abel iufti,amp;c.Non aflèntiantur hypocritis, qui agnitam ueritatem obrjcre conantur,non fînt miniftri alienæ crudelitatis : fèd quærant falutaria confilia ad fouendam Eccïefîam Dei,quæ profedô in bac mundi ièneda fit an* guftior amp;nbsp;ærumnofion Hæc reuerenter, ut in Ecclefia Dei,fine ullis priuatis cupiditatibus petimus. Non enim deledamur dilsidio,nec ignoramus noftra pericula amp;nbsp;noftras ærumnas, Sed alîèntiri non poflumus ut Euangelq lux,8^ dodrina neceflària Ecclefiæ Dei,aboleatur nec focietate crudelitatis pollucrc mentes noftras, Sc uniuerlàmpofteritatem noftram uolumus

Hæceft plena confilrj ratio,quam cùm ïuftilsimam eftè conftet,ab ea non diftedendum eft,8ô exitus Deo commendandi lunt. Sicut fepe docet uox cœleftis,ut in Pfaimo j^^Subditus efto Deo,8^ ora cum» Item,Expeda

Deum, èC cuftodiuiameius. Et hune ipfiim ætemumpa* trem Domini noftrï lefii Chrifti, conditorem omnium rerum amp;nbsp;Ecclefiæ luæ ora*

mus, ut nos gubernet

amp; defendat, Amen»

SCRI*

-ocr page 843-

789-

SCRIPTA EXHIBITA IN COLLOQVIO VVORMACIENSI, ANNO -M, D, LVir.

NEM REVERENDI DOMINI PRÆSIDEN«

TIS, DIE XI. SEPTEMBRI5.

EVERENTER AVDIVÎMVS ORATIONEM ET MANDATA Reucrendifsimi Domini Prscfidentis^ac initio ueris gemiti:# busprecamurFilium Dei, Dominum noftrum lefum Chri* ftum uerc colligentem æternam Ecclefîamuoce EuangelijjUt nos gubernct, (èmper inter nos Ebi Ecekfiam colligat, ÔC nos ad explicationem dodlrinæ Ecclefiarum noftrarum per* fpicuam 0^ ueram offerimusjquam 8d propter gloriam Deiiamp; propter iaiu* tern animarum Iucercjpropagari conkruari optamus. Et rcuerenter agno* feimus D. Præfidentem Regia Maieftate conftitutiim.

Neautem uagari opinionibus exiftimemurj nunc quoq^exprefle tefta* mur,nos pio firmo conknfu ampledi fcripta Proplietica SiC Apoftolica,8lt;2 quideminhacipfakntentia quam comprehendunt Symbola, Apoflolicum, Nieenum Athanafianum,eam^ docTcrinam adfirmamus compræhenfam ef* fe in confeisione Ecckiiarum noftrarunijquæ exhibita eft Imperatori Carolo quinto in conuentu Auguftano, Anno ID O»

Hane confefsionem fatemur nos omnes pio conknfu ampIcAi, SC ab ea necdikefsimusjiiec difeefluri fumus. Reifeimus etiam errores amp;nbsp;keftaspus gnantes cum ilia confefsione,cùm ucteres turn recentes,8^ nominatim décréta impia fafta in Tridentina Synodo, ut nominant : Et librum cuius titulus eft IN T E RIM, alias adiones pugnantes cum confefsione noftra.

Credimus etiam certd Filium Dei colligere æternam Ecclefiam uoce Euangelr),8d efle ueram Ecclefiam Dei non multitudinem, quæ fcripta Apo« ftolica amp;nbsp;Symbola non rccipitjquales fiint Ethnica, Mahometica aut ludaica colluuies,nec illos qui fibi arrogant titulum Ecclefiæ,amp;^ tarnen kientes uerita* ti aduerfantur Deum contumelia adficiunt, ftabiliendis Idolis, adiuuant aut confirmant parricidia animarum amp;nbsp;multorum corporum : Sed ilium cce* turn qui fonat uocem Euangelrj incorruptam, qui quanquam habet fuas infir« mitâtes,tarnen retinet fundamentum, ut Paulus nominat, nec kiens défendit Idola,iuxta diftum : Oues meæ uocem meam audiunt.

In hac uera Ecclefia kimus efk multos cle(ftos,amp; certd hæredes cfk uitæ falutis æternæ,qui conuerfi ad Deum uera fide propter Mediatorem acci« piunt remifsionem peccatorum. Nec dubitamus in hac uera Ecclefia placcrc Deo,conuerfionem,fidem,inuocationem,Sc alios cultus ab eo mandatos,.

HuiusueræEccIefi^ membra nos efle profitemur ÔÔ docemus manda« tum Dei efkjUt omnes homines illius ueræ Écclefi'æ eines fiantjficut kriptum eft : Vnum petq,ut habitem in domo Domini omnibus diebus uitæ meæ amp;c» Hæc initio præfari uoluimus, ut feiatur amp;nbsp;quid profiteamur, amp;nbsp;nos non difcefsifk â uera Dei Ecclefia.Vtrunlt;^ certum fit, quæ nbsp;nbsp;ubi fit Ecclefia,

ôô fit unicum certum docftrinæ genus, quod eft conknfus Catholicæ Eccle« fiæ Dei,

-ocr page 844-

fiæ DeijProphetarum Apoftolorum,quôd qtüdeni SctcRimonia habet ue^« ten's amp;nbsp;purioris Ecckfiæ,etiamfî fcn'ptores poft Äpoftolos,alrj magis, alrj mi;» nus puri funtjamp; multi contagia habent fuorum temporum, ficut ^emper ho# minum natura aliquid habet imbecilh'tatis.QuÓd autem aliqui reh'(fta dodio# rum perpétua fèntentia,excerpunt ftmina errorumjqui poft eos maiora incre# menta habuerunt/raus eft ôi. peruerfitas.

Altera pars orationis Reuerendifsimi D. Præfidentis, in qua eft com# memoratio de publicis calamitatibus, quas attulit adfert publica diftor# dia,ualde au^et nobis dolores noftros, Significat cnim nos efte difsidiorum autorcs amp;nbsp;faces,8C uelut exprobrat nobis calamitatcs noftras. Meminimus uulneranoftrajSc experti fumus afpera rudimentajquæ nos commonefaciunt de amanda pacCjEt deploramus principum amp;nbsp;ciuitatum ærumnas amp;nbsp;multo* rum Nobilium amp;nbsp;fortium uirorum interitus, Deploramus amp;nbsp;aliorum neces, qui propter confelsionem piam quotidie interficiuntur, amp;nbsp;alsiduis gemitibus E)eum precamütjUt Ecclefiae concordiam, 8^ patriæ, noftris familijs pofte« ris tribuat non folum pacem : Sed etiam ordine conftitutas politias Ô6 hone# fta domicilia,

Sed quód ab hoftibus Euangelq qui ft Ecclefiam nominant diflentimus, ftuerifsimis mandatis Dei cogimur,iuxta hæc dida : Si quis aliud Euangeli# urn docet,anathema fit, Item^Qiii dixeritblafphemiam contra Spiritum fan# dum,nonremittetur eiJtem,Fugite Idola, His diuinis mandatis cum pardx neceift fit,non nos difeordiæ autores fumus, Sed culpa illorum eft,qui mank ftftam ueritatem dclerc amp;nbsp;horribilia Idola ftabilirc conantur, Nec nos ab Ec # elefia Dei difeefsimus ; Sed focij illorum elft nolumus,qui cruore piorum re# Ipcrfi,Idola tuentur,

Cum^ mandata Dei anteftrenda fint omnibus commodis,uitæ noftræ, tranquiîîitati publicæ amp;nbsp;priuatæ, amp;nbsp;carifsimis family's noftris, commenda# mus Deo exitum noftrarum ærumnarum,qui dixit : Pofui uerbameain orc tuo,8ô umbra manus meæ protegam te, ut plantes cœlos.

Quód autem petit Reuerendiisimus D.PrscfidcnSjUt placide fine amba# gibus amp;nbsp;fine conuicijs, noftras ftntentias exponamus, nihil nobis gratiuseft tali collationCjin qua fimplex ueritas fine fbphiftica ôd fine animorum acerbi# täte quæritur,ut gloria Dei illuftretur, amp;nbsp;faluti animarum confulatur. Pro# mittimus igitur nos Deo iuuante modefte amp;nbsp;proprie, amp;nbsp;fine fophiftnatum præftigfis expofituros elft ucra fundamenta dodrinac noftræ ex fcriptis Pro# pheticis amp;nbsp;Apoftolicis, Ac uicifsim petimus ut gubernatores colloquij non concédant aduerfari}s ludere fophifmatibus^et detorquere didaProphetiCa amp;nbsp;Apoftolica ad aliénas ftntentias, amp;nbsp;cumulare dida fcriptorumjfeuftlfa ftu male detorta,Talibus centonibus aduerfarq iam multos annos fucum faciunt indodis, EÓ magis autem uitandus eft hie Indus,quia hæc tota collatio reft# renda eft ad ftnatum Imperrj,

r^oftremó, quia iubet nos Reuerendiisimus D, Præfidens deliberare de ordine collationis,fuit anteà ufitatum in talibus congrelsibus ordinem articu# lorum confelsionis ftqui.Idem nunc quocß fieri petimus. Sed audiemus quid amp;sReuercndilsimo D.Præfidenti cæteris uideatur. Precamur autem fili# iim Dei Dominum noftrum lefum Chriftum,ut nos gubernet.De iuramentis poftquam formam eorum audierimus,exponemus noftram pctitionem,quam ncceliariam elft iudicamus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIE

-ocr page 845-

JFO^Ï^^MACIEnSU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79»

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5) 7£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S E^PT E

INteileximus oratiohem Reuerendißimi Domini Mersburçenfis SC Colle* giariim præcipuè nas quatuor partes compkxam cfk. Prima fuit commcy moratiOjin qua narrat fuos non adferre animorum acerbitatem ad banc colla* tionem,ac uicifsim petit ut fine odijs quæramus publicam concordiam. Pars fccunda fuit de antiquitate docfrinæ quam tuentun Tertia petitio fuit,ut in tantis difienfi'onibus oftcndamus,an communi conienfu ampleÄamur Augu* ftanam confcfsionem,5c in ea icntcntia pcrfeueremus,Quarta fuit de commii« tatione fcriptorum,Slt; de ordine articulorum.

Etfi de fingulis membris dici multa pofîènt,tarnen breuifsime refponde* oimus. Nos nec curiofitate,nec ulla inhonefta cupiditatCjamplexos efife do* clrinam quam profitemur,Sed fimplici animo,quia ueritati agnitæcontradi* Cere blafphemia cft. Nec deledlamur publica difcordiä, led ingenti dolore ad* ficimur propter dilcordiam propter calamitatcs, quæ ex illa Icquuntur, ac uulnefa meminimus,quæ propter doÀrinæ profelsionem noftri acceperunt* Qiiare uere adfirmamus nos in hoc tanto dolore amp;nbsp;his ærumnis, nec odia,nec ambitionem, nec «azAovRaiap ad hanc collationem adferrc, led optare nos hoc unum,ut gloria Dei illuftretur,ôlt;S faluti animarum confulatur.Quas uolunta* tes illi adferant,qui manifeftos abufus defenduntjautetiam exercent læuiciam in nofiros,facile iudicari potell»

De antiquitate doélrinæ miramur uiros docîfosadfîrmare,genus doótri* næ quod ante quadragintaannos plurimi docuerunt,lèmper ab initio notum amp;nbsp;probatuni fuiiîe Ecclefiæ,cum manifeftum fituetuftati multos récentes er* fores amp;nbsp;ritus prorRis ignotos fuilîè.Non prohibuerunt Apoftoli coniugium miniifris EuangelifNon fucrunt priuatæ Miflæ,ac multô minus uenaïes pro mortuis.Non luit inuocatio mortuorum hominum ,Non fuit adoratio in cir* cumgeftatione panis.Non erat mercatus indulgentiarum, Nemo dilputabac Romanum Epilcopum habere utrumeß gladium»Denicß longa eflèt enumera* no,fi' recitare plures abulùs uellemus,qui paulatim irreplcrunt 8^ tempore cre* uenint,Augulfinils déplorât Itii temporis liipèrlfitiones. Et his recentibus le* culis dodli uiri multi,GerloiijVueffelus, amp;nbsp;alp reîiqüerunt lcriptas querelas de Ecclefiæ morbis,ôv lèmper aliqui multitudinc falcinata erroribus,diHèn» ferunt »

Cum autem manifeRum fit ueteri puritate paulatim dilcelsifle pofteri* ores,magis miramur cur diîfium fit à collocutoribus,nolïe le dilcedere ab ca dodrina,quam ante quadraginta annos plurimi docueruiit. In ea afieueratio* ne fi pcrleuerantgt;quid opus eft hanc collationem inftitui, quid opus eft quajri remédia ad tollendos Ecclefiæ morbos.Sed utrum genus dodtrinæ fit antiqui* us èc Apoftolicum,in collatlone, Deo iuuante,oftendemus. Placet 'amp; nobis didum Tertulliani : Primum quodqp reftilsimum eft.Sed quæratur antiqui* tas ex teftimonijs Apoftolorum,5ó eorum qui proximi cis luerunt,amp; qui cru* ditione iudicio antecelluerunt» Horum nobis teftimonia non deefle feimus»

Dielum eft in oratione Reuerendifsimi Domini,proximam ætatem an* te quadraginta annos uiam compendiariam amp;nbsp;certam monftrare ad concor* diam.M.anifeftum eft autem ea ætate tenebras fuifte maiores qut'im antea» Vi* dimus nos ipfi inuocationes mortuorum hominum,curlus ad ftatuas ,Entltu* fiafiiios

-ocr page 846-

^CT A

fiafmos hominum,qui perciti furore ad ftatuas concurrerunt,ut in orgijs Bac=* chf furores hominibus immifsi funtjCarnificinam confefsionis fansfadio^« num,uenalesindulgentias,mérita Monachorum aJrjs uendita,8lt;f alias multas portcntofàs luperftitiones» Hæ tetræ tonfufiones non erunt norma piæcon# cordiæ,lèd carum reftitutio uerè efïèt redire ad uomitum. Sit norma de qua fcriptum eft : Lucerna pedibus meis uerbum tuum. Nec Lutherus tanta Itu# dia multorum piorum initiô habuiflèt,niiï magnitudinem abufuum multi de# teftati elîcnt»

Tertio loco nobis obijeiuntur noftrædiflènlîoncs.Ad banc obiecflionem antea reijjondimus.Nos omnes in noftris Ecclefijs pio firmo conienlîi am# plcóli confefsionem exhibitam Carolo Imperatori,in cenuentu Auguftano Anno I y 3 o.Ab ea confelsione nec dilceisimus,nec dilcclîuri fiimus.Ët refjci# mus opiniones cum ea pugnantes.Nec de fundamento inter nos in noftris Ec# clefijs diftènfio eftTtfi ut temper infirmitas eft humanæ natura?,interdum er# rata aliqua accidunt etiani piorum,qui tarnen funt fanabiles» De qs uerd qui funt extra noftras Ecclefias, manifeftum eft fanaticos homines plurimos,Ser# uetum,Thammerum,Ânabaptiftas,Stenckfeldium, amp;nbsp;multos præfb'giatorcs â nobis conftanter refutatos efîè,amp; præmunitam elle iuuentutem optima do# lt;ftrina,ut illos furores iudicare polsit amp;nbsp;execretur. De his tantis rebus a 1 q ex# tra noftras Ecclefias nihil fcripfèrunt, led ociofi Ipecftatores noftrorum præ# liorum fuerunt,aut etiam odio noftri furiofis erroribus Sc transfugis adplau# lèrunt.

De commutationeferiptorum amp;nbsp;ordine articulorum,adlcntimur oratio# ni Reuerendiftimi Domini Mersburgenfis,ô^ petimus ut fine fophiftica pro# prie èC perlpicuèluas lèntentias exponant,nec in opinionibus manifeftè fiilfîs Sc perniciofis qugrant fucolàs excufationes,et cro^à(îafAiaK.a, ut multi didicerunt iam arte pingere luperftitiones.Scitis pro ueftra excellent! làpientia etiam ma# las caufâs ab aftutis Iplendidê ornari poftè. Id non fiat in Ecclefia,lèd cedant errores Deo amp;nbsp;ueritati,amp; luceat in Ecclefia perlpicua ueritas.Nos fine fraude, fine corruptelis teftimonia Prophetica amp;nbsp;Apoftolica recitabimus,nec adfîn# gemus peregrinas interpretationes,lèd Deo iuuante natiuas lèntentias rctine# bimus»

Quidam ucteris Ecclefiæ exempla proferunt, non ea quæ uetus puritas tradidit,lèd quæ paulatim irreplcrunt Icmina fuerunt errorum, Ideô etfi fcimuscongrucre noftras lèntentias cum ueteri puritatc, tarnen exemplis ue# tuftatis cum deleiftu utemur.Precamur autem filium De! Dominum noftrum lefum Chriftum,ut nos gubernet,ô^ fuæ ueritati iplè opituletur»

S)IE XEl

OLacetnobisdeludiceprimam efte deliberationem, in qua nos lèquimur

Pauli didlum : Si quis aliud Euangclium docet anathema fit, hoc di# dum : Sancftifica eos in ueritate,lèrmo tuus eft ueritas. Ac toties iam diximus

nos fideliter amp;nbsp;conftanter amplelt;fti lcripta Prophetica nbsp;nbsp;Apoftolica amp;nbsp;Sym#

bolagt;

Adfirmamus hoc quoep, lèrmoncm Prophcticum amp;nbsp;Apoftoh'cum,amp;f Symbola non elfe lèrmoncs incertos 8^ non intelleèlos : Sed filium Dei qui protuht

-ocr page 847-

JTO at I EN SI Â. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘jvß

protuliï Euangeîium ex finu æterni patris, eft ÀÔ}©gt;æterni patris, ucracem nuncium efle,qui iielit intelligijnccadferre ambigua di(Ha,aut numéros PIato=« nicos. Ac fapienter dixit Epiphanius : Non omnia uerba Dei funt aîlegorica, fed intelligantur ut natiua fignifîcatio poftulat. Opus eft autem fpeculatione amp;{èn{uadconfiderandum de qua materia loquantur, Adhibcri uult intellci« flum phraiîsamp;circumftantiarum5amp; diftin(ftionem materiarumjdefinitiones, diuifiones, recftas ratiocinationes. Deinde amp;nbsp;fènfum,id eft j experientiam in uera conucrfione 8^ confolatione» Manifeftum eft legis moralis fermonem proprium perfpicuum efte 5 proprio fèrmone etiam traditas eftè Euangclij promiftiones. Sic de omnibus fîdei articulis ftntire necefte cft.EtG enimjUt po^ ftea dicemuSjEcclefia reuerenter audienda eft ut doiftrix, tarnen fides non niti* tur Ecclefîæ autoritate,(èd uoce diuina, Audis docentem Ecclefiam Aoyop eflc y^saijSjjop^ remitti peccata, amp;nbsp;dari uitam æternam crcdenti in filium, fed credis propter uocem diuinam. Et execranda eft uox Aibti, qui ait : Scripta Prophe« tica amp;nbsp;Apoftolica non plus habitura autoritatis, qu^m fabulas Aefopi, fi non accedat Ecclefiæautoritas, Tarn prophanam uocem in Ecclefia edi indignifsi« mum eft.Sit igitur Iudex in Ecclefia ipfè fêrmo Propheticus amp;nbsp;ApoftolicuSjUis delicet ipfè fili us Dei, qui Prophetas amp;nbsp;Apoftolos mifit dodrinam æterni pa^ tris traditam â filio fonantes.Nec perfpicuo horum fèrmoni rcfragetur ulla hu# manafàpientia autautoricas»

QuidigituragitEcclefia“T Do(ftrixcft,ut dicitur:Nifi araffètis uitula mea,non inueniffetis. Audiamus docentem Ecclefiam,amp; ficubi uidenturobfcu* ra autdifsimilia eftè dilt;fta in fcriptis Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis, confidcremus in fontibus collatione teftimoniorum, quæ fit uera interpretation Audiant pq Antiochenam Synodum pronunciare in diôlo Iohannis : In principio erat uer# bum, intelligi xôyo/j uigzsa^uSx/o/JîSed quærant teftimonia in fcriptis Propheticis amp;: Apoftolicis. Doceri ,commonefieri,adiuuari,confirmaripiorumconfènfu pofTumus, ut Paulus inquit : Docete amp;nbsp;emendate uos mutuo, Sed fides nitatur fcriptis Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis, ut dicitur : Fides ex auditu eft, auditus au* tem per uerbum Dei, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Sed obijcitur, oportere uiuam uocem eftè, quæ dirimat certamina, cùns alrj alias interpretationes adferunt. Ad id refpondemus : Vbi TOpTO/jperfpicu* um eft, manïfeftifsimum.eft fèrmonem Propheticum 8c Apoftolicum ludicem eftè, Vbi ueró quærenda eft cT/avoia ne tunc quidem ualet interpretatio, ut in iu* dicijs politicis autoritäre gradus. Autoritas Regia aut Prætoria interpretatur legem, addit aliquid aut corrigit, Et propter graduum officium necefte eft pa* rere interpretationi, addition! aut correóiioni. Sed indicia docftrinæ in Ecclefia confeffîones funt piorum 8C eruditorum,qui oftendunt quid fèntiant recftè cob latis diftis Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis fine fbphiftica, Nee ualent horum feiv tentiæ propter gradum fèu officium, quia rede collatis membrisinfèrmonc Prophetico èC Apoftolico, agnofcunt, quæ fit uera ci'/avo/a. Contendunt Ana* baptiftæ, oportere eftè Platonicam rerum communicationem,quia fcriptum eft : Da Omni petenti te. Nos contradicimus» ludicat Ecclefia non ex humana autoritäre, fèd prolatis diuinis regulis : Non furtum facies. Item, Euangeîium'' non abolet, fed adprobat légitimas politias. Sic de cætehs difputationibus fèn* tiendum eft. Origenes interpretatur : Ex operibus legis non iuftifîcatur omnis k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4. torn, ¥bih nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Y y y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caro,

-ocr page 848-

794- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C T

carOjtantóm dc cærcmontjs, Augiiftinus de tota legejudcx de rc tanta nOn pro nundat propria autoritate,fèd fontes amp;nbsp;totam fèriem di/putationis confideratj uïdet hoe agi, remitti peccata propter folum mediatoremjR-eiicit igicur Orige^ nis interpretationem»

Haec de Eccleiîæ iudkps dida fint. Et tarnen aliudeftïoquidefcn'ptork bus quam de ludicrjs Ecclefiæ, Magna difsimilitudo eft lcriptorum 8^ Græco« rum amp;nbsp;Latinorum, Alp magis,alq minus puri funt.Venerantur autem omnes bene meritos de Ecclefia ôôornatos teftimonqsdiuinis, Btfeimus multos fu«« ifle organa Dei falutaria,de quibus didum eft : Sedet ad dextram æterni patris Filius, dans dona hominibus, paftores ÔC dodores. Ac filio Deigratias agp mus quôd teftes dodrinæ amp;nbsp;inftauratoresfubindeexdtauit amp;nbsp;excitât. Pro# deft confefsio Gregorij Neocæfarienfis, ÔC aliorum de filio Dei, Profunt mo# numenta Irenæi Athanafij, Labor Hieronymi in interpretatione ualdeuti# lis fuit.Ambrofius, Auguftinus, Profper 80 alq quidam dodrinam de gratia fideliter iuftaurarunt. Ac dolemus multos bonos ftriptores amiftbs efle negli# gentia Epiftoporum amp;nbsp;principum,Et ualde optamus uos reftituere dodrinam eruditiorum patrum,qui uelut gemmæ Ecclefiæ fuerunt. Sed uos ex pro# mifeua multitudine amp;nbsp;diuerfarum ætatum ftriptis fragmenta excerpitis, SC multa inconcinnè ad ueftras opiniones detorquetis, fæpè etiam notha amp;nbsp;fup« pofiticia citatis,quia feins moueri homines mentione Ecclefiæ amp;nbsp;antiquitatis, ÔC fuftragantium numero, Apud Græcos ipfi canones Miftæ dillîmiles funt inter feiè, amp;nbsp;diftrepant â Latino. Qiiærimus finceram antiquitatem fumus hortatores noftris ut legant uetera feripta, fed Liant normam efle debe# re Prophetica ôC Apoftoîica,

Multa enim occurrunt in pleristp icriptoribus incircumfjîedè dida. Cy# prianus inquit ; Peccata ante baptifmum remitti in baptifmo.Ea quæ fîunt po# ftea eleemofynisredimenda efle. Chryibftomus de pœnitentia odo modos re# cenfèt,quibus accipitur remifsio peccatorum. Melius Euagrius qui ait, bona opera placere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod nos dicimus prælucente fide, ficut 8gt;C Pau#

lus inquit : Omne quod non eft ex fide peccatum eft. Scopus enarrationis Ori# genicæaliusprorfuseft inEpiftola ad Romanos,quàm enarrationis Augu# ftini. Et poflPemus exempla diisimilium interpretationum plurima recenfere, quæ uos dodifsimi uiri non ignoratis, Sed populo non oftenditis, ut fuffragia antiquitatis habere uideamini.

Quid quod notha etiam citatis. In libro Theophyladi leguntur uerba de tranlêlementatione, quæ nufquam funt in noftro codice græco. At contra il* lam Mîraçoix^'wer»^,inquit uetuftior 80 melior fcriptorTheodoretusap'roçcpucn/jôUMî^ Taeô;5\wp^ Gregorij ætate cum in Europam,Afiam ÔC in Africam infufieffent barbari, partim Ethnici, partim Ariani, ÔC horribiliter delerent urbes,difsi# parent Ecclefias, extinguerent ftudia dodrinarum, barbaries multas fuperftk tiones lecum aduexit, iècuta eft magna caligo, T une amp;nbsp;inuocationes homi* num morttiorum, ôô miflæ pro mortuisamp;legesccelibatuscontraantiquita# tem receptæ funt. Scriplèrat Dionyfius Corinthius, non onus graue cœlibatus imponendum efle tanquam neceffarium fratribus,fèdmultorum infirmitati parcendum effe. Gregorius contra iacerdotibusprohibuitetiamconfuetudi# nem coniugum, quas antea duxerant.

De ex#

I

-ocr page 849-

JrO^MACIEHSIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;795

De cxerdtrjs ieiuniorum Zc. caftitate (cripfèrat AthanalîusrPuïchra res eft cxcrcitium, fi fimul fit cogm'tio ueritatis, amp;nbsp;fi fint pofsibilia. Nec dubi'um eft, quin Athanafius uir fapiens hac grain'flima cenfura taxatierit fuperftitioncs fui temporis. Semper enim natura hominum fuas habet infirmitates. At pofterior ætas cumulauit ritusjamp; quidem adfinxit fallas opinioncs.quod fint cultus Dei, Skut Thomas exprefle kripfit,Ieiunia mereri remifsionem culpæ amp;nbsp;pcenæ,

Ci'rm igitur magna fit ’difsimilitudo fcn’ptorum, ctfi cognofci antiquita* tern uolumus amp;nbsp;ab ea adiuuamur, tarnen perfpkuum fermonem Prophetkum amp;nbsp;Apoftolkum antefen'mus. Et Pauli regulam retinemus, quæcunq) dodrina adfertur fit analoga fidei. Item ad Philippenks : Etiamfi quid aliud fapitisjnon difceditc tarnen â Canone ad quern prius ueniftis,Et quidem fi recipitis eruditk orum kriptorum teftimonia , nihil dubium eft eos nobis patrocinarijS^ ue^ ftras fuperftitioncs ruituras efle,

Diximusautoritatemfummam effc Prophetki amp;nbsp;Apoftolki fermonis, deinde de Ecdefiæ iudkrjs amp;nbsp;de ueteribus kriptoribus diximusjkquitur memü brum quartum, quod uos attexuiftis, propagatam effc ueritatem in pofterior resj quia Deus Ecclefiam non relinquat, Fatemur Ecclefiam eftè çolumnam ue^ ritatis, amp;nbsp;in ea kmpcr aliquos â Deo mirabihter kruari rede kntientcs 8^ rci -de inuocantcs Deum, ut regnantibus Phariiæis Sf Saducscis, erant tarnen Eclt; clefia Zacharias, Simeon, Elifabet Maria parentes eins, amp;nbsp;alrj multi horum auditoreSjSkut S^3,Regum lÿ.dicitur.’Reliqua funt in Ifracl kptem millia qug non flexerunt genua coram Baal. Et iubinde Deus immenfa bonitate in aliqui* bus pqs dodoribus accendit lucem fuam,ut Ecclefiam decrekentem reftituat.

Nec tarnen alligata eft hæc uera Ecclefia ad imperia pontificum aut ad impiam turbam dominantium, ut dominabantur Phariki ÔC Sadducgi,ficut SC hac poftrema ætate dominati funt pontifices, qui impias leges condiderunt amp;nbsp;defenderunt, Et làcrifîculi ac Monachi qui dodrinam nouam genucrunt, ut Iigt; bri oftendunt, Sc fuperftitiones ualdecumularunt, Manifeftum eft dodrinam de pocnitentia, de iufticia fidei, Sf de multis alijs articulis in dodrina Thomæ, Scoti ôd fimilium corruptam clfe.Quærit Scotus an una miftà dida pro multis, tantundem ualeat, quantum fingulæ pro fingulis. Qualis carnificina fuit illo« rum opinio , quae docct peccata mortalia efle , uiolare ’traditiones de cibis amp;nbsp;fimilibus rebus ctiam fine petulantia, Denicg corpus dodrinæ plenum fuk inextricabilibus labyrinthis amp;nbsp;laqueis conkientiarum. Deinde amp;nbsp;iuperftitio^ numipedacula oculis confpici potuerunt , Inuocationes hominum mortuo^ rum, concurfus ad certas ftatuas,amp; iacrificia pro mortuisSC multiplex pro^ phanatio Miffarum, Non eft igitur propagata ueritas in multitudinem domi* nantium in Ecclefia, defendentium manikftos Qc tetros errores,etiamfi titu« lum habuerunt habeant Pontificum, Epikoporum, Sacrificulorum Moi» nachorum.

Quare non rccipimus conditionem propofitam, ut noftrae controuerfiæ iudicentur ex promikuisferiptorum ueterumdidis,0d ex pontificum decretis, amp;nbsp;ex recentibus labyrinthis Thcologiæ Monachorum, fed iudicari eas uolu« mus ex kriptis Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis,8c ex Symbolis.Non enim kntimus horum krmonem incertum efk 8c pomum ip'tTQ^.ficutquidam contumclia De urn adficientes, dicut kripta Prophetica Apoftolica ambigua effe ôd literam

4.tem, Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mutam

-ocr page 850-

796 mutam 8ó mortuam,^ materiam difcordiarum jEthortamurpiosutcogw tent feuen'ffimè præcipi Deo, ut omnes doélhnæ ludicentur ck his ipfis libris ïïcut fcn'ptum eft ad Ephefios,Ecclefiam extrudam efle fuper fapi'dein angula« rem ChriftumjSd Prophetas Apoftolos hui'us ædifîcq fundamentum eHc.Ec 2. Iohannis primo dicitur : Omnis qui non manet in dodlrina Chrifti, Deum non habet. Et de perfpicuitate uocis diuinæ muîtæ iêntentiæ notæ funt. 2. Co^ n'nth, 4« ait Paulus, Euangelium non efle uelatum nifi in impf)s. Et in prouer^ brjs fcriptum eft capite 30. Omnis fermo Dei igné probatus,clypcus eftomni^ bus fperantibus per ipfum.Igne probatum nominat, quod in ueris exercitqs dei St inuocationis experimur eius certitudinem,quia Deus ucrè effîcax eft uer^ bo fuo in iudicandis amp;nbsp;confolandis cordibus,Et Spiritus Dei dat teftimonium Spiritui noftro,

Hæc breuiter de norma iudicrj diximus, quæ amp;nbsp;alibi iæpius â noftris coj» pioflus expofita funt, 6^ ad declarationem copiofiorem nunc quotf nos offert mus. Inarticulode peccato Originisnon dubitamus noftræ confefsionis fens’ tentiam uerilsimeeflè lèrmonis Prophetici èC Apoftolici èC ueterum Ecclefîæ fcriptorummanifeftamdodrinam. Nec reprehendimus defînitionem recita* tam â collocutoribusjied in una parte infidias detegi neceflè eft.Sciunt ipfî mul tos ante hæc tempora de fomite icripfiflè, qualitatem corporis efle quæ non fît peccatum,lcd ueîut morbus amp;nbsp;pœna languefaciens uires animæ.Hæc extenua* tio mali nobiftum nafcentiSjneceiTariô reprehenfà eft ab Ecclefrjs noftris,ut ma gis intelligatur amp;nbsp;deploretur magnitudo pcccati amp;nbsp;pœnæ, Cum nominatur maïa concupifcentia in hac dotftrina, non tantum intelligatur fomes iêu quaift tas in corpore,Ièd fîmul in mente amifsio firmæ noticiæ de DeOjSC inuoluntatc auerfîo â Deo, amp;nbsp;in corde triftis inobedientia repugnans legi mentis, Sicut re* dicit uniueria pia uetuftas,Iàucium uiatorem uuïneratum ÔC fpoliatum efle» Et Jeremias inquit ; Cor hominis peruerfum eft: in omnibus 80 milèrum. Per* iierfîtasfîgnifîcatauerfîonemâDeOjMilèria fîgnificat poftea hæc horribilia mala,fugam indignationem ac fremitus aducrfus Deum.Ideo dicit PauIus:Sen fus carnis inimicitia eft aduerfus Deum. nbsp;nbsp;Talis eft homo cum defqt efle tem*

plum Dei. Horum malorum non eft omittenda mentio, cûm de peccato Ori* ginis dicitur. Hæc tanta maïa in non renatis, efle uerc ÔC propriè peccata,amp; non renatos propter hæc ipfa maïa aâu reos efse æternæ iræ Dei, nihil dubi* um eft.

Hactota explicatione omifsa. Synod us Tridentina aftutè ad ftabilien* dos alios errores inde ièquentes fecit decretum.Concupiicentia in Renatis non eft uerè propriè peccatum ♦ Cum eo decreto congruunt uerba collocuto* rum, ut tcdJè confirmentur ilia ænigmata Synodi Tridentinæ, Agamus plané ôd perfpicuè, Iohannes inquit : a/xapn'a ïSp Jivo/xia. Peccatum eftjquicquid eft con* tralegcmDei. Needubium eft illas triftes dubitationes in mente etiam in renatis, amp;nbsp;in uoluntate Slt;C corde negledionem Dei amp;nbsp;carnalem lècuritatem amp;nbsp;alias prauas inclinationes pugnare cum lege Dei. Sunt igitur peccata fîio genere. Et non funt tantum mala corporis, ut morbi feu pœnæ. Volumus igitur exprefle dici , quôd concupilcentia fît malum pugnans cum lege DEI.

Sed obrjciunt, ctîm rcatiis remifliis fît, non dici uerè peccatum. Non mo*

uemufl

-ocr page 851-

I

Jr o ^M^CIEnSI^.

uemus Aoyo^^axîccp. Hæc quæftio eft : An ilia mala pugnent cum lege Dei. Hoc exprimi uolumus» Scimus remitti fandtis reatum, fed tarnen declarari ne* cefle eft de fundamento, ut cruditi loquuntur, an fît malum pugnans cum lege DEIjpræfêrtimciîmin Articulo ueftro uerba obfcura ÔC inexpb'cata pofîta fînt. Dicitur non folum peccati reatus in baptjfmo remiflusfedetiamid totum y quod ueram propriamque peccati rationem habet* Vêtus eft illud ÎVIeftèniorum» Taura^jî^ -zs-aÂûtzœ a'olt;êia'jJiar(i i^èi2.an£j^aip.cvmp. mxivàÜkJ'iKHiu.aTcc» Intelquot; ligi has fraudes cxiftimateamp; plane dicite, Curdicatis non folum tolli rea* turn 5 ièdetiam id totum , quod ueram propriamtj peccati rationem habet* Quid hîc uelitis exponitCjnec præftigias offundatis ledoribus uerbis nihil fîgnifîcantibus. Non eft candor talia uerba nihil fîgnificantia intexere, Paulus inquit : Senfus carnis inimicitia eft aduerfus Deum ♦ Quid triftius dici po* tcft f Et in capite feptimo exprefle Paulus nominat hæc mala peccatum, cum ait:Video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meæ amp;nbsp;cap* tiuantem me in lege peccati, Et petimus confîderari pondéra uerborum. Que* relæ funt omnium piorum fîmiles dehactanta miferia» Et fî petitis teftimo* nia lcriptorum, recitari plurima polTunt* Auguftinus libro y* contra lulianum inquit : Concupifeentiacarnisaduerfusquambonus concupifeit Spiritus,8^ peccatum eft , quia ineftilliobedientia contra dominatum Mentis , amp;pœna peccati eft, quia reddita eft meritis inobedientis, 8^ caufà peccati eft defedionc confèntientis 8C contagio nafeentis*

Poftremd quod dicunt calumnias effe, amp;nbsp;affingi quôd doceant, homines fîne auxilio fpiritus fandipolîèdiligere Deum fuperomnia,extanthbriSco:« ti amp;nbsp;fîmilium,in quibus hæc exprefle feripta funt, quos fî collocutorcs non le# gerunt, iniufté faciunt, quod nos calumniatores nominant, re non explicata* Sed fî legerunt miramur eos non cogitaflè qiiàm facile refutari pofsint* Non uolumus certare conuicqs, Et petimus uiciflîm, ut res ipfas candide perfpicu?, fîne fophiftica amp;nbsp;fîne conuicqs exponant*

lufsi fumus hue accedere ad placidam collationem, in qua fieret feu ueri* tatis inquifîtio,fèuinaliquibus controuerfqs conciliatio,Et attulimus piam uoluntatem ac preces, ut hic labor illuftraret gloriam Dei, amp;nbsp;prodeflet ad ali# quarum Ecclefîarum emendationem* nbsp;Sed omiflb colloquio mox inftitutum

eft , UC feriptis certaretur, cuius mutationis confîlia , fortafsis magis intel* ligentur poftea* nbsp;nbsp;Hîc uidemus condudum efîè declamatorem,qui uenali lin#

gua oftentec grandiloquentiapi fuam, non in explicatione dogmatum, fèd in concertatione priuatorum conuiciorum, cui nominatim refpondemus, nifî huic ornatifsimorum uirorum confèfsui parceremus* Hæc tantiîm ed bre# uiter dicimus,ne difsimulata ilia parte orationis calumniofà fateri crimina nobis obieda uideamur» Nunc de ludicfjs Ecclefîæ breuiter amp;nbsp;perfpicuè len* tentiam nuper exhibitam repetemus, nbsp;nbsp;Nequaquam concedi uolumus, ut fîbi

quisque fingat interpretationem fèrmonis Prophetici amp;nbsp;Apoftolicifuoarbi* trio, ut nobis obijcitur. Sed ut Deus præcepit fînt iudicia in Ecclefîa, Sicut ad Corinthios feriptum eft. Et fît norma ludicq certa ÔCimmota,fèrmo Pro# pheticusamp; Apoftolicusamp;Symbola,fîcut feriptum eft, Iohannes 8. Si manfè# pH; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Yyy iq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ritis

-ocr page 852-

758

ritî's in fermonc mco, uerê difcipuli mei eftis. Cum w piiwp perfpicuum eft, ma^ nifeftum eft ab co non difcedendum efle, Sicubi «T/avo/« quærendacft quæratur ex collatione membrorum, in qua collatione adiuuamur teftimonrjs ueteris

purioris Eccknæ, quia uult Deus audiri Ecclefiain ut dodn'cem, fèd fides uerbo Dei nititur. Hanc noftram commemorationem de pun'onsEcclefiæ te* ftimonfjs, S)C de noftra reuercntiaerga organa Dei,quæ ad propagationem uelt; rac dofln'næ di'uinitus excitata funt, callidè omifit ille declamator, falfô iiOî« ciferatur nos de patrum autoritäre detrahere» Nos uerd gratias agi'mus ' D E Oj quôd Irenæij Gregorij, Athanafrj Neocæfàrienfis, Bafîlij, Auguftini, SC fîmilium teftimonijs nos 8d docuit confirmât de multis magnis rebus.Sed tarnen fateri neceHè eft,alios magis,alios minus puroseftè,ÔCnormameftè oportere lèrmonem Propheticum amp;nbsp;Apoftolicum, Aiunt in Bafîlio eftè inuo* cationem fàndorum hominum.Etfi is tantum uno in loco oratorio more conu pcllationem ad Ecclefiam cœleftem facit amp;nbsp;nominat fanflos «ru/x-srpEaÊfUTaç no* ftrarum precum, credimusamp;nosfandosincœloaftîduê præcari proEccIe* Ga^ nbsp;nbsp;Nec tarnen inde ièquitur, inuocandos efle, Ac multd minus ilia obiter .

di(fta in Bafilio detorquenda funt ad horribilem impietatem, quam recentior œtas in inuocatione hominum mortuorum exercuit amp;^xercet, Et cùm dogma conftituitur, anteferenda eft Bafîlij ÔC aliorum didlis Lex exprefla : Dominum Deum tuum adorabis,amp; illi foli fèruiesJtem; Sola natura omnipotens iudicat cordaamp;agnofcitueraminuocationem» Hæc exempli caufà commemoro,nc anteferanturfcriptorumimpropriadidlafèrmoni Prophetico amp;nbsp;Apoftolico. Hîc uos dicitis confugiendumeftè ad communem confènfum, intelligitis confuetudinem ueftram, quæ orta paruis initijs, paulatim, ita cumulata eft, ut multa tetra mala accefferint» Sincera uetuftas nullas habuit miffas pro mortuis. Poftea inuenitis apud Auguftinum, matrem uoluiflè fui mentionem fieri in fy naxi« Hæc primùm de precibus intelleda funt ♦ nbsp;nbsp;Pofterior ætas ad#

diditoblationemprodeffe mortuis. Hîc quolt;| confènfum nominatisconfue# z tudinem, cum longé différant tempora amp;nbsp;incrementa abufuum. Etfî igitur ueneramur antiquitatem, amp;nbsp;cognofei earn uolumus, ut nuper diximus, tarnen rurfus hoc adfirmamus nos nolle iudicari controuerfîas noftras ex illo confên# fuquemexpromifeuisautoribus amp;nbsp;diuerfîs ætatibus,cx difsimilibus exem# plis,ex impijs pontificum decretis, amp;nbsp;ex fordibus dodrinæ Monachorum €olligitis, Et tandem oftenditis effè confuetudinem ueftram, Scitis enim uicioîàm confuetudinem non effe ius, Ideo difeeffîmus â ueftra confuetudine, quia cam feimus pugnare cum dotftrina à Filio Dei tradita, fîcut èC in Ezcchi# de mandatum eft: In præceptis meis ambulate,non in præceptis patrum. Qudd uerd dicitis uos non proceffuros effe ad reliquam collationem, fî hune iudicem, quem proponitis non admifèrimus, teftamur nos in hac reeufatione perfèueraturos efle, amp;nbsp;fperamus fènatum Imperij hæc ueftra infîdiofâ amp;nbsp;fbphû ftica poftulata non probaturum efle.

Hæc de præcipua parterefponfîonis breuiterdixiflè fatis fît, Nuncquæ# dam de alijs ueftris Sophifmatibus addemus. Qualis cauillatio eft, quôd excufàtis pontifices quôd non tulerintlegem de cœlibatu, quia cum nemo co^ gatur fieri fàcerdosjilli qui fiunt,uolentesfîbi hoc onus imponunt,cum non / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coadus

-ocr page 853-

rrO^MACIEKSlA.

coacflns militât, iudîcatur uolens tantos laborcs adirc» Nos contra dicimus» Ordini neccflariô iniuftê hoc omis additum eflèjquia Deus nulli ordini necefla rià uult hoc onus imponi,ec manet l'mmota Iexdiuina:Mclius eft nubere qu^m uri. Ac res oftendit horrendis (celeribus poHutas eflè omncs gentcs propter ik lam pontificiam legem» Circumfpicite Sgt;C triftia exempla plurimorum in uen ftris collegfjs toto orbe contemplamini, quæ ß uobis dolorem adferunt,cur ua^ nilsimo fbphifmateLegemexculatisquæ iniufta eft,fiuc uolentes Ce oiFeranC iiue nolentes. Deinde etiam qui uolunt ieu miniftcrium Ceu redituSj nollent hoc onus accedere» Äliquos ftultitia, aliquos Epicurea prophanitas mouet, ut onus non recuicnt,multi honefti amp;nbsp;dodi apud ueftros fugiunt minifterium,nc polluantur rjs iceleribus, quæ impiam legem comitantur. Definite igitur ßngere ibphifticos prætextus ad confirmandam legem quæ tot ieculis multolt; rum inuocationem impcdiuit, poftea caufa eis fuit æterni exitij, in quo tota æternitateerunthoftes DEI,amp; uicifsim ingentem iram ientient» Nolite errare inquit Paulus, Scortatorcs amp;nbsp;adulteri non pofsidebunt regnum Dei» Magnum igitur fcelus eft confirmare legem, quæ amp;nbsp;Deo damnata eft,amp; cau^ Ci horribilium peccatorum. Aliud ibphifma de didoEpiphanijprorfus infuliumfuit^qui cum dicit natiuam uerborum fignificationem retinendam cfle, uult phrafin rede intclligi,non hoc uult, figurate dida pueriliter fine figu* ris intelligi, ut cu’.m dicitur : Si te ofïênderit manus tua, præcidc earn» In Ce^ quenti cauillatione malitia potius qu^m infulfitas confpicitur, Cdm diximus, fititatjIudexlèrmoPropheticusamp; Apoftolicus,uidelicet iple filius Dei,fin* gunt confundi peribnam Sc lermonem uocalem» Nos ucrd hæc longé diicerni* mus, Et locuti fumus ut in ïohanne inquit dominus ♦ Sermo qucm locutus fum, ille iudicabit eum, Dicitur indicium filrj Dci,quod ipfius iermone regitur leu profertur» Et quidem tune ipfè regit mentes iudicum fua dodrina ßC Spi* ritu fando,ficut dicitur ad Ephefios,Chriftum effe caput in Ecclefia omnia per* ficiens» Et hæc iudicia per ueram Ecclefiam cxerceri fatemur, Nec tarnen al* ligatamefièueramEccIefiam ad Imperia Pontifîcum qui Eepè manifeftè lunt hoftes ueræ Ecclefiæ, ut in Synodo Antiochena erat Paulus Samolàtenfis, Et quædedilcrimineiudiciorum politicorum ÔC Ecclefiæ ,S^ de autoritategra* dusjinpriorc refponfione diximus,neccITarid attigimus» Nec reeufamus ca copiofîus dcclarare» Obijciunt nobis Sii difsenfiones noftras, ôé alla fcandala. Ad hæcprimùmhocrelpondemus,Inter nos omnes quiadhanccollationem miffi fumus, 8^ inter paftores omnium Ecclefiarum in noftris regionibus Del benefîcio pium conlènfutn cITe de confeiîîone Auguftæ exhibita CARO LO ïmperatori Anno I HT* amp;nbsp;reqeere nos omnes dodrinas pugnantes cum ea confeiTione* Si qua autem ucl exorta funt dilîîdia, uel oriuntur, habemus iudi* cia, ut lànentur errantes.Scmper in Ecclefia in hac uita fuerunt funt eruntin* firma membra. Et dominus iubet ièptuagies Icpties remittere fànabilibus. In* terea tarnen ccctus inter nos rede ièntiens èC redé inuocans Deum eft uera Ec* défia Dei iuxta didum : Oues meæ uoeem meam audiunt, ac finguli inter no* ftros parati funt cedere iudicio amp;nbsp;cenfuræ noftrarum Ecclefiarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Con*

tra uerd dicimus non eftè ueræ ECCLES lAE ciues illos qui manifefté falià dogmata amp;nbsp;idola pertinaciter retinent,8i funtdefenlbresparricidiorum amp;C

. Y y y ürj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libidi*

I

-ocr page 854-

libidinum« Hæc iiiciflïni ucftris obrjcimus. Nee obfcura ftint exempla parrici^ diorum4 Meminimus tantum propter improbatas fuperftidones in eultufan* dorum crudeliter interfedum effè Henricum Sutphanienièm uirum exceb lentem ingenio, eruditione pietate, qui quidem adhuc celebs erat, Ac pofle* mus alia multa exempla recitare ♦ Et continua exercetur iæuitia in ipfa urbe Roma, Gallia, Belgico, Anolia, Sgt;C multis Germaniæ locis, Hane confirmare fophifticis excufationibus eft iederi ftelus addere. Hane refponfionem opponi* mus illi Epiphonemati ueftri declamatoris, qui ait nos fuperba præfumtione amp;nbsp;inuidig malignitatis plena æftimatione nos ut dqs genitos effèrre, Agnoft cimus nos eftè miieros homines ÔC erumnæ noftrg multis notæ funt,confpiciun tur exiliaSC neces. Sed tarnen manifeftæ ueritati, quæ amp;nbsp;uobis nota eft ,fcimus non contradicendum efle.Nihil nepudet iftum declamatorem piosReges,prin cipes,uiros nobiles,amp; honeftifsimos omniu ordinu homines, qui graui iudicio probant hoc dodrinæ genus, magno cum periculo, tanta contumelia adficere, ut tribuat eis fuperbam præfumtionem inuidiæ amp;nbsp;malignitatis pIenam,Sed difsidia, inquit, oftendunt incertum eftè ièrmonem Propheticum èc Apoftoli* cum, Confulatur ergo communis confènfus. De noftris diisidqs iam dixi,eti* amß qua de magnis rebus inciderent, legitim is iudiefjs ea in noftris Ecclcfijs tolli, 8^ unumquenc^ noftrum paratum efle fubire indicium cenfuram no* ftrarum EccIcfiarum,Quód commémorant difsidium de coena Domini,id non eft in noftris Ecclefijs, Sed hoc miramur, cur in hac re confugiant ad ilium con* fenfum quern iaditant,cdm manifefta fit dilsimilitudo teftimoniorum in fcrip* toribus.Quid diceret lapiens amp;nbsp;erudita uetuftas,fi legeret has recentes fabulas^ An afinus bibens aquam baptifmi, bibat baptifmum. Quid mus commedat rodens panem confecratum* Cohorreftimus hæc deliramenta cogitantes, Reuerenter autem retinemus uerba Chrifti amp;nbsp;Pauli,qui dicit,panem efiTecom* municationem corporis Chrifti amp;c, Communicatio autem fignificat prælên* tem aÄioncm inftitutam. In hac aeftione dicimus uere adefle amp;nbsp;iumi corpus Chrifti,8^ teftificari filium Dei,Ic nobis applicare fiia beneficia,nos facerc fi* bi membra, Hæc tanta beneficia unit accipi filius Dei fide, Sicut amp;nbsp;Cyprianus inquit : Pietas inter data condonata ft diuidens gratia agit t^m uberis bene* ficrj largitori.

De ipedaculis extra adionem inftitutam, retinere regulam necelTe eft, CreaturasnonfacereSacramentum,cum fit adoratio in circumgeftationeamp; quidem diuulfis partibus Sacramenti, non congruunt dida : Panis eft communicatio corporis ô^c.Sed de hac quæftione èC airjs tunc copiofius dicendum eric cum ad articulos ueniemus,de quibus ordine dicendum, Hæc tantum nunç breuiter attigimus, ut oftendamus quare nos illam confuetudinem, quæ nobis præcipuè inimica eft non faciamus ludicem, Veneramur ueterem amp;nbsp;puriorem Ecclefiam, ftd hanc non reftituunt nobis collocutores, ftd excerpunc abufus

qui paulatim irrepftrunt, ÔÔ fucum faciunt ignaris Ipecie Antiqui* tatist Nos hac coniblatione nos fuftentamus; Quod ex

Deo eft, non diflbluetur.

-ocr page 855-

JTO AT lENSIA, ^T{TIC7LFS.

P Etiuimus ut ad doélrinæ arh'culos proccderetiir, præfèrtim cûm incboata fit collado de peccatOjquod reliquum eft in fandlis in hac uita, De quo Pha^ n'faicam dodlrinam necefleeft taxanWuIt enim Deus agnofci peccatum^ut ui^ cifsim intelligantur beneficia filrj Dei,gratia amp;nbsp;lufticia fidei, fînalis liberate oni's à peccato* Adfirmamus igitar hos defedus feu ^.ralîap, quæ reliqua eft in fanéiisinbacuita,non tantum eiïc morbum autrem indifferentem,nectans» tiim ideô nominari peccatum à Paulo, quia fit effèdus peccati t Sed quia fit mas« lum pugnans cum lege Dei,€tfi in renatis rcatus æternæ iræ tonitur,amp; fit inco« atio fanationis»Manent tarnen triftes reliquiæ,propter quas amp;nbsp;hæc corporalis, natura damnata eft ad morte corporis utRom,8.dicitur,Bt homo inpeditur ne fatisfacere legi Dei poflit,nec poffît elle lege iuftus,ficut Rom.S.dicitur.’Senfus carnis inimicitia eft aduerfiis Deu, Legi enim Dei non fubiicitur,nec fubijci ei poteft.Hanc docftrinâ neccfle eft in Ecclefijs conferuari,ut Lejc Dei intelligatur, nec dominentur Pharilàicæ opinioncs, quæ ab aduerfarrjs defenduntur èC confirmantur, Scripfit quidam ex aduerfarqs : Concupifcentiam tam natura* lern efle homini,quâm foli eft proprius motus» Tanta cæcitas eft ut non diftin* ’ guat ara^ia/jjin omnibus uiribus, ab appetitione cibi Só potus creata natura» Et communis error eft aduerfariorum,concupilccntiam non efle malum pugnans cum LegeDei, amp;nbsp;multo infultiorem rationem addunt:Qiiia lex tantum loqui* tur de adionibus» Nee confidcrant quid fit Lex Dei, SC quód naturæ hominis conformitatem cum Deo poftulet,nô tantum acftionum,fed intuentur uelatam faciem Moyfi» De his tantis rebus concionantur Filius Dei,Prophetæ amp;nbsp;Apo* ftolijSc taxant prophanas,philofophicas amp;pharifàicasopinionesamp;romnes fanfli in hac uita gementes déplorant banc molem peccati, ficut quærela Pauli Roman» 7» oftendit* Scimus in hac quæftione dilTimilia eflè indicia prophana, uera Ecclefiæ. Ed magis necefle eft, nos ueritatem retinere, amp;nbsp;nos amp;nbsp;alios ad timoremDeihortari,amp;fecuritatemcarnalem taxare,ficut Propheta clamat: Conuerte me SC conuertar»Poftquam conuertifti me,egi pœnitentiam,amp; poft* quamoftendiftimihi,percufli femur. Cur adeoblandiuntur fibi homines,ut negent peccata eiTe afliduos æftus dubitationum de Deo amp;nbsp;de prouidentia, ft* curitatem carnalem in rebus ftcundis in aduerfisfugam,amp;fremitus aduerfus Deum,amp;:: deinde uaga incendia malorum adfedluum, quæ omnia prj triftifsi* mis gemitibus déplorant.

Vt igitur extet noftra perfpicua confefsio de peccato originis,damnamus amp;nbsp;ueteres Pelagianos,amp; Anabaptiftas,amp; alios,qui aut prorfus negantefft pec* catum originis : aut negant reliquos defetftus Sc prauas inclinationes in renatis efle mala pugnantia cum lege Dei. Reijeimus amp;nbsp;fynodi Tridentinæ flexiloqua didla, amp;nbsp;in ueftra narratione abfurrde didum : Totum hoc quodhabet ratio* nem peccati, fublatum eft. Scitis in dogmatibus,proprietatem perfpicuita* tern neceffariam efle, amp;nbsp;noftram ftntentiam plane intelligi non dubitamus. Quid autem hæc ueftra uerba fignificent:Totum hocquod habet rationem pec catifublatum eft,qui^ intelligitC’Quodnam eft illud totum f An caligo in men* te,dubitationes,carnalis ftcuritas, amp;nbsp;fimilia mala, prorfus fublata funt; Ided à nobis in fuperiorc ftripto explicatio petita eft.

SECVN*

-ocr page 856-

SE CrN ïD rS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rS,

TN Catalogo articulorum nobis exhibito ,fecundus eft : De LI BE RO ■*^ARBITRIO,dequo nofter articulusinconfefsioneAuguftæexhibita, planus amp;nbsp;perfpicuus eft, èC ne tunc quidem improbatus eft. Ac iudicamus ex* plicationem noftram utilem efle difciplinæ Sgt;C Ècclefiæ,c«m dicimus quæ liber* tas in uoluntate fit reliqua,uidelicet,regendæ locomotiuæ,amp; quód uoluntas hu mana fine Spiritu fando non poftit efficere motus interiores â Deo præccptos, ut timorem Dei, fidcm, diledionem Dei,conftantiam St robur in confefsione, caftitatem cordis,80 fimiles interiores uirtutes, quæ funt 8^ nominatur frudus Spiritus, Hac noftra diftindione Pelagiani Sc Manichæi refutantur, di* fciplina confirmatur, Sgt;C fimul monftrantur beneficia filfj Dei promifla in Eu* angeliOx

Dicimus non renatos Sr debere èC pofte regere locomotiuam, ut externi geftus congruant edm lege Dei. De cxternisadionibus,acdehisdidumeft: Lex eft iniuftis pofita. Adfirmamus autem hanc externam diiciplinam, nec ia* tisfacerelegi Dei,neciufticiamefteDeopIacentem,nec mereri remiisionem peccatorum, nec eftc id, quo homo coram Deo iuftus, id eft, acceptus fit î Sed propter alias caufas,de quibus fuo loco copiofe dicimus, neceftariam efte.

Sed de motibus interioribus qui funt frudus Spiritus, incoant obedi* entiam inferiorem, quam Deus præcepit, dicimus, eos motus non pofte effici fine Euangelio fine Spiritu fando, ficut feriptum eft : Sine me nihil poteftis facere. Certum eft autê dari Spiritum iàndum cum in conuerfione corda uoce Euangelr) fuftentantur,iuxta didum.Venite ad me omnes,qui laboratis amp;nbsp;one rati eftis, amp;nbsp;ego reficiam uos. Item ad Galatas 3. Vt promiiftoncm Spiritus ac* cipiamus per ndem. Hæc fiint plana 8^ peripicua amp;nbsp;habent teftimonia piorum in adfiduis exercitrjs pcenitentig 8^ inuocationis,dc quibus Spiritus fandus dat teftimonium Spiritui noftro. Item Spiritus làndus opitulatur infirmitati no# ftræ. Et quidem docemus cultum Dei neceftarium efte, petere Spiritum ian* dum,ut ftriptum eft. Petite 8^ accipietis. Item, Qiiantd magis dabit pater coe* leftis Spiritum fandum petentibusf Hanc dodrinam 80 ueram efte,amp; pijs uti* lem manifeftiftimum eft,8ó â multis dodis uiris amp;nbsp;peritis in EccIcfia iæpe repe* titarn efte,non dubium eft.Quia non folum uetcres BafiIius,Ambrofius,Augult; ftinus, Profper èC alq quidam de ea perfpicue icriplerunt fed etiam recentiores, Bernhardus,Cameracenfis,Vueftalus 8c airj.

Clare etiam adfirmamus,non efte fpiritum iàndum in his, qui non reti# nent fundamentum fidci,dc quo Paulus inquit : Funda mentum aliud poni non poteft, præter id quod pofitum eft, nec in illis efte dicimus, qui perièuerant in fteleribus contra conicientiam,8(r excuti ex cordibus eorum,qui fuerunt renati, cum dogmata pugnantia cum fundamento ampleduntur,aut cum ruunt in ice lera contra conicientiam. Galat, y. Qui talia faciunt regnum Dei non pofside# bunt«

lt;P (J^OTEST^TIO,

Vm hue mÜTi fimus ut dodrinam in Ecclefijs noftris receptam,quanquam ^^iæpè in conuentibus repetita eft,tame rurius hïc recitemus,ut poftea collate (ententiæ utriuf^ partis referantur ad iênatû Impcrq,initio precamur filiû Dei domi«

-ocr page 857-

go5

dominum noftrum lefum Chriftum uerè colligcntcm æternam Eccleiiam üocc Euangdi)utnosgubernet5amp; fèmper inter nos fibiconigatEccleßam» De* inde quia nccefle eft oftendi quid profîteamur, hoc in lumma præfari uolui* mus,nos pio confenfu ampledi fcripta Prophetica Só Apoftolica jamp;quidcin in hac ipfa fententia quam compræhendunt Symbola, Apoftolicum, Nicenum ScAthanaßanUjCamq? docftrinam adfirmamus compraehenfam efle in confeisi* one Ecclefiarum noftrarum, quæ exhibita eft Imperato: C A R O L O Quinlt;« to in conuentu Auguftano Anno I y 3 o* Hane confeßionem fatemur nos omnespioconienfu ampledi, amp;nbsp;ab ea nee difcefsimus,nec difeefluri fumus. Qudd ideo præfari uoluimus, ut notum fit omnibus, quid certó profiteamurj ficut in Ecclefia debet extare certum amp;perfpicuum genus dodrinæ* Reijeimus etiam errores amp;nbsp;ftdas pugnantes cum ilia confefsione, cum ueteres, turn rccend tes, Et nomina tim Décréta impia faeftain Tridentina Synodo ut nominant 8d librum cuius titulus eft IN T E RIM, amp;nbsp;alias adiones pugnantes cum con* fefsione noftra. Qudd autem obijeitur nobis,quód ab Ecclefia dilceflerimus,8£ Ecclefiam intelligant Romanu pontificem cum cæteris quorum multi lcientes aduerfantur ueritati, 80 defendunt amp;nbsp;colunt idola, relpondemus, plane amp;nbsp;per^ Ipicuè, oranes homines cogi fèuerifsimis mandatis Dei,ut ab ilia congregation ne defendente errores 8C idola diftedant, iuxta hæc dicfla : Si quis aliud Euans gelium docet anathema fit. Item: Si quis dixerit blalphemiam contra Spiritum fan(ftum non remittetur ei. Item : Qui negauerit me coram hominibus, ne* gabo amp;nbsp;cum coram patre mco coelefti. Item : Fugite idola. Et mandatum pri* mum inquit; Non babebis alios Deus præter me,Etfi autem ingenti dolore ad* ficimur propter difcordiam,quam feimus Sc nobis Sc Reipub: magna pcrieula adferre, tarnen necefle eft omnes homines mandata Dei anteferre omnibus him manis commodisS^ incommodis,ôCcuentus Deo commendare, iuxta didtum: Subditus efto Deo Só ora cum. Hane habemiis iuftam amp;nbsp;neceftariam caufam feiundionis à Pontificia congregationc, Ac optima confeientia propter giori« am Dei falutem noftram, non curiofitate, non iniufta ulla cupiditate aut Ipe difeefsimus confenfu tot gentium, Sed errores amp;nbsp;idola reliquimus, amp;nbsp;nolun mus elfe Ibcij iniuftifsimæ crudclitatis,quæ in multis regnis exercctur,Hac nos confolatione fuftentamus aduerfus 0^ odia multa triftia mala quæ adfert publica dilcordia, Scimus illos non efte Ecclefiam Dei, qui ftientes ueritati aduer* fantur Sc Deum contumelia adficiunt ftabiliendis idolis,8ó adfuuant amp;nbsp;confirmant parricidia animarum 8^ multorum corporum,iuxta di(ftum:Qui dixerit blafphemiarn contra Spiritum lancftum, non remittetur ei, Credimus autem certó filium Dei colligere æternam Ecclefiam uoce Euangeli),amp; cum coctum eile ucram Dei Ecclefiam ,qui ibnat uocem Euangelq incorruptam. Et quanqua habet fuas infirmitates, tarnen retinet fundamentum, nee feiens défendit idola, iuxta didum : Oues meæ uocem meam audiunt. In hac uera Ecclefia feimus elfe' multos elcdos, amp;nbsp;certó hæredes efle uitææternæ, qui conuerfi ad D E V M uera fide propter filium Mediatorem,accipiunt rcmifsioncm peccatorum. Nec dubitamus in hacueraEcclefiaplaccre Deo conuerfionem,fidem,inuocatio* nem amp;nbsp;alios cultus ab eo mandatos.Huius ueræ Ecclefiæ membra nos elfe profi temur, amp;nbsp;docemus mandatum Dei efle, ut omnes homines illius ueræ Ecclefiæ ciues fiant, Sicut feriptû eft: Vnum hoc petij ut habitem in domo Domini omnibus diebus uitæ meæ,Hæc initio præfari uoluimus,ut feiatur nçs non uagari

opinioni-

-ocr page 858-

§©4-

opinionibus,Gd amplecti ccrtum,unicum3amp; perpetuum dodring genus,quod eft confènfusCatholicæ Ecclefiæ Dei, Prophetarum, quod quidem èC teftimo# nia habet uetcris Ecclefiæ pun'oris, etiamfi fcriptores poft Apoftolos, alrj ma« gis, alt)minus puri funt, amp;nbsp;multicontagiahabentfuorumtemporum, ficut lemperhominumnaturaaliquidhabetimbecilhtatis. Quód autem aliquire^ Iidadodtiorum perpétua fententia, excerpunt ftmina errorum, qui poft eos maiora incrementa habuerunt,fraus eft8Cperuerfitas« nbsp;Quareiam præfa*

mur nos non abiedîuros efte ueritatem propter talia delidla feriptorum aut calt; nonum pugnantia cum feriptis Propheticis ÔC Apoftolicis : Sed rctinebimus normam fupra commemoratam, fcilicet ftripta Prophetica, 8C Apoftolica,SC Symbola, quorum non eft incertafèntentia, Et filium Dei qui dat dona homi* nibus, oramus, ut noftras mentes fèmper doceat amp;nbsp;regat, nec finat nos abduci à natiua fèntentia fèrmonis Prophetici amp;nbsp;Apoftolici èC Symbolorum* Ac nos quidemDEO iuuantedoclrinarnEcclefîarum noftrarum fidehter,finc præftigijs fophifmatum,propriè’,perfpicuè,amp;^fîne ambagibus ôôconuicfjs, exponemus , Et uera fundamenta ex feriptis Propheticis amp;nbsp;Apoftolicis monftrabimus» Viciftîm autem petimus utgubernatores colloqufj , non concédant aduerfarfjs ludere fbphifmatibus, detorquere dida Prophetica Apoftolica ad aliénas fèntentias, amp;nbsp;cumulare diÂa feriptorum , qui poft Apoftolos fuerunt, feu falfa fèu male detorta ♦ nbsp;nbsp;Hæc fimulacra pugnæ eô ma#

gis uitanda funt, quia hæc tota coîlatio referenda eft ad fènaturn Impcrrj. Plaufibilis eft autem ilia coaceruatio recentium didorum apud eos, qui teftes potius numerant ,quâm dijudicant, nec tempora difeernunt* nbsp;nbsp;Et tot iam am

nos aduerfari) præcipuè his coaceruationibus ueritatem obruunt,acfucuni faciunt populo, nomine Ecclefiæ, quo tanquam gorgone multos terrent, cum multa horribilia Idola recentium temporum prorfus ignora fucrint puriori antiquitati, nbsp;nbsp;Vult autem D E V S taxari errores, fiue tempore, fîue

multitudine confîrmatos, fiue recentes* Sicut feriptum eft: Fugite Idola,

Vt dulcifsimum nobis effet colloquium, in quo cum eruditis, prjs, Si amantibus ueritatem de uniuerfæ doélrinæ fontibus, placida Si candida colla* tio fieret, ficut Si fieri deberet, Si nos faduros efîè iurauimus : Ita dolemus no* bis oppofitos effe uiros dodos quidem, fèd qui lucem ueritatis feientes fugiunt, Si nobis uarfis modis infidias ftruunt. Statim initio propofita eft norma iudi* cr),quamipfi fciunt fuidifsimilemeffe.Namueterum fèntentiæfæpècumre* centibus opinionibus pugnant ♦ nbsp;nbsp;Deinde Si condemnationes initio flagitatæ

funt. Sæpè refpondimus nos Si mifïos effe ex Ecclefijs, quæ confefsionem Au* guftæ exhibitam. Si non aliud dodrinægenus ampleduntur, Et nos ipfos eam confefsionem Si non aliud dodrinæ genus ampledi, Addimus etiam reijeere nos opiniones cum confefsione noftra pugnantes, Extare etiam refutationes â nobis éditas contra multorum errores, Hac honefta refponfione non contenti, flagitarunt alias particuîares condemnationes, in quibus adhiberi declaratio* nem neceffe erat : Refpondimus de illis particularibus explicatedicendum elfe fuo ordine in articulis. nbsp;nbsp;Simul enim Si afïèuerationes ueras exprimendas

cfre,Si falfa improbanda,Si caufas oftendêdas eftè.Hæc -ayapEfya aftutè fie inftru« da funt, ne perueniretur ad dodrinæ collationem. Si ut inter nos difsidia fère* rentur* Poftquam igitur aliquiexnoftrisdifcefferuntjnuncnadioccafionem abrum*

-ocr page 859-

JKO AC I EKS I A, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;805

abrumpunt Colloquium,fingunt prætextus,qui funt o'Kfo-xça^'o« iuris : Ciim il li nominatim delecftifuerint, alios non furrogandos cfle,amp; improbaturos eorum Dominos,fi quid hic ipfis abfentibus inter cæteros conucnerit. Pro^ pter has caufas fiabrumpcnt Colloquium, nos teftamur, nobis non defuinè uoluntatem procedendi ad doétrinæ collationem,etfi liberari nos non mole^* lleferimuSjCum tam uariè infidias nobis ftrui uideamus, amp;nbsp;oppofiti collocu« tores Icientcs ueritatem occultent, arte errores confirment idola ftabili:* Qyæ potcft elîè utilis collatio, fi abfint amor ueritatis animorum candor?” Extant Icriptanoftra multa, ex quibus controuerfiæ noftræ co a« gnofci pofTunt. Nec ueræ Ecclefiæ indicium unquam defugimus, amp;nbsp;ad id nunc quocß prouocamus, Cumqj fciat Deus qui ell nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j nos nulla in*

iufta cupiditate dilïèntire ab aduerfarijs ; Sed propter mandatum Dei quaere* re ueritatem,non dubitamus noftros ccetus elle Ecclefiam Dci,amp; Deum ora* mus, ut nos gubernet amp;nbsp;protegat, ficut fcriptum eft : Quod eft ex Deo non diffoluetun

Quód uero attinct ad condemnationes, quas flagitarunt,iterum refpon* demus,quód toties diximus,nos non aliud doôlrinæ genus, præter confelsio* nem Auguftæ exhibitam profitcri,SC omnia dogmata pugnantia cum ca con* fefiiione rerjeere.

Quod autem aliæ condemnationes flagitantur,dc fjs femper obtuli* mus nos in fingulis articulis explicate difturos eftèjquia in illis materijs dccla* ratione opus eft. Non enim tantum Cinglij dogma improbandum eft,(ed fi* mul horribilia idola Pontificia damnanda funt,quæ feiunt ipfi aduerfarfj nul* Io modo excufari poflc,8d ignota fuifte finceræ antiquitati, Quomodo ad ra* tionem Sacramenti congruit auulfio unius panis,ut in circumgeftatione ado* retur,cum extra inftitutum ufum nihil habeat rationem Sacramenti. Deinde quanta prophanatio eft in Milsis plurimorum, qui prorlus nefeiunt quid agant. Hacc triftia mala non libenter commcmoramus, led ingenti mcerorc deploramus. Attingi tarnen in CoIIoquio fincero hæcuulnera neceftc eflet, 8d ueram dodtrinam aduerlus multos errores illuftrari ♦ Ided ut in cacteris articulis multis,differrccommemorationcscrrorum maluimus, donee ad in* tegram explicationem perueniftemus. Et cum toties pctiuerimus, amp;nbsp;adhuc petamus, ut procedat docftrinæ collatio, intelliget Imperij Senatus, nos non defuifte noftro officio ♦ Miramur autem fi qui làpientes delecftantur hoc triumpho, quód nouas dilcordias accenderint. Profeéló in hac tri* fti ôddelira mundi Icnefta, in qua prædiôlum eft uoce diuina,plures di* ftradiones futuras efle quâm fuerunt antea, uiri làpientes pia moderatio * nc caucre nouarum dilacerationum occafiones debebant. Oramus au* tem Filium Dei, Dominum noftrum lESVMi CHRISTVM, ut nos gubernet amp;nbsp;protegat.

(PETITIO (DIMISSIO-nis*

4.Tow.l’W/.

Reueren*

-ocr page 860-

So^

Td EuercnA'ßime Domine Præfès, cxiftimamus bono ftuclio, Sc abindyto ■^^Rcge^Sc à (cnatu Impcrij hanc docflrinæ conationcni inftitutara eflc. loco nos quidem,qui cx noftra parte adfumus,modcftè nbsp;fine ulla tcrgiuerfatione

Colloquium inchoauiinusjamp;prorfus nihil monuimus, quód ucl diftraótio^ nem adferret,uel impediret præièns inftitutum, Sed ftatim arte moliti funt aduerfarij diftradtionem,amp; normam iudicrj manifeftê iniuflam abfurdam propofuerunt, uidelicet, confuetudinem dißimilimorum tcmporum, quam nominant perpetuum Ecclefiæ confènfum, cùm manifeftißimum fit multos recentes abufus,amp; falfas opiniones puriori uetuftati prorfus ignoras pauîatim in hac délira mundi ßneda in Ecclefiam irrcpfiflè. Nos uerô læp(^ expreflè te^« iftati fijmus, conftanter nos amplecfti feripta Prophctica Sc Apoftolica, ÔC Symbola, Et non dubitare nos,quin totum doclrinæ noftræ corpus cum ue^» CuRa 8^ puriore antiquitate congruat iudicio omnium, dextrè amp;nbsp;fine So* phifticaiudicantium. Notaeft enim nobis antiquitas, amp;nbsp;fumusDei benefi* cio Ecclefiæ ciuesj recRè uerum Deum inagnitioneamp; fiduciaFdij inuoca* ' mus, Nec uolumus ditîcntireà tcftimomjsprobaræ antiquitaris,Etadcrudi* torum piorum iudicia in Ecclefia ßmper prouocauimus,amp; adhuc prouoca* musjuon adprophanam èC ineruditam multitudinem Pontificum, Sacrificu* lorum,Monachorum, Aulicorum aflèntatorum, Hæc turba omnibus tem* poribus ueritati in Ecclefia aduerßta eft,partim faftinata opinionibus polin'* cis,partim auaritia 8d ambitione contra confeientiam defendens errores. Im* mota eft autem régula : Non aduerfand um eft agnitæ ueritati. Quare cum hue mißi fimus ad explicationcm do(ftrinæ,necefle fuit nos dicere, quód ßn* timus,ficutS^iuramcntoobligatifumus. Vt igitur modefte pie refpondi* mus in exordqs colloquij : ita redire ad inchoatam collationcm non reeuß* mus.

Cum autem nunc CoIIocutorum alterius partis confilio impediatur hæcdo(ftrinæcollatio,nos quoej dimitti iuftum eft. Quód ueró prartextus fîngunt,ut caufæ in nos deriuentur,ufitatæ fiint taies elufioncs 3^ ironix in ne* gochs,quæ nominantur o^k/jmto. TS'o-Âirinà ■Kcy'n, Itac^ de his prætextibus iudici* um Só ßnatui Imperf),amp; alrjs honeftis amp;nbsp;prudentibus uiris permittimus. Non eramus defuturi noftro officio,etiamfi quidam ex nobis difeeflèrunt,quos qui* dcmmalueramusnobiicummanere. Optaremus enim non illos tantum qui di{ccffèrunt,ftd multô plurcs ex noftris Ecclcirjs, amp;nbsp;alios reeftè iudicanteSjau* ditores amp;nbsp;arbitres eflè omnium noftrarum aôlionum 8^ ftntentiarum. Quód autem illi dilceflerunt,culpa eft nonnullaeorum, quorum artificijs diftradio quæfitaeft,utille dc Lacedæmonrjs dixit : Sic cum eis bellum gerendumeß fCjUt cum apes fumofub alucolis faólo dißipantur,id eft, domi diftrahendos cflè,priulquam uniuerfî conueniant. Hæc artifîcia nota funt noftris aduerß* rrjsetiam fine Xenophonte.

In omnibus negocqs ac præcipue in condemnationibus uitanda eft ambiguitas. Prius igitur diftrtè adßuerationes nbsp;nbsp;explicationem poni uolui*

mus,qudmnudæcondemnationes ipargerentur, inflammaturæ maiora dißi* diaamp;odia. Nam illis ipfis condemnationibus inuolutæ funt multæ ambi* guitates,S^ quædam magis lædunt aduerlarios quam nos. Errant autem ad* uerßrii fiputantfibi profuturas efte maiorcs dilacerationes, quarum ruinæ èC multas

-ocr page 861-

F O ACIEHSIA.

multas gcntes fenent,8^ ad poftentatem faólursc funt uaftitatem, Qnare om:* nes prudçntes decet cauere feminanouarumdifcordiarum»

gt;

Nos autcm in hoe difceflu noftro rurfus adfïrmamus, nos maxime opta* ' re,ut noftræ Ecclefiæ,in quitus uera Dei inuocatio fit, fint tranquillæ, quia difsidia horribiliter turbant inuocationem.Eamcg ob caufàm repetimus hanc noftram adfeuerationem,nos neq^ diieedere, netß diieefiuros eflè à confefsio* ne noftra,nec autores fore nouarum diflenfionum. Præftabimus etiam mode* ftiam conuenientem pijs do(rtoribus,amp; utilem paci. Et optamus omnes ubitß anniti,ut unum fimus in Deo,nee dimieemus inter nos f eut Cadmei fratres» Non adeo ferrei fumus,ut non adfieiamur ingenti moeftieia Ecelefiarum,qua; hæe uulnera {èntiunt,quæ uidentinuoeationem Dei extingui,8C mentes mul* torum fieri prophanas óó effèras,quæ bellajuaftationes, tenebras,Legum inte« ritum,8d Diabolieas morum eoufufiones, fèeuturas eflè metuunt» Hsee in* gentia mala eogitantes,adfiduis uotis gemitibus Deum oramus propter Ei* hum,ut femper SC eolligat æternam Eeelefiam inter nos, earn gubernet, ac fleâat principum Sf docentium pedora ad piam amp;nbsp;æternam eoneordiam»

Nune ueró Reuerendilsime Domine Prælès, gratias agimus Reueren* difsimæ dominationi ueftraê,quód nos patienter audiuit, amp;nbsp;non Iblum æqua* litatem in hae gubernatione pracftitit,Sed etiam ut Regiæ Maieftatis manda* ta poftularuntjinagnoftudioperfieereeonata cft,ut collatio dodrinæ pro« eedereu

FORMVLA CONCOR.

DIAE DE CONTROVER* fis artieulis*

EO IVVANTE, PIVH CONSENSVM IN ECCLESIIS NOSTRH omnibus fideliter tueri uolumus, iuxta eonfefsionem Auguftac ex* hibitam,8ó Apologiam Sc artieulos Luthero lcriptos,quibus ad* , _ _ nbsp;nbsp;ditæ fiant fublcriptiones in eonuentu Smalealdenfi, Nee reeepturi

fumus ulla dogmata pugnantia eum ea dodrina, Teftamur enim Deum,nos nunquam uoluifie difeedere dodrina Prophetiea öd Apoftoliea, 8d â Sym* bolis,8d â ueteri eonfenfu purioris Eeelefiæ Gatholieæ,ôd tantum fublatis ido* Iis amp;nbsp;erroribus quæfiuüTe quærere ueritatem, ut nos öd alq Deum in agni* tioneSdfidueiaFiItiredeinuoeemus,8d fimus ueræ Eeelefiæ Deimembra,8d eines in tota æternitate, Oftendunt etiam noftra eonfelsio öd eonfentiens uox Eeelefiarum noftrarum,nos exprefle damnare omnes fanatieos furores uetc* res Öd reeentes, pugnantes eum Prophetieis öd Apoftolicis feriptis öd Sym* bolis. Needubitamus dodrinam eonfeisionis noftræ ueram öd ueteremEe* clefiæ Dei Catholieæ lêntentiam eflè.Eft etiam euræ nobis,ut publieum mini* fterium docendi Euangelfj,ôd adminiftrandi Saeramenta pie eonlèruetur,ôd non fiant eongreflus cHm aut priuatim,ad faeiendas dilaeerationesautfèren* das pernieiofas opiniones,

Cùm autem extent in eonfcfsione noftra adièuerationes de fingulis ar* Zzz q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ticulis,

-ocr page 862-

808

CT^

ticulis,exhisintenigipoteft,reijd à nobis opiniones cum illis adlcucrâtiollirf bus piignantcs, Sed tarnen hîc de præfèntibus difsi'dijs nominatim ctiamSd cxprefle oftendimus fententias noftras»

Multi erronés circumferunt Serueticas blafphemias contra fib'um Dei\ EtThammeruseditis libn's transformat Euangelium prorfiis in Ethnicas ab legon'as. Taies furores damnamus una cum ipfîs autonbus, quos manife* ftum eft cfïè organa Diabolorum.Et (înt paftores intenti uigilantes, ut uc* ris teftimonqs pios confirment^SC réfutent impiorum præftigias. Pertinet èC ad officium polidcæ poteftatis,dogmatibus rité iudicatis, prohibere blafplie* mias, ÔC contagia earum, amp;nbsp;punire blalphemos, ut lcriptum cftjLeiiitici

Hortamuretiamomnes paftores,ut populum læpécrudiant de errorb bus Anabaptifticis,qui imprj feditiofi funt, amp;nbsp;extant de cis noftræ ad* monitiones condemnationesjin quibus etiam politicam poteftatem de fuo officio commonefacimus.

In multis locis turbant Ecclefîas Stenckfeldiani libelîi fatcllitcs, quorum unus recens hoc fcripfit: Vnuseft Mediator Dci ôô hominumho* mo Chriftus lefus, Ergo uerbi uocalis fèufcripti cogitation non eft medium quo Deus eft effieax.

Hoc infullb fophifmace contendit Deum left communicare hominibus, ftne cogitatione do(ftrina?,8ó abducit homines d ueris exercitijs fidei, qua cor intuens uerbum externum ducitur ad DeumjCt acquieftit in iplb Deo propter MediatoremjUtfcriptumeft:Fides ex auditu eft, auditus per uerbum Dch Cum^ Paulus inquit : Vnus eft Mediator,de perfona loquitur,8i: de Media* tore propitiationis, non tollit uerbum, quod eft medium agnitionis,8ó per quod Deus uerifsimé eft prælèns amp;nbsp;effieax in uera conlblationc,ut dicitur: Euangelium eft potentia Dei ad falutem omni credenti. Nec redfc Stenckfel* diusnegatibiintelligendameflcuocem Euangelijde externo minifterio, fed tantum ttep Aóy»’aïlt;J'i»,Cum^ glorioleiaditet fuos Enthufiafmos,abducit homi* nes in multis locis d dodrinæ cogitatione,d ueris cxercitijs fidei,in ueris pauo* ribus ÔC doloribuSjSC inuitat ad contemptum minifterij public!»

Audadler etiam lcribit,non redfé doceri in Ecclefrjs noftris,renatos non pofte làtisfacere legi Dei, amp;nbsp;uideri uult illos Enthufiafmos,de quibus fcribit effe integram legis impletionem» Teftamur ergd nos Stcnkefcldij errores improbare,amp; paftores hortamur, ut redlé amp;nbsp;læpc populum de histantisrc* bus doceant,quomodo ft Deus communicet, cogitatione uerbi Dei, amp;nbsp;qudd fides cogitatione uerbi per Filium amp;nbsp;Spiritum landum accendatur. Sicut in Pfalmo dicitur : Suftinuit anima mea in uerboeius,Sperauit anima mea in Domino» Agnofeitur uoluntas Dei patefatfta in promifsione, amp;nbsp;fides Deo iplb promittente amp;nbsp;faluante propter Filium nititur»

De luftificatione retinemus doctrinam,quæ pio conftnfu in Ecclefijs no* ftris iuxta confefsionem amp;nbsp;Apologiam proponitur,acpiéamp;f conftanter reti* nemus propofitionem ; Sola fide coram Deoiuftificamur,amp; hanc propofi* tioncm intelligimus declaramus,iuxta conftnfum perpetuum, traditum in

Pro*

-ocr page 863-

irO^MACIEKSlÂ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S’09

Proplieticis Apoftolicis fcriptis : Quod homo in conuerfîone ex iniuflo fiat iuftusjid eft,cx reo Habens remîfsionem peccatorum, reconciliatus ac* ceptus Dco ad uitam æternamjper mifèricordiam gratis propter folum Me# diatorem filium Dei^fola fide,id eft,fiducia mediate ris,iuxta promilsionem, quæ fides nititur obedientia Mediatoris, propter quam perfona credens iam cft iufta,id cft,Habens remißionem,amp; reconciliata Sc accepta Deo iufticia imc putata, fient Roma.4.dicitur î Non operanti,credenti autem in eum,qui iufti^ ficat impium,fides imputatur ad iufticiam. Fit autem ea ipfa fide uiuificatio, qua æternus Pater per Filium 8^ Spiritum fancflum uiuificat amp;nbsp;régénérât cre» dentem,8lt; zx doloribus inferororum libérât, ficut dicitur : luftus fide fiia ui« uet. Item,luftificati fide pacem habemus* Item,i.Iohan.j.EtuitainFilio eft, qui habet Filium,habet uitamJtem,i.Petri i.Renati non ex lèmine corruptie bili,lèdincorruptibili per uerbum uiuum Dei,8lt;Smanensinfèculum. Item, Galat.^.VtpromilsionemSpiritus accipiamus perfidem* Hæccertilsimum eft ubieg in Prophetis Apoftolis tradita efle*Et accedit teftimonium omni# um piorum in uera conuerfione,

Quanquam autem inchoantur fide uiuificatio amp;nouitas, tarnen lèmper retinenda eft hæc conlblatio : Fide fumus iufti, id eft, imputata iufticia,8^ ac* cepti Deo propter obedientiam Mediatoris, non propter lèquentem nouita* tem noftram,lèu inhabitationem Dei, quæeft efficacia inSanôtis. Et quan* quam in Elia 8^ multis alijs fandis cxcellentia dona fiint, tarnen ipfi longe an* tcferuut Mediatorem,8lt; ftatuunt perfonam iuftam,id eft, acceptam Deo eftè propter Mediatorem promifliim, quia iuxta legem totus mundus reus eft Deo. Etiobinquit: Verê fcio,quôd non eft homo iuftus coram Deo,fed credentes iufti funt imputata iufticia propter Mediatorem, ficut dicimus, Roma.y.luftificati fànguine ipfius, faluabimur per ipliim ab ira. Item, Per obedientiam unius iufti conftituentur multi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Cum igitur de iufticia coram Deo dicitur,fèmper fides nitatur obedien* tia Mediatoris.Hac fide perlbna iufta eft coram Deo,ctiam poft regeneration nein. NecrecipimusSynecdochenOrigenis,Monachorum, Papiftarum li« bri Interim,Stenckfeldh,Ofiandri,Funccrj,8lt;^ aliorum, qui fie interpretantur propofîtionem : Fide iuftifîcamurjfcilicet, præparationc, ut fimus deinde alia re iufti,id eft,accept! coram Deo,lcilicet,nouitate feu dile(ftione,feu inhærcn* te iufticia eftentiali. Nam hi modi loquendi idem fignificant, Nee uolu* mus abijei lufticiam imputatam,de qua Paulus exprefte inquit : Fides impu* tatur credent! ad iufticiam. Et red^ difeerni uolumus Gratiam Donum, In tota fcriptura Prophetica fanefti fic accedunt ad Deum,confugientes ad mi* fericordiam,propterpromiftum Dominum,ut Daniel inquit: Non in iufti* da noftra,fed propter Dominum exaud! me. Et Pfalmo 2. Beat! omnes qui confidunt in eo.Et Pfalmo.4. Conuertere Domine, eripe animam meam,fal* uum me fac propter mifericordiam tuam. Item, Non intres in indicium cum feruo tuo, quia non iuftificabicur in confpecftu tuo omnis uiucns,EpHe,5.Per quern audemus accedere in fiducia,quæ eft in fidc-eius. Roma : 8. Qiiis accu* fabit eleiftos Dei f Deus eft qui iuftificat. Quis condemnabit f Chriftus in* tercedit pro nobis, Nitatur ergd fides Mediatoris obedientia 8^ interceft

4.T0W.PW/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Zzz iff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fione,

-ocr page 864-

810 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c 1 A

(îone,non noftrayiiouitate, (eu inhærcnte luflicia, lèu cflcntîa!i» Hanc conlblarionem non abqciamus, fed nos excmplis amp;teftimonfjs fanélorum confîrmemuSjUtfci’amus (juomodo ad Deum accedendum fit,amp; hancfidem, qua ccrtó rcputamur iufti,id eft, accepti Deo, quanquam ingens in nobis in^ ßrmitds eft,niti MediatorejUC didum eft»

(

Cûm uerd bac confolationc corda uiuificata funtjiam fiiint templa Dei, amp;nbsp;habenc iufticiam, fcilicet, ipfum Deura mouentem ÔC fanétifi* cantem corda, feu nouitatem, quam cfficit Deus, guæ eft fruëhis Spiri* tus, eo^ nominatur amp;nbsp;eft iufticia, etiamfi aliud eft, propter quod pcrfb« nain iudicioDeiiufta reputatur, quia nouitas nondum eft integra, amp;nbsp;tri* ftcs reliquiae peccati hærent in omnibus in hac uita, ut fuo loco copiofius dicitur.

Deniq^ totam dodrinam de luftificatione, Deo iuuante, rctinemus retinebimus, conftntaneam confefsioni Auguftanæ, 80 confefsionibus quæ contra librum INTERIM inEcclefia Hamburgenfi editæ funt» Nee uelimus admifteri corruptelas auc ambiguitates» Ac maxime optamus, uc* ram do^rinam in omnibus articulis rjfdem formis loquendi et proprijs,quan* turn Reri poteft exponi,8lt;: ambitiofas nouitates uitari»

Contra Antinomos conftantiisime retinenda eft hæc uera proprijs uerbis di(fta iententia : Noua obedientia eft neceftaria eo ipfb, quia créa* turam rationalem Deo necefte eft obedire, ficut Paulus inquit ; Debitor res fumus» Ac iniulHtas eft,fingere, hæc uocabula, Neceftitatem amp;nbsp;de* bitum fignificare terrore extortum, Sed ordinem diuinum amp;nbsp;immotum in Deo fignificant ♦ Et cum noua obedientia amp;nbsp;bona opera nominantur, non tantum externa fada intelligantur, fed iufticia bonæ confeientiat in* terior SC exterior, diuinitus mandata, feu inchoata obedientia interior amp;nbsp;exterior, iuxta mandata Dei, de qua didum eft : Milita bonam militiam, rctinens fidem Sc bonam conftientiam, Nec Filius Dei ideo fudauit fan * guinem, in crucc pependit cruentus,ut tu fpurcifsimis libidinibus De* urn offcndas,amp; omnibus furoribus indulgcas: Sed paftiis eft,ut Lex Dei amp;ima^oDei in nobis reftituatur. Eft igitur barbarica impietas, fingere, non efle ncceflariam hanc obedientiam, fed efïè concefTam licentiam omit* tendicam, ficut non eft peccatum, uefei carne die fèxta» Nec tantum hiefu* ror in Antinomis taxandus eft, fed finguli doleamus in nobis ipfis reliqua efle multa magna mala, quod ualde languide afTentimur uerbo Dei, quod æftus dubitationum Si fremitus aduerfus legem Dei in nobis afsidui funt, quód minus timemus Deum,quôd fides, fiducia, diledio Dei,inuocatio, gra* titudojZeluSjnon ardent,ut debebant,quód fortitudo Si patientia languidio* res funt,quód caftitas turbatur multis uiciofis incendijs,doleamus nos blan* diriuierjs noftris,Si non crefeere in nobis poenitentiamjficutDominus in* quit: Nifi poenitentiamegeritis,omnesfimul peribitis. Hæcpcccata cum necefte fit deplorarc fandos,quantó magis neceflarium eft execrari barbari* cum dogma Antinomorum, contumeliofum contra Deum,Si contra Legem Si Euangelium»

Retinemus igitur hanc propofitionem Si hanc formam loquendi : Bona opera

-ocr page 865-

opera funt neceflaria,amp; recflè declaramus, non quód fint mérita renn’fsionis culpæ amp;nbsp;pocnæ æternæjiiec quód fint mérita uitæ æternæ: Sed quia diuino ordine homo debet obedientiam*

Sed hac forma uerborumnon utimur: Bona opera funt ncceiîària ad iàlutem, feu ad uitam æternam,ne intelligatur meritum reconciliationis aut uitæ æternæ, nbsp;nbsp;ne obicuretur confolatio Euangelica, quæ agentibus pœ '

nitentiam concionatur de gratuita donatione uitæ æternæ propter Medias; torem» Vt igitur uitetur ambiguitas,uelimus ôd nos omitti hanc additionem: NecefTaria adfàîutem^

I

Rurfiis etiam uelimus ab aîijs omitti falias hyperbolas^qualis eft : Bo«gt; na opera non folum non necefiaria fiant ad fahitem ied officiunt etiam fàlu ti, quia comitantur ea fuperbia uana confîdentia. Hæc mala accedunt per accidens, Notum eft autem non effè firmam conicquentiam ab eo, quod accedit per accidens» Taies clamorescient adplaufus in multis, qui laxa« tione amp;nbsp;contumelijs kgis diuinæ deleAantur, quai is eft illa uox apud Platon nem: Lex eft tyrannus. Et ficut nuper quidam propofuit dogma : Summa ars Chriftianorum eft nefeire Legern* Etiamfi leniri interpretatione tales hy# pcrbolæ poftunt,tarnen improprietas periculofa eft^Et quidam tribunieq ho# mines non utuntur eis tempeftiue,ied malo ftudio,ut fiioTheatro afftntentur* Paulus contra inquit,Per fidem lex ftabilitur. Item,Per legem agnitio peccati* Ac ueriisimum eft ibios Chriftianos,id eft, renatos redius intelligcre legem, quam omnes non renati intelligunt* Petulans lingua turpifsimus morbus eft, inquit Euripides* Id in Ecclefia certe ueriisihium eft, Vbi propter gloriam Dei,amp; propter iaiutem hominum maior debet eile cura öd circumlpeëlio in loquaidojhe fermonis fpurcities Deum contumelia adficiat,8d errores in ani# mis hominum pariat* Cæterum quæ fint bona opera, 8d quomodo Deo pla# ceant,ufitatain noftris confefsionibus declaratio extat, de qua communem lt;nbsp;(enfiim tuemur*

De cccna Domini rctinemus confcisionem Auguftanam 8d Apologiam* Nec dubium eft filium Dei adefle minifterio,quod inftituit,8d per illud effi# caccmcfie* Sie autem adeftinhoc minifterio fiibftantialiter,ut communica« tionc fui corporis öd ianguinis nos membra faciat fui corporis, öd teftetur ft nobis adplicare fua beneficia,8d uelle ft in nobis cfficacem efle,Sd noftram mi# icram maffam inftrtam fibi uelle ftruare 8d uiuificare, ßcut öd Hilarius loqui» tur : Hæc fumpta öd haufta faciunt,ut ipft fit in nobis,öd nos in iplb* Sic öd Ire# næus Öd fynodus Nicena loquuntur,hanc conibeiationem cum ipfius corpo# re,öd adplicationem beneficiorum öd efficaciam compledlentes*

Cdm autem uerba Chrifti öd Pauli exprefte de fumptione loquantur î Accipite,manducate* Item,Panis eft miwv'ol a-w/xaroç, öd nihil habeat rationem Sacrament! extra ablionem inftitutam, damnamus adorationem Papifticam in circumgeftatione,repofitione,öd Mifsis Papifticis,quia hæc funt aliéna ab j'nftitutione,quæ de fumptione loquitur, non de ullis Ipebtaculis rei extra im ftitutum ufum.Itacç nec tranflubftantiationem aut inclufionem localem reci# pimus,prorfus ignotam uetuftati* Nec tarnen in adtione nuda figna elft dich mus,öd tantum figna focietatis cum Ecclefia, ftd dicimus ucre öd fubftantiali#

2Lzs iiij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter ad*

s

-ocr page 866-

812 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^CTA WOf^MACIEKSl^.

ter adefle Chnftum,amp; facere nos membra fui corporis,8^ adplicare nobis fua bencficia,8duelle in nobis cHicacem efïè* Et formæ loquendi ex Paulo,amp; ex antiqin's fcriptoribus idbncæ fiimi poflunt,ac ualde optamus, ut de fimili for* ma dcliberctiir à pluribus uiris pfjs Si. eruditis*

De Adiaphoris retinemus dodn'nam Pauli fæpc rcpetitara, 8c in com fcisionibus noftris recitatam» Nec tarnen uelimus Ecclefias, quæ uocem Euangclij fbnant, Sc minifterium habent rede ordinatum nouis mutaooni* bus turbari. Si qui autem titulo Adiaphororum alia crimina compraehem dunt,de his rclinquimus indicium Synodo»

Oramus autem Filium Dei,Dominum noftrum lefum Chriftum, cruci* fixum pro nobis amp;nbsp;refuicitatum, dona dantem hominibus,ut iplc dementer gubernet Ecclefias noftfas,amp; efficiat ut omnes fint unum in ipfo.Deinde edm etiam in ipfis dodoribus ftudiumefle debeat tuendæ concordiæ amp;nbsp;tranquil* litatiSjhortamur eos,ut in iudicando candorem adhibeant, 8^ non accendant certamina non necelfaria, aut fi quid cmendandum eflè aliqui exiftimant, agant ordine,placide,finc iæuitia odiorum, fine calumnrjs, oftendant quid de* fiderent, diicernant ciues 8^ hoftes, parcant corpori Ecdefiac multipliciter acgro,8c ianarc 8^ conlociare fanabiles malint, qudm facere maiores dilacera« tiones.Aliqui odijs indulgent,aliqui fuo theatro gratificantur,quibus fi durius reiponfiim fuerit,non folum maiores diftradiones fientjfed etiam uanitas aliquorum conipidetur,

Precamur autem filium Dei,ut propter J fiiam gloriam leruet 8lt; gm bernet Ecdefi*

am,

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RESPON*

-ocr page 867-

815

RESPONSIO AD CRIMI-

NATIONES STAPHYLI

ET AVII EDITA,

MELAUTHOISLE,

ETVS EST VERSICVLVS DE RIXIS SOPHISTARVM» fpo'^-ctcPHêpoTCAo/yoçtp»çgt;keveo/jÄEXaKija' Hæcquerela magis ueraeft tempore,quo de maioribus rebus do(fliamp; indodi rixau:?

I’l’-dtii'mprobi odqsaugent certaminaamp; dißidia. Etß A ^utem in haclëneéèa malim amp;nbsp;qui'efcere tacere, Sgt;C fæpc jllud Pfalmi cogi'to* Illi rnaledicebant, ego autem orabam,tarnen cum recens duo libri edit! lint,alter Staphyli Transfugæ, alter Auij’Colonia enfi's, qui uere iunt «(«-«^0« ßAacr^JH^tx/w/j, in quibus non mihi tantum Ecclefijs noftris rabiofe maledicitur,fed etiam libri Prophétie! Apoftolici contumea lia adfi'eiuntur, relponderc breuiter decreui, non ut meam famam, aut mca fcriptatuearjOmniaenim hæcDeoÔÔ piorum iudicqs commendo,fcd ut iu^» niores confirmem,nede librisdiuinis minus honorilice lentiant propter im«» pios Staphyli èC Aut) SC fimilium clamorcs, qui fèrmonem diuinum uocife# rantur ambiguum efle,uelut crlt;fiy^clt;^ ænign^ta, ac potius eflè AMAop’tpilt;P©^,quant dodlrinam falutarem prjs auditoribus ledoribus, deinde ut confirmât! Ièr*lt; mone diuino firmilsime ftatuant Ecclefiam eflè noftros ccetus retfte docentes, non blafphemos illos,qui manifefta mandata Dei delere con ant ur, nbsp;nbsp;parris«

cidas,qui multos innocentes propter ueritatis ftudium interficiunt. Intuens autem Ecclefiarum noftrarum uulnerà,cum propter alias caufas multas ingen# ti dolore adficior,tum uerdeó magis crucior, quod occupât! inteftinis bellis non ftudcmuSjUel c-twyK,pKTicrpiu,utoI!m d!cebatur,nos aduerfiis communes ho# ftes coniungere.Scd in his delirijs ultimcc Icnecfig mund! precamur filium Dei, ut !pfe icruet amp;nbsp;gubernet Ecclefiam amp;nbsp;pecflora docentium mutua 8^ uera bene# uolentia copulct.Sæpc etiam in querela de noftris difsidqs Demofthenis Epi# ftolam recitOjin qua hortatur ciueSjUt deponant domcftica odia,8lt;S fèlè con# jungant contra externos hofteSjac modeftiEimedefefe inquit, atiX fiuJ'EHw’iJ'lap

VHP otVttTrXxpMp m hoivh cru/x^tpop qi(xm /ep êXaTifapjOUTE /x'yvu/X( ràç ’iiPiag £X®p«§^^olv'î^ cTup.« lt;f£povTa,a^Q; £^3 a tou'ç a2)îlt;ouç ■ZB-apattaAwjTauTa îsuro'ç ofo/xoS ePêp Ttjwroç ■SffOie/J.

Primum autem de Epilogo Staphyli dicam : Nominat confeEioncm Ec# Clefiarum noftrarum Pandoræ pyxidem ex qua omne genus calamitatum cru# périt,noslt;^ Epimetheos ille nouus Prometheus poft annos triginta monetjUC iftam Pandoram audiamus.Etiam lepidus eftè ftudet in exprobrandis calami# tatibus.Sentimus noftra uutnera amp;nbsp;ea deploramus, Sed oratoris impudent!# am miror, qui ita nobis ærumnas noftras exprobrat, quafi nulla fint ftelera fuae fadlionis.Multi morb!,multa uicia funt in utraq^ parte, qua? punir! agno# fcamus,nosqi ad emendationein exufeitemus Jilud autem feiamus de doeftrina non ex ærumnis iudicandû elle,cum notum fit Ecclefiam fubietftam eflè crue!*

Sed ilium noftrum Prometheum transfugam interrögo,quid in Con# feEionc

-ocr page 868-

8i4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ST ON s 10

fcfsîone reprehendatJufsifummam doélrj'næ Ecckfiarum noflrarum mode* ftê recitauimus, èC qui'dcm fæpe teftati fumus nos ampleÆ Prophetica SC Apoftolica fcripta,amp; Svmbola,8^ non dubitare nos congruere cum eiscon* fcfsionem noftram,nofq? 8^^ efle Dei beneficio 8C Deo iuuante manfuros eflc ueræEcclefîæ Dei ciues. Et quia multum de confenfuEcclcfiæ difputatis, fæpe ego quidem addidi nos conftanter retinere ueteris 8gt;C purioris Eccleiïæ con(ènium,quem ß uos iequi uelletiSjmulta idola ucftra mox ruerent.

Num prima Ecclefia ad ftatuas aduoluebatur, amp;nbsp;homines mortuos in* uocabat f Num uenales Miflas habebat f Num prohibebat coniugiumf Num adorabat panem,ut uos in circumgeftatione, feu Perfica pompa facitis f Num uetuftas docuit poße homines fatisfacere Legi Dei^Sd iuftos elle hac le* gis impletione,Só tarnen iemper dubitandum eflcjan Deo placeant f Nurn ue* ruftas docuit de remiisione peccatorum dubitandum eße, ut uos in Synodo Tridentinadecrcuißisjfalfodetortis uerbis Salomonis ad Ethnicam imagi* nationem,Nelcit homo an amore uel odio dignus fit, Nurn in illa antiquitate Romani Epiicopi interficiebant pios reële fentientes f Nurn faces erant bello* rum inter Reges f

Denicß nota eß nobis antiquitas,nec ab ea dißentimus. Et cum fcri * ptum fit,Oues meæ uocem meam audiunt,adfirmamus nos ueræ Ecclefiæ Dei ciues eflè,amp; Ecclefias noftras non ex ilia Hefiodi pyxide iumpfiße doëlrinam, (èd ex fcriptis Propheticis amp;nbsp;Apoßolicis,amp; Symbolis, amp;nbsp;ueteri conlenfu pult; rioris Ecclefiæ, eafi^ elfe,ut apum alueolos,in quos amp;nbsp;fuci multi irrumpunt, amp;funtinfidiatoreSjßelliones, Sdcrabrones,quales expcrimurmultos, Etta* men extat doëlrina,quæ in noftris Ecclefqs traditur,quam ueram eße iudicari poteft ex ipfis fcriptis Propheticis Apoflolicis^ amp;nbsp;Symbolis,

Hfc uociferantur Staphylus Auius,ambigua efife fcripta Prophetica amp;nbsp;Apoftolica,Sed fumendam eße interpretationem ex pcrpetuó confènfu, ut nominat,Semper adiungimus Symbola, quærimus etiam teftimonia ueteris Ecclefiæ purioris,ut fæpe fcripfimus audiendam eße Ecclefiam, tanquam do* ëlricem,fed fidem niti uerbo Dei,Grata funt nobis teftimonia Gregory Neo* cæfarienfis,îrcnæi,amp; fymboli Niceni de filio Deijfed fides nititur didis ipfius fili) Dei,Prophetarum Apoftolorum,

Quód autemde ambiguitate Prophetic! amp;nbsp;Apoftolici lermonis uocife® rantur aduerfari},primiim hoc negare non pofllint, ubi-ropKTo/j nihil habet ob* fcuritatis aut ambiguitatis, ibi necefïarió anteferendum eße Synodorum ôi omnium hominum fententqs, ut nihil eft obfcuritatis aut ambiguitatis in di* do,Dominum Deum tuum adorabis,amp; ipfi fbli feruies. Ergo impietas eft di* cere,Maria tu nos in hora mortis fufcipe,

Grauiter didum eft ab Epiphanio : pn/xara àu irivTct J'eTûaâÂKyopIaç.’aX» Aa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HSq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiç to iiJ'iVM îKKS’kç V7ro0£(Z£wç ‘i'uva/xz/j, fsjon omnCS

fèrmonesdiuini indigent allegoria,fêd natiua fcntentia retinenda eft, Specu* latione autem indigent amp;nbsp;fènfu,ut quælibet materia redè intelligatur. Nihil dubium eft in Lege morali,amp; in promifsione gratiæ, amp;nbsp;in articulis fidei reti* nendam eße natiuam fignifîcationem fermonis. Non quæranturin his didis aliæ fèntentiæ. In principio creauit Deus cœlum amp;nbsp;terrain,Diligas Domi* num

-ocr page 869-

AT: ST AT HT LL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;315

num Dcum tuum ex toto corde tuOjS^ proximum ficut te ipflim, Non occi’# des, Non mcechabcris. Quas hic alias fignificationes uocum quæris extra communem fèrmonis confuetudinem f Sed (peculatione opus eft, inquit Epi^« phanius,id e(l,collatione membrorum,definitionibus,diuifionibus, ratiocina^ tione. Sciri neccHè eft in præcepto. Non occides dici de cæde non mandata â DcOjôô cxcipi Magiftratus offîcium.Eft lênfu opus,id eftjExperientiajqux déclarât uerborum fignificationem,quid fit uita,quid mors»

Hæccopioledeclararipolîènt. NecdubiumeftTOfHTop ubi nulla eft ob:* fcuritas ôd ambiguitas anteferendum efte omnibus omnium hominum dccrc-y tis.Sed Pontificq fæpe wpHTop corruperunt.Cum Paulus dicit,luftificamur gra® tis fine operibus Legis,fallam interpretationem additis,uidelicct,fine ceremo;* nrjs 8c forcnfibus operibus.Deinde affingitis homines iuftos eftè,propter ope* ra moralia.Et ueram ac neceftariam confolationem deletis, quæ dicit,creden* tes gratis recipi propter Mediatorem,non propter opera moralia» Adfîngitis ctiam lèmperin dubitatione manendum eftè. Hæc pugnant non folûm cum perpétua oratione Pauli,fed etiam cum Prophetarum concionibus, quarum conlènfum elle oftendunt hæc diëla. Non iuftificabitur in conlpccftu tuo om* nisuiuens» Talem collationem fine Sophiftica nominat Epiphanius Nec proptcrca fit arnbigua oratio Prophetica 8C Apoftolica,ctiamfi interpre* tes alq alias imaginationes addunt,fêd fi fontes fine Sophiftica confiderentur, quæ fit lèntentia natiua reefte intelligi poteft» Protulit filius Dei proniif* fionem gratiæ ex finu æterni Patris, 8C Pater inquit: Huncaudite,amp; iu* bet te ipfi credere. Et Petrus inquit : Omnes Prophetæ teftimonium ci perhibent, accipere remilsionem peccatorum per nomen eius omnes qui cre* dunt in eum» Paulus exprefte inquit : Ided ex fide gratis,ut fit firma promifi fio, lubet promiisioncm fide accipi» Vos contra ièmper in dubitatione ma* nendumeftèdicitiSjUtdicunt Ethnici. Ab hac ucftra imaginatione cum dif« fêntiant perpétua oratio Pauli, 8C plurima Prophetarum di(fta,quid ftatuen* dumfit,ledorplusintelligit. Cumin Pfaimo Dauidinquit:Suftinuitani* ma meainuerboeiuSjfperauitanima mea in Domino, num à uerbo retrahes prccantem,amp; dices : Cur arnbigua uoce te confolaris,ut Creefus audicns,H[a* lym tranfiens magnum regnum euertes» Alibi dicit Pfàlmus, Lucerna pedi* bus meis,uerbum tuum» Et multafunt fimilia diôta, quæ iubent normam ef* (è iudicij feripta Prophetica 8c Apoftolica, quibus addimus Symbolaquæ non aliud genus dodrinæ continent, fed contra præftigiatorès tradita funt, qui peregrinas interpretationes Prophctico 8C Apoftolico lermoni affinge* bant,ut feccrunt,ô^ faciunt Pontificq. In Prouerbqs cap» 30» Omnis lèrmo Dei purgatus igne,clypeus eft confidentibus propter ipfum» Non addas uerbis Dei,ne arguaris 8C fias mendax» lubet fermonem Dei nobis clypeum eftè 8C fidem adfirmatniti ièrmonc diuino» Hæc frufta dicuntur,fî ièrmo diuinus cft ambiguus» Fruftra etiam dicitur» Nihil addas,dilèrtê autem inquit Salo* mon pLirgatum elfe,ut metalla purgantur, id eft, puritatem retinendam eftè, nec mifeendas eftè imaginationes liumanas. Ac fimiles fententiæ multæin icri*

O

ptis Propheticis 8C Apoftolicis traditæ funt»

Nec in re manifefta dilputatione longiorc opus cft» Vbi topkto/j manifè* ftumcft

-ocr page 870-

gi6

ftumcftamp;fineobfcuntateamp;ambigui'tate,contraniim docere autfêntire imlt;» pktascftjUt cum manifeftum fit 'ÿpHràp, Non mcechaberiSj tetra confufio eft Lcx Laconica,quac concedit pacifci de aliéna coniugc cum marito. Non du* biumeftillosquifcientes manifefto fcrmoni diuino aducrfàntur,hoftcs elle ueræEcclefiæDeiJdfaciuntPontificqamp; petulanter amp;nbsp;impudenter. Nam in controuerfijs omnibus de quibus loquitur Confcfsio noftra lèntentiæ noftræ funt perpétua uox Propbetarum amp;nbsp;Âpoftoîorum, addo amp;nbsp;feriptorum ueteri» Ecclefiæ puriorum,de pcccato,de pccnitentiajde gratuita remilsione peccato* rum,8^ reconciliatione fide accipîcnda,dc donatione Spiritus fancflijde noua ©bedientia,de colledlionc Ecclefiæ per filium Deijde minifterio Euangelij, 6^ præfentia filq DeijinEcclefiajdeSacramentiSjdeueriscultibus à Deopræce» ptis,de uera inuocatione, de ulu amp;nbsp;abufu rituum humanorum, de libertatc Chriftiana,de dilcrimine Ecclefiæ ôd imperiorum,dc dignitate ordinis politi* cfiln bis materijs omnibus quid dicimus,quôd non fitexprefîe diclum pe repetitum in lcriptis Propbeticis 8c Apoftolicis perpetuô confènfii. Nullac îunt ibi monftrolæ juullæ feditiofæ opiniones, nulla adfedtata obfcuritas aut ambiguitas.Memini ante triginta annos feribere amp;nbsp;diccre quofdam, Quem fugiam habeo,quem lêquar non habeo^cûm fignificarent le uiderc idolaPon* tificiafugienda eflèjfèd adbuc dubitarent, an le noftris Ecclcfijs ’àdiungercnt» Hancdubitationemtollituoxæternipatris, qui de Filio dicit, Hune audite. Hune nos Dodorem 8C ducem lèqui oportet, amp;nbsp;ad buius Ecclefiam nos ad* iungamus.Sit nobis norma iudicij in tantis generis bumani confufionibus,ip* fius lermo,nec admittamus præftigias, quibus propbani homines perlpicua dida in peregrinas lententias transform arc conantur. Deinde 8c in hoc cœtu fimus amp;nbsp;maneamus,quem certo feimus uocem diuinam lbnare,nec fimus Ibcij corum qui manifeftê ei aduerlàntur,amp; ut cam deleant, horrendam læuitiam exercent. Hæc ad nos ipfos confirmandos dixi, 8c in hac cogitatione petamus 8C expedemus â filio Dci huius luæ cymbæ conleruationem.

Nunc excutiamus uel ftercora potius quæ Staphylus in nos con* rjcit.In tantis dilsidrjs,inquit,nec ueritas,nec certitudo elïèpoteft. Adhocrc* Ijjondeo nos de Confelsione noftra,non de quorumlibet lcriptis relponderc, 8C de Eccleftjs noftris hoc adfirmamus. Nullam de dogmatibus in Confelsio* ne reeitatis diflènfionem in noftris Ecclefijs elîèjficut 8C in urbe Vangionum teffati fumus,nec mifceri noftris uolumus alicnos â nobis,ut calumniofè Ana* baptiftas amp;nbsp;multos alios nobis Staphylus admilcet,quorum ne quidem nomi* na audiuimus. Semper fucrunt,funt 8c erunt multi diuerfi hoftes ueræEc* clefiæ,amp; læpc iplà multitudo quæ tenet in Ecclefia autoritatem, ut nominant, ordinariam,inimicaeftueræEcclefiæ,ut Pharilæi amp;nbsp;Sadducæi crant hoftes Chrifti Apoftolorum, amp;nbsp;ante hospio cœtui ^achariæ, Simeoni, lofeph, Elilàbeth,Annæ,Mariæ,lbrori Mariæ,8(^ alrjs adiundis huic cœtui, Ita nunc ftint hoftes Ecclefiæ amp;nbsp;Pontificij,amp; alij multi qui prophanas amp;nbsp;impias opinio* nes ^argunt 8C defendunt,amp; nobis funt inimici. Extant autem perlpicuæ re* futationes contra multos feriptæ in noftris Ecclefijs. Eft igitur ucnenata ca* lumniamilcerc nobis alios,qui confelsioni noftræ aduerfantur.

Deinde in cœtu qui uerê eft Ecclefia,etiam cûm conlènfus eft in funda* mento,quod eft Chriftus lefus, tarnen in tanta multitudine dilsimilitudo eft, altj aurum, alij ftipulas fundamento imponunt * interdum ctiam aliqui labuntur,

-ocr page 871-

C^IMIKAT: ST HY LL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87

î abuntur,ut dicitur, a/xafravEi u H9yj tfotfov ff’otpwnp^^^Sed pfj admoniti rcdeunt in uilt; am. Si qui contumaciter defendant crrores, his non conceditur ut doceant.

De antilogrjs igitur hoc rcfpondco,Etfi plerætj in hoc tuo accruo funt ma nifeftæ amp;nbsp;uirulentæ calumniæ, tarnen etiamfi qua parum circumipecflê uel â me uel ab alfjs dida funt, opponimus confeßionem quæ fèntentiam commu* nem Ecclefiarum noftrarum oftenditjS^ totum doflrinæ corpus compleditur» Quis in tantis tenebris dodrinæ Monachorum tara potuit efle Lynceus, ut ita dicam, ut ex eis fine ulla offenfione egredi potucrit. nbsp;nbsp;Ac ut multa in articulis

mutationum accidunt incommoda, ita in illis initqs acceflèrunt multi ad eau* fam plaufibilem, quorum non crat eadem uoluntas, alrj ftudio pietatis, alrj dul* cedine libertatis mouebantur. Et ut in Abderiscorrepti morbo Melancholico tota urbe uagabantur eodem modo plurimi tragœdias recitantes, ita tune plu* res erant icriptores noui, quâm fuit utile, Erant furiæ Sertorius, Monetarius, amp;nbsp;alij quorum feriptis ièditio Agricolarum in Sueuia,T uringia,amp; alibi accen* fa eft. Has furias Lutherus repreflît, illuftrata d^nitatc ordinis politici» Multa conanturdiaboli omnibus temporibus ad diffipandam ueram Ecclefi* am, Sed qui ftudio pietatis amplexi erant ueram dodlrinam, poftea maiore eu* ra Ecclefiasconftituerunt 58^ cûm Antilogias tune quoquecollegificntCoch* leus, Eccius, amp;nbsp;Faber, quorum tu exemplum Staphyle nunc imitaris,ut dicitur Kcûz/ç7rafàtX(cPvKç4)ap/ia»iô/jJ'av£'^£TôU,nccefle fuit opponi confeßionem in qua fum* ma dodrin^ contineretur.Nihil igitur de ill is tuis Antilogqs refpondebo aliud nifihoc, Eeelefias noftras duplici iniuria adfici, aut enim narras quæ non pro* bant noftræ Ecclefîæ, aut rede dida manifeftis calumnqs deprauas, Hæc pars in tuo illo aceruo maxima eft.Id nemine monente ledor candidus mox animad gt;nbsp;uertet inlpedis aliquot pagelliSjftd unum ateg alterum exemplum recitabo, ut Ipecimem artificrj tui oftendam,

IntitulodeMatrimoniohæc uerba funt, Adfirmant qudd Matrimoni* umnonfitSacramcntum,ftdabhominibusin Ecclcfia inuentum ignorantia tam rei,quâm uerbi addudis. Die fcelerate Sycophanta ubi unquam ab ullo in noftrisEcclelfjsdidumfitjMatrimoniumabhominibus inuentum efte , de uocabulo Sacramenti difputatio eft, non de ipfb uitæ genere diuinitus Gneito» Cumeg non ignores quid agatur eo maior eft amp;nbsp;malitia tua amp;nbsp;impudentia.

IntitulodeEcclcfia primumfalfointerpretaris,qudddicimus Ecclefiam nonalligatameffeordinariæfucceftîoni,deinde inquis alicubi feriptum elfe, poflèex Symbolo expungi adpcllationcm Catholica, amp;nbsp;meum nomen aüfcri* bis, Ita in uno paragrapho duplici iniuria adficior. Nam Ecclefiam non eftè al* ligatam ordinariæ fucceifîoni ,eft non alligatam effè ad Epifeoporum fuceeßi* onem in loco cerco,ut non ßquitur Petrus Antiochiæ Epifeopus non errauit» Igitur nec Samofatenus errat,

Vfitata funt hæc artificia ^cophantis confundere diuerß, diuellere con* iunda, excerpere mutilata,8ô amngere falGs intcrpretationes,ut inquic Demo fthenes, Ac ille idem inquit, -srovKpop œ avlt;Pf «BKvaîo/, ■zcovKfop 0 o'uk.ocJxxvtk« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■as-a.VTO.»

ßao-KavoiJ lt;êzAa/T/op,Talem te eflc oftendit tuus liber qui magna ex parte ta les corrupteîas continet.Ne hoc quidem uerè dicis me fuiiîe corypheum corum qui confefsioni adftntiuntur, Nunquam enim præferri me cæteris in Ecclefijs noftris uolui,deteftoretiam Syllana Régna in Ecclcfia,quicuncp ea adpetit,Sed hoc uerc dicit Staphylus me ne medium quidem locum tenere,Nam ut ipß im-

4.tow.pW; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aaaa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;memor

-ocr page 872-

jncmor ueteris amicitiæ m me impemm facit, ita me fbcff propiorem audaó^er conculcant, qua in re ferre iniurias potius Deo iuuante decrcui, quam ut tu fe* cifti Staphylejtraniïre ad illos quos {cio idola tueri ciim fcriptum fit, Fugitc idola. Ac te Staphyle miror, non cohorreicerc cogitantem de uiro optimo tuo fbcero, quem quo uuïtu intueberis in extremo iudicio. Nee ueró plura exem^ pla ex antilogijs recitabo,funt enim fimiles pleræ^ ijs quas commemorainWe* nim hoc uelim te cogitate, quantum uolumen Antilogiarum finecalumnqscx ueftris fcriptoribuscoaceruare poflem. Serio non uerbis tantum diflèntiunt ueftri feriptores de traditionibus humanis,Magna pars contêdit peccata mor* talia eflè, ucfci carne die fexta, non ièruarc ufitata ieiunia,non enumerate om* nia delicla in petenda abfolutione ôôc. amp;nbsp;notiiïimum eft has opiniones fuifle triftem carnificinampiorum ,quæ amp;nbsp;fidem amp;nbsp;inuocationem Dei impediuit« Extant libri hac de te feripti ab Adriano Pontifice ab alqs.Gerfon contra ui« deri uult ij-h T^lap nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quærit remédia trepidationi piorum, Sed ne hæc qui*

dem fanant pios»

Vox fih) Dei pcrfpicua eft. Fruftra colunt me mandatis hominum* Ncc mérita funt nec cultus Dei ritus iUi,8c omittcrc eos nô eft peccatum. Vbi autem fcandali ratio habenda fît, noftri pie expofuerunt» In tuis Sycophantrjs amp;nbsp;hanc dodirinam calumniarisjcum iciasetiam ueterum (criptorum querelas amp;nbsp;ienten tiasqui noluerunt has opiniones inièri populo , rituum illorum obferua* tionem eflè iufticiam aut mérita, amp;nbsp;omiflionem efle peccata» Ab hac ueterum fententia dilceflèrunt Monachi. Poftea gloriofè prædicatis perpetuum confen* fum, cùm de rebus maximis difîèntiatis. Necelle eft autem in Ecclefîa nofîc dift crimen uerorurn cultuum,quos Deus inftituit, ôô rituum humanorum.

Poftea de fàtisfatftionibus ueftris quantæ difîèntiones funt f Harum no« men etiam non intelletftum eft à ueftris lcriptoribus,qui dixerunt elle compen« fationespeenarum purgatorq , cùm fuerint tantum fpedacula ab Epiftopis inftituta partim Exempli caufà, partim ad explorandas uoluntates eorum, qui ad Ecclefîam redibant. Hæc ipfa uetus confuetudo Cypriani ôi Ambrofrj temporibus fupcrftitionum diftentionum fernen fuit. Poftea crelt; uerunt tenebræ, V idi enim longa uolumina ueterum fatisfatftionum in quibus étant adeo tetra exempla, ut recitare nolim. T andern inanis adpellatio, amp;nbsp;ludi manfèrunt,utcataphra(ftiirentad lacobi templum in Hilpaniam.Scdhancre-citationem omitto, etfî iuniores commonefieri utileeft, qui ueftros ludos non uiderunt*

Quantum diftentionum eft de pontificum autoritate, An iure diuino Ro* manus Ëpiftopus habeat utrunqj gladium'T Quam fuaues funt illæ ueftræ quæ« ftioneSjQuid rodant murcs,fî comedaut panem conlecratumCCohorrelco talia copitans, èC oro filium Dei euftodem Ecclefîæ, ut nos gubernet lcruet uerîc Ecclefiæ reliquias»

Non putes hac me Staphyle commemoratione deledarijte^ adhortor,nc nimium nos irrites. Omiftà igitur hac Sivr/Kainyof îa, uenio ad hanc narrationem quæ tua eft propria in tuo hbro,ubi uituperas Lutheri laborem utile m tod Germaniæ 8gt;C gratum prjs omnibus, librorum Prophcticorum amp;nbsp;Apoftolko* rum translatione in linguara Germanicam. Antea Vuicclius 8d nefcio qui alq, non transferendi confilium reprehenderunt ,fed errata colligere inftituerunt. Tu confîlium damnas amp;nbsp;addis cô inftitutam efle interpretationem,ut teftimo* nia cor*

-ocr page 873-

C^IMIKAT: ST Hï LI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

m'a corrumperetjquæ ex Iibn's ufitàtis fumunt Pondtîcpjamp; citas didum ex Ge^ nefi, quo ftabiliunt inuocationem mortuorum, ut inuocetur fuper eos nomen meum5cap.48.

Derides opinor tuos qui hæc uerba detorquent ad inuocationem mortui orumjCurn phrafis nota fit« Prædicit Iacob futurum ut filrj lofcph nominentur inter fuos filios hæredes promiflæ politiæ, in qua tunc Ecclefiæ federn Deus cflè uoluitjquod fingulare SC excellens beneficium erat«

Quæ autem te Staphyle furiæ exagitant ut transfefendi confilium dam# nés , neciudiciatothoneftorumhominum intuearis. Qui fontes in lingua Ebræa ÔC Grxca. legere non pofTunt, non habentgratiorcm thefàurum hac in# terprctationcjquam teftari poflTunt dodi optima fide fadam elle, tu ipfc no# fti, quanta fuerit Lutheri diligentia in eo labore î' An làcri libri non funt îegendi ab omnibusf Sæpê audiui multos præftantes uiros ctiam Latine Icien# tes dicere, fe nuïla re magis deledlari, quâm leélione huius interpretationisjqui quidem lætabantur peripicuitate continuæ orationis in Prophetis cûm Latina ïedio multo fit obicurior« Scio tuam honeftifsimam coniugem nullas delicias anteferrehuicledioni« Et idem poITum adfirmare de multis principibus 8d alqs honeftis hominibus.Ac fi feirent honeftæ matronæ amp;nbsp;uirgines uituperari d te bæc fua Ke/xNXfamp;^ubicuntj te uiderent, coenum in te conqcerent» Fatentur dodi qui fontes legere pofllint Ce plurimum adiuuari bac interpretatione in quares ipfà oftendit maiorem efle peripicuitatem qua in Græca eft aut Latina j quas non propterea abi)cimüs,ut falfô nos acculât Stapbylus, quia hortatores fumusut Germanica ab omnibus legatur«Profuerunt,8ó profunt hæ quo^ Ec# ckfijsjamp;: cô magnifaciendæ funt,quia linguæ Ebreæ intelletftum conlèruarut ec adhuc confèruant, ludico multum adiuuari diieentes, fi conferantur ad fontes, amp;nbsp;Græcajamp;: Latinaj^: GermanicajUt pleriç^ apud nos faciunt,non eô tantàm, quia dulcius ex ipfo fonte bibuntur aqugjfed quia maior certitudo eft infpedis fontibus* Et tarnen profunt ueteres* Etfi enim alicubi nonnihil deflexerunt ali# qui â propietate,tarnen conlènfus in perpetuis narrationibus teftimoniu eft de linguæ intelle^ftu« Et fi erit in cenfura reditudo iudicij amp;nbsp;candor, intelligemus congrucre cûm fontibus amp;: inter feiè Græcam,Latinam,amp; Germanicam,quôd ad res iplàs attinet« Multa Græci redius intellexerunt, quûm hodie intelligant ïudæi« Apud Danielem uerba funt’, (uper alam abominatio« Hic fingunt cor# ruptelas Ïudæi contra natiuam uerbi fignificationem« nbsp;nbsp;Eft autem fimplex lèn

tentia, futurum ut collocentur Idola in iàndum fàndorum,ubi fuerunt Cheru bim,quos nominat alasjamp;: Græci retinuerunt TÎTtpuyî» «^Javzcr^jio’p, de quo trifti ipe# daculoÔ^ChriftusïoquiturjinquienSjCumuidebitis in loco fando Spx/XWCTEQÇ, Erat^ prophanatio ilia in eo populo typus horribilium prophanati# onum in hac poftrema ftneda mundi, quas pq non poflTunt fine ingenti dolorc afpicere ♦ Vfus eft Græca interpretatione Paulus reddens ueram iententiam quæ eft in Ebræa ledioncjetiamfi morofe iudicantes propter uerborum difere# pantiam putant diftimiles efle iententiaSjXoyojj c'tw'nAwp o'uvrtp-vwp cP/KoaotrewK

Id ex Efaia Hieronymus fic reddidit, conlummatio abbreuiata exundabit iufticiam/ententia eft, perficiet Deus quod dixit, ftu decretum de fine politiæ, amp;nbsp;tarnen ita prefiniuit id decretum,ut tunc exundet iufticia, id eft, largiter do# netur prædicatione Euangelq, Hæc ed tantiim dico ut oftendam nos non abf)« cere ueteres interpretationes,ut Staphylus nos criminatur amp;nbsp;deinde alia multa

4. tom, Phil: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aaaa ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abfur#

-ocr page 874-

82q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;on s io

abfùrdaattCîdfjquæomitto.Noncnim mfticui fingularum calumnianim rcfit^ tationem,’quæ longa elïètjê^ non eft necelTariajtantijm oftend^re libri Ipeci«! men uolui,ne Sycophantæ Staphylo credatur*

Non exiftimo graues uiros apud aducrfan'os hoc eius hbro deledari, qucm ne(]p ad docendos hommes net^ ad pacem prodeflè fciunt,fiqui autem ad* plauduntjhos hæc iplà uanitas oftendit uelle delen' uen'tatcm qualibufcuncg præftigqs* Et cum hune libriim collegen't Staphylus in urbe Vangionumjad* paret quantum pacis ftudium tune in eo fuerit* Sed oro filium Dei ut nos gu^ bernet3amp; ièmper inter nos ætcrnâ Ecclelîam colligatjUt iplè uerè agnolcaturjin uoc€tur3amp; celebretur. Nunc pauea adijciam de calumnqs Aurj Colonienlîs, maxime optemus, ut lèmper unum Hnt in Deo noftræ Bcclefiæ, uidcremus au* tem abrupto colloquio aduerlarios uarias fabellas Iparfuros efîc5pio confilio te ftimonium de conlenfu noftro modeftiiïïmè fcriptum edidimus, Ac nondum eius confîlq nos penitet,quia poftea comperimus earn præmonitionem 8^ necef iàriam fuiflè 8C multis bonis gratam*Expofuimus etiam nobis non dcfuiflè uo* luntatem procedendi in ea collationc, quod uerum eft.Huic noftro ftriptolon* gam declamationem opponit Auius,quam fuerint cupidi huiuscertaminisan* tagoniftc noftrijnarrat mea fomnia quæ oftendcrint meam timiditatam, Dico ingenucmenonfolumâlbphiftica,fedinuniuerfuraà rixis abhorrere 8C ali* quanto magis fatuum efle ftnem rixatoremjquam ftncm amatorem.Placidâ amp;nbsp;' piam collationem cum bonis,dodis amp;nbsp;candidis, de rebus neceflàrqs expcto, 8^ nulla res in uita talibus colloques mihi dulcior cft» Hanc meam naturam nota cflè multis exiftimOjSeruiuijquantum Deus mihi conceftit,ftudrjs iuniorum in munere ftholaftico, nec in his pulucribus appetiui Iplendidiora nomina, amp;nbsp;de toto corpore dodring,expofui fummas rerum, quantum potui,propres uerbis amp;nbsp;fèmper Eccleftjs noftris me 8c mea dida nbsp;nbsp;ftripta fubieci.ß quibus hæc non

placent proponant (uas fèntentias,8^ fit indicium penes Ecclefiam, Nihil pro* deft perpetud rixari ut de illo Sophifta apud Atheneum diccbatur,KeTû«ou hqtc«, amp;nbsp;ut Thucydides inquit, non omittere /xupîaç «bzaovaurw/j. Sed tarnen cum in urbc Vangionum reljaondendum eftet,non defugi congreftus illos,8ómaximê opto, ut atfta edantur, Rcprehendit Auius, quod in ilia noftra pagella édita Franco* fordiæ teftati lumus nos conftantcr ampledi Prophctica,0^ Apoftolica ftripta amp;nbsp;fy mbola,amp; hanc dolt;fîrinam in confeflione noftra comprehenlam effe.Ergo inquit hiftorica ftripta in facris libris non recipitisÇ’ Hæc cauillatio qu^m fit ielt; iuna amp;nbsp;futilis,quis non uidetC Cwm Propheticos Apoftolicos librosnomi* namus complcdimur omnes libros.qui teftimonio Ecclefiæ recepti funt difi cernuntur ab Apocryphis, dicebantur autem Apocryphi qui non Icgcbantur publice in Ecclefia,S^ quorum teftimonia non rccipiebantur ut diuina.Libri hi ftoriarum in Ecclefia Ebræa publica autoritate à Prophetis 8c collegio Sacer# dotum fcripti funt, Quarc eos inter Propheticos ufitata phrafi comprehcndi* mus.Et de hac frigida cauillatione non dicam prolixins. In Epilogo relpondet ad didum, Diligite ueritatem ÔC pacem. Ait pacem fore, fi nos ueritatem dili* gamus, Audis uocem cenloriæ grauitatis.Si nos unit ft peterc ueritatem,pro* ' fcrat dodrinæ corpus, quod in fuis luftris quale compofiierit, nondum uidc* mus,Sed omitto ipfum,de focrjsloquor. Annos triginta iam de dodrina litiga* mus,nec unquam aduerfarij .integrum dodrinse corpus nobis propofuerunt, Nos, quantum Deo iuuante potuimus,fæpè repetiuimus omnia capita do* drinæ

-ocr page 875-

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JT: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HYLI,

élrinæ cjuæ in EcdeGa proponi neccffc eft* Vtri ueritatcm amp;nbsp;paccm diligant, iudiceturex rebus manifeftis* Quam multos innocentes interfîcitis, tantum quia non uoluntidolacoleréf Numdefenfio manifeftorum errorum eft di* ligere ueritatemC Num iniufta fæuitia eft dsb'gere pacera* Hæc dijudicatio cum fitfacilimajdeclamationcm Auq falfam 8c ftultam efleomnes intelliguntjquem quidem non iudico fuperftitionc ifta fcribere,fcd ludere hominem Epicureum, iitfuotheatrogratificetur* Vtcum Thj^mmerum laudat, cuius icit extareli* bros in publicum editos, in quibus tranisformat Eccleiîæ dodrinam in Ethni* cam*Ethisipfisuerbis cxtat argumen’ruminThammerilibris* Scriptum eft in primo Capite ad Romanos ,Potentiam Dei ex mundi opificionotam effe gentibus* Ad Corin: autem fcriptum eft, Chriftum efle potentiam Dei.Notus eftigiturgentibus. Hie non diicernitThammeruspotentiam in creatione oft tenüm,:! potentia faluationis, qua homini mirabiliter per filium reftituitur ui* ta amp;nbsp;falus æterna*Hæc alisL mvlta contumeliola aduerfus filium Dei, amp;nbsp;con* traueram Ecclcfiam cum fcripferit Thammerus,placetPontificqs,tantum, quia nobis impudenter maledicit*

Vt autem fend uideatur Auius Ecclefîæ patrocinari, me nominatim ad refpondendum de hoc argumente prouocat* Cum Ecclefîæ autoritas non fît labefadanda in Symbolis,cur labefit in cæteris,quæ non pugnant cum manda* tis diuinis. Hoc laqueo exiftimat me iam ftrangulatum eflfe amp;nbsp;gloriofe fc effert ac triumphs agit»Sed prima hæc planifsima refponfîo eft* Qug nos taxamus in dodrina Sgt;C ritibus aduerfariorum,dicimus exprefle pugnare cum mandatis di uinis,dicimus item Apoftolos longe aliam uoluifle iymboli fui autoritärem eft ft,quam rituum quos alibi alios feruabant* In celebrando Paftate aliquos diem ludaici Paftatos retinuiift ftribitur*Præterea conftat fîngula membra iymboli Apoftolorum, ut Græca Bcclefîa récitât,exprefte in feriptis Propheticis amp;nbsp;A* poftolicis tradita eift, ac nihil in Sy mbolo Græco addi, eam(^ breuem récitati* onem traditam eife ut res alibi narratæ prolixius, hîc ordine diftributæ,amp; bre* uiter comprehenfæ in conipedu fînt, ut in inuocatione fîmul SC Patrem amp;nbsp;fili* um amp;nbsp;Spiritum iândum,amp; mox iumma beneficia cogitemus. Item de Symbo* ïo Niceno amp;nbsp;de Athanafîano reipondeo* Adfirmo idea de dodring Canonibus quos ex urbe Roma Damafus mifît ad Græcos Epiftopos, amp;nbsp;de dodrinæ ex* plicatione fada in Synodo Ephefîna amp;nbsp;Chalcedonenfî* Hæc dogmata comple* dimur cùm Symbola notninamus, quiafunt breues repetitiones dodrinæ in ftriptis Propheticis Apoftolicis traditg contra impoftores,qui præftigri's So phifmatum corrumpebant icripta Prophetica amp;nbsp;Apoftolica* Ac uolumus cer* te audiri Ecclefîam ut dodricem,ftd fides uerbo Dei nititur*Et iudicia Synodo rum funt düTimilia politicis,ualent enim décréta in politicis iudicrjs in his,quæ funt iuris pofîtiui, ut loquimur, autoritate Regia uel prætoria. At confeffîones in Synodis quæ funt piæ, funt teftimonia quæ oftendunt quid pq tune antca ftnferint,quæ neceife eft non diiftntirc ftriptis Propheticis amp;nbsp;ApoftoIicis*Sa tis ne uideordc thrafènisAuq argumento refpondiflèç'quanquam hoc ipfum fa. tis erat, qudd ea quæ reprehendimus in Monachorum dodrina amp;nbsp;Pontifîcum decretismanifeftê pugnant cum mandatis diuinis,idlt;j ex uera norma iudicq,ui delicet ex ftriptis Propeticis amp;nbsp;Apoftolicis Sf Symbolis fînguli homines non athei iudicare amp;nbsp;pofliint amp;nbsp;debent,iuxta didum, fî quis aliud Euangelium do* cet,Anathema fît*

4.tow.PW; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aaaa iq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Obqci*

-ocr page 876-

822 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fî^ES^ON s 10

Obqcîuntur nobis amp;nbsp;Flaciana difsidia, quæ mihi quidem propter publia incommoda magnum dolorem adferunt, ideorp ne majores diftradioncSjSC dogmatum certamina orirentur tacui, qua in re multorum prudentum exem* pla fècutus fum. Nec recens banc Socraticam Philojbphiam difeo, multas iniu# rias mihi illatas inde ufq^ â criginta annis mcdiocri moderatione tuli, ut multi norunt.Et habeo domefticum patienciæ exemplum Capnionem. Sed profeéio errant Pontifier), fi fibi prodefic putant noftras diiïènfiones. Fata ultimæ fene«* \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mundi confiderent,amp; cogitent,fibi non minus periculi efle^qu^m aItjs.Pro

cedit autem Flaciusamp;nunc non folû deliberata de Àdiaphoris reprehcndit,fed ctiam uituperat mea icripta in quibus docfirinæfummampioftudiocollegi, cùm infpecfiio Ecclefiarum coegiflet me collegas poft fèditionem Agricola« rum admonitiones necefiarias paftoribus amp;nbsp;Magiftratibus tradere. Plané tur de me ipfoamp; de omnibus adisôô feriptis fubrjcio me iudicio paftorum in Ecclefijs omnibus ampleClentibus confefsionem, quæ Auguftæ Carolo Impc' ratoriexhibitaeft,amp;rneuidear quærere Ideam,nominatim uolo indices eflè AcademiasTubingenfèm,Haffnienfèm,Marburgen(èmamp; lenenftm* Cûm magna eftèt tune confufio, fateor me fuafilTe 60 Francicis paftoribus amp;nbsp;noflris, ne deièrerct Ecclefias propter ueftem lineam ordinem feftorum. De cæteris , quæ mihi ôd alqs obijcir, iniuriam nobis facit Flacius, Sciunt multi præftantes (àpientia,uirtutejamp;pietate,neipfumquidem Ducem Mauricium Eleétorem cxcellentem ingenio amp;nbsp;uirtute plus petiuifte in oppido Grimma, quam ut hac in re fibi mos gereretur. nbsp;nbsp;Poftea édita funt falfa fcripta â Flacianis, in quibus

(criptis Sc mutilata membra funt, amp;nbsp;alia inièrta de quibus nulla unquam fuF fragia noftra fcripta funt, fèd pledimur ’óu TroJ'èçôc/xîépTK^ûu«^ xoffHaftenus Flacius tantum Carneadco more mea fcripta reprehendit,nec fè aperit» Quód •autem fèmpcroptaui,ut de omnibusdocfirinæmcmbris curarent noftri rede* Jiberata à praïcipuis doóloribus edi commune fcriptum, quod ad totam pofte« ritatemdeconfenfupiorumilluftreSófirmum teftimonium effet,idem nunc quot^ opto. Vitam meam ctiam filio Dei commendo, quem oro, ut Ecclefias harum regionum gubernet SC protegat, SC me faciat organum falutare, Et fiuc menoftri fiue Pontifier)interficient, Deo iuuante decrcui,mc non difceffu« rum effe à filio Dei, Domino noftro lefu Chrifto, amp;nbsp;ab his Bcclefqs, nec futu« rum me cflè focium eorum, qui idola defendunt, fæuitiam in homines inno« centes exercent.

Nihil dubium cft in hac ultima delira fèneéla mundi fobinde maiores dilacerationes Ecclefiarum futuras efftjin quibus ut filius Dei fèruet agmen re« t’iiensdoiftrinæpuritatem 8^ ueram inuocationem, in qua multi fint hæredcs falutis æternæ,afîîduis gemitibus uotis petamus, Sed tarnen 8d Principes^Só alios gubernatores amp;nbsp;doeftores oportebat etiam fui officrj memores effe prohi« bere rixas non neceffarias, frenare curiofitatem leuium ingeniorum amp;nbsp;«azxovï«/* «p, fumma uigilantia pium confènfum tueri, fanabiles placidé in uiam reuoca« rCjóC inlanabilcs iufta fèueritate rcprimere.Hæc ut fiant toto pedo« re opto j nec piorum amp;nbsp;dodorum iudicia defugio, nec eis refragabor.

(DEO SIT

PRECA«

-ocr page 877-

ÿ^ntus erat dolor in Cananea matrepue liet) Cuius mens furps exa^itata fuit. -

In tanta nunc eß Eccleßa mcefla dolore. IDoHorum furios cùm '}}idet at^ T)ucum.

Sed tu^nate T)ei^emitus audito pr^cantunif Huila yjenit nobis te nifi dantefalus.

Tuprocul d nobisfeuos depellefurores-, Etfanes ijerbo pellora noßra tuo.

Q^muis ira tui nosy/r^et iußaparentis, Et fumus l)t turpes nos rea turba canes.

.Âttamen lit timide fub menfa captat berfli, Efuriens modicos parua catella dapes.

Sic cùm dira fames nofiros abfumferit artus, .A menfapetimuspabula Cbriße tua.

Gnate SIeigeneris noßri maffain induis lgt;t nos. yiuifica infirmas bœc tua majjagerat.

CONSILIVM, DE MODE'

RANDA CONTROVERSÏA, IN ARTICVgt;» LIS RELIGIONIS PRAECIPVIS, SCRb PTVM AD GALLOS A PHIUPPO ME= LANTHONE M. D» XXXVI.

FRANCISeVS DEI GRATIA FRAN^ CORVM REX, DILECTO NOSTRO PHILIPPO MELANTHONI SALVTEM.

ingvlare t V V m a d sedandas eas, clv/f in doflrinam Ecclcfiafticam inuedæ funt, altcrcationes, ftudium intcllexeramantca quidem ex Gulielmo Bellaio Langiocu# bkulario ateg confilian'o noftro, quo ego præcipuè fum ufus ad cam rem adminiRro amp;nbsp;interprété, nunc ueroex literis ad cum tuis 5 amp;nbsp;lèrmonc redeuntisâ teBarnabæ Vocei Foflæin« tellexi etiam te hoc laborispraelubcnti animo lulccpturum, uti ad nos primo quoeg tempore te conféras, deçgunionc dodrinarum cum fèledis aliquot no* ftratibus Dodoribus hîc apud me coram diflèrasjattg rationes ineas, quo res» làrciri pofsit, pulcherrima ilia Ecclefiafticæ politiæ harmonia, qua una re ego mihinihil unquam maiore cura,ftudio follicitudine^animiampledendum cIîcduxerim.CommitterenoIui,quinhuncftatim Voceum FoITamadte di* mitterem, cùm his ueluti publicæ fidei obfidibus literis , obteftarer etiam, abduci te ullius pcrfuafîonc ut ne fînas ab hoc pio fando^ inftituto* nbsp;nbsp;Venies

omnino mihi gratilsimusjleupriuato tuo lèu pubïico ueftratium nomine ad^ ueneris,Mecgreipfa experieris,amp; priuatim ueftræGermaniæ dignitatis,ÔC publicæ in uniuerfum quietis, ante omnia elle atqg adhuclèmper fu«

ilTe ftudiofiirimum* Vale, ex oppido Gulß, die 28* men*

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fis lunn, Anno i H

Aaaa ni) RESPON*

-ocr page 878-

824-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COKSILIFM.

on S10 T HILIT^ 1 'M

lanthonis ad

S, b.

^Hriftianißime8ifpotentißimcRex»Quuni aiqs multis ornamcntis,pnb cherrimum Franciac Regnum, longe antecellat omnibus regnis totius 'ora bis tcrrarum, tum hacc laus inter præcipuas ducenda eft, quod amp;nbsp;dodn'na cæ«« terasnationes fèmper uidt, et pro Reîigionis ChriftianædefcnGone,prædpuè uelutinftationeperpetuôfuit. Quas ob caufas, meritô titulum habet aufjjica* tiflimumjChriftianißimumjquonuIIumintcrris pracconium maius aut au* guftius dici poteft» Quare gratulor Regiæ maieftati tuacjquod etiam hoc tempore fuicipit curam lèruandæ Ecclefiæ, non tantum uiolentis remedqs, fed uera ratione digna rege optimo Chriftianilîîmo, Et in his difleniîonibus utriulq^ partis impetus ita moderari ftudet, ut explicata dodrina Chriftiana 8c. repurgata, fimul gloriæ Chrifti, dignitati^ Eccleiîaftici ordinis, 8c tran* quillitati publicæ confulatur» Profcdô hac uoîuntate amp;nbsp;his confîlfjs nihil glo* riofîuSj nihil rege dignius cogitari poteft. Itaq; regiam M» T* oro, ut non de«« finat in hanc curam cogitationem^ incumbere* Etfi enim publica diflènfîo ali^ cubi immoderatis uel etiam malis Dodoribus locum prebuit : Tarnen à bonis uiris plæracp patefada lunt, quæ extare in Ecclefia plurimum refert. Quan«« quam igitur coercenda eft in malis petulantia, Tarnen oro regiam M» T* ne afperioribus iudicrjs aut lcriptis quorundam fînat le adduci ut etiam resbo«« nas 8C Ecclefîæ utiles delèri patiatur, Mihi quidem nullæ immoderatæ opinio* nes,autquælabefadarunt pulcherrimum 8c làndifsimum Ecclefîæ ordinem unquam placuerunt J quo quidem nihil in terris charius, nihil antiquius eflc omnibus debet ♦ Atcß ita fcio apud uos affèdos omnes bonos uiros, qui in hoc iplo dodrinæ genere uerfantur, in quo ego uerfor ♦ nbsp;nbsp;Ita^ quum accepif*

fern literasregiæ M, T, Deumteftorme quantum potui conatum eflCjSd. contendiffe .utftatirj ad Regiam M» T» accurrerem. Nam mihi nihil opta* tins eft, quàm ut pro mea tenuitate aliquid opis adferre Ecclefîæ poflîm, Ac in fpem optimam ueni, poftquam cognoui earn pietatem ac moderationem efle Regiæ M, T» UC in commune gloriæ Chrifti confultum cupiat, led quantæ me diffîcultates paulilper adhuc remorenturjintelliget Regia M, T,ex Voceo» Quæ quidem ctiamfi' moram attulerunt huic itineri, tarnen animum meum necç i profefsiope,â confîlqs aut ftudio mitigandarum controuerfîarum auerte* runt.Sed hæc exponet omnia copiofè Voceus,Poftremo me Regiæ M»T.com* mendo,ac polliceor me meum indicium perpetud ad bonorum amp;nbsp;Dodorum uirorum in Ecclefîa lêntentiam aggregaturum cfle.Chriftus lèruet RegiamM» T’florentem S^incolumem,amp;gubernet earn ad communem orbis terrarum là* Iutem,amp; illuftrandam ac ornandam gloriam Dei.Data in Saxonia y,Kalendas Septembris Anno I y 3 y»

Z Regiæ Maieftat» T, addidilsimus*

Philippus Mclanthon»

CONSI*

-ocr page 879-

C0USILI7M,

8^5

CONSILIUM, föE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONT^{^D

, fi^s ^li^ionisjfcriptum à Ehtli^^o Melantone ad Gallos^

Ayf Vïtifuntmeaopinionc,autnunaeflèuiaa in doélrina uiitata, quam re^ ■' ’ ^prchendimus, aut leuia eflè,quæ diHîmulari poflînt.Et qui ßcfentiuntjcxi^ ftimant noftros finecauG tumultuari, ÔC execrantur eos tanquam temerc moi uentes ièditionem ÔC fchifmata.Attj hæc opinio de nobis, incukatur Pontifici-bus amp;nbsp;Rcgibus. Quare principio optandum eft, ut Sc Pontifex, fiimmi Re* §es,agnoKant Ecdefiæ morbos,amp; cogitent quofdam abufus eiusmodi eflc,qui non debeant diiîîmulari ac tolIerari«Scimus ipfi,in tanta infirmitate hominum Ecclefiam nunquam adeo puram cfîè,quin aliqui incidant abufus ♦ Scimus 80 hoc,abufus aliquos diflîmulandos ÔC condonandos eiîè publie^ concordiæ.Sedl hoc intelligi debet de tjs abufibus, qui falua doÂrina, oriuntur ex quadam im* becillitate, non de fjs abufibus, qui delent aliquos articules fidei neceffarios, auC flint idolatrici, aut cogiint homines ad manifefta peccata* Oportet cnim eos, qui docent in Ecclefia arguere peccata, fîcut Chriftus præcipit» Quare Pontifî-cis eft,in rebus magnis amp;nbsp;ncceffarrjs,ut confulat confcientf]s,aliquam concederc relaxationem 5 Et uiciflîm eftnoftrum ferre omnia propter publicam diledi* onem,quæ fine impietate (îeri polfuntjprgièrtim cûm tarnen pontifex non poamp; fit retinere obedientiam, net^^ polsit uïla concordia fperari, donee confeientiæ piorum adiguntur ad impioscultus,fèmperenimeruntqui réclament ô^ad* uerfentur ♦

Quidam etiam nihil aliud agi putant joifi ut quædam libertas Barbarica quæratur, exeuflà monarchia Romani pontificis,SC répudiais ucteribus ordi-nationibus EccIefiafticis^Hacc opinio etiam nocet nobis apud Romanum pon* tificem ÔC Reges.

Quare principiô opus eft oftendere cis non hoc agi, ut diftbiuatur audio* ritas Ecclefiaftica, led alias res magnas dilputari 8gt;C agitari, quae ad conlcientf* am amp;nbsp;cultum Dei pertinent.Primwm igitur dicam de externis rebus,hoc eft de politia Ecclefiaftica amp;nbsp;quibuidam traditionibus.

S)E ^OT ESTATE ^OKTIFICl^,

Oncedunt noftri politiam Ecclefiafticam rem licitam eflè, qudd uidcliccC fint aliqui Epilcopi qui præfint pluribus Ecclefijs, Item qudd Romanua

Pontifex præeft omnibus Epiftopis. Hane canonicam politiam ut ego exifti* mo nemo prudens improbat,nc(j improbare debet, fi intra fines fuos mancat. Hoc eft Pontifex 8C Epiftopi non abutantur audloritate fua, ad oppriraendam -dodlrinam. Deinde qudd ad opes reditus attinet, etiam hoc docemus. Regum Principum donationes efte res licitas, Sunt autem reditus illi Regum amp;nbsp;Principum donationes.

Quare qudd ad hunc articulum attinet, de luperioritate pontificia, St de Epifeoporu audoritate no eft difiènfîo, amp;nbsp;facile poftiint retinerc autoritate fiia Ro.Pontifex 80 cçtcri Epifeopi. Opus eft enim in Ecclefia gubernatoribus,qui uocatos ad minifteria Ecclefiaftica explorent,amp; ordinent,amp; indicia Ecclefiaftica exerceant,amp; infpiciat dodrina facerdotum.Et ut maxime nullieflènt Epifto pi,tarnen creari tales oportet.Tantîî optamus,ut hi qui nûc funt Epifcopijinlpi ciant dodrina fana dodrinâ curent in Ecclefns fibi commiffis fideliter tradi*

Hoc

-ocr page 880-

c onsiLiru.

S2Ö

Hoc fi faccrent,nemo deberet obedientiam recufare, Prodefïèt etiam mco iudf* do ilia Monarchia Romani Pontificis ad hoc, ut dodrmæ confenfus rctinere* tur in multis nationibus. Quare facile poteft conftitui concordia in hoc arti« culo de fuperioritate Epiicoporumjfi de cæteris articu/is conueniri poterihCae^ ' terum illam immoderatam ôc iniuftam potentiam Romani Pontificis, quam in transferendis regnis interdum ufurpauit, Reges ipfi moderari facile potue^ runt» Hæc netj ad Euangelium necg ad Ecclefiam pertinent»

^rum indi^erentium.

CCimus T raditionibus Si aliquibus ordinationibus opus eflc» Idco in noftris icriptis diligenter difcernimus traditiones» Item dare ofl:endimus,quid prehendamus» Confiât enim conicientias olim milère uexatas efle hac opinio^ ne^ quam Sophiftæ SC alij indodi finxerunt, uidelicet quod traditiones human nas uiolare fit peccatum mortale.Kæc opinio fuit horribilis carnificina conCci^ entiarum. Ideo præcipuè hanc opinionem reprehendimus.Etlibenteradmits tunt nunc dodiomnes noftramê7r(e(jlt;.£iapquôd traditiones uiolare extra cafum fcandali non fit peccatum mortale ♦ Sed omitto hie dilputationem. Nam in A« pologia,8c alibi fatis apparet nos accurate difeernere in hoc articulo. Conftitiw ta autemdodrinæconcordia5 pofteaChriftiana charitas debebat moderari ufum rituum. Quia enim publicis aliquibus ordinationibus opus eft, iatius efi fèt retinere ufitatos ritus qu^m nouos exagitare. Nec noftri recufarunt in corm iientibus feruare ««T/atfofa gt;nbsp;id eft, indifferentia, amp;nbsp;adhuc in plærisc^ locis magna ex parte retinemus publicos ritus ueteres/eftos dies Chrifti, cantiones pias uen teres, amp;nbsp;pleraqg ufitata» Præterea, fimilitudo rituum inuitaret cæteras nation nes, ut facilius reciperent hanc dodrinam Euangelrj nec haberet quicquam in commodi hæc oblèruatio, fi extaret reda dodrina, quædoceret tales ritus obn feruandos efle, fine fuperftitione, hoc eft, fine opinione iufticiæ, aut neceffîtan tis, fed ficut alios politicos mores tranquillitatis ordinis caufa. Facile igitur de hac re poterit concordia reftitui, quia amp;nbsp;dodrinam noftram de hoc articu« ÎOprobantomnespi)amp; eruditi,amp;noftri admiffa Dodrina,ufum tradition num, in charitate moderari debcrent»

COKFESSIONE.

E O iudicio,prodeft in Ecclefijs retinere confefsionem Sc propterea, quod * ’ abolito more ablblutionis obfturetur Dodrina de remiffione peccatorû, etpoteftate ClauiUjCt propter dilciplinâ.Comodè enim in Confeftionc poffunt ' homines inftitui, nec habet quicquam periculi aut incommodi Confeftio,fi ho* mines rede doceantur ne fuperftitiofa enumeratione peccatorum onerentur confticntiæ, fi doceatur unde fit remiflio peccatorum, Nam de enumeratione fenciendum eft ficut de ali)s traditionibus Ecclefiafticis ,quód fine peccato om* mittipoflit. nbsp;nbsp;Itacp de his Quatuor Articulis facilis eft ratio conftituendæ

concordiæ, fei licet de audoritatc Epiftoporum, de ordinatione facerdotum, de traditionibus humanis in rebus medns, 8C de confeffione,

DE

-ocr page 881-

C0NSIL17U,

S)E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j{(^TIC7HS,

De luftificatione*

2gt;

4.

De Mifla amp;nbsp;utracg fpecic, Decultu Sandorum* De Vous Sc Coelibatu»

S)E irSTIFIC^TIOKE.

Ontroucrfiam de iuftificatione ipfn tempora monierunt. Nam de muln's conuenit inter dodos,de quibus fuerunt initio magna certamina»

Nemoiamdéfenditiftaabfurdaquæ leguntur apudScholafticos,quód homines pofîîntLegi Dei fatisfacerc 5 quód mereantiir remiiïïonem pcccato* rum dignitate fuorum operum,quÓd fint iuftijid cft,accepti propter propriami dignitatem,óóIegisimpIetioncm,Omnesiam fatentur fide opus eficjhoc eft fiducia in Chriftum in remifsione peccatorum, de qua fide nulla eft mentio in Scholafticis. On^nes iam fatentur interefie gloriæ Chrifti ut illa fides inculce« tur hominibus,

f Conuenit item inter Dodos de libero arbitrio,de peccato origims âe plerifcÿ alijs quæftionibus coniundis.Quare fi pontifex auc ipfi Reges darêt operam, utaliqui boni amp;nbsp;prudentes uiri colloqucrentur, facile poffet hæc con* trouerfia de Iuftificatione dijudicari,ac dirimi. Et quidem prodeftet Eccïcfiæ extare fimplicem Sf planam Dodrinam de iuftificatione. Res eft enim neccITa* ria confeienrijs. Sunt autem duo articuli, alter de remiffione peccatorum, alter de dignitate bonorum operumjièu de meritis in reconciliatis»

Depriore articulo etiam exiftimo facile pofte conftitui concordiam quód uidelicetin remiftionem peccatorum neceftaria fit contritio amp;nbsp;mutatiomosä rum* Et tarnen remiftïonem contingere, non propter dignitatem noftræ con* tritionis feu opcrum, fed totum per mifericordiam propter Chriftumjqui fide hoc eft fiducia Chrifti apprehenditur* In haeftntentia clarum eft non excludi bona opcra^fed aliam caufam remiftionispeccatorum quæri certam ôifufFici* entern, Conftat enim in ueris pauoribus non poffe opponi noftra bona opera ira: ac iudicio Dei.

HÎC meritum non tollitur quia nos nihil agamus, fed ut intelligatur quo* modo fit certa rcmiflio. Si enim pendcret ex dignitate contritionis noftrac fie* ret incerta 5 Denit^ de hoc articulo de remiftione peccatorum exiftimo bonos ac prudenteis facile pofte conucnire, tantum non adhibeantur homines moro* fijqui habent deprauata iudicia ex Scholafticis opinionibus,arbitrer enim omnes prudentes probaturos efte hunc articulum, quód remifsio peccatorum contingat fide , id eft , fiducia in C H RIS T V M. non propter noftra opera.

Alter Articulus de dignitate bonorum openim in reconciliatis etiam nunc tempore fadus eft mollior , quia omnes iam concedunt quód homines procul abfint a perfecTtione legis, ideo concedunt etiam laniores apudaduerfa* riosjprincipaliter homines iuftos, id eft, acceptos efte fide, hoc eft fiducia mife* ricordiæ promiflæ propter Chriftum, amp;nbsp;quód ilia incoatio legis in nobis placeat, non quia legifatisfaciat fed quia perfona eft reconciliata in Chrifto, Omnes

-ocr page 882-

828 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COnSILIV'M.

Omnes prudentes i'am agnofcuntoportere addi de fïde, cjuod rcconciïiati præ* cipuè placeant, non propter dignitatem operum (èd fide propter Chriftum, Hoc fi concedatur poftea facile eft iudicium quale fit meritum operum, èC qui^ dem prodeft poftea ualde augere atq; ornare dignitatem bonorum operum, fi« cutamp;ftripturaualdeornatur modo ut ilk ftopus prius teneatur quód remiG fio peccatorum per Chriftum contingat per fidem. Item quod hæc opera place* ant non quia legi fatisfaciant, kd quia perfonæ credant Chrifto.

NecefTe eft enim pias mentes contra defperationem præmuniri doceri quomodo placeat hæc noftraobedientia, ilia conueniunt quód iufticiabono* rum operum, ku bonæ conkientiæ fit necefTaria, quód Spiritus fàndus detur inremifsionepeccatorum5quód oporteat mortificari uetere^n hominem,Ss crekere nouitatem Spiritus, quod Spiritus iàndus non maneat in his qui com* mittunt mortalia peccata, hoc eft, fada contra conkientiam, ÔC. contra legem DEL

Item'quód liberum arbitrium aliquid agat in cauendis talibus delidis*

Item quód adiuuetur d Spiritu iando ut caueat talia delida* Si hoc modo colligantur ea quæ conueniunt,paucæ controuerfiæ reliquæ erunt» Nam in kholafticisopinionibushocpræcipuê reprehenfumeft,quód de hac fide,de qua loquitur Paulus, quæ agit aliquid in remifsione peccatorum, amp;nbsp;pacificati* oneconkientiæ mentionem prorfus nullam faciunt.Item quod ibmniant homi nem pofte kgi Dei iatisfacere SC iuftum efle propter kgis impktionem,horuni articulorum ipfos iam kholafticos fi qui iunt faniores pudet Corredis his du* obus articulis iudicari cætera facile poiTunt.

T N çæteris articulis omnibus uidetur facile ntio iniri polk conftituendæ con* ^cordiæ.Sed hic unus nodus de Mifla, ut uereor,cft inexplicabilis.Quia hec eft fummaCeremoniainEcclefia,6Ceft collataadhorribilesabufus,amp; hi abufus funt meri quæftus Monachorum. Quare abufus Miftæ præcipue opus habent emendatione» Ac tanta res præcipue in Condlio generali tradanda elkt,kd uix fperandum fore aliquam in fynodo legitimam cognitionem tantarumre* rum.ideooptapim ut de tanta re delibcrari curarent ipfi Reges, prækrtim Rex Galliæ Angliæ, quoniam inter iplbs conueniu Vtinam hi pios amp;nbsp;do* dos homines conuocarent, amp;nbsp;iuberent eos pie nbsp;nbsp;diligenter agitata re quærere

confilia quomodo abufus emendari poflent, hæc tanta res præcipue digna ef« fet his fummis Regibus, Deus enim poftulat ut Reges prohibeant impioscul* tus amp;nbsp;curent pios inftitui ÔC conkruanf Certum eft autem impiam opinionem elk Monachorum de applicatione Miftæ, uidelicet quod Mifla profit pro alqs uiuis amp;nbsp;mortuis amp;nbsp;mereatur eis remilsionem culpæ amp;nbsp;pœnæ* Hæc opinio ob* kurat dodrinara de fide in Chriftum,8C pugnat manifefte cum ueteri ufu Mif* farum, 8C cum kntentia iandorum patrum, ex hac opinionc infiniti abufus or* ti funt, hæc opinio peperit amp;nbsp;auxit priuatas Milks, nec ueró Ipes eft ulla Mo* nachis hunc errorem de applicatione unquam extorqueri polk. Cum igitur il* la applicatio pro uiuis amp;nbsp;mortuis ad promerendam rcmifsionem culpæamp; pcenæ necelkrió corrigenda fit, ne obruatur dodrina de fide,nos ueterem mo* rem Miflæ renouabimus,Tantum enim unam publicam ku communem ha* bemus»

-ocr page 883-

COHSILirM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S29

mus, in qua ab'qui amp;nbsp;cxplorati priusamp; confefsi fimul, communicant Sacra* mentum.

Et de ufu diligenter docemus,quomodo profit Sacramcntum,his qui agunt pœnitentiam,ôd fide le erigunt amp;credunt fibi peccata condonari, hie eft uetus mos,nullæ cnim olim fiierunt priuatæ MiflsCjS^ in Grxeis parochqs hodie etiam priuatæ Miftæ nullæ fiintj Quare hic mos habet exemplum uetc* ris Ecclefiæ^ôd tutifsimus eft.

Veteres Miftàm uocant Sacrifîcium,non quod fit applicandum pro alfjs uiuis 80 mortuis,amp; mereatur eis remiisionem culpæ amp;nbsp;poenæ. Sed uocant Sa* crificium in genere,quia eft memoria Sacrifier^' Chrifti, èc opus in quo agimu» gratias pro bencficio Chrifti,hac ratione concedimus ut in Apologia diximus Mi flam Sacrificium cfle,lcdnon applicandum pro alqs uiuis amp;mortuis, ut mereatur eis remiisionem culpæ Sd pcenæ. Quanquam autem in hoc articulo moderationem reperireualde difficile eft,tarnen uidetur mihi non alienum,fî Pontifex conftitucret,ut nemo cogeretur ad priuatasMiflTaSjSedjUt antea dixi, maxime optandum eft in hoc articulo,ut Reges curarent de eo diligenter de* liberari, liberari Ecclefiam ab horrendis abufibus, amp;nbsp;fanari conlcientias ambiguas. Nam multæ controuerfiæ hærent in hac caufa,de Mifia,uideli* cet,deuerbis Ccenæ, de Sacrificio, de Applicatione, Ad hæc accedit etiam controuerfia de ufii utriuscç lpeciei,ea res etiam antea cxcitauit magnos mo* tus in Ecclefia,quia cùm audiunt pq qudd Chrifti inftitutio fit ut fiimatur in* tegrum Sacramentum,amp; quôd hoc ita obfèruatum fit in ucteri Ecclefîa,iudi* cant obtemperandumeflè inftitutioni Chrifti, Sô ueteris Ecclefiæ exemplo, quamuis quæritur exeufatio deufuunius Ipeciei, tarnen conlcientiæ ambi* gunt,ideô confultilsimum effet ut Pontifex tolleret prohibitionem integri Sa* cramenti,8ô conftitueret ne altera pars alteram damnaret, donee erudiri Ec* défia poflèt,amp; integer ufus reftitui. Huius ceremoniælummaeffèucneratio debet,ideô maxime prodeftèt reuerentia in tra(ftando Sacramento,8^ liberari confeientias icrupulis,ôd hæ res externæ,priuatim plus fcrupulorum,amp; pub* lice plus diftènfionum pariunt. Hæc incommoda facile lanare Pontifex poft fet lublata prohibitione integri Sacramenti, nec aliquid facerct Pontifex no* uum.Nam ipla prohibitio eft noua humana autoritatc inftituta,quam haud dubiè licet Pontifici emendare.

!DE CELTE S^nCTO^

ruin.

T Am multi manifefti abiifus funt in cultu San(ftorum,ut omnes pfj amp;nbsp;do(fti iam olim ante hæc tempora flagitarint emendationem. Eftqj hæc facilior emendatio in hac caulà,quia nullum periculum eft confcientfjs,etiamfi in uni* uerfiim aboleatur inuocatio Sandtorum. Nam in facris literis nullum præcc* ptum,nullum exemplum eft,quod doceat inuocationem Sandorum, Quare manifeftum eft earn non eflè neceftàriam.Sed res noua eft,8C ignota ucteri Ec* defiæ ante Gregorium.Extant enim condones aliquot ôô Bafilrj 8C Nazianze* ' ftide Sandis, in quibus nulla prorfus fit mentio de inuocatione,led tantum dicuntfe exempla proponere, ut diftamus quomodo Deuscxerceatô^iuuct

4.Tow.pfcÆ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bbbb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sandos /

-ocr page 884-

coNSiLirM.

Sandlos, ut Deo grati’as agatnus» Deinde utilloruni exèmpla fidem po* pull erigant,amp; hortentur populumad imitationem» Nee Hieronymus ad^ uerfus Vigilantiumloquiturde inuocatione, fed tantum de ilia uirtutum amp;nbsp;benefîciorum recordatione. Hîc uerô iure deprehenditur negligentia po* Rerioris ætatis, quod tam procul d ueterum Ecclefia èC confuetudinc difcefferit, finxerunt Sandlos inuocandos eflc tanquam interceflbres ita obruerunt Clirifti beneficium, amp;nbsp;offiiderunt populo imaginationes j qua* fi Sanlt;Ri fint clementiores quam Chriftus, propter banc opinionem po* pulus fiduciam debitam Chhfto transfert in Sanêtos. Item, inuocatio per fe tribuit Sandis omnipotentiam, quia in Inuocatione teftamur, quód i» quem inuocamus babcat infinitam potentiam,infpiciat motus animorum in omnibus inuocationbus. Deinde longius etiam aberratum eft,Sandos ut au* tores donorum inuocabantjlande lacobe protege,libera nos. Poftea fingulis Sandis diflributa funt certa officia, amp;nbsp;prolixe cupiditatibus impijs Icrui* rum eft, Alius Sandus inuocabatur ut ditaret, alius alia de cauia, fuerunt omnia plena Etbnicorum errorum exemplorum. Aduerfusbæc tanta ui* cia certè deberent Reges amp;nbsp;Epifeopi remedia quærere* Primùm autem fi certa dodrina de Cbrifto inftauraretur,facile perièuerent abufus amp;nbsp;prauæ opi* niones decultu Sandôrum,quia populusmàgis affiiefierct ad intelligenda beneficia Chrifti,amp;i: ad uera fidei cxercitia,fi intelîigeret Chriftum propofitum eflè tanquam interceftbrem,propter quem uelit Deus certè dare remiisioncm peccatorum,amp; alia bona pro fua fapientia amp;nbsp;bonitate»

Et tarnen fi in boe articulo moderatio aîiqua quæritur, poteft iniri ratio quomodo iufti honores Sandorum rctineri pofsint, fcilicet,fi feriæ ali* quæ retineantur, in quibus populo Sandorum hiftoriæ exempla pru* «enter fine inuocatione eorum proponantur,ficut amp;nbsp;olim uidemus in Eccle* ffisluifle feftos’dies Sandorum. Modus tarnen etiam feriarum illarumeft fedeberct. Nuncenimiuntimmodicæ amp;nbsp;inutiles pietati,confluit enim ocio* la multitudo ad conuiuia,ad ludos,ad rixas, amp;confirmanturineruditiscon« cionibus,impij cultus.

»

' Veteres quædam orationes Faciunt mentionem intercelsionis ,fèd tarnen ita ut inuocatio non fiat ad Sandos led ad Deum, id eft, Deus da ut ad * iuuemur precibus Sandorum. Certum eft enim Sandos in ccclo roga* re orare pro uniuerla Ecclefia, amp;nbsp;fi autem dodi de bac forma deliberate poflènt, tarnen periculum eft ne etiam tabs forma obfeuret intcrceftbrem Cbriftumjideo ne banc quidem uelim confirmare,Sed i 11 a moderatio fiiffi'ce* ret,retinere recordationem propter exempla,ut didum eft.

, Sed renouata pura dodrina de Chrifto facile ruerent fine tumultu abufus in cultu Sandorum, præfertim fi poteftates quardam dilsimula* tione paterentur abufus ruere. Nunc iniuftifsima læuitia fæpe in rebus Ie* uibus utuntur, ctfi autem poteftates debent uti fuo iure ubi opus eft,tarnen uidendum eft ne abutantur, óó contra mandatum Dei ad defenfio, nem Idolatriac. Errant enim fi in tanta negligentia, in tantis'cupiditatibus eorum, qui rexerunt Ecclefias, exiftimant nibiluicijin Ecdefiam ir*

-ocr page 885-

COKSILirM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sji

rcpfiHcjCrrant etiam fi arbitrantur Deum non fore ultorem fîi'niuftam crude* litatein in pios Sgt;C in membra Chrifti exercuerint»

Extant fèuen'fsimæ comminationes in fcripturis aduerfus eos qui Proa phetas èc pios interficiant, quæ certê mouere debent fiimmos PrincipeSjne acerbitate illa fuppliciorum utantur nifi ubi opus eft,8^ re diligenter délibéra* ta à pifs Sc do(flis»

S) E rOTIS.

Z^Onflat non omnes ad uotum perpetuæ continentiæ idoneos eflè, Si. Cci^ ^^mus inter ipibs Monachos, faniores optare ut dimitterentur, bis qui non funtidonei,huic rei facile poflet Pontifex meden' propofito editflo, in quo publicam diipenfationem ederet,ut his qui non efîènt ad id uitæ genus idonei, concederetur libertas deièrendæ Monafticæ uitæ,nec propterea prorfiis deièa rerentur iVIonafteria,ièd reliqui,quibus hoc uite genus placere uiderctur,in ib lis collegrjsjquæ quidem corredis abufîbus tolerari poflènt^manerent. Nelcio quail's Cic ftatus Monafteriorum in alqs terris in Germania in locupletioribus Monafterijs nullæ literæ nunc funt,nulla doélrina, tantu ibi aluntur homines ocion,quorû nullus poteft elle uftis in Eccleiia,Itacß làtius eflèt hgc Monafteria defèri,etreditus transferri ad alios ulus Ecclelîarum,et ad alendos ftudiofos in alqs Collegrjs aut Monafterijs.Sed ordines tenuiores adhuc lèruiunt Ecclefqs quorum Collegia, ut dixi, emendata doArina Si correiftis abufibus poflènt confèruarijfi extaret illa de uotis dilpenlatio quam dixi.Neqj cnim inutile eflet pios Si Studiofos aliquos ita uerlàri una in ftudrjs facrarum literarum,amp; alia=î rum dilciplinarum et alfuefieri pqs exercitijs Si cgremonr)s,ut inde lumerentur MiniftriEcclelîarum,fîcutolim folebat fieri. Præcipuê autem hoc tempore pauci dilcunt lacras literas,8ô uidetur opus fore etiam in illis locis,ubi iam de*: lèrta funt omnia Monafteria,ut iterum quædam Collegia conftituantur, in quibus pauperes Scholaftici alantur,deftinati prjs ftudqs ne defînt Ecclelqs pas ftoresjhgc moderatio de Monafterijs nihil uidetur habere incommodi,et pro* fedó eftèt utilis Ecclefiæ.Boni Si prudentes uiri inter Monachos iam olim de* plorarunt uicia Monafticæ uitæ,dilj31icuit eis quôd uota fine ulla dilpenlatio* ne requiruntur,nec dcle(ftus habetur aut dilcrimen perlbnarum, ctim manife* ftum fit non omnes idoneos eftè huic uitæ generi, agnolcunt plus eftè luperfti* tionis in Monafterijs quàm ueræ pietatis, ided extant lcripta multorum ante hæc tempora,qui emendationem abufuum optauerunt Si flagitauerunt.

S) E COELIEATr S^CE^^' dotum,

A ƒ€ Anifeftum eft paucilsimos in ccelibatu, fine magnis offènfionibus confei* ■* *-^entiæ uiucre,plurimi etiam in manifefta turpitudine uiuunt. Si illa exem* pla nocent Ecclefiæ,debet autem Pontifex Si fanare conlcientias,8^ prohibere mala exempla,ideo optandum eft,ut legem de ccelibatu facerdotum aboleat Pontifex .Nam hæc res eft prorfus iuris humani,magna eft autoritas Ecclefiæ in his quæ funt iuris humani,hac autoritate Ecclefia uti debet,ad ædifîcatio* nem,ad alendam pietatem,ad iuuandas conlcientias, ad prohibenda peccata, non ad pcrnicicm animarum, aut ad confi'rmanda peccata. PorrÔ hæc lex de ccelibatu multa peccata parit, amp;nbsp;multas animas perdidit fortalsis cum olim

4.Ta«.pbj7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bbbb i) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paucio*

-ocr page 886-

gp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;consiLinf.

paucîores eiïcnt Sacerdötes amp;nbsp;ïiccret Cl’s ducere uxorcsjfîc tarnen né podcacC» (èntin minifterio.Hæc lex nimi's habuit încommodi, nunc certê tanta in mul* ti'tudine,amp; cûm prorfus huic ordini prohibetur coniugium quanta pari'at in^ commoda non eft obfcurum.Lcges humanæ debent cedere temponbus, ideo optandum eft ut Pontifex banc legem mitiget, fortafsis illud etiam obftat quod metuunt fore ut dilsipentur opes Ecclefiafticæ aut labcfadentur iura eleÂionis^fi Epifcopi ducant uxores:De bis pericub's pofîet fortafie iniri ratio, ut tantum ccclibes eligerentur Epifcopi,fèd cæteris miniftris Ecclefiarum corn cederetur coniugium,paulo poft decrunt paftores Ecclefrjs^, prælertim in Gern mania^Decet autem Pontifîcem pubb'cam necefsitatcm Ecclefiarum anteferre fiiæ inftitutioni.Sed bic articulus non babet opus longa dilputatione, tantum bîcæquitatePontificisamp;fummorumprincipum opus eft, ne legem inutilein pertinaciter defendant,ciim nibil opus fit.Poftremô facilis eft dijudicatioom* nium controuerfiarum,tantûm articulus de Mifta babet aliquid difficultatis, fed inter bonos amp;nbsp;pios fpero de omnibus conueniri poftè, ideo orandus eft Cbriftus ut amp;nbsp;fummorum Reoum animos flecftat ad ftudium illuftrandæ glolt; riæDeiamp;iuuandæEcclefiæjamp;detarbitros barum maximarum rerum idos neos.Nam fi drjudicatio committeretur indoélis, Sd bis qui fuis afteétibus mas» gis uellent morem gerere qu^m confulere fâluti publicæ, quid futurum fit fa* cilis eft dijudicatio» Sed oremus Chriftum ut Ecclefiam fuam,pro qua ora* uit amp;nbsp;paflùs eftjinfpiciat, eamqp redigat in concordiam piam ÔC perpctuam, Hæc fcripfi non quôd de unius fèntentia aliquid conftituendum putem. Ne# mo enim in Ecclefia fibi banc tyrannidem fumere debet, fed quia rogatus fiim bonoftudio,refpondi, fignificaui me boc fcriptum uelut dcliberationcm

quandam mitterCjSô optare ut plures dodi communiter de tantis re# bus délibèrent. Non igitur pro decretis fpargi in popu# lum debebant, amp;nbsp;quidem profeftiis fùm me conccftùrum iudicqs aliorum

reeftius fèntien # tium.

EPISTO

-ocr page 887-

NIS AD SENATVM VENE^

TVM EPISTOLA.

VM ANNO SVPERIORE BRACCIETVS MÉ* cumjSif dc ftudfjs optimarum artium, èC de religione plæraq^ difjjutaret facile perlpexf, eum non modo fingulan eruditione fêd etiam prudentia grauitate eximia præditum cflè, Itaq^ magno ftudio eum complexus fum, Deledabat ctïm ipfius in* geni) ucnuftate,quam in carminibusfuauifsimisfcn’ptis exprf* mitjtumuero lèrmonibiis ipfius muhiplicem dodrinam rcdolentibus, Sed neCdo quod fatum mihi diuturnam eius confuetudinem inuidit.Scitis enim an« nofuperioredomcfticoquodam negotie in patriam ftatim reuocatum fuiflè, in quo prædicat fè â uobis amantur Sc fumma fide adiutum fuifiè. Poftquam autem nunc rccurrit ad noSjSc tot Alpium iuga, ac hercinios faltus,in ipfa bru* mæfæuitiaemenfusefl:,non obicurum ipecimem oftenditpræcipuæergame bencuolentiaPjSc in noftra amicitia conftantiæ^ Quare reditus eius mihi iucun* difsimus ftjit, ac magnopere optabam me diutius eiusconfuetudinefrui pofle* Fuit autem mihi pcriucundum, quód grauiflïmorum quorundam uirorum iudiciaæquiora commemorauit,de emendatione Ecclefiafticorum abufuum, quæ ä nobisprofedónon iniufta aliqua cupiditateaut ftudio contendendi in« ftituta eft.Sed initio quidam boni uin' prouocati,impudentiflimorum quorun dam claraoribusj de uenrjs pontificijs, coadi funt officij rationc purius docerc Ecclefias, Hinc exarfit diftordia, quam paulatim incendit aduerfariorum fxuitia, tanta autem diligentia cauiâ îî nobis ada eft, ut ftmper uim, ac tumul« tus populäres prohibuerimus, ortos etiam propter aduerlariorum rabiem op« preftcrimus, Præterea in dodrina præftitimus debitam fidcm,utabufibus cor« redis,extaret puraac catholica Ecclefiac Chrifti dodrina* Scimusftmper in mundo diflimillima fuifte iudicia de rcIigione,amp;DiaboIum,ciim fit ho« ftis Chrifti, in hoc præcipuê intentum fuifle ab initio, ut ftreret impias opi« niones ac obrueret gloriam Chrifti. Ac incitât Diabolus curiofaScpraua in« geniajUt corrumpant aut conuellant uera dogmata. Hæc pericula Ecclefiæ cum intelligeremusj magna cura adhibita eft, ne extra metaSjUt ita dicam, prouehc« remur. Etfi igitur taxamus recens natas Fallas opiniones, tarnen ueram Ecekfi« amdefendimus,nec diftedimus ab Apoftolicisfcriptis,nccdfymbolis, Apo« ftolico, Niceno Athanafiano, nec quidem â ueteri conftnfu Ecclefiac Catho« îicæ, denilt;$ illud Tertulliani ftquimur, ut redum elTe quodcunq? primiim fuit ftatuamus,pofteriusueróadulterinum. Si quis autem adeofècuro eft animo, ut nihil uiti} in Ecclefia hærere putet, nec ambitione, auaritia, fuperftitione, de« niq} non diaboli fraudibus uctera inftituta mutata aut deprauata elfe uideat, is perfimilis eft ijs, quibus in magnis doloribus mens fgrota non ièntit uim mor* bi. Quis autem ex fanioribus, non ante hanc ætatem deplorauit Liturgiæ abufurn, quæ ad facrilegum quæftum conferri folet, Diuorum cultus quantu« lum abeft, ab ethnicis opinionibus èC ritibus ï lurc queritur Gerfbn recens au« tor 3 ita occupatos efte hominum animos, cura humanarum traditionum ut di« uina præccpta negligantur. Idem ante hune deplorauit Auguftinus, ÔC tarnen 4.t£gt;w.FM; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bbbb iij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poil

-ocr page 888-

8?4- ET I STOLA THÎL: MELAKT: poftætatcm Auguftini,quantusacceffît cumulus traditionum C Nec ucrô noramus femper earn cfîe generis humani mfîrmitatem,ut nulla ætas fît futura fine uitqSjSc meminimus præceptum politkum multorû literis ac monumentis cclebratUj quod docet publicæ tranquillitati amp;nbsp;concordiæ, quædâ incommoda condonandaeflejacuetatjUtGræciIoquuntur,maIum bene pofitum moueri, Sed tarnen cius præcepti modus etiara aliquis fit necefiè eft præfèrtim in Ec« défia, in qua Deus ueritatem ac dodrinæpuritatem conlèruari præcipit, Sicut inquit Paulus. Si quis aliud Euangelium docuerit, Anathema fit. Quamquam igiturquædam morumuitia toleranda funt,tamen dodrinæ errata qui tene* bras ofFundunt Euangelio, quæ idololatriam pariunt, reprehendi necefle eft, Primum igitur â noftris repurgata eft dodrina de pcenitentia, reieclæ humalt;lt; nælatisfa(ftiones’,quas fie uocant ut beneficium Chrifti clarius conlpici poG (èt,acextaretdodrinadeeafidc,quaremifsio peccatorum accipienda eft. pa* tefecimus ôd diferimen legis amp;nbsp;promifsionum,quæiuntEuangeIijpropriæ, hæresmaximæiacebant obrutæ denfiflîma caligine,in tanta mole traditio* num ac iabirintorum, qui extant in fcriptoribus,qui commentarios ediderunt in Petrum Lonpobardum. Deinde emendata eft Liturgia, amp;nbsp;mos uetus refti* tutus in Ecclefqs, Nihil fernere, nihil noftro confilio mutatum eft, led lècuti fu^ mus,non modó Apoftolorum lcripta,lèd etiam ueten's Ecclefiæ ac purioris iudicia,ôlt;exempla,Reiecimus amp;nbsp;diuorum inuocationem,ornauimus ueris Encomrjs munera politica, ac œconomica, oftendimus efte cultus Dei, præ* cipuos, cum antea longe anteferrentur nugaciflîmæ traditiones. Admonui* mus quid deindiffèrentibus ritibuslcntiendum fic,amp; quatenus retineripoG fint. Denitj fumma noftræ lèntentiæ extat in quodam meo feripto, cui titu* lus eft Lzoci communesjin quo latis apparet nos tueri ueterem coniènfum puri* oris amp;nbsp;catholicæ Ecclefiæ, ac reuocare ftudia ad ueterem puritatem. Etfi autem profani homines partim dérident, has noftras diljjutationes, partim tanquam lèditiolàs execrantur, tarnen nobis ratio noftri confilfj conftat. ac norunt ptj ac prudentes haeccertamina in Ecclefianeceflàriaeftè. uident^ diu iam opusfu# illè,quorundamabufuumemendatione. Meminiftis Hiftoriam apud He* rodotum. Cum Aftyages Harpago filium edendum propofuiftet,inter* rogafletque milerum parentem , quo animo fill) necem ferret, relpondifle Harpagusnarratur mihi uerd placet quicquid Rex facit , tails feruitus ne^ quaquam in Ecclefia conftituenda eft, ut propter tranquillitatem omnia er* rata illorum qui præfunt, conprobare cogamur, maxime^ eruditis tuenda eft in dicenda lententia, leu in docendo, libertas. Cum^ unica fit urbs ueftra in to* to orbe terrarum, in qua uera eft ariftocratia tot feculis conlèruata,quæ lèmper inimicafuitTyrannidi,maximèdecetineoloco elîè libera bonorum indicia, amp;nbsp;improbare iniuftam læuitiam, quæ alibi in Ecclefiam exercetur. Quare uos quantum polTum adhortor, ut ad gloriam Dei,ornandum ftudia attj authori* tatem ueftram conferatis,hic cultus Deogratilsimus eft.

Intellexi autem ifthic circumferri Serueti libcllum qui renouauit errorem Samolàteni initio Ecclefiæ damnatum, labefecit lententiam de duabus natu* ris in Chrifto,negat in Johanne uerbum fignificare hypoftafin feuperlbnam, ut nunc uocant,cum ait Iohannes : Inprincipioerat uerbum,ÔC poftea, amp;nbsp;uerbum caro fadum eft. Etfi autem extat meum iudicium de hac con* trouerfia, ac nominatim in locis damnaui Serueti lententiam, tarnen nunc quotß

-ocr page 889-

SEISLATTM rEKETrU.

quofÇ uos admonendos atq^ obteftandos efle duxi', ut hortatorcs atcç autorcs fitiSjUC fug!ant,abi)ciant,execrentur, impium Seriicti' errorem.Scio obfurdum uidcri,quódinterpretatur Ecclefia,uerbum eflè perfonamlèu hypoftafin,fed lil his cœkdtibus diéèis, non quid concinnum rationi humanæ ui'deatur fpe^! (flandum eft,fed quid ccrtó doceant ac affirment teftinionia diuinitus propoffi ta in Apoftolicis îcripturis,quæ Seruetus aftutè eludit,fed calumniscpræcipuê remouendæ funt lacris dogmatibus, Nos, ut dccet pios,primûm confidere^ mus,quid fènierit certó prima EccIefia.Nam Seruetus iniuriam infignem facit Irenæo amp;Tertuniano,quos fîngit fibi patrocinari, ciim Tertullianus difèrtê inftituat quæftionem,an uerbum fit hypoftaiîs aut fi'gnifîcet patrem cogitan^« tem,aut deliberantem,fèu conftituentem aliquid. Sæpè autem affirmât uer* bum elle hypoftafin ieu perlbnam,amp;^ allegat prioris Ecclefiæ autoritärem Jre^ næus citât Poliearpum auditorem Ioannis,eftlt;j autor in primis punis, is clarè affirmât uerbum eîïe hypoftafin feu perfonam, etiam antequam induit huma* nam naturam.Extat Gregorfj Neocæfarienfis confelsio, cuius Gregorij auü toritate præcipuè refutatus eft Samolatenus,extant multaalia teftimonia Ori* genis,Dionyfij Âlexandrini,qui ferè attigit Apoftolorum tempora* Bafilius ait fibi Gregorij Neocælarienfis confefsionem, tanquam normam regulam dodrinæ Ecclefiafticæ fuiflè*ïnuocat Ecclefia Chriftum in quotidianis preci* bus,necß hic mos nouuseft, led etiam à Paulo ufùrpatus, ut Epiftolæ eins te« ftantur,amp; habet teftimonia in Plàlmis, qui iubent inuocare Dominum ilium promilTum, tribuit autem inuocatio, diuinitatis honorem, cum agnolcimus eum,qucm inuocamus omnium pelt;ftorum motus uidere,quod non eflnifi im« menlæ potentiæ ac Deû T oil i t igitur re ipfa Seruetus inuocationem etiamfi in fpeciem retinet, Primum igitur teftimonium primæ Ecclefiæ opponamus,a qua commonefa(fti,confirmemus etiam animos dicftis Apoftolicis, quæfatis perlpicua funt,fi non deprauentur cauillationibus.Si uerbum in loco illo Ioan« nis nihil fignificaret,nifi patrem cogitantem,non reifte poftea diceretur,ôd uer« bum caro faiftum effi Deinde Joannes de Chrifto inquit, in mundo erat,8lt;S mundus per eum faiftus eft* Conftat autem mundum non elle per humanam Chrifti naturamconditum,ergo necelfe eft,alteram in Chrifto naturam efïè, quæ fuerit initio,per quam mundus conditus eft* Sic amp;nbsp;Paulus ad Collolîèn* fes clarê inquit.Omnia per Chriftum conditaeflè,eam^ lèntentiam aliquoti* esrepetit,ôôEpiftolaad Hebræosinquit: Per quem condidit lêcula,qui eft fulgur gloriæ amp;nbsp;character lubftantiæ eius* Qiiid in his uerbis eft ambigui,lî fimpliciterSdfinecauilIationeaccipiantur f Affirmant conditum eflè mun« dumperfilium Dei, neceflè eft igitur in Chrifto elîè alteram naturam,quam Joannes uocat uerbum* Epiftola ad Hebræos imaginem Jeu effigiem patris \ appellat* Hæc apte inter Je congruunt,Nam uerbum eft imago* Hæc etfi ex« tra captum humanæ rationis pofita funt,tamen non propterea cauillationibus cludenda funt,imô quo lècretiora funt, eô maioreft audacia impietas con# uellere non intelle(fta,his ôd fimilibus teftimonfjs certis ac fîrmis aflentiamur, cum aperte hoc efficiant,quod docet Ecclefia de filio Dei* Adiuuemur etiam confenfu ueteri primæ Ecclefiæ,ac cogitemus de Dei natura 8if uoluntate non humanis ratiocinationibus, fed cceleftibus teftimonijs credendumefïè* Jn liac caligine mentium humanarum prælucere nobis uerbum Dei de* bet* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

4.TÖW.PU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bbbb iirj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BcIIigc*

-ocr page 890-

836 ETISTOL^ T H IL. MELANT.

Belli'peratur autcm Diabolus cum Liera Ecclcfia,8lt;l eloriam Dei oblcur rareconatur,quibuspoteftarhn'cfjs.Hasinfidjas intelb'gere pjos conuenit, ac ftare in procintflu ad tantum hoftem depelkndum, ctim offundcre opiniones contra uerbum Dci,ctim auellere animos ab ilia régula conatun Sed hæc mi* ïitia paucis nota eft.Ideo omnibus ætatibus ab initio mundi pafsim fparfi 8d propagati errores font omnis generis, ac labi facile efo Cum enim omnium hominum mentes natura ducantur,ut aliquid de religione quærant, tarnen ^^ï'tîum Dei,ac ïibentius aflentiantur humanis fpecula« tionibus,facile excutitur hominibus uerbum Dei. Quare amp;nbsp;in hac controllers iia,amp;^ in cæteris cauendum eft,ne aflentiamur cauillationibus confiais ad elus dendumueram ftripturæ ftntentiam. Hæc ftripfi uerbofius, quam modus Epiftolæ paciatur, ftd multo anguftius, quam magnitudo cauftæ poftulat. Verum iudieij mci teftimonium uobis fignificare uolui, ncc grauatim de tota controuerfiajfi quis petet copiofius diiputabo. In locis collegi præcipua tefti* monia ad banc cauftam pertinentia, quibus confirmatæ mentes facile poflunt contrarias cauillationes refutarc, PorrÓ ut quondam lex Caftrenfis notabat ignominia,non cum qui gladium,ftd qui clypeum abiecerat,quia prior efle cura noftri tuendi debet,quam hoftes feriendi,ita in his com tentionibus,prior eflè cura debet,noftras mentes rede confi'rmandi, pofterior refutandi ads

uerfari^. ç

Ex Lypfia,

EPISTO-

-ocr page 891-

Sî7

EPISTOLA PHILIPPI

MELANTHONIS, SCRIPTA AD

INCLYTVM REGEM ANGLIÆ HENRICVM VIII. ANNO M. D. XXXIX.

5. D,

NCLYTE ET SENERISSIME REX. CLEMENTER ACCEPE« runt aliquot Romani Imperatores, Adrianus, Pius, amp;nbsp;deinde fratres Verus 8^ Marcus,apologias Chriftianorum,qucv qui=: dem tantum apud illos moderates principes ualuerunt,ut co* rum iracundiam aduerftis Chriftianos lenirent, atrocium edicflorum mitigationem impetrarent. Ita poftqu.^m cdidtum ilhc ebntra piam doóirinam èc Ecclefiæ neceflariam, quam profitemur, edi# tum eftiRogo ut R. M. T, benigne hanc noftram querelam Sc legat confi* derer,prælertim ciini non folum noflra caufa, led multó magis propter publi* cam Ecclefiæ falutem hoc ad te kriptum inftituerim. Cum enim illi Ethnici principes defenfiones noftroru 8^ admilerint Sc approbauerint, quanto magis regiChriftianæprofefsionis,amp; uerfato inftudqs facrarum Hifioriarum.dc* corum eft audire piorum in Ecclefia 8d querelas 8ó admonitiones. Scribo au* tem cd ad te lib£ntius,qudd antea cum fingulari beneuolentiæ tuæ ßgnificatic* ne meas literas accepifti,Et in hac caula Ipern aliquam mihi facit,te non graua* tim hæc ledlurum cne,qudd phrahs oftendit Epilcopos, haud dubie autores eile articulorum iftic editorum,non te.EtIî,ut fepe accidit laudatilsimis prin* cipibus,fophiftica lua perfeccrunt,tua ut luffragatio accederet,ut Darium Rcjs gemfapientemamp;iuftum,impulerunt tarnen Iatrapæ,ut Danielem leonibus obijceret.Nunquam autem indecorum fait: bonis Principibus corrigere iniu* ftam afpcritatem,8lt;^ ut dicitur, habere J'EUTEpaçippovTiJ'aç, hoc eft,Iccundam deli* berationem.Sapientifsima ciuitas Attica decretum fecerat recuperata Mityle* nc,quæ defeccrat,ut ciuibus omnibus interfe«flis funditus urbs deleretur. Na* uis milfa cit,quæ ad exercitum hæc mandata adferebat,Poftridie iterum rcla* to ncgocio ad eofdem iudices,fit contrarium decretum,ne poen a uagaretur per omnes,fed ut pauci autorcs defedtionis pledlercntur,ciuitas Icruaretur. MilTa cft igitur altéra nauis,quæ properare iulTa eft,ut priorem anteuerteret,Iîcut ac* cidit. Necpuduitciuitatcm tune quidem latê regnantem,publice corrigere prius decretum.Multa huius generis exempla extant,quorum pleracß tibi nota ciTe non dubito. Ac de Ecclefia læpiisimê Principes correxerunt edidla,ut Na* bogdonofor,Darius.A ffucri nomine editumfuerat decretum de intcrfîcien* dis iudæis.Id poftea retradtatum eft.Ita fua edidla Adrianus Antonini cor* rexerunt. Quanquàm igitur extat edidium in Anglia fadtum,quod fupplicia minatur aliéna à confuetudine ueræ Ecclefiæ,aliéna Canônibus : tarnen exi* ftimaui adhuc licere nobis deprecari hanc alperitatcm*

Eaq?m re non tantum periculo eorumquinobilcumlèntiunt,moueor: lèd te doleo alicnæ fæuitiæ atq? impictatis miniftrum fieri. Doleo etiam Chri* fti dodlrinam arceri,ftabiliri uicioibs ritus,confirmari libidines. Audio uiros cxccllenti dodtrina 8c pietate præditos,Latimerum,Saxtonum,Cromerum SC alios teneri in cuftodqs,quibus opto animi robur dignum Chriftianis. Etfi au*

B b b b y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tém

-ocr page 892-

8^8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET ISTO L THIL. MELANT.

tem ipfis quidem nihil accidere melius, aut gloi iofius poteft,quam ut in tam manifeftæ ueritatis confefsione mortem oppetant,tarnen te nollem fanguine talium uirorum relpergi,nollem hæc Ecclefiæ ueftræ lumina cxtingui,nollem impietati amp;nbsp;uirulentis,ac Pharifaicis odps inimicorum Chrifti moremgeri, nollem præberi uoluptatem Romano Äntichrifto,qui gaudet in linum te iam aduerfus nos pro ipfo arma gerere,ac fpcrat Epilcoporum opera facile le poP fèlsionem,ex qua honcftis amp;nbsp;pijs confilijs tuis deturbatus ell, aliquando recu=« peraturum efle. Videt Epifcopos ad tempus morem gerere uoluntati tuæ :Scd animo,amp; perpetuo fcedere cum Romano Pontifice coniundlos effe, Norunt has artes Romani pontifices. Ex multis iæuifsimis ternpcftatibus eludlati funt ante hæc Iccula cunétando» Meminerunt uim efle maximam teinporum,cogi^ tant illud.Multa dies uariufcß labor mutabih'sæui,Rettuh't in melius.

Multi boni amp;nbsp;doóli uiri in Germania fpcm conceperant forc,ut autori:» tas tua etiam cæteros Reges inuitaret,ut tandem crudclitatcm indignam priiv cipibus Chriflianis deponerent,00 de emendandis erroribus dchberarent.Hu« ius lànôlilsimi amp;nbsp;pulcherrimi con/ilij ducem ateg autorem te fore ftatuebant : Sed nunc præiudicio tuo nos non leue uulnus accepimus. Confirmatur cæte? rorum Regum iracundia,augetur pertinacia impiorum, ftabiliuntur uetercs errores ingentes.

Sed illud baud dubiè contendunt Epifeopi fe non errores, fed ueras fèn* tcntias,ÔÔ ius diuinum tueri.Et quanquam non ignorant fc re ipfa cum iure di* uino,amp; Apoftolica Ecclefia pugnare, tarnen homines aftuti poflunt inuenirc Bellas interpretationes,amp; ut uocat Euripides : lt;rocp« lt;?aigt;/xaK.a,qua; in fpeciem ex* • cufare errores,amp; abufus uidentur.Hæc fbphiftica nunc non tantum in Anglia habet admirationem lapientiæ, Romæ dominatur, ubi Cardinalis Contare* nus,Sadoletus,Polus,nouis fuels pingunt abufus.In Germania etiam multorû nobilium animos hæc fophiftica deprauat.Itai^ nihil miror his præftigijs iftic moueri plurimos. Et quanquam tibi nec eruditio,nec indicium deeft,tarnen etiam fapientes interdum fpeciofis perfuafionibus a ueritate abducuntur.Lau* datur illud Simonidis,qui fummis uiris fu^ ætatis,Themiftocli et alijs familia« ris fuit.Opinio fæpè uim adfert ueritati, fepe magis fpeciola eft falfa opinio, quâm ueritas.Idqj maxime in religionis controuerfijs accidit,ubi Diabolus fc in Angelum lucxs transformat, órnat quibus poteft fucis falfas opiniones. Quäm concinna eft Samofateni cauillatio,de dicfto Iohannis : In principio erat uerbum. Et tarnen plena eft impietatis,fed omitto aliéna exempla, In ipfb de* creto,quâm multa fbphiftice 80 infidiofe pofita funt.Confefsio,inquit Articu* ius,neceftaria eft amp;nbsp;retincnda.Cur non diferte dicit, neceftaria eft iure diuino, enumeratio delicftorum. Scicbant Epifeopi hanc fententiam falfam efle. Ided generaliter uerba pofita funt,ut ofRindatur caligo plebi, cum audit neceftari* am effe confefsionem,intelhgit enumerationem iure diuino neceftariam eftc.

Similes præftigiæ funt in articulo depriuatis Mifsis,etfi initium aperté falfum eft.Neceftè eft retinere priuatas Mifïàs. Qiiis fie fènfit annis amplius quadringentis poft Apoftolos, cum nullæ eflent priuatæ Mifiæ, Sed poftca fequuntur fophifmata,ut populus per eas recipiat diuinas confolationes,0^ be* neficia,Cur non addunt,Quas confolationes, quæ beneficia f Non nominant Epifeopi applicationem amp;nbsp;meritum,quiafciunt defendi non pofte,luduntucr* biSjUt elabi poftint fi applicatio uituperetur. Et tarnen à populo intelligi ap* plicatio*

-ocr page 893-

Ai) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jnCLÎÆ,

plicationerrt uolunt, uolunt confîrmari perfuafionem Idoïatncam , mércri hoe facrificium alrjs remifsionem culpæ, pcenæ, Icuationcm omnium ca«» gt;nbsp;lami'tatum, denitj lucra in negotrjs, quicquid affinxit hominum foUid« ciido.

Similis eft fôphiftica , cum dicunt Coniugium Sacerdotum pugnare cum lure diuino* Non ignorant Pauli locum » Oportet Epifeopum unius uxoris uirum efle, Quare Sacerdotibus feiunt concedi coniugium iure diui-no, led quia nunc aiunt acceffîflè uotum, ludunt uerbis , non dicunt uoto ima pediri coniugium, fed fimpliciter ponunt Articulum, pugnare coniugium fàa cerdotum cum iure diuino. Deinde quantum impudentiæ, amp;nbsp;Phalarifmi addunt, cum iubent difTolui coniugia, cum iubent interfici cos qui ilia coniu^ gia nolint diflblui. Cum tarnen uotum facerdotum, etiamfi quod eflet, aut fiualeretjtantum catenus eosobligaret,ne in minifterio manerentjfi ducc« rentuxorcs» HaneefleSynodorum,amp; Canonum fententiam manifeftum eft. O fceleratos Epiftopos: O impudentem Vuintonienfem, qui his fuels arbitrator fe oculis Chrifti, amp;nbsp;omnium piorum indicia toto orbe terrarum fallere.

Hæcrecitaui,iitdeprehenfa Sophifticaindices de uoluntate, Só confilio Epifeoporum. Nam fi candide amp;nbsp;ex animo ueritatem quærerent, non his fucis Sc impofturis utcrentur. Eftautem cum in cæteris negotfjs ilhberalis,8c digna odio fophiftica, turn uerd maxime fugienda in religionibus, in quibus impie* tas eft fumma corrumpere 8c contaminate cœleftia diefta ♦ Itatj ab hoc arti* ficio diabolus nomen habet, cauillationibus SC præftigqs excutit hominibus uerbum Dei, Cur Epiftopi non ingenue fatentur ft dodrinæ, ÔC cultuum cmendationem nullam perrtiifTuros efft, quia fit labefadura ipfbrum dignita* tern, opus, Sc uoluptates. Cur caeteri quos habent fuffragantes, non aperte di* cunt ft retinere præftntem formam Ecclefiæ propter utilitatem, tranquillita* tern, Sc fplendorem. Hæc fateri, effet ingenuitas. Nunc dum fimulant ftudium ueritatis ÔC pietatis, affingunt inepta fophifmata,illa tegunt errores, funt cnim falfi, Sc impn Articuli in illo edido, quantumuis fpecioie propofiti, Quare op* tandum erat Epiftopos meminifle cocleftem comminationcm apud Efàiam, Væuobis, qui leges iniquasconditis. Quidfacictis in die Vifitationis,SCca» lamitatis uenturæSCc, Væ qui dicitis malum bonum SCc,

Accedo igitur ad res ipfts, Negari non poteft diuturnas 8c horribiles te* nebras in Ecclefia fuiftc. Traditioncs humanæ non tantum fucrunt carnificina piarum mentium, fed quod eft indignius, fucrunt cultus multipliciter uitiofi. Erant uota, donaria ternpiorum, ueftitus, ciborum deledus,battologiae preci* urn, indulgentiæ,honos ftatuarum,colebantur fàndi manifefta idolatria,igno* rabantur ueri cultus Dei,8c uera opera, Deniq^ magna fimilitudo crat Ethni* carum religionum. Et Romac adhuc eft. Erat ignota dodrina uera de peenitentia, de remifsionc peccatorum, quæ fide in Chriftum contingit, de iufticia fidci , de diftrimine Legis 8c Euangelrj , de ufu Sacramento rum. Claucs translarae erant ad tyrannidem Pontificiam conftituendam, longe anteferebantur politicis offieijs cæremoni» humanac. Ad hos

errores

-ocr page 894-

84-0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E^PISTOLA THIL: MELAN:

crrorcs accedebat uita contaminata Ii'bidinibus propter legem de ccelibatu. Ex his tenebris Deus nonnihil euoluit Bcdefîam repurgata dodrina:fatendum eft enim non Humana diligentia deprehenfbs eflè tam inueteratoserrores,fed Dei donUm eft hæc Euangelrj lux, qua? Ecclefqs rurfus oftenla eft. Nam Spiritus fàndusuaticinatur poftremis temporibus certamina uehementiora pqsforc cum Antichrifto.Vaticinatur Sc Antiebriftum ftipatum fàtellitioingenti Epi^ ftoporum, hypocritarum, principum, aduerfaturum efte ueritati, interfedu* rum pios.

Hæc Heri nunc res loquitur ipfà, Romani Epiieopi tyrannis partim inlt; uexit errores in Ecclefiam, partim confîrmauit, nunc tuetur uiribus, ut præ* dixit Daniel. Gaudebamus autem te ab ep feiundum eftè, ac iperabamus fore, ut Anglica Ecclefia reflorefoeret : Sed Epiieopi tui non font auulfî à Romano Antiebrifto, illius Idoïatriam, errores, uitia, tiientur. Nam articuli nunc edici aftutè deleëli font, confirmant omnes humanas traditiones cùm ftabiliunt præ cipua uota,coelibatum ÔC confeflîonem,Muniunt non folum autoritatem,ièd omnes erroresjcum retinent priuatam Miflam.Ira arte caueruntjoulla utemen datio inftitui poftit dignitas Scopes in tuto fint.Hoc egiiîè Epifeopos res often* dit ipfa. Quis autem non doleat fie opprimi gloriam Chrifti 7 Etenim ut dix/, non tantum de bis Articulis,quorum ibi fit mentio agitur:opprimuntur Arti* ticuli cætcri quoeg purioris dodrinæ omnes,fi cultus humani neceflàrij,amp;^ rcti* nendi font* Cur inquit Chriftus : Fruftracolunt me mandatis hominum : Cur toties deteftatur Paulus humanas traditiones.

Non eft leue peccatum inftituere cultus fine mandato Dci,aut taies cultus defendere, Hanc audaciam Deus horribiliter deteftatur, qui uultagnoiciin uerbo foo, non uult fîngi religionesbumano arbitrio, alioqui omnes omnium gentium religiones eflènt probandæ. Non innitaris inquit prudentiæ tuæ, ièd Chriftum mifit, hune iubetaudire, non hominum aftutorum inuenta, qui re* ligiones attemperant fuis utilitatibus,

Porrd priuatæ MüTæ, uota, cœlibatus, enumeratio delidorum in confei* fione, ut conftat, font cultus ab hominibus inftituti. Etfi enim Cœna Domini â Chrifto inftituta eft, tarnen priuata Mifla eft impia prophanatio Cœnæ Do* mini. Nam in canone quantum eft iceleris, qui inquit, hîc offèrri Chriftum, hoc opus iàcrifîcium cÏÏè,quod redimat uiuos Sc mortuos.H^c non font inftitu ta â ChriftOjimÔ multipliciter pugnât cum Euangelio,non uult ie offèrri Chri* ftus â iàcrifîculis, nec opus illud offèrentis aut fomentis iàcrificium proalrjs ul* lo modo eife poteft, Idolatria manifefta eft, amp;nbsp;opprimit dodrinam de fide, de uerd ufo Sacramentorum, fide in Chriftum iuftificamur non opéré iacrifî* culi, 6C cœna inftituta eft, ut minifter alrjs porrigat,qui agentes pœnitentiam admoneantur, ut credant uerè ad /è pertinere promifsiones Euangeirj, ciim hîc proponaturteftimonium nos fieri membra Chrifti,Si ablutos cfle fanguinc Chrifti.

Ab hoc ufo, qui inftitutus eft in Euangelio, obièruatus in ueteri Eccle* fia annis amplius trecentis,non licet diieedere f Impietas eft enim transferre ri* turn diuinum ad alios ufos,iuxta iècûdum præceptum Decalogi, Quare Miflæ priuatæ cum multis modis,oblatione,Gcrificio,appIicatione,deniq; alqs modis longi/simè diiceffèrunt ab inftituto Chrifti,non retinendæ, ièd abolendæ font, Fugite,inquit Paulus,Idolatriâ. Eft autem multiplex idolatria inpriuatis Mif* fis,quam

-ocr page 895-

JKGLIÆ.

ßs.quam quidem tucri pontifïces,non eft miru,quia poflremis temporibüs ait fcriptura,infignem idolatriâ rcgnaturam effè m Ïoco EccIefig^Sicut Chriftus gnificat inquiens:Cnm uidebitis abominati'onem defolationis,quæ dida eft â Daniele Prophetajftantê in loco fando,qui legit intelligat. Et Daniel, cap.II. Et Deum Maofim in loco luo uenerabitur,et Deum que nefcierunt patres eius colet,auro,argento lapidibus preciofis, uterq? locus de Mifla concionatur. Hunc cultum,Iianc tetram prophanationem Sacramenti abominatur Deus.

Qu^m multa luntenim maiiifefta flagitia in hoc ritu,confertur ad quæftiï, coguntur indigni fumerc,ucl [i noîint, applicant pro uiuis 80 mortuis,promit=« tunt alqs fauftam nauigatione,ali)s alia.Hgc funt aperte flagitia,fed alia no misgt; nus reprehendenda lunt,que impcriti non perindc cernunt. Non flint humano arbitrio inftituendi cultus flne mandato Dei.Quare errant homines,cum ofte« runt flne mandato Dei,cum ex hoc opere faciunt lacrifîciû,imaginantur priua^ tas Miflas faciendas efle,quia hocritu Deus coli uelit. Etuidemus auroÔC ar« gento,apparatu,fumptu ingcnti Miflas emi, Sacramentum circumferri ado« randum in auro amp;nbsp;argento,cum in hunc uflim non flt inftitutu Sacramentum»

Qtiare cum mandatum Dei iubeatfugere idolatriam,non erunt retinen* dæ priuatæ Miflæjac miror cur dixerint,neceflarió elle retinendas, cum con* ftet olim nullas fuiflè. An deerant puriori Eccleflæ annis trecentis poft Apo« ftolos,res neceffariæ in cultu Dei T Quid poteft dici abfurdius.

Videmus acerrimis ftudijs defendi priuatas Miflas,qudd fit magis ab alns,quia qucftui metuuntjab alijs,quia inflruiunt uulgi affe(ftibus,quod ægrè fibi eripi hoc præfidium,ut exiftimat,patitur,quam uera aliqua ratione,fld tax men firma et perlpicua caufà eft,cur abrogari debeant. Primiim ehim applica« tio baud dubie eft impia,non merctur alteri gratiam opus faerificuli, fld fua quiflj fide iuftus eft.Nec uult Deus confidere quemquam ceremonia ulla, led tantum Chrifti beneficio.Et certe applicatio pro mortuis plena eft erroris. Ac fruftra hic finguntur Ibphiflnata ad excufandam applicationem.Ncmo ex uni* uerlb populo aliter {èntit,quàm hoc opus prodeflè uniuerfle Eccleflæ. Iplê eti* am canon Mifle hoc profitetur.Quid ludunt uerbis quidam aftuti,qui negant ft applicare MilfaSjCum fciant fuo fado confirmari populi errorem,etiamfi ip* fl aliter ftntiant.Quanquam quotus quiflj aliter ftntit C”

Abflt flmulatio â diuinis ritibus,utamur eis,ut docent làcræ literæ,amp; ut mos fuit primæ Eccleflæ aliquot ftculis. Cur hominu audacia diicelsit â uetcri more,cur nunc defenditur alienû erratum,qui mutauerunt Chrifti inftitutum.

lam etiamfl fingat aliquis,ft non applicare, tarnen ita ceremoniam ftor* fumfacitjUtexiftimet liane oblationem eflè cultum,quem Deus requirat,id quoq^improbandumeft. Quia non flint inftituendi cültus humano arbitrio fine mandato Dei.

Quare obftcro per gloriam Chrifti,ut de MiflTa non defendas articulum decreti illius,ftd finas rem diligentius prjs et dodis deliberari.Noftra habent euidens amp;nbsp;firmum teftimonium primæ Eccleflæ, quod non dubito omnium pofteriorura iudicijs opponere,qui ueterem dodrinam,ueteres ritus multis er* roribus contaminarunt.

R-cliqui articuli non habent opus longa dilputatione,uota impia,fidicia, impolsibilia non funt ftruanda.

Non dubium eft omnium de uotis hanc eflè perfijaflonem,hæc opéra ab homi*

-ocr page 896-

ETISTOL^ THIL. MELANT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

hominibus infi:ituta,cnè cultus Dei. Sic fèntiunt ctiamjqui modcHifsimè Ioj« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

quunturjali) plus errorum addunt. Hæc opera elîè perfcó:i'oncs,mereri uitam æternam.Porró has opi'niones omnes,{æpê taxant dîuinæ h'teræ. Chriftus ingt; quit : Fruftra colunt me mandatis hommum. Et Paulus ait : Has ipfas obfèr* uationes eiïè dodhnam Dæmoniorum,qui'a tribuunt humanis uiribus falfum honorem,quod fint cultus,obfcurant fidem,amp; ueros cultus.Item ad Colof ait : Nemo uos decipi'at fimulata humih'tate Quare décréta facitis. ErgÔ hæc uitia humanarum traditi'onum funt rc iplà impfj cultus.

Acccdunt deinde alia, multa ui'tia. Totum genus ui'tæ monafbcsCjquan* turn habet fuperftiti'onu,prophanationes Miflàrû,inuocanones landlorum,ue)» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

ftituSjCiborum dele(fi:us,fuperftitiolas preces fine modo.Hæ c-aufg fingulæ luf* ficïunt,quare uota fint irrita.Quid quod maxima pars hominum inuitatur ad nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

hoc genus uitæ,propter culinas,poftea prætexitur uoti religio.

Præterea uotum ccclibatus,non omnibus eft pofsibile,ut Chriftus ipfe inquit:Non omnes capiunt hoc.Refcindenda autem funt uota,quæ fine pecca^ to præftari non polfunt^fèd hæc làtis alibi â nobis explicata ftint.

Valdè autem miratus lum,uotum facerdotûin Anglico decreto etiam ar# dbus adftringi,qu^m uotum MonachorS, cùm Canones ipiæ tantum eatenus uelint obligatum eflè prcsbyterum,fi fit in minifterio,plane^ cohorrui,legens hune articulû,prohiber matrimonia,ô^ contracta diflbluit,et addit poenam calt; pitalem.Etfi autem alicubi interfetfti funt fàcerdotes pf) propter coniugium,talt;’ men legem haue ftribere nemo adhuc aufus eft.Videbant enim plericß omnes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

fanos et moderates hanc crudelitatê deteftaturos efte,uerebantur etiam iudi* cia pofteritatis. Quis credat in Ecclefia,in qua lenitas præcipuè.erga pios efte debet,tantam exiftere pofte fæuitiam,ut capitales pcenæ conftituantur in holt; mines pios,propter coniugium.

At uiolant uotum.Id enim opinor allaturos Epifcopos.Primum id uotum, ut dixijirritum eft,cùm fit fallus cultüs,amp;: fitimpofsibile. Deinde etiamfi uale^ ret,tarnen non obligaret difeedentes â minifterio. Poftremd fi hic uellent Epi* fcopi confultu confcienti)s,deinde ordinarent presbyteros fine uotis,ficut con* ftat ex ueteribus Canonibus,olim multos fine uoto ordinäres efte,amp; hos cùm poftea ducerent uxores,manfifle in minifterio,ut teftatur cap.’Diaconi dift:28*

Profedd quid querar dubito.Non in hoc articule infeitiä accufare poftum. Nemo ignorât mandatû Dei, propter fornicationem habeat unusquifiÿ uxo* rem fuam.Nemo non uidet, qualis fit uita ccclibum, bonorum querelænotæ funt,malorum turpitude manifefta eft. Sed fortafsis Epifeopi iftic Epicureas opinioneshabent,iudicantDeum non offendi libidinibus, quod fî^fèntiunt, difficilem nos quidem caufam agimus apud tales indices.

Scio cctlibatum aptiorem eflè ad fjîlendorem Epifcoporum,8lt;r coliegio* rum conleruandum,amp; ad opes tuendas.Hanc opiner quibufdam eflè caufam, cur tantopere abhorreant â coniugio facerdotum. Sed d miferam Ecclefiam, fi fèruire leges non ueritati,non uoluntati Dei, fèd iniuftis utilitatibus cogum tur.Errant qui putant licere fibi leges condere,pugnantcs cum mandato Dei, cum iure naturae modd fint utiles ad opes tuendas.

' nbsp;nbsp;nbsp;Ac profedd ex animo doleo,et tuam uicem Rex inclyte,8lt;f uicem Ecclefiæ

Chrifti.Oftendis teRomani Epifeopi tyrannideimprobare,et ucre cum uocas Antichriftû,interea eas leges Romani Antichrifti,quæ funt nerui potentiæ ip* fius,

-ocr page 897-

fEGPM JKGLIÆ. S|5

Eus, défendis, MiHas priuatas,ccclibatû,amp;r esteras fuperftitiones.Minaris atro^ cifsima fupplici'a uirïs boni’s et membris Chrifti,opprimis illucefcentê in Eccle» frjs tuis ueritatem EuangelipHoc non eft Antichriftû tollere,ftd confirmare»

Obteftor igitur te propter Dominû noftrum lefum Chriftum,ne conftien* tiam tuam horum articulorum defenfione polluas, quos Epifcopi de priuatis Mißisjde confe{sione,de uotis,de cochbatu {acerdotum,de prohibitione inte* gri Sacramentijcdidcrunt.Non eft leue peccatum,idolatriam,errores,crudcli* tatem,libidines Antichrifti ftabilire^Si nunc haberet Romanus Epifcopus Sy* nodutn,quos alios articulos præcipuos conderetjS^ orbi terrarum imponerct, niß illos ipfos quos recenftnt Epifcopi tui.

Agnofte quefo Diaboli inßdias,qui quideinprimisgubernatores adorin', ac tentare foIet.Et edm ßt hoftis Chrifti ab initio mundi,pr^cipué hóe molitur omnia uafricie,ut Chriftû contumelia affîciat fparßs impqs opinionibus,amp; ex* citata idolatria.Deinde ut iniuftis cædibus etlibidinibus polluatur humanum genus. Ad bas res abutitur hypocritarum ingenijSjSc potentum uiribus,ut hi* ftoriæ omnium temporum oftendunuMagna imperia læuijfle in Ecclefiam.

Sed tarnen aliquós Principes Deus ab illo Gygantuni exercitu,traduxic ad Eccleftam,8ó agnofcere ueram doeftrinam SCueros cultus uoluit,ut Abra* ham erudfjt Abimelech,Iolêph AEgyptios reges.Poftea Dauid,Iofaphat,E2e* chias,loßas excelluerunt pietate.Daniel flexit ad agnitionem Dei reges Chal* dæos Sd Perficos. Dedit Sc Britannia pium Principem orbi terrarum Con* ftantium.In hoe te ccetu potius optarim cflè,quam inter hoftes Chrifti,conta* minatos idolatria, óó rclperfos fènguine piorum, de quibus Deus poenas fu* met,ut læpè concionatur,8d oftendunt multa exempla,

Rurfus igitur te propter Dominum noftrum lefiim Chriftum obteftor, ut decretum Epilcoporum lenias öd emendes.Eat^ in re gloriæ Chrifti leruias, amp;nbsp;confulas tuæ,amp; Eccleßarum tuarum faluti, Moueare uotis multorum pio* rum toto orbe terrarum, qui optant, ut aliqui Reges conférant autoritatem fuam ad ucram Ecclehæemendationem,ôô ad tollendos impios cultus,ac pro* pagandum Euangelium.Refpicias èC illos pios uiros uineftos propter Euange* ïium,qui funt uera Chrifti membra.

Etß non mutabitur decrctum,ßnc finegraflabitur in Ecclefia fæuitia Epi* fcoporum.Hosenim habet Diabolus odi} ftii aduerfus Chriftum, amp;nbsp;furoris adminiftros,hos impellit ad Chrifti membra trucidanda. Horum impiasamp; crudeles lcntentias,amp;^ fophifticas cauillationes, noftræ ueræ amp;nbsp;iuftiftimæ de» precationi,ut non anteferas,omncs pij te orant amp;nbsp;obteftantur. Quod fi impe* tr abunt,haud dubiè Deus ingentia præmia tibi pro pietatc reddet,amp; piorum litcris'îô^ uoce,uirtus tua celcbrabitur. Chriftus enim iudicaturus eft bene,S£ malè meritos de Ecclcfia.Et dum uiucnt literæ,extabit ad pofteritatem memo* ria rerum tantarum. Et cûm Chrifti gloriæ {èruiamus,ô^ Ecclefiæ noftræ fint Chrifti Ecclefiæ,non deerunt,qui piæ caufæ patrocinari, qui benè meritos de* bita laude ornare,ôô crudelitatem uituperare poterunt.Circumit Chriftus efu* riens,fitiens,nudus, uinâ:us,conquerens de Pontifîcum rabie,de multorum re* gum iniuftilsima iæuitia,petens nelacerentur corporis lui membra,ftd ut defendantur ueræ Ecclefiæ, ornetur Euangelium, Hune agnofcere,cxciperc,fouere pi) Regis eft officium,

amp; cultus Deo gratifsimus,

FINIS,

-ocr page 898-

-ocr page 899-

-ocr page 900-

-ocr page 901-

£t ySûpcrc- eg' cempuruiîxtm caräc wrnixrfuxrvr«

rnalcdij(iiixjri£lt;in^ uemer et- ^:tn£fta-rr benedi^ iniequfelcm^Vrr CrrnduTitCcrnAledii^Uime quüft ticftirncnrefW'ervn ep^icruî*qxuft dqiMX tn utfhnn ciuf- CT c(u^ü alcum in ofKi emf-

Strci eîiuû pjlüu qiwcuxum dLiTur- e^e/uaft cm^lum ^iw (cmyct* äccincpTttr^'

h ^c^rCTTiburwbifqtvi iidiiCl' i^rur mtln a âtîe - cv qivt

IU xntc dnc dS m^ü^^pyitr nemen ntiï- ciuvnt^ cfï mtiènccjrlîA vtïA'

î me qm c^^ertur ftxm c^ - CT ccrmeum uut ncmturn irivrvnfcctiû' ,. tiaf L umhin cü mdxrïCiTur ’

adâui^Uifiu creecuiUif quafi Uicuïhx-

^mcndxcu - dt' cmxic momficare-

C T dûqmr mjleâidwne er uemer et-i^iwliuv bcnedt^ti encer cicn^^dbirurAb cc'

E r rndtur malcdUdUtmern ûcurticïhmmeutn'^^mrTn 1 ujvficuraquA mmrcnein auf CT fteuv elaun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;]

TK cfftbuf cius-rtAraümrzîdhmcnra que 0pa*ttw^-cvftcur quu femper yryemgprui**

H ec oprifco^qdcnabunrTmhi apuddûmaquriecvatvmdtA aduerfuf dntrrwtfi rtu-un-

C vxu duc drie f^c mecujppTCt nermen ruum- qtua fnautf dbmtfcnco^d^ ma-

I tiemme quia Ci^^ai fun- cr cer meum mrbatum dir mnn me*

5 tair umbra eu decîmar » ablnruf ftim *

fUm fleur leeufba-

£tnicndicu-ctcenpunâmrn eerde rrun*rdicUTC*

E r dOL^irrnatcdietuman cr ucmcra-ahwluTr bcncdud:z encm e^^fitm^ibrrur ab ce -

C rinduttrf^TTialcdulimem ficur ticfiarnarrurn- cr xn muur ficur aqua muircin. eru aufer ficur elcum tnefïtbuf ouf-

fnrci ficnr ucihrncurarn qdf eycricrm*'Ctfteiuzeria qua fdnycTyi'mri^rur-b oc eyuf cord qui dcmfbunr mtbiayuddrnn-ctqloamr mata aducrfUfammd mca -

f' r ru dric duc foc mccu propr nemm~ - ruü mifcdàa-qnr fuxrufc rmfcd'ta rua

t ibcm me quia cgcnc^yauycr «^vfum er cermeum rurbarum cftmrm mc-

5 tettr nmhm eu dcduiar ablaruffum-eg'C^^mnur fum ficur Zeeufta-


-ocr page 902-