Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

XAGITANT AC denWrnt mnnuüi titulos libcUorum fcholaßicorü (juos infcribsmiis, fatis ^uidem J^lendidos , de mundo, de cœlo, de nus tura dnimitntiwm, de Anima, cum ipfi libclli admodivm tenuem cr puerilem doärinam conti» néant,uix ut umbramaliguam iOarum maxima* rum rerum referanwmcji ob caufam heus nùÇel» lofliteroiac dißmationes fuperbißime contemn nant.Etfiauttmfattndumefi libellos fcholaflicos amplitudini tMt!irumrerum,nihilo magis re/pon^ dere,lt;iuampifiura RorndniC reipub. in Ctypeo ZEneg, magnitudini rerum geßarum, uirtutis, imperij populi Romani re^ondebat, timen h^e ax ((odri»4

ioHrîndpeirneceffdrid efi uitje . ElfotfMfel inttia gu^edam tradutitur,ut exufcitent aniiiwf ad a/pieiendam aliguo modo naturam. Etfirogrcdi= tnar^uoitdpoßiimtM, Ndm cr Deut opificium fuum conßderare nos iußit, er adiuuat ftudium, tnula enim ßubinde patefedt utilia uihe-Hic ßmul er uefligia DeitnaturiC impre/ßt animaduerti* mus,per (jute agnofei uoluit, nbsp;nbsp;nbsp;dißintus fontes

honeflarum adionu»t,er rtuda prteßdia uitae deprehendimus.Prodcfi naße corporum naturits, ntorboriimcauf«,cr remedia aligna,luuat er mente compledi terrte jßacium, iuuat temporum fèriemtfnere,ut in doârtna Religionis erom* nibushiflorijSilocoruminterualla er tempormn ordinem inteüigamus . Socrates folebat dicere homines aut nihil aut pauca feire. Fatendum eß igitur hatte dofirinam gt;nbsp;guattt commémora per» guam anguflam efß. Sed hac tenui er anguflit dodrina amißa er extntda, cogitemus gualis in uita barbaries, gualcs in Relligione Chrißiatta Kttcbn fecuture eßentfad guam explicandant Opus cH multiplici eruditione. Qÿarc non deter* reamur iudicijs tUoriim,gui Scholas dérident,gua misnu noßram Spartam pro uirili er ttteamur,er ornemiis, Cluanguant guid efl cur nos ißi de* ß)iciunt f An tpß pra^Jiantius fapientiie genus te* neiit,fua guadam fagacittte uitK inueniunt cumu^ landab

hn44rtnnopu/m,lt;(iU dtnplijîc^ndie potrntifj c4l« lent artificial quibiis nucupentur beneuolentinm pofentttm,funt intenti i« Anagonißt«, anejuam in pdlefträ, obferudnt «bi p(^?MJt cos euerttre, dut ut uul^o dicunt vTroa-KiAi^/j. Hrfne Sophi* flicdnt dntrferunt noftris libeDw ZT di(puMionia bus. SedontittocoUationem-'Ex iUis ipfis libellis, tjui deridentur db ijiiSyhdnc dninti moderdtionetn bdwridmiMj utcuntdidiceritnus Deutn uclle,ut his (judlibuscung; artittw elementis cxeoUntar ditimi, grduiter edm Gf confldnter defeitddmus. Qudreldiidanda eß uoluiitds bonorwm uirortim, gui pro uirili operdm confirre fludent dd hane rem mdxime utilem uitte- In quo curricula excia* re, ddiuudrc,e^ regere fludid. priudtorum debc« rent Reges cf guberndtores rerawi htinidndrum, criticos etidm addere, qui eligerent utiliflimd fcripa,ut tenerd ictM initio imbueretur optimis, Sed qudin leuiter hac e«r^t tungdt potentunt dni* mos uidemiis,amp; res oflendit artium conferudtioa nem folius Dei beneftdum eße, qui, dum iHi - qui ' dnttcellunt potentid,uoluptites dut imperia quaa runt,ddhunc Idborem gt ad bdnc militidi» pri* Udmrum ingeniaexußitit. VflMumeilduttm i» Scholis trddere, quafddm defcriptiones Anintie, ^Kireitic officiit difccrnere,ac Idudo morem neç

neeprofeéio metuocdchinnot japlentumilloriaMt qui quid foraßii nihil eße animat puant, rident tiet,qui inep« uidcmur promittere doärinam de re nobif ignoa,poflea antum uulgaria dicimutf quieetiamfineltteris deprehenduntur,Qjiot fint fènfuf,qult;efintorgana,quiieobieâa, Vbifint or» ganorum fedes.Rec quantum uolentextenuentac abqciant y amen hac puerili doürina oput f fl. Et ut partem aliquam fine literisdpfi âm ufu ex» eulti,uerfati inter doâot,teneant,amen alia mtd» ta inquifiafunt ab artificibut, cr nwtt/îrdftt di» uinituf,qude fine literit eognofci non pofiùnt. Qtiana eâ utiUtas noßc aliquomodo membro» rum difcrîmina f Et cumDeut antum adhibuerit artit in fabricando humano corpore,uoluit proa feâo,am mirum opus conßgt;ici,ut cogiaremut amartificiofefabricatos cr diftributas machia natnequaquam caÇu ortas eße, fed eße mentent fciernam architeäatricem. Nee ucro fine Uteris deferibi ars opificif poteft,nec fine doârina ag» iiofci.iam (M expjicdtione religionis maxime opus efl tenere erudia diferimina uirium anime,que fi retinuißet earn lucem ac harmoniam,que 01 con» ditione ei diuinitus attribua e^l,minus eßet opus alqsdoiloribus, fuam ipfanaturam fuaacie ina tro^exißet.üunc nero pofiquam Itelut exceUens

äliqu^ ApeHis tät»U cano co»^frfa,i4cet M corporcjtftrd caligine obr«» gt;nbsp;maxime opus eâ doärina,lt;]U£ proférât earn,et in con/fcâum po^ nat,acojiendat lt;juantumeiuulni^fe(erit hojlii, qui primum parentem generis Ijumani euertit» tnanftret etiam ucßigiadiuinfimaginis mea^ reliquiof celefliu/nt donorum. Ad bas tintas res expîicandas in Ecclcjia,cum opus fit eruditione, ettam exant uettrum tbcologorwm commeiMrif de Anima,ut Gregorij Nyjfeni,qui/rattr fuit Ba filij Cisfarienfis.Et hic anint^ agnitio ad pietaa temconducit. Cum cogitimus infitas effe noticie as de difcrimine honejiorum turpium, fateri nece/fe eftjbdnc ndtwrdm non extitiffi cafu.Rur^ fus feracientibus animis fi-emim inijcit agnitio tniferine noftr£,cum cogitimus animas, quas an^ topere amauit Deus,ut i« cw pmxerit fui noticiain cr imaginem,infidifs DùboIidDfo auulfasejfi, ac orbatas coelefli luce, dr cum ferre horrendain caliginem,dubititiones de Deo,conttmptum Dei, cr alias horribiles pefles.Deniq; obnoxias eße crudelititi,ac furori fuperbifiimi tyranni Diaa ioli,gui guas potefl,immani odio filij Dei, rapit fecum inuariaflagitia, ctmj lt;e(ern«»» exitium. Has anim^tenebras, banc imbecillititem ae tris fifitt ferwtutfmiqufitieseogic? pene exanirn^^r

Q^dnto dutem cum doiore dcnwtu animi cogiaf!» fe eadem exijlsmamuf primas pareiitts, qui cwm uidijjent priorem lucem (y‘ hurmoniam natura^ Cr prlt;editic{fint fumma ingenioram prlt;e/lantid, Kdgnitudmf^'fuie calamiatis aflimdre reâius poKrdiit, Et quant feuo tyranno fubieâi effent tudicabant^cum cx fuis ceratmitnbus, turn exfilio rum ac nepotum cedibus, alffsfldgicqs. Ncc «»rliitror ttllos unquam parentes in maiore cs* acerbiore ludti ac mxrore uixifse,quant primas iUos,qui biCc täa mata aff}icientes,dolore extintli effent,nifi rurfus quiedam boniatis diuinie ßgni’i ßcatioeoserexiffct. Audierant prontißionem de uiäorefuperbißin»tyrdnni,agnofcebant fe non dbietlose)fedDeo,cam uiderent incendi uidia tnas. Hac fe confolatione in tantis ^rumnis fu* ftenabant. Has res tantas,ut attentius eonßderaa repoßimuSitnukMnadfert momenti hec quam» uis puerilesdoärina de Anima. Ncc cxi/b’wd«» dim eR eos,qui hanc doHrinam affgt;ernantur,hoe eü,qui mentes fuosajficerenolunt,aut adfici his ingentibiis terumnis, aut diuinas confolationes expetere, fed ut 'm fabuUs pfyche,cum fagittis Cn pidinis curiofe contreäatis, fauciatoq; digito, amareipfius exarßjßt, furens fequitur fugien» (nttfititifiirapinntarcxci fuis eupidit»tägt;us, amp;

hoc ipfb errore dele^läntur. Cum igilur Mtdtt» daßt adolefcentict ad doflr'Mant de Anima, fui hortutorD. lacobo Milichio, ut hic priclegeret cum aliaf partes phyßces, tum hanc ^uoq}, çy communicdtis opcris fyluulam collegimus, quant tutnc edidimus,nequaquant expoliam ut uellem. Seis cnim hac tempora turbulent^ mihi non conce dereocium adhitcfludiacolenda. Exieint autent multilibelli,hocargumento, mediocriter fcripti^ ijuare foraßis reprehendent neflrum conßlium nonnuüi, quod banc ntcondiiim farraginem edi» dimus,fed opinor etiam nouis fcriptis accenden» da eße ßudia iuuentutis. Et «t ipfc dedi operant quantum potui,utilia ut colligeremufjiti ex ani» tno opto,ut alijnosuindanti ac meliord edant, Porro utile eüadolefcentibusiudicif acuendi cr cofirmandi caufa,duos aut tres conferre.Ciuare adhortor eos,ut inj^iciant unum atq; alterü ex fu periorib.fcriptis.Probo Viuis acumen,diligcnti» Km Velcurionis,cr copiam ifennacenßs. OpMîor autem hanc fyluulam ad cateros intelligendos profuturame^e.Explicauienim quofdam locos» qui 'm alijs deßderantur, etfi toa hlt;ec di/futttio 'ta currit'mmultOiS materias, poßtas fupra conjfe» dtw» humanum, ac moderatu 'mgenta ftpe ad» monetj Mt cKtn tantsi ßt ealigo mentis humame» af, (upiant

cUl»idnt regt cakfli doflrînâ Cf toto peéfûre dim pleâctnttir iBud oraculu/nt. Lucerna pedibui mtis uerbumtumn.Ret'meo dutem plerunlt;j{ fenttntids »» fcholis receptdf Gr ußtMm docendi fbrmdnt, Cunc]^ nobis m Ecclefid quitdam pdulo aliter di^ cenda fint,lt;]Udnt dicuntur ab Ariflotele, peto mihi uenidm dari, ß interdiim ab Ariftotelica phraß difceßi. Veüemfermonii mundide maiorem eße, non enim fentio bas res eleganter did tton poße, KuiLt naturlt;e pars ßilendidiorem orationem fup» pediat,lt;}uam animlt;e partes atq; adiones. Caterat reprehenßones pr£tereo, quia quidquid ed hoc operlt;e bono fludio inflitui,cr rogo, ut eo cando'^ reexdpiatur,quidecet bonos ey dodos. Hec fe^ ram molefle,ßquis errata comiter emendabit, me» inor pr£cepti,quod efl apud Ariflpphanem.

Si uixera ipfe ttiuabo quedam , Magno» pere autem oro loachimum Cdmerariitm ui» rivm optimum, ut ß uerfabitur hic libellus 'ut manibusfludioforttm,ipfeeumadlimam ac cen» furamreuocet, ut proßt ßudioßs. Duxi autsnt hune commentarium duß)ido tui nominis publia fandum eße,cum ob alias multas caufas, tum co rtiditi, quid uolebdm extare in [cripto,quod iti mulrartm

»juiîmraw »wnuj peruenhirttm drbitrahdr, Kionum mei erga te perpetui amorii . Nom cj* priudtim te propter egregiamuirtutem er erudi» tionem tudm fic dmo,ut tibi anteferam neminem» Criudico rempub. plurimum tibi debere, qui triflefhdc tempefidte cdnwenM magna fide tueris.

Ego hitcfcribenhac Anima ä.7a.^ia./]dttentiut confideranSjfiepe cogitaui deaila^la. 'm Imperijs, qua quidem wn aliunde oritur,nifiex bis anima tenebrii,.cr hac contumacia partium eitu, tJee raro iBachrymans deploraui miferam conditio* nein honor um uirorimt,qui cum habenat teneant imperiorum, 'm quantis uerfantur difficultitibut ric «erttwnw. 'Vt Jfireto Hyt./aa}viKZ,ruunt fæ/rr« «trcîj^wo caeca ciipidituta impellunt,er ut Poe* mmquit,Pertur equif auriga,ncc audit currut habenaSiitualibiTyranni, alibi multitudo»qua et ipfafUtPicrodotiu mquit, tyr onnut e^,non fa-pefrenari impetut fuoi redit confilijs lt;^c uoee calefli, qua uere debet 'm omni gubernationa priuatim er publice Hyt/toviKo'/j ejje, patiuntur^ Tot wm annoî omnes boni uota faciunhut Eccle* fijt rede confulatur,utprouidedntiÜi, qtd fedent ad gubernacula,ne funditui mtereant litera,ne dodr'ma religionis extmguatur, hortnmur ut (OtKordia ae rftfeipIwjrf refiituatur. s.ed plane ac* cidit.

tiJittU)bliid,lt;fuodeßinuerlu grieco,^vKf to| Ht vau§ wi7iü^/j 7r£r^x/j,uel potttts quod eü itf Apologo Antiflhenis, ubi cum Lepores concio=gt; ttdrentur Leonibuf, admodum tri^a recipiuntfdeitoranturenimproiUo officio, thec cjudncjuitm it», Iiieronynte,tAmenfaciamus fcilicet,ijuod iubet Hye^ovucop, quantum poffita miM,conemur Ecclefiie d« pofieriMi confulere, fiio quifq; loco,nec deferamus noflram flatios nem. Non defatigeris igioir excitniidis literis, quiefi unqttam iam profeäo habent opus patron cinio uirorum prlt;eflantium. Tantum decus eß Ecclefî£,eruditio,uthaçamijja,nbn poßint non äidenßßintnetenebrie. Etfienimalitefunt ex«

tttiores dotes,ut exercitid uera piet!itis,tiinS magnum lumen Enangelio addunt liter£, prefer* timfi habeat Ecclefia fanos kycovoêiJocç €jaJâ£u7œç/|MiitorjWM, qui ingeniorum impetus regant,acprokibeant,ne extra metas prouehan* tur.Multeenimz^ magne controuer/ie agian* tur in Eccleßa, que ßne çruditione nequaquant explicari poffiunt. Qgw non deploret impietatent humanamf cmanta cura parantur opes ac uo» lupBttes,quana diligentia, qitot annorum pre* fcriptione opus eß ad fordida artißcia difcenda? liée tMtHi ref negligitu,r,lt;td unam nati, cf

l’flMtîfHWiWjUt cœlefleitt doârnttfttt reéte amp;nbsp;perßgt;icue at^s tradatnut. Cunlt;J^ hiecfla» gùiofa negligentia detefianda fit m omnibuf, (um uero m gubernatoribuf parricidium eR Ec« tlefiie,nonddiuuariftudia bKrartvmfldq; Deus tnagnis publicis cladibuf puniet. Circumit tant Chrifius cfuriens acfitiens,ac petit Ecclefia fult;e fiudia confcruartidli homines idoneos ad docetts dtMn,exciiari cr fouèri bond ingénia.SedaJiwx dum pduci in repub. qu£relis noce Chrifii tnouentur. Li(er£ funt in odio potrntum ubiq;, propterea quod exiftiniantur dduerfdi-i tyrannie di. Fruuntur opibus Eccleßartm homines indo»

Epûurei. Exercetur immanit feuicia in omnibus regnis in homines doâos, pioS de rcâe fentiences.vbio^ negliguntur pauperes fcholafiia ci,cr de induflriahoc dgitur,utextingudntur fiu» did. Orandus eiligiturDeus,utcr mentes ali* quorum,qui prisfunbexufeitet ad hanc curam, ne defint fiudijs, zjquot; SthûldfticoS ipfos confirmet, ne miquitute Kmporumfrdngantwe animis,dc mibtis am ad quam diumitus detect funt, déférant. tu «cro Hieronyme,quo4fdcis,horator eS“ opitulda (or eilo ciuibus tuis ad expetendam doUrinant Uit^ utilem, eaq; in re ftdtuds te officium facere beo gratißimuniiae wn folMn de patria,feii juodl

{fuod ntdîuf Je Eccle/id a J pofleriutrm lene mereri,lt;ju£lt;]u{dem pr£dicdturd efl bencficiimt tuum dpud Cbriflum er in ccetu Angelorum,Pra phearum (tc Apoftolorum, ueris ct teternis laudi^ bui,lt;judi non dubito te oinnibta tropheii »nlt;t«4 fdäii longe anttfcrre.Sed tongior fui in hac ad^ nort!Uione,qudm uolebam eße, cum quidem hae apud te nihil opiu/it, tjui pro taa prudentia er eruditione omnium miximeuidef er morbos rei pub.erlt;ju£partes pracipue uiris politicis cu^ randio ac tuenditfint. De hoc libeÜo fatis multü iamdixiße me arbitrer. Efl tenue munus, nec foraße pcrfon£ conuenicns tue. üam fi fatis patefieri natura anime po/fet, amplißimum ac jf lendidißimum muntu ejfet,tabula mj qua Anima uiuis coloribut depißa, er oculis fubie^la eßet. Sed in hac calig'tne humane mentis, uix tenuis quedam umbra eius cernitur.Et ramen adolefcen» tibw« hiC uulgares deferiptiones tradenda funt,ut dixi,req; hoc ipfctm dodrina genas probare non dubito.Reflant autem nobis alle Schöbe, mi Hie^ t'onyme,'mquibiisiterumde Anima philofopha^ itmur una, cum fruemur aterna confuetudine chrifli er ißtus augufli catia Angelorum, Pro« phearum ac Apoflolorum er ceterorum pio» rum , Ujcnonquteremi(saDemocrito,anftt ex

Atowiî dUifMitltc ab Ariftotek, dnßt architeäu« ipfe monfirabit nobif ttd’* turam Anim£, amp;nbsp;ßmul archetypum çy cxem» pldr,fuam uidelicet naturam oflendet, cuius giet» eße humanam menton uoluit. ïn ilUs Scho» liî jntegr4»i Anim« noticiam adfec/uemur y ad ^utU amen ut peruenire poßimus,iam Anima ^uadam difcipiina rcgenda er excolenda eß:^ Edm ad rem traditur hec uulgaris doär’may Ac tum quidem amplißimum fruäum capicmut huius ncflriftudij. Leabinutr nos refuttffi Epi» curi dclyramena,gaudebimus nos uera Deo grata c{e/e)j(ii)Jc,dc pro co officio premifs orna» hi'mür.Epicurei uero,lt;]ui iwbac moraliuiaDe» um contempferuntyCT' ßcuri deriferunt teßimo» niaDeideimmoraliatetradia,iußas pœnas fui furoris dabunt-Etfiautem ne mihi quidem h£c tumultuaria lucubratio ubiq^ fatisfacit,ame retia et utilia tradere conati fumus.tlec molefleferam twe non fatis argutti/m uideridumplerunq} fenteit tias erudicorum confenfie comprobatas fequor^ R.fligiono«.n.in docendo adhibendam eße fentioy ne refle ab aiqs tradia,petulanter labefaäemus, »ft rwnnuUi fummam hanc mgenij laudem eße du» (unt,afluK cKcrterc aliorfwn rede didutnec co» giantt

^îbint,fe Deitw haîiere ßgt;e^lätorem cr iuJicent eiut petulanti£, lt;]ui cum prteceperit, Ne falfamteflimonium,etiam feuere puniet Sophie fiicatn,lt;jua drffr conturbantur,lt;ju4 ex rc magnd per nicies morwm felt;]uitur.Me ludi illi,4c Sophif“ mututn prefligiie non deleâant^nec am cupio e/Jè

(pi'ÄiTTTTOi^iCjuäm ^(AaA«0HÇ.Sed relinijuo leâoribus iudiciutn, cr peco ut can« dorem itt iudicando adhibe«

X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y^itcbcii‘^^9

ces, quam hae diäs iputaciones de Ani ma. Edi enim ftibgt;î ftancia Animæ non fan's peripici pos« teft, tarnen utam ad eins agninonem monftrant adiones » Itaçp cum de adionibus dkendum erit, potenciæ feu Hires difternentur, defcribentur organa,qua in re fimul tota corporis, A ac

ac pfæcipue humani, natura cxpK^ canda cft» Itaq^ hæc pars, non folum de anima, lèd de tota natura homigt; nis, inïcribi debebat*

Magnam autem fcientiæ uan'etæ*' tem et copiam compleditur hominis natura, In fuperiori parte phyficcs in genere didum cft de generationiä« bus , hic in (pecie monftrandac erunt caufe generationis, nutricionis,altei racionum in corpore humano»Mag^ nam igitur lucem afferent haec exi^^ cmpla fuperiori parti phyfices, quæ quidemfine hac parte pertenuis ac plane mutila efl. Qiianta uarietas, quam fiiauis cognicio, quam iucungt;» dum homini bcneinftituto a natura (pedaculum eft,{ènluum adiones ôô earum caufàs, ÔC mirificam organo?« mm oeconomiam confiderare 2” in qua cum manifefte appareat, natu^ ramjaliqua mente régi. Galenos prae^

præclarc dixit, Anatomiæ (ci'entiam, diicem nobis efsead Dei cognition nem. Deinde cum mens fit imago Dei, atq; ita condita, ut in ea natura^^ liter luceat dei noticia,non obicure teftatur eße Deum,2lt; admonet qua:^ lis fit Deus, uidelicet, incorporeus, intelligens, difcernens honcfta S£ turpia. Hæc atq5 alia multa deprehen dimus intuentes noftrç mentis adio^ nés»

Huius dodrinæ ufiislate patet, nam ôô aditum patefacit ad Medico? rum artem,cum naturam complexi? onum 2lt; membrorum deßribit ♦ Et inicia hic funt philofophiæ moralis, quæ fine hac parte, neqj intelligi,neqt explicari poteft.Hinciumit plurimas caufas 8C demonftrationes, cum de îudicio,de appeticionibus, de uirtu* tû ac uiciorum caufis diiputat.Vera igiturlauseft huius dodrinæ apud Arift, qui in prçfacione libri de Ani?

lt;ra./j i] ^vwtrzo- àuTHÇ /xt^aÂa tru^êaAAïiôS 4Û Videtur ad omncm ueritatem cognitto eius plurimutn conducere, eamq^ ob caufâm cæteris philofb« phiæ partions banc anteponit.Qiiod (i eft qiiædatn Iiberalis uoluptas, nalt;« turam rernmconfiderarc,quid po«* teft else iucundius, quàm homïnis naturani,qiiæ longe antecellitcçten's rébus omnibus dignitate ac uarietate uirium, membrorum atçg adlionum, intueri C præfèrtim, cum id cum ad ualetudinem tuendam, turn ad re#! gendos mores, ôd ad multas maxii# mas res in uita iudicandas, conducat. Deniq^ nullum eft dei ueftigium preisius quam anima, hæc monftrat diuinitatem, SC fuo teftimonio con«* firmat efse aliquam mentem æter;» nam ÔC infinitam,a quaorti fttmus, Qiiid quod omnes eruditi ac fapien^^ tes,nihilintota natura magis admi:«

rati Rmt, quam hanc mirabilem coni’ îundioncm rerum difsimillimarum in homine, mentis uidelicet,quæ d»gt; uinam quandam tncorpoream naturam habere iudicatur, QC corlt;^ poris quod eft ex hac inferiore ÖC corruptibili natura, 2C tarnen horum inter ièharmonia quædam ac focie# tas eft. Qtiare non fine magno con^i fdio dixerunt hominem, quafi pars? uum quendam mundum eise, quod fantam habeat uarietatem parti;» um, quarum aliæ Deo,alise cœlefti;« bus naturis,aliæ elementis ôd ani;« mantibus cognatæ funt, Poftremo confiât theologis magnopere opus efse diftributione potentiarum hogt; minis , SC diuerfàrum adlionum, Sed hæc proœmia omitto, neq? enim pro magnitudine refifatis ornari hæc dodrina poteft,Breuitertarnen mo’ nendos efse lcdorcs duxi,ut animos exufcitent ad harum pulcherrima*

Hæc quæftio exercuft omnes crudi'tos omnium ætatum, non modo dubitatur quæ res fit anima radonalisjfed etiam conftitui non û«« tis poteft, quae fit’ natura animæ in brutis, Itaqîuariçfunt diij^utacioncs dodorum, ut in rc obicura » Ac in ceteris philofophis laudo ftudium, qui conati funt monftrarCjquæ res fit anima» Necelseeft enim aut corpus eße, aut quandam incorpoream na;» turam , aut corporis terriperamen«’ tumjam fi corpus eft, neeeße eftafi# fine dementis eße/aut igneam quangt; dam,aut aeream naturam. Qiianc^ autem mukç leguntur opiniones, tass menhorum,qui non loquuntur de anima incorporea, duæ omnino ftn^ tentix üint,Alij fenftrunt ut Stoici,

Animam eise fptritus vitales in fan^ guine« Hine illa diuerfitas extitit, nam hos fpiritus Democritus appela lauit igneam naturam, alq tjocaue^i runt aeream » Et uicinum eft huic, quod animam interdum interpretan« tur calorem naturalem 0tj/xo/j, ut apud Hippocratem cum ait, Aniss ma hominis femper producituru'd cft,feu calot naturalis, ieu Ipiritus in (anguine, itaejaddit cum hæc anima inflammatur, pereunt dC corpus SC anima, nam cum calor aut ^iritus non ièruant iuftam diipofitionem, extinguntur animantia. Ad hanc primam opinionem alludit Virgi» cum ait, Purpuream uomit ille ani«« mam,id eft,fanguinem, in quo extû» terunt iphitus.

Altera fèntentia eft, Animam elî» (è temperamentiim ipfum, ideo nongt; nulU animam dixerunt harmoniam

else, S(f Empedocles ait, Amidtiam efse* Adde fi liber terciam Heraclin', qui lènfit efse aliquam uim a cœlefti^ bus corporibus defluentem in cor^f pora ♦ ad banc alludit Virg. Igneus eftollisuigorôôcœleftis origo, etc#

Horum inquam ftudium laudo, qui quæfîuerunt quæ res tandem eis’ ièt anima.Sed Ariftoteles arte defu^ giens banc quæftionem, nouo quo^ dam modo definit animam, dicit »n, ï'n ftimma,Animam id efse quod nas» turaliter mouet uiuum corpus, Hæc uidetureise quædam nominis defigt; nitio , Adhuc enim quaeri poteft, quæ res ilia fit, An fit corpus an oriatur ex Elementis » an fit aliud quàm ipiritus uitalisî' Sed de Aris’ ftotelis definitione paulo poft, prius enim recitabimus Galeni iêntencisî am,ut aliquo modo prius conftituas« mus,quid fit Anima, quàm ad Aris’ ftotes»

Rotclis definitionem accedimus, ira eiiim et Ariftotelis fententia darius intelligi poterie.

Etfi autem ingenerede Aniina? quærendum eft, tarnen nunc de ho^ minis anima loquamur, de ejua cuni ' Galeni iêntcntiam expofucro, facile’ nidicari poterit, quid de ienüuua in brutisgt; èc nutritiua ut uocat fentiat. Sequitur autem, quod ego feiam, ubiqç Platonis partitioneni, qui dixj» it tres in homine animas efse.

HyiiU.oviKo'/urea 'Koyi^iKo/j uocat ratiî« onalem animam, quae, ut Galenus diièrte dicit in feptimo de Hippo, Platonis dogmatibus,incapitceft, 2lt; funt eius opera imaginatio, memos= ria, intelledio, indicium, Præterea fenfibus fuppeditare motum, uo* luntarios motus regere,bate enim funt uerba Galeni» Denilt;$ tribuit

«7£^ov/k5 cam in'rtutem,qiiam uocant animalem, de qua ftio loco dicen^ dum erit.

Alteram animam uocat Bu/juwJcOîç, huius ièdcm ait eCse cor, Slt; tribuit ei uirtutem, quam uoCant uitalem, 8C adfeó:us, hoc eft, motus fenfitiui ap^ petitusjut poftea dtcetur«

es^iQv/mIiko/j uocat terciam am^ mam,cuius federn efse inquit Epar, huius officia funt nutrire, gignere» hæc uocatur ab alijs uirtus naturalis Etß autem de k^e/xov/kü fatetur fe du:« hitare,quæ res fit,8lt;^ an a corpore dif? cedens duret, tarnen de altjs duabus nihil dubitat affi'rmare, eas nihil eise aliud, nifi ipiam cordis, item Epatis,hæc enim funt eius uerba, in hbellojCui titulus eft, quod animi mores reipondeant temperamento corporis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£/j.7r^ai^ip h 0vh7«

OTtr /iajAaç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'na-

•î-uX’^Ç’ T H-es-a7oç,7v £-sTtSufiLn7iH.ofi, Äc laiidat Andronicum Perfpatetfcum, qui animam dixchteßcKjao“//;, »nde reprehendit quod Andronicus adiecit, antmam aut eße temperas« mentum,aut uim quæ comitatur tem peramentum. Itali rationalis anima mortalis eft,ait earn eße cerebri tem:# peramentum. Sed dubitationem ßi^ am ingenue confitetur,uerum illud affirmât in genere de omnibus anis* mabus,primum earum organum Cpb ritus eße» Et in libro de fimplicium medicinarumuiribus inquit,Nos dc animæ eßentia plane nihil audemus affirmare, ßd fpiritus innatus, fi non eft animæ eßcntia,certe organum eft primum animæ. Hic delabitur in eorum opinionem.qui animam iudigt; cant eße to lt;rup.(^u7o/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et de

Hippocratis ÔC Platonis dogmatic bus inclinât eodem de anima ratio« nah, quam, etfi nihil affirmât, uideri inquit

inqint TC TcvóVucc,. Ergo Ga^ leno anima prcfertim fenfitiua ÔC iielt;f getatiua, aut 'temperamentum eft, aut ipiritus uitalis ac naturalis in ani^ mantibus, hoc eft, aut temperament tum, aut ipiritus uitalis eft principi)# um uitæ ac motus in animantibus, feu eft res mottens corpus gt;nbsp;Ita rem aliquam mouentem Galenits digito monftrare conatus eft, ut quæ res eßet anima iuipicaripoisemus,

Nuncigtturad hæc conferamus Ariftotelis definitionem,cuius longe aliud eft confilium, non quærit rem mouentem ut cæteri, qua? fit in cort porc, ceu in naui gubernator,ied alit iid quiddam ipedat,ut poftea dicam, Idqj iatis animaduertit Gale, ied tat men arbitratur Ariftotelis ientencit am uicinam efse illi opinion!, qute animam iudicat eise , ac fort mam in genere, non aliud intelligi pofsc

poßearbitratur nifi)tjàcr//j,ut fit for^ ma lapidis, taie elementorum temi= peramentum, forma bouisjtalepar«« ciiim temperamentum. Qiian^au^« tem fortalse non procul abeft ab hac opinione Ariftotclcs, tarnen aliud quiddam dicit.

Addit Sd alteram,Anima eft prin cipium,quouiuimus, fentimus, mo* uemur,8C intelligimus primo.

Pofterior definitio tantum ab ef* fedibus dcfcribit animam , fed quæ res fit illud uitæ amp;nbsp;motus principi* um non dicit. Et prior definitio etfi non eft a pofteriori fumpta, tarnen admodum obfcura eft, ut uideri poft

fit qnædam defijiitio nominîs pociïis qiiam rei.Nam ciim ait, eft adus pri;* inus,quas tenebras, quam caligincni offundit oculis C” Tot iam lèculis ho^ mines ingenioft ÔC eruditi difputant, quid fignet hæc uox,quam interpret tati iunt adum,tantum abeft ut dice:* re poßint,quam rem uoluerit Arifto. monftrare,cum diceret animam efse adum,an uoluerit monftrare Crafin, an aliquam elementarem naturam, an lpiritum,aut aliud quiddam»

Primum hocconftituendum efir, earn definitionem conuenire non tat» tum hominis animæ, lèu rational! animæ, fed ctiam brutorum QC plan* tarum animabus,Eft igitur generalis dcfinitio, id co dico, Ut facilius quid adum, lêu «t græca uoce pocius uta*

DE ANIMA. , J. mur,endclcchiam uocet,intclli'gt pof^ sit. Nam c«m bouis aut friitids ani^» mam nominari audis, certc non in^« telligi's natnram aliunde ortam, lèpa^ l abilem a corpore, aut aliud quid;» dam, quam ipfam bouis aut fruticis formam aut uitam.Sit igitur hie adi^ tus addefinicionisenarrationem, Ac primum fimpliciter eam enarrabif mus, poftea perlpicuas rationes no»« ftræ interpretadonis addituri»

Anima eft Endelechia, id eft agi»« tacio,iêu uita iplâ corporis phyfici, id dicitur ad dift’crentiam artificialium operum,ut ftatuarû,quæ non agitan* ' nbsp;nbsp;tur fua natura » D einde addit organic

d,nam lapides non uiuunt,quia uitac j Organa,hoc eft inftrumcnta eis de^ funt, Potencia uitam habcntis, con* firmat fuperiorem interpretacionem, id eft illa endelechia ,leu agitacio eft^uva^/ç, quæ parit operationes ui^« talcs.

Ï€s,nam uita fignificat hic tpfâs opegt; rationes comitantes Animam » Si qneras quid eft anima bouis,refponlt;= det eft ilia ipià agitatio,qua bos uiuit» feu ipfa uita.

Hic iî quis dicat, ego uero huius uitac feu agitacionis cauiam 2C fonlt;* tcm quæro,quæ res, quæ natura eft, quæ lie ciet, Sgt;C mouct, quid hic re^« Ipondeat Arifto, aperiendum eft, alij enim dixerunt ilium fontem efse,uel fpiritus uel crafin, Ariftoteles nihil horum refpondet, ftd aliud quod^ dam confilium habet. Singular! pru«« dencia partitus eft omnes res in tota natura corporali, in materiam 2lt; forgt; mam, ut lapidem ait conftare ex ma^ teria dC forma, Vbi forma nihil aliud ei fignificat, nifi rem efse talem, ita in boue cogitât materiam ÔC formam, qua bos uere eft tab's,ipecie differt a ceteris omnibus animantibus, nec intclligit formam Ipiritum uitalem.

nam hi quoc^ funt materia, font enim halitus feu uaporcs ftibtiles, quorum agitatio non eft ipfè uapor. Nec uult Ariftoteles formam,quafi alteram efs fc materiam, uidelicet uapores, addi* tos priori materiæ, ièd intelligit for-^ mam,illudipfum ultirnum in quali^« betrc,quo res eft talis, Bos eo eft animal, quia ad carnem, lànguinem, oisa,fpiritus uitales, accedit uita feu agitatio talis,(eu utita dicam fubftan* tialts, Necipiritusuitalis eo agitatur formaliter,quia eft materia tenuis QC idonea, fed quia accedit agitatio.

Sic diuellit Ariftoteles materias a formis,id(5 ßpicnter cogitatum eft,non enim potcft caufa oftendi,cur tam uariæ difsimiles fint fpecies rerum, plantarum atq^ animantium, nifiquiaiplæ naturæ ipecierum fiint taies,N on uult in materia quçri eau* fam,quare aliud fit equus, aliud bos, B aliud

aKud ko,natura ipfà fpecies difiinxic, cum materiæ fit cognatio, tarnen difFcrunt illæ uln'mç exçdifkationes, quibus Leo eft taie animal,equus alk tid.Dikernenda igitur eft forma a ma teria,nec imaginâdum formas else ali as materias mouentesin corporibus, ut gubernatoresinnauibus,kd ipfiim maten'æornatum ultimum,ku ut an;# te uocaul exedificationem,qua res eft tail's. Hanc generaliter in omnibus re bus Arilro. nominat formam, fèd in uiuentibus peculiariter nominat for^ inam fubftantialem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quia

illud,quo uiucns eft taie, eft quædam agitatio continua,ku uita.Vidit Ari«* ftoteles caeteros philofophos, fruftra caulàm uarietatis Ipecierum quærere in materia»Leo,Equus, Bos, Ccruus differunt inter fe formis,quia eft quçgt; dam formarum diuerfitas inftituta in natura,nec quçrendum eft quare Leo fit talis,nifi quia haec eft forma konis.

BE ANIMA. W. non fpcÄandi ungues, pelKs, cauda, truces oculi,fanguis biliofus,aut lia»

Cumigitur Animarn definit else Endelechiam,intelligamus quæri ge;« nus aliud,quam materiam, non uult animam efse uaporem aut ijsiritum uitalem,aut ighem aut mentem coele/ ftem,ledformam,Qiialem uero?Agi tationem,qua uiucns eft tale ♦ Sic .n» uoluit uiuentium formas infignire et diicernere a cæteris,quæ non uiuunt» Hane efse fimplicem QC germanam lententiam Ariftotelis,teftatur ipfius exemplum, cum inquit oculum con^ ftare ex corpore oculi ÔÔ uifu, ita anilt;= mal conftat ex corpore amp;nbsp;anima.N 5 eft autem uifus aliud corpufculum, aut alia materia,ftd ipfa, ut ita dicam, oculi uitaftu agitatio» Haeftenus de genere in hac definitione dieftum eft, undeadparet formam else genus,fed earn quæ eft Endelechia,

Ac Ut melius intelligi definitio pof fit, animo intneri oportet reliquam phyficen,ac cogitarc, ^confilio ubiq^ res partitus fit in materiam et forma, Eft.n.fuum quoddam indicium Ari:# ftoteli in ea partitione, Medici aliqua to craßius, SC de materia loquuntur, cum animas aut ipiritum uitalem,aut K^äa-1/j, hoc eft temperamentum efse, autt/'Jva/xz/) comitantem temperamen turn diiputant.Andronicus igitur in# terpretans Ariftotelem,iudicat Zex*!«// inteUigi, autipfam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, aut

lt;/^uvaAi//j comitantem.Laudatqi Gale# nus ingenuitatem Andronici, quod quafi quot;digito defignare aufus fit, in materiæ temperamento fontcm agitationis illius. Sed Galenus ma# unit formas fiibftantiales efse iplas K^âtrits, etfi hoc a caeteris reprehcndi# tur, Afsentior autem Andronici ftn# tentiam uicinam efse Ariftotelicæ,Slt;^ fi quod eft tenue difcnmen, propter obftu#

DE anima. n. obfcnritatem omitto. S it tgitutr Anb ma forma quædam, quæ eft Endeîe*» chta,{êii ut Andronicus uoluic A'v«:# /j.iq comitans K^aa-ip, quæ «/'uva/ji/ç ï'pfa eft quædam fubftancialts agitai« tio.Sed quontam et de uocabulo Enlt;® delechiæ litfgatur,ÔC Cicero a multis reprehenditur, qui uertit continuai! tam 2lt;^ pcrennem motionem, adtjciü am quædam de interpretatione uo* cabuli,non profecfto cpiZovcjKt/a aut ma leuolentia ullafcd ut Ariftotelis fengt; tentia iuuenibus fiatilluftrior,

Ego uero eos j qui flagellant Ci^! ccronem, ac putant Ariftotelis feu« tenciam non làtis afsecutum cf* fè, fallt ipfos pocius iudico, ae pro# cul ab Ariftotelis fententia deer#

rarc.Idco cnim makintuerti interior rem perfeAionem, quia cogitant hic rationalem animam definiri, quæ in«lt; tus in corpore locum aliquem teneat, uelut gubernator in naui iedet certo loco , uidelicet ad gubernaculum • Ideo imaginantur Entelcchiam figni^ ficare naturam intus perficientem QC ornantem corpus» At Ariftoteles ut didum eftdonge aliud fentit,nec tan^® turn de homine quærit, fed etiam de plantfs Sgt;C pccudibus, in quibus quid eft anima,nifi ipfa uita feu agitation

Primum autem de communi ufti uocabuli in græca lingua dicam, non enim genuit hanc uocem Arifto» fed cum efset ufitata græcis,acute accom^ modauit ad fuas quafdam difputatio;* nes,nec uoluit ut res ipfa teftatur, mil tare uocabuli fîgnificatiôem,fed nota appellatione inillis defcriptionibus, quid proprie fignificaret oftendere, Vfitatifsime græcfs eft con unuum»

DE anima. k. tin«um,et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;continuitas.Hçc

tam uulgata funt quam xtuKop pro al^ bo,qnarenon eft opus exempHs, Ec ucrficulus prouerbialis oftendit uoca bulicommunem uftimjXoiXa/vii Tss-tlja/j fqtviçycl^a.lo^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Stgnificat igi^

turcontinuitatem feu adfiduitatem. Nee de etymologia fuperftitiofe digt; fputOjetiâfifitab Ô6 heat integrum et non interruptum.ll lam uero etymologiam repudio, qua recentiores finxerunt lt;^-0)^ liTcucnip in^ tus perficiens, Sed unde uocabulum fitortum, non tam fpeflandum eft, quam quae fit eius ufnata Sc commua nis fignificatio,nam ufu ualêt uocabu la,ut tile ait, Qiiem penes arbitrium eft ÔC uis Sc norma loquendi.

Nunc ad Ariftotelis confiliû ucnio. Is cum ucllet fignificare motum, non cfse abfolutum quiddam, fed agitatio nem SC acquifitionem formç,quçfiuic ïdoneû uocabulum,^ agitatio ad for*

mam acquirendam figm'fîcarctin' * Ideo âppellattonem ufitatam fump^î fit a populo, quæ proprie afsidirita^« tem illam, feu continuitatem ügnifi^ caret» Nec aliudeftEntelechia in tcrcio phyficorum,nifi continua agigt; taçiojiîcut Themiftius rede inter«« pretatur inquiens,efse itioncm ad for mam. Ergo in phyficis retinet ftoteles uulgarem fignificationem nouam, fed ufitata QC

fignt uoce, illam in motu progreßio«« nem ad formam notauit.Nec quid^ caulçhic eÆ, quare uertatur interior perfedio . Laudo igitur Boecrj uerfîonem, qui adum uertit, id eft agitacionem, Nam adus nisnonfignificat efFedum,iêu ada, | fed ipiàm adioncm,ut Qiiintilianus loquiturlib,io» Studia fapientie non iam in adu fuo, atq? in hac fori luce ueriântur,fed in porticus recefserunt etc. Et exempla huiws figruficationis pafsim

pafsim obm'afvint. Proindc cum Ariilt; ftoteles iiftirpafsctEndelechiâin terlt;« cio phyficovLim, pro agitacione con^ tinna,UC diiflum eft, poftea tranftulit idem nomen ad formas fubftanciales uiuentium, ut has quoc]^ fignificarec dse,non materias aut corpufcula, fèd ipfam agitacionem feu uitam. Nec opuseft hic nouam fignificationem affingere.fed rettnetur ufitata,ftimpta a populo,2lt; quæ antea ufinpata erat mphyfîcis»

Ac prudenter uidit Cicero , quo Confilio Ariftoteles tranftulerit no^s men Endelechiæ ad formas uiuentii» um,eiufcj interpretation! multa fuf« fragantur,primum confuetudo fèr«« monis, a qua non tcmere diicedcn=« dum eft.Deindc locus in phyficis,ubî aptifsime intclligitur continua agita^« cio,idc5 conuenit poftea in hoc loco de anima, ad rationem formarum rc^ de intcUedam, Ideo homines periti

An'ftotdicç dodn'neBoecius Suf Ga za congruunt cum Ctceronts uerfio/ ne,cum interpretantur Adum.Deni* (j5 quid uult fibi ilia interior perfcdlio? Qiii magig anima plantac aut bonis interiora quam exteriora perficit.'’Etfi cgo quidem non rixor de uocabulo, Siquis mauult perfedionem dicere, quia forma eft perfedio^hoc eft exçdi ficatio, qua res eft talis, loquatur ut lii* betjilud tarnen Ciceroni largiendum crit,proprie eum exprefsifse,non mo;# do uim uocabuli, fed etiam Icntenti!« am Ariftotelis de formis. llluftrius cnim. eft dicere, formas uiuenttum agitaciones eise, quam perfediones interiores, Ciceronis interprctationi fuffragatur èC Plutarchi interpréta^ tio, qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ait ufurpari pro

0^ rede iudicat, Nam S^in tertio phyficorum, Äriftoteles pro;* miicue ufurpat hæc duo, £C in libris de generatione Änimalium, difeer^«

nens fiio more potentiam adtinti promüciie utitur pro alt;5lu utracj uo* ce endelechiæ ëé energiæ. Non eft autem obfcura fîgnifîcatio quæ fignificat, non ociofam formam» fed efRcatiam,ÔôAriftoteles tpfe in;# quit,motum efse nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed fcrip^

tioinqutuntalia eft,uetus nomen,qd fignificat continuitatem, una litera differtab Ariftotelicauoce. Menon plusfcriptiomouct,quam ipfa ftotelis explicatio qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in^

terpretamp;mr Et fieri poteft, uc errore alia litera obrepferit, utLuciaÿ! nus fignificat, apud qucm litera tf♦ queritur fe ueteri pofsefsione pulfam efse. Deinde fi etymologia eftab «^7iX£ç, fortafsis iudicio reuocata eft altera litera,Sed fignificatio uocabuli ab ufu loquentium fumenda eft, uc fupra dixi. Qtiancp autem nouum erat,motum aut uiuentium formas, appellarevAÀiX.i«?, tarnen wox ipßi non

nonreccns confida eft, led a populo lumpta, S)C ad has res accommodata, ut fokt fieri» Proinde mihi quidetn ui'detur Cicero rede 6^ uim uocabu«^ ïf, Só Ariftotelis fontentiam expreß» fifse,Et arbitror idem indicaturos eO Ic multos ueriàtos in Ariftotele, ü tente confîderabunt Ariftotelis fon^ tentiam de formis,quos quidem uolo efse cenfores huius noftræ opinionis»

Qmdautem fiquis reprehendat uel Ciceronis, uel tuam interpretatie onem,hocmodo C Agitacio ièn moe tio eli accidcns» Ariftoteles certe non uult Animam eise accidens, quare tvAxtX’J« non erit agitatio ku motion

Relpondeo. Ariftotcles ipfo luit hanc obiedionem, inquit enim duplicem else nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, alteram

Eibftancialcm,alteram accidentalem» Subftantialis eft iplà animati talis exiften/

exiftcntiafèu m'ta,quæ adioncs der« Nam in uiuentibus formas uoluit uocare, ut fignificaret eas difsimiles c(se formis inanimatorum, V ita,n.eft côtinua quædam aaitatio, talis non eft forma lapidis.Eftigitur anima, fubftantialis quædam XEia^nonaccidentalis. At in definition ne motus intelligenda eft accidentan lis èvMEXflt;a*Âriftotelcs exempli caun fa hic dicit, Alterum fè habet uç tmsn^ /jLH,alterum wç to etwçe/j, id eft alterum propemodum fe habet uelut habi# tus, alterum uelut adus» Eft igitur tvAXiXRa uelut habitualis agitatiogt; lèu J'uva/juç quædam, ciens adiones» Hæc fatis fit ÔC de Ariftotelica defin nitione ÔC de uocabulo Endelechiæ dixifse. N une addenda eft commun nis iêntentia de Anima, quam Chrin ftiana dodrina probat*

Anima rationalis cft fpiritiTS intel^ Iigens^qui eft altera pars fubftantiae homi'nismec extfnguitur ciim a cor^« pore difceßi't ,fed immortalis eft.Hæc definitio non habet phyficas rationes» fed fùmpta eft ex fàcris literis,Nam in Genefi dicitur, Inipirauit in faciem eins fpiraculum nitæ» Et in Euange«* lio. Corpus pofsunt occidere, anima autemnôpoftunt occidere. Item,Ho die mecum eris in paradiioæft igitur anima lpiritus,qui diftedens a corpoü« rc, tarnen non extingiritur* Voco autem fpiritiim, fubftantiam quans« dam ipiritualem, Sed hicexiftunt multç quæftiones. An unafit tantum lîominis anima, uidelicet rationalis, continens fimul uires aliarum anima«« rum,uidelicet fèncientis uegetatigt; uaî. An uero fint diftindæ animæ in homine,uegetatiua,fentiens,amp;ratioî« nalis, fiait PlatOjAriftoteles ÔC Gale^«

nus îoquuntur. Vulgo reccpta eft lèntentia, unam tantum in homine antmam eße, ièd ft dteimus uegetati^« uam ÔC fentientem tantum

Kg cfse, hoc eft agttationes certarutn partium corporis,ièu temperamenta. Rationalem uero animam, (piritum eße,non erit abfurdum dicere tres zÇf fe animas in homine,Nam SC Ärifto^ iniecundo de generatione Animali«« um inquitjÄnimas quarum aeftio cor poralis eft,non aliunde accedere, fed nalci in corporibus, ncc fimul fieri animatum SC fœtum,hoc eft animam uegetatiuam prius efse in foetu quam fentientem, De mente uero addit po«« ftea,Mens fola extrtnfecus accedit,ea# q? fola diuina eft,nihil .n.cum eins ac^ tione communicat aeftio corporalis* Atiwtla» 9 TO/j vov/j fxovo/] 6vja9t/j t-artnria tvai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;È(vox AJLovo/j,ouJ'î 5^' au7ou tk

Vnus ex recentioribus, homo aciitißimus Occam défendit, reipß diftindas in homine Animas eße.ra^ tionalem ÔC ientientem. Et colligit malta argumenta huius fuæ (entend tiæ.Contrarq Eint appetitus,rationa^ lis ÔC iènilialis, ergo neeeße eft fubftantias diftindtas cße,quia in una Sc eadem atlt;5 indiuifibili natiira,non poßunt eße fimul contrarîç appetici^ ones. Itê, Homo generat hominem, non ftcundum animam rational lem, ergo lecundum formam corpo^ hs.Nam ill nd receptum eft commué ni piorumlententia, animas rational les diuinitus creari SC iiiTcri corporis bus, Sed nos has diiputationes pro* lixius agitare nolumus, fatis eft ad^ monere, quid probabiliter ÔC non ablurdedici poßit.

DE ASIMA. 1% diïputatiOj fed ueteres etiam Eccîe^ fiafticilcriptores quærunt. An aniirta rationalis fit ex traduce,fic entm lo:^ quuntur,hoc eft,an propaeetur a pa^« rentibus, QC on'atur ex l'pîa (èminuni natura♦ Qviidamfanatici finxerunt ab initio mundi,fimul creatas efse ani mas, ÔC poftea mitti eas in corpora^ Hæc ablitrda opinio repudianda eft^ Cçterum fèntentia recepta eft,et proî« bata pijs omnibus,animas rationales diuinitus tune nouas creari, ÔC inferi corporibus, cum membra iam for;« mata feu figurata funt,uidelicet cirdtt ter diem quadragefimum, ut paulo poft de formatione fœtus dicemus* Eft enim feriptum, Infpirauit in feciss em eins fpiraculum uitæ, Etconfens« taneum eft fpiritualcm naturam non oririacorporalû Sed anima ftntiens ôi uegetatiua funt ex traduce,hoc eft,propagantur ÔC oriuntur ex natm« raftminumjiarum enim adio nulla , C eft,ni«

cft.nifi organica, nec iplæ aliïid fimt, m'fi organorum aut temperamenta, aut c;^7iA£X(|a;, id eft agi'tationes,(èii uita feu motus» Vt cnim in plantis propagatur anima, ièu uis ièminalis aim (cmine,ficbouis anima oritur ex tii feminis» Nec ratio quærenda eft alia, nili quia talis eft rerum natura» ïdeoqi Ariftotelcs inquit, Naturalif^ lîmum eft in uiuentibus gignere ali^= ud fimilc. Et banc uim in ftminibuS uocant alias uim fêminalem,alias ratP onem ftminalem» lam fi in plantis 2lt;^ bobus propagantur ex traduce ani^ nxa uegetatiua ôi ièniiialis, uidetur bas animas etiam in hominc propa^ gari ex traduce, quia homo non gCi^ ncrat imperfedius , quatenus amV mal eft, quam planta aut bos»

Siait anima plantæ eft i'pß agitai tio,qua nutritur QC crdcit, fie anima bonis eft ipfà uita, hoc eft agi'tati'o fèn motus,qno ninit,mouetur, îèntit. Et hæ animæ fnnt diuifibiles, fient in ftrpentibus cernitiir, quorum difi“ fetftæ partes mouentur * Moiies inquit animam carnis in fanguinc efii -fe. Signifient autem anima Ebreis ipfam uitamjianc cum dieitiniàng^ uine efte, nuit fangninem uehicu 4 gt;nbsp;Inm efse uitac, 06 indieat fpiritits ui^ talcs in pecudibus , illam ipfam rem efse, qnæ cict corpora » Et conuenit Moifi diAum, cum illornm fententia,qui dixerunt animam efse fpiritus uitales, quod ut fupra dixii^ mus non eft abfnrdnm, £lt; Galeno nondiiplicet,

Agûatiir SC hæc quæftio,an plan* tæ fini animalia, an fendant ♦ fed has inutiles quæftiones præcidemus. Plantæ non hint animalia nec fenngt; unt» Qiiod uero Plato obijcit,eas atlt;* trahentes deledari nutrimento offendi rebiis non conuenientibus, hæc finnt in plantis fine fenlu,trahunt ôé pcllunt hia natura,fine deleda« tione ac dolore.

Cum anima rationalis fit ipiritus» «erum eft earn impartibilem eße» qüomodo autem in loco fit fpiritus, fupra diClum eft, déterminât fibi ali** quemIocuîn,SC agit certa quadai« diftan^

diftahtia.Prætereafi alia eft in homi«« ne anima (êntiens, alia rationalis,fèn^ tiens autem partilis eft, quaie nihil necefte eft dicere,animam rational lern efse totam in toto, ÔC qualibet parte totam. Galenas animatn ratio«« nalem in cerebro collocat, quia ibi ftmt fenfus intcriores, cum quibus adio animæ rationalis proxime cons« iuncfta eft,Alij malunt corefse federn animæ,quia cor uitae fons eft 2lt; fedes omnium adfecftuum ae mirabilium raotionum,Porro didum illud,quod anima fit tota in qualibet parte, non eft ÄriftoteliSjfed recens, Äuguftini ut fcruntjde quo liberum cuiq; iudi;« ciumrelinquo, Certefirmam ration nem nullam habet, Nam etiamfi non dicamus,aliam efse animam fenticn^ tem,aliam rationalem,tamen non ne«# cefse eft animam in qualibet parte €xiftere,fedfatis eft efficacem in qua« Übet parte efse, SC determinare fibi

omnia membra,uelut res quas ccrt» dtftantia mouere poßit» Sed has dt) foutationes rclinquo, de quitus fine fine rixantur homines inerudiri, neC uident fontes harum controuerfia^ nim.Nos ad utiliores locos propera^ mus,nempe ad deicriptionem poten^^ tiarum,organorum èC adionum ant^ mæ.Harum rerum cognitio, non fo^ lum iucunda eft,fed etiam ad multas uitæ partes utilis, ad ualetudinis cu^ ram, ad regendos mores, ad mongt; ftranda quaîdam diuinitaüs ueftigia»

Tres gradus fiint animarum,in plantis tantum eftuegetatiua,inbrugt; tis uegetatiua SC ièneiens, in homine uegetattua, ièntiens ÔC rationalis. In feholis receptum eft,unam in quo^ libet animato animarn ponere» Idco brutis

brutis tribuitur anima (èntiens, additur uegetatiuum, tan^ potentia ïllius animæ. Sic homini tribuunt iinam rationalem, 2lt; addunt fentienä« tem S)C uegetätiuam,tan^ eins inferi^ ores poteittias.Etfi autem nihil eft in^ commodi,Galeni more dicere,plures efse animas fubordinatas in homine, tarnen nos iam (èquemur fcholass rum confuetudinem S)C perinde ac ft fit unica hominis anima, quæremus de diftribuemus cius potentias.

Sunt igitur potentie quinq5,uege^ tatiua,fencicns,appctitiua, fecundum locum motiua,rationalis, Harum exlt;« plicatio multas res utiles ad uitam ÔC mores complecftitur. Et quoniam anima a pofteriori,id eft, ex atftioni^ bus cognolcenda cft,iam fit aditus ad quandam claworem animæ cognitioi« nem. Potentiæ .n. difeernendæ funt organis ÔC adionibus, hæc magis

DE ANIMA.' tnonllraftt animæ naturam. Magna et incpta contcnho fuit in (cholis,quo modo diftïnguanturpotenti'ç.Si ftinC plures animæ, nihil opus eft hac di* ibutatione,fed fi una eft, tarnen illud fatcndum eft,organis diftingui poi» tentias,id ûtis eft tenere.

Eft pars corporis animati,ccrto temperamento, rigura^S^ fitu, condi^ ta ad certas fundiones, aptas illi nagt; turæ.Vt in homine oculi, certo tem#' peramento,fitu,figura conditi fiint ad uidendum.In plantis radices (ont ue#« lut os, quo nutrimentum attrahunt tranfmittunt in reliquum corpus, rami funt baiuli fruduum,folia te^ gunt.

Fruftraautem de potency's dicûgt; tur,nifi àC orgnm moiiftrentunquod cum faciemus, propemodum tota • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpogt;

PRIVS IGITVR TOTVM hominem depingo,ut quæ pOigt; ftea de potencqs amp;C nibus dicentur, intelgt; ligt queant»

Magttam dC diffïcilcm rem moss limur,feddignam tarnen in qua ela* boremus, Etenim ft cognitio altarum rerum in natura deledat,quanto ma^s gis noftræ naturæ contemplatione deledart nos conuenit C Preiêrtitn cum maximas pariat utilitates,pro^* deft enim ÔC ad ualetudinem tuen^ dam,Slt; ad mores regendos etc.

Semen animalis eft utilis fupers; fluttas Ultimi alimenti fànguinei, per totum corpus difperfbpoft quartam digeftionemdectla, quæ attrahitur a

«afis lêminarqs,2lt;^ perficitnr ac confer «atur in teftibus ad generationente Hçc dcfîm'tio clariusinteUiget«r,cum paulo poft corporis hnmani anato^ mia deftribetiir. Nunc illud tantum addemus, quidam fèmen oriri tâtum a cerebroputarunt, fed conftat pluris« mum quidem a cerebro, ftd totum ab omnibus membris deriuari. Cum ♦n, ex eo omnia membra formcntur, confentaneum eft ipfiim ab omnibus membris orirfnam fimilia a fimihbus procreanturjtaqj Hippo, dicit, 7a/ 0 7ovaç ass-o wocvloç r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;avr»

Tti^p vyhnîüp U7/(JVOÇ gt;nbsp;Ôf370 J't Tup i/o/rtçw/j voa-i^ói^, Proinde quod mireris, lit fimilitudo,ita imbecillitas certorû membrorum in paientibus propaga^ tur in prolemAit cerebri,epatis,uentrt culi.Qiiia autcm fernen utile aliment turn eft,ô/S plenum multo uitali fpiri:* tu, corpora ualde debilitantur uene«= re,nam Si corpori alimentiim detrabi tur»

tWjSÓ plurimum eijdtur fpiritiis»Sed pergo ad fœtus format!onem. C um matrix exceptt fernen utrij'ungirur ui rili femint muliebre fernen» Hic magi' na controuerfia eft,an mulier concur rat acftiue ad procreationem fœtus*. Ariftoteles non tribuit fernen mulieïs ri,fed dixit materiam fœtus efsefangü uinem menftruum, ÔC uiri fernen hai« here fe aAiue, ac uerti in fpiritum, Sgt;C fua ui tan^ fabrum, materiam illam difponere,ut inde foetus procreetur» Hæc eft flimma fèntentiæ Ariftote, fed refellitur a Galeno multis rationi bus, quare Galenum fequamur, qut ncgat menftruum fanguinem ma^ teriam efse foetus, fed docet ma^ teriam foetus efse, iuncfta fcmina uiri S^mulieris. Etfi in his uiri fei’ men calidius 06 craftius eft, at mui lieris fernen humidius ac frigidius, SC ob hanc caufam ueluti nutrimentum eße uiriU femini, inquit, Cum igitur matrix

Matrix accepit iiinda fcmina, princi'â# pio calot matricisjuelut furni, leiritcr aßando efRcit panniculum,tan^ a-ugt; ftam circa lemen,diq; hec initio uelut oui Ipecies, quia membrana circun«« dat lemen intus bulliens, proptcrea quia eft Ipirituolum. Ac fit pannicu^ lus ex exteriore lèminum parte, ac precipue ex muliebrtquod eft humi^s dius et magis extendi poteftq's panni culus uocatur græcis a noftris fecundæjuulgo lècundina. Et nonfoi* lum locus eft reliquo lèmini, lèd etii^ am habet alios uftis, Definunt.n. in matrieeminnumera orificia uenarum arteriarum , amp;nbsp;ut per ea languis menftruus influât, nbsp;nbsp;ut fœtui trans=#

mittatur nutrimentum. Oriuntur ,n« nonmodoaualîslpermaticis,lèd etii* am ab alijs uenis, uidelicet a caua ue^ na. Hæc orificia limilia Hint acetabu^* lis polypi,eamq^ ob cairfàm appellants tur «o7uAhlt;/'ovîç, quarum cura fit apta

figura ad ampîcCtcnduni xp^iop, agî« gluttnatur undiq? panniculus illema^ trici. Nam ôd tota matrix appétit fernen, idq^ foueri a tota matrice oportet, funt autem in xoÇ'“ fibrae miiltæ,qLiîe uariæ inter fecontextæ, eoeunt ôi. conftituiint diias uenas èC duas arterias, ÔC in medio meatum, quiuocatur ov^a.yàg^ Hæ uenæ amp;nbsp;ar^s teriçjfuntuelut radices fœtus, infertç enim-reliquo femini conftituunt um«« bilicum» Primis igitur iex dicbus adornantur fibræ ille, 2lt; fernen intus feruet.D einde cum fexto aut fèptimo die umbilicus fabricatus eft, ut dtxi, iunclis illis uenis amp;nbsp;arterijs, hie pri^ mum attrahitur fanguis ÔC fpiritus, per uenas 00 arterias illas, qui transe« mittatur ad fernen,Ôl miiceatur femi#: ni,ut formentur principalia membra, Nam ôd in chorio fiunt foramina fi^ milia coMidonibus, quibus aggluti* natum eft, per quæ radiculæ illæ at:» trahunt

Atqs interim fernen æftuans tres ampullas quafi exiguas ueficulas fa^« cit, quæ funt loca epatis, cordis ÔC cctebri^ Trahit igitur uena ex umbi^ lico porreda fanguinem crafsiorem, (êu nutrimentalem,qui facile in femi^s ne coagulatur.Fit autem bifida uena, ac ramo alteri coagulum illud agnafs citunhæc eft Epatis formatio. Vide^ mus enim Epar propemodum efse coagulatum languinem ♦ Et habet Epar multos uillos 7 qui ièruiùnt at«« tratftioni, retention! Sgt;C cxpulfioni ♦ Alteri uero ramo bifîdæ illius uenæ agnaftuntur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uentriculus,

Abfoluto igitur Epate, colligituf tan$ ex radicibus truncus, ex uenis in gibba parte Epatis, maxima uena^ rum,que uocatur caua uena,quç alios ramos

de anima. 24' rathosRirftim porrigit,ex quibus fit: ti^i(ü(p^ccy^a, S)i. pars îpinae dorfi fiipra diaphragma, inferiores rami procre«* ant reliqiiam partem ipinæ circa lum^ bos»

Porro Arteriæab umhilico in {è^ men iparfe, tendant ad fpinam dorfi, Sgt;C paulatim ad locum cordis propa^ gantur, Hæ arteriæ attrahunt calidifi» fimum ôô (ùbtilifsimum fànguinem, ex quo in ueficula ilia cordi deftinata, cor gignitur, quod eft natura camea, folida,Slt;fpifsa, quemadmodum conlt;î uenit membro calidifsimo ♦ Sed de naturis membrorum poftea dicetur^

Porrigitur autem cauauena in dex trum cordis uentriculumAit cordi ad# uchat iànguinê nutrientem. Sub illo cauç uenç ramo, oritur ex dextro uen triculo uena, quam uocant quietam, quæ quia fubtilem fanguinem in corde codum ac biliofvjra trans# mittit

mi'ttit ad pulmonem, tunicas habet plures amp;nbsp;crafsiores, ucluc arteriae, idcoqi uocatur uena ctjÎKjfcotPKç, uc pofteadicam.

At in fim'ftro ucntriculo nafcitur magna ar teria quam uocarunt A or* tam,quæ fpiritum uitalem natum ex fàngui'ne in corde euehit in uniuer* (iim corpus per arterias* Vt enim ca* ua uena truncus eft uenarum, per quas languis nutrimentalis diftribui* tur in uniuerftim corpus,ita ab Aorta Iparguntur arteriæ, ueluti rami per reliquum corpus uehentes (piritum uitalem. Cor enim principium eft ui* tail's caloris,fine quo non ftmt efFica* tia cçtera membra, nec poteft exifte* re nutritio in animaîi ♦ Etfi autem poftea , cum de diierimine uena* rumôd arteriarum dicetur,de uoca^ bulo Aortæ difpntabimus, tarnen boc loco adlcribendum duxi^quod

Macedonibus fignificat «agi« nam, inde apte translatnm «ocabu^ lum eft ad magnam arteriam,quiaeft maiufcula fcxcuplo craftior uenis, 06 fcribit Galcnus Ariftotelem cæte^ ris autorem efse huius appellationis*

Sub Aorta infiniftro uentriculo nafcitur altera quædam artcria, quam uocant uenofam, quia cum fit pulfatilis, ac «ere fit arteria, QC «ehat fpirit«m,tamen «enofa nuncupatur, quia tantum «nam habet tunicam, ut «enæ proprie diAæ^Haeccondita eft «tpoftea aerem aduehat a pulmone ad cor refrigerandum, Sórurfuscue^ hatnimiscalefaclum aerem. Cum igitur ab utroq? uentriculo cordis porriganturuenæ inièrendæ pulmo^ ni.iam pulmo nafcitur, cum quidem fanguinemfubtilem uena ex dextro uentriculo cordis aduehat, qui fang=* «is «ertitur in catnem pulmonis. Ac

DE ANIMA. ' iimul totus thorax (parfis lam ramis a caiia uena,et arterijs agna(citur, Ac^ cedunt intérim ÔC brachia SC crura»

Simuletiam faftigiiim operis,ôi (èdes nobilifsimarum funAionum,ce rebrum et caput hoc modo formatur, In tertiam ampullam magna pars iès« minis propellitur.Cum enim iam plu rimum (piritus fit in femine, is ut ic conferuetinhumidoocoit SC attrahit multumfeminis, SC efFicit uentricui” lum quendam, qui fit cerebrum, cui foris etiam additur operculum, quod ficcatum SC aßatum oßium naturam accipit.Ita cerebrum tantum ex ièmi^* ne oritur, ut præftantiisimam natu^ ramipirituum reciperet, conferuaret, Sc alteraret, qui fiint caufe iênfus SC uoluntarij motus.Debetigitur origo huius domicilij, non efse exinfir«« ma natura,fed exçopiofo femine.

Vtaütem in epate uenae, in cor^ de arten'æjiîa in cerebro nenn nafcun tur, cjuiftint de natura cerebri, ftibs« ftantia uiicoià,tcnax, dura, nec funt caui.ficut uenae aut arteriae praeter duos opttcos.Suntautem inftrumerw ta precipua per quæ fenfus fit ÔÔ uo;^ luntarius motus, propter ipiritum animalem, quem quomodo recipi=« ant, an ucro tantum a fpiritu animali altercntur, SC qualitas quaedam ner^ uis influât,poftea dicemus»

A ccrebro oritur proximo dors« fi medulla,quam fie improprie uoj« cant, Arabes Nucham appellarunt*; Eft enimeius natura cognata cere^# bro» Plurimum autem intereft ins» ter medullam proprie didlam, SC cerebri naturam ÔC nuchæ » Nam Medulla eft fuperfluitas nutrimen«ä ti, ex fanguine orta , deftinata SC ad hiimeaanda, SC ad nutrienda

ofsa» At cerebrum Sd nucha tâtum ex (èmine oriuntur,nec funt deftinata ad nuen'endas altas partes^ fed funt cor^ pora pecuh'aris cuiufdam naturæ con dfta fenfus ÔÔ motus caufa j ui'delicet lit procréent neruos. Nam 2lt; ex hac dorfi medulla, orfuntur aliquot ner^ uorum a-vlM-ykit

Monftrauimus utcunqt formation ne fœtus ,66 initia humani corporis» Porto ex folo femine oriUntur ofsa, cartilagines,uenæ,arteriæ,cerebrum, nerui, ligamenta, panniculi -, •srZóVja, cutis interior, Ô6 inuolucra fœtus, Et membra orta ex fblo fèmii^ ne,uocantur fpermatica mcmbra,Digt; (flum autem eft fupra, coniungi 66 maris 66 fœminæ femina. Augentur autem femina menftruo fànguine» At ex fânguine proprie oriuntur ca«;’ ro 66 membra,quaî carne confiant,ut epar,cor,pulmo. Omnia uero mem:® bra fpermatica dC caro,poftea nutrilt;= iintttf

DE ANIMA. 'fr. Ufttur materia conucincnte fingulis ex fanguine, quern attrahunt uenulæ umbilici ex cotylidonibus, ut fiipra dixi.Sic enim fœtus donee in aluo eft nutritur, attrahens fanguinem per umbilicum» ideoep definunt flucre menftrua grauidis, quia fœtus inci^ pit attrahere copiofiim fanguinem, is in tres partes diftribuitur, Vnam pu^ rioremattrahit fœtus qua nutriatur. Alteram minus impuram régurgitât matrix per uenas,quæ ad mammillas tendunt,undelacfit, quo editus iiv fans alitur, 06 ob earn caufam multi meatus funt a mamillis ad matricem. Tertia pars quae eft impurtor ceteris, fubfidit in matrice, SC edito infante expellitur,I taq? Hippo.dixit,^aAa«.7« £?va/ctAA4)a£7r/^LHv/u/7, id eft,lac cog^^ natum efse menftruis,oritur enim ex fuperfluo àC minus impuro fanguii= ne.Galenus citât uenuftiisimam fen^ tentiam Athcnci,qui dixit, fœtum Dj plus

plus habere a matre, quam a pâtre.; Nam menftruus languis primum augt; get lèmina,poftea alitur fœtus ÔC au^ getur tantum fanguine matemo ,ficu£ plantae plus acdpiunt a terra, quam a colono» Itaq; docet in natis maxi** «nam uim amoris erga matres else, cum tanta fit cognatio naturæ,ut ma** iorem fiibftantiac partem amatribus accipiamus.Nam hæc quocp caufa eft air in ipfis matribus uehementior amor fit erga natos, quam in patrfi* bus.

Cum ïam formatus eft fœtus, emittit urinam primis menfibus per ouja7o/j, qui eft meatus per umbilic aim exiens.Poftremis menfibus clau (billo meatu,incipit mingere infans per uirgam.Ex ano non habet egefti«* ones, nondum enim per os ac fto machum alitur.Effunditur autem uri na in membranam,quae extra fœtutn adld deftûiata eft, iit çxdpiaturinâ,

DE anima. îS. ne kdat infantem, huic mêbranæ no^ men eft à;2kav7o^A'ç, habet em'm figu^ ramfarctminis. Ambit fœtum amp;nbsp;fer^ tia pellicula propior,quæ fudores exs« cipit,cui nomen eft o:A«-v(fo?,id eft agni# na,quaft dicas teneram.Huius appeb lationis autor efse ftribitur Empedo cles.

Tempora foetus uarie dilcernun^ tur, acmalculi quidem citius abfob uuntur quam femellæ,quia in mafcuo lis uehemcntior eft calor,8C in eodem genere,alij citius,alij tardius matu# refcunt.

Primis fex diebus bulliente ftmi»’ ne fiunt ampullæ, 8C uclut quædara oui fpccies exiftit, Hæc nondum uo^s catur foetus,fed 7ovH,id eft fernen.

Deinde nouemdiebus attrahitur fanguis, ex quo paulatim epar ÓÓ cor fiunt, ita ut poft ix, dies, iam difcerni pofsit delineatio epatis, cor^

dis 5lt;^ ccrcbri. Itaq? ïam non fernen fed fœtus uocatur. Embrium uulgo græcaconfuetudine appellamus, fig^ nificat enim -mpullulans, naf* cens, maturefcens, a €juo quod eft pullulôjfcaturiojfloreojcrefco.

Deinde octodecim di’ebus mcm* bra caetera formantur ôi^ diftinguun* tur, feu ut uenuftifsirne inquit Hips# po.ramos exerit fœtus. Hos dies fi collegerisdnuem'es dies 47, tune ,n» formatis ÔC diftindis membn'sjuiue^ re iam fœtus incipit,quia fentit»Ideo^ aiunt animas infèri pueris,circa diem, ÔC tune non folum embrium, fèd etiam infantem uocant.Nondum tarnen propter imbecillitatem mouci« tùr,Sed Hippo.bellifsimam regulam de motu tradit. Dies a côceptione ad formationem duplicati, indicant di^ cm motus. Poftea triplicati dies molt;« tusjindicât diem edendi partus. Vt fi fœtus

de anima. !ƒ. fœtus formatas eft 47. die, monetär nonagefîmo, ôô editur nono menfè» Eftq? hoc tempus ufitatifsïmum, pre^» (èrtim in maribus, fcmellac fere deci^ mo menlè eduntun Et de fero parta inquit Hippo, «o' Hb\.ioi v, èç

Sic autem editur infans, cum iam creuit Slt; ampliore nutrimento indi:« get, quam quantum ex cotylidoni^ bus per umbilicum attrahit, mouetur maiore impetu,adeo ut rumpat pans« niculos, èc quafdam chorq uenas, quare matrix retinere fœtum diucius nonpoteft, CumqUam aperitur ma«* trix, fentit infans aerem ingredient# tem,quare uelut captans aerem, mo^ uetur uerfus os matricis. Hoc modo rite partus editur,capite primum ex«# eunte. Et plorans uenit in hanc lu^# cem, uelut præfagiens calamitates huius uitx in quam ingreditur, Pios’

DE ANIM'A. rat aatcm ideo,quta motus flie ac tra* (flatio, non fit fine dolore aliquo ÔC ofFenfione tenen' corpufculi«

Edi'ti lèxto menfe aut cttius non uiuunt, nondum eni'm plane perfe#« lt;?lus cft foetus* Septimo menie editi utuerepolsiint, tunc enim ablolutus eil foetus. Exempla Plinius récitât. ctHomerus Icribit Euryftheum, qui late regnauit in græcia, ÖC Herciili labores iniunxit, editum efse lepti:^ mo menfe, lie enim ait Homerus,» nbsp;nbsp;/

£KÙlt;J (plAoU ^0/J,0 têc/'o/XOÇ £(SHK(J J Et tarnen quod mireris, odauo meni« ! fe editi non lölent uiuere, Namlèp^ timo menie mouetur foetus ad ex^ itum, eftqs is menfis criticus, quare cum natura foetus ualida eft,editur, Sin autem adhuc inualida eft,non po teftedi,led manet tn aluo,donec ui^ res accipiat, uidelicet menles duos, transfert enim fe in aliam alui pargt; tem * Cum igitur poft feptimum mciv 1

*'de anima. îo. mchfèm, ftattm odauo cdi'tur, non poteft diirare» Fuit enim natura becillis, S)C non prodeft poft cnticum tempus moueri materiam» Præterea gemina migratio affh'git infantis ui#: res, ut ait Hippo. Nam amp;nbsp;ftptimo menft , tranftulit Ce fœtus in aliam alui partem, amp;C poftea ftatim ocftauo edituseft. Non poteft autem natura fœtus perferre ftatim iteratos cona^î tus»Necuero dubiumeft Aftrolo;# x' gicam aliquam rationcm eise, quare leptimus menfisfit Criticus, uel quia fol uehitur in fignogt;quod oppofitum eft figno côceptus,uel quia fi fingulis menfibus finguli planetç reipondent, Saturno rurfiis tribuitur ocftauus me# fis,nafcentibus inimicus.

Mares naftuntur magis in dex^s _ traparte matricis,ô6a femine quod magis a dextro tefticulo oritur^Fesä mellæ in finiftra matricis parte na^ fciHlturt Nam dextr» partes propter epaüs

cpatts ufcirn'tatçm calidtbres fiint, fintftrae ftintfngi'diores,Cæterum ca^» lor maior fèminiSjcft præctpua caufà ciir mafciili nafcantur. Caufà dinis,autore Galcno, uis maior pa^ terni aut materni icminis, Sed in tan^ ta uarietate, mirabilis etiam uis cft Aftrorum, nam boni pofitiis fÿde^ rum,informis uenuftatem, hilarita^ tem,ô(^ quafi lumen cfficiunt, Fœdi pofitus iÿderum, infigniter deform mant corpora*

Gemelli hoc modo exiftunt,Magt; trix habet duos fmus, cum igitur am bo finus accipiunt femina j led diftin;* da,non Continua,nalcuntur gemelli, Idq? fit uel uno conceptu,uel diuerfis* Vtferunt natos eise gemellos Iphi^i clum amp;nbsp;Herculem, cum enim Iphis« clum concepilset Älcmena ex marls' to, poftea dicitur Herculem ex Io j# tie conccpifsc » Id uocant t-^ix-wcrifj fuperfoctationem, Äriftoteles muF tarc^

DE ANIMA. ' JI. ta rccenfèt exempla, in de natus* ra animalium* Ait adulceram quants dam gemellos peperifse, quorum ak ter fimilis marito tuerit, alter maeeho, Sed ut hoc rnodo gemelli concipi, aut ablblui pofsint, non fit longum interuallum inter duos conceptus, nam matrix occupata altero foetu, cum iam formari SC crefcere incipit, non concedit locum alteri. Sed hæc omitto, Nam Ariftotelcs inquit fu^ perfcetationem hominum raram else, Sepius uno conceptu gemelli nalcun# tur.Monflrrorum caufe,funt materiæ redundantiaautdefedus, infaufti derum pofitus,malum temperamen«® turn qualitatum alui aut feminis,

Expofui prima hominis inicia, in quibus facile eft uidere exempla con rum,quæ de commixtione element torum, ÔC de qualitatibus fiipra dida flint» Materia eft humor, Calor natu# ralis

rail's taft^ feber, Siccitas tcnttinat t durât corpora» Refrigerationes non folum moderantur calorem, ne modice uratur aut abfumatur hiimigt; da materia » (êd etiam fiiam habcnt adi'onem,effïciunt i'n humido coagu^« ïa. Sed hæc animaduertere non dilW cik eft. Pergamus potius,poft^ cors« pus iam formatum eft,ac dicamus de partium naturis, de humoribus, de tcmperamentis. Ita enim patefiet or^* ganorum 2lt; potentiarum ratio, lllud tantum aftribendum bic eft, de incres« mentis hominis, Ariftoteles inquit hominem quinquennio dimidium confequi futuræ proceritatis» Plinius lib.xi, inquit,Homo creftit in longitii dinem ad annos ufqj ter ftptenos,tuni deinde ad plenitudinê, uidelicet ui^ ad earn ætatcm,quç uocatur aHAi«,ui^ delfcet uiq? ad annum 30, Vocat enim plenitudinem, non pinguedinem,{ed geniiinam membrorwnt mokm, cum

Longiim opus inftitueremus, fi integra «.vcClofj-lu) defcripturi eßemus, Sed quoniam organorum ratio inteU ligt non poteft,nifi præcipua membra contemplemur,neccfse eft attingere defcriptionem humani corporis,feu iituocant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In qua quidem

ego non exiliter minutißimas particii las,omnes omnium oßium fitus,figu#, ras, uenarum propagines, mufculoi# rum nexus conquiram,Sed monftrai« bo præcipua grandiora membra, quorum cognitio inphyficis neeeßai» ria eft, Turpe eft homini prorfus ignorare fui corporis, ut ita dis» cam, aedificium , prefertim cum ad iialetudinem,2lt; ad mores hxc cogni^ tio plurimum côducat, Sed quoniam in docendo prodeft, iniuo crafsiora, qusc0

quædam tradere 2C magis confpi«’ ciia, nos quoq^ eligemus ea, qux maxime profutura rudibiis arbitraba mur.Qtiam prçclare fenlêrint ucEeres de hac philofophiæ parte, quam uti^ km putauerint,ex eo ludkari poteft, qiiod ohm domeftica inftitutionc, ftudiofi apud Medicos QC Philoiô^ phos aßuefiebant ad uidendas cor«lt; porum diisediones, Eamq^ caufarn fuiCse Gatenus inquit, quare tietufti«« ores,non icripièrint «.voCfo/^lw, M fliil enim opus fuit fcriptis,quia quotidic pueri, in domeftica inftitutionc cergt; nebant diisediones.Poftea diligentia flla ueteri extindla, fcriptis opus fuit, SC addit in fecundo de Anatomicis adminiftrationibus,(gt;tavwç la-Ts-sJ^â* KaLa-i/joi ■sra.TiO.ioirbui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’lal^oi

ixôwij.,h.WK (jn’Koa-oipoi, Primumau* tem nomina exteriorum partium, ac praccipuarum rcccnfebo. Nam hæc quo^, proprie intelligi multum

DE ANIMA. 99* fcvt, ttonfolum in poetis, led niulto tnagis in philolbphis acmedicis.

Occiputjpofterior pars a ucrticc ad ceruicem,id Arifto. ait efse inane, non quod fit uacuum cerebro,fed ucl quia ibt lacuna eft,in quam languis exprimitur,uelquia lpiritusgt;qui lèn^ (üum officia exercent, magis font in priori parte.

Pili palpebrarum, Cilia, græcc Harum ufum eße dicunt, ut uel fpir it us uifiuos uel radios diri^ gant, Namhisamißis aut retords, oculi non poßunt rede prolpicere.

Genæ,uo.cantur dC malæ autore Plinio,quiinquit,Malæ homini tan^ tum,quas pnïci genas uocabant,Sunt inter nafum Sgt;C aures,pudoris ßdes,ut inquit Plinius, ibi maxime rubor oficnditur,græcc (tA)iA«H^lt;rlt;a7ov£ç, etiî qui#*

GelafmuSjCaituminmedijs buc^ cisy’quodinrifu apparet,unde illud eft apud Marcialem^Nec grata eft fa des,cuigelafinus abeft. Os, Labra, ^LUsa^, Pars anaribus ad labrum fuperius,Homerus uocat vwNvto, utro tg nomine utuntur pro lupcrioris la* bribarba,ein knebel bart, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Qiiatuor anteriores dicuntitr a græcis diuifores 8lt; gelafini, quia in rifu reteguntur,

Proximi duo dicuntur canini,Vl* uriores dicuntur molares ÔC yófx(pioi^ E X Vlti*

VItirnos qui poftrcmi poft ftp^ tem annos nafcuntur, uocant jaç, Varro genuinos»

Indîdum uirinm a dentibus initur, qiiibus enim denfi firmi dentes funt,hi autore Arifto*^aKfog(o( perhibentur* Contra breuion's uitx (îint,quibus dentes Rintrari ÔC Icabrû Pyrrho continuum os dentium fuitgt; Et fimile exempîumhæcnoftra attas inuirgtneSaxontca uidit.

Gingiuæ Lingua

cÿTiop^

Plinius obfture dicit, fîimmum zulæfauces uocari. Nam fauces non ^gnificaiit partem fîftulæ,quæ uoca^ tur

tiTrœrophagusfcugula, Scd fignifi*« cant pvoprie ipfiim fpadum leujcaut«« tatem uidna utn'lt;5 fiftulæ tracheç ÔC œfophago. Suntq^ in eo fpatio uuula Ô6 amygdalæ.Galcnus aliquoties dc:# (cribens pharynga, inquit’earn efse ïpatium laxius ante duas tllas fiftulas, Necuerodubiumeftpharynga latii# nis fauces efse. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Amygdalæ latinis tonfillç'et glan dulæjgrects QC 71^0.^110^1(11.3 font carnes eminentes,tan$ glandulæ, in^ ter quas uuula pendet.

Vuula apud Ariftotelem ^o(pvA» 8^K(œ/?,ideft columna, apud Gale^ num nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gurgulio.Sic.n.uertit

Laurentianus in prædidionibus. Ac * prodeftadefficiendam modulationê uods, excipit a capite deftillantes humiditates, SiC remoratur aerem, ne nimis frigidus ad pulmonem fubi^ toirrumpat»

ocf7Hÿ/a,quæ eft fiftula deiceit densadpulmonem,condita non uê cibum aut potum transuehat,fed tanlt;^ tumipirationts ac uocis gratia. Faâ:a eft ex. chartilagine, tan$ annulis di* ftin(fta,ideoq^ iiocatur aîpera.

Superior pars uocatnr id eft guttur,qHod eft orifîtium tracheae arteriæ, ac uulgo appellatur nodus; gutturis,das kneufflin am hais»

Epiglottis eftmembrana ex char tilaginibus/acfta ad claudendam traj« cheam arteriam, ne cibus aut potus illabatur, rurftis autem ad aperienda eam in attrahendo.

Altera

Altcra fiftula uocatur o/cro^à-voçjla tin^ gula^arabice Meri,quæ ad os vient triciili tendit, ac transuehit eo cibiiin SC potiim, Nomen eft ab oia, id eft: ferOjö^ (piyH/xa. cibus, quod transuet« hat cibos.T otus ille canalis Ariftoteli etiæpe Galeno so/xaxlt;’'? dicitur.Nani ftomachus generaliter fignificat an5= guftosSlt; longos canales, tendentes adaliquod amplum os,Homerus ett am totum œfophagum nominat Sos’ fxa.x_o/j, inquiens pecudi caput a fto^ macho præcifum efse, Interdum ôi Galenus tantum os in uentriculo uolt;» cat soziaxo/’Ait libro tertio de locis afi fe(ftis,Ha.7ro TTHÇ^aS’ÇoçS'o/xaToÇjO Hj Co/xa^o/J i’/w9acri KaÀ§/j oùaTçof.

Collum rjàxH^oÇjConditum eft, ut per ipfn porrigeretur trachea arteria, quam oportuit efse longiuiculam ad modulandam uocem. Itaq? nullum animal cui deeft collum, uocem edit.

luguli, duo oßa a collo ad hurne^« ros exteniâjuocantur QC furculæ, Ay^quarum facit mentionem Dcmo^ fthenes,inquiens Philippum fregifsc iugulum «Ag//,

Scoptula operta apud Celflim duo olsa lata a ceruice ad icapulas tendentia Celfus inquit græci nominanu

Scapulæ apud Ariftotelem ÔC Ga îenum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in quarto de ana^

Brachium iëd Ëc graïcis proprie uocatur pars brachij ab hu' metis ufqs ad cubitum»

Cubitus à7«cu/;, eft flexus brachif Latinis autem 8C Cubitus fignifîcat id eft, partem a flexu brachij,

Manus habet egregiam laudcm, Ariftoteles uocat earn organum or«» ganorum»Nam ÔC plura,ô^ magis uaria opera effïcit, quam ullum or«» ganum,ô^fabricat omnia caetera or«» gana. Anaxagoras inquitjinanusfa^ pientiæ caufam efse,nifi enim fabrica«^ retorganamecj doceri.necçdifciullæ artes pofsent.QjianCf Plutarchus eru dite interpretatur manusad eft,expe^ rientiam,fapientiæ caufam efse.Cete«» rum imprefsit natura miras fignifica« tiones temperamenti in ipiàs lineas manuum,quarum obferuatio peperit y0?o^a.v7iici.ii,in quuj etfi ut inreliquis

diuinationibus, aliqua tradiifttuf îiî/ epta aut n'dicula,tamen ex Ârifto»ap^ paret non prorlus commentitiam cfse obfèniationem. Nam l'n problema«^ tis quacrit de h'nea uitæ, quam fie uogt; cantjQiiare longæui fint,qui habeant integram lincam raediæ manus.

lundîiira manus ubi uideli'cet pallt; ma iiingitiir radto,Kaj7rolt;? diciturdnde medici diciintur mietere manum in xaçOTOüjCum explorant pulfiim arte^ rise. Extenfä manus uiç ad digitos ALtraKaçTir/o/; appellatutjid proprie uo=^ cat Celfiis palmam, Auicenna uocat pedinem manus. Hinc palmus men fura eft, Maior palmus digitorS duo decim,grçce o-s^iQa./jiH,dn fpann,Latini uocant dodrantem,quod nouem un^^ cias pedis contineat* Minor palmus quatuor digitos continet, græce w«:« ^a.1^, Hefioduspalmumuocat ï/'œço/^, cum dt plauftriim longum decem palmos» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kàv{^

Kovt/'uÀo/ artfcuK in imis digitis.In^« de 8^ kôvJ^uAoi pugnos fignificant ein fauft^ Etuerbum xovf/'uxZ^ft/j pugno uerberare,mit feuften Ichlagen»

Pollex 5tv7Zx®?gt;qtiafi uicaria ma^ nus,quia in prehendendo tantum pre ftat, quantum tota reliqua manus» X Index Àixavoç, Elutarisgt;

Thorax,anterior pars uniuerlâ a collo ad ilia ulqj, feu ut Arifto*difceriS nit, ad pudenda ulqj.

si^vop pars pcAoris media, cetoßa media pedon's,ut Galenus ait in fexto de uiu partium, Medif oisisinpedore,quod uocatur. Et alibi ait,Cor eft fitum fob stfvw*

Oisa pedon's fob collo eftïciunt furculamfoperiorem, quam uocauimus»Ita efFiciunt in imo pedo ris furculam inferiorem,ea eft cauitas in imo pedore»

^/(Jjorc/'hç eft chartilago in ilia caui^ täte,quae chartilago fada eft ad mui^ niendam partem uicinam ftomachi» Galenus enim dare dicit fob stjvo eP (e chartilaginem, quae uocatur c^Hç»Hanc recentiores nominant char tilaginem icutalem. Item malum gra natum, quod fitfimilisflori malipiv* nici.

Mamillæ7/T9o/,fêu £cemy nis ladiscaulaconditçfont laxiores^ Ideo autem aptilsime collocantur in

DE ANIMA. J5*-pcflorCj ut propter uidiiitatcm cors? dis,Ôd m l'pfis mammiUis fortior fit ca^ lor,amp;(ànguis ad cas melius digeftus calore uicino perueniat, Ideoq; uenac porriguntur in mammillas,non recta ex caua uena,(èd longis ambagibus a fuperiore furcula rurfus defeendunt, ut bene digeratur fanguis ♦ Qiwa au^ tem caro mammillarum candida eft, ideo cum attrahit nutrimêtum, fimul tranfmutatfanguincm Ôéalbum effi^ cit,ac reliqua pars, lac eft utile ad alen dos infantes» Habentautem ëC alias utilitates mammilte,tegunt cor,S)C ut clegantilsime inquit Galenus,

Coftæ-arÀôVça', duodecim in qtiofi libet latere, funt autem natura oßea, fed minus dura, ôifuntplures ut ins terftigt;

fcrftitia fièrent,ut dilatari Sf coftfiri'rt gi pedus pöfset,amp; mufculi' inter co^ (tas collocarentur, Oriuntur aljjon^ dylis, amp;nbsp;fuperiores terminantur ad £^tjvo/j,hoc eft ad medium os pedoris, ut cor 0(^ pulmonem muniant.Inferi^ ores uero paulatim breuiores fiunt, ne uentricLiIus repletus nimium com primeretur.Et fuut magis chartilagi«* neæ,ut molliores efsent, ac definunt ad diaphragma»

Superiores fcptem uocantur uerç coftæ,inferiores quinq^ uocantur no;« thæjuulgo mendoße, quia breuio^ res molliores funt.Ideocj has quin/ q? uocanmt græci xovcPjo/j,id eft char«^ tilaginem. Et partem fub his coftis ex teriorem iftterior'emlupra umbilii* cum, uocat Ariftoteles

Nee uero dubium eft, quin u-arox^ove/'j» op, fignificet proximam partem ftib nothis coftis,ficut Galenus inquit, in bypochondrtjs fita eße epar oC fplei^

DE ANIMA. 40lt; ftcmjtacjç miror quarenonnuIH uerj« terint hypochondria praecordia, cutn præcordia fignificent proprie diæ* phragma, ut teftatur Cetfus cum ait, Stomachus circa prçcordia cum uen«« tricuk) cômittitur. Et Plinius ait prç? cordia efse phrenas, atq? ita phrenas, in Arifto. uertit Gaza. Sunt autem t})Ç£Vîç proprie ipfum diaphragma ièu feptum transuerfum,ut iiio loco dice:» mus.Sed redeo adexteriorum appel» lationem.

Sub diaphragmate uenter eft 'yasHj, cuius pars (upfa umbilicum uo CatUrETn^àsçio/j*

Ilia lagones font uicinæ partes utrincç circa umbilicum, Latera ue# ro uicina propter cauitatem dicuntur Kmivtç,

Pars fob umbilico dicit,vTsro7œsp/o/j Sgt;C ut Gale, clare defcribit in fecundo Aphorifmoru, apho, 3$'« h7jo/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ovo/xa'Jil TO

^aSfoi^jOö'o/j 32î //.tîa^u ? afcCoiiji^T hji* lt;;gt;aAy,id eft, nJ^op proprie nominat in^ feriorem parte uentris,quæ eft inter pnbem et umbilicum.Et addit poftea totiun fpatium ftib coftis diuidi in tria,inhypochondrion,ea quæ funt circa umbilicum,2lt;

Sub hypogaftrio petftett eft, id eft,os transucrftim latius, quod mu^ nit inteftina. Ariftoteles inquit extrcü» mum Itri, eft epifthion. Et Galenus ita defcribit, ut dicat l^'Xiop eße aizf tenus,pofteriusuero os ûcrum.

Pars inter ftapulas oppofita pe^ âori,Alt;.£7lt;x4)jtvo/),id eft,pars fùpra phre nas, Eft autem intra (U.£7a^gt;j£vo/j os j ftomachi ad ièptimam wertebram, ideo ia

Lumbi funt e regione hypochonlt;s driorum ubi cingimur,fic cnim deftri bit Arifto. T Squot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cTiôiifiifxci. »

Sub lumbis eft regio ofsis lâcri. Nam os ßcrum eft in dorfo latum os, quod excipit Ultimos fpondylos,ac ueluti geftat totam corporis molem. Quoditauocaturpropter magnitUi» dinem, facrum os,id eft magnum os, etfi all) arbitrantur fic appcllari, quia partum adiuuet,eo quod eius iundii raî in parientibus aperiantur.

In medio dorfi pax'(?gt;iplâ uidelicet fpondylorum ieries, quam etiam ue^ teres Latini ipinam uocarunt, ficut Celfiis ait,Caput Ipina excipit, ea con

fiât ex uencbrts quatuor 5C uigînti, ïtaloquitur ôC Plnu'us, Sed Galenus difcernitpax.';) Sgt;C ’0.Ka.vSa/j, uocat propn'e ipûm fpôdylorum ferïem,his uero uelut pinnæ addi'tæ funt, quas uocant peculiarjter aKav0a/j, td eft lpigt; nam,ÔC dici't fadîam efse, ut fit tan$ iiallum fpondylorum, feu ut l'pfius iitamur uerbi's nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;thit paxtwç,Porro

ctttovi/'uAoz uocantur uertebræ Junfc# lt;J5 oßa figura uertebrarum inter caput amp;nbsp;lumbos quatuor amp;nbsp;uiginti, mira arte iuncftajcaua intus ôd tenui carne ueftita,ut medullam contineant, quaî uocatura Cclfo,ipinæ meduna,a Ga^« lenovMÎiaZoçALUiXoç, ab Arabibus nu^* cha^ Eftep ut fupra dixi fubftantia fis* niilis cerebri, Sc; quidem orta a cere^i^ bro» Nec.n» cerebrum in capite ßtis magnum

DE ANIMA. 4!. magnum erat, ut ftifRceret omnibus neruis procreandis,amp;C utfirmiores eGî fêntnerui,minus longinque duci eos oportuit,ideoconditume(l quafi ah terum cerebrum,(eu riuus zx cerebro ducflus,feu ut inquit Gale. Troîa/xoç iK -rnyag T s'yKêtjîàAtifjUt inde plu^ res nerui procreentur QC minus dh fl:antes,motus fenfus caufà, Cunqt tanta fit dignitas huius medullæ,fpon dylorû lefiones periculofifsimæ funt. Diligentia uero fouendi, fricandi 5)C calcfaciendi fpondylos, quia neruos ïuuat,magnas utilitates adfert multis membris»

Coxæ feu coxendices’i % ta., feu fa ofsanatium proxima lumbis,ficut teftatur Celfus,cum inquit, Ima fpina incoxarum oße defidit, quod transi uerfumlongeqiualentißimum, uuh uam, ueficam,redum inteftinum tue tur etc.

Cotyhfèu acetabulum cft finus, ideftcauum,m fma parte oßi's natii« um o ubi infiguntur ci oïs^. fumma magni pedis ♦ Hune finum uocant Arabice Ancam, óó uulgo nomen ’«%'o/j pertinere tantum ad hune num putant, quia in eo finu morbus oritur,qui/‘jc/açuocatur» Sed icien^ dum,eft QC coxam latinis, græcis fignificare integra ofsa natium» cotylen uero coxæ finum»

Femur AwjoVjhaud dubie fignifi? cat fuperiorem partem magni pedis a natibus ul^ ad genu» Recentiores abfurde confuderunt nomina coxx et fœmoris,amp;^ præpoftere eis ufi fiint, Os coxæ dicunt pro fœmore,Slt; econ tra os fcemoris pro coxa, hæc inueri^ , fio in uulgaribus icriptis diligenter «nimaduertenda eft»

Totuth membrum quod uocant magnum pedem, a natihus ufq; ad plântam o-KtÀoç uocatur,ôÔ ab Arifto«

Os in genu anterius uocatur mo^ Ia,græce /xuÀK^qua appellatione etiam Paufanias uRis eft in hac fignificatioä« ne, cum de Aiace inquit, Patefado cius fèpulchro, inlittore confpedam efse inter ofsa molam, difci magnitu^ dine,acindeeftimatam fuifse corpogt; ris proceritatem.Ac diiêrte addit,mo lam efse os in genu, Verba eius hæc fîint,i/va( ot Koi.Tlt;x /j.a.T.isa là iTrt lolg •^ova.a'i/j osa, KaAou/«y/aç o utto. iZ/j ’/alpup /xuAaç, Fuit autem difcus baud dubie amplior orbis, quam taie os in uulgari corpore, Celfus uocat patel^ lam.

Crus pars a genu ufg ad plantam ïatinis dicitur» Confiât duobus ofsfi^ bus, quorum maïus uocatur Tibia, Kvn'/xH^ Alterum uero minus eft id eft fibula»

Poft crura eft pes, qui fie proprie appellatur, uulgo paruus pes, ÔC in liomine planta dicitur,græce vrâç.Par tes funt calcaneus, et in calcaneo mab lcoli,qiu tali uocantur» Deinde ex«^ tenfa pars ad digitos, planta proprie . eft, Græci abundant uocabulis, qux nonrecitabimus omnia» Galenus pedis partes ita difternit»

In ttJejvk flint tali, qui uocantur o-t^jojajCalenus etiam àsj«7àAïfç cat, Etfi Ariftoteles malleolos,qui flint in pede hominis, non iiiilt die» Aftragalos,

Recenfiiimiis appellationcs exte^ riorum précipitas, Nam hæc quam^ uis grammatica ÔC breuis explicatio, ■ tarnen non ibliimaffert aliqiiid lucis in ledione ueterum fcriptoriim, ac précipité philofbphortim, led etiam aditiim patefacit ad confiderandam, cognofcendamqi natiiram miiltariim partium corporis hitmani.Nec uero oia uocabula curiofe itndiq? conquifiis uimusj^d non erat difficile fadiii.Sed hie modus uifuseft aptior et utilior rii dibits, lam uero interiora mêbra bre^s uiter defcribemus.Etfi autem non ocs

DE ANIMA, minutasparticulas, omnes uenanim» arteriantm ac neruoriim propagines diftribuemus, fed craisiores partes obiter fpetîlandas proponemus, ta^ men hæc ipfâ explicatio oftendet mi^* rificam naturae uarietatem, multis de caufis confideratione dignifsimam,

Vos uero ueliit in templum ac (àcrarium quoddam, uos introduce putetis, Qiiare fingulari reuerentia alpicere nonfblum materiam,(êd mul to magis artem, èC confiderare confié lium diligentiam opificis debetis. Nam ipfâ opifiaj ratio teftatur, homi nés non cafu extitilse, ièd ab aliqua infinita mente ortos eise, quæ ftngUi« las partes mirabili confilio diftribuit, de ad certos fines deftina«it,quæ inv prefsit

DE ANIMA. 4y. prefsitnoticiamac mentem,quæ eft clarifsimum ueftigium diuinitatis. Deinde confîderandum eft, quam fit fuauis y ÔC ad uitam, ad iialetudi«! nem,ad mores utilis hæc cognitio,uiiS dcre nutritionis geirerationis cau^î üs,cernere fontes affe(ftuum,et animt motuiim,intueri inftriimenta ôô cauä« fàs notitiæ » Si quis has pulcherrimas res non admiratur,hic prorfus ab hojs minis natura degenerauit ♦ Quid in ipfa partium diftributione, Deus non folum oftendit, quas acftiones priuatim ab homine requirat,fed eti^i am imaginem quandam ciuitatis ac politiæ propofuit, Vt enim tres fiint uelut uentres funtftionum præcilt;c puarum, Infimus feruit nutritioni ôi generationi.Secundus in quo cor eft, ciet motus SC defenfionem, T ertius in quo cerebrum eft, continet maxi^« marum rerum notitiam,Sic in ciuitaü te bene conftituta,prima cura cfse bolt;

ni moderatoris rcip, debet, ut cities habere uiAiitn poßint» Deinde ut defendantur aduerftis iniuftam uim» Tertio ut etiam ad fapientiam QC no^ ticiam Dei, ói. aliarum honeftarum rerum inftituantur, Ita ipfe hominis partes indicant, quæ res precipue petendæ fint,quae atfliones ftiîcipien^ daî,ô^ illuftrem imaginem continent iegitimiimperq,ieu recfle conftitutæ ciuitatis,Qiiare cum nos ipiôs intue^ bimur, cotutderemus ad quæ adio^ num genera, priuatim Sgt;C publice deftinati fimus, Præterest Plato de ordine etiam Riauiter philofophatur, ait diftare has partes, ficut diftant in cantu UTraTHj^tcTK ly vk7k. uttccTh fummus locus eft cerebri, quæ eft fèdes gu^ bernatricis partis, quæ uocatur h7£î^ fxoviKo/j, iîib hac ièdes eft cordis, quod eo confert ad AL£o-ài),quia alias obtem^ perat iudicio,alias fuo impetu temerc moue^

DE ANIMA. 4^. mouetur.Tribuit enïm cordi potent« am Su/xoequia ciet affeAus fèniu^ um»Et quontam gignit afïedus,qui cient motus, uelut fatellicium eft gugt; bernatricis potentiæ. Idcoqs dicit Pla to ibi collocatum eise cor £/ç ilùi oÎKHa-tp, ut affedlus uelut iàtelli^ tes obtempèrent rattoni.lnftmam par tem uocai Plato 4)à7vH^j,id eft prefepe, quodnutrimentumexcipiat ÔC con^ coquat, ôô reliquo corpori tranfmitsî tat. Hanc potentiam uocat ÎTrieu/Mh^ xiæ,qu{a continet appetitiones uege^ tatiuæ uirtutis, famem, fitim. Qiiæ quoniam minus funt in poteftatera^ tioniSjideo hæc pars longifsimediftaC a gubernatrice,ldeoqçvH7H,id eft, ulti^ ma uocatur.Hçc cômemoraui,non fo lum ut fieret illuftrior ufitata diftribu tio, quaièdes interiorum tres confti^ tuuntur, fed etiam ut diligentius confiderent ftudiofi,ad quos uftts fmgulae?

DE ANIMA, fingulæ partes conditæ fint, quæ adfones, quo ordine homini conucî* . niant, V t uelut in cantu uttäTh gubergt; nat reliquas uoces, ita fciamus inferitf ores uires cum diisonant a guberna^ trice parte,uicio(às eße. Nunc igitur

Exemplo Galeni ordior a uen^ triculo, quod eius utilitas notißima fit, Ac primum de figura fitu, Po^ ftea de fiibftantia eius ÔC utilitatibus dicam.

Ventriculus qui cibos transmit (bs excipit primum alterat, fub di^ aphragmate fitus eft uerfus dextruni, Eftqj figura rotunda, oblonga, Sed nônihil ampliore fundo,Deinde pau^ latim anguftior erigens fe uerfus fini^ ftrum

ftr um Iatus,ac circa decimum tcrtium fpondylum, (ub iplo diaphragmate alligatur dorfo.Hoc ipfo in loco inle«; ritur ucntriculo anguftus canalis,fi:# gura inuerße tubç, qui ad fauces usq^, nonquidem reói:a,fed nonnihil ces« dens uenæ aortæ,tendit. Hic canalis uocatur oVo^a^oç propria appellatio;« ne, quodper eum cibi uehantur ab oreinuentriculum» Habet autem o’(o-ûlt;pà7oç nomen ftomachijfignifi^ cat enim in genere huiufrao^ di canales.

Habet uentriculus duo orifîcia, alterum fuperius,quod uulgo uocari folet orifitium uentriculi, uidelicet ubi inlèritur o’(tro(?à7oç uentriculo,fub ipfo diaphragmate, ficut confiât ex^ emplo,in loco fub sÉçvu adhiberi mer dicamenta ad fouendum illud orificir um,

cant portonarium, per quod uideli^ ' cet euehttur ex uentriculo nonfolutn cibus alteratus,fed etiam fuperfiuitas, lit paulo poft dtcam ♦ Nullum enim aliud eft uentriculi hoftium ad eue^ ' hendas fordes. Et ambo orifitia, ne perflueret cibus, apte fita ftint in late;? ribus uentriculijôC accepto cibo clau« i diiolcntambo, ut calor magis intus I contineatur, Ac ne quis miretur quoigt; • modo ftiperius orifitium claudi po^^ • Ct,cum inde longus canalis porriga^ tur, qui quidem continuus eft ipfi uentriculo,idemq; corpus, ftiendum eft uillos in imo œfophago latos else, quibus conftringitur et clauditur. Ad hæccomprimitur etiam oefophagus, ' ' eo in loco a diaphragm ate,Nam inter utilitates diaphragmatis, hæc quocj gt;nbsp;recenletur ♦ Hine intelligi poteft, cum hiat orifi'eium, malam coeftio^ ■ i nem fieri, quia non lol urn exhalant fumi,0lt; calor difsipatur, led etiam pro^

Ideo autem ucntriculus a dextro latere porrigitur uerftis finiftrum, ut îocum in dextro latere prebeat epati, quod incumbit uentriculo, 00 uelut digiti's, fuis utuocant,pinnis ample:# ditur èc calefacit eum,ln finiftro late^î re fplen eft ut in ea parte uentriculum calefaciat,amp; ut Melancholiam infun# dar, qua cietur in orifitio uentricult appetentia. Ceterum a quibus partis« bus alijs iuuetur,deinde dicemus, Ac fitus quidem admonet,quare fompto cibo profit cubare in dextro latere, turn ut magis calefiat fundus uen#« triculi, turn ut non eftàindatur cia bus,

Subftantia uentriculi, eft partim carnea, partim neruea, conftat enim duabis tunicis, quarum interior eft neruo^

DE ANIMA. ncriTofior ac fpifsior „ eftq^ nigofà, dentiCLilata ÔC afpera,habet uillos Ion gos interius,quibiis ceu digitis attragt; hit cibfl, In exteriore parte habet ob iiquos,qui retention! fèniiunt» Exte^# rior tunica magis eft carnofà,quæ uiV los habet latos, utiles ad expelletv dum.

Temperamentum ipfius uentri«^ culi,frigidum eft S)C ficcum, conueni^ ens uidelicet naturæ neruolæ, qua preditus eft, primum fcnfiis caulà, ut afFiciatur rebus conuenientibus, SiC auerfetur non conuenientes» Deinde ut appetentia QC efficatia rriaior ftU Præterea ut fit durior, ne ciborum alperitatc offendatur. Habet autetn ÔC calorem aliquem natiuum,Nam et exterior tunica calidior eft, ÔC calefit uentriculus a uicinis membris , ab cpate, fplene, corde, diaphragmate, qdafsidneagitaturu'tem ab omento, præterea a Ipiritu, qui copiofus in^ fanditat

DE anima.

45».

infunditur in uentriculum, propterea quod colligatus eft uicinis membris per uenas 8C arterias.

Vtfli'taseft minime obfcma,{èrlt;s uit enim potentiæ nutritiuæ, Ideoq^ habet natiuamuim appetendi dbos. Nam fames cietur in orifitio uentri^ aili, cum uidelicet exhaufta membra nutrimentum defiderant,2lt; attraherc conantur ex uenis, uenæ ex epate. Epar ex uentriculo. Ventriculus ex orifitio,coiTugatur ôô afficitur orifitio um èC appétit cibum, 8^ irritât hanc corrugationem melancholia infula orificio ex (plene,hoc modo fames ci# etur. Quani^ 8C 3ii?L figna ftint, quod . naturaliter iniît uentriculo uis pecu^ liaris,appetens atcj attrahens cibum. Nam in piicibus,qui uocantur feu hiatulijcum auidius perlèquuntur prædamdta mouetur ipft appetitione uêtriculusjut eisprocidat in os, Qiio

cxemplo Ô6 uentricuU natura mott«* ftratur,ô^ pfngitur imago heluonum qui auidius appetunt cibos* Et qui#« dem uoraciores funt,quorû œfopha^ gus ôlt;^ amplior eft,ô6 craßiores habet tunicas ♦

Sunt igitur quatuor uirtutes uentriculi,attraherecibos,retinei-c,aß terare^et trâfuedo nutrimento expel lere fuperflua, funtq^ ut ante dixi uillf ad attrahendum QC retinendum or^ dinati»Vis autem alterandi precipua cft, quæ uidelicet cibum mutât in chylumdtoc eft uelut in li«^uorem, id enimgræcis fignificat , dC hunc coquit tantifper donee maturuit, ut . tranfinittipoßitadepar, Fitqjeacof« tflio, primum peculiari ui ipfius uen^ triculi,quodexeo exiftimari poteft, quia totus uentriculus miro modo uniuerßim cibum ampIetSitur ac fo;* uet,uelut matrix tota ampletflitur fix tum« Deinde adiuuatur calore,de quo

quo ante dtxijfpiritu, phlegmatc -, bigt; k. Cumq^matumit chylus,apen£ur pylorusjà euchit chylum in duode^ num inteftinum,deinde in ieiunum, ïbi uenæ mefaraicæ rapiunt eum, amp;nbsp;transuehunt ad epar» Superfluitas uero expellitur in cæcum inteftinum, feces deinde in caetera deijeiuntur.

DiAum eft breuiter de uentricu*; lo 96 eins offices, prius^ uero ad cpar accedimusjin quo’ deinde altera fit co(ftio,priusrecenfebo duo tegu# menta uentriculi, magno confilio a nâtura condita ad muniendum uen^ trem ÔC inteftina»

Cclfus difeernit omentum a péri* tonço.Eft igitur omentum, ^d græci uocant £'5yraxgt;ÿ/),uulgo zirbûjcftq? tu^ nicaftupanniculusneruofus, multis G Z «enis

uenis et arterijs conftans,cui ctrcöfuß» eft pinguedo copiofäjorit a diaphrag mate, amp;nbsp;tegit anteriorem uentricuU partem S)C inteftina,ac pom'gitur uf^ ad pubem, VriHtaseft,ut innatum uentriculi calorem concluEim teneat, Deinde utadninet etiam ftio calore» Ideoenimpingnedo circumfufa eft, lit addat -calorem, habetcg nomen apnd græcos, quia uelut natet fiipra uentriculiimt Galenus experimento probat omentum conditum eise, ut calefaciat, ait, n.gladiatort exedunt eise, qui etli uiueret,tarnen minus po tuerit concoquere öf pluribus to^ mentis opus habuerit,

Vulgo lîphac,tunica eft, quaî amss bit ac tegit undiqi omnia membra iientris inferioris,uehtriculum, omen tum, inteftina,epar,lplenem, renes, At q^inde

inde nomen habet, quod cum fît »nuolucrum omnium membrorum inferioris uentris, undiq^ circumten* datur a diaphragmate,usq; ad ofsa pii bis, ölt;^in dorfoadfpondylos lumbi affigatUGcft autem alibi crafsius, ali^ bi tenuius»

Vtilitas eins eft, ut muniat ÖC ca;# Iefaciat,prætereaut alligetac liifpen^ dat ad dorftim membra uentris infe^ rioris. Suftinet autem in exteriori fu^ perficie mulculos, motus caufa fa^ dosXupra hos eft adeps,deinde cutis,

Proxima uentriculoftmt 5*^ intens ftina,quæ etfi ftint continua SC unum corpus,tamen dilcernuntur figura, tuôCofficijs. Äctriafuperiorafunt gracilia,quiacuminipfo tranfitu eti^ amaliqua fiat coAio, fuperiora funt magisgracilia,utmagis calefieri poG

fint, Ut Gaknus mquit/acttiorfit tranfitus, fa(5la 411. funt Scvat/'oo-twç cau^ fâ. Reli'qua infen'ora funt magts cari« nofà amp;Scra{siora,quiaeuehunt excre menta*

Primum duodenum Galenus uoi« cat £K!j)ucr;/j,6(S ait duodenum ab He^ rophilo nominatum else,quodlongi^ tudofitduodecim digttorum»

Sextum recîum,uulgo longaon, nefcio unde fado nomine. Sed cum ordine de fingulis dicam, uocabulo^ rum ratio et officia intelligi poterunt.

pyloro oritur, QC furfum ucrfiis, in dextra parte uerftis dorftim porrigi«« tur,ut alligari firmius polsit,præterca ut ad bill's meatum in epatis regione apte locatum fit.Nam ubi definit duo dcnutn,inipfo ieiuni inicio, meatus eft ex uefîcula fellis, ut bilis cibum pellat SCinteftinummundificet» leiunum»

Duodeno continuum eft ieiununt, quod fub epate habet (piras aliquas, deinde aliquanto redius porrigitur ad epar» Appellatio indicat officium, fèmper.n.uacuum eft, Nam 06 in hoc inteftînum meatus funt bilis,quæ cito pellit cibum,2lt; Epati proximum eft, ideo inde ftatim rapit clrylum, hu^ ius ufus cau(à,multæ uenæ melàraicç, in hoc inteftinum porriguntur, ut ipfum celerrime exugant. Transmits’ tit etiam hoc inteftinum bilem in cat* tera ad pellendas feces.

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G 4 lleos^

Vocatur a Galeno gradifus intof ftinum. Habet eundem ufum, quem habet ieiunum,hoc eft^ut transmittaC cibiim,(èd hoc intereftjeiunum mox exugitur i uerum gracilius retïnet chyliim diïittus* Ideo enim habet pkt res gyros,8C ut chylum magis coquat, amp;C ut diutius fuppcditet alimentum, ncmoxopusfitingerere alios cibos. Has ob caußs etiam uenç Melàratcç, plui es in hoc inteftinum,quatn in cægt; tcra dedudæ funt^Cumq? fit longißii« mum omnium, uarie uoluitur circ3i ilia, inde ab hepate ul^ ad cæcum in*’ teftinum. Suntqj orbes eius innexi melènterio* Plato aithocconfilio fai* bricatoselse hos gyros,ne fi ftatim altj cibi ingerendi elsent uitam âge*« remus a(j)/A0(ro(Jgt;o/j ly nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Apud

Hipprocratem Galenum ÙÀwa- eft morbi nomen, non inteftini.Sicut.n» in alio inferiore inteftino,quod

DE ANIMA. n-uocatur,fiunt naAiKor dolores, Ita «î hocgracili ac fuperiore intefti'noj mill's morbus exiftit admodum perif* culoftjs, cum fiunt oppilationes ne^ quid expelli poßit, aut ftint ibi uiftofi ac mordaces humores. Vulgo appela laut iliacum morbum»

Cæcum fub Epate ac rene dextro fitum eft conrinuumileo. Officium ciuseftexileo exerementa excipere, in quibus tarnen adhuc reliquum eft aliquid fucci, quod exugunt uenæ Melâraicæ paucæ.quæ in hoc intefti^ num dedudæ fttnt» Et quoniam exs crementorum locus eft, amplius eft cæteris inteftinis, ideoc^ uulgo (accus appellatur»Dicitur cæcum uulgo mo noculum, quia unum tantum habet orifitium,quod quidem con(pici poC» fit,quo primum ex ileo excipit excre^s

DE ANIMA, mcttta.poftea exhaufto focco, fiquts crat rcliquiis,pellit ea in colon. In CO aiunt naici uermes.

K^Xof] cxco continuum eft, Iongt; gum duos cubitoSjhabet uarios flex^ us, ne ftatim perfluant excrements, fed uthicquoqj exugant Mefaraicæ reliquum boni fucci/Incipit a cœco intellino in dextro latere, ÔC porrigi«« turinfiniftrum, uoluitur circa reit nem finiftrum deinde attollitur ad fplenem,2C extenditur per uentricu^ lum ad Epar,2C ut calefiat, 9^ ut fub tertia pinnula Epatis cxcipiat meai# turn ex cyfti fellis.Nam cum maxime conditutn fit «.wào/j expulfionis cau^« (à,habet opus bile ad pellenda excre^« menta ♦ Ideoq; ibi colorem accipit ftercus, fit enim flauum propter bi;« |em,Et quoniam in colo funt fubin;# de uelut cellulæ, figura etiam aridios# risftercoris imitatur cellulas, ut du;= riora

DE ANIMJl. y4. riorafcybala monftranr» CoUd dolo^! res ab hoc inteftino nomen habent, fiiint autem ciim opilantiir meatus a frigi'diSjCraßis ÔC uifcofis humoribus*

ReflediturKuÀop ab hepate uer^ fus finiftrum renem, ibi incipi't (îlum inteftinum ÔC demtttitur ufq^ ad fèdem,anneditur autem oßi ßcro ÔC Ipondylïs renum, euehit lierais, ideoôôfatlsamplumô^l longum eft.

Sedem feu anum Galenus nominat irtpiyKiUfo. a conftn'ngendo, quia mu^ (culis conftringitur fedes,ut fît munis' ta contra præcipites Slt; inuoluntarios profluxus,

Recenfui intellina, addam aliquid defîibftantiaeorumacuillis» Tunigt; carum fubftantia eft pannicularis,pro pinqua

pinqua carni, ner uofà, pkin'inos ha* bet uillos latos,quorum natura eft ex pellere. Quia enim attradtone ac re«« tennone non ualde opus habentjideo paucos habent alios uiUos,

Duæ funt græcæ appellationcs Mefëntertj, quas Galenus fêxto ana#« tomicon fie delcribit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in^gt;

quit a fini dicitur, non eft enim iiv teftinum,fi:deft aliud qvuddam im^ plicitum inteftinis,non folum ut ea geftet, diftinguat,dorfo alligct, (èd precipue, ut uenas melàraicas, uelut canales fiiftentet,qux hauriant ex in«* teftinis chylum, ac transuehant ad epar.

Altéra appellatfo eft quia fubtilis panniculus eft, feufubti^ Iis quædam congeries exilium ÔC guftarum uenarum.Nam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;figni?*

DE ANIMA. yy. f icat fubtile,tenue.Hæc autcm utilitas eft Mefênterij ♦ Cum interualium quoddam fit ab epate ad l'ntefttna, opus fuit ueluti canalibûs. Ideo a por ta epatis oriuntur uenæ, ceu rami, quarum orifitia infixa funt inteftinis, ut inde chylum hauriant, eamq; ob caufàm appellantur alicubi a Galeno Manus epatis, lam his canalibûs ne rumperentur,opus fuit munimento ac fulchro.Id munimentum eft

Eftigiturpanniculusortus a pc^ ritoneo neruofus, continens carnem glanduloiàm dC pinguedinem quan=« dam, qui £x^ uenas illas Meiàraicas uehit,amp; fimul arteriâs ac neruos ge^ rit, ut artcriæ calorem prebeant tum inteftinis, tum ipfis ücnis coquenti^ bus chylum, nerui fenfum impertiss ant inteftinis, uenæ uero S)C hauriant chylum# uiciftim nutriant intefti^ na#Vc

DE ANïÏâK na^Vtehima trunds arbofûm por«* n'giintur in terram radices, ut nutrilt;« mentum attrahant,ita rami a porta Epatis fparft per mefèntcrion,adhei^ refcunt inteftinis ceu radices, 06 inde nutrimentum attrahunt, Caro glan^« duioû, 2lt;pinguedononfolum mUi^ niendi cauià conditæ funt, lèd etiam ut hume(flent inteftina, 6C calorem conlëruent, turn uenarum, turn inte:* ftinorum. In hac glandulolà carne,fi^ quando multum melancholiæ relink quitur,aut in earn efFunditur, oritur morbus,qucm uocant melancholiani mirachiam aut

SeuKaX'açtaç, Arabes non diicer:«« nuijta meiènterio, eft enim ilia ipiâ glandulofacaro de qua diximus,qux explet loca uacua inter uentriculum, Epar ÔC iplenem, QC prebet uelut mollem

DE ANIMA. ylt;lt;. moHetnicdem Ill's membris, fufti?’ net ucnas mefàraicas ♦ Dilèrte cnim defcn'bit locum Galenus ni Anatol mia uenarum,ubi ait 7rlt;x7Kj£aç ftibftra turn efsc Lienis ÔC arterijs ea parte, ub» iienaportæ,quæeftin caua parte in»= feriore Epatis, fcinditur in ramos, Ibi em'm ne rumpantur uenæ rræ,ait opus efse munimentis quibuG dam,Quare ut Arabes Melènterium efse dicunt, fimul crafsiorem îllam ^landulofam partem,infèrtam uacui's îpactjs,SC deinde exiliorem inteftinis affîgentem ucnas Mcfaraicas ♦ Ex« preise cnimdicunt,duas efse Mefen^ tehj partes,uocant Eucarum,quod arbitror eße corruptum ex uocabulo HaÀJKçtaç, ]ta Galenus dilcemit illas partes appellatiojnibus,crafsiores par;« tes uocat , Sed pelliculas proximas inteftinis, quæ funt angU(gt; (iiores

GencroRim mcmbrum eft, quia inter organa nutritiuæ potentiç prægt; ci'puum efl. Qiiare SC natura cius,ôu in opifiti'o confiînnn architedi, dili^ genter confiderari debent»

Subftantia eins eft caro rubra, propemodum ut coagulatus ûnguîs, Intotam Epatis carnem (parfum eft ceu rete quoddara,uidelicet rami ue«« næportæ,8lt;uenæcauæ. Nam infra in caua parte meatus eft, qui uocatiir porta, a qua ceu rami uenæ Meiârai«’ cæ ÔC aliæ quædam propagantur* Ideo autem portam Galenus nuncu!«

Supra uerolt;in gibbo cpatis oxi^ tur uena caua,graîce koiAh, quæ fang^ uinem uehit ad cor ♦ Qiiani^ igttur extremi meatus ampliores funt, taiS men mira arte ab ipfis exiles et angu^: ftæ uenæ, ceu minuti riuuli dedudi funtjin totum cpatis corpus,huius uti litatis caufa, ut diftributum chylum in minutas partes,Epar coqueret pcr^ fediuSjSCiniànguinem conuerteret. Hoc enim proprium eft cpatis ofFiciss um,chylum percoquere,ôi^ in (ànguis* nem nutriendi corporis caufà con^ uertere.ldeoqß temperamentum eins calidum QC humidum eft,conucniens naturæfanguinis. Et propria caufà conuertens chylum eftipfâ caro epai# tis,quæ transformat chylum tan$ bi afsimilans ôd rubrum efficit» Etfi igituralij dicunt,cor efse fontem ôi

organum gener andi ûngLn'nts,taniert ïios Galeniim ïeqin'mur,qtïï redie df cet carnem epati's eße organum fua uirtutefpeciftca gcnerandi iànguinis, quo nutrtendum eft corpus ♦ Sed ta?* men epati impertit cor uitalcm calo^* rem,ct ipiritus m'tales.Idcoq; dedudç font arten'æ l'n epar a lüdna Aorta, quæ funt paruæ, non enirn hauriunt ihi fànguincm, ncc nutriunt humido balitu epar, fed aduehunt fpiritum ui'talem, SC prebent uiam emittendi's haliubus,feu ad euentandum.

FitautemSC generatio SC purifî!” catio fanguinis in medio epate, ubi iiidelicet a ramis uene porte,transfon dituriamiânguis in ramos uenæ ca^ uæ» Ideoq; in media epatis pinnula, condita eftfellis uefîaila,quæ appella tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.Nam epar habet

quinlt;5 pinnulas,ut his ceu digitis am«* pledatur uentriculum,Media pinniiä« la con=^

DE Anima. ys. la continet ueficiilam fclh's,a qua por^ rigitur meatus ad ramos uenæ portae, a «ena portae dedudus eft mus iniplenem,

Cum igitur chylus iam percocflus eft,fit purincatio in medio epate» V£ enim in mufto ineft non fôlum uint ïübftantia, ièd etiam quædam fuper^ fluitasjfuntenim feces,quae propter grauitatem in imum deiichuntur. Et eft aereum quiddam,quod flos uoca^ tur, ineft 2lt; quiddam aquoftim, hæc cum feruent mufta,fuperne exhalant, ïta chylum dum coquitur èC infang^: uinem transformatur, purificari ÔC fernere exiftimemusjtacp grauior fti^ pcrfluitas ceu fex in imo relinquitur, quamexcipitramus,qui in fplenem dedudus eft, haec grauior fuperfluis: tas, eft atra bilis, ceu tcrrea èC aci^ da chyli pars. At fuperfluitas leuior ebulliens, quae eft uelut ignca pars chyli, fcruida ôi acris, quae uocatur

fïaua bills, proximo meatu cxcipitUf ÔC in fellis ueficulam uehitur» Etft au^ tem iemper aliquid,tum melancho^ iiæjtuni flauæ bilisu'n iànguine reli^ quum eft, tarnen pars impurior ac maior iùperfluitatis, ita fegregatur. Poft hanc pnrificationem,manet ad«« hue cum iànguinis ftibftanti3,alia quç dam fuperfluitas aquoiâ,ut partim in (ânguinem conuertatur, partim red^ dat ßnguinem minus denftim, ut per anguftißimas illas uenas in epate per«« lluere poßit, SC ut mitiget ardorem (anguinis. Poftea ubi cx caua uena languis diftributus eft,euehitur aquo fafuperflui£as,adrenes £lt; urinæ me«’ atus.

Magnam utilitatem habet haec cognitiou'ntelligereicilicet cauias amp;C difcriminahumorum,iednon iblum titilitas,uerum ipß etiam artificq ua!^ rietas inuttat ftudioios, ut naturas at^= adiones harum partium diligen«* ter

ter contemplentur, SC vudcant hæc non extitiße cafu, non fruftra, fed nés omnium partium atq; adionum, fapientißimeprguifosefse ab ætcrna mente , quæ eft architetflatrix natUî* ræ. Magno confilio ipfum corpus Epatis ita conditum eft, ut fît cognai turn naturæ ßnguinis, ut chylum fî^ bi (irsimilet,V enç exiles ceu riui ipar^ fi in toto corpore epatis, SC ut diftri^s butus chylus facilius percoqueretur, ÔC ut nos ipti admoneremur uoraci^ tatem SC immodicam repletionem, naturæ inimicam efse» Additæ etiam partes,quç purificent lànguinem.Di«« ftindç humorum naturæ mirabilium utilitatum caufa, utfuo loco dicetur. Nam fîngulihumorescertis acftioni^ bus ièruiunt. Sanguis nutrimentum SCipiritus fuppeditauAquoià fuper#' \ fluitas réfrigérât,mitigat SC alitiàngi» uinem* Flauabilis difsipat, incendie ac pellit, ?itra bilis cohercet,condenlt;«

ßtrefrigerat* Magna h inc uarfetaJ temperamentorum, adionnm, inge^ niorLim,deniq? eriam morborum ori^ tur.Iam ilia magna dignitas eft epatis» qiiod fèdes eft in qua uenæ oriirntuf, fèqiiimunn.Hippocratem Sgt;C Galenô Inquit autem Hippocrates

Êw/j iTrap.Nam in épate oritur nena ca ua,a qua ceu rami toto corpore relt^ quæ uenæ propagantur, Vocaturqi ab An'ftotele uena lecoran'a ÔC mag^ na,Noncnimaliaamplior eftin cor^ pore,quia ut imi trunct arborum ftint amphores, quam faftïgia aut rami, fie inuenis inicium eft amphïsimû,Hiplt;’ pocrates defcn'bens eius ufum,inqui£ earn eße ox'lt;A*-aî?olt;îgt;«ç, hoc eft,uehicult;^ lum ahmenti» Hinc em'm l'n totum corpus per reliquas uenas ßnguis di^ ftribuitur» Sed tarnen ut fidus ciuis domini ratiôem maxime habet epar, ideo caua uena primum inuehit fang=* uincni

DE ANIMA. lt;So. uînetn in cor, non foliim,ut reddat mutuum officium cordi,accipit enim cpar a corde calorem uitalem, Sed ut præcipuam partem, uelut bonus pater familias,primum alat, quæ qui;^ dem S)C ex hoc ipfo lànguine gignic (piritus urtales, ut uniueriô corpori reliquo, imperciat regium ac ium^ mum beneficium, uidelicet fpiritus uitalesjô^ calorem uitalem. Alcendit àutem caua uena per diaphragma, effq; continua dextro uentriculo cor^ dis,inde dC furfum SC deorfum ramt propagantur. Vlyfses inquit fe delp berafse,an ea parte confoderet Cyclo pern, ubi epar iundum eft phrenic bus, hoc eft, diaphragma«, quia ibt perfofta uena caua,extin(ftus efset Cy clopsjdefijfset enim ali beneficio ca» uæ uenæ* Sed pergo ad cætera, re^ fiant enim quædam de uefica fellis dicenda.

Dixiantea in mcdû epatis piW nula,cßc fellis ucficiilam,2lt; inde por« rigt ramum ad iienas in medio epate, qui excipit flauam bilem in purifica^ done fanguinis» Cumcp hic meatus oppilatus eft,ut a ßnguine flaua biiis non poßit fegregari,multa ÔC impura bilislanguini permixta,gignit febres cholericas, aut idericum morbum, Sed ramus iëu canalis potius,quem dixi tendere a ueficula fellis ad medi«’ iim epar, diuiditur ceu furca, oritur enim ab eo procerus ramus, qui por^ rigitur in inteftinum duodenum, ut inde pellat nutrimentuni in reliqua inteftina,

In uentriculum uero plerumq^ nullus eft fellis meatus, ne ft influât bilis, turbetur codio cxpellatur nutritnentum» Nam uentnculus,fi a flaua

fîauabile, quæ admodum acris eft, ftimularetur ac morderetur, indigo* «ans difsiparet ac euomeret cibos, Di'xi autem plerumqp nullum else fel

, Iis meatum in uentriculum, Nam / Galenus Icn'bit pauca quædam else corpora, in quibus non lólum ulita* tus meatus dv.ducïtur in duodenum inteftinum, lèd etiarn ab eo ramo, oritur alter qui paululum ftipra pylons rum inlèritur uentriculo, qui lî paulo amplior eft, largiter infunditur in uentriculum flauabilis» Vnde fit ut in uentriculo redundet biliola liiper^ fiuitas, quæ non lólum gignit mul^ tam prafinam bilem, quæ èC codio^ nem turbat,Slt; acres ÔC mordaces fucs* cos parit,lèd etiarn perpetuam naulè^ am, óó cupiditatem uomitus adfert, EftqUiis opus uomitu pierumqj ante cibum,ad eijciendambiliofam ftjper^ fluitatem,Galenus exempla commet inorat,2lt; nosipliquofdam uidimus

talcs, qui etiamfi erant fie iâtis tem/ pcrantesjtamen fere quotidie uomc=« bant.Auicennahos appellat miièros a natiuitate» quia non eft accerfitum malum^led a natura ortum, quæ præ^ ter inorem ilium ramum inufitatnm, qui porrigitur in uêtriculum illis ad^^^ didit.Habcnt autem perpétuas crudi^ tates fie fafi:idia,capitis dolores, SsC in ct7jolt;î)/aç incidunt. Sed in alijs ampliogt; ; rcs,in alqs anguftiores fiint hi mea^î . : tusjfiefelipfiiminbiliofis maius eft, qui dicuntur ttwjoxoào/ , propterea, quod in eis redundet amara bilis.quç cum faciat fuccos infuaues, ea corpo;# ta male nutriuntur,ièd infra de tem^ peramentis de hoc genere biliofo^ rum dicetur,

Qiiæ fit ntilitas fellis, facile in** telligi poteft ex his quæ diximus. Nam in purificatione iànguinis opus eft deriuari aliquo flauam bilem cos’ piofio^

piofiorem, cft igitur opiis receptacii:^ îo,in quo bth's calefacit epar,ô(^ conferuat ne putrefcat. Habet deinde alia officia propria, pellit nutriments tum in inteftinis, 06 abftergit intefti^ noriitn fordes.

In finiftra parte uentriculum am^gt; plcAitur lplen,paulo inferius, conftat autem carne fubtili,rara,fpongiolà, figura propemodum quadrangula, colore fubnigro, eft enim receptacu^^ lum atræ bilis, Alligatus eft aût dors« fo Ô6 in medio coftis mendofis.Porrits . gitur autem canalis uenofus exepate a uena portæ ad iplenem, quo fâng^ uislimofusjnquo fex eft languinis, atra bilis attr ahitur. N ec uer o nulla eft adio fplenis, fed cum in eo mult« tæ fparfæ fint arteriæ, calorem re« dpitacorde, quQ ilium feculen t^ turn

turn 8^ h'mofum fanguincm magis coquit,ôô aliquid afsumit inde, quo nutritur. Deinde quidam rami progt; paganturalpiene,qui ^nguinem il^* 'îum ad nutriendas ctiam uicinas pari# tes uehant, Sed unus a Iplene précis puæ utilitatis caulà deducitur ad os uentriculi, quod haurit 6C emulget inde melancholiam,quæ cum fit aceri# ba,corrugat orificium uentriculi,cuin ut irritet appetentiam,tum ut claudat orificium, infulà in uentriculum confirmât uim retentricem.

Hinc utilitasSÔ Iplenis Sô mêlant choliæ intelligi poteft. Etfi autem in«« fra de affedibus dicendum erit, quo«« modo humores uel lêruiant ad cicn^ dos affècîlus, uel moueantur ab ipfis afïedibus,tarnen hic breuiter monen dus eft letflor, atram bilem trifticia cordis moueri,ô6 ex iplo Iplene effun di. Jtaq^^mœftis etiamfi natura non abun^

DE ANIMA. S3. abundant atra bile, tarnen' accidunt dolores hypochondrtj in finilho la^ tere fiib colb's,cuni uidelicet in eo lo?^ CO agitatur 8C eftiinditur atra bilis, Ac nouimus ipfi aliquotqui cum alioquî bona ualetiidine uterentur , tarnen occupati curisjfèpc his doloribus aß? ficiebantur.

In alijs qui abundant atra bilejpfa melancholiæ rcdundantia mœfticis: am parit, dC exhalans in cerebrum gignit errores mentis, SC efFuià ex (pienc in uicinas regiones ac meiên^ terium,magnos cruciatus afFert» Hâç Auicenna uocat mirachiam mêlant choliam. Graeci appellant 7rà9« vtto;»

Vidimus hocmorbo labqra temuirum dodlifsimum Longicam«: pianum, quimagnos cruciatus habe# bat circa ilium. Cumq? de morbi ge# nere inter Medicos quaeftio eiset, faj« eile apparuitjtantum melancholiç agi tationem efse,quia cruciatus illi cre# bra

BE ANTîSA; brahabebantinteriialla» QiTOtks animus iucundis fermonibus cxhila^ rabatur,prorfus fedabantur dolores, poftea rccrndefccbanr, cum folitario in animiim rurfus incurrerent cx cure quibus exercebatur.Hæc eo rcciraut^ mus, utcum hi,qui habent animos occupatos CUI is,obnoxtj lint his pcrii’ culis,caulas horum dolorum obferlt;* uare amp;nbsp;inielligere diicant,

Ä. uena caua ex Epate uerfus cor emifsa,rami oriuntur, cum alij quiz dam,turn amplißimi duo figura lite^^ rx A, qui uocantur uenæ emulgen«^ tes, quæ aquoßm iiiperfluitatem {e'/ gi-egatam a fanguinc, cum iam cx epate euehitur,excipiunt ôé ad renes transmittunt ♦ Simul autem aliquid fanguinis eo influit ad nutriendos re^ nes,eftlt;5 bills admixta languini*

Tendant igitwruenæ emulgcntes ad duos fênes,quoram alter fiib epa^ te,alter fub fplcne finis eft. Eftq? co«« ram fiibftantia carnolà, fblida, dénia, ne dilsoluator ab aquolà ac biliofa fuperflaitatc, feu ut Galcnus inquit, ne languis quo renes nutriendi funt, una cum aquofa fuperfluitate cxtillet ac pcrfluat, Additæ funt renibus ina^ iulcLilæ arten'æ,quæfplrituin calo^= rem fiippedi'tant, ut renes percolate cxcrementam,ô^ conuertere fansui^ nem in nutrimentum pofsint ♦ Gale:« nus Ill's artcrijs ctiam euchl aliquam fuperfluitatem ex corde ait,

Eft autem in medio renam ca^ uitas, tancp lacuna, quæ cuius ufus caufafada fit,iam dicam. Nam ue4 na: emulgentes non funt in cauita^ tem demifsæ, fed ftatim ubi renum carnem attigerunt, fparguntur in multas

multas exiles uenas,quibus rênes fanguinem ilium aquæ permixtum accipiuntjUt fanguine nutriantur,quo defecato, aqua amp;nbsp;bilis in lacunam il* lam exudant. Ab ea lacuna incho!^ atur in quolibet rene longus canalis deicendens ad ueficam. Hi duo meai* tus appellantur ovçNÎKÿtç, id eft, urinai rq, quia per eosdefluit urina in uefi^ cam,quæ quia iam a iânguine iègre^ gata eft,colorem aquæ habet,fed a bile tingitur, ideo ôô nonnihil flaiiS eft S)C âcris,Vt autem uel in terra gig^ nuntur fàxa exglutinofo ac terrefti» humore, uel in camints coquuntur la teres,ita in renibus ac plerumq? in la^ cuna,gignuntur calculi ex terreftri glutinoio humore, qualem precipuc îàliâménta aut frixa gignunt ♦ Inde cum fubfidit in renibus coagulum,re^ nés immoderate calidi, durant ipfuin iielut igni lateres durantur. Et quia in cauernis anguntur renes, afficiun;’

t«r ncnii tngenti dolore,poftca ctiara inanguftijsureterum, quia impci* ditur urina,06 quia diftenduntur ue*» næ illæ a calculis, excitantur ieuißimi cruciatus, cientur uomitus, quia cum afFiciuntur nerui, peruenit lenfus Ô6 ad uidna membra. Hæc commemo# raui ut renum natura intelligi melius polsit,funt igitur renum officia, attra«« here aquofàm fuperfluitatem ex uec na concaua, et deriuare urinam in ue#; fieam,

Sita eft uefica in uiris iuxta re^ dum inteftinum ad anum, inde por^« rigit ceruicem ad uirgam. Sed in mUî« lieribus magis iupra os matricis col-locata eft,ô6 funt in mulieribus brci» uiores Ô6 ampliores urinæ raeatus, quare minus ibi affïciuntur calaili do loribus» Confiât autem ftibftantia ex neruea membrana, intextis uillis, rea

(flis ut attrahant,tranfuerfis ut cxpeî^ laut. Sparfe funt in cam uenæ, arteriæ quædam. Cenux ueficæ caï^ nofà eft,ôô habet quofäam anfradus, ut facihus retineat un'nam, Habet mufculum unum inuoluentem eiïis os, fatflum ut cum uolumus, un'nani expellat, Etfi autem proprie una eft ueftcæ tunica, tarnen earn circundat Sgt;C alius panniculus, atq; ita ureteres per utranqi tunicam in fi xi SC Iparfi funt, ut meatus nô fint rede oppofitt, ne uidelicet retro fluat urina. Qiiam fint angufti meatus inde intelligi pogt; telt,quod in uefica exempta mortuis animantibus, nullum conlpicitur fora men,prêter unum quoddam amplius, quod ad emittendam urinam factum cft,reliquis partibus undicj claulaeft adeo,ut ne quidem aer perlpiret. Co^« euntenim in mortuis orificia ilia an^ gufta, quae excipiunt ureteras, ficut

Vtilitas ueficæ magna eft, Natn fl fuperflua aquofitas non cnchcrcnir, (èd pafsim in membris rehnqueretur, poft^ corpus impletum efsct,ac res« dûdaret ilia aqua copiofc collegia,cres= parent acrumperenturpicraqç memss bra Jmo etiam fuffocaretur homo,cô^ prefso diaphragmate. Condita eft igt tur uefica ad hune ufum, ut transmÜ^ fam fuperfluitatem aquofam excipiiâ at, amp;nbsp;tantifper retineat, donee com^ mode efFundi poftit»

Varijs affici morbis poteft,acnolt;' tabilis folucio eius eft lœtalis. Nafci;« turin eacalculus,ex humore uifeo^ fo ÔC terreftri, qui calore duratur, ôô fit calculus ut fupra didum eft» Accidunt ueficæ ÔC difticultates uri^ næ reddendç,quç dicuntur sja-^yjiar, ab dço/j urina ÔC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qd eft cola^

DE ANIMA, gutta.Sunt amp;nbsp;aliæ fpccies uidnç ftraft guriæ,ciim entm meatus in ceruice, qua emitti urinam oportet,obftruunlt;« turcraiso ôôfrigidohumore,non po^ teft emitti urina, Interdum alijs de caufishoc acciditjuel propter calcul lum, uel propter debilitatem uirtutis expulüuæ»

Aliud cft dextrum, aliud üni^ ftrum.Et ut iîniftrum prius deicribagt; mus, ab emulgcnte uena fupra fini^ ftrum renem oritur uena, nbsp;nbsp;ab arte^

ria tendente ad finiftrum renem, qiiaî fàtis magna eft, oritur etiam arteria, hi rami, uena arteria iunguntur 8^ teguntur neruco panniculo,et deicen dunt ad loca teftium, Itacj iêmen uiri« tutem habet ab epate propter uenani» a corde propter arteriam, a cerebro propter

propter pannfculiim.Et quoniam ue«s na emulgens uehit aquofam fupcr= fluitatem,inhoc iiafe finiftro magis aquoEim fernen eft ôô imbecillius, èC gignendis femtnis accommodaties» bed in dextro latere, oritur uena a ramo' cauæ uenæ, interdum ftipra,in^ terdum infra dextrum renem, oritur amp;C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab arteria aorta deftenden^

tea'unguntur itaq; et teguntur panni«s culo,acdefcendunt ad loca teftium» Et quoniam a caua uena dextrum uas oritur, fernen eft uicinius naturæ fanguinis SC calidius, Hæc uafa attra^ hunt a toto corpore utilem fuperfluilt;ä tatem ultimæ codionis, nbsp;nbsp;paulatim

præparant ad feminis naturam, Ideo uocantur uala præparantia. Et quia funt duriuftula, non attingunt tefti^ culosjfed aliud quoddam uas^ceu ue^ iicula,ex quibufdam panniculis con^s ditum eft, quo inuoluti funt tcftes,0C uocatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft, inuolu#

DE ANIMA, cnim teftnim Jn hoc iniiolucro,q«od elt mollins, definunt uafà illa delcengt; dentia,ô(S per ei'us poros liquor dcftil«« lat in teftes,qui cum fint cauernofi ÔC calidi, attrahunt ôi. percoquunt fê^ meiLutibialbefiat QC accipiat uirtuj’ tcm generatiuam,

Nam Gaknus lure reprehcndit Ariftotelem exiftimantem tefticulos tantum attrahere fernen, ut eijciatur, non conducere ad generationem, ncc alterare fernen Ô6 uirtutem ci confer^ re generatiuam.Nam amp;nbsp;natura calidi funt teftes, ÖC arteriæ uafórum, qux diximus, transuehunt eo fpiritum, quare calore teftium perficitur fernen éc uirtutem generatiuam confèqui« tur»

Nam prius^? liquor ille peruenit gt;nbsp;ad teftes, etfi paulatim preparatur in uenis, tarnen adhuc rubet Óó natu jj ram habet fanguinipi opiorem, De«’ ' inde

inde nero in tdtibus mutât colorem, quare ibi magis alteratur perCos' quitur, SiC propriam ièminis formam accipit. lurc illud reprehendii# tur in Ariftotele, quod negat ab om^ nibus partibus corporis fernen deritf iiari. Nam cum uideamus propagari morbos certorum membrorum in na tos, apparet materiam feminis S)C ab illis membris parentum ortam efse, Ideocj affirmât Hippocrates fernen manare a toto corpore, dC fanum a fanis partibus , languidum a lang^ uentibus, Óó quidem docet pluris mum ièminis deriuari a ccrebro«. Nam cerebritm maxime cognatum cft naturæ feminis, cum totum ori^ atur ex præftantiüima parte ferrit » nis, plena fpiritus, iicutfupra didum eft , Eft igitur inimicifsima cere^ bro óó perniciofifsima, immode js rata Venus » Verba inlibro de fes^ mine, qui extat inter Hippocraticos»

hxc Hint, gt;tz/p TO -s^Aamp;sc/j T yovis îcTTo 'n(^Ki(pa.yii(^ etc. Comparantur aut teftesuentofis.namut l'ilæ attrahunt (anguïnemu'ta tribuitiir magna tra^' hendi uis tefticulis,(êd redeo ad Anas« tomica.

Cum teftes,qut funt uelut lpon=’ giofîjpercoxenint fèmen,rufftis in il^ I«dinLiolLicfiim,quod uocatur zTnJ^tif exudat, quia 8C calore tcftium ôôfuofpiritn incitatur, eft enim fè«» men plenum (piritii. Ab inuolucro «ehiturinuafà,quæ uocantur Trajotî# sa7a(,quafî dicas aßiftenda. AfcendSt enim per quofdam anfractus^SC utrin (ÿ porriguntur ad canalem uirgæ, cuncç fint glandulofà Sgt;C uifcofà caro, cauernashabent,quibus excipiunt Sgt;C retinentlêmcn, Ideo appellantur ua^* (à cpnièruantia.

Cutis extrema quæ continet te^ fies, uocatur ox^o/j, latine icortum, quod uulgo non rede ferotum di* cunt.

Partes duas habet,Receptaculum fadum ut fœtum continere pofsit,id«= uocatur u^ßa^Ältera pars eft angus: ftior, quæ eft aditus longtufculus , Ideoq? collum matricis dicitur* Et quoniam receptaculum amplius eft, qua parte uerfus collum tendit Eint addita cornua,ut quafî Lunæ crefeen* tis figuram référât. Nam hæc cornua font ligamenta, quæ matricem alli^ gant coxis. Habet ôô mulier tefticu=* losjfitos iuxta hçc cornua utrinq^, miif notes uirilibus amp;frigidiores, fed ta^ men fernen quoddam générantes, quod eft quidem tenuius uirili 8gt;^ iub 17 aquofum.

aquofiim,fcd tarnen in procrcationc j fœtus, milcetur uirili fêmini, eicp ue«» lut alimentum eft, ut Galenus ait, ut augeat uirile fernen, dC fœtus ex utroqt procrectur. Nam utrunqn fe^ men, ôé adiue ÔC pafsiue (è habet, in generatione fœtus , multum in utroqp fpirituum ineft, fed uirile cum fit calidius ôi. minus rarum, magis le ac9:iue habet. Cum autem mulieris tefticuli fint extra matiicem, 6C ta^« men ab ipfis muliebre lemen in maj« tricem trasmitti oporteat,ut iungatur | uirili, iciendum eft,ut in uiris uala Ipermatica uehunt leminis materie am ad teftes, deinde teftcs transÿ’ mittunt per quafdam ambages in paraftatas, ita propemodum fit in mulieribus,Nam ualalpermatica ma#î tcriam leminis muliebris, undiq? ex corpore muliebri attrahunt, deinde teftes excipiunt,exceprum cotftum ' tränst

DE ANIMA, ro. transmittunt m paraftaras, quæ fiinc ua(â amplecflentia matricem , quæ cum a tefticulis receduntu'ncipiunt fieri paulo laciora, donee ingrediunj= tur matricem. Per hos ramos,quia fn concubitu aperiuntur propter mo#: tum.illabitur muliebre fernen in cass uummatricis. Differunt autem uiri^ les paraftatæ a muliebribus,quia uirb les per longas ambages peruentunt ad uirgam, fed in muliere ampleduni= tur matricem non longo dudu,

Eft QC matrix intus undïque confperfà tanquam pun(flis,funt au^ tem hæc punAa,orificia uenarum un^ diq5 tendentium ad matricem, óó hæc orificia uocantur ideo koïuTinJ'ovi?, quia ut ampleâ:i pofsint fibras, qui^ bus fœtum in utero ôô retinent OC alunt,funt fimiles extremis polypi l pedibus, qui appellantur cotylidoÿ nés

T nplex uti'Iitas eft cotylidonum, fimt em'm canales per quos fànguis menftriius efflui't, fîippeditant etiam (ânguinem puriorem alendæ matrici ÔC alendo fœtui, Sgt;C figura fua fibras apprehend U nuit retineri in utero fœ tus pofsi't, On'ri autem cotylidones alrj putant a uafis fêminarijs, Galenus etiam a caua uena, Aliquæ baud duj» bie rami funt uenarum,quæ a mamil/ lis ad uterum tendunt,attrahunt.n. mamillæ partem aliquam iànguinis ex utero,quæ mutatur in lac, ficut lu^ prarecitauimus Hippocratis didum, qui ait lac menftruo fraternum efse.

Sinus duo uidentur else in ma^ trice dexter ôC finifter, in dextro mas« tes, infiniftro plerumq; aiunt femek lasnaici»

Varqs morbis afRci matrix (bief, qiios recitare non eft huius loci.Plato earn appellat animal,8C quia fiia qua^ dam naturali inclinatione, afFicitur odoribus, ôô propter certos motus, qui tarnen ei per accidens eueniunt, quia enim neruoiâ fubftantia eft/aci:# le afficitui-jóó afFeda cum dolore con trahitur»

DESCR.IPSI utcunlt;5infimi ucntris membra, quæ iêruiunt nult;lt; tricationi, 5)C generation!, quæ etfi dignitate non funt pares Fundioni« bus fuperioribusjtamen ad conftruan dam naturam necefsaria funt. Et fili^ cethacuticomparatione, funt uelut OEconomica uitæ pars, quæ uidelicet alit corpora ÖC procréât alia* Nunc ex hoc infimo gradu, educemus homi# nemadpræftantiora, 2lt; uelut politic ca officia cordis uidelicet, ÔC uicinoi# rum membrorum.

Scd priiis$ hinc difcedimus ite^ rum monendus eft ledor, ut cogitet quantam habeat utilitärem confidera do harum parcium,pn'mum enim ual de condudi ad tuendam ualetudi^ nem, intelligere fingularum parcium naturas,offiida, pericula. Deinde li^ beralibus ingentjs iucundum eft uide re imagines plurimanim uitutum,im^ preftas ipfis membris hominum.Mo^ dus organorû hortatur ad tempérant tiam,aim enim immodice onerantur, non poteft coctio perfid. Et uida prigt; mç codlionis deinde non poftunt cor rigi in alîjs codionibus, quare cibo immodico ingefto,cum fit malus chy^ lus, etiam poftea fit inftiaue nutri«î mentum, Ô6 corpus uiciofis humori^ bus repletur. Membra quæ feruiunt generationi, quanta diligentia ôô te munira funt, quam uarios habent anfrad:us,ac meatus,ut fernen confer-* uetur» Sumusenimeonditi ad conlt;* tinen*

Kncntiam, Et fcminc tantum ad ne^ ccfsarïamgenerationem homines lift eßent , ü natura non efsct horrible liter debih'tata,Nunc debilitatam ma^» gis etiâ corrumpunt libidines. Deins: de formario fœtus illuftre exemplum eft, quod monet,homines nalci ad conlèruationem Ipeciei.Etfi tanta dulitate munit ÔC alit fœtum natura in ipib aluo,magna rabies,86 magnus furor eft pugnans cum natura, ternes» re nocere hominibus,quos tanta dili^ gcntiaarchitedatrix natura fouit 86 proiiexit. Huiuftnodi multa animads: uerti poßcnt, fi oculis pun's ac philos« fophicis has ipfas partes aljiiceremus, Poftremo ars ipla in tam mirabili opificio,teftatur naturam non exti^ tifse cafu,fed aliquam mentem archt;s teiftatricem efse,quç fines omnes mis« rabili confilio profpexit ♦ Sed iam ab hac parte,ut ira dicam, œconomiss ca difcedamus, qux etfi fuppeditat

alqs dbuin,uc didum eft, tarnen nclt;ÿ îpft poßet eße efFicax, m'fî a corde uelut a rege,uires, hoc eft calorem ui^ talem acciperet»

Prius^ jgitiir de corde uici nis partibus dtcimus, monendus eft leAor de præcipua utih'tate medtj uentrisjfic enim uocatur hæcpars, qiiæ continet cor,pulmonem et orgagt; na relpirationis ac uocis, SC honim partes ÔC tegumenta,

Eft igitur hic médius uenter ofR^ ci’na calons uitalis, eftq^ præcipuum cius opus, calorem uitalem gignere SC conÇcri.ï2irc,SC in totum corpus diE* fundere,præterea aerem attrahere cordisrefrigerandijôC formandæ uo^ cis cauß«

Oßa pedons fupra recenfirimus, nunc igitur brcm'ter delcribemus, pri muirrpanniciïlos^deinde cor £lt; pulis monem » Pannfculi tres funtjinedia^ ftinuS,7rÀ%a,ô6

Mediaftfnus eft, qui in cauitate diuidit pedus,iecundum longitudi^« nem per medium in dextrum fini^ ftrum,8C duos efticit thoracis uen^ tres,pulmonem etiam medium diui^ dit, ut gemina fitfpirationis copiaÆt cum fit admodum firmus,aUigat thos» raciuenas,arterias,neruos amp;C ozCo^f phagum 2lt; pulmonem.Eft autem ak ligatus hie panniculus anteriori parte adospedoris ^'^fva^spoftcriore parte alligatus eft dorfi uertebris, ,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K Seciiiv

Secundus panniculus tegcfts tho racem l'ntus totum, uulgo appellatur pleura,ftibtilis ÔC neruofâ fubftanua, extenlâ ut introrftim ueftiat collas mulculos inter collas. Hoc loco exi^ flit morbus 7î5-À6Vjï'T;ç,uel cum mem* brana iplà,uel cum mufculi cum mem brana inflammantur, cum uidelicet ebulliunt in ea locahumorcs,£C putre fiunt ibi, Sequuntur autem febres uc^ hementes,quia pars affecfla non pro^ cul dillat a corde, ÔC colligata ell cum diaphragmate,quod cum fit uicinum incalclcit,£lt;motu luo auget inflame inationem.

Terctjpanniculiamp;^ nomen Si fid^ notiora rant,uideUcet cßia(p^iyfj.(i 7oç,quod ell fiib pleura,ell autem dia^ phragmamagis lacertus, quam pan^^ niculusjhoc eft, eftmulculus fubltan^*

DE ANIMA. ' 74. tî'a ncf LTofa ôlt;^ carnea,uefti'tus duabus membranis,conditus magnarum iiti«« licatiim caufa,uidelicetut moueat pul inonem,attrahendi et emittendi aeris cauß^Secundo ut fit uclut interftiti«« um inter membra naturalia ÔC fpi'ri^ tualia, 06 premat os uentriculi, ne amendant halitus poft (ümptum ci^: bum. Tertio ut muniat 5gt;C transuehat cauam uenam, Qiiarto ut fuo motu iuuet inteftina ad expulfionem.

Amplitudo diaphragmatis SiC fisi gura decliuis ex fitu iudicari poftunt, nam in parte anterioriaftêditufqjad chartiiaginem, quæ uocatur ocjt/'Nç, ubi oisibus pedoris in imo alligatum eft, Attingit.n.pulmonem,ut eum mo ueat, inde defcendit ambiens imam partem thoracis,et dorfo affigitur cir;« ca duodecimum ipondylum ftipra lumbos, In dextra parte perforatum eft a caua uena , quæ ab cpate per

DE ANIMA/ diaphragma afccndit ad cor,ut Rio loco dictum eft.In finiftra parte per^ foratum ab œfôphago demißo ad uentriculum ♦ Item a ramis arterix aortæ,

Mirum eft, quod narrat Plinius, gladiatores diaphragmate uiilnerato, mortuos efse rifu , Ideoq^ diaphragm ma ledern arbitrator else rifus, quia enim multum habet neruorum, titiP latio eiet ibi lenRim acriorem, eft enim riRis dilatacio quedam, orta ex acriorefenRi,

De appellationibus,non dubium eft ueterem 6C propriam adpellatio^^ nem diaphragmatis eise .n, loquuntur Hippocrates, Plato, ftoteles amp;nbsp;Galenus» Etfiauteminre non ambigua,nihil opus eft teftimo^ nijs.tamen adlcribam uerba Platonis, qui inquit,perinde ut in xdifieqs fue^ runt interfticio diftineftæ habitatio«! nes uirorum QC mulierum,ita

DE ANIMA. Ty. vaç eße Aà(})ça7/xa inter partem preÿ ftantiorem,feu magis uirilem,ac alte^ raminferiorem,quæ eft tan^ culina» Et Ariftoteles imitatus Platonem, in tertio de partibus animantium in^ quit.Vt principium animæ ièntientis non lederetura ucntriculi halitibus, additum efse interftitium, feu fepem 0/0^ ■Tra.^oiKoif'oiMf/J-oi- HJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7«ç

vaç.Interdum SC generalibus nomini^î bus hoc fèptum effert, uocat qua uoce etiam alias utitur in generc prointerfticio,

Odiofum eft immorart uocabu^ lisjideononfum in his defcriptioni^ busprolixus, ÔC tarnen de uarietatc monendi funt rudes, quia appellation# num confufio fæpe offundit nebulas tyronibus.Et rede enarratis uocabu«« lis,facilius poßumus res meminifse, quafî proprijs notis infignitas» Poetæ utcæteris uocabulis fepeabutuntur,

ita uaric iituntiir nomme (jjjtvûj/;, Scd i tarnen apud Homerum odyßeae no^ no proprie fîgnificant diaphrag

-Tî^oQ oQi ip^iViQ httol^ Fxoui^'/Ujid eft uiilnerari in eo loco pe^« (floris^ubieparannexum eft phrenic’ bus, uidelicet ubi caua uena per phre^ nas pénétrât in thoracem, Plinius baud dubie uocauitpræcordia, quod diaphragma dicimus, amp;C ali) lèptunt transuerfum,

N une igitur de corde dicendu eft, fed prius proximum domicilium de^« lcribemus, ambit »n, cor fimilifigura panniculus, qui uocatur capfula cor:^ dis, Galenus appellat ƒ/o/j va,S)C domum cordis.Eft autem fub^^ ftantia neruoiâ, ita cralsa amp;nbsp;firma, ut ofse moUior fit, tarnen muniat cor.

DE ANIMA. 76. cor J cft(^ alligata pleuræ, QC medi^ aftino, de diaphragmati per fuas peb iiculasjalligatur cordi per pellicu^ las.Côtinet aquofum humorem non fane multumjed tarnen perpetuum, ut eo ceu rore ngetur eor, ne forti ea^ lore exfîccetur, cumlt;j hic ros arelcit, ut fit in marafmo, aut ijs,qui laborant magnis animi doloribus,extinguitur homo, Rurfus etia fiunt tremores SC fiifFocatiolpirituum ,fi redundet bic humofr

Eft pinguedo quaedam circ^ cor,quamin macilentis aiunt exigu;« am efse, multam uero in pinguibus, quam addidit natura ut prohibeat, ne cor cum alsidue moucatur,exficcctur

»ta cor in humano corpore fons cfi: uttalis calons» V t igttur digaitas cor^ dis confidcran'pofsitjprimum officia atq; iitilitates in ^cncre recitemus, nam pollea magis intelligentur, ins« fpecflis partibus, Sunt autê in gencre hæc officia, fànguinem crafsiorem ex epate attradiim purgare ôC caleface«* re, ÔC ex aliqiia parte fpmtiis m'tales gignere, SiC reliquam partem calefai^ (flam transmittere ad totum corpus alendum,nifi em'm fàngtu's ni tali cas» lore accenderetur,ô(f a^iritufoLierei« tunnulla fieret transmutatio ac nutrii’ tio» Ideoqg cor dicitur efse organum omnium uirtutum, nam ÔC ad trans«« mutationes, QC ad acffiones opus eft fpiritu uitali, quem cor generat, SC ïpargit in totum corpus» Itacg quam necefsarium fit hoe membrum,ex hac funtffione effimari poteft Extindo enim caloreuitali,ÓC extindis fpiriu«« busjomnes adiones fimul morium“

DE ANIMA. •7'J. tur, déclarât expcricntia, lelo corlt;^ de ftatim extingui animal ♦

Quan^ aiitem plura officia poftea tn enumeratione partiiim recitabun? tur, tarnen hic etiam initio dicendum €ft, quod cor fedes eft, ÔC uerum organum aff'eduum, eamqç ob caus fam mirifîci motus, 8lt; uilli multiplia ces, qui funt inftrumenta motuum il# lorum in corde,conditilunt,Hæc res præcipue digna eft admiratione, quod tanta afteduum uarietate cie^ tur cor,quod omnes res Ictæ SxS trilles ftatim cordaferiunt mouent.Quæ nam hæc tanta eft motuum in corde uarietas Inftrumenta motuum corn parent, lèd mirum eft in uillis hanc tantam uim cfse,mirum eft rebus lèn# fti perceptis, ac uelut nunciatis, lia# tim cor afFici ac cieri. Itaq; cor apte comparant regi,propter utruncj offï# cium, ÔC quia Ipiritus uitales gignit, quo omnium potentiarum adiones

DE ANJHâ, conferuantur, quatn ob caufâm uftæ dominus eft ,S^ quia affediium omlt;* nnimjeticiae, trifticiæ, ipei, timoris, amoriSjodij, irx, miftricordiae ftdes eft, Vtrexjmodo uerefittalis, prxamp; pue affïcitur bonis 8C malis rebus un» uerfæ reipublicç, Ita cum cor præci;^ pue iènfiat hos motus, iure rex die» poteft, Præterea cum uita extindis his motibus nulla fit,ea parte precipuc uiuimus, quæ hos motus lêntit,

Dixi breuiter de ofFicifs, nunc de fiibftantia, Subftantia autem cordiS' eft caro ipifsa bene compara, con«« ftans ex multiplicibus uillis, quibus-afsiduemouetur con

Sunt enim motus cordis, quos ftia natura ciet, ftu qui uocari pof^ ftint pulius S)C affeAus. Nam tremor non eft Si prorlîis alilt;« linde oritur, etfi ad uehementem af^ feAum

fedum feu motum accedft tremor# Fuit autê opus pulfu,ut attraheretur aer refrigerationis caufa, ut mo^ tu calore gignerentur (piritusjtem ut motUjfanguis 8C fpiritus emitte?? rentur in uniuerfum corpus. Et ut uillorum ufus agnoici pofsit, docet Galenus in pulRi Fieri diaftolen et ftolen, dilatatis feu laxatis, rurfus contracîlis «entriculis cordis, Etft autem magna ÔC admiranda uarie^ tas eft motuum in pulfîi, qui fie uo«« catur,tarnen uarietas motuum in affe dibus maior eft,magisqvdigna admise ratione,in quibus uidelicet cor dila/ tatum autcontradum,ciet uarios hu^ mores in corpore, in ira flauam bi^ lem, inlæticia iànguinem ipargit ad exteriora,in metu reuocatjn moeftii« ciacietatrambilem# Qiiis perfpicit cauiàs tantæ uarietatis î” Â corde quidem ipfos motus oriri confiât, cuiiis necefse eft irurificam efse uim et

amp;C naturam, qiiare 2^ deledetur doleat,06 impellatur tam narijs afFe^ dibiis, dC fuo motii, non fècus atcç equtciirrum trahuntu'n altjs afFedi«« bus ah'os humores moueat.Sed de afgt; ■ feduum caufis infra dicendum erft, cum potenciam appetiriuam defcri^ bemus. Nunc breuiter hæc attigi, ut quem ad ufim uilli in corde conditi fint intelligatur, ÔC motuum diuerfi** tas Slt;^ dißirailttudo confideretur, 0^ doceamus cor federn efse affeduuin, qui proprie fie uocantur^Ideocj 6C falt;^ cræ literal,cordis appellatione utun«’ tur pro ea parte animç, unde exiftunt ueri affedus, Lcpus,Ceruus,Afinus cor habent maius, ideo Ariftoteles ait timidiora efse, quibus fit magnum cor, Sed id debet intelligi de cordç magno non ualde fpifso, parum calii« do,non gignente multum fpirituum, Nam quibus magnum cor eft,etfpiP fum,caiidum di. gignens multos fpiri^ tus, prc(«

tus,preftant robore 2lt; audacia» Ari^' ftomenis Mefsenq fortitudo ualde laudata eft, qui trecentos Lacedemo^» nios interfcdtjbuic compertum eft futße cor hirfutum, qua ex re iudicari poteftjfuifse amp;C magnum Ô6 fpifsum cor ôô admodum calidum.Et Arifto:# teks monet hebetiores eise illos, qui^« bus caro cordis eft durior, Econtra eos quibus eft mollior caro cordis, habere knftu acriores, credo quod gignant fubtiliores fpiritus.Neicio an hue pertineat, quod Plato ait de fto^ lidojhabcre eum feruiles pilos animç, hoc eft cordis, fine ad uillos cordis al# ludens parum fubtiles, ftue ad hoc, quod ut dixi, hirfutum cor alicubi re# pertum eft.

Situs cordis fècundum omnes di# menfioncs exquiftte in medio pedo# ris eft.Sed addunt recentiores,mucro nem cordis nonnihil erigi uerfus fini# ftram papillam, fortafse utfiniftro la# teri ali^

DE ANIMA, fcri aliquanto plus caloris fiippcditct, nam in dextro latere, calor adiuua*« tur caliditate epatis»

Cor habet figuram coni, lêd bas# I fis eft gtbba 06 amplior, ut fit apta thalamislêu uentriculis,quibus opus habet, Pulmo enim circundat dex^ tram ÔC finiftram cordis partem, led anteriorem non tegit» N une par^“ tes inlpiciamus»

Ventriculi, feu finus, ieu thala^ mi cordis duo funt,dexter dC finifter, ' inter hos eft uelut interfticium, quod diftinguit uentriculos, funtq? in dio quædam orificia , ftu porofi rates,has uocant aliqui medium uen«« trem, cum non fit una quædam ca=» uitas , led diuerfi , plures, angufti pori, qui’uix conipiciuntur, fed in magnorum animantium, ut bourn cordibus magis cerni pofsunt.

Dextri uentricult utilitas hæc eft, caua iiena in eum inlerttur, quæ adi= uehi't ab epate ûnguinem, qui in# finit in dextrum uentriculum cordis. Hic fanguis diftribuitur in tres par^ tes, parte aliqua ftibtiliore amp;nbsp;bilioiâ nutritur pulmo. Alia pars transmittiÿ tnr per poros illos in finiftrum uen# triculum ubi uertitur in fpiritum.T er tiapars amplifsima uelut Euripus,ex I dextro finu in medias illas cauernas I ' fluit, amp;nbsp;inde refluit, ut uitalem calo#! rem imbibât, inde per ramos ortos , a caua uena, emittitur ad nutrien#= dum totum corpus. Vide quanta fit dignitas huius ucntriculi, cum amp;nbsp;fanguinem, qui iam uitalem calo;« rem habet., Sé nutritioni aptus eft, fuppeditet uniuerlb corpori, Et tamc reftant fundiones finiftri ucntriculi nobiliores.fed prius pertexa’mus dex#« tri thalami ædificium.

Duæ uenæ ftint infîxæ dextro uentnciilojcauafcih'cet,quam tocies iam di'xi canalem efse fansfuinis ab epatetransmißi,Prius^ autem caua ucna ïnferitur in illum cordis thala^’ mum, fcinduntur ab ea exiles rami, ampledlentes externam fuperficicnt cordis,quj ÔC ipfi iànguinem imperti^ unt cordi.Et eo Ioco,quo inferieur ca^ lia uena dextro uentriculoduxtaauri culam ut uocatur, oritur a caua ra^ mus,quialcenditadiugulum, ÔC luti ftipes eft alcendentium uenarum» quæpartibus ftipra thoracem aduc!« hunt ßnguinem,quo nutriantunÄtqi hadenus de caua uena dixi.

Altera uena infixa dextro uentri^ culo, ex ip(ô corde oritur, dilsimilis aliarum uenarum , ideoeg appellatur uena arterioià.recentiores quietam et non pulfantcm nuncuparunt, Jdeo autem uocatur arteriofa, quia tunicas habet

habet fîmiles artenjs Aiidelicet crafsio« res.Nainreliquæuenæ,quæ uehunt fangiünem nutn'entem, confiant tu^ nica non plus una, quiaenim fanguis cficralsusjualaut facüius difiribuant funttenuiora. Arterias oportuitfa^ bricarifirmiores^ne fpiritusqui tilis efijfiatim exhalaret, Ideo ièxtcs — crafiiores font quam uenæ. Ita differ runt uenæ Si arterix alias in corpore, Sed uena arteriofà de qua dixi,imita^ tur arterias, inde habet appellation* nem,cum enim condita fit ad alen^ dum pulmonem,debuit eise firmior, quia biliofiim, fobtilem Si facile ex^ halaturum fiinguinê uehit ♦ Ne igitur fobito exhalet iànguis,oportuit canas« km munitiorem efse.Fuit etiam ideo opus firmiore tunicame rumpatur aG fiduo motu pulmonis.Hæc in dextro uentriculo funt confpediora opera,

Triculum,qui regnum tenet SC uelut arx eft uitæ«Vt enim flam ma in lychî« nis rapi't oleum,«a hic finifter uentrii« culus ex dextro, SC medijs cauernis rapit fanguinem,quem tranfmutat gignit ex eo fpiritus uitales ceu flam^ mam, Vt in lychno flamma uere eft ardens fumus,Itafpiritus funt fumt ïànguinis ardentes SC ualde calentes, ut uere flammas dicere polsis, Hos fpiritus gignit SC continet fînifter uentriculus,ideolt;j calore uincit lt;\ex^ ’ trum.Confideremus SC reliquum edi ficium finiftri uentriculi. Sunt SC huic infixi duo canales, alter grâdiufculus Arteria uidelicet, quæ uocatur Âorgt; ta,quæ omnium arteriarum in toto corpore ftipes eft, Vt ,n, uenæ, quæ fànguinem nutrientem uehunt,oriun tur ab epate,ita Arteriaî, quæ uehunt foiritum uitalem oriuntur a cordc.Et n aût exiftimo arterias dici ab àçlaoü, quod lirmiuftule compaClæ fuit, auc ftjipendant fecum uenas, nam adiun«’

«cnis fpargûcur in totum corpus, tarnen non omittendum duxi, quod qiridam (cribuntdiVlasefseabàKj Txjœ qiiafi cuftodes fpi'n'tus,

Aorta uagtnâ fignifîcat,inde trans lata eft appellatio ad hune arteriarum truncum, propterea quod fit uas ait;« quanto fîrmi'us et denfius quam uenç èc ut ita dicam uagtnæ fimile, Gale« nus ait Arifto. huius appellationts autorem else.Aorta paululum extra cor porre(5la,lcinditur in duos mag« nos ramos,quorum alter afiendit, ut Ipirttum uttalem fiiperioribus par« tibus corporis aduehat. Alter defcen«, ditpaulo grandior.Occurrunt autem ramis uenæ cauæ, cum quibus fimul per corpus iparguntur, raro ,n, fiint arteriæ lblæ,non adiundç uenis ♦ lu« cundum eft autem confiderarc côfen^ film uenarum et artcrtarum,et mutua officia. Nam arteriæ uenis adiundlis per anguftifsimos poros ac meatus

DE ANIMA, fmpcrciuntlpintum, qui caloreiii tali (àngin'nem exufcitat,percoquit ac con (èniauRurfus etiam arteriæ haurnint aliquantiiluin ûngiunis ex uents,quo uehi£iir,ngatur ÔC augetur ipi'ritus. ideo inquit Galenus cruoavt amp;o/xuv7a» /UCi' gt;y âjÏHjZa» 7aZç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;««9« oAoi} ff-w*

etc.IIluftrc aiitem exemplum no* bis in hac imagine, propofitum eft «nutuæ communicationis, fine qua conferuari natura non poteft»

Eftautcm fub iugiilo circa pul/ monem glandulofà caro , ftibftrata aicendentibus uenis ÔC arterifs, qux caro uocatur ôu^toç.Id eo annotaui, ut cui parti proprie tributa fitappellatio obièruetur. Et baud icio an ita uocetur, quiainiratis incenfi ipiritus ibi aicendunt QC inflammant puimo/ neniôi^caput,rubefcunt enim oculi» S)C rota facies iratis, Ideo inquit Hip* po Jracundia calidum attrahi ad cor pul*

Dixi de origine Aortæ, nunc de altero canale dicendum eft, qui ori^ tiir ex finiftro uentriculo cordis. Hic canalisuocatur arteriauenofa,ôif por^ rigiturinpulmonem» Differt autem non folum figuraXed etiam uHi a ues» naarteriali, quæ, e dextro uentriculo porrigitur in pulmonem, Nam ex dextro uentriculo languis inpulmo^ nememittitur,nutriendi eius caulâ, Sed hic canalis finiftri uentriculi,ex pulmone affert aerem refrigerandi cordiscaufa,afFert enim trachea ae^s rem in puImonem,Spargit autem ar^ teria uenalis ramos in pulmonem, iundos tracheæ, anguftis orifitijs excipientes aerem,ut ad cor transmit« tant,Rurfus a cordc cuehit, hæc arte«

na famos et aerem nimis caîidum,ct{t ima adachit pulmoni fpiritus ÔC ^rtc^ n'alem fàngufnem ad calefaciendum pulmoncm.Ad hune ufum 8gt;i. figura accommodata ch,non entm perinde denfà eft,ut ccterx artenæ,fèd conftat una tunica , ut facile dilatari ÔC con^ ftn'ngi pofsit,ad exhalandum S)C rcci^ piendum aerem, præterea ut facile exudet (ànguinem halituoium, neue duricie impediat motum pulmonis» ideoeg dida eft Arteria uenofâ, eh .n» conditaprecipueaerisSC fpiritus ue^ hendi cauiàjà tarnen figura imitatut gracilitate m uenarum»

Dchripfi uentriculos cordis et ca«* nales eis infixes » Recenièntur hic a medicis ÔC 3.lix quaedam, lêd admo^ dum minutæ particulæ, quarum fub^ obicLira eh deferiptio»

DE ANIMA. ' 84. ïèufiniTs habentXerniuntautcm duo*« bus canalibusjfcilicet uenæ cauæ Skî arten'æ uenalf,S6 uacantur promptu^« aria cordis.Nam eo loco ubt tnfèritur caua uena cordi,addi'ta eft ortficio au^ ricula,hoceft,membTana, quac ftnus quofdam feu anfradus habet, hts afpergi't caua uena aliquam partem fangutm'SjUtcum fitit cor ncc fubtto attrahere ex caua uena potcft,hinc at« trahat ex ui'ci'no, tanta eft enim fitf» cordis, ut uehementior tralt;flus,criam rumperet cauam ucnam,haurit igttur intérim expromptuario illo,nam hæc membrana facile diftrahitur con* trahitur.Ideo cor ex ea celerrime ra;« pitfanguinem. Itaô^ iuxta arteriam uenoiàm,addita eft orificto auricula, quæ SC aercm SC fuperfluum Ipiritum cordis hauritjSC reddit,Proinde auri^= culae, conditæuidentur,ut luppetat copia tum fanguinis,tum Ipiritus.

Dixt de aun'culis, rek'qua fûnt ho* ftiola,quæfic iiocantur, dehis breingt; ter dicam.Ita enim exilia ftint,ut ocu^ lis etiam difRculter iudicari pofsint« Qviatiior canales,quos recenfui,indcgt; Iicet caua iiena,ircna arterialis in dcx^ tro uentn'culo cordi's, deinde in fini^ ftro Aorta, ÔC arteria uenofà, quibns^ dam tenuißimis pelliculis dauduntur S)C aperiiintur,S^ quidem fingulis pro priafunt huiufinodi operctila. Gale^ nusaiteasimitarifiguram literæ figlt;« ina,nunaipari etiam If »7^ûJX‘''^Çgt;qudi dicas làgittæ cuipidem,habentem tres pinnas,huius cuijpidis figuram aliqiio modo imitantur iliac pelliculac. JNeqp uero recenEiifsem bas minutas partie culas,nifi ufus magnitudo me moin'd (et, Non.n. tantum ad daudendutn aut aperiendum conditæ funt, ne ni«* mium influât aut efFluat, ièd iùnt or^ gana attradionis, nam raotu cordis tenfx, tendunt dC ipfè canalium tuni^ casgt;

RecenRii partes, quæ fn defcrip tiä« one cordis folent recen(èri,8C quidem aliquanto craisiiis cas de(cripfi,ut hæc commemoratio plus lucis haberet, iuuabitauteminterdum aipicere pe# cudumcorda,in quibus cum partes illæ cernentur,poterimus earum gines illuftriores animo concipere, Cumcj opifictf uarietatem contems« plabimur, SC animo cogitabimus, quam uarij motus fint huius mem^ bri,quammirandauis procreahs ipi^ ritus,Ô6 uitalem calorem uniuerfo corpori imperciens, fimul reputabi:# mus hæc non extitiise cafu, ièd mira^ bili confilio dei opificis fada efse, qui huicmembro quædam illuftria ue#: ftigia imprefiitjin quibus uult agno^ ici.Cor enim non iolum uitæ fons eft, fed etiam, «t diximus, propria affe#

ÜE ANIM it. ctunm Cedes, hi motiis teftafttuf nos non efse ortos a natura non animata, Ct legitfmi affetfhis teftantunquomo^ do deus fit afFedus,quod fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

amans opifictj fui, quod amet uirtu^ tem,quod oderit ui'cia,i'ta deducit nos^ adagm'tfonem dei,hæc humani cor^ dis confideratio.

Quo confilio natura drcundede^« rit cordi pulmonem,ofFicia ei'us decla , rant. Apte .nlt; uocat pulmonem Plato [ a\fxa. molle uentflabrum qox^ dis, Si. cum fiibftantiam,tum ofFicia breuiter fignificauit, Eftji» fubftanti'a pulmonis partim ex rara,ii)ongioia,k ui,aereacarne,fimili coagulatæ ipu^^ mg ûnguinis,partim ex tribus fiftulis, quæ uelut rcte contextæ, per totutn pulmonem iparfiefiint. Nam trachea arteria, Ô6 duo canales, qui ex corde infiguntur in pulmonem,icilicet uena ’ arterialis.

DE ANIMA, S«?, artcrialis, quæ ex dextro uentrîculo cordis affert nutrimentum pulmonf, ÔC arteria uenalis,quæ efl: aeris canalt;» ïis,diuiduntur in exiles ramos,etconi« text! per totum pulmonem fpargun^ tur.Namper tracheam arteriam pri^« mum attrahitur aer, quem ex trachea poftea haurit arteria uenalis,ut ad cor tranimittat.Eft igitur continuus pub monis motusjdilatatur enim et rurfus conftringiturj'ta haurit amp;nbsp;emittit aclt;« rem,ut fiat anhelitus, Ac moueri pub monem nonper iêfe,lêdmotu thora^* cis a diaphragmate docet Galenus, mouetur etiam propter motu cordis.

Figura pulmonis imitatur ungu^ lam bouis,eff ,n. ut ita dicam fiisa in duas partes,Slt; lobos iêu ptnnas habet tres in dextro latere, duas in finiftro*

Vtilitas eft duplex pulmonis,Nam amp;nbsp;cordi 06 uoci formandæièruit,ô6 cordi duo beneficia præftat, affert ei

acfcm,quimitigctcalorem cordi’s 8^ Ipfrituiim, atq? hune aerem prçparat antea^Cor enim Iederetur,fi pénétra* ret ad ipRini,aut frigidior acr, aut ni* mis multus. Secundum beneficium eft,nifi corpoßet exhalare fumofum aerem, ftiffncaretur ipià ui SC copia foirituum,ô^ fumofî aeris, Ideo opus fuit organis, per quæ commode ex* halarent illi fumi, Atc® ideo pulmo ca pax eft multi aeris, ut paulifper omil* îâ ipiratione,tarnen cor accipiat SC red dat aerem, Atfi deeßet pulmo, breitf interuallo omißa ipiratione ftiffoca* rentur animantia

Ex his iudicari potcft,quare ne* ceßariafitipiratio,06 pulmonem ipi* rationis cauß fadum eße, Sed piices non habent pulmonem*, ideo ncc ipirare dicuntur, Attrahunt tarnen SC emittunt aerem per branchias, cum quidem nec opus habeant multo ae* re,quia naiura frigidiores funt.

Altéra pulmonis militas, quod acrem inflat in tracheam arteriam,uo^ cis formandac caulà,ut enim in liftulis hoc modo fiuntfoni,cum inipiratum aerem, lingua tan^ pleAro percuti^ musu'tapnmemodumfit uox huma* na. Pulmo leu utriculus motus adia* phragmate,aerem reddit trachée,cum hune in trachea uariant circuli dC Epi^ glottis fit uoxjta in fiftulis ars natu* ram imitata eft,proinde pilces cum pulmonecareant mutiftint,

Fiftula a faucibus ad pulmoncm ducitur,quæ ad geminos ufîis condi* taeft,nam ÔC ad fpirationem,amp; ad uocem conducitjAer enim ore SkT na* ribus exceptus, per hanc fiftulam de^ fertur in pulmonê, SC inde rurfus ex* halanc

halant fumi cordis,ut didnm eft. C3 l'gitur cordi opus cfset hac fiftula,aeris tranfinittendi caufà, acceßit S)C altéra udlitas.Nam ne alio loco peculiaris fiftula uocts caufà fabn'canda elset, hæc na condita eftjUt fimul fieret or;« ganum uocis,prefertim cum SC ad uô cem efficiendam aere opus eßet, quo hæcfiftula abûdat. Opus eft ÖC motu quo aer in fiftulam impellitur,id quo^ _q? motus diaphragmatis preftat, quo pulmo agitatur.Itaq? loci SC partium oportunitas fuit in cauß,ut hæc fiftugt; la fieret etiam uocis organum, Sed cxiftimo etiam peculiar! confilio adi^ ditum eße cordi organum uocis, feu utRegiadeftOrator,ftu quia affe«« cftus QC animi motus maxime decla^ rantur uoce, SC debebat oratio non tcmere in labris na(ci,fed oriri ex corgt; de,ac bene compofitis motibus cor^ dis.Mirum eft autem opificium huius organi,cuius deftriptio ac iieluti pi^

DE ANIMA. Sî. Ôtura, litîntclligf mehïis polsft,pri^ mum uocabula cxplicabimiis. Nam hic magna confufio eft appellation niim,

Fiftula anodo gutturis in pulmos» nem porrecfla, uocatur Trachea artCi# riâ propter aiperiratê chartilaginiim, quæ intus uelut annulis diftindæ funt. Pars ftiprema tracheæ arteriæ, quæ prominet in collo, amp;nbsp;uulgo nos» dus gutturis dicitur,græce eft Deinde reliquum fiftulæ ul^ ad pul^ monem,uocatur epo^x^c.Nam bron«« chum fignificat generaliter aiperum etftabrfî, ficut ôô Plinius inquit libro undecimo Senedus in equis inteV ligttur dentium bronchitate» Con«: ftat autem fiftula, de qua loquimur, ƒ afperis chartilaginibus ♦ In fuprema parte eft lingua in fiftula, quæ eft proprium uocis organum, hæc uo* catur £7r/7Àw‘Tl(ç ÔC a Ga« ieno»Sed recentiores wocabulo Epin glottidis

DE ANIMA, gîottidisabufifünt non pro hac Itrt^ gula,fed pro tota Iarynge,hoc eft,pro toto nodo guttun's ♦ Galenus au tem liaud dubie uocat £-55-r7ÀMTfzc/'a Ô6 'yAwTf/cZ'a Ifnguam fiftulæ, Alfa qux^ dam eft chartilago,quam recentiorcs non male uerterunt cymbalarem» hanc appellat Galenus «çuTouvoiI^h, i'd cftjfimilem cyatho, Nam Arytaena apud Atheneum fignificat cyathum»

Nunc figura dcfcribenda eft, Argt; teria trachea eft ceu fiftula, 06 mucro^ nis figura deftendit in pulmonein, quem ubi attigit,finditur in duos ra^ mos,ab his deinceps in ipio pulmon^ oriunturinnumerabiles fibræ, Eft autem compofita trachea, partim eX chartilaginibus, partim ex membra^ nis,Nam cum moueri tracheam opor teat, aim accipit aut emittit aerem» laxatur enim in expiratione, aftringi^ turininipiratione/abricanda fuit ex molW

DE ANIMA. SA mollibus Ifgamentis, feu mobflibus membranis. Rurftis quia eft organd iiocts,admi(cendæ fuerunt chartilagi^' . nes,exquibus annuli in Trachea fedi j nbsp;nbsp;funtjôc^ iundi propemodum,ut in eau

j da cancri iunguntur circuli, horum aiperitas di uarietas ad uocem forif mandam nccefsaria fuit, non cnim fieri poteft uox,nifi aer in aliquo rc:# percutiatunNeqs tamenfîint integri circulijCtenim ea parte, qua Trachea attingit oefophagum,oportuit pha^ rynga efse molliorem, ne deglucien^ ti oefophago obftaret » Veftiunt au^ r tem Tracheatn panniculi, quorum is, J qui intus tegit chartilagines, durior i nbsp;nbsp;nbsp;cft, ut muniat eas, ne arrodantur ab

fabricando initio Tracheæ, quod la»: rynx a Galeno uocatur, componitur ' nbsp;nbsp;nbsp;enim ex mufculis,neruis, 5lt; chartilai#

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M gini^

DE ANIMÄ. gmibuSjS^ tegttiir pannicuIts.Mulcu* 11 dC neruicient chartilagines.Recen*’ fentur autem chartilagïnes tres^etfi fin gulæ ex pluribus compofitæ funt. Ex terior ÔC craftiïsima uocatur Icutalts, quæ munit inicium tracheæ,eftlt;jt dus iplê gutturis^qui eminet con* Ipi'citurin collo.

Altera chartilago eft,quam Gale«“ nus uocatÈTT/^Xw-zfzc/'a y'Kcôîl’crci, eft autem lingula fimilis linguis fiftula^ rum, alligatachartilagini fcutali duo«“ bus mu(culis,quibus mouetur,Côfta£ aüt ex membrana Sgt;C chartilaginibus, ut dilatari 2C conftringt pofsit in mo«“ dulatione diuerfârûuocum,conftat et ex humida,pingui et uifeoia carne,ne alsiduo motuarefcat.icd habeat nati«“ uam humiditatcm,nece{sariam ad for manda uocê,ficut apparet in ardentib, fcbribus,diffïculter loqui holes prop^ ter arefadam illam lingulam. Eftaût duplex ufiis huius lingulaî,eft princi^ pale uocis modulandæ inftrumentS,

8«^ cft operculum, quod claudû tracht« cam arten'am, ne in earn delabantur cibi aut potus,Ideolt;5 his,qui inter lo^ quendum aut ridendum comedunt, quoniam tunc hiat sTri^AwTÎ/'ç.fepe ali:« quid in tracheam influit,unde fuffoca tio oriretur,n{fi iterum reijeeretur,

Tertia chartilago eft inter os laiyn gis Si trnyAu'TlK/^apCYmbahris dida, quç et iplà habet geminam utilitatem, conducit.n.ad uocem formandä,quia aftrtda aperit os Iaryngis,et efficit ceu foramen fiftulæjpercutiturq? ab epi« glottide,ita Si ipfa modulatur aerem, amp;nbsp;haud icio an ideo cymbalaris dida fit,quia uelut cymbalum percutitun Galenus indidit ei nomen a figura cyathi«ju7a(volt;i(/'H'ç,quia ita inferitur la lyngijUt cauitas uelut cyathi foras Ipe det,excipiens tTr/^AwifZ^^a» Altera uti« litas eftjUt epiglottis claudit os laryn« gis,nequid inter edendum influât, ita cymbalaris claudit,nequid in uomitu reijeiaturintracheam, Mi

Hæceft chartilaginum deicriptîa fuxta GalenifententJam,quem maliii fequi, quia minus habet oblcimtatis» ac nolens omi'tto recentiorum defend ptiones,quæ ÔC appellationes ueteres conf uderunt,amp; dum chartilagines ni^ mis exiliter fëcant, ÔC plures recent’ fent, nonnihil ofFunduntcaliginis»

lllud non cft praetereunduni» quod hoc loco reprehenditur error PIatonis,qiu ait Tracheam arrcn'am, potus canalemefse, reda potum i influere ad pulmonem ♦ Ariftotelcs ( 6ô Medici iufte réclamant, nam po^ tus per oefôphagum defluit in uen^ triculum, ubi coquendus eft, ut in epate uertatur infanguinem,qui euc^ hitur per cauam uenam ad cor, ut fupra diAum eft»Sed Trachea arteria tantum eft meatus aeris, Plutarchiis agitat hanc quçftionem, ÔC dm mub torum diAa.quæ uidentur fufFragari PlatonijAIceus inquit, 1

HumeAa pulmones uino, Na Sol drcutniioluitur,id eft inclinât ad occa fum. Hune locum eo afcripfî,quia ir» Gellianis codicibus omnino depraua tus eft.Sed Alceus non ait potum per Tracheamlabi, rigatur pulmo, cûex corde ali tut, nouo ÔC minus feruido ßngüine,filt; refrigeratur cum frlgidi halitus apotu.pcr totum corpus pe^ netrant.Ita accipi poteft 2lt; Euripides oîvoç Tr^œcraç ■zsvS^/x6vcgt;gt;jj (Piaçpoaç, V num penetrans pulmonum meatus^

EtfiRrpra cum de uentriculo di^ ceremus,ftmul recitauimus oefopha^ gi deicriptioncm ÔC ufum, tarnen hic rurfus breuiter eius facienda efl meiii* tio,ut clarius confpici pofstt diisimili^

tudo ipfius, 6C trachcæ artcn'ae, Efl aiitem œfophagus canalts cibi ÔC po^ tus.conftans ex panntciilis SC came, ufllos habens aptos attradiont SC pulffontJtaqt multis modis dißimrks (tint œfophagus et trachea arterta,Dif ferunt,n.fiibftantia,ufti,fîtu, Q(. fong»^ tiidinc.Subftantta tracheæ eft ex chat tilaginibus.iit dtcflum eft, ut fît firmt* or canali3,ncc toto corpore coeat, fêd maneat meatus aeris, feu fptrationfs, Oefôphagus uero eft ex molltore fiib ftantia,SC coït atcj aftn'ngttur fûts uik lïs,cum cftinanis,ctfi.n,fupcrne amp^ Iior eft canalfsjtamcn paulatfm fit an* guftior,donec uentn'culum attigit fiib diaphragmatc,nam eo loco eft os uen triculi,quod recepto cibo prorfus claU dïtur,utcalor naturah's retineatur in iientn'cufo, coquendichyh'caufà, CÛ entm os tlkid,propter imbecillitatem, non probe clauditur, interturbatur coClio,exhalant criidi fumt ex uentri*

Viu diFerunt,quia trachea arte« ria eft meatus aeris,ièd œibphagus ci^ bi Si potusjôô quidem præparat hæc ad codionem.

Situ dtiFerunt,quia trachea in an« tcriore colli parte pofita eft, Si quia propter aiperitatem magis munira eft,ÔC ut recla tenderer ad os, ad acre continuo hauriendum, Oeibphagus autem eft in pofteriore parte colli, ma gifq? Iatet,ut plus contineat caloris,de Icendens autem nonnihil fteditfc ad dextram,ut cedat locum aortac, cura fere acceftit ad diaphragma reflediss tur ad fmiftrum,ut cedat locum ucnac cauæ.Ita uelut fêruus officiofe cedit ‘ præftantioribus membris, lcd anfralt;» dus illi profunt ad fulciendum mem# brum,ad excipiendos neruos,itcm ne impediatur deglutiens,

Loiîgttudine differ tint, Trachea enim multo eft brcin'or quam oefo^ phagiis,nam Trachea fiib furciilis in/ îèritur pulmoni ,fed oefophagus mul^ to longior eft, nam a collo peruenic uf^ ad decimumtern'um fpondylum, ubifiib diaphragmate attingit vient«'* ciiliim. Nam ÔC diaphragma coardaC ocibphagum, ut melius claudatur oS uentriculi, Eft autem Ocfôphagus continuum corpus uentriculo id quod ocuUs etiam iudicari poteft,

Ante Laryngem pofitum eft os bifurcatum,quod amp;nbsp;munit chartila«» gines Laryngis, 00 bafts eft,cui alliga^ ta eft lingua per plurimos mufculos, Gaienus uocat uwJJ'tç a figura literæ u* altj nominant AaGcfoiiJÏÇjnam dC a. duî» os ha*

OS habet ramos. Si enimiinitaMim ramo alligata efset lingua,mouerctur fnæqualiter, trahereturq? tota ad unû latus, Vt igitur æqualtter agitctur lingua, duo earn rami fuftentantJii^ pra quos libratur, ceu machinæ fuh cris impofitæ» Eft autem linguacaro mulculo(â,lèd mollis, rara, fungoià, plena neruorum,arteriarum 06 uena^ rum.Abundat neruis propter multi^ plices ÔC uarios motus,ac propter du:# os fènfus,guftum Sé tadum,Et quan^ ndem nerui,utrunq^ fenfum impers» tiunt guftum Sgt;C tadum,tamen ab his diftindifunt nerui,qui motum imgt; pertiunt.Ideoqç peraifsi in ceruice,in terdumfiuntmuti.etiamfi non amits» tunt guftum,lelâ uidelicet neruorum origine,qui motum prebent.Arterijs autem abundat,quia opus eft linguae, multofpiritu Ô6 calore,propter tan?» tam motus uarietatemdtaq? etiam ues» nis abundat,ne défit ei nutrimentum, M f Addita

Addita cft Si humfdi'tas,ne arefcat lingua afsidui'tate motus,atcp hic appa ret fàliuam etiam afferrc aliquid uti^ litatis.Etftenim làliuaeft excremen^^ turn phlegmatis,deftillans uel ex cere bro in fauces,ucl ex uentriculo exeftu ans,tarnen ad hocconducit, ut lingua humclt;?let.Itaq|5 SC foramina condita funt in olse bafilari, quod inter pala^^ turn eft Si nares,turn hauriendi aeris cau(a,tum ut per ea deftillet ialiua,atlt;gt; inde uocant hæc foramina colatoriö. Etfi autem ex his,quæ dixi apparctdi iigenter profpetftum efse Iinguç,prop ter motus uarietatem, tarnen opificis folertia multo magis intelligerctur, ß muiculi omnes coipicerentur, quibus lingua mouetur Si trahitur,propemo dum ut baliftæ rudentibus tendun^ tur.

Vtilitas autem linguç triplex eft, format iermonem,hoc eft articulatam «occm,nam in laryngé uox,nô iermo for^

DE ANIMA. H» foirmatur,Ligua cft fèrmonis organô, lècundo eft organum fènftis.tertio cô ducitadcibum mafttcandiim 8)(. trans mtttendum tn œfophagum. Obiter autem hic fciendum eft, etiâ palatum pertinere ad organum guftus,nam id lt;îuoq5 percipit fapores, eft ,n. tectum panniculo, in quo funt neruialiqiii, quiprxbcntguftumamp;S taeftum. bed ilia eft fumma Itnguæ dignitas, quam pro magnitudine utilitatis nemo làtis prædicare potcft,quod uidelicet fer^ monis amp;nbsp;eloquentiæ opifex eft, Etfi mcns,quæ intelligit ac iudicat, longe antecellit cætcras partes hominis, ta^^ ‘ men mens parum prodeiset,nifi inter# pretem lingua haberet.Hçc igitur ad^ miniftratid,quod eft homint maxime proprium, QC in hac focietate humana pulcherrimum,uidelicet docere alios de deo,deqî alijs rebus bonis et honegt; ftis,hçc conciliauit hoîes,et ad focieta^ tê cetui^ traduxit, hac teneri Ô6 rudes . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;animi

animi puerorû ad intcllcctu uirtutis» ac commiinium ofRcionim,a parenti* l bus inftituurttur atcj inuttantur.Hæc coegit homines in ciuitates,easq5 in pace regit^haec Religiones,Leges,Iu^ dicia,fœdera gubernat,hæc confilium in rebus dubijs explicat moderatin' omnes a^Felt;^lus,auocat animos a mœ fticia, incendie ëC mitigac odia atcß ' iram, terrer fecuros, perterrefados coniblatur^Sed omitto hanc commet morationem, non enim pofsumus hanc tantam uarietatem compleâi» Illudeft hominis philofophi intelb’^ gere, quod ad hune ufum precipu^ lingua data fit,ut eius officio deus in/ noteicatsDeinde ut alios in ceteris nc goeijs communicationeffrmonis iUî* uemus,ad Iios ufus linguam conféra/ muSjNullum eft enim tclum nocend us quam lingua,fi ad nocendum con/ feratur. Prêter ea confidcrcmus quan/ turn fit miraculum, quod linguae mo/

liTCCU pleôîro, dißimih'a articulata uerba efFiduntiir) quæ font notæ pigt; d«rælt;5 rerum, Sgt;^ animi cogitation num,neqç enim fatis intelligi poteft» qiiare articiilata uox hoc motu fiat,ni# fl quia naturam hominis deus ita con didit»

Supra monui uelut ad iàcrum,rci# ïigiofe ad infpicicndum mirabile opi# ficium humani corporis accedendum efsc,eft enim clariisimum teftimoni# um, hafte naturam ab aeterna aliqua mente côditam eße Jdeo ad infoet^ii« onem capitis nbsp;nbsp;cerebri religioußime

accedendum, nam in hac parte font exprefsißima ueftigia diuinitatis,cog nitio uidelicet, cogitatio feu ratioci# natiojôC memoria, Hæc non potue# runtcafoexiftere,aut a bruta aliqua natui

natura orin', in his adionibus lucef, qiiædain imago diuinîcatisjcaqt utdc bar aufpicatius exordiri dcfcriptio^ nem capitis,fi prius admonerem kdo rem,ut in his partibus confidcrandis, mente eti'am intueatur deum

Defitucapi'tisnon di'catn multa, (àti'senim intelli'gi poteft.hunc poftlt;* turn 5^ ad fpeciem pulcherrimum, ad utiiitatem accommodatißimiim eße,

Figuram capitis optimam feribit cß (e Galenus,fi imitetur fpheram exadc rotundâ,iêd quç paulatim utrinfj côgt; pn'mitur ëé fit ardior,ac laudat mag^ num caput pro proportione,et ut ipic ait,£trçu0^io,ü,quod eo recitauimus,quw Homerus in uttuperatione Therfitis» ctt'â hanc notam peruerfi ingenij pofil it,^d habuerit acuminatö caput ilv) «£!?aAàü,EtHippoc. lubet afpiccrC an fit acuminatum caput,nam mala ca

pi tîs figura/ignificat uitioïûm ccrebri temperamentum,vit minus caput nigt; ftojfignificat cerebrum modiaim ÔÔ ntmisficcum, utfuntæthiopum, quia in calidtfsimis locis degunt.Ideoqç tes illç funt hebetiores, Ita caput exile acuminatum, fignificat aut coactû ce^# rebrum in an'guftias,aut certe confufi onem medtj uentriculi ccrebri. Porro mcdij uentriculi confufio,proprie no# cet ratiocinationi, ut poftea dicemus, cum erunt difcernendi uentriculi cerc bri,£lt; ftngulis propriç adiones tribu# endç.Significat igitur HomerusTher fiten natura habuilse perturbatas confufaneas ratiocinationes,hoc eft, quod nos dicimus.babuiise corrupts îudicium,nec potuifse rede ratiocina ri,quid maxime deceret,aut conueni# ret uiro uerfanti in repub.quç income moda eisent reprehendenda,quæ dift fimulanda.

Vtilitas capitis eft continere cere# brum et fenfuum organa,quç funt par tes gu«

tes gubernatn'ces uitæ,ad cognîtione detttnatæ » quæ cft præftantifsima adio,

Recitabo aiitem imti'o partes,qua film aliæ ueftiunt caput,alie continciî tur in capitc,nam cum in fimma pre^ pofuerimuSjquac opera contineat ca^ put, facilius erit meminiise fingul^» totum opificium in conipedu po^ fitum,plus habet admirationis.Ordte^ mur itaej a pilis,ctfi hi funt fuperfluigt; tas quædam,Sub pilis eft cutis aliq'J^ tulum craßa Sgt;C. carnea, ut pili in radices agere poisint,Sub cute pariin' carnis eft circa frontem amp;nbsp;tempora» Deinde eft panniculus circundans to^ tum os capitis,qui uocatur Trtpotpavw;'» ortus a neruis 06 ligamentis per futu^ ras prodeuntibus a dura matre,ut uo^ catur,conditus magnarum utilitatum cauiâ. Primum ut alliget cranio dii^ ram matrem,Deindc ut uenas Sk^ arte riascxcipiat ac fuftentet,quæ ipärfx

DE ANTMÄ. yr, per extrema colli aicenduntut ad ca^ put periieniantjôô ingreisæ per futus: ras nutriant dC foueant cerebrum,prç bethicpanniculus etiam fènfumcra^ nio,

Subliocpanniculo eft totum os tegens caput,quod gracce k’^óxio}} uo^ catur a galeæ figura, munit enim continet cerebrum, Latini caluariâ ÔC teftam appellant, Qiiia autem opor«« tuit eise meatus certarum utilitatum caufa, ideo hæc tefta non eft unum continuum os, fed feptem oßa conrf iunefta flint futuris,quæ praebentmelt;s atus,ut poftea dicam,Sub cranio prolt;î xime eft dura niatcr,quç eft pannicip lus iàtis crafsus,idcocç uocatur a Ga^ leno crafsa meninx,fuftenrans uenas, qua: nutriunt cerebrum, Deindeiè^s quitur pia mater,qua: eft tenuis mem , brana,immediate continens cin^ gens cerebrum, Galenus uocat fubti«« km Awv/')ya, Deinde cerebrum,in quo

ftint quædam amplæ caiiitates , quaf uocantur iientnculi,diftindç internai lis.fub quibus flint Nates bi'næ, Ver^“ mes duo,Conus unus, SC propemo^ dum fub tota bafi cerebri eft retc ini^ rabile,quod Galenus uocatAKÏuoifAi?* Deinde infufôrium,in quod a ccrcbro iiclut in peluim deriuatur fuperfluii^ tas,quæ partim fputo,partim per na^ les excernitur, Præterea oriuntur a cerebro nerui, qui Rint inftrumcnta (ènfuum.Detnde contemplandi erunt oculfaures, nares.

Veteres græci generaliter dixc^ runt Meningas pro cruftis, lèu meins« branis circundantibus aliud corpus, poftea hefit appeliatio in bis membra^ nis tantû, quæ ambiunt cerebrum. Id de nomine admonet Gale,lib, ^.Ana tomicon.Eft autcm craßa meninx,fcii

lit nunc uocant dura mater, pannicu^ lusnerueuSjCraßus amp;nbsp;firmus, fed ta^ men porofus,cranfo proximus,ambi^ ens totam cerebri molem,ita ut etiam jpfurn cerebrû, a fronte ad poftrema partem,quæ uocatur cerebellum dtut datjfecundum longitudinem, ut fie di cam,effïciatq; interfticium,ut etiam in pecudum capitibus cerni poteft.Dein de cum cerebellum,quod uocatur Tras» f£7gt;ttlt;î)aA(ç,quod in poftrema parte ca^ pitisfitumeft,magna ex parte fèiun^» dlum fit ab altera mole cerebri,hic quotj dura mater facit interftitium in ter utrancg molem, fècundum latitin« dinem.

Vtilitas huius membranæ eft mii nire cerebrum aliquanto molliore teg mine quam erat cranium, ne impin^ gensinmotu uehementiorein crania um,Iederetur,Eft altera utilitas fugt; ftentare uenas, quæ nutriunt cere^^ brum uicinas partes.

Deinde proxtme circimdat cere* brum alia quaii faiciola, quae uocatur tenuis membrana, Eftautem fubtilis panniculus, nerueus.proximus cere* bro, non modo iplàm ambicns Iem,fed etiam penetrans intra uarias plicaturas,quae confpiciuntur in ccrcif bro,Slt; latera ueftiens in amplioribus cauitatibus,quas cauitates dixi uocari uentriculos. Et quia proxime ambit cerebrum 0^ tan$ fouet, ut foetus in utero achorio fouetur.Galenus hanc membranam uocat

Vtilitates font. Prima ut tan^ mollis faiciola, ueifiat cerebrum, ne diffluat. Secunda uenasôd arterias non folum colligit acfoftentat,ièd ett am transuehitjtan^ fubtilißimos ca* nales in ipfom cerebrum,Vt uenæ nu niant ipfum,Ärteriae uero adferant calorem

caîorem Si fpintum. Tertia,cum rebrum per (êfe non fèntiat, hæc ola,quiaeftneruea impertit cerebro fenfiim*

Tandem uelut in intimirm terns’ pli facrarium ingredimur, Uuod cum confidero,rurfus ingenti admirationc adficior«Conftat banc efse federn cos’ gitatibnum , quæ quomodo fîunt î* aiitqind eft omnino hæc molcs,nih «aide imbecillc coagulum, quod c fpermate efferbutt i Deinde cum in hac mok,tot fint amplç cauitates,qua fl domicilia,cur nô collabitur hæc h«gt; ttiida Si liquida maisa,que nam habet fulcra çquot; In ædificqs uidemus teftudiss nes importas else certis fulcris.At rebrum^quibus fulcris nititur, ne do;« micilia cauaobruantur,illa tam liquid da mafsa,fluitante fiipra has cauita« tes:quot;

N 3 Sed

Sed mihi hæc cogkantt in'dctiir cerebrum quandam habere celt fimi«* litudinem, Vt celum, quamuis eft quædamfeuætherca,feu aerea natu^ ra,tamen non collabitur, non cxciitf^ tur ex Rio locojita confifttt cerebrum fua quadam natura diuinitus,nec ob^ ruuntur uentriculi, nifi lætalts uiolcn«* tta accefsertt. Vêtus diAum eft, ho^ minem tan^ paruum mundum eße, quare cognatio etiam Ctc ah'cuius par^î tis in homïne,cum celOjAcprofedo fpin'tuum fulgor, qui a cerebro ad oculos perueniuntjteftatur cerebrum aliquam cum cœlo cognationem ha^ bere.Nam ipiritum ilium cße,ceü flammulas quafdam lucidos halilt;’ tuSjièu radioSjfêu ut Galenus loqui^ tur ccuywjc/'ifç conftat.Et horum fimiles funt aliquo modo cæteri ipiritus, qui in cerebro quafi cœleftem 2lt; ætherc^ am naturam accmiunt,

de anima. ioo» fi efl ex femme ortum,uc fupra fn for* matione fœtus dixi, tarnen cœlcfte quiddam eft, Imo Slt; feminis natura €0 magts admiranda eft,quod l'pfum quoqî aliquam cum ilia præftanti na^ titra cœleftt habet cognarionem. De^: plorandaq? eft Humana mfi'rmitas, quæ non intcHigcns opus dtuinum, non fàtis reuerenter co utitur» lam ut magna uis ac moles halituum perpe^ tuo petit cœlumjta cerebrum cum fittan^ fpongiofum corpus,plenum eft fpirituum.Hæc etîam uidetur cau^ fieße,curtta confiftat. Scd delcribc* mus quafdam hut'us admirandt opi'fi* cij partes. Nam fubftantiam ipfam 5C adiones magis admirari holes, quam defcn'bcre poßunt.Conftat on'ri fub* ftantiam ex parte feminis optima plena ffîiritus»

Difcerni autem debet cerebrum, quod eft in priore parte capitis ab al* tero,quodeftin poftrema parte, Qd

iiocatur uulgo cerebellum, graece'Tr^ , ^ymcpoaiçjCtCi fubftantia fimilis eft, S£ , im2 pârte continua, ac tan^ riuus ân/ terioris molis cerebri, tantum durior cft7rapt7Ktiîgt;aA/ç,quia ab ea ipina dor^ fî,etnerui duriores oriuntur.Dixi au* temfupra,interftitiumetiam efse ter cerebrum ÔC 7rafiyKilt;p6aicßa, quod ut eßet fîrmius, eüam a dura matte fadum eil»

Cum uentriculi cerebri nomi* nantur, amplac cauitates intelligendac (unt in cerebro,quarum præcipua in co opificio dignitas eft, funt enim ue* ra organa ftnnium interiorum, Nu* merantur ufitate tres uentriculi, nos uulgatamdiftributionem ftquei? «nur, nam res tarnen rede defcribi poterit.

Anterior pars cerebri habet duas «mplas ôd longas cauitatesjigura Lu næ reccns prodeuntis, amplitudinc oui pene ad aures porredas«Hæ cauitates tametfi duæ funt, tarnen ufi^ täte dicuntur fimul,primus uentricu=« ins. Eft autem altera cauitas in dextra parte,altera in finiftra, utriuf^ parie«» tes ueftiti Hint pia matre,in qua heren tes uenæ arteriæ, lambunt cere«lt; brum.Hæ cauitates plenac ftint fpiris* tuum.Cum enim arteriæ aduexerunt (piritum uitalem a corde, ts in uentri^ culis cerebri fit lucidior,ôiS ex igneo cœleftiSjUt cieat adiones interiorum lènftnim»Vtenim ôiS uentriculorum amp;nbsp;ipirituum ufus agnoici pofsit,dc adionibus interiorum fenfuum dici necefse eft.

alijs leuioribiis naturæ partibus milita deprehehfà fint diligentia, aut cette coniedlutæ probabiles coIleAæji-ni^ rorne quæri quidem a doA's,quoI ant modo hæ adliones,tantum fixant tut de numero uentriculorum,deinde obiter dicunt uentriculos eisc organa, Drufîanus aliquanto eruditius inquit ïpiritus cise ipfiim organum adionu illarum,fèd nihil addit amplius.Q.ueri igitur potcft, an cerebrum nihil agat, an non moueatur in illis acïionibus, fed tantum fit udut alueus foirituum, cjuoditem fit neruorum officium, an cerebro afférant imagines fenfu accep tas,an uicißim feriantur a fpiritibus» T anta cum fit harû acffionum, quibus uitapræcipuereginir obicuritas, de^ ploremus humanam infirmitatem, ac uere petamus noua luce imprefsam nobis dei imagincm renouari»

fies fine aliquo cerebri motu Fieri, Na utincordeipiritus cictcor, amp;C tarnen cor ipfum adficitur,Sic etiamfi ipiritus in iientriculis funt organa, quorum motu cogitatio efFicicur, tarnen feriri ipfum cerebrum,aut neruos a fpiritu iudico.Etutchordareddit ibnum im pulfa,fie fieri adiones illas arbitror,ea cerebrum feritur a fpiritu.Certc ab ex teriori fenfu,per neruos peruenit in ce rebrum imago, Hæc cft atflionis in iènfujtan^ ioni progrefsio, quæ pro^« grefsio cum fpiritui iungitur, ipiritus kriens cerebrum aut neruos, nouas parit aAiones.

Plato ufus eft fimilitudine figilli,fig nificans afpiritu,tan$ a figillo notam imprimi cerebro. Et efse motus alî^ quos cerebri in illis adlionibus eo ad^ paret,quia ideo additi funt uermes,ut aftringant QC aperiant uentriculos, fixe aftriAio laxatio , baud du^ bic adionum caufa inftitutx funt» I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idem

Idem defatigatfo cerebri indicaf, quæ fèquitur acrem inteiittonem. Et cerebrum cum fit Ipongiofiim, acciptt amp;nbsp;reddit uentriculis ipiritus, ficut in Euripo fluit Si refluit unda»Et ut ner ui,qui petunt lênfiis exteriores, accise pcrent uim a iptritibus,acrurfus adiie herent imagines,ièu fimulachrajd eft adionum quafi uibrationem, feu re^ uerberattonem,origo neruorum fta»* timfubfundoeft utriufif, uentriculi» utoportunafitaÆonibus , Quan$ autem de neruorum fitu poftea ali^ quid diccmus,tamen modo teci mentionem,ut cogitemus quomodo fpiritus ad neruos permanare queant» Si quomodo nerui fiios motus, ac «!ƒ brationemfuam tranfiiehantad Ipid^ tus.Non enim negari poteft, banc ui^ brationem oportere peruenire ad fpi^ ritus ac uentriculos,ante interioriim fènfuum adionem,

turn duarum dixùquæ «ocantur mus uentriculus, Atn'gi etiam tem,uidelicet conditas eße, ut adiuj« lient adiones intcriorum fenEium, feu quia funt aluei fpirituum,(èu quia ipfàrum aftricflio amp;nbsp;laxatio etiam uat illas adlioncs, ÔC laxioribus alueis opuseftjut fpiritus foueri,agitan SC. ferire neruos pofsint ♦ Cum enim hæ cauitates implentur fecibus, hoc eft lentis SC peftiferis humoribus, ut fit in apoplexia, fpiritus obruuntur SC neruorum officium cefsat,amittuntur fenfus amp;nbsp;motus.Et quia thorax mo^ ueri definit,amifsafpiratione cor fufs« focatur.Galenus utilitates has tres rcgt; cenfet. Primam,ut fpiritus animalis in his uentriculis pracparetur, Secun^ dam,ut ad infpirationem SC expiratie onem conducant, hoc eft,ut recipiant SC craittant aerem,quo opus eft ad fo ucndos fpiri tus.T ertiam,ut fint fpacia ac meatus ad excrementa » D ixi de

bac parte opifïci'-j ,iit potui,nunc prox^* imas partes defcrtbam,uidelïcet duos iierfnes,qiu his cain'tatibus feruiunt»

Sub quolibet uentn'culo efl lon^ gus funiculus, ut fie dicam, conftans ex uenis Sgt;C arterrjs, tedis pellicula cognata piæ matri * Hi funiculi cum fintlongi, amp;nbsp;iundluras habcant, ôu fint rubri,uocantur uermes,porrigun^ turq^ ad aures usq?, fiC medium uen*“ triculum ♦ Vtiliras eft ut uehant Ipiritus ad medium uentriculum, aftringere ÔC Jaxare uentriculos uo’» ïuntario motu exiftimantur » Cum enim iundluras habeant,uidentur ita conditijUtfè contrahere Sgt;C extendere pofsint*

Eoin loco,ubi in fine diiæ cauis« rates anteriores coeunt, fub ipfis eil alia cauitas, quafi tefiudine quadatn fada , Namin fine Vermium funt diiæ partes eminentes cerebri,quae uocantLir Nates, quas Vermium pelc licula expaniä regit, eredæ peringt; de,ut duo crura, quæ in aftridio« ne uentriculorum ie contingunt in laxatione autem disiunguntur » In^ ter has Nates eft cauitas amplitudi? ne Vitelli oui,a cerebro quafi for# nice teda, Hæc cauitas uocatur me# dius uentriculus Sed eft alia appel# latio eins uetus ab Herophilo acceps« ta, uidelicet Meatus, (^xia Hero# philus fenfit,banc cauitatem fadam efse,ut per earn fpiritus transmitta:# tur in tertium uentriculum , qui eft in ima parte cerebelli, ut fuppe# ditet uirtutem motiuam.

Clauditur autem médius ucntrf/ cuius quadam glandula,magnicudine glandis, quæ uocatur Conarium, Id cnim fitum eft inter medium uentrii» culum ÔC initium tertij, Etfi enim imgt; mobile eft, ÔC fuftentat uenas ac arte!« rias,tarnen ipfo pofitu eft uelut iani^ tor inter uentriculos, anguftam femi/ tamfacicnsad tertium uentriculum«

Cerebrum dC cerebellum inters ftitio diftinguuntunut didum eft pnV us. Cum autem tertius uentriculiis. qui fie uocatur,fit in ima parte cercbcl ligt; quod appellatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne^

cefse eft uiam per illud interfticiûeisc, utfpirituseo tranfuehi poftint. Eft fgitiir ft« foramen, feu finus fub dura

matrc penetrans in cerebelli fedem, in qiiatn riinis ab anteriore cerebro ducitiir,qni teftiidinem eiRcit, inferi^ ore parte excauata, Eftq? illi cauitati impofita maisa amplior cerebelli, Sic €11 continuum cerebrum illi poftrcmç parti.Et Nucha cum a riuo illo, turn a cerebello oritur, deinde Ipinam dorfi impiet. Hadenus tres uentricu^ los recenfui, quorum alij in cerebro conditi funt, poftremus in domicilio cerebelli.

Poftquam autem opificrj forma utainq} propofita eft,colligantur utv« litates, Ac tria genera utilitatum in fumma dici pofsunt, quæ omnibus in conlpedlu funt, V entriculos conditos efse, ut uehant ipiritus, qui cient afti:« ones fènfuum exteriorum £lt; interior rum, Item qui fuppeditcnt uirtütem motiuam.Hæc genera nota funt, Sed aim hæc explicanda funt diligentia US, ubi de quomodo fiant adliones

fenfuum inten'orum.heremus attont? ti,amp;C faternur nos quadam caligine impedin', quo minus illos admirabiÿ les motus peripidamus, Ideo àC de opifictj dignitate leuius fentimus, minor eft cura conièruandi naturales uircs, Dcniq^ minus agnoftitur archi** tecftus, qui hæc fuæ iàpientiæ. Si (àx uoluntatis ucftigia imprefsû nobis Cum igitur non pofsint hæc arcana, prorfus erui ac patefieri.fimus conten ti communi ddcriptione,

Commodiftimum eft, quod tra# didit Ariftoteks, duos eise ienliis M teriores*^ Prior eft knfus communis apprehendens obiç(fta,ef diicernês,ac deinde aliud ex obiecftis eliciens,ac ra ciounans. Alter eft memoria, Com^' pertû eft.n.amitti alium iènfttm interi orê fine alio,In ilia celebratilsima Pc/ ftikntia Ataca,quegra(sata eft inicio belli

DE anima. toi. belli Peloponnefiad, in quibiifdam qui reualucrunt,tanta extitit obliuio, utnec iuos,nec ièipfôs agnofcerent* In his manferant apprehenfio,6lt; æfti# matio,fed amiisa fuit memoria. Qiii^ dam lapide idus,prorfus oblitus eft Iiteras,ut fcribit Plinius,

Ergo alium fènRim,ad aliam rebri partem ordinc transferunt, Pri^ ores cauitates funt organa fenfus corn munis. In pofteriori parte cerebri memoria eft. Carpus acftiones illas omnes tribuit duabus amplioribus cauitatibus,quæ uocantur prior Vens# triculus, etiamfi alia parte, aliæ fiunt adiones, D einde medium Ventricu^ lum arbitratur conditura else ad trans ucdionem fpirituum in tcrtium, ubi fpiritus fuppeditant uirtutem motii« uam, Arbitratur ÔC hoc cfse offi«» lt;ium medij Ventriculi, ut inde in

infufôrium den'uentur ftipcrfluita^ tes.Hæcnoneo commemoro,ut uegt; terem optmonem retjdam, quorfuin enim attinet incôperta affirmare îquot; Sa^ tis eft in genere amp;nbsp;ftimmatim cogno^ fó,qiiod uentriculi fint aAionumdo^ micilia,ÔC quod alia pars cerebri, alqs »(flionibus leruiat. Non eft leui's con^* l'edura, quod poften'ori parte kfa, amittitur meinon'a , fine otfenfionC aliarum aifttonum, Exiftimemus igio tur Ipi'ritus imprimcre notas cerebro, in ah'qua poften'ori parte, memoriae caulâ, Proinde uidemus quofdam alijsantecellerememorta, qui celeri^’ täte ratiocinandi longe inferiores funt. Hæc cum de utilitate uentricu^ ïorum neceftario dicendum eßet, ad^ leci, utreuerenter de hoc diuino opi^ ficio ftudiofi fêntiant, etiamfi in tanta l'mbecillitate humana patefieri omnia nonpofsunt.

•Xpimu uocant greet, quod nos dis* cimus.ein trcchter.Hanc figuram ha^« bet hæc cauftas, quæ eft fub medio uentriculo cerebri ad os bafilare, in qiiam deriuantur crafsiores fiipcrflui* tares cerebri, quæ deinde in fputuin uertuntur,aut per nares excernuntur, Vocatur amp;nbsp;TB-lutZoejid eft peluis.Item Embotum,Caput Rofæ,içpe lacu^ na dicitur, Sed fupra cerebellum, ubt duplicata dura mater interfticium fa# cit,eft alia cauitas,in quam uenæ con^ currentes fanguinem infundunt, ut inde deftillet ad rigandum cerebrum. Hanc cauitatem fuperiorem Galenus uocatÀHvo/jfcutorcular. ïd quoq; ins* terdumappellantLacunam,quod eo annotant,ne nominum confufio erroî« tem pariat.

Hæcfplendida appellatio non ah offîdf dignitate, fed a figura operis (ùmpta eft.nam rete mirabile,tannini cft contextus quidam arteriariim» quac per os baulare furftim dudap (iïnt,à ibi fub dura matre fcinduntur in plurimos ramos, qui uarfe intrica* ti, quafiquoddam rete efFiciunt. Ah his arterqs inde propagantur rami, qui per duram matrem perueniunt ad cerebrum. Exiftimant autem pro^ delse hune ramorum contextum, quem rete uocant,ièu ne dura mater offendatur, ü ftatim ab oße bafilari I contingeretur,ièu ut meatuum muh titudo,copiam ipirituum fuppeditet, ÔC exilitas eos præparet ac puriores cfFiciat •

DE ANIMA. ïoS. duces eße ad agnitionem Det, intu^ entes hanc pukhcrrimam machinam cceli, ac notantes motuum uaheta;« tenbquç non alto fcnfu,nifi oculorum animaduerri potuit» Eft autem mira eins compofitio, ex tiinicis quatuor amp;nbsp;tribus humonbus, Etfi enim arti^ ficcs tenuius di'fsecant tunicas ac plus: res numerant, tarnen id eo fit, quia cafdem dilcernunt locis » anterior! Ôlt;S pofteriori.

Prima tunica uocatur Coniundi«« ua,quia coniungit oculum capiù,orta a panniculo tegcnte ofsa frontis, QC ab intcriore pellicula palpebraruruj Haec ambit oculum ulcg ad corneam.

Eft igitur fecunda tunica Cor* nca , fie dida, quia ÔC colore ÔC firmitate imitatur laminas pellu«# cidas,ex cornu fadas, oriri dicitur a dura matre In anteriore parte

Vueaeftcirculus intra corneatn, qui uiilgo Iris dicitiir, propter coîogt; rum iiarietatem, l'nterdiim enim ox-t ruleadnterdum fulua cernitur. Nam , quod græd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant,.Gaza |

wertitfulnum. Et Ariftoteles laudat , oculos xa.^o7ro'jQ, S)C dici't tales else Le;* onibiis èc Aquilis, Et Oppianus lo^ quens de Leonum ocLilis,aut else x«* foTTouç, Ariftoteles ait hune colorem oculorum lîgnificare ingenij amp;nbsp;animi præftantiam ♦ Et exempla tcftantiif plerumq? eos^quibus eft iris fuhaAia^ îere ingenîjs. Sed uueam dixerunt lcriptores, quia dC colore imitanit uuas 5gt;C perforata eft. Nam iris ambit pupillam, quæ eft iplîim oculi foramen , quo recipiuntur Cpccies uifibigt; Ies, 0^ in quod nerui optici, qui Ipiri^ tus aduehunt,defixifunt,

Qiiarta tunica eft Äranea intra «ueam, continens Cry ft all in um hu^ morem, eiq; uelut glabern'mi fpeculi fuperficiem efficiens,ut in cs. reddi QC fulgere imagines, feu fpectes acceptae pofsint,aG longe omnia ipecula clarita te uincit.ortaaneruo optico, Qiiare hoc ipRim opificium,cum fit lucidifsii» inum,indicatcognationem cerebri ac neruorum cum cœlefti natura«

HVMORES tres funt, Albugi^s Heus Quorum albo fimilis, fed multo eft tenuior 2lt; fluidus,continetur inter corneam,colore fuo ambitum,qui ap^ paret Candidus in oculo pingens, SiC perueniens ufq? ad araneam,ut irriget Cryftallinum,iotumqi oculum«luuat fua fubtilitate,ut fpiritus per eum faci;» jle penetrent*

Vitreus dicitur uitro liquefado fimilis,nigredine quadam mixta albo« JNec eft fluidus,fed aliquanto firmior, O 7 cftqg

cfîcji fedes Cryftalh'ni humons, ac magna pars pupillæ. Nam humor Cryftallînus huic ui'treo infèrtus eft, tanquam gemma annulo, Ideo parte aliqua continentur ambo humores, uitreus Sgt;^ Cryftallinus intra aranc«^ am, ac dicit Gaknus a uitreo humo^ re nutriri Cryftallinum,

Præftantiisimus humor efi; Cry^ lT:antnus,in quo immediate fit uifio, Eft enim hic humor,tan^ lucidifsb mum fpeculum, non aliunde petita lu ce,lèd fua natura lucens, 06 cæteras oculi partes,in quibus efl lumen,tllu^ minans, Nec eft fluidus humor,fcd paulo fîrmior pene ut cera,«t recipere imagines pofiit, ac tanquam gemma in media pupilla fulgens, Intcrduoi f ulgor, ut in Cattis, efFundit lumen extra oculos, unde exiftimari poteft qualis fit luciditas huius humoris.

Namim AuriLim compofitio, fton habet opus longa delcnptione, tantum monendifuntftudiofi, de or^ ’ gams olfadus ÔC auditus.

Verum organum olfadus funt duç carunculae mamillares fub cerebrogt;, intra craneum 06 os bafilare pofitac proxime fupra nares, ortæ ex fub^ ftantia cerebri, tcdæ pia matre,figura papillarum mulieris, Sed longiulcu^ fccfunt,quiaenim accedunt ad fora«î mina ofsis fupra nalumjdeo extremia mitas imitatur figuram papillarum, Proderat enim odoratus inftrumen^ turn intra cranium efse , quia fen« fus odorum nobis datus eft,confor:* tandi cerebri caulâ ♦ Hauriunt igw tur papillae iftæ uapores odoriferos, per porofitates olsis fupra nafum, tränst

Vtilitates igitiir Narium très fiintPrima ut per eas excernantur perfluitates ex cerebro,quæ deftillan^ tes per xoavàc, de qua fiipra di'dum cftjluunt ad narium inida,ôd ibi den^ ßntur ac etjciuntur. Altera utilitas eft» ut per nares hauriantur odores. Ter«* tia,ut aerhauriatur per nares in uen^ triculos cerebri, inde rurfus expi^ rare pois it.

ORGAN VM immcdiatum aii^ ditus, eft panniculus in foramine ofsis petroiî,quod eft radix meatus aii^ rium. Nam hic panniculus a neriiis auditiuis oritur, qui ei uim fuppcdi^ tant,quare impullo panniculo nerui, chordæ ta(ftæ,iônos accipiunt» Et quoniam nerui oriuntur ftatitn ftib ipfis cerebri uentriculis, perfertur ilia neruorum uibratio uicß ad uentri^ cuIoSjUtfi quis lapillum conijciat in aquam,

DE ANIMA,

in.

aquam»circuIi altj poft ah'os fiwnt iin*« pulfaaqua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Adtjci'enda eft amp;nbsp;communiftima diuifio membrorum, Alia em'm funt lt;gt;Alt;.o7£V£a,feu ut uulgo uocantur fimpli da ucl (imilaria, uidelicet in quibus pars retinet appellationem totius, SC iuntnouem.

DE ANIMA, îdcocj! diamtur fpermaaca, ctfi ex ûnguine conueniens niitrimentun» accipiunt.

Caro eft fîibftantia fànguinca, que fit ciim crafsior pars (ànguinis.quafi coagulatiir,

Oßa fiant e (èmine, cum id quod eft craisißimumja calido urente indu* ratur.ficut lapides coquuntur e calido «rente Sunt autem oisa uelut truof eus iuftinens reliquum corpus*

Chartilago eft ofte mollior^ô^ ali)S omnibus membris durior.Huius uti^ litatis cauia fada eft, ut fît fulcruifl mollius quam ofta,0i ne ofta inter fs durius collidantur*

Neruus eft ftibftantia e cerebro» aut e ipinali medulla orta, tenuis,mol iis amp;nbsp;alba, tenuiftimis uillis per lon^“ gum contexta, quæ eft inftrumcni« turn præcipuum fenfus QC mo^ tus»

tus. Nam Nerui a cerebro a Ipina^^ li medulla, quafi transuehunt uim fcnfttiiiam ÔC mottuam ad membra iiïipulfa fpiritu. Ac folet quçri,an cauii« tatealiqua exctpiant ipiritus , an ues« ro aliter uim afpiritibus accipiant, ut cum digitis fides pulfantur.Sedrecep^î ta eft fententia, duos tantum neruoS cauos efse, fcilicet opticos, per hos meat fpiritus ceu flammula. Alios neruos negant efse cauos, Slt; dicunt eos uim accipere a fpiritu, ut Auis» cenna loquitur, per irradiationern,for tafsis utlamenpcr uitrum tranfit, feu uibrari a Ipiritu, pro modo ftiæ natu^ ræ. Habet enim neruus fuam quan?: ' dam naturam ad hæc officia condi^

tus,quæ non (àtis perfpici poteft.Oiagt; untur autem a cerebro feptcm paria, quç partim adfenfuum organa perue niunt,partim fparguntur in alia mem bra,ut in uentriculû,Qiiod eo obfer^ uandû eft, ut membrorum o-u^7raelt;jfla magis

magis confidercntur, Suntlt;j? mollio^ res nerui ex cerebro orti, Alrj font du^ riores,qin a Nudia,id eft, fpinali mc^ dulla oriuntur, Côueniebat enim du* nores eße,qiua nonlblum fenfus, fed eti'am motus inftrumcnta funt.Eft au^ tem 6lt; fpinalis medulla,cognata cere* brOjôiS quidem ab eo oritur* Hic nu* merantur triginta paria neruorum a nucha orientium,qui paisim intotum corpus fparguntur. Etymologiano* minis extat apud Galenum,viv^op a uerbo quod eft nuere, agitari, quia nerui funt inftrumentai motus.

Et quia fada eft mentio ixillor irm, obiter dicendum eft,uocari uillos fub tiliftima fila, tenacia 06 folida, græci uocant /valt;r,Cunq? in multis membris dicanturefse uilli, iciendum eft non unum efse genus uillorum.Scd ncruo rum uilli,nihil funt nih tenuifsimç partes nerui ♦ Et his uilli in panni^ culls

cuits cognati funt» V erum iti corde iiulla cft cognatio uillorum cum ner^ uis, Ibi entm uilli ftint ex fiibftantia cordis, quae tota eft caro cuiufdam pe cultaris naturae, Ceterum ut uolunta/ rio motui ftruiunt muftultfic natural km motum cient uilli ubicunqjjUt at^ tratftionem uilli retfti, expulfionein tranfuerfi,

Ligamenta (rcu)c/'tlt;r/j(.o;,funt mcm^ bra neruis fimilia,alba,exanguia amp;nbsp;ft^ ne interior! cauitate, duriora neruis, tametfi mediocris eft duricies, ne ni^ mis dura impediant motum iundura rum ,neue nimis mollia rumpantur aut faciant dislocationes, cognation nem habent cum ofsibus, non cum neruis, Oriuntur enim ab ofsibus ÔC omnifenfucarcnt. Vtilitas eft muftis plex,alligant ofsibus cætera membra, ut cor,uentriculum, matricem, uefi^ cam,alligant mufculos ofsibus, Ari^ ftoteles improprie uocat neruos, fed

DE ANIMA, medici rede diicernunt nemos Ii7 gamenta, efi: cnim dißimilis origo amp;C natura ut dixi,

Chordæ 7£V3v7£.?,membra compo^ fita funt ex neriu's SC Iiganientis,ueni^ entibus ad mufculos, in quorum cx^ trcmitatibus natæ, trahuntur inde ad iundurasAit eas moueant cum uoW mus. Nam mufculus eft mediatft or^ ganum uoluntarij motus iundurarS, chordæ immediatum, etfi mufcultini prius moueri, contrahi aut laxari oportet. Oportuit autem iungi in chorda ligamentum ÔC- neruum,u£ neruus fuppeditaret iênfum 2lt; mo^ tû, Sed ne rumperetur fuit opus alio duriore uinculo,idco additum eft li^ gamentum,quod fie uocatur. Iliados decimo,Homerus ait,ièdum cise col 15 DolonijôC duas chordas præcifas, quia in ceruice aicendunt duæ admorf dum crafiç QC conlpicuæ chordæ,quç

DE ANIMA. 114. aHigant caput trunco, de his ait Hogt; merus^qui quidem uidetur proprie# tatemamafsein talibus appellationij? buSj(jjatr'yavoj à/^aç,5t7ro cP a/xtÿw Tyiovït, Cum autem hic fatfla fit mencio muicuh,addam etiam quid fit muicuî« lus feu lacertus,nam utroqt nomine idem fignificamus. Mufculus eft con^ fertum quiddam ac thorofum,com^ pofitum ex neruis, carne ôô ligament to, ficut Galenus inquit, per inde ut pileos, ira muiculos fieri confardis icilicet denfius plurimis neruorum uillisjligamento Sgt;C carne. T ranfit au;« tem ÔC per medium muiculum ner^ uus uelut axis, quo ipiè mufculus feiê relaxat aut contrahit ♦ In ima parte muiculi oritur chorda ieulsvco/;, 2. ners« uorum uillis Sgt;C ligamento, qua chor^ da trahit mufculus aliud membrum, utanteadixi.

Px Noü

Nomen a figura fadiim dfquod lina parte fint thorofiores ÔC amplio^ res,akeratenuiores, undé SC lacerto^ rum figuram imitantur, Sunt in corÿ pore plures quingcntis,ut multæ font partes,quæ uoluntarijs motibus cien^ tur.Sed præter partes, quas fiiprare^ cenfiii, accedunt in muiculis aliæ,qux dicuntur extrinfècæ , quia non pro^ prie ad naturam mufculi pertinent, cum enim eis opus fit nutricione 8C calcfaSlione, inleruntur uene SC arte* riæjSC totum opificium panniculo te* gitur, fed hæ partes non funt proprie naturæ mufculi,

PANNIC VLVS eft tenuifsima membrana,ex neruis SC ligamentiî fada, fèd in alqs plus eft nature ner^ ueæ,in alijs plus naturæ ligamentalis, alij enim alijs crafsiores funt,muniuiit

alligant membra, SC imperciunt fenfum plerisqj.ut epati,cordi,pulmo^ nfifplenijrenibus,

VENAeft canalis tenui tunica, deferens fanguinem crafsiorem ,quo nutrimur« Oriuntur autem uenæ in Epate,ibi enim ftipes eft uena caua, maior SC amplior cæteris omnibus, quare ab ea uelut a ftipite rami,ceterç uenae propagantur, Sequimur enim communem iententiam,quae in fchoj» lis graui autoricate recepta eft.ÄriftoiS teles putauit cor efse principium ue^ narum, fed aliter fenfit Hippocrates, quem Galenusfcquitur,refutans Ari ftotelis opinionem»

AR.TER.ÎA eft canalis ortus a corde, uehens fpiritus uitales cum ali^ quo fanguinis riuo ,fcd tenuifsimi. Porro ne exhalent fpiritus, oportuit efse arteriarum tunicas firmiores SC dcnfiores, SC ipfos meatus anguftio^ res.Ideo duabus tunicis conftant ar^ teriæ , qviarum interior quincuplo crafsior eft, quant uenarum tunicæ,

Hanc ambit alia tunica exterior tenu^ iSjita fit atteria. iêxcuplo crafsior quam uena, Dfxi fupra iundas efse uenas 0!^ arteriaSjUt uenæ iuppeditent ipinV tui materiam,ipiritus uero in artcrtjs calore fuo foueat iànguinem» Sunt cnim utrinq? orificia, ut fpiritus ccu flammula rapiat nutrimentum ex ue« nis, amp;nbsp;uenæ ipiritum ac calorem ex arterijs,Sic uiirimus ut in lychno flam ma rapit nutrimentum ex cera, fic fpi^ ritus in nobis fuum alimentum ex lie««' nis haurit,ealt;5 in re natura ipfa pul^ cherrimum nobis exemplum propos fuit mutuæ communicationis in hac ciuili ibcietate, Initium arteriarum ed Aorta,quæ ex finiftro Ventriculo cordis oritur, Etymologias uocum Arteriæ dC Aortx lapra recenfui,

ALIA MEMBRA, in corporc dicuntur £7£po7£V£a SC comgt; pouta, cum partes non retinentno^ men

men tocius , ut caput, oculus etc ♦ non enim quælibet pars capitis eft ca«» put,

EtH fontes humorum melius fon^ fpiciuntur, cum modus nutritionis exponitur,tamen quia in defcriptione humani corporis ueriamurmon uolui præterire hic humorum difcrimina, quorum magna uis eft in natura cor^ poris, Vocatur autem hoc loco hu^ mor liquidum ÔC fluïdum corpus, in quod conuertitur nutrimentum in Epate,ut corpora nutriantur 06 con^= fcruentur , Differunt humores naturales a uiciofis,feu præternatu^ ralibus.Ideo primum de non uicioCs dicendum ell,

atra bih's,ac fimul generantur in Epalt;s te hoc modo. Vti'n omnibus mixris, quæ coquuntur, iniîint diueriàc par«« tes, aliæ igneæ, aliæ terreftres, aliæ aquofe, aliæ aereæ, Ita in malsa tota lànguinea,poft^ hæc in Epate coda efhigneum quiddam ineft ebullicns, iduocaturflaua bilis,quæ cft calida SC ficca. Ineft et terreftre quiddam fe/ cibus fîmilej'd uocatur atra bilis, quæ eft frigida ÔC ficca. Manet etiam ibi aliquid aquofum,quod cepit quidem coqubut fieret languis, nondum aiii# tem percodum eft, ièd adhuc album infipidum ÔC remifti caloris eft,id uo^ caturphlegma. Reliquum eft aere^ um, quod eft calidum SC humidum. fed temperatum,dulce,pingue, fuaui^ ter nutricns.Id proprie uocatur iâng^ uis, Hæc difcrimina humorum,Ga^ tenus pingit ucnufta fimilitudinc. Vt uidemus in muftis efFeruefcentibus,

DE ANIMA. nr. «biilKre id quod tenuius eft, quod, ipfe uocat a»Bo$, deinde quiddam in^ efse aquofum, fubfidere etiam feces. Ita funt in mafsa ianguinca totidem humorum diftrimina. Hine facile fu^ mi poßunt definittones.Sed addenda eft etiam utilitas fingulorum humo^ rum,non cnim flint fruftra conditi, 0^ cum non funt uiciofi,habent neeeßari os ufus in corpore,

SAN G VIS eft calidus amp;C humi^ dus fed temperatus,dukis,aereus,oplt;s tima ôf præcipua pars nutrimenti, Etfi enim Temper cum ßnguinc ue^* huntur reliqui bumores, ÔC fimul fi;« unt nutrimenta, ut fanguis dilutus flcgmate,magisalitfrigida S)C humiss da membra,ut cerebrum,bilioflis ma* gis alit pulmoncm,melancholicus ma gisalit ofsa,tarnen præcipua nutri* menti pars eft id, quod proprie eft ßnguis,nam nutrimentum oportet

DE ANIMA, else dulce,aut dulci fucco dtlutum« Confiâtergo,quæ fit ßngirints utili«* ras,

Phlegma efl humor fubaquofiis, qui cepit coqui, ut fieret fanguis, fed nondum percoAus efl,ideo efl fubafi bus,infipidus,tenuis,nonpinguis,nec calore æquans (ânguinem, V tifitas cius efl, ut ardorcm fanguinis initié cet,acprohtbeat ne denfior 2C aridior ftat,paulatim coquitur in uenis, ac fit materia fanguinis .Item phlegma cum (anguine alit cerebrum, reliqua phlegmatica membra.

De nomine phlegmatis rixati funt ueteres, 8C adparct initio üc iiocatum eße uiciofiim humorem aduflum.Nam populo notiores funt uiciofi humores,accipimus autem ap^ pellationes a populo. Prodicus ma^i luithunc humorem, appellare id efl pitiHtam, Scd opinor etiam id nomen

DE ANIMA. nS. nomenmitio fiùfse utciofî humons» Poftea doÆ appellationes tranftule^s re ad humorem non uiciofum.

Flaua bills ^av0H quam itulis go uocant chokram, etfi choiera eft morbus, cum bilis largiter infufa in ucntriculum, erumpit per uomitus inferiorajd etfi non moueo litem de uocabulo, tarnen propter adoleps centes adlcripfi, quibus interdum confulïo appellationum aliquid ofFun dit caliginis.Eft autem flaua bilis non uiciofa,fanguinis (puma, calida QC üca ca,qu3c fit cum calidiores ÔC ficciores partes chyli, propter fortem calorem fie ebulliunt. Saporis eft amari,qui proprie dicitur 7r/«foç,ut Galenus clai? re difeernit utranq^ bilem faporibus inquiens,H9;î) toi t xoT^p « à] ttik^cc

rcpetithancfèfttentj'am. Cutn recent fêtamara,græce 7r/Kpa,nomtnat Nt«« trum , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;amaras amygdaJas.

Hæc CO adied, ut ßporum diffe* rentias obfêrucnt ftudiofi, quariim appellationes infra recitabimus.

Colores etiam in non uiciofà bi^ le difFerunt,Alias magis, alias minus rubet,quare SC rubram etflauam no^ minant» Vtilitas eius cft dißipare ac penetrare , aperit meatus ubi cum fanguine uehitur, SC fimul alit mem^ bracognata,utpulmonem» Nectota uehitur cum fanguine,fed maior pars deriuatur in folliculum fellis, quæ SC ipfa eft bilis non uiciofà» Sunt autem ex felle meatus, qui uehunt flauam bilemadinteftina,ut inde pellat fe=î ces»

Atra bilis non uiciofi, cft humor magis crafsus SC terreftris, qui in fanguine fubfidit ,propemodû nigro

fpifsiori uino fimilis, fed eft frigid dus 06 ficcus4Pars uehitur cum fang* uine, quæ tarnen quia diluitur (âng* uine,Pontid(àporis magis eft, quam acidi t Reliqua naturalis dertuatur in fplenem,quæ eft adda,

Vtflitas eins eft fanguinem red^ dcrefpiftiorein,Só adftringere ôC ubi* que adiuuare retenttonem, SjC una cum fanguine nutrite mclancholica membra,ofsa ÔC fplenem.

Plato in Timæo non recenfet uti^ litatestriumhutnorum, Sed diciteos cfse morborum ôlt;f malorum morum caufas»Nam propemodum,ut uulgus loquitunnô difcernituiciofos humo*. tes anaturalibuSfSed quçrendùtn eft diferimen illud, conuderandæ funt utilitates.Nam hçc diuerfitas neefru^ ftra condita eft, nec tantum addita corporib«s,ut uenenutn,ad pernid* em.Eft

cm, Eft 8d ilia militas obfènranda# quod ait) humores, altjs animi mon'gt; bus lèruiunt -, fient poftea dicam. Pri^ us em'm pertexam uiciofôs humores*

Viciofi humores uocantur non naturalesifinguli autem duplictter cor rumpuntur , aut quia fine alterius admixtione,liibftantia iplâ dégénérât, aut quia miieentur ait) uiciolî. Sang^ uis dégénérât, ut cum putrelcit clautis poris, ac uertitur in bilem uicioiâin, unde oritur continua febris ♦ Cor^ rumpitur etiam languis admixtione alterius humoris,ut in idericis affin“ ente bile, aut in Hydrope, ubi prior (ànguinis malsa uiciatur, adfluente crudo humore non codo in Epate.

Phlegma non naturale quodda uo catur crudum,^d eft humor aquofus, frigidus et humidus,redundans in cor poribus propter infirma codionem,

DS ANIMA. KO. ïd^ alias tenuius eft,quod fputo, iiel per nares eijcitur, 5^ interdum, ut iti Coryza largiter deftillat,alias crafsius cft, quod uomitu ôi egeftionibus in^ terdum eijcitur.

Aliud quoddam phlegma uocatur falilim, cum uidelicet phlegmati mi^ fcetur bilis, quod quidem ex faporc (putifacileiudicari poteft,Ô6 in cor^ poribus intempcrantium,qui falfis cis' bis utuntur,nalcitur copiofius, ac in^ de perniciofi catarrhi oriuntur, uoca^ tur acetofum cum mifcetur atra bilis.

Bilis flaua uiciofa,autper fe dege«« n«ratgt;ut cum aduritur, ÔC fit atra bij? lis ukiofa ac cinerea, denfa ÔC mor^ dax.Sicut paulatim in picrocholis de^^ générât rubra bilis in aduftam, uel aetate,uel uehementioribus motibus, quare taies vriKpoxoAoi lènelcentes, fi^ untfurentcv iracundt»

Aut mifcctur abus humor, uidehgt; cet tenue phlegma,ut rubor diminuai« tur. Hæc bills uocaturcitrina, Galci« nus pallidatn nominat. Sed ti eft craf^ fîus phlegma admixturn,fit bilis uiteb lina,fic dida,quod color tmitatur ui^ tellum oui.Fiunt autem T ertianæ fe^ bres nothæ ex bile, cui phlegma ad* mixtum eft.

Prêter has fpccics,gignttur innen* triculo humor uiridi colore,qualiafç* pe uidemus eße infantum excrément ta aut alioruin, Sæpe ôô in uomitn uiridem humorem miræ mordacitatis eqcimus.Hic humor etfi fit admixtio^ ne bilis immodica aduftione, t3gt; men non eft uere bilis, ut ïacobus de partibus recte difputat,ièd crudus hu* mor in uentriculo nimis uftus,cui ali* qua bilis influens in uentriculum ad* mixta eft, Ideocj a Galeno uocatur prafîna bilis, quod uiriditas imitatin' porri colorem. cnim fignificat por^

DE ANIMA. ' Kl. porrum.Et c«m uiriditas eft obfcuiï^ or,non nihil ad fuluum colorem ac^f cedens, uocatur hæc bilis æruginolà, græce’(cût/’'Nç,abLç quod fignificat riigt; biginem,Nam rubigo uetus quafi reKere incipit, Talis bilis iæpe «omii« tu eijcitur»

Àtra bilis uiciofà eft cum uel tcri humores, uel ipfa atra bilis ita adu ritur,ut humor cineris naturam cralî« fiorem Slt;mordacemreferat,Nam ÔC Hippocratis aphorifmus teftatur de^ generate iànguinê ac rubrambilem, cum aduruntur claufis poris,in atram bilem. Verba aphorifmi hæcfunt, Cütravlwij TV i-m'XoKop, KS^ tViXt/xo/) trœ/xa, ■£^tÇfolt;r/aç. Pariter biliofum ôô fanguineum cor^ pusjfit melancholicumAibi non eft'lu* unt feu exhalant funii, Atlt;$ hinc exi^ ftunt amentiæ multipliées, Si melan^ cholia eft ex fàngiiine,ô6 diluitur moü« dico (ànguine,çfficitamentias ridicui«

DE ANIMA, leletantium. Si ex rubra bile, aut luitur milita rubra bile, fiunt atroces furores SC maniæ,qualis fuit Hercu^ iis ÔC Aiacis furor. Si diluitur phlegm mate, fît inufitata fêgnicies, ficut ipfl uidimus mente errantem , qui fere perpetuo dormiebat, fummiße lo^ quebatur, nee excitabatur, nifi ci^ tharæ ibno, quem cum audißet, at/ tollens caput arridere incipiebat, interrogatus hilariußule refponde/ bat. Si ipfa per fefe atra bilis redun^ dans aduritur,fiunttrifticiae maiores, fugx liominum, qualis fuit Bellero/ phontis mœfticia,

Sed hæ fpccies mira uarietate milt;* feentur, ficut temperamentorum ua*» rietas multiplex eft, Vina quam ua^ tie

DE ANIMA. nz, Hetcmpcrata funt, Creti'cum^ Italie ciim,Renanum,Necchan'num,quan«lt; tqm difFeruntî’Itaîjdcmhuraores in altjs flint generofiores,nîitiores, puri^ ores.Eaqj uarietas in tempcramentis habet cœleftes caufas.Multo gcnero^ fior eft melancholia, fi coniundlione Saturnl louis in libra temperet irr, qualis uidetur Augulli melancholia fiitßc,quam ft confula fit Saturni,Mar tis QC Lunæ congrefsu in Scorpio, qualis Catilinç melancholia fuiise ui^ detur, Haec eo recito gt;nbsp;ut admoneam ledorem,nó pofse enumerari omnes modos uarietatis humorum,uelbono rumjiel uicioforum.

Homerus mœfticia mortuus di^ citur , aenigmatis perplexitate ucxa^ tus » Heraclitus Ephefius fæpc la^ chrimabat fenex deplorans hominum miferias,quem quidem fuifse melan;* cholicum 2lt; theophraftus fcripfit, tri=# buens melancholiac,§d obfcura et co«!

DE ANIMA, fufâneafcnpfifset ♦ Qiiçfîui't ïôlitudt/ ! nés Ô6 immiindici'e uidliis, hydropi=* eus fatflus eft, Poftca fperans fe aqua illam inter cutem deficcaturum, l'uîsit fc obiini ftercore boum, ÔC ad folem exponijnde mortuus fertur, Demo^ criti delirium fuit hilarius, qui ridere (ôlebathomtnum ftulticiam,ealt;j anb mi tranquillitate uitam produxit,uf^ ad annum centefîmum nonum fax ætatis,

Empedocles furens infilijt in AEt* næ uoragines.SophocIis delirium fuit multo fuauius,qui uoluptatibus leiia^ bat ætatis incommoda, ôi^ obledagt; bat iê componendis poematis»

Marius delirans imaginabatur peditiones, 06 prelia, adeo ut geilus Ô6 clamorem pugnantis reprefènta^ ■ teu

At LucuUf amentia fuit hilarior,aç midor, Ita in fenibus cum dégénérât MelarP

Hic non inutile eft recenfère Ari«« ftotelicam difputationem de atra bi^ Ie,ut natura humoris propius aipicia;« tur, quam quidcm multis uenuftis defcriptionibus illuftrauit. Difputat quare excellentes uiri in gubernatio^ ne reipub.Vt Solon,Philolbphi,Poei« tx,QC alij excellentes artifices, pleriq^ omnes fint Melancholici, Ac primiim naturas efse Melancholicas oftendit exfignis,quæ in fènetfla tcfl:antur,an* tea in illis fuifse copiofiorem atram bilem, Morbi indicant humorum na^ turas. Herculis ulcéra erupcrunt ex aduftione atræ bilis. Et delirafse in neda dicuntur pleriq; Poetæ, Philo* (ôphi,amp;^ artifices,Ergo etiam antea in cis redundabat atra bilis»Exhis fignis ratiocinatur Arilfoteles, fuilse illo* mm naturas melancholicas*

Hic quæritur de Atra bile, a» SC quomodo præftantiores motus in ingenqs efïïciat. Aponenfîs non rede mdfcat, qui exiftimat hos motus in magnis uiris ab adufta bile eße, non a naturali. Nam adufta efficit furores • ÔC amentias, non parit redos motus SC probandos, quireguntur confilio. Deceptus eft Aponeniis,cum putaiiic Ariftotelem hoc quçrere,an paulatini actateHeroes fiant Melancholici. Id cnimnonquçrit,iêdipiâs naturas SC temperamenta eorum ièntit eße Me/ lantholica»

Ac deinde fan's oftendit iè non de uiciofo, fed de naturali humore lo* qui. Ait triplicem eße atram bilein» quandam Afininam, dilutam multo phlcgmatc,quæ adfert frigidos mor^ bos,nonprodeftingenqs. Altera eft adufta,quae furores ciet « nbsp;nbsp;Tertia

cflnonuiciofäjqua: cum eft copioft^ or,ôif ïànguini temperato apte mifce^ tur,effici'tacriorcs,ardentiores Sgt;C naciores impetus.Primum enim tail's Melancholicus fanguis, eft admo^ dum halituofus SC multos gignit fpi# ritus, 6C fiunt in eo motus durabilif ores,non folum quia ftabilior fang^ uis eftjftd etiam, quia illi fpiritus acrius urunt denfiorem fänguinem, Vt ignis in ferro urit multo uehes: mentius,quam in ftipula, ÖC funt im* petus ardentiores, propter eandem caufam, quia tab's fanguis incenfus, magis flagrat 56 ardct. Qjiantus impetus, quantus ardor eft Cæ 4 faris dimicantis, reuocantis fugien* tem cxercitumî’ Nondilsimilis eft hie impetus fulminum, at(]^ ut in pulue* re tormentorum , qui fit ex nitro 00 fulphure, impetus excitatur ue* 0.4 hemen*

DE ANIMA, hemcntifsimus . ita flagrantîfsimos motus infanguine Melancholico.fpi^ n'tiis incenfi excitant. N onne poetas cum intenti aliquid componunt, uide mus uelut adflatuquodammoueriî’ Accidit idem alijs excellentibus arti^ ficibusjcum in aliquam cogitationem majore animi impetu incumbût. chimedes non fenfit urbem capi, non animaduertit milites in domum fuain irrumpere. Qiiid tam Melancholiî» cum,quam quod idem artifex e bal^ neo exiliens,per forum cucurrit nu^ dus damitans eujHKa.cum inuenifset rationem,qua deprehenderet, quan^ turn argent! admixtum dset auro,fi iiidelicet pondera coronæ in aqua obièruaret,qu3e ratio nunc quoq^ ufi«« tata eft apud aurifices. Nec Periclea grandis eloquentia exiftit nifi in tali temperamento naturæ. Non igi# tur Ariftoteles de uitioià atra bile lo^ quitur,jêd dénaturai!, àC reipfa hoc uult,

DE ANIMA. nr. uult, cxcdlere ingentjs eos.quorum crafis eft temperata, fed declinans ad Melancholicam,qualem efficit Saturé ni ÔC louis coniundiojquæ Heroicis ingenij s pecuUaris eft»

Hæc ut fiant magis perfpicua, difcer/ nendæ font etiam crafes,feu temperas« «tenta,

Vulgo uocant complexionem, quam græci crafin dixerunt, 06 ait) temperamentum uocant » Eft autem crafts congenita qualitatum prima? rum inter le conuenientia, uel exceß» fus, propterea quod Elementa funt omnium mixtorum inicia» Etfi igitur nonomnes diuiftones perfëquar, ta^ men præcipuas recitabo.

Duplex eft crafis, alia temperata, aliæ intemperatæ, Temperata eft æqualitas qualitatum conueniens cer tae Ipeciei» Nec xntelligitur hæc æqua^ htas

DE ANIM^ litas de arithmetica æqualitate, id efti de numero graduum æquali,quæuo^ catur ufitate æquah'tas ponderis, Vblt; tot flint gradus caliditatis, quot fngt; giditatis, Nam hæc æqualitas eft pofsibilis nulli fpcciei conueniret, Sedintelligitur æqualitas fècundum iufticiam diftributiuamjid eft,conuegt; mens certæ fpeciei, Vt crafis humant corporis melior eft,quam pecudi's*Et crafis humani corporis,in fine adole^ feentiæ melior eit quam antea, aut infènecfta» Et membrorum æqualM tas dißfmilis eft» In corde cum rede temperatum eft,tamcn abundat ca\i^ di'tas. In cerebro rede temperato abundat humiditas. Id uocatur tem^ peramentum îufticiæ. Econtra di^ cuntur diftemperatae crafts, quæ re^ cedunt ab hac æquali'tate iufti'ciæ, uidelicet cum una qualitas excedit, iit fl cerebrum ficeftate tantum exce^

DE ANIMA* Ktf. dat, uel uentn'culus fn'gi'ditatc tan=s tum excédât, autcum excediint duæ qualitateSjUt ü Epar fit caltdius SC fie* dus, ac a ïufla proporti'one recefse^ rit,

Hinc fubtili enumeratione colligun tur odo diftemperatæ crafès, quia ex quatuor qualitatibus fingulæexcede^ re pofiunt,aut pofsunt excedere duæ coniundæ, Hæc enumeratio eft erti^ dita. Nam Medici non modo de hu#» morum, aut de fanguinis tempera* mentis loquuntur, fed de crafi cuius* libetmembri, ad banc diieernendam; apttus fuit diftributiones facere, per primas qualitates, ac nominate, qua qualitate aliquod membrum auc corpus excedat ♦ Poftea fi ad cor* porum amp;nbsp;humorum craies redeatur, cum exceisus fit duanim qualitatum, quatuor diftemperatæ craies confti^ tuuntur.

Excedens frigida ÔC fîcca,tal{s eft Melanchobca, ut in apibus, (ormù cis etc»

Porto temperamentum iufticiaî habet gradus SC latitudinem, ac plus aut minus déclinât ad aliquam diftem peratam»Rarum eft enim etiam iliud ipfum iufticiæ temperamentum ex* adum.VtinPlatone magis déclinai bat temperata crafis ad Melancholia camjn Alexandro magis ad fangui* neam» Sic SC reliqua temperamenta miicen£ur»Tn Leone dominatur bilio* facrafts,fed déclinât ad Melancholi*

cam*

Poft$ igitur temperamenta cenfin'mus, lam ad Arïftotelis difpii^’ tationem redeo, qui Melancholia's naturis tribuit ingeniorum præftan^ ciam , ÔC fatetur fe non de Afinina MelancholiajUec de adufta loqui, fed de fanguine, in quo eft atra bilis coi^ piofior.Hoc eftjoquitur de tempera^ ta crafi, déclinante ad Melancholi*! cam.Hæc excellit, quia in tali languie neipiritus effïciunt acrioresgt;ftabilio# res ôdardentiores motus, ut dicftum eft.Pertinethuc Sgt;C meraorabilis fen^ tentia Ariftotelis,quæ extat in ftcun^ do de partibus animalium , Sanguis crafsior dC calidior effïcit maius ro# bur,fed tenuior 6t frigidior,auget uim fenciendi Si intelligendi. Verba Ariftotelis hæc ftint, âS ’/'X.uoç Aocà 7roiK7/K.cü7ifo/j 'm 7raxv7tfo/j ai/xa. ößc lxÓT^^op.oil^H^lgt;^ógt;^^^ov H9q votfamp;37t{io/j,‘3' At7r7o7£po/jgt;y4-uxpo'T^oZJ, Vulgati libri kgunt vocrtpMÎifo^ jfed apparet aliter leü gifsc

gifse Gazam,quem nos fêquimiif, ecfi utraqj fententia uera eft, Porro in crafi temperata, fanguis eft fubtfc* lior ac purioisqiua aiitem ad Mêlant cholicam déclinât efi frigtdior » Tai lem crafim efFicit Mercurkis, nam huic quoq? attribuitur Melancholia. Venuuißime autem confert Arifto«« teles atram bilem ad iiinum, ut enim iiinum uarias qualitates accipit in cbrrjs, alq fiunt hilares, alij feruent ira, alii lachrymant, QjLiia enim calii lt;ium, ipumofüm halituofum eft, Ideo excitât calore fanguinem , èC gignuntur ipiritus pro qualitate ßnguinis copiofiores ♦ Vnde apud græcos dicftum eft de uino, Torç I^Óttok^ lap nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ktçavvuîoi, fic

atram bilem, inquit Ariftoteles, qua^ (i obièqui fanguini,SC cum fit halituo^ ß, copiofiores ÔC ardentiores ipirigt; tus excitare ♦ Proinde cum tempera# to ung#

DE ANIMA. «e. to ûngutni copiofior miïcetur atra bths,accendit«rfanguine QC fuppedigt; tat copiofiorcs ôi ardentiorcs Ipi'rii^ tus. Cum igitur alns humoribus fc fie attemperet,quia eft denfior SC hass lïtuofionfit ut lue humor magis uari^ us fit,quam caeteri, SC efFccfliis habcat multipliccs in ingenijsjmoribus morbis . Gubernant atram bilcm, Saturnus 8lt; Mercurius, fed mixturæ luminum faciunt innumerabiles dif* ferentias.Mars rubram bilem guber^ nat, Præfunt (ànguini Sol, lupiter, Luna,ô^ Venus, illi magis fouent uitali calore,iftæ mouent ôô fuppe^ ditant humorem.Iddifcrimenin fen^ tencijs Ptolemei traditur, o n'Xioq 70(7« -ng ^ulinHç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h o-iT^n

Hadenus de humoribus tem#: peramentis breuiter didum eft,ut uiilgares diftindiones ÔC defcriptiôes fine

fint in promptu adolcfcentibus, quas in phyfices inidjs tradi maxime con^ «enit.ConducLint enim ad confidera dam naturam hiimani corporis, öd ad intelligendas membrorö fundiones, Nonnihil etiam hæc profiint mori^ buSjConftat enim mores imitari tein# peramentacorporiim. Et ut infinita morum uarietas eft, ficut Poeta in^ quitjPedloribus mores tot Eint, quot in orbe figuræ, Ita exiftimandum eft mirificas eße hiimoriim mixturas, ut fiint uarrj ftellariim pofitus, etfi tem;’ peramenta etiam aliquam a materia, ac iemine diuerfitatem accipiunt» Plato poft^ de humoribus dixit, pogt; ftea addit morbos öd mores, qui inde oriimtur,Nos Eipra inuiciofis humo^ ribus,uno atq; altero exemplo admo« nuimus lecftorem, ut meminerit cer^ tos morbos, a certis uiciofis humori^ bus oririjntegra enumeratio pertinct ad Medicos ♦ Et tarnen prodeft cum inAna^

DE ANIMA. 12p. in Anatomia, tum in humonim de^ fcriptione cogitare,qui morbi quibus partibus accidant,ôô ex quibus caufis exiftant,id ad ualetudinis conferuatilt;= onem,ô^ ad eruditionem in phyficis conducit, Cognitis igitur his initrjs, poftea alicunde petendæ funt mor;# borum ÔC remediorum delcriptiones, Nec de moribus prolixe dicam, Temperata crafis gignit placidos mo res,qui proprie hamp;h uocantur. Et quo^ niam declinare folet ad aliquem exs; cefsum,differunt mores, etiam in eu^ cratis»

In Alexandro déclinât tempera^ ta crafis ad iànguineam.Eft igitur hi# larior, amans conuiuiorum acfodalfi? ciorum, comitate ièrmonis mirifica, neciâtisuereaindus,nec fàtis tempesî ranSjCum uino incaluit, iracundior.

tabimdus. Fertur enim illud Scipio# nisjfe cum maxime folus efset, mini# me ibium eise,uerecundus,grauis ,fed ; cum quadam comitate,certans etiam I'nterdum falie dilt;flis,animo excelfo 8Ó dirigente confilia ad ueram ration nem,non ad uulgi opiniones, patien# tia 8C modeftia fingulari, Ceßit enim tribunicqs criminationibus, ne fi du# rius aduerfaretur,excitaret ciuile ince dium.cum haberet exercitus in pote# ( ftate,ac facilime poiset illos fycophan tascompeicere,domimodico ÔCcxi# guo apparatu contentus fuir.

In petitione bonorum, non fundebat oculis ciuium præftigias, quibus alij utebantur,uidelicet comi# tatum magnum,non certabat profu^ fionibus SC ambitione populari. N ihil uokbat uideri adferre ad petitionem.

DE anima. «O. nifi folam uirtutem. D enitj nulliim ducem legimiis in hiftorijs, in quo ita luceat, id quod proprie uocatur «fl»« Ho^jeoniunclum cum imperatorqs tibus, de uirtutibusjut in Scipione.

Sed excefsus in altjs temperamentis confiderentur. Cholerici funt feruidi, précipites, incauti, nô iàtis diligentes, aperti,iracâdi,{êd facile placabiles,mu tabiles. In omnibus adfedibus animi, in leticia,ac doloribus habent fubitos motus uehementiores ) qui uocantur îîraftH. Ideo in furores aliquando inci^ dunt,ut Aiax.Porro hi mores in altjs magis, in altjs minus turbidi funt, Et in mediocribus ingentjs,ratione non^ nihil régi, ôô ad moderationem fledi pofsunt. Qiiare natura oblèruanda eft,ut dilcamus earn arte regere,difea^» mus etiam cauere alios, quorum mo# res ad noftram confuetudincm non congruunt, Hæc prudentiain uita

De melanchob'ds ante diâum eft, , horum eft mtrifîca uan'etas. Pn'mum ïIIaHeroica Scipionis,uel Auguftb uelPomponi) Attici,aut Diireri me.# lancholia generoßßima eft, ÔC uirtUf^ tibus excellit omm's generis, reginir enim crafi temperata, ÔC oritur a faii^ ftopofitufîderum* Sed quo longius ad exceftus acceditur,eo magis dege^ nerat. Si dominatur melancholia phlegmatica,funt ingénia lêgnia,ftu^ ' pida, ut ftipra dixi ♦ Sed fi eft adufta melancholia,aut diluta copiofius bile rubra, quæ etiam paulatim aduritur, hinc magna eft ingeniorum ac mo^ rum prauitas.

Primum enim taies omnes fuperi bi fiint,quia cum melancholia fit hali^ tuoß, flatus illi eftïciunt uentofa in:# ëenia, quæ res magnas concupifeunt, ;

DE ANIMA. m. tatores, tenaces fimultatum, immites, inuidi,obtrelt;fl:atores,maleuolbasop7o;, ut Timon,qui diduseft M«râv6pu7roç, Diogenes ÔC alq Cynici,Cato* Eft.n, magna uarietas, ut funt humores in altjs plus, in alqs minus uenenati, ÔC propter diuerfos fiderum pofitus, ÔC propter feminis naturam. Et alij plus, altj minus naturæ uictjs repugnant* Nonnihil ad differcntias tempera^ mentorum obferuandas confcrunt exempla poetarum*

Achilles uituperans Ägamemno«» nem,tribuit ei caninam naturam,epuigt; las amantem, öpacrutPijAoyU, audacem öi temcrariam in lacefsendis altjs,non in dimicando fortem. Hæ notæ conue:# niuntcholericiSjUt canum natura eft cholerica,qui funt in lacefsendo pctUi« lautes, ÖCleuiter idlirefugiunt, auidc uorant, Sapienter aut Homerus diG crimen raonftrat inter Heroicum ui^

rum, 5lt;f uulgarem naturam, in qua non eft ilia uirtutis præftantia, qux eft in Heroids ingentfs.Sçpe enim ûi re publica peccatur ab t|s,qui hoc dift crimen non obièruantes, uolunt pa^ res uideri Heroids uiris, iHorum ap« petimt honoreSjô^ mouent pemicio!# fa certamina, ut poft Alexandrum duces aliqui uix mediocres , tarnen Alexandri gloriam fibi. promitte^ bant. Poft C, Cadàrem Antonius pollicebaturfibi imperium, cum qu^ dem, ut Agamemnon inferior fuit Achille, ita Antonius procul abfue^ ritapræftantia ingentf,ôlt;^ magnitUi^ dine animi,quae in Cæiâre fuit ♦ Exlt;ä crcuerunt ôi. Scipionem homines in^ uidi, Lentulus , Aièllus Sgt;C alif qui^ dam, qui non intelligentes præftan^ tiam lUam uirtutis, diuinum quid^ dam else , fimiles fuccelsus iperaj# bant,

DE ANIMA. lys. cmpla, ctiam tn artibus, ut Virgilio pares haberi uolebant,Bauius ÔC Me« uiusjde quibus inquit. Qui Baiüutn non odit,amet tua carmina Mcui»

Prodeft igitur mtelligcre difcri/ men, inter naturas Heroicas 06 uul* garesAitagnofcamus Heroicas uirtu^ tes,diuinos adflatus cfse, Qiianquam enim ut fupra diximus, temperata crafis dedinans ad melancholicam,nia teria eft idonea illis in^ntibus moti* bus,tarnen hi motus a E)co,in ilia ma^ teria adiuuantur QC gubernantur, ut Scipio diuinitus impellitur SiC adiuî» uatur ut utncat. Hase naturarum difi» crimina confiderantes, infirmitatera noftram agnofeamus, non conemur fupra uires,nec inuideamus præftani« tioribus, ficut grauifsime monet lo* annisièntentia.Nemopoteft fibt Rn« merequidquam,niûfit ei datum de ccelo»

Sed ad temperamenta 8i mores redeo. Vide quantum fit interuallun» inter illos duos, Agamemnon eft cho lericus 0pao-i/(/'(jAoç,ferox in lacefsendo, habet impetus ftultos,fiibitos,(ed cito deflagrantes,negligit négocia propter epulas, Ideo enim uocat eum ebrio# fum.Eft ergo gregarius miles,fine exi mia uirtute,ficut ei ipft quoq; conui^ ciatur, 7/u lt;/'£ /xip i/j Ka.^og ’dicTH, quafi di^ cat, Nec regio animo præditus eft, nec uirtutis præftantiam inteUigit,fed ftolidos impetus habet, ut gregarius miles;

In ipfo aSt Achille, quanta eft animi celfitudo^Intelligit principis uiri mu«î nusjuidelicetres magnas pro comuni falute geredas else,Et acerrimis ftimu lis ad hoc decus excitatur,ut res gerat rei publice utiles,Delelt;ftatur ipfo las* bore, Sgt;C ipla uirtutis pulchritudinc magis quam premijs,Sicut Philoftra««

DE ANIMA. ijy* fus cum inquit Aiaci refpondilse, Cum cnim interrogaretur, quos la^ bores omnium difFiciIimos,at(Ç afper rimos fuftinirißet, turn Achilles,fu{^ ceptos pro amicis. Cumq? rurfus iiv tcrrogaret Aiax,quos fùftinuiïset iUi» cundißimosdnquitille eofdem, figni^ ficans nihil else dulcius ingentibus animis iplâ iiirtute,cum bene merena fur de ciuibus.Sed a ftolido duce adfe dus contumelia,iralcitur uehementi^ usinée ftatim deponit olFenfionem» Significant autem melancholicam naturam, illi acerrimi motus Sgt;C conigt; ftantia in fufeeptis laboribus. Deinde S)C hic ingens æftus iracundiæ ac per#; tinacia.

Non libet tetérrima ÔC monfirofil^ lima exempla uenenatæ melancholiæ recitare.ut Catilinam,Thcrlîten,Slt; miles, utpoetâ Cinefiam, quêaeeufat Lyfiasjlôlitum irridere relligiones, ÖC fefta contraria ulitatis celcbralse cum

Rnsfôdalibiis. Hacnouitate pctiVf lamia,ciiin famam ingenij aucupare« tiir,ô^ ûbi uaidc placeret, non minus furebat quam Hercules, cum liberos QC coniugemïnterficeret.

Habet hçc çtas multa talia ihge/ nia,plena uencni 8i (tiroris,non dilsii« milia Theriîtæ et Cincfiç.Sed hçcpor tenta omittamus. Nec opus eft hic longiore diiputatione, iàtis eft .n, teü’ nere generale præceptum, quod mo^ res congruant temperamentis. Mix^ turæ uarietas uagatur in immenftun, quae tarnen in coniuetudine hoffli^ num confideranda eft, SC interdutn conferendusfîderumpofitus» EftôC gentium diuerfitas confideranda, de quibus Ariftoteles inquit,fànguineni hominum in regionibus frigidio* ribus æftuare, SiC denfiores fumos ae halitus edere , quam in calidis

DE ANIMA. ’ iM« îîccis loci's, ubi nafcuntiir homines infirmis corporibus, timidi SiC ces^

Spiritus eft ftibtilis uapor ex fäng^s «ine exprcftus , uirtute cordis in^ cenlus,ut fit uelut flammula, fuppe^ ditans uitn in exerccndis acftionibus,; Etfi autem unus eft Fons fpirituum, tamenlocis difternuntur mutanss tur, Spiritus uitalis eft flammula in corde nata ex ianguine, calorem ui« talem deuehens ad caetera mem« bra, ÔC impertiens eis uim exercen« di adiones, quas calore uitali eftici# «nt.

Ad hunc uftim conditæ font artes# riæjUt hunc ipiritum transuehant, eu» ius quanta dignitas uis fit.inde exi^ Rimari poteft,^d calore uiuifico fenitf per opus eft omnibus membris ,ad fubftantiæ

fubliantiæ con(èruationcm,amp;^ ad nu^ trimenti conuerfionem ♦ Hin'us caloi# ris fomes eft, hæc ipfà fcintilla, qiiac uocatur Ipiritus uitalis, qiicm fie ad# mirât! font uiri fnpientes, ut altj dixe^ rint animam eise,alîj proximum ani«« maî inftrumentum. Nec mortem ah'# ter definit Ariftoteles, nifi extincfîio# nem else caloris natiuû Cum ait in li^ bello de iuiiêtute,fène Aa,uita ÔC mot te. Mortem eCsc cpamp;o^aploîr lt;jgt;va-ia KovjCalorem aûtijsiritus impertit.Ideo de ipirituum confèruatione SC inftau# ratione diligenter traduntur praecep# ta,qui quidem uel nutritionis uicijs, uelmorbis, uel cordis imbecillitate, motibus ÔC afFedibus,uel laboribus immoderatis corrumpuntur aut ex^ tinguuntur,Ideo magna cura fouengt; di ÔC confèruandi font.

conueniens adionibus fenfuum,Slt; neriiis ciendis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Afsentior enim illis, qui fpiritus in corde primum gigni tradunt,po^ ftea tranfmilsos inde ad cerebrum, aliam ibi naturam accipere* Apparet cnim cognatio fpiritus uitalis, ôd ipi^ rituum in cerebro, quod quibus cor cft melius cemperatum, horum funt adiones in cerebro etiam præftantio^ res.Id eo fitquia Ipiritus melius tem^ perati ad cerebrum perueniunt. Imis pediunt adiones cerebri,ira,mœftici3 amor, quia tune ipiritus magis turbis« di funt aut minus fulgentes. Et Gale^ nus lib.feptimo de dogmatum Hipt^ pocratis Platonis coniènfudnquit, ou7m to 4-uX.quot;^quot; Tvvùi/J.a. ik lou nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kal^»

Porro diieerni bas duas ipecies,fpir» turn uitalem,SC animalem necefse eft, qa longe diuerià officia habet. Vicall's impers

fmpcrtit caloremjlux'^toç ciet (ènluutn adioncs,5lt; nemos impdlit. Et non^ nulli content!'Eint his duabus ipecicü« bus,_ Alt) addiderunt tertiam,icilicet fpiritnm naturalem in Epate, qui fo^ iietfanguinem, Sgt;C in ianguinehalitus exdtat,Sed Galenus dubitat an hanc ipeciem ponat,inquiens,ü Trvvit

(pMo-iKop^ Nam etü ipiritum in te eCse neeeße eft,tarnen is per arterie as eo transuehitur, Et adio eft eins lt;piritus,qui uitalis uocatur,calore ui^ iiifico fanguinis generationem adiuä« uare.

Hadenus öd membra human! corporis,öd humores, öd ipiritus def^* ftripfimus, Hæc enim praccipue con^ CderandaEintin noftris corporibus, qu!a ad neeeßarios ufus, atlt;j adiones deftinata funt, öd mira arte fada, ac diftributa. Nune redeo ad ufitatas quaeftiones, quæ in fcholis idlebant tradari in libro de Anima,

Dcpotcntijs ôô adioftibiis quæss Mint. Nec pofsunt uel potentiæ ag^ nofcijuel aftiones dtjudicari.nffi gana monftrentur ♦ Ad hæc autem opus futt defcriptione humani corpoi# ris,Ideo hanc ut fupra monutinièrenâs dam hic efse duxi, Redeo igitur ad qtiæftionem depotentqs»

Quinet numerantur ,nec de nu^i «nero rixabimur, modo ne præteres atur aliqua potentia in explication ne , Sunt igitur hac , Vegetatie na , Sentiens, Appetitiua, Motiua fecundum locum,amp;S Intellediua.Enu merant ÔC medici potentias, qui Cemf tentiam retinent^andem, uerbis alin cubi altjs utuntur ♦ Virtutes inquin unt tresfunt, Naturalis , Vitalis ÔC Anü

8lt;S Animalis. Naturalis eft uegeta^ tiua* Animali fubijcit Gaknus tan$ partesjienfiis cxteriores dC intcriorcs, acMotiuam. Vitalis quæ eft uirtus cordis, calo rem uiuificum ftippcdigt; tans,fouet ceteras. Et ad cor pertinet appetitio fenfti«m,ut poftea dicam,

Tria funt officia Vegetatiuæ po^ tentiæjNutrire, Augere, 8£ gignere. Nihilrepugno,fi qui uolunt partir! Vegetatiuam in tres potentias,Nu^ tritiuam,Augentem,et Generatiuam. Nam hoc modo altj diicernunt hos gradus.

Nutritioeftconuerfio nutriment tiinfiibftantiamanimati, fada ui ca^ loris naturalisjUt inftauratio fiat in eo, quodabfiimi ceperat,

Nutn'nonis organa iiocantur membra proprie deîlinata ad accipi* endum, tranfinntandum tranftie# hendum nutrimentum,icilicct os,œfo phagiis, uentriculus,epar,ô(^ uençde:* ferentes fangiiinem. Hæc nomencla/ tiiraorganorum eft commoda diicen tibus,quia his membris hæ fiindtio^ nés principaliter competiint,ut adue^ hant ôô præparent nutrimcntû.Qiian enim nutritio fit uirtute omnium partium corporis, quæ conuertunt nutrimentum in iübftantiam fuam,ta men ceteræ non uocantur huius offi^ cij organa,quia habent alias fundioi* nés principales. Ideocj attribuuntur fingulis membris uniueriâliter quant# or mtniftræ facilitates, Ättradiua,Rc tentiua,Alteratiua 8gt;C Expulfiua, Hæ facultates iêruiunt nutritiuæ ♦ Fit enim nutritio his modis, Nutrimen#

DE ANIMA, turn attrahitur, retihetur, tranfmiita^ tur ÔC aßimilatur membro, ëC fùpergt; । flin'tas expelh'tiir.HaEîC breuiter attigi. Nam dehis facultadbus medici pro^ itxe diiputant,

Plantæ nutrimentiim per radices accipiunt. In infèdiSjamp;S altjs minutis animalibus, item in pilcibns defiint quaîdam membra,quare omißis niantibiis cçteris,dicam de nutricionc in corpore humano » Ac primiim de appcritione cibi ÔC potus dicam, quæ ad uegetatiuam pertinet,non ad Ad^ fediis cçteros, Ideoq; Plato uocaui't Epar iêdem eins animae, quam ipfe cTTiSu^JiKii/j concupiicentcm nominat, intelligens, ut cgo quidem iudico» appetitiones cibi,po£us,Slt; generation nis»

Ifttc^aî ex Galeno, qui in primo de caufis Symptomatum tradithanc dei» Éinitionem.

Fames eft fenlus fudionis uena^» tüm, quæ cum deeft nutrimentum, inulgentur ab exhauftis membris. Quare iplæ uicifsim fugunt uentricu«« lum, Non igitur principale inftru«« mentum eft famis,melancholia in ori^ ficio uentriculi, ficut uulgo dicitur, Nec cauià principalis appetitionis cft frigiditasftomachijftd uerafilt; pro/ pria caulà eft uenarum fucî:io,quæ ex/ - hauftis membris flagitant aliud nu/ trimentum, Cum eniminfitnaturali^ ter omnibus,uis attrahendi ex uicino nutrimenti, membra mulgent uenas, uenae ftigunt uentriculum, Inde fêqui tur uentriculi amp;nbsp;orificq corrugatio. Simul autem infinit tûc melancholia ex proximo attra(fta,quaE Rta morda^ eitate nonnihil acuitlènfum ilium cor rugationis, Deinde imaginatio hoc

Cumautem cibiK fit calidus foh'dior, ac natura corporum habeat opus refn'geratione QC rigatione quidiore,exiftit etiam fiti's in orificio uentn'culi,quæ eft appeticio frigidi ëi humidborta ex lènfu arefadionis in orificio uentriculi, quam efficit fiidio uenaruni,autcalefadio,ut in labore fit, fèd prçternaturalem fitim biliofi liumores ibi excitant. Galenus difcr^ te inquit famis amp;nbsp;fitis organuin eße orificium uentriculi, propterca quod ineo loco (èntitur irritatio.

lam addo modurn nutritionis, in quo recitando eo breuior ero, quia in Ânatomia magna ex parte expofitus cft» Cum uentriculus accepit nutngt; mentum, ampledlitur ipfiim, ut cof quat,amp;: uertat in chylum,Poftea chy^ lus per TTUÀwfû/j emittitur in duode#gt;

num mteftinum,d^ leiunum. Ex ieiu^ no uehæ Mefiiraicæ rapiunt id, quod pLirius ÔC liquidius eft,ac tranfuehunt in epar.Lutulentum uero pellitur ex iciiino tn inferiora inteftina. Trans^ uedus autem chylus j'n epardbi coqui tiir ac uerdtur in malsam fanguineam, inquainfuntjUt diclum eft quatuor humores, Sed horumfitquædam (è;* paratio,rubra bills magna ex parte de riuatur in folliculum fellis, multum atræ bilis in fplenem tranfmittitur, Aquolâfuperfluitascum uentum eft ad uenam cauam, plurima eftunditur in uenas emulgentes, QC defïuit ad re^ nés ueficam,fitlt;^ urina. Sed làng^ utslabitur adcor,ubi dexter uentri:? culus haurit Ô6 reddit fangulnem, ac ultali calore temperat,ut fiat idoneum niitrlmentum,Pars fànguinis deriua«» tur in ftniftrum uentriculum ÔC uerti^ tur in fpiritus uitales,quibus opus eft. Ut fupra diximus,multis de caufis, ui^«

deltcct ad cordêruandtim calorcm Oft’ talem,Slt; ut l'nde fiant Ipîritus animai» les.Ex dextro uentriculo cordis (par^î gitur fànguis rurfiis in uenas,Slt; in ea^ mm extremitatibusfit humiditas cunda,quæ cambium uocatur,quaî ïammembris apponitur QC afiimila^ tur,quæ quidem aßimilatio reuera eft generatio quædam, fada a potcntia nutritiuauirtute caloris naturalis,Hic modus eft nutritionis, in quo gradus fie difcernuntur,

Digeftiones quatuor numeran^ tur. Prima in uentriculo, Secunda in cpate,Tertia in uenis,Qiiarta in mem brisjCum iam uertitur fanguis in (ècun das humiditates feu cambium, ut naÿ turæ membri nutriendi afsimilari pofi» fit» Auerrois tertiamreijcit,quodin lîenis non accipiat fanguis nouam formam,Sed ièquor ufitatam diftribu tionem,Et concedendum eft præpa:» rationes in «enis fieri» Tradimr utiliß»

DE ANIMA. 140* fima régula, Viciiim pnoris codionis non poteft corrigi in pofteriorc.Qria ire cum uentriculus non fecit fuum oß« fictum,nun$fiet ex crudo chylo fang. Uis bonus ♦ Ideo intempérantes qui nonconceduntociumprimæ codio^ ni,replent corpus uiciofis humoribus, fiunt pallidi,ôlt; profternunt uircs uen triculi,ac deinde Epatis ♦

Didum eft de potentia, de orga# nisjdemodo Nutritionis. lamÔCdc 1 obiedo dicendum erat.uidelicet de nutrimentis, ÔC de rebus conferuanttgt; bus banc potentiatn, qux numeran* turfex»

minis fubftantia. Nos hic reccnfêmus ut ftudiofî fiimmatim confiderent, qiiæ res ad tonfcruandam nutritif uam potentiam proprie pertincant, ÔC admoniti in ungulis maiore cura obfèriient,quid conducat ualetudini quid ofticiai,

Longum eiset diipiitare deacris qualitatib.et de tempora difFerentîjs, Multo lôgius eft difcernere ciboi^î potuum genera, exercitia, cuacuatio^ î nés. Hæc dodrina petenda eft a Me^ dicis, qui integram complexi iunt.Et tarnen adoleicêtibus prodeft comunif fima præcepta tenere, quæ traduntiir in libellis,qui inicribuntur de regimi# ne iânitatis.Sæpe citatur didlum Hip* pocratisjin quo complexus eft, res utiles corpori, earum modum, Ordinem, ttovoi a-ni'a. ttoIô. Ùttvoi Travî« /xtTfioc,, Primum locum tribuit labori, qui propter multas cauiàs precederc cibos debet» Excitatur calor, fuperA fïuitates

DE ANIMA. 141. fluitates confumuntur amp;nbsp;cxpcllun^= tur,quod utile cft ante$ ingeruntur alijcibi.Vtenimfiad focum calefad/ as aquam, S)C iam feruenti infundas Higidam,rurfus extinguitur calor, ita turbatur co Aio,cum rurftis cibi ac po^ tus ingeruntur crudis. Id cauere iuoet AphoriimUS, là /J-H xaflap« o-âfxa.la.^oo'ta ^^13 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÊÀa4-lt;llt;?* Sunt autem

utiliora exercitiaj'n quibus agitantur brachia2lt;thorax panditur,ut diicu^ tiantur fîiperfluitates in pedore ÔC pulmone, ÔC motus calorcj diaphragm matis uentriculo profunt»

Poft cibum cauendi funt omnes uehcmentiores motus corporis 2«^ ani mijcaucnda Sgt;C uocis contentio» Tri^ buenda eft enim quies uentriculo am plexo iam cibum, qui cum agitatur, non poteft intégré concoqui. Motus enim aperit orilicium. Vbi exhalant calor ipiritus,Aperit ôi pylorum,

DE ANIMA.' ubf crudus chylus ante tempus ef/ funditur, /\.c interdum (ubitum cx^ l'tum afferuntflli uehementioresmo^ tus poft cibum, Nec quis^ eft.qui non experiatur fibt taies contention nés nocere. Itaq? uidemus natura etin am pcGudibus Ininc fênftim inditum efse, quietem ut ament poft^ paftæ ftint.Qtralis eft autem immanitas hon mines prorftis contemnere ordinetn a natura inftitutum,utilem uitæ,ÔÔ conlèruandis non fôlum uentris, fed ctiam ingeni) utribus

Eft etiam quædam diligentia, quæ cruditos præcipue decet, cibi amp;nbsp;pon tus difcrimina confiderare,qui iuuenf, aut ofFendant corpus,ut calidis 6^ ficcis minime profunt calida aroman ta,8C pleniora uina. Ad fomnum conn ciliandum proftint Laftucae 06 cibi ex amygdalis fatfti. T alia diftrimina fignificat Hippocrates,cum ait, 4)« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admonens res

DE AMÏMA. 14s, quafâam, fimul amp;nbsp;cibos mcdicai« *nenta hominibus efse,ut de amygda^ lis lam dixi ♦ Obferuet igi'tur quisqj qualibus cibts opushabean Rurfus niedicamenta,quaînonfîint cibi, ne*gt; qua$ cibis mi'fcenda Hint ♦ Idéo alte^ fam fententtam addit Hippocrates V* 7^o(p^ (px^^aiiiiK 4)Àauf(?p.

Hæc obiter adiecfjS^ ut animad# ncrtant ftudfofi, ad hune locum de Niitritiua potentia, pertinere multo copiofiorem dodrinam, quam quaer inhis libellis tradi lblet,amp; ut cogi«« tent diligentiam in tuenda ualetudi^ ne,uirtutem quandam efse,quç etiatn ad naturæ confiderationem animos ■ inuitat.

De fomno tradi folent in his libellis delcriptiones.Qiiarenos quo# que hic fomni caufas SC urilitates colligemvis , Erunt enim illuftriora, quae

Eft aiitem fômnus animantibus fngentiiim iitih'tatuin caufà additus, ideo id beneficium gratum nobis efsc debet, Sô non negligendum, Habent SC caufae eruditas dilputationes.

Sommis eft quies animalis uirtii^ tis,quæ fit, cum uapores utiles ex nu^ trimento exhalant in cerebrum, qui ibi fuauiter liqucfcunt ÔC defluentes in cerebro , obftruunt meatus iènfuutn neruorum motiuorum. Etutcogt; pioiîores halitus non crudi aftendant, corintrocalorem SC iânguinem reuo cacCoducitcjea quies ad recreandas tres uirtutes, ad rigationem cerebri, ad generandos ipiritus, ÔC ad perfici^ endum officium uentriculi et Epatis. Auicenna tradidit breuem definition nem,quam antefero cæteris,quæ paß’

fim redtantur. Somnus eft quiés àni^ mail's uirtutis cum ïntenti'one naruraj? lis.Sed iiidico etiam in'talem tune re^ creari, quia intro calorem amp;nbsp;üngingt; nem reuocat,6C gignit maiorem Ipiri* tuum copiam.

De cauiâ materiali conuenit ua«* pores cfse fuaues,qui cum liqueicunt, defluentes obftruunt meatus fcnfu^ um» Non enim Eint uiicofi aut lenti humores,qui ledunt cerebrum SC apo plcxias cfficiunt, Sed fuaues balitus, qui poft^ a{cenderunt,frigiditate ce^ rebridenfantur ac dcfluunt rigantes humedantes cerebrum ♦ Ideoqs Ariftoteles Euripo hunc uaporum motum confert,quod aicendentes re« fluantjSC alij fuccedant,

Conuenit SC de formali cauü,quic^ tem efse,hoc eft uacationem fenfuum exteriorum et motus,Nam interiores fenfus minus impediuntur.

Scd cauß cfficiens obfcuHor eft, Confiât intro reuocari calorem SC ßnguincm, lit ait Hippocratesgt;w a.ifxa. UTTVCJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4)6V7lt;J, èC

corpora tunc etfi intus magis calent, tarnen foris minus calent . Ideo pluribus tegumentis opus eft dorj« mientf. Fit autem caloris SC uinis reuocatio, quia cum inchoata cll coAio, naturaliter exhalant uagt; pores, cunq^ uapores liquefaAi de^ icendunt, obutj calori cordis peb lunturadexteriora* Ita magis ma« gisqjcalorrepellitur ad fontem,aid colleAus Sc intenfus perficit coai^ onem, ut copiofior ÔC dulcior halb tus afcendat * Sed meo iudicio, quod calor redit ad fontem, non tam fit propter uapores deftillantes, quam quia diuinitus ita confociatx Hint potentiæ ♦ Habet cor hune regium impetum , ut laborantibus membrisopitulariconetur, Ideo ut uentri^

DE ANIMA. 144* uentricuh’ óó Epatis adfonem neceóf fariam adiunet,reuocat calorem.Ciin qjfons quks cepic, in eo ocio for*! tills attrahit calorem , quia fpfi eti# tiam cordi opus eft illo internal lo ad gignendos Ipiritus* Nee pro^ fedo fans ilkiftrem caufam uideo, quare calor tam copiofus reuoccjs tiir, nïfihancpotentiarum confbcia^ tionem diuinitus ordinatam , ut ciim foris quies ; indpit cor uel liia caufa 5 uel propter uentriculum ac Epar reuocet ad fe copiofiorem calo^ rem,etadïuuet adiones intcriores ne ceßarias ad naturæ conlêruationem, Vtunulquil^ füo periculo maxime adficitur.ó^ primum fefe tueri cupif, ita membra fingula prædpue fibi conlîilere conantur» Indita eft hæc indinatio naturis omnibus fefe uc conftruare cupiant. Ideo cor fua caufa prædpue calorem attrahit, quia faiiggt;

fânguine ôC rigatione ïam opus ha^ bet,ô6 fpin'tus exhauftt (tint, Ideo ad^ iuuat fontem lànguinis,ut foueatfefe, ô^gignat fpin'tus. Hucaccedtt, quod fnterea cerebrum defarigatum SC quietem expetens,per lêfè definit mo^ uere exteriora membra. Confèntiunt omnium uirtutum adliones, cum na;« turç opus eft quiete ac recreatione.Et hune confènfum deus indidit mem^ briSjUt poft defatigationem hac quie^ tereficerentur.

Stint igitur caufç finales beneficia ingentia,quæ fingulis uirtutibus con^ fertfômnus. Opitulatur nutritiuæ, quia perfici t codtionem, Nec quid$ certius eft quam immedicabiles crii^ ditates ab infomnia effici,quia non fô^ ïum cibus non concoquitur, fed inte^ uirtus uentriculi profternitur,par^ tim onere crudi cibi, partim quia ner^ ui leduntunpropter cerebri imbecillii^ tatem,quam adfert infomnia. Siciit in

in gcnerc ait Hippocrates,U’gilias ad^î ferre fpafmos amp;nbsp;defipientiam* iw\ à-7^ 1 juttv/'h , o-Trao-p-oç ngti) Trapat^JjotruvH, Vidi ! cnim qui propter infomniam ièntic«» bat (pafinos crebros in ceruice, Sgt;C tre* mores in pedibus,ôô infignem uentri^i culi imbeçillitatem»Exhalat etiam ca« lor natiuus,quia non rede fouetur ui# talifpiritu»

Hinc intelligi poteft quantum opus fit fomno,ad conferuandas adi^ onesuirtutisNutritiuæ. Vere igitur Ouidius, Is quolt;5 qui gracili cibus eft in corpore ibmnus^Et Virgilius, Fefsos fopor irrigat artus ♦ Nameum codio rede perfeda eft, omnibus membris diftribuitur nutrimentum, quod membra irrigat, gîgnuntur ipi^ ritus,qui nouas uires addunt, QC ta* menæftus corporis ipià quiete miti* gatur,pcrfunditur etiam corpus qua^ dam utili St fuaui rigatione ex cere* bro.Recipit dC cerebrum uires, undc

Prodeft igftur QC uitalf potentiæ, quia cor reuocans calorem gtgnit magnam copi'am (pi'ritus, qui fit lucî^ dioisqiio languis eft pun'or» Tertio prodeft uirtuti animali,ad cuius coni^ feruationem præcipue datuß uidetur fomnus« Extinguiturenim ficcitatc nimia rota cerebri SC neruorum uirlt;= tus, nifi fomno foueatur, in quo ccrcf brum fùauiter humedatur ÔC rurfiis colligit uires» Q_uam gratum ctiam hoc interuallum eft in morbis SC do^ ioribus,quibus læpe utiliter medetur fomnus«

Somnus eft quies principij fen^ fuüm,ièu ut Ariftoteles loquiturjTrfu* lou ai^HliKoû. In hac deicriptione,fice# rebrum intelligeretur eise 7rflt;27o/î aitSw yinàp, non difsideret autor a cæteris»

Sed Ariftoteles addi't aliatn cnan-a«7 onem. Intelh'gtt cckQhtiko/j cor efse. Non fit autem fomnus proprïc ïmpedfto corde, aut cefiante. Con^ ftat enim in fomno (piïationem cor* dis inulto fortiorem eße propter reuo cati caloris copiam, quara tn uigilan* tibus^Nonigiturimpeditura eft cor, nec ceßat in ibmno natiua ipfius adio^Qiiare Galenus deridet non de finitionem Ariftotelicam,led enarra^ tionem,eamq^claudicare inquit, Sed ut fît, error parit errorera»ÂriftoteIj pcrfuafißimura erat cor efse framed diatum principium motus SC fênfu^ um.Ideo cum in iomno ceßent mo* tus localis SC fenfus,afFingit cor impe^ ditum eße, nec animaduertit repugn nantiam. Cor enim non ceßare fpira* tiofortior teftatur. PrætereaNerui font propria inftrumenta fonfiium SC motus localis» Neruos autem oriri a cerebro,teftatur inlpedio. Ideo cum

ccßaiit fènfùutn adiones, quærenda eft caufà proxima in cerebro * Hæc breuiter adïeci,iit ftudiofi obfêruent, quam partem huius diïputationis Art ftotelicæ reprehenden'nt ueteres.Re^ centlores excogitauenint qiiafdam argiitias, ut mederentur huic errato, quas uolens omitto. Satius eft enim fine fbphiftica retinere uera plana dogmata,

Illa quçftio addenda eft. Quarc ciim motus localis cefset, moueantur tame mulculi thoracis in iomno,in ipiratio^ ne,quia etfi alias mulculi feru/untuo^ luntarijs motibus,tamen mulculi tho^ rads mouentur mixto motii,partim enim cientur uoluntario motu,par^ tim impelluntur a lpiratione,lîcut uri^ iite meatus aperiuntur non tantum uoluntario motu, lêd etiam in noient tibuscedunterumpenti urinæ. In Apoplexia definit Ipiratio, quia Icfo amp;nbsp;corrupto principio neruorum, ui^ dclicec

DE anima. i4'r» ddi'cctcerebro,fimui extinguitur uis neniorum,quidiredifant in mufcu^ los thoracis»Prorfus igitur definit mo tus, Atinfomno principium neruo# rum fuauiter recreatiir, quare cum ner ui fint incolumes, poßunt mulculi ciif eriafpiratione.

De ordine cibi lômnficognitis caufis fômni facile eft raciocinari, nec inanes fuauiter dormire,nec immodi# CO cibo oneratos, Laudatur igitur Homeriuerfus, qui in ultimo Odyl? feaeinquit,

Corpora ceu prodeft fênio confec tafoueri* Balneæ antecedant cœnas, a coena exiguum fit interuallû ad fom

nfi.Molli ambtilatione cib.ex orfficio oentriculi dcfcendir.ôC orifidutn dau; ditur.Deinde quies gratifsima eft ucn triculo,ac primum in dextro latere cu^ bandnm eft,ne biet os uentrtculi. Fit igitur colledo ealore in fôno codio, prohibetur cruditas, côlèruatur calor naturaliSjgfgnitur fanguis fnauior, Cef quitur SiC nirium coloris bonitas,

Necdnbiiimeft certiisimam eße perniciem uiriumeorporis ôôingenij, extendere uigilias poft cœnam,in miil tam nodlem,quta non tantum crudi^ tas lèqnitur,lêd diisipatur calor natu# ralisdanguefcit uirtus uentriculi, gig^ nitur languis impiirus,corpus uiciofts humoribus repletur, lèquitur aut ant mades, accedunt pallor, conturbatio fiiirituum, débilitas cere^ bri.Quare afsuefadenda eft iuuentus non modo ne conuiuia producat in multam nocftem,fed etiain utlucubra tioncs oniittat principio nod:is,nec tcmpits

DE anima. 14^. tempus ad qui'etem dùnnitus conftf# tutum omnibus animantibus, tranai^ ferat ad exiciofos labores. Vidi it» haeremagnorum uirorum diligentia am,qui onerati publias cutis ac ncgo ctjs,hunc morem ftudiole fêruabant» «tacœna ftatim ircnt cubitum.Matu tinas autem luaibrationes tribuerent negocqs.Seneca icribit Afinitr a cœna nullas epiftolas folitum refignare aut legere,ut animo magis uacuo iret cu^ bitum, Vt enim pofsis,fient Homerus inquit, molliter dormirc, uitanda cil a uditas,amp; opus eft animi tranquilli# täte. Nam dolor cordis,item fang^ uinis ac fpitituum aeftus, in metu, mccfticia,ira,nimis intenta cogitation ne,impediunt cerebri quictem,nec nunt cor uacare huic aeftioni natun tali ♦ Nec, nihil eft leeleris naturam corporum a Deo conditam, terne/ te crudeliter adfljgerc 8^ corrum/ pere, cum diiiinac literæ præcipianc

honorem tribuendum else corpora Ädhibenda eft igitur diligentia, uc quantum fieri poteft, rede fruamur quietediuinitus ordinata,quae qui^« dem nos etiam de refurredione no^ ftra admoneat.Sicut diuinitus ordinal ta eft haec quies,ut in ea quafi renafca^ tur uita,quiatunc maxima ipirituum copia nafcitur,ita cogitemus ptjs mor*quot; tem, nonæternam miferiam efse,ftd interuallum,inquonosrena(ci opor^ tet ad uitam meliorem »

Etfi quçftio de fbmnrjs pertinet ad locum de interioribus ftnfibus, taii mê hic obiter earn adqciam,non enim perfequar ambages phyficorum,qui cumconanturomnis generis fomnia ad phyficas cauias referre,inepte fadilt; untfHomerusuenufte Iufit,de dua^ busfomniorumportis, quarum alte«« ra fit

DE ANIMA. HP. rafit aditus inaniïim, altera figntfi'can/ tium.Eft autem fomnium imaginado factain fômno,uarie fcilicet in cere# bro diiciirrentibusfpiritibus, quf fiinc cogitattonum inftrumenta, ÔC unt fimulachra ♦ Porro in fomno,ali# quanto minus impediti funt iênfus inf teriores,quain exteriores.

Contrabam in pauca genera, do# cendi caufa, fugacifsimas maximeq^ uarias imagines,

Primum genus eft fomniorum, quæ funt uulgaria omnibus corn# munia,quibus fi appellatio certa buenda cft,uocentur fane phyfîca, quia caulæ naturales ac propinquæ funtinconfpetftujuidelicet cum offe# runtur imagines qs de rebus, quas ui# gilantes fa:pecogitamus,ut Claudia# nus inquit.Iudicibus lites,atu-ig3e fom

DE ANIMA.’ nia ainus,TaIe Ô6 lUud Thcocriti e(b •ss-óóra wa/j ix^louç /xavrivilai, Aut.ciim rcipondcnt fomnia certis hii moribus,qnor3 redimdantia aut agita tio i mouet imaginatronem,feu fpiri^ tus,ut qui abundant uiciofo phlcgma^ te,iômniant ié natare.Ita Ephiakæ unt in iomno.cum crafsus humor, in cerebro feu in thoracc impeditmo«’ turn thoracis,eaq^ compreßio mourt imaginationem,ut cogitet premi thoi* facem ab'aliquo alio.

Secundum genus uoco preiägiens, quod tarnen non eft diuinum, kd ut temperamento natura:, feu peculiar» proprietate, feu naturali dono, alius alio magis muficus eft, aut agilior ad icandcndum,ficquodam naturali do^ no,ftu proprietäre multi habent prx^ iägientia fomnia,quibufdam quaii ak legorijs pingentia futuros cuentus, qualia leguntur Syllç amp;nbsp;Luculli ibmlt;lt; nia. Augufti medicus fomniauerar, in caftris

caPtn’s diripf taberiiaeulum Augufti, Admonttus igttur Augiiftns inde dtf cefsit, Nec fefelliteuentus, Nam poft pugnam fugato illo cornu, direptutn eft tabernaculum,ut medicus iomnias» uerat.Cicero multa recitatgt;ct ipft fom niauttOlt;ftauium principem reipub, fore,prius$ puerum noiset,Pontanus (cribit militem Genuæ fomniaße,fe aferpente deuorari,quare eo die cum cetcri milites imponcrentur nauibus dimicaturi,cumhoftibus,ipft domi ft continuit.Sed fortuito tumultu orto in urbe alioqui tranqutlla,i(ftus globo bombardæ,quam ftrpentem uocant, perijtGalenus (cribit quendam phthi ficufomnialsefebaliicari in fanguine fuo,qui cum poftridie’ (omnium nar^ raret medicis,tudicant illi fanguincm in eo redundare,5lt; dehortante Gale^ no uenam ei incidunt, Ita hie defti^ tutus uiribus moritur,iit præuidc^ ratjlânguine fuo ablutus» Hoe go

äUs fomniorum non habet caufarti per^icuam in humortim motu, copia aiitqualitatibus primis,ut de primo genere diximus,fèd quædam Hint na^ tiiræ prçiàgicntes,qiias uocat Arifto^ tcles/loquaces naturaSjcjjuo-iJ«’ AaAouç tu0uov£/fouç i-vsôxpvlt;?,qtxx habentcre bra iomnia fignifîcantia . Nec re^ pugno , fiquis huius proprietatis cau^ (am eße contender, temperament ti præftantiam, ut Âftrologis uidet tur. Sed inepti font, qui præcepta de interpretationibus tradunt, ÔC caußs inhumorum motu quçrunt,cum quit demaltj alias habeant imagines.

T ertium genus diuinum cft, quod Deus inièrit mentibus uel per fèfe,ue1 per Angelos. Talia funtuaticinia ïat cobJofephjDanielis 2lt; fimilium,qux fàcræ literæ adfirmant diuinitus mont ftrata eße,non de leuibus ncgocijs,fed de Chriftojde gubernationeEcclefiç, deimt

de imperils eorum ordinc.Hoc ge^ nus fomniorum diligenter diieernen^ dum eft a cæteris,Nam cætera omnia funtfallacia,hocunum genus certum

Qjiiartum genus eft diabolicum, ut cum ueneficæ uidentur fibi inters cfse conuuujs ac ludis,cum fæpe com^ pertumfiteas nus^ abijfsc ,îèd dor^ niientes geftu S)C clamore fbmnia con uiuiorum Sc faltationum fignificafse* ' Sæpeetiam diabolus fpedra terrible« lia dormientibus offert, ut de Cafsio parmenfiieribit Valerius»

Qtiidam Latinus iufsus crat Con^ fuli quædam indicate de Ludis, quod cum non fecifset, diabolus ei filium interemit. Hic 06 caufa Sgt;i cuentus oftendit fomnium diabolicum fuifse, nam diabolus 06 impios ritus ftabilire conatur,ô6 deledatur iniufta nece»

Talia fucnmt multa fuperfticiolà perionïtn ætatum, ôi. his annis pluris ma audiiiimiis fanatica Anabaptifta^ rum(c)mnia,fcelus iubentia, aut con^ firmantia errores,quæ quidem facile a pifs ÔC prudentibus dijudicari pof’ funt,

Recenftii genera,quibus confide^ ratiSjfacile eft iudicari de ufitata quæ^ ftione, An ex fo mnijs diuinari poßiG et an fides fit habenda iomnqs.Vniio’ genus certum eft,cuiibli fides haben«^ da eft.uidclicet diuinum, Et diuina^ tio certa eft tantum huius generis» CumuidelicetDeus etiam addicted ftimonium,ut hi quibus talia uaticinia monftrantur, ftiant a Deo profeda eße, Iacob, lolêph fount fiia fômnia diuinitus monftrata eße, nbsp;nbsp;nbsp;intelW

gunt fignificationem, Ita Danicli ad^« dit Deus illuftre teftimonium,ciini Nabugdonoior oblitus eßet foinnfi um,idrurfusoftendit Deus DanielG iittcftc^

DE ANIAïA. lys, tît tcftctur fe aiitorem efse, Ideo hoe genus exdpftur a régula, quæ prohtgt; bctcredilômntjs»Qiiando enimDe^ us ea monftrat, ÔC teftatur (è efse au* torem,credt necdse cft, De cçtcns omnibus nihil adfinnandum eftlt; Quartum genus in uniuerfum dete* ftandum ell,quo multi fanatici homi^ nes decepti font,ut olim Manichei, inonachijamp;S recens Anabaptiftae. Pri* mum genus plerunq^ eft xcrH/M)p,Et ad id rede quadrant uerilis Tibullü Somnia fallaci ludunt temeraria no* lt;?le.

Secundi generis fomnia, etfi fimt coniedurae, tarnen adfirmatio prohi* bitaeft, nbsp;nbsp;Qiiare non eft cis haben*

da fides, ac plerunque aliqua ineft ambiguitas,fere genus montrant,no diferte ipeciem.Ideo multi Reges Ô(S Duces hoc genere fomniorum decep^ tifont«

ti funt.Pompcius ut poftremum cum Cçfare prælium committeret fômnio motus eft, Vi Aoriam fibï promitti iW terpretabatur, quia fomm'auerat,fibi Romæ in fuo theatro lèdenti plau^ fuma toto populo darf» Scd errabat Pompeius in interpretationc^PIauftis cnim non uicfloriam, iêd incitationes illas fignificabat Domittj,Lentuli,La^ bieni, qui poftridie eum adhortantes ad pugnandum,promittebant ei ccr^ tam uiAoriam, SC inani ipe anitniiin incendebant. Darius Ibmniaueratfc uidere Macedonicum exercitum in^ cedere ardentem,per Afiam, ac uett^ re Babylonem, ibiqj Alexandrum dutum uefte perfica ire in tcmpluni» ac ftatim euanelcere. Arbitrabatur zr'/ go DariuSjMacedonico exercitin'fig^ nificari exitium per flammas,ôlt;^ Akx^ andrum indutum uefte perfica, ueiV turum in ièruinitem.Sed flammaî fig^ nificabât celeritatem et uidorias.Ve^ ftis

ftis fignificabat Akxandnim poti^ turum regno Perfico» Hamilcar fom«« nians (è intra Syracufâs cœnare^poftri dieconftituit oppugnare urbem,cun«î exercitum coniiocat, orto tumulcu capitur, SiC dudus in urbem captiuus ibi cœnat. Cum igitur iàcpe fallat hoc genus fomniorum,non eft ei certa filt;* des tribuenda. Sint fane conieduræ, quibus interdum reipondent euen^ tus.Sed fciamus eise fallaces S)C inccrf tasconieduraSjUtaliæmultæ funt in natura, uitetur fuperftitio, memine^ rimus didum efse a Salomonc, Vbi multa funt iômniajibi multum eft ua^_ nitatis ÖC errorum, T « uero Deum time,

db'anima.^ fit ca potentia, quæ babeat organai^ quomodo fiat nutfitfö,ita deinceps dc cacteris hunc (èquemur ordinem,

Tempore differt a nutritiua SC quantitate.Eft enim potentia,qüæ eer to tempore prouehit animal ad iuftaffl magnitudinem ♦ Medici uocantuiin crelcendi,ac fapienter uiderunt peciigt; ïiarem in natura uim ad hoe ordinal tam eise.ut prouehat corpora ad iu^ ftam'magnitudinem.qua abfoluta’de^ inde haec cefsat. Nampinguefadio plurimum differt ab augmentarione» Eft enim Augmentatio cum corpus iêcundum omnes dimenfiones longü tudinem, latitudinem, óC ipifsitudi» nê creftit, ac pro proporrione omnia membra augentur,quod fit ufq; ad iu^ nentucis initium,uiddicet ufq^ ad an^

DB ANIMA/ iM. num quintum et uicefimum,aut circi^ ter. Ad in pinguefadlioné non creG« ciint membra,lèd additiir carni qnæ^ dam humiditas fuperflua , ex bono fanguine redundans, N on cnim Io«: quor de x«KoxuMlt;a»quæ cft hiimorurti prauitas in toto corpore,

Eadem^quæ ftint nutritiirae uirtu^ tis.quia ut dixi tempore ab ilia difFert, non caufis,

Eodem modo, ut nutritio, (èd quantitate difFert, inadolefcentia do:# nec calor natiuus fortis eft,plus nutria menti conuertit in fubftantiam, quant amifsum eft.lta crefeunt omnia mem; bra,fiuntc]^ fimul nutritio SC augment tatio,

Pofteacum uentumeft ad Nutritiua non plus nutriihenti con* uertit,quant amifsum eft, quia conflit

iMtae flint omnibus antmantibus mctc fncrementi ac decrementi, ficut ufita^ te dicitur, Galenus addit phyficam rationem,ait adionem in conuerten^ do debiliorem efse, quia uafa tune funt iîcciora,Sed illuftrior cauiâ eft or donaturæfîcinftitutus,quiubi(Ç nos admonet, naturam non cfse cafu or^ tam. Qiiare non eft perpétua ««au?. cum tarnen dn nutriti one fiibindc farciantur amißac partes,

Vt in flamma lychnt ne^ ce(se eR else quandam humidita^ tem glutinantem flammæ partes» Sic in corpore animantis, eft quodgt; dam aereum humidum, optimum» quoduocatur radicale, fufùm per to/ tum corpus, propagatum a femine, glutinans omnes partes, in quo radi^ cali bumido immediate uehitur calor cœleftis amp;nbsp;uiuificus * Hoc humido extinefto, calor etiam euaneftit, De=» palcitw autem humidum a calore, SÓ uicifsim

tucfßim calor pabulo déficiente fit Ianguidior,utfiamma attenuatur dcs» ficiente pabulo» Qiianc^ autem alitur humidutn radicale quotidiano nu^ trimento, tarnen quod acquiritur in omnibus membris in nutritione eft impurius,Vt in mno,dum uis eft inte gra,facile in naturam conuertit paux:« ilium aquæ,fed fi paulatim plus aqux infundaturjit uinum impurius» Pauâ» latim igitur déficit uita, quia illud hu# midum,quod acquiritur non fie nu# tritcaloreni,utradicale humidurn, Nec calor conuertere nutrimentum itapoteft, ut acquêt radicale humi# dum. Labiergo QC depafei utrunqt ncceftc eft, Humidum radicale,Sô ca# lorem innatum, Hæceft caufà quare îcK/xN non fit per^tua,quare cito acce* dat fènedus, iDeniq^ hæc eft caufii proxima QC interior mortis non uio# îentac,quod ludelicet extindo radica=« libumido euanelcit calor innatus, Et

Ut extinguatur hiimiduiti , ufcißim (debilitate fit caloris, qui non poteft ita conuertere nutrimentum,utçquet radicale hùmidum, ut fi ilammæ fubgt; inde adderetur deterius alimcntum, quo fieret, ut paulatim attenuaretur» ideo Ariftoteles dcfiniuit mortem cfse extincffionem innati caloris,uide^ licet abfumpto radical! humido ♦ Sed externae ÔC uiolentæ cauiæ plurimaî else poisunt,quæ Sé calorem natiuiim débilitent, èC exhauriant, ac reddant impurius radicale humidum. Vtin^ temperantia , defatigationes omnis generis»O deplorandâ uitæ fugacita^ tem.Et tarnen ante tempus plericj om nés mortem ultro accerftmus,quadam barbarica immanitate contcmnentes præceptafuùtatis.Nec cogitamusaut dei dono reuerenter utendum else, aut opus cfse longiore fpacio uitæ, ad rerum bonarum inquifitionem, ad iuuan*

Eft potcntia in animantibus, ge«» ncrans fimile,ordinata ad fpedei coii# feruationem-Eftq; hic diligenter con:« fiderandus ordo. Nutritiua cqnieriiat indiuiduum, Augmentatiua prouehit ad iiiftam magnitudinem.Generatiüa eonferuat ipeciem ♦ Hic ordo non ex:« titit cafti.Quod autem illuftriustefti^ monium eft, naturam non extitifte cafu,quam quod non promifcuc ■ naß» ciintur difsimilia ex fingulis. Sed font certçipeCiesjSCcertakgejC^rto modo nafcuntur ex fingulis fimilia. Id non h'eretjfi cafu,fi temerefineconfilio opi ficis,omnia orirentur. Qiiare. Cyclo;« picas Epicuri diijiutationes execre^ mur, qui fine confilio Dei extitiße hanc naturanijContendit»

Eft quædam digna bonis mentir bus diligentia obièruare in natura fig^ nificationes, quæ teftantur earn diui^ nitus ortam cfsc, ut Deum agnofca^ müsset ut natura ipfà^et acftionibus na turæ,nutritione,ac generatione reue«* «enter utamur,tan^ diuinis rrtuneri^ bus,quorum abuRim uidemus horrM bilibus poenis puniri ♦ Quam multis nonfolummorbisjfedetiam alijs tri^ ftdsimis cafibus puniunturhelluatio«’ nés ôi libidines îquot; Nec profedoillæ pœnae caiuaccidunt. Hæcrogitarcin bis diiputationibus unie eft.Cçterum de organis generatiuæ, ÔC de icmine» ac formationc fœtus, ftipra didutn cft, Inde transferendac font materiæ» quac ad hune locum pertinent. Vt autem' diligentius cogitemus de hoc admirando ordine propagation nis.quodexfimilibus fimilia procréa antur, adlcribam didum Ariftotelis, quod laudari accelebrari ab omnibus fokt.

DE ANIMA« IJ7. ßkUjMaturaliisfmum opus eft in uigt; ucntibus generare fimile, Muka au^ tem fignificat,cum ait (pylt;riKa7a.7op, ui^ delicet ÔC quod omnes naturae appe^ tantconftruationemipeciei, ÔC quod Uis propagationis non teipere accidat animantibusjied mirabilitcr jnfita cer ta lege ac certo niodo ordinata fitlt;

Eft quae ad cognitionemfingula* rium in corporibus anitnantium con^ dita eft,ac facile eft iudicare de ordine ÔC utilitate, Accedit cognitio ad prio^ res gradus.tanc^ beneficium praeftan^ tins,quod in hominc necefsarium eft, non folum ad querenda uitæ præfidia, ut in pecudibus ,fed etiam ad officia

eommiinis fbcfetatis, ÔC ut fenfiis fint nuncq mcnnSjficut di'citur. Nihil ef* ) fë in intellelt;n:n,quin pritis ftierit in fen fit, de quo dflt;^Q infra, difputabitnus/ Eft igitur fcnfiis potentia, q«æ eer^ io organo 'apprehendit amp;nbsp;cognofeit ftngularià ôbi'é Aa. Stmt aiitem fen^ fus duplioéSj'aiij èxtenorés^ alij interim ores, Scnfns exteriores ftint quinqg» Vifiis, AuditiisOlfadus, Guftus, Tadus* * ' * '

Eft fènfiis peretpiens oaiîis lu* èem, ÔC colorem, tanquam propria obieefta, Sgt;C magnitiidines a figu^ ras, numeriim, motum, fitiim, eor(gt; porum tanquam communia obieda, Admiranda ÔC grata res eft lumen, nccmultuma morte diftaret iHta,fi , cftentperpetuæ cenebrx,Qiiare iiv gens

DE AN I ut A. tsS, gens beneficium eft/nii luce ♦ Hæc cogitandaftint initio de fine Slt; iitilij» tatib, huiuslenftis» Namearum mag^ nitudinem npmoipoteft uerbis afse^ qui,admiratio tarnen in ariimis iu^ ucnum excitanda eft,ut inuitentur ad confiderationem diuinorum opci» rum, Ideo Plato bis delcriptionibus adiecit laudationes, ÔC de oculis intf quit, præcipue ad hunc iifum datos cfse, ut fint duces ad agnitioncm Dei, monftrato cccli Iuminc,Slt; oftenfis lejs gi^us motuum cœleftium» Nam horum cognitio maxime nos admo^ net de D eo opifice, E t ilia perfpicua agnitio Dei,qua in æternitate fiueÿ nnir,admirabilis quædain lux eft, de qua cogitare debemus, cum hoc pul^ chernmum cceli lumen aipicimus,

Ocuhis,ô^ tn ocula proprie Cry* ftallinus humor.qui dC fua natura lu* cctjôiS adferunt ei ex cerebro fpin'tum nerut optici qui attingunt foramen iridis. Hic fpiritus uitam impertit ocu lis.Eftq^ uelut flammula quacdam,na* turam referens cœleftis lucis,tribucns irim uidendi. Caetera de organofiipra dida func,

Propriaobiedaiunt, Lux SiCcof lor.Eft autem color qualitas mixti lt;^ot poris partidpans lumen,id eft, orta a mixtione lucidorum cum obfturis# Sed quomodo obieda perueniantad oculos magna eft quæftio, an uidcbgt; cet ab obiedis ^argatur lumen quoddam,quod uocatur ipecies uifi^ bilisjUt cum in Ipeculis redduntur ima gines , exiftimamus ab obiedis ali* quod lumen tranlmiisum efse, quod cum reflediturÔC coït, integram effi^ cit ima*

cit imagincm.ldco inuulgaribus prçs’ ceptis docendi caiiû difcenuint uocasî biilâ luds ôô kiminis» Lucem uocant fontem jpfum,id eft,qualitatem in cor pore liicido, ut in foie, ftellis , cœlo* Sed lumen eft fpecies propagata ÔC dif fufâ a luce, ficut a foie undicj radrj Iparguntur.Videmus enim radios (o^ lisinoblcurislocis infertos per forai# men,cumicilicetabaltero pariete rCi# fleduntur, Coit enim lumen denfius, ut conlpici poßit ♦ Videmus refra:# dos radios, qui fie uocantur, cum in medio denfîore in aqua, aut uitro lui# mencoit. Eise igttur aliquam a luce propagatam effuiàm qualitatem in aere,teftantur oculMta cum omnibus corporibus, aliquid lucis admixtunt fit, unde color oritur, aiunt a colore fpargt ad eundem modum quoddam lumen,quod uocant ipecies uifibiles. Id lumen aiunt eise,quod cum coit in lt;peculis,aut in fuperficie aquæ, reddit ima^

t»E ANIMA.’ imagines, Ac fpecks ülæ dicuntur in iridefido cffi'cere pyramidem, cuius bafis eftj'nreuifa, conus ucro incurs rit tn oculum,Fitlt;^ eo pyramis minor, quo longius ab obicÀo diftant ocu^ li,Nam paulatim attenuantur ipeciesi

- Hæcinicholisfèntentia commué nis eftjde ipeciebus, Nec uolo hac de re mouere controuerfia,fic loquuntur artifices optici, profedo mirifica ua rietas imaginum th (peculis me mo^ uet,ut tollere Ipecies nonaufim,

Occam audader tollit ijjecies, arbitratur corpora apparere,in lucida (uperficie, quia fic condita lit natura, ut in lucidis cerni res pofiint, Exifti^ mat Opticosloqui delineis mathema ticis,non quod re ipfa gignat color lu^ men,led quod his lineis perlêratiir ad oculos»

Non ûdam htem. mcam, fed titar uerbi's ufi taris, feu döcendi caufa. Species fie uocantiir, ièu re ipiâ eße lt;tedimtur,dicam et ipfè atringi oculoa per has fpec(es,atqt ita uifionem fieri^ MouÊLenfin me amp;nbsp;illud,quod res « teftatpr in uifione ocnlos afFici, ut ciim oculo obijeitur fulgur, ÔC ut uo^ tant excellens ienfibile, ledi oculos ièntimiis,quod neicio an fierst ,ünon aliquaa lucepropagata qualitas reci^ peretnr in oculo ♦ Deinde cur caua, l^eciila reddunt prorfiis inuerßs ima^ ginesjut ftare in capite uideantur, nifi quia ipecies longe aliter refleâimtur cauis,quam ex plani's, aut côùexis, Sed ut ante dixi, hanc controuerfîatn omitto . Mira Ô6 imperueftigalibus eft lucis natura, nbsp;nbsp;tota uifionis ratio

Nonnulli' exi'ftimarunt uiïioncni fieri radio ex ocuio etnifso 8C fericn^f te feu comprehendentc obieda. Sed Ariftoteles refragatur. Nam oportet in oculo,non extra fieri uifio* nem Jam fi radi) procurrentes nonre^ deunt,fitui(io extra oculum* Deinde radq non funt tam longi.ut cœlum ringant, Qiiare SC Ariftoteles SC opgt; fici dicunt ex medio peripicuo ad ocii lum,qui SC ipië lucidus eft, ferri cologt; rumipecies,quas utaer, itaoculuslu* cidus redpit, Hac' receptione fieri ui*’ fionemftatuunt,

Accedit igitür cauia fine qua non fit uifio, icilicet medium peripiaium quod (P/atfavtç uocât.Res enim teftagt; tur obiedum fine medio oculis admo turn non confpid.Sit igitur interuaV Ium,inquoacolorib«s lumen fpatg^ pofsit,

po(s{t,5^ fit illud interuallum perfpicu Um uidelicet aer aut aqua,quiafinc lu ccextcma,colorum lumen adeo de^ bile eft,ut nec difcerni,ncc percipi pof fit»

Dixi de medio. Eft fitus confît dcrandus,quidquid enim uidetur,(clt; cundum redam lineam uidetur, Ideo cum concurrant lineae in pupilla,fit,ut dixi,pyramis,nequi difputent propter oculi paruitatem non recipi imasi# ncs.Hinc dodrina optica fumit incho ationê,defitu,quando ôô qua uarieta^ te lineæ perueniant ad oculum » Ex ea igiturartecætera petenda funtdeuû* tone*

Qjiian^ autem oculi duo font, tarnen unum obiedum non uidetur geminum,quiaipecies ab utrocj ocu^ lo coitinneruos opticos,qui lundi funt.ut concurrant Ibi receptac fpecl* es, quare una res non uidetur gemi^ na»nifi cum ipecics non iunguntur,

DE ANÏMX Tuncenim una res apparet gemfnâgt; ciim oculi diftortf non fimih'ter idem contuentor» Hæc ratio extat in pro;» blematis An'ftotelis»

Paftniculixs in foraminc oßis pd lTofi,quod eft meatus ÔC radix aun7 imijNam ad hune panniculum nenii auditiuiporriguntur, qui et uim fiip# pcditant percipiendi fonos,Eft autem «nunitus iênius anfradibus aun'um, tan$ uentilabrfs, ut fonos colligant» Nam diiperfi minus propric perdpi« untut. Etfradas eße aures ad coIW gendçs *

9endosfônos eo apparct quia cqui Ä caetera animalia,quac habetît mobi«« ksaureSjCum ftibito aliquid audiunt obuertunt aures fouis, Et magni foui^ tus citius lederent fenfum, fi non per anfradiis paulatim illaberentur. Per«» tinct autem ad organum nbsp;nbsp;fpiritus,

qui eft in foramine ofiis petrofi, Nam pannicLilus uelut tympani pellis exten ' îus eft,etinflatus fpiritu auditunut pul fatus accipiat fonos ♦ Qitarc aer quics« tus inclunis eft in foramine ofsis pc# trofi.fupra ÔC intra panniculum, qui aer non eft punis, fed temperaturfpi^

Sonus,Eftautem fônus quaîitas orta ex acris fradione, quæ fit collifis duobus duris corporibus,latitudinem ali^habentibus» Hçcfradioperindc

DE ANIMA, inaercfpargirur, utlapiHo in aqinttt coniecflojUidemus gyros ca agitation ne proferri. V t autem in anguftis fon^ tibus, ciraili illi ciun cito in parieces impingunt repulfi,geminant circules, it2i reddita fradio in locis redis,cauer/ nofisjaut laqueatis,aut deniîoribus (ÿluts geminat iônos ,quæ geminatio uocaturEcho,

Medium eft aer,qiu eft dupkîf. Exterior in quo gyri perferuntur ad auresjnterior 8C cognatus, qui eftin ipib ioruminc oftis petrofi,qui ut dixi non eft purus acr,ftd temperatus ipilt;lt; rituauditiuo, utgyrationes illas red^ piat,ôlt;^ feriat panniculum gt;nbsp;qui uclut tympani pellis accipit fonos, Hinc igi^ tur tinnitus siaeiam oritur, cumintus uapores aliqui aerem ilium cognatum ac4gt;iritu tcmpcratiim turbanuPorro non

non folum in aere fit auditio, lcd eti^ aminaqiùs, ut confiât pifces audirc«, Sedid medium eft obfcurius, SC ad homines nihil admodum pertinet.

Eft igitur moduSjUt tympani puU fatio, cum penienit gyratio ad fora^ men ofsis petrofi excipttur ab acre SC fpiritu,SC ferit panniculum percipient tem fonos tan^ tympanum» Inde uit bratio accipitur a ncruis,ut perferatur in uêtriculos cerebri ad iènfum comut nem.Non cxcitantur dormientes ni^ fl fono J aut ftrepitu maiore, quia cum meatus fpirituum fint impcditi, tune in organo minus eft lpiritus,unt de facile intclligi poteft, non fieri hanc aClionem fine fpiritu » Pertinet ad hune locum SC uocis deferiptio, eut ius proprium eft organum Larynx, id eft,fuprema pars trachcæ arteriæ, Ubi cum epiglottis percutit SC frangit

Igt;E anima.. aercm,utjnfiftulis,fituoxi'n illo aa* gufto meatu» Itaq? pifces muti funt, qin'a piilmone S)C trachea carent * fiï fermonis organum Hngua eft, qux fuo motu uocem acceptam a laryngc format,ut fiat articula ta. Hæc ita brc^ witcr rccenfèo, quia modus harum adionum nequaquam fatis pcrfoioi poteft. Oei beneficia funt, quae iaós explicarc nemo poteft, mirari debc^ muSjSC ad Dei gloriam conferre..

Galenus in primo de caufis iymp/ Éomatum ait, priores cerebri uentrioi ios efte uerum organum olfadus, enim

DE anima. , cnim inquitjTO J't oa-zMöp a.i(amp;n'fH\io‘fl îiulœç Itti J^iIkvv^ livcü, laç Koi7lt;ia.g tou ê^k« «pœÀou.Supra recenfui aliorum lentcn«» tiam, qui tradunt organum olfadus cfsc duas carunculas,qixas uocant maj? millares.fub ccrcbro fitas intra cranes? um et os bafdare,fupra nares,ortas ex fiibftantia cerebri, tedas pia niatre, figura papillarum mulieris.Nares .n* conditæfunt, ut déférant obieAum, necin ipfîs fenfus eft odoratus. Nam principale organum longius efse pofij« tum,eo iudicari poteft, quia non fen^ timus odores nifi attraAione aeris in fpirationc»Eft autem adiundum or^ ganumccrebro, quia odores ad hoc dati funt,ut iuuent cerebrum.

DB ANIMA. fnimiditas,lêuplus,(êu minus tcrrex naturæ exuberant!, óÓ igneo calorc uftae.ac uelut torrefadç permixta eft, ut (èntimus olere fumantia ligna» aux alioqui font fine odore» Ideo fic Ariftotelesconfertinteriè odores Si ßporcs, ut dicat in odore dominari Gccitatemjhumiditatem uero in ßpogt; ribus. Et in problematis ait, 7« Trupou» /ióbct. TTüSç iSif} uy^olnltx, vialt;Nylnrcu.. Vftaquæmodicamha^ bét humiditatem,fiunt fragrantia.Scd tarnen prorfiisan*da,quaefont,atArilt;’ ftoteles uocat,ax«zlt;ou,nonfont odora» ut lapides,tametfi in his 8lt; frigiditas a ariditascauiç font,ne infint odores, Nó .n, gig ni odor poteftmifi calor fiib ftantiam defecatam terrcac ÔC aercx naturæ refoluat S)C expcUat, Itaqt fra^ grantia omnia,etiam ti font natura gida.ut rofx ac uiolæ tarnen odore , lt;pfo kuiter calefaciunt, Hincracioci^ , nari poßiimiis, quare in oriente res nafcaiW lt;

hafcuntur odorattores, quia ea loca calidiora (ùnt.Hinc etiam ratio fumen da, quare du Ici a minus fint odorata, quia funt humidiora. E contra magis ftagrantia funt,in quibus aliquid ineft aaimoniæ.Hæc enim funt ficcioragt;ÔC «tita dicam,ufta feu torrefaâ:a,utLi^ banotisjfcu Rofmarinus, cuius odor cum fit gratifsimus,lingua teftatur fa# porem amar um efsc. V trunq? indicio eflLibanotida calidam efse,Sicut ÔC Nicander inquit.

« lt;nyt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TrtjiGccÀTrsa fia

Sedlongumefset exempla recent fere,quae tarnen ftudiofos contemplai ri decetjcum propter alias multas caui fas,turn etiam quia hæc initia dodrinç phyficæ intelligi non pofsunt, nift

mohßrcfttur exempla in natura rci^ rum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Defcrtpfî utcûq? odoris cauGm.Spß des diiç prçcipuç côftituuntur,Bonus odor, qui ut in laporib, dulccdo plus refert aereæ natiirç,Sd cum ex partib* fuauib, et bene coÀis oriatur,cerebro gratus cft. Contrarius huic eft feetor, qui ut ftercus humanum, ex partibus iiidofis,et male torrefacflis exhalat, fua natura uenenum eft cerebro» Hx duçextremç ipecies facile agnolci SiC difeerni poÇsât. Altera uocatur altera c/'uo-wAç«Âdijcifîtur et duç diffd rentiç Eimptç a ièporib, ut acris odon quah's eftcitrini,allîj,cepæ. Et Acidus qualis eft aceti odor.cætcrç appcllati/ ones iàporum non transferuntur ad^ odores.Quid Plinius nominet acutû, quid ignauum odorem,ncicio,Nec ib lud fcio quid propric uocent grauco^ lens,grçcis aliud eft ƒ uo-w Aç feetidun^ aliud êafuöc/'lt;y.o/)^]\}am multa funt saj«® f

DE anima» iglt;S, «t^A(.a,quae non funt fœtida,ut Aïoc,fo lia fembiici,lilium,Ârtemifîa dicuntur aDioicoride êafuotP/jia.SC a Plinio gra Ue olcntia.cum tarnen non fint fœtida Inio Diofcorides ait Polium efse Saju'a

TTocrK«; tùwJ'iJaç.Et Virgiliiïs inquit, graue olcntia centaurea, quæ • qiiidem nonfetcntNotum eft.n,nia^ iusccntaurium,quoduulgo Rha pou ticutn uocant,quod et Lipfiae nafci ui^ demus.et didtur appellationem a chi^ ronehaberc, qui hoc remedia fertur tnedicatus uulneri ftiOj^d (àgitta Her ailisinpedemdelapfa fecerat Et de cunilafcu origano inqtiit Virgilius». Grauiter fpirantis copia Thymbræ» Non eft autem ingratus odor orjgani WtconftatJProindearbitror dici €açu« quod fœtore, fed quod niss lt;nia,ac ut ita dicam denfiore fragrant tia offendit»înterdum Plinius de fœi« tidis ufi.irpat,ut fœtorem fub humcris j «ocatgraueolêtiamalai'Uin.EtVirgi^a lius

lias aitjAut ub» odor cœnf gmïisi Hxc de appcUationibus odorum mo^ müße ûtis fitjUt plura certiora ftu^ diofi apen'tis reqin'ranu Aiuntauteni homimbus hebeti'orem eße olfadum» quam canibus,amp;^ quibufdam alijs ani^ mantibiis,qi«*a cerebrum habent copl ofîusô^humtdnis*

Vt odor a corporibus cxhalafls (pargt poßif,mcdio opus eft,per quo« tranfinûtatur ad organum,Nobts tur medium cft aer, Pißes per aquan} odores percipiunt, Nam alq alijs cw* ciscapi'endinmt. Et polypuiii aiunt fugariafâxOïCui adheret origano w lico.

Eft pellicnla cxpanfa in lingua fub tame porofa,{èu(pongio(â,quæ eft in linguæ fupetficie. Eadem pellicula ÖC in palato fparfa eft»oriturcg a neruis per palatum demifsis ad linguæ ras« diccm,qui Óó guftum S)C tadum ling^ itæ ac palato fuppeditant ♦ N am ali) iunt nerui, qui motum linguæ imper^ dunt. Medium quo fitguftatio,eft Uel exterius faliualis humiditas, uel interius caro fungofa, Ideocj febri la* borantibus omnia fiSt amara»quia rd lt;iundat in lingua làliua biltofa*

Sapor,qui eft qualitas in Ricco, in duo humiditas uincit ficcitatem terres firemcalorc uttancj degerente,Dix« tnim fupra in fapore dominari humi^ diutem

DE anima. di’tatcm.Qiiare Thcophraftus fie dcH niuit ßporc,Sapor eft partis ficcçper«* colatio per humorem,a calore fada* Græd cum obiedum guftiis indi cantjipRim fuccum nominant, uidcli^ cet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocc profipore promt

(cue SC pro humore utuntur* Ab hac uoce fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liquor, ÔC Galcnus ait

«eteres græcos non xvAo/j fed xy/j-op tantum dixiise pro humore,fapore,et liquore,

Saporum fpecics aliter ab altjs ntt^ merantur,óó Galenus inquit difficult tereas diicemi pofsc, Ariftoteles Theophraftus recenfent odo différât* lias*

'yZuKuç« Z/Trafoç» ausnfo?» S'fUiîJVOÇ.

TTIK^ÔÇ^

K?^V^0lt;^4

DÉ AtîIMA. tlt;fS, Volui autem inièrere has appellatio fics,ga paßim obuiç fuut in aefcripd^ onib.plantaf um,ac liquorurti,et ènidi tas dilputationes continent,Non. n.tc ïnere diueriae appellationes faAe (ùnt amari, aufteri,acris,acerbi,acidi iapos» ris,Indicant naturas return èC difsimii« ïia temperamenta, Acria calida funt,ut piper, allium ♦ Acerba frigida,ut fru^ öus glandium,acaciac, Arbuta.Breuü ter igitur differentias adqciam.

Dulcis (apor,qui quadam uoluplatc linguam adficit,quia naturç fanguinis ei camis conuenit.Eft enim in ij s,quïe funt temperate calida,amp; in quibus ex lïberat aerea humiditas,ut uinum dul^î ce, mei, lac. Et quia naturæ ßnguinis conucnitjldco fupra didum eft, nutri mêtum oporterc efse dulce , aut dulci permixtum.N am dulcia inungunt,im plent etreftituSterofas particulas,fed interdutn excellêtcr dulcia nocent,qa cum fint ualdc calida nbsp;nbsp;nbsp;aerea, cito in

feneam naturam uertuntur, utmelK ficcarum cekrrime uertuntur in ru^ bram bilem,quare airidius ufi iàccaro, fçpepericuloîë inflammantur. Ad hæc dulces cibi intemperanter cdun^ tur.ldeo propter humoris copiam quuntur putrcfediones»

Vicinus cft dulci rspori fs, qia pinguis uocatur,quf eft in ijs.in quigt; bus calordebilior eft,ut in butyro, oleojcarne. Hune ufîtate uocant un/ tftuoftim.Hæc quoej fi fint medioaia, profunt in nutrimento, ièd nimis iingt; tftuôfa nocent, quia folent fupernata* re,ÔC impedire codionem, QC oppila* tiones efticerc.

Plinius addidit ftiaucm fiporeni, quem non diieernunt ueteres a duld, jNamquatenusacceditfapor ad dul^ cedinem, fitiuauis, Vt enim maniis cum inièritur aquæ mediocriter cali* dæ,aftia'tur uoluptate,fta dulcia, quia

DE ANIMA. funt temperate calîda,ô^ ïângumis ac carnis naturæ conueniunt, cfFidiint fuauitates»

Amarus TTZKfo’ç^or , cft propn'c contrarius dulci. Tres autem fiint , fapores mordentcs,fed quodam diicri mine,Amarus mordet a exulcerat ta tiimlinguam,Acris mordet,rodit ac urit non tantum linguam,fed totam carnem» Acidus mordendo conftrin# git ÔC réfrigérât, Redeo igitur ad ama riim,

Amarus (àpor cft,qui detcrgit,ex;» afperat mordet linguam,eftq^ in na turaterreftricraisa,in qua excedunt calor 8C fr'ccitas,ut in bile, nitro ,mar^ rubio,abfinthio,Aloe, Cunqp nutrü mentum oporteat cfsc dulcc, fummc amara,acria,aut adda,prorfris non ntl triunt.

Acris,lt;/'fz/xvç difFertab amaro,quia nonfolum mordet,rodit et exulcerat, Sedetiam writ ac pénétrât,ac ualdc

DE ANIMA, di^oliïïtut fcrrum'ignitum, cftgî in natura tenutin.qua excedunt cali'di) tas SCficcitasÆt acn'a fuperant calore, res amaras,Sunt autem acria,ut piper, zinziber,pyrethrum,anium,cepa,gra num gnidium kellershals,calx,

AciduSjo^uç acetofùseft, qui mor^ dendo conftn'ngit ÔC réfrigérât ac ci^ tra calefadlionem atténuât, diuidit 8^ «ellicat ♦ Eftfj in natura tenui frigida S)C ficca, in qua dominatur frigiditas. Nam quae funt tantum Acida,font prorfus frigida, utoxalis, quæ uulgo Acetoià dicitur, N am hæc pure hiinc. (àporem habet. Eft SC fpecies mali niet uere acida.AIia quçdam funt mix ' tæ qualitatis,ut Acetum,quod eft fub acre,quia etfi eft frigidum, tarnen re^ tinetobfourumcalorem.utcinis ex ui ni corruptione,inde fît fùbacre, fed talt;« men dominatur frigiditas. Cum enim exhalant aeretc partes, SC reliquæ ma^ nent

DE ANIMA. «yo. ncntterreacjdilatacaquofa tenui par^ te,fît acetnm,fua natura (rigidum»Ct4 entautem acida appetentiam,qufa hu mores uiciofbs in oriRcio colledios.di ludunt £lt;: pellunt,ct mordicatione nô urente irritant uentriculum, ut oxalis grata cft in febribus, nonfolum quia pellit biliofos humoreSjfcd etiam quia calorem biliofum mitigat»

Acerbus (âpor eft,qui con^ trahit linguam et introrfum pellit,ideo «B conftipandtdenfàndi ôôaftringen# di uim habet. Eftcj in nutarâ terreftri craßa,frigida ficca. Ideo enim acer^ bus iàpor dicitur else tardior, quam acidus, quia acidus efî: in natura te^ nuiore minus terreftri, Acerba funtjUt fruAus glandium,acaax,arbu ta,caftaneæ, Mapila, gaUæ,pyra fylue^ ftria, in gcnere immatura poma. Mala cydonia, ac magis immatura,

Nam p'oflq,’ maturueriint fît mixti» (àpor ex acerbo duki,fîcut Nucuin ex acerbo Ô6pingiu.

Qiian^ autem recentfores muta* iierunt appellationes ac pro accrbo di ciint alfas su7r7«oXaIfas pontfcum, ta* men qufa confufio in nomcnclatu«'« parit errores,reuocandæ fünt ueteres appellationes.Ideo græcas ÔC latinas afcripfi, quibus intellecflis non diîfi^ eile eft conferre rcccntiores.

SLSvcpugt;,id eft aftringo, ufitata gracefs iiox eft in genere, pro co quod habet «im aftringendi,Ponticum arbitrator Pontanus didum efse a pungendo, cgo etymologiam nullam inuenio» (äpori conuenientem.Recentiores eti^ am ftypticum 5C ponticum difter^ nunt,non fpecie fed gradibus, ponti* cum, ut Acaciam dicunt efse ualdc At ftypticum minus aliquant to,ut Cydonium « Sed fingulae lapo* rum

rum fpecies uanos habent gradus, Sunt ô(^ mixturæfàporiim, quas Mcî« diets relinqiio ♦ Hic no mendaturas breuiter tradere uolui, ÔC quafdam communes ûporum deferiptiones»

Aufterus âusHçoç fapor afperita^ tem quandam tn fiimma lingua efFi^ cit, S)C kuiter deftccat, nec pellit intro, ncc condenfâtjUt acerbus fàpor t Eft cnim quædam inter hos uicinitas, ut cum o/xipcMiQ funt acerbac,poftea in eis aufto humore,ièquttur aufterus fa^ por.Eft igitur aufterus fapor in natu^ ra terreftri crafta, frigida 6C ficca, fed . plus habente caloris ôô humiditatis, quam habent acerba, Eft autem inter uini iàpores Âufterus,Et Galenus in^ quit, Auftera uina magis corroborate ucntriculum,amp; minus officere cere,^ bro. luuant enim uentriculum natiua fi'ccitate,ô^ aliquantulum aftringunt, et minus calidos fumos exhalant, Sed

Salftis àz/xujoç (àpor eft,qui Iinguain non contrahit,necconfttpat,(êd deter gît, QC ablm'tjdifgregando 5C.

do, Huiufmodx eft fâlis natura, qui ideo putrefadiones impedit, quia de^ ficcat,ô^ extenuat,ac erodit humfdita^ tes, Ideo mollem carnem indurat, durara reddit molliorem, Nam ut in molli abfumit iuperfluam bumidita* tem,tta rurfus duram atténuât ac re«« laxat^Eftq? iàlfus ûpor in natura ter/ reftri,crafsa,calida ô(. ficca.

Ex his delcriptionibus arbitror uti# cuncg dilFerentias iaporum agnofd pofse.Adduntur aliæ quædam ap/ pellationesAit infipidus dicitunqui nâ notabiliter aliquam (peciera ftipra di^ d:3m refcrtjUtCLicurbitæ làpor.Natn in talib.propter immodicam frigidita tcm nbsp;nbsp;humiditatê non exiftit notabiä«

DE ANIMA. rrtgt; nommant, Plinius cam appellation ncm inter fapores pofiiit, Sed uideo uulgo ufurpari acutum pro eo, quem nos acrem (/'pzzjita diximus ♦ pylus o^uin fàporibus uertit acutum, quod nos acidum intcrpretamur. Sed is etiam cæteras adpellationes conRi* dit.Noftrænomenclaturacnunc Rint inuRiapud omnes eruditos, 06 funt ex Plinio ftimptæ. Porto differentia^ rum oblèruatio indicat,ut dixi tempe ramentorum diicrimina,

Eft fenfus percipiens primas quali;« tates pellicula neruea,expanlâ per car^ nem toto corpore, tanÇ reti.

Vt nerui cçtcris fenfib.irim lèntiêdi imptiuntjita côftat tatftus organû efse

pclliculam nerueam intextam earn! toto corpore, (ûb extrema cute, eaqj pellicula comparer,quacunq? carnis parte dilseda. Oritur autem a neruis S)C cerebri dC ijjinalis medullæ, etfi ' tadumacriorem fuppeditant fobtiW oresnerui,uideliceta cerebro propalt;« gati,utqui ad capfulam cordis,item qui ad ftomachS deicendut. Medium uero per quod nerui, feu pelliculæ ta^ âum percipiunt,eft caro bene difoo* fita,autoscuineruus inferitur. Nam

Ariftoteles paucis uerbis in libels lode lènftï.uidetur collocate orga# num tadus in corde,fortafsis co quod andeneruos oririputat.Sednos earn (ententiam non amplcdimur.

DE ANIMA. »r,. quædam,quac has comttan fol ent, Du rum,Molle,Afoerum, GIabrum,Gra «eXcue,Dennim,Rarum,

Qiiinqi uocantur obicda commii ftia,quia a pluribus icnfibus percipiun tur. Magnitude, Figura, Numerus, Motus,Quies. Nec opus eft illis pro^ lixis dilputationibus, in quibus quç^ runtquomodohæc communia obie«» da percipiantur, Cum obieda omnia fenfuum fint in corporibus, oportet magnitudincs 5)C figuras obiedis tri* buijColor eft in aliqua fuperficie,et of* fertur oculis non fine latitudine.Ergo

magnitude SC figura confpiciun^ tur.Ita calor eft in corpore,quod aim ^ngitur,fimul magnitude percipitur» Idco haec communia obieda addita font « Qugrunt quomodo tam paruo y ç organo

DE anima. orgatto comprehendi magnitudo pof fit» Qixæriint item an Ipecies uifibilis confèruetfigüras» Spéculum teftatuf fpeciebus uifibilibus reddi figuras. At tenuari etiam Ipecies tn'anguli figura diredas ad oculum conftatSed fupr» dixijiæc non làtis pcrlpici acie huma^ niingenij.

Efl potentia organica intra cramV um ad cognitioncm deftinata, cxcck lentem adiones fenfuum exterioruffl» Namfianimantia tantum apprehend derent obieda fine dtjudicatione, quantulum prodefset ilia noticia^utfi uideremus alba ac nigra, nec dticernegt; re ea pofsemus.Ideo opus eft quadam dtjudicatione compofitione, quafi racio^

DE ANIMA. V74gt; factocinatione, utEquus meminftfo^ ucamjfilt; defleAlt a ufa ctiam non ad^ nionitiis,ne uidelicetlabatur.Eft ergo additalenfibus exterioribiis (uperior faciiltas,quæ quas habeat uires,inpar litïone dicam,

Galenus tres numerat,Et hiuusfèn tentiam fèquar,quan^ afît cæten' (cn'p tores,ait) aliter numerantfcnfus interi ores, tarnen reiplâ confcntiunt, Nec opus eft,de enumeratione Iitigare,Pri mum illud conftat plures efse interioî» res fenfus, quia memoria amitti po^ teft,eftimatione non amiisa. Item in medendo applicantur remedia pro fa cultate niemoriæ,ad pofteriorem par^ tem cerebri, conturbata æftimatione medemur anteriori parti aut mediæ» Ergo diftant locis organa. Hæc figi^ na teftantur efse plures fènfus inte#: riorcs Jdqj teuere fatis cft in tanta obiS. fciiritatc harum excellentium uirium

Ct fiifidionum.Nam hæ minus ctiatn I perïpici po(sunt,qiiam exten'ores adi ones.Ingenseftcali'go humant ingc^ ni), ne tarnen prorfus nos ignorâtes muSjUt pecudes aut furiofî, aliqua ex^ parte Deus confpici naturam uoluit^ Ergo bonac mentis eft ilia quçrere ÔC tueri,quaî utcurtq^ monftrari pofsunt» V enio igitur ad partictonem.

Memorta^Galenus nominal , SlliaiJ,ißllt;X.VOHllKopt^ fJ.VH/JiOVl\lllKop^ HæC j nomina magis peripicue diierimen in^ dicant, N am lênftis communis apprêt hendit imagines oblatas a fenfibus cxgt; terioribusjôCdilcernit obieda üngu^ lorum fêniuum,'Deinde alia uis,tan$ raciocinatur aliud ex alio eliciens,com ponit ac diuidit'. Tertia retinetobic# dorum memoriam, eaej recordatur. Ut Leo Medicum fuum gt;nbsp;qui Ipinatn uulno»

DE ANIMA. W. luilnefato cxtraxerat,poftea Romae «n circo aghouit QC fèruauit. Id non fiebat fine compofittone, (èii radod^ natione aliqua ac memoria,

Alt) longiore cnumeratione dentur augere obfciiritatem,receniènt quincj fenfus interiores, fortaisis ut numerus cum exterioribus conueni^ at. Senfum communem, qui primus accipit imagines a (ènfibus exteriori^ bus oblatas. Deinde imaginatiuam, difcernentem fingulorum fenfuum adiones, nbsp;T ertiam Äeftimatiuam,

quæ CK alt)s aliud elicit, ut equus efti^ matbiandtcias e.x adplaufu, Quartam Fantafiam feu cogitatiuam,quac uide^ licet longius progreditur component do,ut Equus admißus ad matrem,po^ ftcaagnitamatre,indignans iè conta;» minatuminceftocoitu, dédit fe cipitemderupe. Et exempla mirifica fiint folertiæ animalium, quæ partim ad na^

ad naturales mclinationes,partim ad agnittonem referenda eft.Imprefsitn» Deus animantibus iiarios motus, ad quçrenda ui'tæ prçfidia ac medicamen ta,ut fèrpentes quef unt foeniculum,u£ claritatem oculis reftituât»Capreç uul neratç querunt Didamum,Âfini qu$ ruin afpknum, ut mtnuant atram bi^ ïem in fplene, Serpens coiturus eu mil rena fibilo euocat Murenam,et ucnc^ nu cuomens l'n littore depontt.Poftea rediens quçrit dcpofîtum,quod fi non înuenit,dolore ibi extinguitur ^ptef amifsa arma.Etfi hçc fi'unt motibus na turaHbus,tamen accedit quçdam agni tio fantafia, in aitjs plus, in altjs mif nus.Else agnitionem altc^ quafi ra^ dodnationem,fèu dcitberationcm in equo,cane,felc,uulpe,leone,magis cô ïpici poteft, Inhirundine,apib.minor cft agnirio ,etiamfi ingeniofà opéra moliuntur,

OS numeratjfènfum communem ôi memoriam, Retineo appellationem fenfiis communis,ÔC l'nterfero Galeni more cogitationem feu compofitto^ nem.ut fint tres fênfus interiores. Efl: igitur lènfus communis,ad quem per^ feruntur imagines ièu uibrationes, ab omnib. exterioribus fenfibus, ÔC qui adiones iènfuum di(cernit,ÔC obieêla dijudicau

Organum eft baud dubie anterior pars in geminis cauitatib.iêu uentricu iis cerebri,d€ quib.fupra dixi,eo enim nerui uibrationes fiias feu fpiritus per^ fcrunt.Deinde fpiritusimprimunt ce^ rebro notas,ita fieri adionem fenfixu t interiorum exiftimo. Etfi profedo de ploranda eft caligo humanç mentis,lt;ÿ non peripicit harum pulcherrimarum adionum modiun.Diicernit igitur ièn ' fus coîs,quç fingulis fenfibus percepta I funt,deinde etiam obiedoiji different tias. Nam oculus pariter percipit Ab bedinem ôô Rubedinem, fed fenfiis communis difcernit* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Des

Deinde fèquitur cogitatio feu com pofitio,quam Liim Galenus nominat (f;avoN7(KH/j»Huius organum uiilgo di^ cunt efsc medium uentriculum, fed altjs uerius uidetur eße organum media pars cauitatum anteriorum« funtenim amplæ ÔC Iongæ,ut fupra dixi,Fit igitur hie compofitio 0^ qua/ firaciocinatio,quac inijseft excellent tior,quæ hanc partem melius conftw tutam habentjficut uidemus,alios alijs habere celeriores motus in inuenienf do,facilius ex propofita adlionc , feu fpecie elicere caufas, aut efFedus, aut fimilia, aut pugnantia, ut Salomon a mirificaceleritate inuenit, quomodo deprehenderet mulierem mentien^ tem,fi infantem dißecariiuberet, coni ponebatenim inter fe matris, QC alie/ pae mulieris adfedus«

dahaec uis,tantæ uarietatfs,tot imagi* num capax,quas qiitdem tarn longo tempore conferuat, quod quomodo fiat expltcare nemo poteft, fpin'tiium adione fieri confentaneum eft,qui ex iftimantur imprimere notas cerebro« Organum efse pleriq? dicuni, poftrcs« mum cerebri uentriculum, qua aditus eft ad cerebellum, Ali) transferunt ÖC hanc uim in pofteriorem partem ans« teriorum cauitatum, Illud confiât po^ fteriorem partem cerebri, memoriae Organum efse» Ibi enim remedia ads? plicantur, SC ca pars minus humida eft,quaread rctinendas notas aptior cd. Humidius cerebrum, quæ diicit, eitiiis mandate memoriæ poteft,fed facilius obliuifeitur, Aliquanto ficcius ccontra, diutius retinet quæ didiciu Fngiditas öl ficcitaspeftifera eft me^ moriæ» Ideo clamitant omnes, uene^ rem efse præcipuam memoriæ pe# ftem, quæ exhaurit natiuum caloretn 7:.

6C humorem, fient Hefiodtis inquif, È'ui] «?£ƒ lt;/^ûAo\i îtçZj û$,y.co 7Hfa( æMKî/j.Nam Ut fiipra diAum cihfcnccrus eft, ciim ïanguefeere ceperunt calot natiuus SiC innatum hinnidum»

Dcftripfi ftnfusjUt potui. Nunc adijeienda eft potentia Appetitiua, quae eft facultas proftquens, aut fugi^ cns obiedia. Comes eft cognitionis, îdeo enim indita eft animan tibus cog nitiOjUt uitae præfidia, Sgt;C conuznicn^ cia appetant,ac contraria fugiant.Etfi autem de- uno certo generc hie dicen^ dum elhuidelicet de adfedlibus,feii de Appetitu ftnfiis comitante^quem uuV go uocant fenfitiuum, tarnen appellat tionis uarietas eft exponenda. Tri«* plex eft appetitus, Naturalis,Senfiti# uus,£d uoluntarius. De natural! appe tione paulo aliter hie loquimunquain fupra ubi tantû inclinationcm,nonac^ tionem aliquam fignificat, ut cum did mus

DE ANIMA. J^S. mus. Materia appétit formam. Lapis naturaliter appétit ïocQ deorftim. Hic .n.figniflcat et naturalem indinationê, adiones, quæ tarnen non oriunlt;! tur a fènfti,uidelicet attradionem, re^ tenttonem,cxpulfi'onem. Sic planta arefcens appétit rigationem, Exhau^ ftæ partes corporis appetunt nutrimê tum.Et ut magnes ferrum attrahit, ita membra lambunt uenas,et uenae attra hunt fanguincm.Rurfus onerata ualà repletione immodica appetût leuatio nem, Hicappetitus aduegetatiuâpo^ tentiam pertinet,quç fie appétit nutri^î mentum.Sed hçc uocabula fames et fi tis,fignificant non tantum appetitionê cibi amp;nbsp;potus,fèd fenfum illius ftidio^ nisjhoc eft dolorem quendâ ex appeti tione ac fudione ortum,ut fupra dixi. Nos tarnen non nimis fiibtiliter loque tes, transferimus famem et fitim ad ap petitiones naturales,ut has appetitiôes ab adfedib,difcernamus,qui fequutur eognitionem,et ali§modo régi pofiSt «mperiorationis. Zx Ap-

Appetitus fènfîtiuiis eft,qin‘ coiTtigt; tatiir fenfum,SC tantum competit ani« mantibns. Htc duplex eft,aut fît per contadum, aut fine contadu,

Appetitiones, quæ fî'unt percoiV tadum funt duæ,Dele(fî:atio ÔC dolor tacflum feu aliorum quorundatn fenfuum acQ:ioncm comitantes. Eft igitur deledado cum tangitur obie:* clum conueniens, Dolor cum tangi^ turobiedumledens,autlacerans corgt; poris partem,ut cum ignis uritcorpo/ ris partem,immodicus calor non con^ uenit corpori animantis, Eft autem ut tadus , l'ta deledationis Qi. dolon's organum pellicula neruea intexta corporijft'tqj dolor acrior, cum nerui ipfi leduntur,ut in ipafinis adparet.

Vt autem fênfus per fèiê aguntna«» turaliter, Oculus incolumis apertus, întuens obiecftum oblatum iufto in^ ■ teruallo, non poteft id non uidere, itaner^

DE ANIMA. lyy. itaneruipercipiunt naturalitcr dclegt; dationcm aut dolorem Jllud fieri po^ left. Voluntas impcrare poteft loco ' tïiotiuæjUt oculos auertat,claudat,led uidentis intenti adionem fufpeni? derc non poteft. Sic de tadu dicimus, qui cum percipit qualitatcs, nerui naj« tura eft,ut conuenientib.benc adficia;» tur.acrurfusdoleatoffenftts feu lefus qualitatibus non conucnientibus, ut cum uritur nimio calorejta cum lace# ratur,non poteft non ingenti dolore adfici.Nec alia ratio quærenda eft. Ad hocmunusconditi funt nerui, ut ÔC cacterorum fenfuum fint inftrumen# ta, 8C tadus percipiant* Hæc uocare in controuerfiam , eft de manifefta ÔÔ uniuerfali experientia dubitare, quae amentia minime decet pbilofophos. Si hos dolores Stoici contenderunt opinione accerfi, ualde delirauerunt» N am in offenfione ac laceratio ne ner# Uijfatis conftatnaturaliter effici dole#

fcs^ncc oriri eos ab ulla cogitationc, nec tollt rationc» De caeteris aftcdigt; bus ïam dicam«

Appcdtiones,qu3cnon fi'unt pet contaÂumjfèd lèquuntur cogitadoi* nem,ßint motus cordis, quibus profe^ quimur obicAa,quç cogitatio feu ue/ ra,fèu falfà oftendit else conuenientia, aut f ugimus incommoda ♦ Hi motus ufitate uocantur Adfedus ac 7rà0K»

Differentiae praecipuæ recenTeiSf tui\ Leticia, Triliieû, Spes, Metus, Amor,Odium,Ira, Miièricordia,Pu^ dor,Inuidentia,Zelus, AEmulatio;

Leticia eftmotus,quo cor prçfen^ ti bono fuauiter fruitur, Nec fàtis dici poteft,qualfs hic mfe motus fit,fed di^ ïatatio quædam eft, qua uelut amples cîlitur obiedlum præièns Sgt;i. fuauiter effunditur fanguis 8C ipiritus»Indc eft cupîciitâs umplcxus#

Spcs eft motus, quo cor futurum bonum appetit,feqî ad fllud acci'pien* dum,ut ita dicam aperit» Qi. præparat» Eft enim fîmilis motus lacticiæ quia futuri boni cogitatione propemo:# dum fie mouctur cor, ut aliquo præ^ fenti bono.

Triftidaeft motus, quo cor qua«« fipcrcufsum conftringitur, premitur, angitur,tremit ÔC languefeit cum acri fenfu doloris. Ita paulatim,cum non dcpellitur trifticia,debilitatur ac pro^ fternitur uirtus cordis , ipftim cor arefcit ac abftimitur, languefeit ge^ ncratio fpirituum , ac tandem amift» fa uirtute , prorftis homo extingingt; tur, T am fcuitm malum eft trifticia» Vnde autem fint motus illi cordis, amp;nbsp;fenfus doloris quæritur, Motus cfsc a uillis fuæ naturae admirandis exiftimatur, quibus QC dilatator ôô conftringitur * Et fi licet uti hac

compafatione,his mill's tanq^ manib^ attrahit obiecîa ac depellit t Habet igïtur cor ex fna natura hune motutn in tridida, uidelicec conftn'dionem, quæ adfert tremorcm, Ac ut in AijTroflu« fj-lci. rclolutio aut conculcatio Ipin'tu^ um extingm't uires,fic in trifticia lang^ uor exifiic, compreßio fènfum do/ loris adfert.contrahitur enim SC ledes cordiS:,ad quamfubtiles nerui a cere/ bro propagati funt,qui adherefeunt cordi. Habet l'gitur comprelsionem ex lùa natura,SC acrem fenltim dologt; ris propter neruos adherelcentes, SC uicinarum partium conftridionem»

Timor eft motus, quo corcon^ ftringirur,tan$ fiigiens futurum ma/ ium,Eft enim fimilis motus tnfticiæ» Nam futur! mali cogitatione moue/ tur cor perinde, ut aliquo præfenti malo»

Amor eft motus, quo cor appétit aliquod ,feu uere bonum,feu quod uii^ detur bonum, Idq? quafi attrahere geftit,ut CO potiatur ac Fruatur, Vici^ nus adfecftus eft fpci,iêd ardentior eft, Ideo defcribitur,quafi attrahcns obic^ dum incitato corde, tan^ ad ingens bonum fruendum.

Ira eft mixtus adfedus ex trifti* cia,6lt; cupiditateulcifcendi, Eft enim motus,quo cor ofFenfionem aliquam auerfatur,amp;: fimul conatur pœna adfi^ cere autorem feu caufam ofFenfionis, ïta cum duplex fit obied:um,funt duo motus,fugere ofFenfionem, nbsp;nbsp;perfe;#

qui ingenti impetu autorem. Quare non ut in metu aut trifticia fanguis ad cor intro refugit, fed cfFunditur, Cor enim uelut erumpere àC propulfarc obiedum conatur , Incaleftit igi^ tur cor in eo motu,2lt; incendit fpi^

ritus, qui iânguincm agitatum cti/ am inflammant, Turbantur adio* nés omnium membrorum, propter motum ûnguinis ôC Ipirituum coiV fufionem, Sed prectpue cerebrum ofFenditur,quod inflammato dC agita to iàngiiinc Sgt;C ardentibus Ipiritibus, ipfumquoq^ incaleicit, Sk^ concutitur motu iànguinis ipirituum èC neruo^ rum,qui ad cor propagati funt» Ideo comitantur uehementem iram, phrcü^ neièsjUt in Aiace, interdum Apo«’ plexiæ. Ad banc deicriptionem con^ gruunt iêntentiæ plurimae icripto«’ rum, ut Virgilîj*

Igneicunt iræ, ôif duris dolor oß* fibus ardet. Significanter enim defcri^ bit inflammationem iànguinis fpigt; rituum, ortam ex ingenti motu corflt; dis, Sanderbeco aiunt concipienti flammas indignationum ante præli# urala^

«mlabraIcifsa cCse^dC enipifse mul^ tiimßnguinis* Eft amp;nbsp;Homerica de^ fcriptio infignis,in qua dicitur irâ mclfJ lcdulciorefsej creCcere, ut fumus excitatus latefe diffundit Nam quod ait melle dulciorcm efse, Iracundçna^ turæ agnoicunt,quam dulce fît induk gere iræ, Vt enim amori amans, cum mirifica fuauitate indulget, ita irato ipfa ciipiditas dulcis eft, Similitudo autem de fumo aptiisime quadrat ad ipûrituum motum amp;nbsp;caliginem in iratis, Porro ex his deicriptionibus iudicari poteft ualetudinis cauià, Si propter uitandam deformitatem, frcnandam cfse iram»

Odium eft inueterata ira. Hoc eft habitus ex ira ortus,quo cor aueriâtur aliud, tan^ malum» idq? depcllere ge^ ftit,Etfuntcontrarîj adfedus amori, I ira ÔC odium.

Pudor

Pudor eft uictnus ir^, em'm ma tus, quo confcius fib» ipfi irafcitur propter admißam turpitudinem,ac propemodum fêfè punit, ÔC fimul ue^ retur aliorum iudicia,

Vcrecundia habitus eft metuen/ tis turpitudinem, ÔC indignantis ad/ mifta turpitudine.

Zelus eft mixtus adfecftus ex ama re et ira.Cum uideîicet amans aliquid, irafcitur illi, a quo leditur id , quod amatjUtHelias Zelo intcrfecit pfeu^ doprophetas uideîicet amans Deum, iiehementer indignatus eft hoftibus Dei» Sic iuftusgubernator debet ar^ dere Zelojhoceft amore iufticix,0^ îndignationc aduerfus improbos. Si^ milfs

DE anima. ISJ. Wilis adfecflus eft zelotypia, ciitn amans coniugem iralcitur aliénant!»

contrarius adfedlus eft 2elo,mixtus ex odio SC gaudio,Eft,n, odiüuirtutis,Só gaudere propter bo^ riorum calamitates, ÔC improborum fuccefsus. Exempla huius adfedlus fuppeditant non iolum hiftoriæ,ut Timonis ac Neronis, fed etiam muy torum hoc tempore uenenatac men^ tes, qui omnia miiceri SCperirecupe^ rent,modo ut caufapia, SC homines pijopprimerentur»

Nuncdccaufisjorgano SCeffedi^ bus horum motuum dicendum eft,ac prima de organo quæftio eft» Plato dicitcoreiseorganum irae SC cognai« torum adfeduum. AmorcmadEpar tranftulit. Et cum Epar nominat,com plediturcaetera membra,quæ fêrui^ unt uegetatiuæ potentiae. Dixi aut cm fupra

DE ANIMA, ïiipraad ucgetatiuâ pertinere appétit tiones natiirales.ut appeti'tionem cibi» potusjgenerationisjd iioRu'fse Platon nem conlèntaneum eft, cum ad epaf tranftulit appetitionem cibi Sgt;C 3.mof rem,hoc eft Itbidines.Sed amor non eft ipfâ gencrationis appetitio, (èd eft pecLiIiaris motus,ut odium. Ac ut con trarius adfedtus, (cilicet odium perti^ net ad cor, ita ftdem amoris candem eße necefse eft,

Qiiod autem cor fit organum rum adfelt;ftuum,confirmatur hoc mo^ do, Adfedlus ncc funt in cerebro, ncc in ifs mêbris,quç uegetatiuçpotentiae propria fimt.Ergo funt in corde,Nain cerebrum habet diuerßm aAionem a motib,cordis,Video meliora probolt;]^ détériora fcquor,inquit Medea.Sxpe iudicium improbat adfedus,Ergo iu^ dicium amp;nbsp;adfedus, non fiint in dem organo, Haec eft Gakni ratio» quae quidem etiam tcftatur, adfedus non

De membris uegctatniæ potcntiç ratio perfpicua eft, Àppetittones natu raies non pofsunt fedari iudicio, ut appeticio ctbi aut potus» Amor, odiû, ira ôC fimiles motus extingiri confilto pofsunt, Ergo hi motus hint in alia parte,quam àppetittones naturales,

Reftat igitur, ut cordi attribuant« tnr,ficut ipfe ienfus teftatur, cor fuairi«: ter adficitur,cum ientit leticiam,amo^ rem,fpcm, Rurliis acres dolores cx^ peritur, cum trifticia aut metu angit« tiir,aut odio uritur.Ac facræ literac cor ditribuuntamoremDefEpati tribut erc admodum eßet abfurdum,

Porro de cordis motibus fiipra aliquid diAum cft,Propri] 6C naturae lis motus eins funt, Monis pulfuü um ÔC adfedus. Nam adfedius funt ali}

alij quidam motus, quam pulRis, etfl hi quoqj fiunt uillorum aftridione I ôi. laxatione,fed hæc admiranda ope^ ra nequa^î fatis explicari pofsunt.Ha^ ' bent igitur adfetfius principium in na/ tura quo cientur, Qiiare non funt ui^ olenti motus,ôd rede Galenits affirm mat adfeclus moderatos efse hoc eft non uiolentos motus,feda(ft{gt; ones ab ipià orientes natura, Vt au* tem natura in cæteris adionibus amat conuenientem modum, nimia lux hebetat oculos, nimius curftis de* bilitatuires,Sic immoderati adfedus corrumpunt naturam.

Dixi de organo, Nunc cauiasrc* citabo. Adfeduum efficientes caufæ funt obieda,ô6 cor, Sed cognitio mo tum cordis prçcedit, ut dicitur ignoti nulla cupido. Ergo cum apprehendi^ mus obiedum,ôô iudicamus bonum aut malum eße,ipiritus moti in agni* ' tione«

' tionc fcriunt cor, quod quafi lAiitn amp;nbsp;pulfatum, cictur amp;C expetit obie/ i dumautfugit. Talis eft enim coptM ' latio uirium naturæ, iit motus cordis refpondeantcoi^nitioni, ita adfetflus partim ab obiedto,partim a corde ort* tur,

Multum autem rcfert,qualefitcor disdpirituum ÔC fanguinis temperas mentum. Calidius SC ficcius celerius inccnditur. Simul enim motus cordis ac fpirituum det fanguinem, idcg fit aliterinalqs adfedibus. In trifticia SiC metu,quia cor premitur,ac languefcit, fanguis ad fontem rccurrit gt;nbsp;ut uclut opituletur cordi.Ideo refugiente fang nine pallefcunt exteriora. In leticia, ira, cor fe dilatât SC efFundit fangui/ nemin exteriora. Cientur SC altjs ads' fcClibus ait) humores- Ira quia fit in# flammato corde ciet ardentißtmum humorem,lcilicet rubram bilem, quac cffufa inficit reliquum fànguinem,qui a alioqut

DE ANIMA, aïioqui îam a fpiritibus frati cordiM àccendîtur, ut Virgilius libro odauo de irato Hercule loquens*

Alt enim HercuK non Ib^ ïum iram, (èd furorem ac doloretn cxcitatum eCse, ex felle, id eft nioto óóinfedo iànguinc, rubra bile, Sed fel uocat atrum,quia ut fupra diduni eftjde humorum mutatione,rubrabi* lis nimium incenià dégénérât in arram,6lt;^ cietfurores, Et alioqui in Heroica natura languis eft melancho^ liens*

Sic SC Silius apte ;dclcribit inuidigt; am, Atra ueneno, Inuidie, nigroej undantia pedora felle*

be ANIMA. liS. lie dfluta alio humorc, fcilfcct rubra bile. Nam tales naturae funt uirulen^ tæ,ô^ «agt;coH0êç, cum uideltcet Saturlt;» nus Mars infaufto pofitu iundi, mifeenthumores Sgt;C uencnatos efFiagt; unt»

In trifticia cor fugiens attrahit ex. fpicne lentum humorem melancholia cum,qui efFufus cum fiib coftis in niftro latere confluit, facit oppilatio^ nes.amp;f adfert periculofos morbos Hy^ pochondriosAitlæpe accidit his,qui diuturna cura aut mœfticia conflidlan tur»

Qiian^ autem temperamentum fanguinis ÔC Ipirituum facit adfedus acriores aut remiisiores, ÓC humores, ita ut dixi,cieri foleant,tarnen hic mo^ tus potius eft affecftus, quam orga* num aut caul^ adfeduum.

oriuntur a uirtute cordis, firnt îrt corde tan^ tn ftibiedo,ut de ira, trifti cia,nihil diibûtm efh Sic Slt; de amorc acodto (ènttendum eft, Obiedumue ri amoris eft res bona, feu pulchra, feU honcfta,feufimilis. Omnes enmnon diftortis tngentjs præditi amamus ex^« ccllentem uircutem, fie Sci'pio amat decus ipfum, ncc tam premrjs, quam fpfà uirtutts pulchn'tudine dcledatur, fie exiftunt ueri amores inter adoleO cctem 8c puellatn,propter fîmilitiidi^ nem.Sunt enim naturæ aliæ alijs fimii» liores,Et banc fimilitudinê arcano ftn El perCipiunt naturæ, Quare cum obie dum fimile oftertur,facile incenditut amor, Sic 8gt;C uere amiciciæ exiftunt propter uirtutem in alio conipedam, aut propter fimilitudinem nature.mo^ rum,ftudiorumgt; Verum eft.n.Arifto^ telis didum,b/ji.o/lt;5/j oixôIcù qgt;l\oiit FortaÔ Es 8C utilitas uoluptatis Cogitatio fcu expedatio pariunt amorcm»

Q1« funt Stokorum error es de affediburs« Tresfunt,Quodaffedus (tnt opiniones,quod omnes fint ukio^ fl. Quod omnes ex natura tollend» fint.Et hç abfiirdi'tates cumulatçfunt, quod milcuerunt appetitiones natu^ raies, ÔCafFedus tadum comitantes, motus cordtSjConftat cnim appeti eionem cibi 8gt;C potus ex natura on'ri, quæ appétit fui conferuationem« De^ inde de dolore,qui tadum iêquitur, conftat ncruos fua natura perciperc iucundas Si noxias contredationes fine ulla opinione* Nec ideo Pofsido^ tiius Stokus in doloribus articulorû non dolçbat,quia repugnans clamita^ bat, O dolor nihil agis. Fateturenim afFki fe cruciatu.

Neccæteriadfcdus fiint opinion nes,quia funt motus cordis, quod fu^ pra confirmatum eft,ôô quidem hi im petusfuntv'£5'7ijca cordis,ut didum çft, hoc eft cor in ciendis adfedibus aj mode#

DE ANIMA, moderatis adiue ft habet. Confirmât hæc ratio adfcdus non eße opiniones, quia quidam ad^ fedlusftuinclinaaones natura infunc animantibus fine deliberationc, ut soj'7a.'' ipurincd erga parentes, liberos, ut etiam beftias uidemus amare propugnare catulos.Repudientur er^ go Stoicorum ineptiç.Sed cur lament tatur Demofthenes, pulius patria, AEfthines no lamcntatur, qui quidc ait gaudere Cz liberatum eße a repub, tan^ a rabiola cane. Cur dolet Ephe^ ftion,fi intelligat fibi fiiccenftre Alex^ andrum,Craterus non dolet.

Refpondco. Hmc non fequftor ad'J fedus cfse opiniones, fed dolor tp£c eft motus cordis, ueriim obieda diO ferunt» Alias cor mouetur uen's obi'e^ lt;ftis,alias falfis,Dauid eiecftus z regno dolet, ideo quod metuit ie abiedtiini eße a Deo , dolet propter lcandagt;lt; kun»

DE A’NIMA. iS#. ïutn, Hic ucris caufis cor mouetur^ Fabius amat uirtutem,non amat yul^ giadplaufiis. In hoc rede iudicat ras» tio,ôd uere bonum proponit. Thrafo amat preconia Gnatonis , in hoc mens hebetior non uidet uera bogt; na,ièd iudieat illas laudes else mag; num decus» Hoc perinde eft ac ficui falfo nuncietur mortuus filius, in hoc dolor ex errore iudicij oriretur ♦ Ita aliqui adfedus non a ueris obieil dis, led ab opinionibus , hoc eft, ab obiedis non rede monftratis ori^f untur,Hoccum cogitarent Stoici,po^ fteauTreçêoÀwcSç tranftulerunt ad om^ ncsadfedus,0£^ addiderunt abftirdio^ rem fcntentiam, adfedus etiam eße opiniones»

Venioad alterum errorcm , non eft uerum omnes adfedus eße per fe uiciofos. ' Sunt enim dupltces in naj# turaadfedus, alq conftntientes cum ration«, ut so^yca tputr/Koi ^^alijmuU a-f ti,qu4

tj,qui ciim recto iudtdo coiifentnittt, ut amare utrtutem,odifse Tyrannum, Hi fiia natura non funt uiciofi, De his recfle fcntit Ariftoteks, eße adfcdiis îndiros hominibus utilitatis magnæ caußjUt fint uidelicet, cakaria ad utr^ tutem. Et Plato inqutt,irani eße ant«” mæ neruum,cu{us intentione, ôi lax# atione impetus gubementur.Cutn.n^ in natura hominis fint adfedluum ori gana,cum certi humores certts adfei «Sibusferuiantjneceße eft aliquos non eße uiciolbs, Item ut lumen in oculis diuinum opus eft,ita sofyai cpven^ diiii^ nitus inditæ funthumano cordi. Qiia re per lefe non funt uiciofæ.Ncc uero opus eft longa confirmatione, Tones uox coeleftis iubet amare Deum, dili'i gere proximum,amare coniugem li# beros,præcipit cpiXos-ojvia/jjiubet odtfi» (ê lcelera,damnat Fatendum eft igitur,non omnes adfeclus per leß uiciofos eße»

Cum

Cum autem non folum AriftotC;? Kci reclament Stoicis Hyperbolis, fed etiam perfpicuç rationes, grauifsi^ ma teftimonia facrarum literar um,nc^ tjua^ Ciceroni, Scnecæ, Bafilio, aut alqs applaudendum clhqui fine diieri^ tnineomnes adfedus uituperant,ôlt;^ præcipiunt amp;7rà0(}a,ü,quæ prorfus inane fomnium eft,imo cum natura pug nar. Nonenim frufira funt organa horum motuumcondita.Etqualis efset ièg^ nicies in hominibus, quam frigidae adiones,nifi animi incitarentur adfess dibus^ V t nauis deftituta uentis tarde SiC difFiculter prouehiturjta fine adfe^ dibus,animi lentifixnt èC ignaui.ldeo fi natura Humana incorrupta efsct,ar^ deret bonis motibus omnis generis, uiciofos nullos haberet ♦ Nunc boni motus languent,8lt; conturbata Harmo nia accefserunt uiciofi,qui funt arden* tiores. Et tarnen boni conformandi funt,qui quidem in Heroicis uiris a 7 funt

ïirnt cxdtariores,qm'bus ui'delicct De us peculiares impetus addit,qiuK etfi fçpe abiïtunttir, qiiare SC triftes exitiB i plencp habentjtamen uis ipla animogt;’ ( nim Dei opus eft, pen'nde ut lumen i'n oculis,Quare ÓC Cicero tnquit,nub ïum excellentem uirum fine aliqiio diuino adflatu fuifie.

Et fiepe Virgi'b'us AEncæ.etfi eumprorfus omni crudeb'tate liberate tarnen hanc iram Heroi'cam attribui't, quænoneft uidum,cum tufte exeri^ tur,ut aduerfus hoftem, quem depek li aut puniri iuftum eft, ut cum didtur lib. IX.

Sufdtau

Sedhi motus regcndi funt ne er:* rent, Ideo in Ariftotelicis præceptis cft.Ira non ut duce,(èd ut milite uten^* dura eße»

Alij autcmftintadfec^us, cum ra^ ti'onc, fèu lege diirina pugnantes, ut inuidere alienæ utrtuti, aut appeterc aiterius coniugem» Hi OC iîmiles, qui cum ratione pugnant, funt uiciofi, quos cohercere dC reprimere omni conatu debemus» Hic alia quçftio apud Philolophos’oritur, unde fit hæc adfeduum in homine difsimi^ litudo 00 confufio » Cur non fiint ordinati motus , cum ratione congt; gruentes i Cur non obtempérant cæt^ ferae uires confilio rationis i Chriftia^ na dodlrina oftendit cauiam,uideliceC naturæ humanae corruptionem,Si .n» natura eßet incorrupta, non eßet ilia rauonû

DE ANIMA, ratîonis 8C alianim uirium difcordia, Pln'Iofôphi ad humorum mixuiras confugfunt.

De tcrtia qucftione facile poteft ludicari ex fèciinda,uidelicet non om^ nés adfedlus tollcdos eisc ex hominis natura, nee eise fingendam â7ra9((az/* Etiî enim difsimditudo eft adfedusî um,tamê boni retinendi.excitandi et côformandi funt.Qviod autem â7rà8({a commenticiafitjôôpugnetcum natu^ ra,hæ font peripicuæ confirmationes*

Prima. Non ilintfniftrain nobis organa adfeAuum. Qiiare nonom^ nés euclli pofsunt aut debent,

Secunda, Vt in animantibus eft amor erga iobolem,qui non accerfitur opinione aliqua,fic nobiieum nafeun^ tur sop7a(’lt;j)U(r/H^,nec poisunt etjci ex animis,nectollidebent, cum fint im^ petus, qui inchoant multas uirtutes.

DE ANtMA- iÿh Àc de hi's inquit Plutarchus in libelle» de uirtute morali, iZp TrafiS/, OÛK îTnJfrotTiJo^j iivcU,^ Et addît hecefsarios efse hos motus,nec cueb lendos penitus, ficut in Thracia pror^ fus extirpât^ funt uites»Hoc enim ex* cmplo utitur ♦ Sed tamen inquit hos motus opus habere gubernatione, not '^oU.lt;f'a.yuyîcl~^4

Tertia^Lex Diuina flagitat bo* hos adfedluSjUt amorem Dei, metunt iræ diuinæ, odium impiorum,ut Pfal^ mus inquit, Perfedo odio oderatn eos, Diledionem côiugisjiberorum, proximi, praccipit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dam*

nat asop7óu(’« Ergo nec cqd uult 7«§,(èd reddi puriores, Nec ilia uerc beata 0^ immortalis uita fine adfedi^ bus eritjled ardebunt pedora amorc Egt;ei,2lt; fruentur Icticia in agnitionc Dei. T une autem prorRis renouata hatura tantum bonos adfedus habes* bit«

Quarta, Quorics ingenti maftida confiiAatur ChnftusC utcum inquit, Tnftis eft anima mea ufcj ad mor^ tem.Et cum Laiàrum refufcitat, turba tiir,frcmit,inachrymat. Non enim fine magno animi motu,fine uehementî iniiocatione ilia res perfeda eft» Qiioties adficitur mifericordiaî'Inter^ dum etiam incandefeit heroica ira, ut cum etjcit cauponantes ex templo, ubi citatur de indignatione tefrimo«* nium Zelus domus tuæ abfiimpfit me, Qiiâ dulcis eft fignificatio so^yH?, cum infantes imponit ipic fuis ulnis» Hçc exempla teftantur oportere inbo nis exiliere 6lt; manere adfedus.Erant enim in Chrillo ueri,non fimulari mo tus ac doloresjuera Sé ingens mœftigt; cia,mixta amori erga nos, de noftris ærumnis.Ideo plerunque utitur Icrip^ tura uerbo îcr7rÂccyx^'‘^gt;^t Repudietur ergo Stoicorum àTraO^a, quæ etiamlî cauillationibus exculàri aut ornari po tell»

DÉ ANtMÀ. teft, tarnen eft honefti cemueritatem arapledi^Sacrares eft Ueritas,nec exiftimandum eft nihil eßi ft fceleris,ludere in re fiera ingentj pe^ tiilantia, Sgt;C praccipuum Dei donum* ftilicet ueritatem maliciolè contami^ nare excogitatis pr^ftigrjs obruere, Hanc (óphiftfeam procul abefie a ftho lis decet,qu3c debent else ueritatis cu* ftodes»

Caetera quæ de adfeeftibus dilpult;« tantur,pertincnt ad Ethieen, ftilicet* quomodo gubernandi aut cohercen«« difint,quod auxilium propofitum fit ptjs ad domandos uiciolos adfedus, qui fint bonorum adfeduum gradus* ut magis amandus eft Deus, quam liberi.Quomodo reddantur pii riores in pijs» Etfi autem has quçftt^ ones hie non explieabimus, tarnen quædam delibanda funt ex doeftri^ na Chriftiana, Cum Paulus dieat* Caro concupiftit aduerfus fpiri^ tum^

DE ANIMA, turn, Itcm,SenfLis carnis inimicfcia cft aduerfusDcum.An pronundet om;* nesadfediis in homine non renato in'dofos else. Item quid uocet concu«» piiccntiam ♦

Reipondeo brcin'ter , Creaturæ Dci, quatenus a Deo conditæ Eint, non funt res malac, Animæ fubftantia bona eftjta iènriis,oculi,aures,poten tia appetens,cor,Ioco motiua, mufcu* 11 res bonæ Rint,quatenus a Deo con^ ditæ funuEt hts funtadiones attribua tæ diuinitus, quæ etiam eisent bonx în natura non uiciofâ,ut so^ya!', amot liberorû, confugts, Nemefis Heroica, mtïèricordia, appetitio generationis efsent boni motus, ft efsent in natura non uiciofa,96 reftituuntur in renatis, non etjciuntur. V eriim in imptjs funt motus auerft a Deo,nec reguntur ag^ nitione amore Dei ♦ Non agnofcit impius liberos Dci donum eße, edu^ candos ad ornandam gloriam Dei, antcfc^

anteferendam cfsc gloriam Dci Iibc^ rorum uoliiptatibùs aut opibus. Sic in Cicerone etfi amor patriæ eft sop^iî, tarnen non agnoicit Deum eße guber natorem imperiorum,confidit foa pientia,8lt; potentia,Sed in Eiâia,Ieren niia,amor patriæ fuit purior, agnof* ciint a Deo ftiam remp.conftitutam cfse, 8C Deum uelle, ut gubernetur confilijs pqs, non quærantur impia præfidia,fœderaimpiorum, amp;nbsp;adfui« turum ipfum pijs confilijs» Ergo in utrii^ eft amor patriæ, ièd in Cicero«« ne auerfiis a Deo ♦ In Eiâia regitur agnitione Dei,in Cicerone mutilants et diftortus adfedus eft.In Eiàia cepit fieri purior.Rede dici iudico,tales ad fcAus conièntientes cum reda ration ne,per{èlèquidem,hoceft fua natura non cfse uicia, cum fint res attributæ diuinitus humano cordi» Sed per zcf cidens fiunt peccata, uidelicet in pijs, quia in his non reguntur noticia b amorc

K amore Dci, Si polluuntirf irarf)« modis » Sed prçter hoc genus ;adfegt; diium de quo lam dixi, (ùnt alij per fèpugnantes cum reda rattone,fcu îege Del, ut appetere alterius coniii^ gem,aut alterius prædi'um, T aies ad«* fedus ftint fimpliciter Si per le uidofi.

unde eft hæc in natura dißi^ militudo,ut eçdem potentiæ,adfedus pariant nô per iè uicioiôs ,£lt; alios per fêle ac fimpliciter turpes Si monftro fôs, Caufà eft naturae humanae inßr^ mitas, quam uocant peccatum origin nis,quo natura auerfà a Deo, ctlî reti^ net aliquid donorum Dei, tarnen ua^ gatur fine ordine 6C fine lege, appe^ tit uaria contra redam rationcni. Hæcipfa infirmitas uirium omnium. Si ^ra.^Ja.,uoc^tijy a Paulo concupilccn tia.Nam concupiicentia nonfignificat fiibftantiam a Deo creatam, nec sop« naturae hominum diuinitus attril

butas/ed proprie eft ipfà uiri^ iim omnium, quaeeft horribilis labes corruptto humanæ naturx,ignoragt;« tio Deûdubitatio de Deo, contempt tus uerbi Dei, audacia in fingendis opinionibus ëC cultibus de Deo, fine eins uerbo,amor noirri, fiducia uiri^ um propriarum, appetitio gloriæ QC uoluptatumomnis generis,fine lege atcj ordinc,Ex bis radicibus, quæ fès? gesfcelerum oriatur, oftendit uita ho minum plena contemptus Defjldolai« ' triæ,ambitionis,auaritiæ,libidinumgt;

Nec concupiicentfatantum eft ap petttus iènfi'tiui â7a^/a,fcu prauitas,fèd eft in mête,ignoratio dei,in uoluntate contemptus uerbi Dei,uacare timoré Dei,ambitio,2lt; fimilesmoTbi« Et ut mens ellimbecillis,Slt;uoluntas auer^» fa a Deo, fie ruit fine lege etiam fen^ fitiuus appetitus , ac rapit iccum uoluntatem,ut poftea dicam.Et appc*

titio uoliiptattim in cordc,accendit bidines, irritât gulam,SC conturbat ordinem naturalium appetitionum» cibi,potiis, gcnerationis. Hæceftin* gens miièria humant generis,quç qui^ dem agnofcenda ÔC deploranda eft» Cum enim Deus lubiecerit genus hiii# manummortijamp;f ingcntibus calami* tatibus propter hanc naturæ prauita* tem ,non cxiftimemus earn leue ma^ lum efsc 4 Praecipue uero confideren* tur illi arcani morbi,ignoratio QC con^ temptus Dei,dubitatio de Deo,ôlt;^ altj fimiles morbif De his præcipue loqui tur Paulus,cû ait, Senfùs carnis mors elhid eft opiniones,indicia, motus in homine,fine luce diuina,non adferunt uitam,aberrant ÔC funt peccata. Idem uult cum ait, Caro concupifcit aduer* ftis ipiritum,uidelicet dubitat de Deo, non uere timet eins indicium,non ar^ detfiducia, ÔC diledtione Dei,habet warios impetus pugnantes cum lege

DE Anima. w. Del,ht per fefe malt funt, ôif eontatni^ nat hæc prauitas etiam non niciofoa motus,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc breuiter tno*

nuifse hoc loco làtis eft. Nam infra de uoluntate hæc difputatio repetenda crif,

Reftabat iam,ut de appetitu ratio* nali, (eu intelledu comttante, hoc eft de uoluntate diceretur* Sed infra de hac parte dicendum erit.Nuncbreui* ter hæc adijciam.In hac infirmitate na^ turæ,intelledus ita alligatus eft iènfi* bus interioribus » ut fine corum ope fuum officium non exerceat,ut poftea dicam, Ita uoluntas cum fit infirma, tapiturut cum mottbus cordis con^ griiat,etfi habet præter hoc, aliquê fult;» um deledum,amp; fuum quoddam im« becille opus,quo externa membra co/ hibct,ut Achilles ftringens ferrum ad/ uerfus Agamemnonem, motu cordis tapit una potentiam luperiorem ap/ petentem, QC ciq animo cupit ilium b 3 ftolidum

ftolidumpœna adficere.fèd rcuocat cum ratio, ibï uoluntas cohibet ma^r nus.Propemodum aSt (è habet uolun tas ad cor,lit puer mfidens contumaci cquo,qucm circumfert equus fuo im«’ petu,etfi interdum puer nonm'hil flegt; dlit equum, S)C habem's in lu'am retra^ hit. Taie propemodum eft uolunta^ tis opus atq$ imperium,ut poftea pro^^ lixius dicam Jn uiro forti ôô magna* nimo,utin HeAore, cor appétit ÔC amat uitam, iêd uoluntas ftatuit di* micandum else pro patria, nec metil mortis ex acie cedendum else, HiC cum lint diuerlâe appetitiones, altera eft uoluntatis,altera cordis» Sed Pa* ris non ftatuit preliandum cfte,quia cor uincit uoluntatem» Tanta eft au* tem uoluntatis imbecillitas, ut uince^ rctur etiam in Hcdore,nifi efsent ali/ quiueri motus ingentes in corde, ad/ ïuuantes uoluntatem,uidclicet ardcns amor patriæ, m'rmtis » Etfi enim amat

amat uitam,tamcn etiam inccnfus eft Herotco quodamamore uirturis aut patn'æ,ficut Virgiliiis inquit, Yl'nctt amor patriçjaudumcj tmmen{âcupigt; do.Sed de uolûtate,de libero arbicrio, decaufishoneltarum adionum infra dtcam,

Nuncadqciam breuiter quafdam Artftotelw Si Platonis particiones, ne oftendamundein fcholas influxcrint appellattones potentiac iralcibilis Si concimifcibilis. Apud Ariftotelem gc nus cft appetitinae facnltatis ofiKiiKÔ/j. ïd partitur in hxc tria, £7ri6uM(a$.9u?-w/» Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£C attribuit Cngulis cer^

tam fedem,ut fecit Plato, iiMetur au^ tem compledi nomine , ap^^ petitiones naturales,famen,fitim,et de îecîationes,quæ comitantur fènfus,uo Iuptates,dolores,amorem,leticiam.Ita promifeue utitur nomine de utroqp genere ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocat, non ut opi/

ks motus , quibus noxia dcpcllcre conamur, èovAHo-n* eft uoluntas, qiix kquitur intelledionem. Haec partido ita nude recitatur ab Ariftotele,ôi nec ab Alexandro.nec a Thcmiftio expligt; catur.

Plato fæpe repetit foam partido*« nem,gradus tres fedt£7r(9u^(.M7/Koü,9iiA(.o(J

ÔC Hyip.ovix.oiJ, Ac fingulis fiiamfe/ dem tribuit,£7r/9u^7(Koz) dicit pertinerc adEpar,quiaid membrum dominai tur inter ea,que proprie ad præparan/ dum nutrimentum condita ftint.Si^ nificat igitur uocarc fe iTn^v/Mlixop, cultatcm ièu appetitum naturalem,ad quem fames,fitis,appctitio generation nis pertinent, Sedfepe improprielon quitur,Addit amorem,auaridam hun ic parti, cum hi adfeAus uere fint in corde,non in Epate.Etfî enim natura# lis appetitio gcnerationis eft proprie in membris conditis ad generationc, tarnen aliud eft amor, ièu honeftus, feu

feu aùus,qui appétit uoluptates.' Pro^î indcredius eft diicernere appetitiôes naturales,2C alias comitantes lènfum, quam omnes in unum cumulum con^ gerere,ôô uni Epati attribuere» Vnde erratum eft in uulgari uerficulo in quo dicitur,Iecur amat,nifi amor pro appetitione naturali intelligatur, ficut apud Galenum intelligenda eft aile* goriadeTityOjCuidicunt lacerari ie* cur ab alite, propter libidinem, eo quod ftuprum ofterre Latonæ cona* tus erat.Hæc ad appetitiones natura^ les jutcunqj quadrant,quac afanguinis copiaÔCcalore oriuntur,ad amorem non pertinent,

euM.olt;lJ^ç re(fte collocat in corde» Exhac Platonis partitione, ortæ font hæ appellationeSjVis concupilcendi, amp;nbsp;uis iraicendi. Et epa« uulgo tribui* turuis concupifcendi,quod ut dixi, non eft abfordum,fi intelligatur de ap

DB ANIMA, pctiti’onibus iiatiirah'bus de fame, ßti, appetiuonc gencrattonfs.Sed non i'n^ tcllfgatur de amore, aut alijs adfedû bus, qui comitantur fcnfus,

' Hyifj.oviKo/j uocat radonem et uolunt» tem obtemperantem rationi,ac frenan tem inferiorum uirium motus atq^ l'm petus.

Fruftra antem in homme eßet gubernatrix Ratio,nifi aliquæ poten# tiac obtemperare ei pofsentQiiare de CO diïcrimtne potentiarum mine digt; cendum eft, quod Ariftoteles tradat in fine fecundi libri Ethtcorum, Sed multo uenuftius in primo politico# rum,confert gubernationem partium faominis ad ciuitatum aut familiarum imperia.

Duæ funt cnim extremæ formæ gubernationis. Altéra herilis, ut do# rainiferuis imperant, quos lu'delicet cogunt^nec licet cis detredare domi# norum

nonrm imperia. Altéra forma uocatur duilis,qua eines obtempérant non co aâijlëdperfîiafi, tit Athenas regebat Pcriclesjenatum Romanum Fabius, lèu ut pius S)C ftpiens concionator regitEcclefîam» Inhac gubernationc dues habent proprios impetus,led aliter perfuafi,eos fepe remittunt.V tri ul^ gubernationis imaginem Deus imprefsit hominum naturæ*Ratio int peratcordi,politico raore,confilio ex^ citât aut lèdat affeÆis, Atq^ hæc gu^ bernatio præftantifsima elset,fi cor femper parerct redæ ra«oni,Sed quia in hac naturæ prauitate lâepe repugn nat,addita eft altera, quae etiamfi cor non patitur frenum, tarnen externa membra cogéré po tell,ut (int in offi^ cio.Id eft herile imperium uolunta^ tis in loco motiuam,continentem ocu los,linguam,manus,pedes, ne prauis cupiditatibus morem gerant.

Sic igitur craße Sd perfpicue dif# cernam potentias.una eft libera per le/ (èjlcilicec uoliintas,quæ poteft uelle ÔC nolle honefta ciuilia, res utiles, fuaues ÔC contrarias. Duæ funt potentiæ ob^ tempérantes. Altera imperio politico obtempérât rationi, Icilicet Âdpetjtus (enfitiuus lèucor. Nam adfetfîus læpe confilio uel excitantur uel lêdantur. Qiian^ enim cor agit naturaliter, ta* men aliter propofito obiedo alius ad* fedus excitatur. Et nonnihil uoluntas adiuuat rationem.Porro in natura in* tegra fuiisetconcinnaharmonia rati^ onis Ô6 cordis, lèmper redlæ rationi uoluntas cor obtemperafsent. Ve^ rum in hac naturæ imbecillitate, cor (æpe répugnât rationi, ÔC uoluntatctn fecum rapit,appétit iucunda fenlîii,re* clamante ratione, Duobus enim bo* nis propofitis,honefto ôô fùaui, magis mouetur amans ea re, quam Itiauem j iudicat, Ita fertur equis auriga.ncc

DE ANIMA. w. audit currus habenas*Rurfus fi amaiv ti magnitudo periculi ÔC fêqiientium pœnarum acerbitas proponatur, Cok latio obieâorum nonnihil langucfa^ cit amorem.Dauid iratus pcrgebat ad interficiendum ingratum einem, Sed cum occurreret eius coniunx placatui^ ra ducem,admonitus quantum dedegt;« cuseßetadmißuruSjfi iracundiæ in^ dulgeret,fi ilium interficeret, qui etft fuerat ingratus,tamen erat ciuis.Seda^ tur ergo adfe(fi:us,obic(fi:o alio often«» fo.quo cor magis impellebatur. Valu^ itcjî uerfus, Apud bonum uirum cito tnoritur iracimdia^ Hinc intelligi poft Hint Äriftotelis diifta, in quibus dicit Appetitum fenfuum participem efse libertatis ièu rationis, uidelicet quia, ut dixûaliquo modo obtemperare poteft.

Sed ut tn ciuitatibus contumaces non poftunt regi politico imperio,ied Ui cohercendi funt.Ita mirabiliter Deÿ us ad^

lïs addi'dft nobis etiam altera impcrff formam.Cum cor non deponit inciogt; futm adfednm, tamen fon's membra cogenda ftint,ne ruant quo adfedus impelIit,Eft igitur altera potentia obgt; temperans. Loco moti'ua, quæ heriW impen'o obtempérât, uidelicet fine rç/ cufatione,Per banc cohercentur exter ïia membra,quçcûcj appctiu'onesfue/ rint contumaces,ut in febribus non dat fitim raciocinatio aut uoluntas,lcd cum prolpeximus pen'cuIS, uoluntas loco motiuæ imperare poteft,ne potS admittat. Sic in cruciati'b, corporis,n5 tolh'tur dolor difputationibus aut îm pcri'o uoluntatis,fed loco motfuac im^ peratur,ne os,manus,pcdes addant de formitatem,aut facinus ah'quod.Aiax ♦n. dupliciter peccauit,qul cum et l'ram ièdare,8C manus cohibere po(set,neu^ trum feci't» Hercules aliter,cruciatus corporis lèdare non potuit,alterû po^ tuitprohibere,ne fe inrogum impo*

Herct * Econtra l'n Dauidc excelkns üirttis fuit,au ctfi ingentcm dolorem fcelen's perpetrad conlcientfa,ira Dci, cxtlium,fnranu'a,regni dilsipado^can^ dala, fill) fcelus adferebant, tamen «tro(5 modo conftandam prçfti'tit, Erexit cor multiplia* conlôlatione, oftcndit Deum placatum cfse,nionu:lt; tt.quam gratum fit offïaim Deo, non fuccumbere dolori,lcd ab ipfo pctere Si expedlarc auxilium, propofuit exi^ tusplacidos, Ita cum bona obieda monftraret,politico imperio cor reuo €auitafi.imma mœfticia,SC a defpcrad one. Foris edam loco motiuam herili imperio continebat. Etfi erat animus dolore impeditus,tamen nec mortem fibi con(ciuit,nec hominum congrefis fus fugit,magna diligentia bellum pa^ rauit, rexit fiiorum confilia, monuit amicos fumma prudcntia, quæ pro# futura uidebat ad fuam 8i lllorum faliwem» Fiunt illuftriora exem# pla,cutn

pla , cum hoc modo difcernuntur ÔC potentiariim ÔC. adionum genera^ Porro ualde prodeft boni's mentibus liabere in confpedujioc ipfiim Daui^ dis exemplum, fide animum erigen'# tis, cum quidem non leuiter lapfüs efiet. lam amp;nbsp;illud oblêruandum eft» ut gubernatio duplex eft ui'rium hii^ inanarum,ita i'ufticia duplex eft,altera feruilis, ac pædagogica, quæ utcunq^ externa officia preftat. altera preftan^ tior,quae in corde inchoat obedientv* am.

Tertiampotentiam ftilicct lieget tatiuam inquit Ariftoteles prorfus non else participem libertatis ftu rati^ onis,quia fames, fitis, adio uentriculi autEpatisinnutritione non excitant tur, necfedantur cogitationc aut ra^ ciocinatione,Sed funt fimpliciter adi^ ones naturales. Hæc ita recenfet Ari^ ftoteles.Sed querat aliquis, quomodo igitur regendae funt appetitioncs cibi, potus*

DE ANIMA. SOI. potns,generationis.Nam hæ qiioq» et opus habent guberna«one,u£ in febri bus repugnandutn eftfin',SC coherceri poffunt.Âd hancquaeftionem rcfpon dendum eft, Et fenftium cxterioriitn adiones,^ appetitiones dbt,potiis, generationis, impedin' poise per loco inotiuam,Ea tenus hæ adiones regun turrit admoueo oculos, aiit defledo per loco motiuam, infundo ori po* turn,aut non admitto. Has appetitio^ nesnon diicernit Ariftoteles a cæte* ris, quæ ad cor proprie pertinent,cum tarnen fint diieernendae, öó aliter co^ herceantur. Nam fins non tollitur ra# ciocinatione,fed perferenda eft, cum loto motiua ei non morigeratur. Ex his liquet quæ potentiæ obtempcrarc pofsint, ôé quibus modis obtempe# rent. Hæc diferimina intelligere pro^ deft,non folum, quia ex his fontibus oritur dodrina de moribus, icd etiatn quia in quotidiana uita nos admo/ c nenr.

nent,quæ partes, qnomodo regendae fint.Adferunt ah'qiiid lucïs et in confia derattone exemplorum. Poftremo eri am iuuat contemplari mirabilem Dei (àpientiam, qui formas imperiorum. qui imaginem duplicis iufticiæ,in ipfis hominura membris cfFigtatas nobis oftendif.

Qiiid eft loco motiua^ Eft potent tia,quæ quamcuncç partem corporis ex aiio loco in alium transfert»

Organa Rint, Nerui,mulculi chordae, Muiculus enim trahit chor^ dam,quæ mouetmembrum ad quod porrigitur.Tranfit autem per medium mulculum neruus uelut axis,quo mu^» fculus iê relaxat,aut contrahit, ut tra^ hatchordam» Supra autem cxpofitac funt adpellationes Nerui, Muiculi,ôi chordæ,

DE ANIMA. loi. dere aUquam caufam,quae l'mpellat or ganutn, de ea caufà prolixe difputat AriftoteleSjOrgani nullam facit men^ tionem,2lt; fuo more cor 2lt; Ipiritum fa citcaufammotus,quia conftat pulfus immediate a Ipiritu fieri, qui in corde nafcitur.At pulfus eft motus naturalis non uoluntarius. Hic de uoluntario quçritur,hoc eft de co motu, quo ani^ malia cient membra cum libet,amp;^ cum Übet,non cient. Huie motui locali fer^ uiunt Nerut, mulculi 3 chordæ,ut didum eft.

Aphrodifienfis inquttanimam in animantib.caulam efse ^grefsionis,fi^ cut grauitas in lapide caufa eft motus deorfum,in igne leuitas caula eft mo^ tusfurftim. Id commode didlum eft ab illo,fed nos quærimus propinquas caufas. Verum eft animara else prb mariam caufam amp;nbsp;fontem, ut alia#» rumadlionum, itamotus localis,fed propiores cavjfat quærendæ font* c X Sunt

Sunt autem duæ, imaginatib feu de^ liberatio, appetino. Hi's obtempe^ rant nerui mirabili fœdcre naturæ, fèd impelli tarnen cos fpin'tu exi'ftimo, cum uidelicet in ïmagi'natione ÔC pedrione agitantur fpin'tus.Sicut doti^ mientes ettain fineper^icua imaginai tione digitos aut brachia mouêt, quia ipiritu nerui impulfi Rint.Et in corpoi^ ribus segris feruentibus motus funt, utuidemus,magisafsidui, Sé income pofiti membrorum,propter fpirituum agitationcm, Sed iàtis eft fcire, quod naturæ fœdere imaginationi Ô6 appC“^ titioni obtempèrent nerui, ut Ceruus / fitiens meminitflumen,quo fblet aC(« ccderc. Appetitio igitur excitato fpi^ rituneruosimpellit, quicient mufeusî los,mufcu!i chordas, chordæ trahunt V membra, Ita progreditur eo, quo du^ cit imaginatio, uidelicet ad flumen. Tantum dici iôlet de hoc admirabili opéré in animantibus, Ad hoc officia um

nm condtti font nerututfic obtcmpe* rent, nec poteft alfa caufa pcrlpicua proferrt. N ce magis mfriim eft,efse in animantibus fiiam quandam faculta»lt; tem mouendi corporis, quam eise hoc mirum lumen,uidelicet cognition nem,cogitationem,2lt; delecflum.

Diligenter autem diicernendi font motus in corpore animalis, alius eft naturalis, alius uoluntarius, alius mixtus. Naturalis,qui non inchoatur, nec cefsat iuxta imaginationem anima lisant deledum, fed obiedo præièn^ te, fl natura non eft acgra, non poteft non ciere hos motus.fiunt autem qua dam ui peculiar! uillorum, ui caloi« ris,ut uentriculus attrahit cibum, ficut magnes ferrum. Sic motus cordis agi tat ipiritus ieu tardius,ieu celerius, fic in ira feruor cordis mouet bilem.

eft,qui iuxfa imagjnationcm,fcn Jeîc lt;ftô inchoatur S)C cefsat.De hoc motti proprie hic loquimur ♦ Eft autcm diß^ fimih'sjln perfedis animantibiis eft »a ria membrorum agitatio, eft dC pro^ grcCsîû uolatus,natatio,gyratto,ln itr^ perfedis, ut in uermibus aut conchts cft tantum quædam dilatatto ÔC coti^ ftridio,qua fe promouent»

Tertius motus cft mixtits ex uoîun tario et naturalLut ftipra de motu tho^ racis didurneft, qui infomno moue:« tur cum fpiramus, T ah's eft etiam mo^ tus in urinæ mcatibus, partim natura^ lis,pai-tim uoluntarius»

Adfertaliquidlucis ôC hæc quæÿ ftiOjCum ncrui amp;nbsp;iênfùum ÔC motus inftrumcnta fint, quarc interduin in paralyfi amittitur motus non amißo (ênfujd CO fit,quia ali} ncrui fuppedigt; tant motum,ahi tadum. Etft enim fi*« milis eft omnium neruorum natura, utpofi'

^fpofsmt ÔC taAum S)C motum prefta fejtamentenuifsi'mi tantum fuppcdi^ tant fcnfîim. Emollito igitur neruo, 9ni per Mufculum ducitur,cefsat mo^ tus. Interea fparfî neriii aut pelliculac cute, tarnen peretpiunt tadum, Sedciimfuerint molliti S)C reliqui ner nijCefsat fenfüs ♦ Alicubi motum tènfum idem ncruus impertit, ubi niul ÔC fenfus ÔC tadlus ami'ttun^ tur. Caetera requirantur aMedicts, Ä« in foafmis acerrimus eft dolor, ut cum krro leRis eft neruus , Tune cnim nerui propago adhuc acdpic uim a fixa origine ÔC fenftim rcti^ net, Sed motus impeditur, propterca quia corrugatur neruus aut diftortus cft, Et hi morbi per fpicue teftantur neruos efse organa motus, quod curatio oftendit, Nâ reftitutis neruis, redit motus,Excmpla funt quotidiana fed aftribatn,id quod narrat Galcuus

de qnodam Paufania, Htn'c cumw perciifserat locum inter lcapulas,undc poftea d duo digi'ti aiFedii funt paralt;gt; îyfi.Auxerantautem malum remédia impofita digitis, Sed Galenus confuP tus tranftulit remedia ad locum inter (capulas,ubi eft neruorum illorum origo,qua parte curata, digitis fenfus amp;nbsp;motus reftitutus eft ♦ Hatc co reci^ tauijUt horum organorum natura ma gis agnoicatur, ÔC maiore cura tuea^ mur neruos,qui quidem facile ledun^ tur multis modis,defatigationc,replet tionibus immoderatis, infômnia, ue/ nercjfrigore nimio ♦

Hatftcnus tratftatæ ftint organiex potentiæ, id eft de qs animæ uiribus diximus,quænonpofsuntfuas adio^ J nés exerccre,nifi per organa.Nunc de

de anima. sor. potentia rarionali dicendum eft, quæ dicttur inorganica, quia ctfi iènfus interiores ci ièruiunt ÔC obiedla ofFc:# runt,tarnen fuam quandam habet adi onem,ficut etiam diicedens anima a corpore fine organis intelligit, Sgt;C betfuos motus»

Diuiditur autem hæc potentia in duas,intelledum,Ô!^ uoluntatem, Re^ tineo enim ufitatas appellationes Sgt;C diftributiones,etlî alij aliter diftribu^ unt. Auguftinus ut monftret imagic nem Dei in anima,tres uires nominat Memoriam, intelledum, ôô uolunta^ tem.Sed de imagine Dei poftea di^ cam»

Eft potentia mentis cognoicens, recordansjiudicans ôi raciocinans fiiv gularia Sgt;C uniuerlàlia, Habens infîtas c qua9

quaßam notfdas,(èu principia magtt» rum artiïim» Habens item adum rc^ flexum quo fuas adiones cernit ÔC iu^ dicat»

Ex hac definttione difcrimen in/ ter iènfüs dC intelledum, inter bruto* rum hominum cognitiones colligï poteft,

Sunt autem difFerentiç tres.Senfus tantum ueriatur circafingularia, Nee apprehendit,nec componit uniuerfa/ tia»

Tertia, Nulli lènftis, nulla bruta habent adus reflexos, apes extruunt mira opera, fed hanc iplam archite/ donken non indicant.

DE ANîM/l. loi. pofitio 80 dnn’no,ac difèurRis,Sicin'hç appellationes lu'dentur obfciiræ, n«i* nicrethoc modo, fîmpitctnm cogni* do, compofîtio ÔC diuifio, Raciocinaf do,nidicium,ÔÔ memoria« Nam haec addi necefse eft*.

Qiiod etiam uulgo dilcemtmttir fenfirs Ô6 intellefliis his iierbis, Senfus eftfingularnim, Intellediis uniuerfai« lium,neqiia^ debet exdufiue intelligt, qiiafi intelleÂus tantum fit uniuerfà^ lûim, fèd utrorumqj.Cum enim mens conditafitad Dei agnitionem, amp;nbsp;lex dicatjDiligas Dominum Deumjtem diligas proximum,necc(se eft haec fin« gularia mentecerni pofse, Haec ratio fatis peripicue réfutât incptias quo^ rundam,qui didlum illud abfiirde in^ terpretati iunt,intelledus eft uniuer^ falium,

fîtas efl: obicAiim intellediis^ad cinïis agnitionem conditi fùmus, ut mani/ fefie teftatur Lex diuina,DiIigas Do^“ minum Deum tuum Sgt;Cc. Sed quo^ niam natura hominis uiciata eft -, cahgt; go quædam offufà eft menti, ut iam nee Deum,nec ipirituales naturas.nec corporum fubftantiam perfpicue in** telligat, Sed tantum a pofteriori eas raciocinando utcunqi deprehendat obicureSC tenuiter* Intelligit autem pcripicue omnes qualitates fenfibiles, Adhucigitur obiedum, quod quæ# rendum eft, Ô6 circa quod aliquo mo^ do uerfatur intelledlus, eft Ens quam Iatcpatet,id eft Deus amp;nbsp;toca rerum uniuerfitas, Nam legi,quae præcipit de agnitione Dei, obtemperandum eft, Sed obiedum moucns intelle^î (ftuminhacinfirmitate eft omnis res ienfibilis. Inde poftea raciocinando, mens inuenit fubftantias corporales, deinde collatione agnofeit utcunqg

DE ANIMA. xoy. ^Wtuaïcs» Hæc fimpUcißime de ob^ iedo dicere uokii,cum de hac quæftigt; oneinfchoîisfint admodiim confufàe i difpiitationes.

Vulgo celebratum didlum efi. Nihil eft in intelledu, quod nô prins fuit in icnfu. Qiiod nifî dextre inters« pretemur admodum adiurdum fuerit» Nam uniuerfales noticiæ, ÔC dqudica^ tio,non prius f uerunt in lènfu.Sunt 5gt;C menti infitæ quædam naturales noti^ ciæ, ut numeri, quas non accipit a fenfu ♦ Sic igitur accipio didum illud moueri intelkdum tantum ab his, quæ lènfu accepta hint, ficut in hac in^ firmitate naturæ intcllecftus alligarus cftlènfibus interioribus ,ne fine illis I fuum officium exerceat, ficut inquit Ariftoteles , Oportet intelligentem phan^

phantafinata fpcculari, Interca tarnen intellediis pofhp fingularia accepit, cruitipfè untuerùUa, ÔC cxdtatur,ut agnofcat noticias infitas 8C imprcßaslt; Proinde accipiatur diftû illud de pri* mis mouentibtis intelIcAunijUidelicet nihil mouet intelledliim nifi res iènlù perccpta.ut ordiri intelledionem fcia^ mus ab qs, quæ fenfti accepta font» Hæc eft fimplidlsitna interpretatio^fc igitur fit intelleifbo, primum mens ac^ cipitfingularia obieda a fènfibus,haec lïocatur fimplex apprchenfio. Deinde ex fingularibus eruit uniuerfalia, quæ Plato uocabat Ideas, Tertio accedit collatio qua diieernit res quaicuncj, accidentia inter fefe QC. a fubftanttis,uiî* det enim alia uariari in rebus, aliud quiddam else durabile, quod fuRinet mutationes, Neepropius cernimus fubftantiam,quam hoc modo.H^cçol latio parit raciocinationes,quæ procul wagantur t confiderant elFcdus, quæ^ runt

rwfttcau^s, ut cum contêpiamnr mo-^ tam cœleftium corporum, quæn'mus unde agitentur.Scd quia fêpe in confe rendu diïsimilia l'ungunt hommes, itc in raciocinando contexunt non neceflt;« fano coherentia,ideo Içpe errant ac hal ladnantur, ut Epicurus non redle con fcrt magnitudinê folis ad corpora,que prope aipicimus. Neqj uero progredi adraciocinandum pGftemus,nifi homi nib.natura infita efsêt adminicula quæ dam,hoc eft artium principia,numeri, agnftio ordinis proportionis, con^J nexiolÿilogtftica,gcoinetrica,phyfica, «tmoralia prmdpia» Phyfîca funt,ut Quodlibet eft, aut no eft.Naturç alite flint uiuentcs,aïiæ non uiuunt, Aliae lùntbrutæ,alite fiint intelligentcs.Oia quç oriuntur,ab aliqua cauia oriuntur Effedus non eft praeftantior cauia. In telligêtia anteccllut brutis .Corpus eft claufQ certig ftguris. Vnûcorp^ nô eft »nulta corporazuec poteft fimul efse in pluris

pluribus lociSjufitato naturæ ordinc^ . Tempus eft continua quædam dura^ tio feu rerum feu motus ♦ Deus eft mens quædam infinitæ potent tiæ ♦ Deinde moralia , Diïcn'men honeftorum ôi. turpium.Nafcimurad tuendahonefta amp;nbsp;fugi'endam turpi7 tudinem Nafcimur ad agni'tionem Deû Veritas amanda eft. Pada funt feruanda.Nemo ledendus eft SCc«

Hic igitur magna quæftio oritur, an taies noticiæ nobiieum nafeantur, an uero poftea tantum diftendo ab alijs accipiantur , ficut Ariftoteles in^ quit, Intelledum else uelut nudam tabulam,hoc eft nullas noticias nobift cum nalcijlèd poftea primum dilcen^ do eas accipi.

Si integra cfset humana nafiira, ar^ dcret ac kiccret in nobis illuftn's noti^ ciaDeijSC efscntexcitatiores kow«»' quam nunc fiintjfaokt}; iudicar pois«, cas nobiicum nafci. Cum ,n, ad imagincm Dei conditi fimus,fulfis^ iet in nobis Dei noticia SC diicrimen honcftofum ac turpium, Nam has noticiasimago complcditur,ut po^î ftea dtcam.Sed cum hacc imago deform mata fit lapfii Adç, ingens caîigo iècu^ ta cft.Maniêrunt tarnen ueftigia quç^ dam,6C noticiæ fiibobicura:, a quibus artes oriutur, Solet igitur queri undc principia nota fint,a quibus artium ccrtitudo pendet. Fatentur ambo Plato amp;nbsp;Ariftoteles,natura nota eise, icd hoc didlum non eodem modo ex^ plicant. Plato in Menone difputat natura notacfse,quia nobifcum naicält;gt; tur qutedam noticiæ, ctfi non ftatim le proferunt,ficut nccjftatim ingredi* mur.Else tarnen in mente,ut in oculis d quaü

DE ANIMA, qiiafî lumen quoddam arbitranir, qiiod eft qiiædam noncia habitualisi ut ita di'cam, pnncipiorum,qiiam po/ ftea conhrmatis iiinbus,cumiam uti mens phantafmatibus lênfuum interim“ oriim poteft, quibus mine alligata eft, promere incipit.

An'ièotcks in (èciindo pofterio^ mm Analyticomm negat nobifciim nalci prïncipiomm noricias, lèd forïs quæri ,S)C cerritiidtnem prineipiorum cfse ex obiedorum peripiciritatc, feu ein'denna,ut cum magnitudïnem demus, Sgt;C cogttamus totum ac partes dus, ftadm raciocinamur totû manis eße partibus ♦ Et conuineimur rebus ipfiis, ut cerram eße banc fententiam ftatuamus.Sic intclligi't pn'ncipia nalt;lt; tara nota efse,qiria ßilicet eis a dfenti^ mur fine alio teftimonio* Eft hoc qud dem argute cogitatum de geometrft , cis principes, quorum termini funt , oculis fubiedi.Sed principia non fub/ i ieda

lt;eftafenfui,undc agnofcuntur? ut nUj^ merijintelledus ordinis, Sgt;C principia moralia. Nee illa totius QC partiutn coUatio fieri polset, nifi in mente pri^ us exifteret numerorum ÔC ordinis noticfa,8lt; intelledus fyllogifticæ con nexionis» Vtfoeculatiua principia,ita pradica certa Slt;^ firma fiint,lèd pradi^ ca facilius labefi'en' finimus, propter uoluntatis noftræ infirmitatem ac mobilitatem» Certa eft 2gt;C firma fcn^ tentia.Ädulterium eft turpe.Sed non tam firmiter earn ampledimur , ut banc, bis 4. ftint S.Rc iplà tarnen cer^ titudo fimilis eft, non quia foris eui^ dentia mouet oculos, fed quia fiChaec fententia diuinitus infita eft mentf. Itaq^ nosfequemur Pauli fententiam dehaccontrouerfia,qui teftatur diuisï nitus infitas else mentibus has notici^ as,quod lit Deus, quod Deo fit obe^ diendum.Item diferimen honeftorum amp;nbsp;turpium, feu leges naturae, Afe dz enfin

DB ANIMA. , entmÈj’7o/ü 7ov volt;«.ou ^paTrlo/JvTaFijXdM «u7w/).Et Ut antea dixMmagoD^ in mentibiis noftris ü non efset deform mata, contineret illuftres noticias de Dco,quibus funt adfundæ notidx numcrorLim,ordinis,difcrimen hone^ ftorum Qi. tiirpnim,di(crimen caiifâe cfFe(?lus,ô^ alte multac. Nam mag^ na copulatio eft primariim notkia!» rum, Adfennor ergo ÔC Paulo Platom,etpnndpj'orum noticias noti tantum foris quen',(èd infitas else anigt; mis ftatuo, etfi nunc quidem in haC inft'rmitate funt fuboblcuræ, Attp hæcfunt adminicula domeftka, qui# bus mens initio adiuuatur in confe# rendis obiedis externis,in racioci# nandojin iudicando. QjLianquam ex# citanda eft a icnfibilibus,Excitata erii# ituniuer/àlia, SC afpicit illas notidas infitas.Hæc iêntentia eft uera,amp;^ often dit principiorum certitudinem a Deo dse,quæ quidem nift efsent diuinicus inlita

DE ANIMA. III. infitanobis,profedo artes nullas ha^ beremuSjlêd DeuSjUt monftraret ar^ tes,hæc admtnicula.óó ut Plato uocat» has alas nobis addidit . GalenusôC^ alt) ueteres Phtlolbphi, cum quaelt;^ runt,quçfit artium ccrtttudo,duas po niint caufas,experienttani,öi Kcivà(gt;lt;^ vo/aç.Has uocant k^ith^îoij optnionum, quod uolunt efse ccrtum amp;nbsp;ftrmum, Fateatnur ergoko/vkç diuinitus nobis attributas cisc,tan$ uitae duces ac magiftras, ficut Salomon inquit,ut oculus uideat amp;L auris audiat.Deus facit utruncjJd eft Dei dona funt in mentibus eertac noticiæ ôi indicium gubernans uitam atcp adiones. Eric amp;nbsp;illuftrior certitudo moralium priiv cip{orum,fiDeum else autorem fta^ tucmuSjUt uerifsimum eft.Inrerca hæ ipfe noticise etiam raciocinando fiunc illuftriorcs. Mens naturaliter intclli^ git efse Deum, Vcritatem else äman«# dam. Et tarnen accedere raciocinatio dj potefta

poteft,qua fiunt hæ fêntentiæ Ûlufid^ ores,Si ueritastollerenir ex uita,ex pa(flis,contraÆbus4'Lidictjs, qualis îèt fumra iritæ çonfufio Ergo cum fit neeeßan'a uen'tas, amanda eft, Hoc argumentum a poften'ore dudtim eft. Item ex hominis natura» Conditi (umus ad intelligendas rcs»Falfis adgt; (entiri non eft res intelligere,fed potû us obruere» Ergo ueritas amanda eft. Ita multa colligi poftunt de alqs prin* cipijs.Et tarnen kntenttæ prius infunt mentibus nobiftum natæ.

Etfî uere adfirmare pofsum me fimplici animo hunclibellum propter fcholafticorum utilitatem inftituifse, 0lt;S pro uiribus operam dedifte,ut pla^ na,0^ profiitura ftudiofis colligcrem, tarnen cum fere admetam peruenifi fem*

fentijintellexi adco acerbam cenfuram de hoe fcripto agi,ut plane pigeret hu^ ius operæ,Sed quoniam delere prio# ra non potui,pertexam fi potero reli^ qua,quam breuifsime , Fugio nouas ipterpretationes, Retineo Scholast rum conEietudinem, quantum poGgt; fum,raro admodum ac uerecundc dißi cedo auulgaribus (èntcntijs.Fortafsis autem hanc noftram interpretatio!” nem de intelIcAu agente,aliqui repre# hendent,quibus per me quidem libc^ rum eft alias interpretatiunes quæreo re,Necpropono meam tanquam ora^ culum, Accommodo Ariftotelemad populärem fententiam,ut intelligi ahgt; quid pofsit. Ac fi quis attente confide* rabit hunc locum Ariftotelis,animad^ uertetnoftram,feudiuinationem, feu rnterpretationem, non else alienam ab autoris fententia. Voluit enim Ariftoteles hoe infigne difcrimen oftendere,quod in hominibus mira«} d4 mur

OTuromncs. Oculi incokimes pfurJ* moriirti intiientes ah'qiud, paritcr id uidenr. At mentes etiam ciim idem quæriint, tarnen non panter muent/ unt, iniienta ucro panter mtelligerc poßuntjCum declarantur,ut rationein apparandi puluerts tormentarij,fiCia# culandi globos l'nuentre nemo potuit prêter autorcm.lnuentam mtelligunt ÔC probant alq artifices. Difccrnit tiir Ariftoteles duo oftïcia intelledus. Afterum cftinuentre,alterum inueii/ ta intelligerc, ÔC agnofeere, feutam^ didata accipere. Vna eft cnim fublt;« fianrâ intelledus in fingulis.quçcum inuenit aliquid, dteitur intelledus a/ gcns,autfaciens,ric cnim malim ap/ pellarcjfcd fèquor confuetudinem, Cumueroab alfjs inuenta intelligit, dic/tur paticns.ut ia omni uita.tn ard/ busjin confiitjs priuatis dC publicis, in ftrategematiSjin Poëtica, in eloquen/ tia,altjalijs perlpicaciores font Si. ir^ uentio/

uentionc plus liaient. Vttmur ergo uel noftris inuentis.iiel alicnis » Itain ccetualiqùocum multi de una re de# libcrant.uni atq; alteri ucniunt in men tem optima, quæ cæteri non poterant inuenire, fed inuenta intelligunt probant.Excellit igitur faciente intel# ledu inuentor,ut in Senatu Attico Themiftocles.In Romano Fabius aut Lclius.Ceteripaticnte intelledu ag# nofcunt horum confilia ualere, Anni# bal intcrclufus a Fabio.mira arte pate# fecitfibicxitum.boum cornibus alii# gauit farmenta incenfa, ut exercitui Romano errorem obijcerent. ld non ucnifset cuilibet in mentem, ctiamff inucntum cçteri intelligunt Ô6 pro# bant.Cum Alexandro in aditu Afiae nunciaretur, fudafse Orphci ftatua, Idq? uideretur quibufdam trifte ome, Alexander contra inquit placere fibi omen.fatfturuin ie magnum laborcm poctis.Huius didi urbanitatcm intcl# df ligcbanc

Iigebant ceteri, qui tarnen etiatn diu quærentes, non inuenißent.Cum aui» tem ingens decus fit in oinni uita, rc^ dla inuentiojfeu confilij,feu dodrinæ» Sé maximas res gubernet,merito am^ pliisimis laudibus Ariftoteles hune inuentorem intelledîrum ornât, ut lu^ men oculos adiuuat, ita ait intelle^ dlum patientem ab inuentore adiuua^ rû Neceise eftenim nosautinuenire ipfos confilia, aut altorum inuentis tanquam didatis uti. Hune ait abftra^ here a phantafinatibus,id eft, hic cele;gt; riterconfert multas cauiàs, elFedus, anuiïones,2lt;^indeeh'git)quod eft ap^ tißimum. Ait eise uelut artem,S(^ alte^ rum ut materiam,quam format SC ex^ polit artifex, ut piæceptor format ac érudit diicipulum » Addit etiam efse feparabilem,non mixtum,non obnox iumlefioni icu à7raüH,quæ aliqui ùi^ terpretantur de immortalitate , nec ego repugno» Sed fi de adionibus lolt;*

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quitur,

quicnr, figm'ficat hune mtcIkAum non impedttum eße,non fmmorari re bus obuijs ac fènfibihbus, fèd longîus recedere ÔC multa procul tanquana ex fpecula prolpicere. Breufter expo«« fui meum ludicium de intelledlu agen te,ut uocant, quod ficui non placebit, non impedio, quo minus quçrat in^ terpretationem concinniorem» Ego de hoc loco non magni momentheum alrjs rixari nolo» Hanc ob cauiàm fui breuior,nec uolui adicribere longas argutas cnarrationes\ uerborum Ariftotelis, quæ fuffragantur meæ iententiæ. Satis eft nos reijccre prodi«« giofas nenias Auerrois, ÔC aliorum intricatas enarrauones, quibus nullæ rcsfiibiunt»Elegi populärem fenten^î tiam,amo cnim philolophiarn,quac tes aliquas in uita monftrat.

Duplex eft noticia, Noticia alias aeftionem, alias habilt;^ tumftgnificatjhoceftdurabüe quod?

dam Iumen,iit fie dkam, mentis, quo utimur cum uolumus, Sed de adione loquamur. Noticta eft J pfa mentis 3iC4 tio,qua agnoicit ré, quafi formas ima^ gtnem ref.quâ cogitât. Nec aliud funt imagines iilç ièii ideç ,nifi ipfi adus in teUigendi. Dicitur aût noticia intuit* ti«a,çum cognitio rci fimiil per fenfum et mente in preièntia accipitur.Qiiare tantum eft fingularium,ut cum iîmul oculi ôô mens afpiciunt piduram in pariete.Et uenufte dicunt notidas in^ tuitiuas efte fimiles definitionum, quia funt maxime illuftres. Ac definie tiones imitari debent intuitiuam agni tionem, hoc eft, debent else maxime peripicuç. Abftradiua uocatur,qua abfentia cogitamus,ut cogitamus abjgt; (entes amicos . Nam memoria in cc^ rebro feruit menti, retinens imagi^ nés, eft ÔC fua menti memoria . Eft ôd uniueriàlium abftratftiua noticia ÖC omnium, quæ non immediate

bE /NrMA, Vf. fènfLiacdpàintur, Tam ilia ad diaïedigt; cos pertinent,querere gradüs racioci^ nationum, Vbi a pn'oii, ubi a pofteri'# orialiqirid inuefi:igetur,Hi gradus a dialcdicis petendi flint. Vniiierûlia alitera fie mtenigunturjCogitato no^ mine multa indniidiia fignificante,ucl cogitata imagine indiiiidui uagi,hoc cft natiirç fine circumfiantijs indiui^ duorum.

Vtuocabula quædam ufitata in^ terpretemiir,adijcienda eft QC slia. uifio^qua difcerniint in telled urn fpe^* ciiIatiiniraô^pradicLtm, Porro hæc diftributio nequaquam fignificat di^ Uerfàspotcntias, Sed fignificat unam mentem,fêii unam potentiam uerfàri circa diuerja obieda,alias circa fpecu^ labilia,alias circa deliberationcs dc adionibus. Poterant 2C plures dilFei« tentiç obiedorum addi uidelicet Me^ chani*

chaiiiciim.Eft cnim àf mechanicus in^ telleduSjUt in architedo.Has diuifio^ nes hic recenière nihil opus erat. Sed quiainEcdefia ufus eft uocum qua^ rundam,quæ hic explicantur, has ad^’ (cribam.

Ratio fæpefignificat utranq^ par^ tem,intclle(ftum gubernantemjamp;T uo^ luntatem obtempcrantem, quas uires cóiuncftas uocant Platonic» Hlt;yi/j.oviK.o/i.' Ariftoteli AOS'’*? noticiam gubernant^ tem plerunq? fignih'cat.Et fic iæpe uo^ Cabulum ratio tantum de noticia ufur^ pator, Addunt alias multas defcriptO ones,quas nolens omitto.

Conlcientia fignificat noticiam acculàntem aut approbantem nos. Ac placet mihi,quod aiunt Synterefin tra^ dere maiorem in fyllogifmo pratftico, Confcientiam attcxere minorcm et co clufione.Paulus totum hoc argument turn ÔCiudicium uocat confcientiam,

Sed non tantum a Synterefi ,id cfrjia^ tiiraltbus notiajsfùmiturmaior dater dum ftimitur ex alijs mandau's Del.

Simplicifsima eft enarratio cum hoc modo delcribuntur Synterefis et conjgt; fcicnria,cße tantum noticiæ Icgis.Acb dunt alij plura, ac aansferunt eas ad uoluntatem. Aiunt conlcientiam else nôfolum noticiam, fed l'nclinationem m uoluntate naturaliter excitantem pa uores et terrores, cum aceufat noticia Icgts.D einde adfingunt pœnitentiani cfse taies pauores naturales. Haec imafi’ ginatio fallâ eft.

Adlentior enim mirabili ordinals done (Dei fequi terrores, ut confiât fceleratos quamlibet furiofos, tarnen fentire cruciatus animi Si. erinnyas propter admifsa leelera ♦ Sed hi dohv tes non habent unam caufam. Cum funt naturales,tantum intuentur ciuile honeftum.aut pcenas humanas ,non intuentur Deum,ôi longe dilferunt a pozru'tentia , de qua concionatur £ƒ uange^

oangclium.Vt cum Alexander Cly/ tum tnterfectt,etfi magno in Indu fii^ K,ramen hic dolor nonintuebatur dtdum Dei.Alfas diuinitus incutiun^ nir terrores ad puniendos impios, ut ludas,Ahitophel,2lt; alq magnitudinc terrorum extindi funt.Hi motus non oriiintur a uoluntate Humana,iuxta «Ilud Pialmi.Et in in tua turbabis eos, Impie facies eorum i'gnominia etc. Cum igitur dolor nonhabeat cafdem caulas,a naturalis dolor non fit pcc^ nitentia,de qua conefonatur Euangc^ lium,nec fntueatur Deum,lâtis eft di^ cere confcientiam noticiam else, caetc/ ra omitto.amp;iubeo caulas QC dilcrimi/ na dolorum aliunde peti»

Eadem admonftione opus eft de Synterefbhuic profedo nimiiim tri^ buerunt, qui dixenint efse inclination nem in uoluntate,qua naturaliter mo^ ueacur ad uicandam culpatn pee* oaoif

nam.Sóadadipifccndam uitam acter^ nam.Hacc defcriptio arrogantiac plena omntno repudianda cft. Vêtus Phi^ lofophia eft magis probanda, qiiæ 2lt; noitcias illas menti tribuit, ÔC ait iii uoluntate eise,in ali'js magis, in alijs minus exprefsas ♦ Sed tantum ad ciuile lîoncftum , ut Syntercfin in Efau, fequebatur interdum obicurus motus fratri placatior Jn C, Cælàrc cum illachrymafset, confpedo Pom^ peij capite,aynterefin fecuta eft mife^ ncordia uiri tanti,quem mcminerat fuifse generum,quem ex fummo fafti gio rerum humanarum in acerbiisi^ mas calamitates decidifte uiderat.Co^ gitabat ÔC fibi ac cçteris florentibus propofîtum else exemplum inconA ihnttæ rerum humanarum » Hac cogt; gttationes mifcebant dolorem SC mi/ ftricordiam,Scd hi motus erant auer/ fiaDeo, non regebantur agnitionc aut timoré Dei.ficut Lucretiac fadum e teftatur.

teftatnr,quæ etfi dolore adficicbawr propter turpicudinem, tarnen hune inotum,non reifte regebat.Etfi igi'tur funt ïn mente notieix legis,tamen uo^ imitas cft contumax aduerftis Deum, nonpoteftfc fine Spiritu fando ex^ iifcitare,utueretimeat Deum,ut ar^ deat dnedione,ac ftducia Dei, Sicut Paulus de genribus inquit, agnouifsc cas Deum,fed non glorificafsc, 5)C de^ tinere cas ueritatemin iniuftida, Hi'c diïcernendæ funt potentiæ, mens ha^ bet ah'quam legts noticiam, fed iio^ luntas eft contumax erga Deum, etfi fortaftis habet aliquas so^yàç ad ciuigt; le honeftum Sed hæ non intuentur Deum,nec funt nifticia de qua EuaiV gelium concionatur. Id dilcn'men ob^ ieruandum eft, quod qui non reugt; nent,magnas tenebras inducunt Eu^ angeh'o.

di flint ftndiofijuarius enim iifus eft, imperiti interdum errant decepd iiocis ambigintate, Hic uocamiis uo^ ïiintatem potentiam,feu ut ita dicam partem animæ intellediuæ appetent tem,quæ potentia eftftiperior adpe«gt; tiifenfunm,utcum unit Scipio prefta^ itecontinentiam captiua nobili addii^ da,autfitiensinfebribus , nuit abftÿ nereapotu.Sæpe adio SC decretum hiiius potcntiæ uocatur uoluntas, ut cum dicitur» Sic uolo,fic iubeo,fit pro Jatione uoluntas » Sed hicfitmentio potentiæ, banc ita definio. Voluntas cft potcntia appetcns ,fuprema ac libc^ te agens monftratoobieAo ab inteb ledu ♦ Acfliones eius funt uelle ac nolle.Et medium inter hæc eft,fu{pen dere adionem, uult bona, quæ aut funt,ut uidentur talia.Rcpudiat mala, quæ aut funt aut uidentur talia,ut po/ nea de obieSlo plura dicemus, Sunt enim de eo inuolutæ quæftiones, fed

nos cligcmus rcdiora SC fimpliciora» Namexqueftioncde obiedo on'tur totaPhilofophiainorah's define bo^ norum,in quo uoluntas humana per/ feSle acquiefcit, Sunt autem duplices acliones uoluntatts , aliæ uocantur Eliatæ,qin'busip(àper (èfè nec fimu/ Ians,ncc alijs imperans, ah'quid cxpc/ fit aut auerfatur, ut Scipio uere ÔC ex animo unit patn'am tranquillam efse, Ideo non n'xatur cum tn'bunis. Aua/ rus uere SC ex animo expetit pecunia am. Aliæ aCliones dicuntur imperatæ, cum uidélicet uoluntas aut fibi impe/ rat,aut inferioribus uiribus, etfi his ut diClumeftdißimiliter imperat,ut in febribus non uult morem gerere fiti, ideo loco motiuæ imperat, ne porri/ gatpotum.Inuiro forti,etfi cor me/ tuit mortem, SC aliqua ex parte fecum rapit uoluntatem , tarnen uoluntas ereda pulchritudine uirtutis , non^ nihilfleditcorjUt eodem bono mo/ uea/

Ueatiir,8^' minus mcruat. Præterca fi* mulaiiones omnes font imperatæ aclt oncs.ut in faliâ pœnitentia funi fiÆci) dolores, cum adulter impius fimulat pœnitcntiam,

Priufquam de obiedlo, de bertatc dicam, monendi funt ftudiofi, ut cogitantes praeftantiam harum ui/ rium,intclledî:us ÔC uoluntatis,criganc animos ad archttcdli agnitionem. Nam in hoc opéré prateipue lucent eins natura, ßpientia, bonitas uo/ hintas erga nos. Per nos èC in nobis innoteicereuoluit.Ideo nos condidit, ideo attribuit fui imaginem,dedit men tem,indiditaliquam noticiam diuinii# tatis, addidit diierimen honeftorum SC turpium,adiunxit libertatem eledi onis. Deinde cum hæc bona corrupta eßentnoftra culpa, donauit nobis Iw e^ liiim«

Inim, ut nos reftitLieret,promitn't tam pcrpetuamjn qua duldfsima ipgt; fius confuetudi'ne fruemur. Hæc l'IIu^ ftria teftimonia tien amons ipfius er^ ga nos cogitantes, excitemus nos ui^ ci/sim,ut ipfum agnofcamns,amemus, eredam us nos ci curæ efse, nbsp;nbsp;inuoce;

mus cum.Hoc honore præcipue a no^ bis adfici uult Nunc quid uoeent imaginem dicam, qua utcunq? confié derata , lèquentibus quæftionibus multum lucis accedet. Nam fi imago Dei in nobis,non efset deformata, la«« tisconftaret, proprium ôiS fummum obietfium uoluntatis 5^ finem bono^ rum eße Deum.Etde libertate nulU eiset ambiguitasjCum non efset iinpe? dita. Nunc propter cafiginem in hac imagine , ôô propter conturbatam harmoniam uirium,exiftunt uarij rores. Hinceft iniàniaEpicureorutn, qui gigantea audacia bellum cœlo in«« feruni,negant efse Deum,et quærunt

fiigacia bona .Et eft fimilfs furor tnaxi ‘ ftiæ partis generis humani, quia ima^ go Dei deformata eft, Clamitat igitur Paulus ac iubet renouare imaginent Dei.agnitione ipfius, iufticia ac ucriÿ tate.Et alibi fie renouari inquit.cuni trâsfundit Chriftus in nos,tancp in fpc cula.agnitionem fui, ut uera ipfius no ticia luceat in nobis,etitatuamus eunt non eße ociofum,fed nos uere ei cura: cfse,propter filium, nos uere exaudiri aeferuari. Eft igitur imago Dei ipfà mens, fed quatenus in ca lucet uera noticia Dei,8C in uoluntate uera obe^ dientia.hoc eft ardens diledio Dei SC fiduciaacquieftensin Deo, ac libers tas,quæ illi noticiæ 8ô amori Dei in^ tegre obtempérât ♦ Ideo enim dicitur imago.quia oftendit archetypum.Iant ubi non eft noticia archetypi, non pOi# tefteumoftendere. Et imago referre fe debet ad archetypum, tanquam ad fummvimbonum» Idco accedit amor e 4 Dei«

De/» Sicconditaeft imago,ÔC l'nfita diuinitus noticia,dile(flio Dei,8C liera Iibcriasjioc eft harmonia omnium uigt; rium.Ergo ü eßet integra imago,con/ ftarct Deum eße proprium, amp;ßimgt; mum obieAum noftræ uoluntatis. Quia maxima eft cognatio inter effigt; giem amp;nbsp;archetypiim,5C effigies intel^ ligens ac appetens, maxime ad illud excmplar,ex quo expreßa eft,ferrelt;^ tur.Poftqiiam uero contaminata eft hæc imago,reftituituruerbo Dei per Spiritum fanlt;ftuni,qui nouam lucem 2lt; nouam obedientiam per uerbum Dei in mentibiis inchoat .Hacc eftue^ ra et ucterum quorundam de imagine fententiajmpiæmentes funt quidem naturae intelligentes, 0i5aliquo modo liberæ. Haf dotes etil funt rcliquiæ imaginiSjtamen non fufficiunt ad ima ginem. Auguftinus accomodat ima^ ginemadfubftantiam, In mente mc!gt; moria gignens intelledionem, reprelt;f fentat

DE ANIMA. 2U. fcntat patrem, Intelledio filium, Volt;gt; luncas Spiritum fandum , Nam pater intuens fe ac cogitans,gigntt iierbum, quod eft imago patris, quæ eft filius DeiJdeo Iohannis primo uocatur liusDei,À070!j. Spiritus iândus eft agitatio a pâtre ôi filio procedens, Id contienit magis ad uoluntatem Sed anima htimana fine luce Dei, eft cor^ riipta imago, T une enim eft imago, cum oftendit archetypum ♦ Græei thcologi imaginem interpretantur animam præditam ui intclligendi dC libertatc Omitto rixam utra uis prçcellatjUis cognofcens,an uoluntas, paritcr cnim regere ceteras uires dc^ bent.Et quamuis uoluntas eft preftan tior,quia propter libertatem laudanj? tur,aut uitupcrantur adiones, tarnen non habet tyrannicum imperium, fed iudicio mentis obtemperare debet, funtqç reipfa una fubftancia intelle^ dus2lt; uoluntas.

Vt obiedum intelledus eßet Ens quam late patet, Deus 8C rerum uni^ uerfitas, fihomim'snarura integra cf/ /èt,lta uoluntatis idem eßetobiedff, inter appetenda SC amanda, fiim/ mum eßet Deus,utteftarur Lex Df/ tiina,DiIigas Deum ex toto corde»

Ad boe obicdum amaiidum Sé fru endum conditi fïimus, eoq^ uocaG iet nos in mentibus,ut dixi,noticia Dei folgens,hiinc archetypum imago expetiuißet, hune fontem quaefiuiß* fèt natura inde Orta» Perfpicuum igb fur fui'ßet Deum efse homini finem bonorum , nec extitißent Philofoä' phorum certamina , de fine bono/ rum , Sgt;C tot ambages ac labyrin/ thi opinionum Expetiuißet igitur huma^

humanus animus Deum ut fum^ mum bonum, Deinde res bonas ce^ teras eo ordine, quern Deus tradie dit, uirtutcm, uitara, uitæ commojJ da propter Deum,agnouifset ie Deo feruirein uftilegitimoharum rerum, amp;nbsp;Deum autorera cekbraiset»

At nunc in hac infirmitate hu^ manac naturae, ilk ordo conturbatus eft,ac penefimilis eft homo illi mon-^ ftro, quod componit Plato in nono de Republica ex tribus,ex homine, Leone,06 Scylla, Significans in hornig neefserationem,Deinde motus cor^ dis, Poflea appetitiones cibi, potus, hbidines.Difficik eft igitur genus ob^ ieeftorum conftituere, nec mirum eft, difsimiks fuiise Philoibphorum opisJ niones,Proderit tarnen hoc obietflum confiderarCjUt fontes PhilofophicarS difputationum animaduerti poisint,et diicrimen philofophie ac dodrinç Eux

gdn fiat illiiftrius. Primum autem rc/ piiato opinionem rccentium quorunA dam, qui negant boniim efsc obiegt; Aum uoluntatis in appecendOiô^ con tendant uoluntatem, iiere SC fine fi/ mulanone uelle pofse matiim, niilla ratione boni, Habeo crudi'fas caiifas ciir hocfomntiim reqciam. Etfi eft ali# qua uoluntatis libertas, tarnen fie or/ dinata eft,ut uelitbonum, Hoefiquis non admittit, euertet totam rationcni finium,nec magis caula erit,cur uolun tas acquieicat in Deo, quam in tauro Phalaridis. Verum omitto confutatio nem,ac breuiter conftituo obiedum mouens uoluntatem in hac infi'rmita/ tc,ÔC in tjs,quinon gubernantur luce Euangeli), Hisigitur,ut Catoni auc Ciceroni, obiedum eft uoluntatis,in appetendo bonum finitum, quatenus ratio aut iênfus decernit, id efsc bo/ num humanac naturæ aut focietati, Rurfus in fugiendo, raalum contrari/

Um illf bonojobiediim erit. Hi'nc pogt; left iudicari,quo ufq? humanæ appert^ tiones,ftne Spiritii làndlo progredigt; antur ♦ Nam illâis boni fpecies fiint, Honeftum duile,Bona irtilia, uita ÔC uitæ commoda.Item nicundiim,ut uoliiptates, quas aut iënfus aut ratio expetit, Intra hanc bonorum region ncm ueriàntur appetitiones, ut do^ drinam expetimus, Eft enim quæ^^ dam menus perfedio, QC natura ad. agnitionem rerum ducimur, prælu^ ‘ centibus notitijs innatis, Expetunt aliqui uirtutem,etiam fifruAu careui« diim eft, ut Scipio, Fabius , Expetia mus gloriam, Eft enim res pulchra, preftantia uirtutis,filt; hanc tribui no^ bisuokimuSjlêuuere lèu falfo,SunC enim homines natura fuperbi iwàcpia 'Âa^iKo^ Deinde expetimus uitam. iHKc commoda 06 uoluptates, ultra hacc non progreditur Cato.Non amat Deum, quia etft ftatuit efte Deum,

tarnen diibi ta t utriim ciirct, exandiat, SCadiuuetnoSjfômntatoCi'ofoin eße, nec bonum eße genen' humano, certe tn ænimnis non amat, ubi fiquid «’ tnbui't,arbitratur (è ab eo puniri, ncc iiero punientem aut adfligentem amat.HincmuItæ fùnt inpoetis dii^ bitati'ones de prouidentia, ÔC repre^ henfiones, ut illud apud Vûgih'um, Famamej fouemus inanem.Eft igitur

. bumana uoluntas auerß a Deo, qua^ rePaulusinquit. Qtiifècundumcar^ nem funt, carnalia ftpiunt, uidelicer, quæ recenfuijCato amat uirtutem, (ednon propter Deum, non ftatint (è a Deo refjîid, nec diligit Deutn. Hi'c gradus obfèruandus eir, ut dißri^ men confideretur Philofophiæ QC Eii^ angelq, Poßent autem hæc coptofißi^ me explicari, fèd lâtis ïam fit ßmina liarum difputationum monflraße. Difccdamus l'gitur iam afirholis PhO ‘ io(bphorum,amp; Ictamus nobis uocati's

Euangeltj agnitionem obiectum efs€ «oluntans,Bonum infinitum, ÔC vetera bona fuo ordinc appetenda, Vocamur enim ad inftaurationem naturæ , proponîtur nobis filius Dei Dominus noftcr lefus Chriftus, vjui teftatur Deum non else ocioium, fed uere nos curare, recipere in grati«* am,exaudire,liberare,Cum fie ag? nofeimus Deum,incipimus eum ama^ re, in eo acquiefeere, ab co bona cxlt;gt; pedare,«' obedire , SiC in rede fadis ipfiim intuemur, uirtutem eo amplelt;9 dimur, utipfi obtemperemus, ac ab *P^o gi^ibernari nos petimus. Nec fu^* mus Stoici,amare licet 6C uitam, uitæ commoda, coniugium, politicam fo^ cietatem,2lt; uoluptates ab ipfo ordi«« natas atq; concelsas ♦ Et quidem in his beneficijs agnoicimus eins ordinal tioncm ac prelèntiam, iudicamus hæc elscbona,SedinferioraDeo, nec an*' teponenda else uoIuntatiDci, Efaias

amat uitam,regni tranquilli£atem,coo iiigem liberos,2lt; ïam annos ampIiV usfëxaginta concionatus erat, nequis impen'na eutn audaciorem fuiCse pii^ tcuEt tarnen plans facj't mandatum * Dei,quam in'tam ftiam, lïilsus repre* hendcreregum fcelcra. Hacc exempla nobis obiedlorum gradiis làtis often^ dunt.Sed undeoncur tanta morûatlt;5 adlionum confufio^'Dauid tapit nam coniiigem, tametfi uideat ac in^ telligat faûi [arpicadinem , Hoc ita fit, aliad obieô;um mouet cor, aliud proponitur uoliintati,Ratio monftrat uoluntati ttirpitudinem ♦ Sed cor in^ cenlîim eft amore, qui ut eft uiolen^: tus rapit iècum uoluntatem, ne ob^ temperet redo iudicio. Nam uolun* tas ctfi eü: aliquo modo libera, SC rc/ pugnare ac impedirc icelus pofset, ta^ men admodum infirma ell » Nunc i^tur qualis fit libertas dicendum

Magna cft dfiptitadonum perplexi tas dehac quçftione.Scd rcs dijudica/ h'facikpoteft,fi ordine confideretur, 9«id agatur» DupHcircr folet detrahi libcrtas hnmanæ uoluntatt. Aiit enitn *n uniiierfîim tollitwr Contingentia Omnium euentuum,non tantum hugt; manorum,kd etiam reliquorum,uC Stoici defendebant fatalem neecisita«» tem. Aut non defenditur ilia Stoica »eceisitasjicd tantum monftratur in^ firmitas humanarum uirium,quç non poisunt fine motu Spiritus làndi con cipere uerum timorem Dei,ueram fy duciam,ac diledioncm, non pofsunt prçftare ueram conftantiam QC pari/ entiam in morte amp;nbsp;magnis agonibus* t)enilt;ç non pofsunt praeftarc inte/ gram obedientiam legi Dei ♦ Cum fgitur duae fint quæfiiones, altera de f Stoic»

Stoica necefsirate, altera de infi'rmita;’ te uin'um humanaruniibreuißime de priore re/pondeo* Exfftimo prodeße adolefcentibus honeftas ÔC minime perplexas opinïonesSimpliciter lên^ tiendum eft» Deum non else autorem peccati ,lt;ed peccatiim ortum eße a ligt; bera uoliintate Diaboli Sgt;C hommi's, S)C fcelerate fa(5ia hominiim conti'iV, genter QC libere ab ipforiim uokinta^ te oriri, quia Pialmus inquit » Non Deus uolens impietatem tu es ♦ Et ChriftusaitDiaboIum mendacij pa^ trem eße,SC ex proprio loqui menda^ cium.His teftimontfs content! fimusgt; nee quæramus prolixiorem diiputa^ rionem»Cum autem conftitutum eft Deumnon eße autorem peccati, quitur Contingentiam concedendam cße,quia enim Deus nee uult,nec aplt;« probat peccatum, perfpicuum eft, id non ab eius uoluntate oriri, ßd Dia/ boli dC hominum uoluntatem ic iibei»

rc a Deo auertifsc» Eft airtcm libcrta« fons ôi caufa contingentiæ, Eftc^ hic attente confiderandiim,diin'nitiis di(* fimiles modos agendi additos eße crcatufiSjUt aliæ agant naturalitenneC fufoendant aô:i'onetn,ut ignis non po^ teft non calefecere. Homines nero li^ here agant ant non agant. Hi diuerû modiagendi, dininitns ita in natura conditi fnnt,etiamfi a nobis fan's explii* cari non pofsunt,ficutnec creationem intelligere poßnmns.Caeternm differ runt euentus, Alrjoriuntur uere a Deo uolentc dC agente, ut euentus promißionum diuinarum, liberatio populiinmarirubro, Chrifti aduen^ tus, poftremnm indicium, Hacc feia^ mus non eße mutabilia,qnia fic decret ta funt. De alqs contingentibns, de quibus nnllnm extat dininnm decret tum aliter fèntiendnm eft ♦ NeepremV derc contingentia,mutat eorum natu/ ram«Etcumßelera prorfus non ori/

antur a uoluntate Dcù cum praeiridet ea Deus non uulcfcd pcrmn«t,ac mc^ tas conftituinquo uRj petmifsurus fit. ïd uulgo uocant determtnare hæc con tingcntia. Præuidet graßaturum efsc Pharaonem in Ifraelitas SC confti'tui'c jnetam, quo ufqt hunc furorem tolc^ raturus «t,ficut hancipfäm determine tionem Prophetac mukis ucnuftis gunsfignificant,utR.ege Äfsyrio di^ citur* Ponam chamum in ore tuo SC reducam te etc. Citatur ex E uripidc fententia grauißima ÔC dignamemo# fia,t( 0£0/ li aioT'po/JjOUK îicri/} amp;M. Quare Stoicam «.vaynHp remouea* inus,quæ multas abfurdas opinioncs pan't,utSeruulus Zenonis, iniufte fé pledi aiebat, quta Fato coadus efset peccarCjNec de fceleribus illud Poetx dicendö eft. Fati ifta culpa cft,Nemo fit Fato noccns.Rek'quas de hae quc^ ftione ïpinofâs dilputationes hic omitto » Alteram partem uideamus»

DE ANIMA. Uft quæ non de prouidentialoquitur,fed ûibct afpici m'res noftras,domum nos deducit,«t nos ipfos intueamtir, quac# ratnns ut Socrates monebat, or'iiK.ip ip à'yaôo’vlt Ka.Kop lîTvgt;i7a.i, Vt batuliuires fuas premtteri folentJta hic de noftris uiribus difputamus, quas intçlligere in omni uita at® adli* one neccfse eft,Satis adparet hotninis naturam non pofse legi Dei integram obedientiam preftare .aut fine uicio efscjdeo fatendum cft impcdttamefi» feltbertatem» Et de his tantis rebus Concionatur Paulus,cum queritur na* turam hominis captiuam efsc pecca* to.Sed reliqua eft tarnen in hominis bus etiam non renatis aliqua libcrtas, ut diicrimen fit inter pecudes 6lt; ho# mines» Nam detraherclibcrtatemho^ mini in adionibus ciuilibus,cft pccu# dem ex homine faccre » Tenendum eft igitur diftrimen uerum QC utile. Voluntas Humana, quod attinet ad f 5 adt*

acétones ciiu'Ies elidtas impcratas cft liberat'd eft «oliintas Humana po^ tcft uelle,aut non uelk honefta ciuilïa, ÇC imperare mêbris,externas acftioncs honeftas aut turpeslt;Ita poteft ucllc mercari aut non mercari,equirarc aut non equitare. Ac inïmperatis adioni*» bus mag/s confpicitur k'bertasgt;m elicigt; tis obftun'or eii, ftd tarnen efte ahgt; quam in aéiionibus ciudibus faten^ dum eft.Scipio tmperat membris, ne (ponfamaltcnusattinganr. Eftôt^in uoluntatc motus, quo aliquo modo uult illud honeftum, fine propter hogt; «ninum de Ce opintoncm, fiue propter ipfum decus uirtutis » Sed hic motus non intuctur Deum, necregttur fide auttimoréDeû Qiiod autem talishgt; bertas in adionibus ciuilibus adfîc hominibus etiam non renatis, tenen^ da funt aliqua firma Ô6 peripicua tetti/ monia. Paulus teftatur eße aliquam iuftidam carnis, hoc eft, quam prefta^

K pofsunt etiam non renati. Conftat ïgitur aliquam e(sc libcrtatem, quia opera legis non pofsunt eh'gi fine ali^ quo delcdu 8gt;C libertate aliqua. Item leges magiftratuum prorius eisentin^ utiles, û obtemperare homines non poisent. Fatendum eft igitur aliquam efse libertatem.Hæc fette utile eft, ut conemur praeftare diieiplinam qux aliquo modo in noftra poteftate eft, SiC propter quatuor grauiftimas eau^ fas præftanda eft, uidelicet, propter mandatum Deijtem ut poenæ uiten^« tur, quas Deus minatur uiolantibus diftiplinam, Item ut paci communis focietatis Icruiamus, Poftremo, quia eft patdagogia,ut Paulus inquit,in Chriftum, ld eft, dum frenum hxa# mus prauiscupiditatibus, dum ftien^ tes alimus uicia, ód nos contamina* mus fceleribus excutitur Spiritus ian* dus»Hx non funt leues cauiæ, prop# ter quas difciplina magni facienda

eft,quaî cum fit ak'quo modo in noRn Doteftate,Deus nuit nos diligendam a contcntionem adhibere,ut hæc oQ fidapræftemus. Etquidem hæc dfligt; Çentia in renatis, ÔC Chnftum uera ride agnolçentibus placet Deo, Hæc funt perlpicua ÔC plana, ac profunt moribus dC pietati reële intelleda. Ccterum hæcipfii libertas læpe umci^ tur infîrmi'tate naturæ noftræ. Sci'pio abftinuit a captiua, Innumen alq uidi fiintlibidine»Sæpc Diabolus impellit homines etfam preftantes ad tetra fla^ gitia, ut in Dauide flammas aluit ÔC cxcitnun, cum exarfißet amore con# iugisalterius, Ideo paucißimi homi* nés preftant diiciplinam. Quanta fuit ift philolôphis turpitudo; qui quidem ipfi mirati funt,unde hæc efset in hogt; minibus imbecillitas,quam cum uidclt;? rent in multis tantam efse, uix ut co^ herceri aut fledi ad moderationetn pofsent,dubitarc ceperunt, utrum do/

DE ANIMA. ï25gt;. (îln'na ad uirtutem afsuefîeri homi^ nespofsint. Et infiïmûas hominiim per fefe magna eft, facile ut uincant adfedus rationem.Et Diabolus ivth tare adfedus folet obiecîlis occafioni^ busjôdauertcns animos a bonis cogi# tationibus, ofFundens nocituras opinioneSjUt cor impellat. Inter hacc impedimenta, manet tarnen ut dixi aliqua libertaSjUt claudus aliquomoi» doincedere poteft*Dauid imperare poterat membris ne attingerent alte^ riu6 coniugem. N une de alio genere atîiionum interiorum dicam,quat Delt;i um intuentur. Voluntas Humana fine Spiritu fando non poteft efi icere ue* fum timorem Dei,ueram fiduciam ac diledionem Dei, ueram patientiam, ÔC conftantiam in magnis periculis, fimiles fpirituales motus, multo minus poteft praeftare perfedam obéi? dientiam legi Dei » Teftimonia nota font,Nam Paulus inquit. Qui ipiritu fç M

Det ducuntur hi funt ftlq Dei« Et Chrtftns aitjSine me nthil poteftis faA ‘ cerc.Cumlolcpb repugnaret uol«n4 tatt coniugts heri fui, ac regcreitur ti^ more Dei Sii. fide, concurrebant hæ cauiâc,uerbum Dei, Spiritus faudtis, amp;nbsp;uoluntas loieph ♦ Inchoandutn.eft cnim a uerbo Dei, mens colligebat multa Dei mandata,cogitabat non ïum de adulteriojfêd ctiam de icanda^ Io,'quantum mali futurum ciset, ft ip^ fe,qui ægyptias fiiperfticiones repre^ fiendebat, qui ueram docflrinam de Deo profitebatur, polluifset Ic tanto (celere* Cogitabat SC illud,quia diuini tus ad magni myneris fundlionetn uocatuserat, non efse offendendutn Deum, ne auxilio diuino deftitucre* tur. Hane lucem in mente Spiritus (ândusper uerbum Dei acccndcbat, moLiebat SC uoluntatem,ut obtempe* raret mandato Dci,inccndebat timo^ j rem Peùôc uoluntas adiuta afsentie^ batut

DE anima. ïïo.’ batuf Spiritui fàndo, cohefccbat ex^ j nbsp;nbsp;terna tnembra,non admittebat ilkce^

bras.Ita in hocgenere aAionum con^ ciirnint uerbum DetSpiritus fandus fie uoluntas aisentiens, poteft enim l'epugnareutconftat.Non igitur tol^ lit libertatem Spiritus fantflus, iêd po4 tins emendat ♦ Et didum illud ualec Ô iKnapi-nv ^OV^Ô/J^OV iAxij * Poterat fepugnare uoluntas in lofeph, S)C exj» cuterc Spiritum fandlum/ed reuocat lè,ôe obièquitur Spiritui fando. Hæc de caufis Spiritualium adionum tc^ Here prodeft, ut fidei exercitia difea^ nius,mens cogitet mandatum Dei, SC promiisiones,fide petat auxilium a Chrifto.quem feit uere preftare pro^ mißa.Se uenÏÏse ut deftruat opera Dia bolijHac fide ereda uoluntas amp;nbsp;adiu^ ta a Spirituiàndo répugnât lucijs, ÔC t^ohercet extema membra, ne ruant i t^ontra redum iudicium. In hoc certa* mine

DE anima. mfnCjiiequaquam eft otiofâ uoliintas, amp;nbsp;tarnen nouit fe non Riis uiriiil bus in'ncerc,{êd Chn'fti,a qiio ôlt; petit auxiltum 8C nere adiuuatur, Huic igi^ tur tribuit uidoriæ gloriam, cutn (ciat cum ueni(se,ut deftruat opera Diabo4 lijUt Ecclefia Chriftum excipic ingre^ dientem lerofolima.gerens paltnas ôlt; oleam^hoceftgcrens figna uidoriac. Et illi palmas.hoc eft gloriam uido/ riæoffercnsjfi^agnQftensic per cum uincere^Ex hac noftra partitione fatis intelligi arbitrer, quatenus pateat li^ bertas,quæ habet ut dixi fnas mçtas, nec ita amplificanda eft, ut obruatur dodrina Chriftiana,Hçrct enim in na tura hominuni infirmitas,quam uocat Paulus concupiicentiam,quaî non eft leue malum , ut multa teftimonia oftendunt.Propterhanc Deus fubie^ çit genus humanum merti 6lt; tot hor^ ribilibus calamitatibus,quarum mag# Oftqdinem cogitatione afsequi nemo poteft»

Profnde non cxiftimcmus Ici* UC aliqtiod incommodum eßc,«t ho^ hîines ebrrj uoîuptatibus cogitant» Deinde unde omnibus temporibus, tantum eft ingcntium fceîcrum,crro^ tes de Deoildolomaniæ, contemptus Dcimanifeftus,ambitioncs,odia,libi:# dines I aUaricia, mendacia, cedes î* fi hon eft ingens imbecillitas humani gencris.Tot funt cuidentißima tefti^ monia imprefsa naturae, quæ teftan^ tur efse Dcum,ô(^ punire peccata » Et tarnen hçret in animis caligo, ncc te^ ftiiUonijs diuinitùS propofitis , ncG tx)énis,necüerbo Dci mouentur ho^ mines gt;nbsp;dubitant an Deus fit punitu^ rus,Ânfitimmortalitas. Qitid quod propter bas tenebras homines fuble^ dikintetiamtyrannidi Diaboli, qui SC fceleribus calamitatibus imphgt; cat homines. Hacc confiderart neeeße Cft,utinfirmitatcnoftra agnita, quac^ lt;nbsp;tamus feriiatorem Dominum no# ftrum

DB ANIMA, noftrumleftim Chhftum, Interprétai bor ergo uocabulum concupifcentiæ, quod læpe in his difputationibus des« jnotibus uoluntatis occurrit.

Supra dixi tres else appetentes potentias,naturalem,comitantemfeni fus,6^ uoluntatem» Haecuetus Ô6 uti* lis particio eft,quam dC Ariftoteles in tertio de Anima repetit ♦ Et diftinxl duarum organa,os uentriculi Qi. cor, V c autem intell edus in hac infirmitai te alligatus eft interioribus fenfibus, I'ta cor rapit ftcum uoluntatem, ut ijfi dem motibus cieantur,Etfi uoluntas prçter hunc motum habet aliam adii onem impcrantem externis membris. Et quamuis interdum aliqua ex parte répugnât cordi,ut ft amans cogitet ini fâmiam, Qi fe aliquantulum reuocet, au(

' DE ANIMA. MJ. sut frants uolcns modcreftir impe^ tiim,tamett non prorfus difséntit a cor dcvlamquarri fôlet ad quam partem I Conciipifcentia pertineat,uulgo fpondent efse appen'tum fenfiis comi^ tantcmJn hac defcn'prione milita de^ fidcrantur» Primiim.n.lt;um concupifcehtfa in lus Ecdcfiaftids diïputatiOnibus proprié ükium âgnificetgt;di(cemi debet a fiib? ftantiahocefta Dei optficio lt;nbsp;Nam concupifcentia labem fignificat non ortamaDeo»

Deinde funt SC in appctitu lênfiti^ tto's0^ylt;xi diuinitus infuæ humano pe^ lt;^ori',qiiaedifcernendæ Tunt ab appe^ btionibusfimpliciter Sgt;C per fe uicio^ fis,

Practctea extenüant concupilcen^ dam,qui tantum putant eße errantes appetitiones dbi, potus, libidinum, cum longe maiora mala compleda;# t»r, Gertum eft mentem dubitare de DcOâ

eutPfàlmiis aitjOmnis homo men^ dax,id eft non redeftntiens de Deo. Item Paulus inqui't, Omnes carent gloria Dei,id eft non habent lueem, qua uere agnoftant Deum, ftint fine timoré Del,non ardent fide ÔC dile^ dionc Dei.Hinc on'untur aliç peftes. Anima feft amat admiratur fuam fâpientiam,fingit opiniones de Deo, Si uancluditj^hocludo deledatur, frémit aduerfus iudicium Del in aerumnis. Ha^cfiint ingentia mala, quorum turpitudo non iàtis cerni po^ teft,Horum malorum agnitio pijs in^ cutit horribiles pauorcs, Ideo exdagt; mat Paulus.Miftr ego homo etc ♦ Et himorbiquos recenfiji,propricper^ tinent ad iuperiorem potentiam,men^ , tem Si uoluntatem, Quarc concupiß' centia, non tantum transferenda eft ad appetitiones fèniuum, utloquûtiif ab'qui, Id faas teftatur haec iêntentia,

Omnis homo mcndax.Item,Dixit in fipiens in corde fuo non cft Deus. Hæc dubitatio de Deo non proprie I adfenfum pertinetjfedadmentem ÔC uoluntatem.

Et has uires lcriptura appellat cor, quia cordis motus cum uoluntate coniunduseft. Si enim natura eiset integra,in mente lucerct noticia uera DeijCuirede obtempcrarent, uolun^ tas Ô6 motus cordis Jcticia dolor in corde conièntirent,cum uera Dei no^ ticia, ièd ilia luce obfcurata uoluntas SCcorhabent motus aueribs a Deo, SC uarie errantes. Voluntas eu fit fine metUjSC fiducia Dei,fèfc amat 8d quæi^ ritfibi prælidia fuo confilio fine Deo, confidit fua diligentia, dcledatur fua fapientia, ludit opinionibus de Deo, amatgloriam,metuit humana plusÇ Deum. His motibus reipondent in corde letida ôC dolor,ac uicifsirii rapi^ unt iècum uoluntatem,appetitiones, g quæ

quæ fcnfui attribuuntur , «ideli'cct cum cor amat uokiptates (ênfuum prohibitas, ciim odït aiios contra gern Dei, uoliintas lina rapitiirjta Chriftus loquitur. Ex corde exeiint cogitationes malæ, cedes, adulteria, (cortationes, mendacia, blaiphcmiæ. Hic fatis adparet nomine cordis figni^ ficari mentem uoluntatem ÔC cort Nam alere .Epie urea s opinioncs de Deo,aiit alias impias ïmagtnationcs, S)C his delecflarijhæc primum ad men^ tem ac uoluntatem pertinent, his rclt;^ fpondet in corde leticia. Qiiare cor^ dis appellationc praccipuæ titres figni^ ficantunquac ftint mens, uoluntas ÔC

Cum igitur in Ecdefia ufitate con^^ cupifeentia itgnificet totum morbiim nobilcum nalcentem, fie poterit fim^ plicifsime defipiri. Concupilcenriaeft à7a^/« in omnibus uiribus hominis contra legem Dei, hoc eft ftgntficai defedus

dcFediis amp;nbsp;impetus in omnibus uiri^ bus contra legem Dei, uidelicet igno/ tationem Dei feu dubitationem de Deo,debebamus enim recïle agnofce^ re Deum.Deinde bas tenebras comi^ tantur cetera niala,uolutas cft fine me tu,fine fiducia, fine dilecîlione Dei,ut diâum eft. Ac ingens ftupor eft ima«« ^tnari hos defecftus leue malum else. Sicut monachi infulfifsime exténuant earn,quam uocant Carentiam iufticiac originalis , Nam uoluntas auerfe a Dcojualde iam infirma SC diftorta eft, fefeamat,Deum non amatjQiiare in rebus afperis reculât obedire Deo, SC • frémit aduerfiis Deum. Necleuelce^ lus eft, admiratio noftræ làpientiæ, qua fit ut ludant homines infinitis er^ roribus de Deo , nec alscntiantur uerboDei,nec frenari mentes uerbo Dei patiantur. Deinde cor æftuat ua* rtjs adfedibus inordinatis, amore, odioj ÔC amor uoluptatum conturbat gx ordiäi

Eftcrgo ilia àTaya perfè pltciter peccatum, fie per le peccata lûnt, motus prohibitt in lege Dei, qui quidem ab ilia prauitate oriuntur. Hinc arbitrer ÔC iudicari poise, quid propric concupilcentiam uocet Ecclcü’ lîa,aim de morbo natura: Ioquitur,ô^ altquo modo conlpici, quam mifere deformata fit hæc præftans humant generis natura.In mente tenebrç funt, ut fi aliqua Apellis tabula.undifg luto conlperß elset. Voluntas SC cor, ne tl^ Iis quidem noticijs.quæ adhuc relique funt obtempérant, Hanc tantam ins? firmitatem agnolcere debemus,ut bc^ neficia Chrifii magni faciamus,SC co^ gitemus,quanta uis fit amoris diuini erga nos,qiiod filium nobis donauit, ut per eum reftitueret humanum geo nuSjôC ut interea in tanta inh'rmitarc crede^

Cæterum dixi in hominibus efsc cop^aÇjUt amorem parentum erga Un lt;nbsp;beros,rnifericordtam,nemefin Heroic cain.Hi adfedlus funt diiiinitus inüti naturæ hominum, Sô in natura intelt;gt; gra efsent rcs bonæ.in hac infirmitatc iunt auerfi motus a Deo, 2lt; contamigt; nantur a Concupifcentia , Appetitio uoluptatum inordinata contuvbat ÔC ordinem naturalium appetitionum, ut cibijpotus, generationis » Ita fiunt in uiciofa natura QC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natural

les appetitiones peccata per accidens. Sed pifs condonanturjn quibus eti| am fiunt aliqua ex parte puriores.

Facile eft igitur explicare argui mentum, de quo aduerfus lulianum prolixe diiputat Auguftinus , An opus generationis fit opus concupifii

ccntiæ. Confiât cnim id diuinitus hoi^ mïniim naturæ attributum cfse, nec eße opus concupiïcentiæ per fc, fed creaturam Dei, Sed fit per aeddens opus concupifcentiæ , id eft accedit quædam quæ tarnen pijs con^ donatur,reucrenter utentibus diuino munere iuxta legeni Dei,

Diiccrnitappctttionesinrenatis et Paulus, inquiens, Delecftor lege Dei fècundum interiorcm hominemJtem mente ièruio legi Dei, carne legi pcccatfid eftjCum illiixft mentibus ex Euangeliojuerade Dco noticia,Spi^ ritus faneftus lucem quandam in intcb letftu inchoat, ut iam Deum intueaƒ mur,excitât ôd pios motus in uolun^ täte Sgt;C corde,etfi nondum prorfus de/ pulfaeft caligoex intelletftu, aut fàmitâs ex uoluntate corde Nam ilia inchoatio,de qua Paulus loquitur, nequaquani eft in impijs ôô non rena^

enim non delcAâtuif lege Dd, non repugnant dubitationi de Deo, non pofsuntdicerefè mente legt Dei feruire.

In parte intelligente tria infunt, tioticix naturales, adiones, amp;nbsp;babi«« tus, ac uno communi nomine hæc tria appellantur Noticiae, ucl natural les, uel fubitæjUel habituales. Sunt autem gradusadï:ionum,utftipra dixt (iniplictum agnitio,connexio, diuifio, tudicium,raciocinatio, adiènftis» Ad^ mirandimotus iunt,£C deicribi non làtispoftunt, non enim cernuntur ocu lis, Sed fimilitudine quadam, quales fint.exiftimetur. Vt architedus apud f^i'^aginem èC Ideam ædtfidj pingic, •ta generaliter in his motibus mens in^ tuens aliquid,fingit apud iè imagines, ‘îuaî funt ipfi adus intelligendi. Ex

his acRionibus oriuntur habitus, id eft agilitâtes,quibus celeriter,amp;^ rcdc ex^ crcet id quod didicit,nifi quis mauult in mente habitus quafî lumen quod^ dam efte. Hi habitus uocantur Scient’ tia,Ars,Prudentia,Fides,Opinio.Sci^ cntia eft noticia,in qua demonftratio cogit nosadfentiri dicfto . Opinio eft noticia in qua non iatis aisentimur aliiî aii dicfto,fed mouemur probabili fa^ tione,magis ut in unam partem incli^ nemus,quam in aliam. Fi#s eft noti7 cia, qua afscntimur alicui dido fine dubitatione,ièu teftimonijs,feu auto# ritate uidi, ut credimus teftimonrjs Hiftoricofum, Pompcium aCæfarc uiAum eise in pugna phariâlica. nbsp;In

Prophctico SiC Apoltolico fermone Fides fignificat non folum adfentiri hiftorijs,icd etiam promiisionibus di# uinis, Et huic aisenfui reipondct in uolunrate fiducia, qua acquicfcit uogt; luntas in promifsionibus diuinis ,ut acquie#

DE ANIMA. lir-acqiüeutt animus Gedeonis,cum ci promifsa eßet uiAon'a, Ideo in dcî^ ßnptione fidei dicitur,Fides eft expe# (îtatio return fpcrandarum,id eft fidu^ cia,quaenititur promißionc » Cætera uocabula habituum declarantur in ftxto Ethicorum. Hæc enim tantum CO recenfui,ut adoleftentes diftant dif fernere adliones^ôC habitus partis cog noftentis uoluntatis» lam hic cogi^ tent ex hac partitione extrui omnes difciplinas.Noticiæ naturales aliæ ali#! as artes pariunt, aliæ enim uocantur fiiufxT/ftcd, quæ gubernant cognitioî« nem, unde oriuntur Arithmetica, Geometria,ôif plcrçq? aliæ.NonnulIæ uocantur 7rjaK.7/Km, quæ gubernant adiones.unde leges de moribus , ÔC gubernatione ciuili oriuntur « Hæc monuißc fatis eft, ut ftudiofi confidei? rent,ab animæ agnitione initia difti^ plinarum plurimarum oriri.

DE ANIMA, furtt etiam tria, inclinationes xnnatar, qiiartrm aliquæ fiint sop7a/', ut dixi ad CRiih'a honefta,aliæ multæ funt iiido^ fe,quia uokintas eft auerfa a Dco. De Inde funt in uoluntate adiones amp;nbsp;ha^ bitus.Adiones funt uelle, nolle, fîif' pendcre a(ftîonem,impcrare altjs po-^ tencqs. Frequentes aÆones fimiles pan'unt habitus, id eft,qualâam agili^ tates feu impetus, quibus facilius conftantfus eadem appétit aut fugi't iroluntas Hi habitus uocantur progt; prie uirtutes aut uida ♦ Horum de^ fcriptiones, partifiones SC difcrimina pctantur ex doArina de moribus, quam quidem oriri ex his fontibiis âdolciëentes meminerint. Hic enim monftratis Animæ partibus^oftcn^ duntur aclionum cau(æ,hinc iudican^ dum eft',quæ fint adiones conuenien/ tes naturæ hominis,quæ non fint, 8C Undegubernentur. Adfcdus «9« ÔC aut funt adioncsjut irafci,timere, ^auc

DE ANIMA. 2J», aut flint habitus durabiks, ut amor» odtum,mikricordia,9^ fimiles. Supra autem dcicripft adfedus,amp; dixi, cor^ dis motibus ftmul trahi uoluntatem. Et adfedlus non tantum in appetitu fenfuum, ut uocant,collocandos efse, fed etiam in fuperiore potentia appe^ lente,

Filius Dei peripicue nos docuit. de uita perpétua, poft hanc uitam genda,ac teftatus eft omnibus morai# is reftituenda efse corpora,pioiqi, qui Euangelio obtemperauerunt in pers^ ptua leticia uiAuros efse, fruentes Ueiconfuetudine.Athoftes Dei ftib^ ituros efse horribilcs ÔÔ æternos cru* ciatus , Hanc fententiam infigamus animis, nec excuti nobis ullis prcfti#: gijs finamus, Ac tota uita intucatur illud uerum iudiciuffijquod poft mor

tem fubûun fiimus omnes, ac demus operani ut ad tllum ludi'cem ac utndigt; cem adfeiamus mentes reuerentcr de Deofèntientes Sgt;C Euangelto obedi^ entes ♦ Hæc diïcimus ex cœlefti'biis oracnlis, non ex Phtlofôphorum digt; fpiitatiom'buSjSed tarnen fi natura ho minis manfißet integra fulfifset in no^ bis qaxdam illuftris noticia de perpe^ tua uita. Vidiiset mens iè ad agnitio!« nem Dcicondttam eße,2C futurum aliquando.ut frueretur perfeda eins noticïa, Nunc autem in natura cor^ rupta uicio originis,ctfi non ita fulget illa infita noticia de perpétua uita, men manet quoddam eius ueftigium, quod cum Epicurei quadam Cyclo/ pica immanitatc obruere conantur, manifefte cum ipfa natura hominis pugnant. Ncc enim leue eft hoc argu/ mentum, etfi in ratione natum eft, Jmpoisibileeft optimos quofijjjtan/ tum ad pernicicm ac miferiam nalci.

Conftat autem optimos plcninlt;^ dult;* hfsime adfligû fepifsime etiam a Tylt;^ ranm's, ÔC a fceleratis alijs intcrfic!» Necefsc eftigtturreftarealiqiiem por^ tiitn in qno boni acquiefcant. Etfi for^ tafsis ridet hanc rationcm Epicurus, tarnen bona mens intclligit non eise contemnendam hanc diuinationem. Magnitude calamitatum huius uitæ profedo non cft leue teftimonium prefertim apud bonos, hanc præ(iangt; tem natura m hominum non eße con^ ditam,tantum ad has mifèrias. Acmi^ hiipfiiæpein magnis ærumnis, hæc • tpfaphilofophia non leuiter animum erexit. Idem argumentum explicari poteft copiofius.Ratio naturaliter in-^ telligit efse Deum,acDeo parendum €fse,animaduertit ob hanc caulàm di^ uinitus nobis inditum efse diierimen honeftorumacturpium. Hæc adfir:# mo uera eße dC nota narurali iudi^ cio , etiamfi deridemur ab Epicuri j ihiafoÿ

tliiafotiSjCtfi hl qnidcm rident fardo^ nnimrifum. Porro cumconftetDeo obediendumefse, neceße eft obcdigt; entiam non eße iniitilem.Eßet autem inutilis,n non reftaret iudidum » Vi^ demus enim bonos exerceri ingenti^ buscalamitatibus,ac iæpe a ftelerarfs crudditer interfici, Necdse eft igitur reftare aliam uitam,in qua bonis bene erit, ÔC fcderati pœnas daturi funt» Haccogitatione.interfecfto Abel pa^î ter moerorem leuabat, uiderat in crificio filiiim Deo curæ eße,quare ftatuebat eum,cum innecenon adiu^ tus eßet, habiturum alium portum, ftiebat enim Deum non negligerc eos,quos amat ac probat,

T alibus cogitationibus noftros animos confîrmcmus, 5gt;C colligamus cætera teftimonia, quia enim noticiaî naturales funt fubobicuræ, Deus fub;« înde edidit illuftria teftimonia de uita perpétua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In

In prima concionc poft intcrfcj ^iuiTi Abel,ftatim Deus teftatur fe ahgt; quando fadurum efse iudicium,ód nunpturum poenas de (celcratts,SC da^ turum bonis premia,Si benefeccris in quit,recipies. At fi male feceris, pecca^ turn tuum quieftet,donee reuelabitur^ Magnæ res breui diefto inuolutæ funr, fignificat enim dirlerri poenas,Ideo inquit fore, ut quieicat tantifper pec^ catum, donee patefiat.Eacj mora con^ firmat fteuritatem £lt; eontemptûDei in animis impiorum, Hane flagicio^ fam feeuritatem fecuturam in toto mundo deicribit hac uoee, cum ait,cu^ bare pcceatum.Etfi autem alijs alij ue#î reeundiores funt,tarnen in uniuerfum uidemusomnes homines blandiri ftp is uicijs ÔC crratis.Neroni Si fimilibus ne dulcius quidem quidquam eft, quam turpitudine di crudclitate caet^ teros mortales longe tiincere. Deplo-^ ratigitur di accufat hæc prima Con^ cio.

' DE ANI Aï A. do,hancavaA7t(cr/«/j tottus gcncnsliti^ mam, Etaddi'toraculum de nidicio. Fore utreiieletur peccatum.Hçccom mtnatib ad omiics pertinet, N eronis flagicia incipit Deus patefacere SC punire.cum eum rapic ad ftipplicium^ At non ufdemus hic omnium fcelera puniri, Crcdamus uoci diuinæ. Si hic nonpunitur Tiberius aut Epicurus, neceise eft reftare aliam uitam ,in qua (celerati pœnas dabunt,

Poftea Enoch uiuus SC corpore integro tradudus eft in cœlum, ut fignificaretur ibi reftare aliud melius tiitç genus.Nec dubium eft Enoch 8ó cacteros,quorum mentes diuina luce illuftratæ eranc,hanc fèntentiam de ui^ ta perpétua diligenter inculcaise ho^ minibus ♦ Et extat particula concio^ num Enoch in Epiftola Iudæ,dc uen^« turo iudicio, congruens cum prima concione,quam ftipra recitaui. Verba hare

DE ANIMA. S4«. hæcRint?lt;/'o7HÀ9tKujioç ayioCtg fjjü^ia.»-o-tp^vloîi7roiÂlt;rûiL Kt^hrtp aa^oi ■^T^VTLip,v^ îÿÀ£7^lt;Zt TràvTa^ Touç StcrtSiPç TrtpZ 7rav« 7u/j 7S/J tç7amp;3/j SccrtSiJàç óiulSip^ Poftea Elias ôè Elilèus excitarunt mortuos. Et Elias fpetflantibus ali)s inter flams« meos comités uiuus ÔC integro cor^ pore in cœlum abduAus eft»

Deinde multo illuftriora teflimo^ nia exhibita ftint,cum Chriftus mul^ tos reuocauit in iiitam, ciinq? ipfc in^ terfedus reuixit recepto fuo corpore, acreiiixit una cetus patrum ac proi? phctarum,ut comitarentur Duccm fuum,ÔÔ una fruerentur Dei confiiez tudine.Itaqjcum Deus peripicua te^ ftimonia de uita perpétua iæpe pro* pofuerit, celebrata eft hæc ièntentia bonorum fermonibus, ÔC hæfitapud homines,ubilt;5 terrarum haec perflia* fio, turn quia naturaliter, ita iudicant homines, tum quia celebrata eft res h fcrmo*

Ethnid etiam fpectiis moucbantur, ut Cicero, Plutarchus 06 alij fcribunt, Plutarclîus etiam oracula citât • Ait oraculum reipondiise ciiidam Coraci NaxiOovj^scr/o/jSSi IhQ Kixla.'yvu'’ vûü. Slt;xvcc7o/),Sed nos omifsis ipedris fanaticis oraculis,pctamus teftimonia a ueris exemplis Prophetarum a {èntêttjs,quas fcimus diuinitus eße tra diras Prophetis, ac deinde confirmai tas,non tantum didis Chrifti, fed ex^ cmplo eius cæterorum, qui una re^ uixerunt » Ac profedo minim eft, cum naturaliteriniit mentibus, quæ^ dam diuinatio de perpétua uita, cum hæc fèntentia diuinitus multis didis, amp;nbsp;exemplis confirmatafit,tamen ftu* porem inefse tantum in animis homi^» num, ut non fatis adièntiantur,non præparent iè ad indicium futurum, non expauefcant cogitatione æterna^ rumpoenarum.Qjpare bonæ mentes fe exÿ

DE ANIMA. 142. Ce exufcitent intucntes in l'ila per(pigt; cua teftimonia Enoch,EIiæ,Chnfti Sgt;C comitum eins, qui una reuixerunt, ita uitam inftituant, ne canquam hoftes Dei, pofthanc uitam in æter^ nos cruciatus abijciantur»

Sed peculiaris eft quæftio,an anii# mæhominum iîntfpiritus fèparabiles extindis corporibus fuperftitcs, Id ita efse confirmant hæ fententiæ» Matth.îo^Chriftus diferte inquit,Coi-pus occidunt, animam uero occidere nonpofsunt, AdLatronem inquit, Hodie eris mecum in paradifo. Siex^ halans anima diisiparetur, certe non ueriâretur una cum Chrifto Eft igilt;^ turipiritus ftiperftes. Et cum fit ipiri«» tusmon eft ociofus.Ac paradifiis figni ficat uitam beatam, quæ eft noua uita luce,fapient!a,iufticia ac leticia cumui^ lata,Ethanc uocem omncs pij ad iê pertinere exiftiment, Hune enim do| hx dorcin

ftorcm utia pendentem in crucc pro^ pom't nobis Filius Detqui ciim Äpo« ftoli confteinati conricinfsent, unus incipit fungi Apoftolico munere,con^ cionatur de iublimi*Nec enim id ipe«« dlaculum aiTK/xo/) eise putemus» Duo ibi Latroncs adiundi funt filio Dei, qui fignificant totum genus huma^ num, deftinatum efse mord propter uida.Et cum filius Dei morte fua pla^ can't Deum,pars generis humani con^ tcmnit hoe beneficium, ac infuper iium Dei odit ac furenter contumelia adficit.Intueantur ergo hoc fpeAacu^ lum T yrannijhoftes Euangeltj, amp;nbsp;ho^ rumlatellitesjaciè ipios in hac furca pendere iam cogitent, cui affixus eft latro,qui maledicit filio Dei* Sed pars eft hominum,qui beneficium filq Dei accipiunt.Achiquidem agnofcunt ft pœnam meritos eße,ut alter latro« Sed tarnen confugiunt ad filium Dei, per hunc feiunt fe liberari a peccato ÓÓ morte,

ihîOft€Aithic latro petit libcrationem a pcccato ÔC ab æterna morte,agno{cft ’ hune, a quo petit opem , quanquam morientem,tamen autorem cfse uitæ. Audit igitur concionem de uita f utu^ ira.Hodie eris mecum inparadifo»Hac uoce intelligit deleri fua peccata, ÔC fibi donari uitam perpetuam,Et quan^ quam hic pendet laceratus ac femiuh uusjtamen filio Dei ueros honores SÓ gratos cultus tribuit. Cum conticuißi îettotaEcclefi3,cum Apoftoli dilapi# ( nbsp;nbsp;fi eisent, hie concionatur hunc fociuin

fiipplicij regnaturumelse,ac daturum hominibus uitam perpetuam Jnuocat eumtanquam Dominum per quem placatus fit Deus, SC autorem uitac, Addit ÔÔ alium cultum maxime ne^ ccisariumin Ecclcfia, défendit glorilt;gt; am filij Dei aduerfus maledicum latro nem, Admonet igitur pioshsec ima^ i go de multis rebus.Nam amp;C pij omnes feipfos in hac furca pendere exifli^ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h3 ment.

mentSumus obnoxtj morti omni^ bus calamitatibiis propter peccata no^ fi:ra,Nec Iiberari aliter pofsiimus, niü per hune filium D ei.Hune fide inuo^ cemus,doceamiis altos de eins benefit eijs, propiignemus eins gloriam adÿ uerfus maledicos. Hos cultus quam^ uts (èmiuiui ac laccrati prteftemus, ut ftngulis tple dicat, Hodie eris mecum in paradifb. Tantæ res cum in tllo colloquio agantur Sl fignificen^ turu'nfigamus hoc didum anirnis, autoritatem eius grauilsimam duca«» inus, quod quidem fan's perfpicue tc ftatur,animain hominis eîse fpiritum ièparabilem ac ftiperlfitcm, cû inquit. Ilium hodie una futurum eße. Non enim una conuerfari poßet, fi anima eßet tantum «pao-iç aut halitus dißi«' patus. Ncc in paradifo eßet, fed in aerem dißipatus, fi talis halitus eßet. Matth, ir. Moißs colloquitur,cum Chrifto in monte,Clarc autem ferip^ tumeft.

DE ANIMA. Î44« turn eft in Deuteronomio, Moffen mortiHim icpultutn cfse.Ergo col^^ loquitur cum Chrffto anima a corpo^» reieparata* Paulus inquit, Cupio difi^ folui Sc efse cum Chrifto. Et ad Co(^ rinthios Dum in corporc commora^ mur , pcregre abftimus a Domino» Confidimus autcm peregre abituros nosefte,ôCcommoraturos cum Do:s mino» Et Petrus ait Chrifti mortui ipiritum, concionatum efse ipiritibus in carcere.Ergo uere fcntit animas ef« fè fpiricus feparabiles » Etfi autem higt; ftoria de qua Petrus loquitur, non iài? tisexplicata eft,tarnen uerba peripi^ cuafunr»Diiputat Auguftinus fortaO fis tuncliberatosefsealiquosex Eth^ nicis,qui non fucrunt Epicurei, fed reuercnter de Deo iènîèrunt, Sed hæc arcana non icrutemur,Apud Lu^ camrecitaturhiftoriade Lafaro in fi^ nu Abrahæjln qua etfi figurate nomi^ nantur fitis,digiti,lingua, tarnen fumiigt; 114 tna

ma narratiom's hand dubie hiftonca eft.Nec illtid alienum eft ab hoc loco, Deus eft Deus uiuorum, Qiiare cum Ce nominet Deum Abrahæ, fuperftes eft Anima ac uiuit » Tcneant igi^ tur pi) hanc fèntentiam fè morien^ tes reefta ad Dei, Chrifti, Angelot rum ôi. cæterorum beatorum confiiez tudinemtraducbquacum nihil opta^ bilius cogitari polsit, cur inuiti hinc aucllimur C Econtra impij reefta ad Diabolos 5gt;C ad ftipplicium abijciun^ tur,ficu£ Lucas inquit de diuite im« pio.Prodeft primum quçri teftimonia cœIeftia,SC de Refurredione, èC de Animæ natura, Porro de Refurredi^ one iunt luculentæ conciones pluris mæ in Prophetis Euangelio, quas fèmper in conCpedln habere pt) de^ bent,Nuncredeo ad Philofophorum diiputationes, quorum fiqui reftarc aliam uitam exiftimauerunt, arbitrati flint animas efse ortas a celefti natura,

difcedentcspofteauagarifîne cor^ poribus.Plato excellentes Ô6 heroicas animas,non nimium pollutas contai gio corporum, arbi'tratur tanquam piiriores furfùm euolare,Cçteras l'gna uas amp;nbsp;uoluptatibus corporum cons? tami'natas humi uagari drc^ fepul^ chra,eaqîelsefpe(flraiudicat. Ac in Phædone duo argumenta recenfètjôd -de immortalttate Sgt;C de natura animæ, Horum prtus eft. Qiiæ non Hint nata cxelemcntis,non adficiuntur corpolt;= rum corruptione aut interitu. Anima noneftortacxelementis. Ergo non extinguitur propter corporis interim tum.Minorem confirmat.Impofsibile cft in natura elementari oriri noticias, amp;nbsp;quidem uniuerfales, ÔC de rebus non corporeisjde Deo, de numcris, de ordincjde diicrimine honeftorum

turpium» At has noticias tenent anim3ehominum,etiamnon acceptas dodrina.Ergo necefse eft eas non ab

cIemcntari,Scd ab alïqua prarftantiö?’ ri ac perpétua natura oriri, Profedo moueor hoc argumento,nec facile la^ befadari poise iudico . Quare digni odio Hint Epicurei, qui hæc prælagia Si. non leuia argumenta de immorta;? Iitate alpernantur ♦ Iplè quidem Plato hoc argumento ita mouetur, ut fentin at animas non oriri ab dementis, ut dicat hbi hanc dcmonftrationem uide ri futficientem, nifi gloriari odiofiim eiset» î'A« £7ra;)^6£i5

ÎAtavùjç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;collige Si

teras animae adiones, raciocinatio^ nem,0uinuentionemartium SC mul^ tarum arcanarum rerum, quae omnes lignificant cam agiliorem else, quam fit dementaris natura. Ncc inlita efset nobisdeDconoticia,nifia Deo orta ds et.Id argumentum de Dei agningt; one ualde fulfiiset, fi non accefifsent tenebrae poft ddidum Adæ.Vidifset enim natura integra mentem eße ima ginem

DE ANIMA. 14lt; ginem Def, SC futurum ut archetypi ) perfedanoticiafrueremur, Nuncue«? 10 in hac calamitofa natura multum ualet alterum argumentum, quod pra recitaui, O portere portum alid quem else, in quo acquiefcant boni, ISam Sc prouidentiam else non dujJ bium eft,cum certum Ctt efse Deum* Et impoisibile eft optimam generis humani partem,tantum ad pcrniciem conditam efte, Eft bonae mentis has admoninones,quas ratio proponit de , immortalitate,non aipernari ♦ Et non nihil uel ad exulcitandas,uel ad confir Wadas honeftas opiniones conducut, Sed tarnen addenda ftint teftimonia celeftia. Eftq; periucunda collatio boÿ nisjiuuat uidere hæc præiâgia in natu^ ta,miramur et ftudium illorum,qui ea quefiuerunt,poftremo cum uidemus ea non fan's cxplicata e{se,fcd fepe ingt; , currere aliquas nubeculas, agnoftim’ ' humanam ûnbecillitatem,ÔC tic dukiss or dogt;

or dodrina cdcftis, quæ hæc arcana certis tefttmonifs, uidelicet reftifcita^ tione mortiiorum patefecit. nbsp;nbsp;Quid

Ariftoteles fenferit ambigitiinfèd non puto fufFragia Philofophorum collii^ genda cise potius, quam argumenta» Platonem eo citaui,ut rationes eisent notæ adoleicentibus, Cæterum exifti^ mo pleroiqt omnes moderatis inge^ nijs præditos,arcano quodam naturae iudicio magis iênfifte animas extindo corpore ßiperftites eise, bac ipe citatos ad uirtutem,Ô!^ ad res honeftas gerendas. Quare fi teftimonia collie gere ueliemus, multa ex omni anngt; quitatc congeri pofsent.Quam honci^ ftaeft Cyri oratio apud Xenophon^ temv’Vbi ante mortem diiputat de anî ma, Et ex pauore conicientiæ in icele^ ratis raciocinatur,impendere pœnas improbis poft mortem. At eos qui ho nefte uixerunt accepturos eise dihgt; gentia: fux ac honeftorum certami/

DE ANIMA. ï4'7. niim premia»Verum ut redcam ad Ariftotelcm,etfî in his libris, qui ex«’ lant,nonfatis peripicue dicit,quidièn^ tiat^nec intégré traâ:at hanc cau^ ûm,tarnen 2lt; ipftim apparet in hanc fententiam inclinare, cum dicat menss tem extriniêcus accedere,ôô diuinum quiddam eise» Hæc enim funt eius uerba,in iccundo de generatione Ani mantium»At(7ri7ûa O lôp vov/j /xovop 6uja= fliyV £7r(l(r(£;(ca, 000/j iivoU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et in ièi^

ciindo de Anima,iâtis ingenue diicer:?gt; nit mentem humanam,ab anima fen^ tiente,ôô uegetatiua. Et aliam quanÿ dam eius naturam,acfeparabilem eisc fatetUr«7r£Ç? 5 lou vou ovJ^ttu iOlKl 7£V0§ £7lt;Çop £?voa ■gt; »(9d)) loula fji-ôvop nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TO

Sed Ut ante dixi,non fufFragatores, fed argumenta citare uolui,quorum cogitatio ftudiofis ad cruditionem ac ad uirtutem prodcft» fet.Precor autcm Dcum toto pedlorc, cum

cum animas noftras ita condidcn't, iit in CIS luceret impreßa ipfiiis imago, cunqj ad earn reftitiiendam donarit nobis fmim Filium, Dominum noi* ftrum lefum ChriftumjitSpiritu lt;?lo bas ipfas imagines in nobis reno^ iiehut archetypum agnofcamus rc^ lt;fle celebremus, Oro etiam ut luuen^