^artyrum,cæterarum'que rerum inGgnium, in Ecclefià Chrifti po# ftremis 2lt;periculofis histemporibus geftarum,atque eer* toconfilio per Régna óó Nationesdiftributa*

Mtem in primn parte Martyres falte Ânglitc vScotiafà D. loanne Foxo Anglo^fnperïoriitttannit ^’'^trnttata^fiacèlemum fecunda nnncprimumresmemorabilesMaryruper Germamamy Galliam^etItalie runihannis Hußi tempore adprxfentem 1563 annumgeftn^ eopioßßime qttàm ujßiam alibi etntinenturt Quarum Catalogumflattmpofl Prxfationemfubiecimus.Oput

fatsè omnibus Chrifiianis utilißimum^fumma^ eonfolatione (f doibrina refertum.

dominisgvilhelmo,lvdovico,philippo, et GEORClOjCAETERISaVE PH ILIPPI CONFESSORISMAXIMAESPEILIBER.IS,DEIGRA. HA HASSORVM LANDGRAVUS , CATTORVM,DIE2,EN3IVM, z igen havio,rvm,ac NIDDENSIVM , ETCAET . COMITIBVJ : CHRISTIAMAE ECCLESIAE PATRONIS, GIRMANICAE LIBERTATIS VINDICIBVS , MVSARVM ALVMNIS,ET STVDIOj

SORVM HISTORIARVM MEC OE N Aï I B VS , H EI N RI C V S PANTALEO» BASILIEMSI S,S. THEOLOGIAB LI C E N T IA T VS , PH I LOS OPH V« , ET MEDI CVS OBSERVANTIAE ET CRATITV*

I LL VSTRI SSI MO ATQ.VE CUMENTISSIMO P hi NCI pi et domino^ domino phi^ lippt Dei Cratii HttJJorum LAndgrauio CAttorumJiieTjnfiumy zigenhAuiorum^teNid^ denfium C'' c, Coniti^ConfeJJori optima^ Domino^ fuo clemeniißimo^ Heinricus Pai ulcoH Bafiliénfis gratMm er pacem à Deo Patreper leßtm Chri» SlumprecAturfempiternAtn.

Nter alias facrarum Literarum fententias, illuftriisimc princeps ,nonimmeritô dodrina ôi confolatione re» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«»lt;«

fertifsimacenfeturea, quæ apud Euangeliftam Ioan» nem 3 cap. extat: sic deps d/lexit

ni ratriSjdum Mundum in Religione inftitucrar,eandcm ueriisimam pro » rulitjitanonmodo aureis literis in parietes hincinde,ucrum etiam firma fide ininteriora cordis penetralia inferibenda, ut perpctuô,præfcrtim têpore cru ds Si afflidioniSjCius elfemus memores.Nam hæc fummam totius Legis at queEuangeltj breuiisimè continet. Primo enim oftendit genus mórtaliS 3dco^totum nlundum primorum Parentum prçuaricatione amp;nbsp;inobedien» n’alabem contraxifle ineluibilem, in iram Dei incidifte maximam, mancipi» umfädumdiaboli, attp quantum in fefeerat æterno pereundflfuilTe. Sc» cundo uero quodhomo labe pcccati foedatus nullis legis operibus aut tradi tionibüs hümanis Deo reconciIiari,SC peccatorum remifsionem mereri po» rLitrit,fcdpÖtiushic tantum intellexerit carnis malitiamrepugnantcmuo 13 rati DeijUt uerifsima fit ca fentêtiazper legem agnitio peccati. T ertio autê oftendit nobis hçc Chriftifententia Amorem Dci erga genus humanum,at quequarationeuelitplacari,nimirum infilio fuo unigenito.proptercaadeo nos dilcxitjUt proprio filiofuo nonpepercerit,uerùm in carné dederitatque crucicxpofüerit,quôfitnofteruerusmediator,atquefaccrdosæternus,iux» taordinêMelchifedech. Quarto tandemmanifeftifsimè hoc loco déclara tur,quanärati'onehoc Chriftimentumnobis fltappiicandum,utpote fola fide, nc quidnoftris uiribus tribuamus. Quid quarfo apcrtius ea breuitate a Saluatorenoftro did potuiiTetf'hic nihil quod ad falutcm pcrtinetdcefle,nlt; fiûç fijpereflc,nemö no uidet.Quicquid etiam in facris litcn's pafsim propo nitutjad explicationem huius fententiæ faltem pertincrc uidetur. Nam duö priera Legis,duo pofteriora Euangelrj feo pum oftendunt.

Vt autem haec quatuor ad Genus humanum accommôdemus,ô^ deciàgt; Keîigionu cot remus in quibus Religiones hominum,iam inde à lapfu Adæ,conueniant amp;nbsp;uenientiA cr difcrcpentjcertum eft quod in Primo huius fententiæ punrfto omnes homi- diferepAutiA, nesIudæi,Chriftianï,Turcæ,ô(^ Gentes confentiant .Omnes enim carnis in» firmitatem agnofcunt,0i quod nihil fit ab omni parte beatum.propterea lex naturae omnium mentibus infcripta,ut ilia mediante prauis cupiditatibus re fiftatur. Hineetiamfituthomo fympathia quadanimirabiliergaomnêho» minêaffidatur. In fecundo uero omnes Gentes terrarfl Deorum^uanorS cultores deficiunt. Illi enim hanenaturç infirmitatem uirtutibus quibufdam Si externa iuftitia reftituipoftearbitrantur, utnullo alio mediatore opus

habcànt. Verum ludæi amp;nbsp;Clin'fti'ani,adeocpet TufCæ, quiexIudæisSuClirf ftûni's religfonèm mixtamhabentj hicferè conuehiunh^nofcentesMcdia tore quodam nobis opus elTe.Hinc magis abhorremus Gentes qui Solemn Lunatn,homines, creaturas uarias, atque imputa animalia fibi Dcos hnxe* rût,quàm T ureas aut ludcos. In tertio foli Chriftiani à Chrifto capite diéli conucniût. Cùm enim ludaei præter Chriftum Icfum Mafigfiliumjin quo oi fcnfi iunt,alium terrenum qucndam Mefsiam fibi imaginentur,atqucTurcg cum fuis fedlatoribus impoftorem ilium Machomctem refpiciant,Chn'fti'a-' ni {eCe hic ab illis feiungenteSjChriftum Deifilium eile agnofcuntjfandîâtp TrinitatcmconHtentur,Apoftolicumfymbolumin Eccleltjspafsimdccan' tant atcp domi pronuntiantjlibentcr^ Dei hlium crucifixum ,faluatorem Dominum fuum adorant.Hincab alqs gentibus omni tempore odio habit», atc^ hincindc ad fupplicium rapti fuere, ut multamillia martyrum in prima cMjliMOTum Ecclcfia extiterint. In quarto uero,proch dolor,etiä Chriftiani à fe inuiceni (ujiidinm. difsidentihiccnim omnis cardo uertitur,quanamrationeChnftushliusDc» nobis applicâdus fit: omnes quidem fatentur Chriftn datum à patre ut muu dum fibi concilier, omnes credunt cius morte nos liberari, ÔC hlios Dei ncri: fed in eo uariatur,quöd Pontificq per media quædam àMonachisautalijsiu perftitiofishominibus( praeterDei Verbum)cxcogitata,utpotcperMiiwS, longas orationes,fimulata ie(unia,fanlt;ftorum inuocationcs,opcrum mérita, Ilarias cercmonias,atc^ humanas traditioncs,exiftiment homines dignos nquot; eri,quibus fefe Chriftus infinuet. Quod fi etiam aliqui in hac uita quædâIm* -rum omiferinr,id in Purgatorio refarciendum, donee tandem anima per in* dulgcntias Pontiftcis,aut facerdotum uiuentium coemptaopera,aut tempo ralem pœnam repurgata,adcoelos auolet. Sed Deum immortalêquidhoe aliud eft, quam Chrifti meritum obfeurare, atep corde SC opere aliud agere, quam orefatearis. Nositaque quibusEuägeltj docInna,Dei mifcricordia, ultimis his temporibus patefadla SC detetfta eft, fateraur SC credimus exani* ffno,nos gratuité fola Chrifti morte patrircconciliaros, atqp innoccnti eins fanguincrepurgatoSjUt nullis altjs medtjs opus habcamus,ucrum qnodio a fide paisionem eius nobis firmitcr applicemus, atque iuftificemur gr^ »s ^r illius gratiam,per redemptionem quac eft in Chrifto Ieiu,quêpropoiuit y US rccôciliatôrê,per fidëjinterueniête ipfîus fanguinc. Quod enim qoidâ ran tafticihomines ex noftris extiterint, qui fidei uim cxtêuare atep iuftitia qua-dâ inherent?fingere tentarut, hos non moramunlatis enim errorisiuû uins doófifsimis couuiefti funt. Sed tamêlibenter fatemur quod hanendé de qua nos loquimur,fequaturuitginnocêtia,nona obedientia,fpcs,charftas, oebo na opera neceirariô,utfrult;ftusbonâarborê.Hacc fuit religio Patriarcharû K Prophetarû.No enim per legê promifsio cotigit Abrahg aut femini eius inu hæredem fore mundi,fed per iuftitiam fidei. Hçc fuit religio primæ Ecclclig SC Apoftolorum,amp;fantumtcmporcàprioribusdiffert.Haecfuitreligiopr» morumpafsimChriftianorum,ÔCfacrasfcripturasenarrantiumPatrum.

sUftyrlledu/ Propterea ferpês illc generis humani antiquusfioftis uarijs modis per rne bra fua pios homines afflixit: Vt enim priores illos taceamus qui ab nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n»

fto adZachariam filium Barachiçufque interferfti funt,atquead Chrifti tem pora dcucniamus,quipro toto mundo, iuxta acternum Patris confilium, elt mortuusjuidemuscertequo furoremundus ergafaneftosDei confefsores defæuieritjUt Chriftum noftrum mediatorem in illis fupprimeret.Sic Sttn^' nus prioris Chriftianorûfeculi Prothomartyrcum omnibus ferc Apofiolis fublatifuntjinfidiantibus potilsimum eis luda:is,qui pro lege Mofaica zda*

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N VN C VP AT o Rt A.

wntPoftquam ucrô numerus Credenhum audus fm'flret,atqUc Euangeliâ nine inde per Romanas Prouincias annuntiari cœptum eüTetMonarchae illi ïwarumlmperatorcs Ôi domini nullum genus crudelitatis omiferunt, quo •nam Idololatriâ ftabiltre,fl^ ueram de Chrifto faluatore dodrinam extinge ’^cpofl'ent.hinc omnis generis tormenta excogitata, hincmultum innocen* tishnguinis indies efFufum,hinc tanta rabie multa hominum millia ad mar* tyrinm rapta,ut multoties carnifices lafsitudine déficientes fibi inuicem fuc* cedere cogerenturdd quod in tripartita Ecclefiaftica hiftoria abundc cerne* ’'clicct. Eo autem tempore Ecclefiac flatus,fi ad hodiernum conferatur, crat optimus.Turn enim Chriiliani inter fefe concordes læto animo Deum inuó fïbât,atque mirabili conftantia amp;nbsp;patientia externum hoflem fuperbant, ut Undemuidusipfîs accefleritjSC Chriftianorûreligionem afTumpferit.Pofl* quam uerôlmperatorum SCregum indulgentia Epifeoporû authoritas plus iufto fcfcextenderet,arque opes Ecclefiæ inimmenfum efient audæ,paula* iini a ucrô feopo Chriflo difcefrum,atlt;^ unà uarie hacr efes, atep horrendg fu* perftittones, partim à ludaifirio partim à Gentilifmo introdudac, mirum in jnodutn inualuerunt,ita ut hodie anciqua religio Chriftianorum tot OrdinS bruis,totinanibus cercmonijs,amp; tot abfurdis opinibus teda fit, ut eandem (nifiDeiuerbum amp;fandorum patrum monimenta exrarent)uixquis ab a* dulterina dodrinaagnofcerepofîet.Idquod multi aduerfàriorumnolintue* lintfpontefatentur. Hacep rationefadum ut tandem Chriftianifmus diui*

magna omnium iadura inuiccmfeiundusfuerit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Éuangelij

Qiianquam uerô omni tempore aliquot dodrina ÔCpietate clarifsimt ut* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;renoué'

onemfalutis retincre uoluerunt, fadum tarnen eft,ut quæ turn erat Epifeo* porum potentia,ftatim fub hærefeos titulo è medio fublati fuerint. Nunqua tarnen Euangeltj dodrina poft Sandorum patrum lucubrationes,clarius ni

, quàm fub loanne Hufso reuocata fuit. Is enim in Bohemia exiftens Pontificem Romanum ô(^ Ecclefiæ fuperftitionesmanifeftè perftringcbat, 2t^docebat nihil noftris uiribus aut meritis, uerùm omnia Chrifto attribu* ^nda.hunc enim Patrem expofuifte cruci, ut omnis qui credit ih eum no pe* tfatjfcdhabeatuitam aeterUam. Hinc offenfi Monachorum ordines effece* tant apud Romanos Pontifices,qui uel Imperatorum potentiam fuperabât, titamp;ipfe in Concilio Conftantienfi in cineres pro more redigeretur.Hacau temrationc hincinde pqs et dodisuiris oeçafiodata diligentius Hufsiticâ doârinam examinandi : quanquam uerô femper multi effent qui Euangeltj fummam intclligercnt,maiori tarnen ex parte,metu martyrtj, fefe intra pnua tosparietes continuerunt.Donec tandem certtumannis elapfis, iuxta Hufsi Prophetiam, infigni fortitudine SC Deifpiritu præditusD. Martinus Lu* therus Indulgentiarum impoftura excitatus hanc caufam Veritatis fufeepit, atep ftribendo, admonendo,prædicarido, amp;nbsp;aducrfartjs refiftendo per qua* dragintaannos intègres,adeo uanos pontificiorum errores detextr,ut nulla hôdié regio extet, quæ non fuos habear Euangelicæ dodririac Aritiftites 6^ CôfcfTores.FuerSt etiâmulti alij eruditioe ôô pietate clarifsimi uiri,qui in di* uerfisEuropaé, Germaniæ præfertim, partibus, eandem cantilenam,afflidis inhacreligionis confufione confcicntns,laetifsimani cecinerunt. Nec etiam Dciinftindu defuerunt Principes ÔC Magiftratus, qui hâc dodrinam regu* buerbi Deiexaminantes,Ecclefiç repullulafcêti dedéruntinfuis territortjs hofpitia. Inter hoSjPrinceps clementifsime,non immeritô antefignanusnu* ttierandus es. Non enim tantum inter primos Euâgeltj puritatem,contêptis

mundi minis»admißfti, uerum etiam quantum fieri potuit præcàuifti, quigt; bufdâdocflorumuirorum conuêtibusMarpurgihabitis,nemaiusalfquod difsidium inter dodrinac huius antifiites ( quod unicc Mille artifcx illemo* liebatur)oriretur.Hoc uero cùm Romanus pontifex atque Ordo,qucm uo* cantjEcclefiafticus fenfiffct, Impcratores,Reges,atque Principes contra hu iufinodi ueritatis præconesincitarunt,exacerbarunt,atque armauerunt,qua fi uero homines feditiofi, uaniloqui,Religionis contemptorcs, amp;Hæretici effentn'd quod etiam olim D.Paulo contigcrat. Hine Magiftratus pafsim ira accenficarceres, tormenta,niultacpinufitata ÔC horrenda fuppliciacontra eos per multos annos cxcogitarut,ncc etiam hodie in quibufdam Io cis finis gt;nbsp;exiftit,putantes fefe hacratione Deo pracftarc obfequium,

Mdrtyrum me Qiium autem rerS politicarum amp;nbsp;ciuilium Hiftoriac omni tempore com* morilt;i ({uategt; inendentur,utquimultiplicesufuslegentibus ëiaudientibuspracbeant, da

■'i celtt)rÜ4. fcflicct faciunt aliéna pericula cautum,quanto magis res cç obferuandrqug ad uerac dodrinseftabilitatem, confeientiarum folatium ,fideinoftracfirmt* tatem,adeocp uitam aEternam facere uidentur. Quae quidem omnia in tyrum dodrina, conftantia,patientia, amp;nbsp;ipedofa morte abundefatis patch* unt. Hine certe uidemus quanto ftudio amp;nbsp;diligentia prima Ecclefia Marty* rum dida 8C fadaannotarint, quantafedulitate eorummemorias célébra* rint,qu5ta ueneratione corum libros,ucftimcnta,ofla, omnes^ reliqmas Ie* pofuerint,donee tandem res illa,qu3cftus gratia, ad fuperftitioncm Ä Idolo* iatriam deuenen't. Nam ijs admonebantur,quod Ecclefia militans in hac ter ra cruci effet expofita,quodcp Chriftus Dominus noftcr hac rationc preset fuos eledos, eosep animando amp;nbsp;confortando,ad finem uftp confcruet. De* indeuero quod dominus Deus nonhxc caduca amp;mteritura bona,quæP*^ runep 8C impqs contingunt,fcd acterna amp;nbsp;coeleftia timentibus ipfum prop»^ coftitucrit.Hic enim peregrini funt,amp; coueriatio corn eft in coelis,atlt;5 hop renda poena Tyrannis amp;nbsp;Epicuræis expedanda. Et tandem quod ifffpe patientia,non carnalibus armis,mundus à prjs uincatur.Propterea amp;nbsp;Dcum in fandis fuis Martyribus,quibus hæcfidei dona collata fucrant,maiorcsno ftri laudabant. Hiice inquam 8i fimilibuseogitationibusantiquiCmm^n fandorum memorias cclebrabant. Quoniâ autem ultimo hoc a pcriculolo tempore, quibusueritas patefada fuit,nonminoriconftantia Äpau^nta» quam fupcrioribus feculis,plurimt fanditate amp;nbsp;eruditionc clariisinii ritus fandi uirtutc fret lt;nbsp;ianguinem fuum pro ueritate teftificada promndere non dubitaucrut, certe fummae ingratitudinis firent, eorum dida,lacta,mor tem^ cami acerbam filentiopractcrire. Cumitatp dodrina amp;nbsp;pietate con* fpicuus uir D.IohSncs Foxus Anglus, qui apud nos Bafileae in Mariana per fecutioc exulabat. Martyres Anglig amp;nbsp;Scoriae ante quatuor annos fufifsmte annotant,atep libro fccundo fui operis in Patritio Hameltono ordincm que* dam’propofuerit, quo per régna amp;nbsp;nationcs ,res Martyrum defcribatur, ex pedauimus fubinde hadenus quando tandê Secûda pars uel ab ipfo,uelaD alio quodam Hiftoriarum amatorein lucem prodireri

Oper« hm'ut Qyg 3 aliquot annos fruftra D.Foxij amici mei fingularis, laborcs ratio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam pracfens una cum D.Ioanne Balço quondam Hiberniç Ejmeopo

mead huiulmodflabores fubeudos iaepiusadhortari erant) exp edaffemus, multiç pt) 6^ dodi uiri una cS Bibliopolis partem fecundâ cfflagitarcnt,tan demquorundam prpeibusperfiiafus,mihi hoc onus,quantumuis feren 0 impari,imponi paffus fum, iperans me hac rarione Ecdefiat atque omnib*’* cordatis amp;nbsp;prjs uiris ut plurimum gratificaturum. Fucrunt quidem altq^ quiantcFoxumamp;poftillmninagna utditate res Martyrum deferibcreag*

grcfsifufitjintcr quos D. Ludouicus Rabus amp;nbsp;loanncs Crifpinus fuere praeii cipuijcx quibus etiam potifsimum ( id quod ingenue fateor ) noftra decer* pumus; fed altj fuere longtores in receniendis diiputationibus QC enumeran disadionibus Confeflbrum, alt) confufeNationes inter fefe mifeuerunt, alij unicæNationiinhaerentcs,ialtemunum autalterum exdiuerfisregionibus admifeuerunt. Nos itaque certum modum ÔC ordinem tenentes, omnium libros amp;nbsp;tradatus qui de hac re unquam fuere aediti diligenter percurrimus, nobis inferuientia collegimus, atque Gallos amp;nbsp;Germanos Ânglisproxi* mos, unà cum quibufdam kalis in banc fecundam partem digefsimus, adiu«* tietiam multorum clariisimorum uirorum literis, qui nobis ea communica-runt, quæ hadenus nondum fuere uifa autaedita. Fuerunt prxterea aliqui Martyres, qui pro fua eruditione ipfi adiones fuas cum aduerfartjs, dum in uinculiseflentjconfcripferunt. quæpoftea ab eorumamicis, quibus tranß mifsaî erant,funt a:ditç. Cum autem D. Foxus in prima parte longiores cum aducrfarfjs difputationes, 0^ Martyrum fingulorum cofeisiones inferuerit* noshuiufmodi quantum fieri potuitreiecauimus , nelibri magnitudo, ob Martyrum nokrorum multitudincm, in immenfum plus iufto crefeeret: Comcnim tales digladiationes ubique fere fintfimiles, ledorem co tranC* mittimus.Speramus uero omnes alios Martyrum Hiftoricos aequi boniep noftrum conatum confulturos : fatentur enim fefe ex animo cupere ut Dei gloria in fandis pateat, Si per Chriftum admönent,adeo^ hortâtur omnes, win hoc opus tarn utile ac ncccfiarium diligentiam omnem amp;nbsp;opcram con foant. Id quod modo pro mea uirili praeftiti. Adhortor etiâ ut fi qui aliquid nliud de hifee tribus nationibus ( quod non dubito ) habeant, ut inférant at* que ædant. Aut fi malunt Tertiam partem huius (^eris conficere, ut id ma-turæpræftent. fuperfuntHifpania, Sicilia, Illyria, Græcia,Vngaria, Polonia, I^ania,amp;: multæ aliæ Chriftiarti nominis régna amp;nbsp;regiones, quorum nullum

quodnonfuoshabueritMartyres, quibus, fiquid noui habcntdcGer* wanis, Gallis, Si Italis connedi poflunt. Timendû practerea ne breui tem* pore pcrfecutionehinc inde orta, piur es futur i fint Mar tyres, praefertimin Çalliajquç h odie, animis incolarum inuicem incenfis,totam fere molem hu* msinreligionedifsidij fuftinet. Sunt cnim uereor homines quidam difeor* ^arum Sc belli amantes,qui ob priuaîasjjuafdâ cupiditates olcû igni addere «partes difsidêtesmagis cxacerbarenÔ defikunt.Quinpotius,Cliriftian/, wationeardenti ad Deum incumbimus, mutuas^ operas conferimus,uC belleôddifeordia fublatis, reftituat ubiquepaxSi. concordia,nealiquândo Chriftianinominis hoftes qui negant Chrikum nokrum à Deo pâtredatS wineo rccôcilietur fibi mundus, nos oes opprimant. Certè fi abfit philautia «cæcus amor habendi,facile Chrifiiani conuenire,SC omnes religionis con trouerfias tandê deponere poflent : non cm ufcp adeo fciundf,ut multiarbi* ^tantur. Omnes in Chrifto Baptizati fumus, oês Trinitatem adoramus* oes •ymbolum Apoftolorum confitemur,omnes Chriftum Dei filium pró mun di peccatis crucifixu Si mortuû credimus,Ô^ faite de applicatione meriti eius ( ut mihi uidet ) diieeptamus. Cur no hoc loco facras literas audimus f cur nô fandorû Patru explicationes t* Certè fi in co unico luftificatiois articules probe coueniremus, procul dubio in externis quot^ ceremontjs ÔC Bcclefia ftkis traditionibuSjin quib.nulla eft necefsitas,paulatim iniri poftet ratio, ut coiundis animis Den glorificarcmus,nc tot martyres pofthacficrêt,atcpin* Rocentiû fanguis de terra clamando mortaliû genus corâDco iufto iudice aceufaret. Hue omnes Monarchae, Principes, amp;Ecclefiarum præfules fiias cogitationcs Si confilia dirigere deberent, uttandè uoeê hanc Chrifti audi* tenuBeati pacifici,quoniam hi filq Dei uocabuntur.Scd h»c alias.

Dedicutionu Cùm ucro honefta laudabili confuetudine ( laborc hoc Dci gratta fini* » to)cogttarcm, quemnâ inter Chriftianæ religionis Proccrcs huic libre Mar* / tyrum patronum afcifccremjilluftrifsime Princeps,tua cclfitudo unice occur rit,ad qüem cofugioddcp partim ob fummam neceisitadinem, cognationê, 6^affinitatem,quaeTemperantiquifsimæ domui Hafsicaccumilluftrifsima familia Vuirtenbergica ( quam mihi à multis iam annis loco Mccœnatû de* legi Si fcnfi)intcrcefsit,amp;etiamnum intercedtt,itaut in nepote tuo,optima fpeipuero, principe Friderico comiti Vuirtenbergenfi amp;nbsp;Montisbelligar* denfljSCc. utratç familia quodammodo coaluerit, adeoque nihil de unafami lia dici qucat,quod non ad alteram quo^ pertineat.partim uero ob proprias Si fingulares Celfitudinis tuæ uit tûtes , quæ iam inde à fedato tumulturuftF co,9d fublato furore Anabaptiftico in teemicuerunt.ProptereaCattorumce lebre nomen noftris tèporibus multo celebrius tuis uirtutibus redditu. Non «tiam dubito quin filtj tui,Heroico fpiritu praditi,patcrnum hoc Si domefti cum uirtutis exemplum imitâtes, fîmili ratione Patriæ Si Germania affli(?b’ hifee teporibus profuturi fint. Cuius etiam rei praclara quædam ab eis data fpecimina extât.Idcirco hadertus quacûcç occafioe oblata, inftindu SC amo rc quodam naturali, dum ueterum Hiftorias perlegerem, aut nouas conferi bcrem,autin alias linguas( Germanicam præfertim ) transferrem,utriuf(çfa milij Temper honeftiisimam mentionem teci, fadurus porrô,fi Deus longio i rem uitâ coceficrit. Deinde ucrô quod celfitudo tua iam inde ab initio re* nouarç Euangclicæ dodrinæ,cuius potiTsimum in hoc opère ratio habetur, unà cum illuftrifsima Saxonica domo,magno rerum temporaliumpericulo, ptjs Si dodis uiris hoTpitia dedcris,eoTdem foueris, Si liberaliterTuftentaris, ut non tantum uera Talutis uia hac ratione in tua ditiôe fit iuxta Dci uerbum

3 propofita,Ted etiâ ad finitimas Si ulteriores quo^ regiones peruenerit. Et tandem quod illuftriTsima dementia tua in eorum numero fit, qui propter Euangclq profeTsionemipTamepiuftitiam perTecutionem patiuntur, amp;qui fiiafideatcp patiêtiainipfis uinculis Veritatidcderuntteftimoniô,ttautnon immerito inter Dei martyres Si cofdTores huius libri,magna pofteritatis ad-4 mirationc,loc3adeptusTis. Habentetiamomncsptf,quicruciTuntexpofi* ti,mcmorabilediuinæbonitatis Si prouidentiæ in te exemplum, ut qüem Deus multô cumulatiorib.benefictjs poftfidei probationé, quàm anteaaffc Cerit: dum dona Tpiritus Tandi certiTsima,atqp etiam huius Tcculi externa bona,quæ ubiuis in tuis regionibus Tunt multiplicata,Confiderauerint;id quod etiâolim S.Iobo contigificlegimus. Haeinquam cauiæfuere,curtibihunc de Martyribus librum,prç cundis alrjs dedicate uoluerim. Atqî etiam inTpé certam ducor,hunc meum qualemcunqp conatum tuæ cclfîtudini, adeoque toti illufiriTsimæ familiæ HaTsicæ futurum gratifsimum. Cui me etiam humi liter com mendo. Deus pater per filfum fuum leium Chriftum mundi Talua* totem tuam celfitudinem, cum maximæ Tpei liberis, tota familia, omnibus Tubditis in uera pace diu conferuet incolu-

^^'^‘^finierDoladecolldtus '‘ti/ienfes dliquot dues cdpti zr exußi ^^^'mGermdnidconßitutd

'inGdHid exoptdndd

^^feudldiis cacus Loudnij cldm fubldtus ttnsBergierus Lugduni exußus

«lt;gt;1« Brulius Torndci cremdtus ^^‘tsDenochaus Cdrnuti exußus

‘^‘tsFlyfleden Colonia combußits 60 ‘tiu Giudet 'm drce Peneid GdUia cremdtus 8t ftfi« Mio« Tonwci exußus

‘briisNtiuiherus Lugduni cremdtus etrtif Scribd Lugduni exußus ^^dsSerrdTolofa necdtus

Spenglerus m Enßsheim fubmerßus ^‘‘^^sdeVdl.iiemdufii cremdtus quot;fppus pius Cdttorum princeps cdptus ƒ onide Eudngelij dodrind confultdnt ^°nponms A.lgierius Roma exuflus jx?

Vefintinus in Burgundid Kdrtyr fldus

^VTHOKES QyOKVM OPERA POTIS^ fimum m confcribentlii Martyrum aflionibtts ufißumui.

ET PERICTLOSIS firSCE temporjevs evened tiint,maximarumcp perEuropatn,pfacfertimuero Germaniam,

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in priori parte quæ de Martyribus Ângt; Vuicîeffi

gliæ copiofe confcripta eft, etiam fortiisimi huius Progt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à ponti

thomartyris mêtio fada fit, tamê omnia multô breuius fice fupprtjfi» 8d compcndiofîus enarrata,quàm uiri huius dodrina et nominis celebritas requirebat: id quod ideo fadû, quia nec in Anglia natus,nec ibidem martyrio coronatus,ue rum natione B o emus exiftens Conftantiæ infuperio* ri Germania exuftus fuit, Ab hoc itaque pofteriorcm

partem huiusHiftoriae aufpicantcSj paulo alrius uitam at(^ cafum eiusordie mur.Poftquam Joannes Vm'clefFus Anno partæfaluds 1387 mêfeDecembri in Angliâ in domino obdormuiflet,eius opufcula,quorum plura confeupfit, anno 1410 Oxoniæinignemconiedaamp;concrematafaerunt,prçfentcAb* bate Salopiæ Vniuerfitatis Cancellario. Eius etiâ oflà anno poftipfius mor* ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tern quadragefimo primo lufTu pontificis efFofià,exufta in cinerem redada,

atcç in aquam coniedta funt: Londini etiam in fumma curia fadum eft à rege Heinricoeius nominis quarto Edidum,quo omnesij compræhenderentur qui difciplinam Vuicleuifedarent, aut aliquo Audio fauore^ profequeren* tur. Eos autem uulgo Lolardos appellab ât: Quod fi qui eius dodrinam ob* ftinatius amplexiretinuiflent,uthiprimOEpifcopis,deindeIudicib.ciuibbus traderêtur,morte^ afficercnt.Hacratione Papa omnes^ eiusfedatoresipe rabant fefe effecifle ut ilia ueritatis fcintilla,quam Deus in Anglia per loanne Vuicleuu accenderatjplane effet oppreffa atep extinda. prxfertim cum mul* ti pietate 0(1 dodrina præffantes uiri paffi'm ad iupplicia, iuxta régis décréta, aiudicibusraperentur, quorumaliquiàdodiffîmoatcpoptimouiroloanne Foxo in priori op ere ordine recenfentur. Sed prouidentia diuinarem longe in partem contrariam deduxit,atqî opinionem pontiff ciorum fcfellit-^Prima enim illam atep exiguam Euangelij Lucem ita excitauic amp;nbsp;auxit ut eo exre* gno pofteain totum terrarum orbem diffuderit, atep itamundum teterrimis tenebris oppreffum, hoc tarn falutaris cognitionis lumineaccenfoilluftrai*^’ Res aut hac ratione ada eft,qucmadmodum hincinde dodiflimus uirloan* nes Crifpinus(qucm potiffimum hoc opere fequimur)ex uarrjs antiquorum Joannes Huß. monumêtis amp;nbsp;Conciltj Conftantienfis adionibus colIegit.Quidaeratfcho* Romanæeccle jaftfeus in Oxonienfi Vniuerfitate,cxnobili Bohemiç familiajnomin^™^‘f (gt;rehetuiit. nbsp;nbsp;nadus eft, quibus adeo eft deledatus,uteorum deicripta exempla fecumm

patriamreuertcns,quafipretiofiffifflum thelaurum déportant, hos autem 1* brOs duntaxatcomodauitBohemis,ftudiolishominifaus,alieni'stunca ep manis, quod hi fcholæ acadæmi^œ Pragenfi cum maximo Boheniorum lore pracerantEx omnibus fcholafticis ftudiofis^ hominibus,quiin^^ * X «erßtate tunc florebant, loanncs quidam fumma erat exiftimationc, tame loco obfeuro natus effet,ex quo dam pago qui Hus,id eft Anfer, dicebatur,a quo cognomen ille accepit.Hic igitur loannes Hus,cum effet acriacutotp in geniofumma^facundia,dodrinä Vuideui omniftudio compl^^^®^^^ pit Germanos in difputationibus agitare ac uexare, ut, quiprinejP^“^guen* dam 0^ dominatum in ea academia obtinebant, uidi pudorelocu «eile con' cefferinf.cùm præfertim q qui erât ex ipfo Bohemiæ regno, à rege Vuenccs* lao impetraffent,ut Vniuerfitas Pragenfis ad formam rationem^ Paffiicn is inftituereturacregeretur.

Difeeßio Ger^ Ea autem res Germanos à gubernatione redione^ ftudiorum * tnanoruabur^ Itatp ea rerum comutatione offenfi Gérmani, cùm fe mutuoiureiurando 0 * bePra^enfî, ftrinxiffent, plures duobus millibus uno eodem^ diePragadifeefferunt,

Lipfiam,quæ urbs eft Miihiac,à Praga trium dieru itinere remota, feoem u* diorum fuorum domicilium^ tranftulerunt. Bohemi autem poftea gymna* Cf difeiplinam pro fuo iudicio atep arbitrio conftituerunt Si gubernarunt. e quibus loannes Hus omnibus facile praeftabat, cum dodrina SC eloquen gt;' tum uerô uitç iànditate atep honeftate commendatus. qui quidem hanen mediocrem adeptus exiftimationem atrp authoritatem,cœpitinluccm p * ferre quod de ueritate animo fijo piè fentiebat.Fuit quidâ dais tcmplum praedaru magnificum^ extruxcrar,nomine S. Matthaei MatniæÇ nuncupatum, quod Bcthlehcra appcllabat. In co etiam prouentus r«

’dalendos tuendos® duos concionatores necciïànos, ut hi lingua uernacii* ‘’apndpöpulutn dieous tum feftis tum etiam caeteris condonarentur»

loannes Hus unus ex duobus deledlus fuit, qui cum maximu animaduer* ^«etpopuliin dodrinâfuam iludium, cœpit aperte profiteri, quid delibris » uicleui fentiret ac iudicaret, plané affirmans in his omnem ueritatem conti ’'friallud etiam làepe fignilîcanSjfe poft obitû fuum nihil magis cupere,quàm ’'iimûfuum ad eum locum in quo iam Vuicleuus quiete beata frueretur, per ^^niie : tam certum de illius uiri tüm docftrina turn uita indicium faciebat,atgt;

I Jluetcftimonium éiapudomnes dabat.Omnes propéfcholafticifequebant bannem Hus,multicp alij homines non parug exiftimationis,quibus cum e* maxima pars nobilitatis coniuncfta erat.

QyumhacratiOné officio concionatorisfungeretPragæ in templo Beth ïoMnis Hußi '^fni,acChrifti Euangelium potius quàm humanas Pontiff eu traditiones lt;iuthoritlt;K.

inftituiflet, fuborti funt nonnulli, qui eum ad loannem eius nominis ^//Pontificem Romanum,tanquamhæreticum detulerunt.Pontifexip* ■■tni omnem Cardinali de Columna commifit:qui audita aceufatione diem loanni Hus, qua in curia Romana fifterctur. Quo fa cio, Vuenceslaus oyianorum amp;nbsp;Bohemiæ ReXjflagitante etiam id primùm coniuge fua So^ P*’’’,deinde uniuerfa nobilitate Boff emiæ, quibus acceffèrunt preces totius

amp;uniuerfitatis Pragenfîs,legatosfuos Römam rnifit, qui peterentà ontifice ut hociudicio loannem Hus liberaretn'nuidiofé enim per quofdam ^■‘Isuolos aceufatum effe,neçB pofte eum propter infidias fine periculo Ro^ ’^proficifcji

T'e quoc^ loannes Hus,ante diem fibi conftitutum miftis legitimis amp;idô P^'sprocuratoribus in curiam Romanam,firmiftîmis rationibus innocentiS X ^'’’probauit,qua fretus exiftimauit fe facile confecuturum,ne coràm adefi-çptopter periculum ad didîum fibi diem cogeretur. Sed cùm Cardinalis de ^lunina, cuius unius iudicio 8C dtjudicationi res tota permiftà erat,nullam fnuonem admittere uellet, prOcüratores Ioannis Hus ad ipfum fummum ontificen, prouocarunt.Quanquam ne hoc quidem ultimum refugium tan Columna ualuir,quin loannem Hus,cùm Romain

V ni fibi conftitutum no ueniftetjtanquam contumacem hæreticum,pub ^„^^tommunicatum pronuntiaret

^fdtarnen cùm procuratores adfummum Pontificem prouocalTent, dati ProKocxti« alij indices, Cardinalis Aquileianus 6d Cardinalis Venctus cum alijs procurdtorutn jYi fefquiannum ufcp rem cxtraxiftent,tandem ad Cardi iw'».Hhî.

’ Me Columna fententiam redierunt:ea^ confirmata mandarunt procura Ioannis Hus,ut à delenfione defifterent : neque enim fe amplius hoc P Wos efle, Itacp cùm procuratores inftare non definerent, quidam ex cis ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt :reliquiinfelt;fta re inBohemiara

Cutnitacp Conftanfiêfîs fynodus,Pontificis Romani Sgt;C SigifmudiRoma nbsp;nbsp;nbsp;,

Iffungariæ Regis, amp;nbsp;aliorum Regum communi confenfu indidla bufA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® Romanorum SC Hungariæ Rege negotium nobilibus qui

uff is Boh émis, qui loannem Hus Conftantiam adducerent, ut amp;nbsp;fe infamia in^uam propter falfg ÔC hæ csedoéîrinç fufpicionemincidiftet.Qyod ut tuto facere poftet,miftæ funt Pffeofdem Nobiles literæ, nomine amp;nbsp;mandate ipfius Regis Sê Latine Germanicèfcriptæ,quibus publica ffdes contineba-tur,Exemplum earumfubfcrP pfimus.

SICISMKNjyVS D^.1 GRATIA ROMANORVM per^AugtißudjiS!'Hungdrig-,'DdlmdtiaiCroAtice-,v‘c,Rex uniuerfu es“Principibuseccle fidflùii esr ßculdribus,Diicibud es“ MdrchionibuStComiübudiBdronibui-, Nobilibud, ProceribM, MilitdribuSiMilitibuiyClientibui^CApitaneid^Potefldtibuf) Guberttatoribf/f,Prlt;sfidibus,Publia nistOfficMbudyquibufeunq, CiiiitdtumyOppidorim',ViUarum^e^locorumcotnmunitdtibus^dcRe iloribuf eorundem catcrisq^ noflrii es‘ fucri Imperij fubditis V’“fidelibui gt;nbsp;ddqW)s prafentesliteraperuenerintyGrdiidm regidtn

Encrabiles,illuflrcs,nobiles Sdfidelcs diledli,honorabilemMagp ftrum loannem Hus,ftcræ theologiæ Baccalaureum amp;nbsp;artium Ma I giftrum,pracfentium oftenforem, de regno BohemiæadConciliu 1 generale in ciuitate Conftantienfi celebrandum in proximo, tra^ feuntem,quem etiam in noftram Sd. facri imperij protedlionem recepimus Sc tutelam,uobis omnibus amp;nbsp;ueflrûm cuilibet pleno recommendamus anecru, defiderantes quatenus ipfum cum ad uos peruenerit, grate fufciperc,fauora-biliter tradlare, atcp in bis quae ad celeritatem amp;nbsp;fecuritatê itineris ipfius pep tinent, tarn per terram quam per aquam, promotiuam fibiuelitis Sddcbeatis oftenderc uoluntatem, nec non ipfum cum famulis, equis Sd alijs rebus fuis fingulis,per quofcunqt paflus,portus,pontcs,terras,dominia,iurifdidliones, ciuitates,oppida, caftra, uillas, amp;nbsp;quælibet alialoca ueftra, fine ulla folutione tributi,telontj,aut alio quouis folutionis onere, omni^ prorfus impedimen-to remoto,tranfire,flare,morari Sd redire libéré permittatis,fibicp Sd fuiSjCum Opus fueritjde fecuro amp;nbsp;ialuo uelitis Sd debeatis prouidere condudlu, ad honorem öd reuerentiamnoftræ maieftatis. Datum Spiræ,anno Domini Af. cccc, A-z/z/jdieOdlobris A-p///.RegnorumnoftrorumHungariae,Öde,an, X ///,Romanorum uero r.

Quamobrem loannes Hus,cumfua{ponte tum patrocinioÖdtutelalmpc f atoris Romani fretus, Conflantiam iier inftituit, Sed priufquam Prag» cxi-ret,publice ßgnificauitliteris Latine,Germanice öd Bohemiceferiptis A bus templorum paifim afFixis, de iua profedlione, ut fi cui fuijpeda eius do* dlrina eflet,hoc coram domino Conrado Ärchiepifcopo Pragenfi:aut,uma-lit,in fynodogenerali proponat.ibife dodlrinæSdfidei fua:rationem red* diturum.

Eodem ctiamtemporeraifitloannesHusadNi'colaum cpifcopumNaza retenfcm,inquifitorem hæreticæ prauitatis, in ciuitate QC dtœcefiPragenu, a fede Romana conftitutum, eumcprogauit fi quid in eo crroris comperiflet, ut publicefignificaret. fed idem Epifcopus relpondit fe multa fæpius cum Io anneHus communicafre,nequeunquamcogrtoui(re quicquam in co indp gnum uiro pio Sgt;C fideli. id^ fuum de loannc Hus teftimonium comproba' uitfuisipfiusliteris,anno m, cccc, xinh die penultima mcnfisAugufti. H1« Conßdtt' nbsp;nbsp;Idibus Odlobris eiufdem anniloannes Hus, comitantibus eum nobilibus

tid ^ofeiÏM. dominis Vuenceslao de Duba amp;nbsp;loanne de Chlum, relicfla Praga, iter Con-ftantiamuerfuscftingreffus.In ipfisciuitatibus quastranfibat,præfeitimlî quaefuerant alicuiusnominis, publicis literisiuam præfentiamfignificauit, his propemodum uerbisdoannes Hus iam pergit Conftantiam,ad oftenden dam ibi fidem quam hadlenus tenuit, nunc tenet, amp;nbsp;ufcp ad mortem præ' liante Chrifto domino tcnebit.SC ficutantea per totum regnûBohcmiæno* tum fecit iuas intimationes amp;nbsp;literas uolens in conuentu genetali curiae archi cpifcopalis Pragenfis de fua fide rationem reddere,6C ante exitum fuum cup Übet aliquid fibi obtf cienti latisfacere, ita amp;nbsp;in hac folenni Imperiali^ ciuita-te nötificatjfi uult aliquis errorê «cl haerefim aliquant imponere,ut fe ad concilium

cüinm praeparet.Inomnibus uero ciuitatibus, maxime uero cum in Germa* niam ueniflet,ingens ad eum multitudo cofluxit,ab ipfis ueto hofpitibus per omnes Germaniae ciuitates, a ciuibus, Sgt;i. nonnunquam ab ipfis etiam paro* thisjfiimma humanitate óó libcralitate acceptus eft,adeó ut i^fe loSncs Hus i*/ Germunii in quads epiftolafateaturfe nufquam maiores inimicitias quaminBohemià fxpertume(re.Acfifama(utfit) de eiusaduentupræcurrerat,omnes uiae re* fcrtæerantijs qui loanném Hus uidere cupiebant,eicp gratulari,imprimis uc foNoribcrgæ, ubi mercatores qüi præcefierant, de aduentu eiüs ipfos dues ‘««rant certiores.In eadem urbe, cum paróchiplacritp fecretum cum co col* ‘oquium poftularent,reipondit femallepüblicècoram omnibusfuamfen* ’«ntiam patefacere, neep enim fe quiequam uelle occultuni habere. Ab hora •giturprandij coram ipfis facerdotibus amp;fenatoribus, plurimiscp altjs ciui* nusufqp ad noëlcm magna cum admiratióne omnium locutus efl:, folo Car* ’nnfiano quodam doólore,amp;parocho diui Sebaldi improbante.

f nbsp;nbsp;nbsp;uigcfima,ex quo ab urbe Pragenfi difcefierat, hoe efl: tertia die men* AduêtM ioiiti.

Nóiienibris Gónftantiam uertiens, ad uiduam quandam optimam matro Hmï in urbent ^^,in uico iantfli Galli diucrtit.Poftridie eius diei dominus loannes de ConütUitienA ^nluni S(: dominus Henricus Latóembog, ad Pontificem Romanumingref ‘’Pfimum indicarunt ei præfentiam Ioannis Hus, quem ipfi iubflde pumicà '^^manorum Hungariæ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Conftantiam ad generale concilium addu

j ‘«nt. Rogabant deinde ut per ipfum quoep, ipfius Regis Romani gratia, °înnes Hus abftp omni pcriculo attp impedimento Conftantiæ effe polTet. ^iJibus tum pontifex refpondit, etiamfi loanhes Hus fratrem fibi german« ’^idilfet,tarnen fe nullo modo commiflurum, quantum inipfo fitum erit,ut ® *Jinaeifiatiniuria,quandiu Conftantiæ eilet.

intereafyj^jj^^s ipfius Hufltj aduerfarius,Magifter Stephanas PaletxBö Aherfirii uenit,cuius focius Stanislaus, nepe deZnoima,uixduni egreflusjexapoftematis doloremortuus eft.Paletz igitur

Snaiiiprirr,^j^ Ç;Q^fl■aJlt^ana ueniflet, adiunxit fe Michaeli de Caufis, primo °ïnnis Hus 6C acerrimo accufatorC. Ac ne hoc Omittäm, Paletz ipfe inde ab r°lefcentiafua familiariflimc ufus eratipfius Ioannis Hiifltj conflietudine. J'* «Um bulla quædam Ioannis .r jvzz/pöntificis Romani Pragamallata eflet ƒ'itraLadislaum Apuliæ Regem,réftitit ei biillæ loannes Hus, quod uide*

«arniniquam efle.Paletz uerö,quanquam in coriuiuio quodam, audientc îuncHus,palamconfeiTus elTetbullam æquitati contrariam efle,tamen

? Pontifici Romano erat obnoxius propter quaedam eius beneficia de* . nbsp;nbsp;earn bullam contra loannem Hus. hæc fuit caulà difeordiæ inter eós,

p/«ruerô ille Michael de Caufis, fucrat olim parochus innouaPraga,fed P,^P«$dae,nouum quoddam aucupij genus fibi excogitarat.præ fe tulcrat e* confilium reperifle,quo aurifodinæ quæ perierant, réftaurari poiTent,

jj ^,’2’«ur Vucnceslaus ingentem ei fumma pecuniæ in manus dat, ut quodi P°^ceret efficeret.Ille uero bonus uir,cum paucos dies laboraflet,hec quic* efficeretjte defperata,ciàm fe cum reliqua pecunia, ex Bohemia in Ro nido,fubduxit.His moribus, facile ab aduer

ß Ioannis Hus,pecunia fé corrumpi paflus eft.ut cis fiia operam, id quodi j^uefccitjcollocarer.

ÇA nbsp;nbsp;nbsp;igitur Paletz amp;nbsp;Michael de Caufis,communi opéra certos articulos

Pf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conferipferunt, quos dicebant fe ex feriptis eius excer*

îlii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obnixè curfitando,Cardinalibus,Ëpifcópis, monachis,

huiusfarinæ hominibusoftendebant:tjscp adhuceflc longe grauiora, hilf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contra fantftifli'mas conftitutiones Papte atm ecclefiæ ad*

* ‘^t 3 quæ fi opus fiq in concilio ipfo fe propofituros cfle iaaitabant. His

facibtrs incenderunt fpontc indtatos homtneSj ut de comprehendendouiro fandliflimo loanne Hus omnes confilia conferrent.

Cum igitur loannes Hus ad fextum Sé uigefimum ufqi diem Conftantiae fuiflet(cum interea priuatis amicorum colloques, Icgendo^ ac feribendo a-liquid, tempus illudfefelliflet ) odauo demum Sé uigefimo die, Cardinales, qui tunc erant Conftantiæ,inftante Paletz cum Michaele de Caufis, duos ex Epifcopis,Auguftanum amp;nbsp;Tridentinum,Confulem præterea ciuitatis Con-ftantiæ,amp; equitem quendam, in diuerforium Ioannis Hus, ftib ipfam horam prandij miferunt,qui dicerent ei,fe ex mandato Papæ Sé Cardinalium miflb’ elTe,ut,quod ipfe etiam fæpenumero optaftèqad perhibendum coram eis do drinæ fuæ teftimonium ueniret,fe iam ad audiendû paratos elTc.Tumlo^n' Hiw cupitpd' nes Hus, Non ueni, inquit, hue eo confilio, ut feorfim coram Papa Sé Cardi-Idm cordm to/ nalibus caufam meam agerem (id enim nunquam defideraui) fed in uniuena rlt;ts'gt;«odo cdu {ynodicohgregationecomparereuolui:at(^tum prömeadefenfione,qnx Deus mihi largitus fuerir,quaGunqj de re interrogatus fuero,finc ulla dubita-tione aperte refpondere.itaqp no reeufo (quandoquidem id à me poftulatis) etiam ad ipfos Cardinales quamprimum uenire : à quibus etiamfi male acci* ptar, conndo tarnen domino meo lefu Chrifto, fore ut morimalim pro gloria, quam ipfam ueritatem ex fa cris Scripturis mihi cognitam negare.ka* quecuminftarentEpiicopi,nihil crudelepræfeferentcs(quanquâininisip' fis Sé proximis aliquot ædibus, clàm fan's multos milites armatos inpræiidio collocaflenOIoannes Hus afeenfo paruo quodam equo, quem fecumhab^' batjCum domino loanne de Chlum epifeopos in curiam Papæ Sé Cardinaliu eft fccutus i Quo quuin ueniflet, amp;nbsp;Cardinales ipfos falutairetjMultainqn** . unt illi,audiuimus de te,magifter Ioannes,quæ fi uera funt,nullo modo toléra fiiit HuJ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aiunt enim quôd maximos quofqj errores Sémanifeftiffîmos con-

era doeftrinam ueræ Ecclefiæ docueris, ac per totum regnum Bohemiæƒriv pridem iparferis.itacp hue te ad nos uocari mandauimus,ut rem quomodo c haberctjCOgnofceremus.

Turn Ioan.Hus,Sciant,inquit,patcrnitatcs ueftræ,mc ita affedîum cfle,moi nutmalim,quàm unius alicuius erroris,nedum multorum eorum^i^’’^’*’^? rum,ut dicitis,mihi confeius eftè. ac propterea ueni tantô libentius ad conci-

hum generale,quod hic conltitutum elt,quia paratus fum,li quia m mc ris eile probatum fuent,ex animo eius emendationcm acc/pei'^dbï Cardmales,Placent nobis quæ dîcis. Quod cum dixiiïent,abierunt: Sé loanncm rius cum D.Ioanne Chlum fub cuftodia armatorum reliquerunt'.ac tumluborna runt quendam ueteratorcm ordinis Minorum,qui moleftis rixofis quçluo nibusHuffiim tantilperdetineret,dumrurfus ipfi in curiam Papæ rentjdeliberaturi quid de loanne Hus faciendum eflet. Palets autem a Mi'' chael de Caufis,una cum altjs quos fibi coniunxerant,omnibus modisinlta-bant ne dimitteretur,00 iudicum fiducia,fepe furioforum hominum more ge ftientes illudebantloanni Hus his uerbis, lam te habemus innoftra potclta-tCjUnde non exibis donee perfolueris extremum quadrantem. Sub noct ein miflus eft Præfedus curiae Romanæ, ut Domino loanni de Chlum dicerct, iicere ei iam ut in diuerforium fuum reuerteretur. nam de loanne Hus aliter conftitutum efle.quod cum audiffet Dominus loannes de Chlum»uen«nen ter indignatus,quod uifum optimum fidis Sé fimulatis uerbis ini'nfidias pr£ cipitaffentjdidum fadum,in ipfius Papae confpedum prouolauiqobtelians cum, meminiflèt eorum quæ antca etiam domino Henrico Lat^embogpr^ V'ioldtur publi ini{erat,Sé ne publicg fidei authon'tatem adeo tern ere uiolaret.Papa ncgaM Cd fides data, exfiio mandato quicquam eiuimodi contra loannem Hus iufeeptum euç*

Coatis meintftôïumfCardinali'utn, uideUcéCj Ä^EpiTcOporüm) poteftatccf* ^Cùm enim papa id fortaiïîs timeret quod poftea illi acddit, ne dignitatc ^uapriuaretur, uoluit fibi hoc ofFido tradendi HufTum Epifcopos dC C^rdi■^ ’’ales demereri.Itacp dominus Joannes de Chlum triftis inde difccflit, fruftra per multos inde dies publice amp;nbsp;priuatim de Papae iniuria conqueftus quod eontra fuam amp;nbsp;Regis Romani tidem, uirum optimum loannem Hus per in* fidiascepiflet: qui poftea in Cantoris Conftantienfis ecclefiae domum du* ftus per fatellites in otftauum ufque diem ibi fub cuftodia fuit.inde in mona* ftcriiim Prædicatorum adRhenum perdult;ftus,2C carcerieius monafterrf, •^agnælatrinæ proximo, mandatus eft. in quo cum aliquantifper delituiP ^etjinciditexlociiniuria in grauiftimam febrim SCuentris conftipationem, ut de uita eius defperatum eftèt. Ac ne forte in ipfo carcere uulgari gc* •'eremortis periret,mifit Pontifex Romanus aliquot ex medicis,quieuni ^Ufarent.

Medio infirmitatis eius tempore,accuiatores ipfi uehemetcr apud prima* concilq inftitere pro loam's Hus condemnatione,amp; ariiculos fubferiptos Foiuifici Romano obtulerunu

gt;A,nicnli ^rimi omnium exhibiti Pajjx loanni X xtt l.per Michaelom He Cdußisi fro condemHitione Hus,cum frimùm incAreerAtut

Secundo,errat circa miniftros ecdefiæ,quia dicit,quôd non pofTufttcÖnfi ^'^’^fnecniiniftrarefacramenta,quandofuntinmortalipeccato.Iftearticulus “’Aliter feietur ex ipfius examina tione.Vcruntamê ex feriptis eius de Ecde* lia potefi: elici,qu3e hichabentur.fi negaucrit, deputentur ad hocMagiftriin torw», mwlogia^öi^ alij qui uideant eius feripta de Ecdefia.

Fcrtio, errat etreaEcclefiam : primo quôdnonadmittit, quôdecdefiafi* jjj §uifîcetPapam,Cardinales,Ârchiepifcopos,Epifcoposamp;clerumcisfubdt* Deé«/e/îlt;lt;î dicit illam fignificationem extortam à Scholafticis, amp;nullatehus efle

hem errat circa Ecclefiam,quia dicit quod Ecclefia non debcat habere tem Perales poflefliones, imo quod domini temporalesimpunepoiGnt ea cede* quot;1^ dericis auferre, Patetille error, quia propter dodrinam amp;indudfione fcâ,multæ ecdefiae in regno Bohemiæ amp;nbsp;ciuitate Pragenfi iam de fadlo ftint plurimis bonis temporalibus ipoliatac.

Elicit ctiam quod Conftantinus amp;nbsp;altj Principes fèèularcs crräucnint,' ecdefias èc monafteria dotando . ifte articulus patet ex immediate prae* cedenti.

Quarto,circa Ecclcfiam errat, quod omnesprcsbytcros paris dicitcJTepä nbsp;nbsp;nbsp;jnj

teftatis.arideoreferuationes cafuûPapaliuamp;Épifcopaliu,ôrdinationêôCcle Potefl«« ordt/ ncoruconfecrationê, dicit propter cupiditatêuelambitionêfuperiorûadin* num PAfAliif, uctas.Äliqualiter patet i fte articulus ex prçdi(ftis,fed ex interrogatione ÔC ex amine melius poterit apparere, Poft hos alios eódem recidentes articulos

Papac cxhibi'toSjpleracpfiibdidit Michael nie deCaußs inhanc fefttcntiaw» CoMrudtio nbsp;nbsp;V t praedidus loannes Hus ueftitus ueftimcntis ouiS, amp;nbsp;intrinfecus lupus

cidxwzwr«)«. tapaxjcx frudibus fuis magis cognofcatuFjad informandam paternitatcm ue ftram dico,quód primûm Habens propöfitum errorcs feminädi,ficutpOK« fecit,feiens ie habere refiftentiam 0^ contradidionem aTeutonicis magiltus in uniuerfitatc Pragenfi, pro eo quod poflent contra ipfum æ partem fuam condudere,quia tres habebant uoces, ipfe uero Qi. pars fua folum unam, ma* chinatuseft utTeutonicifolumunam haberentuocém,ôfipfe Ô^parseius treSjidep per brachium feculare. Quod cum uidcrentTeutonid, priuiquam renunciarent iari fuo, quod habebant tn uocibus,äut periclitarentur in nbsp;nbsp;®

nis,quod tune erat eis proximum,ut faluarent perfonas fuas, gerunt Praga recedere. dC per hoc defolatum eft id folenncftudium Frage * fe,quod multos magnos uiros in diuerfis facultatib. procreauit. Ecceprun frudus,quöd diuifit illam iandam Vniuerfitatem,quianon coUiguntur uux defpinis,necdetribulisficus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. p

XLV. drticuU nbsp;nbsp;Item,poftea orta quæftionc intermagiftros theologiæ dè uniuerfitatc

Vuicle^. nbsp;nbsp;nbsp;genß fuper x l p- articulis Ioannis Vuicleff, QC fada conuocatione, cum cot*'

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clufiffent omnes altf magiftri theologiæ de natione Bohemorum,

toniciiam receflerant,quód quilibetdidorutn articulorum aut cuetnæ’'e* ticus,aut fcandalofus,aut erroneus : folus ifte poiuit conclußoncm co * tradidoriamj quod nullus illorum articulorum eßet aut hæreticus,aut ca * dalofus , aut erroneus : ficut poftea in fcholis Pragæ publice ’ tenure ÔC docuit. Per quod üitis uidetur articulos ipfius non folùm in Anglia, fed ab ecclefia condemnatos, qui ab Antichriiu næ’_ tresflimutidc cis funt pofiti.Sub finem accufationis idem adiecit.Habet etiam pro fe , ctifdtionis, nbsp;nbsp;raliter omnes hæreticos, qui omnes non curant cenfuram ecclefiafticam,

oderunt Romanæ ccelefiæ authoritatêimô deteftanf ôf uilipendunt: O’ m to magis ßet, nifi cum effedu ÔC uiriliter refiftatur » nam fi qualiterctmtj det de concilio,dicetipiê amp;fautorcs fui,quod iufta fitdodrinafüaj^aii _^* ritateiàcri uniuerfalisconcilîf approbata,ÔCquodomnes iniqui amp;nbsp;mali : ÔC maiora mala faciet quàm unquanl aliquis hæreticiis tempore Conftantinimagni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ç .

Propterca,fande Pater,attendite uobis 8d uniuerfo gregi,in quo uos bpi* ritus fandus pofuit regere Ecclefiam Chrifti, quam acquifiuitfangi^^ uci, èc durn nouus eft morbus fuccurrite,tam quo ad ilium qui fie turbat i Ecclefiam Dei,quam quo ad occafioncs,quibus illi facerepraeiumpHt p * ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuit,quia fcilicet prælati abutuntur cenfuris ecclefiæ,SC quod tarn ipn Fæ

quam ipforum iubditi non feruant ordinem fibi à Deo amp;nbsp;ccclclia in i tum,proptcr quod fit, cum ipl’i per abrupta gradiuntur, quod gtex in prat pitiumcadit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i- ad

. Deputentur igitur p er dominum noftram Si facrum iftud concilnOT fioc commiflarrj,qui praefentibus eis qui nouerunt fadu, interrogerit e minentdidûHus,fuperpraefcriptisamp;alqs. Deputenturetiam certiIJO res Si magiftri utuideantlibros eius,quos fcripfit, quorum aliquihicna tur:ut ab iftiserroribus ecclefia mature pofli'trepurgari. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

CommilJdfij nbsp;nbsp;Dati itacp funt eis commiffarrj feu indices, p^triarcha Conftantmopo i

feu indices. nbsp;nbsp;nus,cpifcopus CafteUac,0(f epifeopus à Libufs.qui ipfam accuiationem

ftimonia pröduda quorundam iacrificulorS Pragenfiuni, amp;iuramentis firmata audiebant,quæ poftea loanni Hus in carcere, cum dolores ximi efîènt,funt recitata.Gotra ea uero, cS loânes Hus peteret fibi Aouo alique defendendi fui cauià concedi,conftanter eft recufatS.hoc enim pt caetera,iuris Potificij authoritate prohibits effc, Né quis eiq dcaliqua

fufpec'îusefler,pratrodnaretur. Qiiodfànèperfadle fieri potuiffct.tâtacm'm fuituanitas, teftimoniorum prxfertim, ut nulla accurata confutatione opus f«erit,fitnodô non qdem indicés ôi. adores fuiflent. Horum pofteaquaedam fxponenda erunt, cum adipfiusiudicij procefflim uentum fuerit.

Poftquam Hus ex morbo nonnihil conualuiffet, oblatifunt eiin carcere, *nandato trium illorum iudicum, quos dixi, articuli fatis multi, quos aiebant «X eins libello De ecclefia excerptos effe.quorum alq confidi ab ipfo Paletr, älij mutilati erant. horum quoq^ mentionem inipfius iudidj hiftoriam difie-ffmus;ac prius alia quæ interea gefta funt,cxponemus,In ipfo carcere mona fratrum Minorum,ufcp ad diem Mcrcunj proximum ante feftum palma fumjoanes Hus fub certis cuftodibus detentus eft,at(ç interea libellos quoß dam,temporisfallendicaufa,confcripfit,fcilicet,deDecalogo,deDiledione Libettiin caf, wgnicione Dei,de Matrimonio, de Pcenitentia,dcTribus hoftibus homi nbsp;nbsp;nbsp;fofcripth

EodieRomanusPontifexIoannes%A’z//.dàmmutatis ueftibusCon* “antiafefubduxit,indiciummetuensquopoftfugam obingentiacrimina, dignitatePontificali eft priuatus. haec caufa fuitloannis Hus iterum inalium wfeerem transferendi.miniftri enim Papac,qui carceri Hus aftiterant,cogni* 'adomini fuga, traditis clauib. carceris ipH regi Sigifmûdo ÔC Cardinalibus, ^onfeftim funt eum fecuti.Ex fententia uero Concilij, loannes Hus in epifeo

non procul à Conftantia trans Rhenum in arcem quandam depot* Jubi in turn' eiufdê arcis interdiu compedibus uindus incederepoterat, ■îoâu uero compedibus ferreis iuxta ledum parieti eft alligatus,

Interea nobiles uiriBohemicænationisôdPolonicæ, enitifummoftu* ; dionon definebantpro eius liberatione,ut ÔCipfius Ioannis Hus faluti,amp; fug : totius^i-egrii famacconfulerent,quaciampernequiflimos quofqjhomines medio cri ter eratlabefadata: adeo ut quicunep oftenderent fe Conftan* ^'æloannem Hus non odiffe, omnibus, etiam infimac coditionis hominibus, eftènt.Itatp comniuni confilio habito,ftatucruntfuam peti ‘‘onem fcripto ad commune concilium, uel faltem quatuor nationum, Ger* ™^'''lt;:æ,ltalicæ,Gallicac, amp;nbsp;Anglicæ deputatis declarare, Huiufmodi autem “fffas fupplicespro liberatione Ioannis Hus miflas concilio Conftantienß wtiileruntdecimaquarta dieMaij,anniAf.ccccxr. Quibus quidem recita pifeopus Luthomislenfis ftatim furrexit, fentiens poftrema parte carum •‘tcfarum fe iii earn criminis inuidiam uocari,quafi per ipfum,regnum Bohe* '’’læita infame redditum effet.

Ofdinati igituràconcilio,conftitucruntdiem decimamftptimam Matj, ^dquamiterû adeffent domini Bohemi, ut audirent amp;nbsp;ipfius concili) refport Tonern, amp;nbsp;feorfim practerea Luthomislenfis epifeopi excufationem.id quOcI poliea factum eft.Nam decimafeptima die Matj, iterS conuenerunttubi pri* ^nm quidâ Epifcopus,totius concilij nomine, memoriter Bohemis refpon* d*t'lpfe quoeç Luthomislenfis epifeopus, ad ca quae à nobilibus Bohemis c* ^ntfcripta,itarefponditac fepurgauit, utdefenfionem cum gfauiIoannis liusaliorumcp,quieum fequcbantur,accufationc coniunxerit. Cuius oratio nemacrefponfionê nobiles Bohemi pridie Pentecoftes confutarût, fidemcp licamtutiitineris ab Imperatore datam,et caulam Ioannis Hus cumfama ^exiftimationeregni coniundam demonftrarunt.

r ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propofitum eft in eodem concilio gt;publicum fotius uniuer*

litatis ftagenfis teftimonium, de literis quas loannes Hus ad loannent f j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccccxi^ die prima menfis Septembris, de

(flam 6C pia paratiflima. quas 6C à nötarn's pubh'cis defcribi,et publico um'ucf fitatis figillo, authoritate^ docflorum ac magiftrorû confignari poftularunt.

Cum uero ad oblata fcn'pta nihil rcfponfi acciper ent per aliquot dies, ipfi nobiles Bohemi ftatuerunt ultimo die Maijdcnult;gt; ipfius concilij primati* bus fupplicareSC petere, ut loanni Hus à carcereliberato, publica defenfio Tellimonimn concederetur. fimul etfam obtuleruntteftimonium Nicolai epifcopiNaza-Epifcopi Ny rcthenfis,de loanne Hus:in quo amp;iniquiiïimæinimicorû calumni^jamp;iplius zdrethenßsin yj-fæ JoCti'inæcp moderatiflîmæ rationes fuerunt declaratæ.' qu^itoris diœ Poftremô lus prolatis authoritatibus acteftimonijs,deinnoccntiamode* cejis rdgejts. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ioannis Hus,fuppliciterijdem nobiles rogauerunt,utipfe Huscarcerc

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liberatus,ac uinculis folutus,in cuftodiam liberiorem atcp humaniorem quo

rundam Epifcoporum traderetur,in qua amp;nbsp;commodius examinari,Ô(f initius ac benignius tradari atcp recreari poflit.Qua inre,ad euitandum omnem ma læ cuftodiæ metum ÔC dubitationem,uades iponfores^ certilTimos pro iplb loanne Hus, ufque ad exitum caufæ inftitutæ, alTeruandos obtulerunt. Ac ne quis eos iniquam rem poftulaffe criminaripollet, à conciliopetierunç, utpoftulatio iplorum,{ùmmæ æquitatis plena^à notario publico perfcrigt; beretur,

PfUrùrcfcieArt Perleôlo eorum fcripto coram deputatis quatuor natioflum, patriarche tiocheni rejßo Äntiochenus omnium nomine reipondit ad fingula capitaipfius fcripti: feà fum ad fcripta breuiiïimè.Primùm,quod ad proteftationem Ioannis Hus attineret, foeritne ^ßupplices li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;firma, an non, in ipfius caufæ proceflu palam futurum .Deinde, quia

e os No (/ 4icantaduerfarios Ioannis Hus nonnulla peruerfe ex eiuslibris cxcerpfiflc. idquoquein exitu caufæmanifeftumfuturum .quodfiloannesHusiniulle accufatus efie decernatur, tuncforeut aduerfartjin perpetuamincidantig* nominiam. Sed de fideiuflbribus, etiam fi mille dentur, tarnen fieri non pofi fe, falua confcientia deputatorum concilfi, utrecipiantur incaufaeius uiri, cui nullo modofides habendaeilet,hoc tarnenfefadiuros,utad quintum lunijjloannes Hus iterum Conftantiam aduehatur,amp; habeat coram ipfo concilio lib eram dicendi poteftatê^ umcg pie Si benigne audituros elle. Sed rei Si adlionis totius eucntus longe contrarium huic promiffionioftcndit,-

ScrîptitmSigif Eodem die ijdem nobiles libellum fupplicem fcrlptum conciliocp obgt; tnundoRoma' latum,etiam regi Sigifmundo obtulerunt, ut eius fumma æquitatem cogno* «or« Regt ex/ feerent, fimul etiam ei amp;nbsp;fidem publicam ab ipfo datam reuocarunt in memo hibituin. risLm : Si caufam Ioannis Hus fufeeptam, Si cum exiftimatione regiii Bohe* miæ dignitateep coniun(flam,fummo ftudio commendarunt.Supplicationis uero ipla uerba hue inferenda duximus^ ut ex acflis publicis pleniot hiftoria elucefcat,

Sereniflime Princeps Si dominé gratiofiflîme, Serenitati ueftræ fignigt; ficamus , quod nos unanimi confenfu Si pari uoto concordes , hanc no-ftram inferius deferiptam , rationabilem , iuftam Si exauditione dignam petitionem reuerendiflimis in Chrifto Patribus Si Dominis quatuor nagt; tionum deputatis, totiqûe facro Conftantienfi Concilio duximus porgt; rigendam.

In eandem ßn^ nbsp;nbsp;JPâuore itaep Si intuitu rationabilium Si iuftarum petitionum dicfïis dOmi*

tentiamproU' nbsp;nbsp;nbsp;porredlarum ueftræ fupplicamus Regiæ maieftati,quatenus amoreiuftfi

tiæjô^ famæ præclarirégni Bohemiæ, cùius abfque dubio hæres Si dominus Tunt Barones ^^^^^tus foredignofeimini, amp;ueftri falui condudïus libertati prouiden^ amp;C u^uTdere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;didios reuerendilli'mos Patres Si dominos uclitis interponae par*

ejîi Epiüolis. ueftras,utnosinhaciuftapetitionenofl:ra,ipfis,utprçfertur,oblata,uelirtt effetflualiter audire.Neautem inimicihonoris Sifamæ præclari regniBo* hemiæ,ô^ noftri pariter obtredîatores nobis in poftefum poflint detrahe* re,ptx*

j prüfenden tes nos illici ta amp;: inordinataàrcucrcftdiffimis dommispófttr* ‘^îïe:ideo ab ds pettuimus, quatenus noftrae fchedulæ tenorem uelint decer* *'cremanu publica autenticandum,

Qiiid uero ipfe Rexad ea reipondent,non fatis conftat.fed exipla ^ione amp;iudicio facile apparet,uirum bonum improbitate Cardinaliutn p Epifeoporutn,in cam fententiam perfuaRim efle,ut fideipublicac HuP *0 datæ renuntiaret. neque cnim pofle quenquam cum, qui hæreticûs fît dé ^status, fecundumpontifictj iurisfandfioncs,aut fide publica,aut ulla rc aliadefendere.Sedcx ipfisloannis Husepiftolis,facile defententiaRegis ‘udicaripoteft.

Ad quintum igitur iunq,quum ingens multitudo Cardinalium, Epifco- Io- tiußtibfiUi Porum,amp;quicunque feretumex ordine ecclefiaftico Conftantiæerant,in 'i’onafterium Fratrum minorum,ut antcajConuenilTet : mandatum eft utpri* ’’J'luam loannes Hus^adduceretur, in eins abfentia teftimonia öi. articuli, de ^•uslibris calumniofeexcerpti,recitarentur.quos articulos,amp;quid poftea Io ^incsHus reiponderit, commemorabimus. Eos cum Petrus de Mladonye* ^iJ'tznotariuSjqui tum forte aderat,loanni Hus beneuolentia coniundlus,tn ^dlexiflet,ab ipfis Epifcopis et Cardinalibus iam decretum cfle,utin abfentia oannisHus condemnarentur, properans ad dominum Vuenccslaü de Du* “aamp; loannem deChlum, rem omnem expofuit» Hi continuo ad regem Si* amp;lniundum hæc deferunt.quijUt rem cognouit,mifit dominum Ludouicum ^oniitem Palatinum ab Heidelberga, amp;nbsp;dominum Fridericum BurggrauiS 1'Ohbcrgenfem, utin caufa Ioannis Hus præfedli conciltj nihil décernèrent, P’'*ulquamipfum,amp; quidem æquo animo,audiuifrent,amp; quofcuntç in eo ötulos erroneos deprehendiflent,ad fe mitterent. fe enim daturum operam, ^^auiris dodis bonis examinarentur.

Ex Regis itaque uoluntate, fententia ^rxfedorum conciltj ufque dum Pæftnseffetloannes Husfuipenfaeft.Intereauero Vuenceslaus de Duba ^loannes de Chlum^ipfis Principibus à Rege in concilium prædiôum mif* certos quofdam libellos Ioannis Hus, exquibus contra eum articuli qui* faepe iam didum eft,excerpti erant,tradiderunt,ut ipfis prgfedis con '“''i Ptæfentarent, ea quidem lege, ut cum uellent, ab cis répétèrent ♦ idep có fadum eft, ut tanto facilius aducrlartj coargui poffent, qui mala fide '^'itcntias exlibris Ioannis Hus collegcrant.Traditis libris Concilio ipfi, 6C Codern addudo loanne Hus,Principes,qui â Rege mifft crant,abierunt,De* '^eipfilibelli cum oftenfi effe loanni Hus, is publice in eo confeiTu Epifco* potum confelTus eft,fe eins authorem effe, öd paratum, fi quid ineffet erroris, emendate.

Hic uerô indignum facinus accidit. nam cum unus duntaxat articuluS, cbmoreef'tit pauca quædam teftimoniain eum prolata effent, ödipfe refponderc cona* multuPontifi' ■^cturjtota eum fimul multitudo undici^ clamoribus ita obruit, nullum ut om* mnouerbum facerc poffef, tanta erat confufio öd perturbatio, ut immanium aliquot beluarum tumultum non hominum dixiffes. Si quando tantum à uö* ciferationibus remilTum effet,ut paululum quiddam loannes Husloquipof-*cc,autexScripturæ, autexfandorumdodorumfententia, continuo^ audi* wit J ea nihil ad rem facere. hinc aliorum conuicia in eum, aliorum uero ludi* bria certatim fequebantur. Vidus igitur uociferationum immanitate quum fe loquendo nihil omnino proficerc uideret, tacere tandem decreuit, Ibi uero omnis multitudo aduerfantium, putabat fe palmarium repperiffe öd uno orc omnes,Tacct iam,inquiunt, tacet.fatis id quidemfignieft,eum iftis erroribus fuis aflentiri. Quid multac'eo tandem res redijt,utpropter inordtnatam confufionem totius ludi cq, quidam moderatiores fenatum di*

mitti ccnferentjö^ rem in aliud tempus differri.Exißorum itacp confilio fena* tusdimiHuSjSC indicium in perendianumdiemiterumeftconftitutum. ,

Eclipps jolis nbsp;nbsp;ißg igituf die qui erat 7.Iunij,horam circiter feptimam,cùm paulô ante ad*

àdmirunw. hiiranda folis eclipfis uiia eflet,iterum in reledoriS fratrum Minorum, tjdem qui antea, conucnerunt,öi loannê Hus magna turba armatorS militu cinâû, coram cis fifti mandarunt. Ëodem uenit etiä Imperator Sigifmundus, quem Vuenceslaus de Duba,amp;^ dominus loannes de Chlum,amp; Petrus notaiius,a* mici loänis Hus,fecuti funt,ut exitum negotij uidercnt.qui fane quùm eo ue* niflent,audierunt tandem prælegi accuiationem Michaelis de Caulfis in hxc uerba : loannes Hus in facello Bethlehem ÔC in alqs locis ciuitafis Pragenfis, ad populum docuit multos errores,partim ex libris Vuicl elf partim afecon* filt;ßos,eos^ fumma animi pertinada defendit.Primûm,quôd poft confecra* tionem amp;nbsp;pronunciationem uerborum in cœna Domini,manet panis mate* rialis. idq^ probatum eft teftimontjs Ioannis Protiuuæ, parochi Pragenfis ad S.Clementem,Ioannis Pecklo prædicatoris Pragenfis ad faneftum Egidium, Beneftj prædicatoris in arce Pragenfi,Ândrcæ Brodæ canonici Pragenfis,ôi aliorum quorundam ücrificuloru.Äd hocrefpondit loannes Hus,fan(fiead* »uranSjfeidnunquam diXilTe.cæterùm hocfefatcri,cùm archiepifcopus Pra* genfis omnino prohibuiflet utiillo tcrmino,Panis, tune fe hoc edidum Epi* fcopino potuilTe probare,quia Chriftus ipfe r/. capi Ioannis undecies feno* minaUerit Panem Ängelorum, qui de cœlo defeendiflet, ut toti mudo uitam daretjamp;c. Cardinalis Cam eracenfis amp;nbsp;pleriq? al q fophifticis argumetis impe 'tebant loannem Hus,præfertim uero Angli, inter quos quidam cratnomine Stokes,ibphifta acerrimus. Altj uero intentabant uarias aduerfus euni accufa tiOneSjlcues quidem amp;nbsp;pueriles, ut tum ferebant tempora, Repetitus etiam eft in accufatione fequês articulusiCondemnatio xrr. articulorum Vuicl^“» per dodîorcsfadîa eft irrationabilis amp;nbsp;iniqua, 0^ caufa per eos allegata eftn* lt;fta,uidelicet quod nullus ex fjs eft catholicus, fed quilibet eorutR aut bæ* ret!cus,aut crronêus,aut fcâdalofus.Refponfioftn meo libello ita fcripfi,Con demnatifuntaf ticuli xi.r, exhac caufa, quod nullus ex illis afticulis habitus eft catholicus : fed quilibet eorum aut hæreticus, aut erroneus, aut fcand w* fus iudicatus cft.O dolt;ftor,ubi probatioCcaufam fingis quam no probas,ac. ut latius in Tracftatu.T um cardinalis Cameracenfis, Tu dixifti,loannes Hus, tcnolle ullum errorum Vuicleff defendere,amp;:iam patetexlibris tuis, quod «ius articulos defendifti publice. Hus refpondit,Reuerendc pater,idcrn dico qd* antea,qgt; neep Ioannis Vuicleff,neqî alicuius alterius errores uolo defendc rc:fed quia uidebatur mihi contra confeientiam ad condemnationem eorum demnationem nolui confentire,

Alt) praeterea articult numero triginta nouem, qui ex alio quodätn libello contra Stantslau de Znoima excerpti elfe dicebantur, etiam loanni Hus pro pofiti fuerunt, ciufdem propemodum argument! cum fupen'onbus, quibus idem Hus Pontificis Romani primatum contra aduerfan'os oppugnauit.

Conclufionibus quoqp ôi. propofitionib. quotidie nouis diuexabantloan nenjHus aduerfari) quas confingebant, nunc addendo aliqua, nunc fubtra-hendo,nuncintegram propofitionem falfè afcribéndoiquod etiam «niflartj,praefentcipfo Hus confefsi funt.Poftremo etiam articuli à Parifienu' bus authore Gerfone,aducrfus eundem loannem Hus compofiti fuerunt, meronouendecim: de ouibus ipfein epiftolis tantopere conqueritur,quo non habuerit (jjatium ad eos réipondendi.

Titulushorumarticulorum nüiufmodi erat: Articuli contcnti förmalit« aut eliciuue ia tradatu Ioannis Hus Pragenfis, quem intitulauit De ecdelia,

it fecjucns eirores Ioannis V uicleff in hac parte,. Qgibus nouendccim arti* culis,pro omni rationehocaddebant, fuis fufFragijs MagiftriilliParifienfes, 9'{od hie afcriberc uifam eft his uerbis:Afferimus articulos præfatos notoriè AccufatioPuri clIehæreticos'.ÔC ut talcs iudicialiter condemnandos,ô^ne cætcros inficiant, ßenßu autho' iligentifïimè cum doclrinis fuis fcandalofiffimis extirpandos. Etfi enim ui- «Gerfonc, ^cnturhaberczclum contra uitia Prælatorum 5C clericorum, nimis(proh do wOabundaiTtium,non tarnen fecundumfcientiam.Zelusitaquedifcretus ea peccata quæ uidet in domo Dei fe non pofte tollere, tollerat 6^ gémit. Non PoUuntautcm per uitia SC erroresbene tolli uitia, quia non in Beelzebub ei)* duntur dæmonia,fed in digito Dei,qui eft Spiritus fan(ftus,uolens ut in cor-'■■gendo modus adhibeatur prudentiæ,iuxtaillud,Quis,quid,ubi, cur, atten* quomodo,quando.Prælati ÔC Principes obligStur lub pœnis iuris gra

wibiis amp;nbsp;expreftiSjUigilanter fe habere aduerfus errores præditftos 6C fimiles, aifertores. Attendatur quôd error cui non refiftitur, approbatur, nec fâtetfcrupulo focietatis occultæ,qui manifefto facinori definit obuiare. Sub fotredionehæc dodrinalitcr pofitafuntin tranfitu. loannes de Gerfon Can ^dlarius Parifien.indignus.

Qiium ergo nouem illi ÔC triginta primiarticuli, quôsfupràrccitaui, om* perledi eftènt, unà cum teftimonijs, Cardinalis Cameracenfis loannem ^uscompellans, AucUfti,inquit,quanta fit atrocitas criminum, eorumq? plu f^tiotum^quac contra te allata funt.iam tuum eft officium, cogitate quid fis fa ^urirs.Duæ tibi uiæ à concilio proponuntur, quarum alteram te ingredi ne* Cdmerdcenfii cft.prirnùm ut teipfius concilij iudicio amp;fententiæ fupplexfubijciasiSC lt;1««proponit ^Wcquid hic commun! fententia decretum fuerit,illud æquo animo ut feras, conditions 3*^04fifeceris, nos propter ipfius clementiftîmi Imperatoris hicpræfentis,ÔC •ntris eius regis Bohemiæ honorem,amp; tuç falutis caufa,ea qua debemus pie fatcÿ humanitate tecû fumus aefturi. fed fi adhuc aliquos ex ijs articulis qui •^obis propofiti fiint,defcndere cogiîas,amp; amplius te audiri poftulas, ciys rei Poteftatem tibi no negabimus.Verùm cogitabis hic tantos elfe uiros, ÔC tam Hußiutdd '^uminatos, eos^ tam firmas 6C ualidasrationes contra tuos articulos habe* linodidtn [oU^ ^^ntuerearnehoccum magno tuo incomodo SCpericulo fatfturus fis,fiam* dtdtur, ^'^seos tueriuclis. hæc egomonendi tuicaula,noniudicis moreloquor.

Cameracenfis orationem, alij fubfequentes idem pro fe quif^ loanne ^ushortati funt.Qiiibus tum fubmüTo uultu reipondit, Reuerendifli'mi pa* ^fSjiani fæpe dixi me libère hue uenifte, non ut obftinatè quiequam defende fi qua in re minus reefiê fentirem aequo animo paterer me doccri, ro* §°’gitiir,utfit mihilocus ampliusfententiâmeam declarandi. cuiusnifi eer-’äs amp;nbsp;efficaces rationes attulero.lib enter in ueftram informationem,ita ut po ‘‘datiSjConccdam.Hic magna uoce quidam, Videte quàm callidêloquatur, 'Wormationem dicit,non correeftionem autdefinitionem. Imo, uero utuul* ’‘äfiueinformationem,fiue correlt;ftionem,autdefinitionem.teftorenimDeS *^5nihilnifï ex animo loqui.Tum Cameracenfis,C^iando igitur informatio-’’iSigratiæ ipfius concilij te fubijcis, hoe à dodoribus ferèfexaginta, quoru ’bquiiam hinc abierunt, SC tarnen in eorum locum Parifienfes fucceflerunt, ’‘^ctetum,etiamàtoto concilio,ne uno quidem contradicente,approbatum ^'bprimùm, ut fupplici animo te in iftis articulis, qui contra te allatifunt, er* ’äiTeconfitearis: deinde, ut iureiurando promittas, nihil iftorum te amplius tntire aut docere uelleipoftremo, ut publicè omnes illos articulos recantes, quam fententiam cum multi alrj multa dixiifent, tandem loannes Hus, Ite* Cotmeofcien/ dico,inquit,me paratum eftè adinformationem conciltj, fed illud tarnen ni* pereum,qui omnium noftrum Deus eft,uosrogoatqueobfecro,neperuos ’ogaradidquodconfeientia mearej^ugtiante, ÔCfineîvternædamnationis

periculo faccre non poflum, ut omnibus ârticulis contra me propofitis iiiragt; mento renuntiem. memini eni'm me inCatholico legere, Abiurarccfterrorf prias tento renflriare.Cùm igitur multi articuli mei eiïe dicantur, quos ut fen tirem aut docerem nûquam mihiin mentem uenitjquomodo pofïum eis pet iuramentumrenuntiare Cæterum, quodadillos articulos attinet,quiuere mei funtjfi quis me aliter docerepoterit, libcntcr hoc faciâ, quod poftulatis. Turn Imperator,Quid ni,inquit,fine periculo pofles omnibus iftis renuntia* i:e, quæ etiam falfo dicis contra tea teftibus propofita efTe cEquidem omncs errores abiurare rion dubito,necp hinc fequitur continuo,me aliqucm crrorc profellum efTe.Ad quern Hus.Imperator clementi(ïîme,aliud fignificat uoca bulûabiurandi, tuamaieftashieufaeil.Et CardinalisFlorentinusinqiiif, Dabittibi,IöannesHus,fcripta abiurandi forma,fatislenis et tolerabilis, tunc facile inibis confilium,uelisneid an non faccrc.Tumiterum Imperator,uerba Cardinalis Cameracenfis repetens, Audiili duas uias tibipropofitas eflerprf mùm,ut,illis erroribus tuisiam condemnatis palam renunties,amp;iudicio con cili] fubfcribas.Pro qua re uiciflim eins gratiam experieris.finpergis defende re tuas opiniones, concilium facilehabebit, quod fecundumleges fuas de tc décernât. Cui loannes Hus reipondit,Ego nihil recuCojqijicquid ab ipfo con cilio de me decretum fuerit,Imperator clcmentifiime. Id tantum excipio, ne Deum Ôc^confeientiam mcam ofFendam,St dicam mcillos errores profcfiuni elîè,quosnunquam mihiin mentem uenitprofiteri. Obfecro autem, utfifie^ ripoteft,uobis concedentibushabeâpotcftatêamplius animimeifententiâ declarandi,utdei'js,qiTxtnibiobiedîarunt,m3ximèdeofHcijseccleriaaieis, quantum iàtis efî,rerpoderepolfim. Sed cùm alij, turn Imperator candcmei, quam antea,Cantilcnam occinerecceperunt.Aetatemhabes,inquitInipera* tor,facilèpotai{iiintelligéte, quæÔCheriÔChodiead tedixi.nosteiîimonijs, quxtide digniffimaüjnqctedere cogimur. Qiiôd fî Scriptura dicit, quodin ' oreduorum uel frium fiet omneuerbum, quanto magisin tantorum uirorS

• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. qua’m plurimis teüimonîjspTa igitur,G fapis, accipies à concilio pœnitentia

corde contrito,amp;:maniEe{îis erroribusrenuntiabis,ÔCiuramentopromittcs te contra eos deinceps perpetuoamp;: Cendre amp;nbsp;docere uelJe. fin minus, funtlegt; ges,iecundum quas a concilio iudicaberis, Huncimperatorisièrmonem eX“

G^hdain EpiCcopus Polonusiam decrepitx xtatis, bisuerbis, Apertx Cant leges de bxretieis,qua poena affîci debcant. loannes Has conilanterpcr Ceuerabat,ade6 utperfinacem eum eiCeinclamarent. Quidam ucrô benefagi natus facerdos,acclamans,dixit ad prxfedîos concilij, Nullo modo ad reuo-cationem admitti debet: CcripCit enim ad amicos Cuos, Ce etiamCi lingua iuref, mentem tameniniuratâ retinere uelle.non eflitaix eihabendaiîdes.Âdhanc calumniam iterum reCpondit Ce nullius erroris Cibi conCciS elle. Turn Palets, C^orCum hxc proteftatio, ^ua dicis te nullum errorem Vuicleffïdefendere, cum tarnen id CaciaspHxc cum dixifCet, protulitin telîimonium nouem artC culosIoan.Vuicleffi'j quibuspublicé perledîis, addiditbxc uerba, Hos cùm ego amp;magifierStanislaus prxCenteÈrnello Auiirix duce Pragx contra eos prxdicaremus,perdnaciter no in concionibus Colùm, uerumetiâ editis libris aeCendit. Quos niG tu hic exbibueris,nos Caciemus, Idem confirmabat Impe-' raton CuiloannesHus, Facile,inquit, patior^ utnonlôlùmilli, uervmetiam alij mei libri proferantur.

Ita uero turn omnes certatim eimoledierant, utiam viribus Cere deßcerct. nam Afnodïem prxteritam,dolore dendum totam inComnem duxerat.

/iccuCttïo atU Lec^aeli in concilio etiâ hxc aceuCatio,quod uidelicer tres Pragx obtruO' ipfiiKHußi. catiCuerint ob earn cauCam,quod ob IoannisHuiCij' docGrinam,in litcraspön

lafticorSelatos, 8C publica cocioneinfandorûnumcrûrelatos efTe. EtNafo ûle,cutus etiâ aliquot teftimonia audita ïn hac caufa fueruntjCadê affîrmabat, tû præfentê ruifTe dicebat, cû rex Bohemiæ mandaflet blafphemos ulti-

quot;’ofuppIidoaffici.Tum Hus, Vtrûcphocfalfum eftj Si Re^êhocmandane, cadauera à me ad fepulcurâ cû aliqua pompa data fuilTexum ego ne adfue mihi iniuriâfacitis. Paletzhocargumento confit-

^abat Nafonis fententiâ(tradebât enim opéras mutuas) Regts edi'dlo cautû g \’^’^9^fis fiullæponcifîciae çôtradiceret. tilt tres contradixerûtbullæponti «dæ.ergo uirtute edidi regq fuerût decollati. gd uerô de i) s fenfen'tlo. Hiis, ^xeius libro de Ecdefia fans apparetj'n quo hec funt eius uerbajLegerSt cre “ûProphetâ Danielê,ubi fcribit,Et ruent gladi'o ôdflâma. Si captiuitâte die^ aflbciabunt eis multi fraudulenter.Et poftea, Hoc implet in illis trib.

‘^'tis,quino cÔfentiêtes,imo cotradicêtes Antichriflimêdacijs,ccruicesfuas f^pofuerût,SCc.His ledis,mutuô fe intuentes oês, admirabûdi aliquâdiu ta-Paletz Si Nafo, loannê Hus publica cocione populu ’deoincendifîeaduerfus MagiftratûjUt magna multitudo ciuiû palàm feop-Poneret, Si eodê modo ut tres illi morte contêneret, ita ut ægrè etiam ipfius authoritatc tandem fedata fuerit.

Hàc accufationêjpfequuti funt Ângli,exhibttis Cocilio liten's fcholg Oxd nomine,quib.quidê perleôis, ad têpus filentiu fuit, quod fane abrupit \«etz,uclutimeditata orationeinfurgês,Deûtcfi:or,inquit,corâImperato-'*ïniaieftate,6Creuetcrtdifsimis pattib.Cardinalib.Epifcopis, amp;c.meinhac ’^tufationeloânis Hus, no aliquo erga eum odio aut maleuolêtia ufum efle, ‘^^utiuramêto mco fatisfacerê,qcf præftiti cûinfignib. dotfforalib 4 ornarer, omniQcrrorû ad utilitatêfanêfæ Si catholicæ ecclefiæ acre aduerlâriû fo- •

”: Hàc orationê aflenfu ^fequutus eft Michael de Caufis.At ego, dixitHus, ludici hgc omnia comendo,qui iuftè utriufœ partis caufam iudicabit.

“‘^iCardinalis Camcracêfis,N5 pofium, inquit,(atis mirari Si pietatê Si hu ’’’^nitatê domini Paletz, qua ufus eft in ponêdis articules cotraloannê Hus» -Pæftômulto atrociora funt in libris ipfius, ut audiuimus. Haec cùm dixiffet, P ^Piftopus Rigenfis, cuius fidei Hus cômiflus erat,ut in carcerê fub prac-'^'orcduceret.eû i'equutus D.de Chlû magnopcreanimûipfius côfirmauit.

nÔ poteft,quantû receperit animi,unius iftius uiri breuiftîmo collo 9^*0,cû in tâta acerbitate odiorû,ab altjs ferè omnib.iâ fe defertû efle uideret, - Hus abdudus effet, cœpit Imperator in hâc fententiâ præfecftos ^°dltjadhortari,Multa,ca^ grauiffimainloannêHus criminaaudiuiftis, no JeHußiofen/ firmisteftimontjs j)bata,ucrûetiâ ab ipfo cofcffa,ex quib.fîngula,meô tentw.

’^Qicio,mortis fupplicio digna effènt.nifi igit recantet ilia omnia, cenfeo ut ^ffîciaf.fînfeceritimperata, cSfulonihilominus ut eipraedicâ

ƒ docendi officio,amp;ipfo regnô Bohemiæ interdicat.nequaquâ enim co-’^ttjet, filters admittat ad docend3,maximèuero inregtio Bohemiæ,quin il-‘Ofû,quos ibi habet,gratia Si fauore fretus,ad ingeniS redeat, amp;nbsp;prçter hos er fOfes,nóuos etiâ in uulgus fpargat, Cêfeo itatç articulos ipfius condênatos, ’fatri meo régi Bohemiæ,deinde in Polonia SC alias prouincias, in quib, ani-’^‘hominueiusdodrinäfuntimbüti,mittendoselTccû huiufmodimâdatd, J^^uicûc^ita fentire perrcxerint,utriufcp poteftatis comuni auxilio puniant, “3 demû liuic malo fubueniri pôterit,fi rami unà cSipfa radice funditus euel-hnt.Epifcopi uerô Si alfi Pra£lati,qui de extirpâda hac hærefi nunc laborant, iplis R.egib.amp;: principibus,iri quorû ditionib.funt,totius cociltj fufftagtjs co-wendent.Poftremô,fi qui hic Conftâtiac reperiunf loarinis Hus familiäres,il 11 quoqjea qua debêt feueritatc,coerccant.In primis uerô difcipulus eius Hie lönymus.Ills profedô difcipul3,acclamar«nt alîj, punito magiftro iperatnus

ilico mitiorê fore.Hæc cùm dixiflent,ex refedofio ubi conucnerant,abierSti iinperdtorisk Eodem aut anno,quintodielunij,Sigtfmüdus imperator(antea,loannêHuf* gdtidd nußiu. fijj uarijs modis ad conciliü illud perducere conatus, partim fide publica data,partim priuatis literis fuis tutu fore pollicitus, baud ignarus tarne quid iam tum de eo conciliü ftatuifiet)mifit clariffimos ßarones,D. loannê Chlumcn-fem, D. V uenceslau Dubenfem, ÖC fimul quatuor Epifcopos ad Hufsiö, qui apud Fräcifcanos uindius tenebatur,ut quid haberet animi, certo cognofce-rentmellétne pertinaciter ea capita afferere quac teftes obqciebant,an mutare fententiä,amp;cum abiuratione fuæ dodrinæiuxta cÓcilij decrctû,diucrfaproï fusfcribercamp;docere.,

Poftquam Hufsius e carcere corâlegatis addudlus eiTet: primus D. loan-nes Chlumêfishocpadlo eum eft allocutus:Optimemagifter, nos homines illiterati tibi in hac re confulere baud poflumus.Pf oinde ipfe uideris an crimi num,quorûte conciliü hoc accufat,tibi ipfe fis cofcius.Quôdfireus es,ne pu deat te iententiæ meliori ccdere,at(^ tuam r etradîare:Sin aût confcientia tuas innocentiæ tcftis eft,caue quicquam comittas contra eam,néuein eonfpcdu Dei mentiaris,necp patiare tibi prius ueritatê diuinâ, nïfi fimul cum anima eri pi, Ibi ille coftitit dC lacbrymas fundens modeftè ita reipodit ; Spedabilis uir, O hominii mi' Deum meû tefl:or,fi quid unquâ erroneû fcripfi,aut fi quid à Lege diuina alie rabilëcotiftan hum,quod cum fanda Ecclefiaminus confentiat, docui, fupplex retradabo, twifj. ac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lubês : imô fummopere defidero rediori firmiori fcripturainftrui.

Quod fi ipfi fecerint,reuo care ex animo fingula paratus fum. Sermonê hun c excepit unus epifcoporûqui aftabant:Hui,inquiês,uis tu plus fapere uniuer-fo concîliof'CüiHuisius:Ego uerô,inquit,per Deum omnipotente uos obtc • ftor,uelunûexeococilioxtiâinfimæfortishominêdate,quimerediorado* ceat de ueritate equidêlibenter ci céda: tantS abeft ut me plus uniucrfo con-cilio fapere cxiftimê.Âd hæc uerba Epifcopi alii:Heu,inquiunt, quàm cftillc pertinax in fua bærefi.Hoc dido éüm in carcere reduci mandantes, ipfi abie-re.Conueneruntijdê per fequentes aliquot dies codêin loco,utHufsiûapro pofito auocarent.Cûuero nihil effeciffent odaiiO lunq Careen's euftodi eum comendaruntne elaberetur, donee cèrti aliquid cû altjs de eo fta tuèrent. Sic pius ille homo per 28 dies apud Francifeanos miferè cap tus dctinebatur.Hâc aduerfariorû tyrannidêHufsius cum uidifTet, lcripfit inter alias Epiftolas per cos dies fcquentê hanc propria manu in carcere,ad confolandS commonc , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facienduregê amp;nbsp;Bohemos,utin ucra dodrina Euangelfi pergant.

’Epifloldplem TV yragifter loâncs Hufsius,infpe feruus Dei, omnes fideles Bohemos,qu» •idhortdtionîi JV jLdib'gunt Deum, optât in gratia Dei efle ÔC mori, tandem^ peruenire Àd. Bohtmos. àd uitam æternam,Amen,

5Cfèrmonib,Sandorum icripfi Si cocionatus ium. Öbfecro etiam, fi (^uifpiâ, fiue in publicis concionibus,fiue in colloquutionib. priuatis, aliquid a me au diuerit,aut feriptû legerit, quod fit contra ueritatê Dei, ne id fequatur. quan-quam nihil unquâ huiufmodi me uelloquutû elle, uel fcripfiffèmihiconfcius fum. Obfecro practerea, fi quis leuitatê, fiueinfermonemeo fiucinmoribus afiqn animaduertcrit.ne illâimitetur,fed oret pro meDeö,ut id peccatûleui-tatis mihi condonet.Obfecro,ut facerdotes bonorû morü ametis, præferatis altjs amp;honoretis,prædpuè eos qui in uerbo Dei defudât.Obfecro, ut cauea tis uobis àfraudulentishominibus,maximecpàfaccrdotib. impijs,dequibus Saluatordicit,quôdfintinueftituouium,intrinfecusautem lupi rapaccs.Ob fecro dominosjijt fuos fubditos paupcrcs tradent humaniter,regantœ iufte.

L I B E R T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

Obfccro clueSjUt in fuo gcnere uitæ,cum confcientia bona ucrfentur. Obfe* cro opificeSjUt fua artificia diligenter exerctant, ut eis cum timoré Dei utangt; tur.Obfecro feruos, utfuis heris fidehter fermant. Obfecro magiftros, utipfi honeftèuiuenteSjdifcipulosfuos bene SC bona fide inftituant,doceant^eos, phmùm utDeum timeredifcant,deinde propter gloriam Deiamp;utilitatem rtnim publicarum,propriamqj falutêinOn autém propter auaritiam amp;nbsp;huius niurtdi honorés,in honeftas difciplinas incumbant.Obfecro ftudiofos fcholg pubiicæjamp;omnes alios fchölafticos,utinhoneftis rebus omnibus obtempèrent fuis magiftris,eoscp imitentur, uti^ cum magna diligentia ftudeant, quo utiles elfe pofsint ad gloriam Dei illuftrandam, QC ad falutenvtum fuam, turn aliorum homirtum.Obfecro uos fimul omnes,ut generofis dominis, domino bohuslao Dubenfi,domino loanni Chlumëfi, domino Hertrico Plumlouio, domino Vylemo Zagecio,domino Nicolao,amp;alijs dominis Boficmis, Moranis amp;Poloriis,gratiasagatis,ut^uobis omnibus grata fit eorumfedulitâs: proptereaqüôd tanquam ftrenui defenfores Deiueritatis,oppoiueruntfefac pins toti iili c6cilio,pro liberatione mea omnib.uirib. cum eo contendentes, præfenimD. Vuenceslaus Dubenfis ôôloannes Chlumenfis.llliSjquæcunqp referent,fidem habete. illi nancp erant in cocilio, quum refpondebäm per plu resdies.Illi fciunt,qui Bohemi,amp; quàm multa dû indigna aduerium me protu ^erint:quo patflo cogregatio ilia cotra me uociferabatur. Ego autê,ut dabam ^efponfa ad omnia de quib.interrogabar.Obfecro uos etiam,ut pro rege R.o manorum Ô£^ ueftro eiufqj uxore Regina ueftra, Deum oretis, ut mifericors ciim illis ôd uobifeum manéat nunc,amp; deinde in uita aeterna, Amen.

Hancepiftolam fcripfi uobis ex carcere amp;in uinculis,expeëlans poftridie Antemorteni ^usdiei,quafcripta eft, cocili] fententiam de morte mea, hàbens^ plenam hlt;ecfcripfiti Wuciam inDeo,quôd no deferet me, necpfinetmeueritatê fuam abnegare, ^errores,quos côtra mefalfi telles malitiofè comenti funt, rcuocare.Quàm dementer dns Deus mecum agat,mecumcp fit in mirabilib.tentationibus,co gnofeetis, cùm in gaudio futuri feculi, auxilio Chrifti Una conueniemus. De “lagiftro Hieronymo,diledo fociô meo,non aliudaudio, g quod in uinculis duhsdetineat,expedans morte,quemadmodum Sëego,idqj propter fidem, qnamgnauiterBohemis oftedebat. Bohemiuerô crudelifsiminoftrihoftes, rradiderunt nos iii aliorum hoftium poteftate SC uincula * obfecro Ut pro illis Ûcnm oretis.Adhpc obfecro uos,prçcipuèPragenfes,ut têplum Bethlemit» fumametis.detiscp opam,quamdiüDeus cocefferit Utin eo uerbum Dei co donetur. Propter ilium ein locum fatanas iratus eft, Si cotra ilium parôchos ßi^canonicos c6citauit,animaduertês q, in eo regnum fiium infirmaretur.Spe roinDeum,quodillam ædêfacram feruabit,quandiu uolet,facietcpin ea pro ffâumuerbifui maiorê per alios,fecit per me imbecillem. Obfecro etiam^ ut uos mutuo diligatis. Si neminem ,phibentes à ueritate Dei, curetis ne ,pbi opprimantur«Data die Lung.notftu ante Viti,per bonS Si fidu GermanCr«

CtnfirmAuit ctUm B0hemos aUa Elji/loUnc terreiniuriproltterea qnodadnerfar^ eins libros igne comburendos decreuennhqnAm hiè fubiecimnSi

MÖncndos uos elfe duxi, charifsimi, ne paueaiis, neue terreamini, to nbsp;nbsp;EpifloU h£c

aduerfanj libros meos comburendos decreuerint.Sitis memoresjquo propheticum Hieremiæ Prophetg cociones cobulTerintlftaelitæmo tn quodin eis prophe nußijß’mtuni tatum erat euitaUerint.poft cobuftionem enim illarum, praeeepitDeus can- demon/lm. dem prophctiâ,imô aueftiorem conferibere, qd* Si fadiim eft.Nâ Hieremias incarcéré fedens, dieftabar, Si Baruch, qui ei erat àmanibùs, excipiebat.Hoc

(cn'ptum eft aut x x Arr.aut x z.capitc uifiom's Hi'crcmiæ, Scriptum cft ètiâtn libris Machabæorum, quôd exurebant legem Dei impij, amp;nbsp;eos, qui earn ha* buerantjtrucidabant.

Poft deinde ftib nouo Tcftamento, Sanchos comburebant,cum libris Di* uinælegis.Cardinales codemnauerunt,5Cigni tradiderunt quofdâlibrosfan

Gregorij,amp; omnes tradidiftent,nifi à Deo per Petrum Gregorij miniftrûf, eftent defcnfi.Samftum Chryfoftomum, licet duo cocilia facer dotum hæreti cum pronuntiauerint, tn mifericors Deus corum mendacium, poft morteil* lius aureioris,fecit rnanifeftum.Harchabentes præ oculis,cauetene pren'mo re meos libros no legatis,amp; tradatis eos aduerfarijs ad coburendum.Memen tote dicfti Saluatoris dementis,quo nos præmunitos efte uoluit. Erit,inquit, ante diê iudicij tribulatto magna, qualis non fuit ab initio mundi,adhocufqî tempus,neep fietn'ta ut in errorem inducâtur,fi fieri pofsit,etiâ eledi Dei.fed propter hoSjdecurtabuntur dies illi.HorumemoreSjCharifsim^fitis imperter riti. Cofido enim in Deo,qgt; fch ola ilia Antichrifti uos reformidabif,finetcp cC-fe quietos.Neep concilium Conftantienfe ad Bohemia proficifcetur.nâpüto» multos ex illis,qui in eo funt, prius morituros efte, à uobis libros meos ex* torferint.Et ex cocilio per partes mundijhuc atqj illuc more ciconiarS difper* gen tur,cognofcent^adueniente hyeme,quod egerunt in aeftatc.Confidera te quod fuum caput Papa,propter quædâ horrenda fcelcra,dignum morteiu dicauerunt. Agiteduifi, refpondete ad hæc prædicatores, qui concionamim quôd Papa fit deus terreftris,q) pofsit facra diuendere, ut dicunt Iurifperiti,$ fit caput totius Ecclefiæ fan(ftæ,eam optime adminiftrâdo:qj fit cor Ecclefif,-earn uiuificando fpiritualiterrquôd fit fons ex quo promanat omnis uirtus amp;nbsp;bonifasrquôd fit fol Ecclefiæ fanlt;ftæ:qgt; fit refugium tutifsimum,ad quod que liber Chriftianum cofugere oporteat.En caput il lud iam gladio arnputatum, iam deus tcfreftris uincftus, iam eius peccata palàm dedarata,iam fons illehc catuSjSol obfcuratuSjCor extraeftum abiecT:um^,ne quifpiâ ad illud réfugiât; Concilium caput illud huius etiâ fceleris condemnauit, qp indulgentias, epi-fcopatuSjôd id genus alia diuendebat. Sed illi eum condemnaueruntiudicio, quorum multi ab eo emptores talium rerum extiterat,5C uicifsim alt)s eas ue-dendo,mercaturaexercuerunt.Adcratibiloannes epifcopusLitomyslius,q bis epifeopatum Pragenfem emere conabätunfedalij eum anteuerterunt.O homines perditos: cur prius trabem ex oculo fuo non ciecerunt, cum ius eo* rum dicat,Quifquis dignitatêaliquâargento confecutus fuerit, eaj^riu^urc* Venditor igitur 2C emptor, qui^ interponebat fe illi cotradui, palam eftote condemnati.Sic fantftus Petrus condemnauit ôi fecit anathema Simone,uo' lente emere uirtutê Spiritus fanefti. Hi uenditore anathema fecerunt, 0^ con* demnaueruntjipfiautê emptores huius cöntratftus aflenforesfuntfinep^ riculo.Quidjquod domi fuiemcrcatum hunc cxercentcConftantiae enim eft unus Epifcopus,qui emit,amp; alter qui uendidit.Papa aute,quiapprobauitfa* lt;ftum,ab utroqpmunera accepit.ita fit,ut feitis, etiâ in Bohemia, Vtinadixil* fetDeus in concilio i]lo,Qui exuobis eftfinepeccato,is ferat fententiaaduer fus Papam loaijnê procul dubio,alius poft aliu exiuiffet. Cur ante hunc iftius caftim,genua ante eum fled ebant, eius pedes ofculabantur, fandiisimumç nominabantjCÙm uiderenthæreticum eire,homicidâe(re,perditum peccato* rem efle,quæ omnia de eo iam palàm feceruntC Cur Cardinales in Papa cufli clegerunt, cùm feirent ipfum occidiffe pattern fandifsimum CCur permis* runt ei infacris nego tian' tum, cùm iam Papæ officium fuftinebat f nam idcô ci à confilijs lunt,ut eum reda moneant.annon amp;nbsp;ipfi horum criminum çque rei funt ac illc c” C^andoquidem hæc nonnulla uitia in eo ferebant, quorun* dam autem participes erant; cur priufquâ Conftantia profugerat,nemo

aufuscftci obtjccre,fedomncs utfandifsimum patrcmmctuebantc’ utnautemfecularispoteftaSjficpeirnittête autuolenteDeOjCum compte* '^cndifletjtum primùm confpirauerût,ne ullo modo à morteliberaretur. lam ^fftemalitia,abominatio, SCturpitudO Antichriftireuelata efttnPapa, amp;itt huius concilij.Iam fideles ferui Dei poiïunt tntelligere,ueiba quid 11 bi ne Saluatoris,qui dicit,Cûm uideritis aborhinationc defolationis,que didla ^'bDaniele, ôCc. qui poteft caperecapiat, certèabominatio maxima eft fu* Pfbia, auaritia, fimonia, in loco deferto, hoc eft, dignitatcquae eft deferta à “onitate, ab humilitate, amp;nbsp;alfis uirtutibus, ut htinc date uidemus in illis, qui '^onftituti funt in aliquo magiftratu ôô dignitate. O quàm gratum effet, fi per ^nipus lieer et mihi improbitates nunc cognitas parefacere, ut fideles ferui ^fipoflent eas cauere.Sed fpero in Deum, quôd mittet poft me magis ftre* nunc funt, quimelius patefacientmalitiamAntichrifti, 6Cexponent fuas ad mortem, propter ueritatem domini noftri lefu Chrifti, qui uobis ÔCmihi daturus eft gaudium uitæ æternæ,Scripta epiftolain die fantfti ‘OannisBaptiftæ in carcere, in compedibus, inillameditatione, quodfan* ’■^iisloannes in uinculis careen's decollatus fit propter uerbumDei»

Recenfet^rxtercA temcullt;tme»ia fomniorum,tjuibus inrie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eß^

DOminus uobifeum. cofilium Domini diligo fuper aurum 6lt;f topafium» EpOlolaplené undefpero demifericordia lefuChrifti, quod dabitmihi fpiritumfu* conjoldtionüi '^'’’jadftandum in ueritate. Oretis Dominummam fpiritus promptus eft,ca* ''oautem infirma.Dominus omnipotens fit merces æterna dominorum meo» ^^’^,qui conftanter,firmiter QC fideliter ftant pro iuftitia, quibus dabit domi*

in regno Bohemiæ cognofeere ueritatem,quam,ut fequantur,ne-’^^e.efteos redire fnBohemiam,poftponendouanamgloriam,amp;fequendo non mortalcm, mifetum, fed Regem gloriæ,qui datuitam æternam» grata fuit manus porredlio domini loannisfqui non eft uerecundä*

mihi mifero manu porrigere, t3 abieefto hæretico amp;nbsp;inferrato, amp;nbsp;quafi ab °'’inibusinclamato,Iam fortenon multaloquaruobifcumndeo falutetis tcnl porequouidebitis omnes fideles Bohemos.

Paletzuenitad me in carccrem ,eiusfalutatiö in maxima meainfirmitate, ’Wifta coram commiftarijs, Quodnonfurrexit periculofior hæreticusà nati

Chrifti, quàm Vuicleff amp;nbsp;ego .Item dixit, quôd omnes quimeum fer* quot;’onem uifitauerunt,funt infeefti ifta hærefi:Subftantia panis materialis rema in Sacramento altaris.Cui dixi,O Magifter,quàm grauiter me falutafti,ôi grauiter P eccas fEcce moriar, uel forte comburendo comburar, quid ergo muncris dabif tibi in Bohemiadftud forte non debui fcribere,ne uidear ipfummale odilfe.Semper habuiin corde meo,Nolite confidere inPrincipi* ^uSjÖ!:c.amp;iterum,Maledi(ftus homo, qui confidit inhomine, amp;nbsp;ponit carné Wîchium fuum,

Sciatis pro certo,q) magnam pugnam habui cum fomnfjs, ne ad ipla cxclä pugnd cußfif^ nîîrém.Nam euafionem Papæ antea fomniaueram» amp;nbsp;poft narrationem do* minus loanncs ftatim in node dixit, Vobis Paparedibit.Deinde etiä captiui tatemmagiftriHieronymi,licet non in forma. Omnes carcerationes quo du car,amp; qualiter patuerunt,licetnö in forma. Serpentes multi fæpius apparue* rûtjhabêtcs capita etiâ in cauda,fed nullus potuit me mordere : SC multaalia. Iftafcribo,noq,meæftimêProphetâ,autmeextollâ,fedaddicendû uobis,qgt; habui tentationes in corpore ÔC in mente,dC maximQtimorem,ne tranigrede ftr mandat« domini lefu Chrifti Jam recogito uerbum magiftri Hieronymi,

qui d/xitjSi uenero ad conciiium,æftimo quod non rcuertar.Adme ctiamdi xit quidam bonus ftrtofjAndreas Polonüs,ualedicêdo mihi,Deus fit tecum: uix enim,ficut mihi uidetUr, rédibis incolUmis, charifsime ÔC conftantifsime in ueritate domine loânesldet tibi Rex,nö Hungariæ^ied cœleftis^ omnia ba na,pró tua fideli ÔC diligenti,quam à te didici,dolt;fïrina.

O iarttfie Deus j quam late potentiam dC crudelitatem extendit Antichrp rrophetï4, ftusfSediperóquodabbreuiabiturpotentiafua,ö^ampliusdenudabiturini quitas eius in fideli populo*Dcus omnipotens confirmabit corda fuorumfi* deiium,quos elegit ante mundi conftitutionê, ut accipiantimmarcefsibilem gloriac coronam.Etfurat quantum uel/tAntichriftus,tarnen non præüalebit contra Chriftum,qui ilium interficiet ipiritu oris fufiut âit Apoftólus,ó^ tune iiberabitur creatura à feruitute corruptionis,in libertatê gloriç filionjmDet, ait ApoftoluSjfubdenSjNofipfi intra nos gemimus, adoptionê filiorum Del expeeïf antes,redemptionem corporis noftri. Valde me cOnfolatUr illod ucr-bum Saluatoris noftri, Beati eritis cum uos odérint homines Sé cùm fepara^-uerint uos,ÓÓ exprobrauerinqó^ eiecerint nomê ueftrum tanqua malUffl,pro Luclt;t.6i pterFilium hominis.Gaudete SCexultatezecce ênimmcrcesueftraeftmulta in cœlis.IoanneS Hus in ipeferuus lefu Chriftûà cuius fpenunqua potuitme diabolus feparare,nec fperabit etiâfi firn in uinculis QC carcere,ftans in prefen tis uitælitore,expe(ftansin craftino diram morte,quae utlperopurgabitmei peccata per Chriftum filium Dei uiui, Amen.

Cum uero dies amp;nbsp;liora à Deo Ordiriata comparerêt, quibus conftans Chrf (limartyr fuumdotftrinam proprio fanguine teftaretur,afqîhuius anniluq \ erat dies fextus, dutfius eft Hufsius ab Archiepifeopo Rigentino, admagnS illud Conftantienfe templum, quo Epifeopi amp;nbsp;alfj lacerdotum principes, ad eum condemnandum confluxerant:porrô poftquam ad ualuas rempli uentu erat,reftiterût ibi cum eo,dum facra in templo finirentunueriti enim font ho* mine introducere fub miflæ tempus,ne rem diuinâ fua praefentia pollüeret.

Tandem peraeftis facris pertraxerunt eum in confeft'um facerdotSjUbi pro more in excelfis fedilib. confédéré, pro dignitate uidelicet illius ordinis con* ftru(ftis,afleribus in fublime eos ämbientibus.Imperator Uero celfioriloco in fuo folio fcdebatjcui alterum latus claudebatfilius Clementis tenens pomuin imagine crucis infigne : alterum autem,dux quidam fulgentem gladium ma nu gerens.Erat præterea menfa in hoc ambitu paululum fupra terram eleua* ta,cui impofitus erat truncus,at(^ in eo ueftes amp;nbsp;ftolæ appofitæ,quibus facer dotes admiftandum utuntur, äd exaugurâdum feu degradandumHufsium, quem ante earn menfam confiftere iufterunnubi rile prócumbens diu preces fundebat. Inter ea epifeopus Londenfis,cui Monacho eratcognomerufugge ftum afcendit:unde fere ediefta fua promulgate folebant.concioriaturus arri* puit locum Pauli.Rom.tf.Vetus homo nofter fimulcrucifixus eft,utdeftrua* tur corpus peccati:in hac concione uerbofiisime docebat quantp peftes fint, qudm graues in fantftaEcclefia hærefes:deinde quod regu 0^ cuiufuis ma* giftratus interfit, eas amp;nbsp;præfertim fimoniacam è medio Ecclefiæ tollere: tales nanc^ hæreies unitatem Ecclefiæ qualibet ui aperta ÔC tyrannide feindere Ion genocentius.Ac fermonem ad ImperatOrem conuertens fic eft locutus,Ae* quum eft igitur, Imperator inuitftifsime Ut hæreticum huncinfua malitiari* gidum extinguas(in manibus ctenim noftris eft)hoc liquidem pulchcfrinio iacinore,immortale nomen apud pofteros iUuenes iuxtaac fenes, tibipatä* bis.Hacftertus fuitftimma conciOnis. Succelsitaut huic Henricus quidâcôn* cilij illius oratonis acriter inftare,^ uniuerfum coetu ftimulare,ut cœptâ cam cotra HulsiS perfequerent, urgerêt nec prius defifterêt,q homo motti addi* ceretur.DeindeEpifeopus quidam iuftu cocilij jpeefsit adpuipfttim, ex quo formulam

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L I B E R i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ai

caufæ habita cum Archiepifcopo Pfagêfi,S^ cæteris (àcerdo* ƒ'^principib.recitatanox etiâ quam ipfi aducrfus Hufsium agebât cauiàm, rorniüla condemnationis proférât q quib.id à concilio mandatum erat.

ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infuper in hoc confeiTu crimina quç contra pium uirum teftes

quàm Conftantiæ intendebât,ôd plura alia (quæ quidêipfein car manu pericripfit,acfuis fratribus mifît, quo amp;nbsp;ipfis ludicûfraus per*

Ptcta foret,amp;haberêt qüod mendacijs amp;nbsp;comcntisrefponderepoffînt;)Âc P 'ncipio cum hocinter alia,illorô quidêiudicio,crimêlcgeretur, Quôd una J. tcclefiaiànda catholica,quæ eft cœtus omniû credentiû,adiàlutêpræde* ■natoiû ( iftud quidê Synodus pro hærefi habebat) Hufsius fublata uocc in ^^uerba prorupit.’No dubito profeclô,quin unafit Ecclefia catholica,qug congregatio omniû ele(îlorum,tâ eorû qui adhuc uiuunt, mortuorû

°^‘dtium.Cumcp itê SC ad alia reiponderet, turn Cardinalis Cameracêfis ad ■p^'^^^gedum,inquit,tace modo,ad omnia fimulpoftmodô refpodebis, Cui ^:l^rohibésneinquit,quo minus fingularefellâ, cum uniuerfum calumnia*

luitfilentium per CardinaleFlorentinum,quifurgês:Tace,inquit,obtun silëtium ïîu[i ^'•ätffieumcoerceriiufsitàprgconib.TumilIealtauoceacmanibusadiydé /loindiëiuint ^tfn(is,exclamauit;Prccor omnipotentis Dei nomine, ne uos pigeât me X' ^^‘^animis audire, ut faite apudiftos qui circunftant, mepurg?,atlt;^fuipicio 5*^errorum quam de me habet ex eorum cordibus dimoueâ: id fi modo de

tum lure ueftro fino de me quod libuerit faciatis:fed cum nihil profice ^fjïtcpoêm purgandi fe de criminib. falfo obiecfiis ereptâ uideret poteftatéî “Pplexin genua procidês,fublatis in coelum amp;manib.amp; oculis,orabat,cau* '^‘itaiTi Deo iudici aequifsimo magna uoce comendans.atqj fæpius hac ap

htidêilli omnib.articulis,quos ex libris ipfius decerpferât,expofitis,fiib* ^^'sbant quocç eos qui teilib.confîrmati erant:callidè quidê fîngulis capitib^

'’’’nateftium ambigua,nêpe ofîiciorum aüt dignitatum fubiungcbâttgcr* ’’’^’laacrôj-eticebâtartificiofè admodum.exêpli gratia:Singulis capitib.reci ’5^’tanominatefl:ium addebant: Huius criminis teftes funt, duo Canonici

j^^mnib.itatçcriminum capitib.finitis SCperletftis, Pontificius Iudex mox ftexit:Erat autê fenex quidâ,Caluicio infignis,genere Italus.is condênatio* ‘^æntentiâ in Hufsium legébat,quâ ad uerbum defcriberehic,iupcruacanc

^‘fum eft,potiora faite declarare iàtis fit,ad ^uæ obiter,quanquâ illis fedil '‘''hibentibus,ipferefpodebat.ÂcinprimiscumIegerctur,qgt;mtiItosannos

P^fonaciter hæfiftct tn erroribus,Ego uerô inquit Hufsius, id pernego. femgt; uußi P^fenimdefideraui, ÔCetianumdefiderofirmiorcScripturadoccri:acutina tia, dunum facrg icripturg uerbulum mihi hodie daretur,quod oes hos errores ‘^Jere amp;nbsp;cóuincere poflèt.Et cum in ea fentêtia,libros quotç eius condenaß

’^t,quos deEcdefia infcripfit,denicp quicquid aedidit Latine, Bohemicè,6C ■ -iiiæin alias linguas transfuia erät,ut Conftantiæ amp;nbsp;pafsim alibi,per Epifcö Y ^^^’^^g’onib.omniaexurerentur ac abolerentur,Ad caHuisius itarcipon 'fjQyoiure meafcripta danare potcftis,qug necullis firmiorib.argumentis» Q^odfemper cupiui ÔC iS cupio^refatafiis^nec ullius crroris couiciftist'Dcin* pquareimpulfilibrosnoftrosin BohemicSuelaliam quampiâh'nguâucr* OS abrogate decreuiftisfnimirum quos nunquS uidiftistamp;^ ut maxime uideri î!s,nonintellexiftis,quippe Bohemicê prorfus ignari.Hgc conqueftus tandc ’lias criminum partes in ea codemnatione cotrafektftorutll aufcultandOjCoe: «mfufpiciensjfupplexac genibus flcxis,orabati

Porro condênatione hac finita Huflîus pro omnib. inimicis fuis uocccla* ra ita deprecatus eft,Domine Deus, per tuam mifericordiâprecor, omnibus hoftibus mcis dfgneris ignofcere. Nam tu fcis me ab his iniufte efieaccufatS, falfis teftibus circunuent«,effi(ftis criminib.oppreflum,denicpinique codent natum,Propter mifericordiam igitur tuam,culpam eis Tcmiite,

His ditftis plericp facerdotu feniores,ac præfertim Epifcopi toruo uultuin ipicientes,eum irridebant.Deinde feptêEpifcoporûiuftu, qui illifacerdotiu Degrddatur adimebant,ueftib.facrificor5 induebat,ac li ei mifla celebranda eflet.Acprin Hußim. cipio alba ueftem induens,dixit:Dominus meus lefiis Chrifttis cum ab Hero de mittefetur ad Pilatum,in uefte candida illufus eft.

Pofteaillis indutus ueftibus,admonebat ab Epifcopis,ut errores illos,dum liceret,retra(ftaretiuramento etiâadiecfto. Ipfeuero corâhisineamenfa,ubi induebat ftans,ad uulgus fefe conuertit, acuoce querula ÔC lachrymas,adtur bam inquit : En ifti Epifcopi perfuadent ac hortant me ad errores illos rctra* ôandû.Aft ego hoc facere metuo, ne mendacif arguar olim in cofpeduDei fi errors me reum efle faterer,quorB nunqua eiTem confcius,quos nunqua do cuerim,atcp adeo ne cum confcientiam,tum ueritatem diuinam offenderem, quandoquidê nunqua eos afteruerim,fed per falfa teftimonia mihi obtrudun tur inique,quib.ego contraria SCfcripfi SCdocui. Ad hæcneanimitantacmul titudinis,cui hacftenus cocionatus fum,offenfi à ueritate auellerentur, ac alio rum quocp,qui uerbi diuini fideles funt miniftri.Hoc dido, Epifcopi cum rcquot; liquo cœtu in hæc uerba prorumpunt; lam tandem peripeximus, quam pergt; uicax fit in malicia,atcp tenax in fua hærefl.

Acmox tjdem Epifcopi Hufsio martdarunt,de menfa defcenderetpbiadi mentes eifacerdotium.Principio auferuntab eo calicê,dicentes:Oludama' ledide,qui deferens confiliS pacis,intjfti confiliS cum Iudaeis,En auferimus a te calice hunc,in quo fanguis lefu Chrifti offert in redemptionêmundi.Tum illealta uoce exclamauit uicifsimtEgo uero fpem oêm SCfiduciainDcomeo amp;nbsp;faluatore meo fixam habeo, quod ille calice falutaris à me nunquaauferct, amp;nbsp;confido conftanter,qgt; ipfius præfîdio adiutus, hodie in regno eiushunebf biturus fum.Illi uero reliquo habitu eum exuere perrexerunt. Subinde more fuofingulis ueftibus turpem execrationêadfjcientes. Hufsio intcrcarefpon-dêtedllufiones has æqfsimo animo nomine ôd ueritatelefu Chriftifeferre.

Tandem Epifcopi multiplici illa ^crificantium uefte ab eo abftfada,ad ra fum etiam uerticê corrumpendu accingSt feie, fed de hacre magnû inter eos diisidiS ortum eft,quibufdânouacula eum rondere uolentibus,contra nonul lis fatis effe cenfentibus,fi forfice duntaxat rafura turbaretur.

Hæc dum agitantur, Huflîus ad Imperatorê in folioledentem conueriùs^ ait:Eia inter Epifeopos iftos no bene conuenit,mirûm iànè cùm omnes gque « crudeles fint,in ipß tarnen crudelitate no confentire. Vicit tandem fadio ea^ quæ pro forficibus cotendebat, ac capillis eius in quatuor partibus ad fpeciê crucis fcifsis,orbem ilium raium aboleuerunt,his uerbis adiedis;Iamhocfa* crum Conftantienie conciliS loannê Huisium ordine iàcerdotij ac munerc præclaro quo exornatus fuit,amouet,ea re declarans, q, hominem hune tem plum atqp Ecclefia Dei ab fefe abdicauerit, ac deftitutSfuo præfîdio potefta* Corond pdpy^ tifecularitradiderit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

raced Hußio nbsp;nbsp;Priufquàm autê coronam in ludibriS ex papyro fadam impofuerurit capi

intpoßtd. nbsp;nbsp;nbsp;ti eius inter cætera conuitia dixeruntrAnimâ tuam deuouemus Diabolis in*

ferni.Ille uerô manibus complicatis cœlS fufpiciens inquit; Aft ego cam co* mendo benignifsimo Domino lefu Chrifto.Poft^ aSt corona eâ uidit,dixit: Dominus meus lefus Chriftus pro me mifero longè aiperiorem atçp grauio* rem ipinea corona innocês ad infame genus mortis geftare dignatus eft, qua propter

ipptcr ego mifer peccator hâc multo leuiorc corona, quàftquî mcS ludibriü^ libensnominis jpfius acueritatis caufa in capiteferâ. Porto coronahæc erat cxpapyro fada,ÔCad fpeciê pyramidis faftigiata,cubitali ferm èlogitudine,in catréshorrendi cacodgmones étant depilt;5i:i,cûhacinfcriptione criminisdftc tftHærefiarcha.Tû Imperator ad Clementis filiû Ludouicn,de quo paulô aft*-tememinimus, Germanicè. inquit:Abi,5C acceptöTïömine trade liórorib.llle iiloxueftefuadepofita,qua,utlólent duces exornatus erat, imperia exequit, acéorreptû Huiriâcarniiicib.amp;Iic?tonbus,inmanusdatipfe^adfupplicium comitatiis eft eum.Igit ea corona ex têplo ad fuppliciû ducfîus eft, ante cuius confpedn fub eandê horâ Itbros ipfius tradiderût inccndio,quo condênatio nem eorû teftarent.Porrô Huflius eo facinore,præclaro fcilicer,uifo,fubrifir, 2c ad rogû profecfius,turbä corn oncbat,ne crederent propter errores fe exU' ftutniri,talfô enim aceufatû efle,ac teliib.iniquis opprelîum, hoftib. fibiinfe-ft‘ffimis:Quiid,qd* hacflenus recfîius no docuerut,inquit, atqj ego fenfi, ex fa^ ffa[cripciira,id quod unice femper cupiebâ f T urba aût quæ comitabat eum brearmata erat.Poftquâ aût peruenitad eum locû,in quo paffùrus erat,flexo Plt;^plite,acmanib.oculiscp cœlû uerfus fublatis, fupplex precabat,recitando qnoidâ Dauidis Pfalfflos,acpræfertim quinquagefimûSCtricefimû.Verfuni hûcîln rnanus tuas Domine, comendo fpiritfl meûîuocc data amp;nbsp;uultu l’ilîrifubinde rcpctens,ita ut facile circunftantes audirent eû .Porto locus,in q^ouredus erat,eftinftarprati,fitus interhortosfuburbq Conftâtienfis, quo iturad arcênomme Gotlieben, in qua Hullîus antea uinculis detêtus fuerat.

Accûita,utiam didf û eft,oranet, intéreaquidâ ex plebe homines illitcrati niuerpi 'i’xerunt:Nobis no eft compertû,quid hic Huftîus antea docuerituel concio cidienußio, hiatus fit,cætcrùm nulle audimus ex eofacra cloquiâ,acpias preces.Alîf uero opabant illi dari confeftbrê. Qtiidâ uerô facerdos equo infidcns,côipicua tu ’^’caindutus,qua£ intus rubra ac tenuifttma tela fuffiilta erat, relpondit : Indigt; §'i''scftiitaudiatur,necadhibendus eft ei confeftor.hæreticus enim eft.

_ Cæterùm dubiiim non eft, quin hæc opprobria anima Huftrj grauiusper-fîtalTentjriifi in hac tota caufæ aeftione id alte animo infixû fuiflèt. Ce pro Chri pati; ut ipfe teftat in epiftolis quas in carccre fcripfit. Porto inter otandû, fontumeliofa corona ilia cecidit de capiteipfius, quam Huflius confpicatus ^jbrifit.Q^iidam uero farellircs,quibus cindlus crat,inquiât:Reftituatur rur-* lum corona capiti eius,utunà cum Diabolis dnis fuis,quôs hiccoluitjCxurat, Tuiti ille iuflu carnificis,amp; lidîorû erecftus,clara uoce,ita ut ab circunftante turbafacile SC audiretur ÔC intelligetef, fie orabat:Domine’Jefu Chrifte, cm* «idiflimumhocatephorrendûfuppliciû, propter fandtûEuangeliû tuum,ac ficriuerbi prædicationê,ltbens èc humiliter patiuolo,tu aûtomnib.inimicis '^fisignofceprecor.Alidloribus circunducftus,omneshortabatur,ne crede f^ntfeulli errornm efleobnoxiû,quos ucldoceret,ueladfereret, fed falfo fibi adfcriptos efle,ac falfis teftibus firmatos*

Tandêpctijt ab eis,utliceretfibi careen’s fut cuftodcsalloqui. Quibusubi adeum acccflere,inquit: Gratias uobis ago fratres met diledliflîmi, de omhi* busbeneficijs, quæ contuliftis in me. nam fratres mihi chariflîmi fuiftis,nedu euftodes mei. Ac feitote, quôd conftanter credo Saluatori meo, cuius nomi* nîhoc genus mortis æquo animo uolo perferre, certô confifus me hodie cû ipfoforein paradifo.Id uerô Germanicè ad eoslocutus eft.

Moxipfum ad quendam craflum ac perforatum aflerem manibus obuer* fis,fexautfeptem funibus durilîimèalligarunt.Ac primus próximetalos,de* indefub genibus,mox fupra genua, prætereaiuxta inguina, fextus medium corpus uinciebatjpoftremusfub brachijs, Porto afler illeterrac intrufus ac in lixusftabat» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Scd quofdaibiaftantesmalèhabcbat, quod coftitutus enetfacieadoncn tem uenajubent igitur,ut occafum ucrfus uultu obuerteretnr, cflè enim hx; rencum.idquodftatimfacflum eft. Adhæcipfîus ccruixalligataerathuicaP feri atra quadam catenajacfuligi'neobducfla, quippeexqua iorté quiipiaan* tea ahenum appêderat. quam ubiHuffïus capite paulum reflexo uiditinhxc uerba prorupi't Dominus lefus Chhftus ille redêp tor meus ac faluator cha^ riflimus, longe crudeliore ac dun'orc catena propter me uïndus erat, cur igi' tur ego mifer erubefcam, propter ipfius nomen facrolàncflum hac fuKgmoia conftn'ngicPorrö ipfius pedibus(ocreatis etiamnü,6Cuno compede duos li'gnorum fafccs fuppofuerut. Hic cum quendam rufticum confptcerlt;^£ ligna adferentem,blande fubrifit, atç^ hæc uerba D. Hieronymi clare litiSantfla fimplicitas. Tandem bis undiqp Huffîum ceruicetenus, minibus,circumfepferunt.

Et priufquam ligna incenfa efient, acceflit ad eum ciuitatum Imperialiutn quidam,quem uulgo Marfchalcum uocant, una cum Clementisfilio,Huiiitr cxhortandOjUt feruandae fuac uitæ caufa, adhuc dogmata fua QC condones re tracflaret QC abiuraret.

Tum ille ccelum ful{3iciês,alta uocereiponditiDeum teftor, ea quitus we perfalfos telles infimulant,nunquam menecdocuinè,necfcripfiire,fedeon* clones noftras, dogmata, ôd fcripta, dcnicp omnia opa eo animo inftituiwus, acad eum fcopum direximus, quo mortales à tyrannidepeccatieriperemus» Quapropter ueritatem eam,quam docui,fcripfi,ÔC uulgaui,lege diuina,ac do ôloribus fancflis fîrmatam, hodie lætus hoc mortis pignoreobfîgnare uolo. Quo audito,Ludouicus cum Collega fuo manib, complofis, ab eo difcedut» Martgt;niiwio 7\c carnifices ftatim pyram accendunt, Huflius uerô præaltauoce excla-* lt;nzjw Hußi. nbsp;nbsp;mauft femel atcp iteram:Chrifi:e fill Dei uiufmiferere mei. Tertio canentew.

Quinatus es exuirgine,uentus repente obortus,flammaeumpraïfocauit,aP que ita coticuit.Ac interea tam diu nutabat capite,ac ora mouebat,düm qui* (piam Dominicam orationem bis aut ter repetendo abfoluerepoflet» Dein* de ita tacitus intra fe orans,emifit Ipiritum»

Porro ubi fafces lignorum ambufti cccidiirent,ac corpus ipfius ad1 aflcr em catena ligatum haereret, tortores ld cum aflere in ignem intrulèrunt ruftibus ac turn circumcurrentes,ligna aggcrebant,cadauer urentes. Ibi uideas carnin cum exquißtam infingula membra crudelitatem.Nam proh dolor,i^us oP fafuftibus comminuentes tundebant,quô citius igne abfuwerentur.D einde , caput inuentum palo dilïècuerunt. Porro cor in intcftinis repertum, ac uerui ligneo acuminato^ infixum inter comburendum fuftibus cædcbant.lnterea carnifex quidam ucftemHufiij tenebat. Ludouicus autcmfiwulatCBCOgno* uit elTe tunicam Hulfijjiuflit eam,ac cingulum,denique quicquid ipfius eilet, intjcere in ignem,dicens : Bohcmi enim id uice facramenti haberent^ rent.deinde carnifici pollicitus eft iadluram hanc compenfaturS elTe. Pome* mo omniaignein cinerem concremata, cum puluere ac terraaltius enoliain bigas impofuere,deinde in Rhenum praeterlabentcm difiecerunt,quoiphus nomen prorfus apud fideles extingucrent, neucl tenuiflimus puluis in terra fupercflct eius uiriicuius tarnen memoria neq^ ig»e,nec^ aqua,nec^ullo gene re fupplici) ex animis piorum unquam poterit aboleri.

Hæcfciô admodu tenuiter à meperfcripta elle, de Ioannis Hus, Martyns fancliftimi laboribus : cum quibus Illi Hercule! nullo modo funt cornparan* di.Hercules enim ille uetus,pauca quaedam monftra confecit:hic uero noftc. Hercules, fortiflimo animo omnium monftrorum immanifiimarubelna* rum

»J-fum matrem, mundum ipfum fuperauit. Di'gna erat res alio quodam gencrc orationismagts eleganti.Ego uerô,cûm præftare aliud non poflem, uen'tate *P‘auolui,ea quæ complexus fum,prjs animis commendare.Necp cnim ab agt; omnibus interfui,atlt;^ ita ut potui,literis mädaui,ut fan «iisimi uiri egregif ueritatis Euangelicæ Dodoris memoriam qualicucp “Ocmeo officio conferuarem.

p TfiHicronymi quo(^ huius uita atcp indigna mors in priori parte à Fogt; Hieron^wi« •L/Xioexpoggio aliquo modo fint expofita, tarnen cùm intimusHufstf üußioßmtUd fiient,nec etiam inter Anglos numeretur:ftatuimus hic eadem fufius

'‘'^brare.Nam quemadmodu ratio uitæ ac ftudiorum,dodrinxcp piæjoan-» ^■xiemHus amp;Hieronymum dePraga fumma familiaritate coniunxerat, ita ^ndifsima focietas mortis pro Euangelio fubeundæ, eos comuni fidei congt; ^‘sionc copulauit: nccp ulla tata afflidlionis magnitudo eos unqua ab ea caii æoptimæiuftiisimæcp coniundîione difiungerepotuit.Propterea cum loS-«

Hufliim ad concilium accitum ac iam iam iturum intelligeret,fedulo of* quot;«0 adeft amico fuo, confolatur, amp;nbsp;adanimat ut memor irirtutis ÓC cOnftan--’'ïfuærem gnauiterpro Chrifto gerat ac ueritatis incolumitate.lam tempus quo maximefe declarer talem,qualem hadf enus tot concionibus fefe om oftenderit,ipfecp habuerit femper.Qiiod fi itaeueniat utres ipia opem ®ptramc]^ fuam defideraret, intelledluru fefe quod nec pietati nec officio fuo ’^^catnico fit defuturus. Sic^ Hufiuma fefe animatum reliquit. Pofiemus q^dcm hoc loco commemorate uitam antcadlam Hieronymi de Praga, na* ^“’^ea ciuitatis Pragenfis patte que Noua dicitur:eius optima ftudia,mores, ’^aturam,fi res ipfa poftularet,fedratio ordo^huius libriinftituti,eam come* ^orationem potius requirit,quafingularis eorum conftantia cognofcat,qui ^lartyres à Deo uocati,præclarum eius ueritati teftimonium dederüt,eam^

Anno itac^ à Chrifto nato,M.c c c c x uehementer anxius Hieronymus f ^^’’^gSsquod patria audiret ab hoftibus domefticis ÖC uicinis, multis fal* ‘‘^c^prcmi calumnijs,Ioannem quocp Hufsium à concilio indignis modis ue ^’UjUenitfumma cum animi alacritate Conftantia quarto Aprilis die. Ibi cS “bi ftrui infidias intellexit,poftridie Iberlingam fe recepit, ciuitatem Impertf, ab urbe diftat non amplius uno miliari. id^ faciebat ne fe feiens ac pru* “cnsinpenculum proijeere uideretur.Inde literas adSigifmundum Impera* ^orem,reliquos^Bohemiæproceres, qui tum étant Conftantiæ,fcripnt;qui fus petebat à Rege toto^ concilio,ut ab ipfis fide data publica, quam Saluu ^oudud3uocant,liceretinurbemire:acfe,modôdat£taudientia,reiponde* J'f paratum eftc,ad quafcunlt;^ criminu prolationes.Verum Imperator quod fi fiiiias literas Hufsio datas multû moleftiæ exhibuiflediceret,id faefturum ne g^uitxollegium uero facerdotum, fe faefturos illi quidem poteftatem uenien 'fjCtiam dato diplomate,affirmabat,fedrecedcndi,non item. His ad Hycro* J}ymum relatis, mifit complûtes epiftolas. Latine, Bohemicc, amp;nbsp;Germanice fthptas,quas delubrorum monafteriorumcpualuis,atcp Cardinalium aedibus affigi curauit, In his fe declarabat Conftantia promptilsimo uenturö elfeani* sAuttt coudu/ uio, propter certos tarn patriæ quam fuae docftrinæ detre(ftatores,ut fi qui ibi äus Hierony' aliquam aduerfus eum erroris aut hærefeos aflionêhaberent, illi nominaftia mone^atus, ytproderêtrogabanfepræfto fore ut ipfis làtisfaceret. Quod fi criminis alicu

coniiincerfet, quod minime «erebat, doceri, ita utpar eft, 8C demonftrari C chpretn

crrorê cupicbat,modó fide publica ab ipfis accepta tutus eflepofsit fin autéj quû culpa uacaret, per uim aut dolum ibi detineretur, notam omnibus poft* modo fore illius conciltj iniquitatê,quôd contra omnia diuina ÔCHumana iu* ra,ipfum indilt;ffa caufa condemnaret. Cæterùm quando ne hac quidem ratio ne,quod uolebat exprirheret ab Imperatoreampetratis faite à Bohemiæ pro* ceribus,qui turn ibi aderant,literis ipforum figillo obfignatis,quibus teftabâ* tur inno centiam Hieronymi, amp;nbsp;quemadmodum in animo habuiflèt aducrfa rijs fatisfaciertdi de calumnijs.cum ijs,inquam, acceptis ipfe in Bohemiam re uerti ftatueret : in uia per infidias hoftium proditione ceperunt eum miniftri Ducis Ioannis, filij Clementis :acSultzbachium ad eundemducemreduxc* runtjUbi detentus tantifperfuit,dum ab Imperatore totocp concilio accerfere tur ; mox uero acceptis dux loannes ab Imperatore amp;nbsp;concilio lilpris, uinâu Hieronymum Conftantiâremifit,quem ibi cxcepit alter Clementis filius,cul Ludouico eratnomêjis^admaiorem contümeliam catenis conftriâSpoft: fededuci curauit(ipfe enim ueluti triumphans prgibat) ad cœnobiuniMino ritarum, quo principes facerdotumamp;reliquaPharifaeorumfexConfluxerât. Poflquâ uero ad Minoritas uentû eft, amp;nbsp;Hieronymus coram Epifcopis con* ftitit catenatuSj lelt;fi:a funt ei fcrip ta, diuerfîs nup er lo cis affixa, quibus ipfe in tus uocatus eratjOb fuas epiftolasjquas pafsim antè,ualuis apponi curaratabî quidam Epifcopusipfumcopellans:Cur,inquit;fugiftijamp; in ius uocatus non ueniftif'Tum ille : Qiiando nec ab Imperatore, nec à uobis extorquerepotui fidem publicam, quemadmodum Baronum ad me fcripta teftantun at(j hîc mihi infeftiflîmos effe hoftes fenfi, cedere uifum fuit, ne temerè folus, ôd non uocatus tantum difcrimenfubtjfie uiderer. Sed fi mihi aliquid deueftra citatione fignificatum fuifîet; pro culdubio me haud piguiffèt uel è Bobemià Conftantiam proficifcû

His didlis magna facerdotu turba contra pium uirurn cocitata, teftimonw producunt.amp;crimina clamorefummo(uteorum eftmos)obieâant.Eoaôt ^.oanèsdeCcT' tumultu ièdato,Dodfor quidam fenior Cancellarius Parifienfis dicerecapit jbn Hierony' (fs erat Gerfon)Hieronyme cùm Pariftjs ageres, diuinam quandam eloqucn mttin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfam tibi arrogans,üniuerfam ibi turbabas Academiam, multis falfis conclu*

fionibus inuulgus fparfis. Cui Hieronymus uicifsim modeftè admodumrc* fpon'dittVenerâde Magifter,quo tempore Pariftjs in publicis Gymnafijs ora tiones habebam,ôi de thematis,ex more magiftrorum,firmis rationibus diiîc rebâ,nulla turn erat huius criminis mentiô,quod tu intendis: quinimo incata logum Magiilrorum fcholac Parifienfis rélatus fum,amp;: quod turn temporis a* ftruebam,id etiamnum in hac frequenti concione r epetere non grauabor:amp; fi quod erratum inueneritis,libens corrigâ,SC ianiori dodrinæ æquifsimo ant moaufcultabo^

AdhucHieronymoIoquente,alter nefcio quisfmagifteruidetûrfuilTcCo lonienfis ) furrexit, amp;ad eum dixit : Tua oratio, meherculè, quam Coloniæ quondam habuifti,multis erroribus fcatabat, qui nondum exhominum me* moria effluxerunt. Agedum, inquit Hieronymus, üel unum quæfo crroreni palàm profer. At ille attonitus quodammodo,Nunc non recordor(ait)cæte* rùm pôft paulô cotra teproducentur. Et continuo furgens tertius Heidelbcr genfiSjhocmodô fuam accufationem inftituit:Cûm apudnos uiuerés,uarias blafphemias præfertim de iândla Triade lparfifti,ubi amp;nbsp;fcutum pinxcras fan* am Trinitatern aquæ,niui amp;nbsp;glaciei comparas. Ad hæcuerbafîcrcfpondit Hieronymus,Qyæcunçp ibi dixi, fcn'pfi fine pinxi, eadem nunc ctiam,fi uul* tis,dicam,fcribam 6C pingam:amp; fi quae deprghenià fuerit falfitas, fupplexre* tradfabOjæ meliori fententiæ cedam.Interea ij qui circunftabant, exclamaue runt;Exurite,ex«rite hominem. Qiiôd audiens Hieronymus ,f(c cftlocutust Quod

L I B E R I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îT

fi meus intentas adeo infedit cordi amp;méa mors uobis placct:fiat uolu ûei,/\rchiepifcopus uero Salisburgenfis,Neutiquâ,ait,Hieronymc.Scri P enim eft,Nolo mortem peccatons,fed ut conuertatuf amp;nbsp;uiuat.

tandem finealiquo calumniarûôdtumultuûfaôio aduerfusHieronymS, ^^*turipfeltlt;fîoribus urbisreæteri fe domum fuam quifqj contulerunt.licflo in certas quafdam ædes duxerunt: quo accurrens quidam defamilil

Wsij PetrusNotarius,perfeneftrameieftlocutus,MipracceptotjinquienSj PetrtwNotrf/ onoôdfirmo animo fis, necdubitesueritatiscauiàmortemintrepidusiubp ritu uierony^ qua multaliber olim fapiêter difputafti.Cui Hieronymus, Mifratér,ait, muhortiitHr, Spdas tibiago,q, me inuiferis, me^ mortem non pertimefeere feitO, de qua tuipniultis uerbis quondam dilîeruerim, nunc re ipià experiri opus eft quid Poisini.Hocfermoneadfeneftram couerfi cuftodes Petrum cum minis abc* S^tunt.HieronymumueroarreptSin turrim quandâadcœmitcrium S.Päuli '

*necerunt,manibus uincftis,amp;^ pedibus praealto Carcere coclufis,ut confide poftet,fed capite tantum pendulus terram attingerc i atep ita complu*

dies excruciabatur,pane folo 8i aqua uitam trahcns.Sediäm ex tantis cru '^^‘^•grauiquoqp morbo confe(ftus,petebat fibi dari confelTorêjfperans mi ’^^æcumaeftumiri,quia ferittbus ipforü accommodaret. Quæ ipes aliquan quot;t ilium lacftauit : nam remiisiore deinceps uftis eft euftodia, in qua annum tnanfit exceptis diebus feptem.

Interealoannes Hufsiusàtyrannisillisiniuftecondemnatus,comburituf Hieronymi 'ut ®dauo à ferijs Petri amp;nbsp;Pauli die: ac circiter feftum natiuitatis Mariae Virginis firmittu 'm uc' '°dem anno, Hieronymum diuturnis uinculis confetftum ad fe euocariiulfe ^'itateconfiteit f“tt)Cicpmultisminis propofitis perfuadere conatifuntut decedereta fen* condênationi Ioannis Hufsij iure,ut aiebant,combufti iubferiberet, ''“^perinfirmitatem lapfus partim horrorefupplfct), partim ipeeuadendi

*^'pldrum crudelifsimis manibus, formulam abiurationis fibi datam exferi* publice recitauit:addidit praeterea in gratiam illoram, Hufsium iure igni

’ '^niptu.Quo quidem faefto no euadebat, fed ad eandem turrim dedudus, ■ ’’iinus feuere quam antca traeftabatur.

uero fequenti anno m^c c c c, r h accefterunt noui hoftes Carmclitae '■quot;^«ohemia, qui nouas accufationes habebant aduerfus Hieronymum, Ho* aduentu gäuifi, Michael de caufis ôi^magifter Paletz apoftatæ, pergunt caufam aduerfus Hieronymum, quem ipfi certis indieqs collegerant ex animo renuntiaife fuac do(ftrinæ,fedid tantum formidine pcenæfecif-

Cardinales,qui in eo cocilio iudieqs prac ?aebant,utreum ad crimina à prioribus diuerfa reipondere cogant.Verum il \perfpeda inimicorû malitia,ôd iniuria,qua miferum hominê afficerent,fedu °^eeoliberando egerunt.Hoftes contrafumma opecontendebanf,ncquo illiparceretur, clamantes indignum facinus patrocinari tarn fcelcrato æfetico:at(^ præ cæteris egregius Doeftor, Nafo ditftus, Cardinales his ip*

Miramur de uobis patres reucrendi{simi,quod ueftrae paternitates pró fd* Or^n'o digni “pefsimo hæretico intercedunt, propter quem nos in Bohemia cum toto cle!

pmuita mala paisifumus,6Cueftrae paternitates patient.Et timeo quodfor* *t3nab illishæreticis uel à Rege Bohemiae munera aCcepiftis, Cardinales au ^^^jhuius ac cætcrorum furiofis clamoribus labefatftäti, caufam Hieronymi Qclerunt, amp;feiüdicandi officio abdicafnnt:in quorum locum,impulfu male* Wolorum,amp; ueritatis infeftifsimorum hoftium,quos modo nominaui,inftin*

P^ttiarcha titulotenus Conftantinopolifanus amp;nbsp;quidam do tor feutonicus : qui indices nuper pium uirum loanneHus mortis damna* «want, At Hieronymus hos tiouos iudices r€pudiabat,coram quibus in uin*

CUÏÏS nc uerbum quidê priuatim eloquiuolebat:fedfubmdecuptcbatfibi'fic* ri poteftatem publice in fr equenti concione animi fui fententiam explicandi: in quo præfides ÔC. feniorcs concilrj facile ip fi alTenferunt, rati Hieronymum palinodiampaulô ante fatflam iterarurum,atq3magis confirmatiiriim.Itaque anno codera XxV;^.dieMaij,qui erat dies Sabbathi ante Afccnfionem,Hieronymus ad araplifsimumtemplum ducitur palam audiendus, ubi centum Si feptem accufationis capita lecflafunt, de quibus etiâteftibus euidum clama-bant,atc^ adco condemnatum.Attamen reo defendendi fefe copia,quam pe tierat,faaa eft.HicHieronymus,mirumboneDeus,quantaanimifolertiaôii alacritate,ac fi nullos cruciatus diuturnæ cuftodiaefenfiffèt,à diluculoufijaci meridiem, plus minus quadraginta articulos refellebat : quorum autemfibi non erat confeius, quxcß à falfis teftibus ementita agnouit crimina, fimplici negatipnefefe purganspræterijt.Cæterùm quoniàm eo dicnonpoffetabfo! ucrefuam caufam propter horam meridians,reiecflus eft in diem Martis, quo quidem die fummo mane ad eundem locum dutflus, ad reliqua accufationis capita non minori conftantia Si ingenq dexteritate relpondit, Si commode fupra mods criminationes in ipfos aduerfarios retorfit, adeo ut oratione qua ipforum teftimonia eleuabat,pudefacfii,turpifsime obmutuerint,

Uieronymielo nbsp;nbsp;Inhocquoqj conieffu, mirum quanta diflerendifolertia de uarijsPhilofo-

qufntiii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;phorum difciplinis,0d diuinis fcriptis cum fumma auditorum admirationcad

pomeridianum uft^ tempus dixerit; demSftrabatenim quemadmodumom nibusfeculis odiofa mundo fuiflet ueritas,idcp probabatuirorumfapientum exemplis,nec non Prophetarum Si Apoftolorum Si poft eos martyrum,qui omnesueritatis caufa tanquamfeditiofiamp;publicæ tranquillitatisperturba-toresautinDeum blafphemi,iniuria condemnati,uari)s fuppliciorumgc-neribusaffeefti fuere. quæ quidê omnia fufius in prima parte Anglica deMar tyribus fuere explicata. Tum oratione ad fuum negotium reflexa : nonnulla de uitæ fuæ curfu dicere cœpit,perftringcns obiter quæ in GermaniaCjGallig amp;nbsp;Bohemtæ Academtjs celeberrimis gefterat,cafus ctiam Si labores enarrâs quos in diuerfis profedlionibus paflus erat, neqp id filentio præteribat, quo patfto régnante V uenceslao,ipfe cum r eliquis fuæ gentis magiftris, in admi-niftrando Pragæ gymnafio,expulfis Germanis,qut Bohemis inuidebant,pri masobtinuiftet. Adhæcuenit ad laudes Ioannis Hufsif,qucm fibi a'paruulo cognitum aiebaqnec tamê in eo unquam uel libfdinis,uel ebrietatis uitia per-(pexifle’j fedfummum femper honeftatis Si temperantiæftudium, ardentcni «eritatiis amorem, ut qui fideliter Si pie fynceram doeftrinatn, in qua diligenter uerfatus erat,docuiftèt.Proindèhuius amp;nbsp;Ioannis Vuiclefficoncioncs,qui bus illi infolentiam,maliiiam,fcortationes,amp; auaritiam facerdotum(his enim hoc genus hominum fcatebat)infecftati fuerant,ualde probaretnec latum qui dem unguem(ut aiunt) ab his difeeflurum. Quod autem adiymbolum fidci attinet, ea omnia fe credcre affi'rmabat,amp;f after ere cumiantftaEcclcfia catho-lica,hærefesomncsdeteftari.Poftremô hocadieciqex omnibus peccatis,qui fcus hatftenus maieftatem diuinam offenderat, nullo tantum fuam confcicn-tiam premi Si grauari,atqp eo,quod in execranda Si peftifera cathedra admi-feratjubfinfirmitate lapfus Si horrore m ortïs retracflarc coatflus, condemna* tioni Ioannis Hufstj fubferipfi t, multacp in gratiam aduerfariorum cotra tant ptj uiri dotflrinam locutus cfttquare fe in eodem fuggeftu,dei beneficio con-ftitutum,iam tanti fceleris pœnitere,amp; irritam habere fuam fubferiptionem, quoniam bonus ille uir fumma iniuria raptus effet ad fupplicium. Hadlenus Hieronymus.

Priore huius orationis parte mirifice auditores commouit,ut hominem li-bcrarionincspercuperent, tantaiUedicendifuauitäte animos eorumeepiq att^

fcntcntiampenraxit.Sed cpilogo,ubi multadclaudibus Ioannis * uicleff,amp; Hus inferebat cxacerbati,dixcrunt quôd ïam fefe ipfe condemna ^^rit.ltaqî ftatim in carcerem rapitur,ubi crudelifsimc,manibus pedibus^ amp;nbsp;CrudelittKdd-piedi'a corporis fui parte catenis côftrtôrus iacuit: donee die Sabbati poft Ä-- uerfarioruer^ •cenfionem,magnaarmatorummilitum cintflus cateriia,ad idemtemplfîdu-f*tur. Hic enim eo die frequens crat facerdotum amp;nbsp;monachorum confeffus, ferendam aduerfus Hieronymum fententiâ: ac primo hortantur ut in prio ’^'ilbreuocatione perftet,VaicleH ÔC Hufsi) dodîrinâ aperte contemnat.Co* braille,fine metu forti^ pecîlore multis in eum ordinem inuecQus: Teftor,in-QuitjDominum Deum meum,6C uos omnes, nihil me hæreticum fentire.At quiomnes fidei articulos ÔC credo amp;nbsp;afTerOjquemadmodûfancfla Ecclefia ca iholica facit.Cacterùm fententiæ uefl:ræ,qua fancflos illos ÔC Chriftianos, fpi-* uertiginis adi, damnaftis, quod uitam ueftram perditifsiraam amp;uerbis

detexerant, ÔC in fuis libris aptis coloribus depinxerant, neutiquam accedo, suamuis enim nullam ob rem aliam mihi à uobis certum fupplicium decre* ^umelTefciam: nihil tarnen cotra confeientiam aduerfus eos proferam, quos deflagitffs ueftris Si traditionibusprauis fcripfille amp;nbsp;locutos elfe, non ’gnoto»

Hæcpoftquamintrépide palàmconfelfus effet,tandemEpifeopusLort* confeendens fùggeftum,concionem,ad ferendam aduerfus Hierony* rtium mortis fententiam,concitauit.Hoc autem themate fuæ concionis fum* pto ex Marco : Corripuit Chriftus infidelitatem eorum j nbsp;durittam cordis»

^^emadmodum,inquit,nuper facrum iftud concilium, pefsimorum hæreti* forum Vuiclcfiamp;Hufsij ultum eflinfidelitatem,doôrinam eorum retjciens, ffrorum plenam,hærefi infeHara,fanHx Eccclefiæ perniciofam: it^ in Hic fonymum eorum fedlatorem,hominem duræ ceruicis,arrogantem, ÔC in fua ’’’^litiapertinacem,animaduertat,utcæterisexcmplofit,netalequid unqua ^iJdeât.Si uerô qui pofthac emerferint eius fetflæ homincs,tüm omnibus pro mifeue datur authoritas contra eos dicendi teftimonium, quauis infamia eti* smnotatis ganeonibus,latronibus,fcortatoribus,meretricibus,denicppcfti* telles audientur, S)C ü opus fuerit diris etiam tormentis ab iplis con* icfsio cxtorquebitur,6Cmox è medio tollentur,neq} ullus eritueniaelocusjni “ cedant amp;nbsp;palinodiam canant.Tui uerô Hieronyme,quis mifereaturc'quan*' doquidemreuocationem quam anteaeuomuifli,iam cam's inmoremrefor* ocrenon es ueritus,nefp id fecilli fine offendiculo ôC fummo facri huius con* dedccore. Quapropter quæcuncp condemnationis fententiâ de te ferct sbhoc condlio,iufta amp;nbsp;te digna erit.

Abfoluta huius Epifeopi concione, Hieronymus iterum nonminus'fâpi* Exeufatfe nie ^ntiquatn forti amp;nbsp;praefenti animo aperte oftenderecœpitfummam fibifîert fonymut. inmriam, nullius fe criminis, quod errorem, hærefimuefàperet, uel cum fidc Chriftiana pugnaret,reum efîe: nifi forte peccatum, inquir, ducatis maximû, quiaimpios facerdotes, 6C perditæ uitæ facrifîcos reprehendi : male fane me habuit, quôd fuo munere abuterentur, nec uita ipforum cum profefsione SC ^ficio congrueret.Nuncfi folis teflibus innixi,mc quoqpnonaudiatisrtefloi: Deum ô^homines,uos iniquos elfe indices,qui in me folùm inuidentia dudli feuiatis. Hac oratione audita, quidam aduerfàriorum fubmonebant, ut iam ùmtçiterùm retra(flaret,alioqui deipfb adlum efîè.Is uerô mortem propin* quam cernens, fie contra eos libéré efllocutus amp;nbsp;uaticinatus : Vos llatuiftis nunemeinnocenté ad pœnam rapere: at ego poft meum obitum ueftris con feientrj's aculeos amp;nbsp;fcrupulos relinquo, atçp appello ad celfifsimum fimul 6d æquifsimumludicem Deum omnipotentem,ut coram eo,centum annis ela* pCs,refpondeatis miliijlli autem hanc uocem rifu exceperont, ac ftatim iufle

runt fententiam contra eum multis uerbis perfcn'ptâ,rccitan': cuius hæc fum-* ma erat.

Sacrum Conftantienfe concilium,Hieronymum Pragenfem ob eius errogt; con emiiittui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jgs aufus,at(^ pertinaciam:2C maxime,quod priorem retraCîatio*

nem uiolauit cum magno facri concilq probro,iam hune tanquam ramum pu tridum SC marcidum ab radice exfeindit, ÔC damnat uthaereticum exccrandu ÔC malediClumnradit^ eum magiftratuipolitico,ut de eo dignum impietate ipfius fumât fupplicium.

Lata itaqi in hanc fere rationem fententia: Ecce Hieronymo corona char* tacea affertur,depi(fîis circumcirca cacodæmonibus decora:quam fimulat^ uidit abiecto fuo pileo in turbam facerdotû,capiti fuo impofuit, dicens, Do^ minus meus lefus Chriftus, pro me mifero moriturus, fpineam coronamin capitc fuo geftabat,longè quidem grauiorem: ego quoi^ uicifsim ipfius ^ra-tiæ £C amoris nomine cum haclibens inignem accedam.His diCîismoxali* rfloribus templo educitur amp;nbsp;inter eundem, fidem catholicâ,ut uulgo in tem^ plo cantari folet,defixis in cœlum oculis, magna uocelætus cancbat:amp; dein* ceps alios hymnos donee extra porta uenit ad eum locum,in quo nuper loan nes Hus trueidatus fuerat. Ibi ad ftipitem ad quem exurendus erat, in genua procidens, diu tacite fecum orabat : Seipfum quoque ueftimentis exuit qui-bufdam.reliqua uero carnifices detraxerunt.Cum fie iucunda fronte ôc alacrj uultunectormenti genus nee mortem expauefeeretprimum madentibusfu nibus,pofl:eacathenanudus ad palam conftriClus fuit,ligna deinde circunv pofita petfforetenus cra(îà,paleis interieClis,

Kieronymui Interea Hieronymus alta uoeeHymnum pafcalem cecinit.Saluefeftadies Gennjnicéft?/ 2Cc,Abfolutohochymno,iterumndemcatholicamcarmineprofefliis,d*''' loquiturpopu cunftâtem turbam,teutonico idiomate fic allocutus eft:Scitote charifsimiui-ri, me non aliter credere quam modo cecini, meelde fideinoftræfymbol® fentire ut Chriftianum decet;nuncautemmortiaddi(fîusfum,quôdliuicfa-cerdotum concilio in condemnando Hufsio non confenferim, qui (ut de ui-tx integritate, ÔC morum fuauitate quam in eo uiro ab incunabilis perfpexi, nihil dicam)fidusdiuin3c Legis S^Euangeltj IcfuChrifti concionator exti-tit.Poftquam uero acalceufquead uerticem undiquelignisfepferant,ucfl:e ipfius inroguminieda,faceftruem accendunt carnifices. Cum uero lidor poft tergum ignem accendere uellet ne fcilicet uideret,magna animi conftan tia dixit : Accede hue fîC ignem in confpedu accende. Si cnim ilium timnif-fem,nunquam ad hune locum accefsilTem quem facile uitarepoteram .Turn ipfe altifsimè hæc cecinit : In manus tuas Domine, commendo fpiritum me-um. Adhæc flamma præpeditus, fie poftremô Bohemicè uociferatus efi::Do mine Deus,pater omnipotens,miferere meijSC remitte mihi pcccata mea : tu enim nofti me tuæ ueritatis amatorem fuifl'e. Tandem florida aetate Si elo-quêtia infignis iuuenis igné obrutus,uifus eft mo tis labtjs apud fe orare,duna expiraret.Tnterea ledlus cum reliqua ipfius fupelledbli ex carcere apportan-~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur,omnibus^ rebus igné çum eo penitus confumptis,cineres in Rhenû pro

ieefti funt. Sic eruditus iuxta ac pius uir à Pontificia facftionc, propternomen lefu Chrifti,in puluerem eft redatftus:

Boheinorü At PofteaquàmnuntiuminBohemiamallatum cft,decrudelitateeorum,qui ' morer^Aaup Conftantiæ loannemHus ÔCHieronymum Pragenfem acerbifsima morte multaueranr,q qui eos duos uiros amauerant,eorumcp opera ÔC difeiplina ali quemuerbiDeiguftumperceperant,à VuençeslaoBohemiæregeimpetra-runtjUt haberent certa templa, in quibus libéré SC uerbum Dei annuntiari. Si facramentaadminiftraripoftênt,Deinde ad deteftandam eamrem,eoincon çilio

cilioaâam,contra omnem rationem,ius gentium, æquitatcm, a barbaris etp amnationib, populiscp femper conferuatam,tumuerô admemoriam fingula tlsfideiacuirtutis Ioannis Flus perpetuandâ ,monetam argcteamurauerunt 'V'^ticiniuni fonficiendam,quam nomineillius infcriptam,Hulsiticam nominatierunCcu IBS in ora undicphæc uerba incifa fuerunt. Poft cehtum annos uos Deo mi hirefpondebitis: quibus quidem uerbis ufus loannesHus, certifsimum Dei wdiciumijs denuntiauit,'à quibus iniufta morteafficcretur, unumquenque torumad certum definitum^ uitæ fpatium reuocansiuel potius in fpiritu prophetiæ prædicenseam rerum commutationcm,quæ centum poft eius mortem annis,in ecclefiacft confecuta. Vir quidembeatifsimæ memoriæ Martinus Lutherus,cuius opera Deus Euangelium ecclefiæ reftituit, ea ueigt; baHus accommodât ad illud tempusjquo ipfe impias Papæ indulgentias ag gj^e(riiseft,qui fuit annus m.p, xki,, centefimuspropeabeo,quoIoan.Hus f onftantiæ crematus eft,qui fuit cccc,xm

Itaqueidcm Lutherus aliud eiufdemuaticiniumcommemoratdcanfere, eft,Hus,qui lingua ßohemorum anferem ftgnificat:quem illi quidem tuni

tarèrent, fed non cygnum, qui uenturus poftipfum, uftulationem illorUm ^BBgeret.Quibus uerbis,quum genus mortis fuæ,tum etiam cxitum Luthe^ ’’HBietum,atcp ab illorutn fæuitia tutum,uidetur fîgnificafïè. Poftca uero ßo b^miindotftrina femel percepta magna conftantia perrexerunt, atq? Romagt; ’’æecclefiæ infultus omniumcp finitimorum regum atqueprincipum arma fBntempferunt,uarias de ipfisuicftorias reportantes,^ifcaduce eorum exigt; ‘tente,id quod ßohemorü QC aliarum gentium hiftoriæ abode fatis oftend Qt, ^onec tandem noftro hoc feculo,fi quid ipfis deerat, pleniorem notitiam regt; diuinarum natfti funt.

âVanquam In'cThonias in pn'on parte inter Martyres numcretur ta niencùm extra Angliam martyn'o alfciflus, nec en'am in Angliana* jpaucis eïus hiftoriam percurreinus. Hic itaque erat monachus ex eolt;« funlinftùuto,qui Carmeh'tæ appellantur, natïone Gallus, Si initaliâ cum le^ S^tisVenetorum profedhiseft.quiquidem etfî exillo impuröatqueimpïó •®®ndicantium eßet ordine, tarnen in ea uitæ profeisione,cognitionem ueri--non medio crem habebat. Qiiôdautem Galliam relinqueret, ut fe congt; ‘^ffttinltaliam, caufaeum illaimpulit,quôdfperabat feillicaliquos bomigt; *'^^l?'^s,Deumcp rnetuentes rcperturum, quibufcum polîet fântflèatt^ ho* ’’dteuiuçre.jqgficuerô fpem fuam ea rationeconfirmabat,quodubihomi-’^^sprofitebantur omnem fanÆtatem ,ibi etiam omnia uirtutû genera uige* fcflorcqpdeberent»

Itaque ea rêligionis ac pietatis lumina ante oculos fibi proponcrts, Ro* eft profetlîus ,cum eaoptimafpe, quôdmultis fancßifsimorumhomp ^timcxemplis,quibus cam urbem abundarc arbitrabatur, rationem pie mogt; ^ffte^uiuendidifceret. Scdresin contrariam uitæ rationem plane inftituta, Rcifidn£Urlgt;is fpem longe fefellit.Nam pro fanÆtate,hypocrifin, id fdncliM.

^■Mlnc'lam pietatis fpeciem, fandlitatemcp fucofam ea in urbe offendit : pro ^3ti)sfpintualibus ac cœleftibus, magnitîcos apparatus faftus^ ; pro puro LJei timoré, fum mum eius contemptum,in omnilibidinisintemperantiaim* pudentia^ efFufum : pro fana (àlutaricp dodîrina, fuperftitiones, otium, a* “ominationestpro manfuetudineApoftolica, inhumanitatem Qc huiufmôdi

tyranm'dem,quæ omncmBarbarorum immannatem fupcrarctu'taut non modo id quodqüis ignoraret difcere nonliceret,fcdne id qufdem docere quod fciret.Inprimis ucro 8C uehementer cum ofFendit ambitio fuperbiaœin tolerabilis,quam pcrfpicicbat in ijs, in quibus fummamödeftiarelucerede* bcbat.Itaçphis totuitijs flagitijscp ofFenfus,cos publice admonerein concio^ nibus conftituit jatque ad aliam uitæ magis Chriftianaî rationem rcuocare: quanquam eos infanabilcs plane deploratos, qui neclibris Vuiclefi,nccre centi Ioannis Hufsij,Hieronymi^fanguine,eos quodammodo admonentc, nec tot piorum hominum Deumcç timentium, non folum cmertdaflent mOquot; res fuoSjUerumetiam in omni malitia atcp impietate obfirmati, détériores at* , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;que impudentiores efFecilTent. His tarnen tot ac tantis uittjs, difficultatibus,

periculis,Thomas non eft impeditus ne^ territus, quo minus, id quodpio* pofuerat agere,perfonam praeccptoris,monitoris, obiurgatoris^ fufeiperet, quoniam Cx illorum difciplina amp;nbsp;fchola omnium uitiorum,errorum,flagino'’ rumcp plenifsima,nihil difcerc potcrat»quod cü dodîrina Deiamp;fua confeien Integrityuitæ tianon pugnarct.Itaq^ cum ad fanam do(flrinam,fummam uitg integritatem, huitumarty' modeftiam, faneflitatem adiunxiflet, acriter uehementerqj in mores hon»quot; num uitiofos inuehi ccepiqnemini parcere, inprimis uero Cardinalium Icele ra ÔC flagitia,fumma cum libertate infedîari. Hac autem orationis ueritate at* que acerbitatemagnoperè ofFenfi reuerendi homines,ftatim ad fuamconin* gerunt confuetudinem.utea confîngerenthærefis crimina, quibus monito* remfuumcircumuenirent atc^ opprimèrent. Itaqj Thomam Roma: artibus rationibusœ circunuenerûqquibus antea Conftantiæ loannemHus, atepHieronymumPragenfem oppreflèrât. Namcp eum comprehenderuny, fufpicionibus criminibuscç obruerunt, importunis perturbarunt quæftion*quot; bus,articulos fidei ei propofuerunt. denicç accufatum hærefeos, conuióum 6C condemnatum,degradufacerdotali ordinecp primum demoucrunedein* de fiimmo ufitatoep ignis fupplicio aftecerunt.Sed articuli,quos conflarßtad uerfus Thomam,2lt;^ quorum nomine eum cremandum curauerunt,hifunt;

Ecclefia reformatione opus habeqeacp affligetur ac reformabitur. Quod his nouifsimis temporibus infidèles ad Chriftum lefum couertent, Roma abominationibus referta eft.

ExcommunicatioPapæ,quænonpoteft efrenifiiniqua,nofleftmetuen* da:amp;^ qui earn non obferuanr,non peccant.

Ita Eugenius,qui turn crat pontifex,Thomam accerfitum, in carccremin* cludendum curauinubi fummas tormentorum acerbitates perpeflus cft.tota cnim hæc caufa Vuilhelmo Rotliomago Cardinali Curiae Romanæ turn Vi* cecancellario commifla fu erat. Poft ea cruciameta,adiudicem,utmanfuetifi fimusagnus in maximum luporum rapidiflimorum ac fæuifsimorum coetu, addutftus eft-Itacp cum homO non minus modeftus quam piusmalitiaebeftia rum immanilsimarum refiftere non poftet, primum ignominiam, uel potius fummam gloriam commuta ti ordinis facerdotalis, deinde acerbam ignis joœ nam fuftinuit,anno domini millefimo quadringêtefimo,tricefimofexto,cuni per quatuor annos RomacfuilFet. FerutaliquiEugenium pontificempoftea magna triftitiaaffeeftum,quod hominem pium hac ratione de medio fuftulif* fet,ut qui à fceleratis ÔC inuidis hominibus falfo delatus fuiftet.

De quotLim Candienß-,iUtt/lri nato genere-,EM}tg^lgt;ji I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nomine combuftoi Anno jM*

J^\.Bco tepofchincinde dnsmtiitoscruditionc,6lt;^pietatc infignesuiros excitauit,

fxdtauit,qm' errorcs pontificiorum oftendentes capti,condcmiïati, ajcxufti ^fre,quorum alïqut m Anglia m arty rij coronam nadi funt,utin priori parte Qfclaratum fuit.multi tarnen, quibus aduerfarij crimen aliquod aliud confin* ^^wunt^a fcriptoribus filentio funt praetergrefsi. Sic etiam Fauentinus hiftori eft author,quendam uxoris ducis Candiæ propinquum nomine Euange ‘^iCaininiula accufatura fuifle,amp; à Petro ThomafiOjqui in CandiaPontificis *^^anilegatus eratjhacrefeos condemnatum,conftanter pœnam ignis per* Pfluim elleicùm cætcri,qui in. eadem fuifient cauia, quod erât profefsi,renun •‘3f[ènt,anno M,cccc,xci

Idem fcribit eundem Icgatu ofla cuiufdam mortui, poft mortem haerefeos ’lt;:cufati,efFodienda atc]p exhumananda curauifte*

L ftfonymus Nicolai Sauonarola Italus flatus eft Ferrariæ a feptcmb.afl* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a

r i i472.honeftis parentibus,eodem tempore nimirû cùm Borfus Eften , '^aFriderico tertio Imperatore ibidem princeps conftitutus eftet, Hic itai^ : ^''fâriædocrifsimis præceptoribus omni genere literarum inftitutus, ftatin» dediuifionefcicntiarum confcripfiqmira eruditionc

^pietaterefertum. Poftquamuero adultiorfacftustotum fefe Theologtco tradidit: id ut certius alTequeretur fophiftarum ÔC Canoniftarum con*

^^Miones reliquitgt;atcp patrum lucubrationes magna diligêtia élabore euol* ^'^•ftntiebatenim ueritatis ftudium maioriex parte huiufmodi rixisamif* ‘^’^toifle.Cum autem in patria minus id ob amicorum frequentiam expedi* ’‘^poITetjFlorentiam profetftus eft, atq^ordiniDominicanorum fefe manci*

eo uitæ genere Ecclefiæ hiftonâamp; antiquorum monumenta diligen afqj cum facris literis contulir, ut Chrifti faluatoris ueram dotftri* ’’^quot;iflatebris erueret. fenferat enim illico Ecclefiam humanis traditionibusi

quafi fubmerfam efle,uitam^ Epifcoporum antiquis elfe difsimilimâ» '^tcrimob multifariameruditionemàfratribus officium concionandi corn* ’^’ttitur. quod quidem gnauiter fufcepitamp;peregit. Quanquamuero initio ^'dor quibufdam uidcretur,tarnen anno 1483 magna feueritateEcclefiaftieis quot;ô'^’iübuserrores, libidines, SCuariasfuperftitiones intemplo Geminiano ^^Pwbrauit, declarando Romanam Ècclefîam breui interituram, nifi refor* ’’’âcio fieret pybljj-a PIacautêrationeplures hoftes comparauit, adeoutRo ’^fntiacederet, atcp altjs in locis præfertim Brixiæ Chriftum magna conftan* '•^prædicaret.Septimo tandem anno Florentiam redijt, attç anno »490.» Au SuftiApocalypfim Ioannis enarrare cœpit,cûlt;fta ad Romanam Ecclefiam rc ‘^■■cndo.Sequenti quadragefimainTemplo Liberati concionatus eft,at(p ea ^'^æprius cœperat de ira dei ob uarios errores annStiarc,ftrenuèrepetqt.Co ^■Jebatundit^ populus attente Chrifti gratiam proponent? audicbat.quo hctum ut quidam obqcerent,hominem ipfum elfefeditiofum,qui populum ^dfiias partes trahêdo aliquid noui moliretur,magiscpfua quam Chrifti qu» ’^^'^ft.quæ tarnen omnia fida ÔC falfafpargebantur.Nihil uerô ipfe adueriàrio ^^n’calumnijs deterrebatur,uerum orando,meditando,fcribendo,profiten* dOjôi; concionâdo omnes horas utiliter confumebat,idcp ex quibufdam opu ituliseius præfertim pfalmorum enarrationibus facile cognofcere licet» bodêhoctcpore magnus tumultus Florêtiæ à Petro Medices excitatus crat^ rlorëtinonttU twins falfo infimulabat Hieronymus, Erat eni hic apud multos fenatores,Slt; tumultus^

prudentes uiros ob uitg innocentiamjfpiritûpropheticû, Si puriorem doân nâ in magna authofitâte,quos etiä publice amp;nbsp;priuatim admonebat ut Poltóa reóle ordirtarêtjpios j)mouerêt,amp; fceleratos corriperêt.Nâ cS Galliaerex Ca rolus ocflauusmagno apparatuinltaham uenifletjRomamô^ Neapolitan« regnum occupaturus,Petrus munitas quafdam arces amp;nbsp;oppida regi,inCcio fe rtatu FlorentinOjUt eius gratiam impetraret,tradiderat,atœ eius rci caufa ma* gnum odium fibi apud ciues confiaret:undcfuga fibi conlulcns Petrus aedes atcp bonafua ipfis diripienda reliquit.Cùm uero Hieronymus non ignoraret hafce calumnias fathanam frequenter Contra fideles Chrifti feruoslufcitare, ut officio fuo ftrenuèpergebatadmonendojconfolandojô^ueritatentdoccn do. praccipue autem inculcabat Romanam urbem fentinam malorum otnnt* buspqs cauendam éffè.Proptcrea Alexander pontifex eundcm Romainn* tarat. cum uero ei non tutum erat eo proficifci,literis pontifictjs excommuni* catur,atcp prædicâdi munus interdicitur, Huie mandato cum ad tempus^* ruiflet,atcp interim ab amicis Si cordatis uiris fæpius admonereturutadom-' cium fuumrediret,nec eos pabulo uerbo Dei priuaret,i.Februarij,anno 14915 ad conciones redij f,atcp eius rei gratia fefe apud porttificem excufauit-Min« etiam ad Imperatorem ôi reges Europas prpeipuos literae,quibus hortabatur eos ut Concilium congregarent, quO Corruptimores corrigerentur,atqî do* «ftrina Chrifti confpurcata traditionibus humanisrepurgaretur. Hacrepon* tifex Romanus eu fuis purpuratis Si fedfatoribus multô magis offenfo» dem apud fuos Florentiæ effecit ut Hieronymus cum duobus focijsDomini co Si Sylueftro in tcmplo S. Marei caperetur. cùm etia ciues aliquiarmat’ob infidiatorum catheruam Dodorê fuum ad cathedra aliquandiu comity tel* fent,parumabfuiflct,quininter difsidêtes partes præliumffltraurbemfumet commiflum, ni Hieronymus fuosadmonuiflèt utquictifiCpacifîci agerent, nam per ignem ac crucem fidelium patientiam probandamefle. Turn dem« aduerfarq Hieronymum incarcerarunt attpindignis tormentis Si crucian^ bus torquere ceperunt,ut confilq fui caufas cogrtofcercnt.nihil tarnen imqua audiuere, quàm omnibus fuis concionibus Chrifti ftluatorisgloriam^cc*

loachimumTurranum Venetum Generalem ordinis praedicatorum Vica* rium, Si Francifeum Ramalitzium Hifpanum utriufip iuris Do(?îorem, trâf inifitjUt pius ille pracco Chrifti è uiuis tollerctur. Præcipua uero capita quaî ei in iudicio obijciebantur erant iex.

Plebem ab eo ad feditionem noua quadam dodlrina effe excitatam» Pontificis excommünicationem ab eo fuifîè contemptam. Pontificem Rômanum aliquoties ab eodem fuifle notatum.

tf Quod fefc prophetam conftituifiet, atcn EcdefîæRômafiæ ruinait pr dtxiffet#

Vltitno uero Icgati pontifias conati funt Hieronymutn co pcrducere ut dotflrinam fuam publice reuocaret,atq} gratiatn d potificepetcrct.quod cum recuiaret,atcp ialutis luae iefe efie cèrto confcium afRrmaret,ab Epifcopo dionenfi cum altjs duobus, more pontificiorum folenni fuere dcgradafi, atq^ (cculari magiftratui tradin' uthacreticos illos à pontificecxcommunicatosdc mediotoUeretltatjzjMaif,Annom, cccc, Lxcrii/.Florcntiæinforôfu fpenfijô^pofteâcadaueracombuftaatcp cineres eoruminprofluentcffl^' num proicdi fuerunt.fic^ pij Chrifti martyres fuam dodrinamfquam M tiacqs Spangenbergius exeorum fcriptisianam SCuerairifuiireprobat)«*^*

L I B E R I t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gf

tcftimonio confirmâf unt.Quamms poftca adaetfatlj (ut folcftt) mul* äs alias caufas,cur è medio fint fublati,in uulgus fpargere conati fuit.Pari fæ-i l^’f’aquoi^eiusamicos pofteaaduerfàrij perfecutifunualios enim carcere,a-'osexilio,alios uita muliflarunt.intra quos etiam Dominus Francifcus Valle f*usnobilis Florentinus fuit, quiunà cum coniuge crudeliter interfedus eft» ‘cquodeodem tempore luxEuangeln iis in locismiiere pontificisarteô^ Potentiaoppreflafuit. ’

RERVM in ECCLE« flA GESTARVMgt; QV A E POSTRE:^ W/J ET PEKICVLOSIS HISCE TEMPORIBVS EI^ENE^

fant,maximarumré per Europam, præfertim uero Germaniam, GaUiam,amp;Italiam,p erfecu tionû,ac fandorum

putarantfefe hacfua tyranny de dodrinam Euâgelrj fuftuIi/Tejatc]^ inueteratas fuper^ ftitiones egregie ftabiliuiife, contigit tarnen pofteriori* bus annis quod uerbum Dei maximum accepit incre-mentum,fruduscp admirabiles protulit. Nam Spiritus famflus animos tum eorum qui dodtrinâ Euangelîj an* nunciabantjtum etiam eorum qui audiebât, ita féliciter __________tetigit, ut numerus fidelium ac piorum in dies fingulos ^^hementeraugeretur.Huiufmodiautem uirtus conftâtiacp diuinitus eis da* ätur, ut quidâ ex illis moleftias ÔC ærumnas carecrû, fumma cum uoluntate ' *'J‘ciperentacfubirent:alij amifsionêbonorum aequo ferrent animo;multi uc •^^netnortem quidem, eamcp acerba, pertimefeerent. Ex quo facileintelligî poteft,acuerè dici,per(ecutiones ecclefiæ Chriftianæper Apoftolos nataî,rc P^titasrenouatascpfuiflcjChriftu^dnm earn operûadmirabilêuirtute, quâ '' illis têporib.exhibuitjhis noftris quoq^ nouifsimis exhibuiffe ac decla* ^âue,cùm tantâ gratiâ in mundS protulit atep eifudit, tandiu iumma ingratitu ^•nehominû obfcuratâ amp;nbsp;prope deletâ. Eius rei gratia excitauit Deus anno ’îP.Martinum Lutherum diuino irigenio hominem,qui pontificiorûindul* gentias primo confutans, poftea uero calumnias quorundam irritatus multa waiora aggreffus eft. Is enim magna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RomanæEccleGæ Idololatriâ 8i

JJâfias fuperftitiones publice manifeftabat, atep gratiam Chrifti afflicflis con* •cientqs prædicabat,admonendo,confolando,amp; Euan^elizâdo.Id qlt;f à Lu* douico Rabo tom.4^martyrû,in uita M.Lutheri copiofe eft expofitum. Pro* pterea dodrina Apoftolorum pafsim diuulgata SC renouata fuit,multiçp paf* ^iminuenti,qui eandem etiam morte fua confirmare uolebât, quorum aliqui ordinefubijcientur»

TNtcr cætcros fuit Henricus SudphenUs, uir praeftanti Uirtutc,qui pto coti* Heinrici Ce«* Xfitenda amp;nbsp;tuenda Euangelq ueritate grauilTimo fupplicio affeflus,ne(p ul* h aduerfariorû crudelitate ac doloris acerbitate paflys eft fîbi eripi earn tidei çqùfçfsionem^

Cónfefsiotiem, quam Chriftus dominus ab eo poftulabat Isitaque anno ($22 Äntuerpia ob puriorcm docftrinam expulfus, in Bremenfi urbe perbienni« magna conftantia Chriftum pracdicabatid enim Senatus eius loci (inuito c* tiam Epifcopo)ab eo impetr arat Interim uero cum Ecclefiam ibi conilituif' fet uocat à Nicolao Boye paftore ÔC alifs cordatis uiris in Di ethmar ut Md* dörfenfem populum inftrueret,purum Dei uerbum annunciaret, eosqj libe* raretgrauißimaferuitute,qua oppreisi tenebantur,

Eo autem uenit Sudphenus ad aduentum Domini, ut uocattquem Curio ipfe,altj^ fideles magna cum lædtia exceperunt.Is concionabatur bis dicbus finguliSjCum maximo fidei fru(ftu,amp;piorum confolatione, Itacp cumwitain tegrè acdiligêter in eö munereuerfaretur,Dominican! grauiter offenfij^m^ ximo in eum odio afFecfti fuerunf,multa^ QC grauia äduerfus eum machina», tandem cum quadräginta 8C oefioregionis Diethmarenfis gubernatoribus confilium coêperunt,ut uirum pium amp;nbsp;fidelem Chriftiminiftru comprehen* derent di. fine ulla mora crem aren t,antequam incolæ ipßus regionis intdhge realiquidpofientInprimisautemFrancifcanishoceonfiliumgratura,amp;^®^ gnopereiucundum acciditinterea dum hæcmalittofèabillisparantur,quin* genti ruftif ijCoatfti ad dimidium miliare ab urbe Meldorffi',conuenerunt, at* que omnes uiarum aditus occuparunt, ne quis ad urbe nunciu conlilq ipforu adferre poflet Populus id quidem tum inuitus agebat quia tarnenduccs,ac totius eius negoti) gubernatores, graue tum fortunafum omnium, tum etia uitx periculum comminantes,idiubebant, eorum imperiumrecufareacde* treeftare non audebant. Atc^ ut animum eis maiorem adderent, curauerunt Ut ante iuum in urbem aduentum, tria dolia ceruifiæ Hamburgenfis biberet, Ita poftremoMeldorffum cumcopijsarmatiscirciter mediamnodemper* Uencrunt,quibusDominicani,utin tenebris nodîis eis prælucerent,tædasac faces antea paratas atep adornatas,inis attulerunt Cum igitur ueniffent inüP bem,ilico cum magno impetu acuiin domum Curionis irruerStÄut eft co* fuetudo iftorum latronum acprsedonum, cum huiufmodi furofe a^'tantur, totam domum compilaruntacdiripuerüt,uafa,le(ftos,lintea,utenfiliaomnia domeftica, ueftes etiam, quibus quotidieinduebatur,aurum,argetum(p etüs abftulerStNeqj uero prædonibus his fatis f uit, latrocinium huiufinodi inbo nis fortunis^ illius exercete : fed ab ea præda amp;rapina, ad uim corporieius cum omni petulantia Ödfæuitia inferendam, fe conuefterunt. Aliuspetulan* ter ilium cædebat,alius fica pûgebat öd gladiotomnes uero utoccideretur,ina ximis clamoribus iubebant. Quidam etiam ex illis, hominem pium exledlo fiudum comprehcnderunt,eum^ ita in plateas urbisprotraxerunt,ut perlu* Mirlt;! crudelü tum inccderetAlfj uero idem egerunt inHenricu,quem nudum exlcdo arri tiKergupios, puerunt,eum cædêtes atœimpellentes,manibus ilhusaddorfumardifsime colligatis,pedibus nudis iuper glaciem ita inambulare cogebät,ut pedes eius rigore frigoris Iæfi,fanguine emitterent Ita eum inhumaniter tralt;fiantes,ufcp ad domum cuiufdaiacerdotis pertraxerunt,at(p ei in ima cauea pofitum,aficr uandum tradidetunt Poftridièmanèilli carnifices in forum conuenerunt,ut quid de Henrico agendum eftèt,ipfi inter fe ftatuerent. Neep interea define* bant, maxima uocneratione eum ad fupplicium ignis uocare. Nelongiorfit oratio,uir pius atep innocens Sudphenus, caufa indiefia öd inaudita fuit con* demnatus, ut igni crcmaretur, ab fjs qui eius öd iudices öd tortores conftitud crant. Qua ex re monachi irt primis maximam uoluptatem acceperuf : coslt;p iudices ac gubernatores reipublicæ maxim opéré laudauerunt, quod iuftitia turn coIerent,tuerenturödconféruarent.Tum uero eumcomprebenfum,0d manibus,collo,pedibus^ uineftum öd conftrilt;ftû,eum in locum adduxerunt, îibi erat fupplicio afficiçndus Jbi fententia fuit pronuntiata à quodampræf^'

lt;^o,id eft, co qui malcficfjs in regione aliqua, aut prohibendis, aut cum funt commifTa, puniendis, prxpofitus eft : à quo hæc lententia nummis numera* 0s empta fuit.Ea aut contincbat,impium hominum Hcnrküm,contra fidem Sentent'M Chriftianam matremcp Dei concionatum fuifïc : Si ôb eäm caufam fe ex aUgt; thoritatereuerendifsirai epifcopi BremCnfis j dominifui obferuandifsimi, il* lum condemnare,ut uiuus comburcrcrur.SentcntiapronStiata,improbiho* mines cum in plateam protraxerut,in qua magna ftrues lignorum fada erat, wt in ca uiuus crcmaretur,pcdibus eum appetcntcs,uexantes^,neque ullum iniuriarum Si contumeliarum genus prætermittentes, quod ab illis excogita H3ut adhiberi poterat । Qgidam ex illis fica in fumma capitis parte cum per* (üfsit'alius hallebarda candem corporis partem uiolauit. Denicp unufqüifcß tErtatim prôpiüs ad ilium accedcbat,ut eum cgderet.At«^ in hac quidem tan bfeuitiaamp;crudclitatc,ad populum magnis clamoribus uociferabatunDeu ’‘eeainreftare,infolentcraffirmantes.Sed quum omnem datent operam,ut 'gncm acccnderent,non tarnen id poterant : atcp ita incerti quid agerent, fu* ‘‘ibusSdhallebardis eum cacdereno defiftcbant,omnia^amp; tormenta 6Cop* probria adhiberc,quæ ab illorum petulantia proficifci poterant. Atcp huiuG ^odiquafi quædam prolufio ante fupplicium,duas prope boras falt;ftafuit.In ^Ereauirpiusfolaintcriorilinea indutus erat conftitutus coram hominibus tc ’’’ulentiSjftiriofcin cum dcbacchantibus,fuosc^ inDeum oculos Habens con “frfosamp;intentos,eiusopemimplorabat.Poftea eumin ualidaquadamfcâla ignitaceenJi quot;gaucrunt, in qua cum uerus lelu Chrifti feruus confeisioncm fidci fuac edc* nt^nit, ‘ ’^fapttjquidam exrufticis eum in os percuftit, cum huiufmodi uerborûpé* ’“bnti3,qua ilium prius uftulandum efi'c dicebat, deinde quantû ucllet muf-•^Ufaturum. Alius etiam pcdlus eius pcdc prefsit, collum^ eius in uno fcalae gf^dualligauit cum ui tanta, ut fanguis per os Senates efflueret : quern uide* f^'^nullisadhibitis tormentis dolonbusm mori pofte, eum fuffbcarc conaba-‘y-Poftrcmo ita alligatum in fcala, eumhallebardis datum ad parata ftruem “gnorutn detulerunt.Nam turn quidê in ea regione nullus erat,quiin eo fup*

gencro cxequêdo cxpertus eftet. Vna ex hallebardis, quibus fcala cum fercbatur, dclapla, ita in hominem incidit, ut eum medium perfode*!

f'flta,in paratam lignorum congeriem iniedus fuit. Sed quum fcala in latus^ ^“sinclinaflct,Ioannes Holm celeriter accurrens,fecuri militari tot idus pe-^^oneiusinflixit, ut confedus expirant. Mortui corpus ardenttbus carboni “USuftulaueruntjproptcrca quod nulla rationecfficercunquampotucrunt,

’gnis in parata lignorum ftrue acccndcretur. At^ hie quidem illius uiri ac •Erui Chrifti exitus ruiqopinione mundi calamitofus attp horrendus, fed Spi f'tiis iadicio gloriofus ac perbeatus die i,» decemb.anno Chrifti ij24.Eodem Multifubmer, ^utem tempore multi homines pq Deumœ metuêtes, propter teftimonium ßhinc indeolt ^uangelij conieefti fueriït in profluentem Rheni,aliorum^ fluminum,in qui ^utngelij do^ “US corpora corum fubmerfa,pofteainuentafuerunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;âr.n,m.

. Puit prætcrca alius,loannes nominatus,qui eadem inurbe Diethmar.prö '-uriftinomine,non folûm maxima opprobria,uerumetiam mortem conftan

pEftuIir. Ita hi duo boni ac pq homines, ueriep teftes, qui ad cognofeendS UEritatem,quafi duo accenfa lumina diuinitus adhibebantur,in fuauem Deo ^orem,facrificium confefsionis ,fanguinefuo commendatum, obtulerunt. u yOEctiam anno if24.die zz.Ocftob. oppidum MiltenbergMoguntincnlis di Miîtentej^of» “Onis ui captu,multicp homines partim interfeeftipartim incarcerati fuerunt. pidû ui eaptUr bgiftratus cnim lohannem Carolftadium admiferat ut Euangclq dotftrina ’nuntiaret, QcEcclcfiam Chrifti ibidem conftitueret. Sicep ciucs ad priorem fEligionem ab Archiepifeopo redudi, at^ Ecclefia difsipata fuit. Vuiennat Etiam Georgius quidam librarius, acerbifsimam edit» coftfeisionispoenam.

; ’ _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D igne

45 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM IN É C t LÈ S lÂ G E S T ÄR V Sî

igné fuftinuft.Præterea Pragç tn Bohemia,alius fuit combuftus,quod genus uitaî monafticæimpium,infamem^ cœlibatumreliquiflêt,atç adhoneftam amp;nbsp;Deo probatam coniugij focietatem fe contuliHet. Certum autem eft, cos quos memorauimus,amp; alios,qui pro Chrifti nomine moriütur,aliam ob eau fam hæc tormenta perpeti,quam fures,ficarios, latronès, alios^ facinOrofos homines,qui iuftas malefîciorum fuorum pœnas luunt.Iuftitia,æquitas,amp;ué htas,fideles Chhftianoscp homines, ad hæc ferenda, pro gloria Deifaluteqj hominum adducit.fed mundus, qua eft ingratitudine arep impietate, clauàt oculos,n€ hanc Dei ram excellentemuocationem,acfideiin Martyribusco-fefsionem intueatur: SiC, quod eft grauius, arbitratuf fefacrificium præftare DeOjfi in fideles Chrifti feruos tantam crudelitatem cxerceatHaîc tarnen ho minum infidelitas,ueritatem Dei nunquam abolere poterif, nelt;p pios homi* nes priuare ea iuftitiæ corona,quç in cOzlo parata eft tjs Omnibus,quicaufam üeritatis,amp; gloriam Chrifti fortiter tutati fuerint: qui quidem exemplo Mo* fis,cum populo Dcimaluntaffligi,atcp inomnipaupertatcignominia^uer fàri,quàm frui qs commodis,honoribus amp;gaudqs,quæ cumimpijs acfuper* bis hominibus in hac uita confequi poflent.

twyra prt^ Â nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bruxellis inBrabantia, duOiuiieftes crematifueruni,

woiirgriiddfn j^^quorum alter Henricus Voefus,liiginti amp;nbsp;quatuornatus annos,alter lo annes Efchus uocabatur,uterq} monachus ordinis Auguftiani.Hi calend.lu* h) ineitntepofteditamEuangelq Chrifti confefsionem,primum de graduât dine^ià^erdotqexpuncfti fuerunt, monafticisqjueftimentisinforo publico fpöliati,id^inftigatione inquifitorisfidciEgmondanieospcrfcquentis ƒt* queauthoritate theologorum Louanienfiumtquod illos ab opinioneamp;iengt; tentia nunquam reuocarepotuiftent.Qua:ftionemhabuitHochftratus Do* minicanus cSaltjs.Rogati funt prittlum,ecquid crederentur.Illi,uctefisôlt;^no ui teftamenti hbris,amp;: Apoftolorum fymbolo,quod fidei capita continet,ere derefefedicunt.Numdecretisconciliorumat«^patrum credantfdicunt,i)s quae cum facra fcriptura confentiStPutent‘ne peccatum effèmortale, fiquis patrum dC pontificis Romani décréta uioletr-Refpondennfolis præccpcû di Uinis hoc eftè tribuendum,ut abfoluat aut condemnent.Quum in eo perfifte rentjdamnati iunt ad ignem.Turn lçtâtes,gratias Deo patri ccvleftiagcre coe perunt, quod fe illo falfo abominâdo facerdotq generc attj^ ordine lolutos ÔC liberates,inalium meliorcm cooptaretfaCerdotum ordinem, in quo etiS feipfos in facrificium odoris fuauifsimi offerrêt.Scriptum eis eft daturn,quod fccirarent,ac palam omnipopulo declararent,quid dereligioneftntircntac crcdérent.Summum erroris crimen,quod eis obiétftum cft,hoc crattquod in unum Deum credendum eftet, quoniam homo nanus amp;nbsp;mendax in omnib. fuis uerbis atep operibus,Slt;^ ipfefalleretur amp;nbsp;alios falleret : earn ob caufam no, cffefiduciam in ullo homine ponendam. Cum autem duccrenfur ad fuppli* aum,lacti hilaresep accedebanr,cum huiulmodi teftificationc perpétua, quod pro gloria Chrifti,doeftrina Euangelq Apoftolorumcp, ut Chriftiani more rentur, non ut haeretici gentilescp increduli, SC quod ecclcfiam Filij Dei fan* eftam crederent,affirmantes ilium diem, quo ita morererttur , eum efle diem, .ConjldiiM quern tantopere optaftênt.Cùm autem t.dielultjueniifent ad locum, in quo iJiartyrum. ififtulandi erant,denudati,iatis diu ibi cum indufio fteternnt, palum ad quem exurendi erant,animo magno amplctftentes,nec folurn patienter, fed etiâ lu* benteratep hilariterferentes omnes moleftias amp;nbsp;con turn elias,quae abaducr* farijs in ipfos pr0ficife€bantur;Pfalmis ÔC canticis Dei gloriâ celebrabant,fót mulamt^

mul a mep fymboli ab Apoftolis relilt;fÏi,teftem fidei fuæ ac confefsionis pronâ itabant,alternis eciatn uicibus canebant: TeDeum laudamus, ó^c, Quidâ ex lt;io(lloribus,qui ibi aderant,uidês animi lætin'am amp;nbsp;hilantatem Henrici, eum monuitjoe ita ineptè ac ftultè gloriaretur. Abfir, inqm't ille, mihi glorian, nifi incruce Domini mei lefu Chrifti.Alius, cùm eum quoep monuiflet, ut Deu anteoculoshaberet'.EgouerOjinqtïllejïnmeo animo uerehabeoacfero.Äl* ttruero eorum,cùm ignis pedibus eius fubqceretur, flâmas huiufinodi,quafi tofas fuaues fpargt fibi uideri dixit. Poftremo fumus óCflamma, cum iam al-mis uultum inuafiiret, eos fufFocauit. Dixerat inter alia Henricus, contra ius Piuinûeflë,quod den'acfacerdotes,poteftatemagiftratus ciuilis,eius^iu-tfdiâMoneàDco conftitutafolutielTent.nam Epifcopos quidem nullam po teftatem habere aliam, quam uerbi Deifideliter integrei^annuntiandi,acpa ‘tendi ea dodrina oues Chrifti inEcclefia. Aduerfanj tamêlparferunt poftea quot;Os ultimo agone fuam fententiam reuocaire,quód alq qui proximè aftiterut ^nftanter negarunt. Hanc autem Hiftoriam dcfcribit copiofe M, Lutherus * omo ö.foljpy.fuorum librorum,

ANno 1 f 14.cönftas Chrifti martyr Cafpar Thauberus Vuiennç Auftrig Cluis,ibidem martyrfj coronam nancifcitur.Poftquam enim is Euange-‘■jdodrinamex quibufdam libellis editis haufiflet, atep feruitutem Chriftia-'^orumfiibpontitïcis RomaniTyrannideintellexiftetjChriftianam libertatê ’pudaliquot cociues fuos ,ppagare defendefe cœpit. hac de caufa captus foetentem in carcerem retrufus fuit.Epifcopus interim loänes nihil inten J3tumreliquit ut Cafparum ad obedientiäreduceret.Propterea fepiusTheo ‘°§osad eund em mißt,ut fententiam reuo caret, amp;nbsp;ad Ecclefiam Romanäre ‘ Cùm etiam ipes quædam his reuocandifatfta eflet,Indicium quoddam deco^tulerunt,cuius potifsimum erant tria capita.Primô,ut fuum errorem in omnibus articulisLutheranifmi tribus diebus feftis finita cocionein templo quot;•bteffani pro fuggeftu alta uocereuocaret, atep libros fufpeeftos coburerct» p'^Sdo, ut fequentib. tribus dominicis diebus pedibus öd capitenudis,uefte *“§ubri,5dlaqueum colleferês ftetante oftium S, Steffani dum res diuinafie infignum pœnitentiç facem ardentem haberet in manibus.praeccde '«uero dies Veneris(quos uocant)in aqua öd paneieiunaret, ÖC tres paupe cibaret. Tertio uero per to tum annumincarccreagatpoenitentiam,bo-’'^‘luædâtemporaliainufumbelliTurcici conférât, expenfas ludictj foluat, ^'îperomnemuitamfignum crucisferat,utfemperab altjs dignofeeretur. ^æcquidetn cùm faifturus uideret, fefto uifitationis Mariæ inTemplQ duci ’dfjUtexfchedula oes articulos ordinereuocaret.Ibiuero finita cocione ma-feuerita^e publice confeftus eft,fe nullius erroris fibi elfe confeium, uer3

ea credere öd docere quæ in facris literis aperte fint tradita.Cùm itatç Pgt;’?udentes nihil netp minis neœ blanditijs efficerêt,dcnuo incarceratur atep modis tormêtis cruciat. Tandê ê carcere ad Auguftinianos abdutftus, ‘mûem inauditus ab Ecclefiaftico ordinehæreticus damnat,atcp magiftratui dfiupremo fupplicio affi'ceret traditur,qui etiam ftatim manus eius ferro co-j ' ^onquerebatur quidem Calparus,inhumanû elfe nulla excufàtionc milTareum damnari. fed nihil efficere potuit, adeo ut multi circumftantcs

•dägna commiferatione de eo iudictj proceffù plurimum admirabâtur.Sic de niane,horafextabigæimpofitus,at£p æcû fupplicq magna feftinatione extra urbem abdudus fuit.uix cnim cen homines ipeeftatores huius atftus eflepoterat. Poftquâ defeendifletora-^nntentè,atcp facnfico admonenti ut peccata jonfîteretur atqp animam cu-

ratet,rcfpotidtt,anima mea optime in domino mco Chriftö curata cftîdeiridc allantes admoncbat, ne quis ijs quifcntentiâiudicum exequcrêturin pofte* rum eftet iniquior. VItimo ter dixit,Domine in manus tuas commendo ipiri* turn meû, hoc didio carnifex caputeius amputauit. Poftea corpus eius igné crematum eft, atcp uerus Chrifti martyr in ein er es rcdatftus, Turn cp tandem odium aduerfariorum erga eum quieuit.

tioifiork fxjfjQ M.p. jfA-2z//.M.Ioannes CaftellanusTornacenfis,do(ftor^Théo logH^pr^âicitt jHy^ioguSjprofcffùs eftinftitutum eorû, quiEremitaediuiÂuguftiniappel* -iUi/ige lum. lanturtpoftea uocatus ad cognitionem Dei,uerus dodlor ac præco Euange*

li) eius extitit. Is cùm in Gallia Euangeliumannuntiaftèt, eo in loco qui Barle Duc dicitur,apud Vitriaeû oppidum in Partenfî regione, Cabilloni in Campania,atep in Lotharingia in urbe Vicenfi,fedc epifeopi Metenfis:poftquam etianr in ipfa urbeMeti, aliqua dodrinæ Euangelicæ fundamenta pofuifler, atep metu ciuiumnemo eimanus intjeere aufus eftet,tandem proditioncqua dam extra urbem pellc(flus,ubi etiam in Abbatia Gorfac no procul à Meten* fium urbe,à miniftris Cardinalis Lotharingt captus fuit, quo ex oppido dein de ad caftellum Nommenium pereoiclem Cardinalis adminiftrostradutftus fuit.Hocautcm ita fadîum eft,no fine magna ofiênfione perturbationeqjMc tenfium,qui grauiter indigneep ferentes,miniftrum fuum ac uirum pium, ita captum in ea arce detineri :quofdam certes homines Cardinali fubditos corn prehenderût,eos^ diu apudfe captiuos in euftodiahabuerunt. Ifalt;p Abbas iandi Antonij Viennefis,Theodorus Caumontiüs nominatus, uicarius Car dinaliSjin omnibus turn ipiritualibus,tum corporalibus,in epifeopatuMeté* . fîjTullenfijac Verdunenu'jCum literis ac mandate Pontifîcis Romani Metim uenitjCofulesŒ urbis SCmagiftratus fenatoresep monitos at(pplacatos,in ea fententiam uoluntatem^ adduxit,ut captiuos Cardinali fubditos dimiferint» loannes autem Caftellanus fuit in euftodia habitus, amp;nbsp;crudeliter traâatus in arceNommenienfijà quarto die Maij,ufcp ad A^//.lanuarij,anno fuprànotato M.p. j( .v//z/.inomnibus quæab eo quæfitafuerunt,caufam dodrinamœfilti Dei lefu Chrifti, conftantifsimè tutatus cft. Quac fuit caufa,ut à caftello Nom inenio,in urbem arcemcp Vicenfem dedudus fuerit, fumma cum conftantia in confefsionc propofitæ dodîrinæ perfeucrans,itaut aduerfari) ad earn fen-tentiæformam fint progrefsi,qua ilium â gradu ordinecpfaccrdofali,priftinâ eius untftionemmore prius commemorato eradentes, demouerunt,ut eum facra folutum profefsione,in manum fecularcm ac poteftatêtraderentCon* uencrunt ergo ex tota prouincia omnes Abbates amp;nbsp;prælati cum magnaho* minum frequentia,ut confilium fuum tandem exequerentur, Si publicè con* demnarent.Cùm autem forma fententiaepronuntiatæ, ratioqûe tota degra* dationiSjUt uocant,notabilis fit,non indigna ùifa eft,quam huicloco intcxerc mus ad demonftrandas horribiles blafphemias,cum ftolida Si plane belluina fùbtilitatc coniundasmaximorum myfteriorum, quac continenturin eafor* muîa dcgradationis,quainimici ueritatis, aduerfus làndos homines Si filios Dei uti folentrex qua omncs,ctiam if qui omnium maximèignari funt amp;im* periti,quafi manibus palpare poterunt horrendam caccitatem, quahuiuftno* di cornutac beftiæ percuflæfuerunt.

Cognita caufa tua cum inquifitionc informata Si inftrudîa aceufatoriara* fcrinuU, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tione,contra te,ïoannes Caftellane,(àcerdotem ac religiofum ex fratrib. ere*

mitis S. AuguftinÉintelletfta pariter confefsione tua, quam tuafponte acuo* luntatefalfam erroncam^ dodrinam defendens edidiftï; peripedis etiâpifs admonitionibu5,attp amantiisimis exhortationibus, quib, ad te in urbe M^* ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jçnft

tenfi ufi fumus,quibus tu inflar afpidis ferpêtis,aurcs omni furditate afFedas, atcpadomnemaudiendatn ueritatemclaufas,nunquamadhibereuoluifti: co gnihs refponfis tuis,qug tu luratus ad mtcrrogata noftra,nó femel fed fepius reperijftijin quibus quidem arte dtabolica indudus,nonfolum reticuiftt attç occultaftiueritatem, uerùm exemple Cam confefsionem tuorum peccatoru amp;inaleficiorum fupprefsifti:auditis poftremo teftimom'js eorû, qui maxiftio numero contra te dixerunt: quorû genera,perfonæ,crimina contra te delà ta,cætera^ omm'anon indigna iuris cognitione ac difeeptatione » diligenter follata amp;nbsp;confidcratafuerût:poft, inquam, haec omnia cognita amp;per(pcda, uencrabilis magifter Nicolaus Sauinus, in theologia dodor àc fidei exquifi* tor nobis adfiftês,cau^m iam tuam inftituit ac plenè perfede^ informauit. Accedithic confeifus communicato cofilio cum multishominibusliteratis, ngt;agiftris,dodoribus,in feientia utriufcp iuris,turn Diuini,tu humani praeftan tifsimis,imprimis^ cum ijs, quiin caufa nomenfuum fubfcripferuntac fubfi-gnarunt.Nam exqs quæin caufa continentur, nobis euidenter apparuit, SC nunc ctiam apparet,te,Ioannes Caftellane,iaepius diuerfis^ inlocis diuulgaf s amp;nbsp;quafi dogmata quædam tradidilTe, ac prædicafle multas propofitiones 'troneas fallàs, hærefiscp Lutheranæ plcniisimas, plane fidei catholicæ neritatiEuangelicæ,fedi^Âpoftolicæderogantesacrepugnâtes. Itat^cûm *tamiferè,amp;apoftata defeceris,à tergocprefpexeris, fan's conuidus es, te no

Hdcm præftitifie Deo, quam debebas, fed ei mentitum fuifle, Etiam per fieras iuris canonici régulas eftconftitutum,aequum efle,utquimornferislin Snæ uencnatæ tclis Diuinas feripturas peruertunt, atep animos mores^ fide “nminficiunt,atlt;ç corrûpunt,grauifsimis fupplictjs afficiantur,ut cæteri me* ’npœnarum in omcio contineantur, omnes Chriftiana lætentur concordia, exetnplaœ huiufmodi turn feueritatis,tum bonitatis,propofita intneant. His necaufis oC alqs, quæ ex ipfa caufa colliguntur, de authoritate Apoftolica,ac teuerêdi Cardinalis domini,qua hacin parteutimur,hac noftrafententia,qu5 pro tribunali fedentes decernimus, atep in his feriptis pronunciamus, Dturt ’ntc oculos folùm habentes,atlt;p illud redè confidcranteSjquôd qua menfu* alijs menfi fuerimus,eadem remetietur nobismos igitut dicimus,pronûcia njns, declaramus, atep etiam fententialiter ac definitiue iudicamus, teloannê ^^ellanum propter mérita tua fuilfe excommunicatum, elfe nunc maxi* ’?äexcommunicatione,fimul^ etiam reum laefæ maieftatis diuinée,crimino* •nniatip aduerfarium fidei catholicæ,Euangelicaccp ueritatis,practercâ haere* neummanifcftum,fedatorem ac participem impiæ crudelitatis Martini Lu* Jneri,hominis turbulenti,à quo ueteres haerefes,SC iam antea condemnata: fu ’dtantur.Quam ob rem te omnihonore iacerdotali,omnibus ordinibus,etiâ Jonfura,ueftitu^ religiofojatep etiam ecclefiaftico beneficio tuo,fi ullum ha* “eSjOmnicp priuilegio clericali iudicamus deiedum priuatum^ fuiile:quen» 3aniodum etiam nunc detjcimus ac priuamus j amp;nbsp;ut membrum putridum, d ronimunione fidelium fegregamus: atque ita priuatum ac fègregatum, iudi* rînius adualiter degradandum cHe, ut ita defôrmatum fpoliatum^,curiae fe rularirelinquamus:comittentes hanc degradationê adüalem^ fententig no ?^æexccutionem,huicreuetendo Domino Si epifeopo pracfenti,propter aü ‘n^itates mandataep fuprà memorata»

Hac fententia ita pronunciata,perfeda^ conciOfte, quæ de fide catholicà Myjîerid cle^ folet, epifeopus NicOpolenlis, cuius paulo ante mentio fada ÿfdddtioniti '•Wuitatis Metêfis fuffraganeus pro tribunali fcdens^cum authoritate ac po Wiatepontifîcia,cum clero,nobilibus,ac populo, degradationêIoannis Ca*

cœpit peragere. Primurti enim Caft ellanus iam degradandus,pcr oiuciarios eius epifeopi omnibus iâcerdotalibus ueftimentis indutus fuit:de

inde ex faccllo per facerdotes ad eam rem conftitutos, cum Omni (accrdotali apparatu ornatuc^ dedudus, manibus iunlt;flis flexis^ gem'bus corâEpifco/ po eft collocatus.llico officiary calïcem cum uino 8C aqua,praeterea patenam hoftiam^ ei in rmnS tradiderunt. Quæ omnia Epifeopus degradator,de ma nibus eius cum huiufmodi uerbis abftulit,Nos auferimus, aut lubemus aufef ri tibi poteftatem facrifictj Deo ofFerêdijMiftæcp tam pro mortuis quam pro uiuis celebrandæ.DeindeEpifcopus facros utriuftpmanus digitos lamina ui trea erafit,dicens:Nos hac rafura poteftatem facriHcandi, confecrandi bcncgt; dicendiquctibi auferimus, quam tu ex undione manuum, poUicifque acgt; cepifti.

Deinde fummo i'llo indumentoatcp ornamento, quodcafulam appellant, a tergo cum caputio detradlo, eum exuit, hi's utens uerbis, Nos lure optinio exuimus teueftefacerdotali,qu3e charitatemfignificat. nam tu cam quidcirt atque omnem innocentiam exuifti.Poftea ftolam ei detrahens,dixit,Tuturgt; pirciabiecifti£CpofttergumreieciftifignumDomininoftri,quihacftoIare* præfentatur.Quamobremnos earn tibi auferimus inhabilcmcpreddimus,ad ullum officium facerdo tale exercendum,aut aliam rem, quæ ad facerdotium pertineat. Sed rcliqua eius generis nugamêta cognofci pofTunt cxlibro pon tificali in quo ineptifsima tota hæc dïfciplina continetur. Eorû quidem nunc guftum noshic dareuoluimus, ut omnes homines intelhgant,quamimpunc uerbis fàcræ Scripturae abutantUh

Perfeefta degradatione, procuratorfifeah's cunæciuitatis^ Metenfis,ab Äeftuario feu notario caufàe poftulauit, ut ad perpetuam rei memon'am, unS aut etiamplura inftrurnerifa peratftæ degradatiom's confcriberentur.Tum nuniftriEpifcopi loannem Caftellanum ueftitu habitu^ clericali exuerunt, cum^ amieftu feculari induerunt.hoc autem propterea ira fit,quoniam is qui locograduqüefacerdotali eftdemotus,potcftari magiftratusciuilis efttra* denduSjfecundum conftitutiones Papæinnocentij tertt), qui eain refacrani undionem, (àndiftimiqûe facerdotq religionem uiolari noluit. luxta iUud: Nolite tangere Chriftos meos. Epifcopus igitur degradator non ulterius progreflus, hoc modo locutus eft, Nos pronuntiamus ut curia fecularis, tc Mtadegradatum fpoliatumque omni ordinc aepriuilegio clericali, in fuam curamfufcipiat, Id autem cùmfadum effet, idem Epifcopus ufitato more, fpecie quadam offictj fimulationeque humanitatis, fe pro co deprccatö* rem apud iudicem præbcns. Domine iudex (inquit) nos te omni quo pop fumus ftudio rogamus,cùni propter Deum,tum etiam propter dona pietatis acmifericordiæ noftrasque preces,nein hunemiferum atcjinfeliccmhomi* nem aliquid mali conftituas,quod ad mortem,aut mutilatione corporis eiua pertineat.His ita adis, magiftratus fecularis urbis Vicenfls, confirmans fen* tentiamantepronuntiatam,condcmnauit loannemCaftellanum,ut uiiiüs cremaretur. Is itacp anno aitatis yo.magna animi deledatione ad locum fop* plicij proceftit,at(ç ibidem in genua procidês ardenter orauit. Poftea fefe in tnanus carnificis fponte obtulit ut ad palum ligaretur.lgnemox accenfo, gra uem illam pœnam tanta conftantia atc^ animi magnitudine fuftinuit, ut non fblumignari homines maximo numero ad cognitionem ueritatis conuerfi fuerint, uerumetiam exteri, qui non paud aliquem pietatis guftum fenfum* quehabebant, hocgenercmortis tarn praetiofæ,in oblata gratia

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IOAN*

IOanncs Clericus Mcldenfisjfrater fuit natu maior Pétri Clerici,cius qui cŒ quatuordecim pollca fupplicio affccîus eft Is loannes in urbe Meldenfi ca ptus eft,annô mgt;d, Kxiii.(\nQA fchedulam affixerat ualuis fummi rempli eius wbis,contra indulgentias à Papa miffàs, in qua (cripferat eum effè Antichrp “Uni Quamobrem co quidem tempore fuit condemnacus, ut tribus diebus ClericutMelA ^fftofpatiointermiisisjuerberibus cæderetur,atqueimpreiïàinfrontenota diiob Euange ■gnominiofè afficeretur.Eius autêmater,mulier uerê Chriftiana,tametfi mari Htfm uirgii tumhaberet aduerfàrium, quum uidcret blium uirgis uerberari, atqp ea nota tompungiac deformari,animum ci addidit,5Cin banc uocem èxclatnauit,Vi Egregidma/.

Chriftus, eius^ infignia. Poftea loannes ea pœna ignominiacp affedus, tru conftdtiid.

^ofoimn in Briam pro redus cft,inde Metim in Lotharingi3:quo in loco ali* quandiu eft commoratus,artificio utcns lanæ carminâdæ ac pedendae. Is pri Qie eius diei,quo cultus quorundam idolorum exiguo in facello extra urbera ^lebrandus erat,permotus eo Dei ftudio quod exitus poftea redifsimû fan* «iisimum^ efte declarauit,urbe egreflus,uenit eum in locû, ea^ fimulachra quac poftero die homines fuperftiriofi adoraturi erant. Itaœ canonici,

•acerdoteSjacmonacbi, cùm eô omncm populumfolenniprocefsionisponi pa condijxiflent, omnia^ fimulachra frada autmutilata offendilferrt, totam f'uitatem concitarunt ad authorem eius facinoris quærcndum:qui non mul* ^opoftrepertus eft.Nam præter finiftram opinionem,quam de eo iam fufce* ptamhabebant,uifus fuerat à quibufdam ab eodem loco reuertens in urbem Wipfo drei crepufculo.Itaqp Anno 15’24. comprehenfus fadum ftatim cohfeG coram populo rationem cur id feciftèt,reddidit, cum tanta populi offen*

“oneacfurore,utad grauifsimum mortis fupplicium moxpofceretur.Cauia ^‘usinformata poftquàm puram filq Deilefu Chriftidodrinam,tum perpau f'sineaurbe cognitam,conftanter afferuit,22.Iuli) adlocum extremo fuppli* ^•0 conftitutum dudus eft,in eo^ atrox attp horribile genus mortis perp cf« ws:ftatuebant enim Metenfes mutilationem Jdolorum corporis humani dila niatione compenfare.Cum ad locû fupplicij ueniffet exclamauit: Miferet mc ‘wbæhuius qug ob idolum mutilatum me ingens flagitium comififfe arbitra ‘w.Poftea à quodam interpellatus ut à multitudiné peteret quo quifcp prcca

Dominicam Sgt;(. falutationem angelica eius nomine proferret: reipon Q*qOmnes uos oro ut mecum oretis Paternofter .Turn alt) inferebant. Cur Lon amp;nbsp;Aue MariaCDixit:Qui uelit,proferat.non enimidpeto, utbenedida negligatur,uerum quia Icfum Chriftum crucifixum unicum faluatore

^mediatorem agnofco ut ».Tim.z.ô^ i.Ioan.z.fcriptum eft, Hoc dido carni* kxopus crudeliftimum aggreflus eft, nam primùm manus dextra ci amputa taiuit,deindenafus forcipibus tenacifsimis auulfus, duocp eius brachia cum Liammautraqp eodem inftrumentodilaniatafuerUnt. Nemo (âne erat in eo hmattoci fpedaculo,qui non commoueretur attonitus:præfertim cùm uidc ft:eximiam uirtutem,inuidam^ conftantiam,qua Deus hunc Martyre mu* niuerat amp;nbsp;roborauerat. qui quidem in maximis atcp acerbifsimis tormcntis, pronuntiauit illos uerfiis Pialmi lt;15- j Simulachra eorum funt argentum amp;nbsp;au^ fum,opusmanuumhominum,Reliquum autemuitae,quodin

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tuit,

IOanncs Piftorius dc Vuörden Batauus,honeftis fed tenuis fortunaeparol tibus natus,anno duodecimo ætatis Traiecfli Choralis cantor erat per trie-nium,ibicp ob diligentiam ÖC fonoräuocem omnibus gratus. Poftea uero ad intermiflaftudtareuerfuspræceptorem babuitloannem Rhodium Collcgii Hieronymitani praîpofîtum,à quo diligenter in religionis fundamentojnlu* tutuSjUt uterep deLutheranifmo(qui tum incipiebat)fufpedus haberet.Po* ftea uero Louanium profelt;flns,atcp à patr e fuo Eraimo Roterodamo,cui co* gnatione quadam coniundus erat,commcndatus.Patris tandem fuafu Traie ctum redijtat^ ordinem facerdotalem fufcepit,quödideo feccratut comtno diusdocereatc^ Catechifmumpropagarepoffet.Çumuerodotfîrinaouspu ra amp;nbsp;fimplex elfer,quç magis Chrifti praeceptis quahumanis traditmnibjwtc retur,citatus eil à Collegio Traiecflenfi utfefe purgarct.demü,cuno coraad* uerfarijs copareret, in arce V uerdenfi à præfecTo incarcérât, Ibi uero fponte patriärelinquens V uitenbergä proficifeit, ut dodrina Euangeltjrcdius cO' gnofceret.menfe tertio perado redrjt, öi. denuo Chriftum prædicare ccep’^ Vnde accufatus amp;nbsp;per triennium in exüiam miffuSjUt interim Romamproit cifeeretur öi. poenitentiam ageret. Hoc uero Traiedlenfis Collegij decretum loannes contemnens,hinc inde per Holandiæ fines incedens,Euangcliûpræ dicabat atej Fratres uifitabat.Vt etiam dorTrinam fuam opere declaiaret,uxo rem duxitjMilTæ ualedixit,amp; manibus laborando uitfîum qugrere cœpit» ui* hilominus tn in ædibus piorum concionabatur.Interim Indulgentix pontih* cis fuperuenere,quae gratis omnibus ijs proponcbant,qui Mifias certis locis amp;nbsp;temporib.audire dignarent.Idem cum in oppido Vuerdenfieret,loannes bic fraudes pontificiorû detexit, atep ueræ religionis capita propofuit.P^or itacR loci eius fiiS priuatü damnu fentiens, denuo loannê acculât,atque têplo «xcludere ftatuebat.Iniudiciû ergo uocatus protulitfententiä:fruftrameco* lunthumanis traditionib.amp;expofuit earn. Cû uero paulo poft apud Marga* rethäMaximiliani filiâ,quæ tum eas regiones adminiftrabat,traducerct,cuin comprachendi curauit Qyatuor ita^robuftis uiris negotium comifluiUjqui eum in urbêHagen abduxerunt,6C in captiuitate collocarunt. potuilTet qui* dem in itinere aufugerc,fed noluit. Erat enim proceræ ftaturæ, robufto corpore, atcp27.annos natus. Docendo eratfyncerus öd fimplex,difputandouc-bemens öd acer, uitac uero innocentia öd hilaritate uultus omi^us gratus, Anno italt;^ xy.die »4lulij Louanienfes Dodores Montanus, Rofemudus, Sd Enchufianus cum aliquot alijs inquifitionêde eo habuêre,præftrtim defacer dotûmatrimonio.lbiconftanterrelpondebatjobiedîadiluebatjattpfacraruli teraru teftimonio confirmabat quiequid in fua dodrina reprehendipotcrat. Atftiones tres cotra eum inftitut£C;in quib, tn adeo dotfte öd fapienter relpon debat,ut aduerfarij quid agerent nihil haberent.Äderat forte in eadê captiui-tatc Vilhelmus Gnapheus,qaMonachilmü certis de caufisnotaffet.is poftea tota ills diiputationê edidit,æ D. Ludouicus Rabus luo ojji de Martyrib. in feruit.In codé carcere impurifsimo erat öd decê altj homines,^ ob fcclera qu» da notoria capti fuerSt.hos uero loannes inftruebat, cofolabat,öd ChriftSan nütiabat.cum etiä unus illorü nudus quafi exiftês frigora uix ferret, extcfiöre fuä uefte ei dono dedit. Dû ita periditaret pius Chrifti martyr, eo uenit Dna Margaretha magna ^ccru ftipata catherua.Hçc ergo ex tota Holadia oês de religione fuipetftos Hâgê adduci iufsit, att^ M. lodocuLouering Vicariunt Mechliniêfem, fuppremû ordinauit Inqfitorê.Produtftus ergo denuo loänes Ut cam luâ ageret. Ibi demü Indices nüc bläditijs nüc minis omnia tentarûtut die fententiâ fuâ reuocaret, attp ad Ecdefiâ Romanâ rediret. V erû omnia fru

ftrainS mortis minas fortitcr contenebat. Vcniebat 8^ p2ter eins in carccrc ut aUoqtteret filiû,quê c3 conftantê in fide dcprehcndifTetjtantû abeft nt ad defe ^ionêpellicerefjUt etiâ ad perfeuerentiâ hortaret. Poftquâitaqî career muta ’'Et,at^horamortisindicarctur,læto pecfiorenuntiûfufcepit, dno agens gra lias quôd pro nomine fiio dignus effet martyrtj coronam nancifd. Itatp ante p311atium principis addudus morti adiudicat,nec ulla eius exeufatio admiß ^3.Mox etiam fuffraganeus lacobus Ridderus ordinem facerdotis ei abftulit, folenni more degradauit.deindealiam uefi:emflauam,atlt;ç auritum pileû (ftul.torum infl:ar)induxerunt.quac quidem omnia magna patientia contem-« pfit.Cùm ad fupplicium duceretur atep cateerem præteriret, hortabatur con îaptiuos in Chrillo fratrès fuo excmplo ad conftantiâJlli ergo unanimiter ca nebanuTeDeum laudamus, QC b beata fanifforûmartyrum folennia S^o.de* Becomnia cumioanne effent peraôa.Ille interim ad rogum produclus trun* ÇJm afcêditjCaput palo adhibuitjatep 1 aqueum ipfemet collo applicauit, quo Ibangulandus effet antequâ cremaretur.Tum uero clamabat:Morsubinunc Bx^oriatuaf'paulo poffiDomine lefii ignofee eis,nam nefciunt quid faciunt,. ïnu filq Del miferere meiJnipfo mai tyrio nec oculos necfaciem mutauit,ucgt; tum dormientis inftar uitam banc fœliciter finiuiu

C'tirciter asnum m. dgt; x xiifK Antuerpiae(qüod cfl: cclcbefh'mS cfflporiS gt;inducatu Brabantino)atq; in locis finirimis, magnus erat numerus ho* ^gt;num omnis generis, qui turn primùm aliquem uerbi Dci guftû capiebant« bo tempore quidam Parochus fuit Mel2æ,quilocus ab Antuerpia duo pro^ milliaria ^beft.is ad fuas cociones tantam hominum multitudinem unditç ^ttrahebat,utfæpiusinpatentibas locis campis^ cocionari cogeretur.Cùm sutem libéré annuntiabat uerbum Dei, turn no obfcurè ac timide falfas bC im pias hominu dodlrinas arguebatln quadam uerô nouifsima concioncfuaait Bientepopulo iucundéacgrauiter amp;nbsp;feipfumfîC alios facrificulos accuiàuitj 2cloquens deMifiàjdixit.Nos quidemludaproditorefumus détériorés,att^ BBprobiores.is enim Chriftum dominum uendidit bC tradidittnos uerô eum Bobis uendimus,nec tame tradimus.Non multo pôft tempore,facerdotes ac ’Bonacbijhocfelici Euangelq fucceffu offenfi,metucntes ne præda de manib.' ^'^bucibus extorqueretur, mandatum ab aula Brabantica contra hune Pafto ffniôC quendam Âuguftinenfem, qui turn etiam Antuerpiæ magno populi foncurfuconcionabatur,impetrarunt.Illuduerômandatumpotcftatem da* •’atuiauferendi fummum corporis indumentum ( utueftem aut pallium ) ijs huiufmodi eorû conuentibus anm concionibus deprehenfi effent.

Bffo eos concionatores comprehendiiïent, ijs praemium triginta CaróleoriS ^'^feoriïm eodem edidlo propofitum fuit amp;nbsp;conftitutum.Hoc tarnen edidS quot;Bperatoris Caroli V.nomine promulgatum, impedirc non potuit quo mi-Buspoftca populus quadam die Dominica ad audiendum Dci uerbum con* Beniret eum in locum, u'bi feaphæ atep naues fubducuntur ac conficiuntur.In ’jpconuenru accœtu aderat quidam iuuenis,Nicolaus nominatus, in do* « trina uerbi Dci apprimé inff itutus. qui cum uideret Auguftinenfem ilium,' cuius concio tam auidè expedabatur ,non uenire: dixit minime aequum effe multitudinem ita congregatam ,famelieamfine ullo paftu uerbi Dei di* fcedere.ltacp nauem quælitorierat proxima, unde melius audiripoisit,a* Rendit, amp;multo plura ex fyncerac pietatis dodrina cis annuntiauit ac dccla* nuit, quàm unquam antea audierant. Expofuit ca concionc illam ab omni* bus Euâgeliftis defcripta de quinep panibus amp;nbsp;duobus pifeibus parabolam; oft endite^ Dominû no aliquot bominu miUiti di«ina fua dodrina nuc pafee*

re:nenim ctiam pertotiimmundumfpargendamdo(flnnamhanc,exqûeea infinitamhominum turbam alendam effe-Poft condonem,duo feruicm'ufda lantj (pe præmîj, eum detulerunt atqj in poteftatem magiftratus tradi'derunt. Is uero Nicolaus poftea^ puram Euangelfj doólrinam conftanter dcfendif-fefjpoftero die,qui fuit dies Lunae,facco infutus,propter metum populi,fubi • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to in profluentem coietflus eftjiuxta cranam uulgo portas Antaerpienfis,eo

Sequentestresmemoïdbileshi/loïieedelESy CHRISTliti Germuniamtr^nbuSfilOAH IVE OECOLAMP^DIO fcript^feruntur. Hefacerdotiiicuiusnomenob

Principes pci Çf Accrdos uerè epifcopalis homo,amp;: ipfa humanitas liberalitasquc, inrufti leirritMtur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ca feditione,ne(cio quid defîgnarit,leuiculâ rem dicut efre,qui eum noue*

rant,quia principis animû,apud quem magna dignitate amp;nbsp;authoritate dege* bat,exaccrbarat,non fadlo aliquo digno morte, fed didlo acerbiufculo,adla* queum condemnatus.Sententiaitac^ lata ,mittiturad eumnobilisquidafa* tis crudeliSjfatis imi'nanis,cu feruis aliquot, ut nulla accepta iàtisfadionc, eu fufpenderet. Intraruntmifsi inædes facerdotis, falutarûthominêfamiliaritcr ridenti ore,tanquâ hoipites optimi ac grati.Nâ illius domus hofpitijs florens hominu nobilifsimorum Sd. totius uicinitatis.Iuflus aliquid edulrj adornare,fe moxprandio peraéto abituros,grato animo feidfacere dixit.Etparauitilico conuiuium ualde opiparum. ComederûtjSC hilaritate multa prandium iHud honeftarut. Abfumpto cibo,Nobilis dixit ad feruos, fàcerdote mcnfæ adhuc accûbentejâ^nihil mali fufpicante: Sufpendite facerdotê illû, hofpitênoftrû, idquemoxperficite,dignus enim laqueo ob fcelus contra principêfuûperpe tratS. Abhorruerûtferui ab ifto facinore.Hoc abfit procul à nobis,inquiGt,u£ illu,quinos ira fplêdide tra(flauit,laqueo perdamus ,ill ius enim cibûadhucin ftomacho gerimus indigeftû. Impiû profedlo effet fadlu Nobili uiro, pro be* neficio reddere rrialefîciû,imo uitâ abrGpere innocêti. Pecunia fortunisque il lius cotentifimus,fanguinêamp;^uitânepetamus, Indignifsimaenim reshomi* niincommodare,qui omnibus nobis hucufquebenefèciqpauit laute,amp;ho* Ipitio accepit perliberaliter die nocfîuqûe, Potius fugæ locû illi dabimus, ne omniû horarûhominê interficiamus, Aut cur no ante cibifumptionêhanc de eo fententiâ crudelê protuliftijôt^ne mica panis fumpfifTemusf’Hoc eft amici tiæ ius amp;nbsp;hofpitq fandlitatê uiolare.Cû aut hæc agerent inter feruos Ô^Nobi lem,Sacerdos timoré plenus inquit, O uiri optimi, ne taleexemplQ de mcfta tuatis,ne taie quid defignetis,captiuûabducite,amp;meipfumapudclementif*

Ho/}gt;itifiur4 fimu principe purgabo.Delatus fumfalfo,Ô^irailliusquâdeme concepitira uiolata, cundia comotus,delinibo.Sitis hofpitq memores, amp;beneficioruacceptori^ leones crudelifsimaanimalia,hocRomgin theatro publico cû feruo captiuo fecerut.Nâ noftis me oem Nobiliu familiâ placido animo,cû difpêdio bono* rû meorû hofpitio accepifïe,fouifre,humaniter tracflaffe.Quæ caufa ta feueri ludici] ergame miferuCimprobèfacitis federate, fipgetisin ueftroinftitu* to. Scio mox principe huius fadlipœnitentiâ adiurû. Aliquanto æquiorê,fî etiâ aliquid mali defignafrem,fententiâ expedlaffem me fubiturû, qui uos pa ui Pcrfico apparatu in oês horas. A nemine quic^ accepi unquâ.Scitis nuUû uos unquâ dedifîe fymbolû,quod iâlaqueo, ô iniquifsimû fadû, daturi eftis, idqûeindomo mea,inter meos amicos, amp;nbsp;confanguineos, indida caufa.Rc dlè maiores eum, qui focium fefellifîet,in uirorum bonorum numero non pa tarunthaberi ©portere. Atuerô hofpitem, uirum innocentem non modo fallere, fe d fraude ôfperfidia detr ancare, quale peccatuin putatis f Si p erge ' ■■■ quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tisin

tis ift fcdcte conccpiOjContra religtonem Dei agctis,cx quä re,fî qua macula conccpta eftjarrigiteaures,amp;præcipuetuNobilis,nonmodoeluinopotcfl'j ucrum ufc^ eo permanatad animum,utfummus furor^confcientia inflamma* ta à fatana,atc^ amentia nunquam deponenda confequatur. Nolite enim pu* tare,qu€madmodGinfabulis fæpenumero uidetis, eos qui aliquid impie fcc* leratecp commiferunt, agitari, amp;nbsp;perterreri fuh'arum tædis ardentibus. Sua quemqjfrauSjôi^ fuus terror maxime uexat,fuum quemtp fcélus agita t,amcn* tiacjafficitjfua: malæ cogitationes confeientiæ^ terrent. Hæfunt impijs aßi duæ dûmefticgqj furiæiid uobis contingetjOil'i ab incepto dcfiftatis.Paruâ temputatiSjObfecro uos per Chn{iû,antmoiduoluite,fi dotflorêanimarSuc firarum interfetîiuri fins,fine caufa,fine iudiciOjfine accufationc,fine dcfcnfio oerQuid mali egi,dicitequæfofNihilhabetts,Deo fitlaus.Beneficia quantS video,tnca male collocaui.ob quæ iani ucci trador.Mea hoipitalitas mihi exi tium adfert, quæ leruare debebat. Caufam proferre ullius mali non potcftis. Curmutieftisr'DefiftitCjOro uos per Dei mifericordiam à tam iniquo fadlo,à fcélere tam impio. Qiiid didfura lit pofteritas,fi Deutn timere non uultis,ob* ^ccro,cogitate.Paftor,quononpürior,pudentior,humaniorjOfficiofior,libe* talior unquam fuit,occifus eft,ob inuidiam ab ouibus fuis, hofpitalis ab inho fp’.talibuSjprobus ab improbis,pudens abimpudctibus caftus àperiuris,im* puitus à callidis,ab auaris liberalis.Refiîite ab hoc peccato. Ne polluatis ani viasueftrasfanguine innocèntis,Deo aonilluditis. Accedite prius ad prtncf ligatis manibus amp;pedibus abducite, quo me defendam ab ifto cri

■vine in me confido, quodimpingitis.Saluus,fcio,redibo.Placabo principis •vtiiratumanimum, poftquam meam audieritpurgationem. Obteftoritatp nos per Deum æquifsimum, iuftifsimum,infanibilem,ut defenfionem meant prius audiatisjquam iudicetis,SCantequam capitis pcriculum fubeam,pur2a rionifitlocus.Spemfaliâm mihi oftendiftis,ueftraHde,ac potiuS perfidia de* *:^ptus,alias fuga mihi,fi quid finiftri fufpicatus effemjCofuluiflem. Officio fi* tvulato officcre,non hominis,fed beftiærationecarentis indiciû.Quêunqu3 ^xueCtro ordine Igfi,cui maledixi,quem bonis fuis ipoliauifDuas res làndif-vniasuiolatis, amicittâ St fidem. Perditifsimi igitur fitis homines necefle ett^ ^■finiulôCamicitiâ dilfoluere, Sgt;i fallere eum qui neminem laefit, conaminf» quid opus uerbis,Domino iufto iudici omnenegotium comitto,qui nochomicidium,quod perpetrate uultis inmejmpunitum non finet.Sat cru ddiur cum fimplici popello egiftis, 0^ eos initar beftiarum madaftis, nullo nabito publico iudicio,in Caciareanasquelcges peccaftis,imo eas contempfl mihi tale quid contingat,nonmirum.Euangehj dodrina purcamC 3vfiftis,docui uos fidelifsimejquæ fahitêanimæ attinent,iäm rependercuuï rispræmiû.Nonabfimiles eftis ludæ Si omnibus impfis quiunquâfuere. Di’ ^ouobis,ut paucis me abfoluâ, no fine fcelere me pOteftis iugulare ôinilt;^iamp; *’?*AP^*’^diofî uirijOccafionê qugritis meperdêdi,noui undeillafit:exEu3 prædicatione nafcit mihi malu.Hoc fæpiuSjqdt* iâ euenit,prædixi publi*

^ouiroftro.Nâ no femel quûinuitiaNobiliû,qb.inSdabât,ecçlcfîafticomo* ^nctonarê,quorû officium erat,fcelera quæ Ethnicis maxim èdilplicêt,(ua a

P°^^fiat^j^tnêdare,exêplo à Deo comiflo populo prçcflè,no iM *^^lgt;ria,no inpeierationib.no in cbrietate,fed inrcligiônc,in fide,in abfiineti

V eru illi nÔ femel mihi in faciê reftiterût ac dixcrût, meû ofFiciû no efie,üt '‘‘Os,quiDomnimci exifterêt,corpus occidercpoflent,fi uelint,feuere corri ^Macqd agerêt,hoc laudâdû efre,nec in uUa re cotradicendû,me cocionib* ' ts aliqd moliri,qd* exitiû habiturû fit breui triftifsimû.Et nûc expiof amp;nbsp;fcn* cordib.ipforû tandê crûpere. Atq Chrifto id accidit amp;

Poliou5,Cû aût pergeret bonus paftoï exaggcnrc wû inftans malû, Nobilis: «^fanus ’

Crudelitatii üæfanus inftitit,ut fertnjd quod mandanct,perficerentNam femel id cflcdc Mcemplum. nbsp;nbsp;cretum â principe,ut moriatutjôi ff uflra ipfum uerba fundere de periculi eua

fionejfe literas in imu gererc,ut morte ilium puniat.Priuaberi's 6 facerdoSjin* quit,hoc die,hac hora,hoccö mömento, üita: ob id ne indigneris, ne molefte feras,locus fugée no pater.Satius tu pcriclitcris,amp;lohgalitera fias, quam ego gratia Si fauoreprincipis mei,plus fan's alias erga me exacerba«, careä*Tary dem ferui ingenti luóiu tremulis manibus ligarutfacerdotem tarn hofpital^» tarn humanum atcp liberaliisimum, quern ad poftes fuarum tedium, non fine »ndigrtârione,adftante Nobili fiiipenderunt.Sacerdos pius nihil aliud dices: quam Ghrifte lefu miferere mei\ lefu falua me. Nonne hoC eft crudelc exem* plumjtyrannicum fädüm,quöd néTurcainhoftem infenfißimum commit* teret.Quis hancrem tancam, tamcp atrocem fan's commode dicere,fatis gm-uiter conquerijfatis libéré uo ciferari,SC exaggerate poteftc Pauli didum uc* rum apparet in hoc crude’i nólo,quod nön multifapientes fccundum carne, non multi potentes, non multi ciaro generenati,àDeofunt eledîiad regni Dei commonionem,

MartyriumM.PETJLI SPENGLEKlPaßorisinpagoSchlatBrifÿUtii^t ÿtti ob Euangcl^ confeßionem in Enfißhtimßtbmcrßts tß^nnot’jZ'),

Petri integrb TNBriigaudiaepago quod Schlat dicitur,paftof erat uigilas,achomo in lt;fi'* tos. jLuinis literis eruditus, îantîîimonia uitæ clarus,humanitatc Si. comicateinr^ gnis jfaccrdotali dignitate in multos annos egregiè perfundus,in fynodis co presbyterorumdoärinaexcellcbat, ac etiam Epifcopo ConftStienfi gmtus, autoritäre^ ualcns apud omnes, quibus cum negoetj aliquid habebatamäs pacis.Tragœdias inter fra«es ortas mira prudentia fopicbar,ad rautua chari* tatem inuitans, honeftatem uitæ Si morum emendationem in omnibus con* uentibus,quibus præerat,fummê extollebanfeipfum fæpeexêpli gratia, quS lires fubnatæ erant, adducebar. Hic quum Euangelq Chrifti fermo purior in lucem diuulgarctur, adiedis ubiq^ ex patribus fcholqs, ccepit mira aniditatc cuâgelicos libres euolucrc,deuorare^,quosiam olim etiam legcrat,fednub lo intelledu, nulla penficulationc uerborum Si fententiarum.Propt^fca etiâ ad dilputationes Bafileam ÔCThermas Heluctiorum profedus ut certam ue ri tacts cognitionem afïequereturJSlatflo iudicio. Si intelligêtia accedente ex continua lecfïione,homo fcncx,apud feipfumcœpit cogitare,in quâtis tene-briSjin quâtis erroribus totum ûcerdotale genus inuolutum iam longo tem* pore fuilfcLDeum immortalcm,dicebat, quis unquâ cogitaflet, tam dodos tam fandos uiros tot annis ita potuilTe à icopo ueræ dodring aberrare,tot er roribus implicari, fcripturâiàcram fitu Si fqualorehumanæ faliuæobdudâ, conipurcatam^ Si à pauciisimis co^itam. Se enim id Euangelium, ordinc quo feriptum eli, nunquam credidiflè ueritatem elfe, quum multa de crucc, deperfecutione,de turpifsimamortein eo contineantur,ôd iàcerdotibus qp nia quàm feliciisimèiucccdcrent,ncmocp cotra eos fine damno maximo eau iàm iuft am agere, publica uitia emendate auius.Iam autem palam Euangeliu uim fuam exerere, crucem in foribus efïè, adueriàrios uerbi infanirc,impios caput tollere,ac ad omnia facinora in pios defignanda audacifsimos,Epifco-pos quorum état uerbi potentiam alîèrere, crudeliores elfe quàm ullos un$ tyrannos.Se igitur omnem dubitationem, cùm præfens feculum confideret, abiecifle,iam manibus tencre,oculis uidcre,Chriftum ucraprædixiire,quutn tot Sandorum corpora quotidie uirgis cædantur, in exilium proferibantur, lanientur non dicendis pœnis.igne tradantur comburenda, aquis fuffocent, laqueo

L I B E R I t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4,

I’qiico fufpendantm-.Quis enim eniimeretpœnas,quas pq hommes hocan-''OjóC apud Chnftianos pertulerunt, ob Chriftiliberam confefstonemfOum ffiam tumultiis rufttciis,non dicendo furore erumperer/urfum deorfumque otnuia ferrcntur,pius paftor(nam hoe temporis,nemo audebat contra Euan g^l'jprædicationêmutire) nefcortationis peccatomlîcereturperpetuô, du* ^*tbniulam,quam domihabebat,reh’giofain muherculäm,ex qua etiam libe fos elegantes procrearat, in uxorem. Infaniarufticorum augmentum quoti* Olea mres fumebat.Cœnobia facerdotum domos, tanquammftitutafuif*

^ulijinuentumhocmoxdeuorabant.Quodabfumereimpofsibile,hoGper* bant,aut fecum auehebant.Cohors quædam agricolarum QC in illius pij pa ‘ton’s ædes fefeingeflerat.Nam nullum difcrimcn habebant inter pium facer ûotem 8(. impium:amp; quæ inuemebant, aut abfumebant gaudio pleni, fenem pocula inuitantes,ant furto auferebant. Et quod ualde inholpitale ÔC cru* “de,caltgas nouas, quibus indutus erat, fubtrahebant cum omnimolcftia,li* totrepugnaret, blandoqûe fermone eos ab incepto, ut defifterent, déterré* ■^^tjfurtumeHcjdignamquerem fu(pendio,nihilominus quod illis lubitum e* ^^fjinllarbcftiaruminfanientium agebant. Abitum parantibus, non potuit ‘^paftor fidelis à lachrymis continere. Heus,inquit,boni uiri,futuram calami ’^tem,exmum ineuitabile uobi's denuncio.Quid fibi uolunthi tumultus,hec ’‘^fbafnullam æquitatem, nullam lufti'tiâ feruatis, nullus tam In hoftes quàm ■■aawicosrelpeifîus.Quid agttis,quem confultorem habctis,ad quem finem '^^^picitisf'Rapitis quicquid fefe ofFert,morelatronû. Annoninmentem ue* ®'tomnia tandem,quæ iam rapitis,deftruitis,euertltis, reftituenda efle ueftro ^aximomaloc'Quæfedido unquam felicem habuit exitumt'quæ etiamplos boneftosinuoluit uiros,ut fortunis omnibus amp;nbsp;ipfauita çericlitentur.Eua gfbum prætexitis, ôd nihil Euangelîj habetis tam in ore quam in corde.Netp «une furorem à me unquam, qui uobis uerum Dei uerbum propofui, audi* “is,aut didiciftis.Satanæ eft Euangelium,quod omnia turbat,per fas amp;nbsp;nefas pfoximo fua rapit amp;nbsp;deftruit. Verum Chrifti Euangelium docet,bene omni* bus facere,feditioncm fugere,pcriuria uitare.Dico uobis, Deum iuftum iudi f^mhoc ueftro faefto ofFenditis,adiracundiam prouocatis, qui malum imp«

non finet. Videte amp;perfpicite, qua defenfione fitis ufuri, intelligetis ’bfcp dubio, hoc qd' dixi de uobis fatendû effè. Contra fecundâ Mofi tabula ‘trenue pergitis,quæ proximi curâ defcribit,ad quam quifqj Chriftianus obll gatut.Scriptû in Euangelio,quodin ore ueftro natat,Quod tibino uisjalteri ut feceris.Offenditis infuper mirum in modum totam Nobilitatê, Magiftra* turn ueftrum lcgitimum,cuiiuramcnto obftritfti ellis,quorumqûe feruiiCla* des itnminet,perfidiam Deus punire folet. An non faepe audiftis à me,fideni luramenti effe foluendam Vinculum enim eft totius humante focietatis, Et légitima iurameutauiolarefcmper fuit nefas apud omnes homines fobrios, f dam apud ipfos Gentiles. lofue iuramentum praeftitum Gabaonitis ferua* U'VicetdolohocIfraelitictc gentis effet obtentum.Saul hoc fœdusiuramen* to fancitum inter Ifraelem amp;nbsp;Gabaonitas, poftea rupit, diffblutiqùc foederis ^^uiolatiiuramentipcenas deditfame amp;nbsp;filiorum fuorum necc. Perpendite, obfecto per Chriftumlefum, quid agatis, qualem inuidiam fuper caput uc* fttum confletis.Non eft parua rcs,fed capit^is,fcditionem moucre, cxcitarc alios, turbare reipublicæ tranquillum ftatum. Non quiefeent nobiles ueftri, audacull homines, quos turbare è pofTefsiom'bus eorum conamini, plus ae* quo crudeles erga innocentes, cenfuueftro lacunârei ftimiliaris cxplebunt, amp;intributis imperandis tantumoneris uobisimponcnt,utetiamlibcriue* ftrifatis pecuniarum dare no poflunt,ob delidiim neftru, quod faciUiméin*

tellïgi ré ipfa potèft. Poftquam furor femel conceptus extindus fuen't, alius Rußicorumpt alium prodet.Hæcipfoloquente triftiuultu,fcrènudus coram ilUs flans,abic tuldtuU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nebuloncs, uocantes fenem delirum amp;ftolidum. Vnus exqs,'ncquina

præftanriordixitjlamfæpeàuobispermiflàrum mcndicarioncsjpcrpurga* tort) terrorem, per excquias defuntflorum deccpti fumus, fpoliati^, iam ite* rum repctimus profufam pecunram.Tacefacrificule, (at bonorumadhucha-beSjChriftus pauper fuit,non Habens quo caput fuum recliharct,adhucm«l* ta Habes,aut totam domum tuam cuacuabimus,incendemuscp.

Sedato partim ruftico tumultu, Si agricolis, ingratiam, abiedis armisi a(^ (nmptis,quunimultiexcorypHæisfeditionis caperenturpafsiminagris.fi* ne delcdujfine mifericordia,etiam pius paftor,nihil tale timens, ob Euange* Hj liberam prædicationê,quod multos pefsime habebat, nodu à militibus tn hoc ordinatis,crudelifsimis captus,qui eum ligatis in tergum manib.conftri-dis^ pedibus magno func,equo,prgfenteuxorcamp;liberis,intcmpcftano(fle Friburgß abducebant.Quê fletG,quê plorat5,quê eiulatû,fi uidifles,hi often' diflentjliquefadus fui(res:£é fi ifli homines faxo duriores, feomata quacdain captiuû)acientes,nihil^ crudelitatis omittentes.Tales tyrannos habuitfecu lûnoftrû,taies miniftros,quibus incenfus animus aduerfus eledosDei.Sffe^ pitu audito,nox enim pauorê addit,fit concurfus maximus,non uirorum,fed mulicrcularû,quid nam fibi hic clamor amp;nbsp;ploratus,ÔC equorum multitudeƒ e litjfummè expedabant omnes. Viri latitabant locis in tutis, ne dcprxhendc-rentur.Permulti diffugerant,non folum agros,uineas, prata, uxorcm a hbe* ros, fed ctiam fedes fuas patrias iftorum hominum iniurijs exagitatiteliquc' rant. Abite,inquiunt,milites, amp;nbsp;fecure fomnum capite, nihil periculi hic uo/ bis imminetjCû (âcerdote nobis res eft, Viros adducite ueftros, (idotniiunt, Si cüm illis colloquium Habituri fumus, eorumintereft nodu utgilate, pag^ armis cuftodire,ab incurfionibus latronum amp;nbsp;praedonum defendcre.Ahqua to poft in Enfifsheim abdudus fuit. Verûpoft longS carceris tetri poft quæftiones crudeles Si nô dicêdas,tam in pudendis,^ in alîjs locis,mot ti efi adiudicatus.Qiiid facinoris impcgeruntdi audirc cupis, dicâ libéré, q res eft. Vxorê duxeraf,no publice corâ ccclefia,fed domifuaî, paucis prxlen* tibus,Dei luiTum fequens, ne à regno Dei propter fcortationêcxcludcrctur, vxorew duct' fuxta didûPauIi.Eam ob cauiâm dicis,aquabonus paterfubmergédus,funo refdcerdoticanduseg.^'Obnullâaliâ. Quianihilfeditionisjnihilfcelerisdeinodicerepo* tuerunt, etfi $ diligentifsimê illius concrones, uitâ Si le fubdoios homincs expifeati funt.Cùm autê abduceretur per fpicul^orcm ad locum fuppltctj,placide omnibus, qui eum confolandi gratia acceuerant, refpondebat.Vcrum cùm facrificuli Si monachi eum cum morte ludantem, oratione interna deditum Ipiritui diuino, paradifum cogitantem, obtundc-tent fuis nænqs, quibus eum à fano uerborum Chrifti intcliedu, auoca« Itu debant,eos non (emel rogabat,ut filcrent,fe Chrifto lefu Domino cœli Ä ter racfua peccataquotidie confeflum efte,abfolutionem accepifle, fe hacinre dubitare minime. Chrifto faluatori meo,inquit dulef uoce,uidimahodte ero gratà.Nihd defignaui,quod Domino hac in re propter quam damnatus (uw, di{pliceat,quietam confeientiam Dominus dédit,uideant hi quiinnocentem fanguinem fitiunt Si effundunt,quid incœptent,quem offcndant,cuius eft uc teiudicarc corda hominum: quia dicit, Mihiuindidam Si ego ulcifear. Fe lem hanc ofsibus uix hærcntem,breui alias abiedurus eramfmacilento enim eratcorporc.)Nouimemortalem,ucrmem,corruptibiIem,ôdnhocnatuin» Etiam olim diem extremS exoptaui,pettj^ dilTolui Si elfe curn ce dignus ob uaria pcccata,quç in Dominum commifi,immanifsima,amp; l r ft us meus Saluator crucemluftulit, in crucèmoriuus eft, Vqlo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;। f

L I B É R I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;çt

gloria«' in crucc Domtoi noftri Icfu Chn'fttHanc nebulones qm'dam cygnæ am canttonê ferre no potuerût.Carnifici itacp annuerûf, ut fenem deturbaret f loco,in quo fedebat conftrKflus,paratuscp ad lanienam. In aquis diu fe mo* wit,adeo ut fanguinolentus Heret fluuiolus. Indicium ccrtum, quodiufti ftn* guishocdie eftufus eiTct.Omnes qui aderât,uiib hocIpecfîaculOjmœftiapud Ifjquidnam fibi fanguineus ill eliquor uelitadmirantur,ftupidi adftant attra* (tis crebris fingultibus. Dornum reuertuntur tacito corde, confiderantes ea quæ ada eflent,licet nemo quicqua dicerct,ob metû qui illis incuflus erat,co ^uod omnia tyrannorum more exercerêtur cum rufticanis hominibus.Quid autem intcrea taciti apud fe cogitarint, coniedura aflequi non queo » O cru* délia pcdora,ô perfidum fadum. Hæcab illo haufi, qui fuis oculis uidithoc 'niferum Ipedaculum.Dominus nobis omnibus ignofcar, Amen.

Hocloco Sc tempore multi quoqj alt) faccrdotes,ciues,0C ruftici (quorum Sigifmuniui nomina in cœlis fcripta funt)ad carcere SC fupplicia rapti funt rcligionis cau* wanterhos crat ScSigifmundus nobilis Chirurgus 8C Litotomus qui Euan* gdijdodrinam,quamBafileæ didicerat, in fummis cruciatibus ad mortem nllt;jconftanterafRrebat,magna circumftantium admiratione,

RVfticumuidi capitepledi,meo iudicio,fi quid perlpicio, uirum pröbu, Notrimm pr« iuftitiæ amantem,exa(flionum nobilium acerrimum hoftem,qui plus ag gfauabantpopulum quam par eflet,quam præftare poffent,quàm etiam pri* nilegiadata turn à regibus turn à principibus permitterent. Hie captus poft* Quatn fedatus eilet rufticus tumultus, eo quod ad arma, quum equitum co* hots hincinde obequitarct,per iata,prata,agros,die noeftu^, fedulo quæren rufticanæ feditionis autores, clamaffet, ft neminem fua inhortatione

wmmouere, ut arma fumcret, potuiflet. Adeo timor ob prüfens periculöm omnes inuafcrat,SC ob incenfum pagum, cuius fadi mentionem hic nolo in* ærcre,dabitur alias locus hac de re commentandi,non folum trepidare,fed fiï latitare etiam folebant, in fyluis fe abfcondere. Horrenda enim pafsim

«xempla in fimplices edebantur, quae terrorem ingentem mifèris incutie-oantDolo capitur mifer,lalt;fiatur promilsionibusjalftntit,in capitis difcrimê ‘ïuenirenecunquam cogitauit. Intruditur in carcerem, diu in eó detinetur, ^S^ogiepafcitur.Carceris euftosomnem iulpicionemde præfentipèriculo ^dimit,emollit^. Et quum diu carceris fœtorem perpeffus eflet, tandem ad Qnæftioncm rapitur, uaria homini obrjciuntur fcelera, quae nee fecerat, nee lt;^ogitaratctiam.Sexhoris continuis,in acre uolitauit iùipenlus,lapide magni ponderis appenlb,quem cruciatum,horrorem,trèpidationêinmembris om* nibusfenièritjfacile eontj cere plus lecftor poterit. Sudor paflîm per totS cor* pus guttatim emanabat ferè fanguineus,adeo ut SC ueftimenta,quibus erat in crucûttK in/ uutus, confpergeret. In fjs itaq^ anguftijs conftitutus, clamabat alta uoce ad gens, taucedinem ufcp, fed nihil prolîciebat,fruftra laborabat, neque tortores tam ^udeles commouere ad mifericordiam,fle(ftere adlenitatem torturç potuit, Qyumautem ferèipiritum efflaflet,indiciacp defe daret appropinquantis •nortiSjdemilTus eft iumma crudelitate.Quas uoces tortores effutiucrint,que poriuria excuderint,non eft diccndum.Nihil mifer de fe fciens,necp membrû ullummouens.Iacebat enim in terra tanquam truncus uilis,paululum ipiritu •oliimmodo attrahebat, qui uitæ indicium dabat. Examinatores dubtj quid nam cum homine ifto,quem perdere omnibus modis ftudebant, agerêt, quê inlocum deponerent,ne moreretur. Attulit quidam,quum alf) timoré percul u eflent, acetiim ÔC aquarofacea, qua ilium parum recrcarütrcfpirare^ fecc*

runt.Sumptoitacp ciboS!:potu,iteruminfpelimcam,tnquanccfokni,n^c lunam uiderepotuit, cum demiferunt, crudeltonbus poem's examinandiim» rccuperatis corporis uinbus.Ododecim dicbus exadis, iterû quæftionï ad' motus,arriculi obi'edi,quos conftantifsime negauit. Varia etiam tormento' rum genera excogitarunt,utfaltem aliquid fpccicm fcclcris Habens, exhomi ne exculperent,morte^ dignum inuenirent. CoacHi ôdhac uicereinfcâa di' Tyr^nnorum fccdere. Poft dies autem uiginti tortorem quendam infigncm conduxerunt crudelitM, nbsp;nbsp;nbsp;ijß-j tyranni,quinihil crudelitatis omittebat, qui amp;nbsp;ipfc falfa ipe delufus, coa*

ôus cft fæuitiem remittere, illum^ pronunciare efle innocentem, qui taftni torturam ita conftanti uultu ferre poflct.Nunquam fe tam conftantem ôditn* mobilem hominem,imô faxeum uidifle, abfque dubio fine crimine elfe. Ab' eunt iam quarta uicc. Condudût tandem impîj addudis faills teftibus, ilium corpore clTcplecftendumjquod adarma,datis induct)s,conclamaffet,feditiO' nem^ nouam commouere uoluiftêt. Damnationis dies conftitutus,moxfpi culator aduolat cum monacho,ingrediuntur in carcerem cum lidoribus. In^ terea nefeio quid captiuo animus præfagiebat, ob horrorem,qucm nodufo' ftinuerat, Voeât illum,ut ex Ipelunca, in quam dimiflus erat, afeendere uelir, fc aliquid habere in mandatis,quod cum co loqui uellent,in rem fuam elft,ne ita in careen's tenebris periret.Dimittebant illi funem cum baculo, fed noluit infiderc.Hicmori uolo diccbat, torturas non amplius fubibo fæuifsimas, üt pcenarum pertuli,membramealacera,ut nullum Officium ampliusfaciantot autê promittitis me torturæ non fubfi'ciendum,SC uita non fcoliandum neep iudicio fiftendum, nifi æquis iudicibus, ad uos ueniam, ÔC fi conftituera*’’/' pud me,ex ifto loco nunquam pedem elaturum.melius cft femel quotidie ita crucian'.Poft longam contentionem, promiferunt quidam ex or dinefenatorioilli,quicquidpetieratratumforc.Éxtracftusitaquccftcxipe-' SowniMw««'» lunca.Moxuifomonacho,exclamauit,falfusfum,deceptusmendaciore,mC (»wrtgt;rw. nbsp;nbsp;nbsp;miferum,uideo inftare mortis boram,fomnium uerum habui hac node,tyran

nice omninomecumagitur,non auditus condemnor.Vosfubdolihommes, miniftri diaboli cur mentiri audetis t* Domino iuftoiudici hanciniuriam ho* diemifii faeftam conqucror,quod me innocentem nccare contenditis.Moiia* chus tnterrupit fermonem miferi, crucem ligneam ex mam'ca cucullæ extra* hens,quam condemnato digitis oftcndit,admoncns ut quieto fit animo» fen* tentiâ eflelatam,ut capite Ipolietur.fruftra cum uerba ferere.Clemêtes habui ftijO homo,inquit,indices in itftu oculi uolabis ad Dcum.Ob id cofitere pce* cata tua in meam aurcm,Ôf accepta abfolutione filius æterni rcgnihodic tutu fus es. Rufticus, inquit, Abito profligatilsimcmonache, iamolimpcccata mea deploraui,quæ Chrifto Icfu folum notafunt, qui amp;remifit,quicquid un-quampeccatorum feci,non opus habeo tuaremifsione, quam necintclligis, nec credis,alias iam olim uitam tuam tam fordidam, hypocriticam feortatio' nepollutam emcndaires,uulpem tegis hypocritica ueftc,qua multos Içpe de cepiftijbene noui te. Si in animo habes ullam confolationem, ex Euangelio Chrifti earn profer,autabi ftatim,fi taie quid non potcs,ucl conteram tepedi Mo«4d?i Jb' bus.Monachus ftupidus SC triftis ad talc rclponfumadftabat,ignarus quia piditéu, nam agcretjdiceret^.SpiculatorprudentiorMonacho, Domine, inquit, le* gito illi mifero aliquid de paftione Chrifti, quæ ledio abfip dubio illi ar ride* debit. Mifer monachus nihil habebat confolationis nifiligneutn crucifixum, quod perpetuô obrjcicbat huic condemnato. Ecce hic cft Chriftus tuus pro te crucifixus,afpiceillum, ÔC cofortaberis.Reipondit mifer,Ille non eftmeus Chriftus,abi procul cum ifto ligneo Dco, in cœlis habitat meus Saluator, in quem credo,quod me ab æternamorteredemerit. Monachus crucefefigna* wit QC ingem«it;putans hominem ilium efle defperatw-Abdudus cft inpubli

fom fon locum.Prælcdta,nt nions eft,aka uocCjpræfente omni populo, cius fftconfelîiOjin quamhil aliudcrat,quàm hominemiftum fcditiofumfuiC» ^è,adarma cùm induciæ cflènt datae gt;nbsp;conclamallejid^ nocflu dôrmientibus fdiquis.Interrogatus,an ira efleqquemadmodum præleôum,tefpondit, fer-wonem ad protofcnbam dirigcns : Pinguiufculenequam, aliud mihi, quum incarcéré mecum eras, promiGfti. Mendada ô plebs pia, prælecfla funt. Cir-tnmftannas cur omififti, quæ caufam meam meliorem reddidiirentf Ego di-fam quæ omilfa funt exinduftria, ôC ex mera inuidia. Quum équités pafsim Clt;(ufa tnortif. faperentfimpliceSjinnocuoSjtale nihil fperantes,ab agris cùm ararent,fulcos lt;iucercnt,frumentafererent,uineasamputarent, noélu dormirent cumlibc-^is, ego collegi quofdam ex amicis amp;nbsp;cognatis in ædes meas j ut me amp;nbsp;alios à fapinaamp;:uidefenderent,non utfcditionem cxcitarent,quam anguepeius odi.Notii quorundam nobilium in me ftomachum,ob liberam meam repre-^icnfionem, qua erga cos ufus fum. Hæc eft caufa, cur condemnor.Iuftus ta-ffrc,Nequaquam,inquit,tacebo. Vos multapromififtis mihiamp;reliquO fim-Plici populo,fed mendaci ore.Iudex aderit iuftuscontra omnes,quitalia •^fndacia populo perfuaferunt crcdenda.In extremo iudicio rationem dabi-^siufto iudici. Hocnon potuerunt ferreludices, ob id iuftus abducine quid ‘nmultus fieret. Vbiad locum fupplicif uentum, coronaque militum, quos ' tonduxerant importunifsimi homines, cingeretur mifer, S)C fpiculator iube-

euni fledere genua, præuia oratione Dominica, noluit hoc faccre. Ha-^^0, dixit,aliud prius, quod dicam uobis Omnibus, qui hicftatis,neque reor ’’’iHiapud uos prae ciiam elfe defenfionem, quemadmodum apud ucftros mi •'iftros iniquos indices. Hie dies meus eft, da igitur tu, in cuius manu uita eft, mIhi locum ediftèrendi paucula, quae in corde meo concepi. Liga-

, euadendi nullus locus, neque in animum uenit ut aufugiam, breui* “’foelum ad pattern meum uolaturus. Sat militum babes,qui me infequi po-^funt,fi uel conarcr alio declinate.Audite itaquemeplacido animoj ô Chrt* *“3ni,innocentiam mcamuobis declarabo,mequeiniufte dicOcondemna ’^ni.Nam omnibus neruis mihi contendendum, atqueinhoc laborandum, omnes intelligant, quam improbam, quam manifeftam, quam confelTam ^2ufam habeant aduerfarq mci. Graue eft crimen hoc 6C uehemens, quo ^ondemnatus, fed mcapud uos ita purgabo, ut nihil omninO criminis inmc ffndeat,uobis teftibus,quihueconfluxiftis. Oportet etiam meæ exiftimatio Excuftife ’'•Siftiberorurn confulere. Ab ineunte aetatc, qui me nouerunt, teftes erunt, tcKC, probe uixi, nullius unquam fceleris uel periurtj j uelfeditionis conuieftus, 'ncidiinhocpeticulofifsimum feculum,inquo omnia diuina ôihumanaiura lt;unt euerfa. Ruftico tumultui adhaefi, Ç quemadmodum alq Omnes, qui cir ^“niquaque habitant. ) An non multi nobiles fequuti funt RufticOtum exer ^*tus,nccnon ciuitates munitiftimæ nomen dederunt Rufticanæplebi f Ne ^ueautorullius tumultus fui, quem tanquàm uencnatifsimS fetpentem per pttuo odiui. Neque ullum confilium dedi, ut talem tragœdiam in toto fere ^frrarumangulo cxcitarent. ConfuluimusNobilcmnoftrum, quum ingrue •■fntcateruæ rufticorum,amp; quid nobis agendum effet in his turbis, perconta bamur,uerum nihil refponfi aut confolationis ab eo turn temporis accipieba ^us.Nefciui autem ego (utdemeloquar,reliquifeipfos probe abfep dubio, « opus foret,defendent)articulos,quos diuulgarunt edito libello. Neque ab ullounquam audiui, curarticuli tales ab illis conferipti effent. Similiterigno

, cur fe pafsim colligcrent, ad arma quifque proximum funm uocaret, Cur igitur, tanquam latro captus, cur torturis uarijs tarn mifere uexatus ,cuf rim diuac tories diftentusr Praecipua caufa, quod rufticis adhaefi. lllos fecu-

tus fum,negate id non poffum,quia res manifefta eft. Adhaefi illiSj pio dolor, fed ncmini quicquam abftuli,nullas ædes incendi.cuius criminis igitur me ac cufant,præ cæteris,qui etiatn feditiofi fuerunt f Armis indutus egrelTus do* mOjUicinos dC hos quos mecum habebam,e fomno excitaui. Nonnego,tdfe ci:palàmeft.Oportetitaque6Chancfufpicioneinleuarc,atcpàmcremoucrc c^io. Tumultus nodiurnus equitum me Sgt;C alios excitauit, infdos quinam eflent. An non probi uiri eft uigilare nodu, quum proximo periculum immi net,alios excitare,illi fuccurrere.Hoc non eftfeditionem moticre,contra ma* giftratum arma fumere»omnia turbare,grauiter pcccarc.lmprobe itaqire mecum,amp; contra gentium leges, quibus uerusDeus ignotus,agitis. Accu* fatoresmei eftisacerrimi,obijcitis uariafcelcra,præcipuèautem pompa qua* dam uerborum feditiofum me efte dicitis,quod nunquam probabitis. Quur igitur me uos, qui accufaftis, damnatis c' Accufatorum officium non eft da* mtîare,nccç teftibus ullo unquam tempore talc quid pcrmifliim eft.Ac* quos peto indices, non iniquos, non fufpeeftos, qui caufam illam iuftoiudi* cio perpendant,dein iuxta leges,no iuxta quorundam odium,quoscgomea innocentia exacerbaui,fi iudicandus fum, illi qui ad hoc deledli funtjpronun cicnt.Si quis pudor in uobis,atque adeo fi quis metus Dei, finefuppliGO dimittere debuifletis.Eodcm accedit, quod hoc quoqueintelligcrcpotcftis, meinnocentem condemnari.Perpenditeantcadæ uitæ cxiftimafionem,bo*. norum uirorum teftimonia.Piorum ffdem, dignitatem, religioncm imploro. Miwculttw Je Cum ita per^ret exaggerate capitale fupplicium , fpiculator eduxit gla* dium, idcpiuirusaludice,ftantem perorantem capitedetruncar,utinter-ramftrepitu quodam caderettruncus.Linguain orefediuuolutabat,obu^ hementem fermonem querninftituerat. Sicffnem fortituseft hieprobuset plus uir,dc quo falfiindices nihil malipotuere aut inuenire, aut certo diccrc, quamuis teftes diligentiinquifitionepafsim oberrando praemiferant, qunn* dagare debebât illi us uitam ÔC morcs.Dominus det ipiritum Fortitudinis om nibus,qui pro nomine illius aliquid pati debent,Amen. Hadenus Occolam padius. Credendnm tarnen loannem Gaftium hçc obferuaffc,at£pP^äl^’® quibufdam ab Oecolampadio explicatis öd editis adiccilTe: id quod ucl phra ßs illa fimplex atep Germanica fatis ßgnificare uidetur,

M. D. XXV. TNtcr cos, qui tunc tempons in Germania cognitionem Éuangclq habuc-Xrant,in primis non immerito nnmerandus eft Vuolfgangus Scuchus Ger* manus.qui cum ueniflet in oppidü Lotharingiç,nomine SHippolid appella tumgt;paftor^ ecclefiae receptus fuifletjin primis ei curae fuit,ut fupctftitioncs, amp;nbsp;idolomanias,quae iam alte in animis populi radices egeranf/unditus cucl* leret. Ëxigui itatp tempon's ipatiö amp;nbsp;quadragefimae obferuatione, imagines atep idola,ipfam deniep Miflæ abominationem aboleuit. id quod non admo* dum fuit difficile ; quoniâ populum ibi reperit ad diieiplinam Euangelq, obe dientiamcpaccommodatum amp;nbsp;paratum, ÔC quiftatim fin^ulari quadamopi nioneac uoluntateinipfum Vuolffgangumaffedus cft» Rumor autem defe dionis à dodrina Papali fadat, adueriàrtfs ueritatis facile dédit materiam fal AntoffWf (lux fe iniquæ criminationis apud Antonium Lotharingiæ duccm,quafi popu totharinÿte, lus uellet omnem Principû ÄSfuperiorum authoritatem acpoteftatem repu* diareu'ta ut iniuftiisima calumnia ad cam offenfionem atque indignationern Pnncipem impulcrit, ntipfàm urbem ffamma ac ferro fe uaftaturum eftem» naretur, Qiiódpericulum, cùm ootimus ac fidelifsimus paftorinteIlc»P

L I B B R 1 I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;çç

«t,ad dueem Lothan'ngiæ fcripfit epiftolam, l'n qua fui offictj ratiottcni redgt; ’^S^faîfisprcmicalumntjspopulumdemonftrat,quacp is erga Phncipem uoluntate, ÔC obedientia apercé dedarat» Scripta autem fuit in banc «ntentiam:

lUuflrif^imo Prinn(gt;i T) ^Domino iAntonio Lotharingia Duci, Veminoftio ClemenüßimOiVuolgangtiS Scnch rnini^ fin Chri/lifelicitatemper kßum

^Ofteaquam ad banctiiam S.Hippoliti ciu/tatem,dcmetiftimePrinceps, -. Deo diiponente,perueni,reperi turbam ,uelutoucs errantes ablque pa* lorcjuagabundam, multis errorum fuperftitionum^abominationibus mi* ofabiliter perditam : coepi mox iuxta minifterium à Domino mihi commif* ''ni in uiam rcuocare errantes, hortari prioris uitæ poenitentiam. nam efle in Popinquo regnum Dei,comminari fecurim adarboris radicem pofitam, 'ïudlongéabefleutpræfcindatur, quafteriliinuentainignem conijci:temgt; pus elTe quo Dominus angelis fuis,id eft uerbi fui nunetjs mifsis,colligat om ’''afcandala é Regno fuo, Matcher ij. Cœpi, inquam, mox ut boni agricola: %ouellerc quidquid Ipinarum acque errorum contra Dominum, eius^ uer bumfuccreuerat,demoliri,difsipare ac deftruere omnem altitudinem,machi

acmunitionem aduerfus feientiam Dei creeftam : plantare arbores, fru* ’•P’nfuum in tempore fuo reddere non tardanteszædincare domicilium non

^fanfitorium ôé. terreftre,fed æternum in cœlis, fuperædilîcatum fundamen* *0Apoftolorum Sf. Prophetarum ipfo fummo angularilapide Chn'fto lefu, quo omnis ftrutflura coagmentata, crefeit in templutn fandlum Domino,

’Muo nos omnes coædificari oportet in tabernaculum Deiin Spiritu fan-» apertius loquar, Miflus fum ad tuae Clementiae populum, prædica^

J^^cuangeiiun^ Dei,quod antepromiferat perProphetas fuosinferipturis ânflis de filio fuo, qui fatSus eft ei ex femine Dauid fecundum carnem » üir-*^senitn Deieft adfalutcm omnicredenti,in quoDei iuftitiareuelaturex quot;«dnfidem.ficutfcriptum eft,luftus autem exfidciriuit.iuftitiaDei (quaco *^âgt;nDeomfti reputamur)per fidemeft lefuChriftiin omnesôc^fiiperom* qui credunt in eum. Gratis nanque per gratiam ipfius iuftifîcamurper ß' Row.j. ^^tnjinfanguineipfiuSjfine operibus Legis. luftifîcati per ftdem, pacem ha* Ro»»-?« “ftnusad Deum per Dominum noftrum lefum Chriftum. Ipfc enim fadîus i.cor.i^ ’'obisàDeo,fapientia,iuftitia,fanlt;ftifîcatio Sf. redcmptio,ut non gloricturfa* Hier.j». pons in fapientia fua,fortis in fortitudinc fua,diues in diuitîjs fuis,fed qui glo ’•âfjinDnogloriet.Hæcfidesinlefum Chriftupro nobis mortu5,filios Dei quot;osfecitthacredesDei, cohaeredes Chrifti.Obhancinnobis inftaurandâ,uni Rom-8.; §optus Dei filius, è finu Patris ad nos emiftus. fie enim Deus dilexit mûdum '’’Filium fuum unigenitum daret,ut omnis qui credit in eum,nonpereat,fed bîbeat uitam æternam . Non enim mißt Deus filium ftium in mundum ut iu-“^oetmundum, fed ut faluetur mundus pet eum. Qui credit in eum non iu* autem no credit, iam iudicatus eft.Porto quid aliud ufpiä docuic

Chriftus, quàm ut in eum credences falui fiant c” quærentibus enim turbis ^Pdfecientes operarentur opera Dei. Refpondit, Hoc eft opus Dei ut ere* iom,6, ^2tisin eum quern mißt ille. hie damat dicens. Si quis fitit uem'at ad me amp;nbsp;bi bst, qui credit in me(ficutdicit Scriptura)fluminade uentreeius fluent a* qnæuiuæ. Adhanc fidem nemo uenit nifi coeleftis Patris traeflu : utnc quis -•0 fallat, quafi proprijs hanc uiribus paraturus : gratia ( ait Paulus ) eftis falua Ephefi. tiperfidem,0ihocnonexuobis,Deienimdonumeft)nonexoperibus,utne Epheft,:

quis glonetur. Nee alia aut minor uirtus eft hanc in nobis create, quam qu^ Chriftus ex mortuis fufcitatus S)l ad patris dextram in cœleftibus eft colloca* tus.Hæc non otiofa quædam ac ftertens in anima hominis qualitas eft, utnn* xeruntquidam,fedfpirituDeiincordibus noftrisciFufo,effîcaxÔCoperofa quædam uirtus,plena operibus b onis,2C qs non à nobis aut noftraprudcntia excogitatiSjfcd à Deo eleflis di. mandatis. hæc funt charitatis non Hctæ ope* Gäldt.iy. ra:fic ait Apoftolus,In Chrifto lefu neque circuncifio aliquid ualctnecppræ' putium, fed fides quæ per charitatemoperaturihæcfolaueros àfalfisChri' ftianis difcernunt.aitenimSaluatorjInhoc eognofeentomnesquiadifeipuM mei eftiSjfi diletftionem habueritis ad inuicem, amp;nbsp;quid aliud mandat tot dufi I04Z1.14.. cifsimisuerbistoto fermoneultimaCoenafatftoCDehisfolis indienouiffi' mo exiger rationem dices,Efuriui dC dediftis mihi quo uefeerer SCc. fplenden temuerôoperumquæipfifacimuslaruâretjcitDominus,cùmait:Qyishæ^ pcttjtàuobisC

Profequiturdeinceps Schucuseadem epiftolaad Principem Äntoniim* pluribushunc de uerafide, quam bonifrueftus fequuntur, fermonemicom* mendatamp; uerbiDei authoritatem quod à Chrifto eiusçp Äpoftolis acce* ptum, fe quoque fine fuco concionatum fatetnr .Principi anteoculos ponit, idqj eleganti feruorum Dei,ac mercenariorum Papæ antithefi fada, fe aducr fariorumimpudentifsimis impofturisindutftum fuifle utcontracosloqucrc tur,atquein eosinueheretur qui nihilpræter traditioneshumanas ptxdica tentyOC uentris caufa, non quæ Chrifti, fed fua quærerent. Deinde refeHit ca lumnias adueriàriorum qui eum cum toto populo S. Hippoliti iugum dientiæ,quæmagiftratui dcbetur,excutereuelle obietftabant: id^ualidisar gumentis è Scriptura petitis facit, non efle cur tale quid defeautfuisPfiß ceps cogitetjCÙm ilia moneat pafsim,omni poteftati à Deo conftitutx paren dum:Cæfari dandum quodfit Caefaris. Poftremo fupplicat Duci, eum^pcr Deum obteftatur,ut ipfum audiat,admoncns eum(zelo, quo uir erat, arden ti atque prophetico fpiritu) fui officif, quia in cauia falutis, inquit, cum quibufuis fit agendum. à Deo enim omnem principatumftabiliri: pro inde illius,utpote fupremi Regis habendam præcipuè rationem, ne quid tc mere aut credat aut iudicet. Atep i ta humilem fuam conditionem agnofeens, cxcufat fe,quod hanc epiftolam humili quoqp ftylo fcriptam, de materia quae per fe fan's eft ornata, ipfius Maieftati obtulerit. Tandem fummam amp;nbsp;perpe tuam optans Principi felicitatem finem epiftolae imponit. Adum in oppido S.Hippoliti Martyris 2.Ianuarij,Anno 1 j 2 y.

^uolffgdngtü (^um uerô Vuolifgangus nihil hac epiftola effeciflet, uel quodintercc fdlfodccufi/ ptafiiiifetjuelpotius quodimprobae calumniæ,plus apudPrincipemuale rent(qui in ea fententia manebat de uaftanda penitus urbe S. Hippoliti:)ipfc metfua ipontefe Nanceium metropolim Lotharingiae,in qua Dux praeci puam habebat federn, contulit, turn ut fidei confeisionem ac dodlrina:ratio nem palam cderet, tum etiam ut ciues S. Hippoliti tanto periculoliberaret, atque in feomne odiumtotumque onus deriuaret.Eô corn pn'mùmperue niflèt,protinus in carcerem durum acgraueolentem, pro moreregionis, de-trufiisjinhumanifsimorumqûehominum euftodiæ traditus fuit, quorum ip* felinguamnon nouerat.

Id tarnen uiri conftaritiâ non fregit,fèd in uinculis per annum manfit, neip uUis interea minis aut precibus, aut uxoris, liberorumque quos habebat fex uel fèptem, commifèratione à fententia deduct' potuit. Dueftus autem fubin-de ad Francifeanorum cœnobium,ut fidemfuam profiteretür fumma ingen^' dexteritate,quotquot aduerfus cû difputabant,confutauit,Tû têporis quida monachus.

®naclius,nomme Bonaucntma, Prouincialis, homo tam fpfo uultu èi. uen ƒ *'orndus atque deformis, quàm m fumma ignoranna omm's ctiam duilita

honeftatis contemptor, magnæ crat authorifatis ïn aula Lotharing«, lam à multis annis ÔC nouerca £C hoftis uirtutis cxririt.Illc(mquam)

°nio perfridae frons, præcfpuas ConfeHoris partes apud Ducem Antoniu ;j'^obçmebat,à quo eriam amabatur, quod ei liberam omnis libidints ac uo

Ptatis licenriam faccrct.Trux autcm ifta bellua nthil magis perfuadcrc Prin ^'Pgt;conabatur,quam ut dodos omnes ab aula,fuis^ regionibus eijccretjOc*

quenquam fineret qui plus confucto (apere uellet.Hçc enim erat fumma °«nnæquamhabebat,Saris eflead falutem fcire,Paternoftcr, 06 Auc Ma- princtpsfeiu.

adeo inculcauerat Principis anim o,ut ipfe Dux Antonius, melio- Utu ‘ “Us annis natus, non erubcfceret eandem fuis aulicis in familiaribus collo-

commendare ÖC fæpiusrepetere.Hoc igitur monftro hominis praefide» /[‘^’'Ogabatur de fua fide Scuclnis; ncq? quicquam in difputando aliud eru-?“at,præterquam,Tu hærcrice,luda,Beclrubub.atbonus Scuchus ad iniu '^snequicquamrefpondcbat, fed potentiauerbi diuini quafi fulmine,ita lu-/'“lbs corum oculos perftringebat,ut pt orfus attoniti aut ringentes difcede

ferentes non fine arbi'rris amp;nbsp;fe auditos ÔC conuidos,ne ni ‘tcifieuiderenturBibliaipfius Scuchi,quae marginalibus notationibus ^^^ftaerant,ueluti mordicusarripientes infuomonafterio combufierunt, KUum uero poftrema haberetur difputatio, Antonius dux mutato nonihil, ^U)inus agnofceretur, habitu, interfuifie dicitur : qui tametfi minime intclli-?^retipfius Vuolfgangifermonem, qui Latinus erat,uidcns tarnen hominis '’u^fpidam cönftantiam, difcedens è difputationè, cenfiiit cxurcndutri eflè.

poft condemnatusfuitjUtuiuus ignis fupplicio afficeretunaudita ^iententia,orfus eft Pfalmum cx x z/.Lactatus fum in his quae dida funt mi ')'ndomum Dominiibimus. ô^c,Dum uerô adfupplicium duccretur,prac* wibat cœnobium Francifcanotum, qui pro foribus expedabant. Cyclops» ’utem ille Bonauentura exclamans,dixit Scuchô,Heüs Hcreticc, exhibe ho ^“fetnDeo, ipfiuscp matri, (àndis eius, oftendens ei idola, quæ iftiufmo-q'ftarum luÀrisin ueftibulo præponi folent» Scuchus ueroilli refpondit, bypocrita,paries dealbate, perdet te Dominus, tccp tua^ue fallacias ÔC im-P^fturas palàm faciet. Cùm iam ad locû fupplictj pcrueniflct, primùm ipfius *bri comburebantur,amp; rogabatur ipfe num uellet fibi mitigari pœnam.nega usuelle fe.addebat enim,Dcum fibi femper affui(re,proinde ne tune quidem ufiuturam,cùm eo maxime omnium opus haberet:orâtionem fuam his uer-“gt;s concludens, Mandetur cxecutioni kntentia, Deinceps iricipiens caneré ‘■fil. i h fubiuit locum fafeibus 06 lignis undicç feptum, profecutus^ eft eun* uemPfalmum, donee fumoflammacppraffocatus,obijti9 die Auguft, m» p. Praeclara autem uirtus attp conftantia,magnacp eruditio fandi iftius hominis, multas pias animas refecit atlt;^ ædificauit: ueritatis uerô hoftes cotï wa,mirum in modum attonitos reddidit. Etenim continuo poft, fubitanea morte correptus eft Commendator S. Antonq Viennenfis, qui fuerat eccle-fiafticus,ut uocant,iudcx ciufdem Schuci. Affecla quoep ipfius Abbas Clari-loci,fuffraganeus Mctenfîs,in ilia populari aggratulatiOne ob aduentum Dii riiræ Chriftianæ Danicac in urbem Nanceicn(em,repcntino timoré ob fragOi rem bombardarum perculfus expiraflè dicitunquemadmodum

TV Athias nie in pago Martes Zeil duob.milliarib.a Campfdona Siicuiar, xV LAbbatis CSpidonenfis ditione,honeftis parêdb.natus fuit. Hic primo in illa urbe patris fui fumptib.p biennia fcholâ frequêtauit,cû ucro ibiobingc nq fcelicitatê comilitones fuos facile fuperarct, Abbas cS inter fuos alSnos a* fciuit.Ibi dema diligenter praeceptoribus adfuit, at« repetendo plus cacteris profecit, Propterea Abbas eundem Vuiennam ad vniuerfitatemablegauit uthaberetaliquem quieruditioneamp;rerum experientiaaltjspratiret,Isucro officq memor, pielate Sd diligêtia magnü fauorem fibi apud profeflbrcs coti' ciliauit donee ab Abbate domutn reuocaretur.Redeunti Abbas fcholam iua Commendauit alumnisfuis praîfecit.Pqftea uero facerdotem ordinauu, at(ç mox Paftorem inecclefia ad Montern extra urbem CampidonâclcgR« In eo loco per fex annos honefte uixit, atque quantum fieri potuit Chrmum prædicauit. Lucem enim Euangelq, qua pollebat dolt;firina,breuicxdiucrlis icriptis intellexit.nihilominus tarnen ab initio Mifias celebrauit,atlt;ç pecunia iniàcrificqs oblatam pauperibus diftribuit. tandem uero perfeéîiotcxiitcns Miflàm illam intermifitlnculcabatdiligenter gratuitam Chriftimifeficor la ergo nos peccatores,quos praetiofa fiia morte redemir,atcp folafideopu^c c ad ialutem. interim uero noua uitam ab auditoribus requirebat^atep uitia car-pebatfedulo.Hinc fadu ut undicç ex urbe amp;nbsp;alijs locis homines conflucren gt;nbsp;Ruflicorunt fe utab eo inftruerentur, Cum uero eodem tempore feditio Rufticotum äitionot4t4i efietjdehortabatur omnes ab eo inftituto,atlt;^ magiftratui parendum cen e* bat.multos enim efie ex rufticis qui magis fua qua Chrifti ipeifîarcnt, ob quac uerbum Dei male audiat. Nam unicuiep dandum q? fuum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u

tum,décimas ôi huiufmodi.Interim moris erat ut annuatim in fefto Gorman amp;nbsp;Epimachi fand orum reliquig ex monafterio in campum deferrentur,« 0* ftenderenturpopulo,magnalndulgentiapropofita.hancldololatriamisgta uiter rcprachcndit,at(ç diuinis literis aduerfari demoftrauit.Paulo poft ctiant cum nouus Abbas Sebaftian Braitenftein primum iuam Miflàm cclcbrarer, atq^ multi Prælati ôif nobiles magno faftu (pro more)comparcrent,1^2ft”^® pro concionehancfacerdotum infolentiam SCfuperbiam uehcmcntcrno* tauit,attp potius pauperum rationem habendum admonuit.parum ctiam a fuiflet quin frater Abbatis eum transfodiflet,ni alfj in têporcreftififl^ odium eiingêsapudAbbatem conflatu, utetiamadfœdus Sueuicumclam accufaretur Jlli ergo quibus negotium commifliim confilio habito cum inter ficiendum ftatuerunt.Cum autem in urbe id fieri propter populifeuorem gaMathiam fieri non poflTetjdolo quodam extra urbem euocandum cenlue runt. Vocatur itaip ab ædituo ut in femplo fuo extra urbem puerum Baptiza ret,atlt;p poftea praefentibus Euangelium annuntiaret. Amici quidam quid lU turum eflet olfaciebant, atep fedulo monebant ut intra mœnia fe hoc tempo-re cotineret.Sed tjs obtemperarenoluit, dicendo : quiauocatio mearequirit ut exeam parebo, uoluntati Deimc fubrjeiens. Quam primum in plaRtden deuenit,a militibusfoederis ad id ordinatis capitur,amp;atrociter ouismitisuu ncratar,utetiam‘mater quae adhucinuiuiserat haudaliter arbitrarcturqua filium fuum iam efleinterfedum.Poftea uero equo alligaruntatcp liaribus ab eo loco in oppidum Lcuukirchen abduxerunt. Ibi per duodcci dies manfitnecunquam impetrare potuit utiudicio fifteretur.Senatus m c-rim 6^ ciues Campidonenfes Abbatem adierunt Sd fumma humilitatepc«-runtutpro pio illo hominepaflorc fuo intercederet, qgt; tame Abbas

Mem dues in Lcuukirchen fcccrc/ed omnia fruftf a.Céturio interim fimu* kbatfefccaptiuum Georgio Truckfeftiopracfentaturum atep equoalligatu sbduxit.Cum uero ad proximâ fyluam peruenirêt,fuipendend3 ftatuûtj atlt;p vborem crucem oftendunt.Ibi Mathias Deum inuocabaqcruccm earn falu-* tabatjatep laqueum fiium ofculabatur Deo gratias agens quod dotfîrinâ fua hngiiine cofirmare pofiet.fic pius ill e Chrifti præco pridie natiuitatis Mariae tuit 2 feptemb.animam fuam Deo reddidit.

BRiconnetus epifcopus Meldêiis, initio quid ein fua Diœccfi fcholâ apé* Chrißiainegä tt{eratEuangelio,acfoucbatpios oês amp;do(Sosuiros:inter quos fuit la^- tio^ panitê fobus Bauaneus patria Boloniêfis,quç ad oceanûBritannicû fpelt;fîat,qui Ç' in Puuaas pterdoârinam Euangelij Chrifti ca{3tus,in earcerem conietftus eft, anno az. notMMi.

^‘^-v////.Eo captiuitatis tempore,cum à q^uibufdam hominibus in fide Chri bînadubijs ac frigidis folicitatus fuiffeqeo tandem addutftus eft, ut quæ an* 'fpitprofeffus cratjindignèabnegaretjCum eaignominia,quam Emendatio ^^^honorariam uocant. Ex his fidei fubornatoribus atque euerforibus,fuit 3^*damdodor Martialis,qui pœnitêtiarius Parifienfis mortuus eft : quicum ^3uanco diiputans, dicebat, Ëms lacobe : neep enim profundum maris, fed ’’otumfilmman) aquarum Qi. undarum fuperficiem afpexifti.innuereuolens Pfofundum illud Theologiç pelagus nondum uidiftc aut expertum cfle.Hgc

Erras lacobc, adhuc in comuniapud Meldenfes fermone ueriaturatep pfo prouerbio ufurpata öiiadatafuit.

higiturPauaneus infuafide perturbatus,àpio^animi propofttoabdu* co hominum genere,ut uitam conferuaret fuam,earn emendationem

Si^aniuocanthonorariam^infamem uidelicetamp;ChriftianohomineindignS ^^fitatis abiurationem)paftus eft, folenni pompa öi: aggratulatione aduerfa* *°!J''^)poftridieNatah's Chrifti, Anno zv.p. X X /z//.Qua quidem ex re tanto P°*cea dolore ac pœnitentia Pauaneus affedus fuit,ut ad conipedum amico ^“•^iquieum in carcerefad quem per fententiam illam fuperiorem damnatus ’f’Oinuifebant, non nifi gcmerc ac deteftari miferam illam conditionem re* ^’iptactam fœda abiurationeuitæ, uifus fit. Ad mortem itatp tanti dedeco* ''fparatricê deuoto animo ferebatur : ab eo^ tempore Qi uerbis Qi fcriptis TOm religionis Chriftianæ fidem profiteri non deftitit.in primis uero illam , ®'^finam de Coena Dni, quæ turn temporis noua pleriiîp atip inaudita uidc ’t^.Poft illam itatp carceris detentione,anno fequenti at.p. a x ^'.condem* •ÜO1US optatam fententiam accepit,ac uiuus crcmatus eft Lutetiæ in co CC* kbriloco,qui à Greuanomen habet,cumfumma alacritate atq ue animi con*

RERVM IN ECCLamp; SIA GESTARVM, Q.VAE POSTRE’’ A/ZJ* ET PEKICVLOSIS HISCE TEMPORIBTS EVBNE' r«nt,maximarumœ perEuropam, præferti'm uero Germaniam, Galliam,amp;Italiâm,perfecutionû,acfan(flor«m

Crtidelii PEfloTM de pio quodiitn facertloie,Anno 1526 in Germania prater expeiln' tionemdecollato,e‘xrecnndoTomo Conuiualium fermonum

IN ITO hocludofo anno,inquopaßimplt;T GennanS multi py fiC doiHi uiri, ieditionis prætextUjfublatifunt-accidit utprinceps quidâiuberetfedecim ratticos fedi* tionis(ut dicebât)autores decollari. Adfuit Sd facerdos pius, qui à nobilibus, quos boftes habueratpetp^^“®® delatus apudprincipem quafi fuis cocionibus inftigal* fet 8d armaffet rufticos ad res nouas. luflus iacerdos ui' ris ad mortem deducendis fua confolatione, pro more, adefle.Is igitur egregieiiio officio fungebaturjuihilp^* riculi timês.At cum omnes decollati eflent, ipiculator admonet facerdotcm ut di. ipffi genua fleiHat di. in gramen procumbat : nam ab illo fumerepœnas cónftitutas à principe fe uclle,id^ fe in mandatis habere. Sacerdos ioco allô quitur carnificemiQuid dicisboneuir, curmihiilludis t'Carnifcxrelpondit; Certe ita eft domine,quemadmodum dico,fententia etiam de te eft lata. Sacerdos trifti uultu intuitus iudicem aftantem,dixit: Domine iudex, eftne ita cOhftitutum apud principem,quemadmodû carnifex dixit.''Quid igitur lefecifquôd crimen defignauit'Audite prius meam purgationeingt; poftea co dcmnate.Innocens morti trador.Refpondit iudex: Adiudicatus es morti,pa-raitacp te,nânullus effugÿ locus erit, Tuncfàcerdos refumpto animo clama-üit ad dominum pro remifsione peccatorum,fuam^ innocentiam palam cofam populo indicansidcinde pro eumbit in terram di decollatur.Hacinaudi-tàtÿrannide uerus martyr præter cxpctflationem fuisnondum ualedidisin sternum gaudium ex hac caduca uita migrauit,

10 A NNÉ S HE V G LIN, Lindauienfis ob Chrifîi confeßionem Merfe» iurgi ab EpifcopoConßantienß combufttHt

r q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jdnnoi^-?’'

IOanncs ille à fenatu Vberlingenfl cum altfs tribus iäccrdotibus de ruftica-nafeditionefufpedis ConftantienfiEpifcopo Merfeburgum tranfmittit, ut plederentur.Trcs uero alf) leuiter puniti dimittuntur, aty^ hic ob publica Euangely pracdicationem rctinetur.Inprimis dearticulis quibufdam dodri-næ maximis tormentis adhibitis interrogatus,num id fefe ita haberet, an ue-lit reuocarer' ad quæ humiliter reipondit, atq^ omnes illos uerbo dei confor-m es eile oftendit, Cùm itayp ui nihil effi'ceretur, iubordinati fuffraganeus D, Vuendelinus atcp Antonius Dominicani,ut eundem fcripturis couincerent fui crroris:ied omnia fruftra, Itac^ die 10 May Merfeburgi ad lacum conftan-tienfera pons ereäus, in quo loannes coram fuffraganeo, Abbati Creutzlin-

genfi Sc Petershaufenatqialqs prælans cotnparefciuiïùsjbt ftatim Iiærefeos ■iccuCatur.CuiB autem ad capita obiedlarefponderecuperet,iniundum,utni hdaiiiid adderet quàm,Ci edô aut non credo.præterea latine amp;nbsp;non Germaniteomnia agebant,ne populüs quæ fièrent intelligeret» quôd fi plus illC pa-ftor aceufationem inftitucret, ridebatur à prælatis magna aftaniium cottimt-Içratione.Tandem uicarius dixit : Authoritatereucrendifsimi ÔCc, Hugonis EpifcôpiConftantienfishunchominem utHæreticumfîCfandlæmatris Ec-defiæaduerfarium, cathoficaefidei oppugnatorem damnamus,proîjcimus, conculcamus, uttn indignum facris ordimbus priuari 2C degradari præcipi-•nus.Hoc fatflo folenni more a fufFraganeo degradatur.Poftea uero Kilianus Kcuchlinus præfetfîus ciuilis Merfeburgenfis corâ iudicibus eundem ut hæ* Rticum accuiàuit. Vnde fententfi s rogatis decretum ut igne in puluerem rc' digeretiir.Ibi loannes exclaniauit,Deus uobis ignofeaquefeitis enim qüidfa lt;:fitis.clomino etiam gratias egit quôd dignus fit qui pro nomine eius hoc ge ncremortis tolleretur. fummaitaqp patientia ad locum fupplicrj procefsit.ln ’gnemiturus cecinit,Gloria in excelfis Deo,ÔC Magnificat anima mea domt-num,amp;itafœliciterinflammis medijs expirauit.

Hoccodem tempore in Heluetia quolt;^ martyres aliquot fadi, inter quos P^twcumfilio de Stammen Tigurinorumditionis ex Holpianorum familia-ßadenisdecollatifunt.

gt;, non modo maxime ifiuftrem attç infignem reddiderunt Euan-. ■ ?dij ueritatem ,fed etiam effufo fanguine fuo,ueluti chirögrapho quodä,con' nrniarunt ÔC obfignarunt.ln quorum ordine Georgius Carpentarius Emerin g^nfisprætereundus non eft,propterea quôd admirabili uirtute öd conftätia 'ndefenfioneEuangeltj fufeepta permanfit. Cum enim anno Domini m. p, Monychi Bauariæ gt;nbsp;ueritatis Euangelicæ nomine in carcerem conic* elTet,nullis unquam minis,nullo barbaro atep immäni terrorcjuulla deni ^«eui tormentorum abduci potuit à uera dodrina:adeö ut indices nihil effî-‘^ffeualentes,capitis hominem innocentifsimudamnarint. itaeç eiufdem an-’’■dieFebruanj 8. poft latam mortis fententiam duo carnifices eum in carce* f^uæFalcoturris appellatur,comprehenderunt, ut ad locum fupplicio de-‘‘inatum ducerent.Et ecceFrancifcani aliquot monachifefeobtrufèrunt,qui ‘^upiebant Georgiumin itinereproficifcentem adfupplicium comitariatep wftruereSc erudirefuo ufitato more. At uero rogauit,ne in ca re elabofarent, ’fdfeinclauftrafuareciperent, quando corum do tftrina ödinftitutione nihil ''prorfus opus eftet. Carnifices igitur eum perduxerunt uft^ ad »radus tedis publicæjubi caufie fuæ quatuor capita confefta öd defenia publice fuerunt re* fitata.Primum autem fuit,quôd non crederet facrificum pofte homini pecca CdffiUoHe^d ^äremitterein confefsione auriculari. Alterum quôd non adduceretur ut ere ^fRthominem polTe Deum ccelo euocare. Tertium,quodnon perfuadere* ‘wDeuminclufum eireinpane,quemfacerdos contrecftatöd ueriatmultis Jpodisin altari.Quartum ueró fuit, quod non crederet Baptifmum aquaï per J^poHe hominem facerc beatum. Aduerlàrij contra etiam atque etiam urge* bant amp;nbsp;inftabant ut iftam opinionê reuocarettuerum in fua fententia conftan tifsime perftitit.T urn accefsit ad eum ludimagifter quida cius urbis, his eum uerbis anoquens,Mi Georgi, nunquid horres Ói. rerormidas mortem quac ti* Dl mox obeunda eft f Si nunc liber cfles, numnam fumma uoluntate öd egre* 'fianimi alacritate redites domum ad uxorem öd liberosrCm' ille. Si indices

â fc me dimi'ttcrcntjad quos quaefo libcntius me rècipcrem quatn ad uüorctrt ÔC charifsimos filioscT e igitur reuocatOjtnquit ludimagifter,amp; in libertatcm uindicaberis. Ad quæ Georgius, Vxor quidem 8C liberi chariores mihi funt quàm ut ullo pretio, aut uelfuo prouentuDux Bauariæ redimere queat, fed tarnen libenti animo pro fummo mco erga Deum amore eos relinquo» Cum ueroipfeiam ad fuppliciumduccreturjludimagifterrurfum eftcumallocu* tus in medio forOjinhanc ferèfentcntiam,Mi Georgi, crede ia cram cntum al* taris,nee tantum ipfum eiïe fignum affirma. Fateor,ait ille,facramentum hoe cfle fignS amp;nbsp;teiTerS eorporis Qi. fanguinis lefu Chrifti, qui pro noftrorö pecca torum expiation? mortem crucis ultro pertulit. Ludimagifter haud itamub to poft addidit,Georgi,quid cogitas,dum tunihilifacisßaptiimum,quota* mê ablutum fuifle lefum Chriftum inlordane nonignoras C Adidille, utpar erat,relt;pondit, oftendit^ quis fuit Baptifmi finis in iordane,amp; quàm necefle fuit pro hominum falute comparanda Chriftum mon' in cruce, quæ quidem resfalutis noftræ feopus eft. llleipfe ergo Chriftus,inquit Georgius,feruator meus eft,in cuius fidem me totum trado,atqp cum hodie clara confefsione ce* conlîdntiii in' lebrabo in omnium cofpecftu.Interea Magtfter Conradus Sceitther,uican'us

amp; ecclefiaftes primarq rempli,ad ilium acceisit amp;nbsp;dixit,Mi Georgi,nifi fidem adhibereuis facramento, faltem tuam ipem in Deo collocato, amp;nbsp;palàm dici* to,Nihil quidem de caufæ meç çquitate amp;nbsp;bonitate dubito,fed tarnen fi forte peccarcm,me erroris 5C infeitiæ maxime pœniteret. Ad quç GeorgiuSjDcus nequaquam permittat ut in errore uerfer.Cui ludimagifter,Ne fis reftinâtion delige tibi quendam bonum uirum nempe Magiftrum Conradum aut altcrS quenpiam,cui animifenfum indices QC fententiam tuam aperiasmonut ad au rem cius confitearis,fed exre amp;nbsp;tempore confilium capias.Illerefponditfeid nequaquam commiflurû,quippc qui ea re non egeret. Poftea aliquante, quu Magifter Conradus clara uoce orationcm Dominicam recitare ccepüTet, Pa ter nofter qui es in cœlis: interiecit Georgius, Mi DeUs, reuera Pater nofter es,necp ullus alius eft,uehemcter cupio hodie tecum habitare.Magifter Con* radus incœpta perfequebatuîr, Sandificetur nomen tuum : turn intermifeuit Gcorgius,Mi Deus,quàm exiguc amp;nbsp;frigidènomen tuum fandificatur.Con* radus progrediebatur longius, Veniat regnum tuum. Ad eum orationis locû Geo^ius addidit, Equidem ipero me hodie in illud magno gaudio intratu* f um. Conradus orationcm profequebatur, Fiat uoluntas tua ficut in cœlo, c* tiam in terra:Georgius dixit,Praefto hic iùm,mi Pater,ut tua uoluntas fiat,no autem mea.Coradus orare perrexit, Pancm noftrum quotidianurn da nobis hodie. Georgius adiditareiponditjlefus Chriftus uerus amp;nbsp;coeleftis panis,fit mihi hodic in cibum.Conradus progrediebatur,Et remitte nobis débita no* ftra,ficut amp;nos remittimus debito ribus noftris. Georgius adhunefere modS locutus eft, Ego omnibus turn amicis, turn inimicis quicquid in me defi^na* runt ex animo remitto condono.Conradus orandifinemfecit dices, btnc nos inducas in tentationê,fed libera nos à malo.Gcorgius interpofuit, Deus bone, proculdubio tu me hodie libcraturus es : repofui cnimfpcm meainte SymboU eon/ folo. Turn poftea Conradus fymbolum fidei recitarc aggreftiis eft, Credo in fißio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deum ^jatrem omnipotentemteui mox addidit Georgius,Ëtfî hoftes omni*

bus uiribus conati ffint me abs te longiftime difiungere, ego tarnen in te uno fpcm omnem meam pofitamhabco, non autem in ullis rebus cr can's. Ita fere G.refpondebat ad fingula capitajquae fi commemorarc pergcremus,longior effet fermo.His uero peratftis Ludimagifter cum nominatim compellauit di* cens,Credis*ne corde tam affcücranterinDeum Dominum tuum,quàm ala eriter oreprofiterist'Cui Georgius,Mihi quidem res admodum difficilis Ä ar dua effet,erudelem mortem tarn acri pr^fentiqp animo perferrc,nifi quod ore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;profiteer,

t I R ! I T. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Éj

profiteer, ex ammi* mci quodam intfmo fenfu proditet. Ego fane longe ante certum habebam quid mthiferendum eflèt pro Chrifto, ft modo afflicflionS fiusfociusacparticcps efTeuellem.ODeusr'ubiefthominis thefaurus repo* fitusjibi qüoc^ illius animum efle oportet.Tum M.Conradiis ei dixinCredis ne Georgi, neceflTeeffeprote mortuo preces cocipif quod ft credis, fpodeo me celebraturum Mide facrificium tua caufa. Cui Georgius, Tantilper dum animus hoc corpore tanquam.ergaftulo cocluditur,precamini utmihi Deus Patientiam,ucram animi deielt;5lionem,amp; Chriftianam fidem largiatur : quib, quidem uirtutibus munitus amp;inftrudlus fupplicium mortis mihi conftitutS præfenti animo ferre queam. Poftea uero quam animus à fbcietate ÔC conta* gionc corporis feparatus fuerit, tum mihi nihil opus erit precationibus, lam cum à carnifîce conftantifsimus martyr ad fcalam alligaretur, pleraq^ da

^hnæChriftianae capitapopulofpedanti exponebat.Tumnonnullipîj Chrtftiani fratres,qui ilii trifti fpedaculo forte aderant, eum rogarût ut fîmul ’ttçinignem coniccfus eflèt,fîgnum aliquod daret fuælîrmae ÔC conftantis fi nft:quibus ille rcfpôdit:Hoc fignum fidei meæ in lefum Chriftum certifsimû '’obis cftorquôdufc^dum osaperireaut certèhifcerelicebit,Deumlaudibus '^debrareÔC Setuatoris noftrinomêprofiterinunquâintermittam. Perfpice ’î'ræfOjLcdtor, quâ incredibili conftantia para tus fuit hic nobilis Chrifti mar 'yadacerbifsimâ mortem fubeundâ.uix enim unquam par animi uirtus audi perfpeifîa.Etcnim in eo femper idem uultus fuit,necç ulla mentis amp;nbsp;'jnfuum fadla eft mutatio. Perrexit igitur in ignem hilari animo Ô6 prompte: dunicç teftis ille tam patiens atc^ tam fortis ad lanienâ duceretun dixit in me-mourbiSjHodie Deinomê palam in ore atop oculis omniû profitebor.Quod ^rncraftrenuè præftititiam extentusôC adl'calam alligatus.Nam cùm duo Wrnifîces facculum puluere tormentario plenum circa collum alligarent, ita •ocutus efijSit hoc in nomine Patris Filtj amp;nbsp;Spiritus fànêfi. Cùm autê duo quot;‘‘carnifices eum fcalæaftrilt;5lum amp;nbsp;alligatum attollerent in fublime, circun* “intern ibi fratrem quendam ualereiufsit,petita ab eo exporreêla fronte eu* mfdatn erratiuenia. Porto fimulacinfiâmas à carnificibus contrufus eft,fub* ftuuoce exclamauit, lefu, lefu. Deinde carnifex eum crudelifsime uexauit, futn demum poft repetitum clara uoce lefu nomen, ita uitam fcliciftne con* dufit.Hoc tempore Heluetrj Badenis diiputationem inftituerunt dereligio* quot;ftad quem locum multi Theologi utriufœ partis conuenerunt, qui tandem 'cinfeda inuicem difeeflerunt.Paulo poft Berna: alia inftituta,poft quâRefr

^Eque obliuioni mandanda aut filentio prætcrcûda eft conftantia Leon m.d^ INbardiKcfers,exBauaria:ducatu,quiproptertcftimoniöEuangelioda XXVii. ''”’1 cöbuftus fuit.Is Kefcr, erat exRabbo oppido quatuor milliaribus à Paß ftuuo, illuftri generc ac domo natus.poftquam ucro literis inftitutus f^cet ''osordinatus efictu'n Vucit2enkirchenEcclefiæ uicarius per ÿ.annos confti ^uitur,ubiDo(ftor Perger CanonicusPaflauienfis Parrochum agebat. Cùm quot;acp Euangeltj dodrinam intellexiflet,eandcm populo pro fuggeftu ferio in cukabat.Hinc Parrochus, quidctrimentumfuumfenfcrat,eundem coraEpi kopo Paflauienfi accufat, atep effecit ut Leonhardus citaretur, attp Official!

captiuitatem traderetur.Ibi tertio die ealege dimifius, ut dotftrinähancno uam Lutheranä ulterius propagate defifteret.Rediens itaœ ad ccclefi'am fua, peffex menfes tantùm ibidem manfit, atep ftimulante conkientia Vuitenber gamprofedus ut religionis capitaredius cognofccrct,Qiium uero per bien

hium abfuifTetjôC Vuittcnbergçlitcris optimisé difcipb’ms opera dabat,cef* dor factus à fratribus,de patris ualetudine, ut fi eum ucllet unquam uiuum iH dere,quamprimùm rcucrccretur,ilico feinpatn'am donium^Iuam(pctduas edam horas pattern uiuum inuenit)pio patris acfratrum uidendi defideriorc cepit.Sed fimulatcp eôis uenitjPaflauienfis epifcopi,qui Euangelîj ftudioæs flimmo odio infeôabatur,mandato captus eft: amp;nbsp;primo ScherdingaïUjPO'' ftea uero ii.Martq in Paflâuû abdudus eft. Qua inre non incommodum ent hoc loco exponere articulos fidei, quos libéré confedùs eft nbsp;nbsp;propter quos

ab inimicis inhumaniter extindus, fanguine ftio teftimonium doéîrinælquot;“’) Dei debitum ac redditum obfignauit.Primùm aftèruit nos fola fide faluos tie Cottfeßio ßdei ri.deinde ipfa opera eflefrudlus fidei.Miflàm non eftèoblationemautiacn * Leonhardi Ke cium,neque prodeftè uiuis,multô minus mortuis.Poftremô tria genera con* /ftf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fefsionis affirmabat,unum ÔC praecipuum fidei,nobis quidem quotidie per|)C

tuocp neceflariû:alterum charitatis, quod ad proximû offenfum alienatuw^ reconciliandû adhibere oporteat,de quo généré Matth.x r ///.à Chrifto dno præceptum. tertium ad graues acprudentes uiros miniftros^ Ecclefiæreter ri,à quibus in magnis ac perplexis confeientiae uitæ^ rationibus, confinidæ* {je petendum Si accipiendu eft.Itacp quoniâ hæc omnia étant aduerfariabul* æ Leonis X.Papæ Rom. atep edido decreto^ Impcratoris fado Vuorma^ ciæjfententia fuit pronuntiata, ut pius uit Leonhardus, degtadatus, inmianu fie poteftatem ciuilis magiftratus traderetur. Epifeopus Paftàuiêfis ipfe fufftaganeis Ratisbonenfi amp;nbsp;Paflauicft, ipfo^ IDodore Eckio Si multis ahjs

• prælatis,qui armatis militib.fepti étant,ludiciû ferebant, atque omnia Lattne peragebant,ncà populo caufahuius uiri intelligeretur. Vnicéueroinidinca bebantjUt dodrinâ hancreuocaref.fed coftans permanfit. Vrgebantfratres, cognati Si affines ut cauiàhæc differretur Si exadius examinaretur.lnterceu ferunt etiam loannes dux Saxoniæ,comités à Schauuenburg Si Schuuartze-burg cum multis alijs nobilibus apud Epifeopum pro Leonhardo,fed omnia fruftra. Lata itatj ea fententia turma equitum ex urbe denuo Scherdingjâ ab* duxit H Augufti. Ibi demum Chriftophorus Frenckinger Iudex ciuilis a pnn cipe V uilhelmo literas accepit,ut nullo alio ludicio habito,haereticû déclara* turn uiuum comburerct.Leonhardus ergo fummo mane tonfiis,indutus(p di ploide,pileum^ in capite Habens diffedû,carnifici ciuitatis traditus eft. Por* ro cùm extra oppidum duceretur,eum in locum,ubi morte muldandus état, libéré Si çonftanter Getmanico fermoneloqui cœpit, nuncinbanc,nunc in fliam partem caput conuertcns.Ita autem dicebat,O DomineIefu,pafcreme cum, fuftenta me,da mihi robur. Admonuit etiam circumftâtes ut una fecum canerent, Veni fände Ipiritus, quod etiam fadum eft. Cùm ligna iam patata étant,ut accenderentùr, magna uoce exclamare coepit, O Domine lefujcgo fum tuusjconferua me,Hoc autem dicebat, cùm iam i^nem accenfum fub pc dibus haberct,atlt;p etiam uim cius, non in pedibus folum fed etiam inmani* bus Si capitejacerbifsimo cum dolore fentiret. Et quoniam ignis nonita erat inagnus,ut corpus eius cito poffet abfumcre,carnifex pertica bifulca illud tan tummodo femiuftulatu attraxit,ac fiiper ligna undicp impofuit. Deinde per* fotato corpore,perticam illam traiecit:at£p ita illud repofuit in igncm,amp; ora* nino exuftit.Hic exitus, ipfius Refers (quem altj Cæfarem uocant) pîj homi* nis,pro caufa Si dodrina filij Dei lefu Chrifti morientis,decimo fexto die Au gufti, anno m.v.x x ki /.Si quis uero hanc memorabilem hiftoriâ

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;152 7*/« Plolandia combußa.

Vcndelmuta hæcfih'a erat Nicolai à Munchendâ,quæ uit^ puritate oni y nibifemper erat confpicua.Quû uero Euangeltj docflrina de Chrifti gra ^ia ubiQ3 innotefceret,amp;: ipfa eandêfirmiter amplexa eft.Poftquâ ergo inarce vue^en captiuitatê eius rei gratia perpeiïa fuifïèt/tandê die Noucmb. in p^g^adregionis Generale iudiciû abducfta fuit, die 17 ibidê quoc^ Genero Comes Hochftratus præfes Holandiæ coparuit, ut,p tribunali ièderet.In «ituerant Monachi cü eadê aliquot colloga ut erroris couida reuocaret,atq5 *gt;tnfêimpetraret.fed confias in dodlrina Chriftiperfcuerabat. Admittebant ^fiâcognati ëi honeftae mulieres,ut à propofito auerterent.Inter alias accede ‘’ïtnobilis matrona,quæ captiuâ unicè diligebatdlla inferebat ; Cur no taces *”gt; Vuendelmuta,atcp in corde quae uolueris cogitas credis,ut diutius hac “■tafrui quasfeuire{podebat,Ach nefcis quid dicas, corde credit ad iuftitiâ, confefsio ad falutc.Cö itatp confias permaneret 20 Nouemb.fentèntia *0, ut ilia tanquâ in hacrefî deprehenfà per igné in puluerê redigeret àtt^ bo ”3 eius côficarent.quâ quidêpatienti animo audiuit. Poftquâadlocufuppli f*lduceret,atlt;p MonachusfæpiusadmonuifîetutDeûfuû,crucêoftendens, oiculo ueneraret jdicebat hune ligneû deû no agnofeo, fed eu qui in cœlis eft ’^dextrâDei patris omnipotêtis.facies eius immota manfit amp;nbsp;hilaris ad Knê “'tæ ufi^.Kogû cS afcendiffetjfua fpote applicabat fe palo,atcp rogabat carni quot;% an palus effet firmus ne caderet. puluerê etiâ in finûunacû carnifîcein-Soebat,atq^laques collo addebat, dno Deo fefe ardêti oratione comendâs. ^uuero têpus effet ut ftrangularef, oculos modefte claufit atçp caput demifit dormitura.Poftea igné accenfo in puluerê redaêla eft.fict^ pro hac '’‘^aüiemarcefsibilem coronam in coelo nada.

MiGeorgiui Halte in Saxonia concionator iuxta lAfchenburgnm ob (/radication netti Chrißioccifui'itA.nno

AA ^gifler Georgius,concionator erat Halg in Saxonia.cS uero Euâgelif aVVuceilluftratus ChriftSinfuotcploprædicaret,admonebatfeditiofos ^fticos diligenter, ne fefe Magiftratuifuo opponerêf.deO enim eos grauiter Punituros qui fecus facerêt. Id qd* pofteares ipfa probauit.QuS uero tumub tusille conquicuiffet,atqj ipfe in cœpta doêlrina pergeret,praéfertim uero fa* Çnmentû cœnæ dominicae fub utraep fpecie,iuxta Chrifti inftitutionê,popu* *oofferret,accufatus eft coram præfule Mogûtino,qui etiâ eo tempore Mag* ^tnburgenfemEcclefiâ,(in cuius ditione Georgius erat)adminiftrabat.Cita tusitaeç AfehenburgS utdodrin3erationêredderet,animofécoparuit, attç •Urefpondit ut dimitteretur. addebatur aût ei feruus qui officq gratia aliquo eum comitaret. Initinere eo cupiebat Georgius apud paftotê cuiufdam P2ÿpcrnodarcjfed feruus id noluit,deinde per notû iter fyluâ trâfîre iioluit. «necidcomiti placebat,ut qui compendiofius iter fefe habere dicetet.Cûm fyluâ ingrefsi effent paratiadfunt équités du ob. fcilicet milliarib. ab A* •chenburgOjqui piû hune miniftrû obruunt,transfodiunt,amp; occidSt. Autho* J,fnihuiusLatrocinq,deprehendercnemopotuit,ncc etiâ eius reigratia ulla Eithabitainquifitio, adeo ut multi putarint eos équités à Canonicis quibuC-lt;Jamfuifleftjbornatos,neille domum reuerfus alios quotp pontificiorum er* toresdetegeret. Sic optimus Chriftipraeco, dumMagiftratuifuo parère eu* perct,martyr effedus eft.

Hoc eodê tempore aliquot facerdotes amp;nbsp;literati utri in Alfatia amp;nbsp;Brifgau* dià ad fuppliciû rapti,inter quos feriba Kentzingenfis magna conftantia mar coïonam ftifcepiffe fertur»

MA^er Henricus(hoc cnitn nomine notior erat $ cognomine) natiö ne Hander,cum inftitutum ordinis Auguftinienfis diu fequutus ac pf o feffus fuiffet,poftea abieó^o eo uitse genere,melioreç fufceptOjCaptus ruit J’' pter uerbS Dei in ciuitate Cortracenfi oppido Flandriac, habitu indutus mer catorio,atlt;p inde Tornacü dedudus.Qua in urbe cùm feptem menfes in pro fundo acretro carceris loco adferuatus fuilTet, tandem ei oblata cft conditio» per quendam M Baltazarem à Cordis, qui tum erat Officialis Epifcopi 1 naccnfis,ut fi uellet confiteri earn qua uxor ê duxerat,eflc m erctricê ci conferuaretur.Hoc autem ille ut diceret,nunquam potuit adduciifedit’ fideiconfelsione,quaminitiö coram eis fecerat, conftanterperftititiitaUt’ aduerfarrjs priftino illo facerdotij gradu at^ ordine deiedus aut erafus, cun* fumma animi Igtitia ÔC gratiarû adione canere coepcrit,T c Deum J^udamns, te Dominûconfitemur:cæteroscguerfus eius Cantici ,quiÄmbrofioÄAt^ guftino uulgo tribuitur.Poftea fuit condemnatus,ut uiuus cremaretunqno lupplicium admirabili uirtuteôd animimagnitudinepertulit,circiteroict^* fem Maium,anno m,d, xxk in.

DIonyfius ab Rieux,fuit unus ex ijs qui primi pro pura EuangcltJ Chri^ dodrina,Meldis mortem magno animo pertulerunt.Is inter pritnos in Gallia palam afleruit,Miflàm certifsimam elle abnegation? mortis 0^paisiOquot; luslefu Chrifti.’à qua Miflæ opinione Briconnentus epifeopus Melden“®) quo fupra mentio eft habita,modis omnibus abducere uoluit, promittens c cum liberaturu,eicp penfîonê annuam attp alia comoda daturum titer femper reftitit,amp;^ grauiter obiurgans,dixit : Itane dne in earn animiniolil tiem ignauiamcp delapfus es,ut me nunc quidem ad huiufinodi abnegation Dei mei,renSciationem^ inducas.^Hic aut pius uir fententiâ illam leiu fti,Qiiime negauerit coram hominibus negabo eum coram patrimeo quii cœlis eft,uehementer in animo fuo infixa habebat, ita ut cam lacpc cum pon* dcrcamp;S grauitateeiusufurparetacrepcterct,atlt;pctiam admentioncm eius perhorrefceret.Is igitur damnatus,ut uiuus comburerct,cratc ad fupplieium tradus fuit,perpetuô loqucns,ac populS exhortans,ut adfufcipftutl^ffl uera uitæ falutis^ dodfinam conuerteretur. Eius manibus crux lignea foft aibga* f a,quam cxcufsit magna ui, abiecit^ in quendam locum, qui aquas nuentes rccipiebatratqj eo quidem die ualde pluerat, ita ut crux una cum aqua autcr* retur. quærcsfacerdotcs acmonachos itauchementerirritauit,utabconw* mclrjs iniurif s^ ci inferendis, continerc fc non poflcntltatj is uiuus fuit ufti! latus, fiimma uoluntate ac uoluptate inimicorum ucritatis, id eft, cum lento magno^ tormento ac dolore. Nam ter in fublime fuit fublatus, ignem fub fe habens cxiguum, perpetuo ufepad ultimum fpiritum uitac, Deum inuocans, Hunc uitæ finem,uir probus ôdDeum timens habuit.

ANno M.D^xxr ////.Petrus Flyftedius amp;nbsp;Adolphus Clarcbachushomi nes literis perpoliti QCpraeclara eruditione atœ dodrina ornati, Col^ niae ad RhenS fitæ uindi tencbant,quôd de Ccena Óomini cac^erisfp religio nis Chriftianæ capitibus à Pontifi cif s diftèntirêt. Senatus quidc urbis poteft iurefuo contrudere in career?, fed damnandi aut abfoluendipoteftas eftpe^ nes Ärchieprfcopumjadeö «t contingere qu€at,«t qui in locum amp;nbsp;uicem At ....... quot;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;chiepi-

'^^epifcopifubftitutus fitjCmittat c carccrc cum 0^ in integrStettitUit, qui c» damnatus fuen't à fenatu. Adolphus quidem nationcBcrgcnßs inurbe ^nep natus erat, ubi etiam magna eruditionepratditus ad tempus Ludimo j^fatorem egi't.Cum uero Euangeltj caufam probe nofceret,atcp D.Ioannes 'Opereys eins loci paftorde Lutheranifino fulpeóius Colonia citarctur,ut ^coram Caftonicis de quibufdä articulis excufaretjhic Adolphus comes iti* eifuit»j2gt;,Poftquam uero loannes indidla cauia adperpetuos carcerés ^amnaretur, atcp Adolphus earn inhurnanitatcm reprehcnderet Qi. comitem ‘uum excufaret,magnum odium fibi conflauit, Qi. paulo poft captus fuit. Ipfe palam feie Laicum profeffirs ciuilt Magiftratuifclefubiecit.propterea 4 Pfiorifeiundus fuit.Inquiütores uero haereticæprauitatis una cum ordinatis ^nibufdam fcnatoribus fepius ad cum ucnernnt,dilputationem inftitucntes* Vtuel morts eum conuincere, aut ad i euocationem Lutheranifmi(quem uo j ^'^Opellicere poffent:led omnia fruftra. Al ter uero Petrus in pago Riftcden '^Jiacenfis ditionis natus, at^ lucan Eua^elq adeptus Coloniam uencratgt;uC in ueritate uerbi Dei inftrueret. Cum itaqp ad magnum altare in tcmgt; plo ftaret, atep in Sacrameti elcuatione caput pro moreno detexiflet,captus Jf^’^tipmagnis tormentis Qi cruentibus diu uexatusutfentetia ftia cederet. ’^nechic aliquid efficerc poterant. Ergo uterep tandem tanquam deplorati quot;oniines coniuntfti funt,ita ut fefe inuicem hortari,confolari Ä inftruere pofgt; ‘^t.llliigitiif duo in cuilodiü incluü fuerutplus fefquianno.tandcm uero an-JJ'^uentis menfe Septembrinullo certo iudicio praemiflb ad igné damnati ’•^ntjiniquifsimo permiftu fenatus ô^uicarq Archiepifcopi: quorum lenten-carnifices poftea ad extremum ufepfunt executi cum acerbilsi’mo pluril Ji^orum dolore amp;nbsp;comiferatione.Tantæ crudelitatis caulain Theologaftros ^‘^lonicnfes transferebatur,quiinfuispublicis concionibus uociferabant, portere placare aclenireiram Dei,qui tum nouo Qi inufitato morbi geäere, ^^maniam afflfeftabat Etenim præter famem guæfæuiebat, infolens quidä ’’lorbus fudoris nomine appellatus fic graflabat,ut qui co exitiali fudore op* pfiniercntur,intra quatuor Qi uiginti horaru ipatium morerentur.Cuius qui-”^^rei caufa hominSnumerus prope infinitus morte interceptus interijt am ^^inueniuremediS, Vulgus raorbuAnglicûappcllabat,quôd anno m.cccc,

A/^/jhacimpuralueaffliiftatafuiiret Anglia. Deindeuero utDcus om-’'■îfua flagella in Germaniam femel explicaret, potentilsimus illeTurcarum JfxSoIymanus(Vayuodaexpartealiqua Hungariærege,amp;Hieron)jmo 4 Polono inftigantib us) obfefiam tenebat Vienna Auftriae. Porro cwn ^^®illifan(?lifsimihominesadmortêduccrentur)fuæfidcirationéomnibus Police reddebatjfecp mutuo cohortabantur Qi incitabSt præclaris uerbi diu i feftinionijs ad tolerantia:adeó ut omnes qui aftabât admiratione obftupc-htlijUtriufqp conftantem uulturh motumfe corporis intucrentur ; praefertim ^tïoAdolphi,qui adolefcens erat egregia Forma, dotftrinaattp optimarS ar-tiumftudijs maxime eruditus.Propterea carnificcs Magiftratus iuftu fummd Pere feftinabat adlocum fupplicij, ne aliqui ex ciuibüs ab ipfis fcducerentur, sdeo ut etiam potus inter cundum ipfis fuerit negatus.Cùm rogarêtur,uellê£ ’itutdenarq pro more à populo colligerentur,ut cis haberentur exequiat, rc nuerSudicctes, perâ làcrifîculorû elle purgatoriû. Cûad locû lupplictj uentS f flèt, orabât pro urbe Colonia atlt;p inimicis fuis, Qi mutua falutatione habita Separat! funtPetrus ergo primo adrogSdudus, que tanta uehcmentiacarni fex catena ferrea circa collfî ad palû ligauit utftrangularet, at^ ante ignis ac-cenfionê expirarinPoftea Adolphus accefsit, qui lefc ipfum ueftibus exuens uidimâdeopræparabat.Rogû afeendensomnibus ualedixitQidoiftrinam Euâgelij comendauit. cùm uero ignis accçndcret cxdamauit alta uoce, Dnc

RERVH IN ECCLESIA GESTÄRVM in manus tuas comendo fpintü meS,atqucita huius feculi calamitatcs fupert uit. Siquisfufiushanchiftoriant cognofceredefideret,lcgatLudouiciRabi de Martyribus librum fecundum*

Georgittf Scherrerus Ra/ÏAti in BdUirid decoüatus Anne 152S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

EorgiusbiccognitaluceEuangelif populüinRaftatdccem milliarib.a vJTSaltzeburgo fitü magna diligentia in eadêinftituit, Cû uëro aducrfari, eius conatû ferre no poffentjclfecerunt ut Anno jp» in carcerê conijccret.lbi dê confefsionê fuâ piâ ÔC fi'mplicê confcripfit quâ poftea una cS hac hiftoria edidit D.Mathias Flaccius Illyricus. Cum ergo in fua docîrina conftanspcr* feueraretjàludice fententialata ut uiuus combureret.altquorû tn interccisio* ne effedû ut gratia(quod dicit)et exhiberct, nimirS ut prius capite truncaw poftea in igné conîj ceret. Cû ad locû ftipplictj duceret inftruebat poptil“, X tandê ardêter orauit.Exclamauit etiâ iam tam moriturus alta uocc : Vt fdaiis me elfe uerO Chriftianû,dabo uobis eius rei gratia fignfl euidcns.quod etiani operate Chrifto præftitit.cû enim capite truncato in uentrê cccidiflctj3t^P’f* mâfiffet donee quis ouû comode comederet, cadauer ipfum paulatim ftft in dorfum couertit,atcp dextrû pedê fuper finiftrû,Ô^ dextrâ manûfiiperfiniftta crucis inftar collocauit. Hoc fado oês fpedatores admiratione capti Magt* ftratus etiâ iuffu fadû ut corpus no exuraret,ut prius decrctû, uerS in terraffl Chriftianorûmorefepeliret.Eo etiâexêplo quidâmoti eius dodrinâ cupide amplexi funt. Sic Deus fuos infumma calamitate manifeftare folet, cuilaus gloria infempiternum»

VVilheimus ille olim ill magna authoritate apud Chriftiernû rcgéDanig eratjatque regis hofpitia defignanda ordinatus.Poftca uero inEuâgdiJ dodrinainftitutus,eandê conftanter in omnib.locis cofeftus eft.Eius rei gra* tia Louani] captus atque diu in carcere detentus fuit. Dodores enim uniuet fitatis oêm mouebant lapidé ut eû uel erroris conuincere,aut ad reuocatione redigercpoflent.uerûille conftans in dodrina fua fern el,Chrifti gratia,perce pta ftrmiter perfeuerauit. In carcere etiâ ultimâ fuâ uoluntaté amp;nbsp;confefsionê deIuftificatione,facramentis,Mifta,purgatorio,Inuocationefandorû,pr«n2 tupontifîciSjtraditionib.humaniSjamp;aliishuiufmodimagna dodfrinaôfpi«'’ täte refertâ confcripfit,quâ poftea D.Ioannes Bugenhagius Pomeranus Vui tenbergæ çdidit.ItaqueMechliniâ dedudus ibidê ad igné condemnat,atque àoOdob.Anno ipt» magno piorumludu uiuus crematus eft.

Eodem hoc anno Argentorati SC Bafileæ Papiftica religio explofa, atque Euangelij dodrina püblicê recepta fuit, magna confeientiarû confolatione.

Paulo poft etiâ fub finéDecembris Saxoniæ princeps loannes,Philippus Landgrauius, cum ait] s quibufdam principibus SC ciuitatibus Impetfj icaldiae fœdus inierunt, quo conttnebatur dodrinam Euangelij retinendâSt defetidendam eftè.lo.Sleid.lîb./»

LVDOViCJdS BERQ^lNl^S ^nno\lt;^t^j:.ntetjacreMlt;i{iifinM^io, LVdouicus de Berquin, nobili Berquinorû apud Arthefienfes faniilia or-« tus,ea Arthefiæ parte quæ ab oppido S. Andomari denominat, adfcitiis in aulâ Frâcifci I.Galliarû Regis,in eorO numerO qui aulæ Regis nobiles ce^ fentur cooptatus fuit, eo tempore cum adhuc fuprema poteftas Arthefixoc Flandriæ ad regem Galliæ pertinebat. Annos natus plus minus quadraginta ccelibem uitam egerat,camorum integritate ut nefufpicio quidetri ulla impn dicitiæ ( quod rarum eft in homine aulico ) aduerfus eum, dum uixit, exott^ fucrittmire benignus in amicos 8C egenos. Antequàm Dominus ilium ad co* gnitionem Euangelij uoca(ret,çoftKutionumacrituunipapifticorâ,ncmp^

præfcriptofum iciuniorum,dterum facrof um,cibof um,Minarutn,concionû, quemadmodum ab ineunte ætate edodîus fuerat,obferuantifsimus fuit; alie-nifsimus ucro ab omni fucOjingenio aperto aclibcro:quôd iniuriam nec cui* quam facereuellet,ne{^ etiam à quoquam perpetipoflèt.A dodfrinaLutheri quæ tune in Gallia cœperat increbrefeere abhorrebat maximè.Nihilominus tfijUt cratuir ingenue dodusjoderatgiauifsimeinfulfosillos ôi. morofos Sor bonicos theologos ac monachos.in hos etiâ aliqn palàm debachabatur ; nec ftomachum fuum difsimulare poterat. Fuerat illi fermonis conflidlatio cum quodam primi nominis inter Theologos Parifienfes dodore Gulielmo uidc licet à Quer eu. Ex eo tempore cœpit uir pius propius applicare animum ad ftudiumueræpietatistneqîdefuitDominus quimultismodisacmedtjsfolet fuos ad Chrifti filtj unigeniti cognitionem trahere. Vnde nullum intermitte* bat tempus, quod aut ledlioni aut feriptioni aut uertendis in linguam Gallicä pijs libellis,non impertiret.Ex tj s qui ferè fparfi erant, decerptæ funt ab inim» dsfententig.quas Theologi adfuam cognitionem Sd cenfuram pertinere exi ftimabant.Huius ferê generis erât illæ fententiæ,In concionib.non redlè Vir* ginem Maria inuocari pro Spiritu fandlo. Non rcdïè uocari Thefaurariâ gra* fe.ltem in Salutatione ilia uefpertina quæ illi exhibetur, contra oêm ueritatc Spem amp;nbsp;uitam noftram uocari,quum ea omnino ad Chriftum pertineant.

Obhuiufmodi fentêtias à Theologis annotatas haerefeos reus delatus eft, üierefcosdccti 3cincarcerê coniedîus.Indices qui ingeniûhominis nouerant,paruimomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Berquif,

tieasconclufiones exiftimauerunt,abfoluerunt^Berquinô,Quidetulerant, ^l'igoiadabant eum elapfum fauore Registipfe uero prædicabat fe iure atcç ^quitate caufæ uidorê, adeô ut feriô de qs triumphs appararetJnterea alios ftiälibellos uertit,inter quos etiâ Enchiridion militis ChriftianiErafmi GalU emifiqadditis plerifqp atep intermixtis,quæ propius ad ueritatis Euâgelicac

lucein pertinebât. Eralmus ille,acriter expoftulauit cum eo perliteras qgt; non Pudenter agereqeiufmodi grauê utriqp conflans inuidiânullo,ut dicebat,frii ”upietatis:proinde fuâ caufam fie ageret,ne ErafmS admifceret.Interea Na* talis Bedda Sorbonicus dodbor 8gt;C ipfîus alTeclÇjColledlis multô plurib.articu “Saduerfus BerquinS,curar3t eu rurfus pertrahendu in carcerê. Beddæ fe ad 'unxerant Prior CartufianorS ÔC Prior CeleftinorSurbis Parifienfis acnonul ut multitudine obruerent hominis conftantiâ. Cohors ilia Beddaica ad

^0 præiudicijs Berquinu grauarat,ut nihil in caufa fupeffeuideref,nifi ut exu* gt;s libellis ac honoraria emendatione fadla reciperet prgfcriptS à Magiftris il '^htisfadionêjaut fi id recufaret,iret ad ignê.Berquinus ne in uno quidê illis f“^it:amp;:fanè adîS erat turn deipfo,nifi quidâ è Senatu cordatiores,perfpiciê* ^«srem Monachorû acBeddaicorSodijs geri, refpondiflentfetotâ caufam â ^^piteufeçad calcê denuo uelle cognofeere. idcp non fine fremitu illorS qui *^uieQ morti adiudicauerât.Id quidê fauore Ludouieg matris Francifei regis» tune rege fîlio capto regnihabenasmoderabat, procuratû fuiffeplericp '’^iftimauerût. Dum hæc agunf Rex ex uinculis Hifpanicis comodùm reuer .^^jadmonitus fuit Berquinu intermonachos Theologaftros periclitari* ’^perliteras denunciauit fenatui Parifienfi, ne quid temere pateret fieri in P^RonafuiBerquini : febreui adfuturû, ac diligentius uclle de toto negocio '°gnofcere.Âliquantô pôft exêptus è carcere, feruatus eft in aula fatis como f)3ttnfub euftodia.Tandêfuælibertatiredditus eft, quo poftet facilius fuæ confulere.Mir3 diêlu quantSfiduciæ tS conceperit animo Berquinus, enimfolS promittebatfibi abfolutionê, uerumetiâ uitftoriâ ÔC quidê fpe 9°batn. Aiebat uiêloriâ effè in manibus, fed malle ferius aliquanto finiri eau* quômagnificentiusdetjs triSpharet.lamitatçmutatisuicibus facrâillâ ^cultatem,Theologes qidelicet QC Mouachos reos peragebat impietatis. di ceba$

* cebat cnim fe arcana quædâ deprehcdiflein eorûadis.Plerii^ eum tabantur,fineret crabrones, extricaretfeab ea caufaquam quirctminimo,uc^ praetcxtu Regiæ alicuius legationis altquo proficïfcerctur, uel in Germania tret, dum caufa hæc tempore cuanefceret. Cogitaret euam attç efTet Bedda,acern'mus ipfius aduerßrius,quot^ capitibus uenenum afflaret Expenderetcumimmortali hofterem efTe,Facultas enim nonmoritur.racu tatis phalanges non conquieturas donee ei exitium procurairent.Principum ac magnats fauores elletemporarios,ac delatorum artibus facile in diuerlum trahi illorum afte(fius.Denicp,ut nihil eorS accidat,Reges etiam ipfos lafTari talium improbitate,uei etiam metu nonnunquam cogi utcedant. 10 modis deterrentes amici, tantum abefl: utßerquinum ab incoepto ablhaquot;^' rent,utpotius animum adderent.ingenium enim ipfius quiddam habebatc« palma cómunemanc^ aduerfus deterrentem tollebat animos. Pergcbatitacp in caufa aduerfus Theologos ac MonachoSjmaxime uero in Beddaffl, impc' trauitqj à rege Francifco literas ad Theologicam facilitate, ut duodecimal*' culos,quiin ßeddaelibn'suiderentur habere manifefi:âimpietatem,atcpaaeo blafphemiâ, aut damnai ent omniufuftfagt)s,autfacrarumfcripturarum tclu' monrjs comprobarent.Haecßerquino polliceri certä uidloriam uidebantur, fed progrelEis cauiäe demonftrauit irritamenta hæc tantum fuiffe ad acuenda magis acmagis infanam adueriariorum rabicm.Frigida enim funt,ut plurimö edicia aut diplomata Regia,præfertim in caufis eorum quife pro ueritateop ponunt.Sic itacp excitati crabrones,omni malarum artium genercinnrnchi* fimi nunquam conquieuerunt,donecßerquino procuralfcnt exitiumdudici iwJicesXii.lt;îe bus duodecimàfummoParlamentiParifienfisSenatuleiflisjtandemdelcgä* /cgrfriincAufit ta fm't [Qta caufæ cognitio 8gt;Cfuprema in ca pronunciandi authoritas. Bcr^Min». inftaret dics,Berquinus carceri traditus eft. fententia ab ijs ludicibus lata eu, ut exuftis Berquinilibellis amp;nbsp;abiuratis articulis perpetuo carcereinclufusui* tamdegerenre tarnen totaarbitrio Regis referuata. Is audita praeter expeda tionem hacfententia,Regem appellauit.ludices illi del egati indigne ferentes appellandi uerbum,Si non recipis,inquiunt, hanc fententiam, efficiemusne pofthac quoquam appelles. Magnus illc Gulielmus Budæus tuncfopplicuni libellorum in Curia magffter,unus erat è ludicum illorS numero.ispro eabc* neuolentia quaomneshumanitatis ftudiofos complecfiebatur,huncquolt;^ ßerquinum amabat:ac paulo antequam grauior fententia mortis in eum fer* tetur, multis hortatus eft,ut à upfanis illis erroribus refipifeeret, 8é palinodiâ præfcriptamnograuatimample(deretur,confuleretuitæ,acmcliorib.ftudijs fe feruaret,néuefuo(quod aiût)indicio fibi exitium accerferet: quod quident afiirmabat ex fententia ludicum omnino decretû, nifi priori illi tam æquabiU fententiæ mox acquiefceret.Hac graui monitione,arcj} obteftationetantiui* ri eo addudus eft Berquinus,ut polliceretur fe ea faifiurO quæillemultis fua* ferat.Domû reuerfus Budæus, præfâgire illi cœpit animus nonpræftiturûea Berquinû,quæ fe fadlurûreceperauNoui cnim,aicbat,hominis ingeniû, tm* ponetillifua fiducia atqj ingenuitas. Hæc cû antemeridianis horis adafuif lent, pomeridianis Berquinus eadê cofîrmabat quæ prius. Itatç ludices non multo pôft,fententiam aliam tulerat,nempe ut laqueo præfocatus, cremaret in loco celebri Lutetiæ,Greua appellato.Huius pofterioris fententiç exequé dæoccafionemomnêcaptabantaduerfàrq:quum primùmfemotiusrexFran eifeus excurreret,quæ fane mox ut cupiebant oblata eft.nam Rex Blefiacum petebat,quum ad (upplictj locum dedudlus eft Berquinus, qui adeô præfen* ti animo tum maximeuifiis fuit, ut neeuuitu, neeullo corporis geftudederit ullum perturba« animi fpecimen:ne turn quidê, cS carnifex in egrelTu carce-» ris, truculenta uoce crimen acfupplicium pronunciaret, Qitum ad plateam

L I b E R t I t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7»

^ffuenfcm ucntum cft,uerba fecit ad populum, fed uix quiCqaam potuit alp W pcrcipere,tantus erat fatelh'tum fremitus,tam magna eorû,qui a Sorbo* ”lt;05 mercede conduóli dicebâtur,uociferatio dedita opera excita ta fuit. Sic ’■Jinios omnium in ilium excitarant Monachi ac Sorbonici, qui nufquàm no ®«iunt, ut etiâ pueros initio caufæ munufculis illexerint ut uicatim dicerent^ ^^fquinuhæreticû efie. Quum itatp ad palum praefocaretur, uixunus aut al* turba acclamauit nomen lefu, quod parricidis tarnen ac facrilegis apud acclamari folct.Hoc itatç graue m ortis fupplicium admiranda animi con ‘ântiaperpefliis eft uirinfîgnis,menfeMaio,Anno jrzx.

Memorttbile exemiflum diitints bonitatM erga ticritatM confej/oref^quod Simo^ ni Grynsco Spira 29 tontigit.

LTOctcmporcpafsim fæuiebantimptj contra cos quiEuangclq dodrina i Idefendebant, quorum tarnen conatus fæpifsime erat irritus. Dominus '■lull Ecclefiæ fuæ angelos addebat cuftodes quo pericula facilius cuitarent, S^odindodiisimo uiroSimoneGrynço cognitûfuit. Cum cnim anno ifzj» ^P’ræ côuentus religionis gratia haberetur,cx Heidelbefgenfi Academia eö “^æcontulerat, ut cum fuis amicis aliquid conferret.Ibi cùm Fabrum Epifco* pitrn Vuiennenfem audiuiffetin concione quofdam tetros errorcs defende* egrcdientem ex templo, ac reuerenter iàlutat. Poftca narrat fe no ptulantia ahqua fed bono ftudio moueri,ut quacdâ dicat. Non dctrcdat Fa* “^colloquiû.Ibi Grynaeus,dolerefe ait,quod uir eruditus amp;nbsp;pollens autho* confirmet crrores manifeftos aduerfus deum,qui etiam apertis teftimO ’’is primae Ecclcfiæ cofutari queant. Scribit Irenaeus Polycarpum folitum au f^’/’l’ftruereaudientem portentofos errorcs fanaticorum hominüm : quo te putas audiuifTet iam Polycarpus dilTercntem ƒ Quid mus comcdit,ar* panem confecratumt’Ouïs non deploret ecclefiæ tènebras. Intcrpel* , ^bcrplura additurum, ac nomê eius intctr^at. Nihil ille difsimulat, fed F’ddè fatctur fe Grynæum cfie.Erat oinnino Faberfut multis notum)flagi* ^'oietimidus in dodorum congrelsibus,prçtcreapauidus amp;infidiofus.Quai ''^tutnGrynæi eruditionem, eloquentiatn,copiarti,amp; ardorcm animi,prefer ^^intali caufa mctueret,fimulat fe à rege uócatum elfe, nec nSc habere otiS ®'^difputationem de re omniûmaximainftitucndam. Simulât fe intérim ma* cupidum elfe amp;amicitiæ Grynæi amp;nbsp;colloqutj longioris,SCcùm fua eau îtam propter rempublicam orare cd2pit,üt eras ad fe rcdeat,monftrat hoipi *'^'^8choramdefi^nat. Grynaeus ferio hæc dici putans, no grauatim promit J’^Relidoitaquehabroadfuos amicosredàaccedit. Vikaflèderatmenfà^ v3tnenim tempus cœrtïeerat)amp;recitauerat partem difpntationis uiris do* .‘'S tuiTi præfentibus^intcr quos amp;nbsp;Philippus Melanchton,qui hanc hifiorÜ ''^fxpiicationcio.cap.Danielis dcfcribit)ecce cuocatur ftatimaliquis ex ami fis Grynaei.Senex erat, fingularem grauitatem uultu,oratione,ôi: ueftitu prac fifrens,cuius quidem nomen ucl conditio nunquâpofteaab ullo deprehert 'l'n.Hiccuocatû Grynæi amicum alloquitur ÔC offendit, mox adfuturos in fohofpitio lidorcs mifibs iulTu regis, apud quem Faber Grynæum accufal* ffjSd abducendum Grynæum in careerem. lubet igituf ut ftatim ex urbe di* ffaat,atcp hæc monitanon contemnat. Ita didalàlutc fenex abijt. Ille ad fo* äks rcdiCnSjhortat ut furgât,ac narrat quid fenex ille nunciarit Mox per pü ^fâuiâ deducunt GrynæS accepts in mediS agmê ad RhenûpergSt, ubi ffiâinripa citerioretantifper reftiterunt donee Grynæuscum fuo coinite in Pärua cymba ad alteram ripam tranfueherctur.Poftca rcuerfi in hofpitium in kllexerûtftatim adfuifîèlidores,quû exiguo fpacio ab ea domo cgreßi eile* *bi«.Quâtô aStinpiculo futurus fuerit jGrynæus fi in carcerê abreptus efiet, Fabrifæuitiafacilè æftimari poteratjquarc iudicabât oês confiliûiUud cru* dck

dele diutnitus eliifum fuilTe. nifi enitn Grynaeus ab angclis teóus fuiflètjCertc hancliôorum feftinationem euaderenonpotuiffèt. Eius enim opera Deus Bafileæ ÔC pafsim in dotflorum hominuni colloqurjs,quæin comitjjs hinein* dcindicebantur,uti uoluit.donec tandem Anno 1541. Bafileæ paciiiceindomino obdormiuit, fidei fuæ confefsionem ad mortis horam ufcp conftanter patefaciens.AgamusigiturgratiasdominOjquodnobis angeloscuftodesdc diqatc^ à tyrannorum crudelitate protegit.

Paulo poft Anno ifjo.ProteftantesGermaniin Auguftanfsmagnisconii tijs fuam confefsionem Carolo V. Imperatoriobtulerunt eamçfàcrisliteris fubiecerunL

VLeluttioru ci' nbsp;nbsp;Cùm Euangeli) lux in Heluetia hinc inde oriretur, pontificij omnein 0^

uilebcUwn. fioncm captabât,qüânam ratione eandem extinguere amp;^uperftitionesre^u■' t•uerepo^^ent,propterea tandem à partibus ad arma deuentum. Anno itaque jfji.in Ocftob.bis prælium cómifTumjatqp aliquot millia martyres fadijqui ue ritatis amore infultusaduerfariorum, atc^ mortis horrorem contempferunt^ ut Temperæterno gaudio fruerentur cum Chrifto capite fuo. Interhosetiam M.Huldrichus Zuuinglius erat, Tigurinorum antiftes aigilantifsimus,cuni multis alij's pietate Slt; dodrina prçftantifsimis uiris, quorum nomina in cœlis fCripta funt.Tandem tarnen iä Nouemb.ciuile hoc bellum per uiros prudentes æquis conditionibus fuit compofitum»

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M. loAnncs Cädurco Lemonici in Gallia exnflui^nno »532.

IOannes Cadurco Lemouicenfis omni genereliteraru uir dodifsini^^f*? luris utriufe^ licentiatus, ita ut etiam T olofæ profeffor publicus Iuris ordi* naretur. In facris etiam literis apprime doeftus erat. Cùm itac^ille doârina^ Euâgelij intelligeret Sd. ardenter ample(fteretur,ab aduerûrijs accufatus ruit. Tria autem potifsimu erant propter quæ pontificios contra fefeincitaratTri mo quod in fefto omnium fancftorumpopulumLemouicis ad pietatetnöcuj tæ innocentiam adhortatus eratjdeinde quod in conuiuio quodam iilam explicarat,Chriftus regnet in cordibus noftris : Et tandem quodin alio conuiuio omnium confenfu effeceratut quifœ fententiâ aliquam exfacnslitc ris proferret 0^ explicaret, ne locus effet otiofis colloquijs,faltationibus,aut alijs inutilibus iocis.Hac de caufa in lanuario Anno nbsp;nbsp;nbsp;captus fuit. Petierat

ex animo cum altjs doeftis de articulis fidei conferre, Ted quia omnibus Iiteris optime inftruiftus effet, ei negatum fuit. V t autem aliquid ei tribuerent, con-ceffum erat ut Taltem in publica ledfione errorem fiium uno aut alterouerbo confiteretur, hoc enim loco reuocationis feTe habituros. Dubitabat quidem primo(quæ carnis eft infi'rmitas)quid Tibi agendum effet,mox uero a b.fpiri-tuconfirmatus palàmrecufàuit.ItaœmenTelunioà honoribus licentiatinæ degradatus eft in Palatio fanefti S tefnni, durabat aiftus ille pet horas tres.Cu ibidem Dominicanusfermonem ex » .Tim, 4. De fedutftoribusultimifecuu cœpiffet,atc^fententiam genuina Pauli alio torqueref,0^mutilaret,ipfttan'' dem fermonem perfecit, at(j oftendit Romanu pontificem efle antfthriltu, qui carniumefum amp;nbsp;coniugiûprohiberet,id quodPaulus aperte prpdixerat. Hinciniudicio collocatus damnatur adi^em. Is uero conftanterad ignem uT(^ ueritatem agnitam profitebatur,at9 Deum laudibus celebrauitjliccp tœ liciterexpirauit,

LIBER III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75

^“afunt prediti ca(litate,morbo Gallico liberairet,atc^ data occafione amice ^wnnllis dercligionis quibufdam articulis cotuliflet,ab ijfdem accufatusfmt. fæfotim uero Dodor quidam Sorbonicus, qui Clericus dicebatur, eundê atiLarcerem adegit.Quum uero is confias permaneret, necfua fententia uel ccderedamnatusfuitcapite.TriplexuerO deipfiusmorte fententia lata.

quidem ut initio ftrangularetur SC pottea cremaretur. Cum aute huic ontefior daretur atqp is eum hortabatur ut fl ex is genibus coram Idolo abfo* ^Monem à fefe peteret, monachum ilium achter obiurgauit Diabolum uo» ^’nSjUc qui à Chrifto auocare amp;nbsp;ad Idolatriâ pellicere ftatueret. Hoc cum Co fllor ad iudicem denuo detulifletjdecretû utlingua ei excindcretur propter 'äiphemam fuam orationcm cum Monacho habitam.Quum uero nihilomi pus in dodrina agnita perfeueraret, nec ad Monachorû monita annuere uèk ^^tertio flatutum, ut omifla flrangulatione uiuus comburcretur. Id quod e-panifnnui^a crudelitate perpetratum.fed is in fide conflans hanc miferam uigt; 3*11 Cum aeterno gaudio commutauit.

, ^nno fequêti Kilicet 17^4. Vuirtebergicus princeps Huldricus à Landgra 'oPhilippo in auitum ducatum rcflitutus,Euangelfi dodrinam publice prg uicaie permifitjattp fubditis uiam ad æternam beatitudinem praeparauit.

Paulo poft uero SathanZizaniam fuam quotpMonafterij in Vueftphalia ‘^minauit.Ibi enim Anabaptiftaefcripturis abutentesloannem quendam de ‘-fydenregêfibi crearant, Magiftratu uero eiedo.Sed principes prj hanc co jHuiinfaniâ bcllo perfequentes tandem urbem expugnarunt,SC impios iufto upplicio affecerunt.Io. Sleid.lib, 10,

(VT Artinus Goninus, natus fuit in exigua ualle regionis Pedemontanac, MemoYAbik 1 Angruenanominata:cuius uallis incolae,iam à multis annis, abufus im exemplu coti' P*ostraditionum humanarum probe cognitos habuerunt.Is cum ueniftet ad ßdntUm Go-^uico2tum,qui nomine comuni Valdenfes appcllantur,minifterium ab illis uflatum accepit. Valdenfes autem etfi boni crant homines, cum primis Deu ^«tuentesjfummocp uerbi Dei ftudio affedi: tame luce Euangelij turn apud 'JcrmanoSjtum etiam apudHeluetios amp;Sabaudos exorta,cognouerûtmui hdefiderari in fuis ecclefijs, quæad ueram religionem ac pietatem pertine-•^^tiplaracg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ignoratione,ac temporum culpaiamdiu recepta rctineri,

apura EuangelijdodrinaEcclefiæœdifciplina abhorrèrent*Itat^eum Martinum cum loanne Gerardo,qui poftea typographiam,fumma cum lau« u^acutilitate Ecclcfiæ,Geneuae aliquot annos exercuit, in Sabaudiam mife« •^utitad Guûelmum Farellum,qui turn in ea patria Euangelium annunciabat, aDeorogantes,utcuram etiam fufeiper et reformandarum atlt;ç inftitucndarû ‘uarum ccdefiarum,cùm earum quæ citra Alpes in Delphinatu,in Prouincia tallica,ac in Pedemontio habcrentur,tum ehamillarum,quæ in Italia,in Ca« horia, Apulia^ aliquem pietatis cultum ac timoré Dei retinerent.Quod negt; gotium Martinus fibi commiftum, cùm diligenter ac fideliter curafîèt, reditS

fuum inftituit,mêfe Aprili,anno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uallem Angruenâ,

*uosparentes amicos^uifendi caufaproficifcerctur.Eoinitincre dominus Chatnpolionenfis,Georgius Martinus appellatus, coprehendit eum in mon tibus ducatus Chanfàuri in Delphinatu,fpeculatorê efleiufpicatus. Inde du-ÖUS cft ad Portam Troinam,quo in loco career eft urbis Gratianopolisfibi^ a magiftratu eius Parlament! examinatus. Sed cùm in eo nulla deprehenderc lt;urfufpicioeius criminis, cenfuerunt utfaluusamp; incolumnis dimitteretur,

Cum autetn carccre egrederetur,GeorgiusBorclus cuftos careen's, cum po’ fcrutans,deprehendit quafdâ fcriptas ltteras,quas Guileltnus Farcllus SC rM' tonins Saunerius,alij^ miniftri ccclcfiac Gencuenfis,ad Pedcmontanospioi homines slcuerbi Dei ftudiofos mittebant. Turn cuftos careen's eum redire iufsir.atquc in infima 8C obfcura fofla inclufum,per duos dies detinuit.Tertio die procurator regius cum altjs quibufdâ uiris eius fnmmæ curiac, ad eum ue* nit,eumcp fp eculatorem eiTe arguit, cum literas fecum adferret. T urn Maro* iius,Legite,inquit, eas, amp;nbsp;cognofcetis de rebus bellicis non eflc fcriptas, nee ad principum negotia ullo modo pertinerc: fed tantummodô complec^ip^^ quædam monita atlt;ç praccepta, quibus uita in timoré Dei inftituatur. Turn altfjCuias is eflètjrogauerunnatïp ex ]itéris,quas dicebant cum habere, Lume ranum cfle uchementius arguebant. Ego, inquit Martinus ,{um ex ualle An' gruena Pedemontana:hoc quidem tempore Gcneaæ agens,artem typogt»* phicam exercco.Nec fane Lutheranus {um,nec uellcm quidem eflc cum non Lutherus pro me,fed Chriftus Icfus fit mortuus,cuius nomine ccnfeor,Cbri' ftianus^ appellor,8C pro quo amp;nbsp;cum quo, ego turn uiuerc turn moriparatus fum.Interrogatus ab illis,quis Geneuae concionarctur,Guilelmum Farellum amp;nbsp;Petrum ViretQ rcfpodit.Tum procurator, eos duosleôac Lntheran^prm • nbsp;nbsp;cipes elTeaffirmauit.Cui Martinus comiter contradiccns,Pacctua:inquit,iU»

minime funt ij,quos tu arbitraris,fed fideles funt fcrui Dei,à quibus,ficut Apo ftoli fecerunt,pura uerbi Dei dodlrina annûtiatur. Ain tu, inquit procurator, ca omnia, quae nos tenemus tradita amatre noftrafanda ecclefiaRoman^ Miflam,purgatorium,indulgentias,bona opera,amp; extera huiufmodi,ialia ci* fefMartinus refpondit,cam ccclcfiam eflTe malignorum,a diabolo ortaamp;^P^o pagatam,cuius Papa,ucrus Antichriftus. caput eflTcf. Sed ita, inquit, eueniet, ini quemadmodum apud Matthxum fcriptum eft,Vt omnis plantatio,qu5non ticumlàdrti' plantaucrit Pater coelcftis, eucllatur. Turn procurator ex eoquaefiuit,qugt;n* do id futurum effet,Tum,inquit Martinus, cum filtus perditionis, qui in fan* dluario Dei fedet, rcuelatus fucrit, quemadmodu Diuus Paulus admonuif» Sed date mihi Biblia, QC ego oftendam uobis .Satis quidem eft hodic, procurator:eras tibi dotftores adducent,qui aliter tibi rcfpondcbûr,Biblialt;p amp;nbsp;Miffale adferent.Poftridie igitur magna turba monachorum,Francifcano rum,Dominicanorum,faccrdotum,Cum aliquot eius Parlamenti confiliarqs, ad eum in carcerê conucnit.Tum procurator,^ fidei inquifitor, eum boemo do interrogarunt, Ageuis^ncaliquid ampliusdicereprxtercaquaf dixifti£ Ego, inquit illc nefeio quid ex me uelitis quxrere.Tum fnquifitor,ut omniu audacifsimuSjCum interro gare ita coepittln quem tu credisÆgo, Inquit Mar tinus,credo in Deum patrem per Chriftum lefum.ficut continetur in fymbo* io ApoftolorS,nec aliam fidem habeo. Inquifitor ex eo iterum quaefiuit, quo modo ipfe orarct DominumiEo, inquit illc,quo Saluator nofter nos orare do cuit ac uoluit:Patcr nofter,qui es in codis Inquifitor ira commotus,intcnogâ do inftare ccepit Dicis ergo fuffiragia noftrx matris fandac ecclcfi3e,nihil pla* neprodeffefVos quidem,inquit ille,ita ftatuitis amp;nbsp;afiîrmatis. ftd haccinuen* ta fiint Humana QC diabolica,quæ cum fuo capite attj authorc Papa corruent, quemadmodum in Apocalypfi fcriptum eft xi^ii^SCx r / z/.capitibus.quç qui tnjdniunt im/ dem leda cadem hora,âi: à Martino expofitafuerunt. Turn uerô monachiac (H) ceftro ueri' iâcerdotes eo furore pcrmoti att^ agitatifucrunt,ut menfam pugnis percutic tatif dÿtdti. tcs,ac pileos in terram fuos protj cicntes dixerint, nihil amplius quaerendû ac percontandum ab co cffc,qui hærericus damnatus cflet.Si Prophetæ, inquit Martinus,amp;: Chriftus Icfus faluator meus,Apoftolicp funt hxretid,ego quo* que unà cum his effe uolo, neep enim ullâ aliam dodrinam, quàm eorum neo,nec tencre uolo,Ita quatuor diebus continuis,quatuor9 aut quinq; die* rum

rum ß'ngulorum hon's, dc capftibus reljgfoniSj att^ abufibus ccclefiæRoma-nædifpurarunt.Poftremô Martinus Miiîàleab illis petîjt, ut eis oftenderetin Canonismijjè fignem abufum in eo Canone,qui ita incipit,Te. igiturxùm Chfiftum itcrum incârneüja oisibuscp^buccêlla panis inclufutn, pro peccatis tum uiuorü tum roortuorö ofFeruntquod quidê,inquif,ridiculum plané, atcp à ueritate piëta-leep in Chriftum dominum,maximopere alienum. Etenim fummus illefalua tor Chriftus Icfus,in iancfla fanefèorum femel eft ingrelTus feipfumep femel in fruceita obtulit pro peccatis noftris,ut purifsimo fanguine effufo Si Patri ob btOjOmncsfordesacmaculas uitiorum peccatorum^noftrorum plané elue * fitjOosita expurgauerir. Nunc quidem cotrauerbum Deifacrificium illud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abomi'

tum hoe modo uis illius facrificij aboleatur, Tü rurfus monachi ac cacteri qui eis adhærebant, magis inianire coeperunt ac furere, terram pedibus, menfam nranibus ferientcs,pugnis^ pileos preh endentes fuos, dicebât hominem ef« •èhæreticuni diabolumep habcrc,quód Miflàm nollet credere, Itaqj mandatum eft cuftodi,ut eum reduceret in carcerem,atcp in turn' quadam ardtilsimè wduftim perdiligenter afleruaret.Cùm ij qui conuenerât,uellent abire,inqui fitoreis confilium dédit,quoniam homo extraneus minime^ in Galliâ no tus Confilium itt' effet, commodiftimum efle, ft in profluentem profjeeretur, ne populus eum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut

^oquentem audiret.periculum enim efle, ne ille gratia fermonis fui, homines détériorés quam ipfe eflet effîceret,fi eum audire poflent. quare fummû eius Prouinciae magiftratum Si confilium ea de re confiderare debere.Biduo poft

■’f-r Adie Aprilis,anno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x xf' /.hora noeftis nona, Suppræfetftus urbis,

quern Caftellanum uocant, cum carniftce reliquoq^ fatellitio uenit in carcere eumMartinus quiefceret,ut eum comprehenderent. Qiiibus ille dicere coe-pitjQiionam uos itis,amicir’ equidê intelligo ac perlpicio quid uos agere fta- ConfldntU tueritis, quod me uultis proq cere in profluentem, ne ullus ex populo me ui-deat.fed Deus omnium inipetftor uos facillime afpiciet.Ego quidê iam cô,ut eum eo perpetuo uiuâ,quem rogo ut earn uObis cognitiónêimpertiat,ut hoc ueftruminiquiftimum confilium ôdfacftum cognofcatis. Eamus igitur inno* ®tneDomini:quoniâ d quidem ita placet.Hgc cum eflènt ditfta furrexit,fcç ’ carniftce ligari paflus eft, ut ad fuppliciu duceretur.Difcedens uero è carce-tCjOmnes captiuos Deo commendauittquorum maior pars plorabant, hi in-primis qui aliquam docftrinâ Si confolationem ab eo acceperant. atep hi qui-uemut animo bono magnoeg eflet, magnopere cum hortabantur.Cùm autê “educeretur ex urbe,pro magiftratibus ac iudicibus, à quib. ita tratftabatur, Eeum orabauatœ eos qui fequcbantur eum, admonebat ut omnem fimula-efirorum cultum rugcrertt. Ad ripa fluminis quod liara nominatur quum uc-uiffet,eum^ carnif ex in pede altero ligalfet, ucrus hie ieruus ac teftis Chrifti eogauitSuppracfe(ftum,ut tantiiper iuberet moram netfterc carnificcm,quo-’dipfepauca quædam locutus eflet.Id quum ab illo impetralTet, tum eos qui inpgnist^ptt ’plum numero magno erant fequuti,docere cœpitàtcp exhortari, ut tOto ani firemaKarti' tuoamp;ftudio Euangelium Domini noftri lefu Chriftifequerentur,illud^ dili ni(xhortutio, genter legerent,cùm falutis fuae caufa in eO propofitæ,tum etiam ut euitarent tos error es,abufus, impietates, in quibus Papa ipfos cUm fumma ignorantia oetineret.nam fi uos eum,dicebat,fequutifucritis,præcipites in infernum ibi Os.etenim quam fit eorum impia dotftrina att^ difciplina,ex ratione uitae qua •nomnifcelerum aeflagitiorum generedegût, facile poteftis cognofcere.oe-quimini igitur potius Chriftum Dominum Si Saluatorem noftrum,in quo ui tarn planebeatam,fine ullo mortis periculo reperietis.Hgc SCaliamulta dixit ultjad fefquihoræ fpatium,cum fumma admiratione eorum qui ilium fequu-ti,qiiafi attomti audiebant.Tanta erat orationis eius gratia Si fapientia,ut ma

xinia corum pars quum tam indignum tanti uin cafum cerncrcnt,amarffsfine deflerent, Sed impius carnifex taedxo afFeflus tam longac expeóationis, quipotumuini uehementius quampaftum uerbxDeifalutarcm appetebat, eum loquendifinemfacere, magna cuminhumanjtateiufsit.Tum Martinus pofitis ad oram fluminis genibus Deum precatus eftjpetens ab co ueniâomnium peccatorumfuorum,memorans m ortem Domini noftrilefu Chriftiad mifericordiamipfius implorandam amp;impetrandam ,Denilt;^hæcpoftrcma eius fuit uox,Ego,Domine Iefu,fpiritum meum tibi commendo. Statim car* fiifex exiguum funem collo eius illigauit,quem paruo baculo tandiu contor* fit,quoadillein terram corrueritTum carnifex eum influmêimpulitatij dc* lecit, alterum eiuspedem uincflum tenens : donee eum nihil ampliusmoucr*

MEmorabile nobis exemplum Alexander Canus Äurincenfis, conftan* tiæ fuæ reliquit. Is enim eiurata Dominicalium familia,in qua annos ali quot anteà uixerat, lo cum quærens ubi profligata fuperftitione regnare cœ* piflet Euangelium, nbsp;nbsp;nbsp;nomine ad Allobroges proiceffuSj amp;nbsp;annos

in comitatuNeocomenfi commoratus,uenit Geneuam, quo in loco Guild-mus Farellus cum alijs nonnullis fidelibus Dei miniftrisEuangeliSuctf fiteri cœperat, maximo motu ac tumul tu Canonicorum, Presbyterorum oc Monachorû qui turn ibi fummam rerum omniû poteftatem gerebant. Qpo* rum omnium infedfatione commotus potiisimum Alexander, urbe ced^Ci eoep modo faluti fuæ côfulere cogitur.Itacp profedus perSegufianosinGal liam, uenitCaftilionemDucatusBorboniorum oppidum, inde^Matifeo* num,tandem Lugdunum. quibus omnibus locis iter faciens, EuangcHj do* drinam fpargebat animo maximo:eo^ tanto, utneep rem ullam fuam,nctp fané uitam refpicere uideretur.Lugduni quidem fideles omnes qui turn ade-rantjhortatus fæpe fertur maxima contentione animi atcp uerborum,ac item poftridie concionem habuiflefrequentibus auditoribus. Vix autem ibi diu* tius egerat, cùm Præfediiudiciorû, illius ecclefiæfadi certioresipfum corn* prehenduntjComprehcnfum C ueftigio poft morte muldandumcenfentpro uocat AlexandenLutetiam adducitunfæpius ad quæftionem abripiturimpe tu tanto,ut effrado demum crure altcro exclamaret,ô Deus: poftquamifto* rum animi mifericordia moueri ncqueunt,at refpexeris ipfe me Deus miferi* cors. Nec défunt qui teftentur gemebunda ac lamentabili uocc dixifle quo* que illumjNum quis Gamaliel tandem, qui mitigandæ tantæ crudelitatis at* que fæuitiæ locum apudiftos quærat f Sanè tantam tamqûe excellcntem fan difsimi uiri in omni genere patientiâ amp;nbsp;æquabilitatem animi quum praefen tes omnes admirabantur, turn quidem unus propter eximiameius eruditio nein amp;nbsp;authoritatem ualde gratiofus, Num, inquit, fat hadenus in miferuffl hune fçuitum eftc'num cruciatuum iftorum plus iàtis adhibitum f Ego quide ipfe no uideo quid ex eo præterea expedare,quorfum pergere debeatis. Ho rum honore uerborum quieuit tormentum, quod idcirco fuerat iteratum fx pius,ut indices exprimerentur.Decuria totaParifienfisadmirabiliuiriperfe uerantia ftupens atep commota,martyrisqûe conturbandilocumundiqueÔi occafionem captans, fifti iudicio iubet : præfentcm iudicat præter morem at que legem, qua (ut nunc quidem eft ) cauebatur, reos omnes quibus mortis fupplicium irrogaretur,ad phylaciftam rerj ci oportere, Alexander aiitcm au

LIBER III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

lt;iita de fc palam di'dîa fententia, matorem adhuc quàm unquam antea, forti-’udinem animi præ fe ferre uidebatur. Breutterj tnfulis omnibus làcerdotali* l’Iis ritu Papjftico Alexander exauguraturzfilentiumfacit. Verebaturnimi^ luni nefi multus effet in fermone,quemadmodum eifuerat indidlum, lingua fibi præcideretur.Execratalinguarum exputandarum inuentio hocprimum tingMrum ex 2nno inuehi ÔC in confuetudinem induci cœperat,Ac etfi ne uerbum ille qui» dem, tarnen amp;nbsp;geftu amp;nbsp;uultu, ôd interiedf a plerunque fùbrifîone facile quàm parui ceremonias huiufccmodi penderet,populo declarabat.Sannionis habi 'uueftitus exclamat, Proh tuam, ô Deus,hdem,mihi^ne maiorem honorem haben'potuiire, quàm infigne mihihodie deferri ei fimilc, quod quondam a* pudHerodem Filius tuus unicus accepit Ad locum igitur fupplicio delc^ ’^iim,Malbcrtinam arcam^plauftro delatusjpopulum ad Chriftum agnofeen dum,Ôô ad pœnitentiam hortatur. circunftantium Dominicanorum tricis fommotus,Quidf'me'ne,inquit,eô adigere,utipfum eiurem Chriftum,fcele* “•lUultisc' Faceftite impoftores. Poftea ad loannem Morinum Comitiorum ‘l^æfitorem conuerfus,pettjt ut fibicum populopauca quædam agerelice* letMorinusid uelle quidem fe,dicere,quod ipfum tarnen ex N. Molini Baft* bcæpræcentoris ac choragi (aderat enim) fententia fieri poftet, Molinus, id ipfumuellefequoque:atobfecrare,iamfan's uthaberet tammultis eatenut 'gifle. Illud autem eô fubijciebat Molinus, quoniam exquo plauftrum con* «cenderat Alexander, nunquam ferê populum erudire, amp;nbsp;ut le'colligcret ali* ^uando commonere deftjftet,eocj} uentum effet,ut etiam exifterent,qui qui* dem ilium iniquifsinio iudicio perfufum amp;nbsp;oppreflum affirmarent. Antequâ 'gitur adpatibulum rapereturimpetrata liberèloquendi facultate,concio* ”'”1 habuit bene longam, fed uibrantem, fed eruditam, fapientifsimiscp fen* J'wijs,ôf grauibus uerbis ornatam att^ perpolitam î qua concione uir con* “însamp;fapicns fidei fuæ totius, acinprimis Cœnæ Domini noftrilefù Chri* fli,rationem expofuit tanto ftudio,tanta contentione,ut pleri^ qui turn forte gt;biaderant,ipfum^ aliàs audiuerant tonantem,nunquam ilium neep tam ele* gântcrmeqi fane féliciter fibi uifum effe dicere faterentur.Porro qui fermonê '’^ceptum literarum monimentis mandauerunt,illi quidem hanc feriem eius P'ipetuationem^ tradiderunt.

Clarifsimiuiriledifs.q. fœminæ, quiquæ^omnesinhunclocum cortgt; Concio fdexi “™flgt;sutfuppliciummiferèdamnanhominisfpelt;ftaretis,intelligiteiuftèid d«deSaeu/ 'flcâum quidem, fi communes hominum offenfiones confideremus,at fi le* g'in amp;confuetudinemhominum,indemaximêprofelt;ftumeflc,quod cùm demultis ad falutem hominum pertinentibus rebus, turn uerô de cœna Do* mininonnihil attulerim afferuerimep præter populärem hominum opinio* nem.Quam Cœnam,inquam, Dominus nofter Jefus Chriftus inftituit pridie ^uam pro falutc mortalibus reftituenda ad mortem(amp; quidem crucis) profi* cifceretur,ut eofdem uniuerfos Deo Patri reconciliatos, arrogandos in filios eius,fuoscB cohæredcs inftituendos, amp;nbsp;natalibus quafi reftituendos curaret. Bquod eftipfe morte propria cumulatifsimé fine dubitatione confecutus, Cuiusrei contemplatione Si memoria fempiterna Cœnam inftituit: Apofto losçdocuit,hæc quotiefcunçp facerent, in fui commemorationem efte facftij ros.Atcp hoc illud cft quod ipfe quoque uult Paulus,Quotiefeunque mandii cabin's panem Si hunc,6C caliccm bibetis, mortem Domini annuntiabitis do necueniat. Hocautem dicebat Chriftus, panem diftribuens : uult^ utacci* pientes ilium panem,tanquam monimentum amp;nbsp;fignum mortis fuæ, mortem tandem fuam annuntiemus, Si in eadem charitate uniuerfi uoluntate^ uiua-mus.ltaqueprobarenos ipfidebemus,antequam admenfam illamfandifsi- ,

mam acccdamus:ncmpcfidcmi'ntegrâ 8C per enncm habcré debcmus, procp nobis Chriftum mortuum efle ducere.Nam aliter, fumptum indigne tantum panem in condemnationem noftram conucrteremus,ut inquit idem Paulus: fie enim illc,Probet feipfum homo: amp;nbsp;fic de pane illo edat, de calice bibat. Quæ omnia cum ita mihi nota putarem, ut de rjfdem meo iure quodam mihi uiderer aliquid polïe pronuntiare, fané tenui, panem ilium exhibitum nobis eße tanquam fignum ac lymbolum mortis Domini noftri lefu Chrifti. Reli* quas res,de quib. accufor,ad ipfius Dei optimi max. iudidum defero. quem unum,obfecro,precemurut mentibus omnium Chriftianorumluminafua praeferat, ut öd uerbum cius pure peripicueque nuntietur, ÔC Spiritu fando luo Ecclefia iUuftretur.iacuit enim perdiu nobis ipfe lefus Chriftus. Ad extre mum autem,ö uiri,pcto ctiam atque etiam à uobis ea charitate,cuius in Cbri* fto uinculo coniundi fumus, Deura oretis,ut ficut eius Filius lefus Chriftus pro me mortuus eft:ita etiam cgo pari pro illo conftantia morihichodiepof fim. mox, Eamus, inquit. itaque orandi munerc perfundus, fublaris in coe* Ium oculis, medioquerogo exiftens, Rogemus, inquit, Chriftum ut noftri mifcrerijamp;adlinem ufqueperfeuerantem animummeum ftifciperedignc-tur.O Redcmptor,mifererc mei : ac tum denique uitas diem extremum mor* te confecit.

Porrôfcnatufconfulto éonftitutum erat utcrumpentefenßmigné,neut initio pofuimüs, exureretur » Ac cùm Ä^reflaret uentus, amp;nbsp;martyre ip^ chlealuipenfo, difiedus ignis hue illuc euancfcerepotius, quam ferrifubu* mè rapi^ uidcretur,lidor fune fuccifo, confolTum harpaginibus, Ä fafob w uirgultorum oppre^m intcremit, fpedantium hominum maximo lult;du a fletu,martyris longè fanè magis innocentiam, quam uUam aut humanitatem, aut affedum animi leuiorem aliquem innuente. Quibus omnibus ita conte« dis rebus,erant, uel monachi, qui dicerent. Si hie faluus non elTct, neminem faluum foremortalem. Aiff uerô difeedentes percutiebâtpcdus,diccbamlt;p grauem ülifadam iniuriam,qui totusinDeifolius commemorationc folget, Alq deniq^jlegi fuftinendac fuac pertinaciter immortuum: mirumcp fibi uide* rijiftiufmodi uiros quotidie pafsim, dum legisillius fuar confeientiamiphut« tac,nedum rebus omnibus humanis anteponunt, adeo fideh'tcr,adcô conftan ter ad ignem r uere uoluntarium.Attp h x quidem erant una de re fingulorum hominum uariae diferepantes^ fententi^.

^nnus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lutetia affixorum Progummatutti tsquot; In

öeedpo perß A Nniif^.tcmpÖs cùmad uarios rerum ôfancipites euentus plcrifque futionis. nbsp;nbsp;nbsp;•_£^inlocis,tumLutctiæ maxime infigne amp;nbsp;fatale fuit.Nam cùm Gerardus •

Ruffiis MargaritæFrancifci GalliæRegis ibroris,Reginac Nauarracau^i« do,amp; Couraldus,ôd Berthaudus,altjqùc clarifs.uiri ^idam ita demum Euangeltj ueritatem enuntiarcnt|Uttumprimùm illuxineLutetiae uerbum Domini uideretur,Euangeltj perduelles Sorbom'ftæ quum horum num ifilendorem in dicendo, amp;nbsp;concurrentis illô populi cclebritatem ôi ne* quentiarh animaduertcrent,cxpugnauerunt ut illis fuggeftus interdiceretur, grauifsimo dolore eorum qui ex huiuftnodi concionibus plurimùm feconfe cutos effè arbitrabantur.Illi tanta iniuria Reipub. commoti Chriftiana^ con* cionem in priuatam amp;nbsp;domefticâ docendi rationem aequali fere fucceuu pro feducp conuerterunt. quod ipfum quotp pertaefi hoftes iurati ueritatis, rur* fum obtinuerunt,ut de concionibus interdidum etiam ad domefticamEuan

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gelij proiitendi ÔC in præcepta digerendi confuctudinem indida graui muf

^apcrtincrc pu tare tur. Quo nomine Gerardus ipfe comprchenfus,Coaralgt; ^usincuftodiam pontificiamtraditusfuit.Porrôfideles deflitudconcionigt; “iiSjdefedi dodf oribus,in ludu SC fqualore uerfabantur. Vnde impetu quo* dam animi praecipiti commoti magis quam ufi cogitationc nonnulH, operao pretium cenfiierunt efle, rem ad Allobroges deferrc, idcp icqui potifsimùm

optimum intcreafadu putarcnt.ltaqueFerctum quendamfamulum tutnpharmacopolae FrancifciRegis,ad earn expeditionem déliant,dclez Crum cxpediunt : qui Neocomum profedus fubid ferè tempus cum GuileF ”iusFarellus Euangelium populariter aufpicato Gencuæ profitcri coepilTct, Ptogrammata quacdam in Midi deliria, rrtuum huiufmodi papifticorum wdibria charaderibus excudi curauit. Qiiibusinfcriptionibus Lutetiam de^ Portatis, dedudis^ in deliberationem proferri'ne eas^an omnino comprimé ^portcret, Couraldus ipfe quidem minime proferri cenfebat oportere. bine C'lniamp;motum maximumpopulifore, Sihnius totiusfadnorisinuidiamin oduim atque caputfidelium hominumredundaturam eirc.Ad extremum au •‘‘‘nplâcuitoptimisquidêillis §C ftudiofis hominibus,atferuidioribus, ufuqs rerum minus quam ilia tempora poftularent eruditis,utnonmodô perferren *'^t,fedetiam compitatim affigerentur.

. -rant ca programmata libellique illi ftylo confedi uibrantc quodam Qi. in Mifjà putfUd 'C‘3to:in^ potifsimùm ipfam MiflamturbincmS^funusiàcroiandæCoenac notiti incitai . omirrinollri lefu Chrifti,impetu rapidifsimo ferebantur. Spargutur igitur rtgtm. ’’yuulgus partim illi libelli memento Lutetiæ menfe Odo.partim, etiam per

pafsim,ac in ipfo oftio Bafilicani cubiculi affiguntur.Quod cum Fran cucus Rex intellexiffety iram oculis ÔC ore uomens j uel eos qui tenuiisimam ®^'Jam in fufpidonem incidifl'ent,nulla cuiuiquam habita ratione, compte* ^endi iufsit t cuius edidum tanta return omnium coniecuta fuit perturbatio, ^ttnaiorem patrum noftrorum memoria fuifle conftaret nullam. Suppraefe

Comitiorum loannes Morinus hue illuc concutfans in domos atep gym ’'^‘fipenetrat ac perrumpit:ncque,dum nemini parcit omnino, perfonarum rationcm habet neqj locorum. In liac return conuerfione fiimma cum plericp ^^uofè comprehenduntur, in flammamque conqciuntur, turn Simon qui aurifex’, idem^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à facello, ipfi Re^i propter fingularem eius canén

“'artcm uocis^ fuauitatem uehemêter fane charus Qi diledus. Multi eo tem pote ad Machinamalligati,ô(Sinaltumfublafi,deinde in ignCmcfublimi de ^“fijSirurfus addudi:carnificc demumabfcindente funemin fubiedam oammam corruebant. Iis etiam qui paulo uidebantur eruditiores antequam Ptoducerenturlingua refeda fuit, ne uel fupplictj cauiàm uel fuæ dodrinac ‘^5lt;niam populo explicarent.ld quod teftatur loann. Sleid.lib.p. At eorû om

quiülo tempore conftantilsimê fortifsime^ pugnâtespro Domini no ‘rtilcfu Chrifti dignitate dccubuerunt,hinimirumfuntpracdpui.

^'^iRTHELOTrS MILONP^S quidcminprimis,quiuterat,itaPara •yticus appcllabatur,iuucnis fumma membrorum omnium debilitate, exee ptalingua ôdbrachîjsjcaptus atque opptcffùs ,tanto (pititus feruore Ôi pieta ^‘sftudio amoreep accenfusfuit,utnullura tempus inftituendiac monendi 'tnutnqucnre amplifîcandt glotiam Dei prætermitteret.Itacp uiuum inpla ^caGrcuenfijparuo lentoçp igni crudeliter uftulandum curauerunt.

aBl^R-GO m creator Parifiêfis, cuius domus Infigneequi ni gtihabebat, propter eandem caufam religionis reftituendæ, in eadem urbe ’PUdHallaSjUiuus comburitur.

ICO L AV s V AL LET 0 NL St Quæftor xtatius apud Nannetes Brit ‘oiwm, in eadem caufaEuangelij acreligionis deprehenfus,abaduerfari|s

ad cruccm du Tiroiï eandem pœnam perpeflus eft, 8C uiuus ibidem Lutetix crematus* i

HENRICVS CVBER.0NENS1S eandeminpœnamfuituocatus,faber cœmentarius, cai etiam lingua fuit perforata, amp;nbsp;ad alteram genam clauo fcp reo alligata»

bcneuolentia SC charitatelaude^ Dei ufurpada eft memoria. IsnationcTor nacenfis eratrac Lutetiae agenSjmercatura^ fomma cum exiftimationeexCT* cens, in eandem temporis inuidiam offenfionem^ addudlus in cœmet^'® S.ïoan.eafdcm ignis flammas perpeftus morte fua tcftimoniu Euangeujt’’’’ xima cum pietate,conftantia,animi^ aequitate obfignauit,

EPifcopus impius Vngariæ fàcerdotem pium, qni praedicauerat carfiium efiim in fcripturis diuinis non cfle prohibitum,in uincula coniccit,qiiein âf poft hebdomadas aliquot è carcerc produxitpœna adficiendum • Oncra-uit autem pium Chrifti miniftrum leporibus, anféribus, ÓC gallinis circa cot' pus undiqj pendentibus: cotraeum pofteainftigauit canes,qui, quiequidpo tucrunt attingere,crudelitcr decerpferunt. Sic^ pius homo aólus à canum la tratupertotam ciuitatcminterqt.Trifteipetftaculum multis,fcd ridiculum impqs.Verum paucis poft diebus morbo Epifcopus afftidus,ÓCadinfani^ redacflus j-nifernmemortuus eft. Ita dominus Deus fæpius 6C inhac uitaTy tannospunirehorribiliterfolet,utpijconfirmentur,6dterrcanturimpq»

VEfontione in comitatu BurgOdiae fuit quidam, Quoquillardus nomina tus, quiconfeftionc piæ dodrinae pracclare édita, primùm degradufa-itcrdotali iuridicialiter erafus, deinde ad fupplicium addudus,mortcm in ea urbe æquo magnoque animo pertulit,atq^ eo teftimonio Euangcliumglodê Dei illuftrauit,anno eodem M.D^X X XITII.

ANni eiufdem menfe Aprili in urbe Atrebatenfi,capitis damnatniro ea* dem Euangelq dodrina amp;nbsp;cauiareligionis, mortis fuppücio affcdifuc runt, Nicolaus icriba cognominatus,inquodam Arthefiac loconatus,non nrocul à pago Pafo in Arthcfia.Itê Ioan.a Pifis, ipfe Atrebas, atep Stephanus BurletuSjfartor ueftiarius natus Beurici uiculo in diœcefi Tornacenfi,

MAriaBecaudella, cógnomento Gaborita, Eflaris natain Pidonibus, ex ditione comitis Fontenani,in urbe Rochella apud quendS patrem* familias,cuiferuiebat,inpietatereligioneque Chfiftianafuitinftituta.deinde Efîàros profeda, ut ibi commoraretur,cum Franeiieanum quendam, uerbö Dei non pure integreque annuntiantemaudiuilTet, certifsimis Scripturxte ftimonqs eum redarguit atqueadmonuit.Quare comotus Francifcanus,cgit utilla pluribus decemteftibus adhibitis,eademüerbarepeterct.quæqui dem ilia minime negauit : fed in pura ianda fidei fuæ ac ueritatis confeisio toe conftanter perleuerauitjgrauiftimum Dei iudiciu ei denuntiansjtacp Fon

LIBER III nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81

^®nani condemnata ut igni cremaretur,eaç fententfa authoh'tatc futnmac cu* ’^‘æParificnfis confirmata, mortem earn eximia quadam magnitudine animi potius uirilis quam muliebris pertuli'f»

PEtrus Gaudeftis è Valligalienfi pago,no longè à S. Clodoueo pf^c Lü tetiam ortus, poftquam inftitutum ordinem^ corum profeffiis eflct,qult; équités Rho dienfes appellantur, Geneuam in ccclefiam Dei cum uxore lua contulit,anno m. p. ar x / ///. Poft annum cirdter dtmidium, quidam eius äuunculus eques Rhodienfis,commendator Compefiarum,acerrimus Euan Sdtj inimicus,quum eum Geneua dolofè ac fraudulenter euoeafletjX .y //z.Iu ^jpridieeius dief qui S.Ioanni facer celebratur,comprehendcndum curauit P^r homines proditores,qu! in arcc Peneia partes ep ifcopi Gencuêfts, ex eä ^‘•hetum eieiftfjtucbantun Quum autem ea in arce quincp dies cum grauifsi^ •’’iü tormentis éi. cruciatibus inclufus fuiflet, femper cauiam Euangclij fortP conftanter^ defendensjpoftea lento ignifæpiusrèpetito adco crudeliter ^ft'üatus eftjUt ex igni eduflus atcp in cundê redmftus ac remiflus fuerit. Atgt; S^tinhoc quidem tam atro ei ac horribili fupplicrj ac tormenti generc, DeS h'iîullaintermifsione inuocauit,ipfom fecundo die fpiritum reddidit,Anno

ANno M.pf jr jv r.menfe Maio,Matifcone Euâgeltj nomine fuit captus, atcp in carcèrem inclufus loannes Cornonus, ex ipfa regione Matifco* ’’^f'hjhomo colonus,agris colendis deditus,in ipfa uerbiDci doiftrina ualdc pif wftitutus,acbene exefcitatus:quamuis nullas fciret literas.Quu enim co* pni iudicibus produtftus eflet, ea fpiritus turn fapientia turn conftantia eis re ‘Pondit, ut confufi Si attonitihuiulmodi pccnam in eum conftituerint, ut ui* wuscombureretur. A qua fentêtia is nullo modo unquam prouocare uoluit, hacptradus crate ad ultimum fupplicium ,infignc morte fua teftimonium ue htati dedit,ad finem menfis Iunt),anni MD«X XXV.

Paulo poft Augufta: VindelicOruatcpincircumiacentiSucwia Euangelq ®oamp;ina fufcepta.Sleiddib.u.

Se^aentem Elifloriam Aeferibit loannes Gaflius in tomo fecundo conniualiumfeïmonum^ de l)afîorepio ab impio oecifo non procul ab urbe Bäßlea^

ÇAcerdos quidam cratinfignisaduiter,lufor,8Cuinipotor, quern nibil^u* O duif dicereautfacere. Voluit ispapifticis quibufdaminfcruirc,6óeam ob taufam ijs gratior eftè. Accidit ut hofpitio ab ianac dodlrinæ eiufdem diocoe* feos presbytero excip eret. hie neminc urgente éadê in cœna adco fit ebrius utnefeiret quidageret, aut finxitfortafle febenc potum,quo commodius ^aodinuotishabebatperficcret. Hie ergo poftprimum fomnumfurrexit c l«do acholpiti feneftrasmagno impetu fcamnisadmotis fregit,fornaceni deftruxit,meniam eocrtit,amp;libros lacerauit. Bonus paftor audito hoc tumul *uexcitatur efomno,inclamans:Quid agis domine chariisimefquis temole* ftatfquid tumultuaris cquot; habés ne aduerfarios, à quibus tibi amp;mihi fit cauen-dum, paucis fignifica. Cum autem cubiculum aperuilîêt,ab impio illo facer* dotegladiolo trâsfodit, Inclinatfemoxuulnere accepto in terra ac cafufpiri turn exhalat. Accurfum eft à uicinis clamatc Qi eiulante familia, capit homici* da,detinet publico in hofpitio ad dies aliquot cathenis uin(ftus,neper aftutiä claberet, VerSi amici Qc cbfanguinei occiufacerdotis no potnerut impetrare quo

quo pkderctur homicida fuppÜcio dignó. Noluit enitn hoe fupcMO’^ ftas, quæ contendit uincQum Epifcopo eflemittendum, cuius fituelper homicidam uelliberum facere.Gonqucfti funtruftici indignam hancrcm fe:idem faciebat nobilis,qui pagi eius præfetftum agebat, dicenteSjVaW^, conuenieris efTe iacerdotem homicidam dimitti,quum prius tot coniugati iacerdotes aquis fint fufFocatf, dC propter rem leuem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F,, o/

tisuullohabitoEpifcopireipecfiu. Aniftifceleftiores,quamhomicidaui^ latro,qui pium paftorem in proprijs aedibus interfeceritCReiponfum, ni contra fublimiorem p oteftatem licere uel hifcerc,ni uelit extremum p^“ lum fubire.lam aliud feculum efle quam in tumultu ruftico. Poteftatis c tuere quod uult, ueftrum efi: obedire. Epifcopo itacp latro datus, qui ad aliquot uinefius, deinde dimifiusac ditioribeneficio Ecclefiaftico d(ma ob rem præclare geftam. DixeratenimfefeLutheranum facerdotemltU interfeciiïè»

Laudius Pidlor, natus Lutetiæ in fûburbano fandli Marcellijptof’^Fsio* J ne aurifex, efi: Gencuæ in ecclefia Dei annos circiter tres commoratus« Deinde Lutetiam reuertendi cepit confiliumj ut propinquos,parentes,anU' cos^,gratiæ quamà Deo acceperat, participes faceret, eoscç in cogniuonc ueritatis inftitueret.ab illis traditus efi: Morino præfedlo rerum capiiaii“* qm audita eius confefsione puræ Chriftianacep doôrinæ pleniisima, condamna* uit cum utüiuus igni cremaretur. Curia parlamentifuprema, Morini lent^”' tiam fuo more corrigens, addidit etiam,ut ei lingua præcideretur.Cùm *^P. team Malberti ad fupplicium,eo in loco conftitutum, duceretur, admirabilis eius fuit conftantia èc animi moderatio in uultuatlt;ç geftu declarata,cum pro bra,quibus homines eum ad fupplicium euntem pro fequebantur, aequo ani* mo ac uultu alacri amp;nbsp;hilari exciperet ac ferret. Eandem ânimi æqüitatem atip alacritatem retinuit amp;nbsp;declarauit in ipfo genere mortis ûifcipiêdOj quo uiuus igni confumptus efi,anno

T ephani huius, quem meritô inter aîios confiantes ac fideles Chrifti mar tyres numerandum cenfemus, hifioria uel ob id admirandamagis omnû bus accidere debet, quôd ipfe qui rei rufiieæ colêdis^ agris toto uitæ tempo rc operam dederat, natus fcilicet att]^ in Reorterio pago quodam Delphina* tus, feientia ueritatis omnes Ebredunenfium afiutias confutaritj attp Archi-» epifeopatus Ebreduni laruas faciledetraxerit, præfenticpanimo hypocrifim verûrftM ƒ!«gt; iàcrificorum reprehenderit. Quamüis autem liberales artes in feholisnon ad diuminpijs, dxdiciflet unquam,Gallicc^ tantûmodo legere dC fcribercnoflet,lcôtionino ui Tefiamenti magnoperè addidus, ex quo iàcrificorum errores deprehen* derat:tamen quæ erat innata hominis ingénio dexteritas, quo certius Omnes Papifiarum tergiueriâtiones amp;nbsp;fallacias cognofceret,fummolaborc tandem perfecitjUt conterendo afsidue exemplar Gallid teftamenti cum Latino,ipfe etiam Scripturæ tefiimonia Latine ÔC recitare SC intelligere potuerit, CæterS cùm hæc lux lippitudini multorum molefiior eflêt,accidit ut anno millefimo quingentefimo trigefimO odauo in carcerem Archièpifcopiinclufus fuerit» ubi primùm circunuentus aducriâriorum nefeio quibus technis(quas homo amp;nbsp;fimplex,nec callidus admodum, parum intellexit) formulam abiurationis latinefcriptamrecitauit.Verùm carcercilloliberatus ubifiaus inimicorutn eifubok*

ei fubolcuit,rc amp;nbsp;ncrbis faepius anitni dolorê teftatus eft, fux^ cami fuceen* iuK,quôdtam propenfafuiiretaddcfedionem,fibi quocpipfe fubindeitami* nans,Me miferum,haudquaqu3 cadauer iftud euadet, fi me rurfum capi con* periurtj poenas dabit,fpero.

Anno itatp m.d. x z.Brunus iter urn in uincula coniedus Ebreduni firit,pet ‘cqucntccum Gaiparo Angcrio Vapinccnft,redituum Archiepifcopi redcm ptorc.qui bona Bruni publicanda atcp in fifcu redigenda,iam tota fpe,animo amp;nbsp;cogitatione dcuorarat.inc,inquam,opera InquxTitoris Francifcani, cui Do micelli erat nomen,0^ alterius cuiufdam Vicari} nequitia Utens, omni rationc uitæ Stephani infidias ftruxit»

Stephanus aut in careers per adueriàrios laceisitusad palinodiäcanendi (ntpriusimprudensfeeerat) ne latum quidc unguem eis ceisit,fed minas ®lt;^preces illorum præpofteras fortiter contempfit. Qtnim illi proponeretur, nxoh adhuc iuueni,Sc quinqp liberis penuriâ fore,illo mortuotModójinquif# liScnsmeis pabulum animi, quo deft Verbum Dei,concedacur,de pane cor* pons non fum folicitus.

Menfeautem lunio ciüfdcm annidueftusadludicesut eifententia capitis prqnâtiarcturjfic cos intrepido animo eft aUocutus,Quid agetis miferifmor ns neme damnabitis,qua mihi exhac uita demigrandum firrmors fanèmihi terribilis no eft, quum ex miierijs ad beatam immortaliratem tranfiturus fim. Adlocnmfupplicîj PlanuoIappcUatum quum duccrc£ur,plcbem ad pietatis MiracuJun i» “udium hortatus eft. ibi ni ôf impetu uenti flammam hueilluc abripientis ac iw» 'iepriméntis ,inta(ftus ferè unius horæ fpatio ad palum ligatus ftetit, adeo ut noua farm enta ÔC uafâ olei plena, confumptis lignis, afferri neceffe elTct, qui* ^ns ignis adiuuari poftet: nec tarnen ita redè comburi potuit quin faluus ad* “’^eenadere pofte uideretur, Qiio uifo earnifexfuftê in hominis caput totis ninbustmpegit.Cui etiamnum uiucns dixit Stephanus, Cùmigniadiudica* Jysfim,ccquid me uis baeulis enccare uelur cancmt'Tum carnirexpraepilato bsculouifcera Bruni traiecif,quem proftratum in cineres redeginatep cos po Jtea in rupe^collocatos uentis tradidit. Magiftratus autem per pracconcm ue* ^‘J’tne quis*mentionê ullam mortis ilhus faceret, nifi hærcricus haberi uellct^ ‘undem^ cafum SC exicium exp eriri.

ROthomagijCuius urbis dues à Caefare Aulerci funt appellati, fuit quidS Conftantinus,qui anno zk'.p. x£//.pro tuendaEuangelt}dodrina,cum iltjs tribus confeisionis Chriftianæ foerjs ÔC comitibus,inngnem martyrqlau ’oni tulit.Is quum plauftro,quo lutum SC quifquiliae urbis euebi iblentiad ul* timurnfuppiicium duccretur,laetabundus ita loquutus dicitur, Nos quidem ^unc excrementa mundi ac reiedamenta fumus,teterrimi coram hominibus

°”^od lattcmur 8C gaudeamus quoniâ odor mortis noftrx fuauifsimua ^ptetiofifsimus coram Deo eft futurus,Sic^ confiantes uitam banc cum «Œleftigandio mutarunt.

TOannes Bccus,Eflàris natus prope Scdanam in Bria ,qu5 propter dotftri* jtnam Euangeltj diu inclufus in carcere multa grauia SC acerba pcrpeffus eC •tt/emper tarnen QC conftanter confeisioncm Chriftianac fidci antea éditant Ktihuit,quû ad indices produtftus, turn uero publiceeo tempore quo degra nuPapalisiacerdott} motus eft,Poftremo TredsinurbeCâpanixmaxima, Uiuuseft combuftus menfe Iunio»anni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l iti^

TR. lÄNCISCV S B RIB ARD in GiUia mdrtyrfa^us «î44*’ FRancifcus Bribardus,Clemonenßs in Solognia,quj Secrctarius Cardinal lis Bellarj dicebatur,poft linguam exdfam, mortem pro cofcfsionccuan geltj fortiter conftanter^ pertulit.

RERVM IN ECCLElt; SIA GESTARVM, QV A E POSTRg; MIS ET PERICVLOSIS HISCE TEMPORIBVS

t«nt,maximarum® per Europam, praefertim uero Germanwiu» Galliam,a Italiam,perfecutionü,ac fandorwn Deimartyrum Gommen-tarif.

PetrusBrulius,nationeLothariflgucs,Arg2 tinæ minifter ecdefiæ Gallicang.Hunc fideles honitn« inférions Germaniæ ac ditionis Imperatoris rogarunt, ut urbes Flandriæ, Hannoniac, Arthefiae^ inuiferet, in quibus multi étant pif Deum^ metuentes,quifatneci* bi cœleftis laborabant,ô^ uerbi Dei confolationcm gnoperè defiderabant.Itacp illuditerpietatis plenumlu fcepitBrulius,ex fentcntia di permiflu ecdefiæ,cui tum feruiebatjco^ cft profedlus in fep tcmb. Anno i y 4 4-50 teftimonio fcripto Martini Buceri,qui eo tempore præ dpuum ecclefiæ mini ft crium Argeritinat fuftincbat. Cùm autê fideliter ac diligenter munus iniun* ôlum obiuiiret,atcpurbes,Vallencenas,Torn?ieum,AtrÂatcs,caffl^,quæï® fula appellatutjinuilifièt, Tornacum poftea fub finem Odobris reucrfus,tan toanimiftudio uerbum Dei cainurbeannuntiarc cœpit,utaliquandoianuis apertispios hominesdoceret.Quamobrê magiftratus ciusduitatiscertior fadus,portas urbis tribus propé diebus daudi iulsit, ipfum^ Bruliû diligen* tifsimè conquirijpr^mio ci conftituto,qui eum uiuum aut mortuom tradidiC-fet.Quarefideles magnoperèpcrculfi, cùm eumapud fc aliquot dies occub taflent, ac ßluum cuperent emittere,3 die Nouembris in Iporta pofitum node per murum demiferunt.Sed cùm iam in foflam defcendiffet, atcp unus ex ifs qui eum dimiieruntfelè in murum in dinaffèt, fœliccm einodem præcar ' do,lapis magnus c fuperiore muro delapfus, tibiam ci fregit.Eô fadum eft,ut ttiane ibi deprehéfus fit,amp; comprehenfum in arcem urbis detulerint. Is eniin ftigoris uehementiam amp;doloris acerbitatem conqueftus auigilibusturrium cxauditus fuit. Cùm autem eo deferreturjmaximas Deo agebat gratias,cuius admirabili prouidêtiaretentus effet turn,cùm uellet effugere earn perfecutio-nem, quam ipfe fiia pracdicatione excitalTet. Is igitur quandiu fuit in carcere^ officio femper fundus eft ueri Si conftantis feftis ac martyris, cum priuatini, tum etiam apud magiftratus,quibus Icfum Chriftum du^ Euangeliuni,no minus libere Si conftanter,quàm intégré ac fideliter cofeffus eft.Eo toto tem pore,quo captiuus in carcere diufuit, permulti eum inuifebant: quidam ftul-ta curiofitate,ut Germaniciim prædicatorem captiuum uiderent: alij impro-ba cupiditate,ut illi renfterent;noiinuni meliore mente j ftudxo ac uoluntatc, ' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Utco-

Ut cognitione Dei 8C dodrina Euangelq ab eo infti'tuerent ur.quibus fumma cuni gratia fatisfaciebat. Vt autem ftudio amicorum fatisfaccrer, confefsio« nemfîdeifuaceditamconfcripGtjnomine nxoriscamad otnnesfideles mittens quam conuerfatn in Latinum fermonem huic loco intexere uoluimus, utcognofcatur qua'nam ratione Inquißtores cum ptjsillishominibuSjEuan gelij gratia comprehenfi s,in carcere progredi fint foliti.

Petri Brüll nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adnxorem.lejuf Chriftus crucifixus falui^

EGojCharilsimafofor in Chrifto lefu.literas tuas legi,admcper Margari-tarn miflàs,quae animum meum uehem enter affecerunt:propterea quod exhis facile perfpcxijtc ac fratres omnes,de me maximoperélaborare.Quôd antcm ad uincula mca pertinct, fint'ne mihi ingrata amp;nbsp;thfiia, an cum magna tneaconfolatione aclætitia coniunda facile tu intelligere poterisab exem-plo earum literarum,quas ad fratres meos,una mecum captos propter uerbS Chriftijhifce dicbus mifi,ex quib. tu plane cognofcere poteris, quid ego tnmcipfo fenferim,ö(f quid altjs uoluerim perfuadere, ac quemadmodum ni* Wpoftulem ab his ac pro his,quod in meipfo nolim præftari. hoc autem (te* ßis eft Deus)ut Dominus nofter me in fua protedlione, atcp in uera cofefsio Ueueritatis cuftodiat. Quanquam domefticus quidem inimicus magnopere •ncaffligit:tamen fandi fpiritus uirtute conteret.Nam Chriftus Ieius,in quo ttgo fpem meam pofui,plus boni mihi præftabit,quàm ego polTem ulla cogi* tatione comprehêdere. Pro illius honore ego me femper exponam, fiue igni ßueaquat,aut alteri tormento,quod ab aduerlärqs excogitari poterit : huiut eemodi tarnen quodDeo placuerit. Reliquum eft utad te fcribam ea quac eX tue requiris,quemadmodum ego interrogatus fuerim, amp;nbsp;tum iudicibus,tum tloâoribus refponderim.In quo quidem nimium longa elTet oratio,fi omnia, Suæ ab illis exme funt quæfita atcç interrogata,aut à me eis refjjonla, uellem perfcribere, ne poflem commode quidem ea ad uos fcribere. Necp exiftimo teea omnia quaerere : fed tantummodo ea interrogata 0^ refponfa, quae ad fidcm dodrinam^ Chriftianam pertineant.de his igiturbreuiter fcribam.

AcprimumdodorHafardus,monachusfedaîFrancifcanaeuicefimô* De/4(r4aun^ ßxtodieNouembriscumadelfetpræfedusarcisTornacenfis,6duicarius fi* to« uelocum tenens, ut uocant, præfedorum aciuratorum eius urbis atqueiu* tifdidionisImperatoris, me interrogauit quid de ftcramento altaris öi. MiC-fifentirem.Cui ergo reipondi fideles qui à miniftro panem amp;nbsp;uiflum accipie ßäntjuere corpus Sd fanguinem Domini noftri lefu Chrifti accipere, non uen tre,aut ore,fed mentc,animo,corde:idcpbeneficio Spiritus, in eis fidem exci* lands amp;nbsp;confirmantis, quac promifsiones ibi propofitas ampleditur. harum prima eft.Hoc eft corpus meum,quod pro uobis traditur. Altera, Hic eft lat» guis meus noui teftamenti,qui inremifsionem peccatorum eftundifur.Quae fiuitidem dodor ex me,fi tranfubftantiationiullam fidem adhiberem.Cuire TränfubfldtU fpondi,mc earn non Crederc,fed panem manere panem,amp; uinum codem mo tio. do fuam naturam retinere. itac^ Spiritum ländum nominate panem amp;nbsp;uinu, cdam poft Cœnam,at® ita me no uereri ut errarem,cùm ita loquerer, ut Seri ptura fanda conlueuilkt.

Deinde quæfiuit, an cum uerba facramentaliaà facerdotc pronuntiata cß fent, ibi in altari uerum corpus amp;nbsp;fanguinem lefu Chrifti efte crederem. Cui refpondi,me nullam aliam recipere confecrationem,quam ea quae à miniftro in Cœna celebranda adhibetur,cùm minifter populo^ qui co conuenit, infti* tutionem lefu Chrifti récitât eo genere fermonis, quod ab omnibus intelliga tur,cum commemoratione mortis ac pafsionis lefu Chrifti,qua memoria tan ti beneficij renouatur.Eam effe ucrâ confecrauonê,quae cx inftituto Domini

in Coena fieri debeat. IllQ uero obfcuru ac tacitS cum pane ferm one attg ob* murmurationê,non efle confecrationê,fed arflionê huiufmodi, quæ adincan tatores, exorciftas Sgt;i. magos potius, quam ad Chriftianos pertinerct. Nam, quemadmodu fatis confiât, Chrifius Cœnâ faciens, uerba fua ad Apoftolos VeMifJi. qui aderant,non ad pane amp;nbsp;ad uinü dirigit.Tum quafiuit exme,qtad de Mif' fa fentirê.Ego ei refpondi,Mifiam, quemadmodöhodie quidêin ccelefiaRo niana dicitur, nullo modo elTe Cœnâ lefu Chrifii, fed potius eius corruption nem,cumfumma Chrifii iniuria,atcp abolitione mortis acpafsionis eius.

De adoratione uerô quæ ibi fit,ego eis concefii,ipfos panem ac creaturâ adorare.In quo cùm mihi refpondi(îcnr,Nos igitur omnes fumus idololatrac: ego fiatim, Vos ergo,inquâ,uidetis in quanta mala uos fi conficiunt, quiuos à uerbo Dei abducentes,ad fomnia fua audienda, 8C docfirinas hominûtradu cunt.Multa alia ea dere dilt;fiafueruat:fed hæcfunt præcipua.

Pofiea interrogatus fui depurgatorio,an crederê aliquê eflc locG,tn quem animæ ex hac uita defcenderent,ut pœnâ peccatis débita luerent.Ego tumre fpondi,me non aliud purgatoriû crederc,quàm fanguinê lefu Chrifti, nequc aliampurgationê quærere. Turn quæfiuit ex me, an crederê culpam fimul^ pœnâ condonari.Cui relpondi,utramcp Deum homini rcmittere,netp dinii* diâ gratiâ facere: fed cùm aliquid ignofcit, fimul amp;nbsp;culpâ ôf pœnam ignofcc-re.Ex quo ilia interrogatio cftconfecuta, quid mihi uidetetur dctotegregi)» Mifsis, precibus,alfis^ bonis operibus,quæpro mortuishominibusqu^i* die fierent.Dixi huiufmodi opera cultus eflc, fine uerbo Dei in ecclefiainfti-tutoSjCam^ ob caufam efle uanos atcp infru(fiuolbs,atlt;j etiam,quia fin^bac fierent,peccata cffe.fcriptum enim eft 14. Roman. Qiitcquid non eft ex fide, peccatum eft.

Cum autem mihi dixiflcnt,omnes Sancftos qui ante fuerunt,0^ eadcm pto mortuisegerunt,errauifle:relpondi,omnesSanlt;ftosfuperioruptatS,quini°f tuis huiufmodiofiScia aciura tribuerunt, ignorantia amp;pcccato implieatos luiflc.ita minime mirû uideri deberc, fi confuetudines fuo temporereceptas fequuti fuerunt. In his quidê rebus me nolle eos à peccato eximerc ac cxcula re.De uencratione aût San(ftorS,quæfiuerant ex me,quid de ea fentire.quib. ego refpondi,nos melius no pofleSantftos honorare,quamfi fidem,quæiuit inilliSjfequeremur.’eodem^modo charitatem, paticntiâ, hpmilitaté, aliastj corûuir£utesimitaremur,quibusilli lefumChriftum fequutifunt ôifimitati* Nam in eo quidê tantummodo nobis ad imitationê proponi debent, in quoj Chrifto domino conformes extiterunt,cius^ exemplu fequutifunt,ficutmo net Apoftolus,Eftote mei imitatorcs,ficuti ego fum Chrifti.Feftos uero dies SantftorSinftituereac celebrate,ieiunia uigilfis eoruindicereat(pobire,ima* gines effingere,eisc]p accenderc candelas, hoc non eft Sandfoshonorare.fcd potius ex his idola facerc, eos^ omni dedecorc afficerc. Hoc autêita elfe, il* lud facile déclarât,quôdilliin hactnanentes uita,huiufinodi cultus femper de teftati fuerunt.

Qiiæfiuerunt etiam ex me, quid mihi uideretur de fifdcm Sanêlis orandis atcp inuocandis, eorum^ intcrccfsione apud Deum. Refpondi earn dodtrf nam non eflc Dei, fed potius blaiphemia eius non fcrcndam. Hoc enim mo* do illis attribui,quod ad unS Deum pertinet,qui folus res cognofcitabfentcs: quam poteftaiê iàntftis defundlis attribuunt, cùm crcdunt illos audire preccs ipforûjcùm eo« orant,quafincccfsitatcs ipforû cognofcerent.Præterea huiul modi dodfrina cum Chrifti contumelia eft coniuncfta,qui unus mediator,ad* uocatus,atcp etiâ interccflbr à Deo patre eft coftitutus.Attp hoc quidê de fis, qui ex hac uita decefler unt,intelligendS puto.Cacteri uero, qui in ca rcmanfe runt,alfi pro alfis orarc poffunt, amp;k mutuis precib. orationibus^ adiuuwe.

Qiixftio ucrô de libero arbitrio minime fuit prætermiflan’n qua diligenter Qu^flio deîigt; ’me quæfitum eft,quid de eo fentirem.Refpondi, ut fermo de libero arbitrio nbsp;nbsp;nbsp;arbitrio,

pfo dignitate rei haberi pofsit, hominem pro diuerfo ac uario ipfius ftatu, in quouerfatus eftuariè confiderandum eife. Primùm, credo hominem primG ’dfiinilitudinem Dei atqj imaginem creatum,habuiirelibertatcm tam ad bo ’’mn quàm ad malum, eumep folum quæ eflet uis SC facultas liberi arbitrtj co--gnouifïe,quoad in integritate fua permanfit.Sed homo mifer atep infelix,hoc f^eidonum no diuretinuit,fcd fuo pcccato illud amifit.necp is folùm, uerum ftùm ij omncs,qui ex naturali Adg femine funt orti ac propagati,adeo Ut nul bm prorfus facultatem habeanr,qua relidliin fua natura, aliquid boni coram Deofaccrepoßinufed omnia in ipfis praua reperiuntur. Nunequidê, utqcF ’'erum cft dicatur,nullus eft ex filqs Adæ, qui ullam boni fcintillâ habeat, neç ^uidem poteft ullum liberum arbitrium habere: omnes enim homines natu* •^’fiiacurrnntadmalum. itaep Apoftolusdicit animalem hominem non per« dpere quæ funt Dei, ea etiam ftultitiam illi elle. Apud Ofeam Dominus ita in 9mt,O îirael,pcrditio tua ex te.Et alio loco dicit Âpoftolus,prudentiam car--’'isiniinicam efle Deo, Hæc Spiritus teftimonia fan's oftendunt nullum libe-mmarbitrium ad bene agendum nunc efle in homine coram Deo. Dico au-

nominatim corâ Deo, prop terea quod homo multa egregia opera, ipià ^Peciebona,coram hominib.faccrepoterit,ut parère legibus,ijs in rebus quæ txtrinfecus præftantur : fed iudicio Deihuiuimodi opera omnia nullius funt pfæcij,atcpetiâpeccatafunt.Ciuæautemha(ftenus dixi,intelligitedeeo, qui Spiritu Dei regeneratus non eft. Veniamus nunc ad hominem Chriftianum, bnguine Chnfti baptizatum, qui iam in nouitate uitæ ambulat. Huiufmodi Domini Chriftus lefus liberum arbitrium reftituit, eiusep uoluntatem ad om-

bona opera reformat. Nelt;p tamenid perfeefte. Nam ut bonum opus pie-perfede^ præftetur,nunquam in eo rcperietur:fed nouo fubinde Dei au-indiget. Hoc enim Apoftolus de fe teftatur, Romanor. r //. Vclle qui*

^tm mihi adeft,fed perficere inmeipfo nonreperio. Itaquenoftrum liberum ”’bitrium,amplius non eft in nobis,ficut in primo fuit homine,qui bonum ut «olebatjita efneere ac prgftare poterat. Atqj hie quidem defedus à corruptio ’lenaturg noftræ proficifcitur,non ab imb ecillitatc ulla lefu Chrifti reftaur ato m.Et delibero quidem arbitrio hæc funt,quæ ego amp;nbsp;fentio ÔC credo.

Pofteadebonisoperibusitaexmequæfiuerunt, Cum homo non habcat ^onaopera, Hlfeipfo facultatem prgftandi bonum quoduult,nullaigitui poteft bona ope ^’tfficcre.Quibus turn refpondi,hominem quidem per feno pofle, adiutum HeroSpiritu Dei, bona opera amp;nbsp;Deo grata poffe facere. Quod autem opera lint bona,aut Deo accepta, id ex ipfius hominis natura aut facultate non exi-^we,fed totum proficifei à uirtute gratia Chrifti, co in homine habitantis, 'ïqûe opera cfficientis.Dixi illis idem in homine fieri,quod in arbore, quam ptius oportet bonam efle, quam frutftum bonum adferat : in his etiam ipfum bominem agere,0if coopcratorem effe eorû operam, quibus etiam uita æter* nainScripturapromittitur.

Sequuta deinde eft quæftio de Iuftificationc,in qua refpondi,nos fide iufti lußificatio fi/ ncan,quemadmodu dicitur tertio ad Romanos capitc.Quomodo,inquiunt, dci, folafide.^annon etiam bonis operibus amp;nbsp;charitateiuftificamurf Quibus ego tdpondi,nulla huiufmodi opera,nec charitatem reperiri in ullo homine, qui nonfitiuftificatus.Quid,inquiunt,nonpotcrithomo,etiamfiinpeccatomor tali fit, dare eleemofinam propter honorem Dei, quem fuper omnia diligitt* Noninquâ,nam pcccator quidem aliquis pauperi bona fua elargietur,fed no tam caufa honoris Dei,quern fuper omnia diligat,quam humano aliquo Audio permotus. Nam fi Deum in primis diligcret,peccatum no ita placeret ei,

ucnfam^ à Deo peteret.Ac de bonis openbus ut fuprà illis reipondi. QnidfitfiJef. 'Pquæfiuerunt ex me,quid ego nominarem Fidem quæ ita fit

Utfola hominem iuftificet. Quibus ego refpondi,Fidem elle certam antmi perfuafionem,per Spiritum iàntJlum fadam de mifericordia Dei, eius^ bo* na in nos uoluntate, in Euangelio promifia S)C oblata. Hæ auiem promifsio* nés de amore ac beneuolentia Dei erga nos in Chrifto lefii filio eius exhiben tur ac prgftantur.Hac fide nos ftatuimus ac perfuademus nobis,fentimus, Deum uelle nobis peccata noftra ignofeere propter Filium iùû, in quem nos credimiis.Ea,inquiuntjnon eft definitio à Paulo pofita, Heb, ii. Ego uwo quam,in diuo Paulo earn reperio.

Trdtîùiort« nbsp;nbsp;De traditionibus hominum interrogatus ab iHis,fi eas amplecficrcranom

fl,ne afpernarenrefpondi, me eas approbarcacrecïpereutbonas,quacaan-' nem altquem politicum amp;nbsp;ciuilem referunturrcæteras ueroimprobarcacrc* pudiare:cuius generis funt, prohibitio coniugfj fada iàcerdotibus aemona* chis: item interdidum uefeendi carnibus certis diebus, aliæ^ quïfquiliae, aC ceremoniæ huiufmodi, quibus obligare uoluntanimas, etiam pcenapeccatl mortalis propoßtä»

De imdglnib. nbsp;nbsp;Poftea de imaginibus interrogatus,an fas efiet hominibus fidelibus cas ha

bere:refpondi,quôd ad me quidem attinerct,menullas planérequirerc/asep in templis Chriftianorum minime ferri debere.His enim fîmulachrisipfateni plaprofanari,qugdedicanda efièntad uerbumDeiaudicndum,adininnfi27 da facram enta,ad preces publicaS faciendas, quarum rerum fanditas, nnagt-* nibus Sd fimulachris anteponenda cft.Demonftrabam autem huiufmodi aut fida fimulachra,aut pidas imagines, fæpe ipfos homines à uerbo Dei deuo* care.Cæterum inquam,in aedibus priuatis admittuntur amp;nbsp;ponuntur,utresirt differentes,modô nulla idololatria adhibeatur.nam turn quidem ex domibua font auferendæ. Veruntamê,quôd ad meattinet, cùm uideam eas uerbo Del tam præcifè prohtberi,ego ftatuo Cas nullo modo admittendas, neque uUum pofle earum ufom efle bonum.Nam cùm effidor effedorep imaginis male« dus eft à DeOjtum etiam ipfà imago, quemadmodumiàtis peripiciturexoa pientiæ 1 ibrojcapitc / / Z. x / ƒ. A-/ z/,ôd X r.

De Baptiimo me etiam intérrogardnt.inquo exiftimo eosmealiqucffl Anabaptiftam efiearbitratos.Ego autem refpondi, Baptifmum eflefignuirt eius foederis, quod Deus cum Chriftianis inftituit, teftificatus fe Deum no-ftrum ac feminis noftri efle uelle: in quo etiam teftificatur fe noftra nobis pec cata remittèrè.Hanc autem Dei promiisionem, Baptifinusaquaenobis con* firmat. Namficut aqua abluuntur corporis fordes, ita maculx animarum in Baptifmo eluuntur ac tolluntur, id^ uirtute fanguinis Chrifti,q'’‘ turn Opera tioneSpiritus fandinobis communicatur.Pra^tereaBaptifmus eftfignum afsiduæ mortificationis,quae in nobis efle debetNam quemadmodum aqua capitiinrjcitur,ad moments tarnen tempon's, nonUt prorfus fubmergamun ita eadem morte uitæ praccedentis fignificat, ut uitam fufeipiamus nouam Si degamus. Ac Baptifmus quidem communicari debet omnibus, turn pucris acjnfantibus,tumhominibusadultis,quinomenChriftiprofiteriuolunt,Di co autemhomines ad grandiorem actatgm prouedos,quiin infantia pueritia que baptizati non fuerunt.Itaque tunc cùm ad fidem ucniunt Chriftiana,ba* ptifandifont.Quodfinolucrintfacere,habCntcS opportunitatê,ut content* ptores fandorS Dei inftitutorS,nunquâ in regnO coelorS ingredientur.Infari tes autêfideliS, quamuisnon habeantfidêaduefficace eiusquod credendû eft propter aetatertamcn in fide parentSjin Baptifmo praefentandi font.nS uir tute promiisionis Dei,eius^ teftificatione ad ipfum pertinent. Quod aStad infantes p€rtmet,qui fine Baptifmo moriuntur, quorS quidêparentes funt fi .

LIBER. I I I I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»?

deles,aut alter corS,credo eos ad Den pertincre,ncc^ in Limbo efte,quémad modum hadenus perfuafum fuit.Necp enim Deus gratiam fuam alligat facra mentOjUt fine eo fui elTe non pofsint,modo infantes huiufmodi fint, utfacra-mentum accipere potuerint.

De uotis autem quæfiuerunt ex me, an homo Chriftianus uouere pofîct chrifiianivsM sttj perpetuis rei alicuius uotis fe obftringere.Ego refpondi, hominem Chri uouerepoßit. ftianum pofieuota nuncupate earum rerum, quasamp; gratasDeo efiecerto

in fua efie poteftatemon aliter. Et quoniâ facile cognofcebam eos prae dpuede uotis monafticis quærere,refpondihominem non polTe uotum face teperpetuaepaupertatis aut obedientiac,multo uerominuscaftitatis. Qtia* Riobrem eos quiita uouilTentjUeniam eorum uotorum deberca Deo petere* uocatosc^ ad rationem uitae contrariam ci quam ante uouerant, polTe earn fu fiiperefine ullo fcrupulo côfcientiæ eius,quae prioribus uotis obftrida 0^ ob hgara uideri poflet. Verum quidem eft,quod ad tempus aliquod,harum rerS uota nuncupari acfieri pofiuntjfed non in perpetuum*

De Confefsione uero refpondi, me debcre turn coram Deo meo quotfgt; Df coßßiont, dæ,atq5 omni loco,tum etiam coram ho minibus recognofccre miferum pecgt; catorem,qui quotidicdamnationem mereatur, nifi efie^ratiaDei, quæ no* ^isperChriftum impertitur. ita dclida 0^ peccatamea Deo confitcri debeo, eorum^ueniam ab eodem poftulare.Huiufmodi confefsione referta eft ScrI ptura,eacp ufi Prophetæ, Apoftoli,cactericp omncs,qui pie Deum coluerunr. Quod autem ad homines pertinct, fi proximum meum uerbo aut re offendi, debeo ei delidum meum,aut etiam plura,quibus eum oftendi,confitcri,ut 8C fgoei,Scipfe mihiplacatus reconcilietur, omnis^animioffenfio deponagt; tur, amp;nbsp;mutua beneuolentia confeructur. Eft etiam aliud confcfsionis genus, quod uerfatur in confilio petendo de qs rebus,quaein aliquam dubicationem fonfcienriæfcrupulofæac perplexæ uenirc pofiunt. Vtfi quifpiam dubitcc dercaliqua,propter quam confcientia ipfius fit pcrturbata,quâuis mifericor* diam Dei cOgnofcat in promifsionibus : quia tarnen eas generaliter confide* •^aqnon proprie ad fe applicat, in aliqua dubitatione perplexitatecp uerfatur: tumredèfiet ÔC fapienter, fi homo ita perplexus ac pCrturbatus, prudentem sl^quem quærat,SC confulat,cui pofsitmoleftiam animi fui declarare.Tum uc •^0 is à quo confilium petitur,debct proponerc particularesScripturaefenten iiasdemifericordia Dei,quibus alterum confolctur,eumcp omni fcrupulo li* IjereLHoc autem confcfsionis genus maximopere laudandum eft, ut à Deo pfofedum:ex quo etiam confefsio auriculan's fuit introduda.Nam illud qui dern fiebat in fecreto,at(^ inter duos,quemadmodum ifti fieri uoluntin con* fefsione auriculari quae quide ex Deo non eft,nccp teftimónio Scripturæ fan* dtæ approbata. Nelt;p enim Dominus fuperftitioiàm peccatorum enumera* tionem ab hominerequirit.nefieri quidem poteft; quemadmodum prophcgt; uDauid fatis oftendit,cum dicit,Domine,pcccata quis intelligitÆf mox eo inPfalmo x /x. Ab occultis munda me.Papa tarnen hoc iubet,etiam fub pec* «to mortali, ad minimû quidem femel in anno. Itaqj Cgo huiufmodi cdnfef* fionem reiicio,ut gehennam confeientiarum, abyfTum gurgiteni inferorCf, ad abforbendas ac deuorandas miferas animas aCCommodatum.

Ex me præterca quæfiuerunt, quid ego de uirginitate Mariæ fentfrem, äti Tieuirginitt^ cfcderem cam uirgine filium fuum peperifte,acpoftca permanfifTe uirgineiti.' Mdri*. Ego autem refpondiarticulûfymbolfiCrcdoconceptumfuifledeSpüritufan dto, natum ex Maria uirgine : attç etiam credo earn in iiirginitate perfèueraf* fe.Tum dotftor Hafardus, ut eft homo plane ftupidus ôf iridotftus. Quid, in* quitjtc mouet, ut credas uirginitatem Virginis ,■ cum non fit locus ScripturaC quo id probari queat;'Cui refpondi} me fatisdare rnatnifeftereperiffe.nam

fcriptum eftjquodlofeph camnoncognouerat, quamfilium fuüm primogc* nitum pcpcrit.Tum file tacuit,nccpoftca quicquâ dixit, Multafunt alia, qux ex me quaefiuerunt : fed hæc funt præcipua ëi. maxima, qua: tibi fan's elfe de* bcnt.Die ueneris dodores fupremi têpli, magifter Fiablus,amp; magifter Auer tinus,mefuntaggrefsi:ut ó^hodie doctor Hafardus. Hiomnes conanturme haereticum conuincere,praccipuê in ea parte dodlrinae quæ ad MilTam pcrti* net.Neq^ dubito,quin magnoperè cupiant cam fibi fàluâ rclinquimecimme* ritójUt quæ culinæ ipforum maxime inferuiat, Si. un^e quæftus ubcrrimus ad iilos redcat, Sed Dlt;sigratia magiftratus amp;nbsp;indices optime animaduerterunt, me minime mutum,nelt;p ucrbo deftitutum.Nam eis plane nihil concefsi ; fed quod de illis dicendum erat,præter illorum cxpeôationem,uerèlibere^dc* monftraui.Cùm ipfi ad me uenerunt,iatis afperè fum loquutus. In quo quidS fi uerbis paulô liberior, modeftiam Chriftianam non confcruaui» oro Domi* num ut mihiignofcat. Amor ÔC zclus honoris acucrbi cius, meita animatum reddidit, atcp impulit, id^ præfentc magiftratu. Quæ res quofdam lætitia,a* lios afFecit mceftitia, ut à me cum contumcltis difcedcrent, uerùm id mcnon conturbat.Necpenim meliorfum,quàm Dominus meus flCmagifteramp;cagt; putjlefus Chriftus.Tu mea foror atcp omnes fratres,Patrem optimum nofttd oratepericfum Chnftû filium eias,utmeSpiritufuo iando conhrmctin ueri täte uerbi fui^atcp incrementum fidei bonorumcp coeleftiû mihi tribuat.Equi dcm,quodmei eft offictj.cum pro tota ecclefiaorabo, priuatumqûepro teac Margarita optima fororc mea. Dominus mcmor fit eorum ftudiorum SiC of* ficiorum, quæ in me ea contulit, amp;nbsp;adhuc confert. Gratia Domini noftri te* cum fît»

i/lUa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiufitm PetriPrulij adfratrespéri»

OMnibusfidelibus, qui perfecutiohem patiuntur propter prædicationé Euangeltj auditam,aut domiipfbrum defenfam, quifuntTornaci,Val iencenis,Infulis,Atrebati,Douaci,atcp in cæteris urbibus ac locis,Petrus fini liuSjferuus DeijmilTus ad uos inuifendos, ôf animos ueftros ætcrno Deiuer* bo confolandos,gratiam,pacem SC mifcricordiam à Deo pâtre gt;nbsp;Si diledo fi* lio eius lefu Chrifto domino nofi:ro,exoptat dari uobis, SC perpetuô in cordi bus ueftris confcruari, Amen.

Ego, fratres', femper gratias Deo mco ago in mets precibus,quod uolue* rit nos fuos elfe dcclarare, ea communioneacparticipatione difciplinæ, qua filios fuos caftigare folct.in quam etiam uocauit ac recepit nos, ne cum malt* g no mundo pereamus, à quo quidem nos morte charifsimifilô Fui lefu Chrigt; i redemit. Certè, fratres mci,nobis,nobis datum eft è cœlo,no folùm ut cre* damus in Chriftum,uerumctiam utaliquid pro eo patiamunquod quidêom nibus credentibus non eft impertitum. Sed quemadmodum teftatur Paulus in fua epiftola ad Philippenfes,cft donum Dei fîngulare.Hac rationcnos co* gnofcimus ac fcimus nos cius efîè,atque etiam ex domefticis ipfius,ifta£g om nia riobis in bonum cederc : cùm optimus Pater nos ita amet, ut cruci atque éfflidionibus Filtj primogeniti conformes effîcianqui quidem peccatû nun* quam fccit,nec dolus inuentus eft in ore eius: amp;nbsp;tarnen crucem perpeflus eft. Hane autem acerbiftimam mortis poenam propterca fuftinuit, ut nos â mor* tercdimcret, cuius imperio opprefsi tenebamur. Is, inquam,ita eft paffus, ut fuis doloribus noftros dolores SCafflidiones fandificaret, Nam nunc qui* dem nos carccrcs,uerbera,iudicia,ignem,catcnas ferreas, irrifiones,ludibriji, èc contumelias no metuemus: nullas deni^ machinationes at^ incurfiónes diaboli SC mundi utmaledidas pertimefeemus ; fed ea omnia perferemus ut teftimo*

LIBER î I 1 L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51

^cß/monfa fîgna fummae clementiæ ac bcâcuolentiae Dcï crga nos. Planêj quot;atres tncf, lefu Chn'fti mors nos à morte æterna, quam meriti eramus, libe*

etiam corporalem noftrâ morte fandificat, Carccres eius noftros fan ’^■Keanncius flagellatio,noftrâ: iudidû illiusjnoftrmuincula eiuSjignominiæ ^ontumeliacœ,noftras ßndificant.denique quicquid nos patimur,eius com* ^unione fit {andum,quoniam ei'us caufa tolcramus. Quare ne perturbemut jnnoftris ærumm's Si. calamttatibus, quafi nouac atep alienæ nobi's cuentrentî •fdcontrapotiuslætemur cuminuarias huiufînodi calamitates inddimus, Rentes quôd affli'dio parit patientiâ,paden tia probadonê,probado fpcm in ^co, qua:non confundit : propterca quôd chantas Dei in cordibus noftris pff SpidtûfandûdifFuià eft, fides® noftra nonalitcr, quàmaurû amp;nbsp;argents pnbéii wfornaceperfietcur ÔC ülufiratur. Quemadmodûenim debonitateauriamp;ar 8fnu,nonfacilèiudicaii poteft,nifiea in indice lapide aut igné explorentur aeprobenturnta qualis fit fides uninfcuiulq} non bene perfpici poteft, nifiad «xamenaffiidionû ÔC probation? adducatur. Turn enim cognofcimusfupcr '^cpetrâ, an fuper arenâ ædificati fimus : feménne fimus iparfum in terra bo* 'f'^nijan iadü inter faxa, att^ fubitô enatfl Si fublatutaurû Si argents,prctiofigt; ^yclapidcsinuerofiindamcnto ædific3d,anligna,ftipule,ftraminajadignis, *^eft,afflidionis confumptionêopportuna. Fratres, reuocate in memoriam ^'^s,quifiierunt anteuos, Dominoep placuerünt. Cogitate omni tempore, ^ddufuuenerit feruis Dei. tum uos maxima lætitiæ caufam habebitis, cùnt widebitis uos qs fimiles atque conformes,qui Deo purècafte^ fcruientes,hu Vfmodi moleftias uitæ Si aerûnas perpeisi fuerunt.Teftis certe cft Icius Chri* ßus,antc cuius Apoftolos imprj Prophetas perfequuti fuerant, quemadmo* dum poftea Apoftolos funt perfequuti,Si poft eos Euangeliftas, ac paftores P'imæ ccclefiæ Chiriftianæ: omnes^ qui à primis mundi temporibus,ufcp ad ^’æcnouifsima,intégré Deoinièruireuoluerunt,abimpijs hominibushuid ’l’undo deditis afflidi Si uexati fiierunt. Etiam in mla domo Si farnilia patrie ’’oftri Abrahæjhuius conditionis ijjecimen editû fuit. Nam is qui état Iecungt; dum carnem,filius ancilla: Agar, perfequebatur eum qui crat fecundum fpiri

filiûliberac, Sarac matrisfamilias. Si qui infeftantur Si uexantur à ffatri«* .

ac proximis,cogitent nihil ipfîsaCcidere,cuius exemplSinptjsaciàndis quot;OminibuSjDcum metuentibus,non editum fuerit. Vidcant AbelS, probSft liumDçicpaniicum, àfratre Cainoper irtuidiâ interfedS. Diuus loannesiri pdmafua epiftola,cius caedis fadæ ration? adfert,Videbat,inquit, opera iûa iTiala elfcjfratris üerô efte bona.itacp inuidia motus,fratrêôccidit,non aliâ ob caufam,nifi quôd à uitæ impiæ ratione confuetudineep abhorrebatac difsidé ^at.Qyitaliapatiuntur,memoria teneant, quæ MatthæixôdLucac x//.aDcgt; tnino noftro dida funt. Quôd fi qui à proprijs liberis aut uxore affliguntutj contcmnuntur,irridentur,exemplS Noe Si lob fibi proponant. Vidcant Mo fen ôd Aaronem à familia Chore, Dathan, Si Abiroh, magnis iniurqs contu-affedos.Confiderent Dauid?,qui tarnenfuitrex: Si intelligent eum «Saule ôdàfratribus ati^ etiam proprijs filtjs eiedS atque cxpulfum* irrifum, eo^compulfum,utinmontibus locis^ defertis uagaretur, atep probris omnibus à Semei afficcretur.Iam ucrô ejuid Ehæ uiu uenit, cius^ fucceflbri Eli* fæo,Efaiç,îeremie,Ezechieli,alijscp Prophetisfitatp ob hanc cauiam,Steph% nus ludæis cædê omniû piorû ac fideliû feruorû Dèi exptobrat. Manaflès uc ro,nonne uno cod?^ die earn cædê cdidit,in quaHietoiolyma fànguine Pro phctarûredundauitf'Arœ hoc quid? Chriftus Matth.xx/jijfdêludaeis memo tat ôdexprobrat, propofita parabola eius, qui Opctarijsuiheâ fuäteliqucrat: cuiusferuos necauerunt,tum eius etiâfiliS. Exiftimo, ftatreSjhacc quæuobisi comemoraui ac,ppofui,nullä animis ueftris ^tmbationê allatura. Intelligitis

cnim ea eiufmodi cflcjUtà Déo authore acgubernatorc ccdcfiacprofîdfcarii tur.Quæ ego hoc quidem tcmpotc adüos fchpfi, idem antea libenter faâu* riis, fl mihi ullo modo licuiflet in domohoipitis mei, ôi. cuftodis ipfius arcis, cft enim homo plane ignarus,à quo nec chartamnecattramentû obtinerepo tiriflem.Nunc autem etfl in maioribus flm loci angufttjs,quàm fuerim apud il lum,poirum tarnen cor magis quàm antea dilatarc, acuobis liberius explica* re.Quare accipietis hanc epiftolam,ut ab eo qui gratiam Domini noftri non minus uobis quàm flbtjpfl exoptat»

FRatres mei,mihi bonum uidetur,fl hoc modouos afficiam calaEtitia,quâ capio exijs affli(flionibus,quæ nobis euenerunt jUtuos quotpmecSgra-tias Domino agatis, atcp unà in meis uinculis ÔC afflidionibus gaudeatis Jfti enim funt fruôus eius dolt;îlrinæ,quam lios didicimus, fi quidem lefum Chriquot; ftum crucifixum didicimus Si cognouimus. Nullus ergo noftrûm dcficiatac deipondeat animû:perfeueret âutemin propofita difciplina breuiadhuctcm pore:Slt;:is quiuenturus eft ucniet,nccmorâullamfaciet. intcreaiuftusmeuS fide uiuetiquôd fl fe fubtraxerit, inquit Dominus, animae meac non placcbit* Quare id quidem nobis cauendum eft. nam uosicitis eos faluos tantummo* do futures,qui uflp in finem perfeuerauerint:etiâ eos, qui certât luda aut cur fu,ut uidores corona non donari,nifl légitimé certauerint. Quapropter datc operam, ut uos ueros leiu Chrifti milites exhibeatis, neque animô moHiore, magisqùe ignauo fltis, quàm tj qui militant iub aulpicijs terreni alicuius In»gt; peratoris : qui quidem femel icripti, iacramentoqùe obftriÀi, nulla inrcfiM Compdrtàiô p.arcunt,quae ad gloriam Imperatoris ipforum pertinerc uideatur.Nullx funt ubifsquifii^ê foflætamprofundae,autmuri tamalti,autbombardæ tamhorrendæ,nulla dufiuiunti nbsp;nbsp;acies inimicorum optimo ordine inftrutfla Si parata, quam illi non contem*

nant, tdque ob earn caufam, ut fuo fatisfaciant officio, quód iurciurando fa* cramentoque obftridi promiferunt. Vos autêm diabolo ÓCmundorenun* tiaftis, afcripti in numerum eorum militum qui homen fiium Chrifto dede* . runt.Nunc ergo nihil uosimpediat,quó minus ftrenuos ac fortes milites,fer-uos^ fideles Regi ueftro oftêdatis Si praefietis.Is cum Angelis fuis èfuperió , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re lo co uos intuetur,amp; libenter certamen ueftrum ipclt;îlat.quôd fl uos non ia

tis fortes eftisjparatus eft defcchdcre,ut uobis opem ferat,quemadmodn Di ÙO Stephane cœlis apertis adfuit.

Nam quodipieperpeflus eft,cum uerfarctur inhuiuimodicertamine acai micatione,eô eft paffiis, ut uos nuncuidfores aduerfus omnes inimicosred* dat,quemadmodum is ftios admonuit,in mundo afflitftionem habebitis: fed in me confidite.nam ego uicimundum » Et ficut ait eius Difcipulus j Hæc eft uitftoria, quae mundum uincit, fides ueftra. Quod fi aliqua eft res uobis pro* xima.uaideque coniuntfta,quac officium ueftrum impediat, abijeite earn, at* que excindite, etiamfi uefter oculus, manus, autpes eflet. Quibus corporis membris intelligit eos,qui non minus funt nobis chari ac prctiofî,quàm ocu* lus,nec minus utiles,quàm manus,necminus neceffart)»quàm pes. Âtç hoc ita elfe ipfe Dux latis oftendit,cum milites fuos itä àdmônuit, Qui diligit pa* trem aut matrem plufquàm me,non eft me dignùs: Si qui uxorem, aut fuos 11 beros plufquàm mediligit, noneftme dignus. Denique quinonrenuntiat qs omnibus, quæ habet,propterme,is me dignus non eft* Atque haecqui dem, fratres, maiorihominum parti grauia alienaep uidentur : uobis uerô j ut ego exiftimo, non ita, qui Chriftum àmplexi eftis çaflum, Si tormentis fuih misqûe cruciatibus affedum ô^afflidum, antequamin gloriam fuam ingref fus fit:atqae eum didiciftis crucifixum,ut unà cum eo, ficut uera ipfius tnêbra' H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crucifigainini,

ducifigamfni. Vós etfam in fchola ciüs didiciftis, oportcre in primis ut difci* pulusabnegetfemehpfunijS«: cius cruccm tollat, cumcpfequatur. Quimetu howm malorum oftenfus,rctroccdet,difsimulabitcg cum mundo,exiftimans fefine cruce ferenda pofTe elle Chrifti difcipulum (non ego iam hoc dico,fed Adpatientiant ipfeMag{fter)feipfumperdit. Dicit enim Dominus, Qin diligituitam fuam hortatur fait' inhocmundOjisinfeculo uenturo earn perdet:amp; qui perdit earn inhocmun do,is cam conferuat in uitam æterriam.Hoc autem optime cognouit D.Pau* lus,uerusIcfu Chrifti Apoftolus, cum fratres cum rogarent,neHierofoly* mamproficifccretur, Ego, inquit,uitam meam nonitapretiofam 8gt;C. charam bbeo, Is etiam ad Philippenfes dicit, fc omnia huius mundi ponere à tergo, atqueadres ipiritualesaccozleftes extendere,utpræmium uitacæternacap* prehendat. Atque hac quidem in rc falfo ÔC calumniofeaccufamur, quafi au* thores noftri mali,qui dies noftros breuiotcs cfficiamus. Necenim is qui iuP fuimperatoris aliquoprofedus eft, ut uoluntatem cius exequatur,fiincur* •■ensinhoftes,abijsoccidaturautuulneretur,authorerttmalifui,autpropriac rciismortis:fed contra,utftdelis feruus fortiscplaudabitur,qui uitæfuae parce renoluerit,utuoluntas Imperatoris fut amp;nbsp;mandatum præftaretur: ita nobis H^ocjeuenit.Etenim ij fuqt inimici Chrifti, qui nullo modo ferre poflunt, uC honorem cius tueamur,0^ uoluntatem copleamus.Itatç nos ita tr a eft a nt, affli §unt,uexant,noftros^ dies ÔC annos breuiores efhciunt.Etita quidem nobi* Icumagunt, quoniam adipforum i Jololatriam,fuperftitioncm, blafphemia, adomnemin potucibocBintempcrantiam atcpimpudicittam,alia^eorum maleficiaamp;flagitia, à Regenoftro prohibita, conformarcSd accommodate nosnonuolumus. Vehementer nosoderunt, quodteftemur operaeorum eflemala, damnatac^ à Deo, etiam ea quæ uidentur ipfis efle optima amp;nbsp;prae* ft^ntifsima, Ea enim non foiùm funt introducfafineuerbo Dei, fed maxima EX parte contra ipfum uerbum Dei inftituta,cum lefuChrifti eiusep mortis contumelia.Vos intclligitis fratres,quæ dicam opera: 6Cproptcrca nos perfe lt;]uuntur,Ifti funt San(fti,qui ab alijs iiolunt attingi, uerentes ne aliorum taeftu-waculcntur aut polluantur. Ifti funt montes, quifîmulatqp attatfti funt, fubi* tumignem,fanguinemcp euomunt, infilios Dei magnis clamoribus uocife* tantes.Etquemadmodumfuprademonftrauijnihilinnosfaciuntautdicunt, quod infidèles feruos Dei,qui nos præcefterünt,antea fatftum nonfucrit.

Quid ego dico in feruosfimo ucro in ipfuth Magiftrum amp;nbsp;Dominum gio* Chriflutfalt' fiæ,DeiFilium,quem uini potorem 5lt; edaccm,Samaritanum,incantatorem, âifpttxipl»' dæmoniacum jfedueftorem uocaucrunt. quern quidem ftcerdotes in manus Romanorum tradiderunt,d quibus colaphis caefus,coniputus,irrifus, ifiim* wo capitc ufque ad pedes flagellatus fuit,corona fpihea cerebrum cius perfo diente redimitus: poftremo condemnatus mortis, omnium quætum effent, turpifsimæatque tetcrrimae:eaautem erat mors crucis deteftanda. Atqueut Eummaiore dedecore ignominia^ afficerent, medium inter duoslatrones, quafimagiftrumeorumducemque fufpenderunt. Atquehis quidemtantis contumclqs,amp;iniurtjs cum affecerunt,qui eorum caccis lumen oculorum re* ftitueratjfurdis^fenfum audiendi, quileptofbs eorumplanemundauerat, mortuos ad uitam reuocaueracdenique omnia beneficiorum genera inipfbs contulerat. Et tarnen pro referenda his tarn praeclaris opcribus ac benenetjs gtatia,nos uidemus quam male ilium traeftauerint, quamcp gratiam ci reddi* derin t:qui quidem ut crat iuftus coräm hominibus,ita etiam coram ipfo Deo fuit.Is tarnen, qui lignum fuit uiride, haec Omnia tam acerba indignaqûe pertulit: nos uerô qui lignum aridum fumus , ad exardefeendum con* flagrandumapti atque opportuni,quid expctftarepoffumusautdebcmus? An arbitramur nos in paradifum ituros fine uUaincommodorum perpefsio*

ncr’Ncfallamus nofipfos, Per multas afflidiones nobis eoueniendum elk Nos fcimus duas tantummodo uias eire,neque aliam elle tertiam. Altera ca* rum eft arda amp;nbsp;angufta^quae difficiles amp;nbsp;alperos aditus habet:fed in dus cxi^ Du,g uix. æterna reperitur. Altera eft lata atc^ fpatiofa, quæ quidem commoda amozna^uidetur, nulla Habens incommoda amp;pericula:fedin exituaefine cius funt dolores,nam ad damnationem ducit aeternam. Prioris uiæhæcfunt incommoda Si mala:paupertas,afflicftio, infamia, bonorumhuiusmundiin-digentia ac inopia,pefsime tradlari ab nnoquoque, in exilium mitti, in carce* rem conljci,igne cremari,inaquamfubmergi,truncari capite,bellijs immani* bus obtjcijalia^ multa grauia tormenta atque opprobria perpeti.Sed om-nes huiufmodi calamitatcs,non funt condignæ ea gloria, quae filijs Dei eftre uelanda.Sedquemadmodumteftatur Äpoftolus,ll.Corinthior.IIII.cap.in* gens pondus admirabilis gloriæ nobis pariunt,cùm earumacerbitasinhacui ta fit breuis SC momêtanea.Propter autem has propofitas moleftias ôf ærum nas,perpauci iftam uiam ingrediunturjin ea^ infiftût : fed omnes prope eam auerfantur,maluntq} illam amplam uiam ingredi, quàm exiguam iftamfemi* tam.ltaquenosinhac,Fratres,infiftemus, eam^ tenebimus, quantumuisar* dua elfe uideatur,cûm prælertim optimum certilsimumcpinftitutiitinerisdu cem hàbeamus lefûm Chriftum,qui omnia huius itineris incommoda,mole* ftias, amp;nbsp;pericula peruafit ; quo ducenoftro ac direélorein eiuimodipericulis perirenullo modopoftumus.Namquemadmodum dicitApoftoIus,unus exijs qui ab eo diriguntur, ego plane mihi habeoperfuafum, quôdnecAn* geli,nec pnneipatus, nec poteftates, nec uita, nec mors, nec altitude ulla aut profunditas,nequc pr^éfentia, ne^futura,impedicntnos,quô minushacuia tranfeamus,atque eô,quô uocatilumus, contendamus. Erit'ne ulla afflidlio» quæ noftrum animum débiliter f an anguftia, fames, nuditas, aut etiam gla* dius cNos uero nihil horum malorum formidabimus, cùm huiufmodi dire* cftorem habeamus,cuius à diledlione atque admirabiliamore,nunquam auel li aut abftrahi poterimus. Noftræ quidem carniaefenfuialiquando uidetur, nos ab eo défittutos cfTe ÔC defertos : fed non ita eft. Dicit enim, Ego non te

defero nec dcrclinquo:ô(î alio loco,Ego tecum fumin afflidlione: inuoca me ego exaudiam te,atcp eripiam. An uero, fratres, exiftimatis, nifi Dominus nobifeum efletmos polie ea fcrre,quæ ferri ac tolerari à nobis uultfnon certe» Nam inimici noftri funt multo fortiores ac potentiores,quàm nos fimus^uo rum unus eorum fàtis uirium habet,utpofsit nos in perpetuum perdere.bum ma eft potentia diaboli,qui princeps eft amp;nbsp;caput noftrorum inimicorum,cu* iuspotentiam amp;malitiamfan's funt expert!primi parentesnoftri,cumpri* mo eius impetudeicdli corruerunt. Hic eft, fratres mei, qui cæteros impcllit amp;nbsp;contra nos incitat.Toto igitur ftudio animo^ enitamur,at huic inimico re fiftamus,altera manu clypeum fidei tenentes, altera uero uerbiDei gladium. Quôdfi indignamuraut irafcimur,noftram in ilium indignationem iram conferamus.Mûdus quidem eft fortis robuftus,ut cato noftra.bed fi primus hoftis fuefit à nobis fuperatus,cætcri nonmultum nobis nocere po terunt.Nam etfi caro fit nobis permolefta,aduerfària atep inimica,eaffl tmpt* ritus,diaboli uilt;flor,paulatim lubigct,amp; in fuâ poteftatem rediget.Hæc funt, Fratres charilsimi, quæ nosinnoftris afflidlionib. oportet cogitate acfaccre. Si quifpiam alius expers harum afflidlionum in quibus uos uerfàminbde nu* Conroldtio luftnodi rebus fcriberet,poffetis meritô dicerc, eum facile amp;nbsp;fine ulla fua mo^ leftia de his loqui,eum^,qui domifuæ quietus ageret, pofte hæc re:fed fi ifta d tolerâda effent,aliterloquuturû.De me ucro,fratrcs/redo u nihil tale didluros aut cogitaturos,qui unà uobifcû harâ afflidlionö fum p cepsjcandêbibens potionê,quænobis àDno exhiber. Acquodadmeq^^

dem ath’net,quotidie atqn'n dies fingulos nihil ali'ud èxpeóo, qudm grauem ô^atrocem mortem,Quid dixi mortem atrocemCfalfus fum,cum cam ita no* minaui.cognofco enim earn nihil aliud ehe,quam optimamPatris mciuolun tatem,qui ea uult uitam corporalêfinire,atq) cum fpirituali 0^ immortali com mutarercuius quidcbencHcrj nomine ac magnitudine,magnopere ei deuin* âusfum obligatus. Vos autem orate omnes,pro mcajinqnamjfalute orate Dominum, ut mihi earn conftantiam pracftet, qua in confelstoncûndifsim» uerbi eius permaneam,quoad me in quietum locumjid eft,fanólum fuum re* §nu recolligat ÔC recipiat.Ego pro meo officio, idem falutis ueftrae caufa fum ladlmus.Gratia Domini noftri,fit cum omnibus uobis,Amen,

Alia siufdcm epHiola^ad axorem fmpta'.quam compofnit matulini /jorif eins diei^'jito T ornacimariyrio d(^ fun^tn efit

IEfus Chriftus tibi falutem impertiat.Mea charifsima foror,fcias me in Do* minonoftro maximoperelætatum, cumextjsliteris,quasoptimuspater tuusfimul 8Cmeus,tuo nomine ad mefcripfit^intellexi teinDeo lætariSd gaudcre,non in captiuitate,quam certo fcio tibi grauem ciTeifcd quod habui ibmaricQa Deo tibi datum 6d elelt;fîum,ut pro nomine ipfius, Euangcliocpfi* lij eius lefu Chrifti pateretur. Itacp te rogo,ut maiorem adhuc in eo lætitiâ ca* pias:ampliorem^,quâm hadenus feciftijiuius benefiet) ô^honoris laudê tri l’uas. Nam nunc quidem pro fua gratia uult in me effici ac praeftart, quod tu fo'sàmediufæpecpdefideratû atcçexpetitû,utproEuangelioipfius,adEc-defiæædificationêacfalutêeledîorûmorcrer.Id quodfaciethifccdicbas,mc Walls liberans omnibus,u t in regnû fuû recipiat. Ac propter meâ quidê mor* , îem ne defpondeas animû, at^ ut defolatâ ac deftitutâ te afflidles : fed in ipfo

Domino potius uigorem animirccolligas : perfuaia plané de eius prouiden* ^ia,amore,cura^ paterna,quam poft meum ex hacuita difccfrum,de te ancil* hfiafufcipict.Itatç oftende te in eo uno ipem omnem acfiduciam tuam loca yilîe, Genus autem mortis, ut ego arbitror, eftid, quoantemedefundifunt Agit deMio^ ^iquiChrifto eius^ dodrinæ conftans acfidele teftimoniû dederunt, id eft, «tuiuus igniabft^ ulla mifericordia comburar : ac tandiu quidê ignis ardere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àntejp-

^«bet,quoad omnia redigantur in cinerê,qui deinde in profluentê contjeien* dus eft.Nctçuero hoc ad teferibo, quôdhancfupplictj acerbitatem magno* poftMdictittr, pcrèpertimefcamamp;^ exhorrefcam.nam quemadmodûfcio earn diem ad mor tem corporis mihi præftitutam eftè, ita ctiam certo fcio, quodmihimagnum wortis contemptum adfert, eandem diempertinerc aduitâipiritus, qui cum Chriftojfponfo fuo fine corporis dilTolutioncplenèrcgnarcno poteft.Quan diu entmin hocuerfamur corpore, à Domino longe abfumus SCpcrcgrina wur.Lætareigitur, charifsima foror, in Domino, atq^ omni temporeuiduita tis tue in eo fpera,Sd iàncftifsimis precibus alîjs^ pt)s operibus dedita,Deum intégré amp;nbsp;cafte colas,ficut officium eft uiduæ,quae Domino modis omnibus pbcerc uult. Caue uerô in primis, ne exillarum fis numéro uiduarum, quas Paulus ad Timo th eu difcipulum fuum fcribens,dicit efle otiofas amp;nbsp;uagas,fur fumaedeorfumperdomos aliénas curfitantes: neque otiofas modo, uerum ctiam nugatorias ac ineptas,loquentcs ea quæ non oportct.Cùm autem tem Qw«« deceàtai pus uencrit. Dominus proipicietaciunget tibi maritûalium, qui tut cura ha duam chrißia ^’cbit, cui tu obedies, quem reuereberis, eoqûe honore affîcies, quem uiro nbsp;nbsp;nbsp;•

wulicr modefta ac pia debet, quod ego, te, chariisimaforor, faêluram ipero in Domino amp;nbsp;confido. Atqp hæc quidem ad te uolui fcribcrc,qucmadmodS officium eft eius,qui debet te inftituere atque docerc, Q uôd fi coràm tecû lo qui nô poffumjper literas tn hoc quidê tempore,quo uoeor à Domino,meS

tibi officium hac in parte præftare debco » Tu habes patrem tuum, apud que fcripfifti mihi te nunc eflc ac uiuerc.fine eius côfilio nihil fufcipias ôf agas,fcd eoinomnibus negottjstuis utere.cauecum ullainrcoftendas,necmatrem tuam.TU fratrem tuum reuereberis,ibrores^ tuas, ut potcris,in Domino in* ftitues.Hæc autê moneo innomine Domini noftrilcfu Chrifti. Si qui exfra* tribus meis ad te ueniant, te rogo, propter me eôs Omni cum fuauitate exci' pias, atlt;ç ita tuum erga me amorem oftendas. Reliquum eft ut Margaritara fororcm noftram tibi commendem,cui has dediliteras,quas tibi rcddercr.Ea mihi dedarauit conftituifle fe iftuc ad uos recipere,reliquum^ uitae fuat tcm* pus,Deo piè colendo attB honorando dedicare.Tu ei quantum poterisgt;ade* riSjCamc^ toti ecclefiæ lelù Chrifti commendabis. Mihi quidem perdignaui* detur cfle,quam tu amp;nbsp;omnes fideles fubleuent ÔCadiuuent, Nam ca multorS afflidiones ftudio ôi, officio leuauit fuo, in primis uerô meas, in quibus fxpc ad me ucnitjÔC facultatibus fuis me adiuuit ac recreauit. Dominus mifericor* diam ei impertiat.Saluta ecclefiam meo nomine, præcipuè uerô tuos paren* tes,atlt;p meos.Gratia Domini noftri fit cum tuo iQïiriîu, Amen.Tornaci,A:^/4 Februar.Af.P. ATiA'.Exiftimabam heri me ultimo martyrio defundurS, ego ho ramiêmpercxpedo. TumfidelismarittuPETRVs BRyLlfS,

Haecferme funtmonimenta quæin carccrc àBruliolcripta cxtareuo* luitDominus,ad noftram totiuscp Ecclefiæ fuæ confolationem. Brulius tan* dem poft quatuor ferè mcnfîû detentionê fententia à cômiftarrjs Imperator« (qui turn cratBruxcllis)lata, condênatus fuit ut uiuus igné cremarcturmam pliisimo illo theatro quod apud magnum forum extrudû erat, in quo paulo ante exuftus fuerat Miociuamp;:amp;Mariona uiua defoftâ,utmoxdicetur.Pfi^^ ria aceufatio erat quod contra editftu Cæfaris aduerfus Lutheranos deliquil-fet. Gram's enim pœna paulo anteRomanæ Ecclefiæ refiftentibus conftitu* ta erat,quæ etiam bis fingulis annis in partibus fjs prælegcbatuf,nequis habe ret quod excuiâret. Interceflerât quidê legati proteftantiû præfertim Electo* ris Saxoniæ amp;nbsp;Landgrauq, atep Reipub. Argentoratenfîs, fedliteræ tum de* mum allatæ,cùm martyrium iam fuftinuiffèt. Cùm is ad iùppliciu duceretur» pauca quædâ ad Tornacenfem populû uerba fecit, omnia à Domino profpc ra illis exoptans : maxime uerô incrementa fidei Chriftianæabiedis hominu imptjs traditionib.ôu comentis. Multi aderantmonachi iâcerdotes qumo defierunt clamoribus obftrepere ctiâ Brulio precanti Deû, dum flâma eu in fublime euedû corriperetut enim dolorê multiplicarent exiguo igné p^la* tûabfumcrcipfis placuit.Quâquidepœnâfummacû animiconftantiaama gnitüdinc fuftinuit dielunx'xA/z.Februa. qui Papiftisfextustum erataicfto cinerS,qüos c culina fumptos initio quadragefi mæ fronti illinunt. Ada funt hætanno à natali Chriftifumpto Af»p.æ4r.Hçc ex Lud.Rabilib.tf.

Verfecutiovn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vm aliquihomincs Louanij de Lutheranifmo elïentfuffiçdijBftK^lh»

Belgjf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eô Cçiâreus procurator eft profedus,utfcucram Inquifitionê habcrct,

Anno » ■4,.Pauló poft armati quidam fatellites ordinati,qui eos nodu in pro Çrqs ædibus circundarent QC caperent.lta coniuges fæpein ledis deprehenU à liberora cofpedu abdudi, attp hinc inde ad uarios carceres diftributi fünf. Quo fada ut ex ciuibus multi terrore perculfi dodrinâ Euâgeltj reliquer/nf, anp ad Idololatriam reuerfi fint. In ca tarnen perfccütionc uiginti odo man* feront confiantes, omnia potius parati ferre, quam à cognitaueritaterece rc. Hïnc DodorcsTheologi pr^fertim Anchufanüs Inquifîtor

aliquoties ctim rjfdcm colloquia Ôl difputationes inftifuerunt, ut huiufmodi ^dReuocationem hærefeosadigerent. Verum magna fæpeconfufionedo^ «Rim redire coadli funt.Hinc alia uia nem pe tormentis ÔC fupplicijs rem ordi placuinidqûe fcparatim cum omnibus. Inter alios erat Paulus facerdos ue^

*ierandus fenex natus plus minus annos fexaginta.Hicà Redloribus Vni^ ^Cffitacis Sii. eorum aifeclis magna pompa ad Auguftinianos Monachos de» dudusfuit,armatis militibus circumfeptus. Ibi poft Recftoris feueram obiur S^tionem degradatus fuit. Cùm uero is metu mortis in quibufdâ articulis re» ‘'§lt;onis dubitare cœperat,ad perpetuos carceres dânatur,ut folo aqua pa» uiueret.Proptereaftatimin arcem Villabord inter Bruxellas ÔCMechliniâ

«tamabducftus fuit. Collocabaturis in locum obfcurum fœtidum folus,ut ’^^clegerenecfcribereliceret.Idenim eiinterdicftum fuit. Pofteauero duo ui ’^^uipriusreuocarant, ôd deinde ad Lutheranifmumredierant (iuxta decre» Jpni Cæfàris) ad ignem funt damnati. Quam quidem fententiâ æquo animo ‘Uiceperuijt.Itaçp menfe Auguftô in foro urbis ad palum cathenis fcrreis liga ï*jatî^ in cinerem redacfti funt, magna ciuium amp;nbsp;ftudioforû commiferatione»

^ocperacfto ciuis quidam fenex amp;nbsp;duæ mulieres ætate confe(ftæ,quæ Lo ^tilieres 5('g(jm;atæfuerant,atcBha(ftenus coràm omnibus honeftefuâui»

*anicontriuerant,producuntur. Vna ex mulieribus Antonia eratfeptuagin» ^aannorum,at£p ex magna familia ortajita ut etiam turn cognati magnum lo'» ^'îiinMagiftratutenerent.Tamen ea feueritatc indices agebât,utuirille ob ^utheranifmum percuteretur gladio, atcp mulieres uiuæ defoderentur in ter '■ain.Qyam pœnam magna animi conftantia patienter pertulerunt. Quidam ^^captims^quinonmorre, tamêbonisfuis mulcftati funt.Iufsi etiam ut folali ’’ea interior! telt;fti,nudi quafiTemplum aliquâdiu accédèrent,Candelam ac» ‘•^’’faminmanibus ferrent,atcp coràm altare in genua prociderenf,ueniam er jprisfnppijQjej-petentes.Si quis uero hanc pœnam non fubire,nec Euange» *'1 àodrinam abiurare u eilet, ignis pœna addebatur.Quo faeftum ut cordatio

etiam eaTyrannidepermotitacerecogebant. Hæc omnia Francifeus En qui tum Louanij interfuit, attç utres ada eft oculis uidit, fufius deferû quo haec breuiter decerpfimus,

Rat eo Tempore Louanij Perfeualdus de Briga natus homo omni gene reliterarum longe docftifsimus.hicuero cùmfuperftitiones papifticas ’^rprehenderet amp;nbsp;Euangelium commendaret, magno impetu in carcerem ra

Interim fama quaedam fceleris cuiufdam de co fpargitur, quod pius uir ^’^ogitaratquidem.Tandem uero eo omiflo,Lutheranifmi cauiaaccuiatur ^ptidietrium Regum ludiciofiftitur. Cùm uero conftansinfidepermane-’■r’) adperpetuos carceres damnatur ,foloque pane amp;aqua cibandumfta»

Quam quidem pœnam patienter tulit. Ciues etiam aliquando miferi» ’^ordia dudi uinum aut ceruifiam dono mifcruiit. fed cuftodes fub graui pœ» ^^eadem relegate cogebantur. Tandem nihil amplius de ipfo auditumfuit, I’autaliqui arbitrentur,eum aut inedia confetftum, aut clam fubmerfum efle, ^’andi Martyres uarias calamitatesferendo ueritatidederuntteftimoniUf

NOn immerito Spiritus Domini per os prophetas Ifaiæ exclamat, Admo dum pulchros effe pedes promulgantis paccm,annunciantis bona,qui prædicat falutemtac dicit Sioni,Deus t««s regnat. Videmus enim in ijs locis 1 ad

ad quæ mißi'funt Euangeltj praecones, fnictus quolt;^ cultura dignos cxtare, 5)C quotidie eorum prgdicati'one uberïores dari.Sanê qutdem aduentus PetrI Brult), de quo modo cgi'mus,ad inférions Germaniæurbes, quibus nunc rex Hifpanus imperat,mirum ditflu quâtum profuerit, apud eos potifsimum qui lam ad recipiendum coeleftis doôrinæ fernen excultos habebant animos. At quanto maior horum erat numerus,tanto etiam grauior fequuta eft in ijldem regionibusperfecutio,poftquaminuincula conietftus eftetßrulius.quxqm dem ut temper fuit index,amp; ueluti lapis Lydius,quo fideles ab hypocritis faci le intcrnofci poflent : fic etiam ea perfecutio ueros uerbiDiuini auditores dP fcreuit ab qs qui nefcio qua leuitatc,aut no uarum rerum, ut ipfi ccnfent,auidi täte,Euangeltj docftrinam ad tempus arripuerant. Inter eos itaq^ qui tunc ca^ ptiui tenebantur,erat quidam Petrus cognominc notior,Miocius fcilicet,qui texendo afsimilatufericum in ea urbe fibi uicftum parabat. Hic fane antequa adueritatis cognitionem pertratftus effet,uitam omnibus peccatisac uitqs delibutam degebat, fed poftquam Euangeltj luce à Deo donatus/uit,ita pro tinus immutatus eft,ut uitæ integritate ac zelo Spiritus reliquos ea in urbe m perarettquod quidê cum in carcere,tum nero etiam in morte,quam obijt cmquot; delifsimam,fatis demonftrauit. Prima coitione ab aduerfartjs rogatus, fuiilct neunus auditorum Germanici illius concionatoris ( fic cnim uulgoTornaci Petrum Brulium,qui tum captiuus detinebatur, appellabant)liberercfponquot; ditjVnum fe fuiffe, magnoscp in dotftrina ab eo annuciata progreflus ftcnft» Quid,inquiunt aduerfartj,uis'ne earn tuerif Volo, inquit, quoniam confentit cum ueteri ac nouo T eftamento.Poft primam hanc percontationeffl, protP nus demilTus eft in profundifsimam foftam magnæ turris caftriTornacenlis, Cdrctfu ini^u quod undicp aquis cingitur. Locus in quo inclufus fuit, refertus erat buioni-ritM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus atqj alijs impuris befttjs,propter profunditatcm atcp uligincmfoHæ,^^^

in earn altj demittuntur nifi qui breui morte muldandi cenfentur. Magiftt^quot; tus autem ut metum incuteret Miocio,conftantiam^ quam in co fingularetn peripiciebat,labefa(ftaret,mandauit’utillicdetincretur quoufc^demifsiuslogt; queretur,aut palinodiam canerct. proindc in hac folfa manfit a' méfe Noucm bri donee mortis aduerfus cum lata eft fentêtia.Interea loci fenatus,alfumptis fecum monachis,faepius eum examinarunt, hac tantum ratione ut ilium a re* lt;fta uia attp fide deducerent.uenit etiam Franciftanus,cuius ante menttonem fecimus,do(ftor Halàrdus,cùm alijs fautoribus, ut cotra eum diiputarennfed nulla res eum mente folida conculsit.quinimo, quodam die ab iftis ualde laquot; cclsitus:Miror,inquit,domini met, uos nunc adeo mihi infenfos eirc,ut etiam ad neccmpofcatistnemo tarnen ueftrummihiadhucimproboamp; uitam inho neftam palam agenti,uel uerbum quidem faciebat, Qiio audito, quiaderant taciti altj alios intuebantur.Hafardus autem omnium impudentifsimus,ei di* xit, Annonuidcris tibi nunc elfem agis impius quam dudum fTuo quidem indicio, inquit Miocius. Sed magiftratui qui adeft, loquor, non tibi Cuculbquot; te,ncerresttacuilfeprofeefto debuerasut honorituo confuleres,alijs ucro loquendi uices dedilfe. Quo uerbo impudensillud monachi os facile obtura uit. Ad hgc SenatusjUt eertam iudictj formam pertra(ftaret,interrogauit cum de pluribus articulis,ac maxime de Milfa amp;nbsp;Sacramentis,praecipiês ei ut com pendiaria cognitionerefponderet. Miocius autem gaudens fe defidefuain* terrogari,orms eft edcre confefsionem,fingulos eius articulos certis Scriptu-racteftimonijsprobansatqs confirmans. Aduerfartj ueroutpotelippinonfc* rentes lumen ueritatis, Non, inquiunt, hab emus opus tuis concionibus: fed fatendo autinficiando relponde.Domini mei,inquit ille, non hie dehomici* dio autfurto eft quæftio:uerùm in hoc totius caufç uerfatur cardo,ut feiamus «eftrâne an mea melior fit fententia ; quae res nec fummatim nec breuiter de* monftrad

liber I I I r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5gt;(,

monftran poteft. Äc quum lam I'terum cœpiflet loqui, fernher ab qs intcrru* ptuseftfermo.Qinbus illetum dixit, Simeloquentem audirenonuultis, re* inittite quæfo in cam carceris foflam in qua bufones habeo fodales, qui mihi necclamorenec fremitu quicquam impedimcnto funt,fi quando autPfalmis Deuin laudo aut precibus eius opem imploro. Vos autem creaturærationis capaces cum fitiSjfcrmatæ ad imaginé Dei, non poteftis ferre ullam de ipfius Verbo mentionem coram uobis habcri. putatis'nemefabulasinceptare, aut nugssagere, utueftri Monachifolentfcrratisfanè, fiid creditis. puram enitn Dciucntatem annuncio.Hæc quidemhominis conftantiaauditorum ani* mos non mediocriter commouiqac uariè quidem affecit: etenim quibufdam Cönfolationem,plerifcp uerô fummam offenfionem,adftridorem ufque den* tium,attulit.

bodem tempore in uinculis ibidem erat quidam nominatus B ergib an, qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ci»

eximia à Deo dona receperat,amp; tantos in Scripturæ intelligentia progreflus ptiuuc, feceratjUt ante Petri Brulfj in earn urbem aduentum, fubinde in fidelium con uentibus interprété ageret.Quàmprimû Brulius coprehenfus fuit,quæreba* turin primis ut unus ex coryphaeis Bergibanus:qui quidem domi iuac inuetl* tus nö eft,aut quod inde egreflus eflet, aut quod fe aliquo abfeondi curaffet» Ex quo deinceps tantum concepit animO dolorem, utie in manus latellitutn ultrotradere deliberaret,candem cum reliquis captiuis cauiam defendere cu picns. Amici ipfius,qui in eo fingularem uitæ integritatem cum fumma erudi t’one coniunc^am femper perfpexerät,admodum mirabantur, cum uiderent hominem ea uoluntatc ferri,ut fe parato exitio obtjceret,nec uero aliud ei ob oculos ponere poterant,nifi ut etiam atep etiam confideraret,ne Deum teme •■etentaflearguipofsit. Nulla autem res ilium ab inftituto dimouere potuit: ïionuxoris lachrymæ,non parentum aut propinquorö preces, ncc totius de* 'oi^familiæ,quç adducebatur,con{pe(fius,quicquam efficereapudipiumua loifquo minus re familiari conftituta atqp confeda extremo fuis dido uale, poft tn'duum fponte fe ad cuftodiam conferret.Prgfidium itacp caftri,eo uilb, ^ogauit quonam pergeretflVIagiftratus, inquitille, mc quæfiuit,üenio utfeiä tluidmeuelit.proinde ad Præfedum caftri dudus,faflus eft ibi,female fccif-^tiquum feabfeonderet à Domino uocatus ad eandem cum Brulio alijs^ cà ptiuis caufam defendendâ.Prçfedus uerô ualde perculfus erat,audiens hune hominem tanta animi tranquillitate, ac fine metu fadi fuireddererationem coram uniuerfó caftri prgfidioiamp; fanè dolebat iftum eo uenifte,fed quum eer neret adeo confidentem,iufsit in carcerem abduci. Initio quidem admodumi fc conftantem præbuit: ied ubi Imperatoris commiflarq incufsiftènt ci horro rem carceris mortis,quam ei ferendam minabantur crudelifsimam : cœpit hic homo fenfim uacillare,atcpita paulatim à ueritate deficere, in gratia pfeu* doprophetarum monachorum, qui illi euadendi ipem fecerant.In fumma, tandem Bergibanus,ut extremum beneficium acciperet,quale carnifices om fes amp;nbsp;tyranni dare folent,nempe quo mitius fecum ageretur, comutato tan*

turn ignis fupplicio cum capitis praecifione,in omnibus obfequebatur » Qyæ Siinâorîifup-ïcs,ut gefta erat,poftquam populo nota fuit, plurimis certè fummam admira phew in bonti tionem attulit.Aduerfarq exiftius incommodo fuacomparabant commoda, «dKwf.

amp; fedulo de ipfo triumphabat:atcp ob id hiftoriam pluribus profecuti fumus, quia exemplo Bergibani,Miocium quoep terreri pofte iperabant.Nam in po ftremis percontationibus', ciim nihil fuis cauillis apud Miocium proficerent: hocfaltem illi obiedabant,dicentes,Enfocium tuum Bergibanum,qui mul-to te eruditior eft,omnia reuocauit:üis'nc tu plus illo iaperefRelponditMio cius, fe non iurafle in uerba ullius hominis : aliud longé fibi ante oculos pofi* turn habere exemplum,lefu Chrifti fcilicet faluatoris fui, De Bergibano, in*

quit,fl ucra funt quae djdti's,pcrfidus merito amp;nbsp;proditor haberctur,ac fan's de clararet fe Dominum tentafle cum fponte fua in manus ueftras ucnit,Equi* dem, fi Deus aliquam euadendi obtulifTet occafionem baud fane prætcrmigt; fiflem.quare dum me habetis agite de hoc corpore quod collibuerit in anp mam uero nulla penes uos eft poteftas. Indices magis quam antea obftupefa tftijfine ulla morafententiam deipfo tulerunt, quæ paucis poft diebus illipro nunciata fuit,ut uidelicet uiuus igne cremaretur in ampliftimo theatre,quod in magno foro extrueftum erat.Dum ad locum fupplictj duceretur,graui uin-(ftus catena, monebatpopulum nc crederet facrificis amp;monachisgt;fedEuan* geliumfihj Dei unice amplecfteretur .Ibifacrifici cummonachis mirificefre-muerunqquod tarn impio,utaiebant,loquendi copia daretur.Interhosfretni tus clamores ipfe clara uoce Pfalmos canere cœpit. Quum iam ad palum deligatus efler,facculo tormentartj pulueris pleno ad pectus ipfius appenfo, quiquidem puluisigne accenfusquum magnum fonitum dcdiflet,facrifid ècmonachi qui aderantj populo perfuadere conabantur, animam clfc Mio^ ctj,quam diabolifecum auferrent.Miocius autem in media flammaperpetuo oculosin ccelum defixoshabebat: qua tandem flammapraefocatus, fidelem Deo fpiritum reddidit.

J^ulierfùaco' quot;V T'lgenteadhuc perfccutioncillacontrafideles,quaceotcmporcTorna* ftanM uirufu y ci,propterPetrumßrulium,utdiximus,exortaeratmaxima,qu*dam perat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam,cai Adrianus erat nomen,quiin ea urbe artem farciendi ueftes profite»

batur, cum Mariona uxore fua, in uincula conietfti fucrunt. Caufa autem cur apprehenderenturuna eadem^inutrocpfuif,Euangelicæfcilicetueritatiser gotexitus tarnen in ambobus longé diuerfus extitit, Adrianus cnim ueritate, qua debuerat uirili conftantia, non défendit, fed turpifsimé ab ea dcfecit, ac fententiam prac nimia mollitie reuocare coaeftus, uere Cyclopis beneficium à ludicibus accepit, ut capitis faltcm fupplicio pledlaretur : id^ non ita diu poft, quam in car cerem detrufusfuiffet. Contra uero, Mariona ipfius uxor, mafcula praeftans uirtutc fœmina, conftanter femperin fententiapermanc» bat, ôd magnum profetfto fidelibus, qui tum Tornaci erant, exemplum con» ftantiæ exhibuit.Tyranni autem quantumuis truculentf,nccp minis, neep fæ» uitia,necp ullo denit^ terroremortis crudelifsimac, mulieremhancab officio abducere potuerunt. Atqueeiquum proponerentmariti exemplum, quern pcenitentia dutftum omnia abiuraffe dicebant: nullam ilia uerbis aduerfario* rum fidem dans, tota in hoc ut inuidæ ueritati, inuitftum quoeç ederet tefti» monium,ludicibus abundé declarauit,fe nequaquam ipfora truculentia per» territam fuifle,nec eo quidem mortis genere,quod illi fubeundum minaban* tur,nifi mutaret opinioncm.Iudiccs itaque quum nihil fuis minis proficerent, fententiam aduerfus illam pertulerunt, ut uiua uidelicet in terram defodere» tur.(id nanep mortis ac fupplictj genus,in Flandria ac uicinis regionibus.fere ufitatum eft in foeminas Chriftianas amp;nbsp;fideles.) Ipfà igitur ad locum fupplictj quum ducerctur,ad theatrum fcilicet,quodTornaci in magno foro (ut fupra’ didum eft) extrueftum erat: nunquam deftitit populum ad ueritatis ftudium hortari,amp; precariDeum pro qs qui adhuc in denfifsimis ignorantiç tenebn's uerfabantur. Praeteriens in itinere turrim, quæ urbis Specula dicitur, in qua maritus cius detentus fucrat, illic adhuc eum federe putans, fublata uoce cla» mauit, Vale mi Adriane, altjs mihi nuptijs hie ditftus eft dies. Confenfo iam theatro,ut uidit terræ aggerem amp;nbsp;ciftam in modum fepulchri concauani,tra» iedis utrinep clathus ferrets, quibus tmponi folet mulier quæcuncp id genus fupplicij

fupplictj fubire cogi'tur:Manona,inquam,tam crud ch's apparatus fpedtaculo nequjcquam perculfa Rut : quinimo alacri prorfus ac uirili ammo cos qui cK' cunftabât ipfam in theatro gt;fic allocuta eft, Hunccinemihi paraftis paftillumc' alludcns ad formam ciftæ in qua trucidanda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îirtocrc^tis cofetftionem.

TVftus illcpellio Sc ciuis erat Louanicnfis,quiinter alios,potifsimSMonagt; Luthericocio' JLchisdeLutheranifino eratfufpetftus.Tandemuero rcligionis gratia cum nes. inlahore effet comprehenditar.Habebatautem forte fecumnouûTettsmen tum amp;nbsp;aliquot Condones Luth eri, in quibus feft, cum otium dabatur, exer* «bat.Primo per nouem feptimanas Louanq in carcere detinebatur,atqp ma* gnis cruciatibus torquebatur ut alios ftiæ religionis proderet. Cum uero ne* fiinem hæreticumfefe cognofcerc afRrmabat,tandem Bruxcllas dedutftus fuit,utibiiudicio fifteretur.Drofardus autem,quiin earegionehabebatuitac

nccis poteftatem ferio commendarat Careen's cuftodi, ne quem alium ad luftum admitteret, neue aliquem alloqueretur, Proptereafeorfim in obfeu* to loco collocatus. Erant autem in parte infenori ÔC alif captiui, inter quos Aegidius Sé FrancifeusEncenas erant prçcipui.de Aegidio paulo poft.Fran cifeusautem Hifpanus eratBurgenfis, quiobnouumTeftamenturn inHi«« ÿanicam linguam conuerfum opera Afoti Monachiin Carceremdetrufus fet.Ibiper quindecim menfes detentus nunquam tarnen caufæ fuac inquifi-*'onem impetrare potuit. Tandem uero ianuis carceris undiep apertismira* ^lofeliberatuseft.Hiitacpclamadluftum afccndcntes,poftmutuamfalu* ’ationem ipfum hortantur,ut in cognita ueritate conftans maneat, atque fiin* guine fuo candem confirmet,id quod 8é ipfi facere fint paratiftimi, ft Deo fic Hjfum fit. Qua de re maximam confblationem fufeepit, Interdiu acccdebant *beologi qui de certis articulis religionis rogabant, quo caufam mortis adi* Pgt;fterentur,praecipue uero de Pontifice Romano, facrificio Miflae, purgato* *’0)Abfolutione,0C lacramento altaris fub utratp Ipecie. Cum uero ad ea libc ^texfacris literis relponderet ad ignem damnatur. Poftea tarnen tres dies in ^fcere retentus ut ad reuocationem adigeretur : fed omnia fruftra. Interce* t^entibus interim quibufdam alijs, earn gratiam à regina Maria impetrauit ut ‘^Piteplederetur.difcedens à captiuis hortabatureos ad conftantiam, amp;ui* tifsim confolationem ab tpfis accepit.fic tandem publice in foro,cum carnifi-^öilcundis alijs ignouiffet,truncatur capite 3 die lanuartj, Anno »j44.

K Egidius hieBruxelb's honeftisparentibusnatus,inadolefccntiaartcnl AegidijptttM, gt;lt;Afabrilem cultcrum didiceratu'n qua etiam ita exceUuif, utfuis laboribus ’’on contemnendas opes acquifierit.Quumuero annorum eflet trigintatriu ®’’$Euangelij doeftrinam innotuiffet, ardenti animo facræ ledioniincubuit

Chrifto illuminate eandem amplexus eft.Eratautuir humanifsimus, qui 'tttae innocentia SC pietate omnes ah'os in tjs locis fuperauitQuicquid bono* ’’’ni habuit diftribuit pauperibus,0i artificio fuo feie fuftentabat. ft quid etiâ ’’’pereratjftatim egenis conferebat.alios iuuabat cibo,aliosueftibus,alios cal fois,alios fuppelletftile, alios uero in uera doeftrina falutis inftituebat. Cum e* J^mhoneftaquædam puerperaletfto carcret, fuum donauit, ÔC inpofterum ’»amine erat contentus. bine fadum,Bruxellenfis paftoris delatione,ut tan* nom Louanij ob religionem caperetur. Ibi aduerfarij omnia tentabant ut uel otroris eum conuincerent,uel ad abiurationem eius dotftrinç adigerent.ueru tanta eloquentia Sé cognitione rcrum eratpra:ditus,ut Theologi faebius ma* Sna confufione recedere cogebantur. Cum ita per odo menfes in Iquallorc

detincf et, tandem Bruxellis dedudtur,ut l'udicaretur.In arcere eo altos cort captiuos,inter quos etiâ Frandfcus Encenas erat, confolabat, ÔC ad conftan-tiam ueritatis adhortabatur:coronâ enim tmmarceisibilcm Chrifti Martyrib. elle paratâ.Alijs etiam ad menfam inferuiebat,at(j contentus eratpardfsimo Orrffio drdes. Qbo,quê alrj reliquerant.Orationib.adeo ardentcrincumbebat, genibusfle-xis in loco aliquo feparato ut quis diceret cum extra fc aliô raptum, Vocatus etiâ fæpe ad dbum non audiebat, nec allantes uidebat, donee brachio fublc* uatus eos placide alloqueretur, tanÇ dulcifsimo fomno experredus. Aliquo ties duo Monachi ordinis Minoru ad ipfum mifsi ut eum ad reuocationéim* pellerent.lis dixerat ut abircnt,nihil enim ipfos hoc loco effeduros.ad contu melias uero obiedas tacuit,adeo.ut deinde lîjargerêtmutû ipfum habere dia bolu.Cùm aut capita dodrinac rcprehêdcrcnt,animolêipfis relpondit,Âfua ita facrarûliterarû tellimonio approbauit,ut Monachi admirabundi difcede* rent.Potuiflet Aegidius faepius ex carcere eftugcrc,ianuis ipfls apertis,fed no luit,ne cullodêin periculû contfceret. Tandem zilanuartj ad aliu carcerêfeor fum ducitjUt tormentis crudeliter diuexaret att^ interrogaret de purgatorio» aut alios aliquos proderet.’fed nihil effedu eft.Ergo zy huius menfîs ad igneni damnat, id^ præter regionis confuetudinê clam.nam metu populi qui Aegi dium uehementer diligebaf» publice id faccre non audebant. Cum lententia ad eum fuilTet perlata,gratias egit Deo, qgt; tandê hora eflet uêta ut nome etus lua morte glorificaret.Die *7 in forû ducitur ut lupplicû de eo lumeret.ibi lex centi armati circudabant Indicés,ne feditio oriretur, Magna copiâliguojum congelTerant ut martyr ille combureret. qua cùm Aegidius uidiiret,refpodif, quid opus erat tâta ftrue lignorû ad exhauftu hoc corpufeulu tollendumf'da' te poiius ea paupcrib.atcp parte minoré relinquite. Cûm etiâ uideret paupe* rem quédâ difcalciatû,calccos luos exuit, atlt;p dédit j indignûratüs eos exurt, cûm interim illo frigorc pauper rjs careretln Medio lignorû tuguriolûftrami neum paratû erat,in quoligabatur reus.cùm nero Carnifcxlaqucûpata’'^f'JÎ cum ftrangularet antequâ ignem accenderet, relpondit : non eft opus huim-» modi mitipri pœna.lgné ob faluatorem Chrifiu non exhorreo, proptcrcaiac quod cômilTum eft.fic oculos ad cœlû attollens attp orans,in medfjs

„. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;extindlus eft,magna ciuiû commiferatione. Ab eo etiâ tempore Monacniaci

uibus odio habitijdicebaturcp indignu elle ut fanguinolentis manib. elecmo* fînâ caperent»HancHiftoriâplcnius Frandfcus Encenas concaptiuuseius dcfcripfit»at9 edidit,ex quo breuiter fummam hanc excerpfimus,

C* Arolo quinto imperatore Gandauis exiftéte, Theologi Monachi ab eo y impetrarût, ut grauifsimû edidlû cotraLutheranos promulgaret pet in / / , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ferioréGermaniâamp;BelgiâfuçditioniSjamp;quotannisbisidtecitàfefijslociSj

*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne quis ignorâtiæ caulàm obducatEo publicato ftatim inRâdriamagna per

fecutio orta.nulla urbs aut oppidu éius regionis erat,ex qua no aliqui piotum partim expulfi,partim decollati,aut in perpetuum carcerem abduêlifuerunt, bonis corum confifcatis.nulla habebatur ratio fexus uel actatis.Gandauiquogt; que multi ex primarqs capti,poftea religionis gratia exufti. Cum uero Caefar Bruxellas rcdiret,ibidé eadé immanitateinauditailla piorû pcrfecutio cœpit, præfertim in Brabantia,Hannonia,ô^ Arthefia. Didlu incred^ile ô^horren-* dum qua crudeliter ubifp adlû fuerit.T empöre quodâ ad ducétos utriuf® f^ xus ex circûiacenti ditione in urbé captiuos pduxerunnhos partim aquis fub m erferunt,aut uiuos in terra defodetunt.alios uero clam fuftulerunt, aut hme inde ad perpetuam captiuitatem damnarunt.Quo fatftum ut cateeres Ä tuf* res undicp captiuis implerentur, attp manus carnificum maélando deratiga-' rentur,magna lamentationc eorum, qui dodrinam Euangeltj cognoiicfa*^*j

atcp eandcm modo negate, aut fanguine fuo confirmare cogebatur. Id quod copiofius in Lud.Rabi li, 7. defcribit Frâcifcus Enccnas,qui codera tempore quocß reli'gionis ergô,Bruxellis in arda cuftodia detinebatun

TN urbe S.Michach'sin ducatu Bari apud Lothan'ngos,pcrmultifideles ca* m.d.xlv. Xpti fuerunt,quidam etiam profugi,quoniam conuentus furamo cum picta tisfruduinter ie habuerantjin quibus libros facræ Scripturæ exponebant. In tomm numero fuit uir pius ôf docflus qui fcholaC eius urbis præerat, lacobits cognomine Chobardus,natus in pago urbi S. Michaelis admodum propin* quOjMeferignanominato.Isiànè deûcramentis cum tribus facerdotibus Pa Ji p3c qui in ea urbe erant,in difputationem uenit.Illi in earn partem acCeperunt ficramtntifi cjtn difputationem, quafi Mifla nec mortuis nec uiuis quicquâ prodelTet at* que inferuiret.Itacp accufatus ab illis,at(]^ in carccrc conicdlus quatuordecim ’ut quindecim hebdomadibus fententiâ fuâ rationib.authoritatibusquc Serf pturæ conftâter tutatus eft. CS aut multi eum h ortarent, ut quae profcfliis foe ’'aqretradaretjamp;cS cætcris uineftis honoraria pœnac irrogationêaccipcret: tantûabeftjUtin eamfententiâfoerit addudus ut maiore îpiritus ardoreac* cenfus ultro confefsionëfidei fax amplifsimâ fcripferit,quâ matri foac ad iudf ’^fni perferendâ dédit, admonens illam, ne ea in manus alterius cuiufquâ de* ^eniret.Fœmina fimplex ignorans quid fecuipfa ferret, confeftionem iudid •^eddidit,^ quidê il le furore quodâ incita tus,dctulit ad Frâcifcu Lotharingisc ^ucêxuius lententia SC authoritate Chobardus ftatim fuit condênatus,ut ui* Uusigni cremaret. Iudex aût nulla rei delatæ quæftione aut animaduerfione ’uiplius habita,fententiâ à Duce pronuntiatâ executiorti mandauit. Cùm ad fuppliciû Chobardus iâ duceref,populû,qui eû circûftabatjmoncre ac doce* ’^^ecepittfed iudex inferior,qui in ea urbe PraepofitUs dicit, ei filentiû impera ^'qteftificâs eos qui adeffent,mclius ipfum mâdata Dci doôrinâque tene*

nifi taceretjfe lingua exciià ftlentifî ei impofitUrû minatus eft. Q^amob Chobardus nihil poftealoquutus eft, nifiq,facpcDcûinuoc5simplorâS

que ilia uerba repetebat,Deus mi,mifercre mei:Dcus mi,mifcrere teftis tuiae ‘’'attyris.Deindefine ullo corporis motu quietus amp;nbsp;mâfuetustinftarmitifsi*

*’’' 2gni,uiuus eft exuftus. cuius in morte,quidâ etiâexmagiftratib.honWnem chohurJi doâûperituque linguaru coquefti focrût, SC fumma probitatc attp innocen* morsttiitm 'mi prxditum,ita extindum fuifle,Italt;ÿ edido magiftratus cautum foit,ut no micis pro haeretico hab cretur.

Cire»ter annum m.p, x l z.menfe Deeemb, dccrctû fuit à fummo Burdigà lenfi Senatuac Parlamcnto,ut comprehcndcrcf Aymondus à Via, qui ‘^ocebat amp;nbsp;concionabat Euangeliû lefu Chrifti in urbe S.Fidci in Agennenß ^î^u : idque accufationc Parochi ciufdê loci atep aliorum facerdotum quos ubi Parochus in caufa habebat focios, dicentes prædicatione ülius multum ueipforum quæftu decedere.

DehocautemSenatufconfuIto certiorfadüs fuit Aymondus,tribus ante diebus q apparitor ad exequendum ueniret,atcp à plurib.incitatus ut pericu-*uui fuga declinarct.lduerô ut faceretnunquâinducipotuinfcdhisfcrè apud ‘Uosuerbis ufus eft,MaIo equidême nunquâ fuifle rtatuitij^ hocfocinus co* ^utcrc.necp ein boni Paftoris eft fiacre imminêtegiculo,ut ait Dns : uérùnl jy*us eftmanerc,ne difsipent oues.Gratiâ aute à Dno accept* prædicandi uo* Ws ipfius Euâgeliûrqj fi nunc^pter unicâ tentationê abirê,çftimarer cocionä tus fuifïe fabulas,fomnia,aut alia Deo cotraria,quu uosirt offêdiculo relinque te.Qlia^pter uos rogo ne mihi amplt^ de hac re uerba faciatis.nâ fcio qug co

104- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M IN ECCLESIA GE S T A R VM

donatus fum uera eiïcjpro quibus fuftinendis,Deo iuuâtc,nccp corpori nclt;p anima: parcamiatqui cum D.Paulo dicam. Non folùm paratus fum pro Chri fto Iigari in urbe Burdigalenfi^fed eti'am mon'. Quæ hominis conftantiajCæ* ten's filentium imp ofuit.

Accefsit itaœ apparitor ut fentcntiâ exequeret, qui tribus dicbusinurbe CoHcionef ky manfit.lnterea Âymondus très codones habuit, in quibus (ùmmâ atcp«lt;^lt;»*'1'* omniû fuorû prajcedentiS fermonû,fingulari quadam memoria répété* batjdices fe ad eos tuendos mille uitas, fi tot haberct,no dubitaturû abijcere. Quæ oratio cûzelo diuino atcçinnocentia coiuncfîa,uehcmcnterpopulian* mos commouit,adeô ut pleri«^ dicerent,Quidfhic cauia eft qgt; ludos,^ rias tabernas reliquerimus,quodcg multi improbi homines ad meliorêuitaJe conuerterintfProinde multitudo in Apparitorem irruitjUt homiiKliberaret. id quod Aymondus nequaquâ permifit, h is uerbis multitudinê copellans,bi nite quæfo,francs atcp amici mei,ne meu martyria impediatis.uoluntas eniffl Dci eft eiufmodijUt pro illo patiar,cuinequaquam repugnandum eft.

T um confules dimiflb Apparitore,ftatuerunt eum capere, atq^ Burdigalâ dcducere.quô quidem tribus pôft diebus magno comitatus fatellitio dudus fuit.Burdigalæ aut plures aduerfus eum produtfti funt tcftes, fere omncs facri fici præter dnm Riueracû,hominê(ut uno uerbo dicâ)uerê nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eiufdemçp

famulûquos habebathoftcs capitales. etenim Riueracus illciadaratfæpius, aut mille coronatis aur eis fibi negotium conftaret, aut eum brcui comhurcn* dum curaret. Ac etiamfi Aymondus iuftiisimas aduerfus illos teftes rcfutado nés,in promptuhaberet,Regtj tamêdelegati Indices ad eas proponendasad mitterenoluerunt:fedfolas facrificorum accufationes audiuerunt. Atquiom nés ifti teftes contra eum nihil aliud afferebant,^ q» finiftrè de Purgatorio fen tire dicerent,quippe quifempcr iplîs afleruiftèt,purgationênoftram folumef feper lànguinem lefu Chriftû

Proponebat i t e Aymondus à Via,quemadmodû primus fecundus Præ fes retjciendiin ea caufa bono iure forent:quia primus præfes,dum lis (quæ li cum Parocho S.Fidei intercefterat)adhuc fuipenfa maneret,curaftet ut eau fam generalis Procurator Regius iufciperet,SC parochiatus beneficiuaParo* cho ad quendam è filijs fuis tranfiret, Att^^ ea ratione duo illi præfides merito ab hoc iudicio remouendi erant,quû amp;nbsp;inter fe cofobrini eirenr,amp;aduerfario rum tuerêtur partes.nam de redditibus illius parochiatus agebatur.Quanuis autem,antequamdecretuueniflet,abundèipfisperipelt;fta erathominisinno* centia:tamê ôdle purgare,uelut in foro loquuntur,iuftificare, obiediones fuas probareiuflus eft.id quod ille fecit,adhibitis odogintaplus minus tefti* busjijs^ grauibus quidenuquos tanjc ait) admitterenoluerunt,fed fufpedos fibi eos æquè atçp ipfum dicebant,eiufdê enim elfe fedæ homines : tametfi in cos nunquam inquifitumfuiflet.

Citrcer/s diK* nbsp;nbsp;Odo autem uel circiter nouem menfibus in carcere multas ærumnas per*

tHrn/u. nbsp;nbsp;nbsp;tulit,quibus ille tarnen fide ac fpe fultus minime fuccubuit.Sed cùm interea il

li denunciarctur ignis fupplicium breui fubeunduminuncios iftos tam firmo animo excepit,ut etiam inimicos ipibs attonitos redderet : quia femper idem eratuultus color,atep in ore uerba Pauli habebat,Cupio iêpararià corporc,ôd efïe cum Iefu,Chriftusmihi lucrum eftfiucuiuam fiuemoriar.uerumunahgc res me male habet, quôd diutiusmihialtjs prodeflenon liceatdocendo,at* que talentum à Deo mihi traditum, cum fratribus communicando : quodtp eanonapertiusacplenius expoftierim, quorum mihi Dominus uberiorem notitiam dederat.Attamen fi placet eidem menunc adfe uocare,uoluntas cius fiat,non autem quoddefidero.Prætereauitam anteadam multislachry* mis deplorabat, dicens fe male wixiffe, non iuxta cognitionem qu^ a

LIBER I I i 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tO5 .

Dcoacccperat. i'd^præter caetera maxime dolebat: cjuahuisciusuitajfiho* mines tantum fpec^emus,irreprehenfibilis fuiflèt : adeo ut aduerfarq amp;nbsp;accu* fttoreSjUitae ipfius fancflimoniam praedteare cogerentur. tanta erat huius uiri integritas atque fimplicitas. Exquo primo comprehenfum füiffc diximus, menfes ferènouem ad primumSCuigefimumdiemAugufti in carcere man* fit, co quidem die acceptis ludicum delegatorum literis, perrexeruntagere deipfius condemnationc, pofthabitis iuftificationibus, ut ipfi dicunt, atque sfijs caufis reeufationum, quas ille aduerfus eofdem ludices protulerat : qui quamprimùm captus eflet, nondum caufa cognita ac perfpeêla, praeiudicijs cumonerarant, pafsim dicentes, ignis fupplicio adiudicandum effè. Deniq^ negociumita fubito in camera ludicum delegatorum confetïium referri coe* pitjUtftatim à prandio Aymondus maioribus compedibus conftringeretur. Qnod quidem ille uidens,præfagium fibi atc^ mortis nuncium elle aiebat:mi ßus tarnen laborare,quod omnia pro Chrifto libens pateret.Obfecrabat etiS quiillum inuifebant,ne quid celarent eorum quæ deipfo dicercntur.nam fi)inquif,is eifern cui caro dominareturjmerito reticendi quiequam eilet occa fio.aft meam fidem nee mors nee cruciatus neeperfecutiones unquâ concu* tient:conftans permanebo in eo qui me confirmât,lefu Chrifto.

Dieautem Mercurrj proximo,crudeliisimum in modum tormentis exami Torwentwent ttatus fuitjiio de fua caufa, nam iam illi mors certa crat conftituta, fed ut quos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pij.

fiaberet focios declararet. ibi turn primarius praefès barba ilium prehendens, Dicinquit,homonefarie,dic:condemnatus enim es, reftatmodè ut tuos co* gnofcamus focios.Quóiham,inquit ille, focios quaeritis f equidem alios noh fiabeofocios,quàm quifciuntacfaciuntuoluntatêDeiPatris meûfiuetj no* fifies,mercatores, agricolæ, fiue alterius ordinis homines fint. Atlt;^ his diris t^rnciatib.uir alioq tenui ualetudine, ad horas duas uel tres exercitus fuit, ubi f^hisuerbis confolatus eft,Corpusquidem hocmorietur,fpiritusueróui* 'tet:Regnum autem Dei manebit in aeternum.

Porróinterhaectormentapaifuseft animideliquiumtquum^ adfèredi* SunuAytnott' tft:Domine,Domine,ait,cur mereliquifti. Secundus praeies turn ad eum:Im coßantia ià probcLutheranCjtu es qui dereliquifti Dcum.Rurfus Aymondus,Heimihi» tormentis, ^omini,inquit,ecquid me tantum cruciatisrDominCjignofce illis,quia nefei* J^t quid faciant.Tum idem Pra:fes,Ecce,inquit,iftum nefarium, qui pro no* fih orat. Cæterùm ne unius quidem nomen ab eo extorquere potucrunt, ita •fie omnia patienter amp;nbsp;conftanter perferebat,inquiens,Putabam equidê plus âpndhomines clementiæ reperire:proinde Dominum oro, utinipfo miferi* fordiam inueniam.Poftea uerô in ardifsimum carceremfquæ turris Baron« ttocatur)detrufus eft in diem Sabbathitquo quidem die, circiter horam odla* manè pronuntiata eft ei fententia ut uiuus uftularetur. Qüod fane ilium tionmagtsperculit,quàm alias cùm idem illinunciaretur, fed Deum magno* P«c laudabat, quodipfum eo beneficio digiatus effet, ut hora mortis illi fi* gnificaretur.Protinusitaqucmiffum eft ad C. A. I, M. quiipfiusconfcisio* ttemexciperent, Atillciftos repudiauit, cupiensfibi darf quendamiùiordi tfis,Parochum nempe S. Chriftophorûmonachis uerô in hanc rationem locu tus eft: Abite hinc omnes,ego cofitebor Domino peccata mca. uidetis me fà fis perturbatumab hominibus,uultis adhucadducere perturbatiônesfalf) fiîbuerunt corpus, uultis amp;nbsp;uos auferre animamf abite hinc, obfecfo, Dein* de acceffèrunt Confiliarius de Longa , ÔC confiliarius Chaflagneus , qui ipfum uolebant confolari : fed fides atque conftantia huius tanta erat, ut ipfemet eos confolaretur. Quum autem uideret interdidum effe Parochö SandiChriftophori,nefiiam confefsionemaudiret:affumpfit Carmelitam qucndamjmonachorum miniihum,quem,castens abireiufsis, retinuit, atqufc

remo tts arbitns longo (àtis tempore unà fuerunt, adeo ut eum ipfum monagt; chum ad ueritatem conuerterit.Ad hæc allato ei prandio,accerfi i'ufsit cufto* dem carceriSjCum uxore amp;nbsp;fili'a eiufdem, quibus dixit : Obtinui à Deo com* pl^mentum defideriorum meorum :nam plus minus o(fîo anni clapfi fünf, ex quo Deus,pro fua bonitate, mihi fuæ uoluntatis notitiam largitus eft : fed repente uenitin mentem mort Burdigalæ pro ipfius Verbot quodnuncuere completum cerno.

Corpwer [‘in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j horam autem primam à prandio,uenerunt in carcerem primus amp;fc

guK chrifliin cunduspræfeSjChaflagneuSjLongajSCpluresaltj confiliarij.HictumM.Ay* mondus fermonem habere cœpit de Cœna, hanc fuam fidem dicens : Quod fcilicet, quotiefcunc^ Chriftiani in uera uni täte ac concordia conueniunt,do centes eandem omnes docflrinam, atque in fide non fiefîa ÔC fpe certa fumunt panem,reuera corporis 6C fanguinis Chriftiparticipes fiant: ibi^ in cam fen* tentiam citauit locum Pauli t. Corint.u, fumma profedo cum gratia Scriptu* ram exponens. Ac dum ipfis loqueretur, femel alta uoce exclamauit: Verba quæ uobis loquor,Spiritus funt amp;nbsp;uita. Tandem fubiecit, HaîC mea eft fides, Domini mei, de qua nunc accufor : fed in primis, omnibus notum efte uolo quiddeCoena fentiam,Omnes nempe Chriftianos communicare corpori amp;nbsp;fanguini lefu Chrifti, quicunque fide recipiunt panem amp;nbsp;uinum oblatum in Cœna: iterum^ uarios Scripturælocos inquibus Cœnæfitmentio,pro* duxit, Sed plenius de fingulis diflerere uolentis fermonem interrupif fecun* dus praefes : Audi, inquiens, oportet nobis aperias tuam dePurgatorio opigt; nionem.

Sententiit de nbsp;nbsp;Ad hoc ille,Reifte mones,inquit, dicam quod fentio, noftiin fcriptura iy*

purgntorio. nonyma efte hæc uerbajPurgarejMundare,^ Lauare.Habes apud Ifa.Dolo resnoftrosac languoresipfetulit,reuerafaeftus eftnoftrafalus amp;purgatio, Dico equidem nifi expurgatifuerimus quafi aurum infornace, nunquam in troibimus Paradifum.Tum fecundus prgfes,Videte,inquit,quemadmodum Lutherani ifti circuitione utantur Jd minime rogamus:fed die an aliquis fit lo eus ubianimæ poft corporis feparationem purgentur, quando in uita non e* gerunt debitam pœnitentiamr Cui ille refpondit, Eheu mi domine, fine me. icis enim certo quod in turba amp;nbsp;perturbatione dicitur baud pofte intelligi. di co iam tibi, lefum Chriftum fua morte pro omnibus peccatis noftris fatisfe* cifte, nos^ in eins fanguine lotos elTe, ut eft in facris literis : Ipfe fanguine fuo, redempti eftis non auro, fed fanguine Chrifti. Noti legifti epi-ftolas D. Pauli, in quibus to ties inculcatur, nos per fanguinem lefu Chrifti mundos efte à peccatisÆpiftolæillæjrefpondit fecundus præfcs,pueris ipfis notæ font. Quid puerisCinquit Aymondus,uereornc tuuixeaslegeris.Tum quidam monachuSjMagifterAymonde inquit, uno uerbo ipfis fatisfeccris, fi dixeris locum quendam efte in quo animæquæexhoc corpore migrarunt, purgentur.Hoc inquit ille, tibi dicendum relinquo.Ecquid uultis me damna ri, de dicere quod nefeiamf Ibi denuo idem fecundus præfes ilium aggrefliis eft, Ades, inquit, nonne tu iam moriturus fperas adiré Purgatorium^ amp;nbsp;qui moritur in peccato ueniali,relt;ftane introibit Paradifum f Ad hæc ille refpon* dit,tantam fe habere in Deo fuo fiduciam, ut eo die in Paradifurn iturum efte certo confideret.Rogauit alter,ubinam eftet Paradifusflbi,inquit ille eft, ubi Deimaieftas Scgloriarefidet. Canones,inguit primus præfes,faciuntmentio nem,ut canon, Animæ defunlt;ftorum,SC altj:atq^ in tuis concionibus maxime Temper comendabas pauperes.Ad quæ refpondit, feuerbum Dei conciona turn fuifte, Canones uero non didicifle»

Eecle/tafanâd Excepit mox prgfes,Cf edis *ne in Ecclefi'amt'Refpondit ille,fe credere uc 5««. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tû eflejqd* Ecclefia regenerata per fanguine Chrifti i fundata in eiufdc uerbo,

LIBER. I I I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;07

fiatui'flet.Qiiænâm ea effet Ecclefia,intefrogabat pr aefes.Cui ille, graeca uox eft Ecclefia, quæ latinis fignificat Congregadonem fiue Conuentum. Equt-rfem dicOjUt promifsit ChnftuszQuodefcûcç fideles congregantur ad hono* tem Dei,religtoniscB Chnftianæ propagadonem,uerè inter eos effe fandum Spintum. Ad hoc fccundus præfes intulit, Sequitur igitur ea ratione plurcs dTeecclefias : acfi conuenirentruftici, fore ecclefiam.Noneft quicquam,ingt; quit ille, abfurdi, plures haberi inter Chriftianos coetus. fic enim loquitur D, raulus,Omnibus eccleftjs quaefuntin Galatia:tamen omnes illi coetus unica conftituunt Ecciefiam.Turn confiliarius de Longa,Ecclefia, inquit, in quam tredis,annonça eft, quamuocatnoftrum Credo,Sandamecclefiamf'Ad hoc ille, Confiteor fane, atq^ de ea loquor. Ibi fecundus præfes interrogauit, quis'nam effet eius Ecclefiæ caput. lefus Chriftus,refpondit Aymondus.No autem Papaffubdit præfes.Nô,inquit.Ciuidigitur;'Minifter,fi uir bonus eft: quemadmodum amp;nbsp;Epifeopi miniftri funt, ut teftatur caput quartum prioris Epift.adCorinth.Sicnos exiftimethomo,utminiftros amp;nbsp;diipenfatores arcagt; norum Dei. Rogatus aut an crederet Papæ, dixit nefeire fe quis ^nam ille eP ftt.lterumrogatus,ânneis eflet fucceflorPetn'.Si,inquit,fimilis eft Petro,fun datus fuper ueram Petram lefum Chriftum, credo opera ipfius atque ftatuta optima effe.

Hicprgfes,Miferetme tui,inquit,qamiferhomo cxitio deuotus cs,QuidC Mitrfyruitt'co fxitio deuotus ais,inquit Aymondus,6Cfemel atque iterum repetens ea uer- folati\ ha,exclam auit,O qualemmihiifte aftert confolationem : at ego contra ipero niderehodie Deum meum,ac Pattern meum : amp;nbsp;quis me feparabit à charita* teDeif'an gladius,an fames,an nuditasCno,nihil me ab ea diuelletffed me om niumueftrum ualde miferct.his didis illi egrefsifunt,Aymondus cum mona this folus relidus eft. Non ita multo poft exiuit ipfe ad ilip plicq locu ducèn» dtis:at(p in egreflu canere coepit Pfal. In exitu Ifrael de Aegypto. fubftitit uc-to ante cuftodiam Palatinam,ad captiuos reipiciens,amp; damans,Fratres mer, Operate in lefum Chriftum,ponitein eo ipem ueftram,nec uos quicquam per oellat.Locutus fum de uobis cum fecudo Præfidc,oftendens ei miferias quas toleratis propter procraftinationes iudiciorumtqui mihi promifit fe uosbregt; Ui expediturn: fratres mei, uobis iam uale dico. Abeo ad Deum, qui meus amp;^uefter eft communis Pater.precamini ilium mecum,utfiia me gratia digne tur.Domina cuftos, gratias tibi ago pro tuis in me office's, tibi^ commendo tniferos captiuos,ut te ipfis mitem exhibeas.Ibi confeendit rhedam,at(^ egrê diens Palatium orfus eft iftud: Caecifunt amp;nbsp;duces cæcorum,aures habent, ôd nonaudient:oculos habent, ôi. non uidebunt, atqj ita Pfalmum abfoluit uftp adS.Andreæ, ubi ilium incitabant ut ueniam peteret à Deo, Virgine Maria, atcpiuftitia. Implorabat quidem ueniam à Deo, ipfius^ iuftitia:ted Mariant nulla inre fe offendiffe dicebat:atquein quo nulla effet offenfa,nullam quotp ueniam requiri. Inde dudus fuit ad S. Legiæ, totoep itinere non deftitit con cionari populo,feipfum confirmans, atque exultans quo^ro Chrifto mori turns effet, qui pro ipfo horrendos mortis dolores perpeffus erat* Turn qui dam fatellitum,Perge ,Perge,inquitaurigæ:concionum plusfatishabemus.

Ad hoc Aymondus dixit, QiiiexDeo eft, libenter audit ferm ones de Deo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fdhiea

Quum aut praetcriret quandam effigiem Diuæ Virginis, magna hominu tur ido/o/rftr((rw» banonfine contumclqs in eum uociferabatur, quia imaginem no falutaffet:

quia unicum Icfum Chriftum afsidueinuocaret, non autem VirginemMa riam.Quo uifo ille uocem extulit,Precor te Dne Deus, ne unquS permittas, ut quenquâ praeter te folû ad auxiliS implore. In ipfo fupplictj iam loco, cùnt uellet condemnationis fuae rationê explanarc,non licuit p er fatellites,fed ferc àtortorein terra detruftis fuittdçfcendens aût de rheda,Domini mei, inquit, morior

monor pro Euangeh'o lefu Chnfti,ô^ uerbo eius:ac plenius diccre uolens,orgt; fus eft hoc padloiChrifti'anCjaudi me : Quod ut im pedirent apparitores, ma^ gnos excitarunttumultus, cum huiufmodi clamoribus, Tolle, toile, ne quid loquatur.Quid,inquit ille, an non per uos licebit mihi declarare populo, me nonuthæreticumfed Chriftianum mori f Minime, clamabantcæteri.Eheu, quidni C Ac tum locutus eft fubmifta uoce ad aurem parui illius Carmelitæ, quem ante couerterat.Carnifex dein arreptum iufsit confcendere fcalas: Hie Prewiio Ay/ iHe clamare cœpit:Domine,ad auxiliandû mihifeftina,ôô nequid tarda:opus wofiiiz ante ro manuum tuarum ne defpicias. ignofee iftis, quia nefciunt quid agant. fratres

mei,Domini fcholaftici,obfecro uos ut Euangeh'o operam detisifolum cnim uerbum Dei manet in æternum. Difcite notitiam uoluntatis Dei.ne timeatis eos penes quos tantum eft poteftas in corpus,non autem in animam.Poftre* mô dixit,Caro hæc mirificè cum Spiritu lu(ftatur,fed earn continuo abijciam. Domine,in manus tuas commendo animam meam : Domini mei orateDeû pro me.ac fubinde iterabat hanc precatione: Domine Deus meus, in manus tuas commendo animam meam. Tandem carnifex eum in fcalis quaflabatut præfocaretur : atq^ ita uir plus expirauit, corpus autem poftmodû igné congt; fumptum fuit,

M. A RT l NV S HO EV RB LO C, Gundauu^t ibidem martynT^Atus ZAieMait^Anno 15-4,5.

GAndauû Flandriæ metropolis, urbs ampliisima, inter alia qux accepit bonitatis diuinæ reftimonia,maximum hoc meritô numerandum cft,qgt; plurimos uerè Chriftianos amp;nbsp;pios homines habuerit, quiredâ falutisuiam, lefum Chriftum fcilicet, docere omnino conati funt.Illa uerô, ut pleræcp om* nés faciunt,non modojiullam ex eo gratiam habuit, ied ueritati pcrtinacifsi* mèfemperreftitit,utquosplacidèexciperedebuerat,crodeleminmodStru* cidarit.Quod cùm multis conftet exemplis,tum fuppliciû de Martino Haut bloccio pifeium mercatore, religionis ac iuRitix prætextu ftimptum odauo dieMaij: m, d, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magnamilliusurbisingratitudinem,atqpinfignetn

crudelitatemiàtis amp;^fuper teftatur . Nam quum ille intenebris adhuema* nens, omnis generis uoluptatibus indulgeret, libidinum atquc aliorum pec* catorum,quorum infinitus eft numerus particeps effet: obferuantiftimus in» terea traditionum atep decrctorum papac,omnibus quidem gratus erat,acpa cificè Sd. fine inuidia uiuebat,fub imperio nimirum fortis illius ÔC armati pringt; couer cjpjs degens.Verûm Dominus ille fortior miferiiftius hominismifertus,à ty rannide Satanæ eum liberauit,eiuscp oculos cœno illo barbarico oppletos,a* peruit. id uerô opera primùm amp;nbsp;concione cuiufdam Parochi, qui nonnulla fubinde ex purioris dodrinæ fontibus haufta,concionibus fuis intexebar,po pulo^ gelidè fan's ac trépidé miniftrabat. Martinus quidem ex ifs frueftum fa ciebat,amp; quicquid boni dicebat, ta auidé arripiebat ut ab illo immutatus fue^ n't,ac demeeps ab improborum confuctudine recedens,fefe ad meliorem uigt; tam conuerterit: jSauperum domos tamnocftuquàm interdiufrequentabat, confolando nbsp;reipfosiuuans,neefibinecfacultatibus parcensquoægroto

aut inopifubueniret. Dominus autem inhochomine mirificè fuam gratiam extulit,opuscp fuum profecutus eft.nam ex quo cor illius, uirtute Spiritus fui in quadam concione iam didi Parochi tetigit, domû ille reuerfus res fuas om nés compofuit,fummo ftudio,quippe ingentêfi'tim iuftitiæ explore cupiens, inueftigauit piæ ac fanæ dodrinæ homines, à quibus amplius in pietate cru» diri polfet, Ac quo melius inftitueretur urbe egreftus,per tres menfes uicina loca circumift,in quibus uiros pios atq^ fideles degcreintellcxerat. Poftqua uerô Gandauum redrf t multô quàm antea in ueræ religionis dodrina inftru» dior,fummam admirationem ciuibiis attulit tam fubita ac nouain hoc homi neuitæ

LIBER 1 1 I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109

iicunçmutatio.Pauciadmodûnouæ crcaturac effcdîorcm agnofcentes Chri ftuin,gloriam ei debitatn exhibuerunt:maximaucro hominum pars,ut fit, dt uinum iftud opus calumniantes,quod à Spiritu Dei profedum erat, errori at que feditioni attribuebant.Tum etiam Franfcani, quibus re falua amp;incolumi Martinus, adhucidololatracùm eiret,profuerat, uidentes tam opimam pfægt; dam uelut è faucibus ip forum ereptam, cofpirarunt aduerfus ipium,eó qiïod cumillorum fuperftitionibusamp; idolomanrjs communicare nollet,fedacri^ ter eas reprchcnderct.deinde quod fideles in uinculis audadler adirer,con iblarctur,eofdem^âdfuppliciumquum ducerentur, pfis admonitiönibus perfequeretur, ncque ceflaret ufque ad locum pœnse deftinatum tonfolari, at(ç uerbo Dei eos confirmarend^ publiée atc^ in oculis omhium. Monitus autempcrParochum utadfacramentumaltaris fumendum ueniret:refpongt; dit feüelleibmcrefacramêta Domini noftri lefu Chrifti, fe^ omnes ecclefias habere pro fandis,ubi pure uerbum Dei annûciatur. quare, inquit Parocho, fi tibi placct(ut iftiufmodi ecclefiæ miniftrum decct,SC pium paftorem)admi niftrare facramentum ex mandato Chriftijgratifsimum mihi feceris,amp;^ liben-tifsimeaccedam.ld autemfenecpoifenecaudererefjaoditParochusiuerurn tuultis apud eum prccibus inftabat,ut contentus confueto more,cum cgteris ad altare accederct.His itarp rebus compertis, SC ad Monachos qui Martino chrißidninon afiiduèinfidiabantur,delatis,tandem comprehenfus amp;in carcerem coiedus pro(ie«lt;ii. fuitipaulocp poft iam in uinculis interrogatus fuit per ludices, quinam effent fuæfedaî,eos^utnominaret precibus minisep incitabant.Rcfponditipfc,q)i caratione illos in odium SC graue periculum uocare fibi uidcretur. id quod tionputaret licereullo modo per fecundumLegis tabulam, proindegraues tormentorum cruciatus perpeti malle,quam illorum nomina prodere; Atta-tnenfi ueftrum aliquis,inquit, me hac inreaduerfus prioris tabulæ præcepta peccare, per Scripturam oftendere pofsit, non recufo equidem Dei honore præponere fratrû meorum commoditatibus : paratus facere quicquid nobis ineapraefcriptum eft,feruatisfuo quibufep ordine rebus. Interrogatus dein à tuonachis quid de facramento altaris fentiret.reipondit merum effe Deu pa-naceum,fiexdecretoPapaeadminiftrctur.Protinus exceperuntipfijNonigi turcredis corpus lefu Chrifti effein manibus facerdotis j quum MifTam cele-hratfCfim autem Martinus ad haic dudum tacerct,nec tame cucullatiilli, mo lefti clTc defincrent,incitâdo cum ut loqueretur: dixit, Chriftum tarn male ab »pfis tradatû,ut in manus eorum redire nolit ampIius.T urn ifti profccuti funt sententie deft priorem de facramento altaris quæftionem.Quanidoquiderri,inquiut,ais nu- cratnento» dutn effe facramentum, cur tantifacis,illudfub utra^fpectcrcciperefAd hgc iUcElemeta quidem per fenuda remancrc, panem Icilicet pancm, ac uinum, uinum: fed fi expræcepto lefu Chrifti exhiberentur, elementa turn fibi effe in ficrofant^a figna magni illius myfterq, quod nobifeum communicauit fum-mus ille animaru Paftor,Iefus Chriftus. Quod autCm exhibitionem fub utra-que fpecic tanti faceret, id iccirco fe urgere quia neminem putaret mortaliu tamarrogantem uel temerarium effe debere, qui ulla ratione Chriftiinftitu-tionem immutaret, atep ad earn aliquid adderet, autex ea demeret quicqua: quoniamipfc Deusôduerus homo fan's fuiffètfàpiens ad pracuidendum incommoda, quai acuti Ecclcfiae iftorum dotftorcs poftmodo effinxcrant.Tan demuir pius, poft multas habitas magna tormentorum ui quæftioncs,ut homines fuæ opinionis accufàret,nec quicquâ extorquèrent carnifices,o(ftauo, utfuprà pofuimus, die Mai], dedudïus eft ad confefTum confiliariorum Flan-driæ,qui in ea urbe fuam federn habent, irt Caftellum quod Comitis appella-turabiep quôd faepenumero clandeftinos, propter tnetüm Pharifæorum,con üenws piorum coetus adijffet; quodç finiftrè de maieftate facramenti fen-

tiretpurgatonum Papar, 6C prcculas pro defuncQis prorfus ref)ceret*aïlt;p fub inde de errore admonitusnon deftitiffèt, necpmutareanimum unquam UOquot; Im'lTetzhfs de caufis lata eft aduerfus Martinum fententia,ut dudus ad forum» quod uocât Pharaehdis ( Flandricè de uerle place) uiuus in eo cóburerctur, atcp in cinerem corpus redigeretur, cum amifsione omniû facultatS. Cumcp iam in theatro ftaret alligandus ad palunijmonachis cindlus,quidam Franci* fcanus ad ilium dixit,Martine,nifi conucrtaris modo,ex hoc igné tranlibis ad ignem3eternum.Cuiillemodeftéadmodum,Noheft,inquifgt;tuumiudicare. Importuna autem hacc monachi ad Martinum oratio, tantam populo offen* fionem attulit, ut poftmodo carmina ad ignominiam iftiufmodi raforS com* pofita,uulgô perplateas decantata fuerincHœurbloccius itaqp crudelêhanc Sgt;C probrowm apud homines mortem,pretiofam uero ÓC gloriofam in cofpe* ÔU Fillj Dei Sc Angelorum,mirabili conftantia pertulit,ad confufionem ho* ftium ueritatis,8C confirmationem Ecclefiae Domini noftri lefu Chrifti, qui cineribus fuorum martyrum ( quicquid Satan amp;nbsp;miniftri eius machinentur) tanquam è bona fernen te,frugem ac melfem uberrimam producit.

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P OV LEy Gau fiant martyresfalli^^ Maij An^

POftridie autem, qui dies erat nonus Maq, ibidem capite obtruncati iat' runtjGandaui uidelicet,eiufdem Confiltj Flandriæ iententia,Ioannes de Buckprofefsione Sartor,Walter quidamnominatus Nicolausuan Poule. Vxor item iam diefîi Nicolai de Buck uiuain terram defoiîa fuit, ob cafdem caufas,quas infententia pq Martyris Hœurbloccq recitauimus. Atep omn« ifti præfcntifsimo animo mortem obierunt. Deo autem immortalihonos ôc gloria tribuatar,à quo folo uirtus hæcadmirabilis proficifeitur.

f idtia. Jl__I martyrio fuo comprobarent,uerum etiam honeftas matronas atep pu* dicas uirgines. cuius rei gratia breuitet exemplum praefensfubrjciemus. EtâC in Delden oppido inferioris Germaniæ, tribus milliaribus à Dauentria fito, honeftæ duæ uirgines Vrfula attp Maria,cx optima nobilitate à Becken pro* gnatæ.Hæ ex diligenti frequentatione templorum tandem Euangelrj docfîri nam nadæ crant, ita ut etiam de primarijs religionis articulis cum adueriârijs conferrent.Ea re cognita ftatim capiutur atep in carcerem colloc^ntur, Ibi de errore Anabaptifmi,atqt uia fàlutis rogantur.Illg uero errorcs Anabaptiftarô negabant,atcp fatebantur fefe folius Chrifti beneficio per fidem falutem nanci fci,nec opus elfe huiufmodifacrificia 6C nûdinationes populo obtrudere.Mif fam enim à Papis,magna Chrifti iniuria,cxcogitatâ. In ea fententia cum perfe uerarent adignem damnatæfunt. Maria ergo iunior puella primo ad ignem duefta amp;nbsp;flammis fuffbcata fuit.hgc ardenter pro aducrfartjs orauit,amp; Chrifto domino commendauit animam foam. Hanc eius conftantiam indices admt* rati Vrfolam admonuerât ut dotftrinam illam abiuret, attp errorcs priores re* uocet,quouitamretinerequcat.Autfihocnolitgt;faltempetat utigneomiffo capite truncaretur.Quibus reijjodit, fefe nullius erroris fibi elle confciam.fen tentiam enim foam facris literis elle expreflam,quæ crrarenequeant:in ea fefe perfeueraturam ad fînem uitæ.Quod ad alterum attinet,fèfe ignem non time re,fed imitaturam exemplum chariisimaefororis.ita quoep extindaignefmt.

Miraculunt. Miraculofè turn contigit ut carnifîces cadauera nullo igné exurerc uel confu* mere poterant,fed albicantia manferunt integra.Proptcrea huda in loco fup* ph'ctj relidla.Hæc ergo nodlu ptj quidam Chriftiani texerunt,ôif poftea fepc* îicfunt Jta Dns multoties foam pqtentiam in media tribulationc oftendff

_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in

ET PERICVLOSIS HJSCE TEMPOKIBVS EVENE^ rant,maxfmarutncp per Europam, præfertim uero Germaniam, Galkam,0(^ Itah'am,perfecutionS,ac fantflorum Dcimartyrum Commentary.

Hifloritt excidÿ Merindolij^ Cabrierx,uicinorum^ iocoru^à loanne Crif^ino diligtn^ ter (ongefl/i.,Hbi non modo unns alter ob Euangel^profeßionemjfedcertuspopultu^

(ST maximt/i nnmerui utriupj/exus hominum^und cum liberit faa^mariyrij coronam nalîifunttiln»

ri akiushorumhominumgcnusrcpetunt,afuntàcc fermèannisèPedemontio in Prom'nciamprofedoSjUt ibi habitarêt, Sd. multa loca inculta ac deferta perpetuæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'T

locationis nomine accepiflèiquat ab illis diligentiisimè exculta,maximamfrumcnti,üini,ôlei,amygaalarum,a* liarum^ frugum ac fruduum copiam protulerût : in rc etiam pecuariaj greges ôd armentabona amp;nbsp;copiofahagt; buiflè:priufqüàm aût illi eô fe cotuliflent, locum Merin KerindoliuM doit} inhabitabilem deièrtum atcji fterilcm plane fuiffe» fagut in Pro/ quot;îdboni homineSjDeum timêtes,in quibus Deus femper exiguumaliquod uincia, Pætatis fernen conferuare uoluit,quamuis difsipati, attjg abhominum Ibcietà ^^^^grcgatijCum beftÿs in terris defertis uitam degere coadi fuerunt:quas ta ’’’^nDomini benedic^ioneamp;labore improbofertiles reddiderunt.Interca '^nicnmundus eos maxime dcteftans,ita exhorruit, in cos^ omniâ probro* tutti ôi: criminum genera congefsit, ut indigni plané quos terra fuftinerctjUi* vualdenfiû m Qtrentur.Hi enim uetufta confuetiidine pontifitem Romanum non agnofee rite nuenpatia amp;nbsp;aiiquanto femper puriorem doatinam habuerunt : ad regem autem nés, 'Êpefuerunthocnominedelatiquafîmagiftraturn cóntemnerent,acrebelliö uetn facerent.Vary's itaqj nominibus font appcllati, pro ùârietate regionuni ®clocorum,quæincoluerût.NaminregioncLugduncnfi, Pauperes deLug uuno uocati fuerunt:in extremis Sarmatiæ Liuoniæ^ partibus,Lolàrdi font notninatia'n Flandria amp;nbsp;Arthefia,alocO deferto.aclupis cxpofito,Tuttelupi*

appellation Delphinatu fommo contemptu Chägnardi didi, quafi aprica inlocis apricis fine domibus tedisep defiderent. Appellatio uero Vualgt;

‘äenfium maxime omnium peruulgata illis remanfit, donee nomen Lutheran Luthertinn nd norum prolatum,quod inuidia, odio, infamia^ caetera ömnia opprobriafogt; men.

perauit.Sed in his tantis calumny's ôè^ criminibus,reliquus populus,qui ad pe aem Alpium,amp; qui Merindoly,Cabrieræcp degit, ita pie ac modeftc femper ntxitjUt in eorum tota confoetudine ac uite ratione, timor Dei maxime eluxe tit^umma fides 8Ciuftitia peripedafueritln exigua cOgnitiOnis luce,qua Do minus eis dcderat,in earn unam curam incumbebant,ut id quodhabcbât,ma gis quotidie accenderet,nullis rebus aut facultatibus fois parcentes, fiue libri Scripturæ facrae parandi effent, fine homines optimo irigenio præditi in do* drina pietatis inftituêdi,fiue hue illuc^ mittendi,etiS uflt;^ ad extremas murt-di partes,ubi aliquem lucis falutaris radium exortu elTc audiuerant. Nam an*

LegdtioVtub liö A'jVjCumintellexifTentjinquibufdäGerrhanorSatt^Hclti^tiorSck denim in Gev' uitatibusEuangeliQannuntian,ad eas duos exfujsmiferunt,Georgiü Maure nianiMn. nbsp;nbsp;nbsp;lum,Ff efsinehae natu tn Delphinatu, qui apud eos concionatoris munus obi

batjhoininê pium, amp;nbsp;quem in fcolis erudiendS informandu^ curauerant, PetruLatomum BorgundS, ut defidei pietatiscp docfîrinacum fidelibus ac prudentibus ecclefiarü miniftris comunicarent, eorum^ forma ratiónemcp totam in colendo Deo cognofcerent,ac priuatim eoru fenteritiä exquirerent de quibufda rebus,quæ tum ipfis nonnulla dubitationê adferebât. Qiiû itaq^ hi duo abunde omnia comunicalTent cUm primarn's in Ecclefia Dei uiris, ui-delicetBafileæ cum Oecolampadio,Argentinæ cûBucero Capitone,Bcr næ cum Berktoldo Hallerö,ac per Borgundia reditu inftituilTenqPetrus La* tomus Diuione captus,tn carcere coniecffus eft: Georgius uero folus Merin* dolium eft reuerfus,cum libris amp;nbsp;literis ac mandatis,quæab ecclefijs Germa-noru adferebat. Eo autê cum ueniftet, omnia legattonis fuæ capita cxpofuit, eisi^ declarauit publicCjin quot amp;nbsp;quantis err.oribus uerfarentur, in quosue-teres ipforuminiftri,qiios Barbas eoruidiomate, id eft,Auunculosuocabaf, eos coniecilTenf,atqp a recfta ptetatts uia abduxiflent. Hæc populus cum acce pift'ctjtato ftudto ecclefiae emendandae comotus fuit,ut ex focijs quos in Apu lia Calabria habebant,natu grandiores, SCufurcrS grauiores pcritioresq} accerfiucrint, ut cum his de emendatione correcftionec^ eccleftæ confiliûca-perent.Kes autem ita fuit tracftata atqj agitata, ut ufqp ad Aquas Sextias,quæ urbs curialis eft totius Prouinciæ, peruenerit,aures^ Epifcoporü,facerdoiü, inonachorû,quifuntin Prouincia,uchementer comouerit. Inter cæteros pro dijt quidam monachus ex ordine Dominicanoru, loannes de Roma appella tuSjhomo ad fæuitiam amp;nbsp;crudelitatem natura difciplinacgimplicatus,quiab Epifcopis,legato^ Auenionenfiinquifitionisuenia poftulataaduerfuscos qui fetftæ Vualdenfjs ôd Lutheranæ nomine fufpecfti eftent,ex eo têporenun quam deftitit fideles homines uexare amp;nbsp;affligere omnibus tormcntis,quæ ad fummâdolorts acerbitatcexcogitate atqpexquircrepoterat.Emultisabeo

Torwentige/ exquifitistormcntts,hocunum fuitfingulare,ei^inprimis ufitatu. implcbat nufinauditif. ocreasadipe feruefcente, quas tibtjs eorum aptabat,quosfcamnoalligatos ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ôi^fupinosinterrogabat: eomodo ut tibiæ eorum fuperexiguQignemfubie-

dlum dependerent. Primi quos hoc tormentt^enere cruciauir, fiierut Miche lotus Serra Cabrierêfîs,Marrusapellatus,ÔCGulielmusMelius,S^muItipoft illos ahj,quos poftremó grauifstma atcp acerbifsima morte mulóabat.Itaquc Francifcus rex Galliæ de eins monachi fingulari atcp inaudita crudelitate cet tior fatftus, ad fuprema Prouinciæ curiâfeu parlamentû literas mifit, quibus iubebat ilium diligcntifsimecomprehêdi,caufa^ eius informataamp;cogni-taeumttacondcmnarijutipfequamprimùmdeillius condemnationccertiot fieret.. Hic loannes de Roma,intelle(fto per fautores periculo fuo,Auenionê fe recepit, ut frueret ea præda amp;nbsp;rapina quâ infignis latro in bonis fortunis^ Merindôlenfiufecerat. Verùmpræteripemfuâ ipfeprædoàdomefticisfuit expoliatus,quieiopima ilia ^olia,latrocinio parta,eripuerunt.Paulôitaque pôft incidit in morbû ita grauem ÔCaccrbû, ut nulla adhibita fomenta aliquâ doloris leuationê adferre poflent.nullus erat,qui ob fœtorê qui ab ipfius corpore manabaf,prope eum confiftercpoflet:neipftfodalesDominicaniferre poterantjtmô ne ipfe quidê iam ferre poterat teterrimû ilium odorê, qui è car

HorréJ.n«ort corporis exulcerata,ac uermibus fcaturiente exhalabat. Dolore eum cru-perfecutorif ciante ac premente, fæpe ita exclamauit, Qyis meliberabit aut occidet.^netp ueritatii. ènim uoluntas necis fibi confcifcendæ deerat,fed uts ôd facultas. Itaque in lus tantis cruciatibus doloribuscp corporis, atqp in fummahorrenda^ animide-. lperatione,hômo impius ÔC fæiius,qui alios crudelifsimè necauerat,üitâfuam miferrimè

L I B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U;

^ifem'mèfînûnt. Vix etiam muentus quifquam eft, cjui cum ucllctattfngerc, ut mandaret fepulturæ, nifi monachus eius ordinis è Nouitiorum gradu, qui pto optimo fepulture iure atcp honorCjCorreptum amp;nbsp;ligatû pedibus cadaucr tnfoueam adid paratam pertraxit gt;nbsp;Poft mortem huius nefandx belluæ, epi-ftopus Sextienfîs perfecutionem excepit SCcontinuauit, utens ad earn ope-raPeironeti ofticialis fui,multos^ ïn carcerem conqciendos curauit,quorum nonnulli,magnitudnie tormentorum ac dolorum,ueritatem abiurarunt: alq uero qui fîrmiores ÔC conftantiores inuenirentur, pofteaquam hacrefis dam-nati eflèntjin manus tradebantur ordinarîj iudidSjqui tune erat Meiranus,ho mo in hoc crudelitatisgenere nobilitatuSjqui fine ulla caufac informatione QC cognitione,eos quos Officialis hacreticos pronunciauerat,ultimo rnortis fup plicio afficiebat. Is non multo pôft tempore, recepitmercedem fuæiniufti-fiæacficuitiae mcritam,qucmadmodum poftea uidebimus. Porrô poftobitS Curilt;e Sextien Cuifineti, optimi præfidis,parlamentum Sextienfe complures fideles morte ßspraßdesali uiuldauit,quandiu Dominus Reuefti,in ea fumma curia locum primi praefi-dis obtinuir,qui quidem ea iurildidîione ac poteftate abdicatus,Reueftû do-*uum fuâ fe recepittubi ea ui m orbi SC iæuitia corr ep tus at^ agitatus fuit, pro pter quam uxor ipfius, caeterieg propius accedere ad eum non audebant ♦ Ita tabieacfurorc mortuus,dignasfiiæ iniquitatisamp; crudelitatispœnas dédit» . Elus officium amp;nbsp;munus in ea iurifdidione, magifter Bartholomaeus Chafta-neiis excepiLQuo præfide,anno à mortalibus falute reftituta millefimo quin gentefimo quadragefimo, Procuratorcgenerali Regio infuprema Senatus cuha,poftulâte,di(fta fuit ad fiftendum iudicio dies Andreae Maynardo,Ioan ni Cambrio,Francifeo Maynardo,IoanniBonio, Antonio Palenco, Guilicl-luo Armantio,Michaeli Maynardo,loanni Palenco,Mondono Brumerollo, Facio Bernardo, Merindoltj pagi ciuibus ,ut quibufdamrebus de quibus in cos inquiri cœptum eiret,refpondere poflent, ad ftatum ut tempus uadimo-nium obirent. Ac omnes quidem ad diem praeftitutum utuadimonium obi-fontAquas Seftiasprofeeftifunt; egerunt^ cum dotftiftimisquibufqjpatro-nis,uthaberetur forenfi ritu delibcratio,uideretur^ quemadmodum ipfos fe gerere,quomodo negotium adminiftrari oportêret. Quibus patroni procu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘S'

•■atoresc]^ rcfponderunt,minimè fibi licitum elle cuiquam ipforum copia con filtj fui facere, quos à religione defciuifte, atcçin impietatis Lutheranae ftilpi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

donem incidifte cognouiffentuametfi quidem patronorum unus aliquis ap-pellatos feorfum uniuerlbs ac femotis arbitris admonuit diligenter,non debc iccos omnino inSenatû ucnire,nifi forte iênfîm igni conGremari,igni,inquâ, fttamineojidcp ipfum inditfta caufa,ftudcrent ac cuperent.fic enim ab eodem Senatucautum atep conftitutum elTe. Hac orationeperculfi Mcrindolienfes uehementer obftupuerunt,maximè uerô cùm plerofque uiros bonos torque fitam inhumaniter, ac cruciari fuis oculis ipfi nidifient: nullam ob aliam eau-fam damnatos, deprefibsquead fuppliciû, quàm quôdfermones habuifient Lutheranos,animaduerlbs à Theologis doeftoribus, eofqûe ad extremS ufcç tutati efienttcùm hi quidem fermones omnes amp;nbsp;cum uerilsima elTent coniun ^i pietate,amp; locupletifsimo Scripturarû teftimonio confirmati.Itacp cum pa troni illius oratione,tum eo ipetftaculo perterriti MerindolienfeSjUadimoniû deferuerunt ,eoqûe nomine falt;ftum poftea SenatuftonfultS eft, inde femper Mèrindoliêfe Senatufconfultû appellatû: de quo maxima diuturnaqp fuit Lu tetiginSenatUjinterpofîta fcilicetà procuratoreRegio prouocatione,coten tio.HocSenatufcofulto no modo Merindoliêfes if,quos appellatos à Senatu Senntufconßul docuimus,tanquâ delati coui(fii^imminutghumanpdiuinç^maieftatis,flâ tumcotrAHe-mac,quâprimu coprehendi pofient,adiudicati,eorumcp profcriptac poficfsio ri»doiif»fef. nesfifco addi(ftç:uerumetiâ omnes quicuntp Merindoliu ipfum(quo inloco

fuiflc ocfïoginta circitcr urbana prædia feruntur) tum uiri tum muliercs inco* krent ac inhabitarcnt,ne paruulis quidê exceptis infantibuSjCidern incendio traditi damnaticp fuerunt.Eodê Senatufconfulto decretü,ut omnia, quae wm illic eflent,acdificfa deturbarentunuicus totus excindcreturt omnes adunSab eo uico lapides, tam oliuæ, alius generis arbores(ut ea deferta uagai^ colo nia, habitationis in pofterû occafio praecideret ) radicitus interlucarentur ac interciderentur.Ac fenatufconfultû quidem illud omnib. hominib.adeo mira bile uifum fuit, nullus ut eflet in Prouincia tota locus, quo non in loco de eo aliqua femper à patronis ac literatis hominib.excitaret maxima contentione difputatio.Nec deerant qui mirari fe,profîteri publicè non uererentur, Sena* tum ilium in tanta infaniâ incidere potuine,decretu uti talc faceret,tam peripi cuèiniquûjtam ab omnino modo ciuiliiure ÔC ratione,fed etiâæquabiliuitx ftatu ipfo,comuni^ fenfu humanitatis alicnû, Violato praetereà folenni iurc* iurando illo,quod in omni Curia fuprema ab hominibus muneris alicuiusio* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;renÛs publici fundionê petentibus fieri cofucfletiluftè ic uidelicetaequabili*

tercp,expræfcripto diuinæ Legis, popularmcpregniconftitutionßefieiudica turos,eocp iudicaturos modo,utfuis fententqs Deo quidê ipfi plurimS ad ho norem déferrer, ius fuum unicuit^ conferuaret ac tribueret. Aid contra*, qu/ decretûillud æquum affirmarent, in omniLutherana cauiàneminêtcneriiu* dicemïuri ac rationi locû dare, Legû aut conftitutionûrationê habere, dic^ banr:Iudices,utrâ in parte fia tuèrent ferrentep fententiâ,crrore duci non poi* femimirû id agentes,ut qui Lutheranorû nomine fufpcdi eflènt opprimeren tur.Excipiebant patroni,cætcri^ no indodîi uiri,ex eo quodhi iam in fermo nem intuliflentjfacile confequi. Indicés huius aetatis eandê ufurpareplàneïa* tionemin profequendis iudicio Chriftianis eis, qui uulgô Lutherani poftUquot; kntur,quam olim Sacrificos, Scribas, Pharifacosin infedandO) condemnangt; do^ D.noftro lefu Chrifto,fecutos EuSgeliu teftat, At^ eo fane modo illius decreti fama momêto percrebrefeebatmeep ufquâ aut conuentus fiebat ullus aut celebrabatur couiuiû,ubi de eo no agitarctur ultrô citro^ certatio. Qui™ etiam duodecimo circiterdie poftea interpofitû dccrctum illud fuit,fplen^ didifsimû conuiuium in ea urbe apparatsaiunt : eo^acceptûBarthoIomæS ‘îf Chalïànatum praefidem,complurcs^ tum Scnatores,tum alios uiros clarifsi* fu'tudbi^^o^r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po'pulû authoritatis:ArchiepifeopS etiam Arelatcnfem,

Aquenfem Epilcopû:denilt;p fœminas urbe tota nobiliorcs:atlt;p unS pr«* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quandâ ex eis,quçhuntio rumore popular! feortS Epifeopi Sextienfis uulgo

tenerctur.Fïæc ipfa, uixdum cùm eflet accubitShis uerbis Praefidêadorta,{ic aitiDomine præfes, num fenatufconfultû illud quod in Merindolienfes iftos Lutheranos îuperioribus diebus fadû eft, cxecutioni mandandûiubere uisc* Âdhæc,c6niuens,nihilomnino pracfes.Moxnobilisuirquidâpeterecqepit, Ecquod tandem fenatufconfultum in Merindolienfes faêlum eflet. lUâ ûerô codcmquofaêîum eiTetmodoàcapiteprogrediendo adcalcemmemoriter aciucunderccitauit nihil oblita, haudfccus at^ fi memoriamipfius longe art te rccordari cœpiffèt. Audiebatur interim à conuiuis fumma cû attentione filentio, dum fermocinationi fuæfinem at^ modum ftatuit. Ac tum quidem Dominus Alencius, uir amp;nbsp;pietate infignis ÔC in literis minime cotemnendus bomo;Didicifl:i,inquit,aut hanc ab aliquo fabula, qui rem in illud uellet addu ôam iam efle diferimen: aut decretum huiufmodi ab aliquo muliebri fenatU* lo faêî-um ôf profeêlum efi:.Bonauerba domine Alcnci inquit fenator Senen fismon id,non idinquam,commentitium eft,quod audiuifti, fed plane decre tum Senatus. Nec uero tibi crebrius eft utendum eadem libertate diffolutio*

? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne^uerborum,nifîProuinciæquocpCuriam concilium fenatum^ fœmina«»

L I B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«5

‘5 quicquam uelle dicer e unde ullius fupremæ Curiæ dignitati detradum ef-uideri pofTet: adduci tarnen omnino non pofle, uerum id ut effè quod mu-

fier ilia commemorauiiret,arbitraretur;decreto nempèSenatus (qui quidem fil Prouincia haberi cœptus fit)totam Merindoliorum nationem; feeminarû, proh dolonimpotentiamtmiferè uagientes in cunis infantes,hos inquam uni ^erfos gladio crudeliter adiudicatos : uici totius ædificia omnia, ne qua eius rnpofterum memoriæ uis exilieret,ruinis incendio.’culpa præfertim ac ui-fio duodecim nefeio quorum hominum, quos in Senatu præftô mature non fi^fifejuadimonium^ deferuifle conllaret.Necipfe quoqueinquitD, Bello* meins,perfuaderimihi facilèpatior,tale decretum,tamalienum àrationé, tînt expers omnis humanitatis,tam impie Turcicum, tam Geticum crudeli-ter ex Curia proficifei potuifiètpræfertim cùm quantum ego de MerindoltjSj ^uos iam olim me nofle memini permultos,indicate fané poflum, nihil in eis ®æe mihi uideatur non cum integritate uitæ fingulari, naturae^ bonitate qua dam maxime coniuncflum.Eximeret^ hune nobis,fiuideretur,fcrupulô om* J)ium optime D.præfes.fcitum eft enim, mnliebri teftimonio ftari femper, aC fidem haberinon oportere.MuIicrinterea quæ Senatufconfultum aperuiflet, Mulieris ^’tpertandumfibi minime’putauftdurnà præfiderefponfumauferretur,fed ronuerfa quamprimùm ad Epifeopû Aqut\nfem, Mirarer, inquit j nifi profi* flt;^‘peret, Subiatifque oculisin cœlum, acmuliebris lïacundi'æ tumore ferui* ^:Vtinam,tnquit5omnes qui funtin prouincia Lutherari’, ipü dcnique tota Rallia,cornua in frontiipicio ^ererént: non deeiTent ubique cornuti.Cui do«-•^inus Belloiocius extempore, Vtinam fcorta facetdotum omn/a loquereri*

ea uocis articula tione^qua anferes.tum ilIa,Non eft, ô Belloioci, fic oblogt; S^endum tandem matri noftræ Sandlæ Ecclefîæ: nullus unquàm canis cruci nxo oblatrafTereperiturjqui non idem in rabiem atflus aliquando fit.Aqucn* fis tunc Epifcopus arridereftatim cœpit, leuiterquemulierishumcrum per* Audens,ac petens diceretPer ordines lacrofahcflos meos,grati(simum mihi fe ^*fti,mealux,Illa te pftrinxit elegâter,ô dne Belloioci, rctineto, quacfo, id qcP ^billatibipræledlumfideliteracpræceptum cft.Nonmoror,inquit Belloio* dus(irapaulô concitUs magis,) ueftrum utriuf^ gymnafiumtnihil enim auo fiisambobus quod honeftum quidem fit, alTequi polTum.Itaque licet EpifcO pos ut plurimum atq^ facerdotes flagitiofos,adulteros,cæcos,idololatras,f a* ptoresfallaces, latrones, depeculatores, impoftores appdlarem, nihil alie-nutnme dicere, aut omnino conuitium Ecclefiæ catholicac facerearbitrarert infedari me quidem infeftilsimum ac importunifsimum luporum, canutrt» porcorum, eiufdemque generis brutorum animantiuin quoddam agmen ÔC gregem confiteref tnecuero propterea rabierri mihi përtimcfccndam putä tfni,nifi forte in rabiem impetu quodam animi ferimur eo tempore,quo tefti ’noniutn ueritatis ampledimur atque confedamur.Ac tumEpifcopus impd tenter 8^ furiofe,Male tu locutus es,ô domineBelloioci,loco actemporèred diturus rationem eorum omnium, quæ tu multa de uiris Ecclefiafticis intuU fti.Vcllem profecdo,inquit Belloiocius,primo quolt;^ die iftudaccidere,nelt;p tnolcftiam ad earn quam tu putas, temporis aliquid mihi prorogari.reciperc enim me plura longe uitia facerdotum, grauiores EpifcoporS noxas inlucë editurum,quàm eæfintadhuc quas attuîimus.Superfedeamus,tnquitpracfeg ChalTanaeus,hoc toto gen ere difputâdi,ô Belloioci,eiscp ueftigqs,quæ maio res noftrifinxcrStjinfiftamuS.Cui Belloiocius,Nefcio me filiû effe facerdotis* beneficiû ut illud huic hominû generi debcam,uti fcelera quibus affines funt, mihi tuenda exiftimê hoc tempore,Vcros aût Ecclefig paftorcs ac miniftros,

eruditionc,uitg^ confirmationc præftabiles in honorem adducendos cflcfa cilè,minime^ contumelianim aculeis compungendos ftatuo, Verum, heus tu domme Arelatenfis, tueprurfumo Aquenfis, cum Dominus nofterlefus ChriftusHierofolymgfacerdotes,hypocn'tas,caecos,Iafrones,impoftoresef’ fe diceretjhisqï nominibus illos honeftaret, uobis'ne contumeh'ohis erga cos ac maledicus extitiffe uideaturr’Mmimc,mquiunt. Nee ipfe quoep, cum Epi* fcopos iftos atcç (acerdotes ifto modo fum executus,eis iniun'am obtuhfTe ui den' debeo. Sic enim ad eorum fceleratiisimæ uitac commemorationem oh* ftupefco horreo^ totus, uti ne mediam quidem partem earum rerum quas denebulonibusillisintellexi,audeaminlucemapertum^proferre.ltacpfiad comprimendam meretricis aliéuiusimprobæloquacitatem ueritatifubfcri' bo,non uideo quæ tandem ex eo facerdotum animis afferri iurepoßit offen* fio.Obfecromi(îàifthæcfaciamus,inquitSenatorSenenfis,meminerimus^ coconfilio conueniflenosinhunclocumjnonutipfinosægritudinidedcre* mus, fed ut perfuncflineceiîarijs occupationibus,adanimi remifsionemlu* dum^ defcenderemus.itatp pro ea qua te compledor beneuolentia, Domine Belloioci,non pigebit admonere te trium præceptorum, quac fi quemad* modum quidem ego ipero,tu tenuerisjóif tefummum à nobis accepiffe bene Tridpr^ceptd neficium,ÓC tuis omnibus rebus optime confultum eiïeiudicabis.Primum il* obferuitnda. nbsp;nbsp;nbsp;J eft,nc quos acceperis eife Luthcranos,eos ulla re unquâ aut omnino con

filio autuerbo iuues. Secüdum nemulieres in eo quodillis collibuiffe, inde* licq's^ fuilTe fentias,tibi cenfendas unquam palam, attp reprehendendas pu* tes.Tertium,ne quid in uitae genere facerdotum,quantumuis imbuto fceleri* bus,quantumuis Chriftianæ uel profefsioni contrario,non fôlùm animaduer fione dignum tu, fed ne tantum quidem nefas animo concipiendum eflearbi trere.’fcitum eft enim,Nolire tangere Chriftos meos. Cui D. Belloiociusita refpondit: Qtiód ad primum attinet,^o necullosnouiLutheranos,nequc quidLutheranifmus fitintelligo : nifi forte Lutheranos eos eflè definitis,qui dodïrinam Euangelicam publiceprofiteantur. Nee ucroSenatufconfultum fllud unquam,quod in abfentes,indida^ caufa, maxime fceminas QC pucros, mfosetiam uixdumin hanchumanaeuitæ lucemeditos tnfantes,fadumita fit,ut populum ilium uniuerfum immanifsimè trucidandü cxurendum^ een* fuerit,aequabile ac legitimum efie meo iudicio poteft. ne quid hic de ulla Gal ïix totius Curia fuprema commemorem,de qua fic ftatuo, nullam ut inuenirf pofte profedo quac decretum eiufmodi fixum ac ratum fit habitura,facile mi* hi perfiiadeam.Quod autem mulieres reprehendi non putauifti oportere,fa* nèficundèrefciuero confimguineam ullammeamadeo tranfirerfamatt^fra* lt;ftam,ut omiffa rei bene gerendæ occafione uitium inferri fibi à facerdote aut clerico quem uocant,(Cardinalis illefit.autEpifcopus) id^ quod antiquifsi mo loco ducere debeat,fibi turpiter eripi pcrmiferit,non dignabor reprehen fione mulicrcm;fed aut euulfo certè, autillipræcifo nafo, teftatumapudani* mos omnium relinquam quid egerit. Poftremo, quód in uitam irru ere facer* dotum,alienum quoqp àuiriprudentis officio elfe uoluift/, non impedio quo minus eadê oês impunitate amp;nbsp;licentia uiuant,qua uelintiea th lege, dum mea mihilibertatêipfi côcedât,at(ç ita pofthac in domumeSuenire definât.Certû eft cm,ibi fi quos offendero,detonfum eis fic, raium^ iri corona facerdotalê, minimé poftealaborandü eis ut fit,unde porrediï ad humeros capitis amidu inuenire pofsint.In eâdê ferè cS Senatore fentêtiâ amp;nbsp;præfes Chaftàngus ratio Contentio nbsp;nbsp;nbsp;cinatus dicit.Ceterû egregia ilia Aquêfis Epifeopi arnica,quaiâ altercationis

borîiuebeinës. fnitiuintroduxiiîc oftêdimus,Nondu mihi placebo,inqt,donecucrbûadhuc unû cû dho Bclloiocio fecero: Arbitraris ô Belloioci,tot Cardinales ÔC Epife. Abbates ôC facerdotes cgteros^ facrofanâos uiros,ecclefiafticg religiois alu

L I B Ë R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;il7

nos ac mim'ftros, qm' in hominû iliuftiiS quotidic domibus, rcgûcp ipforû ac pn'ncipû palatqs maxima familiaritate uerfantur,omnes hoc animo illô profi cüc'i'ic Ôl mereii pefsimèdc principibus,6C inDci optimi maximi ofFenfionê inciirrcrepoisintr'Equidêfifcmperiftiusordinisfententiam tucriuis, nccab opinione unqiiâ.obhrmatocp ifto animo facere difcefsionem, no dubitem te nocai c(fi Deo pl3cer)ex iure manu confertû,accufarecp plané læfe amp;nbsp;huma--næ amp;nbsp;diiiinæ maicftatis.Sunt^ hoc in cœtu uiri minime fané ueritun,inftirutt tuirarionê à te aliquâdo repolcerc. Vixdû eo fermone confumpto, ftomacha bundus Belloiociiis ac feniens, Abi,inquit,ô Herodias,fcorrum impurifsimâ atqjimpiidcntifsimû.ficcine tandem hifcere te,hoc hominû conuentudecet!:' Intelligerene potuifti quid elTet Humana diuina^ Içfa maieftasr’Non deberes fatisfacîû tibi iam ci Fc ducere, necp tantô conuitio fanguinem humanû effun^ di cuiai'ei''His uerbis perturbatior aliquanto mulier, concertandi fine fatfîura uidebatuniamcp facftû omnes qui aderant exiftimabannincumbebant in earn cura,utinulta mora interpofita ad facetias urbanitatêqûe conuerfofermone ab iftinfmodi contentione difcederetunAt mulier impatiens contumeligfut intcrpretabat ) fupcrioris, qua fibi fanguinêinnocentiû obietfîû meminerat, omniSinterrupto fermone uociferans air,Sf perinde uir ipfa eflem,atcp fccmi nam natura efièuoluit, expcrircregomehercule duello tecum, Belloioci, iu* reqûeuindicarê extremo, neqp earn elfe me quam tu tuis uerbis efle uoluifti, ncq^cupidâ ullo modo refpergendi fanguinis innocentiû.Quod utita quidë fit,impiorùmne tu fanguinê illorum,fcclcratorûqûe Merindoliorû,innocen* difm hominûfanguinem interpretarisf'Defidero profcôô,meaque omnia in bancrcm unâ polliceriac conferre nô defino,utperuerfifsimæ nationis illius ftatiicôuulfo, omnes ad unûillinebulones eorumcp fubfcriptores de medio foliant : idqueuide ealiquandoutpolîem,eorucp cum corporibus cxrinêtS plané mertîoriâ intelligerê,quantum gratia,quanta fubfidijs amicorû cfficcre licuit,deniq^ quoad efl'erre fe mep uiresjfacultates cftundere potuerunt,tantS artihciOjlabore, diligentia mihiperpetuôcortandûexiftirnaui. Internecionê ’gitur cladê Lutheranorû, ô Belloioci, fanguinis innocentis eftufionê ap* pdlah placet, eia perge uidelicetutinftituiftnego uerô, fremant omnes licefj bonoris mei ßlua dignitate, proqûe eo turc quod ego libenter matrinoftræ S.Ecclefiæ debeo,quoties interdit! atcç nodiu aut ad facerdotes exire, aut do nios Epifcoporû celebrare mihi licebit, non prætermittâ:at eos uiciisim ipia recipiâ in domû omnes familiariter,cum eis initura rationê quêadmodûiftos . Lutlieranosuniuerfos adcædêamp;uaftitatê deducerepofsimus.Belloiocius muiicris garrülitatê failidiês,fuperfedit.erat enim nemo, qui no cam iam nûc in contemptionê adduccrer,ac audiêdi fatietate defefliis effet. IntCrquiefcere fnm oês acceperant, cûeccenobilis quidâadolefcêsioco illâadortus,diccrc ftatim cœpit,Neceffariû eft,6 dna,ncfarios illos ac perditos homines in offen b efleuehcmcntcr apud te,quib.tu tâ grauiter infenfa^fecfîo fîs.Âtilla,Equi de Omni aireueratione cofirmare poflum,cx miferis illis ac profligatis homini bas elfe plané neminê que ego nouerim,quêuiderim ; longeqùe libentïus in cacodæmones ipfos decê, cj? in illorû unicû incurrerim. nâ fie eff eorû fermo uitiofusjfœlices ut çxiffimê atqj cû eis agi præclaré,qui nûquâ de eo quicquâ intelligere potuerfit.meqûenô mediocriter errairefateridebeo,at(^ meæ cul pâimprudentiæ præftare,qj D.AqucnfemEpifcopû femel aliquâdo côfpica ta perturbatû amp;nbsp;anxiû eo modo,ut cibi ac potionis ufum amifitïe uideret,uix precib.ac minis ab illo tâdê exprefsi câm çgritudinis acpturbationisfuç.qua intellexi fuiff'e hâc,Regnare uidelicet hodie pafsim genus qd*dâ hominû hægt; reticorû,noftrâ matrê S. Ecclefiâ petulâtifsimis maledid orû notis inurentiff, Haefopita cocertatione,dedult;ffa9 tandê ad otiS,magna pofteà confeeuta p

curbatio atlt;^ contcntio, tcrrorcs^ non contemnendi propofiti uerboru. dc quib.hadienusXongiorcs enim funt,^ ut hiftoriæ propofitæ anguftqs indu di pofsint. Intereà præïès Chaflanæus, amp;nbsp;fenatores fimui ac nobiies illinc di* grefsi diucrfis itinerib.proficifcuntur. Ex eo tempore Archiepiieopus Arela Eptfcoporww tenfiSjEpifcopus Aquenfis,Abbates nonulli ac Priores,Præpofitus AquenE coiMtenn«, cutn quibufdâ feniorib.Canonicis, non prius conquiefeendû fibi putauerûr, in locum aliquê uniuerfi conuenirent,ubide rebus qua: acciderant,delibe* rationêhâberepolTent. Quo in conuentu conftitutû fuitjUtunufquiftjcoiS pro rc nata amp;nbsp;fufcepta,MerindolienEScnatufc.m€mori'â charifsimam attj co mendatifsimamhaberetrperfequereturcp diligenter omnes uias,quibusiUud ad extremû deduci poffet: copararet nouas infedtatioiîû faces, easep ipfas ui' uidiores atep torrentiores,q eg fuiffènt quas loannes de Roma Dominicanus de quo anted diximus,excitaflèt, Alioqui enim agitur,inquiût,ftatus ac dignj tas omniû noftrûm; nemo^reperietur, cuius in reprehenfionêattpludibriS rionincurramus. Atqui leuis ac momentanea res fit, fi præter Merindolios, 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eius^ generis idiotas ac rufticos nemo nobis infùltaret, non etiâ eflentqui fc

rè perniciem Reipublicac noftræ molirentur:fedpraeter ordinê eft, emergcre quotidienonpaucos Theologes dodores uiroscprcligiofos,nonnunos euâ fenatores ac patronos, alios^ reconditions eruditionis ac ingenfj monimen tis præftantes uiros, denic^ bonâ partem (fi dici licet) illuftrioris nobihtans, fed eius quoep nobilitatis quæ altifsimo loco fita fit in omnium hominS con* fpedu,ac Europæ totius oculis,à quib, omnibus deipicatui duci paulatim in cipiamus,minime^ ueri Ecclefiæ paftôres exiftimemunut nifi diligenter oc* currimus ÔC caucmus,no modo ut omniûfacerdotiorû qugnos amplaaclau* tapofsidemus,naufragiûfaciamus,ipficp proferibamunuerumetiânefuisor' ba parentib. atep paftoribus Ecclefia,ad trilles miferabiles^ cafiis poftea pro peraturafiqpericulû elfe profedlô uideatur. Quamobrêin diligentiaô^ cele* ritate pofita funt omnia hoc tempore.Hac habita inter ipfos oratione Archi* epifeopus Arelatcnf Hilpanicae calliditatis nondû oblitus,rctulit in eâ fenten tiam : Aduerfus nobilitatê nihil temerefufcipiendû, lcd applaudendû omni* no. illam enim omniû Ecclefiallicorû elfe propugnaculO ac præfidifl. Quod quâuisncmini dubiû effet plærofip nobiies exiliere, qui pcfsimèdeeis amp;nbsp;lo* querent ÔC exillimarent: nec ipfi quoq® dubiû haberent illos ex eorû hominû elle gcncre,qui noui Euangelillac uulgô dicerent: cauendû elfe tarnen ne eo* torn animos controuerfiarû anfradlibus aut delationib.exulcerarennfed plus iam fatis immutatos,largitionib.recolligerepotius ac retinereftuderent: hoc artifîcio potifsimùm,eorû fe patrocinio, quafi quodâ uallo, tutos ac munitos fore:certu enim cire,fi quid aduerfus nobilitatis authoritatê fplendorêcp moli rentur, ciuiliû indices caufarû eius cognitionê ad fe reuocaturos, nullum^fc hac in re compendiû fadluros ipfos, quemadmodû quidem clarifsimis antea monimentis ôd cxemplis probatû atœ confignatû fit.Eleganter id quidêamp;rc dlè,inquit,Aquenf Epifeopus : atipfe medicina afferâ non uulgarê quamor* bus ille fanari facile polTe uideatur. Profundenda funt omnia, amici tentandi omnes,in eo deniepeogitationes oês nollræ figendæ aclocâdæ,uti tanta Me rindoliorû amp;nbsp;rullicorû caedes efficiatur,nemo pollhac ut fit,quantûuis affini* täte aefanguine regio,d ad male de nobis,aut Ecclefiallicauiuêdicofuetudi* neloquendû, uel os ipîum aperireaudeat. Idcp ut minorinegotio confequa* fnur,antiquilsimû effe uidet Auenione cocedere : qua in urbe repen'reliceat Abbates amp;nbsp;epifeopos coplurcs 5 alios^ inReipublicac luce amplifsimosui* Epifeopi Auegt; tos,no dubitaturos fe nobifeû ad nollræ matris Ecclefiæ maiellatê tuendafu nionentcoten' ftinendâcp coiungcre.Hoc confiliû cû oês approbauilïênt,Arelatêfis Archie dunt, ' nbsp;nbsp;pifcopnSjEpifCf ipfe Aquêfis, cæteri^ cÔiuratores nihil prius habucrSt,^ot

reict'îis omnibus rcbus,Äuenionem quampnmùm proficifccrentur.Qyo cô uentiï'cnfjEpifcopos ipfos celeriter,unos^ totius illius ciuitatis opib. gra^ tia florcnnfsimos atqj potêriisjmos,uti maturè de negotio deliberaretur,un3 aliqucm in locum cogéré conftituerunt. Orandi^prouirtciaAquenfis forti--tusEpifcopuSjtradicionum paternarumacerrimuspropugnator,inhâcratio iicm exorfus dicitur:Non ignoratis, o patres fratrescp charifs. aduerfamaxt* me tempeftate uentoriitn iacQari lefu Chrifti nauicuIatn:procellascR concita*. tas,in illam eo impetu ferri,ut ftrangulata propemodunijparum abiit quin ob ruifcfludiuurn inundationereforberi^patiatur.Ipfcturboab Aquilonepro Quertïdob ncifcitur.quem eundem maximus motus rerum omniö perturbatioque con* iequitur.torrentes undicp procurruntac profluunt,fummaqüciacfiurauenti, clepdfiicorutH acpropènaufragio noftrarum omnium rerum pafsim reflant, inque domtci-lium noftrum fæuiSt.Nam oblationes feriantur,peregrinationcs ói. deuotio* ncsrcfrigerantuncharitas apud nos otio ferecongelauit, quodcppefsimcno bis cedet,autlioritatis noftræ magnitudo non mediocriter infleëli,iurifdidio pfæuaricari, rei ecclcfiafticæ fancHones infirmariperfringique cœperunt. a£ ipfi boe potifsimum loco conftituti, populorûregnorumqùe ditionibus præ feâiqiiodammodo ac prærogati fumus,ut etiam abrogate acdiflbluere om* tigt;a,acperrumperefolipoiremus. Quamobremferio quæfo expergefiamus, ’nquepofTefsionis noftræ iure confiftamus,utLutheranorûfamiliam totam: Lutheranorum,inquam,illorum uulpium, uineam D. non deeuffantium fed fibuertentium:Balenarum, filij Dei nauiculam non conftituentium fed fub*

iam no inaufpicatô meo iudicio,at{ç ut in Luthcranos illos impios Me* pndoliosjSenatufconfhorrendu ingens,tandiu Præfiduac Senators pecflori businclufarr,aliquandotandêer3|aeret,forasqùe proifeeret, maximoReip. boiioperfecimusreoque rem plane deduximus,nihil uti cogitandS hodie no bis fit,niß ut concinnati iam open's reliquias fortiter diligenterque perfequa ’^ttr.QuaproptetjO uiri,laboremus,efficiamus,occurramuSjne quod interim ï'ebus præclaré geftis impediments inferat,denilt;p caueamus ne,ft in tarn pio ‘^briftianoque faciundo facrificio pecuniæ parcimus,aurutnnoftrum amp;nbsp;arge* Aquenps Epi* ^Sextremoillodiuiniiudicij dienosperftringercfuoteftimoniopofsit.EgO popi ordtia ^uidêpro mea parte polliceor,in meque recipio, me cum maturS erit, centS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mindrii,

quot;Omines armatos rebus omnib*diligêter inftrutftos Reip.curatur3,eisque fti Pendi3,quoad exitiS ÔC intcrnecione perditis illis rtebulonib.intulerint,pro* Ptiapecunia numeraturS. Hæc oratio cS uehementer multitudini placuiflct, bafsinetus Dominicanus,D.theologus,referre fic inftituinConfiltj magnire ConfiUu Bdßi cgt;ie.itaq5 in ea uerfarireligiofe, nec^ temerè quicquâeffîcere oportere. Si eni «ftimodarft/f, ’timriamiferos illosacærSnofos homines mortemul(ftent,eaque facinoris strocitas ad Regê Principesqùe perucniat,pericul3 efle ne in ipfos idê ftatua tufsquod in Sacerdotès Baal meminit religionis antiquitas. Cogi fc nunc de mû ingenue fateri(quod ipfi tn cofefsionis uice didu cxiftimenQeorS gui hg raeos aceufati fæpèfint,plcrafqûe caufas atq^Iites à fe leuiufculè,pfelt;fto fub* Ëgnatas;DeS tn qui amp;nbsp;nos intueat,ô^ omniSnoftrûm corda fcrutet,obtefta* P polîe,ut primS fubfignationS fuarS triftes euentus ipfe uiderit, fc uidelicet mique fimilib.docftorib.referentibus, ciuiliS iudicS iententia capitis dânatos cpsjquos ipfi hæreticos ^înuntiaftent, impeditS cofeientia requiefcerc ex eo têporeno potuifte.Perturbationis illius animi fui cam banc elfe, qjpaucis ab bine menfib.ScripturarS defiderio cupidior,cas^pius infpicere cœpiflèt, ex quib.côperiflet maxima parte eorSpropofitorS, quæ tuerenf t) qui Luth era quot;iuocaj-êtjadeô côfentaneâ ÔC affiné Euâgelio, ut ipfe qdê in pofterS ei reclâ »narenôpoffetjnifî forte deindwftria Dei opt,tna.pr9eceptioes impie petere,

atcp hoftditerinfedari uellet.Se tarnen,quod S.noftræ matris ecclefiæ,S.pa* tris noftri Papæ,ac ordinis commodo faccre potuerif,dodorum Theologo^ rum opinionibus hadenus adftipulatumu'd^ tum ignorarione,tum ne quid aUenumab Epifcopoium,Vican'orumcpgeneraliuuoluntateacIibidine qug rere uideretur.Iam uero commutandam plane illam totam uitærationem,de*

. ligendumc^aliudhacinrequoddam artificljgenus fibiuideri. Sariscire,cos qui fuerint in ecdefiafticis,pontiriasqj conftitutionibus perftringendis inte* perantioreSjpecunia exilioue muldare. de cscteris ita conftituere ut qui blab phemi, h^reticiçp pertinaces Scripturaruteftimonqs aperte conuididepre* hendenturjad mortem profedoilli quemadmodum criminisipfiusratiopo* ftulabit,aut pcrpetuos certe carceres mittantur.Petere autem fe tandem ab il lis,ut fuam opinionem æqui boni^ confulerent.Hadenus Bafsinetus: cums admonitio cùm omnium animos uehementer,tum AquenfEpifcopi magna

' nbsp;nbsp;nbsp;cum admurmuratione præcipue concitauit. Itacp Epifc0pus,O homo parux

Bdßinetui in/ fideqquaredubitauifticHahamagifter.n.adeon’teredèfecilTepoenitetf'pb crcpatutabE^ ditaftiquædam hic tu palam fafciculosfulphuratos hauddubièrcfipientia, pißcopis. Intcreflerie tibi uidetur aliquid inter hærefes amp;blalphemias quaïinfcriptu* ras afFeruntur,SC opiniones matri noftrac S. ecclefiæ, ipfi^ diuo P.noftro D. Papæ,in terra Deo uerifsimo cotrariasf’tu magifter es in Ilrael, ifthæc igno rascTurn Archiepifcopus Arelatenfis, Magifternofter, inquit, tibi ncuidc* turdelefuChrifti nauiculadifputaripolTe rediusàquoquamquàm AquenCepifcopodifputatumf'Sanè,inquitBafsinetus,Epircopircuerendib fimi concio expreisit elegantilsimè mores, uitæ^ conditionem hominü Ec* fiafticorum: fuitcp rcprehendendis etiam mortalium huius ætatis uitijs ödiac refibus accommodatiflima. Itaquc cùm primùm dclefu Chrifti nauiculafieri mentionem intellexi, turn denit^euocare ccepi memoria facrihcatorisillius maximiHierufalem,Sacerdotum, Dodorumlegis, Scribarum, Pharifeorö, qui conftituti paftores in Ecclefia Dei, aliquo certè tempore ad gubcrnacu-lum illius nauiculg federunt: at poftqua legê Dei répudiantes,hominu conftf tutionibus eiferuireuoluerunt,ftatusipfehypocritas illosopcrofosomnib. rebus,euertcndos cauit: turn uero mifertus hominum quiad ouium fimilitugt; nem deftituti paftorc uagabantur, demifit fedulos pifcatores, ut homines ex pifcarenturrin meffèm fuam operarios,in uineam inftitutores cultores^rquac omnia confecuta maturitatem legitimos aetatis frudus afferent. Secundo lo coD.Ëpifcopi orationem audiens,fuccurritftatim 4.cap.».adTimoth,Emer gent,inquit,extremis temporib. defcifcentes à fide, fpiritus immundos QC dia boli dogmata fedantcs:fubijcit^ftatim Paulus figna quædâ quib.illi cogno fci poffunt.In eandem quocp rationem,ÓC D.nofter lefus, aitMatthæi7,Pfcu doprophetas, qui ueniunt ad nos induti ueftibus ouium, intrinfecus autem lupirapaces,exfrudibus cognitumiri.Exhis duobus,altjs^fimilibusplerif que locis intelligere procliue cft,quinam demum ij fint, qui Chrifti nauicula euertere,acmachinis omnibus perfidiofe deprimere conêtur. li uidelicetom nino, qui illam caeno ót^luto, aquiscpputredinetabefcentibusperfundSuqui Chrifto,aquæ uiuac fontilimpido atq^ perpetuo,utputeosintcrcifos achian» nbsp;,

tes fibi defoderent,nuntium remittere non dubitauerunt.Ii certè, qui fe terrac fal eire(iaporis habentes nihil)uulgó iaditât,qui fe Paftores appellitant,cum nihil minus ipfi fint quam certèpaftores, huius^ cognomenri profedô lon^ giisimi tempon's præfcriptioneius amiferint. Non enim paftum legitimum ouibus impértiuntur: non iplum uerbi diuini panem difcindunt atcp diftribu unt. Ac fi tanti myfterij piaculum efFerre plane licet, nunquid eiufdem hodie niiraculiprödigijc^fit,Epifcopumnos unum aliquem concionantemaudire, ac afinura pegafeo traicdu per acra «olitantem conipicerefNunquid àDeo diris^

liber V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JO.'

dte omnibus dcfixos eos ac deuotos intclligimus, qui fe clâucs regni cœlo* lum habere gloriantes,nec ingrediuntur ipfi,nec eos qui ueniunt ingredi pa* tiiinturflnnotefcent illi fuis iànê frudibus,abiurauerunt enim amp;nbsp;fidem,amp;iu^ dicium,Slt;: mifericordiam, necp in illis praeter ueftimentorum ac lineorum fu* perficiem, fpeciofum eft quicquâ ac candidum : intrinfecus autem luxuria ac mulicrofitatedelibutaomnia.Extrinfecusnitidi quidemilliplusiàtis,inre* ceflu ucrô rapinis amp;nbsp;ingluuie fordidi fupra modum ac uitiofi. Nempê fepul* chra funt dealbata quçdamjquae fplendorem attç uenuftatem prae fe ferentia, intrinfecus obfcœnitate turpitudinec^ deformata diffluunt. Innotefcent, in^ quam, fuis fruélibus illi lupi rapaces, qui praetextu longifsimarum orationS, fuperftites fugunt ipfos ac mortuos.Itacp quando progrefsi eô fùmus ut con* cedendum ueritati fit, meç magiftrum in Ifrael ipfi dicitis,Scripturarnm tefti monijsaflêrere no uerebor,magnu ilium gubernatorêPapam, ipfoscp uedo tes ac remiges Epifcopos,fimiles^ nauiculatorcs,qui ut fcaphas confcende* tent,IefuChriftinauiculamimpudentifsimèdeferuerunt,pyratas,pfcudopro phetasjimpoftores, non Ecclcfia: Chriftianæ paftores exiftere. Vix abfolue^ tatBafsinetus fermonem inftitutû fuum, cùm uniueria multitudo circumfun diftatim,editocp murmure in illûinuehi cœpit. At Epifcopus quidê Aquenf BaßinetusacS wclamans atc^ uociferans,Exiforas,inqt,apoftatafcelerate:nec enim dignus ßUo exclufm, «,qui nobifciim hic fis. Difpereunt incendio quotidie quamplurimi, fed eo-dêtuincendio dignior.Itaçp uidemus nullûhominS genus paßiminfide con ftantius,infide feruentius canonicis dodoribusteftqûe primo quot^ Genera fi concilie» futurum operaepretium,edi(flo publico fanciri, ne quis praeter Ca-nonicosdodores uirosreligionimanum admoueat, ab iftis enimmonachis ncbulonibus omnia peflundatum,omnia conuulfiim iri.Mendicitum reliqui lt;ioâores audatfler ilium incufare,expoftulareque cum eo coeperunt de iniu-fiSjqua ordinem uniuerfum homo concitus afficeret,no fine maximo utrinep motuac tumultu:eoque tanto,ut turn quidc de negotio cofici minime potuc tit. A prandio uniuerfi illi uenerandi Praefules concilia habuerunt, Mendicis teieâis minimeque conuocatis ac monachxs, nifi fi quis inter eos Abbas exi-ftcret: tandem® interpofito iureiurando confpirauerunt daturos fe quampri tnum opera ut Merindoliêfe Senatufeonf expedireftpollicitiquefunt ad unu omnes, certS fe numeru armatoru hominu fingulos effedîuros, ac pro parte, quants quidem ad Merindoliu euertendufatis eflet,ftipcndiS elTe foluturos, Mandauerunt AquenfiEpifcopo,Praepofitoque canonicorû,utiremfumpti buscommunib.perfequerenf: omniep artifido praefidi atlt;^ fenatorib. perfua tierent,metu minime premendâ Senâtufconfiilti quod ipfi fecerint expeditio nem,fed imperterritis animis,adhibito tubarS cantu,prolatis fignis, Codudis in rem præfentê machinis ac tormentis,in aciê quafi prodeundu.Hacita con-flata,conftitutaque confpiratione, Aquenfis epifcopus Auenione fiatim A-quas Sextias,mandats elFedurus profedionê moliebat.Intcreà tn cum roga tus ut lautifsimo cuida conuiuio, quod póftridie domi Riuienfis Epifeopi pa tabatjintereffe uellet,expcdat. Eodê couiuio 0^mulieres Auen^onenfesƒae^i coK«i«i« Épi quæ cçteras pulchritudine,exiftimationeqùc omnes antecellere ferebant,ad fcoporumgt; teficiendâ ex tot quotidianis Ecclefiafticis laboribus pracfulû iftorû hurriani-tatêêCconfcientiâjaccipiuritur.Confedo prandio,dudis choreis,alea luden di reperto fîne,qualia menfas Epifeoporum uulgo fubfequuntur,reuercndif-fimi uiri cœnâ expedantes, in ambulationê ueniendum fibi putaueruntltarç tranfeuntes uia Menfularia, ducentesqùc fub axillis finguli domicellas, quas uocantîconfpicati quendâ imaginum inhoneftifsimarum ucnditorê,eam feri pturæ uim præ fe ferentium, qua animi ad libidine incêdi facile polTcnt, ad ilium uniuerfi confluxerunt lt;nbsp;Goemptat oês ab Epifeopis ima^nes,ac plures

quocpjfi fuifTentrtametfi qui'dê erant ca multitudfne, ut mulilegitimum onus hominumopinione perHcerepofle m'dcrcntur.Quodfi quidautænigmate óbfcurius,aut difficultate fubtilius ea picfïura contïneretur,totum ab eruditis ■ nbsp;nbsp;ingeniofisi^ præfuli's in promptu, lucundecp deridebatur. Erat in eadem uia

ctiamlibrarius quidam peregrinus,falt;flurus auólionêBibliorum,quorund3 fo; M librd Latinorum, Gallicorü, quorum ipfe numerS allquê uenditioniiam expofitS ij .bQiblid habebat,libros aSt præterea multos.quêpræfules intuenteSjmirati funt,ab co Autnione «en que petiuerunt, qua audaciafretus eas merces tali in urbe uenales propofuif-dittii'xujli. fet.numtaliumauêlionêlibrorûinterdidâmeminiïïet.quibuslibrariuSjNun

quid ôd üOSjinquit, Biblia faltêintantobenefictj locoponitis,tamcpbona6i cxcellentia putatis,quàm illas imagines amp;nbsp;pi(fluras,quas ad harû domiceUaru uoluptatêcoparaftisf'Vixpoftremûlibrariusuerbûabfoluerat,cû cpifcopus Aquenf eodê ueftigio intonuit, Abiuro paradifi parte meâ rotâ,nifi Luthera* nus ifte fit.Heus,heus,inquit,comprehendat.Mox abreptus in careerêcon-tumeliofifsimè deduêlus fuit.nâ cohors quçdâ ganeonS aclatrunculorS,quç præfules proximè confequebat,ut illis gratifîcaretjUociferariftatim cœpitjn Lutherans,in Lutheranum,adignc,adignem.Moxunus d pugnS impinge* bat,alter capillis abreptûpræcipitêferèinterrâ dabat, tertius ci barba auelle* bat: adeô ut totus cruore maderet mifer, antequâ in carccrê perdudus elTet. Poftridie addudus in iudiciS praefentibus Epifeopis, in hanc rationêinterro gatus fuilTe dicitur:Venaliane propofuifti hacc Biblia,atquehæcTeftamcnta Gallicaf'Feci,inquit.Nefcicbas in toto Chriftianorû orbe prohibituffl,neßi' blia excuderent aut uenderent alia lingua,$ LatinacSciebam omnino aliud, inquit, c^uin Imperatoris priuilegio Gallice conuerfos BibliorS codices per* multos a me diftradîos elfe meminerâ: nee Imperatoris priuilegio folum gt;ied amp;nbsp;Regis ipfius,Lugdunenfib.typis excufos:nullum fe locS inter Chriftianos audiuiiïe, nullâ effe hodie regionê fcire dicebat, in qua no idiomate populari Scriptura loqui ccepiflet.num qui Auenione commorarent,foli cflènt ex uni uerfa ChriftianorS ratione,apud qijos Patris coeleftis inftrumentS odioinui* diacppremeretur.curimpedirent, quo minusauthentica monumentalitera* rum,quibus affertio diuina contineret, utitç proferrent ac illuftrarent. id ne »nterdicere ac tegere niterentur, qj Chriftus ipfe detegendS, proferendumep mandaret. nefcirent permifiife ChriftS Apoftolis omni linguarS loqui uarie* tate,ut omni creatur» nuntiaretur amp;nbsp;innotefceret EuangeliS.quin libros atep pidfuras, quibus omne genus obfcoenitatisacflagitij ad parendumlibidini, bcum^ negligendu comprehenderet,interdicerent.Quç tandê arrogantia, quod faftidiSintolerabilius fit,^ Dei opt.max.fcripturas, quib. animi paulo magis tenebris obdu£fli,ad ueritatis lucê adduci : uagi diiperfi^,ab erroread uiâfalutis æquabilê traducipoisint,interdi(Ho publico prohiberi. Quæfaeui* tia,quac crudelitas miferis animab.ea quib.aluntur,quib.educâtur criperc.Ät qui reddituros de eo rationêreuerendos præfules qui fuauib. rebus amaritu* dinê,amaris dulcedinêfuauitatê^ tribuant, qui deprauatifsimorS librqrû pi* ôurarûqûe uoluptatê aucupentur : quæ font ipiritus atc^ ueritatis facile con* temnant. Ac turn quidê Epifeopi furore impotenterimpio diftumpebantur, crepituqûe dentiSinteruallato minime uerebantur animSfoum ipfa malcuo* lentia ieiunû inanê infâni prodere ludicib; Qui cùm fororis impetum illius ferre non polîcnt,conclamarunt oês una noce,Quid opus illû interrogari plu îuiJiautn Je in ribus^mittendus fedà in igné cft,ne quid ipfi de illo uerbofius. Laberius iu* uocenteldtn. dex,alijqûenonnulliquiiudiciuilludexcrcebant,ineandemeumEpifeopis fententiam adducinonpoterant.intelligebant cnim minimeiuftâfatishabe rcfecaulâmrei condemnandi,minimeqûc ex æquo amp;nbsp;bono fatis hacinre «erfaripolTe ♦ Itaqp cenfebantirrogari folùm ci mwldlam honorariâ,ipfunicp

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;— nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Præfules

LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J23

Præfules eos àquibus in iudidum uocatus eiïèf,ueros eneEcclefîæ paftores, agnofcere piohteriq} oportere.Ät librarius id fe falua confdentiæ fue religio ne,facere non pofle oftendit, quando flagitiofas ab illis fuftineri piduras atqj hbros,uerbü Dei haberi pro derelidro confpiccret : eacp fc de cauia facrificos illos potius quofdam ßacchi ac Veneris, c^Ecdefiac catholicæ paftores efle cxiftimare quamobrem ilico poftea adindicatus igni fuit, ac codem ipfo die morte mulcftatns. Geftabat autcm in fignum caufae condemnationis, Bibliorum codices duos: unum à gutture porredum ad ftomachum, alterum à cer-uicefpedantem adhumeros. Atin bis aiperitatibusrerum, uitio^ temporfl, cifolatium dabat Diuini uerbi commcmoratio, quam fixam in corde, in orc promptifsimam habebat.Necueroceftabatin ipfoitineriscurfu,eocploco ac tempore,quo ad fupplicium raperetur mifer, populum hortari ac monere utScripturas perluftraretac euolueretrcuius oratione,plerilt;^ permoti, ueri* tatis,quamoppugnabant ftudium accuratifsimepoftea periecutiçntantur. Mifcebatur interim populo motus acfcditiofubobfcuraquædâ, cum quod eins uiri mors iniquifsimo iudicio pronunciata uideretur, tum uero quod fa* crofandos utriuscp teftamenti libros ignominia quodammodo notari coegt; ptos magna pars hominum exiftimaret. Quod cum Epifcopianimaduertegt; rentjtimorecp propofito populo faciliusimperarepoflèntjprodamandûprîc conis uocc in urbe quidem,comitatu^ Veniisiæ toto curauerunt,uti quicun que libros haberentullos Gallicos,mentionemaliquam omnino lefu Chrifti facientcs,eos ipfi libros afportarent, manibusq^ fubrjcerent eorum, qui dcle^ gatinominatim ad hanc rem eflenttaliter fi faccrent,atq^ penes eos hi libri rc-perirentur,foreutmorte quocpipfiplederentur.ComparatisigituràD.præ Aquenfj$Epb fulibus,atq5 compofitis ad Chriftianorum infedationem omnibus rebus, A- fcopui execu' quenf. Epifcopus Senat. Merindolienleperfecuturus exurbeproficifcitur. torfenitufcon Aquas Sextias ubi peruenit, accurrit quamprimùm ad præfidem Chaffànacû pt^tiootra^ huicmolitionem quam Auenione fecerint,oftendit:mirificè de præfulum eo tum qui quidem in Prouincia, Auenioneq^ fint, omnium erga ipfum uoluntâ tepollicetur,fiquidcm Senatufconfc. quod fadumiam fit, necnonad opus tandem dedudum iri plané fperetur,extrema pcrfequi uelit. Obiedis co mo do magnis ab Epifcopo,ac infinitis propc pollicitationum molibus, Chafla* næus praîfes refpondir,rem neq^ parui negoti) efle, necp mcdiocris délibéra* tionis atcp confîltj: itaqj quôd decrctum ipfi talefecÜTent, eo confilio fadum potius,ut Luthcranis, quorum multitudinem augeri quotidieintelligebant, metus incuteretur, quàm ut reuera id efficeretur quod ipfi'us decreti capitib* continebatur. Turn Epifcopus, Video inquit, nobiles eos qui aderant nobigt; fcmn nuper in conuiuio, facultate dicendi fua confecutos apud te plurimum^ faltem iniecifle tibi fcrupulum. Cui præfes, Merindolienfe decrctum nondu planédiffinitiuæ eft fententiæ,ut quemadmodumres eft ita loquamur : dein* deRegni conftitutiones eius executionem abftn pluribus litium inftrumen* tis minime patiuntur.Mox Epifcopus,Si qua te lex, aut conftitutio impcdit, indcmnitatem ipfi uobis,culpæqg præftationem pollicemur.Praîfes uerô,Ât iinpium,effundi ficiàngumem humanum.Merindolcnfium quidem fanguis, aitEpifcopus,nobis ipfis noftrisqûe fuccelToribus adfcribatur.Rurfum Prae* fes,Non dubito quin fi eô progredimurjRcx tantam fuorum hominum cala* mitatemindignifsimclaturusfit.RcfpondebatEpifcopus:SiReximpetupri mo commouebitur,habemus unde Principis animum temporis decurfii mol liamus.Accedit omnium CardinaliS, maxime uerôTurnonfl ftudium acuo* luntas:quê cùm noftræ cauiæ defenfi'onê ultrô fufceptüru facile mihi perfua* deOjtum nihil ei gratius,quàm Lutheranorum interimendorum occafionem , acciderc pofle certô rcio.Quare ne dubitemus,quin eius fi cofilio prscfidiouc

hac in re egcbimus,èo nos uti facile commode^ poisimus, nam qöis Luthc.* fanorum oppugnandorum artifex atqjprfnceps cum reuérendiisimo Cardt' nale T urnonio comparandusCHis omnibus,ac altjs huiufmodi rauonibus ar gumentandi Epifcopus Aquenfis Pracfidibus fenatoribuscn perfuafitfenatu ^xtrcitrK con nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Merindolienfis executionem. Vnde haudita poftmulto delcdus

Proutncia haberi cœpti:imperatores conftituti: equitum peditnm^ma f ' xima multitudo fublatis fignis Aquarum ex urbc paulatim egreiïa, proccde' rCjMerindoliü^ perpetuis itineribus proficifci cozpit, Quibus de rebus Mc* hndolienfes faCfi certiores, collachrymari, fecp cauiam^ fuam Deo fummis precibus commcndare : hoe unum perfugij fibi reliquum efle ducere, ut tan* quam oues ad carniKcinam addutfïac» ficipfi ie hoftium explendx crudclitati prazpararent.Itaqp in fqualoreac ficu miferi mortales,pater uidclicet cumfilio fuOjhlia cum matre,uxor cum uiro ucrfabantur,quumrcpentino motunütia* tur,aciem recrocefsifle: amp;nbsp;quorfum tandem res euaderet, intelligercncmine. cognitiim tarnen fuiiTe poftea,dominum Alencium,hominem inTheologia, ciuilicpiureuerfatum,addudumiuftitiæquodâardorccum Chaflanaroprac* fidcaudadîerlocutum.’Aduerfus Merindolienfesmintmèuiribus armis,in didïa caufa,necinnocentiumanocentibus fada diftindione,contracommu nem fori confuetudinê dimicare oportere: optare uchementer eum utiprat* fes fui cuiufdam confiltj recordetur,quod ille ei libro confignarit, quéCatalo gum gloriæmundiinfcriptum reliquerit,quoinloco perfecutus fuit litis teftationc fadam àpræfedis iurifdidioni Epifcopf Heduenfisaduetfusmu*

Murium ciuft tes. Nam cum in iurifdidione fcre tota Leunènfi murium numerus erupÜTet, totius illius regionis frumenta corrodentium : ftatutum fuit ,utires ea Ofticiali Heduenfi fîgnifîcaretur,muresœ qui tantam patriae uaftitatem tn tuliirent,excommunicarentur.Itacp audita Procuratoris fifci poftulationc,ac creuit Officialis antequam ad excommunicationem procedcrctur,cxiuftiti^ formula monitione opus cfic.cauitcp ea de caufa ut Heduenfi in urbe publice fada proclamationeipfi mures ad tertiû poftea diem citarenturtQuodimu* (dicio fifterentjproceftum in' aduerfus eos, amp;c. Tribus illis elapfis dicbus,fifci Procurator ipfe fiftitiaduerfus mures, quod idem ipfi non feciflent, uadimo* ntj defertionem obtinei:eacp fretus poftulat utad excommunicationem pro* cedcretur. Iterum exæquo cautum, ut quoniam murium tantatmultitudinis exiftimatio arep falus illo iudicio difceptarctur, feque ipfi exclufosexccptio-nc queri poftent,curaretur eis aliquis, parrocinio cuius eorum caufafußi*^^’^® tur.ltacp Chafianacum praefidem cam caufam totam egiiTcjpatronutn tumKc gium apud Hcduosifuperioremqüc citationêirritam uarijs nominibusoften dilTè.Decretum propter ea fecundam citationem quam de fuggeftu pronun* tiari oporteret.Qua re perfeda, Procurator idem fifci fiftit, quemadmoduni initio fecerat.at Chaftànacum ipfum, fiftendi tempus muribus praeftitutu bre «iuscfiedocuiire,quamrcitantacma^itudo poftularet:totpractcrcafclestn uillis excubias agentes, ut mures abe^ non immeritô cogerentur: ita^nul* lum eflecontumaciælocum.Quarcnontcmerc muribus infcrcndambteingt; fedeadere totaconfulendas Scripturas,expræfcripto quarumintelligere* tur, quemadmodum ipfos fe gerere oporterct. Addudos autem ex Scriptu* ris ab eodem Chaiîànaeo complureslocos ,utipfcquocpinillofuolibrome* moriae proditum reliquiftet. Atlt;^ eo patrocinio quidem, quodalioqui parui momenti uideretur, magnam cum laudem fuifte confccutum: perfecutumc* nim ilium iuris anfradus omnes : quos Indicés criminalibus in caufis ex om* cio fequi maxime teneantur.Iam uerô,eum qui cæteros ipfe docucrit,num c® dem illo fuo libro uelit efic prudentior: quo libro oppreflùs confeientia con* widusqûe tcneatur,fiquidc ulterius progrediatuF) miferosqueMerindolic’'*

fes, qua cœ^eritinhui-nanitate, fibi perfequendos arbitrctur .^Nam quidha* béant mifeii, quare Chriftiani uiri non fint r num æquitatis frudum ÔC idem officium ipfi mereantur, quod olim aliquandb in caufa murium, præfes congt; femandum exirtimaiTetc'Hac oratione uehemcntcr ilium fuilTe perculfum, nbsp;nbsp;Exercitiureuo

xercitum^, qui iam tribus àMerindolio circitermilliaribusabeflet,tcgredi iuftiffe.Q^iod cùm Merindolienfes intellexiffènt, Deo quidem primùm gra* tias cgcrunt : confolationc Ce inuicem fuftentantes : hortantes, Dei timorem fetnperob oculosftatucndum,cuiuspræceptisobtcmperarc,uoluntatiparc tedebeantfubtjcicntcs fe prouidcntig fuæ,expectantes^ firudlum beatorum ac fcEliciufn,Salutis fcilicet xternaccp uitæ poffeßionem : fibi proponentes e* xemplum D.noftri lefu Chrifti, tîlij Dei, qui quidem afflidionibus multis QC anguftijs in gloriam fuam ingreflus fit. Hoc modo Ce Merindolienfes ad omnia parabant genera tormentorum SC cruciatuum, quae accidere potuifTent, eratcpfetnperhuiufmodi rcip onium illoiumijs,qui autuicemipforum corn-naiferatione periequebâtur,aut qui perniciem eis occulté moliebantur.Mana batautem cafama quotidielatius, cùm propter Senatufconfultura ipfum, quod.ç non dcfuiflent qui illius cxecutionem aggredi no dubitauiilent: tum nero prop ter Merindolienfium animi for titudinem fingularem, atque con-ftantiam:adeô ut pauci elfcnt in Gallia, paulo magis curiofi nouarum rerum, ^norum ad aures ca fama non pcrueniflet. Nec uerô tam hæc leuis caufa uiiâ

, quin p erlata quoque fuerit ad Francifcum Regem baud ita diu ante eius obitum,Re^em,inquâ,excellcntifsimo ingenio, iudicio grauifsimo fané prae ^itinn:qui Guilielmo Bellaio Langeio.ProregiThaurini, urbePedemonta-''âjfigniïicandum ftatim curauit,ut quo ftatu Merindolienfium res enent,ma xima diligentiafeifeitaretur, itaep Langeius expediuit in Prouinciam homi-•les duosjprobitate infignes illos,integritatc ac fîde pracftantestquib. manda ••'•ut exemplum Senatufeonf. Merindolienfis ad fe deportarent, ac fimul de ouinibus rebus quæ pofteà confecutæ effent,inquirerent: intcUigerent déni-9ucquauita,quibus moribus Merindolienfes tumipfi,tumalq quibusinPro uincia negotium exhiberetur,inftituti eiïènt.Quæ cùm omnia diligentiûimé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aiufd

uddifsime^ curauiffent, exemplum fenatufconfulti, rerumép omnium quas Meri» Joüe»/ poftea conlecutas intellexiHènt,ad Langeium detulerunt » Commemoraue-tunt iniquitates,exa(tioncs,opprefsiones,fùrta,rapinas,tyrannides, crudeli-tatesjquibus ßngulis feré diebus Indices Eccleliaftici, ciuiles^ aduerfus coC-«ctn Merindolienfes abuti confueuiffentQtiod autem ad ipforum uitam mo tesqg pertineret, retulerunt ex cæterorum Prouindaliû teftimom'o amp;nbsp;fenten-••3,eosoperislaboribusc^ maximededitos:ducentis^ab hincannis exre-gtone Pedemontana protelt;tos,in Prouincig partem illam commigraflè,quâ ••acuam hominum confuetudine iniuria bellorum,plane^ defcrtam,emphy-•eutico nomine tenere pofteà, poftidere^ cœpiftènt. Eamqûc terram ex co tempore tantis corporis laboribus, fudoribus^ fubegiffe, eo artifîcio coluii-Jfgt;utconfecutafœcunditatcm,frumento,uino,olco,melle,amygdalis,pccudi bus,armentis abundarct : ex quibus rebus maximarumfrudus commodita-tum ad Prouinciam to tam, alias^ regiones quotidie peruenirent, Qyinetiâ ’utequam ibi confediffent,Mcrindolium nunquam pluris annuis quibufqùc lt;enfibus,quàm quatuoraureis conduct folitum: cùm anteurbis ipfius uaftita tem quotannis fupra trecentos quinquaginta, diffolutis aliarum omnium return oneribuSjà domino loci conduceretur. Tantundem ÔC de Lormarino a-“)sque pcrmultis Prouinciæ locis uulgô dicitur,qui tot latrocinifs antequam ^ibiuiri celebrauiflent,infcftabantur,utfummo periculoillactranßretur« AiRrmabant edam Prouinciales,Merindolienfes ipfos caeterosç ad quos ü-“^^tofapeftiSjtcmpcftas^pcruafiffet, amatoresmaximépacis SCtran-

quillRatis; morum fuauitatc confirmationeque fingulaii,nécnon aeqaabü^a* te uitae quadam ac pcrpetuatione præditos : didorum conuentorumque uc* htate SiC conftantia commendabiles:nomi'na, fi qua fecifrcnt, aut expungere omnino fi tum qmdem poflentjaut certê transferre,cos uero qui in acre elTent ipforum ,nunquam in ius educere fuetos t atque hac de caufa potiisimum Si ornatos honoribus, Siamoris uinculo fingulari cum uicinia coniundos. Si manfuetudinem achumanitatem quis defideret : amp;nbsp;elecmofynarum benen* cio uiatorum difficultatibus commodantcs,amp; fuorum egcftatem,quatcnus il li necefsitate premerentur,quantumqüe in bis fitutn effètjhumaniter ac picfu llentantes : Internofci quidem folitos eos, ab alijscp diftingui bis nominibus, quod tem ere nunquam ad iufiurandum adigi,aut omnino proferendum Dia signdt^uib.in' boliuocabulumeorumullipofientrquód nunquam adfermonemadduciob ternoliütur q fcœnû ac uitiofum:quin quoties alicubi uerfarent,ubiautlafciua alicuius co* «K/góL«i/?cr.lt; jnemoratione, autblafphemiarum aliquo genere Deum offendiab homini* nihdbtntuiri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arbitrarcntur,illinc confeftim fefubmouerent. Veru quidem eiïc(quem*

admodum qdem Prouinciales oftenderent)cum aut ad nüdinas ad negorian dum, aut in urbes animi gratia proficifcerentur, uix unquam eos in templis confpici:aut fi conipicerentur quidem, tarnen Deum orantcs,obuerfas habé-teperpetuo ceruices ab ima^inibus, quibusncc cercos ofFerrent, necofcula pedibus figcrenttreliquias bandorum aut Sandarum adorare plane nun* quam, ac ne dignari obtutu quidem : fi peregrè profedi in cruces ali^® gneas inciderenr, illis quoque nunquam honorem exhiberc confucumcue* nabantur deinde Sacerdotes fuo loco, eos nullas unquam fibi aut Miflas,aut Libera me,aut De profundis iniungere;aqualuftrali nunquam ferefpergw^; quod fiquâdo in illos ab aliquo mittcrctur,gratias ei nihilo magis agere : imo • nbsp;nbsp;animaduertifacile faftidiri ab eis genus hoc totum coniperfionum irroratio*

numcp,tantum abefie ut eo nomine deberc fe quiequam exiftimarent. Sufei* pere uero peregrinationes,Sandis uota nuncupate,pcccatorum remifsiones acre propofito comparare,quanuis obolo redimi potuiflent,horum omnium nihil cfficerc.Porrô cum tonaret,cùm corufearet, nunquam le figno crucisin augurare ; tantum ex imo fulpirantes, oculos in cœlum alios attollere, quof* dam flexis genibus orare,fignum crucis autluftralem aquam minime require re.Den/que pro luminaribus, pro confratrum fodalitio, pro refedione tem* plorum i pro fuperftitibus ac mortuis nihil in peluim inrjeere, nullas oblatio* nes olFerre. harum rerum expenlas nullas faciefiant, fed facultates in fubfidifl afflidorum ac pauperum feruabant. Atque hacc funt omnia, qusc de Merin* dolienfium,aliorumqùe eandemcumillisuitæ rationcminfequentiumpla* ne, moribus acritibus à fuperioribus legatis mifsis ad G. Langacum pcrlata fuerefidelitcr : deep Scnatufconfulto, eifque rebus quae poftea confecutaedi* cebantur,fingulatim quoepei relata fucrût. De quibus rebus Francifeus Rex lwrKrex4Do Langgiliteris fa dus ccrtior,ex optimi Principis officio expedienda diploma wrTor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;qtïibus no folum cos qui deferto uadimonio capitis damnatifuif*

Mertó/zen - fcnt,uerumetiam omnes quorum in tarn popular! caufa cadem uidcretur effe ƒ?«!« cdufd. nbsp;nbsp;dcfenfio,ab omniimpoftorum iniuria fartos ac tedos iufsit efle:

Hiplomaûfeu nbsp;nbsp;Senatuique Prouincig mandauit, ac nominatim etiam iniunxit, caueret c*

littrt Reg«. t*3m atque etiam diligenter, ne quid Mcrindolienfium Rclpublica detrimw ti caperetineue in eodem negotif generc,tantaminpofterum uim acerbitatis ufurparct, quantam fuperioribus temporibus fccifle diceretur. Quôdlî quis reperiretur,quern poft legitimum inquirend!munus atep tempus igno* rantia hallucinatum,aut cacodacmonis alicuius aftu circunuentum, à uera re*

' ligionis Chriftianae profclsione declinafte conftarct, huius animus exinfot* matione diuini uerbi, acutriuftp Tcftamenti loconim indtidioncrecoHige* retur;

L I B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U7

Ktur; eoqûe modo fcnfim adhi'bito ucrbi gladio, uir is in Ecdefum Domt* ni noftri lefu Chriftireftitui curaretur. Sic enim fibi placere, ut qui hærefeos infimulati,co,quo didum eft,modo conuincerentur, errorem: quo duci cœ* perinr, abiurare cogantur. Ad extremum ucrô interdixit Princeps omnibus cuiufuis ordinis hominibus, ne quid aduerfus Merindolienfes ipfos, eorum* que fubfcriptores aliauia molirentur : fed abrogatis omnibus iudicum con* demnationibus atque fententijs,(f s etiam ergaftula ibluerent, quos in uincugt; lis fedæ Lutherans nomine fufpetflos retinerent. Ea diplomata temporis intcruallo quodam obfignata delituerunt : tandemqûe Aquas Sextias perla taquum efïènt,petitumfuit àcaptiuis,num diplomatumeorum(quorum exemplum aurco propofitoipfis exhiberetur)iurcutiuellent» Hacratione «niferihomines carceribus emifsi fuerunt, dedutflis fumptibus ,fa(flac|ùe fide iudicio fe fiftendi,qiioties Curia mandaret. Scriba interim,cæteriquc präg T^iplomdU au maticifibi inuicem diplomatum illorum nomine gratulabantur,quôd eogt; ro redimenjtii turn bcnefîcio magnam fe pecuniæ uim conflare quotidie uidcrcnt,fperarent quequincß circiter millia exemplorum cxaratum à fe iri oporterc : quem nu* •ncrumtotidemnummi aurei adæquaturi aliquando putarentur. Cacterùm Merindolienfes primùm quidem earn Regis uoluntatem efle cognouerunt, utidiplomata ea in omnibus oppidis ac pagis totius Prouinciae,publicè pro-nunciarentur.Itaquefupplicemlibellum fummo Senatuiobtulcrunt,quo eo eum diplomatum promulgationcm ex Regfj mandati fententia poftulabant: quorum item exemplum petiuerunf.fimulacoftenderunt, Regis ipfius ani* «lum eo minime pertinere, ut omnes quos odium aducriàriorum in Luthera nædoârinac fufpicionem uocarct,finguli diplomatum eorum exemplum ac eiperecogerentur.eam enim exigendi rationem iniquam amp;nbsp;nouam,minimc* qûeabeis,quifehomineselfememinilTent,fane ferendam. Valuitlibellus: Beminem uidelicet ad exemplum accipiendum cogi polTetfiqui tarnen rc* quirerent quinque faltem afsibus auferret : fi qui plus foluiflent, rcliquum ex ediâoreciperent.Conftitutumabeodem Senatuquoquc,utinfratres à pro* i wulgatione diplomatum menfes,uniuerfi qui turn quidemin Lutherano* rum fufpicionem ucniffent,cuiufcunque elTentipfi iexusjquamcunquc c* damactatem degercnt,fiueinurbibus fiueruriagcrent,iudicio fefifterent»

Huic fententiac uebementer ab utroque Syndico Merindolienfi réclama* SecuaHi îibeîTi tunifuitjlibellusqûefupplexfecundô propofitus, quo continebatur,rcmma fuppliciitxcm ximætnolis aclaboris elfe, fumptus propemodum infinitigt; utuiri, feeminar, pÎHW» pueri, qui partim Merindolq, partim ruri commorarentur, in Senatum ueni rencccffc haberent. Orare Curiam, id ut per procuratorem efficere fibilice reucxceptis rjs aduerfum quos Procurator regius ipfe concludcret, quorum que potifsimùm exceptionê defideraret: hos enim uiros promittcre uadimo nium oportere. Acquieuit Senatus.itat^ odauo poftea die incolae Merindo* !•) duo uenerSt in Senatum tum fuo,tum omnium nomine Merindolenfium, quorum ipfi nomen ac cognomen in procurationc fua diligenter expreilum atlt;5 confignatum fecum deportarant:poftulantes, ut feruato iudiciorn foren fiummorcjhærcfes quarum nominefufpe(flihabcrentur,inmedium adduce rentur : his enim fe promptifsimè uerifsimeqûe in tempore acloco fatisfadu ros. Quod fi quid à fidei Euangelicac iynccritate, omcioque uirorum Chri ftianorum alienumafleruiffe conuincerentur,expedites (efeac paratosuni uerfos cancre palinodiam (ut eftinprouerbio ) abiurareque omnia quae qui dem ex pracfcripto uerbi Dei haerefes efle conftaret. genus enim hoc di* feeptationis totum ad illud unum,tanquam ad certamnormam, eflediri* gendum : tametfi eo fceleris fefe progreilos minime profedo arbitreritur» Omnino tarnen obire uadimonium cos,ut quitus de rebus accufarentur,qua

rum^ hærefium indmularentur l'ntcUigcrc poffent. Porró Scnatus cùm nct| dipiomatum Regtorum fèntentiam percepiflet,nequc Principis ipfius men-Dfcrefam Cu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confiderafletjmulto ucro minus eorum, quæ fe fat^ros Merindolienfes

na Aquenjis. nbsp;nbsp;ocuratores fpoponderant,rationem habuiflet, decreuit ut qui crrorcs fuos

abiuraturi efsent,benefido Principis uti quidcm illi pofsent: reliqui ucró qui manerentin fententia, eodem fupplicio quo hærefcos conuidi afficercntur, nulla amplius informatione habita. Quod décréta cùm Merindolienfes contra ius ac rationem fatflum animaduertilîènt, miferunt Procuratores fuos A-quas SextiaSjUt eorum nomine fupplicem libellû Senatui fubijcerentinhanc rationem:SupplicantFrancifcus Ch3y,ô6 GulielmusÄrmantius tum fuotS Supplexlibel/ incolarum Merindolfj nomine:quôd cùm exRegiorum diplomataprofflul-lui b\erindo' gationis fententia,poftulati hærefeos, aut omnino feôæLutheranænomine lioruin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fufoedi, iudicio filiere teneantur infra menfes tres poll earn promulgationê,

ipliquidem procuratorio nomine ut amp;nbsp;Regis uoluntati obtemperarent,^ diplomatum eius fentcntiam maximi duxifleuiderentur, munerefuolcgin* me pcrfuntfli funt : tarnen Senatus neglecfla diplomatum mente amp;nbsp;fententia, negletîlo Merindolienßum iure,quod cum diplomate Regis prorfus conue-niebat(qui æquitate uere Regia confilium attulerat, quo Merindolienfes aut affines culpac,aut ab eadem liberi dignofeerentur.) Senatus, inquam, ipfc men decretum fecit alienilsimum ab omni co iure,plane^ diplomatum Regiorum aequitati contrarium,nemincm uidelicet djmlomatum ipforum bene-ficio uti polîe,prætcr eos,qui fe llatim hæreticos elle profitcantunltacp larc eos,ut dccrcti fuperioris lententia reuocctur:fimulac legitimis inquiutio nibus ollcndatur,quænam demum hæreles eae fint, propter quas ipfiiniu^* cium hoc temoore uocentur.ldem cos hoc libcllo polliceri,quod illo fuperio ri fccerint. quod fi in tanta æquitate caufæ cos Senatus iure dcllitutos eiïe pa tiatur,profitcntur ex diplomatum fententia,querelam fuam ad Regem ipfum fc delaturos, probaturos^ propriæ uitæ periculo, quicquid aduerfus eos Ha tuatur,idnonab ullo religionis lludio,fedab ambitione auaritia^ profirifeh eocp maxime pertincre uti facultatS, quas maximo laborc temporisep diutur nitate cofecuti putentur,iaduram iniquifsimo iudicio faccrc pofsintW enim ex omnibus h'tiuminllrumentis quæ quidêaduerfiis cos feripta fint, elfe per (picuum : quorum inllrumentorum exemplum ipfi pétant, necnon huiusli bcllifuppliciSjamp;formulaqua par fit, ut Régi ciuïque confilio fidcmfaccre pofsint contemptionis amp;nbsp;dcfpicientiæ, in quâ adduda diplomata fint ipfius, quibus ratio maximè cotincretur qua caufæ propofîtæ ueritas cognofeipof-(et. Eamqùeucritatem plcrosqùe S enatores iudicio niti confunderc,quôd faills delationibus obtinucrint, uti bonorum quæ ab optima parte Merindo lienfium hominumpofsidcantur,ad eos,aut ipforum confonguineos proferi ptio perueniat : idqùc ipfum indida caufa, ciuili faltcm æquabili ; ficut ne gari minime profedo pofsit. quinetiam affirmare poftulantesipfos optimo iurc libéré^ polîè non habituros quofdâ ex Senatoribus, eorS^ confangui-neos unde uidû uitaep colerent,fi bona non client miièrorS accuûtorS, quo rum in poflefsionê olim irruperint,eo^ confilio miferos homines quocunip artificio poflunt, aceufare, calSniari, appetereignominia contendunt,ut eos aut euertant omnibus rebus, aut certè in exilium profi'cifci cogat : fic enim fo re,nti bona liberè pacificeç tcneât,quorû polIelsionêuiùrparint.Quâobrem polluist etiâ attp etiâ,nt Senatus miferabilis ipforu caulg rationehabeat,eis^ ius ex præfcripto diplomata Regis collituat : cuius optimi Principis uolScai ea mandatSep fit utiplb iurc primS adhibitis inquificionum formulis omnib. liqueat, qui'namdcmu errorcshærelcs^fint, propterquasiniudiciummi* lesitû deferantur4Deinde Èuangelica propofita ueritate commoueant^

cohïrifli abiurare tcneantur: denl^ eö ordi'ne conferuato ,quafi pofth'mi'nio quodam,EccIefiaercftttuantur.Senatus tam cenfutt, ut libellus patrono pro^ curatoriqûc Regio communicaretur, ipfiqüepoftulantcs odauo poftea die lèfefifterentjUt quid hac dere tota dccerncretur, tntelligi pofTet. Audito pa* vualdenßS trono procuratoreque RegiOjexhibitoque poftulantib. exemplo inftrumen eufatio, torum Iltis libcllique fupplicis,eodem ipfo die Chalïanacus præfes ac Senato deledi quidam,procuratorque Regius pollulâtes feorfum allocuti,often ‘^ctccœperunt, nihil opus efleinquirerein errores quos tueantur; neminem fnitn eirenefciom,alicnam eos ducerc folitos uitam ab ecclefiac conftitutioni ^us,nihiloqüc fercplus Sanlt;fliŒPatri,diuo Papae, quam coilibct homini po* pulari deferre. quamobrem eos in errore aperte uerfari, extra controuerfiam «fle:abiurandiqüe occafionem minime difterrcoportere: quod fi faciant,ui*

eos m omni quiete tranquillitateque libcrepropagaturos. His Poftulan f«refpünderunt,quod etfi literarum ne tenudsimam quidem particulam un S attigiflent,tn fi PfiTefidi Senatonbusque uideretur, felibenterfidei fuae ‘^^pitumqueaclocorö quo:i ipfePræies obiec/frec,rationem eftereddituros: J^qüe ie nulla mora interpofira,oniniqüefublata diisimulatione optime uerif “‘i’equefabiuros.Tum Præfes atlt;?i Senarores, Efus rei prouinciam a Senat« ’Minime iibi tributä efledonge uero iib/ uidert praeftanrtus, ut ieriptu confiée*

uitæ fuæ genus totum,doÔ:riolt;æqa^ ration? quam accepiftent à ma •ôfibuSjdiligentercxequerentunauferrentvjûeàMerindolienfîb.omnib.pro f‘^lt;'atohsiibellû,quo eandêillos uitærationêperpetuofecutoseflenomina-^''’^intclligeretur.Poftulantes id fe cura turcs,pcrfccîurosqùerclponderunc» Ptofcc?lique Merindoliû, omnia quae gefsifTent, quae Chafiânaeus praefes Se-conftituificntjordinerecitauerunt: protulerußtetiam libellifuppli ^'^fxemplû à Scriba fubfignatû.itacç magna Merindolienfiû admiratio cóic quod nunquâ hatflenus ullû inftrumentorû litis excmplu’ auferre ab illn potuiiïentrquin fuerat etiä interdilt;ftû,nc quis aut Scriba» aut tabcllio, • ’^hicie forenfes adminiftri inftrumentu ullum litis illoru accipere deftribereue î^^^taret.Quo nomine Regqs quoep diplomatib.cautü eis fuit: quib, manda* «t omniulitis inftrumentorû exêpla,qijç Merindolienfes poftularcnt,cia expedirentjUt fi quid inefiet in illis uitrj ad culpae praeftatione Sc ipfe cogi pofiet.Regis igit diplomata poftulantes obtinucrût,à Scriba 'J’iç,fîcut initio diximus,fubfignata:nccnô ab eadê Curia mandatû^quo Ta dlionib.omnib.iniungebat,ne luis inftrumêta Mcrindoliei^5acdpere,de ^''•Dereqjdubirafêcquicquid Senatufeonf aliter ante cautSfuiflêt,qa'inhoc S^ncreSenatus ipfe reuocauiflètdtafp repente Merindoliêfes tabellion? que pnicxoppido quod uulgô Malemorpppellaf,acciuerût:qu?admonucrât ^^xPratfidis Senatorû^ fentêtia libéré ,pfiteri eóftituifte dodirinar inftitutio ’’^quâhaufiftent à püeriSjCultû^ religionis eius quâàMaiorib.quafi per ma *1115accepilTcnt, ab hinc anno poft Chnfti incamationem milleftmo ducêtelf AiHioiiöo.w ^®gt;quemadmodfl ex omni memoria actatû ac têporO à ueterib.intellexerint. h^/ozirm fuant Muare tabcllio quid? cüamp;diplomata RegisÖfGuriacfimul alli^tSmanda MâiMerinâ» *“*nfpcxi(rct, nihil ueritus hominû inuidêtiâ, facile eörüfidd capita omnia at lienfes» confefsion? fcripturçfuçmonumêtis comcndauicfuitœ paulo pôftipiâ ^onfcfsio abipforö^curatorib. delatain Curiâ:fimulaclibcuusfupplex,quo ^Pita quaedâ cod? fere pertin?tia cotinebant.Iis omnib.reb. exSenatus prac ftripro diligêtifsimè cótedis, no defucröt qui cófefsionis corn illuftrior? c5 *quot;fnioration? defiderar?r. Itaque Merindolidfes exiftimätes OpcræpretiS fo •'^’’cquirentib. omnib. fidei fuac reddere rarion?:reputates prætereà,qaicun S’^eChriftum Euangcltjœ ueritatem amp;nbsp;amplitudinem abiurauerintcoram OQuntbus, eos ab eodê Chrifto coram Pâtre ccelcfti AngcUamp;abnegatum

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iri:

inidenic]^ memoria tenentes maiores eórum in Bohemiain capitis addudos periculum idem ipfos aliqn feciflc,fuaccp fidei confefsionê ad VladislaSHun gariæ ôi Bohemiæ Regê,à quo premebantur,mififle;haec inquâ, omnia cogi tantes fecum Merindolienfes,uberiorê fidei fu^ declarationê Cardinal! Sado letojconfulibus Auenionenfibus, Epifeopo Cabaglionenfi curauerunnnec* non omnibus hominibus,qui publiée priuatimùe illud ab eis afflagitaucrunt. Quin ctiam Francifeus olim Rex, Merindolenfium uitæ rationem noflè uo* luit:cuius in conipedu Regio ipforum confeisio publice per Caficllanû cius Anagnoften recitata fuit.qua ad uerbû ferè perlelt;fi:a tota, Rexipfe petere cœ pitjCcquidin ilia cofefsione de qua audiuiffèt antea permulta,amp;nuncipfo Sequitur cofef exitucognouiflet,defiderandumuideretur. Atconticuere quiaderantom* (10 fidei Mertn nes,neqj quifquam profiluit qui in illam quicquam auderet adducere, Con* dolenfiuin. fefsioautemfuitciufmodi.

Defiicru Scri' nbsp;nbsp;Credimus SC confitemur uniuerfi^iàntflam Scripturam inclufam ucterino

üo^ Teftamêto,diuino afflatu plane inftinólu^ cœlitus infuiàm:nelt;5 huma na aliqua uoluntate demerfam in bas terras, fed ab orefandlifsimorumhomF num Spiritus iàndi beneficio impulfu^ profeeT^am.lpfumcp De um ex omni Heb.t u.i. memoria uetuftatis Prophetarum iuorum ore loquutum:uerûm extremis hi fee temporibus loquutum profeciô per unicum Filium fuum, cui praeftandâ modis omnib.attcntionemimperaucrinpereundumeiutfitquidocilitatem SC attentionem üli minim è præftitcrit. Ita^ qui ex Deo eft, facile eius fermo* monem audit amp;aufcultanquiièrmo formula quædam fola, certa, perfecta^ cil ipfius ueritatiSjUitcC^ rede inftituendæ, utilis ad omnem eruditionem,ad omnem animaduerfionem,adreprehcnfionem,adiuftitiginformationcmjUt qui ex Dco eli, ad integritatem operum paratus fit. Hinc confequitur, Serb pturæ fandae uolumina fatis elfe fufa ampla^ ad reftituendam falutem homi nibus : ad uerum Dei cultum illuftrandum : ad dcpcllendum errorem eorum qui oppugnant ueritatemtad hacrefes ÔC uitia, deprauatosep hominu çenfen* dos atep corrigendos mores. His de caufis fandac Scripturae feientiam auro . SC gemmis longé magis expetendam elfe: eiusep difeiplina omnehominum genus ad præceptorum omnium obferuationem erudiri,adeius ledionem afiueficri oporterc. Nec uerô quicquam elfe tentandum extra cancellos uer-« bi Dei, cui nec adiungendum aliquid, needetrahendum omnino fit: ne qua Dei animaduerfio in nos,aut impoftoria noxa maximo hominumincommo do confequatur.

DeDeo?dtre. Ex eiufdem Scripturæ difeiplina confitcmur,SC credimus in unum Deum, Patrem, Filium öd Spiritum fandum, tribus diftindum perfonis, fed eadem una,fpirituali,acquabili,perpétua,nullum neep principiû, neep diuinitatis exi* tum habente eflèntia praeditum:qui maxima potentia fixa, infinita^bonitate crearit omnia, ca^uegetet,tueat,ôd coferuct.Et quâquamaieftas eius eftpla né tanta,ut câ in hac humanç uitæ luce, cogitatione nullo modo cofequi pof’ fimus(quicû£p cnim eâ inueftigare fiipra forte humanç coditionis,adipfam^ perrûperc conabit,gloriaeiusopprimet)tninanisprçftantifsimarurer5tefti montjs Sdinfignib.relidano eft.Inuifibiles cm Dei adiones, eius^uirtus 8i diuinitas immortalis,oculis animi facile fubtjciunt eu ex orbis uniuerfî confti ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tutione,exharmonia SC quafi cocentu, coleruatione dcnicpomniûrerû quas

admirabili,8C incomprehenfibili confilio fuo ôd iàpientia creauit,confideran* tur. Illuftratur quoqp eadem Dei potentia iudictjs luis iuftis amp;nbsp;æquabilibus, füpplicïjs hominum pernïciofbrum , praefidio liberationeqûe eorum om*. nium, quiipfiim amore uencrationeqûc compleduntur. Quod ipfum ciufdem uerbofacile declaratur,ubi peccantium hominum diluufjtempo* te fupplicium animaducrfioqûe,Noah autem ciufqùe familia: totius con* feruatio

L I B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;;lt;

fecuati'o defcribitur.Dedaratur item Sodotnæ fubuerfîonè,8C crcptione Lo-thùpoftremô, uaftitatefubmeifioneqûePharaonisamp;Âegyptiorum,amp;:con-tràliberattone lfraelirarum:altjsqûe compluribus hifton'arum monumêtis QC exeniplis,quibus homines mftituti Dominum Deum æternum,Regum Re* gem acPrincipem agnofcere cofiteriqûe debent. Ac teftimonia quidem haec oninia cùm ad præcidendâ hominibus excufàtionis occafionem fi minus De um cognouennt,nec in gloria qua par eft,ipfum quoc^ pofuerint, optima lo* cupletifsimaqûe funtjtum prolixius adhuc ac familiarius nobifcum agens,ex primerefe mortalibusinpcrfona Filtjfuiuoluit;quemadmodum nosinhis quæ fequuntur,piè uercqûe confitemun

CertumhabemuSjDeifiliuminhuncmundumueniflcjSChufflanæcarnis Delep Chrb »nuolucro tegi uoluifle:qua inre una Chriftianæ religionis myfterium eft con nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D«»

ftitutum,coque nomine fpem nofirâ totam amp;fidem inlefu Chrifto,filio Def, Domino noftro,Deo admirabili,authoriætcrnæuitæ,folo fàluatore,iuftïfica ïotCjfancffificatorejfolo interprète,SCpatrono generis humani, folo Sacrifica tore,cui(ucceiroren5fitopus:eumqueuerèDeum,acuerèhominêexiftere.

Credimus atcç confitemur Dominiï noftrum Icfiim Chriftum conceptum De conceptio fßeexSpiritufancfiOjOpereuiriliin totumdetralt;fîofublatoqûe,quemadmox ne.

Angelus ante conceptionem ipfe nunciauit, idqûe eo confilio potiisF ’’’ùm,uti Sandîusintegerqûenafceretur, cuius procreationematromnilabe ddormationeque uacuam efle necelTarium elïet

Credimus amp;nbsp;confitemur lefum Chriftûomni detrada corruptione exuir- rteinurnatio gineMarianatûinBcthleem ciuitate(exMichæaPropheta) corpusquefum pfiffe ad noftri plane fimilitudinê, excepto peccato, cui obnoxius efle mini*

potuit. Angelorum autem naturam noluiirefufcipere,fedfeminis Abra* “ami,quod teftimonio Prophetarum omnium prædi(flumfuit,utin peccato ’'“mhumanorum expiationem ÔC facrificium offerretur»

Credimus amp;nbsp;confitemur lefum ChriftS fub Pontio Pilato paflTum, crucifi* DePaßione, ^um,mortuum,fepultum pro peccatis noftris. Ilium cnim unum Agnum ue*

Pafchalem efle,in ui(flifflam oblatum,ut nos ex Diaboli faucibus criperct, ^wetnadmodum adumbratum id fuit per ferpentem Aeneum in deferto ere* ^iim:quoniam qui Chriftum crucifixûaciem oculorum direxiffetjOmnimor “oleuaretur,maledilt;ftioni,acmorti criperetunpafsioneqùefuaijs quiineun» tfederentfalutem SC uitam reftituereu

Credimus amp;nbsp;confitemur defeendiflè ilium ad inferosmS tahtùm enim cor De âefcéfu d poreamorte defuntftus eft Chriftus, uerum etiam oportuit eum cum infero* inßros. •■um coprjs æternæqfie mortis horrore quafi confertis manibus ludlari»

. Credimus amp;nbsp;confitemur Dnm noftrum lefum Chriftû tertio poftea die fu De chrifli re/ ‘dtatum à mortuis,ad iuftificationênoftrâ uerifsimûqûe teftimoniûfalutis amp;nbsp;furreftione. Wnfecutionis ætcrnæ uitç eorû qui libenter ih Chrifto fideliterqûe moriunf#

Credimus, amp;nbsp;confitemur Dominum noftrum lefum Chriftum quadragin jytdßcefionei. ^^poftrefurredîionem iuam diebus in cèelum afeendiffe, corp oream que prac ‘fntiam fuam ex his inferioribus locis fubmouifle, quemadmodum prædixe* •'âtdifcipulis fuis Ioan.ilt;ï.amp;ficut Angeli quoq^ teftatifunt.

Credimus,amp;Iconfitemur,federe ilium ad dexteram Dei Patrisomnipoteri Deßeßione di tlt;s:in Omnia quæ funt in terra amp;nbsp;in cœlo imperiû habcntem,conftitutu Dnm dexteram Dei oninib.ditionib. ac dominationib. hoftes fuos noftros^ duxiflê captiuos in Plt;urw, ^’'*^'BphQ:eiscp exinanitis omnib.reb.populu iùû diuitqs omnib.ôt opib.au* ^iflea'ngreffum etiâ in Sandluariû, humano ârtificio minime faeftS atlt;^ confti tutû,ubipatronus amp;nbsp;mediator generis humaniperpetuô confiftitSCapparet.

Defecundo tus^ fît: Vcnturum,tnquam,eum in Regia fua maieftatc, Angelorum comi' ebrißi idueti' tatu feptum,adiudiciumorbisuniuerficonftituendumat£ppronQciandum. ta- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Credimus in Spiritum fanlt;5l:um,tertiam eiufdem cum Patre amp;nbsp;Filio diuing

Dejpirku fan effentiæ perfonam, ex eodem PatreFilioep manantem,utncp eorum æqualê, depulforem moleftiarum omnium, confolatorem unicü humani generis: eu* MUS inftindufantfîiPatriarchæ, omnes Prophetæ Apoftoliqp Domini noftri lefu Chrifti loquuti funnper quem fanera Ecclefia omni tempore conftituta ÔC gubernata fuit.Hic eil dodor fyncerus, cuius afflatu omnes Chriftiani uerj tatis cognitionem habent:hic Spiritus in ipfîs habitat,regenerans eos in uitâ nouam, ueterem hominem in tjsmortificans, eofdemepuiuificansadomne opus bonum,in afflicfîionibus confolans,conformas inærumnis, qui fuis ad* cil in rebus aduerfîs,teftificans eos efîe filios Dei per adoptionê, cœleftis lix reditatis cumiefu Chrifto participes.

Defdniîii Ec^ Credimus ac confitemur fandîam Ecclefîam catholicam, quæ eft congrc-ckßa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gatio QC cœtus omnium uerè credentiumjfidelium,^ elecfîorum Dei qui fue

runtà principio mûdi,amp; eruntufcpadfînemrcuius quidêEcclefîacIefus Chri* ftus eft caput, concilians earn fibi per fuum Spiritum, eam^feeptro uerbifui regens, una eadem^ uoluntate ac fpiritu earn coniûgens uinculo fid ei amp;nbsp;cha ritatis. Omnia itaqj Ecclefiae membra coniunefta, unum Deum, âf caput unu ac mediatorem lefum ChriftQ agnofcunt,unam fidem ac legem habent,urius ijs eft Baptifmus,amp; eadem menîa (piritualis,in qua idem cibus ac potusipi«* Epb.^-d.z6. tualis proponitur. Pro hac Ecclefia Chriftus feipfum tradidit ut eamfandin* 27. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caret,mundans lauacro aquæ in uerbo:ut fifteret earn fîbi gloriofam Ecclefia,

non habentem maculam aut rugam, aut quicquam taie : fed ut ciTet (andla irreprehenfibilis.Sola corporis, carnis amp;nbsp;ofsium ipfîus membra in fanlt;?îa cen fentur Ecclefia:exulant hinefuperbi Pharaones,pertinaccs PharifaeiASimo nés magi.nullum eftmembrumputridum,corruptum, aut alioquiinfedum: necin ea locum habentludæ fîmiles, Caino, autmalo Diuiti: recipiunturin earn untum oues 8C agnnputidi ucrôacfœtidihœdiremouentur ÔC cxcludS tur. Atep hæc differentia eft inter Ecclefîam quæ alias capitur pro congrega* tione bonorum 6Cmalorum,amp;Ecclefîam quam nos credimus,quçfanâauo catur,fanguine Agni illius immaculati mundata atep fandificata, extra quam non eft falus. Quare in earn qui funt uerè Chriftiani conuenire debent, nam sanâorti corn cadem Ecclefia eft communio (àn(ftorum,qui omnes funtmembra capitis fui munio. jgßj Chrifti:ita coadunati,ut fimul coràm uiiuri fint conlpedum Dei.Hgc eft egregia fraternitas,in quam cooptati amp;nbsp;conferip ti funt quicunlt;p ucre funt fi* deles,uocati à Dço ad communionem Filrj fui lefu Chriftû

Rœi/?io pec' nbsp;nbsp;Credimus ôi. confitemur remifsionem peccatorum gratuitam, à mifericor

atorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mera bonitate Domini noftri Chrifti profelt;fîam,qui mortuus eft femel

pro peccatis noftris,iuftus ille pro iniuftis,qui tulit peccata noftra in corpore fuo ad crucem:qui eft Agnus Dei, qui tollit peccata mundi. Is eft lefus Chri* ftus ille iuftus,qui nofter eft aduocatus apud Deum : ipfe eft pretium rcconci h'ationis noftræ: fidelis ÔC iuftus ut nobis omnem iniquitatem condonet,fan* guis eius delet chirographum quo obligati eramus, amp;nbsp;mundat confeientias noftras ab operibus mortuis, utferuiamusDeo uiuo, quifolus peccata con* donatjôd abolet iniquitates hominum, ut conuertantur à uita mala, amp;nbsp;depo* nant iniquitatem quæ in manibus ipforum eft, ut triftitiam habeant, quæ eft fecundum Deum,quæ gignit certam pœnitentiâ ad falutem. cuius rei exem* pla habemus, Dauidem, S, Petrum, filium prodigum, Peccatricem illam, ac plures alios ludæos.Vt non eft inter homines qui macula careat, amp;nbsp;fe iuftum præberepofiiit natus ex muliere : ita nec eft quifquam per feinnoxius coram Deo.Qgum ftellæno fintmundæ in confpedu eius : quanto minus homo in

f«a putredinejSC fih'us hominis,qui nihil eft cß uermisr' Omnes falt;fli iumus ue lutirnmundijöC iuftitiæ noftræ quafi pannus mulierismenftrualisjÔi^c.proin-de finguli gratia Dei per Chriftum oblata opus habent, qui folus pro fiddib» làtisfecit,quib.peccata nô imputantur, quemadmoduincredulis atep re^bis.

Credimus refurreô:ionê carnis benedilt;fîorumDei,adpofsidendûregnS Carnlsrefurn cælefte in æternûrmaledidorum uero Dei, ad ignem ôd cruciatu perpetuum» ubi erit ploratus,amp;c.Credimus item animas efle immortaks : fidelium aut ac filiorû Dei animas quamprimû ex hoc corpore migrarunt» ad gloria cœleftê tranfire, in qua Dns nofter lefus Chriftus refidet, certi cnim fumus cùm haec noftræ comorationis in terra domus deftruda füerit,reftare habitationê diui nanijac domû æternam in ccclis,quæ non eft fa (fia manib. Infidelium uerô ac ïeproborum animas, cùm è corporibus difeedunt, ad inferorum cruciatus fe conferunt ufque ad diem iudicq amp;nbsp;refurrecflionis carnis,ut ibi corpore anigt; nia in perpetuum torqueantur in gehenna ignis inextindi.

, Credimus uitam æternam, nobis gratia Dei per Chriftum oblatam,qui uc De uitd teter' ■■euitaeft,ac mortem confecij,ut fideles uitæaeternæhæredesfiant.nam quot ntt. quoi in ipfum credunt,amp; mandata eius feruanr,nunquam morientunnecj eft nllacondemnatio qs qui funtinlefu Chrifto, qui non ex carne, fed ex Spiritu Ambulant : ij non fubeuntreatum,fed tranfeunt à morte ad uitam. Qui enitn credicin lefum Chriftum non condemnabitur: qui uero non credit iam con demnatus eft. Hæ funt duae (quas nobis ob oculos Scriptura ponit) uiæ, necullamnouimus tertiam; quarum altera amplaquidem eft ôdfpatiofa,at-qne ea ducit ad interitum, quam magna multitudo SC frequentia hominu ce-hebrat : altera uer{3 artfta, qua: ducit ad uitam, ac pauci admodum per earn ingt; g^ediuntur.

Credimus 5C confitemur, Dnm noftrum leium Chriftum abolita Circunci DeBapti/htd,-noneinftituifle BaptifmS, per que in populi Dei Ecclcfiâ recipimur, ut Dno ‘^onfecremur, SC fegregemur ab altfs omnib. qui uarias SC diuerfas religiones ’^oiunttquæ nota eft amp;nbsp;fignu uifibile.Baptifmus uero exterior,aliu quotpinte 'f’otênobis cxh.ibet,gratia fcilicet Dei,quæ cerni his oculis non poteft,amp; be-jjeuolentiam qua nos profequitur propter lefum Chriftu,qui nos fuo Spiritu 2’ptifat,lauans, purgans ac mundans animas noftras ab omnibus pollutioni ““s iniquitatibus,renouas corda noftra:at(ç cas expier confofatione,fidu-^*3 baternæipfius bonitatis, ex ueteri noua efficiens creaturâ, uafairæ in uaià Wricordiæ mutans.id^ uirtute Deiinuifibili ficin nobis operante.nâ Chri ftifanguis lauaerS eft animarûnoftrarum,non aût clementû aquæ.Forma aût “aptifandi præfcripta eft à lefu Chrifto,qui dicit:Ite,ô(f docete omnes gentes, “3ptifantes eas in nomine Patris ôf filtj amp;nbsp;Spiritus ûntfti.Ioannes Baptift, A-poftoli at(^ alfj miniftri Ecclefiæ baptiiânt, prolato uerbo Dei ad iàcramen* Jum,ac fîgnum uifibile tantum donant:Dominus uero lefus Chriftus ‘olus incremcntumdatjôifacitutresfignatas percipiamus-: gratqs amp;donis quaefubuiiumnoncaduntfùos ornât, ^æiacrificiad Baptifmumaddide-J}’nt,præter facræ Scripturæ authoritatem:ut funt,aquae coniuratio, chrifina,

Credimus amp;confitcmurDnm noftrum lefum Chriftum deinde ordinaflè DeQcc/ facramentum Cœnæ, quæ gratiarum eft aeftio, amp;nbsp;memoria mortis ac paisio-’ifiIefuChrifti,inccietupopuliDeiritècelcbrata.inquoquidempanisamp;'ui- ‘ nuni diftribuuntur Si fumuntur, ut uifibilia figna amp;nbsp;monimenta rerum fa era- quot;nbsp;•■uin : corporis uidelicet amp;nbsp;fanguinis lefu Chriftifufpenfi ati^incruceoblati pmpcccatorumnoftrorum rcmifsionc,ô(f generis humani cum Deo rcconct wtione, Quifquis credit lefum Chriftû tradidifle corpus fuum, Si profudifle

,,, ' nbsp;nbsp;fangutnê ad remiTsionepeccatorSjilletomedj't carné amp;bibitfanguincDn^

utriufcp fit particepsxonfidcrans conuenicntiâ earû rerS quæ ocuh's fubi)* ctuntur,^ cibi quo corpus iftudfuftentatur,cum ijs rebus quænonuidencur» atc^ cibo fpfrituali.Etenim ut corpus gt;n hac uita pane corroborât, uinöt^ cor hominis récréât : ita etiâ corpus lefu Chrifti morti traditü, eius^fanguispgt;'O nobis efiufus nutrit,confirmat,amp; reficit anima triftem di. afflicfîâ.Cæterùmne quis exiftimetfignS uifibile cum re peridfignificata, quae eftinuifibilis,adeo coniun^ aut conglutinari, ut difiungi aut difiblui nequeant, quin unum altero elftpofsit.Nam ludas fignum quidem cœpitjem ucro fignificatam Si frudlum non percepiqnec unqua corporis di fanguinis lefu Chrifti particeps faóus eft:fed infidelitate fua parte fibi apud Sathanâ eft confecutuSj brum Diabolt falt;ftus.Probet itac^ feipfum homo,an fyncera fide di peeniten* tia cum charitate Chriftiana coniun(fta,ad hanc fàncftâ menfam accedacnam alioqui reus erit corporis di fanguinis Dni, dum morte lefu Chrifti, diconiP lium Dei pro nihilo ducit,qui non tcmere facrofantftu iftud fàcramentûinftij tuitjfed nos hac ratione excitare ac perducere uoluit ad ardentem fat Sf fra era noftroru dile(ftionê,ut uerè efficiamur tepla Dei, qui in nobis habitarC digna tur,quemadmodu apud loan.teftaturDnSjSiquis meamatjferuabitucrbum m eû,ô;^ Pater meus illû amabit,amp; ueniemus ad cum, attp cQ eo habitabimus* At qui iftud non eo modo accipiendû quo nonnulli opinati fant,uerû Chrifti corpus di naturale, carné di ofla in pane illo Cœnæ efte ac delitefccre, aut in cum conuerti.na hgc opinio pugnat cu uerbo Dei,8C fidei noftrac articulis eft cotraria,inquib.clare habemus,Chrift3afcendiflead coelos,federe ad dextc* ram Dei Parris omnipotétis,unde di uenturus eft ad iudicandu uiuos Si mor tuos.fed Dns lefus Chriftus facraméto Ccenacadeft potétia, uirtutejatcjptæ fen tia Spiritus fuiin cordib.eledorSfuorum ÓCfideliS, Nullus igitur Chriftia nus carnalë quandâ inter Chriftû di dus eledîos cómunitaté attp unitatéima ginet,quâuis reuera coadunati fint corpori aefanguini illius,utpote carnis Si ofsiumeius membra.myfterium enimconiunrftionis SCcommunionis lefu Chrifti magnum eflenorunt fideles, at(]p hæc ratio copulæ cùmfîtfpiritualis, hominis ingenio nee percipi necintelligi poteft. Chriftiani autem corporali Domini præfentia non opus habcnr.Incarnatio eius dipaftio, adfalutcmor* loin.i6^ 5.28. talium prorfus necefiariat fucrunt: id quodipfeteftatur,dicens,ExiuiàFatrc» di ueni in mundû:rurfus relinquo mundû di uado ad Patrêiquare certû eft im poftores efle qui docent pané Cœnæ effe propriß di reale(ut loquOtur) Chri fti corpus.Errant etiâ qui affirmant,in Cœna Chrifti corpus comedi corpora liter, caro cnim comefta nihil prodeft:Spiritus eft qui uiuificat. Fideles igitur ucrelefu Chrifti carnem edunt, ÖCfanguinebibunt ijjiritualitcrinipforücor* dibus.Quaproptcr facrilegi merito cenfendi funt, qui iftud Sacramentn con* temnunt:pt) ucro creduntôCconfitenturunoorcomnes,CœnamDominicâ publicum cfle conuentumad teftificandum leium Chriftumpanemefteui* tat,qui de cœlo defeendit. In Cœna complemcntum eft acucritas Agni illius di folennitatis Pafchæ:participatio nempe corporis di fanguinis Chrifti:mc-» moriamortis di pafsionis eius:confefsio fideifub iymbolis atr^ infignibus uc ri Regis:feparatio di fegregatio ab omnibus fedlis: coadunatio in unum cor* pusjmutua inter Chriftianos charitatis obligatio ,neruusac uinculum frater* nae illius coniun(ftionis:exemplum ac monimentum pofteris: arrhabo miferi cordiæ Dei figura Cœnæ æternæ.

DecuI(uDei. Credimus di confitemuriÿnccrûDeicuItum confifîercineo,utuoluntati cius pareamus,at(ç oém noftram diligentia,operam, acftudium conferamus in hoc ut,quoad in nobis erit,eâfequamur, Regula uerô obfequfj quod Dco præftandû eft,inPræccpus diuingLegis nobis prgfcripta eft, quib,doccmüt quid

quid Deo pnmùm,deinde quid proxinu's noftn's debeamus.Porró finis præz cepti eft Deo obedire in uera charitatc,ex pur o integro corde,amp; confcien tia bona,ó^ fide non fimulata. Hæc demùm eft ratio fuum Dgo honorem trigt; buendi,qui nee ex noftro ingenio aut hominum traditionibus coli,nec quod cui(j bonum SC æquum uidebitur, fed quod ipfe præcepit tantum fieri uulu nam omnia bona opera, quæ præparauitDeus ut in fjs ambulemus, in Man* datisipfiushabemus.

Confitemur agnitionem peccati ab ipfa Legis intelligentia proficifci,quae De Lege, noftram nobis quafi digito oftenditimbecillitatem, quum nemo fit mortaliS qui cam implere ualeat.Omnes enim homines peccatores funt : Legis neuti* quam obferuantes.’natura filij iræiiufto Dei iudicio obnoxtj, ÔC quouis reatu ac morte æterna digni. Vnde fequirur nullum reftare aliud remedium quàm ut ad gratiâ Dei ÔC mifericordiam ueniamus,quæ nobis in folo Chrifio offer* tunficut feriptû eft. Verbum propè eftin ore tuo,6Cin corde tuo : hoc eft uer/ Row. lo. b 8. bum fidefiquod prædicamus.Quôdfi Dnmfefum ore tuo confeffus fueris,amp; p.to.u. credideris in corde tuo q? Deus fufcitauit ilium ex mortuisifaluus eris, corde tnim creditur in iuftitiain, ore fit confeisio in iàlutê. omnis qui credit in eum» nonpudefîet. Nam Dei promiisiones fideapprehenduntur,quæ certa eft co gnitio amoris Dei erga nos, in gratuitaDeipromiisione, quam in lefu Chri* Ciu,iiptfides. fto habemuSjfundata; deinde per Spiritum fandû in cordibus noftris confir* mata at(ç obfignata, qua gratis falui fimus:nec id à nobis, fed dono Dei, non autem operibus,ne quis gloriari poftit.Proinde Paulus omnia fîbidetrimen* to elfe duxit,nec pluris fimum aeftimauit,ut fibi Chriftum lucrifaceret,utcp ûi Chrifto inueniretur indutus non iuftitia Legis,fed fidei,quæ quidem fufti* tia à Deo eft. Prætereà idem alibi infert : Nos itaqp feientes hominem non ex operibus,fed per fidem iuftificarûcredimus etiam in lefum Chriftumjut per fi demineum,nonexoperibusLegis iuftificemur.Eadem eftdodîrinaDomi* ninoftri lefu Chrifti,qui quærentibus difcipulis,ecquis i^ur faluusfieretire* fpondit,apud homines id quidem effeimpofsibileiapudDeum uerô, omnia «fie pofsibilia. Vbi itaep reftat gloriatiof prorfus cxcluditur. Qua tandem le*' gcf'Operum nerNonifed per legem fidei,quæreputatur ad iuftitiam*

Confitemurbonaopera,qua£Deuspreparauitutinfjsambularemus,qug Defeouirope* queinuerboeiuspropofitafunt,fieridebereatcpftudioféadimpleriinonqui dem fpe promerêdi aliquid apud Deum,aut metu æterni exitq: fed ex officio 2tcp amore quo cômmunem omnium noftrûm Pattern compledli oportet,u£ obfequium noftrum ad ipfîus gloriam amp;nbsp;proximi gdificationem fpecftetiutcp nera ac uiua fides,tanquam arbor à bonis fru(ftibus,dignofcatur. Hue tendût iîerbaPetri,cum ait, Quamobrê, fratres,date operam ut bonis operibus cer* tiorreddatur ele(ftioueftra,conuerfationemueftram inter genres hab entes t.Peta.c.iz. bonam, utin quo detrahunt de uobis tanquam maleficis, ex bonis operibus nos aeftimanteSjglorificent Deum in die uifitationis. Quoniam autem frigidi ô^pigriadomne opus bonum imptj inhocfecxcufànt, quôdLexfitimpofsi bilis carni,at(p ita dudifalfo gaudio,fibi in peccatis placenticcrtum eft quod quiueram fidem habebunt,frucftus illius amp;nbsp;opéra quotç producentiincredu* b uero mala opera perpetrabunt, neenon hypocritæ qui tantùmfidem mor* tnam iacftitât,quos Diuus Paulus inquit, ore quidem confiteri fe Deum nof-f«j operibus uerô negate : quandoquidem abominabiles funt, infidèles amp;nbsp;ad • omne opus bonum inutiles.

Credimus amp;nbsp;cofitemur, fobrietatê 5C continentiâ nobis ex præceptis diui Deietunioi nis,in omnib.rebus fetuandam.Ieiuniu quoep nobis in Scriptura iniuntftû eft quod corporis afflidione atep humiliatione conftat,non id quidê ut tantûmo do caro affligatur, fed «t alacriores, magis^adprccandû idonci reddamur.

Vnde facile patet,uerum ieiuntj ufum his tempon'bus ncgligi,imô prorfiis a-bolen.quod quidem Ifaiasreprehendit in Iudæis,atcp oftcndit qui namiciu^ niQ abutant,Noilite inqt,ieiunare quemadmodfi ad hunc ufcp diefcciftis,6Cc, '^'•ciboriifjuo Confitemur etiain ueteri quidemTeftamento certos cibos fuifTeprohibp rutidi'-uAb ßi' toSjCjuorum tn apud Chriftianos liber manfit ufus perlefum Chrift5,quinos nfiitw- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plane immunes ac liberos fecit iftiufmodi ceremonia atque feruitute Legis.

Qua de re omnia munda mundis,contra^ impuris Si. incredulis nihil puruni cfTe poteft,quorum mens SC confeientiaimpuraeft. Atquiefca nos Deo gra' tiores nonreddit.nam quod per os intrat,nequaquam hominê inquinatiom-nis creatura Dei bona eft:proinde nee afpernanda, modo cum gratiarGadio ne utamur: fantftificata enim eft uerbp Dei amp;nbsp;oratione. Sed diligenter nobis uidendum eft,nelibertatem hancad'earnis uoluptatc traducamus, atç^inpH mis cautio adhibenda, ne corda ingluuie aut ebrietate * aut folicitudinibus ôd curis huius feculi impediantur,ac penitus obruantur.

De üÄitgißrdti nbsp;nbsp;Confitemur Reges, Principes, ac magiftratus perfonas efte à Deo conftfi

but. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tutas,ut gladium geftentad bonorum defenfionem,atcp punitioncm facino*

toforum.Idco^ ijs obedientia debetur no modo propter iram,fed etiampto pter confcientiam.R.eddendum enim fuum cui^,tributum,uecligal,honoré Si alia pro fuo cuiqjiureperfoluenda cenfemus.Ad Regem in primis obedié tia pcrtinet,utpote qui cseteris dignitate præftet: adDuces uero quod ab illo mifsi fint.Omnibus denif^ proceribus ac magiftratibus parendG,quod Deus in hoc ordinauitjUt præmio bonos,fceleratos uero pœna afficiant.

De pdßoribm Confitemur miniftros Si Ecclcfiæ paftores,exemplo gregi,8Cfidclibus ci-crinwii^rtó, fe oportere:infcrmone,confuetudine,charitate,fide Si caftimonia altjs prælu cere,concionando Verbum Dei,amp; perfeuerando in iyncera docfirinxCotra uero paftores auari, q turpis lucri cauia fub prætextu nihilominus cultus Dei falfas dodlrinas comminifcunt,iftiufmodi mercatores, propolæ, qui fuarutn rerum afpedum atque eandemrem plus millies uendunt, qui tcmplumDei prophanantjUt fpeluncam latronum efficiannqui pecunia fe animas, èPurga torio ut uocant,redimerepofte confirmant,atep accepto precio ueniâôfpcc* catorum remifsionem promittunt, qui mala opera uenditant : tales inqüam, impoftores,facrilcgi,atcgidololatræ, de gradu demouendi Regum ac Magi* ftratuum authoritate, altj in ipforum lo cum fubftituendi forent. Qiianquâ hoc temp ore plerifq} fe à Principum obedientia non modófubtraxcrint,eo* ruqj iuga plané excuffèrint: fed etiâ ambitione ac tyrânidc diabolica totius fc rè orbis dominatum fibi attribuerint, Principu potentiâ atœ authoritate ufur parintjderelido proprio officio,quod erat gregem Dei palcerc,prouidere ei noninuito,fed alacri Si prompto propter Deum animomon autem occupa* re imperium in Clericatu,qucmaamodum fatts declarat triplex ilia Antichri* fti corona,regnum etiam HpifcoporG atep Abbatum,qui tandem ftipendium iniquitatis fuæ recipient.Sed cuai ilie uenturus eft, qui fideles ferui in uenti fuerint,coronam gloriæ incorr liptam accipient.

Conßßio obld nbsp;nbsp;Hæc confefsio fidei primum oblata fuit fummg Curiæ feu Parlamento Pro

tdpdrldineto, uinciæ, deinde addin's aliquot articulis tradita Si expofita latius fuit Epifco* po CabellionefijUt ipfemet petierat. Tum etiam totidem capitibus deferipta amp;nbsp;exhibita fuit Cardinali Sadoleto Epifcopo Carpentoradenfi,afcripta qua dam poftulatione in hanc fententiamdncolas Cabriere in comitatu Venifiar, officiofe poftulare,ut æquo animo reciperet atœ perlegeret dodrinâ, in qua patres eorum SC ipfi à longa temporum Cede inftrudi merant: quam quidem iudicabant, cum ueteris ac noui T eftamenti dodrina congrucrc. Ac quoniä Cardinalis ille peritus Si ftudiofus facraru literarum habebatur, CabrierenfeS àb eopetebantutnotaretpropofitiones corû,quîç fibi à dodrina Dei difere* parc

L I B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J37

pare m'dercntur, QC fi quid effe contrarium ueræ religioni probare pofsit : Ce non modo non recufarequinadcius abiurationemadigantur, uerumetiam fubituros uel capitis nd iortunarum omnium difcrimen. Ad hæc fi quis effet iudex in comitatu Veniffe qui certainquifitione affirmare pofsit, eos fouiffe doârinam impiam,autaliamreligionem coluiffe quam in articulis Confefsio nis eorum contineretur: rogabant ut is cum ipfis communicaret, feque uiciß fimæquo animo obtemperaturos pollicebantur.

Adhancpoftulationem,CardinalisSadoletasreij3onditepiftolamanuSc cretartj fui fcripta,propria uero manu obfignata, atcp ipfius figillo cofirmata, quam plures,etiamnum fuperfl:ites,uiri graues legerût,in banc ferè fcntentiâ;

Poftulationem ueftram accepi,amp;? côfefsionis ueftræ articulos perlegi,am^ SMeti iuii' pla profedlo eft materia, necuos de alia docfîrinaaccufari unquam intellexf, ciumJeMerin niïi quam ipfi confitemini.Certum quidem eftleues homines quædam de uo dolioru doUri kisfparfiffe in uulgus, quae reprehenfionem acrem merebantur.fed ubi accu-ratius inquifitum eft de re ipfa, meras calumnias falfas criminationes fuiffe compertum habuimus.Cæterùm in ueftris articulis nonnulla uerba redlè mu tari poftè uidentur,ita tarnen ut ne quid ueftrac cofefsioni detrimenti aecidat. Præterea nonnecefte habebatis ( meo quidem iudicio ) tam aperte in Pafto-res ecdefiæ inuehi.Quod ad me attinet, ego uobis benefieri cupio, contra^ malèmeprofedlô haberer,acuehementerip(èangerer,fi', quodalijs deuobis waftandis decretum eft,exequerêtur. Atqî ut quantum uobis faueam certius cognofcatis: ego breui profedurus fum ad prædium quod habco propè Ca-brieram,eô uobis integrû erit ad me uenire: id^ fine pauci fiue plures numéro , abfcç ueftro incommodo aut malo facere poteritis, ibi^ quod in rem ue-ftranijquod^ ad falutem tuendam faciendum cenfeo,ingenue exponam»

Eo quidem tempore,anno fcilicet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l 11, Vicelegatus Auenionenfis,

^ortatu Cabellionêfis Epifeopi deledum militum habebat ad deftruendam E^abrieram : cum^ exercitus ad milliare unum prope Cabrieram acceftiffèt, Eardinalis Sadoletus fummafeftinatione obuiamiuit Vicelegato, eic^ often ‘^itpoftulationem Cabrierenfium: ôifidei eorum confefsionem cum eo corn municauit, additis oonditionibus, quibus illi fe ftaturos receperant. Quô fa-lt;^um eft ut eius rogatu exercitus inde receffèrit,nec ulla lanè turn Cabrieren-fibusiniuria illata merit,Pofteauerô Sadoletus Romam iturus,priufquam Ce uiæ daret, plures Cabrierenfium cum fuis uillicis quos feiebat ex eorum nult;! gt;nero eflè qui Lutherani appellâtur,accerfi iulsitfnec enim alios in tota ditio- Sddoletiddma riefua uillicos fibi dari optabat)his, inquam, pollicitus eft fe ipforum memo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cabrie

remforc,ac quamprimùm Romam perueniflet,totam confefsionem, eorû^ renfet. articulos communicaturum ûum Cardinalibus. hac^ ratione fperare futuru ut Concilio aliquo mclior inftituatur reformatio : quæ res ad gloriæ Dei am-plificationem, ÔC ad Chriftianæ concordiæ conferuationem pefquàm foret utilis acneCeftaria, necdubitare quin eodem modo abufus faltem quinimis ftint crafsi amp;nbsp;nôti omnibus, corrigerentur.Interea etiam ftionebat eos, ut pru tenter fe gererent:uigilandum ipfis diligenter^ aeferio precandum, quoniâ boftibus undii^p cingerentur acerrimis.Hæc autê Sadoleti oratio Cabrieren-fibus magnat confolationifuit,quihuiusfedulitate, breui aliquodreiponfum ad confefsionem ipforum redditum iri fperabant : attamen poftquam Roma reuerfùs effet Cardinalis,intellexerunt eumillicres omnes ufqueadeô depra uatas offendifle,utnulla inde reformationis ac corredlionis fpes foret, fed po tiuscrudelis belli apparatus aduerfuseos quiEcclefiat Romanae ordinatio-nes atçp traditiones non fequerentur: facile quidê perfpici abufus tam craflbs diu durare Ho poffe, cû præfertim multitudo hominû cufuslibet nationis qui facrae 4olt;ftrina: notitiâ funt confecuti, tn tantû numerS excreuerit, T antundê

quocp dicebat Thefautarius Carpentora(fïenfis,qui licet peconiam fuppedi/ tarer ad perfoluêda ftipêdia militibus, quorü deletflus habebat ad euertenda Cabrierâ, occulte tn ipfi opem ferebatzuerû no potuitadeô tedérem ger ere, quin ad VicelegatQ delatus fuerit,qui ilium feftinantcr recedere coegif.

\,pij~co(}oruin nbsp;nbsp;Epifeopus autê Aquenfis Si Cabellionenfisjfedulo inftabant ut decretum

uoiiuifonitus Merindolienfe execution! mandaretur.Vnde à Senatu ac Parlamente Pro* uinciæ conftitutû fuit fecundû Regis diplomata,ut Ioan. Durandius confilia rius Curiae,cum quodam Secretario QC. Epifeopo Cabellionenfi, ac Dodorc aliquoTheologiaCjMen'ndoliûipfumadirent, eius^ incolis errores ôdhære-« fes,quas in confefsionefidei ipforum agnouerint,oltendcrent, certisep ratio* nibus falfas corum opiniones arguèrent,conuidos deinde per Verbum Dei, abiurare cogèrent fuas hærefes:id qui facerent,ipfos omni poena acreatulibe rarent.Qirod fi Merindolienfes hærefeos coui(fîi,oblatam abiurationem pras flare recufarentuum eorum omnium quae geftafuerintferibi op or tere,ut tan \ dem Curia quid agendum fit flatuat.

Promulgato hoc decreto,Epifeopus Cabellionenfis non expedauitdiem execution! à Senatu prehxum,fed ipfemet dodforcTheologiç aifumpto Me rindoliû uenit,ut eos ad abiurationcadigeret. Qua de re per Merindolienfes reprehenfus fuit,quod præter authoritatem Senatus,negotium fufeiperet, di centes id eum non habere in mandatis. Nihilominus baud deftitit cos urgcre ut abiurarentjidcp fi facerent,aiebat in tu tela fua ac protetflionc, uelut iiib abs gallinæ latent pulli,fore turos,nec amplius ab ullo hoftili incurfu ipfis metue* dum.Mcrindolrj incolæpeticrût, ut ca explanarct quoröabiurationé fieri uo lebat.Refpondit Epifeopus,non opus efle ullam inftituere diiputationcm'.fc folum poflulare uniuerfalcm quandam errorum omnium abiurationem, qua lem uel ipfcmetfacerenon admodû grauaretur. id^ etiam ipfos fine ullo fuo incomm odo faccre pofle. At Merindolienfes negabât fe uiolaturos ulla in rc S enatus areftum,aut Regis litcras,quibus illc diligenter cauerat declarandos primum errores quorûreiaguntunutuerbo Dei edodi,Rcgrj diplomatisar* gumento fa tisfacere rede pofsint. alioqui enim fimulatione tantum turpe îiypocrifin fore,imô contempts iuris fibià Rege præfcripti.Ita«^ quod antes fepius profefsi funt,id etiâ nunc conHrmant:nempe,fi idonea inquifitioneha bita probentur in aliquo erraffe, aut ex uerbo Dei hærefeos conuincantur, fc abfep ulla cundationeabiuraturos effe quicquid in ipforum confcfsioncrepc .... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rietur quod cum iacrofanda Dei dodrina non confentiat.contra,fi ipfos nul

‘ loerroredudos,nullauehærefeosnota uelmaculainfedos,conftetpuram Euangelt) dodrina femper docuiffe amp;nbsp;coluiffe : no effcconfentaneSfead ca* CdWi/onen/îî nendâ palinodiâerrorum,quib.obnoxrj no fint,impelli aut ullaui cogi.Tum Epijcopi infa- Epifeopus Cabellionêfis mirS in mods excanduit nulla admittensmentione uerbi Dei,quo errores MerindolienfiS arguendos Rex ÔC Senatus ipfe decre uerant, fed tanqua amentia quads correptus,diris imprccationib.deuouebat qui primi hanc ration? cxcogitaffcnt. Tandê Dodor theologus, quiilluc c3 Epifeopo uenerat,rogabat quina effent articuli, quos Mcrindolq incolae pro pofuiffent (Epifeopus cm eos cuTheologono comunicarat) Hie Mcrindo* lienfes:Epifcopus,inquiSt,Cabellionenfis eos quid?habeuattamenobis alte rS ad manS eft eorS excmplS.TS Epifeopus Cabellionenfis tradiditTheolo* go dodori confefsionêintegrâmixqp eS perlcgcrat,quS ipfeEpifeopusincla maretrQuid quæris teftimoniar'aut quid difputationib. egemusfomniahatc funt hærefeos plena.Cedo,inquiSt Merindoliêfes,quonâin loeoÆpifcopus aSt no habebat quod reijîoderet. Dodor ucro theologus poftulabat fibi té* pus dari,quo articules iftius cofeisionis exadius expenderet: at^ examina* ret nS à Scriptura diffentanei effent, quocirca Epifeopus fummo cS animi do lore

L î B É R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»52

tóreiUincreinfeda digrcfîîis eft.Poft ocfliduum /ufs/t Epifcopus accerß Do* (?îorê, ut ex eo cognofceret qua pottfsimûuia uti poflet ad dcmonftrâdas hae refcs quginillacôfefsionehaberent.AdhocDoÂoraiebatjfenûquâttafuiC» fe attomtu quû articules cxpendifletjÔC diligenter contuliffèt teftimonia ià crarû literarum, quæ ad confirmationem eiufdem confefsionis adduifla in ea fuerant.fatebatur etiâlibéré, tota fe uita tantum in diuinis feriptis non profe* cille,quâ illis odo diebus,quibus Scn'pturaclocos in tfs articulis citâtes excu terecoadus fuerat. Paulo aiîtpôft Epifeopus CabellionenfisjComitatus tan* tummodô famulis fuis, Merindoliû uenit : ibi^ pueris grandiufculis fimul dC paruis ad fe uocari iuisis,pecunia fingulis largitus,blandè praccepit ut oratio* nem Dominica cum fymbolo Apoftolorû Latino idiomate edifcerêt.Pleriqp eorum excipiebât,fe Latint quidênoffe Pater nofter, amp;nbsp;Credo : non poife ta menreddere rationceorum quæ recitarentnifi fuo, id eft Gallico idiomate, Quibus tuncEpifeopus dixiqnô requin' tantâ in ipfis fcientiâ,fatis elfe modo ta Latine tenerentmeq? ad falutem conducere tam exadam fidei rationcm at queintelligentiâimultos Epifcopos,Parochos, quin etiam Dodores theolo giæinueniri,quibusfan's negotijexhiberet ucltenuisacrudis expofitioora tionis Dominicæ,aut fymboli Apoftolici. Hæcaudiens Merindolienfis Præ Tideirât'.oetiS fedusAndreas May nardus: Quid, quæfo inquit, proderituerba non intcllc p^ruulis da proferre, pfittaci more recitarc Pater nofter aut Credofmentitur certè, rMolij cogni SiDeumirridetquifquisabf«^ intelleduufurpathæcuerba,Credo inDeû;

quid ipfa ualeant ignorât. Intelligis 'ne tu, inquit Epifeopus, quidnam ua leat Credo in Deum.^Cui præfedus,miierum iânèmedeputem,nifîintelligc temrac turn ordine rationem fidei reddere coepit. Q,ua quidem re Epifeopus pcrculfus,ei dixit, Non putaflem meherculc Merindolium tantes babere do dores, Quid r’inquitPræfedus, etiam infimæ fern's homuncio qui Me* t/ndolium incolit, redius multo quàm ego fidei capita tibi enarrare poterit: ftdpericulum fac,acperconfare,amabo,pueros iftos,autiftorum aliquem:uc tedéne an perperam inftituti fint,ipfe iudices.Epifcopus qui nec^ refponder» dineç interrogandi feientiam tenebat, fremitu atc^ indignatione pudorem obtegens nihil refpondit. Q uod facile perfpiciês alter Syndicus Merindolif, tuinomê erat Perronius Regius,Domine,inquit,fi uelis ut paruulorû aliquis Çuos interrogetfodales,no ægrè id præftabit.Permifit Epifeopus. Ibi tu unus t pueris interrogate cœpit alios fumma grauitate,acfingulari gratia: dixiffes plane præcepton's partes ilium agere. Alq uero uicifsim puen',quærenri adeó 3ptè amp;nbsp;commode refpondebant, ut ea res auditoribus non mediocre admira tionem afferret. gefta enim fuit hæc res coram multis .inter quos erant etiam teligiofi quatuor, qui no ita multo ante à Parifienfi Academia redierant, quo fum unus fie Epifeopû allo cutus eft:Ncceflc eft,inquit,utuerum fatcar,mefg plus quidem difputationib.theologicis Sorbonæ interfuiflre,nuriquâ tn exijs tantum profeciire,quantû nunc audiendo iftos puerulos frudus percepi.Cui tum quidâGulielmus Armâtius dixit,Legifti'ne unquam quod apud Matth, fcn'ptû eft de lefu Chrifto,Gratias ago tibi Pater, Domine cœli terræ, quia abfcondiftihæc àfapienhbusamp; prudentib.amp;reuelaftieaparnulis:SanePa tn,quoniambeneplacitû tuu eft eiufmodi. Omnia hæc uerba »atqnrefponfa, quæ dabant Menndolij incolæ,cundis iummg admirationifuere.Epifcopus ^pifeopi blan cum hacnô fuccedcret,aliaaggreflrus eft uia, amp;nbsp;conatus eft blâdis uerborûle dttics, nocintjs Merindolienfes in fuam pellicere fententiâ.Remotis itatp extraneis, feorfim faftus eft perfpedû quidem habere minus in ipfis mali elle $ multi ar bitrarentur,fed ut perfequêtibusfatisfieret,lcuiquadâabiuran'one opus elle, quam generatim corâipfopræfedusamp;iyndici Merindoliefes comuni ciuiû nomine facer€t,nullo adhibito aduario aut notadojq eâ fcn'pto exciperet.Ita

ipfos amorê attp fauorê uel apud hoftcs confecuturos eflè, nulla inufta infa* miac nota. nam ad Papa tantummodo Curiam^ Prouincialênegonum rcla-tum in.Quinetiam Ü qui poftmodo fa^um illud uitio uerterêt,aut forfanhoc prætextumolefti ipfiselïèueh'nt,fànèomnino ncgaripoflè quodnccliteris nee teftibus ucre probaretur. Atep ut redxus hæc tranfigerentur, rogabat ut conuenirent inter fe deliberarêt.Præfeôlus aöt ac fyndici,alqqüe plures ex fenioribus uicifsim refponderunt,iandududS deliberatö ac conftitutQ fibi cf fenon confentire ulli abiurationijnifî(quæ femper eorufuit exceptio)ex uer* bo Dei hærefes arguerentur.mirari quoq^admodum fe dicebant, quodEpi* fcopus eos adigere uellet ad mentiendum Deo amp;nbsp;hominibus. His didis Epi” fcopus magnis animi perturbationibus agitatus illinc difceisit. Paucis uero poltdiebus Epifcopus Aquenfis afsiduéinftabatapud loannemDurandiu îummæ Guriaein Prouincia confiliarium,ut mandatum quod à Senatuhabe* batperfequeretunde quo mâdato amp;iam antèiæpius SC mox etiam dicemus. Durandius itacp incolas Merindoli) certiores fecit de die quo illuc cum EpiE Cabellionenfijeiufdémt]^ comité dodloreTheologo, amp;quodam Scribauen turus elTetjne quis ftato dieibi defideraretar. Accurrerant etiam tune temf^o ris undicß uiri nobiles amp;nbsp;docfïi,SCalij cuiufois ordinis homines,eó tantum co-« filio ut huius executionis fpeefiatores eflent.Merindolicnfes quotp pi’æmoni ti fuerant ne fe und omnes fifterent,fed iuxta templum ftarent,ut uocati eo or dine ac numero,quo ipfis indicaretur, in medium prodirent. Poftquam Du-*

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;randius confediffét ubi iudicia fiia exercere folebat Merindolienfes,iuxtaque

ilium Epifcopus Cabellionenfis,Theologiae do(flor,amp; Scriba:accerfebantur Andreas Maynardus praefe(flus : lenonus Romanus Michelinus Maynar^ dus fyndici: Joannes Cabrius, cum loanne Palenco fcniores Merindolij. qui burdiidijord/ cum accelsiiTentjUnicuiquehonore exhibito: Durandius orationem fuam ita eft exorfusjNon ignoratis,inquit,arefto fumme Curiæ Prouincialis,uos cum dolienfes. uxoribus atep ipfis pueris ad unum omnes igni 8é incendio adiudicatos, dogt; mos uero ueftras fedibus fuis couellendas ac diruèndas,utpagus omnino in-utilis habitation!' reddatur, ÔCc. attamen placuit Rcgi, clementifsimo noftro principijliteras mittere per quas rebus ueftris confuluit, ne ftimmo iureadio gereretur,fed ex decretifui modcratione: quod turn ibi pracleduffl fuit. Poll multas itacp conftitutiones,uifum fuit Senatui,nt ab Epifeopo Cabellionenfi dodloreque Theologiæ coram me de erroribus admoniti, conuiÂ'qûe hære feos»quamuosfouerc dicimini,dodrinæ falfæ renuncietisn'môpubliceacfo^ lenniter abiuretis errores priftinos, prout res ipla poftulat. Quod fifeceritis, cratiam à Rege principe noftro inuos collatam confequemini.Qiiatenecef (e eft utnunc obedientiamDeo,Rcgi,amp;magiftratui exhibeatis. Quo dido, rogauit quidnam illi ad ea quae prepofita eranr, refponderent. Præfedus au' tern Andreas Maynardus fado figno indicauit fyndicis Merindolij ut refpogt; . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;derent:lyndici contra,id ex Præfcdi,officio efle fignificabant.Tum Confilia*

rius Durandius adPraefedum,Tuum eft,inquif,primo relpondere qui magi ftratum geris.Præfedus uero, dixit negotium iftud ad commune totius pagt pertinere:proindelyndicorO fore primo relpolum dare.fed quoniam, inquit, tibiita placet,uelimus aliquem nobis aduocatum dari, qui, utmos eft forêfis, de toto negotió certior fadus caufam noftram agat, nam nos homines illite rati fumus amp;nbsp;rudiores quam ut pro rei dignitate refpoftim reddere pofsimus. Confiliarius autem dixitfenecfcriptonecperaduocatucaufam hanc,fed ex ipforu ore audireuelle : baud recuftre tarnen, modo nullus extraneus det eis confiliû, quin inter fe deliberarent quid diduri elfent, ac dein uicifsim ipfi di cât.Præfedus condition? accepit,ipfeqûe cû lyndicis Ä^feniorib. alic[uatidiu confultatû feceflere,nec aliud illorum fuit confiliû,q ut fyndici primo,deinde

L I B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J4I

PræfeduSjpoftremô fcnioreSjquod cuiq? Dci grati'a fu^gerct,eloqucfcntur: acquampnmùin red(erunt:mtrabatur Confiliarius, quod tam dto dehberaC-fent.Mtcheh'nus Maynardus fyndicusMerindolienlis,rogansDurandiutn Si Epifcopum fibi ignofcerent, utpote ruftico dC rerum forenfium impento, fi minus eleganter diceretn'n banc rationem refpodtt, Magnas profeôô Deo ^e)igt;onfjo Me granas agere debemus, quôd ad alfa beneficia quæ in funimo difcrimine ab il ^i^dohtnßii. lo accepimuSjifiud etiam dederit maximumjquum Regis animum ita afFecit, utiurenobifcum agi præciperet,omnem uim amp;nbsp;uiolentiam fuo diplomatere pfimens : qui exemple Dauidis amp;nbsp;Solomonis non dedignatus lùbditorutn miferrimos refpicere, tjs prouidit ut boiium principem decet : quo quidem noniinenos illi fummam in Chrifto felicitatem optamus, deinde gratiam ha-bemus fummo Prouinciæ Senatui, quia ius adminiftrarit nobis ex mandato Regis,principis noftrûôif tibi quoc^ domine Durandi,quihuc cum mandat/s Curiae uenifti proptcrca quod uiam nobis monftraris facilem,quæinhocnegt; gotiotenendafit.quociicauclim cquidem hærcfes declararfidequibusaccu-lôr:acfîullum mefermonem in quo Deimaieftatemlæferim,ufquamhabuiP leconftetjlibens reuocabo,amp;f pœnampro tuoarbitratunoninuitusdabo, Poll: huncIenonusRomanuSjUiradmodum grandis natUjfyndicusMerindO fienfis dixit fe fententiæ Collegæ fui accederc, Deo^ laudem tribuere quôd in extreme ætatis fuæ tempore, læto,s iftos nuncios a audiret SC uideret quitus allant crat ut caufareligionis ex Sacrarutn literarum authoritate tranfige retur.id enim iuris nunquâobtinerepotuifiemaiores,apudullosnjdiccs cens naperfecutores fuos.Præfedus autem Maynardus dixit Commiflàrio, Scri-bamipfius Ihiltum adolefcentulum nihil quàm ridere, nec quicquam eorum quæ dicerent charts mandate,Quod ægreferensCommiflarius.acriterScri-bam obiurgauitjÔd fin^ulari memoria quæcunque ante didîa fucrât repetens defchbi iufsinac peftea rogauit, nunquid aliud uellet dicère. Cui Præfecfîus, Quummihipoteftatem facislibérédicendi quodfentio, nulla profecfîohîc •nihi uidetur elle iudictj forma,cùm non fit qui aceufatoris partes agat,ut nifi probate pofsit ea de quibus nos accufamur,poena afficiatur qua falies accufa ïûres puniri iubet Scriptura.In eartdem rationem locutus eft loan. Bruncrol-lus Merindoltj fuppræfedus,pofiulans exhiber! inquifitiones certas, quibus conftaret incolas cius loci in errore uerfari.aut fi id no facerent aduerfartj,ip{î ut innoxtj iudicis fententia abfol uerentur, illi uerô molefti elTe defifterent, ac deinceps nec capitibus nec fortunis ipforum manus intentarent. Commiffa* finsautem eô quod prandij tempusinftaret,reminhoram primam pomeri-dianam reiecit.ibi cum urgerentMerindolienfesijdem quimanerefpondc-tant,ut errores Ô6 hærefes de quibus aceufarentur, in medio ponerentaduer-fartj,Epifcopus Cabellionenfis theologiçdo(flor,rogatiperCommiflariu fiquid contra haberenf,aut fi articules ab iftis propofitos impugnare uellcnt: Epifeopus non aufus aperte lof|ui,diu multum^ in aurem Confiliarij fufûrra uit.quos quidem fufurros côm diutius ferre non pofTet, Confiliarius ad Mc-tindolienfesfermonem conuertit, Epifcopum dicerenihilopuscfleinquifi-tionibuSjfedeiufmodi deipfisundiquefpargirumores. Dodloruero theo-logiæ nullum articula confefsionis,qug tum recitata fuit,impugnauit,fed pie raque Latine cum Commiffarioloquebatur. Merindolienfes quiaderantin iudicio, petebant ut Confiliarius in fuarcnunciatione, quam proceflîim uergt; balem uocant, accurate deferibi curaret tam ipfi'us Epifeopi quàm Doefioris tergiuerfationes. Promifit Confiliarius nihil fe omiffurum quod in rem corS fore exiftimarct. addebat infiiper no neceffe elfe reliques Merindolienfes ud cari,fi nihil aliud cótra eos afferri uel ,pbari pofsit,Habes hic fummâ eorû quç inhacdifceptationegeftafuerunqQuotquotaûtaudiendedifjpuwtionisfpc

dudi undicç concurrerant, mirabantur admodum uidentes Epifcopû Si dôgt; dorum Theologum uidos plane obmutuifle. Atqp ea res multis utiîitati fuir, qui exempla confefsionis Merindolienfium fecum afportâtes ad fanioris do drinae cogitationê animû appulerunt. praccipuè uerô tres illi dodores,qui fç pius Merindolicnfes ad defedionem à uera fide folicitarât, ui ueritatis conui di,priftinis fuperftitionibus abiedis, fyncerâ amplexi funt religionê, corScp minifterio uiùs eft pofteà Dominus ad Euangelq fui praedicationem.

i«difeîbiorM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uarias Si graues has forenfes conflidationes,tandem Deus grata

4Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;requietis uicifsitudine, Merindolienfium ac fociorum animos refecit:

puniti, idqûe incuflb hoftibus eorû terrore propter exempla quae in fceleratos eius populi uexatores adeo luculenta ediderar, non tantum in repentina præfidis Chaflànaei morte,uerumetiam in plerifcp altjs Prouincialis Curiç primarqs ui ris,quorum quidêhorrendamors multos perterrefecit: inprimis uero eaqua loanni de Roma impurifsimo homini omnes accidifie noucrant:qucmadmo dum antea commemorauimus. Itatç crudelis aducrfariorum rabies multis in terpofitis impedimentis aliquandiu repreiTa fuit; uicp atcç executio crudclif

loannes Minerius recutiti patris ut ferebatur,foboles,munus primi in ca Cu* ria prçfides obtinuit.Is cùm antea papah magiftratu,qucm Viguierum dicûf, Cabellione fungeretur,exdeprcflb loco ad fummas opes 8C dignitatcs repen tèeuc(fluseft.namadpræfidentiæ authon'tatêaccefsitetiâ præfetfîuræRc* giædignitas.Gn'ntanusenim àregein Germantam eratablegatus,utfiiono* mine jnterefletconu'tqs,quæ anno hoci$’4$. Vuormanae ftatibus impctÔ indiVîa. Hanc l'tacp cpportunitatem Minen'us nacfîus omnes ui'res opesquc fuas eô contulit, utfanguinolentum illud Cun'æ areftum antea facflum ,non confîrmaret folùm,atcp ipfa re præftare nuerumetiâ ut Sathanæ admi'nifter ÔC infeftifsimus carnifex ad eius crudelitatem pcrmultum adderenquemadmo* dum l'pfa executione declarautt. Itaœ dno Gn'niano, à Prouinda tum abfcn* te,egregius hic præfes Minerius,obferuatis omnibus rationibus atqp occafio nibus,quibus poflèt quod fufceperat, perficcredie duodecimo Aprilis fena* tu conuocato récitât regis literas,quibus execatio mandabatur latx fentétiç. bas autem litcras T ornentj cardinalis commendationc dicitur impetralTe Mi nerius per idoneum iôllicitatorem Philippum Cortinum. Hifce literis ledis aliqui è fenatu ordinati qui rem exequantur. Illis Mineruis fefe adiutorem futurum profitcbatur.Proptcrea Mafsiliae, Aquis, Arelatæ cæterisqûe inlocis frequentioribus militiam omnibus,quipoflent arma ferre imperat. Praeterea oês copias Regis (quæ tum e Pedcmontio in Prouinciâ uenerat uela daturæ MafsiliaeadexpcditionêbclliAnglici)coegit,easqûe coniunxitcumeoexer cituquem Papac legatus Auenione arque in toto Veniiîç comitatucontraxc rat. Arque ita magnanim us dux,oblitus fui officfj, infeftis fignis progredi cce pit,ad excindendum uaftandumqûe Merindolium amp;nbsp;Cabrieram,aliaqùeop pida,6Cpagos numéro uigintiduoseuertendosacdelendos. Arque utidfa-cilius efiicercr,militibus poteftatem fecit diripiendiomnia ÔC incendcndi,ap que etiam homines,mulieres,infantesqûe trucidandi, Antequàm autem per-ueniret Merindolium,incendio atque direptioni dédit oppidum Rupem no minatum,S.Stephanum,Vilheiaurum,Lormarinum,Mottam,Cabricrettami S.Mattinum,Pipinum,aliaqùeloca ultra montem Lebronem pofita.Eorum autem locorum incole»quorum maior par fe Merindolium receperat,cùm ui derent rantam inimicorum immanitatem, feceiferunt in fyluam Lauram ap-pellatam, quoad eorum uis ÔC furor, quafî tempeftas quædamfaeua uiolenra qùeiUatapraeteriret,

Men'ndolani etia cümardere omnia circumfpiccrcntrclidlfs fedibus iniyl uas confugiunt, 8^ ad uicS Sanfalefium maxima cum formidine pernocfiant. _ Hutus aûtincolæiam amp;tpfifugam parabant.CauillonenfiscnimEpifcopus, pontifictjlegatiuicariusnegotiu dcderatnonnullis ducib.ipfoscontrucidan di.Poftridiepaulo progrediunturlongius tecfti fy luis .nam undicppericuliim «ratjamp;Minerius capitefanxeratne quis eos ullareiuuaret,fed utpromifcue c^derenturomnes,quocunq} loco deprehenfi, ualebat idem cdidlüinlocisfi nitimis pontificiae dttionis3amp; Epifcopi quidê eins regionis ferebant alere ma gnam copiarü parte. Ibant ergo difficili ÔC molefto itinere geftates pueros in humeris Suf brachijs,incp cunis,ód quidê mulieres aliquot grauidæ. Cum^ ad conftttutûlocu uenirentjiam eô confluxerât multi,qui rebus perditis fuga fa* lutem quæfierât. Non multo poft nunciatur Minerium aggregate fimul om* nés copias utipiôs inuadat,fuit hoc fub uefperu.itac^re deliberata confiliû ex tempore capiunt, ÔC quoniam iter faciundû erat per loca impcdita amp;nbsp;afpera, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''

mulieres,puellasgt;amp; infantes ibi relinquunt,paucis quibufdam adhibitis,ôô in hisEcclefiæ miniftro.Cçteri ficut conftitutû erat oppidum Mufsium pctunt» hoc autem ea fpe faciebanr,fore,ut hoftis in imbcllem turbam,ôi: omni pracfi* dio deftitutam mifericordia uteretur.

Nulla oratio explicare poftet gcmtfus,dolores animi,flctus,quaeftus^ pró ^uulßotniß/ m{fcuos,q in hoc acerbifsimo diTceftu digreftu^ cditifuerût;cû uir à chariisi* mauxore,patcraiucundiisimisliberisitaabftrahiauellicg cogeretur.Tamcn habita concione à Miniftris, precibuscp ufitatis uefpertinO tempöfe adhibi* tis, uiri ea nocfte difcefterunt, ut maius incommodum ac periculum uitaten t» Poftero die mane, copiæ pedeftres infefto animo propius acceiTerflt ad cutn locum ubi mulieres à uiris relidîæ erant. Aliqui tarnen eorum qui in Minerq caftris erant, beneuolentia in eos aut mifericordia aliqua pcrmoti, ab cxerci* tu præcedentes,eum in locum propcrarunt,ut eos,qui ibi erant,de infefto ho ftium aduentu certiores facerent,quos qUidem omnes offenderunt, unanimi terorantes, poft confuetam concionem, quæ manè habita fucrat. Porto ut primùm exercitus eô uenit, omnia bona, quæ miferf homines falua ex prio* hbusrapinis inimicorum ac latrocintfs teferuarant,ftatinl direptiorii expofi* tafuerunt:muliêtesacpuellæexpoliatæ,quædamuiolatæ,acuerberibus cæ* gt;nbsp;fe,atcç omni cum contumelia petulantia^ tradatæ : aliæ uerô uenditæ, attp *quot; omnibus opprobrtjs iniurijs^ expofitæ,harum étant circiter quingehtæ. In* tercaMinerius uia, quam uocant, regia Cadeneti, cum equitatu Merindoliiî contendebat,permediam Laurenfem fyluâ. Quôquum effet pcruentû, præ* fes qucndâ natftus adolefcentèm,iuftitêum alligati ad olcam, globqlis^ tor* mentorû miisilibus,crudelê in modû â fuis confodi ÔC confici. rîoc in fuppli* cio ôd martyriOjiuuenis oculos femper fuos habebat in cœlû credos QC inten tos,cum maximo clamorc piæ inuocationis indice. Vltima eius noxhacruif-fedicitur, DncDcus, ifti quidê homines uitam mihi ærumnofam miferam^ cripiunt-.fed tu per lefum filiû tuû uita mihi tribues fempitctnâ.Merindolium Merinioîiunt igitfine ulla tepugnâtia captû ac direptû fuit ô^inccnfum,acperfoftôrcs bel* fitnditufdt' hafleclasfoloçquatû.VaftatoigiturMerindoliOjpofteauicefima die Aprilis ftruitur. codêanno,Cabricrâomnib.uirib.obfederunt, quâ cùmuehementermachi-nis bombardis^ oppugnaftcnt,neqj poftent expugnare : Minerius cutn dno ipfius Cabrieræ amp;nbsp;Polino earû copiaru duce, interpofitafidepromiferunt,fè curatoroSjUt eorum Caufain iudicium ciuilc,ab omniarmorûuiolcntia uôca* retur,ne(^ ulla eis uis amp;nbsp;iniuria adferretur, fi portas oppidi ucllent aperire.Ea fide data propugnatores ftatim portas aperucrunt,Polinum^ amp;nbsp;DopcdS cû cxercitureceperut.Sedhominesnominorepcrfîdia,^animiIæuitiapræditf, cum ingrefsi inid fuiftcnt,oêni ff dé fefcUenint aç uiohnint,Dopeda quidcnt

uigintiquinque ex qs quos felcgerat, comprehendi iufsit,umdos^ cxtn up bem in pratum quôddam dcdud fuburbanum, ubi milites eos crudelifsim^ CruHelitM omnes contrucidarunt. Ac ne quid fceleris aut crudelitatis intentatum rclin* plufquAm Scy qucret,in fexu quoqp muliebri expeririuoluit. mulieres etenim quadragmta, thicii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quarum quædam crant grauidæ,comprehendi iufsiqeascp in horreum iuc^*

dûdeinde quatuor exangulis ignem fubrjci. Ac cùm iamflammainualuilKt amp;nbsp;horrendum in modum clamores undilt;^ exaudircntur,tantum abeft ut ho* ftis uUa mifericordia tadus fuerit, ut etiam mulieres quæ femiuftulatæabin* cendio féfe proripere conabantur, contis haftis^ militû undit^ propell^t^u* tur,at£p in ignem adigerentur.id quod fadum eft die Aprilis uicefimo.Com* plures etiam reperti funt in caueisj qui bini uinculis conftridi, in aulam arcis Cabrierenfis duÆ fuerunt,ubi acerba indigna cæde, militibus ludibria tuc runt. Poftremô durtores lenonum latronumcp Auenionenfium templuw in greßi,ö(^ maximum mulicrum,tnfantium,puerorum^ numerum nadi,nulla crudelitatis genus prætermiferunt, nullicp fexui aut ætati pepercerunt. Rch* qui uerô,qui eodem tempore aut deinceps, uario mortis genere intericrunt, circiter mille numero fueruntn'n quos quidem omnes,fine ullo diferimine gta tiSjfexusqp infefta inimicorum libido graflàta eft,ucl potius fumma cum peni lantia debacchata. Ad monurnentum autem tam præclarærei geftæ partæç ui(floriæ,adminiftri Papæ columnam Cabrieræ erigendam curaucrût, in qua TrophcumDo diesSCannus oppidicaptiaedirepti, perloannem MineriumDopcdædomi num, Curiæ Prouinciæ primum præfidem jinciCsliteris notatusfuit,adme* moriam tam fœdæ atq^ horrendæ immanitatis,non folùrn nouae ac inufitatæ, Merindoldno' fed etiam inauditæ.Intereaij,qui paulô anté è Merindolio fecelTcrant, locisœ rumpoßuldta. in circuitu uicinis per montes acrupes,in fumma inopia amp;rerum omnium uidum pertinentiû deftitutione uagi,aut abditi uerfabantur: qui quidem an* te earn calamitatcm importatam,priufquam inimici eô fceleris furoris^ pro* greßi,a præfide per homines apud eumaliquam gratiam authoritatemç ha* bentes cOntenderânt,utipfis iter pacatum amp;nbsp;tutum daret, quo recipereeofe polTent cum uxoribus ac liberis,quô Dominus ipfôs uellet conduccre,folum indufium habentes j quo carnem iuam aliquo modo contegerent. At præfes amicis fuis ita rcfpondit,Ego,inquit,fcio quid mihi agendum fit.Ne unus qui dem meas efFugiet manus,ego mittam cos inregioneminferorum,ut ibicum diabolis habitent.His alijscp minacibus atrocibusc^ utens uerbis,quibus du* ces excrcitus praefentes, ad omnem acerbitatem ÔC faeuitiam incitabat, eofdê fortis ille imperator hortabatur ut omnia oppida,domos,locaqûe apetta, in* firma ôi iam diruta,hofi:iliter inuadcrent,diriperent,uaftarent,in quib. ne mi* nima quidem ad refiftendum uis aderat.Sed egregius fiinè uir,qui à iudicio ôi foro ad bellum atep imperium, toto animi impetu fe contulerat, quanta eflet fua potentia,uel potius nature ferocia amp;nbsp;immanitas in hominum innocentiS, Deumqùepiè colentiumimbecillitate inopiaqûeexpeririuoluit.nam eade crudelitas ac uaftitas, amp;nbsp;ab iftis oppidis amp;nbsp;pagis in Coftam oppidum, quafi tempeftas quædam fæuifsima amp;nbsp;calamitofifsima delata eft.Eius oppidi domi nus ciuibus anted fuaferat ut omnia arma in arcem conferrent, amp;nbsp;murum etiæ aliqua parte diruerent,ut in eos prgfidio deftitutos,clemcntius hoftis ageret» coßduiexpU' Qgum uerô ipfe Cofta difeefsifièt,non longe progreflus, obuios habuit Mi* ffuttd. nerqmilites,re(fiàinurbemtendentcs. nihil ramen primo impetueffecerunt: poftero tarnen die,incenfis circum ædificrjs fuburbanis,urbcm crudeliusop* pugnantes,ui capiunt:plæricp enim fuperiori nodîe, deferta urbe profugerât delapfifunibus. Capta urbe ac direpta, poft ftragem editam excununt mili* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tes in locum caftro proximû, ubi mulieres ac pucllas quæ trépidantes eô ton

fiigerant promifeuè cqnftuprant;ô(^ quiim aliquandiu detinuüïentjadeô inhu maniter

tnani ter tradarunt,ut cæ quæ gerebant uterum, natu minores puellæ non multô poft extinguercntur. Sanè impofsibile effet omnes acerbos ac Iwtftuo-foscxitus euentuscp fufcepræ tam crudelis perfccutionis in Merindoliosac focios enarrare, adeo nullum (æuitfaî genus prætermiffumfuit : ac qui euafe^* tantpcrcpfyluas 8gt;Crupes oberrabant,intercepti,uel ad triremes mittebantur, uel confodiebâturtmulti qui ipeluncas ingrefti fub rupibus latitabant, ait] inc dia ,alij inietfto igné enecati ac fumo fuffocati fuerunt. quac quidem ampliüs cognofcipoffènt ex forenfibus atftis, adueriàrqs^ orationibus in primarix clafsis Curig Parifienfis auditorio,apertis ualuis magnacp hominum freqùen tiahabitis, à duobus Celeberrimis amp;nbsp;frontis prorfus panegyricg Caufidicis,al tero quidem cui Aubrio cognomen crat,Mineriû prxfidcm in uincula conic lt;^um accuGntetaltero uerô quiRobertus n ominab a tur, défendent e.Hx eue to omnia iuftu atep authoritate Henrici //.GalliarûRegis ea potilsimùm gra* tiaLutetig, ueluti in fummo totius f ègni theatro geri dicebant, ut pâtre Fran cifcûregêjcui fuccefferat,ab ea crudelitatis notauindicaret,quemultorû Prin ti'piim animos offenderatjUt ipfe Carolus f'. imperator in publicis omniû oï» dinum Germaniæ comités eumperftrinxiffe dicatur, quodfubditumpopu* nr lum nulla fexus aut ætatisrationc habita integrum uaftaflèt.Hæcuerocauià pa h,... quum quinquaginta plus minus audienttjsultrô amp;nbsp;citro habitis peraginon poffet, in fumum Palatinum abijt, tandem que Minerius uinculis foiutus, in integrum reftitutusfuitea conditioneac fide data Carolo Lotharingo C-r* dinalijUt nouôs iftos Chriftianos(fi c enim appellant ueritatis Euangelicae ftu diofos) tota Próuincia expellèret. Reuerfus itat^inProuinciâ maiora quani

?^nte crudelitatis ipecimina dedittneep prius extrema quætp in homines inrtô Miner^ fcorrê «ntestentaredeftitit quàmmorbo correptus horrendas pœnas admirabfli dufexitut, Dciiudicio Dedit.Etenim inufitata per pofticam corporis partem fanguinis cnitfsione,ac graui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paulatim illi inguina computruerunt. Ac quum nul

lum morbo remedium inueniretur,ôi iam intcftinaucrmibus arroderentur, accerfitus fuit clari nominis Chirurgus natione Gallus, qui Arelatc comora-batur cOgnomine LaMotte uirnon minuspietate quamartc infîgnis,qui quum nbsp;nbsp;'« m oleftia Minerium leuaffet, ac iam plurimùm authoritatis apud

«um conciliaffet : antequàm alias putidi cadaueris partes attingeret utpeni-tius exquireret morbi caufas,petîjt ut quiMinerio in cubiculo aderant,paulu lumfecederent.Illisfemotis cœpitpluribus Mineriumhortari,iam tempus «fie ut ob tam horrenda fcelera, maxime uero ob innocentem iànguiném ma nibus ipfius effufum,ueniam à Deo p er Chriftum pofeeret : earn demùm eflè «aufam inufitatx profufionis fanguinis quem emittebat ♦ Hacc fanéadeô im-puram hominis confeientiam pupugerunt ut morbo grauiorcmmoleftam tu Ierit.Âdefte,inclamat,comprehêdatur Chirurgus hatreticus. Lamotteus,has tnonitiones tyranno ditftas quauis mercedepotiores cxiftimâs,protinus Are btem ferecepit. Reuocatus tarnen precibus acpræfîdio ab amicis fide obfir-mato Lamotteus ad Minerium redrj't.quum iam omnia conclamata effent,Sd «tudeles achorrendas uoces impuro ore animam agens emitteret. Vt certô «ognofeamus Deum huiufmodi piorum perfecutores,fiio tempore, potentt waehio confunderCjSC ad nihilum redigerc, cui laus amp;nbsp;gloria in perpetuum«

Si quis plura de hac hiftoria fcire defideret legat libuy.Io* annis Sleidani deftatu Religio nis.

Petrus ClmcuSi^Stcffiintis Mnnginus-i Irtcobiis Buichobccus^ loÀneS Brifelanus^Uenricus Hutitlf Utshomos Honoratus^IortnnesBaudouinttsJoanneshlefchus^loannesBiquerius,PetrusPiqut» riusJoannes Mateflonus^ Philijiptts Paruusjltchael Cailous ctquot; Franeifetts Clericus ob Euangelij doUrinam Meldis uiui exudi^ ^nno t54-6-

TNtcr multas regni Galh'æurbcs, quibus gratia cœleftis per uerbumDci iàflde Euan/ J[communicata atqueimpertitafuit,oppidum Mddcnfe primo loco numcgt; ^elio illustra/ fanjuni eftjquod in ßria pofitum ad Matronam fluuiumjmilliaria decem Lii tetiaabeft.namperpaucæ reperientur ciuitates iubpontificiorum domina* tu, in quibus ucritas uerbi Dci tanta fide annunciata, tanto ftudio ardoreç recepta, tanto auda incremento, acfubito amplificata, tanta conftantia de* fenfa SC conferuata fuerit. Ratio autem qua Dominus banc urbem illumina* uit, quæ nullo ferè alio hominum genere, quàm opificum ac mechanicorum fréquentatur, huiufmodi eft : Gulielmus Briconnetus eius urbis fuit epifeo* pus,homo optimis If ten's eruditus, ac turn quidem admirabili quoda ftudio uericatis turn cognofeendæ, tum etiam alqs dcclarandæ inflammatus» Is ini* • .. . gt;nbsp;tio epifcopatus,cùmecclefiasdiœcefisfuæadiret,atcputucruspaftor,infpe'^

lt;ftoremageret,rcperitpopulumcognitionc Dei plane deftitutum, eum^ a Francifeanis cæteriscpmanticarijsmendicis cafolùm doceri, quacadcœno* bium illorum,ac uentrem explendum pertinerent. Itaque Epifeopus eorum impofturis acfallacijs intelle(ftis,ian(ftifsimo animi ftudio permotus»cis in u* Träcifcanis in niuerfa diœcefi fua prædicationem interdixit, atque in eorum locum uitos a-con. liosuocauitjfummacumuitacprobitatetûetiampictatisdotftrinaattçintcl'

ligentia probatiisimos. Inquib.fuitlacobusFaberStapulefiSjMichaelAtaj défis, Martialis,Gerardus Rufus.quorS cû fide 8C diligentia, tS etiâ fingulari ftudio feruore^ Epifeopi ( quiipfe turn ueritatemDei annuntiabat, nullitp parcebat fumptui, quo libri ad cam rem utiles parari poflent ) cognitio Euan gelq longe late^ cœpit propagari, 8C praeclara huius tanti botii Sifolatq 1 Deoprofeeftifamaper totam Galliamdiffundi: quibufdam in fuauemuitx odorem, a It) s uero contra in offenfionem. Tarnen hoc fernen Euangelij ca in ecclefia iadum,quotidie magis efflorefcebat, atque ad clctftorum confolati* onem, falutemcç maximum frudum afterebat, donee fathan,pfinceps tene* brarum, SC ialutaris huius lucis inimicifsimus, cum uideret ruinam regniiui tnftare,ufitata fua incitauit mancipia, ipfos nempe Francifeanos, qui epifcögt; pum Briconnctum in iudicium Sé crimenhærefeos ad fummam Curiam uo* cauerunt: cum quibus Sorbonici dodlorcs cætericp ueritatis inimici fe facile ßriconetuf ab coniunxerunt. Primùmigiturfathanhis Utensinftrumentis,facileEpifeopi Euangeliode^ ßjgni expugnauit, eumcB ad defedionemadduxit. deinde caeterosmaiorc

ui aggrerfus eft,quos in fide firmiores SC conftantiores inucnit: horum quida fuerunt combufti: quo in numero fuit lacobus Pauanius,cuius mentio antca fada, qui quidem tanto animi ardoreSCftudio ueritatem docere cœpit,ut primus Lutetiae crematus fuerit,nomine eius potifsimum dodring quam de Coena pauci turn cognouerant. Alq uerberibus exfi, aut-intheatrocumi* gnominia conftituti, aut mifsiin exilium;atqueipfo cxregno profligati.De* nique hoftes Euangeltf nunquam deftiterunt, quoad libertas ueritatis publi* candæ erepta^ eacp lux SC cognitio falutaris, quae paulo ante erat exorta, pla* ne opprefta extindacp fuérit. Nam Francifeani quidem, cum conciones ma* ximisftudtjs,ambitiofis^rationibusfolitas recuperaiTentjiiiaufttata menda eiacœperunt iterum populo obtrudere. Ncque tarnen cum omnia maxime quidem conarentur, id funt aflequuti, ut cognitionem ueritatis in multorum cordibus infixam impreftàmŒ eueUerent,aut earn plane delerêt,Nam ptj ho* mines,

L ï B E R V. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147

mines,tri quorum animis timor Dei cum illaco^nitioneinfederat, cum uide* rent ueritatem publicis ex locis profligatam,una cum libertate Dei pure inuo candi, cœperût conuentusinter fe occultos habere, exemple Prophetarum, qui fub Achab extiterunt, eorum Chriftianorum qui in ecclefia primum nafeente,proprer horribiles perfecutioncs huiuimodilocafecreta ad orandS opportuna quæfiuerunt.Ita ifti homines Deum reuerentes, ut opportunitas facultasqj eis dabatur j modo aliquam in domum, modo in reduôam uallem autipeluncam, tnterdum in dumetis autiyluis conueniebant. Eo in conuen* tu ac ccetu is qui in Scriptura fanrta maxime omnium uerfatus atcç exercita* tus uidcbatur,uerbo Dei alios confolabatur,docebat,hortabatur;eo^ mune rcpcrfedo,omncsunanimiter ardenter^Deum comprecabanturtalentes perpetuo aefouenteseam ipem,quôd ipiaGalliabreui reciperet Euange* lium,neque diutius Antichrifti dominatum perferrer Poftremô,cùm poft longam expetftationem uiderent tantum abefte ut religio repurgaretur ab in quinamentis,ut feeditas fuperftitionum atqp omnium abominationum à Papa in Ecclefiam introduefta, magis in dies magis® augeretur dC confirmare-tunplerique eorum quifpiritu erantferuentiore, a qui à primo dodrinærecept» tempore, fepurosatc^impollutos ab omni Miffarumidololatria con-ftruarant,anno m.d.xlkj, deliberaruntcertaminterfepiæecclefiolæfor- ^cclefiolMei mam inftituere.Adid autem faciendum, imprimis fucruntpermoti exemple iKi/nflituta, ecclefiæ Gallican» qu» turn Argentin»præclarè inftituta,apud omncsfa-ma religionis celebrabatur,amp; quam quidam ex ipfis adierant,ac diligenter in nbsp;nbsp;nbsp;,

phanus ManginuSjUirfane bonus,grandis^ natu,amp;Petrus Clericus,arte fua c*rJ.- »» iV« âcprofeffionecarminarius : fed in facrisliteris apprimè exercitatus, eo qui-dem gencre fermonis, qui Gallorum proprius eft. Hi cum altf s quibufdam quadragintaaut quinquagintaconfilium ccperunt,miniftrialicuiusexipfis chgendi,qui eisuerbum Deiannuntiaretjâ^Sacramêta adminiftraret. Quod quidem al) illis non temerèleuiterep fadîum eft : nam cùm une eodem^ animo aliquot dies ieiunqs precibuscp impendifiènt, Petrus Clericus fummö omnium confenfu minifter eledus eft. quimunus fufeeptum diligentifsime obire cœpit, eos^ in domum Mangini diebus Dominicis feftis^ colligere. Eo in conuentu exponebat eis Scripturam, pro ca gratia amp;facultate qu» ei a Deo tributa erat. ibi omnes una preces atque orationes ad Deum adhibe-bantjPfalmos canebant amp;nbsp;cantica fpiritualia.Ibi pofteaquam teftificati eflent lenunquam Papifticisidololatrtjs adh»furos,facramCoenamfemelautbiS VerutCanlt;e celcbrarunt,ut à Chrifto Domino eft inftituta.Itaque h»c parua ecclefia,cxi- ufm. guo temporis Ipatio huiufmodi fecit incrementum, ut trecenti aut quadrin-genti rep erirentur,turn uiri turn mulieres ac cuiufque »tatis homines, qui eo confluebantmon ex urbe modo, fed etiam ex pagis quinque aut fex milliari-bus in circuitu. qu» fuit caufa ut ftatim deteefti atque obferuati per quofdam homines improbosfuerint.Ea de re admoniti quidem fuerunt ab amicis qui-hufdam amp;nbsp;beneuolis hominibus, ut ab infidqs, qu» eis parabantur fibi caue-rcnt.uerùm hi refponderunt:Etiam capillos capitis fui numerates efie, atque , z •dfuturum quod Domino placcret.O(ftauoigiturdicSeptembris,annoAr.p* XLf'i, quern diem natalittjs uirginis Mari» celebrandis coniecrarunt, hora feptimamatutinaacceisit quidam delator ad magiftratum, eos cœpifleiam congregari. Eo nuntio allato, magiftratus eius urbis, fiC pr»pofitus cum fuis fatellitibus atque minifi:ris,fimul etiam is qui tota in regionelatronibus com-prehendendis puniendisep pr»fetfius eft, magna iàtellitum caterua ftipatus, ad domum ipfius Mangini acceflerunt. Petrus Clericus, tum exponebat co

in ccetulocum quendam pn'mae epiftolæ Pauli ad Connthios. Satellites cœgt; naculumingrefsijin quoomnes congregati erant, aliquandiu quafiattoniti fummo cuni filentio conftiterunt. Tandem Quxfitor rogauit, quid agerent tbi tot homines, qui fuas parœcias non adirentJd quidem quod ipfe uides,in quit Clericus,fed æquo animo expeda,quoad nos ifta abfoluamus.Tum cx' teri è magiftratu,Eundum uerô jnquiunt,cft in carccrem.Eamus,inquit ille,fi ita Domino uifum eft.Et fimul fc ligari conftringicp paflus cß,candem^ man fuetudinê cæteri omnes,turn homines tum mulieres, numero fexaginta duo, funtimitati.ln his puella erat, quat propter aetatem intelligerenondum pote* rat,qua odtj magnitudine ueritas uerbi Dei premeretur. ea cum fe propfcrça duci ab illis uideret uindam, quod in cœtu amp;nbsp;cóuentu tam fando honeftotp deprehenfa eflet,dixit magiftratui,Si uos mcinlupariari deprehendinetis,aut in loco pudendo,nunquâmehis uinculis conftringendam curafletis. At ma* giftratus impofito ei pro authoritate fua filentio * to tam multitudincmin ur* Spec^dculu dn bis carcerem duci iufsir. R.es digna admiratione uifa eft, cum tot homines in gelis cr bonii' utroep fexu, à tam paucis fumma uolötate acmanfuetudine ducercntur.Nam fi aliquam refiftendi uoluntatem declaraiTent, facile à parentibusamp; propin* quis,qui in ea urbe erant,liberari potuiiïènt : fed tantum aberat, ut hi uim ali* quam autrebellionem cogitarent, ut contra lætiatqj hilares,per uicos urbis irentPialmos canentes, in quibus praïcipuèi xxix^ Deus, ueneruntgentes, elatis uocibus canebatur.Hisin carcerem inclufis, cœptum eftinquitÜn^O'' rum fabbatha dC conuenticula, ita enim inuidiofe ac criminofefandifsimum eorum cœtumappellabant. Inter alia crimina, hocipforum iudicio grauifsp mum obitjciebat,quôdCœnam Domini facereaufifuiflent. Qua in re, qui“ opus eft quærere, quantopcrè ordo monachorü ac facerdotum hocuno ucr* bo fuerit offenfus SC irritatus, quum uiderentfuam exiftimationem abolcn, atqpauthoritatem,quam tandiutamcpftudiofeinuiolatum conferuafrent,de* labi in manus imperitorum : opimumep facrificium, non tam ad memoriam Chrifti celebrandam,quam ad culinam ventris colendam tuendam^ compa iJieliênfetLii/ ratum,iaminfumum euanefccrecPoftquam omnia,quæ ad caufam innocen* tctiddbduili tiamep eorum premendam pertinebant, diligenter eftènt expifcati, curribus uindos impofuerunt nullo fuperiedo ftramine,in quo poffèntaliquo modo quiefcereiatqj ita fine ullaitinerisintermiisioneacrcmifsioneLutetiam fumma celeritate portandos curauerunt.Ac tametfi plerique eorum iam actateac laboribus confe(fti,ipiacp itincris contentionc currusque agftatione fradi effent,non tarnen deftiterunt in uia fefe mutuo adhortari attp confolari: ac cum Parifienfemurbem ingrefsi eflent Pfalmos caneredum ad Palatinum carce* rem peruenirent,quo excepti nouis tormentis miferè diuexati funt.Ea autem nonleuia remifla^ extiterunt,fed acerrima maxime^ exquifita,praefertim in reos quatuordecim, qui à fumma curia Parifienfi capitis damnatifuerunt, fi-cut fatis conftat ex ea iudicum fententia, quæ deinde Lutetiae ad perpétua rei memoriam publicata fuit.Id quidem areftum fummam iudicrj acerbitatê com pleditur,præfertim in quatuordecim uiros,qui,utfirmifsimi in confefsionefi Uomind iciiij. dci piæœ dodrinac,itaetiam grauifsimè omnium aceufati. Hiautem fucrunt, exuüorum. Petrus Clericus,Stephanus Manginus,Iacobus Buchebecus, loannesBrife* barus,Henricus Hutinotus,Thomas Honoratus, loanncs Baudouinus,Ioan nesFlefchus,Ioannes Piquerius,PetrusPiquerius,IoannesMateflonus,Phi* lippus paruus, Michael Caillons, amp;nbsp;Frandfeus Clericus, quiomnesfuerunt condemnati ut crate ad locum fupplicfj pertradi,uiui cremarentur apud ma' gnum forum Meldenfe,loco Mangini acdibus propinquo. In reliquos, quün Uodrina pictatis fufeepta minus firmi conftantes extiterunt,posna non ita acerba.

aceiba,ca tarnen uana conftituta fuit, attp in utrunep fexum peruagata. Nam alij fuerunt cæfî m'rgis atque in exilium mifsi, alfj uero eorum xiiii^ quos fugt; pranominauimus',acerbi(simae mortisfpcdtatoieSjfumma cumignomim'a conftitutfjin quibus etiam unus fub axillis fu{penfus,laqueum Habens collo li gatum,grauifsimum illorum cafum intueriiuflus eft. Mulieres uero quædam lunt condemnatÇjUt fupplicium in uiros cOnftituendum,ignominiok fpeda rent. Deniep ab eadem Curia decretum fuit SC conftitutum, ut domiisipfius Manginijin quam illi conuenirefolitiefle dicebantur,ad fempiternam memo ^Arbnra, f^ub riamtantifceleris,utipfiiudicabant,foloplaneæquaretur,eoq^inlocofacel* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^dificM

Ium cxtrueretur,in quo Miflafingulis diebus louis celebraretur : cuiproucn» tus necelTarij fuppeditarentur ex eorum bonis ac for turn's,quibus omnia cum uita crudeliisimè eriperent.Hæc fùnt ilia præclara Areopagiticæ Curiæ Parigt; fienfismonimenta,qua: quàmfintiniqua,etiamquialiquid habetfaniiudi* àj, facile iudicare poterit. Sed uideamus quemadmodum haec res ab illis ita décréta amp;nbsp;conftituta, poftrnodum adminiftrata fuerit. hac iententia à Confia liarqs eius camerae pronuntiata, Sathan non contentus innocentum fangui* nCjUidens nihil plane faiftum efle,quod regno prodeffet fuo, fed potius Ce ub dlum amp;nbsp;confufum, fibi conftantes in confeisione fufceptæ ueritatis permane rent, cos omnibus rationibus à propofita, fententia abducere, eorumcp con* ftantiam infleiftere conatus eft, cùm nulla ui earn poftet infringere. Itacp omnium malorum author ac fabricator Petrus Lifetus primus tum Curiæ prpfes reliquis Senatoribus iudicibus perfuadere conabatur, ut quatuordecim, qui capitis erant damnati,pcr monafteria fepararentur alfj ab alfjs,at(p ita feorfim fingulorum fides SC conftatia peripiceretur. fed cùm omnia experti uiderent infiados elTe, neç cos pofte ullo modo à fufeepta fententia deduci, tandem AegidioBcrtheloto, quilatruncuhtoris turn officio fungebatur, Meldas ad fupplicium reducendostradiderunt,'quatuordecimcpillos feorfim in currum ‘ •mpofuerunt.Vt autem cos omnimoleftia afficerent,ac priuarent confblatio

ne,duo Sorbonici do dores,Maillardus ÔC Picartus, mulis infidentes, currus lAailkrdai er eorum ob equitabant, qui nondefinebantodiofifsimis latratibus aurcs illo- Picdrtut,Achit rum obtunderCjUtàueritateabduccrent: adeoutPetrus Clericusindignatio UsPontifioj. ne commotus Picarto dixerit, Recede à nobis fathan, neque impedias quo winusmemoria recolamusDei noftrierga nos beneficia.Interea cùm hoc iter omnium moleftiarum plenS conficcretur, res diuinitus accidit plane me- • gt;noranda,quæ miferos homines,omnibus turn animi turn corporislaboribus affedos,amp; quafi uiribus exhauftos erexit amp;nbsp;confirmauit.nam cùm tranfirent perfyluam Liurenfem,quæ ab urbe Lutetia tribus milliaribus abeft, obuiam eis prodijt è pago proximo, qui Couberon appellatur, quidam telæ texendæ artifex,qui currus fequens,eos ad confeisionem ueritatis retinendam hortari cœpit,Bonoinquiens,ÔC forti fitis animo, fratres mei atep amici, neqj fatige- ^xhortatio mini, ut teftimonium, quod uos debetis Euangelio, conftanter detis. Quo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ru/

niamautem currus(umma celeritateferebantur,ut abfjsquipræccdebant, non fa eile poftet exaudiri, fublata in cœlum manu exclamauit, Fratres, fitis memorcs eius, qui fuprà in coelo eft. Turn fatellites, cæteri^ adminiftri, qui Latrunculatorem fequebantur,arbitrati ilium efteLutheranum, nulla inquifi tionc habita conftrinxeruntjatqueitauindum in currum in quo quatuorde-eimuindi erant confjeiunt. Hæ Hint uiæ Domini admirabiles ac nullis cogni tae,nifi tjs qui eius uoluntatem Si prouidentiam experiuntur,quibus ipfe infir mitatemfuorum in maximis ærumnis coniôlarifôlet.nam hic homo co animi zelo acrecent! ardorc diuinitusin ipfo itinere oblatus non modo eorum ui-resrefecitjfed etiamnoua promifsionumDeipraedicatione animumreddi-

dit,Confirmauit,ac plane inftaurauitjquod(ânequidam exipfis confefsitiinti incxpedato dus hominis aduentu atcp occurfujquafi Angeli è cœlo mifsino uas collegilïèuires:SC quimœroretacebâtoppreisi,caputtum engereacg’U dere in Spiritu fandlo coepifle. adeô hic homo mechanicus, prodiens e foh-' tudinc iylueftri,eos ad caufam Domini noftri lefu Chrifti tuendam animamf’ Paulo poft ad pagum Liurium nominatum peruencrunt, ubi populus exlo' cis undilt;p propinquis,ad uiam qua ducebantur, efFuftts hominem eutn qui obtuleratjfacilè agnouit. Quidam etiam ex illis Lutheranum eum efle uerûtjfupplicium^ ignis magis meritum, quàm cos quibus turn additusiuii* (et, id quod Latrunculatorem atque eius fatellites commouit, ut ardius eum conftringerent. Confimilis huic hiftoria memoratur in primitiua Ecclefia» de quodam Martyre, quifummauoluntate fe obtulit ad mortem cumns,q'^°® ad pœnam mortis duci uiderat,amp; quoniam ille homo incognitus fuiHc^jAd* ault;ftus eft appellatus, quod numerum fantftiisimorum Martyrum teftium® îefu Chrifti adauxiftet.Cùm perueniflent Meldas,in carcerem omnes incluie f unt:ac turn quærere tormêtis extraordinarijSjUt uocâf,coeperunt:ptæ^^^*'” in illos xnn. ad accuiàndû eos qui eandem dodrinam fouerent, quorum ta* Viruvi lumA/ men nullus eorum oreaccuiàtus aut nominatus fuitJn ea quaeftione^cum cru Mfuptrior» delem in modum torrores membra eorum diftraherentjac tantumno dilace* rarent,quidam ex ipfis animo confîrmatior,carnificibus clamaflc dicitur, noe tatus^ fuifte,ne mifero corpori parccrent,quôd tantoperè ipiritui uolûraucp CreatorisfuireftitiftetPofterodie quo erant fupplicio afficiendi,dÜputatio* nem cumtfsdotftores thcologirenouarunt,praccipuèdeiàcrafflcnto Cœna: Domini.Sed Picartus ÔC cæteri, incerti quid dicerent, plane obmutefeebant . cum Clericus quærerct ab eisjin quo fundata effet ipforumtranfubftanuatio, ■ ■ amp;nbsp;an cum panem cderent aut uinum biberêt,aliquem camis fanguinisue gu* ßumperciperent.PoftremphaccillisconditiooblataeftjUtquiuellentinai^ rem facerdotis infufuitarc,quod illis eft pcccata confiteri, ij aliquid grattæ ob tinerent,ncclinguae cis præcidcrcntur.ltaque ex x z//z.quos fuprànominaui-muSjleptem earn conditioncmaccepcrunf,autquodidnonmagniu’°’”^”' ti elTe arbiträr entur, autqgt; eo paefto beneficium uocis redimerefe marent.idcp maximo dolore cçterorum,qui nullis nee minis necpromifsis ne dli, à fententiaq^ dcduci unquam potuerunt.Hora autem poft meridiem fec3 • da, quæ fupplicio didaerat,cùm è carcereeducerentur,carnifcxlinguarup”* mSginutpfie' mùmàStephano Manginopoftulauit, quamillc praebuitlibenter annexe* fiHa lingMÎo ruit: quapraecifajiànguinemeuomensjloquutuseftjitautfiitisintelligerctur, huiufmodi uerbis ter precatus,Sit nomen Dei benedidum.mox^ fuper cra-tem tradus fuit,qucmadmodum amp;nbsp;Clericus:cçteri uerô plauftro impofiti de portabantur. quos quidem tj qui non fucrant damnati capitis, proximipediw DUS fequebantur ufq^ ad forum magnum. Quo in loco quatuordedm patibu la forma circular! ereifta erant,att^ e regione domus Manginipofita. Et aliud patibulum feparatum ab alqs ac paulô longius remotum,in quo fub axillis fu ipendendus eratadolefcês,Michael Piqucriusnominatus,qucm propter acta tem quo minus cremarent,pudorc impediebantur. Turn ucfô carnificcs, eos non iecus atep agnus iacrifîcio deftinatos alligarunt. Quoniam autem if qui/ bus lingua erat pracciià,etiam blaefa uoce Dhm inuocare non dcfincbant’.cac-teri uero qui linguç bcneficio fruebantur Pfalmos cancbant.Sacrificuli ôfmo nachl qui tbiaderât quafi amentes fororc^ correpti dccantarc ipfî quotp coe pcrût,O falutaris hoftia:dcindc,Salue regina, ah’as^ huiufmodi blafohemias netçantènefiiriUm huncamp;inßnum cantum intermÜèrunt,^ faniftiisimacho ßiac infuauifsimum odorem igné confumptx fijerunt, Porto fcquenti die ad*

liber V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15»

öerfartj,quafirem fuâ benegefsiflcnt,ac ucritatê uidam captiuam^iin tn'um* Sup^liatiolt;(ä phum ducerent, magnificâ tnftituerunt pompa in qua panaceû illud fuû ido* puluinaria deo IQ ciïcunferebantjinnumerabilib.tædis cereis^ medio die accenfis comitatû. rim, Quû aût ueniflênt ad fupplicij locûi in quo adhuc ignis ardebat, idolûibi fuû collocarunt.TûPicartusinmedio forofuggeftûafcendit obtecflûconopeo feu integumento aureo quo fplcndidius ôC fine ulla moleftia deb'cati hominis eaput à folis radijs obtegcret. Ibi theologus ifte infignis cœpit pro fiio more in cos,qui fupplicio affedi crât,debacchari, amp;nbsp;quod iplendida bilis didabar, plané afiîrmare,ncceirariû effe ad iàlutem credere $ illi uiqp in profundû infer num damnati efïènt,Ângelûcp,fi de cœlo ueniens iècus diccret,reijdendû eC-fe,imàuero Deû ipfum no foreDeu,nifi eos in perpetuû damnaretVeruntn uxores eorû qui cobufti fuerant,ad earn de maritis cxiftimationc adducinun quâ potuerût,etiâ cum è carcere dimitterent. Hoc enim relponfo potius con trà pugnabant,qgt; eo toto uitæ têpore,quo eu illis uixerant, eorûfummâ inte-gtitatêin timoré Dei ac uera pietateperipexiirent,quppotiusuitæ£tcrnæ co mes eflè foIet.Horû aût haufto iànguine inimici nô contend attp exatiati,om nefuûftudiû amp;nbsp;conatûeo contulerût,ut gregêDni difsiparent,occidercnt,ac plané delerent.ltacp multi exillis magnitudine amp;nbsp;fæuitia eius periecutionis^ fugifeadurbestumpropinquaSjtûremotascontulerOt.QiiæEcclefîgdifper vtitit4tKex fio acdifsipatio,no fine magno Euâgelrj incremento fada eft. Nâ unufquifip dißip4tionelilt;’ fus officiû Siftudiûpraeftabat, ut oblata occafione ad confeftionêac ceftifiea delium, tionêueritatisuteret,quemadmodûFaronus Maginus, uirmaximo fpiritus •nlore,Âureliæ altjsqj inlocis faciebat:fic Petrus ßompanius uocatus,(è ge* •■ebatAubigniacijquipaulo poft Lutetiae combuftus ex. Haccexb'b« 6,Ludo nici Rabi öcrmanico in Latinam linguam conucria funt*

QVanquäHiipani prgter cæteras Europa totius gentcs,papifticis (uper ftitionib.fupra modum addidi fuerint, adeo ut è Romanis unus aliqn fixent,Germania atlt;^ Angliä fe quidê amifiiTcjHiipaniä uelut unica filiam ca ftam amp;intadä uirginê adhuc retinere : Dominus tarnen nationc etiam iftam •^efpexitjfuac^bonitatis acmifericordiæ teftimoniûlocüples ediditinfangui neMartyrû ibi pro ueritatealTerenda profufo.Fuit aût inter alios quos in Hi* fpania Chriftus habuit Martyres Francifeus San Romanus natas Burgi oppi do in Caftilia Hiipaniarû,ortus parentib.uitæ honeftate claris, ied omni ido* lolatria amp;nbsp;fupcrftitione,ut ea tempora Si loca requirebant,adeô delibutus»ut •pfius conuerfio maiori admiratione digna effe uidcatur. Anno M.p.ÂZ,quidâ mercatores Bremenfes’, cû ftato die ad nundinas Antuerpianas no ucniffent Perfoluturi certâ pecuniarûfummâ,quam mercatorib. Hifpanis debebant,ui mm fuit qs aliquê Bremâ Oftlandiæ oppidû mittere, qui nûmos à debitorib. exigcret,nec uero ad obeundû negotiû proptior nec magis idoneus quifqua ^nuentus eft, Frâciicus ifte cui mercatores Bremenies noti crût. Is igitur eu ^tero quodâ Hiipano,qui idem inmandatis habebat, Bremâ proficiicuntur, ßtemae cû effent,pro more folito templû adeunt eo ipfo têpore quo M.Iaco* bus concionabat, qui olim Antuerpiæ Prior Auguftinenfiû fuerat, uir certè pietateamp; dodrina infignis. quâuis aût San Romanus no exadè lingua Gcr* manicâ teneret, magna tn animi attêtione concionc aufcultauit, curiofe feire lt;mpiês qugnâilla effet Germanorû dodrina,à qua tâtopercabhorrerêtHiipa ni.Dns aût miris modis iftû hominê affecitnec enim folû co cione ipfam intel lexittfed côcione abfoluta, pofthabitis negottjs ob quæ illuc uenerat,ad mini ftrû accurrit;Minifter uero benigné illû excepit,domû^ fuâ deduxit,ubi Frâgt;

cifcus condonem ipfius ad uerbum racmoriter f cdtauit. Vcra narramus,quç etiam homines fide digni ab ipfo Bremenfi mtniftroacceperunt.Atqui Fran* dfcus tanto ueritatis ftudio flagrabat,pofteaqua ea in concionc primum cam deguftauitjUt nec difputandi nee pcrcontandi de ca dodores, quo ampliore cognitionem fibicompararet,fincmfaceret.Minifl:erucrôardensiftudftu* dium fubitam^ hominis mutationem admiratus, monuit utmodcftius pau* 1Ô atq^ prudentius fc gcreret, ÔC. fimul ei Ccientiam falutis pedetentim inftilla* uinquam qnidem tarn auide arripuit, quafi diuturnam fitim cxplere cupiens, uttotum triduumapud Paftoremhaeferit.negocium quod cum Bremcnfi* bus habebatjfocio committcns.Ipfeinterea adeo ftudiofe diligenter^ de pie tatis dO(5irina cum pafi:ore diffcrebat,ut quæ illi proponebantur, cunda me moriae mandaret.In quo Paftor facile peripexerat, iftius conuerfioncm extra ordinaria quadam amp;inufitataratione accidilTe.Nam quum commonishomi num natura fit fcnfim in cognitioncprogredi:hicnofter exiguo tempons ^a tioacmomento praecipuosreligionis articulosperceperatiquotquotibirc petit libros Gallice autGermanice fcriptos, diligenter pcrlegit: frequentes etiS fcrmones habuit cum paftore eius loci Magiftro lacobo, dC capita dodd næ enumerabat.deinde cum D.MachabaeOjqui turn ibi erat,à quo fc plurima dididfle poftca profelTus eft. Interea mißt illincad Hifpanos fuos Antuer piam prolixas literas, quibusDco gratias agebat quodipfumadcalocaper duxilTetjUbi S)C cognitionem Chrifti Saluatoris fui à fàcrarum literarum intel ligentiam adcptus fucrat:quam certemultislaudibus ad coelum efferrebaf. Deplorabat iniuper crudclitatem Hifpaniarum,0C cacdtatem fiiae gentis qug necoculosad lucemEuangelif aperire,nccaurespraebere Deocundosaa pœnitentiam uocanti dignareturadeo^ flbi in animo eflë diccbat Antucrpa f edirCjUt amicis quotj gratiam diuinitus fibi datam impcrtiretur ; deinde Hi fpaniam cogitate, ut parentes fuos att^ totam ciuitatem Burgcnfem quae Ido lolatti fubmetfacftet Deifretusauxilio adueritatis notitiam,Deicppu*''^”* cultum pertrahcret.Scripfit præterca unam atqp alteram cpiftolam ad Impera forcm Carolum r.quibus illiReipublicæ Chriftianæ calamitatès, Ecclcfe^ miferumftatum explanabat: ipfum deinde Cacfarem hortabatur ututrimque rationibus confuleret at(ç profpiceret: nifi turpitct ingratus in Deum elle ue lit, cuius beneficio ipfe ea^ quæ hominum opinione funtmaxima, Si chiam confecutus eranofficium enim Cæfaris efte tumultus Rcip.Chriftianç componerc : gloriam Dei in omnibus tueri : Hiipaniam, alias^ fuo impwio fubditas rcgiones,hominü perucrfis traditionibus deprauatas, exuerbo Del emendate atquc corrigcrc. Confecit ad hæc ibidem Catechifmum ôdnonnul los libellos Hifpanicè,in quib.ueræ religionis articulos cxponcbaf. Quae qui dem omnia,unius menfis fpatio compofuit, dum fcilicet fuarum literarum re (ponfum ab Antuerpiêfibus expetftabat. Illi ucro ex literis re ut acciderat per lt;pe(fta,blandis ilium uerbis reuocarunt, dolis fcilicet 8C arte Hilpai^ft?

lt;fti,ipcm ei feccrunt,quacfcripferat,modó quam primiim ipfe rcdirct,facile öc reifte curatum iri. Hac itaque ipe dutftus San Romanus Antuerpiam reuerti tur.Hifpani interea Antuerpiæ illi infidias ftruunt, amp;nbsp;fubdolêmonachos lub ornant,qui iftum aduenicntem excipiant,ac de fide interrogent, ut nifi in lm gulis cofentirct,intcrficiendum curarent, autin dirum carcerem conqcerent, ubiuiuuminterram defoflum lentanece trucidarent.Mifer ille,horumom nium ignarus,lætus ipe fua Antuerpia uenit,uix^ urbem ingreiïus erat, quu illi qui ftudiofe dié quo uenturus effet obferuabanf,amp;^ monachi quos fuborna rant,inhominêruunt,atcp cxequo demiftum abducSt indomûcuiufdâmÇ catons,Francifcus aüt ardore quoda animi inflammatus,quü fe prgtcr

L I B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;içj

ncmacfpem captum uiderct,magis hocfado effcrbuit. DomSquum ueniP ^ctubi detinendus erat, monachiraptimmanus ôC pedes ei loris conftrinxe* i^unt^arcinas eius aperuerunt,in quibus libros quofdam Lutheri, Melanchto nis Oecolampadîj repercrunt, ÔC. nonnullas etiam imagines ad ignominii Papæ depiôas.Tum monachi oculis adipfum conuerfis,Verè,inquiunt,ma* gnus hic eft Luthcranns. 111e non mediocriter ob inauditam earn iniuriâ com niotus negauit feLutheranum effe/ed dodrinam filtj Det profîtcri,quam ho ftilianimoamp;capitaliodio profequerentur Papac adminiftri: cotra^ fedepri Uatam eorum religiopê,ineptias uidelicet amp;nbsp;nugas,quibus fibi adeo placent, prorfus deteftari. Intereranc his dilputationibus aliquot Hilpani, qui mona* chis fauchant.quæ res fane ipfis animum addidit,atlibcrius in hunciæuircnt, fnis^ cauillis hominem ucxarcnt uehementius.Quum à noftra,inquiunt,ab-Correas religione,ô^ te Chriftianum dicas,quænam eft tua religiorqug fidcsj* ïani,inquit,fairus fum me tantummodo Chriftum eumcç crucih'xum pracdica ri:niealîdes eft ea quam Chrifti Ecclefia per uniuerfum orbcm difperfa, om* tempore confefla eft,atlt;j inft/tuit. Vos autem corrupiftis ÔC plane pcruer*

tiftisfynceram docftrinam ,qua nobis lefus Chriftus crucifixus proponitur: ât(^ altud uitæ genus abominabile fufcepiftis,ueftra^ tmpictate magna muni ^‘partem in extremasmiferia'sconieciftis.Sedquô pleniormeæfidei confteî ^5tio,Credo in Deum Patrem, qui omnia creaiîit : Credo in Deum fîlium le* fnm Chriftum,qui fuo fanguine genus humanum r'^demit, dum illud è fauci*

inferorum amp;nbsp;diaboli ryrannide eripiens, in Euangeltj libertatem uindica . *ïit:Credo in Deum Spiritum fandum,qui occulta quadam ôC diuina uirtutc •^tedentes fancftifîcat. Credo propter Filium me gratuitô peccatorum omni* ^mremifsionepotitum; Credo mcfolius Chrifti mediatotis bencficio, nulle» •Beo merito» nulla^ operum fatisfaeftione, aut Papali indulgentia præmuni* ïnmatque præfultum,uita æterna fruiturum. His di(ftis,CuculIatifcifcitatl *unt an crederet Pontificem Ilt;omanum,uicarium efte Chrifti,caput Ecdefiae ^ntcrragt;qui omnes Ecclefiac thefauros in poteftatcfua habeat,penes quem fit sthitriurn ligandi èC foluendi quicquid libitum fuerit, cui etiam nouos articu losfacere, amp;nbsp;eos quos nunchabemus abolerefas fit, Francifeus refpondit, ie nihil corum credere, fed contra affirmarePapam Antichriftum efte,fatum pa he diabolo, quippequi fit inimicusiefu Chrifti, fibi ucndicans diuinum cul* tum,quiqûe œftro patris Sathanæ percitus furfum deorfum omnia uerfat, ôd facra prophanis mifeet ut fallacias fuas tueatur,quibus uelutlupus rabieagita tnsgregem Chrifti difsipat, ipfas denique oues Domini dilaniat 6d deuorari Actum primùmHifpani reuerablafphemum iudicarunt. nam hatftenusin confcfsionc fidei nihil à mcAiachis diftèntirc uidebatur, donee Papse maiefta* hmlæderctjMiflàm ôePurgatorium paruipenderet, bullasatqueindulgen* has acriter infe(ftaretur,Monachi porro ilium mortis ignis fupplicio terre* re cœperunt. Quibus ille refpondit, Non equidem dubito mortem fubire adl hefendendam Dei mei caufam, imo id mihi magnsc gloriæ fore fpero quôd finguinemeo dem teftimonium docftrinæ Filtj Dei, quifuum promemife* to peccatore fanguinem in cruce profudit.Sed quâmnam exiftimatis efte ue* ftram potentiâfno poteftis fane aMud mihi eripere quàm hanemiferam carne pcccatricê,eamcp(fi uelitis)igni tradcrc. at ego timere didici eû qui in cor* pusfimul anima po teftatê fummâ habet. Beatû certè me deputem^fi ce» lerrimè ueftra tyrânide libérer,ut ueftrâ c5fuetudinêimpurârelinquês,in çter nâDei gloriâ amp;nbsp;Angelorû focietatê recipiar.Hæc uerô Frâcifci intrepida ora tio tantû dolorê monachis attulit, ut igni accêfo corâ libros ipfius exuiferint, Ipfeuidensimpurosiftos hominesnenowo quidêTeftamento parcere, mini

quanta in illos di'cfla iqgcflTen't. Hilpani hifcc auditis, hominem mente ca* ptura efle rati,curarunt in turrim quandam deduccndum,quac Antuerpiafcx millianbusdiftatjubiinptofundamfoflâm demiflqs ocHomifer cruciabatur menfibus.Interea plures ilium uiri graues inuifebant,qui hortabaniur utmu* tatet opinionem,ôi modeftius loqueretur. Reipondit Francifcus fc nullam ft niftram opinionem habere,nee ullam hacrefim tueri uellc. Quod ft uero uehe raentior fortafle aduerfus Monachos fuifte,hoc non fibi,fed ipforum im* portunitati afcribendum, fefe in pofieram cautiorem futurum .Tandem Hi* fpanijillUm ad faniorem mentem redtjffè arbitra«, dimittendum cenfucrunt: dimiiïus^ fuit circa id têpus quo Imperator comitia Ratisbonae habebat.An no i54i.Liberatus itaquehac moleftia San.Romanus uiginti plus minus dies Antuerpig commoratus eft.Inde Louanium profedfus ad quendamamicum amp;nbsp;ciuem fuum Francifcum Dryandrum,multa cum co de uarqs religionis ca pitibus diftcruit:qui uir amicus hunclibere monebat ne temerè mercaturg fta turn,quern ante fufcepcrat,cum alio uitae genere commutaret:cum præfertim mercaturam honeftè Sdfalua confcientia exercere, amp;nbsp;prodefte plurimis ea poftet. Quod adrcligionem attinct,fedulô ac ferio hortatus cft,nequidautdi ceretunquam autfaceretingratiamuel fauoremhominum,quo quidcDei gloriam imminuipofte fciret:attamenetiam inhocrequiri fanumredîumç judicium adnormam Verbi diuini conformatum, nefibi uiuueniretid quod pleriftp folet accidercjqui incofiderato zelo adli, defer entes uocationem pro • priam,dum ædifîcare ftudent,omnia prorfus deftruunt, feqg temera'n pericu lum conqciunr.Deum curam haberefuæ ecclefiæ,atq^ eifideles miniftrosor* dinare,ncc cupere tales qui non uocati fefe temerè ingérant. Vnde certam uo canonem expediandam.San.Romanus hanc beneuolam amici monitionem nonrepugnanteracccpinfedreiedla culpa in monachos quod primoimpetu concitanor paulo fuiftet. poftmodo fe attcntius omnia amp;nbsp;confiderariusadu rum promifi t. Atqui promilTo no ftctit.etcnim poftquam à Dryandro difcef* fiflet ( ut quidam itineris ei comités narrarunqôd exitus ipfe c5probauit)e ue ftigio Ratisbonam profedf us eft.QiJo quum perueniftet, ac tempus Impera torem conueniendi nadlus elTet,libera oraftoneipfum compellauit,ac mO nuit ut regiones fuas falfa religione folueret,ac uerum Dei cultum reftitueret. Demonftrabat etiam, Principes Germaniæ, qui tum Proteftantes didifunt, meliorem tueri caufam, corumcp de pietatefententiam infinitis partibus re tftiorem effe quam Hiipanorum,qui denfis ignorantig tenebris immerfi pror fus ad lumen ueritatis cæcuurent. Addebat ÔC alia eodem pertinentia.Impera tor padenter quidem ipfum audiuit, ÔC refponfum dedit fads placidum, fiW ncmpe totum negodum cordi efle, idcp diligentCr curatum iri. Hæc Caefiris Ulin CdroU tarn lenis refponfio non mediocrem Francifco fpem attulit: quam licet excm v.lenitMerga placrudelitatisa Cæfarianis in eaurbe édita facile imminuerant, non tarnen Sdn.Rom, . animo deieduseft:fed iterumac terdo Imperatorem adrjt, libéré cum illo

a^ens,nec unquam certeafperius ullum à Cæiare refponfum accepit.Tande cumaudentiorinftaret, SC iam quarto Caefarem conuenircuellet,exceptus fuit ab Hifpanis,qui(ut funt impotenti animo)protinus homine fine ulla cau fac difceptatione in Danubium deiecifTentjUifi Imperatoripfe cauifTetne qua turn illi iniuria fieret,atcpiuxta leges Imperij iudicandum pronundaffet.inclu fusitacp incuftodiam fuit, donee cum alfts rerum capitalium condemnatis in curru catenis ligatus hac iliac non fine fiio magno malo circunueduseft, aulamfequens Imperatoris, qui turn inAphricam contendebat.Cùmuero unus ex Comidbus Fracilci,cui prius notus Louanft erat,eum inter captiuos detinereuideret.atque magna admiratione cxeohuiusrd caufam peteret.

L. I B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;155

rcfpondit. Vincula ilia coram hocmundo cenfentur ignominiolà,fed coranï Deo loco magni triumphi ca æftim Ojfpcroc]p me breui corona uidion'æ ad ui tam æternâreportaturû. Vbi in Hiipaniâ uentû eft, confeftim ad inquifitores Pintiâ(quæ urbs hodie Vallis oletana dicif)deportat«s eft.Acprimûilli Frâ-dfcûin fpecû fubterraneâabdiderûtjUt ipfum horrore tâ diri carceris terrcrêt Sfpius quocp illû in publicû produxerunt,ubi palàm ipforû ÔC iniuri^s ÔC cogt; tumdias pari cogebatur. Acceflèrunt ad hæc malaindodli monachi, quiilli fuaimportunitate, ÔC qua pollent maxime impudentia aisiduèmolefti eranf, Bt fi fieri pofsit, à uera fide deducerent. Sed illetantis cruciatibus nonmodo nec uidus nec debilitatus fuit,ut contra multô quàm antè conftantior,atqp in dies fpiritu feruentior euaferit.nec enim unquâhoftibus fuis ceisit,quin quas illinugas ad ccelum laudibus efFerebant,ipi€ ad inferos uftp deprimeret: quæ uerô aduerlârij hærefeos condemnabant, Francifcus ut orthodoxa defender fet. Dodrina autem quant ad extremum ufque Ipiritum palàm atque aperte Sd. Romanido profitebatur, fuiteiufmodi : nempe, quôdnegarethominem uirtute pro pria (Irind ob qui uitantaetcrnam confequi, aut bonis operibus iàlutepotiri, autfiio mcrito iu* codinntMtß. ftum aliquemin confpecfîu Dei ftarc pofle:fedfola Dei miièn'cordia affirma^ batfalutem mortalibus cxhiberi: non ope Humana, fed Chrifti Mediatoris fanguine, quo nos impuros mundauit : cuius dcniqueiacrificio unico ÔC æter no Pater cœleftis nobifcum pacificatus eft. Præterea Miflæ facrificium, quo niais amp;nbsp;mortuis ex opéré operato,ut loquuntur, remifsionem peccatorû acgt; ^uiri dicunt Papiftæ,horrendam abominationem cfle dicebat. Confefsionê nero auricularem ad enumerandam omnium pcccatorumferiem inftitutam, Satisfadionem, Purgatorium papifticum, Indulgentias, Sancftorum inuocagt; tionem, Imaginum adorationem, merasinDcumuiuumefteblaiphemias: wanifeftam quo(]p profanationem iànguinis Domininoftri lefu Chriftifieri inillis Papæ præftigqs contendebat atque alTeuerabat.

Inquifitores autem cùm uiderent hominem nulla ratione de gradu, qiiod inquifîtorn àiuntjdeijci poffè,fententiam ipfi publicè tulerUnt,ut uiuus pro hacretico ob* ftinato atque in fua opinione obfirmato combureretur. Plures uerô qui huic condemnätß/ tamtriftifpetftaculo aderant, teftatifunt quemadmodum ludæi amp;altj fcelerû adtniflbrumreifîmul cumipfointheatrumadpopuluprodudifuerint, qui-dimifsis in ipfum folum ignis fupplicium conftitutUm fit.Hic igitur folus

Eaangeltj caufa populo exofus, ad locum fupplicij extra urbem ducitur, co* tonam chartaceam in capite gerens,atris cacodæmonum figuris ( id quad ogt; lim loanni Hufîô Conftantiæ contigit ) undique pitftam. Portam urbis e-^efsiquumueniflentadquandamligneam crucemiuxtaiter, utmoseftin Papatu,eredam : ibi FranciCcam ut crucem hanc adoraret cogéré uolebant, nerùtn Francifcus nuliopado induci potuit ut id faceret: quin prompto attç intrepido animo reiponû7t,Chriftianosnonadorarclignum;feuerô Chrifto nomen dedifte, Dei^ open: intus fentire, quem corde?uo fumma cum reue-tentiaadoraret. proinde argebat inquifitorcsutpcr^ercntadlocümpoenæ üeftinatum.Magnus tum populi clamor ortus eft, quod ligneae cruci nullum txhibuiftet honorem,attç ut procliues font ad mendacia idololatræ,cruci di- Ingenium ho-yinitatem repente affinxerunt,quôdfe ab haeretico adoraripafla non elTet.dc minumprocU-inde quafi nefcio quod in ea miraculu diuinitus apparuiifetjftridis turba gla-dqs certatim accurrens crucem in fruftafecueriit, adco ut fc quifcp beatum iu dicaret,qui particulam eius iàcriligniauferret.Cçterùm inipfo fupplictj loco Francifcus cö eifer,nec defifterent ipfum raonachi folicitare ad palinodi5,præ fenti animo rogauit eos ut mox fententiä exccutioni mandatent, ne 6C têpus perderent,8C opera uociferando luderent. Protinus itacpFräcifco in lignor« ftruemimpofito ignis undilt;paccêditur,ut^flammam fentire cœpit, ceruicê

nonnihil er exit y f omo fortafsis aut alia re pracpcditus. Quo uifo inquifitores raptimab ipfaftrue attolliiubent,fperâtcs ipfum doórinam quam fucratpro feflus,reuocare uelle.Francifcus ita ab igne iublatus,Quenam,inquif,uos mo do dementia cepit,inuidetis ne magno meo bonor'Âdiicrfarij turn ipe fua fru (lrati,in mediam flammam iterum conijci iuHèrunqà qua dido citius confum ptusfuit

Poft mortem autem huius Martyrisjinquißtores publice affîrmabant cum inferorum cruciatibus addicftum, ac proptereaneutiquam fas cHe ulli pro co oraretquinimo hæreticos eos cenfebant qui de eius exitio dübitarent.mons^ chi etiam fequebantur opinionem inquifitorum,dicentes:fan(ftos panes non pofte errare, quia qui fecus facerct, dire(ftc(utioquuntur)in decreta:ecclefiae peccaretjquærata haberiin coélo pcrinde atlt;^ in terra necefle fit. Fueruntta* men aliquot fatcllites Imp eratoris,qui Francifci daeres collegerunt » quin le* galus ipfe Regis Anglig,qui turn aderat,curauitfibi afferri particulam ofsium eiusquern uereChriftimartyrem cflecognouerat.Sedres iftorumadeote* lt;fte geri non p otiiit, quin ea ad aures inquifitorum atcp ipfius Impcratoris per ucnerit,cuius mandato iatcllitcs in carcercm inclufi fucre. Legatus uero Re* gis Ângiiæad tempus ab aula recedere coaiftusfuit.Habcs hiftorianijpartim ut oculati tcftes memoriae tradiderunt: partim ut Francifciis Ënccnas (qui Si Driâder didus) Hiipanus in tradatu fuo de martyribus fidcliter defcripfit Si publicauitjCuihic martyr à pueris Si poftea Antuerpiac nótus fuit, adco ut de huius hiftoriac fide nemo ambigere debcat.

Prttncifsus iff“ NicoIaus Zhteffèn frAires Mtchlinict in BrAhAntu exufli ïj decemb.tA^nno J545'.

pietM TTI duo fratrcs ex Andrea Thicffen ciui Mechlinicnfe ptognati funt. Is c* JTlnim ex Catharina uxore tres filios ói unâ filiam habuit.Cùm uero Euan telq dodrinam agnofceretgt;8f rèligionem papiftaru paruipêdcret iacerdotes i Monachi eius loei uehementer infidiati ei funt. Propterea Andreas in An gliam profedüs, ut ad tempus odium illorü dedinaret, atlt;p ibidem mortuus eft.Paulo poft filtj eius duo in Germaniam tendunt,ut melioribus literis inge nium cxcolcrêt.Cùm nero fatis fodiciter profeciflent, in patriam reuerfi funt, ubi matrem amp;nbsp;fratrem cum forore inuenerunt, quos etiam in fide Chriftiana diligenter inftituerunt,ita ut Ói ipfi Euangclium amplexi fint. Hac re cognita Paftor urbis ad S. Catharinam ad fefe Rubertum Tapertum Dodorem at^ alios magiftros ôi Monachos euocat, attp rem ordine ut adla eft comunicat: ne itacß hoc dogma latius per cos ferpat una cum Vilhelmo de Klericken prç feefto confilia confcrunt,0ideccrnStmatrcmcum quatuorliberis in career? collocandam.Separati autem omnes fuerut ut id quod cuperent reâius pof* fent cfficerc.Ibi demum omnem diligentiam adhibuerunt ut eos à propofito abducere,0i ad huius religionis abiurationem rcdigcrc poftent.Ciuoniam au tem duo luniores, fcilicctfih'a cum fratre minore, ætate ôi dodrina infirmio* res clTcntjCum ipfis quod uolueruntimpetrarunt. Cum uero mater confenti* frAncifei con/ renoUet,adperpctuoscarcercsdamnatur.Tumdcmum adFrancifeumSiNi colauniperuentum,omnitp cura cœptum de fidci capitibus ordine diflerere. Primo Francifeum leniorcmfratrem, rerum uiu Si dodîrina praeftantem ag* gefsi funt. Ilie uero conftanter alTerebat Romanam Ecclefiam non clTe illam hriftianam Catholicam : Sacramentum cœnæ dominicac fub utrat^ fpecie offerendum omnibus:Confeisioncm auricularem nullius effc momêti:Inuo* cationem fandorum omittendam: purgatorium ignem nusbiam exiftere, Si alia huiufmodi.Cum etiam rogaretur deiterando Baptiimatc,refpodit, Chri ftianum primo Baptifmo contentum eftc’.ficcp infedîa re ab co difceflêrunt.

weiocùm confiliä Monachoium enentnotifsima, aperte eoshypocritasuo* cat,atcp eorutn minas conremnit. Cum itacp diïputationibus Si blanditqs ni* Iiil efficerentjtórmenta adhibuerunt, idcg potiisimum ideo ut Magiftrum QC. focios fuos proderent.Illi uero Chriftum uocarunt fuum magiftrum, qui iam antea martyrq coronam fufceperit,atque difcipulis fuis patientiæ exemplum dederit: foeios autem fele habere multa millia in omnibus regionibus diiper* fos.Hinc ad Indices producti,articulas publice prçledîos confeisi iunt,atquc teftati fefe in ea fide femper perfeueraturos. Eo audito haeretici déclara«', ad ignem damnati,atlt;^ præfetfio tradin'. Cupiebant quidem fefe humiliter excu lareat«^ hæcreligionis capita certis teftimonijsfcripturç confirmarCjfed quç crat præfcdi immanitas eis negatum fuit. Cùm etiam ad fupplicij locum du* Vox pÿs inter cerentur,atquc in innere populum inftruerent, amp;nbsp;fuam innocentiam déclara «?lt;lt;lt;• tcntjglobiligneiin os immifi,ne uox emitteretur. Verum illiloquendo glo* bos denuo expellunt, atcp per Deimifericordiam petuntjUt uox eisultima ui tæ höra concederetur .,Tantus autem ftrepitus à turba excitabatur, ut audirc non poflent.Hincalta uoce canebant,Credo in unumDeum, SCc.Adpalum dum ligarentur orabant pro inimicis fuis, atcp fefe mutuo cohortabantur.Cû

etiam ïlamma arderetatep alterius barbam corripuiflet,clamabat, Ach quàm Martyrijpoe/ leuisillapœna,fiadfuturam gloriam comparetur. PofteaDeo commenda* Mleuis, runt fuum fpiritum,atcp omnium admiratione magna conftantia martyrrj co* ronam natfii funt 23 Decemb. Anno i y 4 y.Hanchiftoriam defcripfit amp;nbsp;primo edidit Philippus Melanchton,ex quo hæc compendiofe cxcerpumus.

VT inquifitionis Hifpanicæ horrôr omnibus notior fiat^egregium hiepo nemus exemplum fummaciæuitiæ, quam inquifîtoresHiipaniexercuc runt in quendam nomine Rochum,nationeBrabantum, eximium in fingen* dis fia tuis ac fignis artificem,hominem pietate aemorumintegritateinfignê. Is quum anno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in maritima urbe San Lucar uocata non procul ab Hi

fpali Beticæ regionis commoraretur,ut primùm ueritatis notitiam confequu rus eft, non amplius ftatuis ad idolomaniam conficiendis, fed effingendis fi* gnis operam dabat.Retinebat quidem in fua officina D.Mariat imaginem af* sutut quAte^ fibre fculptam uelut artisftatuariæ fpecimen.Inquifitor quidamHiijaanus

, r quum forte officinam Rochi præteriret,artificium illius ftatuæ iùipiciens, quæfiuitquan«'uçniret:Statuario certum pretium dicenri, Inquifitoruixdi* midium ob tulit. Quid, inquit S tatuarius, quum tantum laboris temporis in eius imaginis confedione impenderim, fi quanti offers uenderem, uixa* quæ interea epotæ mihi pretium perfolueretur. Inquifitor uerô acrius infta* bat ut eo oblato pretio fuam faceret. Tua erit, inquit, Rochus, fiquidem iu* ftam laboris mercedem atqueæftimationem dederis, alioquin illampotius confringerem.Cuiinquifitor,Eia confringefodes. Protinus altcrarrcptum fibrileinftrumentûin faciem imaginis impegit,quahiftrilt;fiim attingens non nihil allifit. Inquifitor Sd cœlum SjC terram inclamans tanquam grauilsimo fee Icre admiflb iufsit moxRochum abripi atque in carcerem deduci. Quid, ui* cifsim acclamabat file,an no pro meo arbitratu fingere ac refingere opus mea rummanuum poffumr'baud rede mihi fadfum uidebatur,quidaduosatti* nct.^Sed nihil hacc uerba profuerunttinfania etenim correptis carnificibus ift-* hæc dicebantur. Tribus itaque poft diebus fententia capitis illi pronunciata fuit,Quia fcilicct Diuam Virginem laefiflet, crimen diuinæ maieftatis læfæ in fumma incurrifle, at® ob id ignis fupplicio pledendum condemnari amp;nbsp;exe* cutoribus committf^nem itaque fubiturus Rochus fublata uoce rogauit,an

in multitudinc quae n'rcumftabat quifcmam Flander adeflet. Quidam reipon derunt adeflc Handros, ac duas naues rlandricas in portu San Lucareo eiïè, 8uac uentum fecundum ad remeandum in Flandriam expelt;?ïarent.Vclimjait .ochus,rogatum eorum aliquem,ut patri meo qui Antuerpiæhabitaqfîgnù Rocbi fldtM' gcet mè in hac urbe exuftS cfle ob earn caufam,quam omncs audiftis. Hic de* rijexiw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jg præfenti animo Dominum precatus,intrépide mortem oppetijt,habuit

quehunc uitæ exitum uir pius in Flifpanienfi terra. Acne quis in tam rato ac, inaudito crudeh'tatis Hiipanicæ exemplo de fide hiftoric dubitet,uir quidam grauis ac fpetflatæfidei, natione Hiipanus, diligenti inquifitione Antuerpia: habita,atep indicio eorum qui funtartis ftatuariae,parentes Rochi repcfit,qui rem totam,ut à nobis pracdióa eft,confirmarunt,ac ipfius Rochi patrem pail lopoftacceptum de tam crudeli morte filtjnuncium,dolore intertjiTe.

Tridentinäfy/ nbsp;nbsp;Eodem hoe tempore Paulus Pontifex Tridentinum Concilium ccepit, ut

nodm. Euangelrj doc^rinamfupprimere amp;inueteratas fuperftitionesftabilirepoF fet.Ergo Anno ($45 in Martio eo fuos legatos mißt loânem Mariam Monta* num,Marcellum Ceruinum,0!^ Reginalds Polum Cardinales, SedConuen* tus ille paulo póft ob bellum,tn Germania religionis nomine ortum, difsipa* turn fuit. In quo bine indemulti martyres fadi, quorum nominain ccelofi* gnatafunt.

runt,maximarum^ perEuropam, præfertim uero Germaniam, GaUiam,a ItaIiam,perfecutionS,ac fandorum Deimartyrum Commen-tartj,

lO^NNES nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à fratre proprio in BAadrmin^

o^NNES Diazius,natusinurbc quæuulgô Cueftcà dtcitur, quae eftfedes Epifcopalis in es parte ulterioris Hifpaniac fita,quae finitima eft Beticæregioni,paulo fu pralines regni Toletanitcum tredecim totos annos, aut eoamplius Lutetiae uixilTet, Geneuam tandemfe contulit,ut cius ecdefig ftatum uideret,quam a uifO do difsimo loanne Caluino,qui officio paftoris in ea cede fia fungitur,fciebat efle repurgatam ,fuocp priftino,hoe

eft Apoftolico nitori reftitutam.Manfitin caurbe ad menfes aliquot,ut cede fix acreipublicae formam conffderaret: quo tempore cum ipfo Caluino, atç alt) s cedefiæ Geneuenfis miniftris, fuam de fingulis Chriftiana: religionis ar* ticulisiententiam communicauit,quorum iudicio Ioannis Diazi) dodrinam atlt;^ integritatem confiât fuifle approbätifsima.Deinde rcliquas bene com ftitutas in Germania ecclefias uidereuoluit, in qutbus feiebat fonarcuerain Euangeln uo cem,ut region? pcrluftrarét, mores hominS cognofcerct, ôf cS uiris dodiSjCum de omni dodrina»tum praecipue de religione conferret.Pro fedus igitur Geneua,Bafilcam uenit,ubi paucis diebus commoratus,poftca quàm fideles Chnfii minifiros, qui ichol% dC eci^lefiæ ifibicpræfunt, conue* ■ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niftèt.

hÜTct,ac omncs peramafttcr falutalTet, Afgentinam cogitât,qua in urbc, quo* niam prouentu dodi'fsimorum hominum earn florere arbitrabatur, firmiorê ibifedcmfigere conftitueratttantifper fané, donee ad alium utiliorem locum Dns ipfum euocaffet. Vixit ergo Argentinæ partem fuperion's aeftatis ufquc adiplàrn v'”'^quot;brurnaîem,omnibus intérim gratuSjqui eum propter infignem integritatem acuirtutem, tanquam uerumfinguli fratrem complciflebantur. Imprimis au tem clarifsimo uiro,dno Martino ßueero charifsimus fuit, cuius •pfe confuetudine propter excellentem hominis dodrinam familiariterute* batur.Denic^ cùm in fine penè fuperioris anni,colloquium de religione à Cç farca maieftate indiceretur Ratisbonae celebrandum, uifum eft fenatui popu Dietziiif dh Ar locj^ ArgentinenfijidqjBuceri confilio,loannem quoep Diazium publico ci' gentinj.adcol uitatis nomine mittere,ut cuius fidem ac integritatem probatam làtis attp fpe M«/« Ratif «^atam haberêt,eiufdcm quoep opera in hoc publico negotio uterentur.Mit* titur ergo loanncs Diarius Ratisbonam,unà cum domino Bucero,addito in fuper publicae fidei commeatu, ne quifquam eorum qui Pontificiam dignita* tem defendunt,ac ueritati dodrinae cœleftis aduerfantur,temerè auderet pu* Hica authoritate miflum uiolare.

PofteaquàminDeccmbriRatisbonam uentum eft,Diazius conuenit Pc hum de Maluenda Hifpanum, qui aduerfæ partis fuit nominatus colloquu* tor ac defenfor. Ifte Maluenda cùm primùm ilium uidit, quem alioqui noue* tatLutetiæ familiariter jUon fecus admiratus eft quàm fi rem aliquam prodi* giofam fibi coram oculis propofitam uideret.Tandem ubi multis fîgnis decla tafletadmirationem,quam ex eo inopinato confpedu concèpiflèr, aggredi* nbsp;nbsp;^xce^rU

tur hominem,dixitcB uideri fibi fomnium uidere, non re ipià eum præfentem *ntueri,præfertim in Germania,ôd quidem in focietate Proteftantium,quima gis gloriaturi elTent fi unum Hifpanum infuam fententiam poflèntpertrahe* te,quàm fi decem millia Germanorum, aut innumeros aliarum gentium ho* mines couerterent.Rogat Diazium,quandiu in Germania uixifletîquo con* filio in earn regionem uenifiêttan Buceri dotftrinam ô^aliorum Germano* tum approbaret. Refpondet placide ac moderate Diarius, id quod res eraf, fe quidem habitafle in Germania fex ferme menfes, nee alio confilio earn pro feóiionem fufcepilTe, quàm utregionem perluftrarct, inftauratam religionis dodrinam probe cognofceret, dC cum uiris dotftis fuam dereligionc fenteti* tiam conferret. Ad haec Maluenda,uultu ad fupcrftitiofam quandam admira* tionem compofito,Profelt;fto(inquit)fex menfes in Germania, no menfes tan turn,fed integri anni,aut certe totidê fecula uideri pofTent homini pio: ufque* adeo in Germania uiuere miferum eft ei, qui unitatê ecclefiae Romanæ amat, authoritatem^ ucretur.

Pofthaneprimam collocutioncm,bis eum conuenit folusDiazius,amp;mul ta cum ipfo Maluenda de religione contulit. Ibi Maluenda machinas omnes admouet ut eum abfterreat. de^ pontificis Romani poteftate multa locutus amp;nbsp;quam fit res grauis illius excommunicatio oftendit. Deinde quia Cgfar Ca rolus breui uenturus fit,monet,ne illius expedier aduentum,qui forte ei futii* tus fit periculofus, uerum obuiam proficifeatur, amp;nbsp;ad facrifici Cæfârei pedes proiedus ueniam admifsi criminis petat: in eo fefe fore ipfius adiutorem pro fitetur.AdhaecDiazius refpondet: dodlrinam proteftanv.^im eftepropheta* rum ôtApoftolorum dodlrinæ confèntaneam, amp;nbsp;Hifpaniæpatriæ fuæmi* feriam déplorât, quæ tantis in tenebris uerfetur, amp;nbsp;ipfum Maluendam amp;nbsp;fo* cios qui manifeftam ueritatem oppugnent, ÔC Cæfari malorum confiliorum funt authores,reprehendit)grauiter^ monet, ut defiftat, amp;nbsp;ipfius confiliû re-pudiat:nam fàlutarê hanc dodlrinam fefe Dei beneficio profefiurum,ncqp ul* lum capitis reeufare periculum,Poftremo tandem colloquio rogauit Diaziû

ttfo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M IN ECCLESIA G E S T A R V M

Malucnda,cuius rei gratia ueniflèt Ratisbonâ.Diazius refpondit, publico fc Argentinenfium nomine efTe mi{Eim,ut hoc publico in colloquio,etiam fuas preces cum ecclefiæ Chrifti precibus coniungeret, conciliationem articu* lorum,qui hodie in difceptationeuerfantur,pro uirili promoucret.Fruftra,in quitMaluenda,hucuenill:i:nâinhoctoto colloquio nihil omnino conftitue* tur,quôd fi tuam operam ad publicam utilitatem conferreuolebaSjad concilium quod Papa inftituit Tridenti,erat tibi proficifcendu: ubi conuenient Ca tholicipraîfules,ac in eo celebrando SCperficiendo fummo Audio élabora-bunt.Quum igitur audiffet Maluendam diferte profitentem,nihil omninofie ri debere in colloquio Ra tisbonenß,facile intellexit omnia Pontificioru confilia efle fraudulenta,à quibus(incolumi religionis integritate}nulla effet fpc* randa concordia. Proinde ualedixit Maluend»,.nec^ f uie fill animus pofthac eum amplius conueniendi.

Poftid colloquium Diazius no amplius conuenit Maluendamffedilleex-afperatus libertate Diaztj, ab eo tempore ccepitinfidias ftruere, fraudes ne-lt;ffere libertate Diazq, ab eo tempore cœpitinfidiasftruere, fraudes nec^ere, atcç in hoc prorfus incumbere ut hominem innocêtifsimum perderet.Quod aperta ui aut iuftae caufæ prætextu facerc non poterat, clandeftinis confilijs, ÔC impudenter à fe confiais mendacfjs,negotium aggreditur, Scripfitliteras in aulam Imperatoris ad monachum Dominicanum, qui ab auribus erai Cx' fari,atcp frater Petrus de Soto dicebatur, in quibus fignificabat effeRatisbo-næ loannem Diazium Hifpanum, quern cum ipfc olim Lutetiæ nouiffet ftu-umdaaccufi/ diofumcatholicæfidei,ÔCobfequentemecclcfigfiliumnuncRatisbona:uidc ft«. ret acrem defenforem partium Proteftantium, qui fe iam inimicum ccclefiaî catholicæ, Lutheranorum amicum ac propugnatorem publica profefsione declararit.Præterea incendit multis etiam falfis delationibus(ut euentus rerö poftea oftendit)animum Monachialioqui ardentem,atque etiaminflam-matum,SC propria fua malitia amp;nbsp;odio æterng Deiueritatis,quam nec^ ipfeno uerat,nec^ audire fuftinebat. Vrget infuper atqp obteftatur, ut tantum malum uiolento aliquo remedib conetur auertereffuturum enimaugurabatur, fiere feeret malum quod iam turn inherba effeputabat,ut Hifpanta tandemaperi-ret oculos,uideret fuam miferiam amp;nbsp;cæcitatem,uiderct feruitutem ac tyrannl dem,uideret ignorationem cum magna fuperbia fuperftitione coniunôâ.

Ledis à monacho Confefsionario literis,quern ille affedum induerit,quid in ea caufa faciendum putarit,affirmare non pofliimus.Si quid autem licet ex præteritis eius fad is acftimarc,ucrifimile eft, pro fua confuetudine nihil leue, nihiluulgareab eo hominefuifle excogitatum. Cæterùm quum Maluenda expedaret Confcfsionarium,diutfus opinione fua cundantê,uiderct^ Ioan nem Diazium Ratisbonç,quiin ofScio fuo fedulam ac diligenténauaret ope rammon contentus primis literis,fecundas etia,fed multo acerbiores ad Con fefsionarium fcribit.Rem eandem inculcat, acriter contendit atep obteftatur, ut aliquam inueniat uiam,qua hunchominem,qui ipforum confilia ÔC adio-nes aliquando poterit euertere, de medio tollat, priufquam uel ipfeuires fumât, uel in nego tio iam turn incœpto ulterius progrediatur. Quum forte has literas Maluendae Confefsionarius acciperet, aderat Bruxellis legenti quida Hifpanus nomine Marquina, qui in publicis quibufdam negotijs Romæ uer £abatur,uade paulo ante in aulaImperatoris uenerat.Ifte Marquina, qui olim familiariter nouerat Diazium,cùm audiret nunc quæ de ipfo à Maluenda fcri berentur, grauitcr ac permolefte tulit amici quern unice diligebat, famam exiftimationem notaritprçfertim hprefeos criminc:quod ut eft grauifsimum» ex- ita,ctiam omnibus bonis eft (ficut effe debet)odiofilsimum. Et quia eum fa-ewpt Di4zii(, miliariter nowerat/ciebat^ hominem efle integerrimj uitae ac uirtutis appro ’quot; - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;batifsimx,

battfsfmæjCœpit cum cxcufare apud Confefsionarium,quàm id facercpotuit ’ 'diligentcr.Dicit claré^non cfTc adhibendam fidem ucrbis Maluendæ, qui uel ahquo priuato odto, uel alia quacuncp occafioneindu(flus,limitesin ea parte ueritatis tranfilirctxrcdendumc^ potius efle publico pracftantilsimorum ho-minuni teftimonio, qui Ioannis Dia^q uirtutem atque integritatem femper approbarunt. Proinde orabat Confeisionarium ut cam rem apud fe occul-tam rctineretjfuamquc ipfe fufpenderet fententiam, tantifpcr lane,donee ali-quid certius audiretur. Fertur dixifle Confelsionarius, Si loannes Dia -ziusmancat apudhaereticos,dabit ecdefiæmagnum malumudeoquemo-dis omnibus prolpiciendumeftjutquacunque rationeuelconuertatur,uel . tollatur.

Paulo poft celericurlii profelt;ftus RomamifteMarquina, remuniuerlam fignificauit fratri Ioannis Alphonfo Diazio, qui in controuerfijs iudicq Ro-tac longo temporein ea urbe le exercuit. quale inter fe confiliuminiuerintS^ Marquina ôd Alphonfus frater Ioannis,nondum plane conftat,ncc rctfte alfir mari poteft: quamuis ex co, quod pofteafequutum eft,non difficulter licebit çftimare.Omnino aliquid magni facinori iam turn fuit inter cos conftitutum» utfcelerata eorum flagitia poftea declararunt.Hgc omnia,ut antea gefta fünf,

hic à nobis narrata, ipfe Alphonfus Diazius fuo fratri ordine, ut didu eft, Neoburgi narrauit.

IntefeatemporisRatisbonenfe coUoquium,fatis achter initio incœptum, Rdtiibonenfis abruinpitur,ô(^ fubitô quafi mutata colloquutorum uoluntate in altum filen- yoUoquij tbru tium conuertitur. Caufam huicfilentio præbucrunt aduerfarij uchtatis nouO stqueinaudito commento,quod ipfi in fuo cerebro uel ad fraudes fuas occul tandaSjUel ad ueritatem opprimendam, non minus callidè quàm impie exco Sharunr. Fingunt ab Imperatore miflâs literas,quibus iubentur uniuerfam dereligione difputationem clanculartjs fufurrationibus tranfigere. Id autem quo magis ratum ac firmum eftetiuxta eorum uoluntatem, iubent collocuto t’s utriulque partis iureiurandoadftringi,nequidcôrum quacincolloquio tfadarentur, uel fuis principibus, uel ulli mortalium lîgnificarent.Eam con* ditionem, quoniam abfurda nimis erat, amp;nunquam antchac in libero collo-quiûuel audita uel propofit2gt;noftrihomines acciperenoluerunt. quafi uerô difputatio de articulis Chriftianæ dodfinæfint Eleufinia fr era, de quibus uel unumuerbum coram hominibus proferrcnefaseiTeuideatur.Seditaomni-Bo natura comparatum elfe uidemus,ut mens fibi male confeia, amp;nbsp;lucCm ucgt; teaturÔdiudicia bonorum hominumpertimefeat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ciir^eoburgû

Sufpenfis hune ad modum negotrjs collo qurj in urbe Ratisbona, proptef camcaufamquam modonarrauimus,profeduseft loannesDiazius Neo-burgum, oppidum illuftrifsimi principis Ottonis Henrici Palatini, adripam Danubtj fitum,ut præelTet editioni cuiulHam libri dodilsimi uiri Martini Bu ceri,qui turn in ea urbe imprimebatur. Dum hæc aguntur in Germania, non cftotiofos Alphonfus frater Ioannis, qui eratRomæ.Etenim cùm isadmoni tus efiet à Marquina de literis quas Maluenda feripferat ad Cçfaris Conlelsio Barium,fine mora in Germaniam profedionem adornauit, ut quibufeunque polfet modis fratrem abinftituto ueræ religionis curlii conaretur reuocare,

Adducit unàfecumnebulonem quendamficarium, qui ut poftea comper-tum eft,Romæ fuerat publicus carnifcx:cuius atque tertij cuiufdam fodalitio cotnitatuSjCeleri curfu equorum Auguftam peruenif. Inde Ratisbona fe con tulitunàcum fuo carnificc,ubifratrem inueniri polie arbitrabatur. Ratisbo-Bæ primùm conuenit Maluendam apud quem fui pedoris confilia depoluit: aquouicifsim rationem uel decipiendi uel conuertendi fratrempoftulaüif. i^âîucd^uotti Quôdnam illi confiliû dederit Maluenda,nondum plane confiât, paulo poft nbsp;interficien/

'ilt;tï«en(Ilt;eMolt; fortaffè fictraamfeftius.Fcrtur dixiflcHifpano cuidam,Vtinâ ûcnfat ilia dies, turn deinterß^ in quo ego corpus Ioannis Diazij combuftumuidcrepofsim,utueleofup* ciédo Duiido. plicio extindïo corpore, melius animae confultum uideatur. Quod fi uerum eftjUt certe uerifimileuidetur, fan’s dcclarauitMaluenda Sorbonicus doctor iftauna,non Humana fed plufqua ferma QC prorfus diabolica fua uocc,fe acter^ nac itç Deireum efle,in quern tota culpa iftius innocentis fanguinis effußjtan quam in uerum parricidam,transferatur.lllud fine cotrouerfia in confcflb eft, inter fe conftituifTe modis omnibus inquirere, ubi gentium loannes Diazius poflet reperiri.Mittunt ergo quendam Hifpanum,qui in fodalitio Malucndc habitabat,ipfi non abfimilcm,ut de Diazio ubinam eiTet interrogarct ab ami * coquempræcæterisidfcirc,aceiusconfiliatenerearbitrabantur.narratue-» niffe quafdam literas magni momenti ex aula Imperatoris ad Diazium,cuius permagni interelTet fideliter eas accipere : ac proindc orabat, ut locus in quo eflet iudicaretur.Refpondit ille amicus no plane conftare ubi turn ageret Dia

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zius:SC tarnen fi quid ad eum cuperct perferri, fe curaturum fummo Audio ut

fideliter ad ipfius manus perferretur. Abijt Hifpanus co quafi rcfponfo con* tentus: fed paulo póft reuertitur, narratcp efle in diuerforio Coronae quendî uirum nobilem,fummum amicum Diazrj, qui ad cum literas ex aula Impcra* ton’s ab alijs amicis adferebat,in quibus negotium magni momenti contine* retur.proinde ipfius nomine pcrftudiofe amicum Diazq orabat, ne grauare* tur ucl locum ubi Diazius eflet indicare,ucl eum in hofpitio conuenire.lllc ut officium prgftaret amico,cuius negotia cupiebat diligenter curata,ucnitcum Hifpano ad diuerforiu,ut quid omnino eflet,quod ad DiaziCt pertineret, pro plus cognofccret.Ibi inucnit quendam Hifpanu, ut ex cultu Sgt;C uultulicuiflet eftimarc, hominê non uulgarcm,qui eum per fidem atlt;p humanitatem,pet£9 omnia fa era 8C profana impenfifsimè cœpit orare atqp obfecrare,ut locum ubi Diazius effet il li indicarer.effe cnim magnum negotium,quod cum eo debc* rat peragerc. Nâ Qi. literas à fummis eius amicis ex aula Imperatoris ad ipfum adferre,0(^ praeter ea res cum co non uulgares deb ere tranfi ger c, quae maxime ad utilitatem Ioannis Diazq pcrtincrent.

inßditepdrd' nbsp;nbsp;Hie uero amicus idem pene huic dedit refponfum, quod paulo ante famu-

lo dederattfe no prorfus feire ubi effet Diazius,fed tarnen ab alfjs id utile per* contari, à quibus aliquidcertifpcrabatpofleintelligerc. Dornum is reucrfui rem omnem cum domino Bucero,cum domino loanne Brentio Qi cum reif* quis colloquutoribus communicauit, Qi confilium quod in eo negotio fequi deberet,ab eis poftulauit.Variacibifuerûtfentcntiæ,dum alij locum ubi Dia* zius effet indicandum cenfent,alq corttra negât:fcd utrintp rationes fatisido-neae ad confirmationcm fuae fententiç adferebant.Dcnicp ualuit ca fententia, utlocus indicarctur,qui alioqui liber amp;fccurus erat, ne quid propter ignora* tionem negotq,quod magni momenti dicebatur, aduerfus utilitatem Diaztj imprudenter pcccaretur. Interea priuatim fcriptis litcris admonitus fuit Dia* zius, ut fi quod periculum ab eo hominc impendere putaret, prudenterfibi ac tempeftiue caueret » Hoc igitur confilio Qi uoluntate indicauit ille amicus Alphonfo (quinondum patefeccratfe fratrem efle Ioannis DiazH ) cum efle in ciuitate uicina,quç uulgo dicitur Neoburgum duodecim milliaribus fupra Ratisbonam. Egitilli ingentes gratias pro hoenuntio, Qi impenfe orauit ut cum co ad amicum uenirct: quam ad rem diccbatfe habere equum in prom* ptu, Qi res omnes neceffarias. Refpondit ille non efle integrum co tempore Ratisbona difcederc: fed tarnen promifitfead Diazium daturum îiterasjatç ipfi etiam fignificaturum quofnloco eum pofletinuenirc. Scripfit ergo lite* ras ad Diazium quas Alphonfo dedit, in quibus nihil aliud, quam quod fine periculo publicum effepoterat, continebatur, Scripfit wcro alias quaspriua* (im

Hm tradiditnuntio publico,qui cum Älphonfo proficifcebatuneumœ admo nuit,ut cas literas feoifiin ac diligenter cuflodirct,nec alteri quam ipu loanni Diazio traderct. In his lit cris copiosè ad eum perfcribebat quiequid cum eo Ami« DùziX viro iUiacddiffetfimulc^eS admonebit,ucab eias iaÜdijsfi quasuellctftruc menait phi et,, tCiCaueret dib'gentcr.Scripfit etiam per eundem nuntium dominus Bucerus, uent. (cripferaat ÔC altj amici,qui omnes eum diligentifsimè de pcriculis,qu3c acci^ dcre poterant,admonebant amp;nbsp;quomodo ea potTct depellere fignificabât.Ac ut res tota magis careret iuipicione,data funt nuntio a dia in colloquio Ratis^ boncnfi ad Secretarium iiluftrifsimi Principis Ottonis perfcrenda. Addide^ tunt feoriim pccunias,utrcs anuntio fidelius curaretur, qui alioqui rccepit fe totum illud negocium curaturum,nó folum libenter,fcd etiam ualdc diligen* ter.Hocncgotio ita conftituto ualere iufsis nuntio atcç etiam Alphonfo:ipfe turfus Amico fratrisagitgratiasingentcs proeo officio,acfimul gratitudt-hem SCbencuolentiam integro acfideli amico dignam, plufquara officiofe promittit. Sed priufquam à fe dimitteret amicum fratris, denuo co^itobte» iUrijperque amicitiaefidem Qi. Chriftianam charitatem adiurarc,fi Ioannis C)iaztj dignitatemac exiftimationcmintegram atqueillibatamcupcret,ne quid omnino earum rerum quae inter cos effent conftitutæ, tum illimorta Iium,tum uero nominatim Maluendæ ullo modo fignificaret, ctenim non du pfoàiterts ti/ bitare eius animum aduerfus Diazium effe ualdc infenfum, quôd dus confi tificiofi entit lijsnoluiffet obtèmperare:acproinde ad utilitatem Diazq omnino pertinc •■eut cares,quamapud cum agcreuolcbatjignorante Maluendaperficerc tur. Quid multisdtantaeftufusorationis uchementia,tamfcriôinhocin cumbebat, ut nihil eius rei Maluendæ indicaretur, quinetiam fidem facerct, nihil ab eofimulatcgeri,fedprorfus ex animo loqui. Sedô facinusinfandum peruerfi proditoris:Nam uix ab eo digreffus eratillc ainicus,cûm ipfc adnun fiutn uenit, eômque omnibus literis amp;nbsp;feriptis fpoliauit, fe^ ad Maluendam lt;:umciscontiilit. ibipofteaquâm omniapcrlcgifTcnt,atque interfc confilia, baud dubiè Cainica.cepiffenttomnes epiff olas laccrauit,iolum feriptum ada ïutn, quod Secretario principis Ottonis erat tradendum, retinuit : quod alio quiferuaturus noncrat,nifi adparandam amp;nbsp;conciliandam ciusuiri amiciti ’mid fibiperncceffarium tore putaffet. Amicis Ioannis Diazij paulo pôft fuit fignificatum, Alphonfum apud Maluendam fuifletfi^ quac cum nuntio egiffetjipfepoftcaloannesDiazius Neoburgiamicisnarrauit. Cùmautcm ’miciloannes Diazij intellexiffent hanc tam infignem hominis perfidiam, quitam accuratefidem atqueintegritatem fimulabat,in fufpicionem uenc tunt omnes, cum aliquod magnum facinus moliri* Proinderurfus per nurt tiumproprium,Ioanncm Diazium adhortati funt,Ut ab infidtjs illius homi nis omnino fibi caueret. Tandem proficifeitur Alphonfus Neoburgum, per quem Maluenda fcripfit literas ad loannem Diazium , quibus eum horta batur ut fratri reda monenti obtemperaret. Promifit Ctiam, fi eum in Ita liamfequi ucllct,ô^ Germaniam cum fuis Germanis pcnitusrelinquere,ut qui effent corruptores bonorum ingeniorum ( iftis enim uerbisin fuis litc tis utebatur ) fe apud Cælàris Confelsionarium curaturum, ut ea mala, quæ deipfo priusfcripfîffet,recens nunc in aliam fententiam feriptis literis,ab ipfo emenderentur, ne in pofterum innocent« homini fraudi elle polsic quod antea parum confideratc fuerat feriptum » Itaque in fuis proprijs lite ris fîmul impietatem infidclitatémquc prodebat, ci pene diiertis uerbis fuam perfidiam confitebatur. Iftis literis Maluendæ , ac fimul etiam car pr(mttclt;iitiamp; nificefuo comitatus,perucnit Alphonfus Neoburgum: quem cum frater lo.Diaz^'cun^ loannescoràm uideret,cum magnaadmiratione(ficut eft confentaneum) p-lt;itra prælentem intuebatur, à quo nullas longo temporeliteras acceperat, quem-

que Romæ tunc efïè putabat* Pcrcontanti caufàm tam fubitæ atquc infpc«' tac præfentiaf,refpondet ueras caufas,ut antca dtôû éft,quibus impulfus labo hofam illam profetfbonem fufccpilîet.Pietatem ih fratrê fimulat impius parri cida,amp; latentia in animo fcelerata confilia praetextu amoris occultât. Qpid hic fufpicari poterat uirïntegerriniusf'arbitratur uerè fraterno amorepennO' tum fratrem ad fe uenire:ÔC quanuis multa in eo defiderafjafFc(fium tamé pro bat, atque eius amorem magna picrate compleditur. Excipit igitur fratrem amanti]feimc,ignorans interim fe uiperam in finu fouere, cuius effrenatus fu* ror paulopôfteiusfanguinemdebebat profundere. Vbifamiliariusinteric agere cœpcrunt,paulatim prodit Alphonfus fuacimpietatis fignificationcm» narrat earn tantum ob caufam laborem ilium diuturnum ôd periculofumfufce pifTcjUt eum ab inftituta uitac ratione ad faniorem profefsioncm,atcp(ut iftilo quuntur ) ad gremium ecclefiac reuocaret. Commemorat pericula terribilia, quaefidiufiusinhocinftitutoperfifteret,fequuturauidebantur. Obrjeitilli fummorum ordinum exccrationes.qui odio Lutberani nominis,fupra quam credi facile queatjcxarferunt. Ponit ob oculos ingens dehoneflamentum to* tius familiæ,priuatas mifcrias,carcercs,exilia, profcriptiones, gladios, incendia, SC quicquidalioqui periculorum eosplerunquecomitatur quiuerafunt Ecclefîæ Chrilli membra, qui^ puram atque integram Euangelij dof^rinam pio ÔCflagrantianimo Audio ampletfluntur. Multa praeterea inhancSófimi* lem fententiam adducebat,ut conftantem alioqui,amp; flrmis Dei promifsio*^quot; bus munitum fratris animum commemoratione periculorum labefaóaret. iolt;t«rt. rgt;iäzij nbsp;nbsp;Ad has rationes fratris, etfi deplorabat in animo fuo loanncs deprauatuni

IBÙWrefpoßo. Alphonfi iudicium,qui pericula 8C furores hominum profefsioniucrç dodîri nac anteferrcf,refpondit tarnen illi blandifsimé, Nec errore mentis, frater,ncc ulla priuata cupiditate addudus, fedeerto amp;nbsp;firmoiudicio earn dodrinam fum amplexus, quam ex fontibus facrarum literarum ( diligenter perueftiga* tis initijs amp;nbsp;progrefsionibus uerac religionis)clarc agnofco eflê uerum ac per Êetuum confenfum Prophetarum ôd Apoftolorum. Hancigitur docîîrinam )ei beneficio apprehenfam fine nefario fcelere abfjeere non poflummef^ ul* la mundi periculameab hocinftituto deterrebunt. Confidera, quacfo tefra* ter, utrum fit prudentis, momentanea pericula uitare, utincidat in acternam condemnationem,atqui nullum profetfto aliud eft peccatum blafphemiac, quam agnitam ueritatem flagitiofe infe(ftari,cuius criminis nec in hoc feculo, nec in fempiternum ulla fiet condonatio. Magni ergo momentires eft, quae me in hoc incœpto curfu SC in hac profefsionc retinet, Ac ego quidem ue* hementer optarem, mi frater, ut in uoluntateDeicognofeenda tantum tibi opens ac ftudtj ponendum putares,quantum alioqui folertiac ac fedulitatis in negotijs humanis ucl perueftigandis uel expediendis haeftenus pofuifti.quæ tua eft ingenfj dextcritas,quac immenfa eft æterni Patris mifericordia,non du bitaremDeumucllethefauros cœleftis fapientiac fuactibi patefacerezteque poire,fi adeffet labor SC induftria,uoluntatcm Dei ex diuinis literis cognofee re atep illuftrare. Vtinam uero earn cognitionem tibi ego,mi fratcr,uel meo (anguine pofTem compararc.Nam,ut teftatur ipfefiliusDei,hæc eft uereuita aterna, cognofeere Deum uerum, amp;nbsp;quern ille mißt leium Chriftum. Et profedlô illud in primis deplorandum eft, tantam efle in re omnfum maxima grauifsima hominum negligentiam SC impictatem,ut hacc oracula D ei(cla ra acterni numinis uoce de cœlo fonante ÔC ad omnes creaturas promulgata) uel otiofe negligant ipfi uel fuperbe contemnant, Etenim fi rem ipfam tecum recfla reputes uia,quam aliam, amabo te,reperies caufam quare nos ab impijs hominibus condemnemur,aC pene quotidie morti tradamur,quam q? uniucr (am fpem noftrâ in Deo uiuo,no inuUo homine,no in ullis reb.humanis repo fuimus,

LIBER VL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jlt;5ç

fuimusjcxtra quem nulla efthominifpcrâda falusfCognofce igitur prias eau fam noftram,mi frater : quam ubi ferió perdidiceris, tu ipfe iudicabis propter nulla uitæ pericula eiTe deferendam.Certè quod ad me attmet, ka meum ani^ wum gratuïtaDei mifericordia èC bom'tate cofirmaui, utnullaradoneme ab tnftituta do(5irmæ profefsione patiar reuocarù

CùmuideretAlphonfuscônftantiamfratris,nouum an'etemintendit: ôi. ^Iphofm prlt;e quodab eopen'culorummetu extorquerenon poterat,propofitapraemiO' miorüJigt;efra' rum fpefepoffe côfidit impetrare.Dicit fe haberefînguh's anm's ex benefictjs frm/fledat. ccclefiafticis prouentus quingentorum ducatorum ; quos omnes in eum eu* pit transferre,modo ipfe Romam unà fecum profidfcatur.

Ad hoc reïpondet Ioannes,Non fum tam auidus pecunia?, frater, quam tu fortaffcarbitrarismam fi diuitiarum aut honoru uiam mihi infequendampro pofuilTem,longe aliter uitæ meæ rationes inftituiffem. Nunc uero iftam qua-lemcun«^ cœleftis dodrinæ cognitionemjquam Dominus gratuita fua boni täte in me contulit,pro fummo honora habeo : 8é ifte animus, nullius fibi cri^^ minis confcius,mihi quouis theiauro pretiofior eft.

Poftremó cùm nehac quidem illifuccederet,aliam aggredituruiam,ac ex-ttemam uim machinarum SC proditionum admouetjquibus fratrem innocen mm,candidum atœ omnis malitiæ doliq^ expertem, homo pefsimus fraudu-lenter oppugnet.Pietatem fimulatimpius homo,ut iandlum uirü,qui totus à simulatiopie' P)eo pendebat, opinione religionis facilius decipiat. Ac tandem ex imo pe- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;extremd

’^orefufpiria trahens,ingemifcens amp;nbsp;quafiJachrytnabundus fratrem aggredi nbsp;nbsp;proditionS

turinhancfententiam:Video,fraterjtantam eile tuam conftantiam,fidem at-que integritatem in cognofeenda atque retinenda Euangelq dotffrina, utme quoqueintuam fententiam cœperispertrahere: nequeenim fumadeorudis 3ut ferox,frater,ut ego uel mirandam atque imitandam tuam iftam integritatem non uideam ÔC agnofcam,uel ingentem illam utilitatem cupiam itnpedi-tCjquam extua ifta doclrina amp;nbsp;profefsione,cùm ad uniuerfam ecclefiam Dei tumpræcipuèadnoftroshomines Ipero adhuc pofte redundare. Quinetiam toto pedore,quafi coniuntftis uiribus hoc agamus ambo, atep in hoc potifti-mùm incumbamus,ut uera dotftrina de Fiiio Dei,quam maxime fieri poterit, toto orbe terrarum latifsimê propagetur nbsp;nbsp;profefsio Euangelq etiam inno-

ftris finibuSjSC apud noftros homines, ficut apud alias orbis nationcs, floreat ac promoueatur.Sed ad hoc tantum Dei opus,deberes,frater,no folum pru-denter,fed etiam diligenter difpeniâre donum Dei, quod in te prg cæteris no fttægentis hominibus cœleftis bonitas contulit. Etenirn dum in Germania manes,6lt; apud iftos homines uiuis quorulinguam ignoras, quidaliud,quæ-fo te,facere uideris,q talentum quod à Deo copiofe accepifti,humi defoflTum fine utilitate hominû tenere f Vides in hac regione efte plerofcp uiros doéf os inlireris amp;religione præclarè inftitutos,qui tua operano indigennatep adeo non indigent, ut fi rede illorum uirtutem noui, illi ipfi tibi authores crunt ut eamdodrinam quamabipfisdidicifti,adædificationem ac reformationem noftrorum hominum,noftræcp patriæ utilitatem conféras. Sed quoniamilla in hoc temp orc,incredibili tyrannide iacet oppreftâ,nec in ea tibi habitare effet fan's tutu,no definâ tibi elfe author atep hortator, utmecûinitaliâuenias. Ex hac profedione tantû mihi utilitatis audeo polliceri in promouenda gloria Dei,amp; illuftrâdaEuâgelîj dodrina,quant3nunquam tu uel in Germania, uel in alio loco fperarepotuilfes. Primû igitur Tridentûueniemus, ubi multi Commenddtil prefulesmagngauthoritatis cogregatifunr,quiinfauorêEnâgelicçdodring Ü Tridëtindtn ^rfus inclinât:8C fi te haberent uel ftimulatorê uel hortatorê, qcP redifsimè in. cogre^dtioni» animo fentiût,nec impediti pontificia tyranide audêt euulgarCjClara uoce terêt.Expêdenûc apud te quâtahincutilitas exonet,utintegrûconciliû,alio

qui ad tyrannidcm impiorum homi'num ftabilicndam inftitutum,ad ftudtutâ inquirendæ ac patefaciende ueritatis per te rcducatur.Conférés tuam fentcn dam cum illis uiris do(^ds:amp; fiquid mehus quam ipfi tenenf,dfdtcifti,habebis (llosfquod eorum nomine audeo promittere) attentos ac dociles auditores, Quin amp;nbsp;tuam dodfn'nam alioqui nrmam,amp; exprelsis Dei teftimontjs ftabilp tam,puritate uitæ acfanddtate,qua femper excelluifti, ÓC reliquas tuas uirtu^ tes dodrinam^ipiàm exornafti,quam^ino quot]^ipfi,qui tibinonomnino bene uolunt,tnte amant amp;nbsp;uenerantur,multô magis connrmabis.Deinde ue niemus Romam, Neap olim, ÔC in alias ciuitates Italiæ, in quibus magna eft cognitio ôd ftudium ueritatis,ubi erit tibi negotium non cum infimæ note ho minibus, fed cum uiris principibus, quos in uera dotflrina confirmare, amp;nbsp;pu* blica penè uoce tuam fententiam licebit profiter/.

pteiMor.!^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Perculius Joannes Diarius noua oratione fratris Alpfionfi, cœpit in anû

tionefrdtïii^ fyQ mirabiliterexultare, exiftimans fratrem Alphonfiim exanimoloquu tum.Proinde multo blandius illireipondet quàm folitus erat,fe quidem para turneflequacunque poffctratione,etiam cumuitae fuædifpcndio,gloriam Chrifti promouere.laudabat animum fratris,comprobabat confilia,atque ad ca perficienda, utipfe uolebat, fuum quo^ fiiffragium nunquam defuturum promittebat.Cæterùm quoniam eratnegotium magni momenti, arduum ôi. periculi plcnum,maturo etiam confilio amp;nbsp;deliberatione opus efle, ut iud/cio bonorum atque prudentum id tandem fl:atueretur,quod magis ad utilitatem reipublicæ,ad promouendam gloriam Dei utile ac neceflarium uiderctiir. Quare hoc fibi præter caetera uidebatur confultifsimum ,ut hæc tota delibc-ratio colloquutoribus,qui erantRatisbonp,committeretur,quorum arbitrio fe totum permittebatHoc confilium non omnino difplicuit Alphonfo, quia fortalTeexiftimabatfungosautlapides effe, qui dehocnegotio debebantiu* dicaremec fieri poïTe arbitrabatar,ut quifquam Germanorû fubtiles eius frau des ac proditiones intelligeret.Scripfit igitur literas Joannes Diazius ad col* locutores, qui erant Ratisbonæ, in quibus aduentum fratris fignificabat,quj hoc ab eo fummo ftudio poftulabat ut ipfum in Jtaliam fequeretur. Addebat quocp rationes fratris,quibus id fieri omnino debere contendebat.poftremo fuam etiam uoluntatê fcripfit,ita in animo fuo coftituifle, ut in hoc toto nego tio nihil aliud facere uelit,quàm quod ipfi re deliberata faciendum cflêiudica rent.Scripfitquoq^literas in eandem fententiam ad Bernardinum Ochinu, qui in ciuitate AuguJfana Jtalis Euangelium concionabatur, à quo etiam fuu de hac re iudicium p oilulabat.D enitp ubi literæ Diazq perlet^æ fuerunt Ra* tisbonæ,omncs colloquutores funt congregati,ut in ea cauià fingulorum feu tentiae audirentur. Jn hac deliberatione omnes uno ore confenferSt,nullo m o do credendû eJJe falfis fratris rationibus : quem in hoc tantum incûbere uide* 'Pr^edicutnon^ bant,utpraetcxtupietatisfratrêinnocentêdeciperct.necdefucruntineo con nuUi purrici/ feflu,qui parricidium,quod facinorofiis ille in animo fuo coceperat, iam turn dium. prædicarent.Itaque communi omnium fententia ad Diazium fcripferunt, ôi quid omnino de toto illo negotio Fratres uno confenfu amp;nbsp;fentirent amp;nbsp;confti tuèrent,diligenter Jîgnificarunt.idem quoque Bernardinus literis feriptis in* dicauit. Jam uerô ubi frater Alphonfus uidet fe undique exclufum, nec latere fua confilia diutius poJîetetfiingentem animo concepit dolorem,tamen quo niamfratris beneuolentiam ad perpetrandafacinora quædeftinauerat,fibi perneceiïàriam eife uidebat,noluit eum acerbitate uerborum laedere,fed po* tius mœrorem animi fummo fludio difsimulauit. Dicit fe quidem aequo an/* mo ferre fententiam illam dodîorum hominum, quam propria ipforum ma* nu uidebat cofignatam:fed tnutaliqua ipfi gratia pro tanto labore reponere* tur,impenfifsimeorabatloannemut fàltem Auguftâ ufcp cumeouenirenon grauaretur.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L I B E R V I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167

ègt;^uai'ctuf,qua in urbe extrema quafi fententia totum illud negotium défini* tetur. Hæc non fine ingenti malitia à nefario parricida dicebantur, qui blan* dis uerbis conabaturinnocentem fratrem,in liberum ÔC patentem agrum ex* tra ciuitatem producere, ut in aliquo deferto loco eum interficeret, Omnino idfadurus eratloânes,nifi Bucerus,qui forte interuenit ante fratris profeiflio nem,ne id fieret prohibuiflet.Etenim cùmRatisbonç nihil agerent colloquu tores,ftatuerent^ domum redire, ßueerus cum Martino Frcchtio conciona tore Vlmenfe,uoluerunt Neoburgu uenire,ut quod perliteras loannem Dia ziumadmonueranqne uidelicet fratri Alphonfo crederet,neceum in Italian» fequeretur, id magis ôtf magis præfentes inculcarent. Conuentum igitur eft Alfhonpttl^i inter Fratres,utAlphonfus proficifeereturfolus, die s xf', Martij: hoceft tri* frußratut, duo poftquam amici Neoburgum ueniffent. Ea res quanquam peracerba c* tatinanimo Alphonfi,fimulabattarnen cxternamlætitiam quantum pote* tat,ut modis omnibus fidem facerct fratri,fe nihil aliud uelle aut optare quam quodloanni quemfe mirificè amare prædicabat,gratumatqueoptatum uidc tetur, Pridie ante profecfiionem, poft cœnam,hoc eft uigefimo quarto die î'^artrj,quum poftridie fummo manè eftèt profedurus,conucnit fratrem feor film, eûmque ad conftantiam in profcisioncucrae religionisadhortatus eft, Promittebat quoque fe amp;fua omnia ad arbitriumioannis foreperpetuopà* tatifsima. QuinôCnolentiobtrufitquatuordecim coronatos,ut emeretno üasueftes: quos iriuitum acrepngnantem peneuiolcnteracciperecocgit. fiaque additis ultro citroque plurirnis uerbis,quac teneritudinem fraterni pe-lt;^iorisac uerumamorcm teftarentur,non finemagna uilachrymarum tan* dem utrinque difeeftum eft cubiriim. Poftridie fummo diluculo,hoc eft uige* fimoquinro die Martij,paratur currus Neoburgenfis,in quo Alphonfus cum fiio caroifice Auguftam ueherentur.ibi rurfus in difteflu noua: lachrymac pro fiinduntur. fed tarnen recefsit omnino frater Alphonfus, S^Ioannes manfic DißeßMAy eum amicis Neoburgirqui profelt;ftô ferio fibi gratulabâtur, quôd eo tandem fhonß» fiomine eflentliberati,quem femper omnes habuerantfufpeÂû.Denicp com Bucerus 2C Frech tius exiftimarentiam eflein tuto omniajuoluetût SC ipfi eo* dem die poft prandium proficifei.

Vbi ad portam Auguftanam uenit Alphonfus,non paffus eft ut autigaut* fiem intraret,fed coegit eiim per moenia circumire,donee tandem in do* •nurn ,in qua elfe uolebat, magno quidem diipendio itineris,fed tarnen ma* gis occulte duceretur : ne uidelicet in urbe ab aliquo cognofeeretur, qui po* ficaingens illud facinus impediret, quod inahimo fuo patrare conftituerat. Tandem ubi eum in hofpitio fuo depofuiftet autiga, dixit illi Alphonfus,ucl-lefe poftridie fummo manèinitaliam proficifei :(ed tarnen uelle quoque an te profedionem feribere literas ad fratrem, amp;nbsp;proinde orabat eum, ut priuf quam Néoburgum reuertcretut,uenirct ad fc,'apud quem inuenturus erat po ftridie paratas literas. Promifitauriga : amp;nbsp;fequentidiefummomanè, hoceft higefimo fexto die Martij, uenit ad holpitium Alphonfi ficut antea promife tat,utlitcras ab eo ad loannem fratrem acciperet. Refponfum eft aurigæ j Al phonfum elle in leefîo : amp;nbsp;quia praecedente notfte inlongum tempus protra xeratcompotationê,altûadhucdormire.Crediditauriga,amp;rogatusàdome fticis uttntra unâaut altera horâreuertéret,recepitfefalt;fturS.Sed hæc omnia inter ipfos ignorante auriga de copofito gcrcbant,ut iftiufmodi fraudib.auri gadiutius detinerctur Auguftæ,quo plus eflet fpatij parricidis ad fuû facinus magis impunêgpetrandû. Cu igit aurigafeeSdo redirct ad Âlphofiim,dilt;ftS cft,illû iâ efle.pfelt;ftû in Italiâ, nec potuifle Auguftæ literas fcribere:fed tn pro' mififlefe ex Oeniponte fcripturû.Itacç numerata aliqua pecuniola, dimiferSi Wrigam placatû,qui plané uerum efle credebat quod de Alphonfo fibi füerac

narratum. Ac ipfe quocp paulo poft cum fuo focio,qut pridie in eodem curriï cum Alphonfo uenerat Auguftam,rurfus Ncoburgum proficifcuntur. Circa horam eius diei duodccimam perueneruntin oppidulumßothmes,quodin medio ferèitinerc inter Auguftam 6C Neoburgum eftpofitum,ódabeftfergt; mè tribus milliaribus ab utrotj.Ibi praeter opinionem inuenerunt in diuerfo^-rio Alphonfum, qui adhuc erat in menfa, SC cum co afsidebant qui cum ipfo uenerant, fuus carnifex SC nuntius Auguftanus quern fecum adduccbat igna rum fuorum confiliorum:prgterea eius oppidi iacrificulus quidam,amp;^alij con uiuæ. Alphonlus ubi aurigâ cum focio uidit,non leuitcr fuit pcrturbatus:quo rum opera futurum ucrebatur,ut quodipfe iam in animo fuo patrarepropo* fueratjuelimpediretur, uel perturbaretur. fed compofito ad hilaritatemuul* tUjOrauit aurigam ut ipfe cum fodalitio menlæ afsidcrent.Quod principio il-li,quia multi erant,amp; domum properabant,facererecufâuerunt. cûmueroil* Alfihonfui ad le magis inftaret,tandem aflederunt omnes.Inter prandendum,nouo atcpin-audito commento,quod turn primum in mentem uenit,aurigam aggreditur. Ait ft bi præter opinionem oblatum effc negotium magni momenti, de quo fratrem loannem ex eoloco deberet facere certiorem.Sed quoniam prius cf Cent quacdam,quae ad hancrem pertinerentin eo loco perfcribenda,in quo il-lo die mancre conftituiflet, orauitualdeofficiofe aurigâ cum fuo focio,negra uarentur eodem die cum ipfis manere,0C quidem fuis iumptibus,utpoftridie peripfos uidelicet homines notos amp;nbsp;fideles ea qua: uellet fratri pofletnuntia re. Illi uero etfi libentius eodem die domum perueniftent, tarnen ut gratifica-rentur Alphonfo, qui anxie hoc poftulabat, amp;nbsp;permagni eius interelfe puta-bant,manere cum eo illo die uoluerunt. Poft prandium autem, ubi hoc inter cos fuit conftitutum,utrinque difceftiim eft. Auriga curauit quacdam fua: Al-phonfus cum fuo carnifice ad alia multo horribiliora negotia fe contulerunt. Seeurù adpar Confultabantinterferationemôt modumjquoinfratreinterficiendoutide-nadjM perpC' berent:amp; quia longo amp;nbsp;ufitato gladio non bene id fieri pofte uidebant, fecu-trrfzid«ez«pflt;t. ad hocfacinusperpetrandum accommodatam,inillo oppido emere con

ftituerut.Sed rurfus hicnouaadhibctur cautio.etenim ab artifice qui cas uen-debat,emere fecurim noluerunt, ne hac occafione in aliquam ipfi ucnircnt fu Ipicionem. fed cum forte fabrum quendam lignarium, fecuri ligna dolantem uidiftent,eum accedunt,0^ rogant utrum frcurim aliam habcret uænalem.fa-berillispropofuitaliquot, exquibus unam elegerunf,quam adfacinusquod inftituerant aptifsimam eftè iudicarunt. Deinde numerata pecunia fabro,qui poftca rem omnem prodidit, ipfi domum reuertuntur, in qua praeter hofpi-tem domefticum ôd nuntium Auguftanumjqui cum eis uenerat,neminem in uenerunt. Ibi fignificarunthofpiti e ueftigio fibi eftc aliquo proficifccndum, unde cito crant reuerfiiri: Sd quia nolebant fuos equos in eO itinere defatiga-re,iuflerunt ut noui,fed celercs Ä boni,ipfis pararentur. Vbi fuerunt parati c-quipConfcendit Alphonfus,confcendit carnifex: tertius etiam comitatur nun tius Auguftanus,ignarus rerum omniumtfed quia liberaliter illi foluebant, fe qucbatur quamuis a:gre,parricidas.

Interca temporis Alphonfus cum fuis,pofteaquam equos confccnderunt, intra pauculas horas peruenerunt ad pagum, qui uulgo dicitur V eldkirchen, prope ipfum oppidum Neoburgum fitum, ibic^ ilia nodepernodarunt.Se-quenti die,hoc eft x x f ii. Martij, antequàm portæ aperirentur peruenerunt Neoburgum.ôd cùm nondum plané diluxiftet,ac portæ oppidi iam paterent, defcenderût de equis,eoscp ad fepem alligatos, in cuftodia nunttj reliquerut. Ibi carnifex Alphonfi famulus, accepit ueftem ôd pileum nunttj, ut minus in oppido agnofccrctur: eoquemodo deformatus, ingreditur cumiuo domino in oppidum.Cwnifex praecedebat,parricida fequebatur.nam fic inter cos co uenerat,

conueneratjUt carnificis manu,qui alioqui d exterior erat,facinus perpetrate* tur; ipfe ucro parricida præfto adeiTet fuo carnifici, ut fi necefsitas aliqua po* ftularer,aut parum féliciter negotium fuccederet, opem ferret facinorofo ne* buloni. femper i tacp fequebatur Alphonfus parricida ueftigia famuli carnifi* cis.Ifto igitur modo deformatiingrediuntur oppidum, amp;nbsp;in ædesconciona* Pitrriciddcr toriSjinquibus loan.erathofpitio exceptus,perueniut.lbiprimum pulfatcar* carnifexingre nifcxjamp;interrogatfratrem concionatoris, quiianuam aperuit,ubinameHet diunturhojpi/ loan.Diazius, ad quem literas ab Alphonfo fe adferre prædicabat. refpondit •uuenis domefticus,qui anteaquocp probe nouerathûcfamulumôCAlphon ^uinjoannem quidem elTe adhuc in lecfïo. fed quid fibi uellet illa noua forma ueftitus,aut quid fignificaret ilia ueftis mutatiot'Carnifex autem ne ibi prodc tetijr,coegit afcendere iuuenem,ÓC loanni nütiare,feibi adeffe cumliteris fra* tris. Vbi hocintellexit loannes Diazius, exilqt cum magno impetu de letflo aiiidus agnofcendi quid fratur fignificaret. Ac prae nimia feftinatione nullas atcepit ueftes,præter leuem quandam penulam, qua fola tedus una cum pi* lco nodurno cgreditur cubiculum atcp hypocaufl:um,quod eregione cubicu

poficum eft,ingreditur,in quo uenientem famulum exciperet. Afcendit car iuuene,quem antea nominaui,dedudus: ad ianuam inferiorem, quæ gradus claudebat,manfit Alphonfus,ut ingreflum obferuaret, ne quis afcen* deret qui facinus impediret. Cum igitur in hoe ftatu elïent negotia,fan's ut ap Parebatperturbata propter præfentiam iuuenis qui celeritatem facinoris im* pediebat,miflus eftiuuenis adfontem,utindeadferret poculü aquéè.Digref-foigituradhuncmodumiuuene,carnifex,quifolus cum folo manferat, exhi* ^uitliteras fratris,quas ex Auguftamiflas dicebat ; cùm alioqui parricida im* probus illis effet proximus in gradibus. loannesaccepitliteras, amp;quoniam uixdum diluxerat,accefsit ad feneflram, ut eo lumine paulatim inclarefcentis ^iei facilius legeret,quod in literis continebatur.Sententia autem epiftolæ,ut pofteaamiciscompertum eft,qtrt earn legerût,taliserat,Dicebatfîbiefïe nun fiatum,cumprimùm Auguftamperueniffet,ipfum effeinmagno periculo: ac Sententid epî^ proinde fraterna pietate motum eum admonere uoluifïe, ut diligenter fibi ca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(^udfcri/

ueretab infidqs Maluendæ,Confefforis,amp; fimilium, qui omnes tanquamini A/pfco« mi ci Chrifti propter uerg religionis profefsionem,eius fanguincm modis om nibus profundere conarentur, Alia etiam quaedam in hanc fèntentiam frau* dulenta uerba fitflitiæ literæ continebant, T andern cùm intentus effet ledlio* ’^iltterarum loannes Diazius, carnifex qui à tergo ftabat, exeruit fecurim, quam hatff enus fub pallio tedlam occultauerat,eamcp in dextrum latus capi* tis circa tempora uiri fancQi, totam uf^ ad manubrium inferuit. Et quoniam

! nbsp;nbsp;nbsp;uno quafi momento fuerunt læfà ÔC plané deftrudîa omnia organa fenfuum

j nbsp;nbsp;nbsp;in cerebro,nullam edereuocem potuit ueré gloriofus hic martyr Chrifti.De*

» nbsp;nbsp;inde,ne corpus iam pené exanimatumfùafponte concideret,fuac^ ruina lire*

pituminædibusexcitaret,quaoccafioneinipfofacinore deprehenderentur parricidæ,carnifex,qui facinus pcrpetraratjUtra«^ manu prehendit corpus,ac hnmireclinatum,amp; fecurim in ipfo capite infertam, in medio hypocaufto re* fiquitipoftea ad fuum herum parricidam,paulatim gradus defcendit,qug qui dem omnia tanta celeritate amp;nbsp;filentio geftafunt,ut nullus interim uel interne nire,uclexaudirerem geftam potuerit.Claudius uero Senarcleus,iuuenis no bililoco apud Sabaudos ortus unà cumDiazio turn cubabat,at£p inletflo re* manferat’.finiflra tarnen nefeio qua fufpicione perculfus ftatim delecffo exilit, arrep tis ueftibus ingredi uoluit hypocauftum,ut quid ageret Diazius uide ret.egreffus igitur cubiculum, audit primùm calcaria parricidarum, quierant inipfis gradibus.'SC quoniam dubitabat utrùm afeenderent an uero defeende rentjclaufi t ianuam graduum, reëlà ingreditur hypocauftum, ut ibi ueftes

RER V M JN ECCLÈSIA GE S T A R V H tnducrct. Glim pn'mùm illud mgr efTus eft^Â: fp edïaculuni quo d m ca h umf r ê dmatum lacebat, uidit, lotus cohorruit, amp;nbsp;prac ftiipore cectderunt ueftcs de manibuSjUOxcp ipfa faucibus hefit interclufa.T andern ubi fe recolle^jt,acce{^ fit ad arnicum, quem humt proftratum uidebat, in cœlum conucriis oeulis, compltcatis manibus oranti fimiïem, pertenuts reftabat in eo uitalis rpirttu.'j ExituiJoM. qm' gj unam ferme horam durauit.Interim ipfe quando aliquam de Deo men ^‘^7’ nbsp;nbsp;tioncm audtebat,feintelligere tenui quodam oeulorum indicio praebebatfi-

gnificationem.Claudius uero mox conuocauit domefticos omnes,qin adfue runttriftifsimi ipediaculi atœ horrendi fadnoris ipedïatores. Ilh facintis perpétra rum inter uicinos diuulgarunt ea celcritate,ut rei geftæ effet per uniuer-fam plateam iam peruagata fama, priufquam parricidar effent egrefsi portam ciuitatis.PauIatim quoc^ res delata eft ad magiftratum oppidi ÔCad prxfeóö arcis,qut nomine illuftrtfsimi principis O ttonis Henrici Palatini locum 0^ gu bernationem tenet. Ifti quontam erant iitri honefttfsimi, nbsp;nbsp;in uera religionc

præclarè inftituti,fciebant(^Ioannem Diazium propter excellentem iiirtute atfp pietatem fuifle Chriftianifsimo principiOttonicharifsimom, finemora conftituerSt aliquot équités qui celeri equorum curfuparricidas infequeren-tur, Itaque poft ca^dem fatftam ufquc ad tempus quo équités infequuti funt facinorofos, uix femi horæ fpatium eft interpoli turn. Parricidac qui eos præ-cedebantjCiim audiretur horafeptima, iam erantin oppido ßothmes,ubircgt; litftis equis iam prorfus delaflatis, ftios quicrâtpulchrè habiti S^requicti/on feenderunt, in quibus celeri curlii Auguftam contenderunt.Iam uero équités Neoburgenfes,qui parricidas infcquebantnr,ubi Auguftâ pcrueniflent,ibi^ certó accepiffent multo antea ulterius effe progreffos, confultareinterfe cce-^quitef Neo/ peruntderedeundo,quiafeaffequi poffe pratcurrentes diffidebant: fed inter burgejes de re gQj cxtitit quidam cxceds attate minor,cui nomê erat Michaeli Herpffer,qui deundo conful pj.æreliquis ingentizelo permotus, dicit amicis qui fecum uenerant: Amici, uobis quidem fiita uidetur, integrum eritrediredomum :nam quodattinet adpraefens negotium, tantum mfcoiudicioucl unus folus praeftare poterit, quantum alipquimagna hominummultitudo.Egoiftam curamadmereci* pio,ac fantfte uobis promitto me in hocnegotio extrema omnia tentaturum, nec prius curfum intermiffurum,fi fup pctent uires fiC uita perftabit,quam par ricidas ipfosfuerim affecutus.Er cum hoeditfto denuo confcenditcquum,amp; facinorofos infequitur, Cucurrit toto illo die uique ad notftem,donee peruegt; Parricid^ere' nit ad oppidum quoddam quatuor milliaribus ab Oenipontefirum,quo inlo pert/. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co intellexit parricidas adeffe. Ibiiufsit accerfiri hoipitem,cuius in diuerforio

parricidas efl'eintellexerat. Hofpesadueniensnarrauitcos dormire,acman-daffefamiliæ, utantequam hora integra elaberetur, ipfos è fomno excitarcf. Michael admonuit hofpitem, homines effe facinorofos, qui tantum facinus perpetraffent,quantum à memoria hominum poft prim urn parricidium,nub lumextarct:mandauitautem hofpitifilentium»deinde uteosduasintégras horas dormirepermitterct. Ipfe uero linteis amp;nbsp;pannis obligauit pedes equo rum,ne forte ftrepitu foiearum in plateis excitarentur è fomno parricidæjma-gna^ celeritatead Oenipontem contendit, ubieos aliquot horis anteuertit* Cum primum ad ciuitatem peruenit,magiftratum admonuit, flagitium parri cidarum narrauit,amp; eius fidem atep auxilium, ne tantum facinus maneret im-punitum,implorauit.Magiftratus fuum auxilium amp;nbsp;diligentiam in hoc federe punicndopromifit.Admoncturprætcreahofpes in diuerforio,ubi diuerte re cogebantur,ut fi quando tales uiri ad feueniffent,non prius illos abire per-mitteret,quàm eos adeffe magiftratuifignificaffet.Paulo poft adueniuntpar-ricidae,eoscp iam aducnilîc mox indicauit hofpesu'bi turn aliquot armati cqui tes mittuntuqqui ædes obfedenint^ne qu4 facinoroft dabcrentur,alij pedites pilniftri

wfniftn' publt'd ædes ingrediuntur,ut parn'cidas comprehendcrcnt: qui cùm uidercntfe hoc modo circunuentos,incœperuntclamare cœlum amp;nbsp;terram, Comprehends tedsri omnia iàcra Qi. prophana, fenobiles effè uiros Cæiàreæ maieftatis lega tos, qui ad peragenda négocia grauifsima toticp Reipublicæ falutaria ab ipfo Imperatore mitterentur.Sed apud eos qui eorum parricidiumiam nouerant,

uanifsima efle quae dicerent omnia fciebant, nihil iftiufmodi falfi clamores amp;^conhda mendacia ualuerunt.Primùm itacp Alphonfum,quiuiribus mini-ftrorum non potuit relih:erc,comprehenderunt.Carnificem uerô,quiuiribus ô^audaciaualebatjamp;miniftris publicis audacifsimèobfiftebat,uixtandem poft longam pugnam,nec fine aliquot uulneribus comprehendere potuerût. ' Tandem ubi ad hunc modum parricide fuerunt in carcerem detrufi,Michael qui negotium perdiligenter curauerat, celeri curfu equorum fignificauit rem geftam Neoburgenfibus.Illi uicifsim illuftriisimo principi Ottoni Henrico Palatino,qui audita captiuitate parricidarû,difertè mandauit,ut in perfequen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^Utini

da ilia cauia in iudicio cotra parricidas,nullis fumptibus,nullis laboribus par-cerctur. Sunt igitur conftituti duo niri principes confiliartj præftantes, qui è Neoburgo,nomine principis Ottonis Oenipontem proficifeerentur: quorS alter nobih's Thomas Reduuiz, alter iuris utriuft^ Dodor, Gulielmus uoca-I’atur.ifti duo per celeres equos profeefti Oenipontem primo die Aprilis per Uenerunt, tanquam a(ftores,ut intenderent parricidtj crimen aduerfus canti-uos, Qi fecum attulerunt pileum nodiurnum Diaztj, fidlitias literas fratris, Qi lecurim fanguineiandifsimi martyris Diazif undiep refperfam, ut fi forte par deidæ inficiarentur fadum, certifsimis teftimonqs euincere poffent. Interim autem conceflum Alphonfo parricidæ fuit, ut feriberet literas ad Cardinales Tridentinum Qi Auguftanum, qui nihil omiferunt,ut à merito fupplicio par-deidasliberarent.

Secundo die Aprilis legati Neoburgenfes poftularunt ut fupplicium de parricidis fumeretur, ab qs qui Regis Ferdinand! nomine præfunt guberna-tioni Oenipontanæ.Hirefponderunt, non eiTe fuarum partium capitale fupplicium de quoquam fumere: fedmandaturos iudici Sunenburgenfi, utis aG ielTores fuos fine mora conuocaret, quorum authoritate iudicium eratinfti-luendum. Eodem die à prandio gubernatores Oenipontani curauerunt per nbsp;nbsp;nbsp;iuiicij.

^uos,quosilli fecretarios uocant, denuntiari parricidis aduentum Qi accuià-tionem legatorum Neoburgenfium. Audito nûtio Qi accu{âtione,apudiftos duos Secretarios uterque parricida fadum negauinfed minifter conftantius, Alphonfus uerô timidius,amp; mutatione coloris ac uultus fignificationem uul neratæ confcientiæclarèoftendebat.Supplcxtamenorauit,ne quidpraepro-peredefeftatuerent. Eodem die inter primam amp;fecundam horam pomeri-dianam,translatifunt parricidæ à publico illo loco fupremiiudicq.ubi primû fuerât collocati,ad euftodiam ciuitatis Oenipontanæ, quo iniudicio breuior fententia iperari pofte uidebatur.

Sequent! die,qui tertius eratAprilis, Legatipoftularuntutparricidæ tor- Parricidis pd/ tnentis fubqcerentur.ld uerô non folum non eft fadum,uerumetiam aduoca tronicr dduo ti nomine Regiminis funt parricidis defignat!,nobiles uiri Qi iurifconiulti, Vl. fichus Schmatzer, Qi Georgius Hipp, utriufque iuris dodores, Qi Michael Schenck,amp; Chriftophorus Grumperger.Reclamabant ad hoc fortiter legati,affirmantes net^humano iureneqp Diuino coceftiim efte,ut!n tanto tamcp tnanifefto fcelerepatronus reo concederetur.Sedhæcdeuorandafuitlega-tis iniur!a,qu! cauffim iuftitiæ ac ueritatis uolebant defendere,ne tantum fact nus maneret impunitum, adeo iudicum animos fregerant improborum ho-minum folicitationes.Conftituto igitur d!e,re! produd! funt in curiam oppi-dijubi legati Neoburgenfes eosaccufarunt:p!leum cum literis amp;fecuriexh!-

buei'unt Aduocati uero detrecflantes refpondere adlegatorum N co burgen fiuni accufationem,forum dech'narunt exceptione clericatus,petiiiei'untqj il los ti adi ludïcandos cius loci ordinario epifcopo ßrixienfi, qui eft idem Tri-dentinus, Çardinalis. Legati fedulô inftabant, petentes indicium fecundum morem eius prouinciç ficut par erat,quia nolebant earn difputationem ingre di de competenti foro ô^priuilegtjs clericorum,quibus aduocati extrahereil los nitebantur.

Indices per interlocutoriam pronuntiarunt, aduocatus cum parricidis de-bere de refponfione ad aceufationemlegatorum inter fe conftituere, eamç tertio inde die, hoc eft, x Aprilis, ad horam feptimam ante meridiem in iudi-cio exhibere.Et fine refp onder ent,fine minus,iudices nihilominus facere dc-bere quod iuris effet de more regionis. Eo die cùm rurfus in iudicium uentu eft,aduocati cœperut urgere exceptionem de clericatu,ôô tradendisreis ordi nario iudici. Legati contra urgebantfuperius didlam fententiam interlocuto riam. Indices itaep fecundo pronuntiarunt,reos ôd aduocatos citra ullam exce ptionem aut ulteriorem dilationem refpondere debere ad aceufationem lega torumifed alterum illis terminum defignarunt, diem, Aprilis xii^^ quanuis eo têpore non relponderent, debere tarnen fieri quod ius amp;nbsp;confuetudo pro uinciae poftularent.Iam uero x ii die,qui ultimus terminus ad refpondendum in iudicio fuerat conftitutus, non folum nihil aduin eft ab aduocatis reorum, fed ne Legatos quidem Neoburgenfes ad agendum iudices admiferunt,con tra id quod ipfi de iure ac moreregionis anteiudicauerant. Haec uidentes Le gati proteftati funt nifi in iudicio m ature amp;nbsp;or dine, ficut par erat, procederet, fe uellegrauiterdehac iniuria conquer! fuis principibus, non folum propter fumptus,qui permagni fiebant (nam impenfis ipforum iudices conuocaban-tur, amp;nbsp;dum iudicij caula aderant, fuftentabantur) fed etiam quod nulla fieret apud iftos parricidas maturainquifitio eorum confilioru,quae aduerfus Euan gelfi profeffbres Rome aut in alt)s locis capta effent. Audita proteftationeho r um,Regê£es illis refponderunt,indicé habere mandatû,ut poftridic,hoc eft, decimo tertio Aprilis,in iudicio progredcretur.Is autéiudex paulo poft eon-dixitlegatis horam fequentis die! duodecimam; ad quam in locum iudicq legati comparuerunt.adeo nullam occafioncm practermittebant,quanuis ludi-brio fe haberi à iudicibus uideret:qui puerorum more in ifta caufa pro fuo ar-bitrio ludebant.Hora igitur conftituta ader antlcgati:fed aduocati parricida-rum nec^p aderant,neep inueniri poterant : quos cum iudex làtis diu cxpedaG fet,iufsit tandem eos uoce præconis è curia uocari. cumcp nec fic uocati adeC-fent,iudex in caufa procedere uolebat.Ibi demum aducnerut aduocati, prt mum conquefti funt grauiter de uocatione per praeconem fada.deinde peti-ueruntlpatium felpondendi ufcp ad horam tertiarquod iudex illis permifif.In terim aduocati apud confilium regiminis egerunt, ut iudex hora demàm fex-fa rèlponfum daret:at(^,ut aiebat,ex mandato Regentum,legatos debere fus aceufationem contra parricidas in iudicio antèpropofitam, curare uertendä tnlinguam Latinam éc Hilpanicam:eo^ fa(fto,tum demu imponendum efle reis utrelponderent.quod aperte contrarium eratprimæ ôi^fteundæ interlo-cutoriæ fententiæ'.maximè autem fecundæ,quç difertè omnem ulteriorem di lationem amp;nbsp;exceptionem præciderat.Cûm itaeç legati uiderent tatfi indignis modis protrahi iudicium, aliam rurfus poftulationem exhibuerut in conlilio Regiminis,circa horam odlauam fequentis diei, qui Aprilis erat x iiuAn qua de ifta ludificatione iudicij,amp;iniuria quaefuis Principibus ói toti caufae fieref, grauifsime querebantur,

Leéla illa petitione legatorum,confilium Rcgiminis,hora inter nonam Si decimam eius diei,legatos in confilium admiferunt:atlt;ç illis prgfentibuslegc runt

funt feriptum Imperatoris, quod per ueredarios codem die fe accepifte affir-ntabantJllud autem datum erat in urbe imperiali Dinckelfpihcl,//// April.in Scriptum im' • quo mandabat Imperator,uttotumhuiusparricidfj iudiciumfufpenderetur; perdfortîpro*

dequo ipfe cum fratre Romanorum rege in præfentibus comitijs uolebat iu-dicare. Auditis igitur iftis literis, alter legatorum Neoburgum redijtjquianul lam fpem confequendæ iuftitiæ reliquam habebant.Palàm enim quidam pon tificiæ impietatis fe(ftatores,præcipuê autem Hifpani, in urbe Oeniponte di-cebant, parricidasfecifle quodiuftum eftet.nam qui hæreticuminterficiat, eumiamefle àPontilice abfolutum.Scripferuntinterca illuftrifsimiprincipes,Eleeftor Palatinus amp;nbsp;Otto Henricus,ad regentes Oenipontenfes,ut par-iieidæ fub cautione conftituerent in oppido Neoburgêfi,quo in loco perpe-tratum erat parricidium, aut certè permitterent, ut ipli illos iudicarent prout iure gentium deceret. At illi fine aliarefponfionc,fcriptum Imperatoris obie-cerunt. Communes deinde ftatus ProteftantiumRatisbonæter apud Impe-tatorem inftiterunt,ut permitteret ad fincm iftius iudicij, ficut cœptum erat, perueniri. Sed nullum ab eo refponfum acceperunt. Quæ omniaPapæ cum luis Cardinalibus accepta ferenda funt, qui ad defenfîonê ftiorum carnificû, totam iftam caulàm inftituerunt.quibus etiam debemus rciponfum datû gu-bernatoribus Neoburgenfibus Ingolftadq, ad libellum ftipplicem quem ipfi obtuleruntlmperatori,cum hofpes eorum effet Neoburgin'n quo reuerenter ab eo poftularunf, ut mandaret iudicibus in Oeniponte, ante quorum tribunal ifta caufa pendebat, ut indicium maturarent. Quibus nihil aliud refponfum fuit,quàm Imperatorem non habere poteftatem mandandi in ea regionc que ad fratrem regem Romanorum pertineret:apud quem,fi quid effet impe trandum,inftareoporteret, cùm alioquipaucisantediebusmandatum effet Saturn in urbe Dinckelfpihel,nomineImperatoris,defufpendendo iudicio,

In hoc igitur ftatu erant negotia parricidarum:cum quibus etiamfi eos Papa abfoluat,non poterit non agi pefsimè.Intereahabentfideles exemplum in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;me

Iftis duobus fratribus coram oculis propofitum, multis nominibus admiran-dum,plenum fraudis,crudclitatis,malitiæ,impietatis:rurfus plenum innocen hæ,manfuetudinis,gloriæ,grauitatis,conftantiæ,ueræreIigionis.Denicp to-tumexemplum taleeft, cuiuixfimileullumin hiftorijsmemoriæ proditum feperiri queat,præter exemplu primi fratris parricidæ Cain, qui propter ean-dem ueræ religionis profefsioncm,innocentifsimum fratrem Abelem ihtcrfc cit,ad quam imaginem hæc ipfa plenèfadîaatcp exculptauidetur.

Qiianquamueroparricida Alphonfus hoc tempore liberatusfueritjtamê paulo pôft diuino iudicio horrendas pœnas luit: nam Anno « 5 5- 2,in concilio Tridentino inuêtus eft feipfum fufpendiffe,id^ à collo fuæ mulç,ut lo.Man-lius diligens Phil.Melanchtonis ditftorum obferuator ædito libello prodidit.

QTephanus Polh'otus in oppido SaintDaubcruillcnatus uicino urbi Cait O debeck quæ eft in Neuftria armorica quam Normandiam uocant,reli(fto natali folo in Meldarum oppidum fe contulit. Eo in loco diu no defedit quin abhoftibus ueritatis Euangelicæacerrimèuexaretur, adeó ut difceflum ador nare amp;nbsp;parare, atcp urbe excedere cogeretur. Haud ita multo poft retfta inde contendit Feram,Tretenenfium oppidum, quod à Suefsionibus decern milbum interuallo abeft. ibi porro comprehenfus eft amp;nbsp;Lutetiam dedu(ftns,atcp in uincula conietftus : in quibus diumulfum^ afleruatus in magno fqualorc amp;nbsp;pædorc ueriàbatur. T andern quando in mentem Senatoribüs uenit, illius ampliisimæ Curiæ decretum fadum eft quo lingua ei amputaretur, uiuus^ cremaretur inaudito QC plane nono modo.farcina enim librorum illius hume P 3 ris

ris impofita eft,cum qua cxuftus fuit. Cum ueró è carccribus Cur/aefuprem38 ad fupplicium ducereturjantequam lingua præcifa effet, his ferêucrbis locu^ tus eft, Hei Deus bone,mundûftieadhucintenebris Sê denfifsima uentaris ignora tione iacetf Exiftimabat cnim uir plus, dum tetro carcere inclufus fo* lem huncno intuitus effet, Chriftum, uerum iuftitiæ folem homines uerbi fui cognitione illuminaffe.Hic Stephanus clarifsimus lefij Chrifti martyr, fuppli dum mortis atrocifsimæ patienter,placide ÔCfedatèpertulit Lutetig in platea Maubertina,anno circiterM.r,.vzr/.

PR-inceps quidam ualde fuperftitiofus (cuius nomen ob honeftam familiS 0^ eos qui uerbo Dniinipfius aula adhærentreticereuolo) facerdotêex-oculauit ob nullâ aliâ caufam, qua quod Milîàm dixerat facrificiû non elfe eo intellelt;ftu,quê maior pars facerdotû uellet defendere. Necp ftatim de co pce-nam fumpfit,fed diu eum in carcere uarrjs tormentis ucxauit.Et snte^ lpicugt; latori daretjdegradatus fuit, hoc eft,dignitas facerdotalis illi adëpta eft m iris ludificationib. ÔC crudelitate plus Barbarica (id qd* Qi fupra in loanne Huf* fo contigerat.) Orbê etiâ illi in capite raft runt, fale humedarunt, amp;afsiduis fricationibus contriuerunt,ut languis ad humerosproflueret. Similiteramp;dp gitos undos maximis dolorib.afïeccrunt,utfacri olei ne odor quidem rema* neret.Tandem conftans martyr poft quartum diem fpiritû Deo tradidit.Hgc exfecundo tomo Conuiualiumfermonum Ioannis Gafiij,

SAINTNIVETTS,extremum uitxj]gt;iritum Uferbißinta morte {no f fttdit Pariftis^anno eodem.

SI quis hifee noftris temporibus unquam extitit qui cultus diuiniprofana* tionemferuido animo deteftatus eft,amp; cuihæc uitainiucundafuit,ppter horrendam Ecclefig ruinam,qug fub crudelifsimo Papatus dominatu conipi citur: fi quis præterea præfenti par ataep uoluntate fe unquâ morti obtulit pro ■ tuenda Qi defendenda Dei gloriaris certè Saintinus Niuetus Meldenfis fuit* Cum enim xunilli infignes Martyres quorû hiftoria fupra defcripta eft, Mel* dis cobufti f uerc, quæfitus fe recepit aliquatifper cum uxore in eas regiones, inquibus publice Qi fumma libertate Euangelium annuntiatur. Animaduer* tens aut fe Mombeliardi inutilem eff'e Qi ecclefiæ tantû oneri: erat enim mem* bris pene omnib.captus ac debilisjconftituit ad certamenreuertira quo infti* tuto nullis neqj MiniftrorS eius loci, neqp uxoris fuæ admonitionibus abftra* hi potuit: imo uero uxori refpondebat, fe comodius Qi tutius illic agere, quä ob caufam ignaui Qi inertes redderent : breuiter rurfum fe periculis expofitu cupiebat.ltatp Meldarum in oppidum redrit,atcç in nundinis qug ibiad diem feftum S.Martini celebrantur, nonnullas exiguasmerces publico foro uæna* les expofuit. Hico agnitus fuit Qi in carcercm compaeftus : ipfius deniiç caufa fine mora Qi confeftim inftrutfta Qi confeda fuit, nihil enim opus erat inquifi tionibus aut teftium produtftionibus.Nam longe plura ipfeiponte confiteba KeUgt;o/to Mär' tur,quàm indices uel poftularent ucl audire cuperent. lam uero cum aliquod tyre digna. nbsp;nbsp;dotftring Chriftianæ caput proponeret,amp;indices ei dicerent his ucrbis,Vis

ne hoc tueri ac defendereffidêter refpondebat. Et nos Indices, audebitis per negate quod tarn aperte uerum eft Qi teftatumfQuac quidem refponfioinpri mis digna eft memorial accurata obferuatione.Enimuero tantum abeftut fibi gratiam fieri poftularet,ut etiam Meldis Qi Parifijs indices precibus obft* craretjUt tandem aliquam fuarum animarum rationcm haberent,amp;falutisfug curam fufciperêt,fecumcp perpenderent quantum fanguinis innoxtj iam cru delicer effudiffent gt;nbsp;quotidie bellutn fufeipiendo aduerfus lefum Chriftum ac

ClusEuangeltiim.Equidcm dubium non eft qui'n ei'uftnodf gram'fsimis exhor tationibus delicatæ Senatorum aures magnopere offenderentur, pracfertim uero M.PetriLiTeti,qui tune temporis Senatui Parifienfi prcfidcbat,qui tum Meldis Regis uice ius dicebat, confpicatus illius hominis conftantiam fuppli ribusuerbisorauitpræfidemjUteum Meldas nonremitteret adfupplicium, ne ut dicebat,uir tam peruicax ÔC obftinatus, loge deterior .y////illis pracdicflis tlarifsimis Martyribus,omnium ciuium fidem pergeretlabefacQareamp;corrû-perc,hoc eft,populum aedificare ueritatead iÿncerum Dei cultum informa re. Qtjocirca curauerunt indices ut præclarus ille Domini noftri lefu Chrifti martyr Lutetiæ PariGoru uitam pro dotflrina Euangelica redderet, anno fere /^z.qua in morte nullum crudelitatis ( quam acerrimi ueritatis hoftes quotidie aduerlüs feruos Dei excogiûc ÔC exercent)genus prgtermiflum eft.

Hifloria di Caiionico Kati/ponenfi cb Etungelij donrinum incttïceïAto ex Co nuinal, quxfl. loan, Gaßij,

Anonicus fuit Ratifponæ,non folum nobilis antiqua profapia, fed etiS V^moribus placidis,eruditionemulrijuga,maniuetudineinfîgnierga om* nes,fortitudine plufquarn herculea,præditus.Is grauatus ob Lutheranifmum inuidia, quem tarnen nondum adprobarat, nec uerbis nec fartis. Etfilegeret libellos pafsim édites fimmadiligentia, acnotaretpropria manuinfigniora Jlt;5ea,quæ legendo occurrebant,præcipuè aSt ea, quæ facerdotum uitia QC lu* ^unireprehendcbant afterifeo fignabat. Cœpit tandé abhorrere animus à ià cerdotum,præcipue Canonicorû moribus,quos aliqn data occafione,taxare folitus amaris uerbis propter inordinatâ uitam, quæ ipeculû lucidum uulgo rife dicebat.Nec etiam epifeopo fumrno parcebat, fi in illius mentionem inet aoilv, dormir diflet.Verùmpropterliberamillam repfehenfionem,quautebatur,àCanont emtaptu^i ciSjConfentiente Epifeopo uitqs non dicendis obtuto,in cateerem coniedfus cft.Clàm enim illius ædes notfîu ap eruerunt armati milites, pjum^ reprehen forem dormientem rapuerunt,abduxerunt^ filente nodf e, ne quis tumultus fieretin populo. Poft dies aliquot examinatores conftituti ex canonicis par* tim,partim epifcopalibus quos mittere uolebant ad captum uirum, quo illius fidem explorarent,aut fubdolis uerbis eum caperent,aut in naftam inefeatam ptopellerent.Præfcribunt articules ad fallendûaptifsimos, confingunt quae* dam fcelera,quibus aut terrere hominêadflicftum uolebant, autirritare ad re* fponfaincouenientia euomenda.Die conftituta fumrno mane coglomerant examinatores in unûlocum.Sumpto cibo amp;nbsp;potu adeunt hilari animo adlo* eum cuftodiæ.Extrahitur è carcere innocens, in mediû examfnatorû uintftus conftituitur. Epifcopalis doeftor primum ob dignitaris praeftantiam interro* gandi habet locum : Domine Canonice, inquit, Epifeopus reuerendifsimus nos ad te mifit, cui dolor ingens eft tua captiuitas cùm ob feneeftutem tuam^ tum ob ueterem amicitiam. Qiio rationem tuæ fideinobis fine omni trépida tione, exponas :Nouitenimtefedutftum peruerfadotfîrina,ab ecclefiaiam • olim catholica condemnata, Lutheri adprobas dodtrinam, qu^ nbsp;nbsp;fuperfti*

tionibus amp;haereticis cauillationibus totum ferè mundum dementauir, euer* titqj.Qyi femel ilium audit, autimpia illius feripta legit, feducitur, ab ecclefia Romana auellitur,facerdotum fit ofor, SC totius religionis Sgt;t ceremoniarum ccclefiafticarum contemptor. Etfi optime feiat, quod ifti homines nec reuo* centurblandis uerbisadfaniorem mentem, necminas ignem^curent,nec promiisionibus dirifsimismitigentur,quo imbibitam uenenofam doeftrinam recantent:Nihilominus nos ad te fua dignitas mifit,quem nondum pro mem broputrido habet, bonafpe du(ftus,te auditanoftra admonitionereuerfugt; rum, publicain in ecclefia pœnitenriamadurûiuxta ueterê confuetudinem»

quo reliqui facerdotes terrore pcrculfi, exemple tuo edodri^à feeftanf s iftis ab horreant,dolt;flrinam illorum deteftentur. Volumus itacj5-.te,fi fapis,reuocarc in uiam ueritatis, enores Lutheri manifeftos indicare ex feriptuns fandifsp morum patrum,ac Conciliorum.Ob id libéré tuam fidem nobis edilTere, me* dicinam tibi daturi fumus faluberrimam ôi. corporis amp;nbsp;animæjiberabimus^ te ab ifto careen's fœtore etiam craftina die,fi id hodie ab epifeopo impetrare d‘ffic*^fucrit.Adquæreiponditcanonicusalacriuultu,amp;impertcrritoanp tionereddit/i/ nio;Optimi,inquit3 uiri,carcerem tenebrofum, in quem innocens coniedus ’ fum,libenter fero,quum Iofeph,filtj lacobiinnocentiam SC caftam uitamper-» pendo,amp; aliorum piorum uirorum qui grauiora pafsi funt, exempla me con* folantur. Career enim eft paradifus fidelium,in quo Chrifti lux illuminât men teSjdifculsis errorum tenebris.Fidei autem meæ rationem cur pofeitisC an ne feitis me elle Chriftianum baptifmatis lacramento in ecclefiam fufccptumc' Verum ut ôô bac in re uobis morem geram, paucis accipite. Credo articulos fidei Chriftianæ à parentibus imbibitos, Zi. hi fatis mihi adfalutê confequen* dam, per quam fidem omnes Chriftiani faluati funt, acfaluantur. Quis enim hos articulos non crederet, aut aliud ftatueret tjs contrarium C Præterea neç hoc celare uos uolo,qui lànditate pharifaico more præcellitis uulgus in Chri ftianifmo,me elTe miferum fcortatorem,haberecp domi tria feorta bellula,ficu ti ZC uos habetis in ædibus ueftris: etfifeiam feortatores adultérés regnum Veritdt oiiunt deinonpolTeiruros.HoccpnegarenonpoteftiSjquiaidquotidic in temple pant. canitis.Ébrietatiftudeo,quemadmodum totalàcerdotq dignitas facit. Non ne amp;nbsp;epifeopus nofter,quotidie uino Rhetico inebsiatur, ac aliquando euogt; mit hefternum uillum, ac dormit ufcj ad meridiem C Bona etiam ecclefiaftica in canes,equosamp;hifl:riones profunde. Negate,fi audetis,uos non idem fire--nue facere C Non poffùm iatfîare meam pietatem, autextollere eleemofynas ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;datas,nullos unquam inuifi ægrotos, nullum unquam pictatis officium exhi-

buiperegrinis,raromiffâmlegi,quidin caulàfit, dominus, corduumferuta* tor nouit.Cantaui fine omni affeduin templo:magis propter lucrum, quum campanafonaret,quàm propter amorem autlaudem dei celebrandam,aduo laui.Hoc præterea fcio,fi uitam meam non emendauero, quod obnoxius fu-turus fim gehennæ.Si autem de dodrina qugftio eft,paucis enodabo.Defcri ptura fanda parum fentio,exemplum ueftrum fecutuSjhoc^ fcio,ac indicat, ctfi repugnetis, turpifsima omnium facerdotum uita, uerba in deum amp;nbsp;fan-dos blafphema,fi auro preciofior apud me fuilîètfcripturadiuina,uitam me-am iam olim,dudarefipifcentia,emendairem,eamœinftituifiemiuxtalegem dei. Nonne amp;nbsp;uos multis fceleribus obruti eftis C Âd hæc in omnibus uobi-fcumfentio articulis. Cur igiturinhorrendum Carcerem lumdetrufus C Vti-nam talis eflem,qualem me cenfetis tam in cognitione ueritatis diuinæ,quam • moribus inculpatis.Quid multisCPefsimû eftis genus hominum, fuperftitio-fifsimum,ad fallendum aptifsimum,iram dei nô eftugietis. Ego diuino uobis internitionem ac omne infortunium, hic ZC in future feculo .Scie etiam, tan-quam ungues meos,à conlânguineis meis, hanc iniuriam mihi à uobis irröga tam, fine mee merite ferro Zi igné inultam nonfore. Non potuerefilq huius feculi uel hifeere cotra hæc, licet amaris uerbis acerbitatem animi indicarent. Difceduntindignabundijdentibus frementes, quid^ adû fit Epifeopo Zi ca nonicis diligenter exponunt.Confultant qd dehomineifto,in quo nulla mor tis caufa,fit agendu. Nem aufifunt ilium pœna aliqua afficere ob innocently qua negate non poterât,oC ob conianguineorûillius terrore qui anfamuexa di ecclefiafticos tacite anime quçrebant.Tandê liberatur a Palatine,qui eum minacib.literis uix potuit obtinere.Poftquâ exêptus êuinculis fuit,fpreuit ca nonicatum.ne in maius periculum, propter inuidiam quorundam» fine cauia conceptam^

conccpt3,incidcfct,in pago paftore egit uigilantcm, famula, qua domi fouc* rat ad annos aliquot, ex qua dotatus liberis quatuor in uxorê ducfîa, reliquos VifrfewenJdfrf canonicos ad fimilem diligentiam in doccndo prouocans. Sic trudit dns per multas tribulationes etiam nOlentes SCrépugnâtes operarios in meflem fuâ, Perijlïet cum alqs publicis in fceleribus, fi nô uocatus per hoc medium à dno tuiHèt. Atep in ipfo opere dei bonus paftor, tertio uix anno elapfo uocatur ad æternâ uitam. Canonicis improbis fua morte relinquês gaudendi occafionê,

N. E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B y K GE N S l S HiJpinui-iBjamii profitnëîtt Euan^elij

HIcrurfùsad Hiipanos orationem noftramreuocat memoratudignum martyriû infignis uiri,cui Enzihas populari lingua, à quereufez cognomen erat. Huius frater Francifeus cognominis illius appellatione Græce red ,dita, Dryander didus eft,ô^ apud Germanos ob pietatem at^ eruditionem clarus extitit, de quo id obiter dicendfi eft.Qiiûinufitata lingua, hoc eft. Hi-fpanienfiChriftusloquicœpiffet,idnullo modo ferrepotuitauris Hifpanica» Bruxellis etenim in aula Brabantica quum Euangelij in Hifpanicam linguam uerfionem Carolo r Cæfari obtuliftet,in carcerem coniedus fuit, quumcp to tos X menfes in fummis anguftij's detentus fuifletjnee aliud q præfentc mor tem expedaret, tandê iniperato Dei beneficio inde ereptusfuit t die menfis Februari] anni M,D,xLr. odaua hora poft cœnâ offendit ianuas carceris apcr tas,qug eumadliberationem inuitabant: ipfeuero tantum tamep optatSDci beneficium am plexus,incolumis cuafir,atqjin Germania redijt, in qua quod reliquum uitae fuitjin cœtu fidelium cum fumma uirtute peregit: ipfius frater de quo nunc dicere inftituimus, ftudio non inferior, quû multis fuae nationis hominibus ea qua à Deo acceperat Euangelij lucepræluxifletac profuifîct, (in quorum num ero fuit loannes Diazius cuius hiftoriam ante cotexuimus) alio tandem à Dho euocatus fuit, nam ut ftultis parentum propinquorum ftudijsmorem gereret,Romæuifendæ gratia profedionem inftituit: quain mbeuir pius aliquandiu cum lummaanimi moleftia uixit : ac quemadmodS de Lor quum Sodomp habitaret,Scriptura dicinquotidic animam iuftam ini qua illorum fada,^ uidendo amp;nbsp;audiendo,excruciabar. Attamen queimmen faPatris æterni eft bonitas hominum iniquitaieinfinitis partibus maior, etia ineaurbeuoluit Dhshuncueritatisfuac teftem proponerc,quianteorapa-

trum,Romæ fub moenibus altis pulchram mortem oppeteret, ac ignis iplen-dore quo uiuus cocrcmatus eft,purpuratorum oculos perftringeret. Captus fiacp amp;nbsp;proditus à fuis Hifpanis,in ardifsimum carcerem coieeftus inclufusi^ eft, ac deinde in maximo amplifsimorum hominum conuentuinterrogatus, eum adelfent Cardinales qui turn Romg erant,ac tota cohors Pontificia intre pidc conftanter^ défendit puram Euangelij dodrinam:omnes etiam Roma nenfes impietates atque impofturas condemn:^uit. Itatp hac eius libertatc SC conftantia offenfi non Cardinales folùm, uerùm maxime ipfi Hifpàni ac qui fanguine coniundi erant,clamare omnes uno ore coeperunt,comburendum efte :plericp Cardinalium ut hominis conftantiam frangèrent, antec^ mortis fententia ferretur,hanc illi conditionem propofucrunt, ut Hilpanienfi more cainformam manticæ utrinqj pendentis c5ïîcitur,antica^ poftica parte cru cisrubræ fignum repræfentans:frequens in ufu eft in ludicijs inquifitionis Hi fpanicæ, quum aliquem ecclefiæ reconciliatum populo declarare uolunt : id cft,quum aliquem furciferi habitu multitudini exhibcre,atque exauôloratio* ne iudiciali perpetuæ infamiæ jradere uolunt. Ipfe uerô Anzinas nullam conditionem accipere uoluit,contcntus ea unica quam adeo nobilem illi Do minus turn proponebat:nempe utfanguincfuo teftatam redderet uerære» ligioni?

Ugionis docîlrinam.Eô tandem rcs deducfla eftïmpfjs aducrfariorum conati'* bus,ut optimus uir ac Chrifti feruus fidelifsimus, ïlluftn martyrio ac tcftimo* nio uitam finieritanno M,D,xLKLnon multô poft Diazïj mortem.

Vum Imperator Carolus in Germania bellum gcrerct contraProtc* V ftantes, atcp iam ferè uidor extitiflet, legatos luos Coloniam deftina* uit,ütHermannum Archiepifcopum iuxta Papx decretum officio depone* rent, Qi. in eins locum Adolphum comitem in Schauuenburg ordinarent. Is enim mutarat in quibufdam locis Papifticam religionem,atcp Martinißuee* ri opera ulus,Euangelij doeftrinam publicaratCum itat^ in Veritate cognita pergeret,officio motus eft.Hanc autem ignominiam pius Epifcopus placide fufeepit, atlt;5 priuatam uitam agere propofuit. paratus etiam iänguinem ob Chrifti gloriam und cum caducis illis bonis effundere.Sic tandem bona con* feientia in domino obdormiuit,uei um martyrem fefe declarando. Ioan. Slci* dan.lib.18.

runt,maximarum^ per Europam, præfertim nero Germaniam, GaUiam,aItaliam,perfecutionü,acfandorura

Ti^M apud Aruernosfèquentianno Dominus uerita tis fuæ teftimonia extare uoluit, quafi qui genus omnc hominum quantums indocile acdifperfum montibus altis componere uelit,ac radijs fuæ lucis illuftrare. Itatp loannem Brugerium natum in quodam Aruerniacpa* go, cui nomen eft Formal, donatum Euangelfj luce in hanc Martyrum arenam euocauit. Bis comprehenfus fuit iuflu atlt;^ authoritate ma^iftratus regi)',qui Monfer

ratipræcipuam habet Icdem, hoclôlo nomine quod Lutheranus haberetur. » Primoquidê eruperatècarccrecumquodam eiufdemaccuiâtionisreo,qui i •• pttgAcónfcien priormurum tranfilieratabftpullo corporisincommodo.Brugeriuspofte* tiAtnUdit. nbsp;nbsp;riot ilium lecutus, alter urn crus fregit,adeô ut cum fumma difficultatemanus

infequentium aduerïâriorum euaferit. At uero præter rupti cruris dolores,a* Iios longe grauiores mentis cruciatus lentiebat, quod uocationem tarn excel lentem ad fcrendum pro ueritate teftimonium à Domino oblatam refugiflet. ob id iaepenumero ingemifeebat Qiapud familiäres lamentabatur,Ièipfum ac cufans, ac iufte à Deo puniri Qi precium ob ignauiam ferre aiebat ; ied fi itcru Deus pro fua bonitate ad confelsionem landi fai nominis eum uocaret, ma* gnam concipiebat/pem, uæcordiam iftam prompta ac uoluntaria obedien* tia compenlandi.Id quodreiplaprobauit. nam paulopoft per eoldemiudi* ces Monferratifecundocaptus, atqueinuincula conieduspromptißimam atep

LIBER VIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

2195amplifstmam fuæfîdei confefsioncmedidit,6^tantaanfmialacrftatelo* fucus eft, ut ipfi indices ad eius uerba ftuperent ; plura cnim quàm uoluiflent autfperaflTent J audire cogebantur : exquo fan's intelligerelicet, dolores illos quos prius diximus, nec uanosnecHcfiosfuilTe. Compendiariaigitur cogni-tioncàludicibus condemnatus, curiam Parifienfem appellauit : ad quam co* mitantemulta fatellitum caterua nonmultôpôft dedudus eft.Quumuero in carcere eius Curiç aliquandiu fui(Tet,tandem excuffo capitalium caufàrum uolumine,Petrus Lifetus natione Aruernus,primus tum Curiae prçfès,quum intellexilîèt Brugeriurn elfe Aruernum ac conftanter tueri Euangelq dodri* nam, mirum didu quàm indigné tulerit patriam charam ea iam labcinficûco ado confelTu tholi feu clafsis quæfitoriæ,cuius ipfe dudor erat, cùm à fenten tia Brugeriurn dimouere non polTent, tandem condemnarunt ut uiuus lento igné uftularerur in urbe Iflbrenfi, quemadmodum plenius ex decreto aduer* . fus ipfum lato patcbit:quod quidem ad uerbum hic idco inferendS duximus, ne omnes intelligere poisint quanto conatu quantoep molimine nugas uerita ciDei opponantij qui fe primos rerum omnium putant,qui cgço animiimpé tuaegigantum more cum Deo bellarenon definunt.

Exemplum jLrefli excerlgt;:um ex archiuK ParlamcntiParifienlîi^terti» die Martij M.D.X LK lit

VIfo per Curiam procefTu fado per Bailliuum Monferran', aut eius locfi tcnentenijCÖ'tra loannem Brugiere captiuum in carcere Palattj,propter

Hafphemias St errores facramcntarios,eidem impofitos per coclufiones Pro furatûris generalis Regis: uifis omnibus ac confideratis adreparationem bh» iphemiarum hæreticarum,ôd fermonumfcandaloforum,atqueerrôtum con-tcariorumfandae fideicatholicæ, Sédodrinacecclefiae, didorum, prolato* fnm.amp;^fcriptorum per nominatum captiuum contra honorem Dei amp;nbsp;fandi Sacramenti altaris, matris^ noftræ fandae eedefiae, conftitutionum cius^ ne plané declaratum eft in proceflu contra ipfum fado:dida Curia ilium con demnauit, ôf condemnat ut uehatur plauftro à carcere urbis Iffbrenfis ufque âdmagnum forum amp;locum publicum eiufdcm urbis :ubi ponetur ac érigé* ïnrtrabs lignea ad quâipfe attolletur, SiC circa illamfietmagnus ignis in quo ar debit amp;nbsp;uretur totus uiuus : ôé ipfius libri cum quibus inuentus fuit, in fua pfaefentia proij cientur in eundem ignem, amp;nbsp;in eo ardebunt ôd comburentur. Beclarauit item ac déclarai prædida Curia, omnia amp;nbsp;fîngula bona didi ca* ptiui confîfcata elfe Régi. Præterea decernit, ut certi quidam rei fadi per di* éîum proceirum(quorum nomina ponentur in armamentarium caufarû eiuC» dem Curiç:SC dabuntur per excerpta Sgt;^ extrada regiftrorum eius)capiantur corpore ubiepinueniri poterunt in hoc Regno, enâinlocofacro(faluo quôd •■cdintegrabunturjfi fieri debeat)ôd ducentur captiui ad careerem Monferra* tgt;)Ut ubi ftent iurfaudianturep interrogentur per didum Bailliuum aut iu* locum tenentêfupercafibus quibus onerati crut per didum proceflum, pro ut ratio poftulat. Sed quia dida Curia débité fuit informata q, de die in diemiftamaledida ôiSdamnatafeda Lutherana ôéaliæ fimiles hærefès iam ^îiagnopere pullulant in Aruernia,ô(^maximéin urbelfTorcnfi,SCpluribus slijslocis 6c urbibus ,acpraefedura Monferran', occulté latenter cum magno dolore bonorum hominû habitantiS in ilia regionc,ut obuietur ne dida *cda peftifera,gladius infedionis amp;nbsp;contagionis, crefeat amp;nbsp;augmenter ma gis, ôc ne boni catholici fideles fint aut efie poisint infedi ôé corrupti per pu blicasaut fecretas fuafiones infelicium hacrcticorS:fed poflunt uiuere in pace amp;nbsp;rranquillitate,in uera unitate fidei catholicac ecclefig Vniuerfalis:ordinauit ordinal areftum publicandû ôéproclamandum taminurbelflqrenfî quàni

in alqs urbibus principalib. didæ regionis Aruerniæ, in quibus eft fedes Re* -gj'a mediate uel immediate ad ditîîam Curiam appellans, ad fonum tubæ Qi. ptoclamationem publicam peromnes plateas ; quo arefto dicflacuria prohi* buit amp;nbsp;prohiber exprefle Qi fab poena ignis omnibus habitantibus in regiO' nejloquijdicere,tenere,aijtproponerepublice3ucocculte,direlt;fieautindire^ (fîealiquas dodrinasautfermonesblafphemos,feditiofos contrahonorem DeijgloriofifsimæuirginiSjfuacbenedic^æ matris/antflorum^ac fan (flarum Paradifi,Sc contra noftram matrem ecclefiam SCfuam do(flrinâ:maximè con* tra fancfla Sacramenta eius, SCfpecialiter cotra fantflum iacramentum altaris, ÔCformamuiuendiquæ Temper fuit retenta ÔCobferuata per ueros fideles Qi catholicos Chriftianos.E cotiario iniungit omnibus fub eadem poena j loqui amp;nbsp;uiuere fecundum doctrinam noftræ matris ccclefiç,amp;f fecundum mandata

. Dei, Sc didîæ ecclefiæ catholicæ, non dando autfacflo aut ucrbo aliquam oC' cafionem fcandali autinfecflionis ueris fidclibus catholicis. Prohiber infuper retinere,legere, aut facere legere aliquos libros Gallice aut Latine, continen* tes docflrinas erroneas SC hæreticas,impreiïbs in Geneua autalijs urbibus fu* fpeClis.Âcnealiquipofsintefiefedu(fîi,autprætenderequôdperignorantia ipfi peccarintjOrdinauit Qi ordinär dicfîa Curia, quôd articuli, propofitiones, ceniarx facultatis Theologiæuniuerfitatis Parifienfis,approbati Qi confirma tiper edicflum Regis,lecflum ÔC publicatum in ditfla curia:quæ quidem cenfu ræfuntcontrariæinfelicibus peftiferisqp propofitionibus producfîisperLu* theranos Qi alios hæreticos eorum complices Qi adhærentes, publicabuntur per fingulas dies Dominicas in fuggefto omnium parochiarS, in dicflaregio* ne Aruerniæ,tam in dioecefi Clarimontis quam fan(fliFlori,a parochoautui cario earum parochiarumi SCexponentur populo in lingua uulgari, inmodo ut quifcp pofsitintelligere quod continetur in dicflis articulis didla: facultatis Theologiæ,fic authorifatis per Regem,ficut fupra dilt;flum eft. Etprohibet di óla Curia,fub poenis quib.ante,omnib.habitantib. in didla regionc,tam fum* mifte quam alte loqui,fuftinerc,aut difputare fiue publice ftue priuatim, con* tra ca quæ continentur in dicflis articulis,8C alrjs rebus iam diu obferuatis,prg dicatis ac publicatis in ecclefia catholica. Et iniungit dicfla Curia ædituis aut luminartjs dicflarumParochiarum fub poena decern pondo argenti,cum cor* poris punitione ad difcretioncm ditflæ Curiæ,ut folicitent effedualiter, qua* tenus publicatio dicflorum articulcïrum Qi propofitionûdicflæ facultatis fiat, cxponatur, Sc declareturin fuggefto dicflarum Parochiarum, fingulis dtôis diebus Dominicis.Et ftmiliter exhortatur dicflos Parochos SC Vicariosficfa cere: Sc ubi eflent contradicentes,négligentes, aut contemptores admonitio nis dicflæ Curiæ, iniungit eadem Curia dicflis aedituis Qi fingulis corum, fub poenis quibus fuprà,ùt?aciantinformationcm dchisperproximumludiccm Kegium,SC mittiinformationes ad dicflam Curiam,ut procedatur contra de* linqucntes SC culpabiles,pro ut oportebit. Admonet SC exhortatur epifeopu Clarimotis Qi fanlt;fli Fiori,eorum Vicarios Qi Officiales, ut ca fieri curent per dicflos Parochos aut Vicarios,0C cos cogant ad id.Ordinat ctiam Qi iniungft dicfla Curia ædituis, SC admonet dicflos Epifeopos, eorum Vicarios SC Om* Ciales, utfaciant fcribi catalogum in unaquaque Parochia omnium parochia lium qui funtin ætate ad recipiendum fancflum Sacramentum altaris die Pa* fchæ,8C notent eos qui non uencrintdicflo die: ÔC dent cas notationes Paro* chis ac Vicarijs quitenebunturmittereregiftros fuos adProcuratoremRe* gis proximæ iedis regiæ: cui dicfla Curia iniungit ut continuo fe informer Qi faciat proccdere contra notatos.Et hoc fub pœna fiifpcnfionis per annum re dituum ac officiorum pro prima culpa:priuationis ucro eorundem pro fecun da.Et fub fjfdem pcenis iniungit ludicibus regtjs dicflat rcgionis,ut informent

diligenter,uniuerfis nego tijs poftpofin's, cotra omnes qui funt fnfccQi à fetfla bIafphema,hæretica,Lutherana,àperturbatiua tranquillitatis ÔC quietis fub iedorum Régis : SC faciant ipfis fuum proceflum ufcp ad judicium definttiuu aut torturæ exclufiue. Et hoe faólo mittant dicllos captiuos in euftodiam di* tlïe Cung,amp; jpforum procefïus,ut procedatur,ncut oportebit per rationem: amp;nbsp;certiHccnt dcinceps fingnlis tribus menfibus diôæ Curiae,quid fecerint in ca materia fub pœnis quibus fuprà : amp;nbsp;infuper ne reputentur fautores aut re* ceptores hgreticorum,perturbatores pacis publicac,amp; pro talibus puniantur ca pœna qua æquum eft.Iniundlum etiam erit pracconio populo,amp; fonitu tii bæ omnibus habitantibusSCcommorantibusindilt;fïaregione,mittcreada* âuarium proximi iudicis Regif, intra tres dies poft publicationem huius of* dinationis,omnes libros quos apud fe habebunt, concernentes fidem amp;nbsp;do* (‘ïrinam catholicamdaeftos perhæreticos,amp;impreftbs Geneuæ, autinaliquf bus locis fufpecftis,fub pœna q? reputabuntur hæretici, punientur talipee* na quaiuftum eft. Et fub ijfdem pœnis iniuneftum omnibus fjs qui fcient ali* quos habere öiretinere di(ftoslibros,amp;nonapportaffe ad dicftSatftuariüin* tta didos dies poft publicationem huius ordinationis,eos reuelare didg pro pinquae fedi regiae, cuius officiarqs dida Curia iniungit ut procédant contra dclinquentcs,culpabiles,amp;inobedientes prohibitionibus,SCmiundionibus didæ Curiç,amp; ipfis faciant fuum proceflum extraordinarie,uflt;p ad indicium definitiuum exclufiuè,ut didum eft. Atc^ hoc fado remittant captiuos ad cu ftodiam didæ Curiae,cum dido procelfu,fequendo edidum Regis.Iniungit quot^ dida Curia omnibus habitantibus ÔC. commorantibus in didis regio* nibus, qui fciunt aut cognofcunt, aut quifciuerunt aut cognouerunt aliquos infedos à dida fed3,ut fignificent magiftratui,ac magis proximo iudici Regio,ut is inqutrat,amp;^ procedat cótra culpabiles,ut fuprà. Infuper iniungit Sub fiitutis Procuratoris generalis in fedibus Regtjs,refortientibus immediatein didam curiam,ut obtineant literas monitorias informa malefadorum,amp; iu* beant diuulgari fingulis diebus Dominicis in fuggefto ecclefiarnm parochia bum,quibus admonebuntur omnes quifciunt aut cognoueruntaliquosinfc dos hacpeftifera dodrina,ut ueniantad reuelationem uerfusParochum aut cius uicarium,in çræfentia ædituorum,aut unius eorum:quæ reuelatio fcribe tur Só fignabituf a dido Parocho aut Vicario,Stl didis gdituis aut uno eorum cui dida Curia iniungit fub pœnis quibus fuprà,ferre aut iubere perferri con dnuo ad officiarios proximae fedis Regiae, refortientis in didam curiam fine ’nedio,cui dida curia iniungit examinare per inquifitionem teftès qui uene* fint ad reuelationem:amp; procedere, ut fuprà, contra eos quos inuerint delin* quentes culpabiles fub pœnis fupradidis:omnibusaltjsnegoctjspoftpofii t’s.Atque utmandeturiftud præfens areftum exccutionifecundum formant fuam Sc tenorem,contra didum incarceratum, dida curia eum remifit amp;nbsp;re* mittït in ftatu quo eft apud Bailliuum aut fuum Locum tenentem.Fadum in Parlamento tertio die Martij Anni mgt;p.x l r //.SCftibtus fignatumj Malon

T) Rugerius itat^ remiflus fuit ad priorem iudicem,ut in urbe Iflbrenfi exe Areflttm cutionimadaretur areftum Scnatusquodmodorccitauimus.Matthaeus cutionimandi

Orrius autemDominicanus generalisapud Gallosinquifitorfidei,profef* fus iampridem ueritatis hoftis, ibi turn erat, quem non puduit in differto fo* ro eius urbis,quiritari ac uociferari utfibi quifep caucrct, fe^ muniret aduer-fus Lutheranorum,ut uocabat,fallacias.nam reipfa,inquit, quicquid affirmât illi,uerum eft,fed quodijdem negant,falfilsimum.Confentiunt quidem nobi fcum in eo quod credimus Deum efle omnipotentem,8^ ueracem ac Domi* numnoftrum lefum Chriftum efle Saluatorem mundi ; facram Scriptura per

Spfriturn fatiduni reuelatam effe: prætcrea in omnibus quæ noftrum Credo continct.id eft in fidei noftræ articulis, à nobis non difcrepant, fed hie, aiebat ille,latet uenenum, in negatiua fcilicet ipforum orationc. nam quum negant Deum efle in facro cruftulo:Purgatorium amp;nbsp;indulgentias fantfti patris noftri Papæ pro nihilo habent : adorationem atqj inuocationem Sancftorum dete-ftantur 5 aliases traditiones SC conftitutiones decretales per matrem noftram faneftam ecclefiiam faeftas ac confirmatas,reijciunt.inhiSjinquit,fanuntur,atlt;p hi praccipuiipforum funt errores. quocirca monitos uelim,ur ne uos ifti deci* piantpræcauere pofsitis. Sicautem pfeudoprophetailleOrrius populum . Iftbrenfem eft adhortatus: quemadmodum SC in aids locis, per quæ uagaba-» tur,facere confueuerat. Poftquam decretum iftud aduerfus Briigcrium pro* nunciatum fuiflet in auditorio Iftbrenfi per fuppracfeeftum Monterrati,qui fi* bihabebat comités, aduocatum, procuratorcm,SC alios adminiftros regios eiufdem præfecfturac : ne fuo etiam officio deeflet Orrius, omnia expertus eft, ut hunc à uera confefsioneabduceret, inculcans præcipuè articulum fa* cramenti altaris. Qiium autem alsidue inftarct ut ei perfuaderct, panis ac uini ftibftantiam tenues euanefeerein auras, cuius in locum fuccederetfubftantia corporis amp;nbsp;fanguinisChrifti,cadem longitudinis 6C latitudinis quantitate, qua in cruce pependit : Brugerius ei ad id relpondit. Si nudis SC detratfti? fubftantia qualitatibus nutriri corpora noftra poftent,captioia profetSo ora* tionis tuje eiTet probabilitas: fed cum id fteri non poisit, quænam dabitur in* terfignum SC rem fignatam conuenientiaCquæ quidem infacramentis omni* no defideratur,nifi uelimus fingere nefcio quod phantafma aut idolum,a quo uehementer meus abborret animus.excepit Orrius, Si negas corpus Domi* ni noftri efte in facro cruftulo,pofteaquam facrificus facramentalia uerba pro nuntiauitraio mehercule te potentiam Dei negate,qui quod uult, efficcre po teft.Non nego,inquit ille,Dei potentiam: neep enim iam difputamus, pofsit ^ne Deus id efficere necne, fed qd ille in fanda Cœna fecerit,atcp à nobis fie* ri uelit. Orrius autem huic finem difputationiimponere cupiêsiHem, inquif, Or»II« cldttC' qnin ita Parifijs cum elfes Pracfidiloquebaris Cnec fané, inquit Bruger fecus fîi:xofuilt;in uc' Præfidi fum locutus.Tum magifter nofter Orrius capite inter utrum«^ hume nun, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum(qui eius erat geftus) contrado, hominem dimifit. ac quibufdam fibifa*

miliaribus(quihuius reilocuples dederuntteftimonium) magna mifero ho* mini iniuriam fieri,feep ob id non mediocriter dolere aiebat,quia ipfius de là* cramento opinio fibi non omnino mala uideretur. Hie quidam familiarium, Ecquid igitur,Orri,lubfcripfifti lententiac aduerfus ipfum perlatæ,ô6 confen* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fifti,qui debueras hæc declarafle Senatui,nec eius perpeti executionê f Quid

facerem.^inquit Orrius,non pofsim ullum remedium afferre:dabo quidê ope ram,quoad potero,ut fententiae rigor mitigetur,ne ignem fentiat. Attamê ne id etiam impetrare potuit ab Officiartjs regqs,qui negabant fe quicquam prae ter fummae Curiae fententiam faduros, ne forte poftea iurc reprehenderent. Ad hæcueneruntin cuftodie auditorium facrifici,exhortandi Brugerium at* que in fuam opinionem pertrahendi gratia.attulerant enim fecum longS cru* cem,cui quoddam fimulachrum affixum crat,quam crucem reuerendi Patres populo uidendam exhibent magno illo die Vcneris,quem uoeât, ut tota fpc datorum multitudo aedamet Mifericordiam:hanc,inquam,ifti,Brugerio ob oculos ponentes:Tu,inquiunt,qui lefu Chrifti nomen adeo prædicas,at(p in co folo fiduciam tuam locatam profiteris : nunc id reipfa ut oftendas necelfe eftiNonne igitur proftratus hac ueram ac dignam crucem adorare uis,in qua ille communi noftrum nomine pependit cBrugerius eos obliqué intuitus,9C moto nonnihil capite excepithis uerbis : O miferi mortales ,haudquaquam adorooperamanuum hominis :«erum Deum aePatremadoro inlpirituSC

LIBER VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»Sj

ueritate. VrgcbSt etiam aduerfarij ut Manam Virginem inuocaret: in quibus erat quidam fatelles,dicens ipfum Virginem,quæ aduocata elTet miferis pec.« catoribuSjhabere defpicatui, atlt;^ innullo honore. Obfecro, inquitille, ut me finatis, dum parumper antequä moriar cogitationes mcas ad Deum erigam: contcntusfum unicoaduocatoquià Deopropeccatoribus conftitutus eft. in qup Virgincminime dedecoro,quod fieret, fi tamfcelerato facrilegto con fentirem, quod à me comitti uultis priuando charum ipfius filium officio ad- » uocati,atœ ad cam tanquam rem furtiuam deferendo. quod ipfa ne defiderat quidem.Quod fi uos mihi concèditis ut ad populum dicam, quæ in iacris lite ris didici, tum facile intelligetis quantæ fit apud mefandla uirgo exiftimatio* nis.fed nequaquam licuit per adminiftros regios,qui inftabät,ut in manus fu*

, meret exiguam quandam crucem: inclamauit ille uero, Non hæc mihilignea crux ferenda eft,fedlongéaliam amp;nbsp;grauiorêmox in toto corpore, Deifultus ope,fuft:incbo.Qyodä itacp die fabbathi frequenti tum in ea urbe mercatu,du quot;Brugerij tnar' éfus fuit ad locn fupphcrj,ubi patibulu extrudtö erat, é quo ferrca defuper ca.» tyrium. tena,qua penfilis teneret, per duarû trochlearum orbiculos traieda depende banduo^ fub patibulo non ita alti flabant ftipites, fupra quos afler ardlus cla uis affixus erat,circum circa fafces cum ftramine pofiti, quibus exurendus erat ßrugeriusrqui quidem hoc triiliapparatu adeo non perculfus fuit, utipfe ani tnum addiderit carnifici,qui cecidit dum ipfum iam catenæ alligandû,in affe-» rem locaret.Brugerius autem porredla ei manu,Bono animo fis,inquit o ma* gifler Ponchete,læfifli ne te quicquamcDeinde media fut corporis parte ca* tenaltgatus,manibus amp;nbsp;pedibus uincflis,oculos in coelum fuflulit, dices:Sup plico tibi Pater cœleflis per Filium tuu, ut meuirtute fpiritus tui fuflentes at* que côfirmes.quô fie opus quod in me cœpifli, perficiatur ad gloria tuam fiC otilitatem Ecclefiæ. Poflquâ precatus effet pro inimicis fuis animamcp fuam Deo commendafïètjfponte fe ad igné quem à tergo habebat, uertit, carnifex Uero aflerem depulit, quo fiebat ut pendulus in acre SC media flamma uflula-tetur homo, nec fe mouens, nec uociferans quicquam, donee demiflb capite placide expirauit.Tum in populo peripeéla hac conflantia,SCuirtutc admira bili,fngentes amp;nbsp;uarij clamores editi funnaltj miraculum dtuinu effe dicebant, alq gratias Deo agebant,qj fuaætate martyrem extrerao fupph'cio affici uidif* fent.Hoc tumultu populari exorto, adminiflrtregtj 5C Orrius ipfe metu per* territi,non fecus ac fi iam certa mors impenderet, fuga fibi qui^ confulere $ ad hofpitia reuerti fatius effe iudicarunt : reéla^ Monferratû contenderunt, quod oppidû ab Ifforenfi fex milliaribus diftat.Carnifex cum uidiffet cgteros aufugiffe,hominem femiuflum reliquitParochus autem Ifforenfis, qui adfue tat Brugerio ad fupplicium eunti,quanuis infignis haberetur hypocrita,roga tus tarnen à quodam,quid de eo fentiret: palam multisqp audientibus dixitifa 5tit Dominus ut in fide Brugerq moriar.Hæc ex Criipino.

loAnnes Pridmem Plefîor Saxonia pius 24, .Aprilia ^nno » 5 4.7* ad ^Ibim captui.

CVm Elcdlor Saxoniæ omnem fuam ditioneih (quam dux Maùritius ad gt;nbsp;emeratjdum in Sueuia cum exercitu erat)recepifret,0^ tandem ab Impc

tatoreCaroload Albim24Apriliseffetcaptus,nequaquam eoperducitpo* nbsp;nbsp;■ r

terat, ut quicquid Cæfar aut Concilium in Religione flatuerent approbaref, €a enim fide Chrifli gratiam amplexus erat ut potius quiduis pati,quam ab ea auelli cuperet.Quo faélum ut per quinqp annos uxore,h'beris,0^ omnibus bo Uis fpoliatus à Cgfare hinc inde captiuus fecum duceret. Hac eius conflantia

aduerfarrj admirabantur QC commendabannTandem tn Anno jyj2.Dei be ueficio ad fuos rediens in uerac religionis confefsione uitam hanc cum morte commutauitjUtperpetuo cum Chriflo effet.Io.Sleid.lib.ij. .

COnftantia Florentrj Venoti,patna Curgtuotenfis propcSedanam in Bna, perdjgna eft, quac memoriae fempitemæ commendetur, Eaenim in Chrifto profîtendo ÔC confitendo ita infignis fuit ut inimiciisimis atcp infc ftifsimis ueritati hominibus,fummam admirationcm attulerit.nullum cil tor* lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mentigenus,quodipfe non fueritperpefTuSjipatio quatuor annorumSC no*

uem dierum,quibus Lutetiæ in carcere habitus eft.Inter autem caetera carce* ris tormenta,hoc unum paflus eft fingularc,inclufus quodam in loco, ubi cir* citer feptem hebdomadas ita coUocatus fuit,ut nec iacere, nec ftare potucrit. Cdligd nippo Huiufmodi tormentum, magiftri tortores appellant Caligam aut ocream ad cr^ftcd tome- ticólar Hippocratis,eô quod ftgura eft infima in parte acutiore, fuprà ucro la* tilocMincdr/ tforeatq^ampliore,inftareiusinftrumenti,quopharmacopolaeuinnmaroma cere Pdrijieji. conficiunt. Italt;^ ijdem carnifices rctulcrût, nullum reum ÔC criminofum hominem fuifte,qui id tormentû ultra quindecim dies perferre potucrit,quin aut de uita periclitatus fuerit,aut infania correptus ac mente alienatus. porro • nbsp;nbsp;confilium inimicoru crat,in primis^ Petri Lifeti, turn præfidis, qui fummam

eiusuiriconftantiâiniquifsimo animoferebat,ut euminmaximisacerbifsi* mis^languorib.atcp dolorib.diutifsimètenerent,uthoc modo eius animum infringerent aut eû intra carceris parietes uita priuarenf,ne fuauifsimus odor mortis eius publiée fufceptg,fru(ftus^ ad aliorum acdificationem perueniref. Sed is fingulari Dei uirtute munitus ac feptus omnibus eorum confiltjs ac co natibus conftantifsimè iemper reftitit,ita Ut cùm aliquando effet in ipfa curia, ea camera,quæ ardens ab illis eft conftituta appellata, uerba fua ad Life* turn at(^ ad alios quofdâ dirigens,dixerit,eos quidê id agerc, ut diutumis tor mentis atep cruciatibus uirtutem fpiritus in eo débilitent, aut moriipfum co* rîorentiutpU' gant in carcererfed operam perdere. nam fe earn à Deo gratiâiperare,utaf® llicintori nbsp;nbsp;ad finem perfeucret,eius^ laneftifsimum nomen in fua morte, omni laude œ

gloria celebret.Non multô pôft optimis eius optatis Deus pro fuabenignita te reipondit,tempus^ ad earn confefsionê, quam optabat,per accommoda-tum ei dédit, ut homines huius mundi omniû maxime gloriofi,intelligerent, cam uim efleueritatis,cui cedant oportet omnia hominum confilia, quorum quidem magnitudinem per infirma atlt;^ ftulta huius mudi Deus eucrtit.Quo dam igitur die, quo pompa folennis à R^eHeinrico indida fuit, aliquanto poft eius in urbem Parifienfem introitû, Rorentius Vinotus, eu alqs quibuL dam captiuus propter uerbum Dei, cùm more ipforû,degraduilloiâcerdota limotus,ôd capitis dânatusfuiflef,produ(ftus eft,utuilt;ftimaDeoofferretur. At(p ut eum maiore dedecore aut timoré afficerent,fpe(ftatorem cgterorum, qui eo die martyrio diuerfis inlocis urbis crant defun(fturi,conftituerunt.Ro rentius autem quum lingua præcifa loqui no poflet,fignis tarnen,oculis in cœlum ereeftis, altjsqp omnibus quibus poterat rationibus, caeterorS animos cxcitabat.ipfeetiam cùm in illis admirabilem Dei gratiam uiderct,magnopc Tlorentiuipo- confirmabatur.Istandempoftremusfupplicioaffedluseft,cùm maximis ftrentM(îippU corporis laborib.ac dolorib.afflidus amp;nbsp;cofetftus effet,uiuuscp in platea Mal* ciodffehut. berti fuit uftulatus tertia poft meridiem hora,nono die lultf, anno m.d.xlis, LEONAKDTS G ALI M^K D ^Lutetia eodem 4«*

L'Eonardus Galimardus,Vcndomtj natus, comprehenfus eft Chcr{j,pro* ^peBlaiäjcircitcrA^r.dicmjMaq^annoM.D.xi/A.IndcLutetiamdedudlus, amp;nbsp;in carcerem coiedlus fuit.Edita deinde fidei confeisione,in qua purâ Euan geltj dodlrinam intégré acfideliter défendit, ab ea curia eft condemnatus, ut ufîtato fupplificio ameeretur uiuus^ cremaretur,quam quidem pcenam fum ma

ma uirtute conftantia^ Riftinuit, codem die, quo Florentius Venotus, cuius iupra mentio facîla eft,anno m,d. xlix,

EOdern anno Anna Äudeberta, Aurcliæ nata,SC Petri Genefti apotheca-rij uidua, in ipfo itinere, cum Geneuam ad ecdefiam Dei fe conferret, in oppidulo Caftro renardo nominato, capta eft unà cumStephano Peloqui* HOjteftelefu Chrifti fidelifsimo; cuius mentio pofteafiet. Cum bis autem alff quidem comprehenfi fuerunt,qui metu hominö dodîrinâ Euangelij confite-' ti non funt aufi.E Caftro Renardo Lutetia abducta fuinibi^ à iuprema curia damnata, ut in ciuitate fua Aurelia: uiua igni cremaretur. Qua in urbem cum ucnifiet die Sabbathi, xxt'iii. Septembris, pridie eius diei qui facer Michaeli colitur,non multo poft hora fecunda pomeridianafupplicio affetfta eft» Cum e carcere egrediens,ad locum fupplicij,Martroium appellatum, duceretur,ftj necj;,utfierifolethuiufmodi hominibus uinciretur, quadam cum gratulatio* ne0^lætitia ita loquuta dicitiQuam pulchra hgczona,quafponfus meus mi* bi dat : dies erat Sabbathi quum primis meis nuptrjs delponfata fui, fecundis uero his nuptt)smeis,eodcm Sabbathi die, lefu Chrifto fponfo meo nubam» Cùmaûtaddu(ftumuidifletplauftrum,quo deportanda erat amp;nbsp;quo lutum ex pörtari folet,animo læto,hilari^ uultuita aitiEft'ne iftud quo mihi eft cofeen dendumfatc^ haccdicens ,illud alacriter confeendit: eximiamcp conftantiam 3cuirtutem toemina amp;nbsp;uidua uflt;^infinemitaretinuit,ut Aurelianenfis popu lus qui cam uidcfct, fumma admiratione afficeret : fideles uero Dcum^ me-tuentes confirmarentur eiusmorte, quapræclarè eftdefunda eodemanno m,d,xlix»

PAulopoft triumphalem Henrici Galliarum régis in urbem Parifieniem ingreflum,ut diximusquum deFlorentio agcremus, in eorunumero qui iandudum carcere inclufi adferuabantur,crat quidam Sartor ueftiarius; cuius eonditio quanuis hominibus obfeura propter inopiam fuerit, adeo ut nomc ’ ipfius quafifilentio obliteratS fuerit,Deus tn in id tempus hune adferuare uo luitjUt Henrico regi fend cum fuis fatrapis triumphanti ueritatê amp;nbsp;iudicia fua (quod quidê uix ulliantea contigerat)coram intrépide annunciaret. is quum in plateailia ampla quæ fandi Antoni) dicitur,non procul à re^ia domo quae 31udis equeftribus nomen habet,paruas xdiculas inhabitaret,a Suppraetoria no feu domus regig Supprgfedo captus eft,quod opificium exerceret eo die qui in Papatu feff us obferuatur.Priufquâ aût duceretur in carcerem, Supprae fedus ex eo qugfiuit,quac res eum ad opus faciendum impuliflet,an no feiret cum diem efle in quo laborare non liceret.Cui ille refpondit,fe uitac fua: tuen daecauiâlaborareinecj alium diem feintelligere praeter Dominicum, in quo arte opera^ necelTaria utinon poftet. Turn Suppræfedus à Sartore multa agt; liaquæfiuit,ad qug ille ita reipondit,ut in carcerem ab eo ftatim dudus fuerit» Suppræfedus deinde ciirn in carcerem ilium cóieciftet,ad regiâ accefsit: ateg nt boni ferui miniftri^ officio fungi uideretur, quibufdam è primoribus aulæ fignificauitfequendam Lutheranum nadum efte,quem quum diefefto labo rantem comprehendiftet,atlt;ç ab eo multa quæfiuiftet, fe tuliftehuiufmodire fponia,quibus nulla ab homine ullo peiora fieri poftent.Id autem cùm poftea Sdriior regem ad Regem delatum effet, poftulantibus quibufdam proceribus ab eo eft ac* ipfumalloqui' cerfitus,ac coram addudus,utilium loquentem audiret.Qui quidcm nobilû tur, bus,alijs^adminiftris è cubiculo rcmotis, paucisque primartjs uirisrelidis, bunc Sartorem interrogari uoluit per Petrum Caftellanum turn Matifeonen fem Epifeopum, qui inter omnes aulicos ad earn difquifitiqnem atep interro-' gationemingenio QC dodrina maxime aptus effe uideb^r.Sartor autem eo

cùmucniflret,Regihonorê,qucm prtncîpi fuo debebat,habuit,gradas agens Deo pro fummq honore ab eo fibi tributo,quód co ram rato Principe ad te-* ftihcandam fidcm fuam produc^lus effet. Cùm nero Caftellanus multacxeo quacfiuiffet de maximis ac graaifsimis Chriftianæ religionis capitibus: file fine ullaanimi confternatione atcp titubationeita commode aptecçrefpon-dit,ut pura,fîmplex,fyncera^ dodlrina pofiulare uidebatur.etfi uero Caftellanus ac caeteri aulæ proceres, ut cum terrerent, omnibus probris contumelies^ infedlabanturnlle tarnen à fumma illa conftantia Qi. animi magnitudinc nunqua dcduci potuit,nelt;p ullis propofitis minis, tcrroribus periculis^ im* pediri, quo minus pietatis docftrinam quam amplexus erat, libere confitere* tur. Quae quidem res fummam admirationem rjs qui aderant attulit, cùm ui-derent hominem inopem tanta libertate 6C conftantia,ad ca quac quaereban-tur coram Rege relpondentem. Sed egregius Epifcopus, aulici^ proceres, cùm uiderent obftupefaöum Regem,ut omnem melioris cognitionis cogi-tationcm difcutcrent, dixerüt eum hominem nihili in opinione obfirmatum ad iudicem^ remittendum,ut pœna mérita afficeretur.Nc itaiç diutius Hen rid aures detiner^t,mandatum eft Suppracfcdo, ut in caula illius informarc-tur:id quod ilico faélum eft.Paucis enim póft diebus, ut uiuus cremaretiir, 4 Pracfeifto aulæ regiæ damnatus eft.Nullu antca coram Rege audiuimus pro* ditjfle,qui Chriftum eius^ Euangelium ita cofeffus fuerit, ut hic Sartor co in conuentuaulicorum acproccrumrefpondit. Acncaliqua dc tarn cxcellentf hominis conftantia exiftimatio in animo Regis remancrct,plcrim ex illa Car dinalium amp;Epifcoporum caterua aiebant, huiuimodihominesLutbcranos nilnififumos ore euomere,qui propius igniadmoti ftatim euanefcunt. Itatp Rex fpecftator fupplictj crudelifsimi (quod poftea de Sartorc fumptS eft ante uaftam D. Virginis ædem)effè uoluit, ut uidcret num hic confeflionem il-lam dolt;ftrinæ,atqî adeo illam animi conftantiam ad extremum uitæ ipiritum retineret.lta uero auxit Dominus amp;nbsp;robur ac uires huic fuo Martyrigt;ut in me dia flamma immotus confpiceretur.quo quidem fpetftaculo Rex «ehemen-tius quam ante ohftupefadus dicitur»

NVllum hodie angulum tcrrarum quantumuis rcmotifsimarum Dominus fuæ bonitatis ac mifericordiæ teftimonif s expertem relinquit,dum ubiq^ gentium fideles ad caufæ fuæ defenfionemproducit tcftes,quibusôi Ignorantes erudiri, ÔC qui cognitione coelefti donati funt confirmari, denitp omnis homo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;atcp inexcufabilis cfte pofsitjquicücp ueritati quoquo

modo refiftit.Änno m,d.xlix. orta quadam apud Hannonienfcs pcrlccutio-nc,intcr alios capti atC]p in carccrem inclufifuerunt quidam M. Nicolaus na-- tione Gallus, eiufdem^ coiuxBarbara: Auguftinus Tonfor QC Mariona eius uxor,nati in pago quodam non procul à Bcrgis Hannoniæ.qui poftquä Gc neuæ aliquandiu commorati eflènt,unà fc in Gcrmaniam reccpcruntjillac in Angliam tendentes. Cum in Hannoniam p erucniftent, Auguftinus roga-uit Nicolaum,qui erat non indocftus, ut pufillum gregem urbis Bcrgenfis in uiferct,quæque fpiritus Dei in fe dona habebat,cum fratribus bcneuole com municaret.qui quidétam æquæ petitionilibês afîènfit, cùm præfertimhacra tione regnum Filq Dei prOpagari non ignoraret. Ingrefsi urbcmbcnignèà fi-atribusexcepti fuere,quinon mediocrcm acceperunt confolationcm ex ptjs iftius hominis admonitionibus.Ibicp cùm diebus aliquot mâfificnt,Tor* nacum profeefti iunt perfequentes iter Anglicum: fed in ipfb inhere Augufti nus cû uxore fua agniti fuerût atcç è «çftigio ad Praefetftû urbis delati, qilloa ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infecutus,

«ttfccutiïSjCSquatuör millianbusTornacó abcfTent omnes ccpi't, præter Au* guft{num,qui tum nefcio quo modo manus iftorum euafit,de quo poftca di* cemus.Satellites autcm quum nufquam tfte appareret, M.Nicolaum cum du nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it*.*'

abus mulieribus rcduxerunt, qui à Praefecîlo contumelias in uta pafsi funt.In* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c^ptßs.

terdum quando menfæaccumbêdum erat, M.NicolausDco gratias agcbat, utfiddibusmons eft, Præfedus illi conuitia multafacicns,uartjs^ ïuramen* tJs inDeum blafphemus di'xit: Videamus nQc,improbehaercncejanteDeus tuus de manu mea en'piet. Nicolaus modeftè admodum circijjondit : Quid, quæfOjin te commifit Chriftus, quôd eum tuis blaiphemtjsin frufta quodam modo fecesf'definc,quçfo,maledicere:aut fi tanto fui oreageris in filium Dci, ipfiuscp uefbum,ut ab iniunfs abftinere non queas: in me iram tuam couette, ut me tundendo illam cuomasdongè profedô rndii gratius itafcccris.Itaçpin currum impofitimanibus amp;nbsp;pedibus uincflis ßerga» perueniunt ,ubi inimS Caftri carcerem catenis conftriifïi includuntur. Dum fie miferè detincrentur accefsitad eos Dux Arifeotus, multis iacrificis, amp;Francifcanis cômitatus,c3 eorum antiftite quem Gardianum uocant,do(fioreTheoIogo. Ab his M.Ni* colaus in medio conftitutus amp;nbsp;rogatus,cuias eflet,quônam tendcrct,qug ipß us fides efletialacrifanê animo refpondit, exadamcp rationem reddidit ad o* mniaiut fæpius perfritffac alioqui Francifeanorum fronti ruborêafFerret : attÿ dum illos turpifsimæ ignorationis conuinceret,uno ore omnes ad ucterem ü lam ac tritam coaxationem confugiebantjDemonium habet, ad ignem duca turLutheranus.ExcepitM.NicolauSjQuid,dominimci,Iudgo etiam acTur cat datur pro feloqui: nihil eft quod timeatis ne quis uos feducat aut uincatifi ueram doeftrinam dcfenditis,ÔÔ ueritas ipfa ueftras partes tuetur.Tandê inter togationibus fine impofito, petijt ipfe ut fibi liceret confefsionê fidei fuae de* ftribere: quodilliutin carcerefaceretnonrecufaruntaduerfarij.Intereadmn ineuftodia eflct,extremum^iupplicium in dies expelt;ftarct,hoftibus in men tem uenit ut ilium rogarent ubinam diuertiflet quum Bergas adueniflet, Ad hoc ille dixit,fe ante id tempus nunquam in ea urbe fuifle.proinde locum no* minare non pofte : aduerfartj quum ab eo nihil fe extorquere pofte uiderent, adorti funt Barbaram uxorem ipfius, atep in primis dux Arfcotus illam mani* bus prehendêSjblandis uerbis fic eft locutus, Barbara,rogo te ut uitam tuam foucs:florenti enim adhuc es ætate mulicr,fi mihi nomines eos apud quos di uertifti,eßiciam equidem ut hoc carcere foluta ôf libera dimittaris.Miiera aSt hæc fœmina blanditfjs QC pollicitationibus Ducis facile uiefta,nihil nonfccit, quae res maioris perfecutionis aduerfus fideles caufa foit, quoru plures in uin cula coniedlifuere. Nicolaus autem pofteaquam omnia téta fient ueritatis ho ftesjtandê è carcere Ambronêfi ad Indices dudus eft, qui ilium codemnarSt, ut uiuus exureturjatqj in cineres,ut ibi fere folet fieri, corpus redigetet .Qua* fententia pronunciata Nicolaus continuo in Domino exultans dixit : Bene* dieftus fit Dominus Deus nofter qui me tanto dignatur afficcrebeneficio,at* que ad eum honoris gradum extollere, ut me adhibeat teftem in caufla cha* nifsimifilq fui.Quo dido cximio Spiritusardore Pialmum canerc coepit,ftu* Mdrtyr ddor* pentibus fatellitibus qui ilium à tribunali in quoddam carceris cubiculS ducc ndtfefeadf^o^ bant dum adeftethorafupplicq in ilium coftituti: ibi cum effet,pulucrem è ue ftibuscxcutiebat SC paleas quæ tunicaeadbgrebant,manu deqeiebat quafiad ornatum fe componeret: atep rjs qui aderant locutus eft: Amici, ne miremini curnuncita me adornem. nam inuitatus fum ad nuptias amp;nbsp;epulas Agni illius immaculati. Interea uenit quidam fatelies qui fuppræfedi urbis nomine in* terminabatur ne quod uerbum ad populum faceret.Ille ucro refpondit cupe* re fe fuppræfedo loqui, quum uero idem confirmauit,ac nifi pareret,pila ipfi osobftrueretur, Siquidem, inquitreus, tn ipfe mfhi fermonead populum

' titcrdidSjObcdiæfed unum uicißim abs te poftulö.Eloquere,inquit fuppræ* fedus J quid ueli's. (altem ut dum ad luppUicium accedo liceat mihi inuocare Dominum SClaudibus nomen eius celebrate inter eundum.quod illi conceß fum fuit,modo nihil ad populu diceret. Poft horam itatjß à meridie fecundam uenit ad ilium magiftratus ut fententia execution! mandaretur. Ipfe per cli'uu è Caftro defcendens, fublatis in cœlum oculis ac hilari uultu Dominum inuo cauit. Flures autem ipfum fequebant Fräcifcani ut impedirent ipfius preces. Vbi ad locum fupplicij uentum eft, cernens ingentem populi multitudinem, nulla tum interdidi ratione habita ad populum conuerfus alta uoce exclama Cdrolm Cießf mauit:O Carole,Carole,quouscp tandem tibi cor adeo induratum eritrat plu ddmoni ra dicere uolenti iàtellitû unus impegit colaphum. Hic iterum Nicolaus, Ha mifer popule,inquit,non cs dignus cui uerbum Dei proponatur.Haccdiccns ad palum deligabatur.Francifcani qui circumftabant, multa ipfi conuitia fece runt’.folitam cantilenam fubinde,occinentes,quöd daîmonium in fe haberet, Quißys Nicolaus hoc uerfu Dauidici Pfalmi ualedixit : Difcedite à me om* nes qui operamini iniquitatem, quoniam exaudiuit Dominus uocem fletus mei:ac de repente ftramen accenditur, quû ille dcfixis in cœlum oculis, femel atcg iterum uociferatus eft:Domine lefu,Pater aeterncgt;in manus tuas totûmc trado atcp commcndo.atq^ ita fœliciter ex hoc mundo migrauit pia anima.

P Oft hanc cxccutionem,Iudices ad caulàm Marionæ uenerunt uxoris Au guftini de quo ftiprà,quæ quidem de uarfjs rebus interrogata, acpræfer-tim quid Geneuæfieret, quomodoibi(âcramentaadminiftrarcntur:utrum ipfa cœnam Dominicam in ea urbe celebraflcuconfefla cft omnia libéré,nem pc fe ibi Cœng participem fuiflè,afiirmans ueram Domini noftri inftitutionê Geneuac retineri attp feruari. Ad alia quae percontabantur aduerfarîj refpon* dit pro modulo fidei atcp cognitione quae illi à Domino tradita crat : adeô ut nec precib.ullis, necminis à ueritatis cofefsione dcducipotucrit .Paucis poft diebus caufa in iudicqs confeda,conftitutum eft in illam iupph'cium quod fc rè fidelibus matronis aut puellis,quae ob caulàm religionis fis inlocis capiun* tur, fercndum eft: ut fcilicct uiua in terram defoderetur. Hæc autem infignis mulieradiftudgenus fupplicfi du(fta,eleuansadcœlum oculosprorupitin laudes Domini, ei^ gratias cgtt quod fc miferam è denfis tcnebris cripuiflct. In folTam fimulac demiflà fuit, in ^enua procumbens Domini opem implora uitjSC priufquam profternerctur a tortore, petiuit fibi dari fudariolum aut lin teum quo faciès cius tegi polïet.Poftquam itaque proftrata efier, faciès^ pri mûm fudariolo,ac deinde cum ca reliquæ etiam corporis partes terra cooper tæ eflent, conculcauit earn pedibus carnifex ; donee fie miferè trucidata Deo acceptum reddidit fpiritum.

AK Gy STlNyS T ONSOR^MdïîonxmaritMexu/lus monte^quie nrbsftx tnilliaribus Bergis Hdnno^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niadißat.

DIxifflus dum Nicolaus cum Mariona caperentur, Auguftinû miris mo* dis cuafiire,qui ficliberatus ope proculdubio diuina, dédit fe mercatu* raearomatûat® aliarurerSminutarû quas per mcrcatusurbium circumfere* bat,ut ita fine fraude uitftû pararet.Quû uenifict Bellimontê oppidû Hanno* niae, mcrcescp fuas ibi in foro uenum propofuifiet, agnitus fuit à qujbufdam, nomcncp ipfius ad magiftratû delatû: ipfe uero perfentifeens infidias, relidis nicrcibus fuga fibi cofulereuoIebat.Dum hocpadofugeret,uidit proculdo mû in qua diuerterar fatellitib.cindâ: acmagis tu antca fibimetuej eccrpit ((erat einille homo gpufilli animi,adeó ut ad conlpecîîû uel occurfum unius fa teliitis

ttliitfs to tus trcmctctatcphorrcret.) Eoitaqj corrcptuspauorc atlt;^ tfcmorc urbem cxitjerp in dumS mox proripuit fperans ibi tnto latere pofTe.Sed lam aderat hora iplïuSjDeo^ aliter uifum fuit.Etenim cum fe poft dumS abfcon* derctjCrât quidam in mûris urbis qui ilium facile poterantuidere,ac quampri mùmfàtellitibus quiinfequebanturindicarunt. Proinde comprehenfus ilico dedudlus fuit Bergas,ut in ea urbe Hannoniac mctropolitana,cauia ipfius df-» fceptarctur.Ibi rogatus fuit de tota uitæ fuac acfideirationeu’pfe uero qugftio nibus omnibus plene fatisfecit,oftendcns aduerfarijs fiduciam fuam quam in Chrifto pofitam habebat,id quod à fe conftanter prçftitSipfe amicis qui eum in carcere inuifebât,narrauit.In quo fane mirabile Dei opus cernimus, ut qui ijatura timb femper natura timidus extiterat,tandem Diuinæ uoluntatife totum tradcns, dm in pericu^ inui(fta conftantia 6^ patientia aduerfariorum minas amp;nbsp;truculentiam fortiter lofitßrtis» contempferit.Re ipfius in Senatu peralt;fta,lata eft de eo fentia ut uiuus igni fti btjceretur.Odfo fere diebus ante fententiæ executionem priufquS Bellimon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, *

tcmrcduceretunantiftes FrancifcanorS,Gardianum uocant,profeflùsEuan* gclq hoftis longa oratione apud ilium egitut ei incul caret,nifi renuntiaret do lt;^rinæ,ipfum hçreticum efîc, perp etuis cp inferorû cruciatibus deftinatû.Au* guftinus uerô intereà non obmutuit,fed garf ulitatem hominis fgpèr eprchen dit,acfermonemnugatoris corâomnibus quiaderantinterrupit,dicens:Pro fca,quæfo,uerbi Dci authoritate quae dicis,ut uerbis tuis fides habeatur,mul-ta quidem garris fed nihil probas, in quo latis confiât te mendacij dotftorent circ,cui nulla fit omnino habenda fides, HisdidisAugufiinus tndiuerforiû Angelo penfili infigne extrahitur, ut in equum confcendens Bellimontem rc duceretur. In eodem lo co diuertebat quidam uir nobilis extraneus, qui huic potum obtulit in phiala plena uino,fic hûc affatus,Mifercat temet tui,ac fi no dubitas uitam amittere,animæ tuac fàltem rationê habe. Cui Auguftinus hoc pado refponditjDe tua erga me uoluntatehabeo gratiam:atqui uides quan* turn mihi animæ meæ falus Curæ fit,utpote qui corpus hoc, igni confiimi ma* lim quàm peccare aliquid contra confcientiam. Hæc locutus, atcp in equum impofitusjBellimontem ducitur magna fatelli turn cindus caterua.fimulac in urbem ingrcfius eflet in uincula conqcitur. Cæterùm, quia turn ibi funus filtf duds Arfcoti curabatur,qui interfedus fuerat: multi eô unditp uenerant uirf nobiles ôdPrincipes,qui certiores fadi de aduentu ifiius captiuûinuifuntho* uiinemôô defideipfumac religioneinterrogant. ipfeuerô fingulisiucunde »■efpondens fatisfecit.prae cæteris autem Cornes Alainius diu multum^ cum CO familiariter difteruit.Die prgfiituto cxecutioni, extra urbë in collcm quen dam educitur utibi immolaretur.Maiorpars populiin tantam rabiem adada nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rdhiei

cft propter hominis confiantiam, ut clamaret pedes eius ad caudamequialli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;martyr

gandose{re,at(^ita ad locum fupplictj pertrahendum.fed Dns eamcrudelita tem in feruum wum exerceri haudquaquam palTus efi. Cùm ad locum fuppli crjperucniftètifuppIexDeum precatus efi, ac deinde ad palumalligatus.nec interea quidem uerbum ullum protulit, fed cùm iam accenfo firamineignem fenfitjcœpit Dei laudes prædicare.Pofiremo in medio ignis clara uoce excla mauif.Patcr cœlefiis,in manus tuas animam meam commendojquam paulo poft acceptam reddidit Domino.Hæc Crilpinus.

LEonardus Pratcnfis,apud Lemouices natus,homo ualde in literis excrci tatus,circiter menfcm Iuliû,anno M.D.xLt'ii. in oppido Barri, quod eft adl bequanâ in Burgundiæ ducatu,captus eft,proditus à duobus falfis fratribus, qui eum Diuione ufcp ad illud Barri oppidu fuerant comitati. Quû igit apud Prasfedû eius urbis de præcipuis Chriftiang r eligionis capitib. copiofe refpo , difiet, monachi caeteri^ homines fidae religionis profeflores hominem funt

M.ägnd MW UC' aggre(si.à quo conuidli falfarum atcp impiarum opinions,ui ueritatis cxpref-ritdtis 'mutrà/ fa confefsione,eum Euangeltj teftem agnofcere dó fateri coadi funt. Hoe ta-gaeparlez», men non impediuit,quó minus ad fupremæ Parifienfls curix cognitionem rc ietfïus fuent:ac tandem condemnatns,utuiuus igni cremaretur,menfc Augu fto,anno M.D.xLru, Nee uero ipfe unquam deftititfuo teftimonio ufcg ad ex-tremS uitæ ipiritS, dotflrinâEuangeltj quoad potuit proßteri ac conhrmarc. loannesTaffignon loäna Seiourna etui uxor, Simon Marefchdl zsr Ioann Bay Ui eins uxor^Gui letmus Michaut^Jacobus Boulereaun^zs/' lacobus BretenauSiLingo^

INter ca grauis perfecutio graflabatur apud Lingonenfes,adeó ut menfe Sc ptembri eiufdem anni,propter uerbu Dei plurimi exufti fuerintu'ntcr quos memoria conferuatafuit,nempe Ioannis Taffignon, eiusœ uxoris loanneSe lournan,Simonis Marefcal cum uxore fua Ioanna Bailli » Guilielmi Michaut, lacobi BoulereaUjSC lacobi Brctenay,qui omnes in ea urbe Lingonenfi nati, fingulari uirtute amp;nbsp;conftantia qua in confefsione fidei præditi fuerunt,multis ueritatis ftudiofis confolationem amp;nbsp;lætitiam, inimicis uero offenfionem atep indignationem cum admiratione coniuncfîam attulerunt.Inter caeteros,Ioan na Bailli,Simonis coniunx,in fexu muliebri uirtutem plufquam uirilem dccla iMdierisuir/ rauit.Nam cumiamfupplicium efletfubeundum,eacæteros,imprimis^ma-tMiindriiMco« ritum fuum, magno animo ad patientiam conftantiam^ Chriftianam horta-foUnds. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;batur.Atcp inter alia pie turn ab eadilt;5a,hocpræclarèdixiflefertur. Earn con

iundionem uitæ atep confuetudinem corporis, qua aliquandiu ufi fuiflent in coniugio, quædam quafi fponfalia promilTacp habuiiïe : at nunc Dominum lefum ipfos uerè defponfaturO eo die,quo morte fua fidci teftimonium ei prç ftarent. Quoniam autem ea natu omnium mulierum quae captiuac detineban tur,minima erat,idcirco in poftremum fupplictj locum fuitreferuara,ut aducr farij pracclara quaedam pollicentes, animum eius infleëîerent, atep à fufeepta fententia deuocarent.Sed ea 0^ cæteri uirtute ipiritus Dei roborati,in uerita* te confitenda amp;nbsp;tcftificanda confiantes permanferunt.

Mùhdel Marefchalus^Joannes Camus^Magnus loannes Chamtts^'Z^ lotinnes Seraphinus Lutetia cremati 154.7.

EAdcm in caufa amp;nbsp;poena uerfati fuerunt,Michael Marefchalus loanncs Camus,ipfi quoep Lingonenfes, Magnus loannes Camus Diuionenfis, Sc loanncs Seraphinus Turonenfis,qui omnes eodem prope temporc Lutetiae cremati, confiantifiima confefsione dodrinam Euangeltj confirmarunt, ornaueruntjillufirarunt.

A Deo inualuit perfecutio ut â Lingonibus uicinos Burgundos cade per uafcrit,plurimi coprehenfi fuerunt,inter quos uir cùm dotfius tum'pius loannes cognometo Anglus,in urbe Senonenfi cauiarum patronus, propter Chriftianam dolt;firina,quam fua confefsione comprobaueratLutetiæ àfum-ma curia poft diuturnam detentionem condemnatus eft ut igni uiuus crema returzea uero poena apud eofdem Senones coftantifsime defundus eft, men fc Mart.anno M^D.XLyii,

ErancifeiSpiera horrentU hifloria qui ob cogniUmueritatemnegatsm à Deo martyri' T^atus efl^xAnno j 5 4,8.

C'lt; Vm hoc teporc Chriftiani in omnib.nationib.poft beUS Germanics ad yfuppliciS raperent, atep interim multimctu mortis deficeret, SC cognira ueritatê ncgarêt,Dcus pro immêfa fua potentia SC bonitate horrendS exeplS • lt;nFrâcifcoSpiera^pofuit,qpublicc Dodrinâdei cotra confeientiâ in Italia reuocarat,

rfc«ocaret,quô fideles confirmarentur, Si pufillantmes tenerentun Vtautem cam exadlius intclligamus placuit darifsimi uirt D.Matthaci Gribaldi lurifco . filin' dqdilsimi Qi. legutn profefibris in Gymnafio Patauino Epiftolam üibij' c«e,qua totamhanchiftoriam pauds complexus eft,

Impia nunc homines tendunt ad tartara cunlïi^ Necfunt quifaciant peHore dulce honum» Kegnatauaritia^ambitioßolus^iraßibido^ Inuidia ccedes:optima quxq, iacentt Cum quoq^per uerbum noPcebant relligionem^ Heu modo mortales ore animo^ negant.

Protulit^esr/ubito Saturnia Jflendida régna jLccedens^Spierx uulnera magna dédit. Non gracili calamo^nec lingua exponerep oßem Trifliafatauiriß’fcefSribaldus habet, ,A.t uos Chrißiades^cxleflia corporaßefum Laudibui euehite^esgt;quot; fundite corde preces.

Eß etenim Dominus qui fanllos morte redemit^ Omnia quißanHis feruido amore tulit.

Non deerk Chriflus nobis credentibus^inquit^ Nomen cui prima eft littera uerfus^A-men.

FRandfcus Spiera lurifpentus Si aduocatus eximius cxcaftfO Citadelle oriunduSjUir drdter annorü quinquaginta natus,uxore,libcris undecim^ terrenis bonis, offietjs, Si d/gnitatibus egregie dotatus : cùm per ineffabilem t)dgtatiam,fpiritus fandi dona recepifl'et, Dominum^lefum Chrift«Ser* Aperidmmetu uatorem noftrum, per fcn'pturarSomnium reuelationcm plenifsimc cogno* temad inteUigt; uifleqae Spiritus fantfli luce illuftratus, folum Chriftum cum magno feruore genäuferiptu/ palamfateretur:acpracdicaret, perfolum ChriftumDeifiliumfalutemnobis ^lt;^^na{luseß, dari,amp;^ per folum Chriftum nos iuftificari, nullis hominum meritis uel operi-bus fidendum: opera tarnen facienda, ut Deo pareamus, Si iuftè ac pie uiua* mus: cumcß omnia, quæ ex facrofandæ feripturæ teftimontjs aperta fide co* gnouerat, ueritatem abundè alTecutus effet, Si interea fantfti fpiritus dona in cordefuo pacifice cum maxima fuauitate Si confolatione guftaret,fidem,fpê, lt;haritatem,manfuetnd.inem,lenitatem,Ôlt;f cordis omnimodam pacem SC tran quillitatem haberet,quippe qui Chriftum habebat,amp;: Chrifto fruebatur:infœ hxhomo,heunimiuminfoelix,inimicorumfuorum quorundam inftigatione, V enetias ante legatû fummi pontificis euocatus,hærefeos acculatus,grauitet increpatus,minis perterritus,fiue mortis corporeæ,fiue publicationis bonorum metu compulfus, dogma omne,quod ante praedicauerat,penitus abiura uit:cum præcepto,utin patriam fuam redirct,atlt;ç tnloco Citadellae,ubimul-tis palam dogmatizauerat,publice profeffum dogma abiuraret, populo^ Si miniftris Ecclefiæ manifefta Si folenniretratftatione fatisfaceret, Infœlix ille» dimiffus à Legato,amp; itineri accineftus, ut mandats fibi datum^ de abiurando, exequeretur,iècum uariè conflieftari cœpit, num Citadellam rediret, abiura-tionem confirmaturus : an uerô alio, relitftis omnibus, ad poenitentiam per* geret» Inter eundum occurfabat illi continueDei ipiritus. Si confeien*

Confciétidmil dæ ftimulus reuocans eum ad pœnitentiam,amp; continuefuadens nc pergerct le t^es. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad abiurationem,fed potius uxorem Si liberos, Si mundum uniuerfum dcrc*

linqueret:atcp edam mortem præfentaneam fubiret,quàm denuô abiurare,ÔC ueritatem fibicognitamrctradare.Dicebatfpiritus:CaueFrancifce,ncabiu* rationem prius fadam confirmes. caueneepiftolium fimplici many conferi* chri ptum,fignaculo cordis munias uel figilles.Francifce liber es, ôfèmanibusho fildnd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minum dimiirus,ne defere ueritatem; fta, ne amplius cadas ; pœnitenriâ age,

Ifthæc omnia 8C alia permulta toto itinere,fibi à fpiritu ÔC confeienda cond nueinculcari,Francifcus nobis narrabat.Quo tandem fpiritu reiedo ÔC fadto callo,uxorem,liberos,officia,dignitates,atlt;p bona fuatemporalia ueritatifibi cognitæ præferre decreuit, ôi. abiuradonem prius fadam confirmare, ut bo* nis fuis temporalibus in pace Humana frueretur. at(^ hoc propofito oppidS Citadelle ingrefrus,Prgtori,qui de hacreiam per literas admonitus fuerat,ob tulitjfe paratum populo amp;nbsp;Ecclefigfàtisfacere,ÔC dogma quod prius prædica uerat,abiurare.Quo faó:odomum abq t. uefperead cum acccfsitfacrificulus, affcrenseicertam abiuradonisformulam,quafn craftinumcoram uniuerfo populo uteretur.nodem illaminfœlixhomoinfomnem duxit.

Mane fado indieDominico, poftmifTæcclecradonem, coram uniuerfo populo, quem ad duo milliahominum accedere dixit, aftandbus edam præ* tore,miniftris,ÔC amicis fuis quibus antea prædicauerat : Francifeus ipfe con* furges,dogma,quod prius tenuerat,abiurauit: amp;nbsp;omnia quæprius docuerar, retradauitiHominum mcrita,fiduciam operum, liberum arbitrium,purgato nj locum,fandorum fufFragia,indulgentias, fadsfadiones, amp;nbsp;deniep omnia, quæ ex feripturæ teftimontjs refutauerat, aperta teftadone confirmans fe er* rafle Si deceptum fuiffc. nuncad lucis amp;nbsp;ueritads uiam, ÔCfandæ Romanæ ccclefiæ gremium fe redijflè, teftatus. Quibus peradis, amp;nbsp;indida illi mulda triginta aureorum, ex quibus quinc^ facrificulo illi, qui abiuradonis formula ad cum detulerat»perfoluit,Rcliqua uißindquintp pro conficiendo Euchari* fdæreceptaculo feu tabernaculo fubito numerauit. Et fie à magiftratu dimif* fus,uxori,liberis, bonis Si dignitatibus fuis reftitutus. Confeftim ille miferri* mus,atcp mortalium omnium infcelicifsimus, tremendam iufti Deifentendâ in fe fulguraffe cognouit, Dei omnipotentis iram Si indignadonem fupra ca put fuum cecidifre,apertifsimeintelligcns.

Statim omnia Sandi fpiritus dona amifit: confeftim ab co Chriftus fepara tus eft’.omnia Chrifti beneficia,omnis cofolatio euanuit.lllico fides, fpes, cha

ritas ab eo recefîcrunt.Cor eius odio, confufione, maledidione, blafphcmia replctum eft.Subijt illico omnium iniquitatum eius, à die naduitatis fuæ ag* gregatio Si recordatio.Quid dicam,^ Recefsit ftatim Chriftus ab eo, Si Chri* InMdioergo ftipaxfuauifsima.Succefsitmors,fathanas,horror,confufioÔCdefperatio.Et cecinit pdlino in hoc miferrimo ftatu infoelicifsimus homo,iam fexmenfes conftitutns,tan* ------- dem his nouifsimis diebus cum uxore,Iiberis, Si familia Patauium fe recepit: ubi quotidie in deterius labens,at(^indies maiori confufione percufîùs, terri bilem Dei indignadonem in fe experiens,in extremam def{3crationem perue tiit.In ledo fine febre decumbit.omne corporis officiu illi ademptum eft, ex*

ceptaloquela.necapperif,nec edit:necquod g uim illiingeritur, digent: nee qiiidquam excemft, folum potat ; imo fiti inexplebili torquetur, Hiftrum ÔC Nil um biberet. Caetcrùm uultu ÔC facie fads ualens, mente amp;nbsp;intelleóu con^ ftandlsimus,memoria potendfsimusmunquam cadem uerba bis rcpctit : uegt; nietes omnes ad fe recipit : ferm ones ÔC doô os SC graues ac matures profert: fe iufto Deifudido damnatum,feiam in inferno eflè dC indefinenter crucian', feornni

feomnifpe amp;nbsp;gratia Dei dcftitutû, Dcimifericordiam à fc minime ex|5elt;flan dam;fe in Spintum fancftum peccafle,SCpeccatûfuum irremifsibile erfejChri Agnitttmueri/ fti mérita fibi non prodefTe ; nihil prorfus fidei uelfpei ill»HipereHe : optare fe tatem propter inloco ladæ 06 Cainieffè'.nibilamplius quam horrendamiuftiDei iententiâ pttcein mundi indies fe expecfîareimifericordiâ Dei, omnia totius mûdi peccata longifsime '‘tbnegMit, fuperare,fed illi nihil profuturam,quoniâreprobratus ab æterno fuit, nee un-quam in libro uitæ defcriptus.Chnftum non pro fe, fed pro eledtis tantS paP ihm efle SC oralîè : indicium Dei in fe uno manifeftari, ÔC iuftitiam adimpleri. Scopui nego/ Finern fuum breui horribilem futurum, ut omnibus eleóis exemplum præ- «ƒ. beatfuæ abiurationis.

Hæcô^aliamulta cumnobis præfentibus,quicircitertriginta aderamus, unà cum reuerêdo domino Epifeopo Vergerio,8C mente fana SC apertiisimê diceret,cœpit idem Vergeriusilium modis omnibus confolari. Atqj ego inter cæteroSjCÙm alloqui ilium deftinarem, Reuerendus Vergerius ad eum dt xit;Charifsime Domine Francifce,hic eft dodîor ille Gribaldus,qui in hoc gy mnafio Patauino leges profitetur, uirpius ôd fidelis, qui uos inuifit.Tuncille inaterno fermone:Sia lui il ben uenuto,5Cio il mal trouato.

Tune ego uerba meaineum direxi:DomineFrancifce,haec eftillufio quæ Cribalduf aUo dam fatanç,qui mentem ueftram aperte diuexat.Quare toto corde ad Deum ^uitur Spierà. benedidum conuertimini, qui paratus eft uobis mifereri.An non feitis quôd mifericordia Dei plena eft terra:Ô!: quôd fi omnia totiuà mûdi peceata in uno homine conftarent, adhuc non poftènt adæquari minimæ fcinrillæ mifericor diæDci,qui dixit: Quotiefeunq) ingemuerit peccaror, omniû iniquitatû eius non recordabor amplius.Confiderate Petrum,qui Chriftum ipfum cum quo tanto tempore familiariteruixerat, ter cum iuramento abnegauit: à quo tarnen tanta beneficia,tot amorisfigna receperat,amp;tarnen Deus illi clementif-fimus pepercit.confideratelatronem, qui nihil unquam boni egerat,fed om-nem uitam fuam infceleribus côfumpferat, quomodo uno cordis impulfu fideimomento in gratiam receptus fuit. An non feitis,quôd non eft abbreuia tamanus Domini, cuius proprium eft parcere ÖCrniferenTlnuocate parûpcr ilium ex corde,SCimplorate mifericordia eius:ego certifsimè uobis polliceor quodparatifsimus eftuobis mifereri,6Cin gratia uos recipcreperlefum Chriftum filium eius benedicftum.Confidite Dn.Francifce,amp; coniurgite:ac nulla tenus dubitetiSjiamiam ueftri mifertus eft Deus, amp;nbsp;omnem uobis noxamper Chriftum condonauit.

Turnille,Noncredo.Rurfus egoilIi:DomineFrancifce,cgo quidem pluri spiern rtj^oit «nos de facie ÔÔ confuetudine noui,qui amp;nbsp;grauifsimi fuerunt peccatores, QC à det‘ Satana poflefsi,SC in deteriori loco conftituti, uos eftis,amp; in extremam de-fperationem addudli:6C tame per Dei gratiam, exhortationefidelium amico rum in fpem amp;gratiam redierunt, quietam^ amp;nbsp;pacificam mortem obierunt: quid obftat, cur uos etiam non pofsitis uel minimam cordis ueftri fcintillam, in tarn fuperabundantem Dei mifericordiamdirigere, amp;nbsp;uno cordis affedu ipfum cum ipe amp;nbsp;fiducia deprecan?

Cum haec amp;nbsp;alia permulta dixiflem, excepit Reuerendus Dn. Vergerius: Ahdulcifsime amp;nbsp;charifsimemi Dn.Francifce,intelligiteucrbahuius D.Do-ôloris,qui amp;nbsp;fidelis eft,amp; Dei nuncius,quern Deus ad uos mifit,ut de mifericordia fua certum uos faceret.cur no ita creditisf’num ne uultis Deum miferc ric’qui fine dubio uobis miferebitur,amp; omnem noxam condonabit. qui Chri ftum filium fuum benedidlû uobis dedit, quomodo quicqua negate poteritc’ Eftote bono animo,amp; cor ueftrû in ipê amp;nbsp;fiduciam paulilper erigite. nos om ncs etiâpro uobis orabimus.placet ne,ut Dominica orationcfimul ex cordc dicamusrAd hacc ilIe:Credo omnia quae dicitis : etiam dæmones credunt,ô^

contremi'fcuntjfedeamihinihilprofunt. Peccatum meum eftad mortem.uel lem uticp Dei mifciicordiam 8i gratiam confequi. Sed non uult.omnis pote* Reiec^ioneciiu ftasfideimihifubtradaeft.DnsenimadPetrurefpexit, ad meautcmnonre* futur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(pexit:eledus illefuitjCgo reprobus.LinguaDeum orabo, ÔC quæciinq? uuP

• tis facile dixero : caeterùm cor odio, maledidione ÓC blafphemia plenum clr.

Hæc eo loquente,aduolauit mufca ante facie eius.Tune illetEcce iam BeP zebul ad conuiuium uenit,finem meum breui intelligetis in exemplum mub torum,ut Dei iudicium Sgt;C iufticia in me manifeftetur.

Hæclocutus,auertitfaciemfuam anobisjtn aliud latus fe couertens.Tunc Reuerendus D. Vergerius : Ah charifsime Domine Francifce,uertite faciem ueftram adnos,uolo utfimulDeum oremus,ÔC dicamus,Paternoftef.

Tuncille conucrfus,cœpit orationem Dominicam materno fermone totä proferre, cumeagrauitateSedeuotione, utomnesmiraremur. Quaperada, fubiunxiuDixi quidem lingua,fed cor omnino alienû eft.Deus omnem gratiam fuam mihi fubtraxit, Cor meum penitus indurauit, in uanum laboratis, Hæc ÔC alia plurimainuicê collocutifumuSjôC uale ei diximus. Atep una cum diio Vergerio omnes recefsimus,Deum pro eo oraturi,SC in craftinum reuer furi,fi forcé Deus benediéf us dignaretur illi mifericordiam facere.

Aäio.z.äid. Poftero die cum dno V ergerio ad uirum ilium infelicem accefsimus, cum de more falutantes.Cui reuerendus dns Vergerius: Diïedifsime due Francis fcc, nunquid res per Dei gratia melius fe habet f An ne aliquid confolationis in corde ueftro recepiftis An quicqua fpei bonæ concepiftisr'Cui illeiNihil prorfus,quinimô, continue deterius » Tune de multis ilium rogare cœpimus, ÔC prçfertim quo tempore in earn confufionê amp;nbsp;defperationem primùmin* cidit,Ôd qn primû uermis ille inextinguibilis confcientiâiuam adurere coepir. Tunc ille omnê primæ ÔC fccundæ abiurationis fuæ feriem ÔC progreflum nobis ordinerecitauit,utinitio narrauimus.Quibus abiurationib. fadis, illF co fenfitfepotenti manu Deipercuti, non quidê ulla corporis affliébpneuel infirmitate,quam ad caftigatione amp;nbsp;emendationê peccati libentifsime agnogt; uifTetjôCfpem fiducianon prorfus abiecilTeüuerû infœlicifsimus ex ilia ho* ra,0C derepente fe in corde,fpiritu,0C cofeientia perculTum fentit. immifit eni Deus ex ilia hora in cor eius uermê corrodentê,ignê inexîinguibilê,uthorro re,confufionê,defperatione fubitô repleret. qui uermis ÔC ignis nunquâ exin de illû dereliquerunt, ut fe longé deteriori in ftatu cfTe teftetur, fi feparata à corpore anima cûIuda,Cayn,amp;^ cçteris dânatis efièndefideransleloco cuiuC-uis mortui Si dânati efle potius,^ ficin corpore uiuerecmortê fibi longe gra* tiorê futurâ.T une lacrymabundus cœpit horribilcs uifiones enarrare,quem* admodum ab eo tepore dæmones continuo ad cubiculû, imô ÔC cubile fuum accederc fenfit, tumultus amp;nbsp;ftrepitus excitare, horrores incutere, aciculas m puluino capite fuppofito fîgere,atcp ea no falfa ÔC corruptaimaginatione co* ciperc,fedeaueritate,quanos omnes uiuentes,ÔCfccumloquentes uideret.

Vergerîitt fold Tunc rcuerend.dns VergeriustAh chariisime dire Frâcifce, fpiritus uefter turSpierdm. omnino corruptus,amp; erroneas has uobis illufiones ÔC faliàs imaginationes re prgfentat.Sed reuertatispariïper ad fpiritû ueritatis,ôC ad Deûbenedi(fiû,mi fericôrdê,amp; fummé bonû,cû ipe amp;fiducia cor ueftrû dirigatis. Ille uobis en't fi ne dubio amicus propicius.Ille oêm horrorê 5C confufionê à uobis eijciet: cofidite dne Francifee dulcifsime,nos oês de uobis per infinitâ Dei mifericor diam bene fperamus,amp; fi libet, dicamus fîmul ex corde orationem Dominé cam.Tune ille latine earn orationem totam cum lacrymis abundantibus adeo deuoté grauiter, ac cum affeélu, ut uidebatur intrinfeco, ad Deum orauit, Ut nos omnes aftantes fimul collacrymaremur,

LIBER VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;195

lacrymas ÖC pœnitenn'am ac contntionêhomfnfs uiderc,dixi: I^ne Frandfce,Iaudetur Deus benedidus. lam ifta no funt figna omnimodac ieprobarionis,uosingemifcitis,uosDeigrariä cü defidcrioimpIoratis.Nolp te oàinino de eins uema defperare, neq^ Deß uobis defperata mente immicu diccre,amp; uos ab æterno reprobatû credere. No enim fct're poteft homo quäx diu in hac uita mortali detinetjan p lufticiä operüDei odio ucl amore dignus

uehcmêter hortaremur,ut no omnino ab omnifpc excideret, necp à ^cckpaftes 9. nducia,amp; debere ocm hominê natu, etiä fi omnfa totius müdi delióla perpe^ traflèt,adhuc de gratia ÔC mifericordia Dei aliqd fpcrarc,cuius bonitas mp fericordialongè copiofior eft quàm humanus intelleólus caperepoffet: Et q, fiquifquam noftrûmintalemmiferiâlapfusefïèt,adhucde fummiÔ^optimi Dei mifericordianon defperarer.

. Ad hæc ille:Sdo hçc omnia ôô credo,infi'nitam Deimifericordiam omncs Wundi iniquitates longifsime fuperare,amp; omni credenti amp;nbsp;fiduciam habend Omnia mSdi peccata facile remitti Sed hæc fpes, hæc fiduda donum Dei eft. fH«dorwnt ô^hocunummihideeft, utnecpfperare, neep credere de diuina in me gratia ôimifericordiapoftim, atc^utinä Deus hoc unü mihi elargiret, ut tantillum fpeiamp;fidei de remiftione Si ueniâ concipere poftem. fed hoc tam pofsibile ^ftjqtotä maris aqua uno cochlcaricaperc,ôô uno hauftu potare.Si Salomon talem cafum expertus fuiftet,amp; quæ nunc ego ipfe manifefta experientia pro bo,aliquantulü cognouiftèt,nunquâeam fententiâ protuliflet.Ego ucro cre^ do,nullü unquä mortaliö fuiffe, ôé hoc certifsime fdo, qui manifeftius in uita fiiaiuftiDei odiS, ira amp;nbsp;indignationê contra fe expertus fuerit gt;nbsp;me ipfum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

Uelle omnino in loco cuiufuis dänati fuccefsiffe, Vos qui in ftatu beato eftis, boc facile fatftu exiftimatis,ut peccator agnofeens culpa fuä,amp; pœnitens ini-quitatis ftipjpofsit quandocunt^ fe erigere ad fpe amp;nbsp;fiducia erga Deü:amp; ideo «ne hortamini,ut poftqua me pœnitentê amp;nbsp;ingemifcentêuidetis,tantillû fpei uel fiduciæ concipiaad refurgendû.Beneualentinon opus eft medico:amp; qui ûnus eft,ægroto facile confulinfed ego in hoc crucior, hic eft infernus meus, bæc confuno ôi delperatio mea,q, omnem mihi gratia ademptâ cognofco,q» cor mihi induratû fentio, nee quicquâprorfus deDeirecondliatione Si mile dcordia pofsim credere uclfpcrare.Pauci quos æquus amauit lupitcr.

Nosmiferrimamdefperadhominis conditionê,quibuspotcramusmodis confolantes,amp; Deum pro fe orantes nos pollicentes. Vale ei diximus,amp; unà cum reuerendo dno Vergerio inde difcefsimus.Sic aût infœlicifstmus ille cor conditio deffj« porc uiuiijUir quidâ robuftus, cûilli dbu daturus cft,humcros Si.lacertos uin tati. cùlis alligat,ne manib.refiftere pofsit,mox aperto illi per uim ore, cû cochlea d uel alio inftrumcnto in os eius aliquâ forbitiunculâ infundit: cui tn ille inter pofita lingua,quantS poteft,refiftitfed fieri no poteft, quin aliquantulû forbi donis per latera ÔC rieftus in fauces Si palatu. Si exinde in ftomachum defluat, At(ç hoc paflo bis in die ægrè nutritur,nihil excernens.Ipfe aût mori,amp; ad in feros quamprimû ire defiderat, Dci^ tremendâ fententiâ in horas expetftat utfuo ipfe eloquio apertifsimè palam^ teftatur.

Tertio die cû reuerendo D.Vergerio ad illûaccefsimus’.cû^ de morcßlu Affio tertio tauimus,cœpimus^rurfus confolari.Ille uerô nihil,fed claufis oculis fomno' lento fimih's ægrè refpondebat. Tune fuperuenit uir quidâ maturus, ex loco Citadellæ,rogans num illûagnofceret amicûfùû. Que mifer aliquantulû ocu lisintuitus,uixrccognouit,Tunc illeDneFrancifce,ego fum presbiter Anto niusFontanina,quiuobifcû eram eo die, quo Venetias accefsiftis, iamferèfe ptemuel olt;ftauo menfibus hincdecurfîs.

TuncFrancifcus cûgemitu Si fufpirijs:Heu diê maleditftû, heu malcdicftu diê,Vtinânunquâaccefsiirem,aut uitatûcfuntSus eflem: fubinde illû de mul

tis rogJiïe cœpimus,pracfertim de fide fua priftina,6d an unquS firmfter ac pcf fe(flècredidifiet,ÓC quomodo ab eafide tâ miferè excidilTer. Cu fieri non pofi fetjUt qui femel pcrfetfièac firmiter credidiffet,ex toto cadat. Scriptum eft e-nim dona Sanlt;ftifpiritus efiefinepoenitentia.

chrißut [olm Tgc ille: Credidi utit^ Chriftû propiciationê noftrâfuifTe, ÔC eum folû efie iuflificit. nbsp;nbsp;nbsp;pgj. quem falmê amp;nbsp;iuftiKcationc confequcremur: nec in hoc dubitaui unquä,

Sed Chrifti beneficia no recognofcebâ,nec ilium (ut uerum fatear) perfedo Errorß-eques. corderedamabâ:quinimo,Euâgelqfidêinlibertatêcarnisaccipicbâ,amp;fieea fideinlicentiâ peccandi abutebar, fiCoêm pictatis acreligionis cam ftudiö^ ^óuerfus ad iuuenes quofdâaftâtes:Filioli,inquitauditeuerx ba mea.Non hoc dico,ut fanôo Euangelio detrahere uelftn, quod uerifsimd efiefciOjfed ne tantû tribuatis fidei ueftræ,quin bona opéra faciatis.Credi-î.Vetri. to cxpertOjfubinde cum lachrymis amp;fufpirtjs fuper oêm fcripturâ Petri Epigt; ftolâ uerèapoftolorû principis dignS corn endauit.Qup Chrifti fideles ad pie tatê,caftitatê,fanlt;ftimoniâ,à Immaculata uitâ hortaref, fantftum^ amp;imma-» culatum têplum Deo prgpararc.Ego uerô,inquit,cùm ÔC perfecftâ fidê me afi fecutum præfumerê, ôi. reliquis audcnter prædicarê, oês^ fcripturac locos in proptuhaberêjimpiètn amp;religiofeuiuebS, undeaggrauatum eft peccatum raeum.EteccemanifeftumDeiiudicium: Qui me in ira ÔC in furore fuo corri puitmon ad cmendationem,fed ad perfctftam damnation?.

Tuncexurgens quidâ qui illic aderat,uir impcnfe docftus,ôt in facrisliteris diu exercitatuSjad eum dixit:DneFrancifce,Nos adhorrationêuefttano om nino probamus.Qui no ufqueadeô Euâgelicg fidei tribuendû monetiSjQuin operum quo^ fiduciâ amplecftamur amp;nbsp;comendamus. Nos enim fcimus iufti tiâ duplicê eftejexternâ internâ:Externa iuftitia, quæ operum eft, quan^ mundus comendat,ilia no iuftificatapud Deum.necpad falutê confert.qiian doquidê Socrates amp;nbsp;Cato ôi Ariftides earn iuftitiâ egregiè præftabant, Vn* lußificAtio delaudê nbsp;nbsp;gloriâinhocfeculoreferebât, CæterûinternaiuftitiâexDeo eft,

^ult;e in chriflo qui nos in fidê,fpê amp;nbsp;charitatê p gratiâ fuam régénérât, Si haefide nobis gra-tuitô data,uiuimus,5lt; iuftificamur: Si Deus nobis peccata nonimputat, nne quib.tn efl'e no poflum us,ut ait fcripturaîSi dixerimus, qm peccatu no habe* mus,nofipfos feducimus.Beatus aût,cui no imputât Dns peccatu,cuius te élafunt peccata.Quareno eft q, ad opera externa,quafiadfalutisSCiuftifica* tionis anchoram nos relegetis.Tûc ego:Dne, uerba dni Francifeino tam fub tili Si perpenfo examine fùfcipiêda funt,ut uelit fidei Euangelicæ uel internæ lufticiæ externam operum iuftitiam coparare.Sed eo modo iuuenes adhorta tus eft,qm pleritp Euangelq libertatê in carnis licentiam prauè couertunt, Si dono fidei temerè abutunt: Si cS fe fideles dicant,fidê tn faeftis negant. Vnde Petrus in fua epiftola, quamille,utaudiuiftis,plurimum comendauit.Itéamp;^ la cobus nihil feré aliud docent ut fidê noftram externis fruêîib.teftemur, di* cêtePetro:Quamobrêfatagiteffatres,utperoperaueftrabona, certam facia tis cledionêueftram.Itê lacobus ait:Oftêde mihi fidê tuam,6^ ego ex operib, meis tibi meam oftendam.Quare hac fe ratione uehementer accufat,q) intergt; nam iufticiam fe aliquando habuifle profeflus,externam femper neglexerit. or nbsp;nbsp;Tûc coepimus de re ÔCftatumiferrimihominis feriô difputare, Si diiigêtet

td, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perueftigare,num peccatum cius ad mortêfore uideret, pro quo iuxtaloan*

nis fententiam orandum no effet. Et fie uir ille doêîus, doeftè Si eleganter de peccato in Spiritum fanêlum differ ere cœpit:dccp refiftentia, ueritate cOgni* ta falt;fta,oêscp fpecies pcccati in Spiritum fanlt;ftû,quantS nobis uidebat,aper* tè diftinxit.Illeaûtinfelix,attêtisaurib.omniaaufcultabat.Cuidns Vergerius DneFrancifcedile(ftifsime,cùm haîcauditis tam pièamp;^religiofe difputari, SC fcripturac locos,in qua plurimû excelluiftis, in medium adduci, nihil'ne intc-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rca

tea confolanoni's amp;nbsp;recrcationis nobifeS acciptti'sf’præfcrtim qn uos ctia pro captu ueftro tpfamfcnpturâ tâ difertè declaratis.nô omnino extra fpê de falu te ueftraede uidemur,necDeifpiritum Omnino uobisfubtradlûarbitramur, Cui ille:Quid confolationis maleditflo amp;nbsp;dânato homini contingere poteft: imo quæcunqjloqiior, audio,uideOjguftOjUelfentio, omnia in confufionem amp;nbsp;malcdiôlionem milii uertuntur.

Cui Dns Vergerius: Ah charirsimeDneFrâcifce,qd eftçp iperare deDei bonitate 8i mifericordia no debeatis f Nonne Dns ad inferos deducit re* ducit/ Confiderate Dauid prophetâ,qui ufqî ad infernû SCmortê deduôèus, Deû rîî cû gemitu SClacrymis orabat,ut cordis amp;ipiritus renouationê fibico cederet.Ad hæcille: Dauid femper eletflus fuit SC Deo gratus, Qi. licetgraui-ter cecidiffèt,nunquâ tn Deiipiritus ab eo receisit.quinimo illeDeû precaba tur ne ipfum proîjceret à faciefua,SCfpiritu fanCfûneauferret ab ipfo.Ëgo ue ro loge in diuerfo ftatu fum,nec eleÔus nec Deo gratus,fcd reprobus ÔC ma* lcdiCîtus femper fui.nec orare polîùm, ut Spiritû lanCtû non auferat à me,qm ex toto ablatus eft,necunq^uâreftituet.Scio Deu corporalimortedefunSlos fufcitarCjSC ad inferos,id eftfepulturâ dedudîos ad uitam reducere,quemad* modû Chriftus Lararû fufcitauit,ÔC ab inferis reduxû. At mihi æterna morte dânato,nullaredult;51:ionis fpes fuperefle poteft. Quôd fi tantillû fpci uel fidu ciac de mifericordia Dei côcipere poffem,libentifsimé eligerê decê annorum myriades,loge ultra,du tn finis tandê aliquis fperari pollet in omnib.infer* ni tormêtis SC cruciatib.uiuere. Sed firmifsimè credo me tâdiu in hac uita ma furû,in omni maledicftione 6C defperatione, ut Dei iudiciû in me côpleat, ÔC exemplû toti mûdo fiâ diuinæ in hominê reprobû ultionis,attj iuftifsimæ in* dignationis.Vtinâmortuus eflem,ÔC cuiufuis dânatilocû tenerê. Tune ego: Dire Frâcifce,audite me parQpenno poflum de falute ueftra penitus delpera re,qni in bonâ parte accipere audeo,q) Deus benedidus uos in prgfenti uita tâ grauiter afflixerit, nec corretfîionê ueftrâ in alio fcculo rcfcruauerit,undc adhuc in aliquâ Ipe trahor,ut ueftri tandê mifereat, Ad hæc ille : Imo ego re* probations meâ certifsime cognoui, qgt; peccatûmeû non corporal! afiflidlio* ne correxitjfed in ira ÔC furoremeredargucns,animâ,cor, SC fpirituperpetua duritate SC confufione dSnauit.Vtinâ corpus fubitô afflixiftet,lpiritû aûtlibe rum rcliquiftet.Quid dicafProtraCli funt fermones noftri cû eo uf(js ad uelpe ram de multis fcripturælocis,SCmirabilib.Deiiudicijs.lnter cgtcrarogauiil* luin quid de animarû dormitione fentiret. Ad quod ille:Quanquâ hoc no fa* tis expreffum exferipturis dotftorquidâ Germanus exiftimat. Credo tnani* niâeleCliinlocûæternæbeatitudinis^tinus euolarc,necunà cufepulto cor* poreobdormire.TuncexcipiêsReuerend.D.Vergerius:Dehoc,inquit,nul latcnus eft dubitandû.Extât aperti feripturæ loci: Hodie mecû eris in paradi fo. quod SC ex hoftia Lazari SCdiuitis manifeftèprobatur. ÔCPaulus diflolui cupicbat,ut in cœlis eflet cum Chrifto.

Poftremô uidês ego defperatifsimi hominis infanabilê, ut uidebat, plaga, eurogare aufus fum:Dnc Frâcifce, quæfo ut mihi relpondeatis, qni uos præ omnimoda defperatione deterius in hac uita habere dicitis, q in inferno cum dänatis extincftis:uideocpuos cótinuèmortêoptare,utad interos defcêdatis, quafi nûc SC corpus ÔC anima maiore cruciatu torqueant,ut aperte teftamini: peto à uobis,fi gladiû in manu haberetis,nûquidmorte confcifcerctis,ut ferè oês delpera ti,qui fe uclferro confoderût, uel præcipites dederût, uellaqueo fufpenderuntf'Tunc ille : Detis mihi gladiû, ÔC uidebitis quidfatfturus^m. Cui ego:Sed rogo ut uoluntatem nobis ueftrâ detegatis:inquit, NeftW, nec spieracupitß uoluntatêmeâqualis tuncforet,dicerepoflüm.Atephis dicflis,rurfum Reue rendus dns Vergerius,uix ÔC fan's ægrèab eo utDominicâ orationê dicerer,

»9« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM ÏN ECCLESIA GESTARVM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

impctrauit.Atnonamplius eo cordis afFedu,ut antea folebar, recita uit, qui* nimojproteftatuseft corfuuma Deoprorfus alienum eire,nec patrem ex corde appellare, fed potius maledicere amp;nbsp;blafphemare. quare non effc quodin eo confolando uelreducendo, in uanum ultra laboraremus, tam pofstbile fore, ut ad fpem uel hduciam aliquam de Dei in fe mifericordia 8i uenii erigeretur,quain pofstbile foret unico miltj granulo,uniuerfuin orbeirt complété.

Nos omnes admirandum Deiindicium uenerari.Vale ei diccntcs,recefsi* mus.Et quoniam propinqui eius pofterodieillum ex Patauio ad locum ilium Citadellæ parata, Rheda rurfum traducere dcftinarant, eos monuimus,ne il* lum defererent, fed continuepiorum hominum copiam confuetudinem illi fuppeditarent, fi forte afsiduis bonorum precibus amp;nbsp;confolationibus Deus benedióus mifericordiam illi facere dignaretur.

Poftero die cùm infelix ad recetrum accingeretur, iam ueftimentisfuis indutus extra cubile deducflus eflet, uniuerfum cubiculum truci afpeóu atcp horrendis oculis circui-nfpiciens,fortefortuna gladiolum fupcr mêfa pofitum uidit,quem ftatim arripuit,ut fe confoderet.Sed duo eius nati qui continue tl* li afsiftebantjfubito apprehenfa manugladtum exemcrüt,undemanifcf}eco* ghouimus,quid de quacfito illo cófcifcendx fibi mortis pridiè fado, ad quod refpondcrecelatauoluntateneglexit.Indubitanterfentircpoflïimus. Sic mi* ferrimus illchomo Patauium relinquens ad locum fuum Citadelle tradudus eft.nolebanteum cognati eius ut in celeberrimailla urbema^natotiusfami* liae ignominia uitamfuam hac defperationefiniret. Cùm uero in patriam re* dijllet cruciatus illi adeo corpus eius afFecerunf,ut in paucorum hominöpraê fcntia(quiadhocordinati erant)mtferabiltterab{umptusfuerir,fempcrfuüm fortem cum Caini,Saulis êcludae maximohorrore conferens.HincfaÓum ut inaudita illa adio paucis diebus exltalta per totam Europam fcxcentis literis diuulgata fit.No etiam dubium eft quin multi,eo exemplo moti,poftea mul* to confidentius agnitam ueritatem confiteri atcp fanguine fuo confirmare uó iuct int. Dominus Deus det nobis fuum fpiritum,ut in fide lefu Chriftipcrfe* ueremus femper,Amen.

M.Gribaldus Ex Patauio,quinto Calend.Deccmb.1y48, Hæc uidimus, Si palpautmus, amp;aduos fcrtbêda duximus, adlaudem Si gloriamfummiDei, cuius rcgnum toto orbi manifeftari uehementer defideramus.

Nontantum hicSpiera horribili morteinterijt,uerum etiam multia* Iq in diuerfislocis qui cognitam Euangeltjlucem abnegarunt. adijciam hu* iüsrei gratia aliud exemplum, quod tarnen poft aliquot annosin Saxonia contigit.

Anno ijfj. minifter fartoris Lypfiæ fuit, qui cùm antea cœna domini ufu8 cftèt utracp fpecic, poftea perfuafus fub Papatu una fpecie fumpferat. Dein* ceps uerô Lipfi'g rurfus admonitus àfuo iàrtore ut ad facram nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acccderet,

diu nihil refpondit : tandem uerô cum ingenti Sihorribili boatu cxclamat.O ôegofum perpetuum diaboli mancipium,SCcum impetufeper feneftram præcipitauitjita ut omnia fua uifeera interiora effunderct. Sichorribilimorte eft extindus. Manlius.

HVbertus Ioannis Chcrictifilitfs,patria Diutonenfis, ßrtotannos natus circiterx /A’.combuftus fuitDiuione,menfeMaio,anno d, xlixgt;

Is nullis unquam nec mortis terrohbus, neeparentum blandis illcdamentis, quibus ilium à pura Chrifti confefsione deuocare conabantun propofitum fi dei

dd Cax ac teftimom'um Euâgelfj depofuit, fed illud morte fua æquiflîmo animo fufcepta,obfignauir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Anno I ƒ 4 6. Carolus quintus Auguftai VindelicorSarmata comitia poft uidon'â in Cjcrmam'a celcbrabat.ln eo conuentu Iulius Pflugtus,Michaël Sidonius et Joannes Islebius dodrinam Euangelq et Pontificis traditiones con ciliarefaragentes,nouamreligionisformulamcônfcripfere,quam interjm uocant. Hæcuerôcùm àmuitis recepta effet,multis bonis ÔC pqsuirishinc inde exitio fuit: quidam etiam bonis, altj exilio multfîati, dum magis Chrifto quàm hominibus adhærebant.Sleidanus hbro uigeffmo.Eo tarnen tempore Miffâ in Anglia abrogata. '

Tlsdcm temporibus Michael cognomtncdiminutiuo,utapudillos frequês _Left, Michelotus dicebatur, natus Froyennæ apud Neruios, homo admogt; dum iuuenis, amp;nbsp;fartor pr ofefsione, captus propter confefsioncm Euangelîf,. fententia iudicum condemnatus fuit,ut capite truncaretur,fiquidem fenten-tiam dereligionCjquam profeffus fuerat retralt;ffaret:fi uerô in propofito per-maneretjUiuus cremaretur.Itaquecùmiudices exeoquæfiuiffent,utrum ex his duobus mortis generibus mallet fufeipere, fumma cum comitate atlt;^ hi-laritateuultusrefpondit: Qiiieammihigratiam impertiet,ut patienter pro nomine ipfius moriar, is quoep gratiam mihi largietur ut ignem pro ciufdem honore fine ulla degeneris animi nota perpeti pofsim.Hâc uirilê ea çtate co-ftantiam cum fumma omnium admiratione ad extremum uitç fpiritum Deo Uires fuppeditante retinuit.

Mortuo Francifeo regeFracorum prudentißimo, qui per triginta très an nos Galliam adminiftrauif,Heinricus filius eius hoc anno i y 4 p.fucceßit.Is i-taque in lunio magno apparatu Lutetiam ingreffiis aliquot fupplicatioes in-ftituit, ôëreligionem papifticamapprobauit, publico eius rei gratia feriptq edito, quod hincjnde per Galliam diuulgatumeft. Cùm etiam tû ibidem pq aliquotuiri religionis caufa in uinculis detinerentur, ftatimdeipfisinregis præfentia eft fumptum fupplicium:cupiebat enim rex nouus in gratiam pon tificis SC cardinalium Euangelîj dodrinam in fuo regno penitus extirpare. Sleidanus libre uigefimoprimo.

C'lt; Laudius Thierrius,patria Carnutêfis,homo iuuenis, arti inferuiês phar J macopolæ, cùm Geneua in Galliam redirct, captus eft Aurcliæ, obi fi* dem earn, quam in Ecclefia D ei ex d o eff rina Euangelij a cceperat,m axim o pi ctatis ftudio teftificatus,fententia fuit condemnatus,ut uiuus comburcretur, A qua quidem fententia appellare nunquam animum induxit, fed ut paren-tum atque amicorum uoluntati fummæ que folicitudini fatisfaceret, Lutetiam ad fuppremam Curiam prouocauit. Vndepriore fententia decretoeiuS curiæ confirmata, Äureliam remiffus uftulationem corporis fui fumma con* ftantiaperpeffus eft eodem znnoM.D.xL/x,

QVum noua doólring formula in Comitfjs Auguftanis fuiffet fabricata, atquemulti effent qui eandem ueritatis amore nec recipere nec appro bare uellet, uifum erat Cæfari eofdêgrauiter punire. Cû italt;^ SC ConftSticfes tales effent,Hifpanorû triamilliay Augufti celeriter CÔftâtiâ petöt, SC Vber*

linga de nolt;fle profedli pars per fyluatn iter faciunt, ut prima lucc, quo tem* pore concionem in templis haberi fciebant, urbem inuaderent, pars in fylua i-fi^jditioppu/ femanfitoccafionem expecflans. Acciditautem ut tres excubitoresoppida* gfMzit Coftd«' ni,quum in uicina fyluafremitS exaudiflcnt progrefsilongius ipeculandi eau fa,in ipforum manus uenirent.hos illi compreliendüt,amp; necem minati, fi qd' fignum darentjSC una fecum abducöt.deinde quodam infundo, propelacü, magno filentio fefe componSt. Sed non fuit occultum.nam excubitores, qui tum erant trans Rhenum in fuburbio,pracfeó:o fuo renunciant,aliquid elfe in fidiarum.Is è ueftigio ad Confulem refert, id^ bora fecunda poft mediam no tftê.Cofulilico fenatû couocat,amp; ad arma cóclamat,tametfi nemo quid eftet rei copertS haberet. Albefcete ucro die,paulatim fefe^dut Hiipani, pauci tn ut de numero excubitoru cognofcerêt.Ibi denuo prefedtus uigilu Cofuli nû* ciatutmaturæ^uideat5nâfubeftepiculû.Itac^redeliberata,fubhorâquarta cmittunt ex urbe circiter ducêti ciues in fuburbiu. Hi poftquâ egrefsi nihil fc re deprehenderent,aliquantô remiisius agunt. Sed ecce cum iam luceret,Hi* fj3ani parietem conftrudum ex materia,qui mediam foflam diuidebat macht nis profternunt, amp;nbsp;per foflam tuncprope ficcam in oppidanos excubitores confertim irruunt.Mox etiâ illi qui in fylua remanferant, accurrunt, Sduima* gna portam unam refringuntSed fortifsime ciues dimicabant, amp;tormcntis rem agunt,interfedo HifpanorS duce Alfonfo Viue ftatim in primo cogref-fu.Cum uero tantaemultitudinisimpetumuixaegrefuftinerent,paulatim re* trocedût,2d in ponte Rheni diu multû^ confligut, uix tandê in urbêrccepti. Qiiû fie hoftes porta ualide côcuterent,tormentis maiorib.ex mœnib.ôC por tis eos petunt atcç multos interficiût.Hos illi ftatim ex ponte in Rhenûpracci cipitant,amp;f quu fruftra fefe moliri confpicerent,fuga fuburbiû petunt,amp; pon-tem extremû incendunt,ne quâ oppidani eruption? facerent.Tandc quQ Hi* fpani libidinofe multa feciftent,cadauera fociorû accumulant,amp; unà cQfubur bio exurunt, ne de numero cæforû conftaret, Ex oppidanis uerô honeftis ÔC P f) s uiris defiderati funt ad centû,Sleid.2i.

H Oc tempore in Germania EcclefiarS Miniftri magno in periculo erant Qiii em noua religionis formula fufeipere reeufarât, illi aut cathenis uin diin Career? adducebant,aut officio femotiin exiliû mittebant. HicMarti* nusFrechtius Antiftes Vlm?fis cû quatuor alijs in career?rapit.cû etiâ Geor I gius pius frater,dum ædes præteriret eund? confolaret, quoep una abdudus cft,ftipati circiter duc?tis Hifpanus. Hac ratione Vuolffgangus Mufculus ôi alq Augufta,Ioannes Brentius Hala Sueuorum,Ambrofius Blancerus Con* ftantia,Martinus Bucerus Argentina difceflerût,ut Canibus ablatis,lupi atro A ciusinouesamp;^ChriftigregemgrafTaripoflent.

FAninus natus Fauentiæ Italiæ oppido, in ca region?,quæ Romaigna uo* cabulo corrupto appellat,exfamiliaortusFaninoru.Is quid? primis æta* tis temporib.nullâ dodrinac fàlutiferç cognition?habuitifedpofteàScriptu râ fandâ fummo ftudio amp;nbsp;diligentia legere cœpit,libris adiutus in linguâ uer naculâ couerfis:,ppterea q? Latinifermonis no ira eratpitus, uteius facultatc in fàcrisliterisuerfari poftct:uerû optime intellig?s eâ efle uirtut? Dei,optinii LeiSfio facTte tnaximiut cû hominib.uultreuelari,ad eâ cognition? certo aliquo generefer Scripture,uia monisnoutat,cômoditatelinguepatriçadiutus,diligent?operâadlegendâ idpietatem. Scfipturâ cotulit,Poft diuturnum autftudiû,fentiens infeipfo optimûfuauift fimum^

fru A6jqu2 ex ca ledtone at«^ mcditationc percepcratjftatuü 4) fingt; gulari pietate ac gratitudine,thefauruai tam liberaliter à Deo fibi comunica- « turn,no infeipfo occultarcjfed altjs comunicare atcp impertire. Erat enim pli ne perfuafus nullo modo hominib. licere, necp æquum efle,poftquam Deus cos femel Spiritu fuo illuminauit,at(^ in agnitione uoluntatis fuac inftituit,co gnitam occultare ueritatê qua nihil eft ei preciofius,eam^ quodammodo fe-pelirc.Itacp eœpit paulatim diuerfis inlocis diuulgare, ac pluribus patefaccrc hominib.eam cognitionê, quam tü quidê ex Euangelio Dni noftfi lefu Chri-ftiadeptus erat.Nó q? primum omnib.quid fentiret,publilèdeclararet:fedla* lis eftearbitrabat,fi initio priuatim aliquêeiusguftum darcpotuiiïct,Atfatel lites Pótificis Romani,eius^ adminiftrijCÙm hoc eins ftudium intellexiflent, omnib.modis opera dederunt,ut Faninus caperet.Cum efletin carccre,uxor liberiqp eius amici cum cotinuis precib.ita folicirarunt,ut homo uitftus eo^ rum ftudijsjpatrocinium ueritatisfufceptum depofuen't,teftimonio^iudici} fui,qd'Euangelio dederat,iînprobato,ueniam,amp; careen's libcrationêfit cofc quutus.Verùmfimulatqîcarccredimiffus eft,ita animo fuit perturbatus,mê-teep affetftuSjUt defperare plane uideret. Et certè nifi Deus eum fua prehêdif-fet manu, atcç eum pro fua mifericordia retinuilîet, in horribilê defpcratione confufionêqj prolapfus elTet. feiebat enim fe Chriftum lefum que amp;nbsp;fummo ftudio amplexus fuerat,6c magno cum gaudio fpiritus ^feftus, perfidiofein^ digneép abiccifle,ut cum fris in hacuita remaneret: atqj ita charitatê ftiorum pietati Chrifto debitæ prætuîiire.Cofcientiaauteeum ita premebat,ut perpe Verititis dbné tua perfidiac recordatio, fummum ÔC acerbum animo cius cruciatum die no^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fumm4

ciecpadferret.Itaq^grauifsimumilludpeccatùmfuum gemerc,amp;peramare cr«x4»iwi. deflere cœpitjq? Chriftum lefum,Dnm glorie,ac,p femortuum,uerbum eius prodens,abnegareaufus eflenuitam^ita triftêacerbam^fufcepit.uteum ne mo lætum alacrê^ poftea uidericdonec eum animum recepit,quo officium ftudiumfe fuum Dno fidelius q antèa feceraqpræftare côftituit,Cùm igit ani mo ita eflet cofîrmatus ac perfuafus, ut çaufam ueritatis, quam turpiter defc* rueratjOmni animi cotenrionc tueret.abieôo omnium periculorum ôd malo rum metu,eœpit palam dicere, ut illam fuam abnegation? ac proditionê prac clarifsima confeisione refareirer, fe tantô magnificentiusDeum Chriftum^ Filium eius confeflurûjquantô turpius indignius^ antea ilium abnegauerat* Faep hoc fpiritus ftudio fummoepardore inflâmatus, oêm illam redone Ro* maignam peragrans,fingulas urbes adibat,in quib. publie? puramEuangcIq dodrinam tanta ui fpiritus amp;nbsp;côftantia annuntiabat, ut oês maxima admira» rioneafficeret. Siuerbum Dei quibufdam inoppidisaclocispubliceno erat ita receptum,turn priuatim ad certos homines aliquos accedebat, uthôcm'o do experiretur qui eftent dociles capaces^ percipiedac eius dolt;ftrinac,qug in Euangelio continet.In quib, quidê docendis atc^inftituêdis quantum pote» rat,elaborabat,ut eos ad cognitionem uoluntatis Dei Si fàlutis uiam adduce ret.Dicebat autê fein qs inftituêdis, quibufeUm ucrfàret, huiufmodiratione Verx inflitti' uti amp;nbsp;ordine,ut primû ex eorû animis euelleret prauas impiasep opiniones ac tionisadpitU erroresquib.erâtoccupât!atq^pfuafi:quo intelligereacfendrepoftèntcâim pietatê in qua erât iâdiu côhrmati : deinde paulatim eos ad melioredifeiplinaé witæ^ rationê adduccret. Atcç ita eos crudiebat, ut têporis ^grefluad maio» rêueritatis cognitionê deduceret.Hoc quidê certèmagni acftimabat,cô ex ali quo loco difeederet, fi duos aut tres in ucra pietatis dotftrina informaftet : pterea qjunuigfe^ eorû reêïè inftitut9,aliosipfe docere att^ inftituere poteratt cæteri idc fi facerêt, maximû fideliû hominû numerû futurû. Porrô cû hæc ita gererent,pius homo Faninus Anno ij4T.captus eft quodâinloco cuiBagna cauallo lingua Italicanomê eft,in quo cû capitis dânatus effet ut igni cremate

tur,gaudere cœpit, dicens, horS fuâ nondS ucnifTe, fed hunc cffe tantümodö dodlrinæ fuæ introitS, ut plus altjs prodeffe poflèc Sgt;C ju eo quj'dê uerQ dixit: nam paulopôftFerrariâdedudusatcçïbidê perbïcnmûj'ncarceredetentus fuit.Tandê uero Inqutfitores hacreticæ prauitaris Anno ilt;49. morti adiudica* runt. Cu aut têpus dus nondu addTet permanfit ibidê ad feptenib. Anni lyyo. Interim multi fideleSjpijs dus exhortationib.no mediocre confolationêaccc perunr, magiscp in timoré Dei ac uera pietate ab eo inftituri,fcipfos in propo fito gratiæ diuing confirmarunt,fed Papa Roman,qui fua femper cogitat,ue* ritus huius hominis parrhefiä mandauit ut Faninus ar(T:iorc cuftodia tenerc-tur.Itacpinteriorib.arcis ergaftulis inclufus otflodecim menfes fuit, ibi^ gra^ uia tormenta perpelTuSjgrauiora etiâ paffiirus, fi Dominican! eius urbis eum apud fe habere potuiflent.Et quanqua carcerê eius iæpèmutarent,eûcp nunc tnhunc,nûcinillulocû tetrüatt^horribilêincluderenchgctnanimümentêqj ipfius non mutarunt : fed idê qui ante extiterat, conftans in ea fide qua lefum Chriftû amplexus fuerat permanfit. Includebat aliqn folus in carcere, ab alfjs feparatus:aliqn cum alfis captiuis coniungebat.Sed peræquèilli erat, propte rea q, utraq^ in rationefrudtû aliquê femper adfcrebat.nâ amp;nbsp;alios,quos in con fuetudine lua habere poterat, cu exêplo uitæ modeftæ, tû optima pietatis do dlrina inftituebat.Hac uero priuatus uitac focictate, in folitudine conftitutus, perpetud fcribebat aliquid, fuis^fcriptisdemonftrabar,quod corafermonc F4rtiniM cüß,' deciarare non poterat.Denicp inclufus fuit in quodâ carcere, ubi erant prima ^iofisincludi' duces ac principes hominu facftioforu,qui in Italia pleruncp partes fedas^ facientes,magnorû authores motuû exiftunt.à quib. pius homo fæpeatqp a* (pere diuexatus eft,propterea qgt; fcelerati homines,qui uidebât illû ita loquen tem,arbitrabantur aliquê melancholics humorê, ut uulgô dici folent,in cere* brS eius afeendiffeatt^ itamête efle alienata.porro etiâ homines cautiaepru* dentes,officio monitors apud eum utebantur,demonftrantes earn opinionê cieflè deponendâ,libéré cS hominib.uiuend3,nec^fatigand5animS,fcd quic feendSefle quoad de huiufmodireb.ecclefiaftiCis aliquid comuni cocilio de* cretS cflct.T um Faninus,ut erat homo admodS modeftus 6C fumma comita* te prædituSjprimS de folicitudine Si cura quâhaberêt defàluteipfîus,gratias cgit.deinde eam dod:rinâ,quâ conftanter tuebat, often dit no eflehumorem aut opinionê in fuo natû ingenio,fcd purâ Dei ueritatê,in uerbo attç Euange lio lelu Chrifti reuelatâ hominib. amp;nbsp;his maxime temporib. reftitutâ : fe nuUo modo coftituifle hanc ccrtifsimâ ueritatê abnegare,ut mcndacqs hominS ad chriflMfoli hacrefceret. q^erôadanimâ,quæfanguinefilfj Deiredêptaeflèf,fuauifsima liberi: etUmjt frui libertateD)e concilio uero dicebatfenullâ aliâfententiâ Siauthoritatêex cdrccre detine pedare aut uelle, g eâ quæ inEuangelio declarata d conftaret.nâ ChriftSle* cùm illud laetS gratiæ amp;nbsp;falutis nuntiS attulit, conciliS ac decretShuiuf-modi annuntiairc,atcp morte fua cofirmafle,ut nulla confirmatione alia opus cftet.Huiufmodiuerbis illorS animosita comouit,ut eos ad rationêuitæme* lioris rcuocarit,ad eam^adduxerit admirationê,uteum fandSuirSappella* ircnt.Qiïod cùmille animaduertifletjcos ita confirmauit:Equidê, fratres, fcio SCagnofeo me miferum eftèpeccatorê:fedfide, qua de gratia Dninoftri lefu Chrifti perfuafus fum, peccata mihi condonant : quemadmodS ueftra uobis quoep ignofcent,fi Euangelio,in quo certifsimS eft gratiæDei teftimoniû,fir mâfidê habeatis.Erant præterea alq captiui,qui molliori aclautiori uitç aftue uerant:quibus commutata iam conditio maximum dolorem afferebat.fed eo Cdrccriî âj^ei ïum dierum confnetudine,quam cum Fanino habuerunt, ita fuerunt récréa* ritiis lenior fit ti, ut eam uitæ rationem raoleftiæ ztepacerbitatis plenam, non tam grauiter dlijs Yanini c3 indigneque ferrent,net^ liberationem ita uehementer appeterent; fed huttii* fuetudine. modi captiuftatem fibi quodammodo gratularentur, de eaque gloriarentur, per

pcrquamfnmenorcmlibcrtatem,quàmunquamanteacdodi'fuerât,uocati elTent.Porrô parentes eins, de ipfius ftatu certiores facfîi, facile intellexerunC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

eo ill n in difcrimine uerfari,ut de iiita eins adtû efle uideret.Itacp uxor fororc^ Fanini,ad carcerêaccelTerunt.Res erat plane acerbajCû hæduæmulieres,qua rum altera amore fraterno,altera maiore beneuolentig ÔC charitatis côiugalis uinculoapiideum plurimuualerepoterat,ambæmœftæacmœrentes,cûfle-tu aclachrymis eum orarenr,obteftarent,monerent, ut fi fui nollet rationc ali quam habere, memoriâ certè amp;nbsp;beneuolentiâ curam^ erga liberos fuos fufci peret QC conferuaret. At uerô Faninus eis ita retpondu, ac tenerrimo naturae fenfui admirabili Hdei conftantia ita reflitif,ut qui uidebant audiebât,admi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m

ratione tantçuirtutis atçp magnitudinis animi,attonitiuiderent.Dns,inquit, Tdnînicoijfltitt meus SCmagifter,mihinon mandauitutipfum abnegêfamiliæcaufatuendæ tilt;lt;» rneæ.uobis quidê fatis elfe debcqqj propter uos femel in eâ perfidiâ fum delà pfus quâ fcitis.Qiianquâ gratia Dei no ita turpiter lapftis fuiflcrh,fi banc tan-tamcognitionê,quâpoft iUûlapfum rnibi dédit, habuiHem.Sed, obfecro,do-mû uos recipite in pace.ego enirn plane fcio,DeS ufqj ad hune diê opera mea ufum luilTeinunc fine meû appropinquare,ut ex hac uita mead eum conféra. Turn inulieres illæ cû magno eiulatu ac multis lachrymis difeeiferunt. ipfe ue ro fine ulla animi perturbationein ilia fua admirabili conftâtia firmitateep per mâfit.Porrô Paulo Pontifice mortuo, fuccefibr eius Iulius tertius, id têporis Papa creatus,mißt h'reras,quib.iubebatutFaninusuitapriuarctur. itaep mini fterquidâmagiftratus eûconucni^,acfignificauitipfumuefperiincommunê ducendû elfe careerê, propterea qgt; Pontifex omnia eius atfîa diligenter inuc-ftigarit atep hæreticâ eius dotfirinâinuenerit, ita ut capitis fit dânatus.qi fi uerô hanc dolt;flrinâ reuocare SC abiurare uelir,ipfum hanc SC futuram uitam con feruaturum.Tum uerô Faninus miniftrum eum nuntiumep mortis fug ample Xus ac deofculatus, pro allato nûtio huiufmodi tam gratoattp exoptato gra-tias ei egit,ac dixitiEgo uerô,mi frater, mortem quam nuntias mihi, aequifsi-mo animo fufeipio propter Dnm Ôd faluatorcm lefum Chriftum, qui ut me à morte redimeret,uitæ non pepercit fuæ.Deinde perlongum fermonê habutC de felicitate uita: fempiternæ,coram ijs qui tum ibi aderant. quorum quidam ei dixit:Quo »’n ftatu nunc difccdens liberos tuos relinquisr’quem tutorem SC uicarium tui abfentis mortui^ inftituiftir'obfecro te, mi Fanine, utparuulo-rum liberorum tuorum recorderis,uxoris^ tuac,quam tantopere diligis,mifc rearis.Ego,inquit Faninus, optimum omnium tutorem curatoremcp illis rel« qui, in cuius quidê certifsima SC fidelifsima cuftodia tutela^ eos perpetuô fo re tibi affirmo. T urn ille quæfi uit quis'nam ille foret. Dominus, inquit, lefus Chriftus, fideliisimus eorum tutor,SC conferuator futurus eft. Vnde nuntius ille contriftatus lachrymabundus difceisit,atcp omnibus declarauit Faninum efle hominem innocentem SCfantftum. Sequent! tame die Faninus digreftus exeo loco,in manu ciuilis magiftratus eft traditus : cumcp in cubiculo quoda inclufus fuilFeqcompedibus eû conftrinxerunt, hancep fola impertierunt gra tia,'utmanusfolutas libéras^ haberetireliquo uerô corpore toto uinôlus ÔC conftriêlus fuit. Interea nullus ex urbe eum adiré poterat, nifi ij qui ex domo

familia Præfecfti erant eius^fatellites,aut ij quiapudPræfctftû gratia uale- ilitaconfirm' bant.qui aût pôtuerût ad earn accedere,quorû magnus fuit num crus,dicebât 2'i«r. eum diabolû habere in corporeiea etenim ui ipfumloqui, ut eû a diabolo oc-Cupari oporterct.nâ hoc quidêmodo profani homines,de ueritate Dei cotu meliofeloqui folent. Verû cûm eximiâ eius conftantiâpropius aduerterent, fummameg animi æquitatem atque rranquillitatem aduerfus omnem mortis horrorem comparatam uiderenf,SCin ore nihil eum nifi uerbum Dei habere, fie totumardore Spiritus cœleftis accenfum atque inflammatum,cœperût ut

cæten'joculos in eum fuos intendere,aurésque ad eiim attente audiendurr. ad hibere. Mulieres qutdem eorum qui étant in magiftratu, cùm auditent eum tantafuauitate amp;nbsp;gtatia loquentem, à fletu aclachtymis continete fe non po tétant, quinetiamipfe catnifex, eius mottis adminiftet,non potuit feà la* . chtymistemperate. Faninus autemeisdicebat: Fratres mei, Deus quidcm uobifcumfît: fedueniftis'ne uoshuc, utmecum una gaudcatis quôdexhoc mundo decedens,incœlumadDeûmeum concedof'Deinde furfumoculos attollens fuos,tanta uehementia ardoreqj precabatur, ut quafi igneus cxarde fcere totus uideretur.Tum paulo pôft animo 8C uultu ita hilarefccbat, ut om* » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nium oculos in fe conucrteret,omnes^ ad fe alliceret, ut etiam ij qui ad eum

accedebantutipfum confirmarent,confolationem ab eo acciperent.Fuitqui dam ex amanuenfibus publicis,qui eum monuit,fi quodprofeflus eratrctia* dlare uellet,confilium Papæ non efle ut ipfe m oreretur. Cui Faninus turn fub ridens tefpondit, fi quid haberet falfi aut praui, poffe facile coargui atcj con* uincûfed earn uim efle ueritatis, ut quanuis laborer aliquando, opprimi tame nunquam pofsit. itaqp fenullo modo uelle ita liberari, ut ueritas obfcuraretur atcp extingueretur.Sed amanuenfi illo relido, quoniâ id quod ab eo propo* nebatur non eratita magnimomentijCœpitexponere multos facræScriptu* rdtiintamemo locos:ac quo maiorem authoritatem haberet oratio,Latinum textum pro riter ScriptU' ferchat^acmemoriterpronuntiabat.quæreseratnonparuaadmirationcdi* r^Mos ex^U gtia: propterea quôd homines fan's fciebanteum in lingua Latina exiguèuer fatum atcç exercitatum eife.is tamenmagnum numerum locorum acteftimo niorumadducebatjfingulacp capitaitaallegabar,utinnullofalleretur,utom* nés facileanimaduerterent eum Spiritu Deiregiamp; gubernari.In bis etiâ pro* nuntiauit quofdam uerfus,quos de iuftiflcationc,de prædeftinatione, ÔC altis quibufdam grauifsimis fidei capitibus compofuerat. Sed quoniam paulo læ-tiorhilariorçp elfe uidebatur, exultarecpimmoderatius : quidam exijs quiibi aderant,ei dixit:Q.uid caufæ cfl:,quôd tu nunc tantopere lætaris.^nam fl Chri* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftus, cùm mors ci impenderet, præ animi triftitia fanguincm 8é aquam fuda*

uit, Patremcporauitcum fummo animiangorenemoreretur: quid habes tu, QudreFdtti' curhac tantalætitia efferarisfEitum Faninusrefpondit,Dominumlefum, nui in morte quanuis nullumunquam peccatumhabuiflet: tarnen cùmnoftra caufaiudi-ddeàfitltetui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uellet iàtisfacere,omnes noftras inlîrmitates fufcepifle, pcenascç om

nés luifle ac perfoluifle,quac pcccatis noftris debcbantur, ita ut cùm inhorto clTet ÔC in crucefufpenfus,neros mottis dolores fenferit, eâfque inferorûpœ* nas,quasnos meritiiurèperfcrredebcbamus.itaqp câ caufam fuilTe curinhor to tâto animi angore affctffus afflidiùsque fuerit:quoniâ in carne noftra mor* tem noftram infernùmquefentiebat.Ego uero,inquit, qui uerafidepofsideo benedidionem lefu Chrifti,ca nunc perfruens,maxim opéré lætor plane per* fuafus,quôd moriens in uitam transferor fempiternam beatam. Cut igitur ego nonlætaretjCÙm huiufmodi fiduciam atcp ipcm habeam.^Port o cùm Fa* ninushacconfolationeperfufusitaloqueretutjCcce tribus horis ante dilucu* lum duxcrunt eum in plateam utbis ne populus polfet adeflc, caque audite, quaî ipfe ante mortem dicere conftituerat.Ibi denuo conterranei,qui forte ua fafigulinaFerrariam adduxerant,admonere cœperunt utratione habita uxo ris QC liberorum fententiam fuam mutaret,ne ita eflent mifere derelidi. Qiii* busrefpodit,fcfeillos Chrifto commcndaife, qui optime ipfisprofpcéîurus fit.Tum uerô de more crux ei allata eft,quam cùm uidiflet, Obfecro uos, in* quit,ne tantum laboris fufcipiatis,an cxiftimatis uos memoriam Domini no* ftri lefu Chrifti in cœlo uiuentis acrcgnantis, hoc fragmento ligneo mihi ma gis renouaturos ac confirmaturos, quam ego in corde meoinnxamhabeof' Etfimulgenibiïs interrampofitis Deumfummo animi ftudioprecatus eft, uei'bis

ircrbis maximi ardoris plenifsimis, quibus à Deo pctebat ut ipfc pro fua gra* tta amp;nbsp;mifericordia mêtes corda^ occæcata miferorum eorum hominum qui ïbi adcrantjilluminaret.Dcinde cùtn feipfum ad trab cm acfunetnjquafufpen dendus atqjftrangulâdus erat,compofuiiretacprpparaflet,atq^ carnifexeius innocenttam intelligens auffugere cuperet,bilans dixit carninci, ut quod ci mandatum eflet peragcret: Satis quidem fc (cire multos hic elTe qui putarent feferem gratam facereDeo, alios uerô fanguinolêtos ptjs infidiari quantum* uis caufa ilia fanefîa ûtis fit eis cognita, tn fc Deum patrem orare, ut ex aequo Omnibus ignofeat. Ita femper fe commendans Domino lefu Chrifto, cumç orans ut animam fuam recipereqlaqueo uitamfiniuit.circiter uerô horâ pran dtj confuetam,in eodem loco quum corpus eius comburcretur, plericpdixe* runtipfum uaporem,qui ex corpore eius exhalabat, quafi gratifsimum mor* Grdtißimuxo^ tis eius odorem,in mentes multorum hominum penetratur3,maiorem^ uim dormortispo ad homines admonendos nbsp;nbsp;confolandos habiturum, quàm uerba illius ha* tKj».

buiflent. Confuetudo autem in ea regione eft, ut offa ÔC cineres relitfii, extra urbem deferantur,fed nec PræfecT:us,nec inquifitor, nec Epifeopus, nec ma* gnus eius uicarius, nec ullus Theologus id negotium fufeipere uoluit : unuf* quifqî earn curam à fe reif ciens ôd conferens in eum qui mortis illius caufa fuif fetrplané omnes aperte declarabant quid de eo homine fentirent, quem inno centem fatebantur,necp mortem huiufmodi commeruifie. Tandem populus negotium fufeepit ut olfa eius uftulata cum cineribus ex platea deportaret.

Fs fcripfit complûtes epiftolas amp;nbsp;multa alia, tum cùm in carcere teneretur.

Inter alia eius opera,duo funt libri de Proprietate Dei, amp;nbsp;altj duo de Confef-fione,totidemetiamdeModoacrationequafidelishomo cognofei, atlt;ç ab • infideli difeerni poisit.Praeterea funt eiufdem centum homiliæ de maximis ÔC grauifsimisfidei capitibus,multâquealiafcripta, quac hicfandlus Martyr Fa* ninns poft mortem fuam reliquit

EOdern tempore quohaîcFerrariæ aeftafunt fîmilequippiamPlacentiac contigit.Erat enim quidam Dominicus à Domo alba ciuis in urbe ßafa* na ditionis Venetorum. Hic ante aliquos annos Carolo Imperatoriin Ger* mania militarat, atep ibidem Euangelif doeftrinam perceperat. Idcirco ftatim fecularia arma depofuit atep fpirftualia induit.ut autem certiorem cognitionc Omnium capitum religionisimpetraret, femper fefeperitioribusconiunxit, cum if fdem conferendo ÔC difputando.Quo fartum ut breui earn fapientiam nadus fit,quod ubitp ad annum quinquagefimu multa bona in Ecdefia Chri ftipræftiterit. Hoc uerô Anno Neapolim ^fedus ut hinc inde in oppidis ÔC uicis ChriftS praedicaret,amp; uerbS Dei difleminaret ubitp. Cùm uerô Placcn* tiam redif flet, in foro cathedra ereda magna hominum multitudine circum* ftante diiferuitpro concione, de uera confeftione, purgatorio, Sdindulgen-ttfs. Alterouerô dieegit de uera fide amp;nbsp;bonis opcribus,quatenus,ad falu* tern fint neceflaria,promittens interim fefe die fequenti de Mifla aliquid pro* pofiturum, atqj Antichriftum depidurum fuum coloribus. Cum itaœ hora Commicits folita copareretatip caufam illam iam ccepiflet,ftatim adeft fori Magiitratus, chri/ium pr^c quieum iufsitde cathedra defeendereSC eum lidoribus tradidit.Dominicus dicatin Ualta, libenter obediuir,dicens fe ualde mirari,quod diabolus tarn diu fuum conatu ferre potuerit. Inde ftatim ad Epifeopi uicarium dudus,rogatur, an facerdos fit, amp;nbsp;quis nam ei hanc fundionem comendarit fRefpondit fefe non eftè ia* cerdotem Papac fed lefu Chrifti qui ipfum quoep ad minifterium illudlegiti* meuocarit.Deindepropofitumnum ueliteareuocare quaccontraEcdefia Romanam dixerit f quod fi enim renuat eftemoriendum» Sed conftanter re*

fpondttjfefe non fuam fed Chnfti dotflrinam propofuifre,quâ en'am fua moï-teconfignare amp;confirmare paratusfit.Agcrc etiam Deoingentes gratias, quod dignus fit habitus ut nomen eius Martyno fuo glon'ficet. Proptcreain fœtidum carcerem magna erudelitatc retrufus.Cum etiam ibi per menfes alü quotdetineretur,fæpiusadmonitus eftutreuocaretjnideuita penclitariueb let» Sed conftans in fua dodïn'na permanfit. Vnde tandem ad forum dudus, iibi prins concionatus eraqut ibidem laqueo finirct uitam.Ibidem omnib.pa-pifticis fuperflitionibus reiecfïis fefe ad Chrifti folius gratiam ói. mifericordia conuertit.Orauit etiam ardenter pro inimicisfuis. ficcg fpe plenusjanno æta-tis tricefimo uitamhanc miferam cum aeterna gloria commutauit,in feptem-breAnnoiyyo»

QEquentiannoqui cratpoft millefi'mum quingentefimum quinquagefi-gt; J mus, Macaeus Moræus Trecis Campanis (Troia in Campania à Gallis nunc nominatur)combuftus fuiqatqj in confefsione huius piæ falutaris^ do dlrinæ conflantifsimus femper permanfit»

IOannes Godaeus^ChinoneTuronenfis Gallic oriundus,SC Gabriel Berau dinuspatria luliodunenfis quod Lodunumhodie dicitur,cùm Geneuae uterq^ habitareqeapti fuerunt Chamberiaci,quôd facerdotem quendanijno-» mine Dei contumeliofe in fermone abutentem reprehendiflenqamicecpad-monuifient.Godæus cûm dodrinam Euangelq purifsimèintegerrimecpde* fendilTetjea in urbe combuftus eft,menfe Aprili, anno /v. d, l, Gabriel autem Beraudinus,quanuis initiô,horrore tormentorum fenfibus perceptOjin con* lürdcidum lo fitenda ueritate nonnihil uacillaflenca tarnen morte quam loannes perpefius quentisßne nbsp;nbsp;erat,ita luit animo confirmatus ut paucis poft diebus idem genus mortis con

lingua. ftanter fuftinuerit : adeo ut aduerfarij, cum fummam eius conftantiam ccrne-gt; rcnt,nepoftetloqui,linguam eipræcidendam curauerint. Is tamenfandifsv ma quadam ui fpiritus præditus,nunquam loqui deftitit, adeo ut fan's intelli* gereturiPræpofitusq^ qui eum ad ultimumfupplicium ducebat, carnificem uehementeraccufarit,quafinonbeneeilinguam amputaffet, Cuiillemultis audientibusfatisafpererefponditjinfuanoneftepoteftateuteum loquipro-hiberef.Hi autem duo,multos ueritatis ignaros ædificarunt,càm fummam ft-dei conftantiam diuinitus datam, ad extremum ufep fpiritum declararentac præftareAt.hoc uero exemplum imprimis memorabile eft eorum, qui cum in ccclefia Dei Geneuæ piè uixiflent ac Deum coluiflent,egreisi poftea,dolt;ftrp nam Euangelq in qua fuerant inftituti, grauifsimo conftantifsimoq^ teftimo* nio ÔC martyrio comprobarunt.

TV gt;T Vlier erat quæpiam Auguftae,ciuis,quæ prgtereunte forte facrifîcîo,ôd J_V Lad ægrotum quempiam deferente panem azymum, quem hoftiam ap pellant,accenfis demote caereis, percondando mirabatur, quid ille claro die îucernam adhiberet.propter hoc dicQQ capta fuit,amp;in magno uerfabatur peri culo. Sedmultisfœminarum precibus, ac demumfororis CæfarisMariæ in* tercefsionefefuata,relegatur.Io.Sleid.t2,

QVumhoctemporelmperatorin Germania quafi triumpharct,atcgom nés ciuitates ÔCprincipes ferèReligfonis nouam formulafufcepilfcnt.

loli Magdeburgenfes in cœpta dotftrina fortiter perfeuerabant, nullis^uii* nis,nulla profcriptione,nullabellorum calamitate àpropofito abduciponæ* runt.

runt. Mine ergo belle pctuntur,urbs obfidetnr,SC infeftiisima quæcp inferun* tur. kaut multi honefti Sc eordattuiri Euangelrj nomine hoe tempore apud cos mortis perieula fubierint. tandem tarnen cum ultra annum confiantes in omni calamitate permaf jlfent,Dei beneficio,honeftos pacis articules unà c3 cognita ueritateimpetrarunt,atfpingratiam ab Imperio receptifunt. Memo tabile antiquæ conliantiæ in Germanis exemplum.Sleid.lib.23,

^^homas Sampaulinus,patriaSuefsionenfis, cum anno M,D,xLtx, cum ma 1 tre,ac fratribus,alrjscp multis propinquis fe Geneuam ad Deum pure co

lendum contuliflet,reuerfus efl in Galliam propter quaedam fua negotia, anno AT.D.t/.quo in itinere magna in perieula incidit,cum fpiritu Dei permotus (quê purifsimè in ecclefia aluerat)blafphcmias ferre non poffer,fed libéré eas ToWiC Sattt' îeprehêderetattçaliauitia.quçineoGalliçregnodiuturnaiamcofuetudine paulinizdui, licentia, uelutiius quoddam obtinuerunt,ut non fine fummo piorumperi

culo reprehendi pofsint.Deus tarnen eum ex omnibus eripuit,SCpro fua fin-gulari prouidentia, alium in locum theatrum^ celebrius referuauit, quod ci Lutetiae adEuangekj dodrinam confitendum,paratum erat SC conflitutum. L igitur in earn urbem cum uenifiet, atqj ibi quafdam merces uenderet ferre non potuit cuiufdam blafphemias,quin cum eum libéré redarguifler,comiter ctiam pro ea quapræditus erat humanitateac naturae fuauitate,monuit ut hu iufmodi uerba contumeliofa,fandifsimo Dei nomine indigna,euitaret. qua-te offenfus file tarn fanda admonitioe, atep inter Papifias inufitata quibus ho nos Dei pro nihilo ducitur, fufpicatus^ eum efiè Lutheranum,(ut inuidiofb nomine appellant eos, qui pie de Deo fentiunt)eum curauit diligenterobfer uandum,eiuscp uefligijs infillêdum uflt;^ ad domum in quam diuertebat. qua notara ac defignata, eum flatim ad loanem Andream librorum propolam Li feti Sc Sorbonicorum emiflarium detulit, hominem nobilitatum ea crudelita te,quam in feruos Dei exercuerat, in qua ad flammas illas cxcitâdas inprimis faces fubdidit. Captus deniep ac dudus ell in earn comitialem curia, quae Ca* ftelletum Lutetiae appellatur; ubi per confiliarios eius curiæ,magis ex ore ip fiusSCconfefsione,quamex chartisamp; commentartjsquos fecum habebat, caufa eius fuit informata atqucinflruda.Poflremo ab ea curia fuit codemna- Sdtnpdulini tus utuiuus igni cremarctur: cuius quidê fèntetiæ caufa,fuit eximia quædâil- conßdnüd, lius conflantiain confefsione fidei acueritatis cognita atqueperfpeda ; qua neque uUæ tormentorum minæ ei propofitac infringere unquam potuerunt, neque promifsiones huius fuauifsimæ iucundifsimae'que uitç,quam indices, fine ulla ignominia atque emendatione pubh'ca, ei promittebant deferebânt que,fi,quod fenferat ac teflatus fuerat,uelletapud ipfos cofefsione fuaimpro bare. Hoc autem illi cum confuetudine quadam addudi agebant ut cum per derentjipfi *que religioni hac iudictj uarietatCjOmnem detraherent authorita tem, turn etiam permoti commiferatione quadam aetatis, in qua uix annum xi'iii egrefffis effe uidebatur. fed fingularis Dei bonitas SC ueritas,quac nullis rebus uinci unquam potefl,contra impetus omnes eum infradûinuidùm que effecerat. Nam cum quæflio de eo tarn uehementer atque acriter, quam deullo unquam latroneautficario homine,habita fuiffet,utfocios fideles ho mines quorum confeius effet,nominaret: Deus tanta animi ui eum confirma uit,ut nullum earn in partem uerbum exprimi potuerit: ncc ulla mentio fada fuerit eorum quidcm,qui maxime ab aduerfarijs pofeebâtur. cos uerô foium nominauit,qui aduerfariorum manum cfFugerât, ac iam in liberis ciuitatibus degebant. ita Deus Sampaulinum gubernauit,coque robore muniuit,ut fîio indicio neminem in periculum adduxerit:nâ iudicibus qui inflabât, eumqûe

premcbantjita dicebat, Cur me tam atrociter torquetis, ut uobis tot probos homines nominêCquæ utilitas ad uos redibit,cum eo modo eos quo me nûc torquetiSjCruciaueritisCfanefireferre ueftra exiftimarê,eorû nomina quemgt; admodum 6C caeterorum,nöc proferrem:fed certo fcio uos in eos, fi in ueftra potcftatehaberetis,maiorcfçuitiaatc^atrocitatefuppliciorum,quàminme* ipfum,ufuros efte. Nihilominus tarnen tortores illi ÔC carnifices in ilia imma' ni crudelitate obfirmati, omnia odif fui,fouitiæ ac furoris inftrumêta ad eum jam fatis afflitftum 6C prope confelt;ftum magis adhuc cruciandum amp;laceran ^dum adhibueruntatcp explicarunt,cùm fummis tormentis,tum etiam damo ribus cum urgentes prementescj ut focios indicaret:aut fe eins corpus in fru fta difcerpturos. Denicp tortorum manus in huiufmodi quæftionc exercen* da fuerunt fatigatæ.MailIardus uerô,egregius do (ft or ôi. Sorbona dignus,aG pleriq? eius fimiles,à curia accerfiti ut Thomam conuerterent, perculfi tanta in iuuene conftantia,exclamarunt,uehementius artftiusqj torquendum. Ho mines fide digni audiuerunt ex Auberto,qut unus erat è numero urbanorum conqUifitorum urbis Parifienfis,qui turn ei quaeftioni præerat,homo ad faeui tiam procliuis,tum uero maxime cum de religioneageretuneum tarnen taiv Sorbonißarü tam atrocitatem ferre non potuiflccoatftum^fuifte prælachrymisfeorfum crudelitM etiä reccdereieundem porro dixifle pluribus audientibus,femultis de rebus cum impijsodioft. priuatis, turn etiamad difquifitionemLutheranam pertinentibus loquutum cftc:fcd earn fibi iuuenem probum integrumcp uifum fuifte. Cum autem eo* rum immanifsima crudelitas, fingulari Thomæ fide, conftantia, animi^ ma* gnitudine ita uidla fuiftcr,tandem fuit dutftus ad plateam celebcrrimam Mal bertinam appellatam,ut ibi uiuus cremarctur, Habens in comitatu ad confo* lationem fuam doôorem Maillardum, ut eum ab inuocatione nominis De» auocaret, att^^ ad omnem aliam fallacem fpem cogita tionemqj traduceret. is Thomae fæpius dixit,fe ab ipià Curia mandatum habere, ut uitam ei offerref, fi priftinam fidei confefsionem uellet contraria teftificatione improbare. ad quod cum alter reipodiffet fe millies mori malle,ftatim in aerem fublatus eft: ubi fimulatt^ cœpiflet populû de gratia Dei amp;nbsp;ipfius falute admonere,ignis fubiecftus exarfit.eum autem cum uehementcr fentire cœpifTet, fubito ex eo fuit cxtratftus hortatu ipfius Maillardt, qui ei affirmando incolumitatem promittebat, fi commutata fententia uellet fummam Curiam appellate, hoc autemillcagebat,exiftimansfede eotriumphaturum,cum horroremortis ipfum ac fenfu tormenti, de fententia deieciifet. Sed Deus uerus fidélise^ in fuis promifsis, oculos ei aperuit, ut contemplaretur excellentcm ipfius gio* riam,ad quam uocatus, toto animi ftudio ac defiderio afpirabat. ltalt;^ maxi* ma uoce eis dixit:Cum ego fuerim in uia ut item ad Deu,remittitcme in earn ac me ire finite.Ita Thomas Sampaulinus,cum fortiter,ut egregius miles lefu Chrifti,caufam eius amp;nbsp;gloriam Dei propugna{ret,atcp admirabili conftantia defendiffetjLutetiaî coronammartyrtj eft adcptus,A:/xV.Sept. anno

CLaudius Mottcr»us,natus in urbe fanefti Amandi, Taîânda appellata,!* Iio diefta nomine Cathedra,tribus milliaribus ab Ifsiodoro in Aruernia, CÛ ea in urbe Claromontc,quæ Gergobia à Caefare nominata, metropolis eft totius Aruerniæjftholas aperuiflet : ac iuuentutêimprimis in timoré Dei eius^ uerbi cognitione inftituiftet,in fuipicioncm uenitapud cos qui huiuf modiintegritatem ac pictatem ferre non poflunt. Itatp eum à munere fufe^' pto inftituendae iuuentutis remoucrnnt.Poftea regionem Aruerniam loeaft^ hnicima obiuiijdocens femper dC annuntians uerbum Dei, donee graui pet*

fccuttoncciccîusillinc,côfecontulitubtSi.dodrinam Euangelîjrcccptam, Si ecclefiam uerbo Dei emendatam efle audiuerat. Itacp Laufannam eR pro^ fedtis, urbem in ditiotie Bernenfîum pofitam : quæ quoniatn non ftudtjs fo* lùm religtonis ac pietatts, uerùm etiam omnis doôlrinæ elegantis lïberalis^ fiorebatjin ea aliquandiu ftuduit. Inde Lugdunum pro{eôlus,aliquorum pue roriim curam difdplinamépfufcepn:quos mliterisfacnsita erudiebat,utmul ns hoininibus p tf s cognitus, Ôi in fandia modefta^ uûæ confuetudine proba tus gratiis^ extitent. Erat enim fuaui,placidomin^ingem'Ojquemadmodü crin' complures homines teftescp fideles retulerunnqui omnem eius ÔC uitac Si do ^ot^s^oncrij. cirinæ ratfonem ea in urbe cognouerant. quam quidem ipfe etiam maxime declarauit ea nota,quæ ueræ piæ^ dodrinæ propria fequi folet.Nam cum a-liquandiu in ea urbe ita uiuens docenscp uerlatus effet, accidit ut dieDomigt; nica,xr luit), cùm ipfe domum cuiufdam amici acfamiliaris hominis ueniHet nunctaturus illi aduentum Præfecfîi urbis,ut periculum uitaret:ac quum ami-cum extra portas dcduxiffet,reuerius redqt ad ædes amici, ut uxorem eius SC familiam confolarctur : hoc officio amici Chriftianiqûehominis perfundlus, in ea domo Præfetflus eum quadam fuipicionc motus comprehcndit, ac deinde ad Officialem adducit, à quo interrogatus de præcipuis Chriftianæ religtonis capitibus, receptiique in Papatu luperftitionibus ita refpondit, ut fii-bito periculo nihil plane territus cffe uideretur : fed potius paratus ad ea omnia quæ homini Chriftiano Euangelium profitenti propofita,funt expedan-da. Sed iniudicium poftridie adducfîus,ut de pluribus rebus interrogatus fu- Koneriuf in it, ita de omnibus non minus conftanter quam prudentercommodequere- itiiiciuttKtädu lpondit,ac ueritati,huiuimodi dedit teftimonium, in quo iumma iäcrarum li- nbsp;nbsp;nbsp;ueriMtm

terarum cognitio Sipietas cum pari magnitudine animi coniundla eile uide-batur. Cùm autem ab eo uchementifsimeflagitaretur, uteos nominaret,qui cam dodrinam fequerentur, nullius unquam fecit metionem, nifi eorum qui coprofedlierant ut nullum periculum eis pertimefcendumuideretur. Sed quandoquidem in car cere cum detineretur nadîus eft Dei beneficio occafio-nem fcribendi exemplar quoddam adionum atque percontationum iudici-alium aduerfus ipfum habitarum : illudhicinferemusutipfein fuaad fideles Lugdunenfes epiftola loquens audiatur.

Claudius Monmus cafitiutts lefu Chnflij, omnibusfratribuspauperibus fimul (^diui^^ tibus/kitis à Deo adhareditatem immortalitatisperpetuamj, in domo eiushabitationem nbsp;nbsp;nbsp;M!gt;raiK:i«s'Gratiam

K Ntea quidem ad uos fcripfiflem,nifi papyrus aliaque ad fcribendum nc Jnßrumenu jCxceflâria mihi defuiffent. Gratias ago quod uobis adeo curacfim,ut Si cer fcribendimar' tis hominibus etliteris ad me milsis facileperlpexi.Dominusinregno luo co tyribus incar' penfetueftram opcram. Nonlatetuos,nifallor,quo modo comprehenlus fu ^eredefunt. erim rreuerfus feilicet in domum ami ci quern deduxeram:fex aut feptem latei litcs in earn irruunt infeftis fane animis,nec quenquam ibi reperiut praeter me extraneum.Inlumma,praeda petita fruftrati,meuelutfulpedumarripiunt:ad Officialem deducor. Is ut primum ingreffus eftèm, rogat ex me, num corpus lefu Chrifti in pane effet, relpondeo, me adorare lelum Chriftum fedêtem in ccelis ad dexteram Paths fui. De purgatorio autem quid ais f* Quia,inquam, poftmortem nullus eft mifericordiaclocus, nihil etiam opus eftpurgatione. nam ante^ ex his corporibus migremus,purgatos effe oportet.DePapaue-ro quid fentisfinquitillerEpifcopum equidem dicerem æquê att^ alium,mo* do Diui Petri imitator eilet. Sed quia eo die Dominico ncmpe,pauci habiti crantfermones: poftridiead auditorium ducor, ubi à me ftudiofe contende-bâtjUt dicerê fi quos inhac urbe noftem,quibusfamiliariter ufus effem: quod

genus uftç aut quam artcm profiter cr/afliis fum ,fîqudcm îlle qucm dixïami eus iam notus erat ipfis pro Lutherano,ut uocant,me ardes illius fubindefre* quentafle,ncc alfas fnfuper quàm ab olt;?lo aut nouem dfebus dfuerforium me um oltua penfilffnf^ne celebraiïc: fn quo ego diuertercm, quôd in medftul^ Ifo ciuitatfs fitum encf,quô faciltus illic arte mea (cftèfcrfbendi fcflicet,queftû alfquem facercm.fllud autem dfuerforium mfnfmèipfisfufpedum eft.Scquê tf die uencrunt tria relfgfoforum genera,ac turn ego accerfitus, cum fllf fupra modum urgerent ut nomfnarem mfhf notos homfnes,uf magna coadus, eu* pfensuftare durforatormenta, tandem duos nomfnaufqufiamà duodecim ut minimum dfebus dffccffèranr,alter fn Anglfam,alter Geneuam, eufus quf* dem reimihf teftfs eft Domfnus.Nam reuera, fratr es mef, nfhfl meum anfmû adeô cruefat, quum coram ipfis fto, quàm fi quando de uobfs alfqufd ex me audfre uolunt. Inter relfgfofos fftos,inquâ, uarfè uexatus fuf,hfnc inde me pu* pugerunt aduerlàrfj fuisaculcfs uenenatfs» Sed quonfam plurfbus Papfftaru articulfsrefpondendum erat,Quæfiuft exmeOfficfalfsqufddeuotfsfcntfrê. dfxi tâta uouerf baud pofle quin multô plura præftarf à nobfs Lex ipfa requf* rat. Defnde, an inuocandf effent Sandi, Refpondi ipfos precari fine fide ne* qufre,ac proindefruftra quos ipfos obtunderct: Angelos enim à Deo confti tutos ut nobis obfequfû præftent ex prarcepto efus.Tum etiam,ànnon opor* teret reef tare Aue Maria ad fàlutandam Virginem. Quum in hoc mundo,fn* quam,uerfaret,falutatfone egebat Angelica,quia falute opus habebat perfn* de ac cæf eri mortal es.nunc autem quum plene bcatafit, nulla illi maior opta* rf poteftfalus.Rogatus præterca an habendæ eflent imagines.reipondi,ÔyÔ Ingenium homfnum adeô procliue fit ad idololatriam, ac magis îemper om* nés occupât! fimusamp; intend fis quae oculiscernimus, quàm quacnonuide* inus,Chriftianis no proponendas efle eiuimodi imagincs.Scitfs cnim,fratre» mefiadorandum effe quod oculisno fubficiturzDeum nempe folum,qui Spi* ritus eft.huncitatçfn Spirituamp; ueritatc adorare oportet. Vifus nihil prodefi, cor tantum modo ille defîderat.Dc uoto autem relfgionis, reipondiunâ nos retfnereô^ feruarereligionem Chriftianam.Quod adhorascanonicas atti* net,negaui nos certis horis anxiè aftridos,ied quoties nos fijiritus Dei impel ieret,precari:actam quidemattendus cùmncccisitasaliquaurgerct.Venta cft ad oleum illud facrum,falem,alias^ eius generis nugas. quas aiebam me* rum cfiè Marranifmum.Hiccum uidercm Offîcialem hacfitarcin uoceMarra nifmi,declaraui illi quid ea fi bi uellet» dicens ififufmodi unguenta amp;nbsp;falfamen ta,pror{us redolere legem Marranorum,acfuperftitfonem ludaicam. Ad ex* trem um p ercontati funt num probarem fiqui Pialmos Dauidicos lingua uer nacula canerent publicè.QiiidniC inquam ego, modo id cum reuerentia fiat; ' omifsis nimirum puddis cantilenis, quarû putorc at^ fpurcide totus aer paf fîm infedus eft.Paucis diebus pôft reuocatus fui, ut quid haberem animi co* gnofcercntllli nihil me immutatum ofFendcntcs,à percontadonibus prorfus abftfnuerunt.Tum ego rogaui,qui'nam effent aduerfæ partis. Officialis aut? fubridens,Sunt,inquit,plurimi qui diuerfas partes tuentur.Excipicbam ego, quôd optarem de nde mea interrogari. ludex uerô dixit (àtius effe ut contef* fionem meam in feripto exhibercm, quemadmodum Richardus fccerat. Hfs didis,mc recederc iuflerunt, fe de ea rc deliberaturos. ncc ipie eos deinceps uidi.Spero autem ( fi Deo placet ) me ad uos miffurum confeisionem meam poftquam illam niddius defcripfero.Hadenus de teftadone mea. Relfquum cft ut nunc in quo ftatu fint res meac,amp; quid ualeam cognofcads; me^ uobf feum confoler in hac noftra capduitate.Noftram dico captiuitatem, quando quidem ut me ueftram,fit amp;nbsp;uos meam fentire oportet, Inter ftatres cnim om nia communia funt bona fimul mala^

LIBER VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21»

Phmâm, am/dmci, fiquidem Dominus ucftris impulfus précibus me pa* ticntia fulferit,nolim in dbmo Regis eflcjatep hûc carcercm regis palatio prx cer pro pala-tulero,acpotiorem duxero.nam ibifi fuerometuens ueritatem profiter!,pun u'ohabetur, get me atlt;^ intus accufabit confcicntia: qui baud mediocris eft cruciatüs, fed ipfisinferorumtormêtis quodammodô grauior.cuius rcimihi telles eflèpo-teftis,quiCun9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Babylonios uitâ agitis.In ea, inquam, detincmini capti*

uitate,quae mea nihilo eft leuior. Corp ore ^uidê fiberi eftîs: fed animae ueftrac non fine gemitu ferunt,non ferendum fane cuiquam iugum Antichrifti. Ac M cet corpus meum intra quatuor parietes inclufum fit : ipiritus tarnen habet a fein Dno oble(ftct:qaum is me tanto honore dignatur ut me in focietatem Fi Iq fui adferendam crucem afcifcat.Orandus eft præcipuè Dns, ut $ ilia carni eft triftis amp;nbsp;amara,ipiritui contra tarn iucunda amp;nbsp;fuauis i eddatur.ut quo maio rcmetuillam antehac fubire recufaui,nunc fortiori animo complcdlar.Eheu, fratres mci, figuftu percipipofsit fuauitas quaefub hac crucelatet, nemo à fc illam retjceretjfed certatim omnes co tender emus, quo primus quiftp earn hu men’s fuftineret.Multi turn inuenirentur Simones Cyrenæi qui crucem porta rent. Verùm caro noftra tarn delicata eft, ut nc extremita tc quidem digiti at-tingere uelit.Precemur igitur,precemur,inqua,Omnipotentem, ut nos corgt; roboret Spiritus fui uirtute prop ter Filium fuum,ad ineundum certamcn pro uirili: quo fuperemus oês hoftesnofti os, carnem, mundu Cum principe eius Sathana,mortem,ipfos deniqj inferos. Sed præ cacteris nonrepcrio capitalio resn hoftem (quemadmodum fæpe in precibus meis dicebam) quam prodi-tiicem illam Voluntatem noftram qug perpétua nobis comes eftjpfa cum fit domeftica Qi. familiaris,ahjcp oês exteri tantum hoftes, plus nobis ab ilia me-tuendum eft.Non enim caret dolis,probecp nouit inefcare hominem.Si quis huic uenificac indulget amp;nbsp;alTentatur, eiœ placere ftudet : fi mifer eius maritus Spiritus aftutiam ÔC arrogantiâ illius diisimulat Qi toleraf, tota répété domus lumultu ardetjfubit diabolus quo ilia uelut nitido fidit adultero. à quo tenta* ta facile ie patitur opprimijnec fidem ipoib datam rumpcre ueretur.id multS curat fcilicct,Nonne ipfafcelcratis parentibus,filia fccleratiorfQiio femel eft »mb Uta recens feruabit odorem T eft a diu. necefte eft ut ortus fufnaturam référât, at^ ad ingeniû femper redeat improbum, nifî illam Dei gratia conuer-tatjUt patriâ,familiâ,parentes,omnia denit^ quae pofsidebat prius,relinquau at® adeo femetipia abneget.Sed quis tanti open’s effetflor cxiftetC Quis nifi Icius Chriftus, nouus maritus acfponfus omnium piarum animaru Qi. uolun-tatum fynccrarmis earn de integro immutabit,cam^ libera,obedientê ac pla cidâ dabit.tum demum caftus en’tleêlus,nullis diuulfus querimonijsmequa* quam metuendueritne Sathan eius tentetpudicitia.quandiufideliserit Spiritui iàncflo.procul erunt oês maligni fpiritus,Quaproptcr,fratres mei,prcce mur aisidue Pattern ccclcftcm,ut erect in nobis cor mundu,det nobis cor no-uG,gubcrnet femg uoluntatê noftrâ fpiritus fui duêlu, ne adulter ille Sathâ’eS fuis prgftigtjsilludat,q ut illâ ad nequitiâ abducat,nihil omittit,eam^ afïum-ptaboni Angeli forma petit. O terqj quater^ fœlicê D.Paul3,qui^behuiuS PMÎut 'faliXt noucratinfîdias Qi quo tâtinebulonis calliditas tcndcretexploratûhabebat. (iiditt, Côfiderate,quæfd,fratres mei ôd forores, an ullus locus fegnitig aut focordiç fit,ac no potius afsiduas in fpeculaexcubias agcrc debeamus,cû tâ cautos ha-bcam’ inimicos, maxime^ piculofifsimû omniu in nobis ipfisdomi certamê, Dicat nûc aliqs nos à cruce liberos,omnic]^ moleftia Qi prglio uacuos.non'nc côftat in hoc q uerè dixerit lobusf'militiaeft uita hominis in hoc mudocQ^ dê bells perpetuQ Qi funeftSiurc dici poteft,fiqdêin co ad extremû uitp uitac fpin'tû nobis dimicâdû fit,nec ulla ante mortê pax aut inducig iniri queât. Ad fixe non'ne horrêda Qi ferox pugna eft, qh ipfi nofinet petimus Qi nobis ipfi

hoftes fiîtnusfAtqui fînoftnnofincthaud mifêretjquis quæfo nos refpicictC Pater nimirum omnis mifencordiaCjCi fi ult;debitur:qai ctiam mimicis luis bc* nefacit,atcß iniuria accepta beneficium reddit, faxit is pro fua gratia,ut amp;nbsp;no ftri ôi. aliorum mifericordia tangamur.Agite ergo commilitones mei,ad præ bum accingamur,ad arma,inquam, ad arma. Bono animo efte uiri fortes, 56 . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;audader in medium procedite.Nequid timeatis hoftcs. facileipfos fupcrabi

mus : duce cnim Chrifto nihil defperandum, qui eos omncs pro nobis uicit. Spesitat^ uidoriae eius nobis fit loco galeg.deinde clypeum afl'umamus qui idibus telorum fiifficiat,fidcm fcilicet uiuam,firmam conftantcm. Videa^ mus etiam atcp etiam nc gladius nobis è manibus eIabatur;enfis,inquam,Spi ritus iàndiutrincp incidens,qui eft uerbum Dei uiui,quod pénétrât corda 56 animas,cogita tiones omnes ÔC uoluntates,deniqp nihil ei refiftere poteft.cun da illi patent ac cedunr.illud profternit inimicos fiios, etiamfi ne ftridim qui demattingat.Soio uerbo,ut ait Paulus,ipterficiedus eft Antichriftus.Sed diligenter cauendum ne quis hgc arma commuter ferro.nec cnim ferrum,lacer ti,equitatus,nec aliæ humanac uires in militia Chriftiana adhibendæ funt. re-Rhoiienfes nbsp;linquamushgc omnia tyrannisatrpRhodicnfibus equitibus,qui nihil non ar

quitesfidê rogâtarmis,ÔCfuftibusinculcarefidem hominibus conant. Scduidetis quid piflicamarmii proficiat 56 quam foeliciter resipfis fuccedat. Idem illis impcndet quod Tern prop4grfre«o- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant,accidit,qui una node omnes profligatifuere.Capta iam eft

atc^ita paulatim amittent quicquid habent reliquum. eft enim planta quam non plantauit Pater cœlcftis,quapropter etiam conuelletur.Papa cum lauto ribus nequitiat fuæ nonnerobore 56 potentia humana utuntur, dum nos uo* luntcogerc utabiuremus lefum Chriftum : contra^ credamus Antichrifto falfamqp religionem ampledamurf'Vincula,ignes,8C alia eorum tormenta re de dici poflunt,potentia tencbrarum 56 uis tyrannica.quç quidem tyrannis, etiamfi omni alio crimine nacarent,iatis tame arguit ipios mancipia eife An-tichrifti, totumcp papatum plantam elTe non bonam quae tandem eradicabi-tur. Turcafi cum papiftis coparctur plus fane habebithumanitatis.nec enim qucnquam cogit ad religionis fuæ abnegationem : cuius etiam in orationib. noftrisimmemorcseife non debemus. Videtis ergo crudelifsimos in orbe ty rannos eflc eos qui nomen Chriftiani ufurpantes,falfo prçtextu fanditatis,ui occupant locu Filij Dei.T cmpus breui affbrc manifefta hint præfàgia, quod iam Papæ dominants multum imminuitur, alæ^ ipfi præciduntur, dum fe e-xofum reddit Principibus.Vtinam Deus regnum Filtj fui Icfu Chrifti inftau-rct, Antichriftum ucro fede iua pellat. fict quando illi uifiim fuerit. noftrum eft orare 56 optare tantam generi humano fcelicitatem. Cæterùm ne cogite-, ' mus hæchumanis uiribusperficicnda.Deus enim, ut ait Paulus, filiumiUum

perditionis fpirituoris fui conficiet, id eft,uirtute Verbi. Quantos ammodo - progrcffits feceritinuartjs regnis lenis ille fpiritus oris Dei,uerbum iftud Do mini amabile fupra modû,abftp ullo tumultu,nulla^ ui externa, res ipfa paP ßmloquitur.Hocipfum diuinum Verbum docct,haudquaquam ccrtandum cum inimicis noftris roborc corporis aut ferro. Difcite à me, aitlefus Chri-ftus,quôd mitis fum 56 humilis corde.Sandis igitur armis contenti fimus,de quibus iùpràlocuti fumus, fide fcilicet 56 fpe quam in lefu Chrifto habere de bemuSjVerbo ipfius tantummodo præfulti.Reftat,firatres mei,ut de charita-te dicamus,cuius praxis inter homines paru eft in ufu.Nunc etenim funt tern chdritd/tieji/ pora » quibus Chriftus charitatem plurimorû labefadatS iri prædixit, fruftra fit» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nomen Chriftianorû,fidelium 56 euangeliftaru ufurpamus,fruftra etiâ libres

Scripturæ cuoluimus:fruftra Scripturâ femper in ore habemus, fi charitas fri gcnnihil agimus,inquam,fi ilia non excolitur, An fides dare luce poteft abfep charitatef

chantatcfnonfecus quam filumininon inftilletur oleum.ChaHtas fingularis eft nota qua ueri difcipuli lefu Chrifti dignofcuntur. Charitas certifsimus cft noftræ fidei teftts.Charitas dc pluribus unum cor et unam anima cfficit. Chagt; ritas pulillum gregem compellit in unum. Charitas communionem Sandïo^ rum conciliât. Qiii charitatis expers eft, inquit loannes, in morte manet, in tenebris uerfatur,atquehomicidaeft. Resipfatarnexcellenseft,utloannes ipfum Deum charitatem eile fcribat. Cùm tanta igiturtam'queneceftària fît chantas, ut fine ea mortui fimus, quantumuis nobis omnia profperèccgt; dant; oranduseftafsiduè Dominus, ut in nomine dilcôiFilif earn in cordigt; bus noftrisaccendatuirtuteSpiritus fui, uttotiardeamus eiusamore, zelo gloriæeius, amp;nbsp;defiderio eius uidendi: quo tandem præfentes cumeo inac* ternum mutuo confpeclu fruamur, feftumcp celebremus perpetuum in per-fedia îætitia, hymnos amp;nbsp;cantica fpiritualia incelTanter canentes in honorem amp;nbsp;gloriam Del noftri. Amen.Fratres,ne cœtus ueftros celebrate omittatis,egt; tiamfi paruo numero congrcgatime'ue ufque adeô ueftes autanulos rcfpicia tis. fcitis quôd Diuus lacobus earn curam ut inanem reprehendat. AeftimcC lequifqueminorisquàmcacreros.Frequenterinuiceminuifitc,acpracfertim imbccilios animo Si corpore: ueftras^ domos ita conftituite,utmerito cede fîolæ dici pofsint: atep dum corpus cibo Si uino reficitis, ferm ones habetotc fanctos.hac enim ratione familiam totam ædifîcabitis,animac^ paftum fimul fCcorpori præbebitis. Ne mea uos terreat captiuitas quo minus in officio fi-tis, fed potius meo exemplo firmiores nuncreddamini quàm unquam antea. Hic enim fum ut aftèram ueritatem Dei in me operands, precibus etiam ue-ftrisafsiduisadiutus,quibusmeplusmilliescommendo,commendaboitidê Gentuettfesfei me ecclefijs fuperioribus, Quod ad me attinet,mcminiftis quantam mea défi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L4«p«

deria uimhabeant. Reliquum eft, fratres mei, utDeum orem,quô beneficia nbsp;nbsp;nbsp;inteüi^if,

qug à uobis in me ad hue in dies proficifcuntur,fua bonitate compêfet,quem-admodumiam initiô dixi; fupplicans uobis coram Domino, ut mihi ignofea tis quod ca prudentia atc^ conftantia inter uos non egerim qua oportuit, Nâ reuera probe mihi confeius fum imbecilliratis meæ, quôd receflerim quû me progrediopus effet.id^fecipræntmio metuhominû, altjscpinfirmitatibus, quas mihi condonet Deusmerito lefu ChriftiFiltj fuiobedientifsimi,rogo* Miniftris honorem exhibite,non uelut idolis,fed nuntijs Domini.Deme au-tem ne alias foliciti fids quàm in orationibus ueftris. nam Si me amp;nbsp;mea Deo trado omnia,cuihonos,laus, gloria exhibeatur cum gradarû adlione pro om nibusbenefierjsin acternum.Amen. Rogo uos ut hanc epiftolam inmulto-rummanus tradendam curetis:no quôdillius dignitasidmereatur,(edutom nés fimul fratres gauderepofsint,6ôpro meDei opêimplorare.Saluto uos et ampledîoromnesinlefuChrifto. Vefter frater Claudius Monerius,

In carcere uerô Lugdunenfîs Archiepifeopi quandiu fuit,ôd fideles homi- F'*!“ nesDeum'quetimentesliterismagnopereinfideuocationc’queChriftiana confirmauit, magiftratus iudices'que Lugdunenfes dc ipforum facuitia SC. crudelitate infilios Dei,atcp intolerabili dominatioe grauiter admonuit.quac fuit caufa, ut inlocis carceris profundiorib. atq^ obfcuriorib. demiflus fuerit; ubi cûmaxima corporis moleftia Si ærumna,ufque ad xxf'h diem Otftob.in-cluiùs fuit,patienter conftanter'c^ perfeuerâs in ea fidei cofefsione quâ antea præclarâ ediderat. Qiian^ fæpius maxima ui impetûque tentations mouerc tur,quibus fathan eius fidê oppugnabat:tum edâ aduerfartj,qui uarijs modis acrationibus eû àpropofito auocare conabant. féd fumma dei benignitas eS femper in puritatefidei eiufqueconftanti cofefsione colèruauit. Itaque eodê Otftobris die, qui fuit dies Lunæ, inmaximam plateam fummi templi nomine fanât Ioannis appellati, deduâus eft; ibiqûehceteticus palàm declaratus;

de/ndc à uicario Archi'cpïfcopi Lugdunenfis motus de eo gradu, quem cerdotibus amp;(uo clero confccrare confueuerunt : ac ita ea gradus necefsitu* dine folutuSjinmanum ciuilis magiftratus eft traditus. indci^ lerUs,quöd tur pifsimaiUanotaliberatus eftet, ad alium career em rcgium Roanam appclh^ turn traducftuSj in foffamcB obfcuram miftus ufcp ad diem Sabbathi fequentê fuit, pridie eius diei quem feftum omnium SanCiorum appellant ôf célébrât. Eo autem profefto die fententiapronuntiata,capitis damnatus ut uiuus igni cremaretur,inlocum,Sacellumappeliatum,dedu(ftus eft, utibi expedaretil lud tempus quo indices pranfi fuilTent. Ibi parnm pifcis SC panis in'nicp alla* tum eft ei ut pranderetltatp cum diu flexis genibus Deö oraflet,atlt;ç aliquan turn panis coepifletfumere,duo Francifcani ad eum accefterut : qui multis ÔC uarfjsiermonibuscumeohabitisjinquibusabilloprçclarèrepullirefutati^ rractfcdniedit fudfent,alio tandem tentationis genere aggrefsifunt,crime edacitatis ei obij Monerioodentes,tempus^ illud no edendi efte demonftrantes,fed alia maiora magiF ciunl °° QÛeneceftàriacogitandi.Quibusillecumfummamanfuetudinelenitatecpre (pondit,feno uentris ac uoluptatis caufa comedere, fed corporis tantumtno do aliquantum confirmâdûne ipfum,cùm fit infirmum, promptitudinem fpi ritus interturbaret in grauifsirno attp afperrimo certarnine quod ei ftatim fu' bcundum eflet. HocreipOnfo tarn manfueto fummæ^ æquitatis pleno, ho* mines impudentes maximopudore affecit coram hominibus quibufdaqui co in loco aderant.Horam circiter iecundam, fuis exutus ueftimentis, curru ad locum fupplicio conftitutum dudus fuit:cuius conftantiam, manfoetudi nem,fummamqtie patientiam cum indices uiderent, continere fe non pote* rant quingemcrent.'quidam etiam lachrymas gt;nbsp;eius innocentiæ indices ac te* ftes, emitterent. Nam priufquam inde difeederet, p etf) t ab illis ut fibi licerct Deum orareatque inuocare. Id quod ea conditione ei conceftiim eft, ne con tra ipfos uUo modo loqueretur : aut earn fibi pœnam efle propofitam feiret, ut lingua ei amputaretur. A carcere igitur dudus eft uftp ad eum lo cum, qu( a magnitudine terræ congeftg,atque ad Rhodanum ufque in amplam amp;nbsp;Ion gam plateam complanatæ,Territory nomen habet,iundis manibus uultu^ Cofllt;intUN.O' femper in ccelum eredo.afpeduqûelæto atquehilari.Porro cum ducerctur Mrij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per urbem magna hominum multitudine occurrente aut com itante,quidam

obuius ei fadus,eS his uerbis falutanit:Vale in Chrifto. Qui ftatim inftindn duorum Francifeanorum qui ibi aderât,comprehenfus eft. Cum igitur ad lo* cum fupra nominatum demonftratumque ueniiret,declarata fidei fuæ ratio* ne,6C orationc Domini lefu pronûtiata, catena praccindus eft:dcindeaccen (b igne in aerem fublatus:diu priufquam moreretur, flammas eiusperpeflus eft,temper orans atquehacc uerba iterans,Mi Deus,mi pater : atque itaipiri* turn Domino reddidit*

HOc tempore Iulius tertius Pontifex Tridentinum concilium continua* bat magna feueritate.Imperator enim Carolus ferio admonebat omnes ftatus Imperrj ut ibidem comparèrent,0(2 decretis eius fubfcribereftt.Proptc-rea hinc inde paisim per Germaniam prf in maximo erant periculo, qui tame fortiter in cœpta Euangeltj dodrina mundi minas contempferût.Sleid.li.z3. GILLOT T S T t TI ERfMichAellaber^zs'' eiufpaterlacobuiFaber^z^ Ann» Gilloti uxor Vdllencenii ob uerbnm Dei exuHi.

Per/ècutio me T^Erfccutionü têpeftas,rur(us nos ad Hânonienfes reuocat. Na circa illud Korabilif: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;têpus,multi nomine Euangelq in carcerê coiedi fuerût grauêcp perfecu*

tionê pafti in ea inferiore regiôe Flâdrica,quç ad Hiipanû Regêptinet,impri Comes de U* mis^ Vallêcenis Hânonigurbc,comite Lalaino acerrimo ci’ gfccutionisau (rtirt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;chore acprincipe,Inter alios ifti font, quorû memoria eft coieruata : Gdlotus

LIBER VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2»5

ViuicruSjttatus in pa go quem uocant San Saluatons tribus millian'bus à Tor nacojhomo panni tcxendi artifex:öd Michael Faber, ex eodem quocp loco af finis ipiîus Gillorijannos natus A7A',paterqüe eius lacobus Faber,annos za na tus,pater Annæ quæ Gilloti uxor fiTit,quæ paulo poft propter eandem Euan gelij caufam incarcerem coniecfta eft. EorumautemunufquifcpfufceptâEuâ gell) ueritatem conftantifsimèdefendit. lacobus uero Faber cumin fumma aerate ad agnitionem ueritatis dedudlus eftet,in eius profefsione ac confefsio neadeo permâlît,utnullis impedirus aduerfariorum quæftionib. cauillisqûe obie(ftis,ab ea ullo modo dimoueri potuerit.Si minus aduerfariorû argumen tis fatisfacere autrefpondere poiret,conftanter tarnen ad ueritatem Euange* lij prouocabat.Nc^ uero minus infignis atcç admirabilis fuit uirtus AnngFa An«lt;cFdamp;rlt;e bræ,Gilloti uxoris,quae prçclarum patris,fratris,maritique exemplû fideique conftantM, teftimoniumimitata, eorum quippefupplicium ac martyrium aliquo tempo re,puerpcrio uidelicet abfofutOjpoft fequuta eft.Nam capitis dânata propter conftantem Chrifticiufque Euangeltj confefsionem, eandem ignispœnam tnulier uirili animo cum lumma omnium admirationefuftinuiri

7^ Odem quoep teporc fuit fœmina primaria» Michella de Caignoncle nogt; J2zminata,uiduaque relida à lacobo Clerico, qui ex eadem urbe Vallenco nenfi fuit ex qua Michella eius uxor.Ea autem antequam in manus eorum ingt; cideret qui Euangelium perfequuntur, fuerat poftulata in coniugium à quo* dam fidcli atcj^ honefto homine, ut earn fecum in ecclefiam uerbo Dei emen* datam ac puræ religionireftitutam adduccret. Quod quidem ilia recufauit» modeftifsimeqrie excufauit, non quod in eum hominem amicam non habe* ret uoluntatemifed quod Spiritu Dei nondum feimpulfam eo diceret, ut pa* triam fuam relinqucretiac contra in propoftto gratiae Domini atq) eius tioca* tionis confirmata,ut pura amp;nbsp;integra ab omni idolorum atqj abominationuni pollutione conferuaripoftet. Qiiôd fi inhuiuimodiratione uitæ caperctur* Dominum pro fua benignitate SC confuetudinc,uirtutcm cam daturum, qua prædita confiteri ianeftiisimum eius nomêpofsit, id quod etiam fummo cum honore Deiamp;fingularifœminæ exempio præftitit.Nam cum capitis damna ta eftet,ut cum Gilloto accæteris, quorum fuprà mentio fada eft, uiua comgt; bureretur, ad fuppliciu duda cæteros ad conftantiam hortabatur,oftcndens ipfos indices à quibus erant codemnati 60 qui ad illud fupplicium conftituen dum adcrant,non pofte aliud habere quam horrendam amp;nbsp;perpétua confeien nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

tiæ carnificinam:cùm ipfî quipaterentur,placidiisima animi pace fummaqùe certitudinefalutis fugfruercntur.ItacpPfalmos canens SClaudes Domini,ani tno non folum aequo,fed etiam lubenti lætoqùe fuum reddidit fpiritû ei,cuius nomine pcenam mortis propofitam fuftinebau

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MAVSECENlt;AT^Nemlt;ius'^tombußtis

T\ T Auricius Secenatus fuit natus in fjs montibus,qui quoniam Proüinciç LNarboncnfiadiacentjGræcèuidenf efleappellati Gebenninûe

uulgariProuincialiû lingua appellant. Proprius tn eius patriaelocus S.Satur nini nominaf,prope monté Coletû in Deza,unû ex ijs montib.qui paulo an* tè nominati funt.Is igif Mauricius cS Nemaufi ftuderet literis,ftudia^ huma nitatis cu pietate cói5geret,in qua cos quos poterat in aedib.priuatis inftitue batjCaptus eft anno m.d.lk atq? in arcc eius urbis inclufus,in qua c5 àLoeûte nenteeius curiae quadaarteamp;fummaprudctiæhumançmodcrationc defua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludicti

fideinterrogatus fuiftet,ita refpodit,ut difsimulata ueritate qua debebat cofi qui cognoue/ terijincolumitatê uitg adeptur’ elTe uideret,Na ita folêt agere aftuti homines runtueritate,

utartïficiofeamp; calh'dètotam interrogationcm modérantes-, fideles homines à uera Chriftt cofefsione abducant, Sed interrogatione à Indice primario petita,Mauricius tanto dolore difsimulàtæ ueritatis alFedus cft,ut earn perfi-diam Chriftiana teftificatione corrigendam fibi efle exiftim auerit.Ita^ à prp mario Indice interrogatus,ita libéré conftanterque refpondit,utipfins confef fionem fententia capitis amp;nbsp;poena ignis fit confeenta, quam fnmma cum laetp tiafufccpitacpcrtulit.Eins antem mors præclara SC beata omnes fideles Pro«-uinciæ Narbonenfis maximoperé in fide Chrifti ac uera religione confirma* Uit,xr/. Auguftijpoftridie eins diet qui Virgini Mariæ confecratus eft,

VCetiaeinProuincia Narbonenfi,eodem tempore acmenfequodam die Lunaemenfis Aug. nomine Euagelij acreligionis crematus eftloanes, cognomento didius Medicus,homo literarum omnium imperitus,in ea urbe artificio utens co,quod ad ligna cædenda tratftandaqûe pertinet.Is antem do «ftrina Euangelrj turn imhutus fuit quum Epifeopus eius urbis, rebus quietis ac tranquilliSjfine ullo perfecutionis periculo, ueram pietatis diiciplinam ne* fcio quomodo amplexus,earn curarat dC Vcetiac amp;nbsp;in to ta dioecefi annucian* dam,ita ut ab tjs uerbi miniftris,quos ad concionandum afeiuerat,forma quæ dam ratio pie pureque docendi conftruaretur. Itacp Medicus cum corum conciones diligenter atep ftudiole frequentaret,in agnitione ueritatis fuit in* Ciiufdcuräeld ftitutus.Sed caula cur dclatus ad Prætorem urbis fuerit,atc^ in carcercm con* tutßtM.edictos ietftusjhæcfuit.ls puteum habebat controuerfum cum alio quodam ciue Vee tienfi, qua in controuerfia aduerfarius ut caußm meliorem faceret, confugit ad ea remedia,quibus plericp hodic caufæ diffidentes fuac uti folent, ut cos cri minchærefeos confiefto obietftoque opprimant,quos nonpofiuntiureatep aequitate caufæ fuperare.Hacigitur calumnia utens, non modo in re priuata amp;parua aduerfarius,fed in religione inimicus,non puteum folum,ucrumena caput proximi ac uicini petere cospit, Atq^ ut facilius quæ intentabat teftimo tiijs comprobaret,omnes uinitores,quorum opera Medicus in uinea fua ufus fucratjconduxit, ac quid ille fenfiflet aut dixift'et de religione, exquifiuit attj ad Prætorê detulit.Itacç Medicus caulâ informata approbataqùe ijs teftibus, in carcerem conietftus eft, in coque de fide fua interrogatus de cœna Domi* nijitarelpondithomo illiteratus,ut à dotfto amp;:iiterato nihil purius dicipotuc rit.nam èc difeiplinam earn,in qua fucrat inftitutus allegauit,ex qua didicerat dirißutjrußo Chriftum Dominum in co frufto panis nullo modo efle incIufnm,6C illud ca* pdnii noinclti pm fideifuæ protulit, in quo ilium ad dexteram Dei Patris federe confîteba* fententia à iudicibus eft condemnatus, ut ftrangulatus primùm, igné deinde cremaretur. Interea autem cum in iacello quodam afleruaretur, dum ad fupplicium duccretur, quidam facinorofùs, qui ob maleficia fua fia* gellabatur,per cum locum ducebatur,quem cùm uidifletMedicus,caufam^ cur cæderetur intellexiflet,ftatim èxclamauit, beatos elfe qui propter iuftitia paterentur,ôd carmen quoddam Ipiritualein earn fententiam compofit3,ufq» ad locum lupplicio conftitutum cecinit.

Antèuerôquàmlaqueo præfocarctur,ôransDominum memoriterpro-nunciauit cam orationem,quæ Geneuæ die Mercurtj in precibus folennibus ad Deum hab cri folet.Deinde propofîtam pœnam fumma cum æquitatc ani mi ô^manfuetudine,quafî agnus fuftinuit.Huius uiri conftantia atq? integri* tas tanta fuit,ut plurimos qui ab ipfa ueritate alieni erant,

liber VII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2«7

DVæpucllaefuntinterfedacin diœcefiBambcrgenfi,quibus erantimpo fitae coronæ ftramineæ cùm ducercntur ad fupplicium. Admodum au-tcm hilares 6C ingenti rriotu anînii pcrpeiïæ funt mortê.Intcr caetera uerô una dixitad alteram. Cùm Chriftus pro nobis tulerit fpineam corona, cur amp;nos non libcnter ferremus ftramineam Quin ÔC in cœlo Deus nobis pro his da-bit alias aureis longe præftantiores. Dicebant quidam has effe Anabaptifti-cas. Potuit fieri,quod habuerintaliquid ftultitiac admixtumztamen habuerSt articulorum fidei fundamentum, di. mortuac funt fœliciter in bona confefsio-ne amp;nbsp;agnitione filq Dei. Päuci homines funt fine erroribus. Nonblandimini uobis,exiftimantes uos fine errore uiuere.haec PhifMelancht

T^ArifijsdiuesmercatoriocodixeratadFrancifcanosi Vos geritisfunem u^omcKi nod X circa corpus ; quia cùm Francifeus fufpêdendus effet, Papa redemit eunl laceffindi, ea lege, ut per omnem uitam funem ger ere t. Francifeani Parifienfes hinc fta-tim apprehenderunteum amp;incarcerein coniecerunt, iudicatum^ eftutfu-fpenderctur.Illeuero pcriculum morn's euadere cupiens,cccinitPalinodiami Monachi äudientes hacc,redîè inquiunt dici?,amp; fi in hac fententia manferis fal uusfies.lgituriubentpergere ôiproperarelicfîoresad patibulumdum eflet in confefsione, ne iterum deßceret, Sic fufpenfus eft, quia per iocum dixerat cur Francifeani funem gererent. Cognouerat hie ueram dodfrinam, quam tarnen metumortis reuocare uolebat.Sed illi,more folito, nihilominus adcrucemtendebant.Hæccpfunt arcana Dei indicia j qui à ueritate déficientes ôi hic di in futuro feculo grauiter punit. Sic etiam frater Tameri ftifpendit fcjco quod cùm antea pure docuifiet Euangelium de Chrifto, poftea per fra-trem àuerafententia enetabduCtus. Sicc^ cum Spiera amp;Salqs qui Chriftuni negarunt pœnas dedit.IOiManlius in diftis Phil.Melanchtonis.

IOanncs locrius natus in quodam pago Saneft iocrio nominato, tribus mil-liaribusab urbe Aibigenfi,maioreparteætatisfuæ Montalbanieducatus fuit. Ex ea urbe Geneuam fe contulit ad maiorem pietatis cultum capiendugt; in ea ecclefia pure Deum inuocandum.ubi cùm aliquandiu elîèt commo tatus,menfe lul.anni atep ætatis fuæ xxn. iter in patria inftituit,habens fecum itineris comitem quendam adolcfcentem,qui ci feruiebat.Vt ante ali-quem profediionis fuæ frutftum di confolationem fidelibus adferrent,(ecuni libros pie de religionefcriptos,deferendos acccpcrût. quæfuit caufa, ut cùm clTent Mendæ in Prouincia Narbonenfi, capti fuerint di condemnati ut igni cremarentur.Ab eafententiaIoerius(quifæpeamicis aefämiliaribusdixerat, ioerifUofuM' fiDominusipfum uocaretadteftificandam ucritate,femaximecupcreThd- ticiaioiun^ü^ lofæ teftimonium ei fuum daré,6d morte fua obfignare)appcllauit.ltacp Tho-lofam ad fupremam curiam mifsi fu er unt; ubiloerius amplam confclsionem fidei fuæ ediditjCam^ confirmauit authoritate Scripturæ,in qua erat non me diocriter uerfatustin omnibusm fuis refponfis fe ualde modeftum di tempera turn præbuit.Ne^ uero adolefcens feruus, pro ætate di cognitione qua præ* ditus erat,minus gratiæ habebat,eandem fidem profeftus,quam locrius illius berus declarauerat. Quanquam turn propter ætatis infirmitatem j turn etiam ignorantiam earum rerum quæ in controuerfia agitarifblentjUon ita commo depoterat diffoluere ea argumenta,quae ab aduerfarfjs obtjeiebantur. quare cum uideret fe uehementius premi ab his qui quæftiofii exercendæ, caufie^ fnformandæ præfcdfi crant, eos ad loeriô herum fuö di magiftrû remittebat,

teftificans fc quidcm uelle in édita cofefsione omni rationê permancre. Cuni autetn illi dicerent,ipfum nondebcreullam fidem adhibere hero fuo,qui hægt; retiens effet ac plane reprobatus:eis refpondebat,fe eutn cognouiffe uirS bogt;-Serui 3e hero ' num ÔC iâneffitate uitæ praeditum: certum^ fe effe nihil ab eo præter ucritatê, pi4opinio, quæ uerbo Dei continetur,didiciffe. Porro eo die quo hi duo capitis damna* tifuerunt,multi facerdotes ÔCmonachi ueniebant in carcercm, ut cum loerio difputarent:quibus ille ita placide ac fedatê refpondebat,quafi folutus uincu* lis in fumma libertate fine ullo periculi terrore effet. Cùm autê dueffi effent ad locum fupplicio conftitutum,in plateam S. Georgij appellatam ; adolefcens poftrcmô interrogatus,adftruem lignorum addudîus eft,dum loerius poftre mis interrogatis refponderet. Ibi complûtes hypochtæ adolefcentem cœpe* runt folicitare ut uirginem Mariam inuocaret,fufceptamcp fententiam depo* nereuatt^itaimportuniextiterût ut iuuenisuelimbecillitatequadâ gratis, uel importunitate aduerfariorum 5C moleftia motus,illachrymari ccéperit .Turn uerô loerius,qui cum altjsloquebatur, cùm conuerfus ilium ab aduerfartjs fo licitari animaduertiffet, ilicô feftinauit eô afccnderc. Et cùm eum ita flentem reperiffèt,Cur,inquit, mi frater, tu fles an nefeis nos nunc quidem accedere ad optimum benignifsimum^ Deumnoftrum,ôlt;f quàmprimum fore liberos aefolutos hisærumnis quibus affligimurC Gui adolefcens, Ego, inquit,flebâ quôd mecum non cffès.Non eft,inquir, loerius tempus quo ploremus, quin potius canamus Dômino.Tum cœperunt Pfalmum cancre. At cùm flamma ignis exarfiflet, amp;iam ipfum loerq corpus inuafilfet,illcqualî fuioblitus ,ôd magis de adolefcente quàm de fe folicitus, fe quantum poterat ad poftem eri gebat, refpiciens ut adolefcentem confirmaretei^animumadderet. deinde cùm animaduertiffet ilium iam extineflum, ore aperto flammam ignis haufit, caput^ demittens fpiritum Deo reddidit.

QVum hinc inde lux Euangeltj paßim cxorirctur,duo boni uiri in Elua-gen paftor amp;nbsp;cius concionaior fupplicio affetfli funt,qui nihil aliud fe* ccrant nifi qgt; mollifsimé taxaüerant crafsifsiraos abufus papifticos.Conciona ton's nomen erat Cræfus,qui fuit olim praîceptor Phil.Melanchtonis.Illi duo duxerant uxores.Concionator quidcm erat egregie doeflus,Paftor uerô non item. Cùm eirentincarccreiilenonfuitfortis,adeôut paftorlicetindodior confirmauerit ilium.Poftea ambo inuerae fidei confefsione funt decollati.Io. Manlius in didlis Melanchtonis.

Quidam etiam rex profeôurus ad bcllnm Anglicum amp;Smoturus C3ftra,in principioitineris cremauithominem propterreligionêQC confefsionem uc* rg dotftrinæjtanquam uicftimam,ut fœlicius iter fuccederet.Qiiid uerô effecc rit,amp; qua ratione poftea à Deo punitus, omnibusnotû eft. Solet enim Deus faepifsimè huiufmodi piorum perfecutores horribili pœna confundcre.utre* liquis fint exemplo, èc ptj in cognitâ dotftrina fidelif er pergant. Id quôd uno aut altcro exemplo oftendemus.

VetfecMorei HoffmannusillePapifticæ religionis acerrimus propughator, iturus ad piorumpuniti conuentum Ratisbonenfem,ut Euangelicis refifteret non procul ab Vlma in ioeo. horribilibus mugitibus eft mortuus*

Latomus etiam TheologusLouanienfis ntofiturusrliugt|tinftarbOuisamp; uocif eratus eft de fuo dolorc amp;nbsp;pcccato,quod fuilTet perfecutus homines fan dloSîô^ adiuuilfet confilia necis contra confeientiam.

Dominicafter Monachus Monafterrj in ipià cocione percutiebat fulmine cum clamaret contra Euangelicam do(ftrinam,ôt ita eft mortuus.

I B E R VIII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2l^

felle burg iftunfcr Gott:di'xit:IchuuillhclfFen dieburgzcrfchicflcn,odcrich fir JD nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fine confefsione acfine agm'tione

Sic Heliodorus olim fubita conflernatione in Têplo Hicrofolymitano efl ^Pprelîus.SicIuIianus Apoftata 5C Arrius herefiarcha miière pcriere.Io.Man «us in diôlis Phil,Melancht.

rônt,maximarumŒ per Europam, præfertim uerô Germaniam, Galliam,amp;ltaliam,perfecutionû,acfandorum Deimartyrum Gommen-tarif.

O D EFitjD r 5 Hamcllæus,natus in urbe Brabantiæ Nigt; uella nominata,Tornaci ubi agebat,artem ueftium con ficiendarum farciendarum^ exercens.propterEuangc 11) docfîrinam captus eft.Et quoniam exfuis literis quas in carcerefcripfifjaôtaiudici) ÔC confeßionem de pluris mis amp;nbsp;grauißimis rebus ad rcligionê pertinentibus co* plexus efl, nos exiftimauimus dignas quæ ad omnium cognitionem peruenirent. Nam quantum exillius epi* ftolis intelligere poflumus, uidet uir fuifîc cùm magni* tudinc ipiritus amore^ in Chriftum excellenti) turn etiam ftudio Sgt;i. cognitio Uefacrarum literarûfîngulariztametfi nullius alterius linguæ facukate, uer* naculæ Gallicæinftrudus eflecHanc aûtprimam epiftolam mifit ad quan ScriptsMärty dam mulierem fidele, ut earn cæterosqj pios hocfidei fuæ amp;nbsp;gratiac înfeDei ris teflimoniti teftimoniOjin dodrina Euangeltj fufcepta confirmaret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratis Dei

Gratia tmfericordia o/ttimi Patris nojlriper le/utn Chrißutn Eilinm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptnt,

EGo charißima atcp amantißimafbror, toto animi ftudio tibi gratias ago pro ea memoria amp;nbsp;cura, quam tum corporis tum fpiritus mei fufcepifti.

Gerte huiufmodi amorê ueftrum ita mei memorcm,quafi quendam Dei nun Uum at(ç etiam fuauißimum odorem accipio.ium etiam magnopere in fpiri* turecreatusueftris precibus atc]^ orationibus, quas adDeS cum aßiduamei memoria adhibetis,quas fciOjquemadmodum uos dicitis,no inanes öi. frucftu uacuas à coipedlu Altißimi abituras.Quare te toto corde rogo,ne in hoc pic tads officio fathifcas atc]^ orare definas,ut hoc excellens certame,ad quod me Dns deduxit,ad ipfius gloriam Si ecdefigædificationem obire poßim,id qcf eius gratia fpero 8i confido.nam is quidem optime feit,quantopere ego defi* derem ut nomen ipfius per me exiguum eius inftrumentum glorificetur,fi eo quidem tum ad uitam,tum ad morte uti uult.Ego enim nihil aliud cupio atcp appcto,nifi utfancflifsima eius uoluntas de me perficiatur,non folum ut in in* fimum obfeurumepaliquem carceris locum demittar:uerumetiâ ut pro ipfius nomine moriar, fi illud mea morte poteft ullo modo illuftrari, perfuafus eius

Confißio fidti nbsp;nbsp;Ego ucrQ,chanfsimaforor,nondum plané conftituerâhancconfclstoncm

Godcßidi. nbsp;nbsp;meam ad te mittere,quoad fctrem an ifti ex me aliquid amplius uellent quærc

reifed quoniam hic tabellarius mihi fignificauit (e ad biduum aut triduum do mo profec^urû aliquô,eam ob rem mittere coacfîus fum. Necp ucrô hanc con fefsionem ad te mitto ut tu ea quafi excellent! quadâ perfectacp fapienda eru diaris atcpinftruaris;fed ut confefsioneferui Del minimi, quinoluerim defo^ dere talentum quod à Domino mihi commiffum accepera, ut tu tantummo* idô intelligas me in fimplicitatemea Dominum leliirn Chriftum coram horrij nibus non abncgaflc,fed pro menfura fidei mihi ab eo tributg confefliim efte. Qua in re confido Dnm hoc meo ftudio atqp officio contentum cire,quiim ui tæ non parcam meæ ut earn conferuem,fed earn negligam perdam,quoni3 Dominus earn dignam exiftimat q^uæ coram hominibus amittatur.Sic habe* to,mea foror,cor meum,fimulat^ a fatellitibus magno cum impetu ui corn prehenfus fui,exclama(re, O Domine, ego paratus fum non modo in carcerê coniici,fed eriam mortem pro nomine tuo perpeti, fi id in gloriam poteftruâ redundare. Atqj hæc quidê erat uoluntas mea,quæ in confeisione quotp mea fuit,Ô£f erit ufij ad ultimam guttam meifanguinis, poftremumcp os membro* rum meorum,quç igné combufta in cinerem funt redigenda.Equidcm ipfius fum SC ad uitam amp;nbsp;ad mortê.faciat de me quod ftatuent, ego enim fiue uiuen dum fit, fiue moriendû, mihi plane perfuafi me ipfius femper fore, propterea quodfilg eius fum lefu Chrifti, à quo permagno pretio redemptus fum,ita ut iam hæres Dei,Sc cohæres lefu Chrifti fim.lta^ nunc quidem perfuafum pla* ne habco mea efle omnia, fiue uitam fiue mortem, fiue præfentia fiue futura: chriftitijßes omnia,inquam,mea effemeautem Chrifti, Chriftum uerô Deiefte:atqueita unicaßiutis. perfuafus, ipfum Chriftum cùm ad uiucndum turn etiam ad morfenduin lu* crumefte.Neqjueromepudetcoram hominibus confiterieumfolumfuiflc amp;nbsp;nunc efte in quo omnem ipem falutis meæ uitæqj beatæ repofuerim : quo cum me perpetuô uicfturum efte fpero.Itacp quoniam nulla alia in re fpes Hdu cia^ falutis pofita mihi eft,quam in eo iacrificio lefu Chrifti,in quo femel cru cifixus corpus fuum Deo Patri pro meis peccatis obtulita'dcirco adduci nul-lo modo poftum,ut qs aftentiar quæ ex me quæfiuerunt, approbariç uolue* runt, cùm præfertim Spiritus Dei certilsimus fitteftis amp;nbsp;comprobatorhuius animimeiarcp iudictj,quód ea quæ fcntio Sd credo uera funt,amp;^ quæ ab aduer (àrqs mihi proponuntur,fallà,atq^ ab omniuerbi Deiucritateabhorrcnfia.il* lud etiam certo fciens,in mecp experiens,corde credi ad iuftitiâ, orc uero con fefsionem fieri ad falutem. Itatp Dominus hoc exiguo uolens uti inftrumen-to,me dignum iudicauif utuocarer ad hoegenus excellentis confefsionis, amp;C. coram hominibus producerer, ut ex abundantia cordis ore ter interrogatus ipfum confitçrer.Prima cofefs/o à me édita fuit t'fudie Marttf anniM.p. t/.cir* citer tertiam horam pomeridianâ,cùm Decanus Officialis^ adeflent, amp;præ terea Inquifitores duo cum notario qui ftribebat. Priufquam in præcipuâ 5C legitimam confefsionis meærationem ingrederer,multafuntexmequæfi'ta amp;nbsp;agitata,quæ longa nimium eflent adfcribendu.Netjucro ego omnia uer* bahisliteris committere, fedbreuiteraefummatim tantum præcipua capita fcribere conftitui earum rerum quæ ad fidem acreligionem pertinent.

Ac primuutad rem ipfam ueniamus,quæfiueruntexme,quandiuiamnôn HdttieSteiM no confefliis fuiftem.Ego abfUis primùm poftulaui,ut mihi nouum datentTefta uumteftdmen/ mentum., in quo reÇonfâ mea Sè^fidem fundare conftitucre^planepoftem. turn popular. Id cùm illi rccufâficnt, atep inftarent ut relponderem ad id quod rogaueranf, ego eis dixi,ut illud quidem mihi concederent.Quæfiuerunt,an non crederc facerdotem ab ecclcua Romana inftitutum, cùm peccatoru confe/sio ad au* res

liber V I I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iZi

fes eins fieret,pofle ignofcerepeccata,atcp abfoluere per pœnitcntia.refjjon* dime nullam peccatorn ueniam nee abfolutionê expedare,nifi à fola Dei mi fehcordia,per gratiam Filfi eius lefu Chrifti. Quæfiuerunt, an non crederêin ecclcfiam Romana cuius Papa eflet caputamp;fuccefl'or Petri,cui Chriftus cla-ucs dedifictanulta^ alia quæ ad ilium impium dominatu confirmandum ne-fariè ufurpata omni ui tueri folent.Quibus ego deliberato animo refpodi,me Ecclefiam fancflam credere per Spiritum fandum inftitutam ôi. fundatâ, quæ «num Chriftû caputhaberet atlt;^ agnofceret:deinde fucceflores eos, qui do-ârinam ApoftolorUm ac Prophetarum fequerentur. ecclefiam uero Roma-nam me no habere pro uera ecclefia,quæ potius eifet iynagoga quædam An-tichrifti, in qua tantiï abeft ut oues lefu Chrifti foueantur ÔC faluberrimo uer-biDeipaftu nutriantur,ut potius ab immaniisimis uoracifsimisc^ lupis deuo *'entur,aut erroribus dodîrinarû humanarum perniciofiisimis palcantur. Sic-ci neaisr'inquitDecanuszferiptis hæcmandentur. Deinde quæfieruntexme DeKijJ^, quid de ipia Mifta fentirem,ego uerô cos monui,ut de ifs rébus, qui inferiptu ra fan (ft a coniinentur loqueremur. nam me iliud nomen MilTæ nufquam nec in nouo nec in ueteri Teftamento reperire,quantum quidêlegere autmemi-nilfepOteram.ItafanèjinquiuntDecanus amp;cçterimurmurantes:aciubebant idnotarium fcribere,quôd MiiTam nufquam in Scriptura inuenirem. Turn ili CO ex me quæfiuit, an tranflubftantiationem panis in corpus Chrifti crederê: Cui ego refpondi, me Miflàm eorum credere merum efie hominum inuentu

amp;commentum cummaxima cotumelia lefu Chrifti ac dedccore coniuncftû: jmpiin error, ■proptereaquôd ipfumpopulum in eum impium perniciofumq^ erroremin- credere chri^ duxeruntjUtChriftum credatinfrufto panisinclufum,panemcpipfumado- fruflopti «■eunon quærat Chriftum,ucneretur,colat^ in cœlis ad dexteramDei Patris «winclufunt. fupra omnes creaturas eleuatum amp;nbsp;collocatum. Quôd uerô ad tranftubftan-tiationem ipforum attineretjdixilibéré,mihi quidem cam uideri impofturam quandam à ludificationem huiufmodi,quæ ad magos att^ incantatores per-tinerct.Rogarunt mc,crederémne feptem efle Sacramenta.rcfpondi,me duo tantummodo tenere.Quæf'inquiûtilli:Baptiimum3inquam,amp;Cœnam,quæ «os Sacramenta appellatis.T um quæfiuerunt ex me,quid fentire de ipfa Cœ na,cùm earn Sacramentum appellarem. Ad id autem fimpliciter ego reijaon-dijficut à Domino acceperam,ipfam Cœnam,cùm ita adminiftratur ut eft in-

ftituta à Domino,conuiuium efle fpirituale fideli animæ propofitum fub ipc- Verm ufm Cœ cie panis SC uini, ita ut qui fide cum panem uinum^ fumit, is corpus quoquc «« Dominicie. Chrifti fanguinem^ eius fumatmo quôd in co pane corpus Chrifti fit,aut Ian guis in uino aut cum uiuo :fed quôd eredam id omne me fpiritualiter aedpe-re ad falutarem rcfetftionê animæ meæ SC confolationemnta ut cdens eum pa nem uinum^ bibens eo quo dixi modo, corporis Chrifti eius^ (anguinis ue rèfimparticeps:nc(çoculosmeos dcfigoiblùminca caducaelementaquæ corruptioni funt obnoxia, fed longius oculos fidei meæ req cio inlefum Chri ftum fem cl pro p eccatis meis crucifixum ÔC oblatum : uulnus contemplor la-tcris, ex quo purifsimus ianguis emanauit,utab omnibus uitiorum peccato-rum^ meorum maculis purgarer, ac eo liberarer debito quo me iudiciû Dei obftritftum obligatumcp tenebat.Quæfîuerunt exme, an panis ita fuam natu ram retinaret, utmaneretjpanisfinealiquaimmutatione, eodem^ modo ui-numfreipondi,nihil plane in his elementis immutari : fed quemadmodum ea corpus alerent acfiiftentarent, ita fide, quæ carnem SCiànguinem Chriftifttgt; meret, animam ali, uegetari, confirmari: netp uerô opus efle aut neecife dixi, utChriftus Dominus à dextera Patris in hæcinferiora defeendat clem enta, quofe nobis communicetatque impertiat: fed potius ut mentes ipfi noftras a cordis cogitationes.ab huiuimodi rebus quæ funt afpctftabiles attç ad tem

pus propofitæ, ad alia æterna ôi. fpintualia quæ no cadunt fub fenfum ôé afpc (flunijtraducamuSj animos^ noftros reuocemus ôi. erigamus ad dextcrâ Dei Patns:unde nullum eius corporalem aduentu expedamus ante illud tempus quo ad ludicandum uiuos ôô mortuos uenturus eftitum fané Chriftus Domi nus uenietnon occultus ôô obfcurus,fed illuftr/s Sgt;C gloria fua ornatus. Cùm hæcita utrincp tracflarentur ac dicerent,feptima hora iam appropinquate ui-debatur.Itacp earn difquifitionematcpinterrogationem, tum quidem progre dilongius noluerunt. me uerô in alium carcerem obfcurum incluferunt : ubi ego fum adhuc, quoad optimo Deo meo placuerit. Ab eo igitur die Martij', Th/14fur Go/ guem fuprà fcripfijab illis in eo loco fui relicflus ufcp ad xr dicm eiufdêmen* defridu^ quoi figjeo quidem die tanta moleftia affe(fîus,quantam uerbis no polTem fatis ex* dmpliorem plicare,non propter obfcuritatê carceris, aut quôd uererer in eorum confpe-tto dlum uenire: fed potius quôd me amplius rationem fidei meæ déclarante au* »oweu . direnollent. ego enimmultôuehentius cupiebamfidem meamcorSillis te* ftifîcari ac plané confitersquàm ipfi me audire.Itac^ DominUm orabamjUt ml hi earn daret facultatem, qua fimplicis ac puræ confefsionis meæ munere offî cio^ perfungi polfem,quain re ipfepro fingulari fuabenignitate,ftudio ani* mi met ac deuderio cumulate fatisfecit.Die igitur xv Martij, hora odaua au* diui uocem ianitoris mihi nuntiâtis dominos iam adueniire,5C ut me præpara rem admonentis,Illud nuntium,ut fuerat mihi opta tum,ita periucundum ac* cidit.tum dixi,Perfice, Domine, quod in meiam cœpiili, amp;nbsp;quod promififti

. mihi conferuaac præfta.nam hæc quidem tua caufa eft, in qua oportet Spiri* turn tuum mihi eife adiutorem. Cùm in ea fccunda interrogatione coram eis produdlus fuiirem,qu£fiuerunt ex me an effem baptizatus.dixi quamobrem idàmequærerent:an uerômeAnabaptiftam elTeexiftimarent. Sedcùmilli inftarent,refpondi,me iam inde prima ab infantia,non alio tempore aut aliter baptizatum fuiiïe. Ac cùm quæliuiiïcnt, an ego eum Baptifmum approbate atep amplc(îlerer,dixi me eo quidem contentum elfe. Poftea qüæfiuerunt,an ego Baptifmum in Scriptura reperirem. hoc autem rogabant eo confilio, ui nomine Sacrament! à me expreffo cauillatorié atqueinfidiofeadSacramen* tareliqua,amp; commenta ab ipfis introdutfla, comptobanda abuterentur. ego uerô eisfimpliciter refpondeo,Circuncifioncm patrinoftro Abraham da* tam fuiffe,utipfe acfernen eiusoflauo die circumciderctur: ei pofteà Ba* ptifmum fuccefsiire,quo Chriftiani in ecclefia utuntur ,baptizantes innomi* nePatris 8C Filij amp;nbsp;Spiritus fancfli. Deinde quæfiuerunt ex me, anulla præte* rea eiusapprobatio efîêtin Scriptura. ego eos remifi ad x. cap. ». epiftol. ad Cor. ubi ab Apoftolo dicitur, Patres inrnari rubro fub ipfa nube baptizatos fuifle.eaautem debere eis fatisfacere.Tum uerô cupidilsimé arripuerunt, quod ego(nullas eörum inßdias fufpicans)de Sacramentis dixeram atqueita nominaueram :mox^ quæfierunt, ubiillud nomen Sacrament! inucnirem. egotum itacircumuentus, confitericoadusfum quoduerum erat,meillud Sdcrumeniino Sacrament!nomenpropterea ufurpafie, quod interipfos ad maioremintcll! men ijiidre iw gentiam magis eflet ufitatum: nolle autem pofthac eo appellate nomine, fed ufu, Baptifmum fiCCœnam ut Scriptura nominaret, nam fi illud nomen eis con* ' cefsilTem autrecepiflem, magnoperé eos armaffet contra me ut peraccom* modatum ad Miflam, Purgatorium, amp;nbsp;alia huiufmodi multa coiïiprobanda, quac ab ipfisrintroduda,nufquam in Scriptura nominantur. itaque dixi mein his nominandis nullo alio nomine ufurum,quàm eo, quo ßcriptura uteretur. Tum dixerunt, exiftimantes me cauillis fuis implicate aut protclare, Tu quf dem tam fæpe dicis te nihil plané uelle credere aut refponderenifi id quod in Scriptura continetunquidais de coniugiofhabésnepro Sacramento .^Ego* inquam, fie ftatuo, coniugium fandum De!inftitutum, cubile^ immacula* tum,

LIBER V I I L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iif

turn, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coniundioncm ac focietatem uitæ tantam cfTe ut homo patrent

acmatrem fuam dcrclinquat, adhærefcatqûeuxorifuac ut fint duoûi carnent unam. Itaquc hoc genus uitæ a tque tnftitutum tarn neceflarium Sgt;i. h oncftum nbsp;nbsp;nbsp;lt;

maximi facio : quod ipfe Chriftus tantopcre approbauit, cum in Cana Galigt; latae nuptias 6C prgfentia Si miraculo ibi primum edito honorare uoluit.Tum quidam,qui fan's uerfatus in Scriptura uidcbatur,Credis'nc,inquit,uerbis ip* «usApoftolit'Abfit,inquam,ut ei ullo modo contradicam.Tu,inquit,duo re cipis folum (acramenta: Apoft, tarnen ad Ephefios coniugium facramentum appellat, dicens, Sacramcntum hoe magnum eft. Quid tu ais,^ inquit. Cui e* go rclpondi,menullo in uerbo uelle diffendre ab Apoftolo,fiquidem ille con lugiumnominafletSacramcntum.Sane in omnibus que mihipropofitaquç* fitaqûe fuerunt,nihil me magis conturbauit, nec maiore moleftia affecifj quàm hoc unum,in quo nihil dicere contra poteram necaudebam. Sed Do* minus me in hacdifficultateacobturbatione nondiuhærereuoluit:moxe* nim Spiritus eius mecommonuitrem nonita fehabere quemadmodum ab' illisallegabatur.Itaquememoriameaeiuslociitadiuinitusrcnouata,eis di* Xi nonita legendum efle in ea Pauli epift.ficut ab ipfis citaretur.fed pro facra* mento Secretumefle l^endum,iuxta poftremam translan'onem,qua nO* uum Teftamentum ex Græco in linguam Gallicam conuerfum eft. Turn ue* roira atque indignatione uehementer in me common fuerunt,cum propofi* turn locum inlibro nouiTeftamenti Lugduniimpreflb infpexiflent,atque utdicebam reperiftent,multa turn dixcrunr,quælongum effet fcribere, Ac quoniam duodecima iam hora appropinquabat,hæc omnis ea collocutio fuitintermiffa.Poftero autem die,qui dies fuit xr/Marti), ab ilJis fum reuoca* tushoram circitero(ftauam,SCinterrogatus anSacramentum confirmatio* niscredcrem, quod epifcopus hominibus inlegitima eorum ætate admini* ftrare folet.Ego uero refpondi,huiufmodi ceremonijs fidem meâ non confir marùfedtantummodoearationeuirtutecpSpiritusjquæautinBapn'fmomc regcneraretacnouam creaturam efficerct,antmeinCa!nacommunionecOr poris Chrifti in fide aleret Si confirmaret. Cum autem illi ex ocftauo capitc Aduum protuliffent exemplum Apoftolorum,qui baptizatis hominibus manus imponebant : dixi me idquidem quod à Petro atque Apoftolisfa* lt;ftumfuiffet, approbate eiufquejmpofitionis authoremac moderatorefuil^ fe Spiriturnifed earn ceremoniam poftea finem habuiffc.Rogarunt an Sacra* mentum extremæ undionis crederem. reipondi me credere uerbum Dei ef« feuerum amp;fandum oleum quodhomini periculofe aegrotanti adhibendunt effet,quodque omni credenti falutem afferre poffet. Illiid Uero oleum, quod acgrotis hominibus applicare folent, inutile plane effe, ut obnoxium corru* ptioni.Tum illi, uteam undionem probarcnt,propoluerunt tritum illud ex epiftola,quam Diuus lacobusfcripfit.Quibus egOjVos quidem,inquam,ui* detis quid ea de re fentiam Si credam.Poftea de reftfs diebus interrogatus, rc igt;e ßßb dll' fpondi, Dominum fex dierum laborem populo fuo præcepiffè, nec ullum a* lium diem hebdomadis quàm feptimum à negotijs uacuum ac liberum infti* tuiffc.Eodcm modo de Quadragefima Si quatuor ipforum temporibus alijs que hominum commentis interrogatus, reipondi, ea mandata hominum ad populum onerandum inuenta, nufquam in Scriptura inueniri; fed aliam eflc rationem Si difciplina mortificandæ carnis noftræ,totum^ hominis uitæ cur fum perpetuû quoddâ efle ieiuniummo ut comedamus femel in die, fed ut in totanoftra uitafummâfobrietatêfine ullaintêperantia conferucmus.Itêdc Deciborum^ abftinentia à carnibus Si ouis in illo quadragenario têpore rogatus, dixi mé leH». quidê ex quo Dns è tenebris ad uerâ luce Si cognitionê ueritatis trâftuliflet,

• nullum difcrimendkrumactcmporum facere,atcp fineullo confctentiacfcrit pulo polTc biberc ac comederc,quic(^uid à Domino creatum ad neccflarium hominis uióïum tribuitur.Fidcs tantum adiït,qua his Dei beneHcrjs cum om ni gratiarum adione pure ac piè perfruamur : ficut Apoftolus in i. fua ad Ti* motheum epiftola præcipit.Tum illi,Ergo,inquiunt,tam facile carnes come* deres die magno Veneris qui Pafcha præcedit,quàm ipfo die Pafchatis. Ego uerô,inquam,hic quidem nullum difcrimen dierum plané facio, acfi ue Qua* dragcfima clTetfiue aliud tempus, nihil afpernarer eorum quæ ad efum mihi clTcnt appofita : fed libéré his uefcerer in fide 8C cum gratiarum acfîioncabfcp VitdniumfcS' uHo animifcrupulo.Quod fi quisinfirmus,cumuideret me uefcentem,offen-deretur,tumnollem mealibertateuti,nehoc modo non tarn ad ædificatio* mi in uiilut ra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad offenfionem proximi mei ambularem.non cnim regnum Dei

an cibo eft conftitutum,ncque ego fiue comedam,fiuenon comedam,melior fiefantftiorfum.piètarnenampledorearn libertatem,quæpcr uerbumDei benignifsimè onertur , ut omnibus eius benefieijs cum gratiarum adionc Uti pofsim.

De uirgine Md nbsp;nbsp;Deinde quæfîucrunt, an preces ad uirgincm Mariam adhibendæ eflentjUt

ria quid fetitK ca pto nobis aduocata apud Filium intercederet. Ego autem ad id refpondi, me quidem credere earn apud Deum plenam gratig repertam fuifre,ac bene-ditftam inter omnes mulieres: Dominum^ ita humilitatem ancillae fuicrelpc xiflejUtFilius Altifsimi faluator mundi in eius utero refederit, ut humanitatê noftram fufeiperecquem poftea fineulla corruptione eft enixa. eandem etiâ uerbis Angeli à Deo mifsifidem habuifle:amp; propterea beatamiudicatara f uifle.uerùm ut honorem Filio Dei debitum in earn transferamus, abfit à me, ôtSabfÿs omnibus qui Chriftinomen uerè profitentur.Namne ipfa quidem me docuit dare ei ullum titulum honoreme^ adorationis, aut inuocare Si. ora re ut mihi apud Filium patrona fit Si. aduocata:fed potius me monuitloques de Filio fuo in nupttjs in Cana Galilææ,ut quæ ille præciperet ac inberet face-De Sdnllorum rem Jidem quoep quæfîucrunt de Sandis,qui hac uita funt defundi,inuocan inMocrftione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;orandis,ut in curia cœleftifuo nos patrocinio attp hoc aduocationis of

ficio profequantur.refpondi,me nullum alium aduocatum agnofeere aut habere,quamlefum Chriftum ipfum iuftum,quimerito mortis fuæ utfoluspu-rus atep innoccns,hoc officium honoremcp adeptus eft,in quo uno Pater fibi bene complacuit,in cuius ore nullus unquâ dolus eft inuentus. itaepmeeum folum Mediatorem, Aduocatum,Intercefloremcp agnofeere : quemadmodu ».loan.D.cap.fcriptum eft.

Quæfitum etiameft deimaginibus,num licereteffigiem haberecrucifi-xum rcpræfèntantem.reipondi,quomodo id ex me quærcrent,cùm legerent Scripturam tumuetcris tumnoui Teftamenti,inqna huiufmodi fimulacra tarn difertis uerbis prohiberentur. Tu igitur, inquiunt, nullas uis imagincst' Non,inquam;nam ex eius uerbo didici eum in fpiritu ac ueritatc adorare : Si qui uolunt à Deo exaudiri,oportet eos oculis fidei Pattern cceleftem in coelo quærcre,

DepHrg4forio nbsp;nbsp;Poftremo interrogatus ab ijs, num crederem certum efle locum, in quern

animæ ex hac uita decedentes concédèrent,utibi purgarenturuefpodi tanto animiftudio ac gaudio,quanto efuriens cibum unquam fumpfi, ita ut intcrio ra uifeera mea quadam noluptate perfundi uiderentur, cum ita commode de honore,gratia Si falute Domini meilefu Chrifti loquerer. refpondi igitur me nullum aliud purgatoriû agnofeere, quam fanguinem lefu Chrifti faluatoris mei:a quo credebâæternum facrificiûfaeftum eiPe, fatfta omniû meorum pcc catorum purgatione.cum præièrtim co perfuntftus facrifîcio,nûc ad dextftâ Dei Patris uiuat in perpetuum, attp pro nobis intercédât. Neep uero dubito quin

liber V I I i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2îÇ

«3u/n Deus pro fua mi'fcricordta homini peccatori plane ignofcat, tû cum ille । reh'da priftinæ uitæ ratione ad eius gratiam ita confugit, ut cum pœnitentia meltoris uitæ propofitum fufcipiat.Necç enim Dominus aliqua ex parte pec cata ignofcif.fed omnia plene perfec^e^ remittit.Atc^ hæc quidem funt,quæ in hac poftrema interrogatione ex me quæfiuerunt:aliâne præterea fint quæ-fituri,planêignoro. Vnum pene oblitus (um,quod ut me fraudulenter circun uenirent Purgatoriumcg fuum approbarent, ex me feire uoluerunt quofnam libres facræ Scripturæegoreciperematcp approbarem,quibusego refpon* dijuetusacnouum Teftamentum.Tumilli,Omniâne,inquiûtjCredis eflebo-« na fan(fîacpf'Maximé,inquam,exceptis ijs libris,qui Apocryphi appellantur, Qui^ut Sert/ quibus fundamentum fidei meæ niti nollem neqj eorum authoritatêpro ca* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;libriffi

pitibusfideiautfirmamentis allegare:cûmcçteros,quifideimeçfatisfaciunt, approbem.Cur,inquiunt, bospotius quàm alios hoc iudicio fidei ampledle* ïisfQuoniam, inquam, hi habent tam infignem authoritatis notam, ut Spirit tum eorum authorem efledubitare riullo modo pofsim: de cæteris uerô,quo rum certus non eft author,idem affirmarenon pofiîim, Qiianquam illos qui* dem propter multa bona exempia Si præc^pta quæ in tjs continentur,no om nino rerjcercmjfed meam in tjs fidem fundare aollem.Itacp hac mea refponfio neimpcditijPurgatoriumfuum coinprobavenofjpoterant. Intereaipfî inter feLatinèloquebantur.in quo quidem ut nihil à me inetuerent,ex me quçfiuc runt,an ego Latine fcirem.id cùm neganem,iufierunt aùotario fcribi.Hæc,fo ror charifsima,funt amp;nbsp;ab illis interrogata Si relponfa àme.Ëx CO tempore ne* minem eorum uidi,nifi canonicum quendam,Quintinum Charlardum nomi natumrquem ad meiamaliquoties miferunt,utme in ipforum fidem induce* rct.Maxima fuit mihi cum eo difputatio quatuor horas habita. Itai^ maximo pere doleo in eo genere uitç atep errore eu adhuc uerfari,neqj deduci ad hanc iucem admirabilem,quam aliquo modo afpicit.ftudium enim quoddam Dei habet,fednonfecundumfcientiam:cùm illorum caufamtueatur, nihil magis cupiens,quàm ut ego cum ipfo confentiam, imprimis® in ea do(firina,qua il* le in Sacramento corpus Chrifti in pane inclufum efle ftatuit, AfFert ille quidc nefeio quas rationes de defcêfir Domini ad nos: quas ego nullo modo appro bare poflum,propterea quôd Si à natura ueri corporis, quod Chriftus in cœ* lum extulitjô^ à ueritate uerbi Si fidei ratione confefsione^ abhorrent. itaep ei ufqs ad hune diem acerrimè refit ti,fperocp Dei gratia me refiiturum adiuua tibus uefiris precibus.Teautê,charifsima foror,rogo. Si eos omnes quifum* mo fiudio uerbum Dei ampledîuntur, ut fimul pro me Dominum oretis ,ut ipfeme purum atep integrum in fide Fïlfj fui conferuct,atque inea confiantia perfeuerantia confefsionis quam ego hatfienus edidi,mihi impertiens eam utdorianijquam aduerfus omnes inimicos turn carnis turn uerbi fui promifiu Quôdfihoccorpufcuiouultutijutadobfignandam Euangelfj ueritatemfan guis meus efFundatur,atque in cinerem ofla mea redigantur : is me confirmet

uirtutc Spiritus fui ufcp in finem, utfidei meæ tefiimonium fine ullo pudore, Tum mors t» fidele illufire^ ad ipfius gloriam atque eletfiorum fàlutem cxtarc pofsit.Si ue uitdpiorüfer/ ro uult me adhucretinere in ifia uita,ôi^ ad gloriam fuam,atque Ecdefiæ utili* nbsp;nbsp;Deiglorite^

tatem referuare, ipfe furorem tyrannorum mitiget, ac me ex ore leonum cri* piat.Equidem ad utrunque fum para tus,ut me in iàcrificium Domino in om* nibusofferam.Mea foror ac cæteri Euangelfj amatores,gaudete mecum.

nemo uerô oftendatur Si perturbetur tjs perfecutionibus , quæ hifee die* bus acciderunt : quemadmodum illi qui fernen milTum inter faxa recepe* runt.fedpotiushuiufmodiperfecutiones ad confirmandam fidem uefiram cumfumma antmi æquitate à uobis fufeipiantur, Si cum patientia perferan tur,cùminhoc quidem ad imaginem eius conformentur,qui dixit,Si me perfecuti

perfecuti funt, uos quolt;p pcrfeqacntur, Hæc cnim eft conditio propofita ifs omnibus,qui Chriftum uerè profited uolût,in eo^ piè uiuere.Necp ucrô hoc donumDei eftuulgarecum multis^commune;fedqstantum tributumac datum,quos Deus uocauit non folùm ut in Chriftum credant, fed etiam ut,p eius nomine patiantur ôd moriantur.Orate pro me,necpro me folùm,fed etia pro ijs qui uos perfequuntur;ut fi errore atcp ignoratione eo funt delapfi, mi* fericordiam Dei confequantur,atq^adhanc uiam falutis adducantur.Itacpbe nedicamus eis,SC nonmaledicamus.Salutateeos qui me amant. Gratia Dni noftri uobis adfit.Frater uefter Godef.

Godc/riiiiti T Dem Godefridus cû adhuc in carcere eflet,alias epiftolas fcripfît, inter cas iudices jLunam,quammifitad eos qui eo temporeTornaciiudiciacxercebât.inqua quidem accuratifsimè fe pnrgauit atcp défendit aduerfus illud crimen,quo ab Inquifitoribus fidei iniquifsime grauatus fuit,ÔC ut hçreticus declaratus,in po teftatem iudicum traditus. Itac^ integritatem fidei fuæ eo modo atcp ordine dedarauif,quo tota fidei Chriftianæ ratio in fymbolo Apoftolorum eft corn* prehenfa,atlt;^à pijs docftoribus explicata.Eaautem in confefsione omnibus etiam iniquis alienis^ hominibus fatis oftendit fe in religione talem no eflc, qualem aduerfartj arguèrent atqj damnarent;fed ea pietate atcp fide,ad quam declarandam Sdteftificandam no modo nullam interrogationem,fednec tor mentorum perpefsionem defugeret.

Sunt praeterea aliac eiufdem epiftolæ ad pios homines miflàe, fummæ con* folationis plenifsimæ,quas ut prolixitatem euitaremus,omifimus.Reliquuin eft,ut felicifsimum eius exitum ac genus mortis,teftimontjs hominuni certit fimorum approbatum,demoftremus. Dieigitur Sabbathi, qui dies fuit xxui Godefridi con Iultj,anni Az.p.£//.fentcntia capitis pronuntiata,in qua ipfe Godefridus hærcti demnàtio. nbsp;nbsp;eus eft declaratus, his uerbis tantum exdamafle dicitur, Heu, non hæreticus,

fed feruus Dei inutilis.Deinde pofitis in terram genibus, Dnm teftem caufac fuæ ac uindicem magna uoce ita appellafie, Dne Deus,tu folus caufam nofti, propter quam ego fum condemnatus.Cùm aût ueniflet ad locum,in quo fup plicium palTurus crat fatis diu locutus eft, populumcp adhortatus ut in Chri* ftum lefum crederet,totamcp fiduciam ialutis in eo uno poneret,cuius morte acpafsioneremifsioncm peccatorem per (blamfidem in eius nomineconfe* quuturus eflet.Loquebatur autem ea conftantia,ut omnes eius oratio grauiC-fimèafficeretacpermouerettadeoutuulgusdiceret feignorare curhomiHC huiufînodi morte multarent, qui de Chriffo Domino eum in modum loque* retur.Iam quum e{retintheatro,feingcnua abiecit,amp;capita fidei Apoftolicç in modum contefsionis ^nuntiauit,in qua cùm illud caput pronuntiaref.Crc do Ecclefiam fan(ftam,catholicam: amp;nbsp;fuprà dieftus canonicus ciuitatis Torna cenfis Charlardus eum monuiflet ut ecclefiam Romanâ diceret. Minime ue* ro,inquit Godefridus:fed ecclefiam credo folùm catholicâ. Turn propius ac* cefsit ad patibulum,in quo crat alligandus:ac dum carnifex eum ad fuppliciu accingeret, catenisep ligaret, dixit, Pater coeleftis, exaudi gemitum ferui tui. Et cùm Chalardus dixifiet ci,ut fe Virgini commendaret.Solus.inquit Gode tridus, aduocatus meus apud Patrem pro me intercedens eft Chriftus lefus, cui me uni commendo.Hæcautem cùm dixiflêt, carnifexhumanitatequadâ adduôus uolens eum fiiblcuare, crucia tum^ ignis minuere, fe comparabat ut eum ftrangularct.Sed Godefridus hoc eius officiû afpernafus,Sine,inquit, fine amice,ego fententiam, ut eft pronuntiata, fequi ac perpeti uolo. Deinde maxima uoce exdamanit, Pater æterne, in manus tuas fpiritum meum hodic fufcipe.Igne uero accenfo, cùm angorem mortis iam fentiret, iterum ad DeS Po/irentii Go' clamauit,Pater cceleftis,recipc me in regnum tuum. Turn uifus eft obdormi-de/ridi oratio, feerg medio in igné, non minus placide quàm fi quis fomno natural! quicfc^*

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ret;

t I B E R VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jî7

Eodê hoc anno Guilhelmus Gardinerus Anglus Vlisbonæpn'man'aurbe Portugaliæ fummis cruciatibus martyrîj corona eft effedus,cuius animofa ui nlitas(cum tota hiftoria in prima parte libro 2. à Johanne Foxo copiofefitex* poßta)hoc loco amittimuSjó^ ledorem ex Hiipania in Angliam dirigimus»

makt 1 ^LIS ALB A^MontitlbMtui^ PETR.VS S CRIB ^^BolonienrtsinVafco iM.BERN.ARDTS SEGTiNTSfi.eolenfitinBa'^tidoia.CKAROLTS F^ABERi AngoUfnienfis^PETRTS NAT[HERTStLemouix^lt;juint]^Schola/}icigymnlt;ifijH-AufAn^ nenßs^pro nomine Vet confitendo mortem in igné jiïopofitAm tir oblatam^Lngdu»

T Ngredimur lam Annum quinquagefimum tertium,qui ut uariarum rerum Xhiftoria,ita multorum martyrio infignis fuit:eorum uero maxime qui Lug* duninobilifsimo totius Galliæ emporio mortem oppetierunt.De quibus pri niut pafsifuntjita nobis inhac hiftoriaoccurrunt quincpScholaftici urbis Laufannenfis,MartiaIis Alba,natus Montalbaniin Quercyo: Petrus Scriba, patria ßolonienfis in Vafconia; Bernardus Seguinus exurbeReolainBaza doia:Carolus Faber,Blanzaci natus in regione Angolifmenfi : amp;nbsp;Petrus Na* iiiherus Lemouix:qui omnes fimul Lugduni cap« tuerut, atq^ in carcerê con iedi primo die Maijj/kz.p.iz/iRatio autem inftitutæ eorum profedionis SC ca* ptiuitatis huiufmodi fuit.Cum hi quinqp Laufannac ftudiorum caufa egiflentj alij diutius quam alq, literiscp turn Diuinis turn humanis ftuduiflent, poft fe* ftumPafehæ conftituerunt omnesfimul,optimisDeiauipicfjsinpatriamfe quiftp fuam conferre,altj uerfus Tholo(am,alfj Burdigalami alif ad Santones* alij ad Lemouices,unufquii(^ ad ea loca ÔC oppida, in quibus patriam nadui-tatisfuæhabebat:eo quidem cofilio amp;animo,ut glorias Deiferuirent,eam^ granam, quam à Deo acceperant, cum parentibusfuis communicarentat^ impertirentjUt ft poflent, eos adducerent ad earn Chrifti cognidonem, qua a Deo illumina« fuerant. Neep uero folum hoc ftudium pietatis plenum in pa* rentes ac propinquos fuos fufceperunt,fed etiam in alios,quos opera ipfor«^ Deum ad agnitionem ueritatis uocaturum fperabant.Hoc autem profedio* nis ad fuos fufcipiendæ confiiium communicauerut cum ecclefiæ Lauiànnen fis miniftris ac fcholæ profeffo ribus, qui illud ut pium aefandum magnopere probaruntjcum illud ad honorem Dei amplificandumcp regnum Chrifti cius Filij pertineret. Atep ut eorum aduentus maiorê haberet approbationem ,ca ecclefia tribus illorum teftimonium deditfidei aeprobitatis eius quae eainur be perfpeda fuiflet,ut fideles homines,quos ita pie inuifebant,eo teftimonio quod afferebant addudi,cos libentius exciperent, melius^ deillorum QC ui* taamp;dodrinaexiftimarent,cui quidemteftimonio,Ioannes Galuinus aPe* tro Vireto rogatus,facile fuum coniunxitÇæteri uero duo, aliquandiu in ea* dem urbe feruierunt,alter nempe Petrus Nauiherus apud ipfum Viretum,al* ter uero Bernardus Seguinus apudTheodorumBczam,ea^ in coditióneac uitæ ratione ita intégré uerfati fuerunt, ut fidem, officiû amp;nbsp;modeftiâ ecclefiæ fuam probauerint.Paulo poft Geneuæ aliquot dies commorati, iterfufeepe* runt ut Lugdunum proficifeerentur. Attp initinere quendam Lugdunenfem nadi comité,roganœ ab eo ut ipfum quS Lugdunû perueniflènr, inuiferent, fe id faduros promiierunt.Itacp qin nullu aliud diuerforiû reperiebant,in quo ad unum aut altern diem Lugdunicomode poflent comorari, ad infigne triû pifcium diuerterunt:ac poftridie dnabus aut tribus poft prandium horis,om* nesfimuldomû eius à quo inipfo itinerehumapiterfuerâtinuita« acceflerût: quæ

\ 'igó inn4ilt quæeftadRhodanumjïneaurbisrcgionequæà quibufdamAthcnæusap* pellatur.Vbt cùm inhörto aliqüädiii deambulaflent,inuitatt ab co amico,ad-hibitacp nominis Dd inüöcationc inter pios priufquatn dbus capiatur ufita* ta,cœperunt accumberCjfecp ij s reficere,qu3C ipfis appofita fiierant. Cùm au-» tem ita in menia donis pie fruerêtur, lætarenturcp in Domino,Latrunculator Lugduncnfis urbis,Poullctus cognominatiis, cum fuo fatellitio aduenit, qui fimiilatqp cubiculum in quo illicrant, ingreffus fuiiïet, nomen amp;nbsp;cognomen uniufcuius^,patriam,rarionemci}uite ab eis qugfiuit,aliacphuiufmodiadin* daginem reorum ufi tata.Id cùm feciflet, quatuor eorS uinciendos curauit bi-nosacbinos,quintum uero medium inter fatellites collocauit,nulla parte ad-uerfatrice exprefla caufæùe informatione habita cotra omne ius in carcerem Officialis dudi fuerunt, inlocum^ profundum SC obfcurum coniedi, atque hora propèpoftfinguli ordine coram Offîcialiaccerfiti,eodem^ dieinterro-gatideijs religionis capitibus quæilli magna contentioneamp;ui tuerifolent, ad qüæ illi pro eximtjs Dei donis,quibus præditi erant, conftanter fecundum uerbumeiusrefponderunt,amp;gloriamei dederunt, confitenteseiusnomen apud eos, qui etiam à merttione eius maximopere abhorrebant. Poftero au-tem diCjiterum interrogati fuerunt, fequenti earn adepti facultatcm ut con fefsionem fuam ex fcripto edercnt, quam illifcripferunt : fed ita fubito ut uix eius exemplum retinere potuerint. Sequenti etiam hebdomade quidam eo-rum ad examen reuocati funt : in quo quidem de religionis capitious cum tri bus monachorum generibus,fcilicet Dominicanis,Francifcanis, amp;nbsp;Carmeli-tis, erat eis difputandum, Poftremo cùm eos adhuc ad fe uocauiiïent,ut uidc rent an in priorefententia pcrmancrent: cognitaeorum hominum conftan-tia,confeßionecp ipforum obfignata, eos in foffas carceris fingulis feparatim afsignatas remiferunt. Poftridie autem, qui erat dies Veneris q Maij, fingu-los eorum feorfim in auditorium Officialis produxerunt. àquo cùm inma-ximahominum frequentia hærcfeos condemnati eflent,atque in manum Ma giftratus ciuilis traditi : quifqwe eorum » cùm huiufinodi fentenria contra fc . nbsp;nbsp;pronuntiatam audiuiffet, prouocauit de co quidem, quod ut haercticus con-

demnaretur j poftulauit^ ut ad parlamentum Parifienfe duccretur i Id autem cùm Officialis magnopere effet a dmiratus jtarti ertapp cllationcm eotumad-mifit. In quo cùm quidam qui Ófficialiaisidcbat j aùdiuiffet unum eorum ita appcllantem, quæfiuit ex eo, an de reliqua quotjp fententia idem faccrct. Ad ad alter refpondit,fe quôd intelligeret præcipuum icntentiæ caput in eo con-fifterc,quôd hæretici effent declarati, ea quidem in parte ut iniqua appellare, in reliqua uerô fe non intelligere quid uellent. Tum Officialis latis eue dixif, quôd illi ita appellaffent. Ita his tredecim diebus ab aducrfartjs caufa illorum fuit cognita,in iudicioqùe uerfata. Vt autê Caulàm illam exadius cognofcagt; Inus placuitipfiusPetriScribg Confefsioncm ffibqcere.

Petrus ScribA pro uerboDei Citpüutts omnibus fidelibus Chri/îUnisq, hominibus grAtiam^pACtm^fulutemqfàDeoPotre^esf Domino lefu Chris flo etiam at^ etiam exopttt,

Vm cgo,fratres in Chrifto charilsimi,aniriiô mêcum perpenderem cunt gt;frult;flum qui ad uniuerfam eccicfiam uenturtis effct,fi ca argumêta,quæ de fide aduerfartj in carccre Lugdurii mihi propofiterunt, amp;fimul quat funt à mcrefponlâ uobis exponcrem:ob id confelsionem meam ad uos feribere uo lui,turn ut omnes fideles confolarér,tum etiam ut regnum lefii Chrifti amplis lîcarem : in qua quidem etiam compledar ea capita, quae tradaui ac pofui in ca confefsioncjquam ego manu mca fcripfi,attp aduerfarîjs dcdi,cùm cam ex fcripto recitaffem. Cùm igiturnosinclufi effemusm carccre Archiepifcopl Lugdunenfis,feparatiqûealtjab altjs, Deumqôefummo animiftudio orarc-mus

LIBER VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;229

mus nt ad nomen fpfius cum omni fiducia SC libertate confitendum nos Spi* ntufuo cofirmarenuenit ad meianitor carceriSjqui duobus oftrjs apertis eius infimiloci in quo eram,comitatus legato Præfcdîi me ducit ad auditorium co ram Officiali, alijsqj hominibus qui ibi maxima frequentia SC authoritate adc rant.Tum Officialis ex me quærit,Quomodo appellarisf'Petrus, inquâ.Scri^ ba.Qiia,inquit,csuitæ profefsioner'Scholafticus,inquam.Vnde,inquit,nûc uenisÆx Sabaudia,inquam,ô(f ditione principum Bernatium.Qua ex urbe;* Laufanna, inquam.Quid,inquit, ibi agebasf Verbo Dei, inquam, ftudebam. Quam,inquit,Lauiànng dodrinam ampletfîunturt'Verbi Dei,inquam.Quo modo,inquitillc,fcis tu uerbum Dei eire,quod illi amplcôunturt' Quoniam, inquam,iandiu in ea urbe ftudui,concionibuscp interfui,quæ ibi quotidieha* bentur, uidi ÔC audiui eos aliud nihil quam purum Dei uerbum prædicare, ita credo, propterea quód Spiritus iâncSus animo meo eius rei teftimonium dat,atcp ita affirmât, ut nullo modo dubitare pofsim aut debeam. Vis'ne, in* quit,amplelt;ffi eorum legem ac fecundum earn uiuereÆgo aerô,inquam,üo* Io:quoniam uerum Dei uerbum eft.Num credis,inquitille, corpus lefu Chri* ftiin Sacramento altaris eflefMinime, inquam : nam id quidem répugnâtilli chriflum im/ fideinoftrac capiti, in quo dicimus ac crcdimns eum federe addexteram Dei panare repU' Patris,nec inde ante uenturum,quam dies iudicq ille magnus amp;nbsp;illuftris uene gndtfideiSynt rit.Diuinitatem quidem eius per totum mundum diffufam effcfateor.Sed ne bolo.

uos exiftimetis me fantflum negare facramentum, à leiu Chrifto inftitutum: ego credo amp;nbsp;confiteor,Sacramentum,a lefu Chrifto inftitutumiego credo dC confiteor,Sacramentu facroiândæ Cœnæ, in qua comedo corpus lefu Chri* fti,fanguinemcp eius bibo, non eo modo acratiope carnis abfurda qua Caper naitæ ÔC. Papiftæ arbitrabantur: fed ita ftatuo me capiendo eum panem ac bi* bendo uinum,uere corpus Chrifti edere acfanguinem eius bibereu'd^ per ft* dem atcp in fpiritu.Tum Procurator fifcalis, homo dodîus ( quemadmodum ego intellexi)Clepierius nominatus,qui proximus Officiali afsidebat,Tu,in* quit, ais te cum panem ac uinum in Cœna fumis, fimul corpus amp;nbsp;fanguinem Chriftifumerer’Saneinquamrfedipiritualiquadam ratione, non carnali.nam quanuis Chriftus nunc in cœlo fit, ubi eum fide quacro : uirtute tarnen Spiri* tus fui qui res logo interuallo remotas fuperatas^ coniungit, animas noftras alit,fouct,reficit admirabili quadam ratione:qug ab humano ingenio minime comprehendi poteft:atque hoc modo efficit,ut nos corporis ipfius membra, os ex ipfius ofsibusjcarocp ex carne fîmus»

orare debeamusÆgo uerô,inquam,credo fanguine lefu Chrifti nos purgari, verwwpMr^rfZ omniacB peccata noftra elui.nam earn ob caufam effufus eftmeque aliam ere* torium. dojhabeoep peccatorum purgationem. Scriptura enim duas nobis uias pro-ponitmnam fidei ad uitam acternam, alteram incredulitatis, per quam omnes infidelcs,qui non credunt in Chriftum, ad mortem atternam deducuntur. nâ ita fcriptum eft, Qui in Filium Dei credit, uitam habet acternam : qui uero in Filium Dei non credit,is iam condemnatus eft,iraque Dei fuper eum manet» Quare pro mortuis nullo modo orandum eft.nam fi in paradifo funqfuperua canea eft oratio, plane^ inutilis ijs qui iam frudlum fentiunt mortis ac paisio nis lefu Chrifti omnium^ promiisionum, quæ in Euangelio offeruntur. fin damnati funr,'nil oratio poteft illis prodeffe, qui aDeo funt maledicfti in per* petuum.Num credis,inquit,iacerdoti efïè confitendumt’Ego uero.’inquam, vui Heoconji fentio uni Deo confitendum efle ,ficut Dauidmultis locis dicit, ac præcipue tendum. Pfalmo M.u,Tum dixi,Confitebor aduerfum me præuaricationes meas Do mino amp;nbsp;tu dimififti iniquitatem peccatimei.Hæcuera eft confefsiojquam fta tim abfolutio peccatorum^ gratuitaremifsiofequitur ♦ Ergo, inquit, tu non

credîs confitendum cffc fa cerdotib us C Minime,in quam,nam id quidem plagt; né pugnat cum uerbo Dei, in quo doccmur unum DeG eiïê apud quem pec-catorum confefsio facienda fiqquemadmodö Dauid oftendit Pfalmo l Tibi foli peccaui,amp; malum coram te feci,Quid tu,inquit,fenris de ecclefiæ cere monqSjUt de campanis,altjscp rebus ab eainftitutisCQiion’ai^jinquam, nos hac carne circundati non pofiumus comprehendere res Diuinasac cœle-fies, fentio ad inßrmitatem noftram fubleuandam huÿifmodiadiumcntis at-CfTfinow in qug adminiculis nos opus habere, itacp in Ecclefia Dbmini noftri certae cere moniæ funt obferuandæ,conueniendum^ unum in locum, turn ad audiendû «»f/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£)ci uerbum, turn ad facramenta à Domino inftituta adminiftranda cele-

branda : quas ego ceremonias approbo, Quæ uero à Papa in ccclefiam funt introdu(fîæ,eas plane repudio, ut perniciofas alienasep à uerbo Dei, quibus homines à uero Dei cultupiçtatecp abducuntur.Credis,inquit,uirginem Ma ham orandam efle,cæteros^ item Sandfos qui funt in cœlo: eos^ nobis efle aduocatos patronos,^Nullum,inquâ, credo alium eiïeaduocatum,quipro nobis apud Deum Pattern intercédât,quam lefum Chriftum,in cuius nomine certifsimam habemus promifsionem, nos in noftris prccibus à Deo Patre exaudiri, IsetiamfoluseftMediatorinternosamp;fDeum,quemadmodumdi-Virginis tmt/ citApoftolusmeqj ullus eft alius. Quod uero ad Virgine attinet, credo earn tris inter omnesmulieres maximebeatamefle,propterca quod ea crediô'r, attp Chriftum in utero fuo tulir,uirgo amp;nbsp;antequam eum parerctamp;^poftquampe-perif^tieiufdem^ fidem ac confuetudinem uitæ imitandamiDeum uero fo-lum cius exemplo inuocandum atqj imitandum: quemadmodum in cantico fuo nos monuit.Idem deSaniftis quoep fentio.quos quidem exiRimo efle bea toSjCorum^ exemplum imitandum,ÖClaudandum DeG,quod tantis eosbe-neflefjs affecerit atep ornaucrit.ut uero eos inuocem adoremque, nulla rationne adduci poflum,nam nc ipfi quidem huiufmodihonorem uolunt.Cùm au-tem animadiierterem notarium non feribère ea qup à me dicerentur,acloco» Scripturæ qui à mecitarentur,in fcribendoprçtermittere,ea de re Officialem admonui,ab eoqûe papyrum atque atramentum petfj, ut confefsionem mea cderem,at(p ex certis Scripturæ teftimontfs fidem meam declararem,demon ftraremqûe earn meam teftificationêàueritateuerbiDeinullainpartedifcre pare,Id cùm mihi ille aflenfifl'et,chartamque Suf atramentum fepoftridiemihî curaturum promififlèt,iufsit ut meam confefsionem fubfignaremiatcp à iani-torelegatoqûe Præfedfiin carcerem meum reducerer. ubi gratias Deo meo per lefum Chriftum eius Filium egi, quôd me ita ad confitendum coram ini-micisfantftum eius nomenuirtute Spiritus lui confirmaffet, eumqûe rogaui ut in eadem fidei confefsione perfeuerantiam ufque in finem mihipræftaret. Luxinttne/ Pofthancprccationcm,quanuisin locoelTemadmodum obfcuroactetro, irnorifurre- in quo uix refpirare poteram: tarnen Spiritus uirtutemagnoperèfuirccrea-tfiî corde, nbsp;nbsp;ms ÔC confirmatus,eaqûeconiblatione aclætitia affelt;ftus,quæ omnem trifti-

tiam,angorem,moIeftiamqûcfuperabat,Poftero autem die, quieratdiesLu næ ac fecundus menfis Matj, euftos carceris hora otftaua me alium in locum traduxitiin quo aliquâto plus lucis ad feribendum habere poteram, partem-qûefolq dimidiam mihi dédit ad perferibendâ confefsionem meam.Id quod cgofed,inuocans Dominum ut author moderatorqûe totius confefsionis meæ efle uellet, Poftridie ianitor ftepius ad me uenit, ualde urgens ut feriptG quamprimum conficerem. cui ego refpondi me non pofle, propterea quôd ad feribendum non multum lucis haberem.Porrô duabus horis poft meridiê legatus Præfedi ucnit,meqûe inamplam aulam adduxit, in qua erat Officialis, amp;nbsp;iudex Cortrerius, altjqûe plurimt magnæ authoritaiis aduocati, eines, mer «tores,caetehque alterius generis at^ ordinis homines, multi præterea mon a chi

LIBER VIII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2îi .

monachf tum Dominicani tum Francifcani» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfeudoprophctæ quimfi*

gni'a beftiæ in capite atcp in toto corpore imprefla habent, T um Officialis ex me quæfîuitj num uellem in fufcepta iententia permanerejamp; quod efiem con feiïus defendere. Ego uerô,inquam,cùm nihil aliud quàm purum Dei uerbu fenferim ac dixerinijUolo id omni ratione tueri, atque in eo quod fum confeP fus amp;nbsp;uiuere ÖC immori.Scripfifii ne,inquir,confcfsionem tuam ac perfeciftif Partem,inquanijUnam tantum fcripfi: fed uos rogo,ut concefiiiueftro abfob uere mihi liceat, ad idlt;^ faciendum iufiu quocp ueftro ianitor mihi charta fup peditet. Lege,inquit,id quod fcripfifti, Tum ego magna uocc,quod à me e* rat fcriptum legere coepi. quo leóio atque recitato,Officialis exme quaefiuit, num id quod fcripfiffem tueri uellcm ac defendere. Ego uero, inquam,etiam ufque ad mortem,cum id purum fit Dei uerbum,tueri paratus fum.Et poftea cum is iufsifiet ut cofefsionem meam obfignarem, id feci fummo cum ftudio ac uoluntate. Deinde iIle,Hic adfunt,inquit,dodores, qui fententiam tuae o^ pinioni confeisionique contrariam tibi demonftrabunt. Incipiant igitur, in^ quammam ego eis reipondere paratus fum.T um unus ex illis monachis,quê. dmx gregis ip cæteri dominum Dodforem honorificcntifsimisuerbisappellabant, cœpit fecaper, mecum ita loqui, Äge, inquit, amice, tu in confeisione tua dicis Papam non effeecclefiæ caput, at ego contrariumtibiprobabo:Papa eftfucceiforfandi Petri, ergo ecclefiæ Caput eft. Ego,inquam,primùm nego antecedens,quöd Papa diui Petri fucceflor fit.Ego,inquit,tibi probo,Papa eft in loco fandiPe tri,ercTO eius fucceflor eft. Ego uerö,inquam,neutrum concedo. neque enitn Papaannuntiat uerbum Dei,quemadmodü fecit Diuus Petrus, Porro opor tet eum qui S.Petro uult fuccedere, ilium quoque imitari, ut ÔC annuntiet uer bum Dei, SC oues Domini noftri lefu Chrifti pafcat: id quod Papa nullo modo lacit,ficut ego in confeisione mea uobis oftendo.

Præterea etiam fi Papa, ut uerus uerbi Dei dodor paftorque Ecclefiæ, c-xemplum Petri fequeretur,atque ei ita fuccederet:non tarnen caput eflet Ec-clefiæ Domininoftri lefu Chrifti,fed membrum tantum, aut minifter dC Apo ftolus. Itaque nullum eft aliud caput Ecclefiæ : nequealterum ego agnofco, Chrißut ßolui quàm Dominum lefumfolum fine uicarióacfuccelTore . Nam Diuus Pau- caput Eccleßa lus eum unum conftituit Ängelorum caput SChominum lt;nbsp;Tum monachüSj Equidem, inquit, fcio Paulum dicere Chriftum totius Ecclefiæ caput confti-tutum : ueruntamen uicarius ç^ui uices eius fuppleat, eft in terra conftitutus. Minime, inquamego, namcumillemagnitudineacuirtuteDiuinitatisfuæ omnia impleat, atcp Spiritu fuo Ecclefiam fuam regat, ubi ille ita præfens eft, nullum uicariS elfe oportet.Ego,inquit monachus,oftendo Chriftum,quan-uis totius cceli ac terræ rex fit, plurimos tarnen uicarios habere in hoc mun-do,reges ac principesjquos uult populo fuo præelfe.Aliud eft,inquam,in rebus ciuilibus, aliud in fpiritualibus. nam inillaredionererumpublicarum atque rerum humanarum adminiftratione reges uult effe ac principes qui ad Ib cietatem generis humani conferuandam dominentur; in ecclefi'a uero amp;nbsp;regno Chrifti, quod eft fpirituale, non eadem eft ratio regendi amp;nbsp;gubernandt. Tum is mihi alias fimilitudines afferebat: quas ego ut leues amp;nbsp;ineptas praeter mittoCum autem in hac mihi cum illo monacho inftituta dilputatione cae-teri eiufdem farinæ ac rafuræ homines uiderent ilium magnum dodorem ita uidum: tum contrà ut me clamoribus fuis confternarent, bini aut terni inter-dum uociferabantur. Ex illis unus fuit Francifcanus, dodor Cumbanus ap-pellatus, qui me huncinmodum aggreflus eft, Tuais,inquit, landum Petru ecclefiæ caput non fuiire.Maxime,inquam.Ego uero,inquif,contrarium pro bo,Dominus nofter dicit Petro,Tu es Simonfilius Ionæ,tu Cephas uocabe-tis.porro Cephas,caput Latine didtur, Vnde,inquam,hanc tu interpretatio-

nem acccpifti floannes quidem inEuangeliofuoah'tcn'ntcrpretaturjCÙm îA primo capite eins Euangdq i'ta feribrt :Tu Cephas uocabens, quod déclara* tar Petrus.Tum iudex Vilardus nouum Teftamêrum in manu fumpfit, ut ui* derer an ea interprétatio ita eflèt quemadmodum ego dicerem ; quam a meis uerbis diferepare nullo modo compen't. Itacp monachus demifTo capitefum mo^ affedus pudore conticuiqac plane concidir.Tum Dominicanus inter* Délibéra arbi ruptum fuum fèrmonem hoemodo continuauit:Tu,inqui't,tua confefsione trio dijjiuhtio j/qs hominem nullum habere liberum arbitrium: ego uero contrariam fente tiam probo. nam ita feriptum eil in Euangelio,hominem quendam cum Hie rofolymis in Jericho defeenderer, inlatrones incidifle, à quibus fuit fpoliatuS ac uulneratus, femimortuusep relict us:Thomas autem Aquinas,cam parabö lam à Domino propofîtam interprétatur delibero arbitrio, quod dicit in par te quidem læfum, fed non plané comminutum attritumqûe uiiffe ut nulla uis amplius hominis remanferit.Hanc ego interpretationem,inquam, nullo modo accipio. Quid, inquitille, es'nedodlior S.ThomacEgo, inquam,non tan turn mihiarri^o, ut me eo doÆorem elfe dicam, ied hancparabolam ita ex* ponendam eflenego : fed potius eo propofito à Domino noftro lefu exeni* plo nobis earn charitatem commendari, quam nos erga proximum noftrum îiîfcipere ô(^habcre debemus, Delibero uerô arbitrio,nos omnem dus facul* tatem acuim amifimus, quemadmodum ego in mea confefsione declaraui. Nos enim plane mortui fumus ôd non aliqua inparte, ficut ait Diuus Paulus. Qiiôd fi benè agimus,id nobis non eft attribuendum,fed Deo,qui per Spiri* turn fuum in nobis agit: qui etiam, ut idem Apoftolus teftatur, facit ut nos nelimus efficiamus. itafi Deushuiufmodiuoluntatis dCfacultatislargitor effedorque in nobis eft,nullo iure earn poftumus nobis arrogate, Tu,inquit, ais in confefsione tua,nos fola fide iuftificari. Maxime, inquam,at ego, inquit ille, probo nos opcribus iuftificari : Nos operibus mcremnr, ergo nos per ca iufti fumus.Ego nego,inquam, antecedens. Ego uerö,inquit,illudprobö:D/ uus Paulus ultimo capite epiftolaf ad Hebraeos ita dicif,Benefîcentiæ amp;nbsp;com municationis ne obliuifeamini: talibus enim uidimis promeretur Deus: Vi* des,inquit,promererifi'gnificaremcreri.ergonos operibus noftrismeremur. Nego,inquam,in eo textuira legi: liquidem ueram translationem fequiueli* mus.Tum Officialis acmonachiceteri,Dic tu ipfe,inquiuntillf,quomodo eo in locolegendum fit,Si,inquam,proprium fermonis genus quo ufus eft Apo ftolus,eiufquefenfumfequamur,tta legendum eft: Talibus uidimis Deus de ledatur,aut gratas acceptafque habenhuiufmodi hoftiæ ei placent. Itaque lil dex Vilardus in nouoTeftamento Francifcanimoxinfpexit,atqueita efleut cgodixeram comperit. Turn uero Pfeudoprophetasilliuehemenrerpertur* bati fucrunt, tantoque pudore affedi, ut loqui non poftent nec auderent ho* mines alioqui audaces arque impudentes.Ego autem,fratres,uobis uereaffi'r mare poftum, me quum difputarem cum miieris huiufmodi hominibus, ita II berum,alacrem,paratumqûéfuilîè,utad omnia quæmihi ab ijs proponeren* tur, placidé comiter'querefponderem. Illi uero erant plané confternati ÔC at* toniti.Alij caput demittebant,ahjfrendcbantdentibus,qucmadmodiim ego facile uidere poteram, inprimifque Francifcani ea in difputatione cum maxi* ma animiindignatione,moleftia fiC confufioneuerfabantur. Ex quibus unuS De confißioe. quæfiuitexme,quid de confefsionefentirem. Cuiego cum refpondiflemu* ni Deo confitendum efte, eos^ locos quos ad probandam auricularem con* fefsionem afferret, ut Jacobi Apoftoli, non debere de ca intelligi aut exponi, fedpotiusdefrarernareconciliatione, miferihomines obmutuerunt. Tuni Officialis, Equidem amice, inquit,uideo ea quae ifti ad te admonendum affe* runt: fed tu in tuo errore obftinatus femper permanes ♦ Quare cogita, qucmgt; admödum

admodum res tua caußcp Ce habeat.Tu uerô,tnquatn,optime pcrfpids cas de monftrahones, argumenta,rationes quas undiC]^afFerunt,nô ualereutmede eo quod affîrmo,redarguant atlt;^ conuincant,neœ uerô cos,quæ à me fecun* dum uerbum Deidicuntur,poflercfellereacrefutare. Quarc egononfum pertin3x,nelt;^ ullo in errorc : neep aliud quidquam affero quàm purû Dei ucr bum, quod ego ufqp ad ultimum uitæ fpiritum tueri paratus fum. Turn is iuf-fit,ut ego in carccrem meum rcducerer,ubi ego fui ufcp ad diem Martis fequê tem,qui dies decimus erat menfis Maij,Dominum orans,ut me ad caufam fu am defendendam uirtute Spiritus fui confirmaret.

Etquoniamin poftrcmis diiputationibus deiacramento Coenac nihil ob* icôum mihi fuerat, præparaui me ut refponderem ad ea quai ab illis diet att^ obijci poflent contra ea que ego in confeisione mea profelTus (urn. Qua in re Deus benignifsimus uoto meo ac defiderio refpondit amp;nbsp;iatisfecit.

Dccimo igitur die Maij, codemcp Martis,cir citer horam feptimam ianitor meaccerfit, ut adOfEcialera adduccret,quocum etiam efat Officialis Prima* rius,ut uocant,primus ininimicis lefu Chrifti infeftifsimus^hoftistpræterca Clepierius procurator,cum quibufdam aiqs Antichrifti adminiftris, eiusque impiæfedlæ amp;nbsp;caufie defenforibus: in quibus erat Dominicanus dodlor,qui noftris interfuerat difputationibus, fed mecum congreflus non crat.Cum igi tur ad cos eflem produdus, Amice,inquit, Officialis,uis'ne permanere in ea fententia 8^ confefsione,quam tu antea nobis edidiftif Sane,inquam.nam ea quidem à me farta eft ex uerbo Dei,pro quo ego tuêdo Si uiucre amp;nbsp;mori pa* ratus fum. Turn Dominicanus, Num credis, inquit,corpus Chrifti certa cor* p^ris loci^ ratione in Sacramento inclufum;' Mintmcjinquammam uerbum Corput Cbn/ bei nos do cet cum efle in cœlo, ibi^ tandiu futurum quoad iudicaturus ui* fti efl in coelo. uos SCmortuos ueniat. Atep hocquidemunum fidei noftrae caput cft,in quo credimus cum in ccelum afcendiflc,ac federe ad Dei omnipotêtis dexteram.

Qiiare fi Chriftus eft in coelo,quod ad ipfius humanitate attinef,atlt;p ibi,quë* admodum dicit S. Petrus, ufcp ad reftitutionem omnium futurus eft, non o* portetin Sacramento eum quærerc,quafi quodam in loco inferioris terrg in* dufum. lefus Chriftus,inquit,fumens panem dixit: Hoc eft corpus meum. In pane ergo corpus eft. Non ita eft,inquam. Netp enim Chriftus dicere tiole* bat eum panem quern difeipulis fuis dabat,fuum efte corpus:fed ftgnum eius tantummodo. neep enim e s t fubftantiue accipitur in fua propria fignificatio nc,ut naturam rei exiftentis ngnificet:fcd fignificationem rei fignificantis no tar, genere fermonis in Script. ufitato,quo nome pro nomine accipitur,amp;ita fignum nomine rei fignificatæ appellatur, aut cotra nomen figni cure quam fignificatjCommunicatur: ut in Genefi Dominus Circuncifi'onem feedus fuS clfe dicit.-neep tarnen Circuncifio foedus erat,fcd fiMum ac figillum foederis, quemadmodum eo in libro nominatur:8C à Paulo figilium iuftitiae Abraham dicitur. De agno etiam in Exodo fcriptum eft,eum efle Pafcha,id eft tranfitu Domini. Nelt;p tamê agnus erat tranfi tus:fed fignificationem rei practeritae ha bebat illius præclaræmemorabilis^redemptionis, qua Deuspopulumfu* urn ex Aegypto eduxerat. Itarp uerbum fubftantiuum est his duobuslocis pro Significat accipitur, praefertim cum fermo de Sacramentis eftinftitutus. Turn monachus, Maxima,inquit,differantiaeft inter Sacramenta uetcris Tc ftamenti,6Cnoui.Necp enim Sacramenta ueterisTeftamentigratiamconfc rebant,ficut ea quae innouo funt inftituta. Nec ueteris,inquam,nec noui Te* ftamenti facramenta gratiam conferunt : fed folum earn à lefu Chrifto in nos conferrioftendunt. Nam minifter quidem tantummodo facramenta nobis iMnocoflrHt. adminiftrat:fed lefus Chriftus uirtute Spiritus fui gratias dat, caep communi* cat quae promiffa nobis in Sacramentis proponuntur Si repraefentantur. Pa*

treSji'nqm'tjUcteris Teftamenti, nônnc ciufdem gratiæpromifsionumqj parti cipes fuerunt,quibus nos hodie parn'cipamus f Maximc,inquani: Naæ Paip lus ad Con'nthios fcn'bit,Patres ueten’s teftamenti eundem nobifcum cibum Ipin'tualem comcdifle,eundemcp potum bibifrefpiritualem. Ex quo effidtur candem gratiamnobifcum ÔCpromifsiones iuftitiæac uitæ communeshabu iflc per fidem,qua Chriftum ipfis promtiîum ac mutis Ggnis præmonftratum expedîarunt. lefus Chriftus,tnquitjin Euangelio Ioannis z' /.cap. ita loquitur: Patres ueftri in defer to comederunt manna ÔCfunt mortui, ergo eiufdem gra tiænobifcum participes nonfuerunt. lefus Chriftus,inquam,eo in loco de ijs loquitur qui man per Hdem nonacceperunt, ß^mbolum ÔC facramcntum eius panis,quem ipfe de coclo mÜTum ac uiuificum largitur:fed non de ijs loquitur qui fide ilium cibum acceperunt, quo in numero fuitMoyfcs, Aaron, lofue, Caleb,SCaltj ptj quifub illis figuris umbris^ ueteris teftamcti Chriftum uen* turum,quafi eminus afoexerunt. Nam de Abraham ipfe Dominus dicit in E^ uangelio Ioannis,uidine fuum diemlgtatum® fuifïe. Abraham autem uiditic fum Chriftum,non corporis,fed fidei oculis. Itaque dominus docftor tum ma gnopere erat perturbatus, atque ita incertus, ut quid ageret,aut quo fe uerte^ ret plané nefcirer.Et fimulatcp ego aliquot eius argumentü diftoluerâ,quære* batfemperaliquidquôpolfeteffugere, neuicftusàmeefie plané uideretur, faepe me his uerbis interpellans, Audi,amice,ne tantoperé incalefcas, nequc ita clames : expetfta parum, expédia. Ego,inquit,probo homines ueteris te* ftamenti, eiusgratiæ, cuius nosfumus, participes nonfuifte. Diuus Paugt; lus ait, Lex iram operatur : amp;nbsp;alio loco, Quicunque funtfub Lege, fub ma* leditftione funt. Quôdfîfub ira funt maleditftione, fequitur eos gratiæ Lexnon iußi' nobis communicatarparticipes non fuifte. Diuus Paulus, inquam, often* dit his locis, Legem non poITenos iuftificare, propterea quôd earn nemo præftarepoteft: atque omnes qui uolunt per earn coram Deoiuftieflè, in iram Dei maledi(ftionem'que fncurrere: fed ad Chriftum efle confugien* dum, qui eam omnibus partibus compleuit, per fidem^que in ipfum earn nobis iuftitiam donari, quæ iuftitiæ Dei refpondeat, ac iudicio Deifatis* faciat. Itaque Lexiram efficit, nofque omnes condemnat, nonnaturafua quæ ad uitam falutemqûe data eft, fed culpa noftra, qui nonpoftumusc* amimplere. Patresautem ueteris Teftamentiuidemusiuftitiam nonin Le* ge quæfîuifle, fed in Chrifto Icfu, quiipfius Legis finis eft, in quem ipfi cre* diderunt. Diuus Paulus, inquit, feptimo capite ad Romanos oftenditin ueteri Teftamento nihil præter iram ac minas fuifle: in nouo uerô gratiam amp;nbsp;mifericordiam nobis proponi ôd commendari, cùm ita dicit: Ego mi* fer homo, quis meliberabit de corpore mortis huiusf gratia Deiperlefum Chriftum. Paulus, inquam, eo in loco non loquitur de ueteri ÔC nouo Te* ftamento’.fed de pugna Sd certamine carnis atque ipiritus, in quo homo uer* fatur Spiritu Deiregeneratus, quodeertamen carnis fpiritui refiftentis A* poftolus infeipfo oftendit. Prætereaintjslibris qui de Ciræco in Latinum ôd Gallicum fermonem redlé funt conuerfi, non legitur, Gratia Dei, fed, Gra* tias ago Deo per lefum Chriftum. Interea dum ego cum hoc monacho di* ofpcUlis Pri* fputarem. Officialis Primarius ira indignationequefurebat, amp;magniscrc* matijrabies. brifqûeclamoribushæreticummeappellabat.Cùm igituruideret dominum dotftorem os habere claulum,nec pofte mihi refpondere: aduerfum me uoci* ferans, Tu, inquit, fceleftehæretice,negasfan(ftumSacrarnentum f Minime uero,inquam:fed credo SCamplecftor ficut à Chrifto Domino eft inftitutum, atep Apoftolisipfiusimpertitum.Tu,inquit,corpus lefuChriftiinSacramen to eftenegaSjSi^ panem uocas Sacramêtum. Scriptura,inquam,admonet nos, Ut Chrifti corpus in ccelo quæramus,fnprimiscp Paulus CololTj. Si uos cum Chrifto

Chrifto rcfurrcxiftts, quænïe non quae funt I'n terra, fed quae furfum in cœlo funr, ubi Chriftus eft ad dexteram Dei collocatus. Quod uerd ego dicam fagt; cramentum non eftè corpus Chrifti, fed panem, qui fuam naturain propriam retineatjidem quo(^ facit Paulus i.Corinth.cap.ti.Nam quatcr aut quinquies facramentum Cœnç,Panem appellat.Tum monachus,Iefus Chriftus, inquit^ dicit fe efte panem uitæ. Et Primarius Officialis, Scelefte hæretice, inquit,le^ fus Chriftus dicit fe uitem elle amp;nbsp;oftium ; ubi quidem liguratè ac per fimilitu-dinem loquitur: fed uerba Sacramenti non ira funt intelligenda. Teftimonia, inquam,quæ uos allegatis,pro me potius,quâm pro uobis faciunt. Age fcele fte, ain tu panem Coenæ, atqj eum quo in uicftu quotidiano utimur, cundem elfe, ne^ quidquam intereflefNatura,inquam,à fubftantia nihil plane diffe-» Pdnis Camé runt : qualitate uerô amp;nbsp;ufumagnam habent difterentiam. Panis enim Cœnae in ijuo diffiri cùm eiufdem fit naturae cum eo quo quotidieuefcimur, aliam tarnen qualita* ^quotidiano, tem accipitjcùm ad facramentum adhibetur, at(^ ad obfignandam promifsio nem uitæ fpiritualis æternæ^ proponitur. Turn ille furens,Âbi federate hæ^ retice,tu igné cremaberis,atque ad diabolum ibis. Si ego,inquam,comburar prouerboDeituendo,nonproptereaiboaddiabolum. Vos quidemnund iudicatis, atqp omnia ad indicium arbitriumq^ ueftrûrefertis : fed uidete quid agatis.Nam alius eft fummus Iudex,qui de caufa noftra uere ac fine acception ne perfonarum iudicabit. Is innocentes,iuftos pronuntiabit,quod caufam ac ueritatem fuam defenderintu'mprobos Ô6 fceleratos, qui impie eius uerbum perfequuntur,condemnabit. turn ille ut infanus furore^ correptus exclama--re ccepinAbi fcelefte,rcducite eurn in carcerem. Ego autem Official! Buathe fio dixi, Oblecro te, domine,ut conceftu ueftro liceat mihi confeisionem me am abfoluere.Sedis,itemcp monachus,atque alius Officialis iuflerunnut ego meum inlocum me reciperem. Itaque digreftus fum ab illis maxima curn mo leftiaac dolore animi,eorum caufa accepto, quibusmea fidem cumulate apgt; probare aut certe declarare non poteram. Sed in locum reuerfus meum, cœ-pi Deum inuocare,animocp reputare, qua.deimpi'fshominibus, adminiftris Antichrifti at(^ hoftibus ueritatis reportaram uidoriam,quos uerbo Dei pla né cofeceram.Turn uero Spiritus faneftus in memoriam mihireduxit id quod Chriftus lefus ijs promifit,qui pro caufa ipfius defendenda corainimicis eius prodirent. Vos quidem,inquit Dominus,coram regibusjpræfidibus,indicia busep producemini in teftimonium eis : fed ego uobis dabo rum os Sd huiuC-modi fapientiam,cui aduerfarij refiftere non poterunt. O fummam confola^ Gaudiucapti/ tionem Sgt;(. lætitiam,quam ego,fratres charifsimi,animó meo accepi,cum uidi ui in S.Spiritté illud Chrifti promiftum inmeipfo complets efte, uerbumepDei aduerfus fa* thanam amp;nbsp;Antichriftum eius^ adminiftros fuperius extitifler' Equidem magnas confolationes Spiritus Dei antea percepi, ex quo Dominus me ad co-gnitionem uerbi fui uocauit,inprimiscp dum in ecclefia Dei, in fanefto fideliS ccetu Sc conuentu uixi; fed minima confolatio amp;nbsp;lætitia, quam paulo ante in his meis uinculis cepi SC nunc capio, omnia folatia gaudia^ fuperat, quæ un quam in tota uita mea habuerim.Nunc enim Spiritus faneftus reducitmihi in memoriam tot ÔC tarn fuaues promifsioes fatftas tjs qui pro nomine ipfius pa tiunturgt;guftuœ ac fenfu cœleftium gaudiorum afficit:Tu quidem,inquit,nûc in his locis obicuris tetris^ beatus es,quanuis à toto mundo ut mifer SC infe-Iixreqciaris,deteftandus(pexiftimeris,nonob aliud,nifiquodnomenmeuni conhteris : Tu nuncin angore, lachrymis, fqualore^ uerfaris:fed tempus eft ut teipfum erigas,in Deotp authore huius tarn excellentis uocationis gaude-as, exitumqj huius certaminis felicifsimum, atep amplifsimum uitftoriæ præ-mium tibi proponas. Quod fi hoc tempore tu ducaris ad tormeta cû fumma ignominia 5C dedecore,o beatu homine qui corâ Deo eiusffi Angelis omnes

reges atqj Imperatoreshutusmundihonoreacdignitatefuperas» Namprx* miim hoe modo imagtniFiltj Dei conformis confimiliscpfis,ut etus quoque glon'æ atqp immortalitatis particeps Cs, deinde Spiritus gloriac in te honorifi centiisimèrequiefcit:cuius quidem eauis eft atep pracftantia,utcgtera omnia . nbsp;nbsp;nbsp;huius mundi uel ornamentauel folatia gaudiacp cum eius commendationc

confolatione comparata euanefcant. Deniep nunc tu es in fchola ÓC difci . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plina Filij Dei, in qua Pater cœleftis omnes diuitias ac theiàurosgratiæfuæ,

fecreta^ fapientig fuæ admiranda,SCiudicia altiisima explicat:in quaomnes Prophetæ, Apoftoli, Martyres uerfati fucrunt, ói. iniurizs, opprobria, contu-m elias perp efsi, inftar ignis in fornacc probati atep explora« exuterunt pri ufquâ adipifcerentur coronam immortalitatis, paratam propofitamep ijs om nibus qui eaufam Chrifti Si dignitatem uflt;ç ad mortem tueri uolunt. Hgc eft ledio,fratrcs chariisimi, in qua Spiritus fandus optimus filiorSDei dodor. Si fuauifsimus eorum qui afiliguntur confolator, nosquotidieinhisnoftris ærumnis confolatur Si hortatur.

jPoftero autem die, qui erat dies Mercurq, undccimus eias menCs fupra notati,ego tradudusfuminalium carcerislocümnonitaobfcurum: ubi erat frater amp;focius huius noftræ captiuitatis propter communem eaufam Euagc ltj:quocummeipfum per duos dies magnopcrèfumconiblatus. fummaaSt Dei prouidentia cum in locum translatus fui.Nam cum eflèm ibi cum eo fra* trc,admoniti fuimus,ut appcllarcmus ab iniquitate eius fcntcntiat,in qua nos hæretieos pronuntiarent. Cuius quidem rei nunquam mihi ueniftet in men* tem, neep alten' fratn' qui in carcere erat inferiore, niC hoe modo confiliûno* bis datum fuiffet.Itacp cùm uefperiinmeum priftinû carcercmreducerer,per latrinasid confilium communicauicumeo fratre quiinlocofubmeinferiorc erat conftitutus.Porrô die Veneris fequenti,q cius menfis, ianitor me aecer* fit utadOffîcialcm adduceret: cum quo nullus erat alius præter ipfum ianito rem SCalium quendam qui exmequæfiuit,an ego in oppido nomine Chari* tatis appellato,un^ fuiftem.Cui ego,Minime inquammequefeio ubinam fit Agît Je Ri/ ea urbs.Num,inquit,tu cum ff s fuifti qui Richardum eripuerunt,càm is Lute cfcrfHo le vyu' tiam eaptiuus ad parlamcntum ducereturf’Non,inquam,neque unquam Ri* re, cuiMhißo/ çh^r^urn cognoui aut uidi,nifiLaufanna tranfeuntem: quem quidam euefte fignifîcarunt. ac fie habeto,domine,credascp mihi pro ca fide ac religio* t[crt^°a eß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iurifiurandi ^o obftridus me uerum didurum uobis promifi, me nun$

' ibi tum interfuinè,ncccam rem uUo modo approbare.Neep enim caeftratio, qua uerbû Dei,auteos quiillud tucntur dcfcndercdebeamus. Vis tuigitur, inquit, errorem tuum Sifufceptam opinioncm rctinerc r* Quod ego ample* dor, inquam. Si tueor, nihil eft aliud quam uerbum Dei, cui ego nihil repu* gnâs affero.ÓiJi,inquit,fcis tu,id quod a(reris,purum efte Dci uerbumf Quo niam,inquam,id cum dodrina Prophetarum, Apoftolorû ac ipfius Icfu Chri üi conuenifjôd Spiritus fandus certiisimum mihi deco teftimoniSreddit, fid ego ita perfuafus fum.Prçterea tu ipfe,domine,perlpcxifti fid pcrfpicis aduer farios nulla ration?,qua: quidem ualeat, contra afferremecme reuincere quo minus id quod dico uerum fit, Vidifti enim eum qui mecum de Sacramêto et alqs quibufdam reb,difputabat,uid5fuiire.Tu,inquitine, fandunegas facra m entu.Minimè,inquâ:(êd de eo ita fenrio,ut Chriftus Dhs inftituit,£d D. Au guftinus in loanncicribens exponit. Cum aSt uiderem Official? alia uefte in* dutum uti confueuerat,et quia id mihi ante dixcrat,putabam eum turn latu rum earn fententiâ,qua me haereticS declarareqattp ita de nobis breui adum forc.tû ego ei dixi, Nos com Lugduno tranfiremus,atcp alio iter habcremus, captos eiTe fine ulla caufaeinquifitionc, cum nihil contra Regis edidû dixific mus aut feciftemus:quodiurigentium répugnât,

Tuùiterrogaftinos de fide no (Ira, quid de totareb’gfone fentircnifts î nos Fj'MwcÓJü/ö iibiex uerbo Del refpondimus. Conccditur Turcæ aut ludæo, ut rationetn reddat fîdei fuæ, eiufqûe dodînnæquamprofîtetur, fincullouitæpericulo, cur nobis quoque nonconcedetur, qui nihil dicimusnifi quod uerbo Dei continetur f* Nos quidem certô feimus non temere ac fortuitô, fed certilsima Deiuoluntate SC prouidëtia in manus ueftras incidilTe ; fed uos quoep à Deo eftis conftitutijUt de caufa noftra,quæ iufta 8gt;C æqua eft,iudicetis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;con-

fideratc,quid nainde ea ftatuatis ac décernatis. nam fi aliter quàm oportet iu dicaueritis, atque optimam caufam ueritatemqûe condemnaueritis, alius eft fupremus iudex, ad cuius tribunal uos fifti aliquando oportebit jut fententi* atn quoque contra uos ipfos audiatis,fi nunc quidquam inique in nos eius ué htatisteftes conftitueritis. Cùmautemhaccàmeei maximoanimi ftudioôC fumma Spiritus ui dicerentur, homo mifer attonitus atque exterritus incede* bat, ut nullum uerbum loqui polîèt» Non crat illi eadem facies ac uultus lac* tus aut compofitus quo me antea interrogare confueuerat, fed triftis SCpalli* dus, index fummæ perturbationis: plane nullo loco confiftere poterat. Cùm ego et proponerem iudicium Dei, nihil omnino loquebatur, nec tarnen à me digredi poterat. IntereaDominus in caput eius fulminabat: mihi uero fum* mam in loquendo libertatem SC audaciam concedebat. Ac cùm diu poftea lo quutus effet, ad poftremum difeedens dixit, uerbum Dei quidem tuendum effè.ld cùm illedixiffet,tanitor me in meum carcerem reduxit:SC quarta horæ parte poft, me accerfiuit ut in auditorium ad Officialem, alios^ indices pro* ducerct,ubi maxima hominum frequêtia erat. Turn Buatherius legere cœpit aepronuntiare meâfententiam,in quame ut haereticum, fchifmaticumcp co* demnabat.Tum dixi me ab ea fententia appellate, qua ad optimâ caufam me am cöndemnandam abuterenturdtaepab huiufmodi abufuprouocare. Tum Prouocatio 4 Officialis, Cur,inquit,tuappellasr'modononitaloquebaris.EgÖjinquam,in fentitiniudicS mea confefsione contra abufus, non contra uerbum Det locutus fum. it^c^ à ueftra fententiaappello ut abufiua ÖCiniqua. Porto poft earn fentêtiam Qi. ap pellationem noftram,aducrfarrj ira Qi. indignatione cceperunt furere. Officia lis quidem uicarius Lugdunenfis Ärchiepifcopi, poft^ nos condemnaflet, domum maximo cum tremore ac terrore reucrius eftzita ut cùm de prouoca* tionenoftraloqueretur, in fumma perturbationeatep animi angore uerfarc* tur.Cùm autem domum fua ita attonitus confternatusep fe recepiffet,feffiui* boram poft uenit ad eum iudex Melietus,qui fe à Supprgfedo Regis miilum effe dicebat, ut eos Luthcranos ad Rouanam Regium carcerem traducerctj ut poftridie fupplicio afficerentur, Cui Officialis r€fpondit,non itafuturum, lt;iuoniam nos appellaffemus,eam^ appellationê repudiate fe non poffe. Tu ille,quafi leo rugiens,Tu igitur, inquit,non uis in hos fceleratos homines ani niaduertererSaneuolo,inquitOfficialis;ied confilium ante nobis capiêdum eft,amp;: Luteriam fcribêdum,ut feiamus an eorum aijpellatio fit ualitura.Ita De US mirabiliter nos défendit per eum,qui paulo ante nos codemnauerat; Ico^ nobis ad tempus paftor fuit, ut nos aduerfus tabicm cacterorum leonum tuta tetur.Qua in re Deus manum fuam fottem ac potentem exhibuit,att^in co* . fpeiftu noftro opus admirabile effecit, ut in ipfius bonitate,mifericordia,ueri täte totäfiduciam noftram teponamus, plane^ nobis pcriuadeamus,cùm o* ptimus Pater huiuimodi amorem, curam, folicitudineinnos fufeipiat, nulla uim tantam diaboli aut mundi fore, quæ nobis nocere pofsit, ac ne pilu qui* dê capitis nobis periturû. Qiiamobrê maximas Deo gratiasagcredebemus D« ergd fuoi pro huiufmodilibcratioe, in quamirificenos tutatus eft,noftrâ inipiamorte prouidentMi uitâ côferuâs,multoscj3 pios homines fufcitâs,à quib.magna Qi corporis leua meta et animifolatia quotidieaccipimus, Gofidaransigit etiperem«s,Dnm

RERVM IN ECCLESIA GESTARVM qui itanobis aftuit, nullo unquam loco, tempore ac re defuturum:atque cius bonitatem, amp;nbsp;gratifsimaanimimemôria,ÔC certifsimafiducia in eo uno collo cata illuftremus.Nos quidemhatftenus eius fingularem gratiam opemc^ex* perti fumus, apud quos nec periculaacerbifsimac mortis propofita, necmagt; gna huius fuauifsimae uitæ commoda ab aduerfarqs promilTa, quidquam ua* luerunt,nec unquam efficere potuerut,quo minus nos fidem in Deum,ChrP ftumcp purifsime fufceptam, fumma coftantia retineremus ac declararemus. Itacp nOs totos in eius fidem atc^ opem permittamus,qui caufam fuam,hono rem, gloriam nobis tuendam commifit: eiqp noftrum ftudium amp;nbsp;officium,ogt; mni conftantia,fide,obferuantia approbemus.

Habuerunt etiam reliqui quatuor fuas conflicftatioes cum aduerfartjsjatcp quifcpfuamconfefsionemfcriptoexhibuit. Scripferuntprætereaexcarcete aliquot epiftolas confolatoriasadfratres captiuos, amp;nbsp;huiufmodialiquotab altjs acceperunt,præfertim ab omni genere uiro docftifsimo lohäne C aluino Ecclefiç Geneuenfis paftore, qua: omnia,breuitati hoc libro ftudetcs,omitti mus. Si quis tarnen plura uidere defideret,legat uelim lib.6. Iohannis Crilpi* ni,ex quo haec,ficut alia multa,fere ad uerbum excerpfimus»

Mow quinque Cum igitur illi quinque fideles Euangelq telles, omnes impetus inimico* Scfcoüflicor« rum ueritatis fumma conftantia fuftinuiflent,ab eo die qui i.erat Maij m.d.lj, defcripu. nbsp;nbsp;nbsp;qyQ jji carccrem coniecfti fuerant,femper eundem animum in confefsioneno

minis Dei, ftudiumc^ in optima caufa retinuerunt, feipfos continuis ad De* urn mutuis^ precibus confirmantes, ufque ad eum diem,qui anno cxado fu it eiufdem menfis Maq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui fane dies gratusfauftus^uenitliberationis

coru, ac corona: eins quæ ipfis à Domino poll infignem dimicationem propofita ôC parata fuerat. Itai^circiterhoramnonam matutinam eius diei.cùm in cancellorum area careen's Roanenfis fententia recita ta capitis damnati fii-iffentjCuius fumma erauut ad locum Territortj nomine appellatumduceren-tur, ibi^ fepultura ignea abfumerentur coUocati fuerunt quodam in loco, in quo facinorofi ac damnati capitis fupplicium expeclare folent. Illi itat^ co in loco locati,ut primam aut fecundam fupplicio didam horam pomeridianam expedarent, cœperunt Deum inuocare ÔC orare maximo cum ardoréfpiri-tus,atq^ eorum admiratione qui cos infpedabant: alq fe in terram profternen tes,alq faciem in cœlum attollentes : ea demum comprecatione fada, in Domino gaudere acla:tari,eicpPfalmos canere cœperunt. Cum aut fecuidaiaho ra appropinquaret, eo ejt loco edudi funt ueftitu fubcinericio induti, ac uin-di funib. fefe inuicê hortantes ad conftantia perfeucrans^ ftudiS, at(^ ad eiS curfum uitæffi exitû,qui ad pofte cui mox alligandi erant propofitiis erat,ubi Dominus inlignia ornamental uidoriæ eis conftituarat. Impofiti igitur cur rui nonum canebant Piàlmû,Celebrabo te Domine toto corde meo:amp; quan uis eis peraduerfarios nonliceret canticüinftitutu abfoluere,Deü tarneninuocare nun^ deftiterunt, multas^ Scripturæ fententias tranfeuntes pronun tiare.Inter ca:teras aüt cum per foriï tranfirêt olitoriü,ad exitü pontis qui Ara ri iundus eft,unus ex ijs multitudinem alloquens,maxima uoce precatus eft , • in earn fententiam quaê eftin fine epiftolæ ad Hebra:os: Deus pacis,qui edu-xit è mortuis magnum ilium ouium Paftorem per fanguinem fœderis æterni Dominum lefum Chriftum,uos in omni opéré bono confirmet, ut eius uolû-tatem faciatis. Deindé pronuntiaré cœperunt iymbolum Apoftolorum, per cafidei capita, quibus diftindum cft, itâ ut cùm unus eorum incepiflet ,'alius quod iequebatur ordine exciperet ac prônuntiaret. Cui autem ille articulus CdîünU uuîgd obuenit, Conceptus deSpiritUiàndo,natus ex Maria uirginerfublata quant tuinfiliosDei maxime potuit, uocepronuntiauit, ut populus falfam iniquam^calumni-boctemport, am inteUigeret,quam inimici iparferât de ipforu fide,qüafi id caput negaicnt, aede

ac de uirgî'nc Maria malèamp;fentirentS^dicerêt. Satdlitibtfsucro q^iifeosper' turbabantjacnifi taccrenf,minabant,manfuete bis refponderunt:Siccine uos agin's, ut nos impediatis gt;nbsp;quominus in hoc breui amp;nbsp;exiguo fpatio quo in hac uitafuturiflimuSjDeum noftruminuocemus ö^laudemusfCum ueroadlo* cum fupplicio conflitutû perucniflènt,fumma cum animi alacritate confcen* derunt ingentem congeriem lignorum, quæ circa poftem eretfîum conicdîa erant: duo eorum qui miniminatu étant primi afcenderunt: quospoftquam carnifex ueftibus exubTet^ad poftem conftitutum alligauit.Poftremus afcen* • dit Martialis Alba,natu omnium eorû maximus, lt;^ui diu genibus fuper ftruê lignorum pofitis De um orabat.Itaque carnifex, cum cæteros ad poftem aUigt; nbsp;nbsp;nbsp;,

gaiïetjUenit ad cum adhuc in genua prolapfum,quem erecftum per axillas uo lebatad alios eiusfbcios deducere.Tum Martialis Prçfecfto Regis in ea urbc Tignacio dixit,domine Præfede largire mihi unum.Cui ille, quidnam illud eft.^Vtpofsim,inquit Martialis,antequâmoriar,fratresmeosdeofculari.Hoc autem ei cum prefetftus concefsiflët,ille exfumma lignorum ftruein qua erat feipfum inclinais,fra tres fuosreuinclos atqj alligatos ofculatus eft, corüunt cuicp amantiisimèdicens. Vale mi frater. Eum autem cæteri quatuor fequuti SingutdrK 1«^ funr,atcp alij alios oiculati,refrorfum refledïentes collum,ac fuum quiique ab terfriitresamo alio digreflumexhacquidêiiita uerbisueréfratemisprofequentes dicebant, rKß^nifiditia Vale mi frater.Ea amoris charitatisque fignificatione fa(fîa,Martialis,cùm fra tres (uos Deo commendairet,priufquanidefcenderet,utad poftem ipfe quo que alligaretur, admonuit tortotem ne eorum quæ ei dixerat obliuifceretur.

Deinde ftatim ut cæteri quatuor liga tus fuit, omnescp una in'ncfti catena quæ circum poftem ducebatur.Porrô carnifex cùm mandata à ludicibus haberef, utmortcm eorum acceleraret,fingulorum collo funem illfgauit, ita utquinœ illi fîmes recidercnt in alium maiorem funem, qui trochleis uoîubilibus uerüi batur,uthocmodo ftrangulando eos citiusnecaret.ItacBcarnifex,cùm adipe unxifTet eorû facies,fulphurqûe atlt;^ ftramen circuniecilïèt, putabat fe eo uer fatiliinftrumento mortem eis celeriorem allaturum. fed funes ui ipfius ignis confum pti fuerunt ac quinqj Martyres cxauditi,aliquandiu fe inuiccm huiuC-modi uerbis cohorrantes,Bono animo,fratres,bono animo.Qiiç fuerunt po ftremæipforum uoces,inipfamediaflammaeditæatŒexauditæ, tcfteseiu» conftantiæacfideiChriftiane,quampronomineIcfuChriftiuf(jadextremô Ipiritum retinuerunt 6Ó conferuarunt*

Philippin^ius Cattoruntprinceps4, Septi^nno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diuturnA

QVum Carolus Imperator poft bellum Germanies quafitriumpbafl^ atcpEuangelij docftrinâperConciliûTridentinfl abolere ftatuiflet(no üa forma Religionis,qua Interim uocarunf,tantifper publicata atcp ftatib.Im perq propofita) multi exprincipib. Germaniæiéfehuiceius conatuifortiter oppofuere.Inter hosprgcipuus eratilluftrifsimus princeps Philippus,Hefsig Landgrauius ÓCc. Cum enim illeprincipum quorundam interccfsione 18 Iugt; nq Anno 1^47. Halam Saxonum ad Imperatoremueniftetuteireconciliaret, præter omnem expccftationê apud Albanum principem poft coenam deten* tus atq? cap tus fuit. uidebatur enim is Euangelicorû coriphæus, ut qui facilé eius hortatu cotra Concili-j Tridentini mûdiqûe minas in cozpta ueritateper^ reduri elfent. Sic pius princeps cùm inEuangeltj dodîrina conftanterperfe-Ueraretmagnaeppatientia Chrifti fui liberationêexpecftaret,inter HifpanorS \ cuftodiasaliquâdiu bine indecaptiuus circundutftus, amp;tandêMechliniâia Brabantiâ ad carcerem relegatus fuit.Interceflerant quidem aliquoties multi principes ftatuslmperij pro eo apudimperatorêîfed omnia fruftra.Tandê

uero cum per qumcp annos plurimas çrumnas fcnfifl[ct,Dci mifen'eordia una cumloanneFriderico Saxoniæ duce iiberatus atqp in auitasprouincicas ma gna fubdttorum gratuiationc4.fept. Anno gt;nbsp;ffx.reftitutus fuit. Qui etiâ Euan geltj dodrn'nam pure retinendo,ad alios^ fumma induflria propagate ft udc dOjgratS fefeDeo ad hæc ufqp tempora exhibcre conatur. Cum hie poftea 4 Philippo Melanchtone rogaretur,ecquid in ijs anguftqs cogitafTetj' refpon* diflet fertur î fefe martyrum confolationes dini'nas probe percepifte, adcoep • impofsibile fibi fuifle tot ærumnas atlt;^ miferias perferre, nifi Verbo Dei Ä aeternis promifsionibus cotra fathanac ÔC mundi infidias feCe muntiflet. Sic Dominus pro fua bonitate nos uifitare,0^ uicifsim conferuare,at(ç fçpius(ut in lobo uidemus) cumulatioribus benefieijs afficere folet.

P IZiT Ry S BERGIRRV S^wbis Geneuenßs tncola Lttgdani exHf fl Ui inMttio .Anno »553.

Golt;K«c0mm/gt; Oniunôam habet cum fuperioribus quine^ martyribus caufam ate^hi gocogrtomMM V^ftoriam PetrusBergieruS; Barrinatus oppido adnumcSequanampogt; b4tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fito:mercator annonarius atep cenopola profefsione. Is ciirn Gencuae habita

retjfubinde Lugdunum,ubi aliquandiu artocreaticam artem cxercuerat,c6gt; meabatattpuxoris foæ parentes inuifebat. Anno autê M,D.Lii.cnm efletLug duni in domo eius cuius fororcm in matrimonio habebat, captus eft circiter quartum Matj diem quatriduo poft: quàm illi quinque Scholaftici cap« fuift fcnt.ls autem cum effet in carcere, purilsimam dotftrinæ Filtj Dei confeftio* nem edidit,non folum coram ludicibus ad quos produdus fuit:fed etiam ut cratingenio alacri SC uchemeti, apud omnes qui ab eo rationem eius fidei di fciplinæ^ Chriftianæ,quâprofitebatur,quæfiuerunt.Qiiin etiam cum apud cos Indices ftepius eandem do(ffrinam declaraffet, qua omnia fidei fuæ capft ta complclt;ftcbatur,ad earn magis adhuc teftificandam confirmandam,ma nufuafubftgnauit confefsionem, iniuperiorequinep Martyrum narratione pofitam,quandoquidêunam cum illis eandemcpEuangelij acreligionis cau hm confitendam QCtuendam fufcepiflet.Erat autem eodem tempore quida latro loannes Ghambonus in carcere, qui ferè ad defperationem mortis me* tu adigebatur.Huncuero diabolo mancipatum, QC tantum no deiperarionis uoraginc abforptûBergierus iàndifsimisfiiis exhortationibusac precibus Chrilio Domino in uinculis fuit genuit. Id q? ex Epiftola ipfius Ioannis,qua ad quintp Scholafticos,(quiipiüm feripto confolatifunt)dederat,quilibetfe cilepoteft cognofccre.Hancenimftibtjcereuoluimus,uthiftorieeiusferiem

FRatres chariisimi, ac uere Chriftiani, primum uobis omnibus falutcm in Chrifto lefu exopto ac dico : quod ego iandiu quidem cupiebam facere, fed ufep ad hunc diem,nullam unquam feribendi facultatem habui: quäuis ali ter facere cuperem,fi ea optimiPatris noftri cœleftis effet uolûtas,ut ego uogt; bifeum coràm communicarem.Sed tarnen uos rogo,ut hoc quod nunc per li teras facio, tam uobis gratum fit, quàm fi coràm facercm, acme ita uobifeum confolarer. Illud quidem uerè uobis fignificarepoffumjme à quarto die Au* gufti, quo de ueftra captiuitate à Petro Bergiero fratre noftro cum magno agt; nimimei dolore certior fumfa(ftus,nec ueftri,necillius in meis precibus,quas adDeum interdiu notftu^ adhibeo, oblitum unquam fuiffe : fed memoriam eldmboni fri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debeo,uobis præftare.Necp ullus eft cruciatus morbuscp,qui hanc uc*

ter ot AeMüti nbsp;nbsp;nbsp;«i^’^'oriam beneuolentiamcp impediat : nomagis quàm eam,quam fratri

fritris per fu' meo debeo Qc praefto, qui propter maleficium à me commiffum perpétra* f^icionein etià tum eft in carcere,cùm eo in crimine planèfitinnocens,non minus quàm uos incarcéré de/ qui nihil huiufmodi unquam admififtis. Hæc autem iniuria ei falt;fta,mihi plus tinebatur, nbsp;nbsp;nbsp;doloris affert,quàm ullæ ærumng,îtormentorumcp acerbitates quas inhis uin

culis pcifet'O.Atê^huius quidêreftotiusDeusmihitcftis cfTe potcft.Scdgra tiaSjfratres charifsimi, uobis agere uolo pro ea epiftola,quam ad me confola

ÿ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toriam dC plane Chriftianam fcn'pfîftis, ac per fratrem noftrû mififtis : cùm e*

go huiufmodi ftudia ÔC officia,quæ mihi deferris,nunquâ promeruen'm.Qtia ex epiftola ego tantam confolationcm amp;nbsp;Igtitiam accepi,quantam nullis uer bis explicare polTem » Itaq^ cùm hocueftrum inme officium atcp beneficium nullo fàpientiac ftudio aut alio beneficio compenfare pofsim,6lt;^ parem uobis gratiam referrerreliquu eft, utDeum benignifsimum^Patrem orem,ut Spi* ritu fuo ira uos regat amp;nbsp;gubernet, ut aduerfus inimicos ueritatis, qui funtno-ftri quoçp, uidores permaneatis, quemadmodum uos quidê defideratis, uel ut melius dicam,ficut uoluntas Dei,qug omnibus in rebus non poteft non iu ftabona^ efiCjConftituit atqp decreuit. Si ego hæc uobis proponens amp;nbsp;feri* bens,aliqua in re errem,uos rogo ut me admoneatis.netç cnim fum uobis fa-pientia ilia cœlefti comparandus, ut qui ab incunabulis in uia fathanæ fuerim «nftitutus à cæcis hominibus, qui adhuc uiuunt, à reda falutis uia femper de-errantes,quæ illis nunquam monftrata fuit.Neqî enim illi impoftores, aepoti ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;us de grege porcorum quàm ordine iàcerdotum homines, hûc pretiofum ue

ritatis thefaurum foluunt: fed potius claufum in obfcuritate abdunt, incurren tes in illam Chrifti execrationem qua uæ fjs denuntiat,qui dauern feientiæ au ferenteSjipfi nec introeunt,nec uolentes ingredi permittût.Ita fit ut mifer po-pulus nec prima,nec media, nec poftrema falutis intelligat. O fi ego effem a-pud eoSjiplàm ueritatem eis demonftrarem,nec ulla inre illis aflentarèr. Sed fatis à me dehuiufinodi rebus, quas uos quidê melius intelligitis quàm egOj quem imperitum ac fatuum in qs exiftimarc poffetis.Nunc autem oportet ut ad uos etiam feribam de fingulari gratia, quam Deus in me fratremqj meum contulit,pro ea iniuria,quæ ei illata foit.Is cæcus,id eft, Dei ueritatis^ ipfius planèignarus in carcerem Roanæ ingreffus fuit,fed opera, ftudio ac diligentia Petri Bergieri fratris noftriinftitutus, per admirabilem Dei mifericordiâ falutari ueritatis luceilluminatus exipfo carcere egrediet ac dimittet, Quod quidem ego pluris facio,quàm fi illc totam copiam auri quod eft in mundo a-deptus eftèt. Qua quidem ex re ego maximam lætitiam atc» uoluptatem ca-pio. Certè fi Bergierus in his carceribus nihil aliud boni cgiftet,iftud.quidem P Bergierifc«-quod infratre meo egit,maximum eft.Sed cùm muftis alijs falutaria huiufmo di officia prgftitit,tum uero mihtjpfi iquem maximis molcftfi s afflieftum fuble uauit ac recreauit,cùm literis ueftris ad me mifsis, iùauifsimg côfolationis pie nis,tum etiam fuis,unà cumlibris ad confolationcm meam accommodatisza-deô ut omnia officioru genera mihi detulerit, fadurum^ quoad poftet, pro-miferitzficut uos quoqj amahter humaniter^ obtuliftis. quorum nomine ma ximas uobis gratias ago, Deum^ oro ut eorum gratiam cumulatifsime red-dat. Sedinhaefumma confolatiOnemea,maximaineftmoleftia, quam ex eo quod frater meus,'qui unà cum Bergiero cubare folebat,ab eo nSc difiuneftus €ft,atcß ita difclufuSjUt alter alterum amplius uidere no pofsit.Itacp frater meus care rionmediocri dolore affeeftus eft, quemadmodum fuis mihi literis fi-gnificauitzin quibus fuam ueftri memoriam,in fuis precibus declarauit. Nec^ uero,fratres,filêtio prgterire debeo tum ea beneficia, quibus Deus me in carcere affecit, tum etiä grauifsima SC corporis amp;nbsp;animi tormenta,in quibus fum uerfatus, priufquam uoluntatem Dei cognofeerem ,mecp eifubmitterem, ac libenter obtemperarem. Nam duobus primis menßbus, quibus in hanc fof fam obfeuram ac tetram firm demiftus, huiufmodiuinculis ferreis compedi-busque conftrieftus fui,ut nullam me in partem uertere, nec die necnoefte di-tnouere plane pofTemzadco utneceftaria naturp in eodem loco, in quo ita de- c^rcerw pÆ-tinebar,fub me ipfo reddenda eflent ♦ Ita«^ in huiufmodi calamitatc ac fœdita ior et mifert\tj

te paedon's, maledidionibus omnibus atqj cxccrationibus eos ptofequebar, àquibus itatraôabanetiam pattern ac matrem, quorum beneficie hanclucê unquam afp ex er am. Sed cûm ego ita clamarem, Dominus me non exaudiegt; ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bat, fed meos dolores duplicabat.Accedebat etiam alia pœna,quæ acerbita*

te caetera omnia cruciamenta opprobriaep fuperabat, quôd tanta uis pedicu* lorû in corpore eyfiterat, utdigitis duodenos in carne ueftequemea capere poflem. Qiiani quidem pœnam ego fane meritus fueram, etiâ fi nihil unquâ in uita comifiiTem præter easblafphemias, quas impie in parentes meos,atcp ipfum Deum iaciebam. nelt;^ enim hæc ratio probanda amp;nbsp;adhibenda eft, qua diabolum diabolo expellamus, aut incendium ita extinguamus, ut illud magt; ius oleo copiofeinfufo accendamus. Sed Deus in his tantis meis miferijs mi* fertusmei,meadmonuit acdocuit non itaagendum eiïè.Nam cùm uiderem huiufmodi blafphemtjs ac maledidis dolores cruciatuum meorû in dies ma* lores fieri 6C acerbiores,mutaui plantfîus queftus^ meos amp;nbsp;rationem mode* rationemcB Chriftiano homine dignam adhibui, quæ mihi attulit maximam omnium malorum leuationem, utrecolligerem meipfum a tqp recognofeerê, memoriâqjtotius uitæmeæpræteritæ,inomniicelereimpictate^tradu(fiæ, repeterê,atcç omniamea peccata amp;nbsp;maleficia mihi proponerem, quæmagni tudine atep atrocitate omnia, quibus grauiisimè affligebar, tormenta fupera* bant.Itacp ad Deum couerfus, meam miferiam deplorare cœpi, ueniam^ ab eo peccatorum meorum petere,ac orare,ut aliquam mei mifericordiam cape ret, hacautemmeainconuerfioneatqj precationeDominusrefpcxitmeôC exaudiuit, ita ut poftea non mediocrem amp;nbsp;animi confolationem amp;nbsp;dolorura leuationem fenferim,eam cç fufeeperim patientiam quæ me nunquam dereli* Re/rrt Dej quit.Præterea eodem ipfo die copedibus,quibus arêlifsimè uintfius tenebar, teneficid folutusfui ôiliberatus. PediCuliuerdjquibus coopertus erâ,à meomnesdifgt; po/i dgnitàue celTerunt, ut iam feptem fint mêfes, ex quo ne unum quidem ih corpore meo rudtm in ui/ repererim aut fenferim. Frigus quidem perexiguum fentio, quâuis necleflû, lènft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nec integumentum ullum præter pallium meum habeam. Quinetiam in ipfo

• ' ‘ uiduquotidiano Dominus mei non eft oblitus.namantea quidem huiufmo di panem mihi præb ebant,à quo,ut miniftri carceris retulerût,canes ipfi ôô e* qui abhorrebantmunc uerô benignitate Dei, albus panis mihi tribuifur,por-tioeg obfoniorum duplo maior quàm antea dare confueuerant.Accedunt eti am nonnullæ eleemofinæ, quas Dominus pro fua gratia amp;nbsp;beneficêtiaad me . mittitfita ut nunc quidê hac in parte fatis benenutriar atep reficiar. Sed nimiCi longa eflet hæc mea epiftola,fi fingula folatia amp;nbsp;beneficia commemorate uo* bis uellem,quibus Dominus meafficit,quinihil horum fum meritus,fedfup* plicia tormenta^ multo maiora quàmferre poisim. Itaç maximas ei gratias ago cûm nomine iftorum beneficiorum, turn etiam quod me paterne amp;nbsp;fum ma cum dementia lenitate^in hocmifero mundo caftigetmein altero ab eo damnatus peream. Si pcenæ quas nunc luo, funt graues atep acerbæ,peccata adhuc mea funt huiufmodi,ut fupplicia infinitis partib.grauiora eis debeant, itacphaspeenas ego uirgasepoptimiPatrisnoafpernorut aliénas: fedfum* I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ma CÛ patiêtia atep æquitate animi ampledor, Deiep mifericordia potius ad*

- - miror,quôd me tarn benigne tracftet.Qiiare ita animo paratus fum,ut patienter omnia fim fufeepturus ac paflurus,quæ ipfe imponere mihi uoluerit. Vos aut magnopererogo ut ad me fcribatis, quemadmodflin ipfa morte,fi conde natus fuero,me gerere debeam,ut ad cum diem paratus efte pofsim, eaque di cere quæ tum ad gloriam Dei, tum adfalutem meam pertineant: hoc magnS ueftrum beneficium efie putabo. Ego me interea ueftris precibus commêdo, pro mutua beneuolentia et charitate quam in meis etiam uobis prpfto.Si ego grauiterpeccaui, ficut feci, illud quidem ante fadum eft quàm Dominus co* gnitionem

LIBER V I I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 5

gnitioncm fui ullam mihi impertiuiiïèt. Ac maleficiumillud propter quod in carcere nunc teneor, iam tres ab hinc annos totidem^ menfes defignatum à me eft.Si uos aliquos Habens libros,eorum confolatione uelim me tuuetis.E* os fimulatlt;3p legero, reddâ noftro fratri Petro Bergiero. Nulla mihi re alia o* pus eft hoc quidem tempore:Deo grattas. Hæc autem funt qug nunc ad uos fc ri here uolui.Pater omnis mifen'cordiæ, ac Deus omnis patientiæ ÔC confo* lationis confoleturuos,firmamcp patientiam inifta captiuitateuobis imperti atjuirtute Spiritus fui uos confirmans, ut conftanter omnia ferre tolerareqûe pofsitis quæ ipfe uobis immittere uoluerit, per leftim Chriftum Filium fuUm, Dominum noftrum, unicum^ Saluatorem: cui honos amp;nbsp;gloria imperium^ fempiternum, Amen, Amen. Si epiftola meaincommode, amp;nbsp;cum moleftia legituFjUos me in eo excufatum habebitis.neqj enim lucem habebamjnifi per exiguum foramen,quo manus tantum tranfmitti poffetmec calamum,qui ad fcribendum nihil ualet,parare poffum.Hæc autem maiore cum moleftia, me-tUjdifficultateque fcripffquàm uos poftetis credere:proptcrea quod occulté mihifcribendum eft. Nam ne aliquid omnino fcriberem, mihi interdixerunt, papyrumepatepatramentum mihiademerunt. Hæc autem maxima cumdiffi cultate comparant,neqs eft ullus præter unum feruum confeius.

Vefter humilis frater amp;nbsp;amicus,Pettus Joannes Chambonus,propter pec* catafua captiuus,uosuerô propter ueritatem.

Atep ut præftantiisimus pietatis frueftus perfpiciatur, quern Bergterus Ge neug in ecclefia uerbo Dei emendata,optimccp coftituta ceperat, tn quauxo rem ÔC familiam habebat,nos unam eius cpiftolamhocloco pofuimus,quam is horammartyrtj fui iam expeeftans, ad coniugemfuam non minus prüden* ter quam amanter ac ftdeliter mifit, cum earn captiuus multis altfs literis ante confolatusfuiflet.

EtfijCharifsima fidelifsima® uxor,crebris iam literis ad te fcriptisjquaft diß cedens ex ifta uita te ualere iulsi, quemadmodum quidem Deus figna nobis dabat non obfeuraeius fuæ noluntatis,quanos ad fe euocare uidebatur,inpri mis^ honorem ac timorem Dei, ut propria chariorem uita tibi diligenter at* queftudiofe commendaui: tarnen cum Dominus pofteainimicorum cofilia euerterit, nobis^ uitam præter omnem noftram opinionem atep ipcm,adali quod tempus prorogauerit, ad noüum deinde uocauerit certamen,ut ian* dam ipfius ueritatem fanguine noftro ita obfignemus, ut nulla uis müdi nos impedire pofsit, minime fuperuacaneum fum arbitratus, ijfdem de rebus ad* hucfcribere,te(^ rogare ut gloriam Dei omnium maxime commendatam ÔC charam habeas, maiores^ in dies ftudeas in fanefta eius cognitione progref* fus pietatis facere,quö eum intégré et cafté colas,faneftifsimumep eius nomen optima ac modeftifsima uitæ morum^ ratione ornes atep illuftres. Vtere ijs rationibus amp;nbsp;adiumentis,quæ tibi à Deo ad falutcm,non ad condemnationê tribuunturu'n quibus intelligo inprimis uerbum Dei, quod tu quotidie audi Dmo falutii re potes maxima cum efficacia amp;nbsp;puritate annuntiatum. deinde tot præclara din'micula. exempla cum optimorS Deum^ timentium hominum, turn uero tot lediß fimarum atep honeftiisimarum fceminarum,quas Dominus tibi ante oculos, quafi præclara quædamluminaôC fantftæuocationisfug dotftrinæqûc orna* menta conftituit, eo in loco quem ip le omni bonorum ac folatiorum gencrc ornauit amp;nbsp;cumulauit.Et quoniam Dominus nobis liberos dédit,cura ut in ti* more ipfius ac pietate inftituantur, quo eius glorie aliquando feruire pofsint. Equidem cum Dominus me ad ilium nomen (anguine meo teftificadum ue* lit pro fingularifua gratia adhibere, eoiam onerefolutus fum ac liberatus.

Nunconus totius eius piæ educatiois atepinftitutionis tibiincumbit. Quare X » nbsp;nbsp;nbsp;da op eram,

da opefam,ut ca m yc officio fun^aris tuo. Nulla melioraut præflantior hæré ditas eis rclinqui poteft,quam fi a te iupiè educentur atcp inftituantur,ut De um unum inprimis metuant,uenerentur colant.Tu quidern in ea cura,quê admodum debes,tuumofficium ftudium^ prçftabis.Quodautem tuifolatij proprium eft,cùm Dominus me ad fe uocauerit, te confolaberis in eo,in quo uno fîrmum uiduis pupilliscp præfidium eft conftitutum. Quod fi fentis in te à Deo tibi darf continentiæ donum, manebis in uiduitate tua, fequens illud confilium quod à Paulo pijs uiduis datum eft. Nam hac quidem rationema* iorem commoditatem habebis ad meditandas res diuinasac coeleftes, plane libera foluta^ijs cun's quibus homines coniuges diftrahunturatcpimpediQ* tur,quo minus pleneacperfecfteDeoferuire pofsint. Atqp hæcquidem uitaî ratio J fi continentiam adiundam habeat,eo minus tibi eft afpernanda, quod Dei benignitateeaadhuc bona habeas, quibus tecßliberisnoftris facile tu* ViJMlt;e^Mo mo erj pofsis.Quod fi non pofsis teipfam continere,tibi confulo ut cum alio uiro io nubendum^ focietatem coniugtj coeas, modo nihil fufcipiasamp;faciasnifi de fententiaatcp authoritate parentum tuorum,aliorum(^ amicorum qui ea in re non minus ti bi,quam fib i uellent confulere : atcp inprimis earn diligentiam curamcp adhi* beas, uteiuiro teconiungas, quicum in timoré Domini piè acfanâè uiuerc poisis.Vtautemliberi noftriperpetuammeimemoriam cuftodiâqte magno pere rogo,ut récupérés omnes epiftolas,tum eas quas ego ad uos fcripfi,tuni etiam illas quas alij ad me multas mifcrût,quarum in hac urbe magnus eft nu* merus apud fratrem tuum,quas omnes defcribendas atcp unum in librum re* ferendas curabis. Deinde eas ita defcriptas poteris cum cæteris hominibus fi delibus communicare atcp impertire, ut alilt;|uis confolationis frudus exillis adEcclefiam perueniat.Ego uero hæctibieouehementius commedo,quod tempus diftblutionis noftræ magis quam unquam appropinquare uidetur. Namuttuintelligas, quinqjfratresnoftri Bernatum principum Scholaftici die Lunæ, qui dies fuit ly Mafj hora nona matutina, alij poft alios, ad Indices produdi fuerunt, quos ego poftrcmus fequutus fum. Hoc autem Indices co confilio fecerunt, ut uiderent an nos apud ipfos refpondere uellemns. Qui* bus nos omnes refpondimus,eis indicium in nos minime competere,ipfos lu dices plane recufare,atcp adeos appellate,ad quos iudicium pertineret.Tum Suppræfedus( quern LOcumtenentemuocant) dixit fe mandatum à RegC habere, ut de caufa noftra iudicarct,‘ac de nobis decerneret,atque etiam multas literas ab eo miftas : quas nobis ita oftendebat, ut tarnen non legeret. Sed nos ac præcipuè quincp Scholaftici, ab ea impetratione atqj authoritate literarûappellauimus,quafi easfalfointelligêtieprçtextuacfauoreFrancifci Archiepifeopi Lugdunenfis amp;nbsp;Cardinalis Turnonq impetrairent,qui paucis poftdiebusin hanc urbemuenit,utnos fummoignis fupplicio afficiendos curet. Ne firn longior,Iudices multa ÔC uaria cum unoquocpnoftrumloquu* ti funt,ut quisc^ priuatim ac feorfim ad cos produdus eft. Sed nos omnes eä Dei gratiam atlt;j opem percepimus ac fcnfimus,ut nemo fuerinqui no fe mi* rabiliter confirmatum fenferit.Equidcm uereno pofsim dicere me aDeo de* relids deftitutu^ fuilTe, fedeauirtute Spiritus Ä^coftatiafirmatS, quâfum* ma têporis noftri neceftitas poftulabat,acflagitabat. Frater quoep Dymone* tus ad carceres Archiepifeopi dudus fuit,et palâhgreticus ab Officiali decla* ratus.Etquâuis ab eafententiaappellaueritutiniqua:tamenftatiminhûccar cerêregium Roanam addudus eft, ut eadem in caufa amp;pœna nobifeû eflef. quæ res fatis indicat appellationem eius non ualituram.Paulo pôft ad indices produdus, quemadmodum nos fuimus, non magis quàm cæterios claufum habuit ut Deo gloriam daret : fed cam uirtutem in uerbo cius declarauit ac præftitit, ut non Officiales modo attonitos teddiderit, uerumetiam fummo

qui Infumati à colore ucftis quam gerunt, appellantur,qui hac quadragc» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^on

fima in templo S.Crucis eft concionatus,ea exiftimationeati^ authoritate,ut impen'ti homines eum probe adorent. Is tarnen itaaffecHus planecp confufus ab eo Officialium confefTu difcefsit, ut ne conclufiones quidcm, quas aduer* lus Dymonetum fratrem noftrum confecerant,unquarn fignare uoluerit.De fratrenoftroDionyfioPeloquino nihil plane fcimus.Rumor cft hac totaurbe Iparfus, nos fcquentc hebdomade uitam noftram fupplicio ignis ufitato fini* turos,codê fimul die aut diucrfis diebus.fed mihi credas uelim,nos eo fermo* ne nullo^ huiufinodi terrore cofternari, necp animo ita debilitari ut eum de* Ipondeamus : fed Deus nos fua uirtutemagis magiscp at(p in horas fingulas confirmât, amp;C admirabilem conftantiam nobis dat,eam^ animi fiduciam,qua ipfum in nobis opus inftitutum abfoluturum fpcramus amp;nbsp;cofidimusutaut ex

eo Eccleßamaximumædificationisamp;^confolationisfruôumfit perceptura. rruäuftxnef Namis quidempro gratia fua facit,utnosiamanimocernamuseumfrudü, « ^n^rtyrum. quem mors noftra omnibus eledis afferet : quæ nobis cogitatio non medio* crem confolationem in his uinculis noftris affert. Cæterùm hac poftrema epi ftola iubês te aciiberos noftros ualere, Dominum oro ut uos in omni fanlt;ftae uoluntatis fuæ obedientia retineat,amp; mihi uflt;p ad,cxtremum earn præftct uo luntatem,6C me ei in facrificium uoluntarium, maximecp odoratum offeram,

tädem nos recolligat in illud fuum regnum ccelefte, ubinos alq alios in* uitis ueritatis inimicis,cum maximo gaudio uifurifumus. Cæteri omncsfra* tres idem öd fentiunt öd dicunt, fimulcp te rogamus,utnoftro omnium nomi* ne plurimum iälutis fidelibus ifiius Bcclefiæ miniftris dicas,öd praetcrea cæte* risfratribus acfororibus, qui propter coniundam Euangelq caufam infcip* fis afrlidiones noftras fentiunt.nunc quidem nos precibus ecclefiæ non com nicndamus,propterea quod antequam has literas acceperis,fpcramus nos cS Domino futuros in illo cœtufandorum fpirituum perbeato, ubinullis opus crit pro nobis precibus, cum Dominus omnibus lachrymis abfterfis nos fum mis acfuauifsimis gaudtjs explebit.Tantùm hoc unû tc rogamus,ut cum Mi* niftros noftris uerbis falutaueris,eos noftro mandatorogatucp admoneas,ut fimulatcp intellexerint gratiam, qua fpcramus Dominum in nos ufurum, ipfi cum tota ecclefia maximas ei pro tanto beneficio gratias agant. Quanquam icicbamus id illos per fe faduros,etiaiTi ft nihil ad te fcripfiiwmus,id tarne tibi uoluimus mädare, ut tâta gratia Dei atcp ope omnibus cognita amp;nbsp;prgdicata, magis uniuerfa ecclefia ædificctur, ôd qui funt adhuc infirmi in fide ita confir* mentur, ut totam in Deo uno falutis fuacfiduciam reponant, ôd fixam plane habeant.Eius gratia ôd pax fit tecum.Hoc die Lunae x

Petrusigitur Bergierus cùm fententiam capitalcm contra fc pronûtiatam nbsp;nbsp;Ber^cri îm

accepiftet,edudus eftccarcerc,uultutranquilliorcaclætiorequàmunquam Worte ^Ucri/ antea in eo uifus fuifletjadeo ut multi qui cum ante cognouerant, eum ita co* pofitum lætumqûe intuentes fumma admiratione afficcrcntur. Prius autcm quam currum confcenderet,a ludicc familiärem in modum pctfi'tutunamfi* bigratiamimpertiret. Querncùmludcxreieciftct: Tuquidem,domine,tn-quit Petrus,hoc unum mihi coccdcs, ut raihiliceat diceremcum Pater ôd me urn Credo, utens huiufinodi uerbis quæ in ufum quotidianum ac uulgarem recepta funt.Cui ille,Die fi uolueris,fed inter cundum. Ego uero, inquit Pc* trus, maximas tibi domine gratias ago, ac meas pro tc ad Deum preccs pro* mitto.T urn fatellites,qui ibi aderant,eum irridentes, Sanèjinquiunt,tuis pre* cibus ualde opus habet. Cùm autem currui impofitus fuiftet, petebat ab om* nibus ut fibi ignorcerent,omnibus^ ipfeignofccbat. Ac inipfa uia præterics unumqucmc^ iubebat ualcre ea uultus hilaritate ôd oris modeftia,quam pau*

lo ante fïgnificauimus,ab omnibus poftulans ut pro fe Deum orarent. Porro inter catteros ex turba fuit quidam fenex facerdos Italus,qui eum praetereun* Sdeerdotifdi/ tem,huiufinodiuerbiséftprofecutus;Hodietuaininferno commoratio erit. ra im^rtcAtio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Petrus,Dominus, inquit,tibiignofcat.Ad plateam uero inâ,quç ad Rho

danum ufcp product! a ÔC eomplanata,uulgó T erritorium appellatur,cum ue*^ lïit,magna uoce exclamauit,O copiofam attp ingentem mefiem: bonos,Dogt; mine,operarios mitte.Deinde eum paratam ad fupplicium ftruem lignorum afcendiflet, ÔC caufam quam tuebatur declarafTet, comuncftam cum ttdei fuaï confefsione,quafi exultans,fummacp Spiritus Igtitia feipfum efferensjmagna cum exclamatione amp;nbsp;clarifsima uoce dixit:Quam fuaue,ó Domine,atcp ama bile eft nomen tuum.Poftea cum carnifex alligaret eum,ac ficut cætcros mar tyres,fublimem attolleret,Petrus fe totum infidem Dei permittcns di. trades, Domine,inquit,ego tibi commendo animam meam: eademque uerba repe* tiuit fæpius, Denicp intuens in cœlum intentis ac defixis oculis uultuque inu mobili exclamauit : Ego hodie ccelos apertos uideo. ld autem cum multi ex turbanon intelligerent eum oculis fidei atquc fpiritus uidere, conuexum coe lum fuipiciebant.Poftea ftatim uir pius placidifsimè mon'ens,{piritum Domi no fuum reddidit,

C^LEu/L^lVS TTlECiyS nobilisInfuberinoppidoLAudePom^' petA, MediolAtienßum ditionis, uium exußus

GaleAzlf con/ A NgelifaniTni,quodSantangelümuocant,caftellunieftInfubriû,adLa-* tterßo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XA-brum amnem non procul à Laude Pompeia fitum :ad cuius etiam diœ*

cefim pertinet. In eo caftello erat Galeazius cognomento Tretius, uir hone* ftus ÔC locupleSjôC fuis ob raram quandam bonitatem, ÔC erga pauperesmife ricordiam charus. Ad id caftellum Monachorum collegium eft,eorum qui fe Aurelij Auguftini inftitutum fequi profitentur. Cum autê tune temporis Ti' cini,quæ urbs Papia dicitur, Auguftïnus Maianardus uiruita dC doêîrinainfî gnis, SC ipfe Auguftinianus comoraretur, SC nonnunquâ ad iftos Monachos ucntitaret,facftû eftjUt 8C ex monachis unus et alter,item ex oppido aliqui(eo inpriuatis colloques SC publicis concionibus docente) Veritatê Euâgelfj in-ciperenf dcguftare,SC à fuperftitione Pontificia abhorrere. Contigit etiam ut fie Galeazius,quêiam Chriftusadhocdefignarat,ha:caudiens,ad cognofeê* dam ueritatê excitaretunitaeç cum fororis fuç uiro,qui unus ex qs erat quoru mente Chriftus illuftrauerat,interdum etiam cû monachis illis,fermones cox ferebatrfed ita tarnen ut nonnihil repugnare uidereturmec prorfus eorum di* élis fîdem habere. Sed Deus qui couerfionum omnium habet têpora coftitu K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ta,effecit,ut Cælius Secundus Curio, qui tum Ticinihumanas literas publice

docebat, uim tempeftatis in fe ob religionem excitatæ déclinas, ad Angeli fa num fefereciperetrquem cùm Galeazius humanifsiméacciperetjab eo eftde tota religione plenifsimè edotftus : quo etiam adueriariorum furori cedête ÔC abcunte,Galeazius,utfidem ÔC profefsionemfuam fadis teftaretur, Cælij fill um femeftrem infantem,nomine Latftantium educandum fufeepit: quem eti am poft(nam liberis ipfe carebat)adoptauit.Pöft autem,cùm in dies cceleftfs illa flamma magis SC magis in fantfti uiri petftore crcfceref,eacp fermone amp;nbsp;be nefatftis late colluceret, homines tenebris affuctos, uehementer commouit.

GateAziuf CA' Itacp menfelulio anno Chrifti Dominiiffi Laude Pompeia mifsifunt, quiC' ptuf, um uintftum abducerentribi euftodiaî in Epifcopi curia traditus,ÖC compedi-bus conclufus fuitn'n quo nihil ubi cubaret,praeter faccum ftramine refertum, unquam habuit. Nam cum domo culcitram uxor cum linteis mififfetjea facri ficialij^cuftodes ipfiretenta inter fe diuiferunt. Aliquot dies poft,quibus

L I B Ë R VI 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.7

iîæc à PontiHce demandata prouincia eft, ccrti's propofitis capidbus,cum in^ tmogare de fide Slt; refigtone cœperunt: id quod ter ( pro more ) fadum eft: quibus homo Dei Galeazius ita refpodit, fic fidei fuæ rationê reddidit,ut qui id agebant, uirialioqui dodifsimijhominis in reipodendo uim,coftantiamcip admirarentur.qua reintelleda cognati eius Si amici ueritatis ignarin'temqiie tepidi quidam iratres, Si eiufdem religionis gnari, commune periculum ueri ttjCum adierunt, atcp ex una parte commodis, fi modo in quibufdam ponti-fictjs dccrctis acquiefccretjOftenfis:exaltera imcommodis,ignominiajmortc commonftratis, eo bonum uirum adduxerunt, utuerbo quædam Pontificis dogmata comprobarct .Verum enimuero, clemêtifsimus ille pater cœleftiSj qui neminem e fuis perire patitur, illico eum erroris fui pœnitere fecit. Nam Petrum Apoftolum, Si Cyprianum martyrem imitatus, mcerere, flere,atquc peccatum fuum deteftari cœpttn'd quod Si fratres quidam, qui ad eum uene* runt,2C rei exitus teftatur. Cum cnim ad eum ueniflènt,inuenerunt miferèla* cfarymantem: ac cùm exiftimarentid ex carceris tædio,fortunarumqûe iadu ra fieri, ei morbo remedia ex diuinis oraculis adhibebant : fed fandus uir regt; iponditïfe per Dei gratiam, nullo iam rerum terrenarum amore teneri: quod autemlugeret,eam efte cauflàm,quôd fuafionibus quorundam nonbonis,er rores Pontificios quofdam approbando,acquieuiiret. Quo audito,uerfo fty* lo, eum confolati funt: hortatique, ut ea denuo deteftaretur » Si ueritatcmuel ad mortem ufque palam confiteretur. Quod fi facerct, nihil ei priorem errogt; remnociturum, fedadmaiorem cautionem, Deique gloriam profuturum. Hicaiir fandus affirmauit, fe nihil aliud expedare quam occafionem fibi da^ Conßätii ri ueritatis teftificandæ: quod quideni apertius Si plenius eflet quàm unquâ antea fadurus. Et addebat fe nunquam tali gaudio lætitiaqûe perfuium efle, quàm cùm antea bis ter'ueinterrogatus SCinquifitus, deueritatefidequefua effet confeffus : contraqùenullum maiorem dolorem per omnem uitam fen-filTe, quàmtunccxdifsimulataueritatcfentiret* Quin amp;illud fratribus illis confirmabat,longe fibi gratiorem eflè mortem ex cofefsione ueritatis, quàm Uitamamp;fibertatem ex minima uel negatione, uel difsimulatione » Quo fer* mone, noua quadam lætitia fratres illos affecit, cùm tantam in fando marty* re conftantiam, tantamqùe uim fpiritus animaduerterent. Ac poftmultum fermonem,quum iam abeundum eis efle cuftodesmonuiffent, ille porreda manu, rogauit, Deum orarent fibi fpiritum conftantiamqùe animi augeretj ad intrépide ueritatem confitendam : quod quidem fine dubio iperaret eum effe fadurum. Attulerant fratres librum parua admodum forma, quod No-üum Domini noftri lefu ChriftiTeftamentumappellatur, utipfirclinque* rcntjUerùm illerenuit:affirmans fe digito Dei in corde exaratum habere quic quid illis chartis contineretur: in quo ea omnia legeretjquæJDominus fuis e* uentura prgdixcrat:quç quidem ipfiDomino prius,deinde eis Apoftolis ac* cidiftentiex quibus ipfe fatis intelligeret fe unum c Chrifti membris efle. Hçç atque alia ultro citro que inter ipfos dida fuere : plura diduri, nifi ( ut dixi) careen's euftosuetuiffet. Nam mutuisiftis colloques miro quodamutrique gaudio afficiebantur ; qui etiam nobis retulerunt, fe libenter illie fine cibo SC potu diem ilium Si fequentem nodem, fîlicuiflèt,fuifïc manfuros, Eo igitur itarelido, cùm illediesamp;nodestotus inprecibuseffet,occafionemquefi* bi,qutemalè concefferat,retradandi,daripercuperet,acciditutad eum quæ* fitores, Si facrifici uenirent, ut quac conceflerat, confirmaret: tune ille ea ue* ra effe negare: Chriftum ut prius, atque etiam liberiusÔCpleniusconfite* ri: fimulacra deteftari: folum Deum ipiritu Siueritate colendum. Si in-uocandum : unum Chriftum mediatorem, ac deprecatorem noftrum ef* fe: Chriftum omnes omnium credentium peccata pœnasqùe morteluifle

fuatquihinc hac fidc ói. fpc dtfccderent,cos bcatos futures : qui fecus,cos fem piternos cruciatus mortemep manere : atque id genus alia, quibus Romani Fontificis dogmata prorfus euertuntur aperte confiteri. Hac pracclara con* fefsione audita,qua prior ille error,ualidè corrigebatur,atque abolebatur,Ga leazius, non modo priftinæanimi lactitiæ eftreftitutus, uerùm etiam longe puriore maiore^ gaudio affedîus : contra illi, qui paulo ante de uidtoria iam triumphabant, mœftiacfrementesabierunt: acpaucispoftdiebus, cum ilium in ea confeisione perftare, necullaratione abeadiuelli pofle uiderent, fandum uirum rerum capitalium iudicibus, condemnandum tradiderunt:a quibus lata fententia eft, ut uiuus 8gt;C uidens flammas necaretur. itaqueanno Domini jvi.d.li, 0ie.xxiiii Nouembris,ecarcereMartyr Galeaziusinipfo diluculo edutftus eft in urbis celeberrimûforum, ubi erat ei parata pyra: ibi^ ad palum uindîus in meridiem ufcp rclicQus eft, ludibrio interea omnibus fu -turus. Exiftimabant enim hacratione fieri poire,ut aut terrore præfentisfup-plicij,aut pudore ÔC mora uilt;ftus,palinodiam caneret. Nee defueruntftimuU: Namutin tantahominum turbafierifolet, uarquariatradabant. Erantqui co audiente dicftitarent,miram effe hominis ftultitiam, qui uitam decern uer-bis redim ere cum poftet, mallet tanto cum dedecore ftammisabfumi. Ade* rant etiam nobiles non pauci, quibus bene notus erat, utpotc ÔC ipfe nobilis: Hilatis mirarinon poterant, talem uirum propterquafdam, utipfis uide* batur, opiniones, exuri malle, quam cas opiniones abiurare. Itaqueeum multis hortabantur, ne fe, amp;nbsp;fuam familiam tanto cum probro 6C ignominia perderenne uxorêfœminam lc(ftifsimâ,quæ cifemper charifsimafuiftet,tâto mœrore afïîceret,atfp in uite diferimen adduccret:ne tantas fortunas,pofiefs« ones tarn amplas negligeret:quçnifirefipifceret, omnia fifcoadiudicaturi:nc

amicos quos haberet charifsimos, fuam^ patriä deferere, ac demü,ne anima fuä tarn obftinate uellet perdere.His atep alijs tan^ arietib.et machinis,fandi «iri animü expugnare conabant .Quibus ille rcfpódebatjfe iam netp uulgares Iftos honores morari,ncq^ caduca etfragilia bona,necp uxore, quäuis illäama ret,uerü no fupra De3,q lupra omnia amâdus eftèt,omnibusqp anteponêdus.

Quod autem ad poflefsiones attinet, fixf amicos, ô^atriam, fe haec omnia habere in cœlis 8C regno Dei:quç nulla ui fibi eripi polTent, Hæc uerô caduca aiebat fe illis ipfis, qui ea admirarentur, libenter relinquere: Ce uerô uno Chri* fto, in quo omnia pofsideret, efte contentum. nec eftc quod ab eo aliam pali* nodiam expedarennquoniam qux dixerit,ueraeficnt omnia. Si quis autem decipcretur,aut errarct,fuo id malo faceret. Fuerunt qui ei opponcrcnt,uxo* • nbsp;nbsp;nbsp;ris periculum, ac dicerent,fore ut ipfa quoque eius cauia,eandcm poenam fu*

ftineret, quod eius errores amp;nbsp;ipfafequuta eftet. Ad hocillc refpondebat, nihil ipfam tale commeritam efte, utpote quae Deo primum, deinde marito obfequuta eftet.abunde id fibi uideri,quod in fe uno fuum crudelem furorem cxplcrent.Itaque quod faefturi eftent, id maturarcnt,nequc diutius differrent, quafi differendo eius eftent animumfradluri, aut expugnaturi : feineafidc Kdrtyrijmo^ uelleomninomori. Haecatque alia turn abipfb turn abifsquiaftabant,ul* dw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tro citroque dida fucre,quae longum eftet recenfere. Illi autem cum uiderent

fefruftra omnia exp eriri, ac fieri potiusut plerique eiusconftantiaanimad* ' uerfa , commouerentur, incendi actum ligna iufsere: quæ cum arida amp;nbsp;ad ftibitam incenfionem parata eftent,flammam ilico conccpcre,cito^ S. Chri* ftimartyrem extinxere. Audita tarnen eft eius è flammisuox. Domine Ie* fu. Nam cætera uelaudiri non potuerunt, uelabiplb pronunciari. Atque frafandfusmartyr, ad Chriftum, cui femancipauerat, momento euolauit. Duo antequam finemhuic narration! imponam,memoriaemandandaefte duxi ; Quorum alterum eft, quod antequam igni traderetur, cumaudiret inter

interEpifcopi miniftros, S)!. dui'tati's praetorem, de lignis perfoliiendis con* trouerfia exortâ,dum neutri ad fe id pertinere uellentjGaleazius iufsit eos bo no animo e(re,neque de re tarn parua difceptare/e quanti quanti ea ligna æfti marentur, mandaturum fuis idbonafideperfoluerent.Ätcphocpacflo litem intereostanquam arbiter honorariusdiremit. Alterum, quoddumincar* cere effet,quidam ab eius uxore non contemnendS pecuniæ fummam emun-xerunt, quamdicebant, Pæfe(fli Mediolanenfiumuxori (iserat Ferrandus Gonzaga ) effe donandam, ut ilia turn à maritOj turn à Senatu fibi uitam Ga* le^'ztj condonari peteretJd quod effent proculdubio falt;5îuri. Atqjitabonæ foeminæ,quæuitam pro uiro fuo libenter nedum pecuniam impçndiflet, im* pofuerunt.Sed Deo fit laus SC gratiarum acflio per lefum Chriftum, qui feruo fuo eum fpiritum dedit, earn que conftantiam,ut pro eius nomine uiuus exuri non exhorrefceret. Hacc ex Cælio artis oratoriae in Academia Bafilienfi profeffore dodifsimo, eo ordine quo enarrata funt, nobis fuere expofita^

Anno IÇ f menfe lulio, magna piorum perfecutio in Anglia orta eft: cum Ang/or«« d* enim Eduardus Rex, optimæ fpei adolefcens mortuus eflet,atc^ Maria foror tandêfuccefsifïet,reftituta fuit(mediate Polo Cardinale) Romanoru religio, hâc uero cum multi fuperftitiofam aftererentatcp potius extrema pati, quam earn ampledi defiderarêt, facftum eft ut hinc inde plurimi martyres in Anglia fierent,quos loannes Foxusin prima parte copiofè Sordine recenfuit.ad quemlecftoremhoclocoremittimus.Sleid.lib.jj, i

T)lO^r SIVS PELO QPlNrs exußus EleuteropaU n. Sept, AMplifsimaDei donaatoue ornamenta,quibus miferos homines afficit: tantam uirtutem amp;nbsp;conftantiam quam Dominus fuis impertit, hunc ho norem tribuês,utad tribunalia iudiciaquehominum eos producat, atqne té* ftes, procuratores ac defenforcs ueritatis fuæ conftituat,quis iatis mirari poF fit f Hie eft Dionyfius Peloquinus, generis ac nominis familiae fuæfecun* dus, in quem Deus hanefummam gratiam amp;nbsp;dignitatem contulit. Nam ali* quo ante tempore frater huius Stephanus Peloquinus earn crucis uiamin* greffus,quam filius Dei ac Dominus gloriæ in carne fua confecrauit,fratrem* que in ea præccdens,eô ufque progrefTus eft, ut pro faneftifsimo Filij Dei no* mine crematus, lento^ igne conftantifsime confumptus, praeclara martyrq infignia Lutetiae adeptus fuerit:de quo fupra mentio eft habita,cum de Anng Audebertæ martyrio ageretur. Hocfraternumreligionisftudiumilluftre^ exemplum Dionyfius Peloquinus imitatus, cum Geneuae in ecclefia pie mo* deftéqueuixiffet, fuit captusEleutheropoli, quae urbsfex milliaria Lugduno abeft,x/^,die Ocftob.anniM.p.z; yz.cuius praeclara confefsiofequitur,coniun lt;fta cum ijs atftionibus, quae iudicialiter in eum turn Lugduni, turn Eleuthcró poli,in qua tandem fuit combuftus,conftitutae fuerunt.

CVm ego memoria repeto earn offenfioncm, quam tibi career 0^ mors Stephani optimi fratris mei attulit, uerens etiam ne fimilis cafus meus, qui in eodem uerfor certamine atque diferimine, eodem modo animû pertur bet tuum, exiftimaui non alienûab officio meo futurû, ft caufam tibidemon* ftrarem cam, propter quSSCille tarn conftanter morte oblatâfûfcepitacper* tulit, amp;nbsp;ego fumma patiêtia at(^ animi aequitatefero eas moleftias atep çrum* nas quib.Deus nunc me ^bat, expeeftans eum exitu atep euentu qui Deo au* thori uocationis meg uidebitur.Hoc eó facio libêtius,quod earn fcribendi ad atnicos commoditatem ac facultatem habeo, quae fratri meo defuit. Ac pri* mum ut omne offendiculQ tollatur, illud te feire oportet, nihil fieri in hac uita noftra,nec quic^ nobis euenire fineprouidêtia Dei noftri amp;nbsp;uoluntate: netp «erô homines uilam in nos habere pot€ftatê,nifi earn qua Deus illis tribuit, actan*

ac tantöm quidetn quantum permittitS^ concedit* Isautcmhufufinodf eu* ram noftri habet: ut ne pilus quidem capitis noftri fine eius uoluntate cafurus ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit.Prætereanos non patimurut homines facinorofiacmalefici,uthomicidç,

latrones,fûtes atep bonorum alienorum appe tentes, fed ut Chriftiani,quem* admodum facile cognofeere poteris,cùm exijs quæ aduerfarîj ex me qugfiuc ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;runtjtumueroextjsquæegoeisrefpondi.

Peloquini con nbsp;nbsp;Primum igitur ex me quæfiuerunt, num crederem Miflam eflebonam ac

fißio fidei iudi dignam quæ audiretur. Quibus ego reip6di,me credere earn facrificium eife cUliter di in' nbsp;nbsp;hominibus inuentum atep inftitutum cum maximo cotemptu gloriç Dei,

sd abolendam mortis Chrifti memoriam magnopcre accommodatum, pro* »« lt;cwer/a a ptefg^quodideiattribuiturquodadfanguinemIefuChriftipertinet,profa* tisfa(flione,purgatione ac remifsione noftrorum peccatorum effufum. Itacp Miflam ftatuo idololatriam eflè detefl:andâ,quâ oês Chriftiani euitare debêt, nifi uelintin fummam Dei oftenfionem att^ indignationem incurrere.

Interrogatus deinde ab ifs, an fanlt;fl:um altaris facramentum crederem. re* (pondi,non eo quidem modo quo Papa illud infl:ituit,led Sacrametum facro faneflæ Cœnæ Domininoftri lefii Chrifti,ut eft ab eo inftitutum, attp in Seri* ptura declaratum,prgcipuecp ac luculenter.u Corinth.p.c. Quod nimirumin Cœna panem ac uinum accipientes de manu ipfius miniftri,uere cor poris ac (anguinis Domini participes efficimur. Nelt;^ uero minus quam noftra corpo ra quOtidiano uicftu aluntur ôd fuftentantur,animæ noftræ eo faluberrimo pa ftu carnis amp;nbsp;fanguinis Domini noftri nutriuntur,fouentur,confirmantur. at* que ea uere manducamus,non quidem ore ac uetre,fed fpiritu amp;nbsp;fide,quæ ni hil craflum,tcrrenum,caducum^ in eo myfterio quærit aut per cipit. Itac^ ni* hil eft opus ut ad eum cibum fpiritualem capiendum, Chriftus de ccelo in ter ram ad nos defeendat, aut noftros oculos in pane amp;nbsp;uino folûm deflxos habe amus : fed potius ut mentes animosep noftros in cœlum attollamus, SC Chri* ftum ad dexteram Dei fedentem fide contemplemur, quemadmodu cum ibi cfle,nec inde ante iudicium reuerfiirum in iymbolo fidei noftræ confitemur, confirmatiteftimonio Angelorum,A(ft.i.cap.Quare illam tranlTubftantiati* onem quam Papiftg excogitarunt,plane repudio,credocp panem acuinûfua naturamretinere,abfcp ulla mutationeôC conuerfionein corpus SCfanguine Domini. Quanquam de pane eo SC uino quæ in Cœna adhibentur SC confe* crantur itafentio,uta communi cibo ac potumultum differre dicam,cum ip-(b ufu,tum etiam ui promiftionum ad quas confirmandas atq^ ante oculos co ftituendas hæc fymbola proponuntur.

Confißio duri nbsp;nbsp;Interrogatus etiam,num peccata ad aurem facerdotis effent cofitenda. nc*

culdrif, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gaui,eamcp confefsionem à Deo minime traditâ SC præceptam efle dixi: quo

niam huiufmodi peccatorum confefsio fieret homini, qui nullam habet pote ftatem peccata remittendi:fed hoc ad unum Deum, quem offendimus perti* net. Tum mihi ilium lo cum Diui lacobi allegarunt, in quo fideles admonen* tur ut alt) alrfs peccata fua delicfta^ confiteantur. Quibus ego refpondi,illud præceptumatcpadmonitum lacobi ad hanc auricularem confefsionem non eirereferendum,fed ad fraternam reconciliationem, qua mutuæ offenfioncs peccatis amanter humaniter^ condonatis deponStur: alioqui fi illelocus de iftainfufurrationeinauremfatfta intelligendus effet, oportcretfacerdotem, cum mulierem ei peccata confitentê audit,fuauicifsim illi confiteri. Præterea hacc cofefsio tyranis quædâ eft diabolica,ÔC teterrima animarû carnificina,^* pterea q, in earequirit peccatoru omniu enumeratio,q à nemine,ne à iuftiifsi mo quidêpftari poteft, quêadmodû uidemus Dauidê, q integritate uitg erat quafi qdä Angelus, petere tarne a Deo, ut ab occultis peccatis ipfum purget. quare ego ftatuo peccata no hominib.fed uni Deo que offendimus, cofîtéda cfle^

L I B E R A lÙ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25t

tfre,non di'ebus modo, fed ctiam lions fingulis, fi fien' poteft, ficut uidemus à patriarchis ÔC prophetis cætenscg hominibus ptjs faditatum.

llludetiam ex me quæfitum eitmim crederê purgatorium eife, vbi animæ Pur^iftorium, f)oft exceffum ex hac uita paterentur^ôô num pro ijs effet orandum.Äd quod ego refpodi,me non credere aut ftatuere ullym aliud purgatorium eflè quam lefu Chrifti fanguinem, qui ut teßatur Joannes, omnia uitianoftra amp;nbsp;peccata eluit. Præterea Scripturafacra duplicem tantum animarum curfum, unum in paradifum, quo pi) proficifeuntur, alterum ininfernum, impijs hominibusac reprobis comparatum ftatuit. Hocautem facile intelligerepoffumusexeo quod didum eft Ioannis,///.capite : Qui credit in hlium Dei non condemna-« bitur:qui nero non credit,iam condemnatus eft. Preces nerd pro mortuis fa* eerCjMiflascpcelebrareSCaquamaipergereluftralem : dixieis in co non fo* lum operam perdi, uerumetiam impiam Deiblafphemiam amp;nbsp;contumeliam Chrifti conftitui : propterea quod de eo nihil eft præceptum uerbo Dei, fed etiam contra omne uerbn à fallacibus fpiritibus inuentû atep introdudu. Hie illi quidem, mihi aliqua neCcio quæ nugamenta alligarunt, fed minime digna quæànobis commemorentur.Poftca quaefiuerunt ex me quid de uirginC DeuirgineM4 Mariafentircm. quibusrefpondi mequidem earn credere matrem efle Jefu ria. Chriftifecundumcarnem,eumquepeperifte uirginem,ficut nos infymbolo fidei noftræ confitemur. fimul etiam omnium feeminarum efle beatifsimam, quemadmodum Spiritus fandus de ea teftatur. fed adorare earn atque in ne* cefsitatibus noftrisinuocare: reginam coeli, aduocatam atque patronam ap* pellare, aliaque huiufmodiei tribuere, credo aciudico his rebus earn non modo non honorari, fed potius uituperari, contumeliofe atque indigne ab hominibus tradari, Nec enim ilia unit aut uoluit utiquam eum honorem qui adfolum lefum Chriftum pertinet, ei à Patre uni datus,raperc atqp adfe tranf-ferre; fed contra,nos ad ilium mittit,utnos ei obediamus, amp;nbsp;ea faciamus quae nobis ipfe mandauerit, Ioannis fecundo capitc . Quare q contumcliofiin Deum funt, eumque magnopere offendunt, qui Mariam uirginem adorant, uenerantur, inuocant, aut alios Sandos QC Sandas, cum nihil decorum cul* tu in Scriptura fanda à Deo præceptum fit ; fed contra, ut unum Deum ado* remus amp;nbsp;colamus, oremus atque inuocemus per nomen unius lefu Chri* fti,quià Deo Patre aduocatus mediatorqueinter nos amp;^Deum eft conftitu* tus.Porroueraratio,qua uirginem Mariam SC cæteros Sandos honorarc pofsimus, hæc eft optima Sc præftantifsima, utpiæacfandæuitæeorumc* xcmplum nobis imitandumproponamus, in co quidem, quod leftim Chri* ftumDominûfequutæfintjficut Paulus monet primo Cor. decimo.Deima* ginibus ucro ac fimulachns,quibus Deum Sandosep elRngunt, dixi in co fti perftitionem elfe deteftabilem à Deo uehementifsime damnatam, quemad* modum in fecundo legis præccpto fatis conftat.Scimus etiam Deum maledi cere turn imaginem, turn eius effedorem atque artificem, fieutex Pfalmo exTi fatis notum eft.

De Papa etiam quæfiuerunt an non credercmillu caput eireEccleIîæ,qui* Papaan ptco.. busrelpondi mclongefecus de eofentire,accredereeum uerûeflèÄntichri* putEcdeßif. ftumquiaduerfus Deum feextollit: ac quodammodoSCnumen amp;nbsp;nomen Dei fibi tribuit. Denique dixi me credere ilium eflefccleratumacfilium per* .ditum, de quo Paulus ad Theflalonicenfes fecundo capiteloquitur. Poftre* mo cam ecclefiâ cuius Papa caput eflet.ucrâ non elfe Ecclefiä, cùm ueræ Ec* clefiæ notæ, ut prædicatio uerbi Dei amp;nbsp;légitima Sacramentorum adminiftra tio,nuUæ in ea,ne ueftigia quidem Ecclefîæ appareant.

Atque hæc quidem funt, quæ illi ex me quæfiuerunt Elcutheropoli : quæ nwnc yüla Franca «ulgô appeilatur, ôlt; ego illis relpondi, Poftea autem cùm

Lügdunum dcduótus eflem, Inquifitor Sii. Officialis altjque ca mihiIcgcrunt, quæfiueruntqùeàme,uellem'neinijserroribus,quemadmodumappellabât, permanere.Quibus ego refpondi^me quidem id cupere,Deumqûe quotidie orarCjUt mihi earn conftantiam'ae perfeuerantiam impertiref,cum earn grab' am iam impertierit jUtex Scripturafanda cognouerim quid fit ueritas, ÖCin quo fides mea fit conftituenda 0^ fundanda.Tum inquifitor me rogauit quid Scripturamfandlam appellarem.Cui ego re{podi,eam elfe ueritatem certam perfe(flâ,quæ ftullo modo poteft fallere, quæ in ueteri ac nouo T eftamen-to continctur, ad quam nefas eft quiequam addere aut demere, in qua etiam nihil eft plane prætermiftùm eorum omnium, quæ ad falutem noftram pertinent. itacpftatuo earn unam religionis Chriftianæ normam efte. Inquifitor au lw/5// cr de tê eo refponio ualde conturbatus,magnaqûe moleftia affetftus: Quis,inqüit, Deo ez de Scri tibi dixit earn efte Scripturam fantftam: 5^ quomodo id fare potes, nifi eccle-pturn fanélit, fia te de eo certureddiderit f'Ego autem optime feiebâ eum intelligerePapæ dubitanti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ecclefiam.Itacp ci refpondi,ecclefiam non eire,qug mihi id perfuaderet,fed fo

lum Spiritum faneftum, qui mihi ueriisimum ac certifsimû in confeientia mea teftimoniumredderet, itautcupiamuiuereamp;moriineius obedientia. quæ quidem, inquâ,authoritatem fuam à ueteri Ecclefia no accipit.Nam hoc quidem effet præpofterè att^ peruerfe ordinem inuerteretquum Ecclefia potius fit fundata in dodrinaProphetarumatqueApoftolorum Domininoftrileiu Chriftijficut Paulus fecundo capite ad Ephefios teftatur.Porro cùmilli intel-lexiffentme monachatum abominabilem aliquando profeffum elfc.quæfiue runt ex me,quid me commouerit ut illud uitæ inftitutum reliquerim.Quibus ego refpondi, gratiam Deifuifle, eamqûe fecifte utillud genus uitæ impium elfe cognouerim ac depofuerim, ut à uerbo eius maximoperé alienum,ab ho minibus tantum inuêtumtquod quiprofîtentur,operibus nefeio quibus, Legi quidem Dei plane repugnantibus,paradifum mereri uolunt. Deuotis in-terrogatus,num eareddenda effent aciêruanda, refpondi eaquidequæ Deo aut hominibus ex uerbo Dei nuncupata funttea uerô quæ fine uerbo,aut eti-àm contra uerbumfacftaÔdfufceptafunt, minime præftanda effe,nelt;j hominem obftringere atep impedire,quô minus èa fufeepta,pièôC fände poisito-mittere. interrogatus autem cur uxorem duxiflem, cum ego caftitatem ante tiouiffem.refpondi caftitatem donum Dei efte fingulare,ficut fan's confiât ex Matth.xZxV.cap.quod quidem omnibus monachis minime coceffum eft,que admodum expcrietltia ôd confuetudo impudicæacflagitiofæ uitæipforum nimium oftêdit. Meautem,cûm animaduerterem aefentirem huiufmodi gra tia Dei acuirtutc non efte prçditum,confugifle ad remedium, id eft,adconiu gium,utlibidinem impudicam cuitarem,atqueita mandatum Dei fèquutum cffe,fcientcm quidem,quod ncc adulteri,nec fcortatores,nec cinædi,impuri-qûe huiufmodi homines unquam in regnum cœlorum ingredientur. Præte-tea coiugium eft perhonoratum, ÔC cubile nulla macula aipcrfùm ôi. planèim pollutum; feortatores uerô ÔC adultères Deus feuere iudicabif,ut Apoftolus Hebr.ij.admonet. Acipfîus coniugqpróhibitió certisfadahominibus,do-drina eft diabolorum ôi fpirituum fallacium, i.Timoth.4. Alia ex me no funt quæfita,digna quidem quæfcribanturi Inquifitor quidem bellis quibufdâ blâ ditijsmecû egit,utme àpropofîto fufceptaqûefêntentia deduceret,cùmmul ta magnifîca mihi promittens, tum uerô ætatem iuuenilem mihi proponens. cuius,inquit ill e,maxima erit iadura, fi igni confumatur : quod certe fier,lî tu in propofito tuo perfèueraueris. Confidera igitur ôd uidemam in tua quidem cftpoteftate,utfaluus euadasatcpiricolumisrattp anima,inquit,tuaintuiseft manib.Ei ego refpondi,quôd anima mea ualde male cuftodiretur,atcp in fum mo uerfaretur difcrimincjnifi aliuspraéter me eius cura, tutelâ,cuftodiamq«c fufccpiflèt,

t I B E R V 1 I i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2jj

fufcepifîet. Meuero aliainfcholafuifle Domini nôftri leiîi Chnfti, in qui quidemaliud ab co Magiftro didiceram î eum qui animam conferuare fuam uolucrit,perditurum,qui uerô perdiderir,conferuaturum. Sed non contêtus eo inquifitor,mifit ad memonachS fuum,ut per eu id mihi pei fuaderet, quod ipfecoràmnonpoterat.Qui cumueniiTet, optimam CardinalisTurnOnq er-game uoluntatê declarauit,ut me depofita mca Opinionc QC fentctia in prifti-num uitæ meat ftatum ac monachatum reuOcaret, cum huiufmodi promiisis, ut me noua uefte optima donatum in aliquam domum fuam mOnafticam mittcret. Ei ego reipondi,me ueftem nigram nimium diu tulifle, nünc autem Optare albam ferrCjno illam quidem obnoxiam corruptioni j fed his fimilem, quarum mentio fexto capite Apocal.fieret. Hæc autê caufa eft,charifsimi fra- Albdueßis i« tresacfororcs,curomnesfill) Deiperfecutionempatiunturu'piô uerôlefus Apocal, Chriftus in illis,^pterea quôd nô ea caufa noftra eft, fed ipfius propria quam tuemur.Nos etiam uidcmus earn iniuriâ quæ nobis infertur, eum ita acciperc quafi in ipfum conferatur, quemadmodum Paulum Ecclefiam perfequêtcm admonet. Necp uerô Chriftum illcperfequebatur ad dexteram Deiiam eue-lt;Sum, ab omnique iniuria crcptum,fed in mcmbris fuis, cum quibus cam habet fpiritus coniundîionê, ut quod fit uni etiam ex minimis ipfius, fibi ipfi fa-ôum dicat. Cùm igttur tâtus fit amor lefu Chrifti erga nos,ut opprobria quibus nos afficimur,inièipfum recipiatjquantajObfecrOjCrit ingratitudo noftra poft acceptum fingulare bencfîciû, quod in hac dcclarata nobis ueritate pcr-fpicitur,nifi cam edamusnominis eius cofcfsionem quam furnma eius digni-tas amplitudoqûerequirit:praefertim poft tot grauifsimas minas qs propofi tas,quos nominis eius atlt;ç Euâgelij pudueritr Qui, inquit Chriftus,me cora hominibus negauerit, negabo eum ego quot]^ corâ Pâtre meo : qui uerô me cortfeftiis fueritjCum etiam ego apud Pattern meum confitebor.Quid autem obfecro,hoc eft aliud à Chrifto Domino turn no agnofci,fed abnegari,quàm mortis atternæ condemnarir' Tyranni quidem atqueinimici Dei,propofitis minis acpœnisgrauifsimisinterdicunt ne Chrifto teftimonium quodeidcgt; bemus,tribuamus;fed ea aequitatis ratio femper eft adhibenda SC feruanda,ut cxemplo Apoftolorum Deo potius quàm hominibus ipfis pareamus. Nccç uerô metuendifunt tj qui poftquam corpus occidcrint, nullam in animam ha bentpoteftatem.Omnino iniurias, perfecutiones,amp; contumelias inhac quigt; dem ratione uitæ amp;nbsp;Chriftiana profefsione propofitas nobis fcimus atlt;^ ex-pedamus :fedillud etiam intelligimus planecp cognofeimus hancunam efte uiam in carne Fili) Dci confecratam, qua per multas afflieftiones in illam rc-gni cœleftis ploriam eundum fit. Paulus quidem i. Philip.ait nobis datum cf-»e,nonmodo ut in Chriftum credamus,uerumetiam ut pro eodem patiamut« Älio etiarn loco monuit eos omnes qui pie in Chrifto uiuerc uolcnt,ut perfe-cutionem expedier. Ad id enim funt pofiti amp;uocati,ut pie in Chrifto Deunt colentes atqueinuocantes,multa Sdtormeta opprobr/a patiantur, Atquc hæc caufa nobis coniundlaeft cum Euangelio,amp; quædam focietas,qua opof tet nos omnes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in eo dC cum eo non confolationes modo,fed eti

am afflieftiones comunes habeamus ♦ Sed in his tantis miferijs amp;nbsp;contutticlijs Diuus Petrus nos beatos eile dicit, cum propter nomen lefu Chrifti hæc pa-timur atepuituperamurmam hoc modo Spiritum Dci fuper nos requiefeere. Nunc ergo poft tot tamœ grauia teftimonia exiftimabimuihe uitam noftrant perdere, cum ea pro caufa tarn iufta öd fanefta in manus inimicorS trademus;* An uerô nos miferos efte dicemus, cùm Chriftus Dominus fuo ore facro nos beatos efte pronunciatf'autputabimus nos morte fernere oppetcrcutamcn-* tes ôiinfanoSjCum Chriftus amplifsimum nobis in cœlo præmium propo-natf Qyarccharifsimifratresacfororcsj uos magnopere hortor fidrogo ne

uanam mSdi opi'nionem et confuetudfncm fcquamini, qui ita eft obcatcatiis, tantis^ errorum omnium tenebris drcunfufus,acpotius opprcflùSjUt uftam in morte, benedidionem in maledidione reperire non poisit. Netp uerô of' fendamur fi feruos Dei uidemus multa grauia et acerba perpeti,cùm feiamus earn unam efle uiam amp;nbsp;rationem, qua nos capiti noftro ac princ/pi lefu Chti' fto conformes fiamus,fi poft eum impofitam nobis crucem ferimus.neque e* nim feruus domino fuo maior eft. Exeamus igitur ad eum extra caftra eius^ opprobrium feramus,neque enim ciuitatem hic habemus pcrmanentem:fed foturam aliam quçrimuszad quam nos Dominus pro fua mifericordia omnes conducat, Amen,

CùmitacçDionyfiusPeloquinus decê mêfes Lugduniincarcerefuiflet,à Pdo xixdieOéiob.anni Af.p.z //, ubifirmus inuitftus^ femper permanfit:inde fii eduôtus die Dominica,quarto Septembris,Ær, d, l z//.hora tertia matutinal atqueEleutheropolim dedudus. Poftero die, qui dies fuit quintus eiufdem menfis, de gradu atque ordine Papiftico deietfius fuit, deinde condemnatus utuiuus cremaretur, Sequutus eft poftea dies Lunæ undecimus eius menfis pr^claro eius martyrio infignis ac memôrabiljs,in quo quidem huiufmodi gc nus mortis eft perpeflus,quod fummam admirationem omnibus fpedatori-bus attulit.Nam cum inferiorem corporis partem iam uftulatam haberct,nn-* quam deftititmanusin coelum tollere o pern que Dei implorarc. Atep ita gragt; uifsimo teftimonio declarauit,ueritatcDci et gloria Chrifti omnibus Chrifti anisacprjshominibuspropriauitaantiquiorem ôi^chariorem eftèdebere*

RERVM IN ECCLE« SIA GESTARVM, QVAE POSTRE^ MIS ET PERICVLOSIS HISCE TEMPORlBVs ETENE'^ rûnt,maximarumœ per Europam, praefertim uero Gcrmaniam, ~ ’ Galliam,«ltaliam,perfccutionû,acfanlt;ftorunj

VDOV I CVS Marfacus Gallus natfone ct patria Bofgt; bonius, cum diu rationem militarern profeflus effet, ex cqueftri ordine eorum militum,qui ordinati regtj,id eft conferipti ac defignati appellantur, ad meliorem difei-* plinam profefsionem^ Chriftianam tradult;ftus,0^ pracgt; ftantiora Chrifti fummi régis atlt;^ imperatoris ftipendia amplexus,ita intégré ac fideliter fe gelsit,ut caufam eius amp;nbsp;gloriam iumma animi magnitudine,coftantia^ pro*

pugnaritacdefenderitExtatpraedaraeius confefsio,qua ultimo dielal. lyyj, iudicibus Lugduni feriptâ praefentauit, cam® morte poftea obfignauit, qua cum duobusuinculorumfoctjs,altcroipfius C5fobrino,alteroStephanoLigt; KarfacM deli gnifabro conftantiisimepcrpeffiis eft. Hiftoriaautem ficfefe habet, tero arbitrio nbsp;nbsp;Interrogatus ab Officiali ÔC fjs qui cum co adcrant,num credcrem in hom f

interrogitia. iftbus liberum arbitrium effe,nos^ habere facultatem tarn ad bené $ ad male agendum»

L I B E R V I I t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î5Ç

ägcndum: me quidem nullam agnofcererelpondi,nccullam exmcipfo uitn habere ad bene agendum nifi ea miht à Deo concedatunatque omnia dona a coelo proficifci à Patre luminum, meque pofle cum Paulo uere dicere, quod uolenti mihi facere bonumjadiuncflum eft malum, ut no quod uolo bonum, fed quod nolo malum faciam.

Item, num crederem Sandorum uencrationem, eoscp turn pro nobis ora* re,turn à nobis inuocandos efle:deni(^ an noftri no client aduocati,ac patro* nijinprimis^uirgo Maria:Egoautemrefpodi, me nullum aduocatum alium cognofeereauthabere quamunum lefum Chriftuma Deo Patremediato* rem atcpinterceflbrem conftitutum. Turn illi mihi dixerût Sandos, quorum negaremintercelsionem,multamiracula edidifre,quæ exScriptura pro* barent:Quibus refpondi,nihil opus efle probatione,cum id eis concederem» fed alium miraculorS ufum fuifle quæ ab Apoftolis funt édita, ut client quæ* Mintcuîorum dam quafi figilia eius dodrinæ,quæ ab illis annuntiabatur,ut uirtute miracu* lorum ac magnitudinc,populus ad audiendum atqp ampledendum Dei uer* bum attentior eflet: utin Adis Apoftolorumatcp Euangelio Ioannis uidere licet.neqp uerd me aliud quicquam credere,aut præter earn uerbi Dei dodri* nam allegare. Qua in re illi nihil turn contra me dixerunt, nifi fe adhibituros cum dodtorem,qui me facile reuincerct»

Sum ctiam ab Us interrogatus,num crederem me bonis operibus corum^ mcrito faluum eflcjiplaque bona opera elle neccfiària ad falutcm.quibus ego refpondi, me fola fide faluari, non ullis Legis operibus.nos tarnen bona ope* rafacerc, quæ Deus in nobis guifumus opus gratiæcius,præparauit,utinil* lis ambulemus. Meritum uerd non alibi elTe quærendum quam in uno Chri* fto Icru,qui eft falus noftra: neœ eft aliud fub ccelo nomen hominibus datum in quo nos falui efte pofsimus. Deinde progrefsi ad Purgatorium,interroga* tus nu efle crederemdelpodi mé Purgatorium illud credere ac recipere, quo fanguincFillj Dei ab omni uitiorum meorS labepurgatus eflem.Tflilli quæ* fiuerunt an non crederem ignem elTe purgatorium,quo animæ ex his corpo* ribus egreflæ expurgarentur. quibus dixi me nullum aliud intelligere,præter illud quod in Chrifti purifsimo fanguine pro peccatis noftris femel effulb, co fifteret:mortuos autem in manu elTe Dei,qui æquus omnium iudex eft.

Quæfiuerunt præterea » num confefsio peccatorum in aurcm lacerdotis Confißio eflet deferenda,ut nos abfolutionem ac poenitentiam auferre poisimustQua de re refpondi,me cum fenfu peccatorum fumopprefliis ad nullum alium co nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

fugere,peccataque mea deferre, quam ad unum Deum quern offendi, cum* que nobis pró fua gratia ignofeere j quam in Chrifto lelu nobis declarauit commendauit.

Turn mox quæfiuerunt, num facerdotes parœciæ noftræ pro meis paftorl bus haberem, cos^ turn dodrina turn uita tales agnofeerenuEgo uerd refpo di eos utroep in genere falfos paftores eflc:malecp pafci,duci ac gubernari cos omnes qui eorum euftodiæ commilsi funt. Tu,inquiunt,habes cos pro igna* risfEgo uerd,inqua,pro paftoribus nullo modo habere uolo nec debeo.Tû unus exijs, Tu,inquit,nimifltefcirearbitraris:Ego uerd,inquam,menihila* liud,quam lefum Chriftum eum^ pro me crucifixum fcirc arbitror, Ego etia, inquit ille.Nos ergo,inquam,in eo quidem confentimus.

Poft hæc homines fobrtj ac tempérantes deieiunijs meinterrogarut, num ieiunandum eflet. Quibus refpondi me ea iciunia probare,qug cum prccibus coniunda eflent,ac turn quidem præcipuè adhibcnda,cûm aliqua graui cala* mitate premimur amp;nbsp;affligiraur, aut etiam utanimum in hoc corp ore languen tem,ad orandu,per huiumiodi fobrietatem att^ abftinentiâ præparemus.T u, inquiuntjuis iciunia pro tuo arbitrio præfinire,non præfcripta ab ccclefia,cer

tiscp diebus cofti'tuta obferuare. Verum,inquatn,kiunïunî Chnfti'ano homi-nimoderationetotius uitæ,temperantia, fobrietate^ perpetuum clTe deben Credis nejinquiunt, fymbolum ApoftolormnCSane,inquam.

Dc CotrtrfDo' Demde de Sacramento Cœnæquaefiuerunt, eocpuerbo ufi funt. Quibus tn'mi. cgo refpondi, me id quidem credere, ac cum recfîè purecß adminiftratiir, fub (pecie panis ac uini carnem amp;nbsp;fangirinê lefu Chrifti uere participari. Sed cre^ dis'ne,tnquiunt,corpus lefu Chrifttuere ineo pane cótineriC Minime’, inquâ: quin potius credo illud in cœlum euedum atcp receptum,Chriftum^ Domi num ad dexteram Patris ita federe,ut huiufinodi elementis inclufus nullo mo doteneatur.Tum unus exijs, meludæis Capernaitisfimilem efledixit. nec^ enim,inquit, uis crcdere, nifi corporalem Chrifti præfentiam in ipfo panein* clufam uideas.Neqjuerô potes negate,quin Chriftus dixeriuQui cdet carné meam,et fanguinem meum bibet.Tu uerô,inquam,uide quemadmodû Chri ftus dicatfepanem efte ôd uinum quidecœlo defcendit,utuitam omnibus in ipfum crcdentibus impertiat: carnem denicp nihil prodefte, Spiritum autem uiuificare.Adhæc illos etiam admonui,ut ea quæ à Luca Euangelifta narrant tur,traduntur^ à Paulo,infpicerent connderarent,cùm ita dicitur: Accipp te,edite, Hoc eft corpus meum,quod pro uobis traditunhoc quotiefcunc^ fe ceritis in mei memoriam facietis. nam ita morte Domini,inquit Paulus,quo-adtsueniat,annuntiabitis. Turn ego eos diligenter monui ut eum locum an^ notarêt.Net^ uerô memoriam rerum præfentium recoli ac ceiebrari,fed prgquot; teritarum:nec memoriam Chrifti ufurpandam efre,fi eum præfentem ante o^ culos noftros habemus. Sanè,inquiunt illijfed an non uis tu ampleéîi quod a facrofanéîo Concilio atq^ doéloribus eft conftitutum cSanè,inquam,id quidem duntaxat quod cumuerbo Deiconfentiat.’prçtereanihil.Namfiego ip fe,ait Paulus,\iut Angelus de cœlo ueniat,qui aliud uerbum uobis annuntiet quàm quod ego annuntiaui,anathema fit. Turn illi exme ubi ifta didiciftem quæfiuerunt, Tn fancfto Eifangelio,inquam,amp; uerbo Dei. Eft ne tuumjinqui* unt,officium id legere,ciim fis homo mechanicus, ôd nulla fcientia præditusj* Qyomodo uerô fcis tu id elfe Euâgelium,ôd quis te docuitC Deus, inqua,me Spiritu fuo docuit. Omnium autem Chriftianorum eft illud legere,audire cognofcere,fine quo uia aduitam amp;nbsp;falutem nullo modo cognofciautteneri poteft, Poftremô quaefiueruntnumlnftitutionem Caluini uidiftem qugChrt ftiana infcribitur ôd appellatur.Quibus ego ingenue confeflus fùm.Auçhæc quidem quæfîta funt ex me in prima interrogatione.

Secudddifquiß nbsp;nbsp;Secunda autem interrogatio per magnum Vicarium facfta eft, qui pro fua

tio iudiciam. fumma infcitia atcp ftoliditate,multa ex me leuia friuola^ qugfiuit,minimè di gna quæ hoc loco ac tempore commemorcntur. Poftea rogauit me,quam ra tionem uitæ profeftus eftèm, Cui ego refpondi, militarem ex equeftri ordine eorum qui deledi 6C cônfcripti,certas Regis turmas conficiunt: Lorgio autê duce ftipendia meruifte. Turn quidam ex qs quiaderant : Ille quidem,inquir, qui præftantifsimus eques extitit,te in hac docftrina difciplinac^ tninimê infti tuit.Non fanè,inquam:nec^ enim ego,quemadmodum paulo ante dixi,abho minibus hæc didici : neqp in bello inter pugnandum edifcuntur. Interroga^ tus num crederem uotum caftitatisrquæfiui exeo,quôdnam illud effet. Vt ho mines,inquit,fiantreligiofi,6C alia quædam faciant, quæ ille nefcio quæ nuga menta referebat.Tum ego ei refpondi,me nullam caftitatem meliorem exifti mare,quam ut cûm nos aculeis carnis pungimur atcç incitamur, ad Deum cô fugiamus, petamusc]^ ab eo ut prauas at(^ immoderatas carnis noftræ libidines comprimât amp;nbsp;extinguat,nos^ eas qs rationibus qug à Deo nobis propo nuntur,refrænemus.Religionem uerô nullam me aliam intelligere,præter ea de qua D, lacobus loqueretur.

L I B E R I X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2Ç7

Intcrrogatus num Sacramêta Ecclcfiac crcdercm,quaefiui ab co quae effent *Ua.Com autê file mihi ea numeraflet/dtxi duo tâtùm à Deo in Ecclefia Chri* ftiana mftituta dC. tradita,Baptifmum QC facram Coênam.

Interrogatus an eo tempore quo ilium ordinem militarem equeflremque profitererac fequerer, ad Mt'ffam audiendam accederem, coram fimulachris atlt;5 imaginibus genua flederem,ac peceata mea facerdoti confitereré’No nc gaui me qüidem antca in méa fumma ignoratione ac cæcitàte ea omnia fecif* fe:nunc ueró fummas Deo gratias agére, qui me ab illis tantis erroribus reuo* carit,at(^inuiam falutis reduxerit.Tu qnidem,inquiüt,ab ea longè abes: Imó ƒ ueró,inquam longius aliquando abfui.Putasnc,inquit Vicarius,té in ea uia ia lutis cffcÆgo ueró,inquam,non folum puto,fed ctiâ credojperfuafiïs tjs pro* «ïiisis, quibus Chriftus de faluteméa certiisimurri reddidit, Tum ille dixit fe dodorem perhibiturum, qui mihi oftenderet quanto in errore ego uerfarer. Cui dixi me quidem ei crediturum, atep errorem meum agniturum, fi eum ex Scriptura faneffa mihi oftenderet.Ille quidem,inquit, cum ex Scriptura iacra, turn etiam ex conftitutionibus Conciliorum facillimc tibi oftêdet.Ego uero, tnquam,fi eiusdemonftratio confentiat cum uerboDei,fidem eiadhibebo: fin do(ffrinam diucriam à uerbo Dei eiœ repugnantem afFerat, cam, ut diuus Paulus ait,ut quoddam anathema deteftabor. Illi femper authoritatem Córt* ciliorum doóiorumc^ protulerunncui ego hüc Pauli locum fortiter oppofui, fllud^ etiam oftendi^fidem meam in authoritate uerbi Dei,non hominum o* pinione aut confuetudine fundatam eff e, Porro tribus diebus poft, Vicarius Ïpcrans fc praedant ingêtem à meablaturum, uenit cum capitalium cauiarum ludice.Hi pecuniam quam habebam,mihi ademerunt,nifi quod quantum ià-tis effet ad uiuendum reliquerunt. Vicarius autem poft multa inepta SCabfur da,quæ tum mihi löquutus eft, quæfiuit num ego uellem meplanèreferre ad Concilium iudiciumep doeftorum ad quos Scripturae facræ interpretatio atlt;p explicatio pertineret,amp;num uellem magis quam Rex Galliæ iàpere ac no ea Jnterrogdtio qua: ille crederef’ Refpondi ei nihil opus mihi eflè eorum interpretatione,mC (ummo vica/ que fine ullo huiufmodi interprété ac doeftore facile aperte^ ofterifutum id «o quod dicerem uerum efle:nclt;^ meam fidem inipfo Regefundatâm efle et Co ftitutam,neque etiam hic eff eut deillius fide loquerer .Turn illeitcrum fc do* t^orem mihi daturum dixit. Quid tu,inquam, nu præftare id ipfc potes, cùm præfertim iuridiciale munus officium^ fiiftineas f* Tertius eorum ad mead* uentus acceffus^ fuit,ubi Suppræfecftus aderat.tum fummus Vicarius ex me quæfiuit, num uellem in mets opinionibus atep erroribus, ut uocant, perma* nere: Quem ego rogaui,ut ea quæ dixeram,mihi legenda curaret. id quod ip fefecit, quærens femper ex me, num meam uellem iententiam deponere,mi* fericordiam mihi promittens.Ego autem eis dixi,me cauiàm ueritatis tam iu* ftamÔ^æquamnullo modo uelledeponereautabijecre: nequcuerô pctcrc ab ijs mifericordiam : fed Deum orarc, ut cam mihi impertiret * Interca dum interrogataamp;reiponfa mea mihi legerentur, me de Euangelio interrogan* tes, captiofe aggrefti funt, num m cum effet officium illud legcrc, amp;nbsp;quis nam me déco erudifletacdocuiflët: Quibus ego refpondi, Deum Spiritufuofc-ciffè ut aliquam eins cognitionem adeptusfuerim, nec me fine gratia illius atqueSpiritusillùminatione quicquam pofle in Euangelio comprehenderc atqueintelligere.Tum SuppræfeÔ:us Regis dixit, quod ad quatuor Euangc Éxecràiabid/ liftas attineret,duos tantùm efîe,MatthæumÔCIoannem,qui puri effènttMar fphemia sup/ cum uerô amp;nbsp;Lucam centones quofdam habere hinc illincqûe collecftos: quö prxfidi Lug' ingenerePaulumetiamponebat.Illudprætereadixit,feepiftolasPauli,nifi dunenß$,qult;itn dodores Ecdcfiæ eis authoritatem dediffent,non pluris quàm Aefopifabu* erskid. fas faditurum.Ego ei dixi, Diuum quidem Paulum habere optimum certifsi explkdt H.

mûtnipuocationis fugteftimomum,qucmadmodSm cpiftola ad Galat.i cap* fcnptum eft. Turn illc, Paulum ßbijpu teftimontu dare dixit » Videtis fratres, quae Sc quanta fit haec blalphemia aduerfus facrofandum Dei uerbum irnpu-riisime proieifla.Oremus igitur eum ut nobis earn gratiam impertiat,nein hu iufinodiimpietatem delabamur:fed uirtute Spiritus eius confirmatij in obfer uantia obedientiac^ uerbiipfius cum omni reuerentia permaneamus.Poftea S uppracfeó:us iuisit iterum recitari ea que ego de Cœna interrogatus reipon derâ, ac quaefiuit num uellê credere uerS corpus lefu Chrifti ibi in eo pane in* clufum cotineri:Ego,inquam,id credo quod ante dixtTumille, Ego,inquit, credo fimulatcp uerbafacramentalia fup er panefuntpronutiata,corpus Chri ftiin co includi 0^ cotineri:Ego,inquam,illud nego,credócp Chriftum in cœ* lum afcendiire,atcp ad dexteram Dei patris fui federe. Mea haec quide,inquit, fides eft,in qua uoio uiuere ÔC mori, Et ego quoiç, inquam,uolo SC uiuere QC mori in ea,quam firm confefTus ôi. profeflus,

Atfç hic quidem finis fuitfermonumnoftrorumzin quibus non potui com mode ordinem,quo fui interrogatus conferuare.Ego autem malui aliquid o* mittere, quam aliquid quod quæfitum ex me non fuiifet, addere. Neep uerô hanc cofeftioncm meam propterca fcripfi ut ea in lucem emittatur; led ut De «shoe meo teftimonioa’iquamgloriam conlequatur,quemadmodumipfe me honorauitjfuamcß uirtutem in mea fnmma infirmitate exhibuit, ita ut ini* mici noftri uidi SC confufi nihil plane habeant quod dicant,nifi quod nos rati onem fideinoftrac ad iudicium arbitriumque doeftorum fuorum referrenolu mus,quafi fapientiores quam inifunt,efleuelimus.Intcrea tarnen ita premun tur.ut quod dicant nihil plane habeant, nifi quod pudore impediutur quo mi nus Scrip turam ft cram plane répudient. Ego autem Dcum optimum atque omnismifericordiæ Pattern etiam atque etiam oro ut foa in nos dona auge* at Sc confirmer, quo nos turn in uita turn in morte ftmftifsimum eius nomen omni gloria illuftrare poftimus, ita ut SC regnum eius amplificetur, SC Eccle* fia plane uaftata SC defolata ædifîcetur, atque in optimum ftatum reftituatur, noftraque falus procuretur: hocqueab eopctoinnomine SC fummagratia chariftimi eius Filtj Domini noftri lefu Chrifti, qui regnat cum Patre 8C Spiri tufamfto. Amen.

Sequitur etiam EpifloU Lud, MterfAei adquendam amicum fcripta 2y uduguit^ in qua « quxdam exponit memoria non indigna^qux in carserepaulo antequam mar^quot; tyrio defungeretur^ aiîa funt,

CHarifsime frater, nouiftimis hifee diebus ego literas ad tc dediAd gufti fcrip tas,fimul etiam altéras ad optimum attç amantifsimum fra* trem noftrum 8C amicum N.quæ an uobis redditae fuerint,ignoro.Frater no* fter Dionyfius Peloquinus fcripfit etiam ad nepotemluum de ijs rebus, quae acciderunt,quemadmodum nos expetftaremus declarationem iudicialem c* iusopinionisaciudicq quod homines denobis faciunt, Ita igitur eucnitdic Lunæ proximo, qui fuit xi eius menfis, quo nos ad uoseas literas dedimus. Nam poft earn declarationem nos omnes ad carccremregium, Roanam ap* pcllatum,traducfti fuimus, præter Dionyfium fratremnoftrum, quê,ut à qui* bufdam intelleximus, Elcutheropolim duduri funt,ut in ea urbe, in qua fuit captus,quafi quædam uidima caedatur: atlt;^ ita uarqs diuerfisque in locis no* Mortefideliu men Dei noftri morte filiorum fuorum illuftretur. Nos quidem expedaba* Deiw glorifi/ mus earn fententiam, qua poftridie eius dici quam haercticilumusdeclaratf, catur, capitis damnaremur. fed benigniftimus Deus ad hunc ufque diem nos con* feruauit, utmagis magisquefempercorroboremur, quemadmodumfenti* mus, uirtute quidem eius atque ope : ita ut if qui maxime imbecilles ac debi* 'les elfe putabantur,nunc omnium fint fortifsimi atque conftantifsimi. ItaqüÄ

LIBER IX.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»5^

^pfiaducffar^J noftri maxima moleftia flint afFedi propter Confobrinummd um,’quern iudicabant non conftanter in propofito fidei permanfurum, quail nos aliquam opinionem in eius ccrebro comouiiîemus. fed benignitate Dei ca opinio illos multum fefellit. Vident enim in eO fummam confl:antiam,qu3 Deus ad tuendam fidei declaratae confeßionem el dedit. Proximo die Mer* curq,nos à regio Supprgfedo interro^ati fuimiis. Is perfeuerans femçer in fit is blaiphemtjs ufitatis multa QC. uaria a nobis quæfiuit, inprimisque a me qui primus coram eo producflus fui. Quafi autem me nûquam uidifiet,ita me in* terrogauit. Optimus Deus mihi earn uim Spiritus ad refpondendum praé* ftitit, quemadmodum QC caeteris fratribus, ut ille mifer nihil quod diceret ha* beret, ntfi me ignarum atque imperituih eflè fineulla feientia : rteque meum cflciacranifcireScripturam, quam tothomirtes fummis ingenrjs praeftantes qui uiginti quinque aut triginta annos in eius ftudio confumpfiflent, intelli* gerenon potuiffent. Cui ego refpondi, id quidem maiori illis elTe dedecori ac turpitudim'i idemqôe S cribis acPharifæis, prifcisqûe Legis doÀoribus c* ueniffèrDeum autem pifcatoribus,mulicribus,claudis,cæcis,leprofis,paralygt; ticis, ahjsqùe huiufmodi homihibus reuclaiîè, üt illud quod Chriftus Domi* nus gratias Deo Patri agens dixit, in hóchomihum généré atque omni tem* pore conferuaretur, quod Deus ab intclligentiafapientium do(5loramqûerc mouit atque abdidit, QCparuulis fimplicibusquercuelauit. Tüm uero illiri* dere cœperunt, acmeirridere: cum interea Cgregius uir Supprxfedus lo* quens cum regio Procuratorc, per fiiamfidem iurauit. itaqueeum ego fe* prehendiaemonui, eum quime docuiifetnon ciîeiurandum, eundemmc docuiflèjid quod confitebar ac tuebar, purum eius uerbum eflTe. Tum ille pu* dore aliquo affeefius fuit, ac dixit, ie in co quidem falium öC lapium eile potu* iife. Porro regius Procurator mihi dixit, me negare non pofle quin diuus Io* annes Ephefi Miflam celebraiftt. â quo quacfîui ubi'nam illudferiptum repe* Ridicutum di nffet, num id in Euangelio extaret. IstumconticuitfineuUorefponfo, nifi iàilf«oriÿnêi quod me ignarum beftiamque appellabat. EgOeidixi, mc quidem facile id pati,ut cflem talis qualem ipfe exiftimaret, fed me tarnen Chriftum lefum co* gnouifie, qui ei eilet incognitus. Itaque nos facile uiderc fummam eorum i* gnorantiam atque ftoliditatem plane bduinam pofliimus. Cacterum nos, quod ad homines quidem attinet, arbitramur nos eras hue proCciTuros, ut irt facrifîcium Deo ofFeramur,eamqûe adipifeamur corortam gloriæ acternaî at* que ha:rcditatcm,quae nobis antequämmundus cónftitucretur parata eft. Irt quo quidem magnop ere gaudemus ÔC laetamiir, orantés bénignifsirnùm Dé Umuthoc noftrum facrificium ei fitgratum atque odoratum, quemadmo* dum quidem foreiperamus ÔC confidimus, Nam nos opem eius ac uirttitem in nobis experimur ac fentimus, eo quidem nunc maiorem, quo finis dief uin noftrorum magis appropinquateuidetur : finis, inquam, huius uitæ caducæ âti^ miferiarum plenaï: irt qua quid aliud uidcre poflumus, quam fummä de* folatiortemrauthabere quam materiam plurimarum lachrymarum, maxima* tumcpaccrbitatum propter tottam^horrertdas blafphemias, que cotraDei rtoftri maieftatemfederate protjeiurttur;' Vrta crtim ex parte uidemus hoftes Ecclefiae martifeftos,qui aperto marte Ecclefiam acerrime oppugnanqae fill* Os Dei pcrfequerttes,atcp inrtocerttum iartguinem fundêtes,nihil aliud cona* tur nifi ut Chrifti hæreditatem uaftent ÔC plane dcleant. Altera ex parte,inimi cos alios no minus perniciofos,quiinipfa Ecclefia uerfantur,homines inordi natos at^ diiïolutosj qui fe aduerfiim uerbi Dei miniftros fideliftimosep eius feruos extollêtes, nihil aliud ftudêt $ omnê ecclcfiafticâ dtfciplinâ difsipare, ât(p è uita oêm religion? ac timoré Dei tollere. His accedût ait), q in occultis couêticulis fuis feminât zizaniâ dodrûiasm impias, gb, fimplices Si imperi*

tos homines corrupantHeu mifen,qui ita ftupidi fumus, ut hac tâta mala no fentiamus, quæ caufam gemendi acnendi multo maiorem atque acerbiorcm nobisafFerredeberent, quam omnesacerbitates quas hominesinnos exer* cent, quæ blafphemtjs illis nominis Dei comparatæ, læuifsïmæ funt ludican-dæ» itaque fratres, illud quidem deberet maximopere nos humih'äre, cogno* feentes ea nobis ab Optimo Deo immitti,ut admoneamur, paternéque ab eo caftigemur atque cmendemur, atque etiam probemur, ut in patientia exer* ceamur . Namficut dicit diuus Iacobus,fùmmamdebcmuslaétitiamexiftp marCjCÙminuarias tentationes incidimusjfcientes probationem fideinogt; ftrac patientia fieri, fed oportet patientiam habere etiam opus perfetfîum, ut fimus perfeefli atlt;^integri,nulla^ in re deficiamus. Et certénos inregnû Dei intrare no pofliimus, nifi ea una uia que à Chrifto lefu nobis præmoftrata eft. Ea aut eft angufta SC aipera, qua permultas magnas^ difficulrates peruenien dum eft, Ac turn quidem cum ea nobis accidunt, poftiimus plane nobis per* fuadere nos habere arrhas adoptiois noftrç,filioscp Dei efte in libru tiitg iam* iam adferiptos. nelt;^ uero acquum eftet amp;nbsp;confentaneu ut feruus bene tratfta* retur,cum dominus eius irridetur ,confpuitur, colaphis cæditur, omnieg op* probriorS genere afficit. Oportet igitur nos,fi uolumus cum Chrifto uiuere, ut cum èödem quoep patiamur,amare^plöremus,dum mundus iniblentifsi* me exultatSed tota ratio amp;nbsp;conditio uitai ita comutabitur,uf impius iftorum rifiis in queftum fletum^ perpetuum, aut dentium ftridorê conuertatur: nos uero omnibus moleftn's atcç ærumnis libérati, fempiternis folatqs Sf gaudijs perfruamur.Gratulare igitur nobis,aclætare chariisime frater, quod benignif fimus Deus animos noftros ita confirmauerit, ut ilium diem tarn felicematcg optabilem fumma cum lætitia expedemusn'n quo quidem iperamus SC conn dimus nos morte noftra gloriam Deo daturos quam debemus : eumcp etiam nobis earn conftantiam præftiturû, qua ufe^ ad ultimam fanguinis noftri gut* tarn, puram fidei noftrac confefsionem tueamur,ita ut ÔC regnum Domini no firilefu Chrifti augeatur, ÔC fathanae eius^ uicarij Antichrifti diminuatur at* que cuertatunEcclefia^ quam ita confufam ac defolatam cernimus,in melio rem flats reflituatur, Harum quidem rerS initia iam uidemns in ipfis noftris aduerfartjs, qui cum nullo furore fuo poflunt nobis filentiS imponere, ad eas confugiunt blaiphemias, ut faneftifsimam Domini noflri leiu Chrifti doóri* ham deteftentut. Quemadmodum miierrimus ifte homo rcgius Süppræfe * dicKt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;flus,qui hcri cum interrogaret quandam mulierculâ,domini Copi famulam,

non ell ueritus hanc blaiphemiam prOferre,Deteftâdus fit Deus iftius Legis. Ego Deum dementifsimum oro ut eius mifereatur, eumque ipiritufuoil* luminet, ut miferrimus homo ad ueram peccati fui cognitionem adducatur. Quoniam autem tempus diftblutionis meæ iam appropinquat, uos quafi ex hac uita decedens ualere ac faluerc iub to, DeS^ oro ut uos in purifsimo no* minis fiii cultu perpetuo retineat atque co nferuet. Fratres mei fe ueftris ac to* tius ecdefig precibus etiam atque etiam commcndant:fiquidem èrunf in hac adhuc uita, cum hæ literæ ad uos perlatæ fuerint, Gratia Domini noftri lefu Chrifti uobifeum fit. Hoc die Veneris x.xr Augufti. Vefter artiantiisimus frater Ludouicus à Maria co,

Ludouici Mdf nbsp;nbsp;Póft aliquot dies ipfe Marfacus eiufque focij, Coniobrinus, SC Stephanus

ficimdrtyriu. Lignifaber, qui natus fuit Genabi ad Ligerim, homo cum ardentifsimo ftu * dio, turn etiam in uerbo Dei optime inftitutus, Lugduni eadem fententia, pro tribunali pronunciata, capitis damnati fuerunt ut uiui igne cremarentur; Indices autem poftquam earn fententiam pronuntiarunt, uchemcnterfuc-runtperturbati,atqueattoniti, cumuiderent eostres martyres,nonfóluni mortem propinquam non perhorrefeere j uerumetiâ Deum omni gratiarnm acftioiic

L I B E R IX, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2éi

afltönc ate^ laude celebfarc,quod dfgnt ab eo habi'ti cfsêt, ut pro fandilsimo «pfius nomine paterentur, adeo ut ex audientiaiudiciaria egredientes, Pfal ' tnum quendam canere cœpeirnt, Necp uero Suppræfedus hoc diutius difsi* mulare potuit,eorum^ fantfîam in Deo læti'tiam atq^ hilan'tatê ferre : fed magt; xima indignatione commotus,iufsit eis ülentiâimponijegreâiensc^ ïnde,digt; xit J Itâne abiedi'ifti homines, aduerfus tantam Monarchiam regni fe extok lentr”Turn Marlàcus in exiguum eius loci,in quo erant, angulum fecefsit,ibi* queDeum orare cœpit,quê, cûm unus exfatellitibus impcdire uellet, Num, inquit Stephanus, eft æquû hoc tempore nos impedin' quo minus Deum no ftrS inuocemus amp;nbsp;oremusfhis illius uerbis territus fatclles conticuit,fe^ ilico irecepit.Porro antequam educeretur è carcere,ut ad ultimum fupplicium du* cerentur,cæteris duobus,Confobrino ipfius Marfaci amp;Stephano funem fin* gulorS collo appofuerunt, Ludouicus aSt Marfacus,cùm idê infigne atcp on namentu expeflaflet,neqj uideret id fibi deferri,qj Indices ration? quandâ ha berent eius qui ex equeftri eorum ordine fuilTet, qui Ordinati regq nominan tur:coram Supprçfecfto ac cæteris magiftratibusfut Sleid.lib.zy.teftatur) ma* ximauoce quæriuit,numcauià fratrum fociorSq^fuorumaliaeffetatçp fuat’ Ätcp huiufmodi uerba cum precibus addidit : Heu, ne mihi torquem ordinis tarn excellêtis infigne denegetis.Tum SuppraE:fe(ftus,Siqûidêita uult,inquit, infigneordinii detur ei funis ut cæteris. Id cum fadû effet, dutfti funt ad locum fupplicij con Chriüuni, ftitutum,comitati quatuor Francifcanis amp;nbsp;magno latellitum numero,qui om nes currS eingebaut, utimpedirent illos tres martyres ne ad populumloque-rentur. Eô igitur cùm uenilTentjfubitô accinëfi fuerût atep ad poftem alligati, fafees^ lignorû aridorum circuncircazat^ ita circunfepti hi tres, fimul câtum Simeonis canere coeperût,N«c dimittis icrufî tuum Domine, ÔCc.du carnifex in circuitu ignem fuccêdçret,qui paulo pôft coru corpora confumpfit,

MAatthæus Dymonetusmercator,patriaLugdunenfis,infuaignOra* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

tione uitam in omnibus mundi cupiditatibus uoluptatibus^ diffolu* tam, amp;àmodeftia pietateqûe Chriftiana alienam degerat. Nam in illis fuis delicijs adeo abhorrebat à uerbo Dei attp ftudio pietatis, ut eos qui Lugdu* ni inuocandi Dei caufa cœtus conuentuscphaberent,infidiofeatqueinimicè obferuàret. Poftquam uerô fiimmaDeimilericordia ad cognitionem Euan* gcli) uocatus eft,ftatim frueftus conuerfionis admirabilis oftendit. Nampau* lo pôft comprehenfus cùm domi fuæ effet, ab his qui lurifdicftionem Lugdu* ni habent,primo aditu,quæ effet fua fides non dilsimulâter obfcurè, fed in* genuè ac libéré declarauit:poftea in iudicio purifsimam eius confefsionem c* didit:quemadmodum fequitun

DieLunæ qui fuit i x lanuarij ii.cùm effèm dominoftræ eorâ Sup* D-imonetia præfetfto regio amp;nbsp;Officiait Buatherio:cumcpilli perferutati effent libros no* ameonfißions ftros,in quibus nihil plané repererût quod damnarent, præter exiguû librum conferibit, • cantionû fpiritualium:ego de mea fide ab Officiait' fui interrogatus.qui iudex à me recufatus,rogauit Suppræfecftû ut me interrogaretltacp ille monuit, me cùm cflem Chriftianus,debere rationemfidei meæ reddere. Id quod ego fine ulla dilationefeci,quemadmodumfequitun

Cùm igitur quæfiuiflent ex me,cx qua parœcia eftê,rogarunt deinde num crederem uirginê Maria ac Santftos effè inuoeâdos, cos^ noftros aduocatos effe. Quibus ego refpo di,uirginem Maria omniû mulierû elle beatilsimâ,San tftofqùeomnesbeatos, eosepueramuitæuiam nobis commonftrafle.Itaque cos quidênos debere imitari. aduocatos uerô habere prçter unum Chriftum iuftum,debere ncminê, Interrogatus ab eifdem ,iium effet Purgatorium,ubi animai

animæ eorum qm' ex hac uita exceffèruntjpurgarcntur i refpondijefum Chri ftum per fcipfum perfecflam omnium uitiorum noftrorum purgationcm fc* dfle, nequc aliam efle requircndam. Interrogatus etiam,num omnia peccata noftra femel quidem in anno facerdoti fint confitenda.refpondi,non femel fo lum in anno, uerumetiam quotidie coram Deo amp;nbsp;hominibus teftarinos efle peccatores oportere, Poft autem haec relponfa, Suppræfedus iuisitme ufc]^ ad domum fuam fequi. quo cum ueniflem,uiderem^ dus mandato eundum , mihicfteincarcerem, abeo quæfiui, anhabcreteiusreialiqua mandata aut querelas, criminaque aduerfum me. Ad quod is relpondit, fe poftridie me* cumlocuturum.

A/ferlt;lt;4(^io. nbsp;nbsp;Dxe autem u eiufdem menfis, m.o.z;///.uenerunt in carcerem OfficialisPri

matius(ut uocant)amp; Officialis Buatherius,SC Orrius inquifitor,SCalij eiufdc farinac homines, qui me interrogare uoluerunt, in primiscp Orrius, qui ut mc authoritate offictj fui magis premcret, dicebat fe à Rege atq^ Pon tifice inquigt; fitorem conftitutum efle. Cui ego 8C cxteris rcfpondi,eis nullum iudicium a* dlionemcpinmecompetere: amp;quanquammihipoenam excommunicatio-nis minarentur, nunquam tarnen eos indices agnofcere acciperecp uolui, fed ad Suppræfedum Regium fern per appellaui, paratus ei demeafide, refpon* dere cum is me uellet interrogare. Itacp illi cum nihil aliud poflent, me in ob* fcurum, imo infimum careen's locum demittere uolebant : fed ego euftodem

Teritórfdioi carcerismonuiutuidcretquidageret. Dieueneris xx eius menfis uenitSuppræfecftus cum ÓfficialiBuatherio SCinquifitore, alqs^ qui mein* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terrogare uoluerunt. fed aduerfus eos refutatione iudiciali ufus fum,conuer*

fus^ ad Suppracfe(ftum,ea quæ antea demonftraui,de mandatis regijs et que relis criminibuscg in me collatis : practerea quis aduerfator mihi effet quæfini: quod captus fuiffem atc^ in carcerem coniecftus,appellaui:eorumcg omni* umaóa cum ab co poftulaffemjfe curaturummihipromifit.fed cumpoftmul ta uerba fada, is dixiffet fe uenifle ut tcftificaretur Inquifitorem caetcros à Rege effe conftitutos,quibus mihi de mea fide refpondendum effet: interro* gatus iterum,dixi me credere ea omnia,quae Ecclefia fanda fide ucra comple lt;fteretur:Crederein Deum Pattern omnipotentem,creatorem cœli terrae, SCinlefum Chriftum Filium eius unicum Dominum noftrum, coceptum de Spiritu iando, natum ex Maria uirgine, 6^c. Credere etiam in Spiritum fan* lt;ftum,fandam Ecclefiam catholicam,communionem Sandoru,6Cc. Turn uc ro illiinftabant ut dicerem Ecclefiam Romanam.quibus cgo,Num,inquam, fatis eft dicere Ecclefiam catholicam ut nulla fiat mentio cuiufquam alterius, quam ego nonagnofcamfQuæfiueruntjquam ego intelligerem Sandorum communionem,refpondi,cam communitatem omnium fidelium,qui coniu* difidcjita unum corpus efficiunt utlefum Chriftum habeanttquemadmódS ait Paulus, Calix benedidionis, cui benedicimus,non'nc corporis Icfu Chri* fti communio eft f nos quidê certè multi unum corpus fumus, cum unius pa-Siicritmenti rd nis fimus participes.Ex eo progrefsifunt ad manducationem carnis et fangui nis Domini, de qua interrogatus, refpondi earn fpiritualem eflejficut ipfe di* cit fe panem uitæ effe,qui de ccelo defcendit.qui ad eum uenit, no efurircnee fitire, id eft,qui in eum credit.panem quem daturus effet, carnê fuam effe,qua pro mundi uita traderet. Item carnem fuam uerè effe cibum, ÓC fanguinem ue re effe potum. qui edit ipfius carnem ac fanguinem bibit, manere in co,amp; ip* firm in eo.ldem déclarât etiam uerba Chrifti quibus Coènam inftituit,quæ ab Euangeliftis,atc^ à Paulo commemorata oftendunt uerum Cœnæ ufum fpf ritualem effe,eumquc ad falutarem animarum refedionem et gratiarum adi* onem effe referendum. Tum illi,Nurn credis,fnquiunt, corpus Sd fanguinem ief« Chrifti in pane efle,6C poftquam facerdos eum confecrauit, uere ac certo

t I B E R I X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iq

ibtiocó continen?Panis,tnquam,5lt; uinum nobis ut fîgna amp;arrhae ad infirm! tatem noftram adiuuandam data font, neq; uero mentes noftræ defatigandae font l'n his elements quae cernuntur,fed in cœlum erigendae, quo Ghriftus a* fccnditjcoq? corpus foum omni gloria ornatum extulit:ne^ inde ante ad nos cftrcucrforuSjquàm ad iudicandum uiuos ÔC mortnos ueniat.

Quidjinquiunt, de Miflà credisCnegOjinquamja lefu Chrifto inftitutarh, aut aliud iâ foperefie nobis facrifieiß cß Chriftus fuo perfundlus fit, quo uno caetera omnia facrificia aboleuitNeq^ ctiâin Scriptura,ulla mentio Miffaefitî fed qui illam dicunt,iterum(quantum quidem in ipfis eft)Filium Dei crucifi* gunt.Quidjinquiunt,an'non credis Papam caput elfe ecclefiae,qui indulgcn* tias conferrepoisitr' ÉgOjinquam,Papam non agnofcogt;neque aliud in Eccle fia caput agnofeo authabeo praeter lefom Chriftum, cuiüs omnes fideles me bra font.Poftea cum mecum multaalia loquuti efient, egeruntut quac ipfis rc fponderammanumcafobfignarem. idquodfeci, cùmeamihi omnia inter* rogata dC refponfarccitalTent, etfi non omnino eaferiberent quemadmo* dum ego dixeram.

Die Sabbathi xx! eins menfis redierunt ad me Suppraefetflus, Officialis, Qgi^rK aüià, atque Inquifitor,eo confilio ÔC animo utmeinterrogarent. A quibus poftula tiijUtmihi datent ferip ta ea capita, de quibus ucllentfîdcm meam cognofoc* tCjfimulqûe temporis ipatium quo ad eareQiondercpoflem.IdmihinunquS concedere uoluerßt.ego autem id ab illis propterea poftulaui,quôd cùm uel* km rationem fidei meac declarare, illi me in eo impediebant, diccbant^ me officio concionatoris fungi uelle : cùm tarnen illi quac à me dida effent meiv dofefcriberent, HaccDymonetus.

InhocquidemDymonctofacilèperfpicipotcft,quemadmôdumDcusc* lcdosfoos ad feexiguo temporis fpatioamp;momentoattrahat. Illeenimqui paulo ante ad cognitionem Euangelfj addudus fuerat, eiusep nomine in car cerem coniedus, cùm ibi acerrimos impetus parentum aciudicum, qui inco lumitatepropofita eum à fidei propofito uolebantabducere,coftanter repu* liflct»adultimumfoppliciumdudus eft,dié Sabbathi,lylul.M.d,LiitXbiautê cùm effet,multa populo demonftrauit, inprimiscpimpiû Miffæ Purgatorrjç worr. âbufum:ita ut placide amp;nbsp;fommo cum filentiO ab omnibus auditus fuerit.De* tndclætus inuocans femper Domini nomen, genus mortis ufitatumfomma änimiaequitate ô^patientia perpeffuseft.

Textore Perulino Roma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exuflus^lt;^ die

IOanncs illc exurbeMontilcino ditionis Senefium ötiundus fuit. Cùmuc rô annum aetatis ageret duodecimumunà cum fratrcAuguftino à parent!

bus in cœnobiumMinoritarum induditur.Cum^ingcnio excelieret,omni* bus linguis QC difjjplinis inflituit, Auguftinus uero frater ad alia negotia mo hafterij ordinatur. Hie ergo omnes commilitones foos facile foperauit, amp;nbsp;id-circo anno actatis i8 facerdos ordinatur etprimam Miffam(utdicitur)celebra uitPoftea Ferrariam miffus, ut ftudijs maioribus opera daret. Ibi uero ob in-genij felicitatem ÓÓ diligentiam in fexannis habitus fuit dodiisimus. Propte tea à Generali ordinis loanne Vigerio lanuenfi conftitutum, ut graduin Do* doris Theologiacafiumeret.Eo fado Ledor coflitutus eft. Is autem turn foà fophiftica fefe ardentet Euangelio oppofoitPoftea anno i $ i Brixig profcF for ordinàtus.fequêti uero anno Mediolani.Inde anno « ÿ 3 3 à Francifeo Sfor tiaPhilofophiæ profeftorin cclcbri Gymnafio Papienfi conftituitur.quâfun dionem per annos quatuor magna cum laude adminiftrauit. Poftea uoca* for BononiâàLaurentio SpathaorÄs Generali, Eo uero têporeEuâgelîj

dodnnam agnofccre coepit, atcç paülatim magnam eruditionem facraruni li terarum ledione adeptus eft, Bononiam cùm uenilTet libri de anima oblati ut publice enarraret. Cùmautemergafacrasliterasmagisafficeretur, cœpit quibufdam priuatim exponereEpiftolam Pauli ad Romanos. cùm autê ma* gnus ftudioforum numerus cocurrcret ob loci commoditatem publiceprofi teri cogebatur.paulo poft etiam de cathedra in templo.Erat autem tantus fer uor auditorum ut plerac^ calamo excerperentjamp;; ante horam fibi quist^ com modum locum deligeret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Erat autem ibidem Cornelius profefTor Metaphyfices,homo loqiiax èCfu perbus,qui loanni hanc Jaudem inuidebat. propterea in Campegrj Cardina* lis gratiarq eandem epiftolamenarrandamfufcipit, Iohannis expofitionem confutans,et Papam cum fuis traditionibus miré extollês.Ioannes enim Chri ftimeritum commendabat, ÔC Papæ tyrannidem contra confcicntias déclara bat.Sed Cornelius hac ratione nihil efhciebat,narn num erus auditorum lóan nis fubinde crefcebatjamp; paülatim diffluebant tj qui ipfi primo adfuerat.Hinc perfuafit Campegio ut loannem tolleret,fi Romang ecclcfie exiftimationem cuperet effe faluam, Cùm autem id aperta ui non poftet fieri, uocatur Iohannes ut cum Cornelio de uera dodlrina conférât ♦ fie difputatum eft ad tertiam horam nodistquistp tarnen in fua fententia permanfit. lufliis ergo Iohannes domum redire,ad gradus inferiores capitqr 0^incarceratur. locus erat angU' ftus,amp; ubiep tenebræ, ut amici Ioannis hanc uim auertere non poffent,quan-quam aliqui ftritftis gladijs fuam uoluntatem erga ipfum declararint. Tantus autem ftrepitus fequenti die in urbe ortus,ut Cornelius fefe abfcondcret,a^ Campegius cumfuo pontificea ftudiofis contemneretur. Vicarius pofteaE-pifcopiadlohannem miftus qui ei diceret, autreuocandum autmoriendum ftatim effe.Hoc audito Iohannes, reuo care noluit, erat enim conftanti Älgto animoullud unum dolebat,quod inaudita caufa hoc modo damnaretur.Inte-rim Laurentius Spatha ordinis Generalis, quilohannemobfingularemdo-ôrinâ amabat,celerrimis equis Romam percurrit, atep à Cardinale tituliSan dig Crucis ordinis Minoritarum protetftore impetrat,ut Papa fcriberet Cam pegio lohannem ftatim é carcereliberandum. Iohannes tarnen is intra men-(èmfefeRomæ fifteret, dC fideiuftores nominaret, fic tricefimo die captiuita-tis liberatur.nifi autem hæ literæ po tificis fuperueniftent,in triduo fuiftet fub-latus.Citatur amp;nbsp;Cornelius Romam,qui etiam à Cardinale Santftæ Crucis in-Cofldiilid mdf carceratur ad caufæ dijudicationem uftp. Difuadebant quidem amicilohan-t) ris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni ne Romam proficifeeretur, ôi offerebant pecuniam ut in Germaniam per-

gerenfed noluit. dicebat enim etiam Romæ prædicandum effè Euangelium. Cùm Romam ueniflet amp;nbsp;coram Paulo tertio compareret,humiliter pettjt,ut caufa hæcardua publice confideretur.uerùm idimpetrare no potuit. Sediuf-ÏÙS eft ut articulos fug fèntêtig cofcriberet,amp; probaret.Id quod diligêter fecit depeccato origints,iuftificatioe perfidem,libero arbitrio,|3urgatorio, Strain's huiufmodi.Probauit autem fua facrarum literarum ÔC antiquorum Patrû tefti moniOjô^ Pontifici tradidit.Erant quidâ Cardinales ôi Epifeopi ordinatfqui hanc caufam cognofcerent.hi per tres dies cum eo difputarunt,5C nihil réfuta re potueruntPofteareljaonfum ei fuit:uera quidem eftè quæ diceret,ea tame hoc tempore finefedis Apoftolicæ detrimento non doceda autpublicanda* Vnde caueat fibi à Paulints Epiftolis, redeat faluus Bononiam,0C ibidê pio-fiteatur philoibphiam. Cùm fic Bononiam reuerftis effet,amp; omnesfeire defi-derarent quid aeftum cum eo effet, pro fuggeftu publice ordine omnia expo-fuit, amp;nbsp;Deo gratias egit. Hac re Campegtus magis offenfus, à Papa impetrat ut Generalis ordinis mhannem Bononia auocet, alium in eius locum fub-ftituat. Sic Iohannes Neapolim miffùs,ôd in monafterio S.Laurenttj leeffor concionator

t I B BR rx. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î6ÿ

concionator conftitmtur AnnojS.Cùm autemVi'cief ex Petrus feriô ci ob d® » drinâ uen'tatïs infidiaretur,uix l'nde aufugit.Ita hmc ïndc in Italia errans Chfi ftum ubi(p pracdicault. Poftquâ uero Campegius cardinalis eflet mortuus ab Abbate pto de Grafsis i5'4j iterû Bononiam uocatur, ubi ehâ Paulum denuô pn'uatim expofuit.Sed non diu latere potutt. Vnde iuflu Cardinalis de Capo amp;nbsp;ßonauenturae ordinis Generali fecundô captus amp;nbsp;in Augufto Fauentiam du(flus.Ibiper annos quatuor in pefsimo carceremanfit, nullius hominis cox mercio utens.eo tempore fcriptoexplicauitMoyfen.fed labor illeaduerfario rum opera fupprelTus eft. Tandê Comitis Petiliani ÔC Abbatis de Grafsis in* tercefsione liberatur,SC Rauennam ducitur,ubi per menfes aliquot apud Ab batem fuum ad S, Vitalem habitauit. Ibi uerö iteru Euangeliü docuit amp;nbsp;quoti es Icfunomen appellater lachrymas efFufit.magno enim fpiritus Dei fcruorc agebat.Mortuo hoc AbbatCjfideiuffores eius liberi elfe cupiebant, undepiu hunc uirum tertio in carcerem legati Pontifictj inclufere.Erät autem quatuor magnat authoritatis uiri,qui eius miferti pro eo ipoponderSt QC ex carcere ite rumliberarunt» Vnus exillis lohannem ad fe recepit, ut liberos fuos in literis amp;nbsp;religione erudiret, Tantus autem concurius hominum eum uidere falte cu pientium erat, ut aduerfartj tandem decreuerint eum interficiendum, ne dox gmafuumlatius diffunderet. Hine legato iniundum uteum caperetamp;muni tumRomam tranimitteret. Vbi etiam in carceremNome didum quarto in^ clufus fuit. Ibidem permanfit menfes o(fi:odecim. eo tempore omnia cum eo modo blanditqs, modo minis tentata:fed omnia fruftra. conftans enim in dox rtrina Chrifti erat. Vnde tandem $ die Septemb. Anno ifß cum alijs quibuf-dam hominibus,qui etiam religionis nomine capti fuer5t,in templum S.Max fix de Minerua du(flus,ut rcuocarent,aut exurerentur.Sedebant fex Cardina les cum iudice inaltis fubfelltjs. Dominicanus etiam ante cœptum indicium pro cocione in eos inuedus indices exacerbauit. Stabant miferi candelam ar dentem in manu habentes.Metu quidem mortis alij reuocarunt. Sed lohanx nes cum textore quodam Perufino manferunt conftantes.Habuit tum lohäx nes fermonem feuerum lingua Italica,qua articules fidei facris literis cofirma uit. Dicebat etiam Papam no elfe Petri fuccefibrem aut Chrifti uicarium, fed uerum Antichriftum,öd eius feeftatores meretricem Babylonicam. citabat eti am eos ad tribunal Chrifti,atep ardens lumen in medium ipforum proiecit. F raticrgoilliadignemdamnaruntjamp;ftatimabducendumclamitant.Sicadcâ . pum Florianum eduefti hilares conftantes manferunt. Ibi textor primo fux i^oülcinim«r Ipenfus. hoc cum uidiffet Iohannes monuit carnificem ut fiium officium cito O'»»«» excqueretur.ftatim autem animum refumpfit,atque populum hortatus eft ut fibi ab idololatria caneat,öd Chriftum faluatorem unicum amplecftatur.hunc enim unicum effe mediatorem Dei amp;nbsp;hominum. tandem animam fuam Deo commendansprimofuipenfus pofteauero exuftuseft. Indiciauariapopuli fecuta,ahj enim haereticum,altj uero pium hominem effe teftantes.

DVo praeterea Auguftiniani monachi deLutheranifmo fuIpclt;fti,Romae in cellis inuenti funtpræcifis capitibus,ô^linguis exedisuanta tum fuit aduerfariorum crudelitas:reprehcnderant autem hiluxum tantum Cardina-« jiumjd quod teftatur lohan. Manlius in didis Philippi Melanchtonis,

GEORGlVS 'FORCHEMlVS ErjjhurdiaobdiumumVer» bumüenenofubUtuixde cuius obitu fequens ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Elekta extdt.

TE ne alia fauipoterant ratione Tyrannt T ollere?M ne adeo ßc rapiendus eras, ' i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z Sitte

Cenfieri mortem commeruifijè queat, lingefcelùs^tefles corrumpefipfium% tribunal Fors qui commendent unus esr“ alter erunt, Cùmuero exacuis ueneto tua ffiicula ferro

Latronù^ modo taie tegisfacinus. Eße ream quis te^nonfiontem hune efifie negabitf ,Ambiguumpoterasfallere iudicium^

-oq,2v,h£,om nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enmbilüD auüiil bCI

îboiiJJ.ba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î.bcmnllcqi

-iqqo nq ,ian£,_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, cgtrnc rbo51 3,b 5up£H

A . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- inAptummordetntaxitnacurautrum. „„,t, j . a. -i -

'■j£qfnt'bornbsr^, -fCi ‘ ■; Ji' j^ï-'L'-ï' ■'*-* -'-302 -n..rÀijgt;jj )gt;.z-trr - nbsp;nbsp;nbsp;- iK'oHigiturpreciOnon commodiMtelocAtu-s^

. -X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ quot;‘^'’Seftibicominiffàpnedtcâiofficio.^

Li51 ? r lu «** rnI iJ î’ 51 c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s • y • s* '

. ƒ k ' r , ,

’p.i,/^, ;J5C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;,

'•*goii5)fj te,..-.Al . Yuiii'fdeA'dôtûià^tHrbad.iimttffcum. -

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A frt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*^~rir^

• - '^■^■ 81} O znxfnsti j^f^ieniùià^tihié^ô fumèÜférmoneiterieniimt fr!gt;3sin5u 01 icîb-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' \.i'quot;

'- AefTau^M'^ÇàutJjofei^hyttrafiîiU^ \ L quot;nbsp;iiumràéiunttfmpMpfaûém^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ '

^'Tii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ahiediem fict^Jîi^obiiiuM'iHUièus’attnù■/

'^-1*- zsljijbuj '^^‘' jîdpôpHtÙmpirqu^nâryîedocend^^ lt;tinîqoO. 15 ^’•^'^^‘-^^dnoifltctu^^öb'ti^qUteäitemueßhMcAce^^^ .

ll.x,q oup nui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-^, ■■ '

^'’^^^^‘^l^^’^J^iiie^ii-^^^i^Ÿriitlititticiirii'fii^iÉ'’^' ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. -,

lt;£3inu}ioqqo âtJî7;/!\5a.fipu7lt;;/-;!^i55lt;r.niS;?n'-ù5b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ji- 5,. f...^r,-g:'yt

. jyecfdCtumguiJquAmtalenePArcbûtelt, ,-. .^.,7 ...„., ,,

ftîi:finon5î£iit}nÊ'gt;c'j*hamp;;^j’^.r.'iiviî'fii^c -.®. .\.ete;iq j/-.-;. -^Mfh:Oz zr a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^edpAtturftiuutntsîuuertCHndenegM^

lt;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;morjtalibtajtulA ‘ '

.mîMq

'■jmïuqio ^^ ■^^ti^dpfipîitie^eààderiîÉrî^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ?gt;lt;gt; u '••ig ► z -r rm/

»:n,I ,in«qrnur,oo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’‘''’quot;’3

-5n,m3mlu,mujnjj,ÿ^2ÂJjÂâiz»T«âé7Â

.,i,nno.-«üilqfn;,^^,afÄ’Ä3WÄä:'--• ■-n£,ra^

MlÆbÆ=ns,.îornyÂ^fefiÿ^jfmM;5X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!um7«bilnoO

gt;,bnî5t5Wxn5553DîO}E/55q3noi2!ifn5'in:n..7, 1 ooLl Â'3do «{lsbgt;3,ïhfhg«nï 3Ï. ^fthdO êusdO sïsü asd nî. 13132 tlf*. L,*â5 ûüJ7 ^frx

RÎRVH IN ECCLESIA GESTARVM GVHEL^yS NEEL AV/gufîinitnus Montuhuf jLurincimaytyri\lt;itui 1552»

ZtJtiSpieMis T^Racter caetcf OS pf aeßantes pietatcuiros,quifidcltbus Northmaniac cunt iniieela. JL docßrinaciynceritatctumuitaeintegritate pracluxerunt,egregius extitit Deiferuus Gulielmns Neelus:qui fedac antea Augußinianac monachus,po* fteaquâ cognicionc ueritatis donatus fuiffet, non deflitit omnibus quibufcQ-queficripoflet modis docere atque promulgare Euangdiu Filtj Dei.Quodâ itaque die Rothomago, cuius urbis ciuis erat, difcedcn s, tranfrjt per oppi* dum Äurincenfe,quucmcß uenißet ad pagum quendam cui nomen eratNo* nancurtum, in diuerforium ferecepitut uircs cibo atque potureficeret.ibi re periens plures facrificos qui fe uino ingurg tabant,multa^ indecore effœmigt; natecpfecerannhosbeneuolereprehenditatcp inßituit.quemadmodum paf* fimperhofpitiaipfumfcdßeconfiât.Quum autem uideretifios facerdotes adeo impunèmetas honeftatis tranfilire, no folùm mores eorû impuros, fed ctiam dodrinam infeóatüs eft.Quod ægreferens Decanus Iliefenfis qui ade rat,dilt;ftus uulgo Legoux,hune mox coprehêdi iufsit,ÂurincQ^ deduchquo in loco in carcerem Epifeopi coniedus fuit, attp de fide primùm interroga* tus per Pœnitentiarum Aurincenfem M.Simonem Vigorem,hominem eru* ditum.’qui libres eorum quipurèdereligione ChriftianafcripferSt,lcgit.fed uarifs tu honorum turn pecuniae ftudrjs diftrahiturmec tarnen ueritatishoftis aut perfecutorhaberfnec dici uult. Neelus corâ hoc pœnitêtiario ueritatem cofeffus eft no modo in omnibus articulis qui proponebâtur ; uerumetiâ eos quos Papiftæ mordicus defendunt authoritate Scripturæ côfutauit.id^toto Quadragefimae tempore fingulis ferè diebus fecit, quo quidem têpore Pceni lentiarius ille,animS Neeii uarqs diiputationibus labefalt;ftareftuduit:fedfru* ftra tamêmam ifte cohftanter uftÿ in finem ueritatis partes tuitus eft.Sepcnu* merô Pœnitentiarius eummonebat,amp;:blandêadmodumhortabaturutfere* tiocaretjUitæincolumitatem illi promittens. Cùm difquifitioni interelTetali* quandoEpifcopusÂurinccnfis,nccapud Neelum proficeretquicquâPœ* nitentiarius:Mi amice,aïebat hic, caue uerbo ullo tuam conicientiam læferis. Tandem poftmultaspercohtationes(uttergiueriâtionis ôôfuciquo Pœni tentiarius ueritatem occultare conabatur, an/am toUeret ) Neelus poftulauit fibi daripoteftatem mandandîchartæ quicquid de religtonefentiret. Pœnit* Cntiarius nonrecuiàuit, fed illi certes dies praeferibi optauit quibus fuamfen* tentiam de religione deferifaeret, Neelus itaque hanc nadus opportunita* tem,diligcnterpræcipuôsarticulosdc quibus antea difputatumerat,papy* rocommifit,Acprimàmde Sacramento altaris,quod uocant,interrogatus fcripfitinhancrationem. '

Co/ißio ijeeîi. Vera Cœnac inftitutio eft eiufmodûlcfus Chfiftus accepit panem, cun* dem^ fregit,amp; poftquam gratias egiftet, dixir, Accipite, hoc eft corpus me* um quod pro uobis tradetur.facite hoc in mei memoriam. Itidem de calice di xit,Prehendite,fumite omnesthic eft fanguis meus qui pro muftis effundetur inremiisionem peccatorum,Horumuos uerborum expendere oportet uim atque dignitatem.nam quô maior ac præftantior res eft,eo curandum eft dili* gentius ut integra QC iÿricera coferuetur neue quo modo corrumpatur. lefus auteminftituit amp;nbsp;dédit Ecclefiæ conferuandum iâcramentum,utmemine* ritfefe redemptamàmorte peccati perfacrificium corporis illiusiquemad* modumait Apoftolus quodfeipfum obtulerit femel, necampliusmorietur. Confideremus igiturhæcattêtius,utinmemoriahabeamus„eS effudifiefuu fanguinê/îuempbtulit Deo Patri in remifsionepcccatôrû Eccefiac fuçfemch utinperpétuûeifaluâfaceret, Inhaciàaa CoenaChrifi^ femagiftra,Ecclefia uere an*

L î B E R I X, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;269'

nero ancâJam exhibet: nimfrum ut palam fiat ei deberi obedicfttfam, Si. quid-quid præceperit prgftetur.ut par eft magiftrum imperarCjCeruum parère et fa cere quodillepraeceperit ♦ Deinde idem Chriftus fe fponfum Ecclefiæ déclarât,quam fingulari dutftus amorefponfam fibi afeifeit legitim am: officium au tem fidelis iponfæ eft cofentire,quod fponfo placuerit præftare ipfa debetî alioquinonrelt;ftefidelis,humilis ac docilis, fed cotrà feedifraga, fuperba amp;nbsp;co tumaxiure dicetur.Prgterea Chriftus hacin Cœna patris officio fungit,quôd eftalerefuosfilios: dum fcilicet corpus amp;nbsp;fanguinem ( quorum iymbola funt pants amp;uinum)praebet,qui cibus eftincorruptus atqueæternus. Dieftum eft quod acceperit panem ac uinum, dicendo, Hoc eft corpus meum amp;nbsp;fanguis meus,comedite,amp;bibite omnestquibus uerbis inftruereuoluit fuos difeipu* los quorum ignorantiam Si tarditatem ingenij probe callebat.quos quum ca quæ carnis funt faperent magis quàm quæ Spiritus,cum fàepe alias reprehen-ditjtum etiam quum loqueretur de cibis : ea nempe quæ per os intrant no in-quinare animam. præterea quum fimilitudinemferentis ÔC alia ipfis ob ocu-los poneret,quæ capere non poterant. nec reuera fieripoteft ut qui fumus a-nimales,ipiritualiaintelligamus,nifi Deus qutSpiritus eft,mentis oculos no-, bis aperiat ut ea qug ipiritus funt dignofcamus.quod fatis liquet exemplo Ni codemi qui licet infignis nomodidafcalus eflet,tamen uerba Chrifti percipe-rcnequiuitjQuod qui regnum cœlorum ingredi uellet,eum iterû nafei opor-teret.Dominus itacp imbecillitatis noftrg rat ionem habens,in Coena fua pro* ponit ea quæ amp;nbsp;ocuUs uideri dC manibus tangi queant, ut nobis detnotitiam rei quæ uifu minime percipitur,quæ^ in animisnoftris habitat, animasep no ftras nutrit, corporis fcilicet Si fanguinis fui, quæ nullis externis fenfibus, fed fpiritualiter tantum percipi poflunt.proindeomnino uiuafideopus eft: alioqui non uita fed altera mors eft. Nunc autemuideamusquomodo Chriftus fe Magiftrum,Sponfum et Pattern exhibeat his uerbis, Accipite et comedite: hoc eft corpus meum. Quicunque Chrifti feruus obfequens Si difcipulus, fi-lius aut uxor effe uult, necefle eft lumat, comedat corpus eius, Si fanguinem €ius bibat. non quidem ex opinione Scribarum Si Pharifæorum ut dentibus conterant, atque in ftomachum traijciant, quo modo caro edi Si uinum bibi folent : de quo poftea latius. nunc autem ftudiofe didum Si præceptum left» Chrifti inipiciamus,ne forte quis hallucinetur: Chriftus exhibenspanem,de-monftrab at corpus fuum panem eflecccleftem qui folus animas pafcit,utpa-nismaterialis corpus tantummodo nutrire poteft:præbens deinde uinum,fi-gnificabat fanguinem fuum effe potum animælaborantis fiti qua exæftu pec catorum contrahit.fanguis enim Chrifti reficit nos 8Crecreat»dum peccatum pellit, animam accenditbono zelo Si aftetftu, baud iecius quàm uinum fitim reftinguit,corpus^ totum calefacit,oble(ftat atep firmius reddit, Hæc autem nobis in animo cogitanda funt, quando panem Si uinum in Coena noftris o-culis cernimus:quibus indigne uefcimur,nifi erigamus mentem ad ea qugno bis offert Chriftus, corpus uidelicet Si fanguinem fuum in paftS fpiritualem. Beep enim anima eo quo corpus noftrum panematerialifuftêtatur, quoniam ipfa fpiritus eft. lam dixi Chrifto parendum ob caufas fuprà di(ftas,qui ait,Ac cipite,comedite:non autem,Prehendite corpus meum Si ex eo facrificium fa cite ad remiisionem peccatorum,acdeindeipfum comedite: idprofeefto ue-tcresLegisceremoniasreferret: quum Presbyteria Sacrificatoresoblatas Deo uidimas quafdam edebantipfi,alias adolebant,nonnullas dimittebant: in quo figura extabatfacrificq quod Chriftus corporefuo fecitad plenaatep perfedam omnium fidelium falutem. Si quia facrificiu, quod Chriftus femel fecitjæternum eft, quo feruat eledos non in hoc feculo tantum, fed in uita æ-ternam reftituit:Chriftianorum eft accipere,comedere,no aute offerre:fiqui-

dem Ghfiftus feipfum obtulit,quinon corpus noftrum ctucntremfcd animS pafcitjproindc talem ipfum comprehendamus qualem fe nobis prgftat,ô(^ne fraudcmusfpiritum fuo pabulo quod fide fumit.Commendemus autemant* mam cum corpore Patri per diletflum eius Filium qui fuo facrificio femel pk nê ei fatisfecit pro omnibus peccatis noftris, quorum non recordabitur in X' ternum. nam accepto hoe {acrificio,nos fimul pro iuftis in gratiam recepit, a^ deo ut Chriftus cum corpus fuum amp;fanguinem dedit quo nos reficeret, fua amp;fetotum nobis tradiderit qui peccatorum noftrorum reatum fubqt. Itagt; queipfequiiuftuseft, aegratus Deo Patri fuOjnosquocpiuftos ÔC acceptes Deo Patri fuo ÓC per eundem noftro, efFecitteui gloria amp;nbsp;honor in fecu* la, Amen»

Df Clt;xn4. nbsp;nbsp;Rogatus fuit an nön Crederet corpus lefu Chrifti efie in facramento altaris

realiter dC uerè quemadmodum prodqt ex utero Virginis Mariæjôd pofteain orbe concionatus eft,idem qui comedit SC bibitin Cœna,denicp qui in cruce pependit:ânne eo modo diceret in facramento fumêdumr'Ad hoc illerefpo-' dit fe nulla ratione induci pofte Ht ita crederet. id enim plané Scripturæ ac fi-» dei repugnare,in qua habemus Chriftum natiïm,de Virgtne,ubera matris fu-xifte:atcj dum concionaretur,paftum eft famem fîtim,calorem,frigus.tum egt; tiam maledicftioni crucis fuifte obnoxium, quia mortalis erat, nccadhucre-» furrexerat.In hocûatu dum adhuc effet,nos etiam in morte manebamusrqua doquidem ut nos è faucibus mortis criperet uitæqûereftitueret, mori ipfum atquefuperata morte in uitam excitari oportuit. horrenda igitur hærefis eft, quod ita corpus Chrifti comedendum afleritis. Atqui fi uerum prædicaretis, error effet manifeftus, quia eum mortuum ÔC refufeitatum credimus corpore nuncimmortalt 5C gloriofo frui. Confiteor quidem, inquit, ipfum in cœlis ad dexteram Dei Patris idem habere corpus quod e Virginis utero extulit, itn-» mutatis tamê corporis qtialitatibus,necenim corpus comedimus quale fum* pfitin utero Virginis,fed quale nuncrefidet ad dexteram Dei Patris:alioqul nullum effet in Ecclefia Sacramentum. nec enim Cœna nec Baptifmus lâcra-» menta cenferentur,quorum uis omnis ÔC efficacia in fanguine,morte,ÔC refur retftione Chrifti fita eft.Proinde ipfbrum opinionem dicebat merum effè Sa-thanæ commentum, ei^ fe, quiapater eft mendaeîf ÔC omnis maledidionis, nullo paefto fidem adhibiturum,

üepurgd/ nbsp;nbsp;De purgatorio autem ficrefpondit, fe ad extremum ufqueSpiritum confî

toria, teriac tueri uellelànguinem Chriftipro nobis eftufum,folam et perfedS effe purgatorium, qui purgat fîlios Deiab omnibus iniquitatibus. idcp probabat locis Scripturæ ad Hebr. i.y.ô.SC Canonica lacobi, oftendens Chriftianum figt; mulac ex hac utta migraret,omnibus iam purgatum ac liberatum cruciatibus retftà ingredi requiem quàmprimum anima ex corpore difcefsit.fcriptum eft apud Ezechielem,Quo loco arbor ccciderit,in eo etiam manebit,id eft,Si ho mo in gratia Domini non'moritur,manebit in loco omnis gratiæ experte,in* ferno uidelicet.nam gratia Dei,inquit D. Paulus,falui eftis per fîdem:donum Dei eft. non operibus ne quis glorietur.att^p idem ad Titum,Secundum mife ricordiam fuam nos faluos fecitDeus autem nunquam mifericordia fua refpi cit peccatorem, quin anima puriorem reddat, Quifquis ergo morit gratia SC mifericordia Dei donatus, quum purus ac uacuus fit à peccatis, nonne falutê confequeturr'nihil profeeftô certius» Recitantur apud loannê ipfa Chrifti uer ba:Ego fum refurreeftto ÔC uita.qui credit in me,etiamfi mortuus fuerit,uiuet: 8C qui uiuit 8C credit in me,non morietur unquam. lefus Chriftus hoc loco fe profitetur effe refurredionem ÔC uitam,deinde proponit duo genera mortis, unam corporalem alteram æternam. Ac quum fe refurredionem elfe fatettrf, non de generaliloquitur qua omnes ad extremûiudicium refurgent : no qui-dent ad

dem ad uitam uniucrfi, qm'a reprobis qui morte pcrierunt acterna nulla uitae ïjaes eft reliqua.Sequitur ergo,uerba leuj Chrifti referenda efTe ad cum qui in utuafide moritur,quern ipfe poft hanc mortem corporis traducit in uitam ternam.quod quidem ipfe declarat,quum dicit,Qui credit in me etiamfi mor tuus fuerit uiuetjadeo ut mortuo corpore,fpiritus uitac initium faciat. quæ ui* ta baud dubie æterna eft,in qua Purgatortj nullus metus erit.nam id ipfe poft teftatur,QuiuiuitS^inmecredit,n5 morietur unquam mortem alteram,qug eft inferno. In eodem Euâgelio rccitatur, quod quifquis credit in Filium Dei non uenturus fit in indicium,fed à morte in uitam tranfibit. Conftat his locis^ credenti poft mortem nullum ufquam reftare Purgatorium. nam fi, ctiam dum hac luce fruitur, uitadonatur æterna : plena fane fruitione doni fibia Chrifto in hac terra promiisi potitur, poftquam anima ex hoc corpore e* uolauit.pifsenim, utpatetexhac Chriftioratione, mors corporis tantum* modo tranfitus eft ad uitam. Hue fpetftat illud Apocalypfeos, Beatos ef-fequiin Dominomoriuntur, dcfidelibusnimirumloquens, quos folosui* ta manecæterna.quotquot ergo priuati ea beatitudine alio concedunt, mifegt; ros atlt;^ infelices effe oportet*

Cæterùm quutn nos à peccatis folo Chrifti iânguinë purgari affîrmo, ûon eximo plane Chriftianos çrumnis in hoc mundo ßrendis.Iuftus eft enim Do minus fimul St: mtfericors.Si iuftitiam ipfius fpe(ftcmus,omnes merito pecca torum noftrorum,deuoti fumus exitio, fed mifericordia qua libère cuius unit miferetur,mutat cternas pœnas leuioribus in hoc mundo plagis.idqûe exem plodócemur Dauidis, quicommifto adulteriofemorti ætcrnæobnoxium reddiderat. iuxta illud,quôd nee adulteri nee fornicatores unquam regni cœ ieftishæreditatemaccipient: attamêDauidhaudquaquam damnatus eft,fed nhfericordiaDei abfolutus atque feruatus,qui ilium pcenis temporary’s affcgt; cit,ut æternis liberaret: Hinc dolores amp;nbsp;anguftiæ graues quas tulitmoriuo infants:Eî alias ob delieftum fuum ingens populi ipfius multitudo pefteinte* ryt.ldeminaitjsferuis Dei perfpici poteft, quosuarijsmifertjs exercet prout ciuifumfuerit. igneafflieftionumeos uelutinfornacerefîngit, dequefjs fie experimentumfacit. Atque DeinoftriÔt: Patrisamor erganosfingularisin eo fpeeftatur. caftigat enim ( ut ftriptum eft ) quos amat : nimirum ut fentien* tes ferulas, contrito atque humili corde ad ipfum redeantôC mifcricordiam ipfius implorent. Itaque quum eos uidet triftes Sd dolentes ob deli(fta,proti* nus omnium iniquitatum ipforum obliuifeitur ; imô in memoriam deinc^» nonreuocat,quemadmodum ipfemet per Prophetam teftatur. Quod ad fili* osDeiattinetabiedlos 8lt;: contritos, certum eft eos moriêdo uitam æternam pofsidere. quarebono iurc Dauidomnesbcatosprædicat quorumremiflà funt peccata; alibi quoep meritô bcatum cenfèt eum cui Dominus non im* putauit peccatum.Dauid his locis de beatitudine loquitur non qug à leui fpc amp;nbsp;promiisione fallaci pendetzfed earn affert felicitatcm,quam homo cotritus atc^ humilis adipifeit mox ut ex hoc corpore difeefsit : quippe qui merito le* fu Chrifti omnibus pœnis quæ poft hanc uitam impios manêt,exemptus eft. Chriftus enim, ut inquit Paulus, iuftitia noftra eft quæ nos iuftos facit, noftra fandificatio SCredêptio.adhæc ut Propheta ait,Iuftus ex fide fua uiuet.proin de cùm iuftus fit SC in hoc mundo uiuat, nonne relido mûdo uitam uidurus eft longe Perfetftiorêdd fane nemo negarc poteft quin fe profeflum ueritatis hoftê declaret.Poftremô hue fermo redij t, ut dicerê me tâtùm in fanguine le* fu Chrifti purgationê quærere,quia id mihi profeeftô maxime idoneû cenferê purgatoriu:eo qui uti nolet,ualeat.hic mihi obiccerunt aduerfari f ut fuu aftru erent purgatorium,locum ad Philipp.Omne genu fle(ftitur,cœleftium, terre infernorum.atqg ibi infernum accipi pro ipforS purgatorio uolebant: uerùm

uerütn id ncquaquam ipfis concefsi. nam ibi Paulus node illo purgatorio fet monem habef.fcd egregiam Chrifti gloriam diuinis laudibus profequitur, ÖC tiiumphum canit quo üle potitus eft per mortem crucis : adeo ut omnis crcagt; tura Angel» fim’d homines,atç^ etiam jnfer»,qu» funt ipfi d»abol»,cogantur confiten lefum Chriftû propria uicfloriaad cœlos afcendilïèjatfp nunc r^nu gloriæ DeiPatris fui pofsiderenoftro nomine,quia camenoftram quaaflum pfit,eo extulit. Quocirca neutiquâ dubitare debemus quin falui futur» fitnus, modo uiuam fidem retineamus; fiquidêille confcientias noftras ab omnipeC cato purgauiticui honor amp;nbsp;gloria fit in perpetuum, Amen.

Dtdum illud Auguftini,quôd fcilicet non crederetur Euangelio, nifi Ec* clefia illud pro Euangelio recepiiTet: inter alias quæftiones ei propofitum fugt; itjUt quid de eo fentiret inteiligere poflent aduerfarfj.Ipfe ucro inhanc ratio* ncm refpoditjEa eft Euangelq uirtus 0^ dignitas ut omnium creaturarum cœ leftium gque atlt;^ terreftrium adminiculis facile carere pofsitn'd^ propter ad* mirabilem potentiam quarepletum eft. in eo namquereconditi funt thefauri atlt;p diuitiæ Dei:ut funt promifsiones de remifsione peccatorum,6C de quie* te acterna per eiufdem mifericordiam nobis facftæ.Quôd fi fide non fida Eua gelium iftud lamftum pro Euangelio lalutis, ut re ipfa eft, ample(ftamur,non reperietur alibi cuangelium quodferuet animas,quae eft potentiahuius Euan geltf, ut teftati funt SantftuB lacobus, Saneftus Paulus, Sc Saneftus Petrus : in quibus nulla erat authoritas, uirtus neque dignitas antequam à Chrifto uoca * ti effent, nam miferi pifeatores erant, nullius exiftimationis homines, utpotc idiotæ S)i. literarum imperiti. Poftquam Deo uifum eft eos uocare ut pro A* poftolis haberet, turn in magnam dignitatem SCpotentiam Euangcltj fui uir* tute euexit, conftituens cos legatos ÔC præcones ad publicandum nomen fu* urn per uniuerfum orbem terrarum,cum mandatis iftis,Itc amp;nbsp;predicate Euan gelium omni creaturgiqui crediderit ôC baptizatus fuerit,ialuus crit,et quino crediderit damnabitur. Videtis igitur ad quern dignitatis gradum peruenc* tint Apoftoliper Euagclium. nam in hoc Spiritum fandum Dominus femel fub uifibili fpecie linguarum ignearum diffedarumjijs contulit,utper omnes populos diipergerent quod ipfis traditum fuerat, atqueinbeatamunitatem ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homines hucilluc palatos reuocarent. Nec nero aliud ipfos per orbem doce*

re uoluit Chriftus,quam Euangelium quod eft uerbum Dei Patris fui: dices, Sicutmifit mePater,ita amp;nbsp;ego mitto uos. Apud Efaiam certum extatde Chri fto miffo feftimonium ubificloquens introducitur, Spiritus Domini fuper me, de me mißt ut euangelizem pauperibus, eadem ratione de Apoftolis a* perte habemus Chrifti mandatum, Ite ÔC publicate Euangelium omni créa* turæ. Atqueex Euangeltf dodrinaconftatpenesfolum Dcumeffe, remit* terepeccata: quifieperosProphetaefui Efaiæ defeipfeloquitur, Egofum qui deleo iniquitates propterme, nec eft ullus alius . item Sandus loannes non récitât Scribas 0^ Pharifæos unquam eo arrogantiaî uenilîè, ut dicerent (èremitterepeccatarquin potius cum indignationeita exclamafle:Qyis'nam peccata condonat nifi folus Deus f non eft igitur in homine fitum remitterc alteri delida. nam quod Chriftus ait difeipulis fuis : Qgicquid folueritis fob uetur, quod'que ligaueritisligatummanebit, idpotentiæuerbidiuiniipfis Apoftolomm commifsiattribuendum eft,in quo uerbo ialus ÔC uita confiftit. Neque cnim miriicuU legimus Petrum aut difcipulorum aliquem antequam ad munus Apoftoli-do nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum uocati effent, rairacula aut fi gna edidiffe, fed turn demum cum à Domi*

no authoritas ipfis data eft prædicandi Euangeltj ubique gentium, id'quepu blice aperte, uel(ut eft apud Matthæum)fuper teda: non uero tedè aut in aurem,quomodo facrificis confefsio infiiftirratur. Euangelium enim ad com munem omniumfalutem datum eft, proindeiibcrèâ: palam illud profiter» debemus

t I B E R I X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î^j

debcmuSjubkunquc tcrrarum dcgamus, V entas autem uerbi t)ci facile pér^ fpicitur ex fcrmone quem habait Petrus ad claudum ilium ab utero matris fuæ,In nomine lefuChrifti Nazareni furge ÔCambulazatqueita protinusfa* dîumeft. deindePetrus uidens populumattonitum, negauitclaudum pro» pria ipCorum potentia uel pietate ambulare, fed in fide nominis|Iefu Chrifti- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

(quem illi crucifixerant) Habilitas homini plantas. Idem de omni opéré diui» no quod Deus per ipfos palsimfecit,fempcrteftificati funt Apoftoli nihil fibiarrogantes,Omnemuirtutem atque honorem Euangelicæ prædicationi deferentcs.Qantum autem ab hac fîmplicitate abflnt tj qui fe tameniftorum fucceffbres ialt;Hitant,fatis omnibus notum eft.nam quod illi dicunt,Non cre* derem Euangelio nifi ecclefia Euangelium reeepilfet: hacc uerba profedlô abundè declarant eos fibi pluspotentiae afcribere quàm uerbo Dei. imo hac oratione profitentur fe id abolere pofle, nonfecus quàm fi dicerent, Nos fumas Ecclefia,quod fi nos Euangelium retjcer emus, iam Euangelium cflè defineret. Qiiod plane répugnât confeisioni Apoftolorum qui nihil à fe, ut* pote miferis hominibus profedum aiebant, fed nomini lefu ÔC uirtuti doôri* næ fibi commilîæ omnemlaudem atque honorem rei geftætribuebant. Ea quidem integritas fuit confefsionis Apoftolorum, qui merito primitiua Ec* défiacenfentur: quorumcaetu,accepto iam Spiritu iàncfto,nullusunquam fuitiancftiornec perfecftior, Illi autem nihil noui autdefuo protulerunt,fed tantum Euangeli) docftrinampopulis propofuerunt.erant enim praecones Spintus fan(fti,quo duce agebant omnia,quoqûe dirigente linguas ipforum, loquebantur; quemadmodum Lucas in acftis ipfos dixilTerefert: Vifuméft Spiritui fan(fto,ac nobis. Particula autem hæc nobis, Nequaquam arrogan* tiam ipforum notât: fed contra egregiam humilitatem fignificat, quafi dice* rent: Vifum eft Spiritui fando, nobis qui nos totos uoluntati cius accom* modamus,eiufdemqûeinftinduloquimur.Namfiuirtuteproprialocutifu* ilTent, non congrueret uerbum illud Chrifti de ipfis pronunciantis,Non cftis uos quiloquiminfifed Spiritus Patris mci quiperuosloquitur, Rede ergo fe quitur eos omnemauthoritatcm uerbo Dei qùodipfîs per ChriftumtraditS Èede/îrfiiügi» erat, attribuere, necfanêprotjciunteiufmodi ampullas, Nifinos quiEccle* twVeréoDei fiafumus, Euangelium recepilfemus, Euangelium nullum cftët.attamêûcer «lie Apoftolorum cœtus omnium extitit perfedifsimus,àquibus nihil un* quamdidum autferiptum eft quàm uerbum utiac atque Euangelium falu* tis» Quod quidem uei é dici non poftet de ijs qui tam prophane de Euangelio garriunt, etiamfi multùm ab fint ab authoritate quapoÙebant Apoftoli. Si quid eft in Ecclefia lefù,Chrifti potentiac, id uerbo Deiacceptum referride* bet,quæunica clauisclauditacrecluditrcgnumcœlefteijs quiillud autreci* piuntaut répudiant. Nullum etiam Ecclefia telum habet quo fefedefendat quàm idem uerbum Dei:ideoque Paulus Corinthtjs fcribit,arma noftra non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

carnis fed ipirirus elfetatquein epiftola ad Ephefios, militem Chriftianum gladio ßlutis accingi iubet,quod eft uerbum Dei. Cuius rei ratio redditur in epiftola adHebreos nempe quod uerbum iftud facrofandum aciemhabeat exadiorem quantumuis acuta bipenni. idem eft culter quem Deus Hiere-miæ tradidit, ardens uelut igneus carbo : quem 6C Efa.in ore gefsit utrinque incidentem. Os nimirum illud 5lt; lapientia qua Chriftus Apoftolos iuos mu* niait ad fuperandos omnes aduerßrios,quiipfisneutiquampotuerunueft ftere: ut confiât excmplo Stephani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«r.idemqùe ratum amp;nbsp;firmum ma

nebitin omnibusijs qui hac dodrina Euangeltj inftrudi, nomen lefu Chri* fri confiteri, caufamqûe eius fufeeptam defendere uolent. Verbum enim Derfeeptrum efi quo Dominus Deus omnipotens Ecclefiam fuam guber* nanpabulum quo oues fùas pafdt ; idqùenunc facit opera fidelium miniftro*

RERVM IN Alèciê^lK'’GEST ARVM r 3^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^S^é^hdbÂÏ.MZJftd^êâ^ëS'DfiftÀPâifltîs aiâP

fôWô^^féèùriâd'ôjiïftiàèft^flÂid^bdiiâWÉécréfl^iëffëdô^éîièiftàiriPi-ôi^ Èm^WÂ^S^‘Aâ BfitnÔTOTÀ'TAritidh rïftiWéi^ êifâ diri#i^tóï^fttdïu§ ëéàèfi» lÂ^fldSB^ÎœtPj^éàîWdiïàŸ^ fâllà'éîâüfîfh'^eftmlfe gëHërts’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: qüâëcôiW

•ÿètemiKf uèi%?E^iïe^^tift?,rifKifèhifta'Ôèi'èdi(^ft.‘îft'îjû6éhïtTtfui^uàm (â^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intftflm ,D‘Ä^!f^^äV^ri|ä¥ri^b£feftffiS‘ihaIi^riö¥tri^' crüift*

lltans^'ÏdpCTDiii^éfaÜé^mjftfljriïtyt^éxëtWrijajtrtiföhr'iri'üÊtëi’r/efikfiicintd;

l2amTOTrf(?fdÿ.r0béî'ôVôpffftlfi'üfirttâ'dé^aüdèrtS*fôrtglt;//Éff^)pif|ffcifôfbrMa fiÿfFés:^^^{ôé?b,ùSjfi;ïeïîk|ÿ^i^üWf'P^râfe(|'Ifi^iib'cibtëftàttiei^c6‘3Scribææ ihïëtëfhëWWf ■ ‘èiüftjûé 'diTc^f^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fâlütém

fó^at^nc/|BatS, Qfdro'fÜâf ^rôfé^ttàltfî’^iÀidë^hqifàrti !?'iiîS‘lt;*/iiod fpretô oiSj)ô*î5ti ^e?âtfs 7'rfiëîWdèfé'^^oWàsïë‘âddfjièrurit Si. patri H/^V^fèftî^'rtfaWëi‘Üiîi??^^'6«iâ?ëfîèfttfâ'riô's'Biblia paß 'câ|iàiiîlhtd îcî‘èâ5ifâc‘üig®h^értiamp;{= Q,ùâmobreni b^iÿ^Hrô ^dbcérdàVrtW^^ qti? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;èîiri ■ DhïèÀràt^ eutn ip*

._ wnâüébïV^mlïâeëgô dbl5lKhà'iicfàiârtéô'amp; 'möri incadem l’ónV?cüfö', féféh‘^^ÜÔd D'CÜsVriè n‘ôh défcrét .''idqûè propter no* ’^hSùpreni ch’àti'tatèrnqà^/Filt/ füi dileôti,qucrh hobfs deditSal* H'éüfeihtiVôlëm âHinrarüril'äöfträrniP. cüi gloria amp;; honor in fc'

Deltiunio, ^^^àî^jiWftlôÂctt’déiè'n^fô Sif'ec'rtôrü'm'ciboïiîm abftinentiafie dixit Ng* /fd^jlcftjh'iÜrh' quï4èlî|’boriiym S^fah’ifl'ónl ëffe.^rtón iHiid quod certorum di* tio’ àÙ ÂtiiicJnifï^ 'dirëûrtfdriptùm ^efièt t féd de'quo Chrifti manda* K^€?mtisi,Cûm /éiunauéiitis''èt'd±tê/a;q.üôd ad doniandâm carnis fero*

quot;cî^mdd^^feeiur?ßüÖmcïiyaihréi-üïtûteàiTèdàdàcarne;Ipïrïtus Deo obe’* 7i'm(?N^i?e'^icrqcohfift'ifhibdô'f^ cîbîSCp’crtïônisâbftinèntiajncqucopfo* )ÿiWâdi^pele(^u'i fed utrCcfie iftutjdôlà^u'r; requirïtur uitæ integfitas,iobnë* tö^tiiijs Ïâftïfidi dîtijïed perpètüa'dâft'itâs/dflèdîio charitas erga pro*

JciSttórbVdè WÖ fi'c'ft'é nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^anem eiurienti ’ ätque êos qui tedîts

^ffi^“i:'rïrt'^'Rin^htfâm/nïc^ rtônirnprobâmus, dunirnodoabfitfir* qifct| jîabor’arii J],qüi diïtn ft ad ieiunia pararit,dbis ft|ngüfâfïrit^ riîriâ qùàeî-urit'fnëlïôrà, qüaé hôn'abftinentià

Tfêtfuffô'l/tîÔW/diïî'^èiè^é'i^^^ '(ut ait file ) dij^a éft : qüiqueiriter ci* ^bstt^fup nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;bdâfi piri ßnVliritishüft ciboquâm^teri

*mfit?^^d/rn' àï''i'n^iÂ* PàüTiis ad Rômânps, Rcgn^rii dœlorum in efca brâi/arum'jâtfîiôné omnibusquæ Deusad lâyg‘ftdr,j6 i^ftffifrt'c'^ iri^Eriarigelip dicatur, Qyod perds wfÂjHÔBTnàiyAiàfëbnifflifmJOMriiftaâriè erfôrétémdtdufuâjâtqüc dfi'cài* ’îF^lt;fïxFlt;f^c'Ô^Bi^t'?cf^éjntaridum co'rbùi^nëcëiftrium à- Dëo flSÖiäq^Yum %Ô'é'ô'dcin‘'w9âuè‘bérféyî'dïrim efle, nec uetitrim eflc'tjrien* ^âMrtfcfiri^’Œh’ïï/àWis^ In|:cidâ'tairi^,rriôhcnte Patilo, cïrueriduni'^fneamp; ^QOT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;œ riŸ^fflrià^)çüffibtf/ H'ôh bcÂY.àüt contra, rtàm firriiurii iriilîecfl

j Yeïpóndit' foîütti ’Dériift amp;' reiîlt;V^îbî¥ß^t^lt;Äï(^èqufc4riaft^vriëé^^ ôlM 6fli poflèt.

pofTet.proinde nulli aut ignorantiæ aut crrori obnoxium. Opcra,inqui't,éius à nemine reprehendi poflünt, dum fecit cœlum amp;nbsp;terram, amp;nbsp;quæ in ei's funt: ac poftremô hominem formauit ad imaginem fuam ut præeflet cæteris créa* turfs, cui etiam in paradifo fam lex à Domino data eft,quum præciperet ei, ut omnemfrutflum paradifi libéré comederet,frult;fîû uerô uitæ minime: nâ quo* cuncp die comederet morte mulcfîatum iri.Hac lege primum Dominus homi nem in obedientia maieftatis fuæ continere uoluit. at homo fua conditions non contentus, Deo fimilis elle uoluit,adlus ipiritu ambitionis quo ilium im* puleratingluuies. Exhocfolo Adæpeccato tanta in totum genus humanum ingruit calamitas amp;nbsp;maledilt;flio,utlefum Chrfftum,qui eft Filius diletflus Dei PatriscarnemnoftramaiTumereatcpreatum pro nobis fubire necefle fuerir, nam alioqui omnes nos exitio deuoti eramus.Atrp ea quidem ille noftra eau* fa uolens aelibens præftititradeo ut maledidio ilia crucis quam tulit,nobis in benediÆonê cedatfempiternam apud Deum : 8C cuius antea eramus hoftes nuncab eo in gratiam recepti fimus,quoniam Filius eius dilecflus mortuus et refufeitatus eft pro nobis,quos pro fponfa amp;grege fuo habet. Attamê priuf* quam cœlos confeenderet, nobis uerbum fuum relfquft,Euangelium fcilicet* amp;nbsp;poft mortem Apoftolorû conftituit epifcopos,paftores, dolt;fîores qui nos in doeftrina Prophetarum Sgt;i Ajjoftolorum erudirent,ef uitgintegritateuiam redam præmoftrarent. Ne uerô mequishicloqui putetdecornutis aut per* fonatis illis belluis : equidê epifeopos intelligo tjs uirtutibus ornatOs quas in ipfisrequiritPaulus t Timoth. 2. Nonnego tarnen quôd Chriftus deScribis ô(:Pharifæis loquens iubeatfieri quæ illi dixerint, fed ea conditions ut fedeât fuper cathedram Mofis.Cathedra autem Mofis eftLexîquâ remotis altjs do-drinis tantum con cionari debebant. nam in hoc omnfs populus côueniebat ut ex ledione Legis feiret quid fibi faciendum eflet: quod humanæ præcepti ones docere non poflunt, quia in tjs Deus uoluntatem fuam non declarauir» Atqueideo fandiprophetæut feuere Deiferuos e(re,nec quicquam ex fuo ingenio exhibere populo profiterentur, eiufmodi ferè ufi funtloquendi for* mulfs aut claufulis, Audite uerbum Domini : Hæc eft uox Domini : Loquu* tus eft Dominus : Sic dicit Dominus .Quos in hoc imita« funt Apoftolfnec ipfi unquam aliquid de fuo prædicantes, fed dodrinam tantum Spiritus iân* di proferenteszquod de ipfis teftatur lefu Chrifti elogiû,No uofipfiloquimi ni,fedperuosfpiritusDeiPatrismei. Vndefequitur, fucceifores Apofto* lorum, nifi dodrinæ eorum quoque acquiefeant, aut fi præter Euangeliutn acuerbum Dei, aliud quippiampronunciareaudent, maledidosefle . Ac quifquis ille fuerit qui hoc pado Chrifti Apoftolorum ueftigtjs non infi* ftet, pfeudoprophetaSC Anrichriftusiure uocabitur: etiamfitueritipfe Pa* pa, non tarnen Prophetis aut Apoftoh's maior aut fandior cenferi debet, Sed quicunque piosiftos uirosimitatur tam in dodrinæ iÿnceritate quant uitæ fandimonia,is demùm uerus Ecclefîæ paftor erittalioqui diisipator po* tius: amp;nbsp;uelut lupus inter oues. Haudquidem inficior quin fit penes Chri* ftiminiftros qui pure uerbum Deiannuntiant, populo imponere ieiunia, iniungere preces amp;nbsp;eleemofynas ad obuiandum iræ Diuinæ quæ terris irn* minet tempore belli, peftis,famisatque aliarum plagarum Dei. Cæterûnt leges fancire perpétuas ijsnufquam concelTum legimus,idqûe «on fieret fine fuperftitione ÔC abuiutatque adeôidololatrianoncarerent. Dctraditigt; De onibus uerô humanis ficlocutus cft,angeli, inquit, ipfiqui Dei trono a* buihomunii* fiant ut ad nutum âh'feruiant, quiqûeuirtusDei in Scriptura uocantur,crc* aturæeius omnium cxcellentifsimæ,inhoc totiutuoluntati Deiobfequan* tnr, mifsi ad præfidium eorum quos Deus ad hæreditatem beatæ immortali* ta ns prædiftinauit, ut eft in epiftola ad Hebrgos nunquam de fuo quicquam

hotninibiis propofueruntProphetæ deinde cxccllentia poft illos fecundi, os Domini appellati,nihil unquam ex fe commentifunt.Chriftus etiamipfc qui hos fecutus eftjhoc pacfto loquitur: Docftrina mea no eft mea,fed eius qui mi fit mePatris.atcp id uartjs locisiterauit ipfe qui exemplum iàncftitatis eraf,Fp lius nempe Dei uiuentis, Apoftoli quolt;ç nihil præter doOrrinam Euangelij fi bi comiflam prædicarunt: cuius ea eftpotentia ÓC uirtus utfalutem afferatom ni credenti.At Papa cum fuis Prælatis uoluit fibiplus dignitatis uel authorita tis attribuere. qui maximis Deum contumelrjs afhciunt, quo fuas traditiones tueantunadeo ut non modo nulla pœna in Papatu affîcia tur,qui ftuprnm aut adulterium commiferif,fed etiam ab hominibus laudetur: uerùm fi quis forte buccellam porcine carnis commederit die VeneriSjaut craftos abufus eorum reprehenderit,continuo ad fuppliciumpertrahiturmifer, Sed Dominus pati ens ac lenis,qui nunc tacere uidet,aliquando eos coràm arguer. Nec tûc quigt; dem eritlocus excufandifefe quo d Patres fiios fecutifuerint:maximâ ÔC prg^ ftantiisimam mundi partem femper pro fe habuerint:fe nunquam induci po* tuifte ut crederent Deum uelle tantam hominum multitudinem in errore uer fari.hoc autem prçtextu deficere à uerbo Dei ualde periculofum eft.nam fi in maiori numero populi confifteret faluSjScriptura mendax elTet, quæ fémper paucis hominibus aut uni aliquando famihXpopuli Dei uerum attribuit titu lumtconfidera quæfo,feriem omnium exemplorum ueteris acnouiTeftamê ti,amp;reperiesprofecftààpaucisqscBabielt;ftishominibus culram fuiife pieta^ tenu confer Abrahamum Lotum cum Gomorrhæis ac Sodomitis: Aegy^ ptiorum copias cum populo liraelis: Prophetas cum cultoribus Baal tempo te Iefabelis:conftabit pios femper fuifle exiguo numero fi cum aduerfartjs ip forum comparentur. Veniamus ad initia amp;progreftus Ecclefiæ fubnouoTc ftamento,quid Chrift us 8C Apoftoli eius cum Scribis amp;nbsp;Pharifaris,ataîinfinl tis aduerfæ partis gentibus collatijeruntcDeniqpFilius Dei uiuentis hâcper* petuam Ecclefiæ fuæ confolationem effèuoluit: quôd multi fint uocati,pau-ci elerfti, quos hac fententia infuper hortatus eft ne ob exiguum numerum a* nimis caderentjNe metuas pufille grex, quoniam Patri meo placuit te dona* te hæreditate regni cœleftis. ac contra x i Matth, Deo Patrifiio gratias agit, quod falutis documentafapictibus ÔC magnis huius feculi non aperuerit, fed humilibus ac paruulis. præterea,quid aliud fignificat eiufdem concio de fern» nante ubi quarta demùm feminis pars in bonam terram cadit rjuæ ad frugerri perueniat,nifipaucifsimos faluos foreC Quapropter ne temcre multitudinifi damus : quin potius ad exiguum gregem Chrifti recipiamus, quem is morte fiia reatu liberauit.

De templis. nbsp;nbsp;De templis quid fentiretrogatus, dixit Deum eflefpiritum qui corpus ex

carne amp;nbsp;ofsibus coagmentatum non habeat. proinde fpirituali ratione colen dum,tefte Propheta Efaia,ubi fic ultimo capite Deus ipfe loquitur : Qua do* mum ædificabitis mihir’nónneccelum fedes mea,amp; terra fcabellum pedûme orurnfNullum fane Deo commodum parari poterit gdificiû,nifiipfemetfibi ftruat: id quod efficit quando cor hominis uirtute Spiritus fui purum ac mun dum reddit,ut illud fubeat atqp in eo habitet: ac prop terea Diuus Paulus fide les templa Dei uiuentis uocat,Si,inquit,aliquis templum Dei ian(ftum,quod HOS eftis,uaftarit,Deus perdeteum.nam in eo uoluptatem capit,dicens,uer* ßbor inter cos, amp;nbsp;ero Deus eorum amp;nbsp;ipfi erunt populus meus. Itaœ ne quis pro modulo ingentj fui maieftatem diuinam metiatur,fed rogemus Dominu ut corda noftra purget,in tjsep habitet,quod quidem pro fuo arbitratu facit is qui inæftimabili potentia cœlum ac terram replet. T emplorum ucro maten* aliumufuseritlegitimuSjfiineohabeâturptj cœtusaduerbi Dei audirione, ûcramentorum Baptifmi ÔC facræ Cœnæ perceptionemmt dum ita concor* diterin

LIBER IX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x77

«liter m unumloçutn conueniemus perprædicatiônemEuarigclfj j quæ eius eft uiSjtn mutua diledlione confirmentur fidelium animû

Confefsionem illam auricularem prôrfusreiecit:reconciliationem autem conftßionuri' fratcrnam de quaDiuus lacobus loquitur, omnino dixit inter Chriftianos ne cuUris, ccfTariam. nam nifi peccataf inquit)alij altjs ignofcamus,n5 exaudiet nos Do minus, quemadmodum teftatur quotidiana noftra oratio Dominica. atqui cxcplo Dauidis foli Deo déliera confiteamur implorâtes fyncero corde eius mifcricordiam omnibus diebus uitæ noftrç, ut in æternum cum eo uiuamus. Amen. Adpercontationemde Miiîàinhunc modumrefponditiHabetnus inScriptura omnia quæadfalutêobtinendum obferuatu funt necciïària. Ve* tus teftamentiim plenam nobis Dei uoluntatem duobus his præceptis com* prehendit.primô, ut Deum amemus ex toto corde, anima, totifqùe uiribus. deinde,proximitm ut nofmetipfos:omnêinfupcr deteftans idolomaniâ.Chri ftùs in nouo teftamento fuis mandat ut fefe mutuô ament, diligant inimicos, precentur pro perfecutoribus fuis ÔC rjs benefaciant, efurientibus cibum,fiti* entibus potum præbeant,prætercaiubetnos fimplices eiïeuelut columbas. prudentes ut ferpentes:monet ut manfuetudincm atque humilitatem fuâ imi temur:difcamus elfe mifericordes exemplo Patris cceleftis.-thefàuros in cœlis colligamus,pauperesicilicetô^reamp; coniblatione omnis generisiuuando, loculosnobis comparemus quiuetuftatenoncorrumpâtunmultacp eiufmo* diamp;uariain Euangelionobis àpilio Deimandata proponuntur. Sednuf-quaminfacris literisuel minima fit mentio Miffæ. Proinde 6C ego illam regt; pudiandam atque abijciendam cenfeo, contentus monitionibus alq's Slt; præceptis ad uitamæternam comparandam neceffarijs. Atqueinterea Deumo* rabo ut Legê fuam mêtibus noftris infculpat, ne forte aliquid faciamus quod ei defplicere queat.Hoc palt;flo in gratia Dei uiuemus, quæ anteponenda eft tali myfterio abominationis,cuius Sathan inuentor ac fabricator extitit,eâm* que tradidit filio perditionis ad commune generis humant perniciem.

Sententiamfuamdeuotis ficexplicuinlngentum hominis pronum tnch'gt; riatumcp ad idololatriam magis effe quam ad ueram pietate. propterea quic-quid inde proficiicitur, uanum SC impium elTemeque ucro nobis licere quic* quam Deo promittere aut offerre, nifi id quod ipfe in uerbo fuo approbamri Votum,inquit,quod omnes recîlè nuncupate pofsimus, elTet orareDeum ut nOsinobedientiauoluntatis fuæ retineat: renütiantes noftræ quæ ad malum femper eft procliuior. Idqûe Diuus Paulus multis locis déclarai,diccns quod nos optamus acuolumusbonum, præftare haud quaquam poife. Optima autem ratio modus abnegandtnoftri,ac deprimendæ uoluntatis propriæ, foret fyncero corde, ut edoeftifumusà Chrifto Domino noftro, dicereDeo, Fiat uoluntas tua : âf cum ueraanimiteftificatione nos eifoli uelle obfequt. nam quicuncp fuam m entern fequi uolet, ridebitDeum quotiefeunque hune articulumrecitabit. Nos, igiturnoftrâqueDeo committamus * ab eo enim proCidit omnebonum, is efficit ut uelimus SC efficiamns pro bona uolunta-te.Pareamus eipræcepto quodapudMofenDeutoromtj quinto capiteferi-ptum eftrCuftodite amp;nbsp;facite quæ præcipit Dominus Deus uobis : nori decli-nabitis neque ad dextram neque ad finiftram:fed per uiam ôdc.

Ad interrogatiOnem de Peregrinationibus papifticis, dixit peregrinâtio* £gt;e peregrîM/ nem Chriftianofalutarem effe, uitæ in hoc mundo fanÓimoniam patienti* tionHgt;us. am,dile(ftionem,caftitatê 6C charitatem. quia dû in hac terra peregrini fumus nemo exploratum habet quo die, quâue hora Dominus uenturus fit* Quod fi temerehuc illucconcuriando in orbe cuius ipfe poifeftbr eft tempus inu* tiliter confumpferimus, opus Domininegligentes:rationem profedo eius cetj exiget nonfecus quam princeps aliquis aut Rex infcurrä,uagum ac per*

RERVM IN ECCLESIA G EST AR VM ditumhomincm peragvosfuospalantemantmaduerterct. Quarc rcda ad Deum acccdemuSjUt ab eo folo per fidem in lefum Chriftum remiïsionê pec catorum QC. uitam acternam obtineamus: orantes eü ut in extremo die nos in regnö fuüredpiatJnterrogatus quænamipfius effet de faccrdotio fentcntia, confelïus eft fimpliciter omnes Chriftianos effe facerdotes : idque probante hoc Pauliad Romanos teftimonio,Quôd Deus nobis dans Filiûfuum, omnia fimul cum eo bona dédit: unde,inquit, liquet fi hûc habeamus pro nobis, nihil deeflè, neep enim Filius eft unquâ abfque Pâtre ôi. Spiritu fan(fto,quan-do quidem hæ tres perfone unum tantummodo conftituunt Deum,unâ uo-luntatem,unam eftèntiam, unam potentiam, unam quictem ac uitam æter* nam.ipfe cùm fit Deus, Rex SC facerdos, nos fccum deos fecit SC reges con-ftituit ad fruitionem regni cœleftis in perpetuum, Affumpfit etiam nos infa* cerdoteSjUt grata faciamus facrificia,offerêdo corpora noftra,animas,SC corda fummiffa amp;nbsp;abieefta Deo Patri t quemadmddum epiftola ad Romanos Hebr.ô^ Pfalmijiftiufmodifacrifîctj meminerunt. no loquor equidêdefacer-dotio Romano, nec confundo hic adminiftrationem Verbi amp;nbsp;Sacramento-rum, ut dicam id omnibus commune officium, quod Paftoribus tantùmEc-clefiac commilTum eft : fed deinteriori quodam effetftu amp;nbsp;dignitate fpirituali ueri facerdottj ago, quod adept! fumus omnes per Chriftum, ut mademus Deo Patrigratas uidimas: nofi'pfos fcilicet, uituloslabiorum SCcor contri-tum, Atep hæc dignitas animos nobis addere debct,utc5fiduciaimpetran-dac ueniac peccatorum ad Deum accedamus: certo etiam perfuafi' quod uitg atternæ haereditate donabimur per Chriftum Saluatorem noftrum, qui nos omnium bonorum cœleftium participes fecit, ut cum ipfo in xternum uiua-tnus: cui honoramp;gloria fit infecula. Amen.

Cauf^ appeUti Poftquam hanc fidei fuæ confefsionem manu fua fubfignatS exhibuiffet, fionisaeeli. adminiftri Epifeofti Aurincêfis toti in hoc erant,ut hos articulos ÓCrefpofiO' nes hatrefeoß ( utloquûtur ) condênarent.Neelus quôdincarcereEpifcopi afperius tradatetur, poftulauit à Suppraefedo caufàrum capitalium ( quifç* pus ipfum inuifebat confolâdi gratia cum quodam aduocato, uir fane times Deum) utipfum ad euftodiam Curiæfecularis,utuocanttraducendScura-ret. Quo audito, adminiftri Epifcopales mortis, amp;nbsp;exaugurationis fententia cotra Neelum tulerunt. At Neelus fuafu amicorû, fententiam eorûut abufi* nam reiecit,atquc ad fuperiorem iudicem appellauit.Rationes autem appel-la tionis ut ipfe feriptas reliquit, erant eiufmodi, quod uocatus in cubiculum Epifeopi Aurincenfis die Mercurfj feriarum Pafeæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixit aperte De

cani inquifitionem nihil omnino ualere : teftimonia aduerfariorum noneffe legitima.Illinc dedudns in practoriu Curiae ecdefiafticaf,ut uocât,Epifcopus iufsit Neelum in genua procidere, ubi turn reus dixit confefsionem luam quam obtulerat parui non efleponderis: uitam hominis multo pluris facien-dam quam pulli gallinacei. Attamen Epifeopus nullam didorum ipfius rati onem habeas, fed ualde irafeens illi, Quoniam, inquit, in tua opinione ob-ftinatus atque obfirmatus permanes, fententiam aduerfus te pronuntia-bo, Sed antequam uerbum ullum protuliftet Epifeopus, ipfe reus dixit fe non admittere ipfum iudicem propter certas Si idoneasrecufationis canfas, quodfinihilominus procederet, fore ipfius fententiam nullam SC irritam, quia iniqua amp;nbsp;abufiua effet : proinde fe appellate ad maiorem iudicem. Officialis autem his didis nihil commotus, perrexit fententiam pronuncia-re. TurnNeelus adEpifeopum, Memineris,inquit,quod teutiudicem non idoneum iuftis de caufisrepudiauerim, tu uero non aufcultaueris : proinde ego appellaui, atque etiamnumappello iudicem æquiorem. Atque adeohas recufationum caufas (inquit)pono, Primam,quod Epifeopus me afferentem

L 1 B E R I X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27gt;

rentem caufas idoneas reqdendi ipfum ludiccm ante quam tuliflet fenterid* am,audirenoluit.Alteram,qu0d appellado mea ob iniquitatê abufum, ni* hilapud eum ualuit, quo minus ultenus ad condemnadonê mei proccdcrer, Tertiam, quod tn lite quàm mihi intentauit ipfius Decanus ,delado nominis meihabetur,ac fi dixilTem Epifcopum Aunncenfem hominem efle fceleratû: fiquidem afinos tnfacerdodum aflumeret. quareequidem bonoiureipfius indicium accipere nolui, metuens ne inuidia ac priuatae uinditîlæ cupidita* tcdutflus ultdcem ferret de me fententiam : quod fadum ab eo conftat ex* fententia exaugurationis,qua me de gradufacerdotalidemouendum cêfuit. Quartam,quôd Decanus ille(utliquet ex fcriptis noftrg litis)fuggcflerit hæc uerba cutdam eteftibus , Fermihi opem ut facinorofum hunc hominem è nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

medio tollamus, cultum mehercule Deo præftiteris . atqueidem Decanus omnibus mefpoliarat rebus SCpecuntjs.Quintam, quodmeutSacramentari urn Epifcopus cum fuis iudicarit,quum ipft contra errent toto cœlo,SC facra* mentum negent,tcrrenis his elementis plus aequo tribuentes, ad paftum huius corporis, uelutbrutae pecudes, tantummodo abiedi: quemadmodum fupra plenius dicflum eft in confeisione noftra. His fic coram Epifcopo pro tribunalirecitatisrationibus, conuertitfeNeelusadcauiæfuæpatronUm, e* umquehisuerbiscompellauit, domine,rogotepropter nomen lefu Chrifti ut meam caufam tuearisaut potius ipfius Epifcopi. Equidem mihi probe confcius fum nihil dixifle me quod ad Dei gloriam ÔC proximi gdificationem non pertineretmemini conuiciu feci, fed hacc uerba femper in ore habui,Nul lius ego fum tudex, nec fidem alterius confiteor : fed loquor uelut is qui in le* lt;fto æger eft morti uicinus,confcientiam meam ipfe examinans,0d fidet quam habeo dans teftimonium.

Neelus itaque conqucftusdeiniuria,quandoquidem eofdemhabcrctiugt; ijeelusRotho/ dices,teftes,Sc aduerfarios,facrificos nêpe quosbcneuolèadmonuerat,quan 'mAgti ducitur, doillospoculisSCgenio indulgentes cumfumma Deicotumclia,rcpcriflet: die Martis ( quern pinguem appellitant Papiftac) è cärccre cgreditur, Ut Rothomagum celebre Northmaniae emporiS, Vulgo Rouan duceretur. In ipfo carceris egreftu oculosinpopulûconqciens3 qui ibiin cumulta 6C grauia con / uitia ingerebat:uir pius mifericordia dudus eum monebat,eiuflt;:p infcitiâ dé* plorabat ► Sed cum uideret nullam fibi fieri audientiam, SC fatellites ipfum ad progrediendum imp ell eren t,orfus eft canere Pfalmum xl, Expedlans expe* dlauiDominum. Initinercautemnondeftititunquam fein Domino oble* tftare, SCobuium quemcp falutareRothomagûingreirus:moxadCuri2par-lamentideducitur,ubiilluccrti eiufde Curiac cónfiliarq benigneàdmodum de fîdefunt percotati, adeô ut fpes eftet demonftratû iri,Neelum rede ac bo* no iure appellaffe,alterû uero maleiudicafle.idcp certis de caufis,inter quas é-rat hæc: Quod Officiales Aurincenfes pcrfecuti fuiflcnt condemnationis fen tentiam hebdomade quâipfifantftamnominant. Verum Neelus zelufuum ergaueritatem nec occultare,necdifsimuiareuolens, in eius confefsione pro rupit,totus inaflerenda Filq Det dolt;ftrina,contraœ Miftæ abominationê om iiibus fuis coloribus depingendo. Quamobrcm Aurincû remilus fuit üt de gradufàcerdotali demouereturJ. Miniftri uérô SCaffeclæ Aurincenfis Epifeo pi no diftulerunt diutius pronunciationem fèntenttæ, fed mox theatrum ex* trui curauerut ante magnum templû,ut degradatio a(ftualis,quâ uocant,exe-cutionimandaretur.Inipfb autem theatro crant,Epifcopus cûfuistPceniten-tiarius tlle,quê initio nominauimus,qut' quod iaeftafletfe publice réfuta turum Neelt opiniones,notâs ac digitis defîgnâs reS, ficioqui cœptt ad populû: Pu ér qui liberaliter et blandè educatus à matre non folùm et non obfequitur,fed thfidtas ÔC exitium molttur,SCc. tandem^ banc fiio proœmio fubicett claufu-

. iSo lamiQualts eft ifte homo maledi(ftus,qui olim reli'gfofus ordinis Auguftinèrt fium nuncperfequitur DcS,ciuscp ecclefiam pro matre non agnofdt,amp;c.Ad hæc uerba,firma uoce exclamauit Neelus, Pœnitentiarum non uera loquijfe namque in deum cred€re,atque de Ecclefia fancfta bene fenfire. Poznitentia* nusautemfperanshi'c egregtam lènacftumanfamipfum confutandi, mulfis uerborum ambagibus fe implicauit, ut diceret Neelum quïdem credere ecclefiam quandam luui'fibilem : deinde ut fua placeret oratio ) multa atttulit adimminuendam authoritatem ueræ Ecclefiæquam profitebatur Neelus: Papæ uerô ecclefiam dixit fundatam elfe in docftrina ueterum epifcoporum quiApoftolos funtfecutiilonga^ferieamp;fcatalogo Epifcoporum recitato, eiufinodiaddidit epilogum:Hæcnoftræecclefiæfunt fundamenta. Ad extre mum conuertens fermonem ad reum, uelut per contemptum afiàtus eft, Ma gifter Gulielme, inquif,quôd nam eft tuæ ecclefiæfundamentum.^quos enar rare potes tu ueteres epifcoposC Cui Neelus, Chriftus,inquit,cum fuis Apo* ftolisnoftræfuntauthores Ècclefiæ,necuerbum amplius ullum protulit. No multô poft hçc degradationis myfteria capitis dânatus fuit ut uiuus igné abgt; Nee/i in mir^ fumeret,pilain osinferta ne populo loqui poffet. Homo autem pius conftan conltin' omnes cruciatus paffus eft.ac quum iâ infummo flâmæ ardore exiftê» fi decidifict ex ore pila,uox eius adhuc diuinâ ope implorâtis audita eft.Carz nifex deinde fuftem capiti impinges, penitus eû proftrauit. quo uifo populus cotrà uociferatus eft, deteftâs crudelitatê carnificis,cernêscp hominis patien-fiâ,ipfum pro martyre habuifiquê antea hereticû cxecrandû exiftimarat.Hgc ex Criipino

STephanus RegiusnatusinquodâpagoBelfiæ,Calfurnisnimirum,qu^ pagus diftat ab urbe Carnutenfi duobus prope milliaribusiut primùtn ue gen^inJï/îâîïM ïquot;!tatis lux ei affulfit,reli(fto natali folo Argentinam fe contulit,tum ut ibi in cC tm, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clefia Gallicana maiores in uera religione frutftus faceret ex auditione uerbi

Dei, turn ut fine metu Sacramentis frui polTet. Poftquam uerô in ea ecclefia ad tempus commoratus fuiflet, recepitfe in patriam, uixitcg in parœcia San-ifli Georgtj non procul à Calfurnorum pago:ibiqûe Notarq fungebatur officio, habebatqûefecum quendâ à manibusfamulum Petrum Denocheum* qui olim quum Geneuae aliquandiu ageret, magnos indodrina Euangelif progreftus fecerat: adeô ut talents fibi commilTurn deinceps in pios ufus im-penderit,docendofcilicetignorâtes,acreprehcndendoblaiphemos. Iftiau-temnondiu unà uixerant, quin Luteranifminomine fufpctfti accufarentur. Menfe itatç Dec.ambo perLatrunculatorê captiCarnutSabducStur, atcpin carcerem Epifcopieius urbis conietftifuerunt.lneodêcarcere per an-nu detenti,atçp de fidei fiiat confefsione interrogati, amplifsimû ueritati uter-que déditteftimoniS. Stephanus autê carmina quædam in carcere copofuit fpiritualia,ut uocant,in quibus fidem fuam amp;nbsp;fpem quam in Domino pofuo rat,decantabat;ftatum quot^ fuum conditionem, dignitatisq^ gradum ad quemDeus eum cuexcrat,ut coram hominibus fidelis ei teftis amp;nbsp;Chrifti martyr effet, diuinislaudibus efferebat. tjs cantionibusuirillepius diuturnicareen's tædiafolabatur,prædicans fempermirificaopéraDei,in quofe plané obletftabat. Poftquam uiderent aduerfattj fe nihil proficere, nullifquerebus conftantiâ eorum concuti,ut nec longi,ac diri careen's horror,nec blandg pol licitationesfuturæliberationis,nccpluresillCcebræ quibus ipfemet epifeo-pus eos ad reuocationem amp;nbsp;palinodiam folicitabat, unquam efficere potue-rint^ quo minus in fententia perftarent. tandem capitis damnati, appellarunt fummum Senatum Curiæ Parifienfis, id^ non eô faciebant,ut mortem eua-derentfed.quôplenioremapud magnos ÔCfapicntes huiusmundi confefsi-‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;onem,

onê dodrinç Filt} Dei cdcrent.Curia aSt Parifîenfis eos remifit,addito arefto côfirmâte prior ê fentêtiâ.reuerfi Carnut5,diro ignis fupplicio afFedi fuerût,

PEtrus Serra, natus in quodam loco quiLæiaappcllaturin prouincia Cogt; zerana,non procul ab urbe Tolofa, cùm facerdos antea fuilTeGfe Gene* uam in ecclefiam Dei cotuli£,ubi,artem futoriam didicit.Poftea fingulariftu* dio charitatis,amore^ pcrmorus,ut fratrem fuum, qui uxorem habebaqè Pa paru at(^ idolorum cultu educeret, iter ad eain rem fufeepit hyberno tempo* re,anno

Cùmautemin patriamuenillètjcumfratrefuolocutuseft arqueilliusu* Petrus Geneuti xore,quæ à confolatione uerbi, quam Petrus ei afFerebat,arque ab ea difeefsi* inßitutus inp4 oneac migrationeuehementer abhorrebar. Iraqueeiusaduentumiliacuidâ triamredijt, mulicri uicinæ ftatim annunciauit,quç quod audiuerat ira fecretum taciturn* que habuitjUt ad Officialem eius diœceiis illico detulerit. Qui mctuês ne illc fibi elabcreturjfine ulla informatione eû comprehendendum curauit. Neque uerô ea opus magnopere fuit, in tâ prompta ôi parata Serræ confefsione : in qua ubi ageret, ôd quâ religionê tenerct declarauit.porrô Officialis cius^ fo* ci) raetuentes, nealiquaappellatio ipfis morâ tarditatem^ afFerret, confilio capto egerunt,ut Serra in manus Inquifitoris fîdei Tolofæ conftituti tradere* tur.apud que Petrus amphfsimâfidei fug cofelsione edidit, adeô ut inquifito*« rê ad fenfum cofeientiæ interiorem reuocauerit,eum^ monuerit,ut purâ Dei ucritatê quâ ipfe confitebatur, animaduerteret at^ cognofccrct. quâ ci facile demoftrabat amp;probabat, locos ei annotans capita: tâfideli acrecenti me* moria præditus erat.Id tamê nihil impediuit,quo minus ab inquifitore uicari* oep Epifeopi Cozerani condênarctur, ut de gradu facerdotali dimouerctur, at(^in manus poteftatis ciuilis traderetur.Itacp ad eâdegradationêfaciêdam, dudus fuit ad oppidulû Muretum appellatû,propeTolofam: indecg traditus iudici,qui appellations nominatur in iurifdidione Tolofana, ad que etiâ cri* mina herefum referuntur.Iudex tu à Petro qugfiuitjquo elTetartificio.ac cùm ex CO audiuilFet aliquanto ante artê futoriam didicificzintelligete ex co uoluit quod artificium ante profelFus eÜèt.Tum Petrus,Heu,inquit,mepudet dice* SMerdotum ui re.nâ illud uitæ inftitutum fueram amplexus quod in mûdo eft omniû teterri miferrima. mum ac miferrimum. Complûtes ijs uerbis in eâ opinionem adducebâtur ut cum latronem quendam et ficarium, aut falfac monetae efFedorem efle exifti* marent.Quare hortabantur cum,ut fine pudore ac timoréullo libère diceret. Sedis itaerat afFe(Susatcpimpcditus,utdoloranimi cxrccordationcprifti* næ uitæ fufeeptus, obftrucre ci os uideretur. Tandem importunitate eorum qui inftabant coa(fîus,maximis cum fulpirqs fe Sacerdotem fuilTe dixit, rati* onemep cur illud genus uitæ itafœdû ac miferum exiftimaret,attulit. Quam* obrem commotus Iudex,ea pœna eum condemnauit, utprimùm eaafficcrc* tur ignominia,quam emendationcm honorariam appcllant:in qua ueniam a Deo,amp; aRege,iuftitiacp peteret: deindelingua ci præcifa uiuus cremaretur. Qua quidê àièntentia cùm illc appellalFet, ad Caméra criminofam parlamen tiTololàni addutfius eft:ibicp conftanter in fua confefsione permanfit ♦ Inter-rogatus autê cur appellafïèt, dixit fe quidê eo no fecÜTc, quodfentcntiam ca* pitis reculàret J mortem^ defugeret: nec enim fuam fibi uitâ ita elTe charâ,ut eâhonoriDei acteftimonioueritatisanteponeret: fe ctiâfcire eosad^os apellafletjUitâ fibiminime coferuaturostfed appellationis caufam câfuine qgt; fuilFetcodcnatus ut ueniâ à Rege peteret,que nûquâ offendcrat.Nâ quod ad Deum quidem attincretfe obftridû ac paratum cfFe,utfibiab eo ignofcipo* ftularct.Caufa etiâ cur appellaret ab eafententia,hæc fuit,quod eâlinguæ pf g

cifioncm proponebat, qua Dominus ut ilium laudarcc ei dederat.îtnqueinû quum ci atque indignum uidebatur/i facultas das rei in extrema uite fuç par te cieriperetur. Eatarnen fententia decreto Camerac criminofæ confirmata cft.Sed cum primo Prçfidimandatum elTetjUt eas cauias 8C côtroucrfias,quç » nbsp;nbsp;ad fidem pertinerent, curaret difeeptandas iudicandascg in ca camera,quæ b

donea ei uideretur:amp; quia fuperiore anno fummam Cameram delegerat^ip' fe praefes demonftrabat indicium eias caufac apud illos criminum indices He* ri non potuifle. quare qui ex utraq? erant curia Judices, poft prandium con* ucnerunt:ad quos Petrus iterum produeftus eft,Eô autê cùm ueniHet, diu ibi fuit,nihil plane refpondês, dicês^ fîbi nihil eu ullo homine nifi cû Deo quic* quam efte ne20tij,cu ea fententia fîbi pronunciata effet,in qua p cri cul um ut' tæ fuar propoutû intelligcret.poftea tandê refpondir,atquc in confefsione deifux perftiticà qua quidê nullis rebus, quibus tu attentatus atqj oppugna tus fuitjdeduci unquam,potuit, Conftitutum cft igitur, ut prins decretum in ea pœna conftituenda uim fuam haberet, fublata emendatione honoraria,aC iJtdrtorls (on^ prçdCione linguç,modô contra ipforum religionem nihil plane diccrct.Por* iupplicium duceretur,gymnafium^ fandi Martialis prçterirct, In dex quoddamfimulachrû eioftendituirginisMariæ,eicp dixit, utueniam ab ca peteret.Cui Petrus refpondit, feid quidem minime fadurû elfe: necenim fe illam offendiffe,necp earn effigiem effe uirginem Maria, fed idolum lapide* um. Id cû dixiffèt, Index iufsit ftatim lingua exhibere ac exerere. quod illc fi* ne ulla mora fecit, ôf placide linguâ fibi amputari paflus cft. Deinde alligatus ad poftêjUtuiuus cremaret,ufqj admortêitaoculosin coilû eredos,intcn* tos^ habuitjUt nullo ignis ardore amp;nbsp;ui comouerct,nô magis {î omnifen* fucaruiffet. Qugrcs populomagnâadmirationêattulit, atepâ quodâ parla* mentiCofiliario didû fuit, eo modoLutheranosno ampliuscflèmuldan* dos pœna^ afficiêdos, cum ea res plus obeffet religioni quàm prodeffèt.

fijlmpîji non KTIcolaus Nailus patria Cenomanus futorio artificio deferuiens cùm Lu* fro4en4i, tetiam aliquot librorûfacrorum farcinas detnliffèt,captus fuit dieMar* tis menfis Februari] 14. Qui cùm puramdodrinacEuangclijconfcfsioneni edidiffet, grauifsimis in car cere tormentis fuit cruciatus ut eos,quos fcûet do drinae fuæ confeios ac focios,nominarct. Sed quanuis ca tormenta etiam uP que ad membrorum eins diffblutionem fæpius fuerintrepetita,tarnen fingu* lari fide,conftantia,uirtutc^ munitus, neminem unquam prodidit aut nom/* nauit, Poftea condemnatus ut uiuus igni crcmarctur, antequam è carccre e* duceretur ad plateam Malberti, quilocusfupplicio ciuseratconftitutus,o* ri eiusligneum epiftomium inferucrunt,à poftcriorc capitis parte funibus ita conftridum,ut acerrima eorum ui comprcffiim os,{ànguinem undicj emitte ret, faciefqûe horrendam deformitatem demonftrarct. qua quidem in re pH mus fuitLutetiæ,in quo hoc genus crudelitatis editum eft.Sed tarnen egregi us martyr amp;nbsp;fortis uir, quanuis haberet os ita obftrudum, nunquam deftitit, fignis afpedu^in cœlum perpetuô credo dcclarare camipem, coftantiara at(ç animimagnitudinem quâ habebat:adeô ut cum adxcnodochium uenif-fet,quod domicilium Deiuulgôappellatur,cogcretur^ praeteriens quodda fimulachrum noftræDominæ,utuocant,adorare, nunquam utidfacerctad* duci P otuit.S ed exiguis uiribus, qui ei adhuc fupererantjfuffultus atque exci* tatuSjIè à tortore,qui cum fuis comprehenfummanibus tenebat, aucrtit,dor* fumcpidolooftêdit.tumuerôpopulus, qui eainurbenaturamaximèeftmo* bilis,adfupcrftitioncm^ procliuis,cùm idipedaflct,ita commotus fuit,ut in cû quanuis iam ad morte acccderet,impetumfaccre uoluerit. Ad locum ucro fupplicio afsignatû, cum ueniffet, crudeiifsimè tradatus eft. Nam antequam illeal*

L I B E R X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;28}

flic all(garetur,utfublimis tolleretur in aercm, corpus eius adipc pcrundum cft. puluiscp fulphun's corpori cius infperfus,ita ut l'gnts fubiedus uix arfifTet, cùm flamma ftraminum fubito accenfa, fiimmam cutem corporis eius mua* deret atcp uftularet, fed ad inferiores partes nullo modo penetraret. Sed in boc gramßimo cruciatu Dominus fummam ei confolationcm opem^ attu* litjCicp gratiam impertim't, ut eo in tormento fandlifsimum eins nomen maxi ma Sc clanïsima uoce inuocaret, quæ media exflamma audita fuit.Namfu-nés qufbus epiftomium illud aftridum tenebatur combufti fuerunt aliquan* to ante, quam (àndîifsimus martyr expiaret,*'

Simon Laloéus patri a Suefsionenfls, ea^ arte qua perfpecilla conficiungt; tur, Geneua, ubi fua cum familia degebat, protedus ut in Galliam quogt; rundam negotiorum caufa iret, Diuione à Præfedo eius urbis captus eft,die Martis i? Sep. M.D. L111. Is autem initiô ftatim fuit à Præfcdo Diuionenfi tribus de rebus interrogatus. Nam primùm quo in loco ageret quælîtum eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Je tri

deindequam fidcmdereligione haberet, poftremô quos fodos ôC confeios hiurebmin^ haberct eius dodrinæ quam ipfe profiteretur, Ac de loco quidem commora ttrrogAtuT, tionisIuærelponditjfcGeneuæfedern ac domicilium omnium rerumfua* rum coftituifle/amiliam^ ea in urbe habere, ut libcrefruereturijs berteficijs Sgt;C folatqs, quæ Deus ibi tot ac tanta pofuiflet, ecclefiamcp uerbo Dei emengt; datam conftituiflet.Qpid autem de religione fentiret, pure declarauit, plura confeflus amp;profeflusquàmaduerfarij audire uellent. Quoduerôilliaudirc maximoperè cupiebât, ad id dixit fe nihil habere quod refpondereunetç feite quid fadû elTet 17s qui comités itineris fuiflent, Qyos uerô ipfe cognofee-ret, Geneuæ elle atep habitare. itaep quum aducriàrij fuis interrogationibus, quæftionibus^ acerrimis nihil ab eo elicere aut extorquere potuiiTent, omni ftudio cotentione ad cû capitis damnandS progrefsi (unt.ac die Martis, qui fuit dies jty? Nouembris,M.p.zzz/. quû fententiâ pro tribunali capitale pronuntiaflentjCû è carcere ad ultimS fuppliciQ duxerunt.Tum uerô egregP us martyr lefu Chrifti orans pro fuis inimicis,fumma conftantia QC animt ma-gnitudine mortem propofitâfufcepitacpertulit j eo ipfo die a a Z Nouemb» anniM.p.iZ/z. Quo quidem tortor lacobus Sylucfternominatus,uehemêtcr TortoriîDi-infide ac timoré Deifuit confirmatus,at(p in earn fententiam addu(flus,ut il- uionëfîitdmE ludgenus uitæ deponerct,necp amplius fanguinem innocenté funderet.Hçc nbsp;nbsp;nbsp;coutrfioi

autê ditfîa multaqj alia uerae pœnitcntiæ figna, quemadmodn cætera omnia ' funt teftata authoritate hominufidclium,ac teftium locupletium, qui no fo* lùm in morte eius martyris afFuerunt,uerumetiam quac funt comemorata, ex eo ipfo tortore lacobo Sylueftro audiuerunt. quem magnopere dolentem propter effufum innocentum fanguinem, ac de uenia tantorum peccato-rum confequenda diftidentem amp;nbsp;plane deiperantem, fuauifsimis Euangelff uerbis confirmarunt, atque in earn gratiac, mifericordiæcp Dei fiduciam, ôd animi fententiam adduxerunt, ut is ftatim fe cum familia fua Geneuamiit Ecclcfiam Dei contulerit,fedcmcp rerum fuarum ea in urbecollocarit,^

lOiANNES ER.ISIVS OB EVANGELU doëhiniimefficiomotuil^^:^, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

INHerbipolenlîs Epifcopi ditionemonachorum eft Collegium Nuftatûc-eius Abbas loannes Frifius xum infufpicioncm Lutheranilîui ueniflet 5 dicMafjcitaturutfextopoftinurbemueniat, ôdadinterrogatarefpondeat, Quaeftiones uariæ de primatu pontificis, de uotis, Miffà, SacramentiSjfidCj ôi^operibusatqîmultisaltjshuiufmodi proponebantur ut fententiam fuam proferret. Cum ergo ad omnia prolixe rcfponderet ôd diiftafua fcripturac ôdpatrum teftimonio confirmaret, nec à uen'tateuellet cedere 2; dielunij damnatus eft, Ôd ab omnifundioneremotU5.1oan.Sleid.lib,2y»

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^/unÿAnnoiif'^^.

-AntonijputAf * NtoniusMagneus OrkadnatusinmontibusArucrniae,nunrium ci' jCvptiuitan's LugdinenfiS qui fuprà memorati funt, ecckfiac Gencuenfi at tulit.aliorum enam quieodem temporeLutetiænomineEuangelq compre* henfi fuerunt,ut unum queru^ eorû predbus ecclefiæ commêdaret. Aliquan to poft quum propter quædam fua negotia in Galliam reuerteretur,ßiturigi bus captus eftjproditus à quibufdam facerdotibus, qui cum in manus Offid* ' alis tradiderunt, tribus horis poftquam in earn Biturigêfium urbem ueniflet, ///.Martij,Poti aliquot dies è iurifdicftione ac poteftate Offida^ lisaiudicibusregqsereptusfuit,Lutetiamque pofteadedudus, ubicapitis damnatus eft, pofteaquam fideiftiae confeisionem edidiftet, atque in carcerc omnia opprobria amp;nbsp;tormenta fumma uirtute ôi conftantia pertuliftet. Is igi* tur lingua d primùm præcifa,uiuus in platea Malberti crematus eft, a///, lit* nijjanno eo qui fuprà notatus eft.

G Tl LI ELM TS u4.LENC ON LibrAnus,Hnit cum pAtini tanfme Monspeffkli combufli 7 lanuar^

A DdodrinamEuangelqnoftristemporibuspromulgandam atqueillu* ftrandam,infignis extat opera eorum, quilibros eos quibus facra Seri-P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ptura pure pieqp eft explicata, in Papatumdeportarunt, atque itaillos qui in

tarn miferandadiiperfione omnipietatis dodrina amp;nbsp;confolationefuntpri-uati,adiuuerunt.In eorum numero egregia fides et opera Ecckfiac Chriftima ximèopportuna extitit Gulielmi Akcontj,patria Monsalbani, cuius memo ria nobis per digna eft uifa quæ literis mandaretur. Nam quum is fepe in ua-rias regni Galliae prouincias profedus effet, tandê Monfpeffuliin Gallia Nar bonenfi captus eft,àfalfîs fratribus proditus,atlt;^ coniedusin carceremab qsquiineaurbeiurifdidionemhabent. Quiquumeumdefideacreligione quam profiteretur,interrogaflent, uiderentque in pura Euangcltj conrasio-nefirmum amp;nbsp;conftantem effe, die Sabbathi, qui fuit r // dieslanuartj, m.p.z: /ƒ//. capitis cum damnauerunt. Fuitautem alius arte fua pannitonforproe-adem ucritatis caufa captus atque in carccrem indufus , quern infirmitate carnis debilitatum,atqueaueraFilq Deiconfeisione auocatum, indices ea condemnarunt poena ,ut honorariam ,quam uocant emendationemfubiret, atqueinmorte Akneontj fpedatoradeffet.Sedco ipfo die, qui ad cas pœ-nas irrogandas cratconftitutus,Deus cam Akneonio gratiamlargituseft, Frlt;lt;«3iMton/ôr enmita territum aefradum , quumuerbo Dei, tumfiio exempio uche-rtcipit, mcntcrconfirmauerit,atquead conftantiam uere Chriftianam rcuocaucrit» Itaque quumnouam animi uirtutem recepiffet, àiudicibus poftulauit,ut autrcducereturin carccrem, autunà cum ipfo Akneonio cremaretur; dixit-quefe nullam erroris cmendationem aliam fadurum,quam cam confeisionem,qua moriês tandem Euangcltj dodrinam, quam Alêconius confiterc-tur,confi'rmaret, Hac fidei firmitate Qi. conftantia duo praeftantes lefu Chrifti martyres,Monipeffuli combuftifuerunt. Librarius Alenconius dierz/lanu-arq ; alter uero die Martis fequenti, qui fuit dies décima eiufdem menfis, anno

EOdern anno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/1//Petrus Valknfis ex oppido Pantillaéo, quinque

ab urbcToloià milliaribus, artem profitens futoriam , Nemaufi in Gallia Narbonenfi, nomine Euangcltj comprehenfus eft* Isquumpurifsimam religionis

fcligtonis Chnfti'anæ dodnnam conftanttfsimc confelTus cfTct ; ut confcios eiufdem doc^rinae homines fideles indicaret, grauifsima tormenta dC cru cia» menta corporis perpefius eft. quibus tarnen mutilatus, fraëlus, opprefiuscp, neminê unqnam nominauit. Pofiremô in ea urbc uiuus pœnâ ignis ufitatam fenfit,ac maximo fortifsimo^ animo fuftinuit,anno

MIS ET PEKICTLOSIS HISCE TEMPOklBTS ETENE^ runt,maximarum^ per Europam, præfertim uerô Germaniam,

tary. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P

Axima ac iuftiisima eft cauia, cur Dcû Omni gloria lebrare debeamus, quod non itapridemRichardûFeu 5 proFefsioncaurifabru, patria^ Rotomagenfem pro lomine Filq fui lefu Chrifti cofitendo ac tuendo in ex»* ■ remu certamê produxerit.Nam is antea eandê ob cau-am Lugduni coprehcnfus, in carcere diu fuerat, anno i.D,L /.ubi ueritatemEuangelrj ita conftanter défendit, it capitis à iudicib. cius urbis dânatus fuen't. A qua ta* men fententia Lutettâ ad Curiam fupremam quOrûdam hominû impulfu ap pellauit.Cùm aût iam eftet in itinere ut Lutetia ducerct,ereptus fuit e manib. eorû,qui e3 ad illud parlam entS deducebât. Poftea uero Chrftû ubicp glorifî canSjdenuo captus fuit, cùm aût tota ilia atftio ab eodê diligêter dcfcriptafît, placuit eandem fubtjcere, ut certius omnia patefiant.

EpiHoht Richardi Feuri ^in quA exponù totam ntionem quemadmodutn CAptm fuit in GrAtianopoli, ftmul qtite ab aduerJarijsJTuntpropos fita quxfita^yZsr ah ip/o reffonFa.

SI uos charifsimi fratrcs,mc uidetisinhanc captiuitatem rcuocatùm,mini* mèuobismirum uideridebet,fi paulüm confideretis Dominum lefunt nihil adhuc quietis in hoc mûdo mihi c6ftituiire,quod maxime expertus futrt ex eo tempore,quo me èpericulo mortis liberauit,èmartucpinimicorû,quos cognofcitis,eripuit,atcp hanc uitae meæconditionem ea experientia cogno* ui, in qua fathan me fæpe ac uariè aggreffus eft, ut ego inde nihil aliud quam noua certamina expetftare potuerim. Neque uero lefus Chriftus in hac qui* dem uita,multam nobis pace promittit,aut certèlogas inducias, tametfi ego magnopereeasoptarê. Quinetiampetmenonftctit,quo minus quaefiueritn omnes rationes,quibus quiete ac tranquille uiuete pofsê.Sed quêadmodum ait DauidjCÙm eas optarê ac quærerem,bellum mihi obijciebatur, atcç etiam in his tentationibus ita fui excuffiiSjUt fæpius in terram deietftus fucrim,amp;^ ita attonitus SC confternatus,ut quo me uerterem plané nefcirem. Quibus in pe hculis ,fi Dominus mei mifertus nonfuiflèt, planéopprefTus perfiflêm .Ego autem fpero Dominum,fi hæc cofideraueritis,prgfertim cum eo Spiritus iugt; dicio,quod uobis dédit,non permifturû, ut in uanas ipeculationes amp;nbsp;cogita* «ones

tionés inctdatis,quibus perturbât! omnê eins prouidêtiam ignoretis, cius^ confiliutn æternû,quo uno totà hæc mea caufa ufcç ad hune diem fuit guber nata.Qua quidem in re Ipero eùm exitum futurum, qui ad gloriam no minis eius amp;nbsp;ccclefig gdificationêat^ad meam confolationêredundabit, Qiiemgt; admôdurn quidem l'aminitium huiufmodifuit,ut complûtes quiineoexa' mine adfuerunt,turn exmagiftratibus, turn etiam ex cæteris hominibus, qui uelincarcerefuntuei expertes huius miferiæDeû tarnen reuerêtur, magno pere aedifîcati Si. cofîrmati in fide fuerint, qui omnes telles efle poterunt,eo* rum quæ in hac controuerfia agitata 8C acfla fuerunt. Ego autem, quoniâ ef* fet prolixum omnia commemorate quæ tum acfla funt, perferibam quæuos uelle feire arbitror, exiliimans uos ea non tam cutiofitatc quadam, quàffl ad ædificationem ecclefîæ requirere.

tiichdrdus ut nbsp;nbsp;Non ignoratis, fratres charifsimi, nos læpe incidere in huiufmodi QC tem*

pus Ô(Slocum, ut ea uideamus, atlt;^ audiamus,quibus honos Dei coutume^ ïiofe læditur, quæ fuit cauft, ut meipfum excitarim ad ueritatem Dei defen* dendam pro ea facultate quam Deus mihi dederat, eoqûe magis, quod omnibus modis eô me inducere uolebant ut confentirem cum eorum fuper* ftitionibus,quibus me à uerareligione et fide Chriftiana adimpios cultus fu* os traducerent : cû optime feirentme Geneuæ in EccleCia commoratû fuiffe. Itaque illi Latrunculatorem in Delphinatu conftitutum infiigarunt,ut ad me cùm elTemin diuerforio,prehendendum ueniret. Is autem circiterhoramno amp;is decimam aut undecimam eô uenit,mecp comprehenfum,ac funibus uin* ôlum(quoniam nox etat)duxitin cubiculum cuiufdam comitis fui autfatek litis Branchæ appellati, ut poftridie in carcerem includeret. id quod fatfi^um fuit. Eo autem die produÂusfui adiudicem Latrunculatorem, qui ftatim me in infima amp;nbsp;obfcura carceris loco deducendû curauit,ubi duodecim pro^« pê dies fum comoratus cS duobus latronibus, qui uefperi eum in locû demif îîjimprobifsimis uerbis mihi plurimû moleftie exhibebât, Qya quidê te mul tihoncftiacprobiuiri,qui captiuiétant, cùm meamjafflidionêintelltgerêt, egerunt cum Præfedo carceris, ut audientia mihi concederetur, quo poftea altqua aeris commoditate frui polTem.Itatç Præfetflus carceris qui pôrtaTro ena appellatur,cum iudice Latrunculatore diligenter egit,ut me audiretSed quum is atep Epifeopus totum hoc negotium reeufarent, ad Supptæfetflum remiirusfui,atqueita primo die captiuitatis meæ, per urbem circundutflus, ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;atque de carcere in carcerem tradutflus fui. Tandem Suppræfetflus mißt ad

me in carcerem Portam Troenam, unüm ex aduocatis confiliartjfqû^ fuis cû aëluario, utmeexaminaret, ubi coram multis fratribusinterrogatus fum, cùm de nomine meo, turn de loco natali,ôdundeuenirem, quo namiremj quidinurbe quærerem, fimul etiam quæ caula elTetcur captus fuifiem, amp;nbsp;quos libros, quofqùe fermones in diuerforio habuiflem. Cùm autem ad ea multis uerbis relpondiffèm. Num, inquit aduocatus, tu credis eeelefiam Romanam C Minime, inquam, fed credo eeelefiam catholicam amp;nbsp;unmer^ fam» Quænam, inquit, eft catholica Ecclefiar' Congregatio, inquam, Chri-ftianorum communio. Quæ, inquit^ ilia congregatio eft Äquomödo exiftif f’Ea, inquam, confiât numero eorum quos Deus elegit,utfintmem^ braFilfi fuilefu Chrifii, qui etiam illorUm caput eft. Vbinam ,inquif, ilia eft amp;quomodo cognofciturr'Ea, inquam,peruniuerlum mundum eft diffus fa in diuerfis locis ac regionibus t cognofeitur ucrô ea recflione fpirituali qua turn uerbo Dei gubernatur, turn etiam qs iàcramentis, quæ Dominus lefus Chriftusàfeinftitutaeitradidit: ficutüidcmus multas ciuitates aenationès hoc modo atque ordine gubernari. Num, inquit, credis earn, quæGénegt; Uæ, Laufannæ, Bernæ, in cæterifqùe huiulmodi eiuitatibus habetur j magis

t I B E R X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;287

«fTeucfam Dciccclefiam,quàtnfandlamccclcfiâRomanam fSanèinquatn quoniam illae certas ueræ ecclefiæ notas habenf.Quid,inqait,intereft inter ce defiam Romanam, amp;nbsp;cas quas modo mcmorauimus c Permultum,inquam: quod Romana traditionibus humanisregitur:aliæuéiô,folo Deiuerbo ac mandato gubernantur.Vbinam,inquit,primùm iftam doêîn'nam dididfti dn Anglia,inquam,Londim',atquc ab ineunte ætate mea in fanflis Scripturis fui inftitutus.QuandiUjinquitjGeneuac es commoratusf'decem, inquam,aut cer tè nouem annos » Crédifne, inquit,uirginem Mariam peccatorum cfTe aduoz catam amp;nbsp;patronam fEgo uerô,inquam, credo id quod uerbo Dei nobis te* ftatumeft, lefum Chriftumunum efTe Mediatorem ÔC peccatorum aduoca* tum:uirginem autem Mariam, efle illam quidem perbeatam, fed huiufmodi aduocationis officium no ufirrpare. Quid, inquit,SanÆ' qui funt in paradifo* nullamne habent pro nobis orandi poteftatemf’Non,inquam:fed credo illos bcatos eirc,contêtos^ ea gratia,Si gloria, qua fummo Dei beneficio perfruu tur,ut fint membra eiusFiltjIefuChrifti, quo quidem nunc cum gratiarum atfiione ita fi-uuntur,ut hoc tarn fandum officium ac patrocinium, quod De* us uni Filio fuo charifsimo com mißt,nullo modo occupêt.Ecquid,inquit, tu de ijs fentis,quireligionem ccclefiac Romanæ amplecfluntur, num eos Chri* ftianosiudicasf'Minimè,inquam,fedinfideles,Curitaf'inquitille:Quoniam, inquam, ut antea dixi, ea ecclefianon gubernatur uerbo Deizfed potius ho-ftilitcr cum eo belliger3tur.An,inquit,crcdis eos omnès, quircccduntab Cc* elefia Romana ChriftianoselTef'Ego,inquam,non debeo refpondcre,nifi de mea fide,de eo^ quod mihi impofitum effiltaque mihi quidem fàtis eft,fi pro tncipfo,acnon pro alrjs refpondeam. Suum enim quifque, quemadmodum monet Paulus,onus feret Turn aduocatus me iterum follicitans,ac uchemca ter urgens,minatus eft mihimifiipfirefponderem» feme ad refponfionem co adurum.Non igitur,inquam,hoc quidem modo fict cum iuftitia atque gquF tate.CgterS quod quæfitu eft ex me de qs,qui Geneuae,Laufannae,Bem«,cae terisep in locis ueram religionê ampleduntur,re{pondi,eos mé credere Chri-ftianos effe.Exhis uero qui à Romana ccclefia difccdunt,pcrmultos efte fpu* tios,omnis religionis expertes,Anabaptiftas, alios^ Epicureos ac uolupta* rios homines: qui etfi è Babylone exierunt,non proptcrea tarnen inueralefi* Chrifti Ecclefiafunt, quemadmodum q quiinfolo Chrifti ucrlio acquiefeSt, fe^ eo placide ac modefte gubernari finunt»Tum aduocatus, cum illud ge* nus hominum memoraftem, dixft me eos optime cognofeere. Ego uero in* quam,illos quidem Deibenignitate cognofco,non ut cum illis aliquam rati* onem habeam communionem,fcd potiusut ab eis me maxime difiungant amp;caueam » mihienim propofitum eftac conftitutum inuera Ecclefiae lefu Chrifti dodrina permanere . Imo uero,inquit ille, Antichrifti. Deinde quæ* fiuit,num uellem in hac doeftrinaita reprobata amp;nbsp;damnata permanere r Ego uero,inquam,ftatuo earn quam profiteor,non efTe huiufmodi,fed plane Chri ftianam amp;nbsp;fandam Jtacp quoad Deus mihi cam gratiam concefierit,qua in hac uita pofsim cum inuocare, nihil aliud cupio,quàm ufqî ad ultimum uitæ meædiem extremum^ fpiritum in hacuna dodrina acquicfccre conftan* ter^ perfeuerare .Tu quidem,inquitille,magnopereintuaopinionees ob* firmatus. Ac quum uideret tempus prandendi appropinquate, iufsit reliqua in tempus pomeridianum referuari : caque mihirecitari quac amp;nbsp;ab ipfo inter* rogata effent amp;nbsp;à me refponfà : quæ notarius ad uerbum fingula exceperat, Eaautem cùmegoipforummandatofignaflèm,poftulatum eft abaduoca* to, ut aliquam aeris perfruitionem mihi concederet, quod ille fecit:multiqûe quiin carcere erant,maximopereea relætatifunt. Ego autem à Præfedo carceris cum huiufmodi fratribus fumrelidus, quime omni confolationere-v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecerums

fcceruntacrecrearunt.Horapnmapoft meridiem Suppræfcdus mcinau-* diton'um accerfiuitj quo cùm ueniflèm,à Præfedto careen's deducfîus: coram Suppræfecflo multifqûealtjsaduocatis, cum quibus erat quidam Francifea-nus,produ(flusfui* Ibiiterumintcrro^atusfum, quaeindiuerforiomeofue-’ ramlocutus ,præcipueqûedeeOjquod hofpitem SChofpitam reprehende-ram,quialiberieorumin eaprecatione, quæ in menfaadhibeturj melius non client inftituti:me autem quod in Ecclefia Del piorum^ uirorum confuetu* dine Ôi uiderarrijamp;audieram maxime mouerat ut eos admonerem, docefem que quid SC quomodo in huinfmodi refedlione capienda orandum eilet. Ita* que hac reilli olFenfime calumniofe detulerunt, multâquefecus quam diâa crant in me contulerunt. Quæ quidem caufa fuit,ut ego ea nec âgnofcerc,ncc accipere uoluerim,eo quidê modo, quo Supprefedtus à me diôa elle demo* ftrabat : fed ei expofui quibus de caufis ac rationibus ego eos admonuiflem, nimirum Chriftianos omnes debere ex corde atque in fpiritu orare, ea lin* gua quæ ab omnibus intelligatur, quemadmodû aperte uerbo Dei admonegt; munidqjeô fieri,utproximus aliquê ædificationis fru(fîum percipiat. Præte* reahuiufmodicofuetüdinem, qua lingua incognita oratur, profedlam elfe à fuperftitione atque introducfîam,qüæ adhuc in mûdO maximam uim cû fum* ma ignoratione obtineret.Tum Francifcanus,cûm ea qug à me dicerentur au diuilfeCjpoteftatem loquendi poftulauit,8CpIuribus mtha uerbis démolira* uitjfuum ipforum Bénédicité, Agimus tibi gratias.Laus Deo,Pax uiuis,Re-* quies dcfunô:is,SCalias nefeioquasprecationcs,atqueadeôomnes linguas Deum intelligere, Ecdelîam^ Romanam banc orandi forma retinuilfe tr3gt; ditam àuetere ecclefia antiquisep Dodoribus.qui ea Latine ufi fuilîènt. illud præterea incommodum confequi fi itafit,ut nonliceretnifi icrmone GallicO orare : multa^ alia dixit, quæ commemorare longum elfet. Ego autem cùnt omnibut lilt' èa audiuiirem,audiri poftulaui,atlt;p ea quæ à me dicerentur fcribi.Quod cùm fruâu mihiconcelfum elfet :relpondi me non itadicerequafinefas elfet lingua La* pietaüs ordre tina,Hebraica,Græca,aut alia orare:fed in confuetudine uitæ,conuicfiu ac fo* poffùmuf. nbsp;nbsp;nbsp;cietate eâ precationê elfe adhibcndam,quæ cognita ab omnibus ôd intelleôa

frult;fiumpietatis omnibusalferat, ficut Paulus eccefiam Corinthiinftituens præcipit. Tum Francifeanus commotus, cœpit de huiufinodi re concionem integram habere, afferens nefeio quas fubtiles acutas^ ex pliilofophia rationes de ordinc precu faciendarum ôd laudu,aecomodans ea quæ Euangeliftæ mcmorantditfiaelîèabijs quiinintroitulefu Clirilliinurbem Hieromlymi* tanamacclamarunt. OfiannaFilio Dauidj affirmans eOs quihuiufmodilau* dibus lelum Chriftum afficiebant,genus fermonis non intellexilfe, quemad* modum Diuus Hieronymus interpretatur. Cui ego refpondi, Hieronimum quidem potuilîe feribere, eos, qui huiufinodi laudes lefu Chrifto in ipfius in* troitu tribuilïent, fignifîcationem ac uim earum amp;nbsp;laudum SC precum no intellexilfe: cùm prælertim ea elfet Dauidis prophetia,in qua aduentus Domini atque introitusabeoPfâlm. cx^y//.prædidusfuerat. Euangeliftasuero quiillud uaticinium a Chrifto lefii completum fuifte demoftrarût,nullâmen-tionemfecilîean illifermonis genus intellexerint. Sed Paulus certam precu regulam communemqùe dodrinam omnibus Chirftianis dédit, cùm ait cas debere adhibeti ea lingua quæ ab omnibus intelligatur, amp;nbsp;ad omniû ædifica-îionem inftitui : quod apud me quidem tantö ualet ut fubtiles ac philofophi-cas difputationes non magnopere requirâ.Tam Francifeanus dixit,me minime efte idoneû ad fandas Scripturas interpretâdas,cùm prçfertim linguæ La tinæignarus eftem. nam cùm is Latine mihi multa narraret, poftulaui ab edi ne alia mecum,quàmmealingua uteretur: nec cnim opu$ elle Latinam euâd liibere, cùm Gallicam communem haberemus.Iterum illemihialiam cQciô'

L I B E R X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18?

ftém inftttuit, authontatcs Conciliorum amp;nbsp;Dodorum profcrcns, atquc alia ' quædam homi'nû teftimonia,quæ apud Suppræfedum plurimum ualcre ui' debâtar.kaqueqtiam ille iudex conftituiflet profequi quæftionem eorum criminum quae accufatores in mefonflauerant,quæ ad Regis infamiamôd feditionemjcontemptum^ uirginis Mariæ ÔC Sandorum, atquead rebellion nem coîra Principes Reges^fufceptam : ego de omnibus huiufinodirebus interrogatus ,refportdi, eaqûéfingula quemadmodum dixeram expofui, quomodo aduerfarij conatiefTentmeadducereinopinionem eaœumfuperfti tionum ac tràditionum humanarum,quibus nullo modo aflentiri poterâ,Po* ftea Supprgfedus quæfiuit ex me, num crederem facrofatidam hoftiam,qua facerdosinMiiïàconfecrat, Egouerô,inquam,necearnhoftiam CTedo,nec Deho^iitquiè ullam huiufmodiconfecrationem.Cur.inquitille,non credisfandumaltaris iniAiffaconfe/ facramentumquod àlefuChrifto eft inftitutûf'Ego uero,inquam,credo fart tratur» difsima Sacranienta, quæ Ghriftus Dominus infticuit, caque ufque ad mortem conftanter tuen' conftitui.Num, inquit,Miiram unquam fide tua es corn plexus f NunqUam,inquam, in ea fuperfiitione fuiinftitutus, ncque quid fit Milïa arque huiufmodi confecratio,fcio.De Sacramento uerô Cœnx Domi rii nofiri credo,quum eo quidem ira utimur, quemadmodum Paulus præfcri bit, I. Cor. II. nos ali ac refici fpiritualiter corpore ac fanguine Domininoftri lefu Chrifi:i,qui uerus paftus ipiritualis animarum noftrarum amp;nbsp;potus eft. Ille eft uerumaltare, in quo uno conquiefco, quemadmodum aitApoftoIus Hebr.ij.nequc aliud altare Sacramentumqûeagnofco.TumFrancifcanus al-legauit mihi n cap.i.Corint. adducenfqûe ea quæ 6. Ioannis funt fcripta, u-bi dicitur, Caro mea uerus eft cibus, amp;c. dixit uetcres ecclefiæ Do dores défis in Concilfis decidifle,Miiîàmqûe mortis amp;nbsp;paisionis Domininoftrilefu Chriftimemoriam eflefandam.Cui ego refi3ondi,meita credere atquefta tacre,iacramentum Cœnç ad memoriam mortis Chrifti celebrandam piam-qûe gratiarum adionem inftitutum, quemadmodum Paulus docet eo alle-gato capitc.rtequealiam probationem dignitatem^requiri, quàmutunuß quifcp uideat, num ipfum peccatorum fuorum pœniteat, ucramqûe is fidem amp;nbsp;certam fiduciam in mifericordia Dei habeat, fretus merito illius, qui feip- ' fummortipro peccatisnoftris expofuit,ô^certifsimæfalutis noftræilluftre reliquit monumentum in Cœna conftitutum, ôd quafi quoddam pignus ea-rum promiisionuni quæ in EuSgelio continentur.Hoc uerô ita effe mihi plane perfuafi,quod à Chrifto inftitutum ac traditum,6C ab Apoftolis mémora-tum ôi. celebratum eft,utinhoc Sacramento nihil ipfi offeramus : fedbenefi ciaàDeo nobis in Chrifto lefu liberalifsimèoblata cum omnipictateatque animi gratitudineaccipiamus.Eaautem omniautàNotario fcriberentur,po ftulauicummeis refponfis,quæ Suppræfedusmeobfignareiufsit. Etquo-niam iam ualdc,aduefperafcebat, à carceris Præfedo ad portamTroenamrc miftusfui.

Diebus odopôft Suppræfedus me in ædesacccrfiuit,ubiccrti homines CotiuentuiaUJ conuenerant cum alfis monachis Dominicanis, amp;nbsp;illo Francifcano,cuius fu- tfimotMchorUi prà mentio fadaeft. Eo in conuentu confeffuqùe Suppræfedus inftitutUnt examen répétés, denuo me interrogate coèpit,num purgatorium crederem» ÉgO uerô,inquam, credo lefum ChriftS fanguine fuo purgationem peccatorum noftrorum perfeciffe. An,inquit,non credis ullam aliam purgandi ratio-ncm,amp; poft hâc uitam locum alium, in quo artimæ commorétur tandiu,quo sd pro peccatis commiisis fatisfiatc’Minimè,irtquamjfed credo unâ, quæ pro omnibus fufiîcit, eâ fatisfadionem,quæ in facrificio à lefu Chrifto oblato,e-iufqùc fanguine effufo perada eft. in quo quidé uno àblutio peccatorum rto ftrorum amp;nbsp;purgatio.Tû unus ex fis monachis, quiibi üderant,Latinis uerbiS

mihi protulit cam fimilitudinem, quæ extat apud Matthæum dccimo odaud capite de co qui debitum noluit focio fuo remitterc. Sed Suppraefedus cum monuit,neullo modo mecumLatinèloquere|ur,quoniamitaloquêti ego re iponfurus non eiTem. Francifcanus autem turn mihi fimilitudinem expofuit* multa^ alia dixit, inquibus hocdemonftrabatjiefum Chriftumaliquando huiufmodi fimilitudinibus ufumfuiiïè,in quibus certarci fignificatio contP neretur.Cuius generis cam dicebat eiTcjin qua didum eft,Eum inde nunquS difceflurum, quoad extremum quadrantem perfolueret:atque intelligi certS qucndam acmedium eiïe locum, in quo fatisfacio pro peccatis relinquatur. Ad id autem refpondi,me quidem amplcdi unam, quæ maximam uim habe atfatisfadionem,eam in qua Chriftus morte fuapeccatanoftraexpiauit, eaf* que promifsiones Euangelq, quibus plenam nobis quietê offert: quemadmo dum (j Matth.ubinosfuauifsimèadfe inuitat: Venite,inquit,admeomnes qui laboratis,8C ego reficiam uos, SC requiê animarum ueftrarum inuenietis. EtIoan»to.Egofumoftium:quiintratpermc,faluuserit.Itemi3 loan. Ego fum uia,ueritas,ÓC uita.Idem etiam loannes de mortuis dicit,Apoc. 15. beatos illos efle qui in Domino moriuntur, eofque turn dentque alaboribus fuis rcgt; quiefccre.Latroniueroquipropc Dominum Icfumfuitcrucifixus, promif* fum eft rcgnum coeleftein paradifo,fine ulla aliaratione, eo ipfo die quo è ui-ta exceflurus erat. Qiiod uero ad fimile quod tu adduxifti attinct,illud quidc nullam aliam habet demonftrationcm,quàm communionem noftri officfj,ut fi uelimus nobis à Deo ignofci,proximis quocp noftris ignofcamusmifi hanc prællemus humanitärem ÔC mifericordiam, nullam nobis ueniam à Deo efïè Lon« ^äturlo îperandam. Porto cum Francifcanus nullum mihi loquendi locum dare uel* ^MeniiiRichar let,acmeimpedirct:Suppræfeduscummonuitutmerefpondcrepatcrctur, do, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;eaquae uellemdicerc.feenim plane auditur urn. Turn Dominicanus ait, ß

mea refpôià eßent ucra, nullum fore purgatorium aut limbum.id autem cum fide Chriftiana plane pugnare, acfymbolo Apoftolorum ,ubi Chrißus dieP tur defcendifTe ad inferos.T urn Supprefedus,Credis'ne,inquft limbum eflèf* Ego iànè inquam nefcio quidnamidiit, nequeScripturafandaullam limbi mentionemfacinitaneego quidem cum credo. Dominicanus fermoncmex cipiens,Vbinam,inquit,erant ucteres Patres ante mortem lefu Chriflif In ui-» ta inquam ,acterna, quam propter fernen Adæ, Abrahæ,Patriarchifqûeprogt; mifl'um expedarunt. Deinde progreisi funtad quaeftionem dePapa: in qua SuppræfeduSjCredifhe, inquit, Papam ullam habere poteftaternfMaxime, inquam .An uer0,inquit, credis cum,ut uicarium Icfu Chrifli pofieabfolue* recMinime, inquam. Quomodoigitur, inquit, intclligis eamPapæ potefla-temf’Eaminquam,intelligo,quam diuus Paulus dedaratjzadTheflal. cpifto la,ut quoniam mundus ut fcruarctur,ftudium amp;nbsp;amorem ueritatis non eft am plexus, Dcum dediffe Sathanae eiusep adminiftris cfficatiam illufionum ac cs rorum, ut homines mcndacio credercnt,habercntqueeos paftores acdodo res quos merebantur. Turn Francifcanus mihi oftendit quomodo leius Chri ftuspoteftatem ligandi foluendi^ diuo Petro dederit,Papamqueilliusefre fucceftorem atque lefu Chrifti uicarium, ecclefiamque hoc modo fuifTe fem* per gubernatam,ut caput habcret unum in hoc mundo,quemadmodSin cœ lo habct.Quod fi paftores uitâ fuam non degerent ex uerbo Dei quod annS* tiant,non ramen propterea dodrinâ eftêrcpudiandam, ficut Chriftus docet in Euangelio Matthæi uigefimotertio capitcimulta^ alia-in eandem fantenti am locutus eft.Ego ci refpondi,Si Papa amp;nbsp;n qui cum eo funt coniundi, pure acfideliter uerbum Dei annuntircnt,utnulla humanainuentaaffingcrent,Ic gcfquepro arbitriofuo introducerent,meamplexurSefTe puramlefu Chri fti paftorumque ecclefiae dodrinam,etiamfi uita eoru ab ea difereparet : qu?* admodum

LI B E R X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2pi

admodiim Chriftus monct Matth. x x i'tf. Scribas 8d PhariGcos federe tn ca* thedra Moyfis, hortatur® ut dodnnam eorum, nonipfam uitam fequamur. Sedmultumintercftfedeantneij quiEcclefiam tenentu'ncathedra Moyfis, qug eft fedes ueritatis,an in cathedra mendactj ac fede abominationis,omnif-queiniquitatis : quemadmödum Daniel prædixit, àtque etiani Pauluszfutu-rum uthomo perditus ac fceleratus federet in templo Dci feqheaduerfus om ne num eriinfolenter extoller et i Quodautem Chriftus Petro ius ligand i öd (bluertdi dedit,in eo certam etiam offictj rationem ei praefcripfitjCum eum ac cæteros difcipulos monuit ut Euangelium annunciarent, eos^ ad fuiim exê* plum amp;nbsp;minifterium uerbireuocauit. quod quidem Petrus eiufquefocfj op* timeintellexerunt, cum ij utpaftoresEcdefiæ nullam proponuntaliâdodlri nä quam purS Dci uerbS, in quo uno eft tota uis poteftas^ligandiac foluen di clauefque illae, quibus regnum ccclorum fid aperitur 6d clauditur.Leges uc ro nouas conftitucre,cafqûe imponere hominum confcientijs, cum eo mini* fterio pugnat öd uoluntate Dei,qui nihil uult ad uerbu fuQ addi,aut de co de* trahi,quemadmodum Papa fecit, qui pro fua libidine puram religionem uer bo Dei præfcriptam atque in Ecdefia conftitutä deprauauft 6d corrupit, pla* ne^ peruertit.Neque uero Ecdefia ullä aliam do(ftrinâ,quàm uerbi Dei am* plecftitur ac profitctur, nequcauthoritatc hominum ac dignitatc eoium uitac nititur:fed ut’ait Paul, in aeterno Deicofilio eius^uerbo fundata eft, in do* dlrina Prophetarum atcp ApoftólorS gdificata, cuius ædificij totius Chriftus eft lapis icKf/futiâoein quo ipfa cxædifîcatio nititur,quemadmodumidem Apo ftoius fecundo Ephef oftendit.Ecclefia etiam duo capita non habet,unum in ccdo, Öd alterura in terra : fed unum tantummodo lefum Chriftum, öd in cce* lo öd in terra fumma authoritate ac poteftate pracditum:ficut Paulus mulris lo cisepiftolarumfuarum docet. Adea Francifcanus me admonuit ac docuit quemadmodö Paulus exponendus effct,me cum non intelligerc:fe uero Ro maeuidiffePapam concionantem,mcquequodam animi ftudio incitatum hæcin cura diceremeteres uero Dodorcs Scripturasiàn(ftas,ôdfacra Concilia interpretatos efte j pluribus uerbis mihi dcmonftrauit.Sed Süppraefedus, cum id quod propofuerat perfequi uellet,monuit mc,ne ita cflemin meafen* tentia pcrtinax.cui Cgo dixi,me aliter non pöfle refpondere.Cum aute cx me quæfiuiffetjnum alias Lugduni captus fuiucmtrefpondijfuifle.atque interro* gatus,quemadmodum öd quam ob caufam captus fuiftem.^de tota r atione at queinformatione caufæ,quæfcntentia pronunciata fuiflet,öd quomodo cgo dimiffus, Öd per quos liberatus eifern,öd qugnam res eos ad liberationem meä induxiifet:refpóndi,meearn ob caufamcompreheniumfuiiTe, quodadinui* fendum qucridam, qui nomine Euangeltj captiuus erat,ad carcerem accefsif- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

fem:öd eaquætum mihi obieda fuerunt propter fidem quam ego exEuange lio ftifccptam habeo,in me collatafuifle « Cum autem à ludicibus Lugdunen* fibus appellaflemjdecemdiebus poft earn appCllationcm certis hominibus . fui tradituSjUt Lutetiam ad fupremam Curiam dcducerer ; in ipfoque itinerCj cum fluuium Ligerimtrafjeeremusi ereptum fuifle perquofdam homines p„},omines perfonatos öd incognitos j qui cum mé in iyluasproximasdeduxiflent,initia perfotMtoslt; que mea conftituiflent me gratiæ Dei ità cómmendarunt, incolumenqûe di miferunt,ut fua ipforum nomina mihi nüiiquam indicarint. Tum autem Sup praefedus mccum diligenter ac iàepe égit,üt eos homines iÜi iridicarê. Iii quo cùm conftanternegarem me eos cognofcerc jillenihil eorum crcdens,quaeli uitexme,numégo uellem me referré ad caquæ Lügduniinea prima caufa ada fuerant.Cui ego reipondi,me id quidém non fecufare,fed libenter uelle, Poftea quæfiucrunt de confefsione aûricuiari,num crederem iàcerdoti confi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

cam quam quotïdie debemus ad Deum adhibcre,ôfreconciliationem ffagt; t€rnam,quamlcfus Chhftus eiufque Apoftoli magnoperènobis comment darum. Turn Francifcanus ex me quatfiuitjan non legifTem id quod Chriftus docet in Euangelio deconfefsione apud facerdotem deponenda, cum iufsi't Leprofum qui ab ipfo fanatus fuerat, ut fe facerdoti oftenderet. lllud autem Docflores ueteres Conciliaque de auricular! confefsione intellexilfe atcp ex-» poluiffe.Ego autem cum eius longam ea de re inftitutam orationem audiuifquot; fem,dixi Ecclefiam Domininoftrilefu Chriftinunquam huiufmodigenus confefsionis obferuaiïè, ut homines peccata fua deferrent ad aurem facerdo-» tis,atquefummilîà noce infufurrarent.Quôd fi ecclefia Romana eâ confiten* di rationem introduxit ÔÔ obfcruauit,non tarnen propterea redam efle Si uti lemmecenimEccefiam lefu Chrifti in ea unquum fuiHe inftitutam » De Le* profo uero quem Dominus fanauit,ei non mandatum fuifte ut peccata fua in aurem facerdotis exponeren fed feipfum illi oftenderet,teftimonium^ daret ßnitatis per fummü facerdotê recuperatæ ac reftitutæ.ceterû quomodo pec* cata noftra uni Deo fint confitenda, Dauid fan's ftio amp;nbsp;exêplo amp;nbsp;teftimonio jnos monuitjPlafmo xxxij. 8i li. c vi. oftcndit,quemadmodum Deo pecca ta fua confeflus,qeniam ab eo impetrauit,Deumqüe dolorem animi ex fenfu peccatorum fufceptum, ita accipere, ut eum omnibus fäcrificfis anteponat. Suppraefccftus autê, cum uideret tempus uefpertinum iam adeffe,remifitme per eum qui Portae Troenæ præfetftus erat,quo in loco fatis diu cû fratribus fum commoratus;quiurrequiefceremcumipfis,ab eius careen's cuftodepeti erunt,ut me cum aliquo ipforum cubarenoeftepateretunid quod ille interpo fita eorS fide SC cautione mihi concefsit. Sed quoniâ complures homines ex* urbe,atque ex eo carcere cupiebant audire earn do(ftrinam,quae ibi annuntia fruHîi batunea re ad parlamentS, quod ea in urbe eft,perlata,Suppræfelt;fto manda* émpij no ßrüt. tum eft, ut ego ab illis fegregarer, atque aliû in locum traducercr.Itaqs iUe nie in domum Epifcopt tranftulinqui quidê cû ab eo parlamento, amp;nbsp;ab eo Sup* praefeeftomandatumhaberet,meincarcerem inclufit,tametfimenullomodo domi fuæ habere uellet. quæ fuit caulà,ut aliquantô poft iterum à Suppraî ifetfto eiusqî côfilio fuerim accerfitus, quo Frâcifcanus SC Dominicanus,quo rum fuprà meminimus, multicp alq ordinis facerdotalis homines conuencrâf» Ibi turn mecum fummo ftudio egcrunt,6Cmagnoperè à me contcnderunr,ut ad Papalem redirem religionem, omnem^ mihi mifericordiam obtulerunr. Sedego refpondi eis,me nullam mifericordiam expeeftare nifi à Deo meo Si Domino lefu Chrifto,in cuius gratia omnem fpern meam repofui.Francifca* nus igitur Icga oratione demonftrauit quanta intereftet inter ecclefiam Romana atcR eabi quæ Geneuac eft conftituta.llle autem ad earn comparationê co adduclus eft, non licerePapæ abfqpullo Dei uerbo leges confeientijsim* ponere.Itaqi adduxit mihi illud quod loan. cap.ult.fcriptum eft,multa cflea* îia,quæ in eo libro nonextarent perfcripta. Item ea quæ Chriftus dicit in eo* dem Euangelio,xf'.SC Xf'i. capite, ubi Dominus difcipulos fuos admonet ut confolatorem expetftent, Spiritum fantftumj (|ui eos in omnem ueritatem in duceret.Dodores autem Ecclefiæ Conciliaque omnia conftituifte,ac deci* difle.Præterea Geneuæ certas leges eflè conftitu tas,fine certa uerbi Dei prac fcriptioneac declarationeudque probat exlibro quodam Pfalmorum, quem apud me habebâ,at(p ex eo ordine, quo prcces publicæ die Mercurq funt in-ftitutæ,quafiillediesà cæterisfantftitatedifferret. ItaquepoftulauiàSuppræ fe(fto,ut mihipoteftatem refpondendifaceret, turn ad earn calumniamrefcl* lendam , quam in Ecclefiam Geneuenfemconferebat, turn etiam ad cætera quæ ab eo prauèdic4a fuerant: aututipfiinter feloquentès aedifputantes, me quietem efse paterentur,Eam autem cum mihi concefsiflet, ego comoni-tionem

L I B E R X . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2j»j

tioncm mfpexiyqtiæm co Pfalmorum libro,qucm Francifcanus in manu tcne bat,pofira crat, ciqùe oftendi dicm Mcrcurq in ca ecclefia fuiflc conftitutum, Precespublics: utordinis caufaÔC comoditatisalicuiusad audiendû Deiuerbum, preces^ dieMercurÿ folenncs amp;nbsp;communes adhibendas homines conuenirent, fine aliqiia confci Geneuiéinflitu entiæ obligatioCjautfuperftitioiâ obfcruatione, quæ mutarinullo mOdO pof fit.R.egcs etiâ uetefcs Deumcp timentes,huiufmodi,ordinem,ac rationê ciui Jcm femper coferuaffe, ut populû in cognitiOne, ÔC reuerentia Dci,uera^ reli gioné retinerentjConfcientias^ hoc modo iubleuarent,potius, quàm ulla ne cefsitate obligarent.Deijs uero quç ille diceret à doôtoribus ecclefiæ concili ifqûe decifa,ct conftituta fine exprefia uerbi Dei authoritate, dixi no ita effc: fed Uetbo Dei omnia præfcripta amp;nbsp;tradita, quæ ad gubcrnationê Ecclefiæ at que hominum falutêfunt necefiària : ut nulla poftea decifione uel præfcripti' one opus fit. Paulus quidc ait fe nihil andere dicere quod Chriftus per ipfum non feceritjUt gentes ad obedientiam Euangelq tu uerbo turn opcre adduce* ret. loanncs ctiam in fccunda fua Canonica loquens de do dr in a lefu Chrifti, inonet no cfie excipiendum fi quis ueniatnequeeam dodrinam afFarat.Pau* lus uero Gal.grauifsimè admonct, ut fi Angelus etiam ueniret, aliam dodri* nam quàmEuangeltj àfeprædicati annuntians,uteum quafi anathema quod dam habeant. Chriftus etiam in Euangelio Ioannis, oftendit fe uerum ac bo* num efie paftorem.fuafquc oues uocem alienOru non audire : fed qui ex Deo eft audire uerbum Dei: fequc ad uitam æternam oftium efle.Itcm,ie ficut mif fus fuerat è pâtre,Apoftolos quoque fuos mittere: qui quidem nunquam alia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

dodrinam tradiderunt, nifi earn quam ab co acceperant, in qua una poftea à Spiritu fando illumina«, inftituti, confirmadque fuerunt.Et diuus Petrus irt prima fua Canonica cap. iiq päftotes Ecclefiæ monet,eifqueillud officium prçicribit,utuerbum dei tantûmodo propónant fine ullo dominatu, quo grc gê Chrifti opprimât. Ab hacautêmoderatioelongifsimè abclTeeospaftores, quiinPapatuiunt: quorü tyrânis fan's oftcdit qua ecclefiæ redionêhabeant.

Turn Francifcanus excipiens, mihi demonftrauitin ueterc eccléfia pref-byteros ac ecclefig miniftros folitos fuifïe conuenire,ut de ijs rebus,quç ad eS conftituendam pertinercnt communi cofilio décidèrent, quorum nihil in cc clefia Geneuenfi fuiflè fadum fe oftenfurum cfle dixit ex eo libro meo, Tefta menti nomine infcripto,quem in manibus tcnebat,ut apertius ego ueram ec clefiæ formam cognofcerem. Ego autême quidem maxirnèuclle dixi,ab co* que petïj,ut eamrationem qua Apoftoliin eedefia conftituendafuiffentufi'i confideraret,nequc exiftimaret reformationemGeneuenfis ecclefiæ temerê èccleft^Gtnt' fufccptamfadamqùcfuiffefineconfilioMagiftratuum,acfenum,miniftror2 reßrin^ que ecclefiæ, eâqué diligentia,ordine, cura quam ApoftoliPaulus amp;nbsp;Silas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clt;ilumnilt;t

in ecclefiaTheflalonicæ ac Berrhœæ inftituenda atque ordinanda adhibuiP fent. In qua quidem nihil nifi ex authoritate uerbi Dei eft inftitutum,ficut,ex xvtj.Ad. facilecognofeipoteft. Quodfi miniftrimagnæecclefiæRomanæ ad earn inftitutionem nonfunt uocati, eiûfque fponfus Papa:non tarnen pro pterea exiftimandum eft ordinem cætcris ecclefqs ordinâdis prætermilîum fuifte. Ac ex eo quidem Concilio quod Hierofolymis ad confirmandam ec* defiam Anthiochenam coadum eft, fatis cönftat Ad.xv. Apoftolos nullam legem aut dodrinam nifi uerbi Dei in EcdefiamintroduxilTe, quemadmo* dum Petrus aperte oftendit, obiurgans eos, qui conabantur Ecclefiæ huiuC-modi iugum imponere, quod nec ipfis,nec patribus eorum fuerat tolerabile, Quinetiam referipferunt fidelibus, qui Antiochiæ erant,ut ab idolis abftine* rent alijfqûehuiufmodipollutionibus atepabominationibus, quæin PapatU magnam uim habent.Tum Francifcanus mihi obiecit,mein ecclefia Papçba ptizatum fuifte,quod ego quidê non negaui: fed id non impedire grariâ Dei,

quo minus me in numero fuorum agnofcat,quêadmodu iniquitas homiriS Sf prauitaSj eius mifericordia no impedit, quam déclarât in ijs quos per Spirits fuum ad uitam regen erat,fanguine Filij fui eorS animas afp er gens,fient,Pauk viRoma. deBaptifmoloquens docet.Pofteaalius,quiibi aderatjméquede Mifiaparum honorificè loquentemaudiuerat,impetrataloquendipoteftate, dixit me defacrificio Miflæ cum contemptuamp;contumelialocutum efTelon-« gaqueoratione diilinxit uetera facrificiaab co quod in Miifa ofFerretur. Ad idautem probandum amp;confirmandum tandem adduxit Pfal.Dauidis cx. Tuesfacerdosinæternum fecundumordinem Melchifedec:eum uerfum ad perpetuum Mifiæfacrificiûaccommodans,mequeadmonês,nediuinisScri'' pturis contradicerem:ac quærenti quid ego fuper ea re uellem,dixi Apoft.ad Hebrços fan's pro me refpondere, totâmque ecclefiam monercjne ulla alia fa crifîcia aut expe(fiet,aut adhibeat.nam ilium Pfalmi uerfum ab Spiritu fando denulloaliofacrificioeditum fuifie,quàm de uno amp;nbsp;æterno lefu Chriftoqui femel fe Deo pro omnibus obtulit : quemadmodum ex ijs quæ ab Apoftolo accurate difputâtur facile poteftintelligi. Alia quædam funtpiorum iacrificia Deo non ingrata,contritio cordis,SCpœnitentia,de qua in Pfalmo li.QC facri ficium laudiS) quod Apoftolus ad Hebn^ m frudum labiorum elfe dicit.cæ-* terùm cum illi multa mihi demonftraiïènt,quamobrem ego ad ecclefiam Ro manam reuocari deberem,Supprgfedus quaefiuitjuum ego uellem meadea referre quæ Lugduni in prima mea caufa amp;nbsp;cofefsione ada fuiflent. Cui cùm quot;nbsp;ego me uelle amp;libenterquidcmrcipondifiem:mihi partem quandam eorum adorum,quæ à mefignata fuerant,oftendcrSt;fimul etiam fententiam in mêgt; brana perferiptam, quæ pœnam meam compledebatur, ut in crate pofitus traherer ad eum locum, quem Territoriumappellantjibiqûe ad poftem allF gatuSjpoilquam ftrangulatus efièm, igné cremarcr.Ea autem cùm mihileda fuüTentjSuppræfedûfquequæfiuiflet, num hæc feripta confentirent cum ijs quæ Lugduni demonftrata mihi pronuntiatâque fuiiTent. reipodigt;ea quidem ada, quæàmefignataelTent, partemquandamillius caufæ meæ continere: fententiam uero nunquam mihi fuifle pronuntiatam : neque tarnen earn me defugere, fedaccipere libenter cumappellatione qua ufus fueram, paratum fempermeo fai^uineobfi'gnareeareligionis ac fideimeæ capita,quæ turn Aiilt;entittlt;epro Lugduni,tum Gratianopoli atramento fubfignaflem. Poftea aliud feriptum pofiu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mihifuit propofitum ôdledum,in quo regius Procurator concludebat, ut

quoniam nolebam eos indicate per quos ad Ligerim ereptus fueram, in fum mam dater quæftionem : ac propter iniuriam, ÔC cohtumeliam, qua Regem ccclefi'âmque Romanam dicebar affeciire,fimul etiam propter hærefi'mquæ mihi imponitur,ad plateam Francifeanorum ducerer, ibiqûe lingua primùrn præcifa, exiguo ac lento igni uftularer, amp;c. Quæ quidem cum mihi effent recitata,SC Suppræfedus quæfiuiffet, quid ad ea uellem dicere : refpondi me nunquam potuifie cognofeere nomina eorum,à quibus libera tus fuifièm, quoniam nunquam qui effent,aut quæ res ipfos ad earn opem mihi ferendam adduxifïetdeclarare uoluerunt,nifi folo ftudio dodrinæ eius ac religionis quam ego amplederer,quam illi ex mcLugduni audiuifsent.Iis de caulis me non poffe eos nominate, neque uero de Rege quicquam contumeliofe dixif fe,neque hæreticum efre,fed Chriftianum. Quæ omnfa,ut à me refponfa pergt; feriberentur in conclufionibus Procuratorisregtjpoftulaui. TumSuppræ fedusmein euftodiamremifit, uiqsadillud tempus,quodenuocorâeofum produdus,at{çteftibus duobus compara tus, qui calumniofe amp;nbsp;inique in mé conferebant ea quæ fuptà fuerunt memorata. Sed cùm illi adeffent, Suppræx fedo demonftraui cas omnes caufàs, quibus illi ad falfum teftimonium in me dCcendum addudi efsentJtaque Deus,qui eft pater pupillorum, peregrinoquot; rum^

Liber x, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;äp5

turn™ protedor ac defenfor,fua prouidentia eo rem deduxit, ut accufatores ac teftesjtutn apef tê im'qua Qc improba accufandi ran'one,tum etiam propn’a confefsione,fl:udium fuum uoluntatem inimicam declarannt.Cùm autem Suppræfedus mecum egiflet utrefponderê ad ea quæ Pro curator regius de me ftatueratjdixt me ampledi earn fcntentiâ, quæ Lugduni de me antè pro-nuntiata fuerat: eu qua appellatio mea erat côiuncfla.Poftea caufa inter ipfos multû amp;fæpe difceptata,Suppræfedus me ad fe,cæteros^ omnes qui ibi iu hfdidlionemhabentaccerfiuit.mecûmquediligêter egit, confuiuit,fuafit ut adipforum ecclefiam mereferrem.Sedego ei refpodi^ mihi plane conftitutu efleinEcclefîa lefuChrifti, eius^uerbo permanere, neep aliam religionem quàmeam agnofeere. Quôd fi alia melior ex uerbo Dei mihi oftendatur, me no elfe ita pertinacem ut id no fequar, quod Deus fuo mihi uerbo decla-rarit.Tum quidam ex confiliarqs me monuit,neita prudentiæ meæ atep opi-nioni adhærerem, cùm præfertim ecclefiæ, quæ elfent in Germania, aliæ ab alq's dilfentirent ac difereparent: ac nifliudiciummeum authoritàti Congt; ciliorurnfubmitterem, futurum hoc modo, ut nouus quotidieChriftianif-mus exoriatur. Huic ego relpondi, me quidem meam opinionem fequi nolle, nequenitiuelle aliafapientia, quæ fumma in Chrifto lefu effet, tametfi eammundusftultitiamexiftimet, Quod uerô diceret ecclefias Germanoru aliasabalqsinreligionedifîuncfias elfe, oftendieas quidem quæEuangeli-um effent amplexæ, maximæ inter fe coniunó:as elfe fine ulla diflenfione, quod ad fundamentum fidei Chriftianæ ac religionis attineret. Neque uerô uerendum effe ut nouus quotidie exiftat Chriftianifmus, nifi authoritati Conciliorum pareatur. nam didum effe à Dauide Pfalm. xxxiii. altjscp Sert-pturælocis, Concilia Gentium ac populorum à Domino difsipari atquee-uertL Quare confilium Dei eiùfque uerbum fequendum efïè atque eius authoritatem omnibus Conciltjs atque iudicqs præferendam, méque ita malle in parüo Chriftianifmo,quàm in maximo amp;nbsp;copiofifsimo Papatu per-manere. Poft fige autem Suppræfecftus mein carcerem Epifeopiremifit. ubi cùm intellexiftem me Lugdunum reietftum effe,quoniâ quidem nullâ aliam caufàm quare plecfterer, nifi earn religionê amp;nbsp;fidem quâ in confefsione mea declaraffem,reperiebant, magnoçerê cupiebâloqui cum Suppræfedo: idœ fæpeperlicftorem Epifeopi quæfiui, Sednunquamaliquidimpetratumeft» aVumitacpegocumSuppræfedonulio modoloquipoftem, circiter decimamhoramautundecimam quum eflem in carcere, Latruncu- fuppliciüdti' lator cum fuo fatellitio amp;nbsp;notario criminum ad me uenit, mihi^ fignificauit dw. mandato Suppræfecfti Lugdunum eundum effe. itaep me ftatim in cubiculû fuum duxitcatenisferreis conftricftû, ut ibitandiuenem doneeillucefeeret: deinde tribus horis pôft medianode celeriter difeefsimus, ego équo impo-fitus catenisep ferreis uindus.Itinere autem quo Lugdunum iturrelido,Vi-ennamdefleximusmetuinfîdiarum, quas Latrunculator ex rumore quodâ fufpicabatur. Lugdunum quum uenifremus,ille mead carcerem Roanæ de-duxit, aceuftodi commendauit: deinde Præfedo Lugdunenfi meum ad-uentumnuntiauit. Duodecim diebuspôftisPræfedus quumadmeuenif-fet, meinterrogauit, ac quæfîuit quifnam elfem,à quo dudus fuilfem,quo no mine appellater, etiâ de ilia mea liberatione, atque de quibufdam capitibus religionist Ad quæ omnia refpondi pro ea gratia ac facultate,quâ Dominus mihi impertiuit. Ignarus plane quid illi de me conftituerint, expedo felicem iliumdiemliberationismeæ, Deum^ orô ut mihicum patientia eamferat opem,quam intelligit effe nec effariam : fidemqj in me ita augeat atgp confîrgt; met,ut ea toto hoc mundo fuperato, fupra cœlos penetret ad illam uitâbea-tam regnûmque cœlefte, in quo cû optimo Deo noftro amp;nbsp;Pâtre mifericor-diæ,acSaluatorenoftro lefu Chrifto perpetuô uidurus fum.

Poftea Richardus facpius interrogatus eft à indice Tignac o,atquc doifto* feSorbonenfi, quem Fumofum appellant, de tjs religionis,acfidei Chriftia* næ capitibns, de quibus Gratianopoli tclponderatjUt de Ecclefiae author ita* te,acpoteftate Papæ,defacramento Cœnaî,deconfefsione,deuerboDei cgt; iûfque dotftrina ÔC intelligentia, cgterifqûe huiufmodi articulis,tn quibus acri ter illis reftitit,ueritatémque femper défendit, nec ullis unquam eorum argu* mentis acrationibus,necminis aut promifsis adduci potuit, ut fententiam fi* deifufeeptam dcponeret,ipfamcpucritatem proderet. Diligêter etiam ab eo dem eft quefitum deqs per quos in itenere quum Lutetiam duceretur, ere* ptusfueratacliberatus.Scd is neminem unquam nöminauit:quum feeos pla nêignorare femperdiceret.Itaqueinuicftus in ôptima caufa ÔCconfeftione Euangelij permanfit, aduerfarios fuos appellans uoeâniquead eum diem, in quo Dominus fùmma çquitate ÔC iuftitia totius mundiiudicium faefturus eft. Is igitur poft fententiam iudicialem, in qua capitis fuit condemnatus, ad fup* plicium dueftus eft,in quo lingua primùm ei fuit amputata,deinde corpus uft uouftulatum,dieSabbathivtj Iulif,annofuprànotato,4/.p,£////. ’

PAris PaneriuSjC Salinis oppido inBurgundiç comitatu Iurifconfultus,ut puram ÔC höipine Chriftiano dignam Euangeltj confefsionem tueretur,-mortem conftanterpertulit,cui caput Dolac eft amputatum dicSabbathi vtj menfis Âprilis,anno m.vmiiî,

FRancifeus Gamba'Italusex eaurbe Longobardiæ quacBrixiaappelia* tur,cognitionem Euangelfj adeptus,Geneuani uenit,ut confilium de qui tufdamrebusneceftârijsàuiris ptjsacprudentibus quieain ecclefiafuntpex teret.Eoâutemtemporeineaurbefuit,’quoCœnainfefto Pentecoftescelegt; bratur, ibi^ cum fidelibus communicauit.Poftea in reditu cùm lacû Comen fem traijceretjCaptus eft,attj ad oppidum Comumdeducftus, ubi cûmuerita tcmDei conftantiisima confefsione tutatus eflèt,damnatus eft,ufigni crema rctur,;r/zdielultj Az.p.z;////.quemadmôdum conftat exijs literis, quasquidâ nobilis Comenfis amicus Gambae, ad quendam fratem eius fcriplît, quibus turn fingularem illius in religionem amnium ftudium^ exponit,tum etiam fc licem éxitum, in quo pro caufa Euangelq ea in urbe combuftus fuit * Earum Uiftorid Gobi litérarum nos hic exémplum fubfcripfimus.

ieferipu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mantifsimeacchariisimefrater,Deusquidêmihiteftis eifepotefteius

mœroris, quonuncanimus meus uehementer premitur, cùm debeata morte fratris tui ac mei,mihi ad te eft feribendummeep dubito, quin confobri nus tuus,qui hic fuit,tibi iam ea omnia narrauerit,quæ ex me in hac urbe audi uerat :fed quoniam hinc redire ad uos cogebatur, quemadmodum ei cofule* bam,non potui tum quidem omnia ei accurate ac diligenter declarare,quem-admodum cupiebamjôC fratri tuomefa(fturumreccperam,uttu,res quemad modum ^efta effet ÔC frater tuus ufque ad mortem fegefsiffet,cognofcercs, caufamque potius Dei laudandi, quam dolendi habere poftes.Itaquc nadus iftam fummam fcribendi Opportunitatem, prætermittere nolui quin ad te tota de re, ficut hie gefta eft, fcriberemitum ut materiam Igtitiæ potius,quam moleftiæ in Domino tibi darem : qui pro fua gratia amp;mifericordia fratrem tuum delegit, ac dignuni iudicauit, qui ueritatem ipfius fanguine fuo con^ fignaretitum etiam,ut idpræftarcm, quod me faifturumei promiferam,e* iûfque mandate ad te de re tota fcriberem.Quod qUidê facio non ita copiofc ut res ipfa mcrebatur:fed tarnen brcuiter exponam ea praecipua,quae: ego ipft amp;nbsp;uidi QC audiui.Hoc modo igituf res habet,

LIBER X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4517

Ex co tempore quo frater tuus in carceremconietftuscfi, quandiuineo fuit,non credibile eft quot homines huiusurbis ex omni genere atque ordp ne, in primiscp Dotff ores, ac nobiles eum uehementer rogauerint, ne perti-naciterhuiufmodiuanas opiniones, ut illiarbitrantur, tueretur : ad quas ita putabanteumadduóèum efle, ut mente acrationeomnialienatumeflecxiz ftimarent.ltaquemagnopere eumhortabantur, ut aliquam reifuæfalutiscp cogitationem Sgt;C curamfufciperet, atque omnia huiußuodi deliria abtjceret, quibus ilium affici ac teneri arbitrabantur. Seduirpius conllanter femper eis rerpondit,id quodipfeprotuliflet coftanter^ defenderet, no elTe inanes aliquas fpeculationes aut uanas opiniones: neque fe menteperturbatum elfe, ullocphumorefantaftico corrcptum, ut infaniret: fedpuramDeiueri tatem, fancflumi^ Domini noftri lefu Chrifti uerbum amp;nbsp;doiffrinam faluta^ rem. IZ^equa quidem quum fingula capita proponeret, fimul etiam ftatim grauifsimaScripturæteftimoniaafferebat, quibus orationem fuam proba* bat Sc confirmabat, teftificans inuióa quadam conftantia fe multo malle mortem fubire, quam lefum Chriftum unum Saluatorem noftrum atque Redemptoremmundi, cuius cauiâm SC docfîrinam tueretur, quam denique perfidiafuaueritatem Euangelfi prodere, amp;nbsp;caufam earn quam Deus ipfi commiferat,6C commendarat ut earn ufque ad mortem tutaretur. Poftremo quum is diu cum Dodoribus huius urbis, monachis ac facerdotibus diipuz taflet,cætcris^ multis qui ad eum accedebant : alij ut illü ab ea fententia de-ducerent: alij ueromifericordia quadam permoti, quod cum hominem plagt; ne bonumatep integrum cognouerant, omnes fummo confenfußmuleum adierunt: quem quum rogaflent ut earn opinionem depot! eret, ciuitatem ez tiam ei promiferunt ac detuleruntcum huiufmodicommodorü prouifione quamillepoflet expetere. Sed quum uiderentfenihilpoflTeabeo obtinere, paulo poft aliud nuntium mifer'unt, eum nifi fufeeptam opinionê ÔC fentenz tiam deponereqpœnam mortis perpelTurum. Ad quod nuntiu ille laetifsimo N«nti«wmorz animo refpondit, idquidem unum eflequodomniumaximeexpeterct,necç tw tnartyrilgt;us aliud eo iucundius nuntiü afferri pofle.Interea dum haec aguntur,litcrac ueni infundum, unt à fenatu Mediolancnfi, cum huiufmodi mandato, ut Francifeus Gamba morerctur,ignecp uiuus cremaretur.Sed quü Indices iam in co clTent ut conz ficerentillud mandatü, ea^ poena Francifeum afFicerent, aliæliteræ Genua funt allatg c6mendatitiæ,quas Legatus Imperatoris multiqp nobiles Medioz lanenfes feripferant. Itaqp conftitutio cxecutiocp fupplicq in aliquot dies diz lata eft. Quo quidem toto tempore optimusftater tuus,in propofito ftio firz mus permanfir. Neqj diu poft aliae literæ mortis eins nuntiæ,allatae fuerunt* Itaquc,cx caarce,in qua,ut tufeis, captiuustenebatur, edutftus eft, produz tftusepad eum Magiftratum quem Potentatum uocant;qui in ca urbe eftlu* dex caufarum tum ciuilium tum capitalium : ibi^ huiufmodi fententia lata eft, eum nifi adferediret, opinionem^ deponeret, iam condemnatum efle utfummo fupplicio affïceretur. Tum ille oftendens fe magnopere laetum^ Sc mirifica quadam confolatione affedum, modeftifsime gratias cgit Poz tentatui, pro eo nuntio quod eiallatumfuerat.Is tarnenMagiftratus, tum mea caufa,tumetiam quod à quibufdamalijsnobilibnsrogatus effet, Franz cifeumin carcereincolumemeaadhuc hebdomade conferuauit. Quo quiz dem tempore is fumma libertateöCaudacia cum omnibus difputabat,perz multas afferens femper rationes atque authoritates ex Scriptura fanCîa, qui* bus quod tuebatur confirmaret. Ita ut animus eius magis ac magis augercz tur, eiusep conftantia eo maior in dies perfpiccretur, quo longior ei uita coz cedebatur.Poftremo Iudex eü accerfiuit, ci^ dixit ipfum poftridie aut certc perendie mori oportere, ex eo mandato quod à fenatu Mediolancnfi accez (. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perat,

î5gt;8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM in ecclesia g E s T a R VM

perat.IIleucrôldem quod antea refpodit, fibi quidem idnuntium gratißfmfi ac iucundifsimum accidere.At cüm Index ilium iterum rogafïèt,pluribufqóc monuiffet, fi èa quac dixeratrctradare uelletjïd quidem certé quod de Sacramento Miffg dicere auliis fuerat,id quod ei effet delatum ac promiffùm plane futuru.'ille huiufmodi promilsa nihil curabat nec pluris ea quàm leuifsimum uenti flatum faciebat. fæpe etiam dicebat ea commoda qutè fibi ab illis pro* ponerentur,nullomodo effe comparâda cum tjs bonis, quæ certuseratâDo mino fé âccepturum,cuiufmodi eft corona immortalitatis Uitac^ æterna om* ConßMtiit GÜ nibus pic Deum colentibus promiflà 8C conftituta. Neque uerô animimagnt èi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tudinem fufeeptam unquam abiecit aut infregit,tamctfi ab hoftibus ucritaris

ad êum labefaefîandum acplané debilitandum multa ci grauia proponeren* tunquin potius cernere quifque poterat conftantiam illius ac uirtUtem in ho ras fingulas maiorê fieri,eaqûe ab illo dici, quaê omnes qui audiebant magno pere admirarentur.Itaqp magiftratus quum uideret eum ita effedîum,amp; con* firmatum, conftituit ut poftridie moreretur. Quod ille quum intellexiffèt,fi* nemqûe uitæ fuæ iam appropinquate cognouifl et,me ad fe accerfiuit, ut ipiè mecû loqueretur. Inter multa alia magno ftudio rogauit me, ut de to ta fua rc Si caufagt; quis exitus eius fuifiet, ad te fcriberem,teque rogarem turn honoris Dei caufi», turn etiam eius amoris ac bencuolentiæ quam erga fe haberes, ut nullam moleftiam doloremqûe ex morte fua caperes,quum earn quidem pro pter lefum Chriftum perlubêter patéretur, incredibilem quandam in animo fuo fentiens confolationem amp;nbsp;lattitiam, rccognofcenfqûe tàntam Dei grati* am, quaabeoelecffus fuiffetôduocatus adopprobtia muhdijcrudelemqûe mortem perferendam,ut cauiàm Filif eius lefu Chrifti tueretur, qui uitæ pro* prix non pcpercit, ut falutem omnibus fidelibus afferret.Poftremô fe tibi Ib* rores fuas amp;nbsp;tuas,nepotes,ncptefqûe commendare, ac Deum orare ut uos in optima pace amicitiaque conferuet, eamqûe gratiam impertiat,ut totam ui* tam ueftram ad ipfius cultum confecrare ac conferre pofsitis. Poftero die ma ne carnifex, quinatiône erat Germanus, ad cum accefsit,ut eUm admonerct de fupplicio, quod ipfe eo die erat execUtUrus, utqûe fibi ob cam rem igno* Cärnifici ntdrgt; feer et. Cui frater tuusrcfpondit,ncuercrcturaudaôerfacercquodipfiiniun* tyr benigne ig ôum erat. fe quidem non foliim ei ex animo ignofcere, uerumetiam Deum nofat. orareutprofua gratia ipfum illuminaret,atquc,adcognitionémiàlutisfuæ adduccret. Addidit etiam,fe fi pecuniam habuiffet,illi daturum fuiffe. Dein* dead Potentatumaddut^useft,abeoqûeiterumrogatusutquædixetatre* tradaret atque Opinionem deponerct. fed illenon plus quàm antea quic* quàm éorUm uoluit fecere. Itaqueiudex quum eum oraflèt, ne id quod face* retjalienumeiuidctetur, declarauiteifefumma neceisitate atque authórita-tc dominorum adduci, ut eum morte muldaret ♦ Turn FranciÏcus modeftif* fimis uerbis ei gratias egit, ac dixit fe animo magnopetc dolere quod ill« quid facerent plane nefcirent, Deumqtic orare ut fiiam eis mifericórdiara impertiret. Simulatque campana fignificationemiupplicq futuri dedit,duo paria monachorum prodierunt, exeorum genere acordine quiCapuciniap pellantur.Vcniebâtautem co animo nt eius confcfsionêaudirênac prima fro te eum monuerunt né molcftia aliquam mœrorêqç animo acciperet.Sed eis il le planéreipondit,fibi èorö comitatSnullo modo effcneceflârium,monuit^ utfe reciperêt.Cçterùm fraterculi, ut mos ipibrum eft,habebat cruceminma nu,eamcç oftendebant ut memoriâ crucis Chriftiilli renouarêt, Sed Frahcif-eus aiebat lelum ChriftS optiméin corde fuo eftc imprelsü, eius^ mortis me moriS plane infixâ, cuius uirtutem fen tiebat, Quum^ illi iterum dixiffent,c* umnifiadcrucem rcfpiceret in defperationcm dclapfurumquumtormenta ignis fentiret:refpodit,cor fuum ea éonfolatiönc âc lætitia perfufum éflc,ut iä

gaudioquodam, quod omnemfenfummtcUedîum^hümanumfuperaret, Hueretur. Quod uero ad cruciatom attinet,quem in corpore fuo fenfurus efgt; fet, cum fubito tranfiturum: animam ucrô fuam participem futurambeatitu* dinis cœleftis, in illafocietate beatorûipin'tuum atcpÂngelorum,cum quigt; bus perfrueretur in perpetuum tjs bonis quæ Deus fiitjsfuis comparauit, quæ necp oculi hominumunquam uiderunt, nec aures corû audierunt. Po* ftea quû hæc alia huiufmodi, fingularis côfolationis plentfsima dixilTet, ut ci adimeretur omnis loquêdi facultas,netp amplius ab qs qui aderât intellige retur,lingua ci eft perforata. Ipfe deinde dult;flus ad locû fupplicio conftitutû: ibi pofitis in terra genibus,oculiscp incœlû fublatis, Deû orabat tanto a ni mi ardore ut oês admirarentur. Deinde quû furrexiflet, ita fe ad fuppliciû corn* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. lt;

Nam quamuis condemnatus effet ut uiuus combureretur, ci tarnen ea gratia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

impertitafuitjUt fine magno languore dolorecp moreretur. Nemo quidem eorum quiibiaffucrunt, eiusc^ conftantiamfummamqûe animi æquitatem fpcdarunt, fuit, qui non ita admiraretur ut attonitus plane incertuscp quid ageret, cxifteret; neque aliud dicere poterant, quàm optimum innocentifsi* mum^ hominem, ac uerum lefu Chrifti martyrem ac teftcm ab illis necatum elfe, Atque ille quidem pius uir multa alia fanólifsimè eftloquutus cum eo toto tempore quo fuit incarcéré, tum etiam quumiam eimoriendum effet: quae quidem digna funt, quæ ad omnium cognitionem peruenirent: fed ego ea non poffum ad te hoc tempore fcribere: ac uereor ne paulólongior fuerim. Hoc folum addam, quod ille fecit quum iam Ipiritum redditurus effet, Nam quum ego feorfum effem poft multitudinem quatuor millium hominum, oculos fan's proculin me coniecit, manuque dextra quæ non erat ligata fignum dedit, quo ego admOnitus ad tefcribcrem, SC ea quæ pro* miferam præftarem. Et mox caput inclinans, Deo fpiritum reddidit, die xxl menfisIultjjM.p.z;////. ScriptumComi,j:xix

HOftius ille Gandaui Flandrig Metropoli natus ÔC educatus,in adolefce* tiafuabonisliterisinftitutus eft: obingenif autem fœlicitatem egregic profccit, Poftea uero artem fericis Porfchimentis conficiendä exercuit. Erat prætcrea eximius artifex cglando uario opere uel etiam inaurando fuperfici* cm armorum amp;nbsp;cultrorum.Is ita^ à prima ætate in Angliam fe contulerat,ut inearegiönefubmagiftro opificiumfuumexerceret. Cum uero magiftere* ius,Hoftfj nomen in earegione inufitatum admiraretur,Geo rgium ipfum ap p^ellauit, quo nomine poftea ubiep notus fuit. Anno autem nbsp;nbsp;d, z,régnante

Edouardo VI:quum Flandricæ regionis incolæ permiffu Regis ecclefiam Londiniinftituiffent ex uerbo Dei emendatiorê:hicnofter Hoftius ( quem aliquiOthonem uocant)fedulô concionesfrequentabat,ut doëlrinâEuan geh) audiret, Sed quia imbuta ac præpedita PapiftarUm fuperftitionibus, mens eius non iatis initio capiebatfcientiamillam falutis, Catilina fetotum letftioni facræ Scripturæ dédit, in qua breui tempore tantos fecerat pro^reG (iis,utEcclefiæ Chrifti perutilis opera ipfiusaccideritlnprimisenim core* Ipexitutdodlrinam Chrifti bene intelligeret. propterea locos obfeuriores cum paftoribus contulit, SC eorum explicationes cum omni reuerêtia admP fit.potifsimum uero ex Pauli epiftolaad Galatas profecit.legit ÔC Anabapti* ftarum libros,ut homines eos fimplices ab errore in uiam reuocareuVnde e* tiamlibrum compofuit: Chriftum humanitatem non ex cœlo uerum ex Magt; , ria amp;femine Abraham fufeepifle. Deinde ftatuebat unice bono exemplo SC jnnocenti uita fuam fidem declarare.hinc omnib, amicus,pauperib.liberalis*

hiimj'h'tatc confpicuus. eu ucrô Anno »yg Eduardus mof cretur et Maria fb* ror in regno fuccederet, papatus reftituitur, pij interficiuntur aut proferibun* tur,altj fponte migrarunt.Vnde Sgt;C Hoftius cum uxore ad urbê Nordenfem in FriGam uenit,ut ibi pedem figeretConfoIatus eft etiam Ecclefias difperfas E* piftola.Tandê Anno i555xGandauum in patriam profedius adeognatosob négocia quaedam expedienda.Amiciipfius antequam Ceitineri commififTet, monueruntbeneuolèhominem,utfiquando inter lupos uerlàretur, confide* rate omnia ac modeftè ageret, ne (ponte indiferimen capitis feconrjeeret: quibus ille reipondit,nihil fe qiiidem temerè aut incofideratè acQurum: fed ß, inquitjincidero in eos qui fais blafphemtjs Deum eiufque Filium lefum Chri ftum contumeliaafficiunttabfit ut tale quid audiens,ulla ratione taceam.necj cnim lampas uafi fupponenda eft. In traiedlu ipfius maris, non fine magno periculo cum multis alqs nauigans, comités fuos ex uerbo Dei confolabatur. HoHitufuosco D.Pauliexemplum imitatus,nec etiam euentusfefellit.quum^ iamläluipor initesinpericu tümingrefsi eftcnt,hortatus eftomnesad agendum Deo gratias,atque inti* h[oUtun nbsp;nbsp;more eius permanendum : fieri enim poficjut quiillos maris periculo liberaf*

fetjisfidemillorum poftmodo perignemprobaret,atque itaexhacuitaeri* peret. quod quidem uere eft de felocutus ♦ nam feruot ac zeluS quo ueritatis ftudium amplexus erat, haud paftiis eft ipfiim diiiin bis müdi miferijs uiüere: qui hoc pietatis amore flagrans,omni plane metu remoto,no deftitit etia pU* blice idololatriS deteftari.Res aut fic fe habet, Gandauü quö perueniftetjaffli-cos aliquos in uera religione inftituit, ÔC contêptores ueritatis amice erroris magno c3 frudlu admonuit.Tandêcertiorfadlus eft ea in urbeDominicans quendCjCui Piftorius cognömê erat,ueritatis habere cognition?,ueram^ do , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;örinam populo annunciate,ac proptereaingentem hominum frequentiam

adeiusconcionesaudiendasconcurrere.Hocrumoreincitatus Hoftiusdie louis ante feftum Pafehæ ingrefiiis eft templû S. Michaelis ( in quo ferç fem* per monachus illc concionari folitus erat)fibiqûe locS dclegit e regione fug-ccfti,qu0 melius quæ dicerentur audire poftet.Séd ecce monachus confeen-lofuggeftopro thefauro carbones affert, loco falubrispabulidirauenena proponit populo. Etenim multis uerbis in ea concione tranffubftantiation? fuam confirmabat, magnoperecupiens perfuadere populo, uirtute uerbo* rum Sacramentaliumfut aiut)panem conuertiin fubftantia corporis Chrifti. Hæc uerba adeo Hoftium pupugerunt, quum tarn aperte pupulo illiidi cer* neret,ut uultus eios prat animi perturbatione plane immutaretur: atqüé ægrè admodiim fe continuit dum finém concioni impofuiflet monachus,quem ex fuggefto defcendentcm,rtudato capitehis uerbis excepit:Heus, amice, tota oratio tua manifeftè pugnat cum Sacris literis j per quas (fiquidem mihi fiat audientia ) dare demonftrabo falfam te populo annuntiaftc docftrinam.Cu* cullatusuero animo perturbatus,huncaufcultarenoluit,fed eifecitindiciuhi utrecederet. Hoftius contra propius ipium accefsit magnoep Spiritus ardo* re flagranSjO Pfeudopropheta,inquit,qui falfo perfuades populo panem uc rèefle corpus Chrifti,quumSacramentum tantummodofit Chriftiprono* bis pafsi ac mortui. Dum hçc fiunt,ingens populi tumultus oritur,multiqûe utriufcp fexus homines ad ilium,Heu,inquiunt,amice,quid agisf Quibus ille rcfpondit,Pfeudoprophetæ funt ifti, qui uos fpecie ueri decipiuntme credi* te. His didis,impetuturbac etemplo egredientis una quoqueipfe abreptus cgredi coadus fuit, ac quanuis plurimi cum hortarentur, ut fe in pedes con* ijeeretmegauit tame fadurufe,quin potius cos monebat,ut quç palam 8C pu blice dixiflet apud fe quifeg diligenter expenderet: ac turn moderato inceftu abiens, quum uixdum ad Portam deBrifche Vualporte quæ fere inmeditul* Iio «rbis nonprocul à prædido tcmplo Michaelis fita eftjperuenilTéhihterce

11 B E R X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50*

IpWs fuit à Procurationc fifct lacobo HelTeliô, qui hominem fufsit dedud ad Üétus Comitis caftrum drdter horam decimam antemeridianam jrz.Apr, Art ftd Iff,-. Nec etiam admittcbantur ulli homines quantumuis propinq«i,nifi fi quieflcnt,quiip(umàpropofitO auocare ÔCadreuocationem dóólrinscim* P ell ere ucllent. At Pomeridiants horis Procurator ille cû Piftono eiûfque col lega loanne Bundcrio, alijfqùc eiufdenl faring hominibus ad carccrem fe con tulit,qui cum Hoftio tribus ad minimum horis difpütarunt de praédpuis rcltgt; gionis papidicx capitibus,quæilli cauillis amp;multis logomach ijs,tueri Si. affe rerc conabantUntranfubftantiationem uidclicct, inuocationem Sandlorumj Purgatorium^ac cæteras eiufmodi nugas.Hoftiua ca omnia uerbi Diuini tru-tina examinari,atque ex dodrina Filij Dei, uelut Lydio lapide probari cupigt; cbat.lUi uero metuentes ne caufa cadercnt.ab eo examine abhorrebant : tan* demep conftitutum eft inter ipfos ut fententiam fuam feripto dccIararetHo* ftius, cui Procurator papyrum Si alia ad feriptionem necefiària tradi curauit; Nosautchicadfjciemus quâdam uelutifummam difquifitionis. Acprimùm de cœnaDominijdicebat fubefle tropum uerbis ChrAli, Hoc eft corpus me Tüfquißtiöcu ummeque enim id crafte intelligendum efte ac fi panis fitipfa fubftantia natu* Hoflio hubittd ralis corporis Chrifti, quod uarqs exemplis ac teftitnonfjs Scrip turæ oftende bat fie nec pofte nec debereintelligi. Adueriàriî interrupto eius fermone ue* nerunt ad quæftionem de inuocatione Sandorum. refpondit ille, unum tan* tummodo Deum adorandum efte in Spiritu Si ueritateinam quum is, inquiti ad fe uocet omries qui fub oncre gemunt, ut q s alleuationcm âfferat:quû hor* teturutpuîfemus,qugramus ac petamus,addita promifsiônenequaquam frti ftratum iri fpe fua quenquam:dcnique quum cértô feiamus Deum fummè bô num,haud dubic daturû quidquid in ndminc Chrifti pctierimus,fumma pró* fedô ipfius maieftatem iniuria afficimus, fi in precibus noftris ad Dcum,ali* ummediatoremueladuocatumadhibeamus quàm Chriftum:quocircaim* |)udêter ac federate illos facere dicebat qui Chriftû iure fuo priuantes perfui dêtplebi Saneftosnobisapud Deumpatrocinari aepro peccatoribusinters ccdere:quod officium uni Chrifto commiflum eft, qui in cruce pcpêdit Si nd ftrumreatumfubtjt. nequeenimad quenquam maiori cum fiduciaacfpeia lutis obtinendac accedere pofliimus quàm ad eum qui communis omnifî no* ftrûm frater eft,Filius »eternus Dei uiuentis:qui falus Siuuk Si poteft bene fa cere generi humand. Adquæftionc illam friuolam de igné Purgatorio,duas fc tantum noffe uias aiebat, alteram quæ ducit ad cœlum ubi quietis beatoriS fedes eft, alteram quae ducicad inferos, reptoborum omnium trifte domicili-um. Hæ ufæ nobis proponuntur Scripturæ exemplis de male Diuïte acLaxa ro,atque Latr one altero cui Chriftus in cruce dixit, Hodie eris mecumin pagt; tadifomon autem,Hodie conrjcieris in ignem Purgatortj ut ibi pro peccatis tuis pœnitentiam agas. Rogatus etiam à monachis an Papâ agnofceret,quip pe qui caput fit iânaac Si Apoftolicae Ecclefiæirdpodit,Chrifto Rederapto* ri cum tarttummodô honorem tribuendum, ut fummum fit Si unicum Eccle* fîae caput:Papam uerô fe habere pro Pracfulc eeelefiæ Antichrifti, eundem^ deteftari ut fihum perditionis fedentem in loco fantfto. Deinde^ rediens ad fer monem de cœna,quemintcrrupcrant Cucullati,negauit jîlanc, Chriftumin ca corporaliter, ac realiter, ut loquüntUr,contineri,manibûrque facrificorum attrccftari:dilt;ftumcp fuum aut potius ChriftijConfirmabat Scripturæ locis tam commodis attp dilucidis, ut patroni dignitatis papiftieg Si tranfiubftantiatid his defenfores prorfus obmutefcerent, fuam^infantiam cum fumma impie* täte ac nequitia coniundam in cauillis Si tergiuerfationibus friuolis facile au ditoribus proderent. Præfes autem Flandriæ Heluuegh quum uideret homigt;

coram fc SC nonnulh's confiliarqs, tî præfenti animo,ma^a ingcnq dex* C c teritatc

tcritatejcrmoniscp mïrabili fuau/tate ïntcrrogatis rcfpondcre: Hoftium affa* tuSjNon lieer,inquitjtnihi per edidum Principis difputarc defide cum hacre-tico cuiufeunep fedx,fed mittam ad te monaebum aut ß mauis facerdotem la icum(ut uocant)qui cœptam dffputationem perfequatur.Hoftius autemreC-poditfe paratum eßcßdcißiacrationcm redderenon iblùmillis, fed ctiam ex plebe infima abiedifsim o cuit^. Praefidi ucro amp;confiliaris qui adcrant bene precabatur, optabatque ut dtu officio fuo fungi poflent ad gloriam Dei atej animarum fiiarum falutem. Scripfitautcmpoiladuxoremiuam Chriftinara quareliquerat Emedac in co mita tu Frifiæ Orientalis,confolans illam attj ex* hortans ut omnem curam uitæ huius caducac Domino commendarctjqui ui* duas pupillos in tutelam fiiam recipit, ut ipfe in Scripturis teflatur : mone* batpracterea earn utquæ coniugij pignorahabcbantSamuelemfcilicctamp;Sa ram diligenter in Chrifliana inflitucret fide, qua quidê quiftqî annis fimul cO' luerat,^ qua breui morte fubiturû fe fignificabat: poftremo iubebat ut dudu Spiritus fandijCertû aliquod uitæ genus amplcderetur, Die Sabbathi qui 27 erat Ap.anni fupra nominati,Hoftius, natus annos circiter triginta,capitis dä natus, fecQda pomeridiana in foru dudus efi,ubi fafees ad cum exurendu dif pofiti erât. Qyum autêpopuluqui tâ triftis fupplicij fpedator aderat,hortari «eilet Catelina etfefe excufarcinterpellatus fuitabHeflelio, qui carnificêfæ* pius monebatjUt expediret fuû negotiu.Quo uifd,rcus ægerrimé tulit fibi nul lam fieri poteftatêloqucndi adpopulum.proindcHcffclium compeUas, Vi* deo,inquit,tefolicitum efle 8C anxiêlaborarcadcffundendûiànguincinnoxi «m,fcd precorDeûuttibiignofcat. Ad quçuerba Procurator illeridêdorei* pondit, Amê,amen. Deinde Hofiius fe conuertês ad plcbê,multa,inquit,de-creuerâ uobis declarare,fed imperatur mihi filenuû,quçrcs admodû me male habet. Tum camifex,ut moris eft in ijs locis, procûbcns in genua ante ipfum, Hôftif BMrtrri togauit ut fibi ignofeeret quôd per eu pledendus eflet:Holtius autem torto* rê ofculatus,Ego,uerô, inquit,tibi codono aclubês:pcccata tibi tua codonee Dominus op to. Ac protinus fe ingenua profternes, in banc ration? precatus «ft, Pater cœleftis qui fecundS promiisiones tuas mififti Filiu tuS unigenitS utfeofferretinfacrificiu^ pcccatorûnoftrorûreatu: fupplico tibiunus cfer* «is tuis etiâ minimus,ut me quotp gratig tug ac miicricordiæ participe facias. Vos aut fra tres charifsimi,obfccro amp;nbsp;obteftor ut cocorditer omnes DcSpro meprcceminijUt quemadmodû pollicitus eft iuis,in extrema bac uitg megho ramihiadfit,necdcfcratunquam.HicrurfusProcurator,adcarnificêutfuppli ciummaturaret clamauit. ac tûplacide uelut ouis fe Catelina ad palu deligarf paftiis eft.dum^ catem's circuncircauinciretur,ad populQ bæc uerba babuif, Cauetc à pfeudopropbetis,qui dicût Eccc,bic eft,aut illic Chriftusme erretis, quonia in ccelis eft ad dextera Dei Patris. Ad extremum fublata uoce,Pater, inquit,cœleftis in manus tuas commêdo Spiritum meum, teep oro ut pro gra tiatua,puerulos meos in timoré nominis tui conferucs.His didis primum la* queo fuffocatusjflammifqueaduftus, deinde in patibulo extra urbemfuijsen lt;us inter fures 5C latr ones fuinfed baud dubie anima ipfius in cœlû fublata eft, propter Saluatorem noftrumlefum Cbriftum, qui corpus etiam ciufde inul* timo die excitabit,ut beata immortalitatc cu omnibus Sandis fruatur.Si quia hanc hiftoriam copiofius habere defideret legat lib.7, Lud.Rabi.

lOANNES FILIEVL ET IVLIANVS EETEILLE^ Sampttriin GaUiamitrtyrioafleniAnno 155’4..

A Nno Domini M.Daiin. xp'/i Cal. Mafi.Ioannes Filiolius faberlignarfus, jîî pij dtcepti, JLA lulianus Lcuelhæus ligularius,Sanièrræ Burgundionum oppido na* tus, comprehenfi fuerunta GillioPcrfio Latrunculatore prouinciæ ßorbo nienfis,aufpicio D.Sandandrcani, Tribuni cclcrum;idquc,duobus circiter à Niuerno

L I B E R X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;505

Nûïerno milKaribus qiià Defiram itur. Comprchcnfùrus autem cos GiUius, SatfciOjtnquitjô fratrcs,quô pergatis.cediteamabo, nobifqùeuosaperircnc dubitate.nos enim îj pirofcdô fumus,ô fratres, qui quidem uos uniuerfos om ni fceleratorum homirtum contumelia,nedum iniuria,prohiberc maxime ue* limus.His blanditqs cos paulatim allicere ueterator illc nitcbatur,afsimulatae aeritatis ipecie,falsâque animi erga illos fui prædicatioe tc(îlus,ac fide etiâ fu-aitijfi ègercntjUltro pollicitus.Quin ut callidius cxciperecincautos, præmifit ftgittarios fuos his ucrbis, Ite prac, inquit, ite, equôfque admittite:nihil cnim hic ad uos locus.Poftmodum autem infequens undique Eia, inquit,fratres, quonâ pergitis,inquam;' Pcrgimus,inquiQt,Defiram. Nec longiusfSane qui dem.Nû,inquit, Gencuam C eodémque amp;nbsp;infantulum hune amp;nbsp;filiam deduci* tisf nii ingenue faternEt uxores, inquit, ueftrae illic ne fiint f Illi fateri rurfuni, Mox ad os admoto pugno fibilans Gillius aduocat fagittarios, atque ut Ni* uernumin cuflodiam adducanturiubet:id quodadutum eftfatfium, Illô de* dudi,pluribus ab codé uerbis fuper eo quod paulo ante confeisi fuifientiin* terrogantur : eo fe nimirum confilio proficifd Geneuam, ut in rem diuinam, quam paisim in Gallia tum blaiphemqs, idololatria, pfeudoprophctia,tû abu fuSacramentorum inexpiabili contaminari quotidie cernèrent,incumberc redius pofient: Geneuam autem effe ciuitatem,in quam rediuiua iam Euan* gelicæ difcipling ueritas quafi poftliminfj iure quodam reuerfa efle uideretur. Quoniam autem Sacramenta nOnnihilattigerant, rogabat primùm quem SaCramentorum ufum optimum effe arbitrarentur; quam item Euangelicant dodrinam, quam quidem aufpicatæ maxime ciuitatum omnium Geneuae confedilTe diccrent. Ac Primùm quidem, num Chriftum ipfum hoftia facer* dotali fie inclufum crederent, ut SC panem amp;nbsp;uinum pronuntiatis nonnullis à facrificulo uerbis id quod funt protinus effe definere,ac répété uerum Chri* fti corpus SC fanguinem effici conflariqùe iudicarent.Illi turn lefum Chriftum (ut feriptum eft ) in ccelum afcendiire,ic credere,ad dexterâm fédéré Dci Pa* tris,indéque uenturum iudicatum uiùos ac mortuos: coque modo amp;nbsp;panem amp;nbsp;uinum naturæiuæ proprietatcm uitique retinere» Necuèro panem ip* fum amp;nbsp;uinum aliiid elfe quicquam in hoc gcnerc putâdum, nifi fignum ac in* dicium ueri corporis SC fanguinis lefu Crifti : quoniam ficutpane cor huma* numucgetaretur,uino deledaretur,fic animuspretiofolefu Chrifticorpo* rc quafi fuftentaretur, fanguinerclaxaretur: per ilium cnimreccptumhabuif. fe nos ad Pattern. Haecfe omnia fine controuerfia uerifsima SC fateri effe, SC co’mmtntedHa uitat periculo profiteri cupere. Interrogati deinde quid de Communicatione c(xnlt;eiioinini ftatuercnt,aiebantadminiftraripanem SCuinum in commemoratiönem mor quid» tis paisionifqùc lefu Chrifti : ac tum quidem non accipi tantum paném SC ui numj fed plane etiam fidei bencficio uerum ipfum corpus SC fanguinem ciuf-dem Chrifti, qui animum interpofito fidei uelutinftrumento purgarctatqüè rcficcret.Qiiod ad Miffâm j de qua quoqiic interrogarétur,pertinerct,meram fupcrftitioné,amp; idololatria aiebant cfre,merum hominû inuentum,merâ con demnationem.Quôd autem diuum Petrùm Papam,Mfffac^ potifsimum au thorem exiftimaref, opiniöne longé falftim ilium. nihil cnim de Miff a ne co* gitaffe quidem diuum Petrum unquam, tantum Euangelio nuntiando inter* pretando^ præfcéîum,atque eo nomine uócatum SC felecftum fuiffe * îtaqüe fi quam falutis partem in ilia Miffa poncremus^j inanem acieiunam Dômini noftrilefu Chrifti pafsionem effe oporterci quod nemo mortalium,Chriftia* norum præfertim hominum ,non modo non ufurpate fermone,fed ne cogita tionc quidem ulla cómprehendcreuelle debeat. atque hinc effici quidem id quod eft,nihiliplanérem effe' Miffàm iftam:meram,inquam,idolôlatriam effe Miffamiftam, quæ(nefandam fané rem ac mortepiandam) pafsionêDomi*

ni noftri Icfu Chrifti poft hominum memonam improbifsimè flagitiofifsimo que conuellcns QC. obliterans,fcipfam ingerat impudenttfsimcfeqj aliquid eCgt; fe acplane iam etiam mordicus oportereretineri tranfuerfis quibufdam, fed alienis ÔCexoticis hominibusindignifsimè perfuadeat. Interrogati præterca num facrificus panem in corpus Chriftireuera conuertendifacultatemhabc* retjDeum ipfum neqp fubditam hominibuSjneque eorum linguis 8i exorci^^ mis obnoxium aiunt efte.quin contra Deo fubieda Qi. obfequiofa dicunt om nia:dclirum^ Si extoraxx infanum efle quendam, attribuere uirtutem aliqua eis uerbis, quae iacris in rebus hominum inuentione ÔC artificio profcruntur. Vtrum autem ea quae poftiimus,aliquidad manes è Purgatorio detrahendos conducereputarent f nû Purgatorium etiâ ipfum conftituerentc’rcfpondên tantum abeiîe ut conducerêt ut etiam condênationem illis accerferent, Dei» qûeindignationê aduerfumfeprouocarent. Porrô Purgatorium nec efle ul* Srfn^i ut hono lum præterquam fanguinem Domininoftrilefu Chrifti,utferiptum eft,ne£p M/jd», purgari cuiufquam poiTe peccata nifi per effufionem illius fanguinis.Interpel lationem igitur Sandorum eiurantes,ait latrun culator,nullo nec honore,nec ucneratione profequendos cenfetis.Honorem depeculari Sandorum, inqui unt, minime uolumus: at debitamuniDeo gloriamauferreôC Sandis afcrigt; bere, id quidem fit uel ipforum uoluntati Sandorum intemperanter obfifto re. Scitum enim feriptum^ eft, ad Deum honorem amp;nbsp;gloriam unum referri femper oporterc.Quôd ut adefle Sandi nobis ÔC opitulari pofsint, tarnen ho norem qui foli Deo debetur, undeque uis omnis ac poteftas proficifcitur,imgt; pudenter ad fe rapere profedô nolint, Quôd ad poftulationis aduocationif* qùefpcdaretnaturam, hanc folius Chrifti propriam a^nofeere amp;nbsp;faterifcfe, qui Chriftus petitione nulla extrinfecus adhibita, tantum motu quodam prO prio fuo ac orfleio nobis adfît praeftoque fit apud Patrem. Apud quem igitur cxomolegefinfacere oporteret, quis file tandem eflètqui peccata condona* ret,annonfacerdoti cofitcndum,an ab eodem non expedanda rcmiisio pecx eatorîï,interrogati: Aiunt,confeientig caufam non ad laccrdotê,quemin eadê ofïenfa nobifeum elle uideamus,fed ad DeG unicum humanarum offenfionu €xpiatorcm„folum iuftum,ut feriptum eft tantum effe, deferendâ. PoteftatS Igitur ligandi ÔC foluendi non habebuntf Mandatum ,inquitint,illis eft Euan* gelium uerèprofiter!,ueritatemcp quahuiufcemodiligatio folutiôque tant hic apud nos,quàm fuperius in cœlo confitctur,cnunM'are. Ad extremum augt; tem interrogati an res omnes quas aireruiflent,fibi conftarent, ueraecç cflênt. uerifsimas dixerunt efîe,in eifqûe fitam fidem atep perfuafionem fuam ► Italt;^ chirographum eis fuum appofuerût : teftificati^ funt fe ualde fibi fortunatos uideri, quos Deus dignos ccnfuiffeGqui in hanc cauflàm deducerentur.Paux lô pôft ad Sampetrum monafterianC à latrunculatore ducuntur:oppidicp fup præfedo cGelogtjs ÔCinterrogationibusfupcrioribus tradutur. quoinloco eifdem de rébus interrogati, fibi confenferunt.Quocircare ad forenfeshomi nés delata, incp deliberationê cum quibufdâ accitis Patronis’deduda, tanta uarietatefententiaru, ut cui potifsimum adiudicari fupplicio dcbcrent,cxpù* tare nullo modo poffènt:frcquentes in earn ibât fententiam,ut adnotatis illo^ lucliees in fente rum bonis ipfi proicriberentur.Cui fêntentiae cum àloan.Bergeronio quæfi-iia/èremU dp torcfupprgfedo rcdamaretur,ipfedecrcuitut tædiferorûhabituper orauul-fcre^unt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gi tradudu,nudi MiflSe opéra datent primûm,deinde coburent. Prouocatur

ad curia Parifienfèm, quo in loco quanto rogantur diligentius,tantô fe gerut conftâtius.quanquâ enim SC amicorû gratia ualerêt, 6C diplomatibus quibus fériés ipfatota caufae de integroinfpiciiubebaturjUtipofTent: tarnen in fenten tia p ermanferunt. Dum Lutetiae funt, latrunculator fanaticus ÔC infanus nio-dtur,cuius uiri morte per culfî quidam,animis conftemantur,altj uero iuftifsi-muniDei

liber X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;305

Iniim Dei indicium admirati, fibi inuicem gratulantur. T andern autèm feié' • cflimartyres Sampetrum monafterianum Lutetia reuerfi ^r///Calendas Feb* ’ In Concilium uenire iubentur, ut quid animi turn demum habeant,oftêdant.

Perfeueraturos ad extremum fe dicunt efle:prguaricatores fe rati fore,fi quod uerifsimum efle cognouerint, abiurent.Turn acfluarius Parifienfis curiæ de* cretum recitat:quo decreto continebatur,uiuos ambos exuri oportere,fiqui* dem fibi perpetuo confentientes peruicaciam iftiufmodi non abijcerenupro* fertitemdecretum alterum memoria tantum hominum,non fcripto confi* gnatum:quo conftabat praecidi quoque eis linguas oportere,fi pergerent:fin ueterem iftam opinionem cxcuti fibi paterentur, fane fore utlaquei praefoca* tioneflammam anteuertercnt,amp; linguae fccflionc libera ti iucundius uitam cS morte commutarent. Velletis ipfi quidem,inquiunt,ut reiecfîa ueritatis öpti* ma caufa Deum noftrum abiuraremusj: at fruftra uos uniuerfi conficitis.Vix capit4 abibluerant, quum decreti capita tria recitari deflerunt : quorum primum il* tionis. lud erat,perperam ac peruerfe ambos de fando facramento loquutos.Imo uc rojinquiunt, optime ueriisimequc. Secundum,falfo Baptifmum eofdem ab* iuralTe.Imo conftanter alleruiflejfed informaffe, inquiunt.Terrium,Deum ac diuos ipfos immortales acerbitate contumelioia uerborum infedatos fuilTci Qilin contra, inquiunt, Qi. Deicaufamftrenuefufcepiffe,amp;diuosin honore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

fempcr habuiife.Mox fe ipfi contuentes ambo,inuicem hortari fe,paratófque eife dicercnon tantumunius alteriufue membrifacereiaduram,uerumeti* amtotius corporis naufragium,dum eafuftineantquac cumadfalutemfuam* turn uero Dei opt. maximi decus Qi ornamentum pertinere arbitrentur. ge* nus enim hoc totum fuppliciorum amp;nbsp;animaduerfionum momentaneum, uel potius etiam optabile Qi fuaue,ficumtanti boni quantum ipfi iamfpeatquc animo confecuti fint, pracftantia Qidiuturnitate comparetur. Suppracfedus grauifsima poft homines natos illis genera tormentor urn indicere, nifi dida reuocarennilli contra( pergeret audader) eis enim fe tormentis perterrefieri tiullo modo, quibus hæreditatemadituri eflent,quam amplifsimam Qi. cxpe* ditifsimâ fibi propofitâ eflè minime dubitarent.Exuunt,uinciutur,id^ à meri die ad tertiâ. Nihilominus oratione perpétua Deibonitatem ac mifericordiä dilaudantes,præclarifsimê fecum agi teftantur, quos in caufam fuam demifif* fet,quos honore tâto dignatus effet. Itaœ fupplictj genus acerbifsimum expc danteSjUna canût Pfal.ö,Domine ne in,ac.amp; deinceps cant.Symeonis,Nûc dimittis feruum tuum Domine.Mox fupprgfedus infania Qi furore prçcepSj Dominicanum præmittit ad illos quendam, captiofum hominem in diiputa* tioncjô^ in comprimenda ueritate ueteratorem eximium ac prope fingularê, qui cùm multiplicê ac uariâ cû martyribus difputationê inftituiffèt 1 exceptus ille quidê initio fuit: poftea uerô fradus atcp fufus. Abite,inquit,in malâ cru* cem ô intemperiæjô agitatæ furiac, Succedit Suppracfedus : ligneam crucem inutriufque coUigatas manusimponit: arripitur dentibus crux,uiqûc fumma proqcitur,gerendam enim aliam ambobus crucem longe pretiofiorem Qi ex* cellêdorem effe. Hoc fado cocitatus Supprçfedus linguas excindere ambo bus iubet ; parent illi incredibili conftantia.quodque maiorem in re noua mi* rationem facit,exedæiam eædemillac lingua: poftridieinipfa Conciltjpu* bliciclaffereperiuntur. Itaquehorum martyrum exemplo duorum liquidô Martyr«excU oftenditDominusfeloqucndifacultatem nonalligaffelinguæ.præcifaenim ca concefsit utrique bonus ac mifericos Deus ut loquerentur.nam ad fuppli* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

ci) locum progrefsi, Nos, inquiunt, aliquando tandem Qi peccato Qi carni Qi Kîundo Qi diabolo poftremum ualedicimus tnunquam cum illis commune quicquam habituri fumus. Alia præterea quacdam à fummis illis fane uiris irt* telligenter excipiebantur, Quin etiam lidore eos fulphurco Qi tormentario

. puluere confpergente Ói. fuccuffantc:Age,inquit FilioUus,fallc,fall e fetio pugt; tridas 8i cariofas hafce carnes.Mox prorupta in faciem flamma,imtnoto cor^ pore confîft entes,féliciter fpiritum ediderunt.Hacc exioanne Criipino,

Hionyftat cM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ionyfius,Vayrus,Fontcnn ortus,diocœfis Batocêfis,in inferlori Norrth

J__/ maniæ parte,ualeiulîo presbyteratuPapali, Geneuam eft profe(flus,ugt; winfnlis. nbsp;nbsp;nbsp;biartem librariam didicit,atqueindclibros iæpenumero in Galliam afporta-

uit.Tandemininfulis GcrræisSC Gnernezaeis domicilium deleginin quibus, quôd AnglorS client dirionis,haud ita pridem iuITu ac uoluntate Illuftrifsimi acChriftanifsimi Edouard! fexti Regis fynccrè Euâgeliû prædicari cœperat» Ibi Dionyfius artê fuâ exercuiüôé aiiquandiu uerbi Dci jninifter conftitutus, Chriffû annundauit in quodâ Guernezæ uiculo.Sed quoniam anno M.v.Litn» defundfo Edouardo,fuccelTerant Mariana tempora,quacimpios cultus ac Pa jpifticas fupcrftitiones in totu regnum inuexerunf,adeo ut in illis infulis impfa religio priftina receperit ornameuta; Vayrus comitatus quibufdâ,pcr Nord» tnaniâiter fecit eo animo ut fe Geneuam reciperctiatquein uicum qui appe^ laturFuUiûperu€nit,adferens multos facræ Scripturæ libros, Et quû abÿlîêc rhedâ rebus fuis ueheadis condueflurus, Gulielmus Anglus uicecomitis fup pracfelt;flus,cumfratrc fuo loanne Anglo procuratore regio aduenit, ac libros fibiacreliquamfuppelledilem exhiberipræcipit:cui obtemperatum eft,atlt;5 omnia interdidlo retenta funt,ipfe etiam qui ea affèruabat. Dum hæc gerun* Cur,interuenitVayrus,quilicetomniainteillcxifletquaecuencrant,iplos^fa tellites ob oculos haberet, tamê repente abftpulla dilsimulationerationêcau iàm^ interdilt;fîi ac reten tionis ex ipfis quacfiuit.Cui relponfum cft,libros effè hærefirefertosn'pfe contra,nihil niß uera in cis contineritfuos^ eße,non cius quem ccpcrunt.Proinde qui eos aïïèruaucrat mox dimiflus fuitu'pfe ucro Va jrrus in cuftodiam Periefum addudus, ubi per duos menfes amp;nbsp;dimidium argt; cßilsimis uinculis conftridus manfitlntcrea aiudicibus cius loci multis dere* bus fuit interrogatus, qui crimen proditionis ei obifeiebant, quod apudÄn» filos capitales GallorShoftcs effet comoratus.Ad quacrefpodit,feillucuenif IC no ftudio prodendi quenquä,fed utliberü fibi effet rite Dcu inuocarc,amp; ex cius præfcripto uitâ degere.Porrô quû indices Periefi, Vayri caufam procra* ftinarent,mSdato CognitorisregqapudRothomagû,addudlus eftBaioeû,, Ct decern dies ita conftrió:us in carcere Epifeopi remanfit,ut omnis aditus ad cumfucritintcrclufusJnde Rothomagûdutfiuseft,ubi fe fcnatuonfultofan* Sententie COIP citS eft,ut uiuus cobureret ac ter è rogo extraherctur.Hac fentêtia pronuncu Hemurftionif. ata,omnes eiinftareutfiiæfecffæfautorespatcfaceret,alioquiomniaciusme bra in quæftione comminuta iti : quibus ille rcipondit, omnes ueros Chriftigt; anos à Ic flare,ex quorum numero effet iànior pars Galliar, imo uero è Senato rum numero plcroflpmecpullo cruciatus gencre quidquam aliud à fc cos ex* torfuros,nec conicdluru quenquain capitis autfortunarum difcrimê. Quod fime tormentis enecaueritis crudclcs ueftros ignesnon icntiam.Haec cum au diff ent,tanta animi conftantia pcripetflain quaeflionemeum non coniecerSt: fc ad fuppliciû protinus agi iuflerût » Cùm è carcerc exiret, magna aderat ho* minumfrequentia, quam Vayrus praefenti animo amp;fingulariuultusalacrita* te hortari coepit,ut dodlrinâ Chrifti amplelt;flerentur,licet,quidam monachus Carmelitanus qui cû co in plauflro erat,eum interturbaret. Ibi unus exlido* ribus acclamauit ad carnificê,Refeca, rcfeca eilinguâ, quod fine ulla raora fa «flvm eft. Tune monachus crucem quandam ligneam ci obtulit, ac manibus qua:

L I B E R X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;30t

quæ arÄißfme crant alligatg,inferi lufsittat pias ille uir quantum in fe erat re* cufabatjUultum à monacho aucrtens:hic uero beluino boatu exdamans,Vi* deteiam,uidcte cxecrandum hominem qui reipuit crucê. Adduëîus eft po* ftea ante uaftam acdem Rothomagenfem, qua uocant Diuæ Mariae,ut figni* ficationem aliquam daret populo uenerationis corum idolorum (quos San* lt;ftos uocant) qui pro rempli foribus locantur, attp itahonorariam quam di-cunt emcndationem admififle uiderctur. At ipfe manibus, ocul{s,uultu,toto denitp corporis geftu fan's prac fc ferebat,folum Deum efte adorandum : ter^ gumobuertens eorum idolis, amp;apertédeclarans ca defpicereacdetcftari. Cûmadfupplicîjlocumuentumeft,pronnusinignemconic(ftus eft, èquo, ut arcfto pronuntiatS erat,ter erat educendus,quod tame ad effcdû non fuit (Im. perducftum.nam ubi prtmum ignis fuit accenfus, adeo flamma inualuit ut haftacaltitudinefupra corpus Vayri fefe extulerit: ôi^ambo carnifices quan* tumuis adniterentur, eum in altum erigere nequiuerint Interea fatellites baculis turbam quae circunftabat adigcre conabantur,ut fubfidio eftetcar* nificibus,nec tarnen effecerunt ut uel unus quidem manum admoueret.San* «flus igitur Dei martyr ad Imnc modum expirauit nono die Augufti anno, M. LUU. cuius rei laus, honor amp;nbsp;gloria, foli Deo uiuenti in perpetuum, Amen.

BErtrandus Blafus Tornaci Ncruiorum natus, ieritatorum e lana confe- Berttinilu/ (ftorumopifex, quum à Deo ucritatis cognitionem accepiftet, demi- xor ueriMen grauit Vucfaliam ( quod oppidum ad imperium ac iurifditftionem ducis coattmnit. Cleucnfis,Iuliaccnfis^ pertinet ) co animo,utrcccptus ibi in eccleftam Gal* licam,excipienda concione diuini Verbi, ritu^ Sacramentorum ufurpando, Deum pie religiofecp coleret: ÔC fi res facultatcm habitura uiderctur, eodem uxoremfuam atque familiam adduceret. Quo conßlioquumVueßliaiam ter Torna cum profedus eftet,nihil tamtn cum uxore conncere, nequeutfe* qui fe quam remanere Tornaci mallet,impctrare ab eapotuit.Poftremùm au tem quû Vuefalia dccedês in itcr iam eflet ingrelTus, comitatus officif gratia fuiife fertur à multis, nominatim autem N. Ludouico ccclefiae Gallicae mini-ftro: ab eodem^ monitus ut idololatriam fugeret, amp;nbsp;quam olim ucri inutfti gandirationem inrjffèt,in eafortiterin pofterùm conftantcr^ pcrfcuerarct. cut Bertrandus, Vero fe quodam ac tacito diuini Spiritus affetftu feniu^ co* moueri: iperare denique nihil commiflurum fe,quod quidem aut indignum co ordine quem duxilïèf*aut ah'enum afidci quatn haberct, praeiudicio uiderctur. Porro fimul acTornacumattigit, quumuxori perfuadere non poflet ut oppidum fuperftitiofum idolatriacc^ deditum relinqucrct, in eodemeft ipfc dies aliquot ante Natale filentio commoratus. Qgo ipfo die natalis, an-ntKA zr.domo progrediens, ab uxorC fratrc^ poftulauit uti precibusa

. Deo peterent, ut confilium inftitutum^ iuum ( cuius ipfe rationem indu* iam animo continerct ) ad felicem exitum adduci uellet. Itaquc profeflus in adem diuæMariæuulgô noftræ Dominæ (quodtcmplum cæterorumomnium quæ T ornaci numerätunmaximu amplifsimumcp eft) confeeftis tribus circa chorum fpattjs,magnam altarc comodifsimum duxit elfe, in quo moli-tioncfuaquàm optime defungipolfet. Quod quu ci non fùccedcret,cflet^ faccllum ibi parœciæ, corripuit intro fefe : quo in loco ftetit tedo capite tan- înductitumBer tifper, dum flamen curialis deum ilium fuum panaceû iblcnnitcr attollês,eo- tmndi’, ßHum de uefttgio fibi ereptum fenfit à Bcrtrâdo:his uerbis populu qui aderat,incla in tem^lo. mâte,V t circûfcripti eftis untuerfi f quid f adeone cçcutitis, ac demêti ruina fcfe infledunt mentes ucftræ, ut iftud cruftulum,Iefum Chriftum uerum De-

urn ac fcruatoi c effè uobis pcrftiadeattsfEcce, habitis alqs nonuUis ad ad* monin'onem pertinentibus uerbis,arreptam(quam uocant) hoftiam commi nuit:comminutam perculit atque conculcauit. Ad quod inuifum eatenus in* auditumque Ipedaculum ctrcumfufa multitudo, die praefertim tam fcfto ac religiofo, animo conftitit adeo pauido att^ confternato,ut Bertrando ipfi ni* hilo fuerit difHciliusfuturum expedite falutem fuam, inde^ fe proripcre,atcg c medio de cœlo tacfiorum hominum conipecflu.Sed ilium Dominus ad fact noris fui tam praeclariprobandam rationem exponendam^ referuafle eô ui-detutjquod comprehenfum amp;nbsp;captiuum in arcem Tornaci munitiisimam du ci permiferit.Hæc dum Tornaci geruntur,curator oppidi prouinciæ^ Ncrui Orum,Hunnornm præfelt;flus, Biefi turn quidem agens,domi fedebat articula rius:qui ad huius facfti mentionem attonitus,amp; exclamans,Dij ueftrâ, inquit, fidcm,Siccine tu tandem,ô bone Deus,hominis impurifsimi pedibus oppri* mi te conculcari^ fuftinuiftic quin tantam impietatem, tantum fcelrfs acriter, ut erat uindicarimultô dignifsimum,ultus ipfe es atque pcrfecutusr'Mifcrum me.TantûmnetepaticntiæpræftarepotuiiîèCiftâne tandem effeperpefiumt' Polliceor tibijin méque recipio, ô Dcus,ca feueritate tâtum facinoris crimen accepturum elîè me,eiufmodi proditurum exemplum,ut defîxum ad mémo* riam omnium hominû fempiternam indicium eiTepofsit. Mox iraforiofepcr citus,tantum acerbitatis uif us cuomuit,uerba quædam tam impotenter cifu* ditjUt ab omnibus qui aderant hominibus ,exijfle plane de poteftate,necnon impetu quodam animi uefano ferri raptarique iudicaretur.Haud ita pôftmul tô quum uteunque morbus animi refediiîct, deportari fe in caftrum Tornaci iufsit:quoinlocodcccrni Bertrando quæftionem natalicifs feriatis diebus. Ut indicia profiter!,cogcretur,poftulauit. Nec enim curiofius fadi confefsio* nem exprimi oportere cenièbat, quum hoc toto de genere omnes antea Ion* CônHiintUmi/ gè plura iam ab illo quàm aut optarent, aut opinarentur, intellexifient. Eté* nini interrogatus primûm, num qua fadifui pœnitentia duceretur : acinte* grum ei fi fit, utrum eô progredi uelletffingulari quadam animi coftantia gra uitatéquc reiponderatjd ipfum ccnties,fi liceat, uelle fe facere:mori denique centies, fi totidem fibiuitæ fuppeterent : fiquidem id ad lefu Chrifti feruato* fis amplitudinem amp;nbsp;gloriampertinere exiilimaret. Turn carnifices quumiu* dicem ex illopofiènt exprimere neminem, deintegro quæilionemintermi* nabantunquibus illc,promptumac paratû fe ad noua perpefsionêa'ndicaturu autem cife neminem. Qiiô fadu fuit uti ter ei quçftio repeteretur, qua idem tarnen inuida animi magnitudine fuperarit. Poftridie porro feriarum,qui di* CS erat //// Cal.Ian»qaum ad codemnationem uentum effet, accidit uti mortis ci fententia in h’anc rationem pronunciaretur.

y^ifo proceffu criminali rado coram nobis aduerfus te Bertrandum le /ormwM. y/ Bias, per quemproceflumfimulamp;per tuas confefsiones libéré fadas nobis fuflScienter conftat,quod in die Natalis Domini nuper elapfo,hora ma gnç Miflg coparueris in ecclefiaparochiali,in têplo cathedralinoftræDomi nac Tornacenfis:8Cibimalo,peruerfoamp; turgentianimo,propofito delibe* rato propius accefsifti ad Curatû célébrante prædidam magnâ Miflàm paro chialem, ac tenentem fandifsimâ ac fàcratifsimâ hoftiam ÔC ßndum facramê turn altaris inter fuos digitos,paratû ad eleuandû ÔC oftendendû populo, qua quidê hoftiam tu ab illius digitis uiolenter manu tua dextra arreptâ maxima irreuerentia amp;nbsp;contemptu proiedam in terra, ac defuper tuo pede dextro co culcatâ uerbis probrofis profequutus es dices »Hocfacio ad oftendendû glo fiam iftius Dei, amp;nbsp;quodnullam potentiam habeat ♦ Et tû in promptu per eos qui circunftabant quûfuiffesapprehenfusut captiuus conftituereris,multa uerba hsretica pronunciafti, ut eos induccres in tuam damnabilem intentio* nemiimo

L I B E R X. ✓ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;305»

hema'mointufsintcfrogarionib.rcipodifti defacro facramêto BaptifmattS prorfushæreticêamp;côntrafartdam Scdpturam. Item contra uenicndo ordt-nattonibus Imperatoris noftri domini tu futftipluncs Vuefaliæ, ibidem con uerfando commorando per aliquod tempus cutjs quiillâurbem inhabitant. Pro quibus omnib. cafibus fupradidlis ex cofilio amp;nbsp;refôlutione domini Bail liui Tornacenfis amp;Tornefij ac ipfiusLocStenentis, fimul Si. confiliariorum Imperatoris noftri domini in eodêBalliagio,magna amp;nbsp;matura deliberatione habita, nos te condemnauimus amp;nbsp;condemnamus ut fuper cratem traharis à loco pronunciationis fententiæ ufcp ad magnum forum iftius urbis,ut ibi fu^ perfadotheatro manus dcxtera tibiforcipibusignerubêtibusuieuellaturj ftmiliter QC pcs dexter, ac deinde lingua præcidatur : ac corpus tuum uiuum per medium ligatum ad fummum trochleae paulatim lento igné flâmificeturî in eo denique igné làepius demittatur ÔC attollaturac finaliter in cinercs con fumât, Âtlt;j inmper dedaramus omnia tuabona coHfcata ad utilitatê Impe-* ratoris domini noftrûaut eius aut eoru ad quos pertinebit per noftrâ fenten^ tiâ diffinitiuâ criminals amp;nbsp;pro iure* Adû ÔC pronunciatû ianuis apertis p cxgt; celfum amp;nbsp;potente dominû SenefcalJum Hannoniæ, Ô£:c.Die Sabb.xxix.De cêb. anni M.P.r.r.præfentibus uiris côfiliarps ad hoc ordinatis SC deputatis, Illo igitur ipib die dum iententiæ executione obeunt, miferû, fuper cratê afsidentê,àTornacicaftello adforuufqjnundinariûtrahtint.ibicontabulati- Crudelitatsi onê extruunt; produdu atep uindû cederc inanum qua facrificulo hoftiâ ex* exemplum s torfer3C,C(^gunt: qua cautenjs iûdis duobus, ignitis^ ferreis cufpidibus argt; reptam eous® coprimunt, dum in totum manus ipfius fpecies ÔC forma de* traheretur. Alia præterea ferramenta fuperioribus fimillima proponuntur ignis ardore amp;inflâmationc coruftantiaan quæiplclpontè pedem,quo pcf fundaffet hoftiam, inférés, mirabile propofuit exéplum animi grauitatis atcç conftantiæ fuae. His cofedis rcbùs diflbluitur.infra defeendere, globulum^ ferreum quem caftro progrediens catenus ore tenuerafjcdere, Qi. lingua ab* feindendâ proferreiubetur: paretJnferiturinos rurlum ei globulus,quod ne turn quidé perpetuis clamoribus, eis^ quibus uniuerfa multitudo uehemé* ter fané comoueretur, DominS appellarc defineret, Mox contabulationem alteram deprefsiorcm aliquanto ea, in qua candentibus forcipibus manu amp;nbsp;pede f uerat inuftus,cadem alacritate confeendit, codé animo,quo fi nct^ ca* ptus aliquo membro,necß ullo propofito uitæ periculo concitatus effet, pla* néfadurus efle uideretur. Ibimanibus attppedibus à tergo circunduda per medium corpus ferrca catena reuindus incumbebat rogo : furfum ac dcor-fum addudus amp;nbsp;inclinatus miferabile populo Ipcdaculum praebebat: Han» noniae Præfedo interim martyrem ipfum nunc attolli j nunc deprimi iuben* te, ói oculos immanitatis fuae pafcente tantiiper ac latiante, dum uiri landil* fimi corpus ilh'us in cinerem conuerfum, in profluentem inijcitur. Hoc con* fedonegotio tampraeclaro, ut ó^lacelluminquoresinauQjicatóperpétra* tafuiffctjoccluderetur, ÓClignum quofacrificus antearam pofito fupergreG fus effet, exureretur, Sc marmoreus lapis quo pariterincefsiffet, confringe* rctutj imperauit: interdixitep, quoniam Bertrandus ipfe quiequid eruditio* nisac ueræ religionis habuiffèt, ecclefiæ Vuefàlienfî totum referre feacce* ptum dixilTet, ne quis aut commercij, aut cuiufquam alterius negottj nomi* ne illo proficifcerctur : alioqui fore ut in muldam Imperatoris ( quam illi Placardum appellant ) incurreret. Haec Crifpinus.

Hoe eodem anno fub finem hyemis cireiterducenti miniftri Ecclefiarum Euangeltj præcones ex Bohemia in exilium pulfi, co quod Romani pon* Minißri teeïe tificisfuperftitiones patefacereSC Chrifti gloria promoucrenondefiftebSu ßarumex^o^ quam ignominiam illi forti animo patienter tuleröt.Io,Slcid,Iib.2f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;herniapulßu

rant,m axtmarumœ per Europam, præfertïm uero Germaniam, Galliaïri,a Ifaliani,pc;rfecutionû,ac fandorura Dei martyrum Comment

IOANNIS rERNTTlJi PinAuîenfis. ANTONII LABORlERIIi Cthor^ tenfitinQuereyoi IOANNIS TKIGALETI^Ntmaufinfisi CTTRAI^DIITA^ RANIi Cnhonenfis.BERTRjLNDl B AT ALLII, afconist MAr^rium Cinte^ riadjubifu^rema curia tfl SAbaudi{(.jHAlIifuntfAn^ tio ï’jl’^.irtSeptembt

X eo tempore quo Dominus pro ßngulari bonitafc fua Euangelium Geneuaepublicariuoluit,quumfuos circiteruiginti annos in eatutatus eilet, tandem uclut ex feptis iuis 8i arena permultos emifit athletas fortifsi* mos,qui ueritatem fua fyncere hominibüs patefaccret» Äcno ita pridem quinque eximios teftes dodrinae fuac produxit, qui hanccoräm fenatu Camcriacenfi congt; ftanter ailercrent:quOrum tres nempe loannes Vernu* tius Pidauus, Antonius Laborierius Cahorti Querdanorum natus,aclegt; güm peritus, quique iudicij regtj ofiScio illic defundus erat : öC loannes Trigt; galetus Nemaufenfis,iuris etiam peritus, ecdefiac Geneuenfis confenfu dele diadpromulgandum ChriftiEuangelium,murtushoclibenter SCfummiß fis animis iufcepetunt,ut qui ia antea fe Dei mandato S£ uocationi confecra* uerant. Etfi autem non itaftupidi nec hebetes erant, quin facile perlpicerent quæfuis capitibusimminebât pericula, Öei^es quafi iam accenfos præuide-rent:fi:udium tarnen illud pium quo feruire D ei gloriac cupiebant pro fua uo* catione (àndifsima, illos fie perpulit,ut omnem hoftium ueritatis truculen«-* am plulquam barbaram contempferint : atque etiam licet quidam uir plus il* los præmonuiffet, quum uiam ingrefsi funt,periculum effe ne comprehendc renturinitinerc,nullôtamcnmetU ncc terrorepercelli aut abftrahi potue-runt quin pergerentquo erant uocati.Duo item alfj,Guyraudus fcilicet Tau* ranus Cahorti Quercianorumnatus,acmercator: amp;Bertrandus ßataliius nationc Vafco 0^ fcholafiicus itineris comités fe illis tribus adiunxerunt,ac fi aegre tufillent eos ad coronam martyrtj accipiendam ita properare,ut interim pedem non mouerent ipfi : nam Batallius quum fiatuiifet illos tantum comi* tari päulo ultra pontem Aruae torrentis,qui Geneuæ eft uicinus, quo fubleüa ret Laborierum,rogatusutetiam ulteriuspcrgeret,tam prompto amp;alacrî animo confenfit, ut quanuis'ad iter minime effet paratus ad ultimum ta* men ufque fpiritum comes fuerit indiuiduus. Quinque igitur illi Del ferui cum altjs odo comitibus iter fufeeptum , laetis animis profequun* tur» canuut enim Deo laudes j ÖC gratias agunt uera fiducia inftrudi, paratique ad profundendas animaä pro tuenda éius gloria, cui operam fuam

L 1 B B R XL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3» ;

faam impendebät,ßcutlpofteafatis comprobariint. Quumitaproficifccren tur,ubi tandem fimul omnes peruenifTcnt ad eü locö, cui uulgare nomen eft ' CollûTamifij mods apud Fofsinianos Sabaudtacpopulos : occurrit ilh's prg fedus qufdârcrû capitaliû qui paulo ante uencrat Geneuâ, ubi aftute fimu^ las fe reifgionifauere:quianonihil de eaprofedionefubolfccerat,eosfllicex inßdi^pijs pedabat,utincautos uelut ex infidtjs deprehenderet.Vtaut oftcnderct fe pa lam mancfpatum cfle furiofac iftorS libidini, qui odio plufqua belluino cotra Euangeliörapiuntur,eos in uincula coniecit. Attp ubi multa percontatus eC-(et,amp; quas fecum fercbant literas 6C libros cxtorliflctjColligatos omnes redd Cameriacû duxit: idcp fccit ut illis gratus elTctjqui uelut leones famclici huic praedç inhiabant.Vtcuncp tarnen fæuierint truculentæ belluÇjlîngularis oui* um Chrifti manfuetudo ac tolerantia, tantam rabiem aliquatenus mitigauit, cffecitcp ut non itaaudeliter tradadfint, atquefolentalijquieandemcau* famtuentur. Sed longé ßtiusfucrit ex ipforum literis intelligere quid contra cos adum fit, qua prudentia refponderint fuperbis ludicum intcrrogati-onibus, quàm modefté fe geflèrint in tota adione. quanta porro conftan-tia pertulerint mortem hominum opinfone turpem èc. ignominiac plenam, cui tandem adiudicatiiunt,relacum fuit abhishominibus, quorum eaeft fides ut abrogari nullo modo polsitjquemadmodum poftea iuo loco dicetur, Ac primo quidemcapropofuimus fcripta, quibus ada iudiciaria amp;:caufas progreifus continentur,ficuti etiam ipfi confcripferunt.

EA fuitDci optimi maximi bonitas SC amor ergâ nos, tantumque honoris indulgentifsimus Pater nobis detulit, ffatres unicé dfledi, ut catenis uindi figiilatim ex carccrededudifimus in auditorium, quod uocant, ubi iam fedcbant qui locum Practoris tenebat, Pratfedus rerum capitalium,Cau fidicus rcgius, Officialis huius urbis, QC ditionis Tarentcfiac fidei inquifitor, Furbitus epifcopum referens, aliquot etiam monachi amp;nbsp;alfj nonnulli coram aderant. Iliicrurfus quæfitum eftuellcmûihenoftras quas odiofe nominant baerefes pcrtinaciter tucri. nos uerô Spiritus fandi pracfidio frcti expofiii-musquuminiedae funtin nosmanus, nihil aliud quàm uiam placide ingreF fos tranftjffe: caetcrùm quod ad fidem noftram fpedat, eandê efTc quam Ge-neuenfisjBernenfis, aliae^ omnes ecclefiacEuangelrj lucem amp;nbsp;ucram prae-dicationem amplexæ, profitentur : ficutf etiam édita iam à nobis fuerat ali-qua confefsio. nos autem turc non pofte ab ipfis cogi ad earn deferendam, utquæ inPapatuobtinet ullo modoampledamur, quum præfertim nemo ob fidem fuam uexari debeat, modo ne ftatum publicum perturbet aut con-ucllat:atqueficonftaret corum fidem cfleueram,adillam cogi non debcrc, quemadmodum Hilarius amp;nbsp;Athanafius contra Arrianosperi^icuétradunt, Deinde quanuis,Dei gratia,de noftra fide certi eflèmus, fi tarnen ex Scriptu-ra doceamur nos errorelabi, uel aliquod dogma falfum tueri, paratos effead prçftâdum Deo noftro obfequiu,ut qui ftudiû hoc fandû, quo ad eius cultS ferimur, animis noftris iam à longo tempore indiderit, etiam quum in tene-bris adhuc caccutientes ilium temeré aepro arbitrio noftro colcrcmus:atquc ita nos ab eo impulfos fuiffe ad inueftigandum paulô diligentius ab utra parte ftarct eius ueritas,pracfertim hoc tempore quo turbulenta de rcligione dif-fidiaamp;contentionesubicpferucnt: amp;nbsp;tandem iudicio ecclefiac Geneuenfis nos aftenfifle,ut quac uerain pietatê tueatur : non aliud poftularc,nifi ut fa era Biblia inmedium proferâtur,ex quibus tota cotrouerfia dirimatur.et quonia liberinftitutionis Chriftianç qui nobis abreptus fuerat,illic erat in promptu, nos quidquid obfjcianqfolutioncs certiisimas in eo monftraturos: amp;nbsp;quam-uislibrum ülum reprobatumeftè conclamarent, inconcilio Tridentino cautunx

cautumfuifieneuilo modo legatur,Docftoribus tamê id liccrc:prac ièrtim üÉ ro quum agitur de reuocandis in uiam miferis hxreticis, quo elogio nos infigt; gniebant. Quod autem damnatum efle pronunciant,ac fingulis quibus^ hac reticisopus fore nouo Concilio:excepimus,fihæc ratio ad nos fledlendos plusmomentihaberetquam omnes contrariac rationes in co libro expofitaé ad nos in fide noftra commandos et rctinendos,fieri non pofte quinlaruati et hypocritac ccnleamur, ÔC quidem digni quos Deus ÔC omnes creaturæ odio profequahtunetiamfi lingua fatcretur uerum efte quod affirmant,confaenti* am nihilominus couuidam, adeo^ rationibus illis coaiftam relu(fiari,ncc figt; ncre ut tam impudenter mentiamur ♦ Adhacc minimenune agi de conuocan* do uniuerfali Cocilio noftra caufa:icd fatis ac fuper fore,modo Furbitus Epi* fcopi uices gerens,qui pro fua liberalitate ultro pollicebatur fe efFe(fturum,ut fimplici puro^ Dei uerbo in redam uiam nos reduceret,in hanc rem incum* berct ipfe,uel alt) quos defignarc placuiflct.

... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod attinet ad negotium noftrum, quod idem eft ipfius Domini, fiue

caufam,quam nos miferi homuntiones ac terrae uermiculi tuemur, fciatis ue* limnos vi. Iduslulijdedutftos fuifte.adeumquiProprætoris locum tenebat» îudicem à fuprgma Curia delelt;ftum,etftipatum duobus uicartjs,uno quidem cpifcopiTarentefiaci, altero autem epifeopi Gratianopolitanûpræterea In* quifitore fidci,itcmcp altjs monachis turn Dominicanis turn Francifeanis, epi feopo Furbito,6C altjs patronis qui noftrac caufæ iudiccs conftituti fuerantu* nà cum Procuratore regio, Quum perletfta effet â Præfedlo fidei noûrae con* feftio apud ipfiim prius édita, rogarunt an uerum continerct, ac uellemûfne in ca pcrfeuerarc. quibus omnino ita effe Spiritus fanefti uirtutc amp;nbsp;gratta freti refpondimuSjattçadeô ucUenosqutcquidilla compleditur propugnarc ad ültimû uitae ipiritum,amp; profuiàm ultimam iànguinis noftri guttam,ut quac ni taturpuroDciucrbo,quodextattum in ueferi, turn nouo Teftamento. Ve* turn quidem eft,nos quia Bernâtes obtulerant curiæ Parlamenti libcllum fup Slicem,acnuntium miferant unà cum fcholaftico quodam Lauiànnenfi, quo atimliberaremur, poftulauiftc ut hoc fequuti ius nobis dicerenf,nec pro le* gitimisiudidbus noftrisagnofcere iftOsüicariosô^ fidei inquifitorem, quos palàm conftat effe profeftbsBuangeltj SC puriorum ecclefiarum hoftesrdeni* que coram ipfîs nos minime reiponfuros.quod certè profitebamur, no ut fub cerfugqs elaberemur, aut ullo modo declinaremus ccrtamcn,ièd ne tanquain ueros indices admittere uideremur.nam fi Curia nobis alios defignet ac ftatu 3it,nos effe paratos ad edendam fidei noftrac SC religionis Chriftianac confefti cnem longé amph'orem, cam^ ex Scripturis comprobaturos pro gratia qu3 Deus nobis largttus fuerit. Tunc Propraetor ille bis ac ter filctium imperauit, 6C nobis ferociter minatus eft. Sedin prouocatione noftra pcrftitimus'.atque ita in carcerem reduefti fumus,excepto fratre noftro, SC commilitonc ac lb cio

in opere Domini loane Vernutio,qui cotramonachos difputauithoras plus minus quinque,turn manè,turn poftmeridiem.Ex eo autem quum idem Pro mxtorlenatuinoftra relponfaamp;prouocationcm fignificafTetjprojdmodic ÏZgt;ominico,qui eratx///z.eiufdê menfis,in quoddam curiae coenaculum conuc neröt Senatores cum illis quorum iam mentio fatfia fuit,SC caufidicorum tur-ba adnumerum circiter triginta. Eo quS finguli unus poft alium ueniffcmuSj nobis pronunciatum eft fenatufi:onfult3,quo iubebatur ut deledi iUi de cau* (â noftra omnino cognofcerent intra triduum, alioqui deieeftum iri luo mune read annum inte^rum:ac eodem ipfo decreto praecipitur ut quiequid quacra tur à nobis,apcrtc refpondeamus, id^ pofteaquam manibus fublatis de mo* re,amp; interpofito iureiurando nos ucra diduros reeipimus : ea tarnen lege iir* tauimuSjUt prouocationinoftrænihil hoc dcrogaret,uel cauftcnoceret. Inte-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïim ucro

LIB E R. XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jtj

fini ticrôquod adfuppliccm ilium libellumfpédatjpoftuiauimus utaliquid ex l'ure decerneretur. Quum crgo recitatg mihi effent quai profefîùs fueram, inç/ui/îiio haÙ breuiter prius refponderemdeMiffajfîCpræceptis fancfîæ matris ccclefiac ta.

(ficuti uocabant)ô^ de facramêtis quac ipfa probat amp;nbsp;tuetur,perfpicüèillis re* fpondi ut anteamempe Miffam in locum facrofanôae cœnæ Domini inuetfîâ tuiflejCuinonmagis conuenit cum illa,quàm luci cum tenebris.amp;^ tantum abgt; effe ut eadem ilia fit corporis Chrifti facramentum,ut potius mcra fit amp;nbsp;turpis eiufdemabnegatiotatiçadcôMifiam efTeexecfandumncfandum^facrilcgi-um quo fanguis Chrifii pedibus calcatur, nequc in ecclefia Romana ullam ef fe cœnam Domini.Caeterum rogatus an crederc corpus amp;nbsp;fanguinem Chri* fti effe in pane uino Coenæ.minimè uerô jinquam, fed quû celebratur facra Cœna ÔC adminiftratur tn eccleftjs ex Euangclio repurgatiSjubi Dci uerbum purèannunciatur, amp;nbsp;Cœna diftribuitur éxuera 8C fimplici inftitutione Chrigt; fti,quemadmodum difertè fcribitur Matthaci z6, Lucæ22,Marei 14,AdorS 2.amp;prioris ad Corinth.ti. Dum fideles hoemodo illicommunicât,ôif panem ac uinum accipiunt fide pr ædi ti, ôé uera pœnitentia tadia'unda fimul charita te, ut tarnen panis fubftantia amp;nbsp;qualitate maneat panis, üinum etiam uinum : tune eos figna acciperc,ucriraremcp ipfam et rem fignificatam,corpus fcilicct ÔCfanguinem Chrifti,idcp fpiritualiter orefidei: qui uerus eft animarSnoftragt; »quot;um cibus ac potus,SC perfeôium integrum^ illarum alimcntiim.Quod aute attinet ad hæc uerba, Hoc eft corpus meum, dixi tropum efl'e Scriptufæ iàtis pfitatum,quem Synecdochen uel Metonymiam uôcant,ubi nomen rei fignp iîcatæfigno tribuitur : ficuti quum petra dicttur Chriftus, amp;nbsp;columba Spiritus fandus. atqui certum effe petram non fuiffe Chriftum,nequc columbam Spiritum Sandum : ac mihi perfuafum efre,quam fi'ngunt ipfi tranflubftanti-atione panis Si uini in carnem Si fanguinem,ut fubftantiæ Si qualitatcs panis Siuini commutcntur,commcntum efte adeô craffum SiridiculUm, ut quiuis mediocri fenfu praeditus merito riderc pofsit. Sedqma mundus uéritatem Deiamp;Iefu Chrifti poftpofuitSathanacmendacqsamp;antichrifti fraudibusö^ impofturis,pcrmifitutfpiritusmalignusinillisoperatusfitcum efficatiaerrO riSjô^ cô amentiaî traxerit, ut quUm Cœnam Domini accipere deberent,panisbuccellam proftrati adorauerint,8C pro Deo fuo agnoucrint.Deinde Spi ritu Dei propulfus expofui breuiter, ex quo in Ecclefiam Domini collcdus fum,mcnouos quofdam motus intcrioresfenfiffc,tû ex uerbiprardicatioe,tS ex adminiftratione Sacramentorum.quæ quidê accepi uelut ab ore Dei, qui miniftrorum fuorum lingua utitur tanquam inftrumentotatt^p fi res iftæ,utmi hijCompertæ ipfis effent,longe aliter iudicaturos.Tunc ex monachis unus ali quis rogauit, qui feirem uetus ac nouumTeftamdum Dei uerbum efle: neep hoc credidebere,nifiquatenusEcclefiaadmittitaCprobat.Quodad meipe- Verbiütiittti dat,non credo,inquam uerbum Deifacris feripturis comprehènfum ob cant caufam effe Dei uerbum : fed quia ftylus Scripturarum fermo Dei eft,qucm Spiritus fandus Prophetis, Apoftolis amp;Euangeliftis didauit. Nam Petrus quum palam eflet prof effus Chriftum cfle Filium Dei uiucn tis, eumque habe reuerba uitae aeternæ; lefus ftatim refpondit beatum iliumeftê, ncqueifta carnem 8i fanguinem illi rcuelaffe,fed Patrem cœleftem:eum exDeo natum, qui creditlefum efle Chriftum, Si eias uerba recipit^quifquis Filium audit,ip fum quoque Patrem audire, Si qUi uidet FiliUm, Patrem etiam uiderc: edö dos efie è Deo, Spiritum fandum in fc habere, qui teftatur eorum i^iritui ipfos à Deo efle,amp; omnes à Deo edodös.Ex capite 54 lfaiae,ÖC lercmiæ ji. lö annis(î,SC à 14, ufquead 18,Ioannis fan's coftat efsc uerbum Dei.Prophetç qui aduentum Filfj Dci prædixerunt,'nihil præter Dci uerbum memoriae man-darunt, Paulus 8 capite ad Romanos docet Spiritum Deihabitanteminno'

bis teftificarinoftro, Chrifti nos cffè,acper ipfiim fieri ut ciamémus, Abba^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pater. Ätqne tum ueluti canes mihiadlatrare coeperunt, quod dixtflem me

Spiritumljei habitanteminmehabere,qui mihi confirmabat fuo teftimonio cue Dei uerbum, QC cordi meo infcnlpebat ac fanciebat promifsiones falutiSj gratiar,fauoris ÔCamotis JJci ergame fingularis : deniquecerto me perfua-9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ium efle de mea in Chrifto adoptione,amp; de mea per ipfum falute. Tune Inqui

fitor Latine obiecit quod Paulus de fefatetur,nempc,Nihil mihiconfeius (umgt;fed in hoc no fum iuftificatus. quem locum perperam detorfit,ficuti quigt; dam etiam caufidici Nicodemite qui aderant, coatfii funt eum monerc,atquc italudibriofeipfeexpofuit. Exaltera autemparte Francifcanus quidamfuo latratu aures oljtundebat', mihi obieCîabat, præfumptionem efle diabo* licam,ita certo perfuafum efle de Spiritu fanClo ac Dei gratia,neque ali* ud Heere quam ex conieeflura aliquid fuipicari. Huie belluac refpondi, fi* dem noilram nimium frigidam fore,fi conieCluris humanis innitatur ; fed ne^ cefle omnino efle ut fulciaturDei promifsionibus eius uerbo comprehen* fis ; ÔC quifquis hac certitudine amp;nbsp;fiducia præditus non eft , neque fentit certum teftimonium animofuoreddia Spiritu, eumnefeirequidnam fitfi* des amp;nbsp;Chriftiana religio, SC quiequid de ealoquatur uel garriat,id totum ab Papaauthori/ »gnaroprodire.QuodattinctadPapæpoteftatemciufquetraditiones,adCo ciliorum authoritatem : quod etiam maior numerus traditiones ecclefiæ Ro* (nanæ tuctur,non autem religionis Chriftianæ dodrinam amplecflitur: quod grex Domini perexiguus eft, SC porta angufta quæ ducit ad uitam aeternam, pauciqueper earn ingrediuntur, fedamplaquæ trahitinexitium : fubieeie-* xemplum paucorum, qui cum Noah feruati iunt : itémque filiorum Ifracl qui numero perpauci crant,fi comparentur reliquo mundo, qui idololatræ, fine Deo,Sc uera religionc uacui erant.Hic acrius exceperunt: Annon uides quot homines contra infurgantcVideOjinquamjSimeonis uaticinium impleri, Lu cæ z Chriftum fdlicet fignum efle cui contradicetur: ÔC Ad. ultimo,ubi Pau* lo refponderuntludgi,fibi effènotum, ubique contradici ueræreligioni Chri ftianæ. Quidam ueró ex caufidicorum turba quum furtcxilTetjClamauit, Nef* cisquidnam permultisalfls tuifimilibusfadumfitC SCeos ultimo iüpplieio aflfedos tanquam hæreticos ignoras C Prima,inquam, eft hæc ledio, quam â Chrifto fummo dodore acmagiftro meo didici,ncmpe,quifquisuulteflê cius difcipulus, illi fuam crucem elfe ferendam ut ipfum fequatur: earn autem defcribit poftea acdepingir,iubensutabneget femetipfum,SCuitamfuam Ipontè pro ipfo exponat, quam feruabit ipfe:qui uero feruaucrit,eam perdet Legite caput decimum Matthæi, quo prædieitur qui nos perfequuti fucrint, putaturos feDeo obfequium præftare ac iàcrificium offerte,ficuti etiam Chri ' nbsp;nbsp;nbsp;ftuSjIoannisfexfto confirmât. Atqueueraeft hæcpiorum omnium conditio,

«t non modo credantin eum, fed pro ipfo quoquepatiantur, Philippenfium primo circa finem. Addudum fuit etiam quôd Scriptura tum ueteris turn noui Teftamenti nobis teftatur de perfequutionibus in ueros Dei feruos ad mortem ufque paratis,ut exemplum illud trium iuuenum qui in fornaeem ardentem coniedifunt,quiareli^ionem fuamabnegate noluerant,amp; ere* dum idolum proftrati adorare. itemque Danielisfadum memorabile:mors etiam lacobi, 8C Stephani,Adorum fe^timo capite circa finem,ÔCinitio duo decimi.

Cöiui/toww. nbsp;nbsp;nbsp;Quod autem attinet ad Conciliorum quam ipfi ufqueadeo iadant autho

ritatem relpondimus,nobis probari quod decretum fuerat ac ftatutum de capitibus religionis Chriftianæ,modo ex Dei uerbo quod intelligatur pro fi^ deianalogia, ficuti Roman, duodecimo docet Paulus. Ilios uerô tantum ea tuen,quæ ad ftabilicndam Papæ tyrannidem fadunt, qui uerus eft Antichtf* ftus,

LIBER XL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31$

Ans, poftcnons ad ThefTalonicenfes fccundo capite coloribus fuis depidlus à Spiritu Dei, qui nobis ilium per os Pauli defcripfit, ut cum deuftemus, ne cum ipfb trahamurincxitium. Quod fi in hoc mundo ex ueftris dccretis QC concilijs tanquam hæretici à uobis damnamur,fcitote in altero uobis fore ne^ gotium cum ludice, qui nos fideles catholicos agnofeens fua fententia abgt; foluit : uos autem ex aeternis fuis ftatutis iudicabit,amp; morti perpétuât addicct, nifi rcipifcatis, ac Ulfs ueftris peruerfis omnino ualereiufsisin quibus Papa uos detinct fafeinatos fuis mcndacifs, puram Filtf Dei ueritatem fequamini » Tandem ira perciti,me tanquam obftinatum remiferunt.

Heriquierat,monachinos fupremo fuo decretopronuntiarunt M^riyreshiere hæreticoSjô^ ab ecclefia Romana uelut membra putrida excluferunt.Nos ue (iddedarati. rolxtissnimis profcisifiimus certum nobis hoc efie tefiimonium, quo fan's confiabatnos clTeex Ecclefia Chriftiana,qui Chriftum caput noftrum agno-(cimus,quum præfertim Antichriftus nos à fua reff cerct : nos^ uiam qua itur in paradifum féliciter ingreflbs, quum Sathanae membra ex fuórum numero cxclufos teftarentur. Laudeturperpetuo Dominus ob fingularem fuam er^ ga nos gratiam,qup nos cripuit ab horrenda impietate iftorum fceleratorum, qui diabolos carne indutos planereferunt. Nos indies expedlamus quænam feratur contra nos fententia, quern cxitum nobis datums fit Dominus nogt; fterlefiis Chriftus,qui fiuemorti tradamur nobis eft lucrumiac feliccs crimus fi Domino moriamur,ficuti loannes in Apocalypfi docet.Literas noftraslc-gîte, quas fcripfimus ad dominos amp;nbsp;fratres noftros uerbi Miniftros, ÔCteli-quOs etiam fratres,qui nobis (cripferunt. Egimus quoque gratias magnificis, nobifque multum obferuandis dominis noftris Syndicis ac Senatui Gene* uenfi, pro tot beneficif s in nos collatis,atque fupplices rogauimus cos,ut in* finita Dei dona fempcr agnofcant, 0^ memincrint fibi uicHoriam ab ipfo dari contraimprobos.atque inter ultima noftra fuipiria nObis fummatuoluptati Si. lattitiæ fuit, dum tam fandîas leges ab illis latas f uifle, Ô!^ cas typis cxîcuiàs, prOmulgatasuocepræconis SCptiblicèafifixasintelleximus. Det uobis Do* minus ac reliquis fratribus Ôd fororibus,ut ad rcgulam legis Diuinæ mores ac uitam ueftram formetis,amp;ftatutis illis (ponte ÔC ex animo pareatis.XA' Calcn* das Anguft.M.p.zr. Vobis poftremam (alutem dico, amp;nbsp;omnium beneuolen* tiac acpifs precibus me commendo:ultimum uale,inquam,amp;fummum uobis dico ex hac uita difeedens, ut in cccleftem illam gloriam admittar, ÔC accipi* amcoronamquænobisrepofitaeftacparata penefum ChriftumRegemôd Domihutti noftrum.

EpifîoldàloaHneVèïttHtio jcnptd omnium némtnè^ confiïmdntur ACîd qua ùm breut^^ ieir expoßtafutii^

A'dieuencris duodecimo fcilicethuiusmenfis,Fratres charifsimiamp;ob-gt; ijdrratio i^erU feruandi domini,ad eum deduefti fumus qui prattoris locum tenet: adegt; adarunt, rantuicarrj EpifeopiTarentefiaci SC Gratianopolitani, Inquifitor fidei; item aliquot monachi SC caufidici circiter triginta. hoc porro fatftum fuit proximo die Dominico. lufsit Propraîtor ille quatuor coram fe fifti,nempe Laborieri* urn,Trigaletium,Batallium,amp;Tauranum.nam Vernutius fratcr,nonitamor dicus inftiterat prouocationi noftra:gt;quam litcris Betnatiumfuffultam tue* bamur: fed potius cum illis difterens dereligione,multo plura dixerat, quam uéllent.Deinde recitatum nobis fuit Senatufcoiifultum, quo iubebatut Pio* praetor intra triduum de caufa noftra cognofeerC,alio qui fuo munereabdica* rum iri ad annum intregrum:necprouocationem nofträm ullo modo obfta-rc.Tandem Ieda fuit confefsiO fidei ä nobis iam editatatque rogati,ah prObo fitum nobis eftetin ea perfeuerate C ftatimrefpodimus nos ad id paratos efte.

ucl ad ulttmam fangninis noftri guttam profundcndani,quuni flla puro Dei uerbo nitatur. Hicconatus eft fidci Inquifitor nos à Deiueritatc fuis impo* fturis abducere, fed Dominus uirtute Spiritus fui, ÔC uerbo nos ita inftruxe* rat,ut conftanter perftiterimus, ac lattis animis redicrimus gloriam illi tribugt; entes,gratias illi egerimus quôd nobis earn opem tuliffet.Quid porrô tûe didum fuerit,amp; à quibus quorlum, difficile elïet omnia figillatim perferi* bere,quum amp;nbsp;otq minimum fit,ô^ eo feruitutis fîmus redadi, adeo^ in totigt; us adionis progreHu tanta fuerit perturbatio:quanquam fufius rem ut gefta eft ab initio,explicari cupimus literis communibus ad fratres omnes perfcrigt; ptis.Monachi, SC eiufdem farinae homincs uarias quaeftiones excitabant,fed quid reljjondcretur ad fingulas,minime cxpedabantjicet hoc uehementiuS urgeretur,amp; cxpeterctur acrius inipeciem. Inter alia quacfitum fuit de facra-mento(quod uocant) matrimonî),ô^ extremac Vndionis, atlt;^ etiâ de Miflâ, 8CPapa,quif(:^ pro menfura fidei fuac irefpondit ad quaeftta, ÔC ut audiêtia ip^ fis fada fuitmonnulli priuatim ex Scriptura,alij in genere rogarunt quæftio^ nariosiftosamp;fpinofosutderebus quacrercntpræftantioribus quàmdcMif fa SC eiufmodinugis,Slt; eas ualereiubercnt:quod fi cuperent de his difputare Geneuâ concédèrent, aliasep repurgatas eeelefiasrubi reperirent quibûfcum difeeptare liceat fine ullo pcriculo,quamuis difeedant uidi.Qua in re fatis o* ftenduntegregiâ illam fua charitatê,quæ quidâ uera eft Chriftianorum nota: quum pedem mouerenon dignentur,ut eos in uiam reducant, à quibus plagt; cidè audirentur,ÔC quifafciculis ôfignibus minime cum iilis diiputarêt, utfo lent ipfi pro fuo more.Monachi ifti quiritabâtur nos minus feuere tradari ac proinde reddi audaciores:at(p addebât,Geneuae omnes elfe latroncs : fed ex ceptum f uit,eos ipfos efre,qui ex alieno faginantur: ÔC unumquencç Geneug laboriintêtum efre,ut exfudore uultusfui uiuat,Quod adPapam attinef,ita relponfum fuit,fi ex Scriptura probetur elfe càput uerac Ecclefiæ,nos ex ani* mo amplexaturos omnia eius decreta,8C quos ipfe fabricauit fidei articules: fednunquam hoc caput obtineri potuit.His rebus ita gcftis,co iplô diefepo i fè fitifuimus air) ab alqs ufip adhoram quintam ferotinam. DieLunæfequenri inuictm [e iun iuflèrunt etiam à nobis fummoueri Batallium ÔC Tauranum, ut hac ratione il los terrèrent, amp;nbsp;à fententia dimouerent. Verùm quæ Dei optimi noftn eft gtatia,tam confiantesperftiterunt,ut iudicummandate ad nos redudifuo tint. Itaque nunc omnes fimul agimus,nos mutuô folantcs, læti, ac precibus ÔC Pfàlmis confirmantes, quos Domino canimus : atque damus operam, ut freti eius promifsis €xpedemus,quem fpfî dare exitû libuerit, fiue uiuamus, fiuemoriamur»

^ntoiùus L,lt;ibofieYius Miniflris ecclefia Geneuenfis^tf omnibus fuis fratribui Atque tmicis^qni Geneux a gunt S,D.

yer'dissXinin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bferuâdidomini,acpatresmihi unicèdiledi, ÔCfratres in Chrifto cha

' rifsimijßtis fuper^ iam reuera fum expertus, Dei beneficie, quati nes manijtJUtA. f^ciatis,ex ea diligentia quam adhibuifiis,ut nobis uindis opem ferretis fine ulla exceptione,quum nihil prorfos à uobis ad hoe fit practermiflum. In quo quidem certè fatis etiam tefiati efiis uefiram erga nos charitatem fingularem minime fidam efiemec fimilem multorum beneuolentig, qui prgferentes bo na 8C commoda huius mundi,auxilio quod filfjs Dei ferre poflent, taciti magt; lunt oculis fuis uidere innoxium fimguinem profundi,ut quos pudet opprogt; brtj ChrifthSC tarnen plenis buccis iadantfe infignes effe Chriftianos,^ exl miæfupraalioscharitatis. Verùm,Deomeo gratiasago, quimihipatcfecit co toto tempore quo uerfatus fum apud uos, ac deinde magis etiam ex quo uinculis conftringor,idque in fummam meam acdificationcm, uos effe ueros mfniftros, fideles feruos ac Deifilios, fide SC charitate præfianti: quod qup dem om-

LIBER XL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;317

déni omnibus ex tèftimoniôuocationis ueftrac,S^ Deirioftn gloria nôtuni fcft. Qui in nobis opus fuum cœpit ^illc det ut infinem ufquc perfeucremus. Duo illi fratres noftri, qui proximis diebus à uobis niifsi hue uenerunt, lite* hsfignifîcaruntàuobis defideràri quam finguli fidci confcfsionê édidimus, Lubêter quidê uolStati ueftrg fatisfeciflcmus;fed ex quö frater nofter I.G.nu perhinc difceisit,nelt;5 charta neep Itbri,hetp alia quibus nosfolarcmür àd ma numfuerunt,Ita£p,nuUo modo idpræftarclicuit.Attphûc charta nöbts con- , ceditur ea quam uidetis menfura, uel potfus parfimonta. Vos igitur rogo ut meexcufatum habcatis,atqueetiam colligercuelitisconfeisionem meam, auï faltem eius praccipua capita ex fuperiortbus meis literis, fimul ea omnia complétai quae ge ft a funt ufquead earn ludicum fententiam qua mifero-rumremigumüiOlentæ 8gt;i.horrendacferuitutifumus mancipati.Interim fatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hi

fit;, nunc uobis aihccxponi qutequid adumeft inSenatU, exqüo ita fuit murtyresad contra nos pronunciatum. Die igitur Mcrcurfj, qui fcilicet xxi eft Augufti^ trircma daitt' incarcercmadnosuenitfub horam quartam pomeridianam Iudex file jCUgt; Mti, ÎUSpartes erant nobisfententiam proferre, qua ex fenatufconfrilto reitiigi-fsillts coadis nos addixit.Cuirefpondimus,gratias Deo noftro immortales nosagerc,quod dignos redderct homuntiones, quiprofando ipfiusnôgt; mine pateremunquia ucro Procurator regius huic (èntentiæ intercefsit, Ver nutius frater ftatim à Senatuaccerfitur,qui diu apud indices conftitit.EtquO niamtemporis anguftiæ premebantun diem fequentem remittituriätque co uefpere fepofitus à nobis fuit, idquenon fine magna animi noftri an-^ xietate amp;molcftiai itaque eiusnomine noftroque adpreces confugimus» Poftridié rurfum ad indices reducitur gt;nbsp;ubi to turn tempus matutinum ab-fumitünô^ lt;^uç fingularis eft Dei gratia ta ftrenue in eorum confpedu fe gef fit,atque ita iUis reftitit,ut nihil ex eius COnftantia immirtuerint,neque de gra du exturbauerint Jnterca autem nefeiebämus ecqüid ualerct nec quid contra cum ageretut. A mcridie Sénàtus ittinimé coadu s eft*

Die Veneris aUteni mänc fub hOram feptimäm ipfe acOcrfor,amp;^ tn cubicttgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conteiii/

1Ü quod uocant Indiciorum deducoh illic fedebant duo Praefides,nouê confi liarij,aduocatus regius,etaduarius.Simulatcp fum ingreflus,alter ex praccipii is^aduario iufsit ut tabulâmihi offcrrct,fn qua depida erat cruci affixi imago ac mihi prae cepit,ut genibus flexis procumbcre,Hic ego, Abfit,inqua ,ut me coram idoloôd creatura profternam .Netunimiummordaxes,aiût,anputas fenatui ac nobis ctiâ eflè in animo ut imaginem adoresfnihii minus, inquiür, fed iubet Senatus üt Deunl adores,6c magiftratui honoré déférasiquód ut fa cias in génua prouoluaris, ut coram Deo tuó pfomittas iureiurahdo intefpo fito te uera didurum ÔC fumma cUni reuerehtiä hóbis tcfponfurum.Iftud ip-fum,irtqua,uiri obferuâdf,ueheméntcr cxpetó,ut DeS adoré,et hortórê magi firatUi defeia, adeo^illi obfequorilta^üeftro mâdàto mcobfequutürûreci pió,mödó hinc faceffiit et tollat idolS,alioqui nunqua prçftabô,quû id pror-ius in Dci^bru et dedec^cedat.Tiïc ergo aduario dixit, ut imaginé auferret,

At«^,quum earationeacuia no fuccéderèt,mihi iterUm praèccpit ut in ge-nüä procideréjprgfatus minime Senatö intelligere,ut aftS pratter Unicum De umadoraréjin CuiUs cófpedu uellentmeüérarefpohdefc, acfolum ipfis patere,ut quae Magiftratui debetur obédiéntiam püblicèprofitercr.Ego igitur prçfatuSjÔC palam teftatUs me nihil aliUd uellc ac niori potius mallc,in genuà procidi. Statim iufsit ufafferretur idolS j ad quod iurarétid quu uideré nie iri pcdeserigcreconatus fum,6Cprofeflus me nunqua fadUrvï quod uolebant fialt;5 præcepititerû,utémedio tolleretur,amp; Biblia mihiafferréturjad quaeiU iürumentu oh tauime uera didurü.hinc auté accidit, ut prius quæftio de idololatria quani iteritatem dice dé tnco nomine fatis diu agitata fuerit. Poftea rogauit qui uocarcr, unde or- dam impófitüi

Cusefsê,etquæuocatiois megfpedcsCquibus ego plané refpodi ut res habet» Deinde,qui captus fuifsê,quid contra me adu ab alqs iudicibus.óC quxnâ ef fctrententiainnoslata,monens,ab eaProcuratorcregiumprouocalTe.Egd igftur totn acflionis progreflum expofui,amp; quod attinet ad fententiâ,à mc im pedirino pofTeProcuratoris regq prouocationê:fcd quod ad me attinet,pa* ratutn efle placidé ad fubeundum quidquid Deo placuerir,Guefalutis uinca lis abeâjfiucmorti addicar,fiue remigum miferrimg feruituti mâciper.quû e* ius nomine alterutrum mihi fit ferendüHic me rogauit,cur relida patria, Ge neua mereccpifiem.Ego ueró caufam fincfuco adduxi.Tunciufsit ut furge* rem,at(p qaum in eius confpedu ftarem,ufiis eft oratione admodum elegan ti,uenuiia,amp; uartjs lenocinfjs ad me permouendum referta, denitç ficelabo* rata, ut nunquam magis appofitS nee ita concinnam audiucrim: qua docere conatus eft potuifie me no minus pié fande^ domi mcae uiuere èc illic Deu colere,quam Geneuac: amp;nbsp;grauem etiâ ipfi Deo iniuriâ faccre,quó d non fine fcandalo à meis difccisiflem.Net^ uero à Scripturac teftimonq s abftinuit, ut hoe ftiaderct.Deni^ fub finem orationis fuæ argumêta fumpfit,quibus pro* barcr,opcribus nos iuftificarnnobis liberû efie Arbitrium:Papam,utcScp fee lerata fit uita(ut libenter uerbis fuis faffus eft)habendü efie pro ^ifcopo : SC inique ac pcrperâfacere quifquis ilium Antichriftûappenat:Miflam efie Cœ nam,amp;fiicrifîciSgratiaru:n adionis: Ceremonias quçinBaptiftmo obferuä tinr,licet fintfuperuacaneæ,tame clTctolerabiles.quum Paulus TimotheSeir cunciderit, amp;nbsp;eaputfuum abraferit; atquemulta eiufmodi propofuit, quibus merogabant omneSjUt ad fuä ccclefiam redire non grauarer. Hie quanuis in carne mca pungercr acrius,mihi tarnen fuppeditauit Dominus quod illis re* Ipondcrê.Acprimûm quibus decaufismihinon licebatfana cofeientia diu* tius in Papatu morari, quu illic amp;nbsp;Euâgelîj prçdicatione amp;nbsp;ufu SacrametorS priuarer.Deinde argumêtis reipodi,quç ad probandû liberum arbitriû QC o* perum mérita adduxeraträf rationes prorfus contrarias adiuAxi. Sed illefer* monemmeüftatimabrupitjUtcoadusfuerimcoqueriSCpetereannoSena* eu tui placeret audientiâ mihi fieri. Tunc igitur moderator habitus fuit iermo, Wi/ atep ita de fingulis illis capitibus ad horä ufiç decimâ difieruimus. Ego quide minutius ex parte pofte referre quidquid ordine tradatü fuit; fed ueritus ne mihi défit charta,8lt; quia etiâ uobifcû reputaremelius poteftis, tanttim aferi* bam noftrarum difputationum claufulam ,’quac fuit eiufmodi (fido née ne a* nimo,an ferio id fcecritncfcio)ut confenferit non elfe liberum arbitrium:nos fide iuftificari,amp; non operibus;Miflàm mille nugis, adeóque irnpijs fuperfti* tionibus refertam effe-.netp earn pofie cenferi facrificium pro expiandis pec* catiSjfed tantS adionis gratiarum ; corpus Chrifti minime tanquä in loco in* cludi in pane neep fanguinê in uino,amp; qui illic adorât,idololatras elfe. Quod ad Papam ipedat, non efie epifcoporum epifcopum : fed folùm efie epifeo* pum Romanum, ac ilium qnidem SC. alios epifeopos 8i facrificos fcelefte ui* uere,nequeuUain parte officio fuodefungi:atqueueram amp;ftndam emen-dationem uel cenfuram efle expetendam. Denique nihil non prope mihi aft (entiebacur,ut in hate uerba prorumpere coadus fuerim, Vtinam,uir or* natifsime, quotquotfunt in Gallia monachi tantum Theologiac ac tu di* dicilfent, nam ftatim facilisefiet inter nos confenfus. Etfi quid ego iudi-co , non eft quod metuam ne tuis calculis damner, nifi reludante confei* entia feceris. Nam fi re uera fum haereticus ( quod falfum eft ) tu quoque fu* cris necefic eft» Hie quotquot aderant confiliarrj fubriferunt, SC ex ipfis unua nomine C R. cuimandatum crat,utcauftmnoftraminlpicerct,0Cpoftea coram Senatu exponerct, mihi dixit, Haereticus,utille eft, fis oportet: non autemuttu, fitipfe, Huichomini breuiter reft)ondi,nie ill* nolle efle fimilem

t I B E R XI. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3igt;

fitnflenx forte eniin eflcm hacreticus ficîfa quadam ratione, (cd optarim, ia^ quam, ut ille, ac uos omnes, quemadmodum ego, hacretici cfletis : nCmpc (ola hominum opinionc ÔC falfo mundt ludido. T um idê ille ex pracdpuis al* tcr,uuîtu ruborc confperfojiterû more fuo me cœpit hortari ut Chriftum ab* negarem. quum uerô le nihil confequi uiderent,iulîerunt ut reducerer, quôd hora prandtj illorum inftaret ac urgerct. Ergo in anguftum quoddâ cubicu* lumabducor,fepofitusàmeisfratribus, quod mihi ualdè acerbum Si ^auc fuit: quûuehementer optarem illos monerejquibus aftutrjs ÔC. artibas illilu* dices agcrent. Vcrùm ftatim me ipfe conlblatus fum, ÔC maxime illo folatio, quôd Dominus tam mirabilitcr mihi adfuiiïct. Itaque illi gratias egi amp;nbsp;preca* tus (um fratrum mcorum nomine quos nondum accerfitos fciebam. Et quo* niam ille alter qui primas tenebat,ca mihi cocelTerat quæ iam rctuli, cum iilis colloquimagisoptabamgt;utDeiiudicium ob oculosponerem. Eumigitur rogaui qui mihi prandium attulit, (î redirent à prandio ludices, ut ipfis ex me diceretjfupplidtermeprecari ut mihi liceatiterumeosalloqui: quod fefa* efiurum rccepit. Statim ergo uotis ardentionbus à Deo petrj, ut illos rurfum alloqucrer, ac mihi daret ut eos offierj fui 2^ muneris probe moncrem, dein* deinnocentiamnoftram probarctn, ÔÈ^dJuinumiudicium proponerem. Ita in precibus ac meditatione perftiti ad horam fecundam pomeridianam, qua minifter illerenuntiat fe ludidbus expofuilTe quod poftulaueram, atque eti* am ut ad illos ueniam dieflurus quaî uellem. Hoc igitur nuntio laetus, ftatim locum ilium ingredior ubi fedebant,quemadmodum matutina atftione fece* rant. Cùm in eorum Gonfpcô:u ftarcm, ille quem dixi confcHus moderator^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dU co.

Quid eft J inquit, quod nobis didu cupis magifter Antoni f Turn eredo ad rxminquifito^ DeumanimOjUtopeSKfauxiliumabeo pctercm,comcmorareçœpiquôdnâ ribi». eftetillorummunusôiofficium: amp;nbsp;quorfumDeuseos præfeceritcxcubifs agendispropopulifuifalutc; adcocpfuum ipfius nomen illis communica* uerit. atque ita fum hortatus ut fuis partibus probe defungerentur ex Del Çraeferipto amp;nbsp;uoluntare. Deinde fratrum mcorum innocentiam, amp;nbsp;meant fimul comprobaui,quam ignorarenon poterant,quû illâ manè cofefsi eflent ipfijnecç polTent eorû numero cêferi, qui ex ignoratione fententias ferunt de hacrefibuSjUtuocâtjpro iudicio amp;nbsp;opinione monachorû, quia Deus cos fin* gulari cognitione ad rede iudicandu inftruxerit, ac proinde Chrifti caufæra tionê haberêt, de qua in nobis, qui fumus eius membra,iudicaturi crant; atç hic Dei iudicium feriô propofui: deniep palàm feci quanta fuorum cura Do* minus gerat.In fumma circiter unam horam, Dei bencficio, ita fum collocu* tus,ut fermo abruptus mihi no fuerit,amp; dixerim quæcuncp Dominus fuppe* ditauit, QC teftimonia cxScripturis accommodauerim ad inftitutum,ut Deo tribuenda fit gloria ob earn quam tulit mihi opem,6C auxiliu fingulare. Om* nes quandiu ita dilferui conledos in mc oculos habuerunt,6^ ego uicilsim in cos: ac quofdam ex iunioribus uidi,quibus lachrymæ ex oculis fluebat. Vbi uero dicendi finem feci, alter ex duobus praecipuis uera quidem eße profe(* fus eft quæcunque de ipforum munere diftèruerâ: fed mihi fatis efte notû, d(* ferte Deum iufsiflc per Mofen, ut hacretici maxime puniantur : nec me poffè unquam negate,quamuis nonnullaueredixiftem, quinproximos mcos gra* uiteroffcndi(rem,quum Papam Antichriftum SCfiliumpcrditionisappella* icm,amp;Mifsam diaboli comentum, gefticulationem hiftrionicam, adeoque omnis impictatis caput exccrandum: itaque (ànguinem meum non pofte in* nocentemhaberi,acmulraeinfraodi adiunxit, Hacrcticos certe puniendos facile concelsi,amp; in exemplum propofui impurum ilium canem Seruetum, niendi, qui Geneuæ ultimo fupplicio affedus fuit: uerùm fedulô cauerent, nein Çhriftianos di Dei filios uelut h%teticos,animadu[ettant: ftcuti uniuerfus

Senatuscerto fdcbat,imo confcientiacTux teftimonio conuidôs crat nos efle Dei filios:ac proinde eüâ atc^ etiam uiderent, nc Pilati iudido communi caret, ut fauorem Principum huius mundi ÔC iàcrifîcorû Belial fibi concilient ac demereantur .Tandem fa:pius me rogauit propofitis in medifî iiatqs leno* cinrjSjUtinipforum confpecîïüpalinodiam fimplidter canerem, dC meita di* milTum iri,quum magnum frudlû proferre poirem:amp; eä pahhodiam minime periculofam forcjac tu dcmurn mihi noua Millam fabricauit, ÔC laruatS quo* que Pap3 induxit uartjs coloribus dcpicflum:obfecrans uthæc probarc. Ex* cepiad Miflæ emendationemomninorequiri, utprorfus èmedio tollatur; ÔC Pauli exemplo, ad primam Dominiinftitutioncm ueniendum, ut Ccena rcftituatur priftinaj fuac integrita ti,qua lubens admitto amp;nbsp;agnofco* Qiiod ad Papam attinet,fi moribus amp;nbsp;dodrina Petrû,amp; Apoftolosrefcrat j me pro e* pifcopo habiturum. Poftea in anguftum illud cubiculum remilTus fum. Sub hora quartâ Trigaletus frater ad cos produÓus eft, qui ut ipfc uobis fcribit, Dei beneficio idem illis refpondit. Poftn'die autê Batallius amp;nbsp;Tauranus fra* tres adduÆ' funt,ct toto eö manè cèrtarunt,quibus ita Dominus auxilio fuit, ut miru in modü cohibuerint Sathana,6C fraudulentas dus artes difcuflerint. Tandem Senatus mandato, læti in eüdcm locu ßmul omnes conclufi fumusi diêLunæ proximo ( quiziserat Augufti) firn ul etiam omnes in Senatum de* dücimur, atque fatis prolixe nos hortatifunt quiillic fedebant,ut in uiamre* diremus. Vernutius frater,Dei gratia,copioferdpondit omnium nomine,ut gloriam tribuerimus Deo noftro, quod uirtoriapotiti difcelTcrimus. Cæte* rum,ab eo temptïre damnati fumus nos omnes corum calculis, amp;igni,utfer tur,adiudicati. Gratias Deo agimus,ód horam cxpelt;fïamus,acnos commert damus ueftris omnium precibus.

DilefÏio Dei noßriPatrisgratii Domini nofïri lefn ChriÜi(»er com^ Municationem SpiritusfiinSii ßtuobifcum perpétué, Amen.

rrouoctuionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Harilsimiatque unicè diledi fratres,quandó minime uidetur Deo nó*

cdMp expoß- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis liceat commo dè quam finguli edidimus fidei noftrç con*

fefsionem,ôd quidquid contra nos ab aduerfartfs noftris acfîum eft uobis co* piofius perfcribere,ficutinonnulli ueftrum expetût,amp;literis quas,nobis fcri* here placuit,etiam ftagitant:nos omnes aequis animis id ferre conuenit,ct fa* tis nobis efle debet, qUod tantu boni adhuc largitur, ut pofsimus uobis nun* tiare uclut per laceras partes quænam fitfummatotiusrei,pro ea quæ nobis datur chartac 6^ atramenti menfiira trel portione.nâ alioqui nihil eft quod ma gis optemus, quam dare opera omnê,quantifper a Deo uitahæc nobis con* cedit, ut grati teftemur (juantu uobis debeamus pro innumeris illis folatns. 6C exhortationibus plane Diuinis, quas ex ueftris literis accipimus,poftquâ in uincula coiedi fumus:ex quib9 quide poflumus uere téftari nos loge plus dodrinæ,fortitudinis,ô(: conftantig cofecùtos,idcp ueftris precibus aftiduis, quaru experti fumus admirabiles frudus,6C quotidie experimur: quam toto €0 tempore quo Dominus ueritate nobis patefecit : unde magnâ ex animo gratia uobis habemus:amp; fimul ferio obteftamur ut tu in precibus ueftris turn etiâ in fcribendo pergatis, donee tahdead DominS colligamur.Redditæ nó bis fueröt poftremæ ueftræ litcrat dié Sabbathi, fed in têpore,nec opportuni us adferripoterât:nâ eo toto die mira confolatione ex earû ledione percept mus. Cur autêfraternoftcr loânes Vernutius die Dominico adiudices no fuerit addu(ftus,haec ratio fuit,quôd iâ die Mercurtj fine ulla prouocatioere-fponderatjô^ dûrefponderet, mohiti ftimus utprouocaremus,quia Senatus caufam noftrâ cognouerat ante literas Bernatium acceptas.itacj prouocaui* mus. cupiebamus enim cora toto iehatu fifti,hac ut ratioe facilius monacho* tu æteruiâ côpefceremus,no quôdreipodiflemns illo ipfo die: fed ftionachis illis

caufa accerfiti fm'mus die Dominico. Poftridie unus poft aliû omnes cuoca* inquifîtio fi/ mur cxcepto fratre Vernutio, qui accerfitus non fuit : atcp feorfum produifti riahabita. fumus ad Indices noftros, qui in eS locû coierât ubirerîî capitaliû iudicia ex-ercentur in palatio. lllic Propraetor primus fedebat, aderant etiam qui Regis partes fuftinentn'tê confiliarîj.ôC caufidici circiter u^inti.prxtereà Inquifitor Rdei c3 Offi'cialibus ( quos uocant) huius urbis,ô^ Tarentefiaeç ditionis:de* hi^ monachi quatuor aut quinque partim Francifeani, partim Dominican/, quia ucrô dies erat Dominicus aderant quoep alfj pcrmulti, qui cö nihil aliud haberêt quod agerêt,illuc couenerant. Ceterùm,ex Proprætoris mâdato no bis recitatu fuit fenatufcofultfî, quo diferte illi amp;nbsp;cius collegis prçcipit, ut intra triduû caufæ noftræ fine imponant: alioqui fuo munere abdicatSiriad an num integrû. Exeodê etiâfenatufcofulto iufsit Propraetor ille utaudirémus, at(p etiâ reipoderemus his monitioibus, quas Inquifitor nobis erat^pofitu-rus,nifi couidli haerefeos,feditiofi fadiofiep homines,5C obftinati ac peruica-ces haberi uellcmus: atqs ita ftatim damnari omniûfentcntfjs. Hic inuocato prius nomineDeijCxccpimus nosiâ iàtisacfuperrefpodiiTe illis monitioni-bus,atqj etiâ nolle nos quicquâDominorû noftroruBernatium SC Geneuen fium priuilegtfs derogare. Iterum urgemur eodem mâdato : itaep refponde-mus ( poftquâclarè quod dicitur Efa.j^ protulimus,Domine uim patior, re-fponde pro me ) nos ea lege obfequuturos,ut nihil ex eo priuilegio,amp; liber-tateillorum dominorum noftrorum imminuatur,u€l derogetur : SC modo c-tiam nihil obftet,quô minus turn apud Senatû ipfum,tnm apud Regerti que* rantui-jÔd iniuriâ fîbi fadam perfequantur; quum praefertim ad hoc uiolcntct cogeremur.Statim ergo aduarius quod à nobis refponfum fucrat tum corS • Praetore,tum alqs etiam ex feripto recitauit:quum pcrlegiftèt,intcrpofito iu-reiurando exnobis quaefitumfuit, anperftare innoftrisreiponfisuellemus.

nos uero cxccpimus,quQ ilia puro Dei uerbo nitantur, netp ex illo urtico ue* ritatis fonte, quidquânobis adhuc cotràfit oftcnfumucl probatum,nos nul-lo modo pofle aliter pronuntiaremt aut aperte conftaret,nos minime hçrcti* cos efle,nec obftinatos, recepimus fi ignorantia labimür,aut erramus ullain parte,ex uerbo Dei hoc doceamur,nos fententiâ ftatim mutaturos, Nclt;^ enim aliud nobis efle confilium,uel animum, quàm crederc 8C fequi Icfunt Chriftum,eumcB crucifixum,in ilia quam ipfe uerbo fuo indicauit uia. Itaqp 12 probetur ab ea nos aberrare,eos precari,ut nos ad illam dirigèrent, ac uerita-tem nobis patefacerent quam fequamur, nos^ libenter amp;nbsp;ex animo obfecu* turos. Hic fidei Inquifitor fermonê concinnum orditur,ut antea lâcpe,at(p ita contexitjUt folius Papæ,nullam autem Chrifti mentionem faceret.Et quoni-am fua exhortatione affirmabat qùaedâ in refponfis noftris capita efte plane hacretica,rogauimusutcanobiscomonftrarct. Nuncuobis fingula nonrc- Kärtyrihui, feremuSjfedtantûquaefunt praecipua. Turn Inquifitor ille obijcit,duo tantû obieihi de facramenta à nobis recipi,alia uero quincp repudiari, lt;juae femper in Ecclefia crumentit. locum obtinuerât. Rcfpondimus,fi ex Dei uerbo palam faceret alia eftè,nos facile aflènfuros SCitapolliceri, Qyintum igitur caput ad Ephefios citauiti Quid f an non,in(^uit,de matrimonio feribitur, hoc facramentum magnuni cft f cxcepimus,Itane uero magifter Scripturas intelligis,ut hoc ad matrimo-niumdetorqueas f AtquiPaulusipfe,pronuntiat, fe deChrifto amp;Ecclefià accipere: itaque genuinum Apoftoli fenfum prorlus euertis, Verùm fi de matrimonio etiam loqueretur, modo literis græcis tindus eflês, ftatim deprehenderes uocabulum illud perperam fuiffe redditum. Imô,in-âhitjCgo nonnihil ex ea lingua teneo. Die ergo nobis, fi placet, ecquuidi

rrecèfcriptû fit* Tum ille attonitus obmutuit ♦ Addidimus igitur, Domine fati»

fatis uidcmus te pudore fufFufum no andere uocabulö illud enuntiarc.nos éf go qualefit dicemus: Vox Gracca tantumdê ualet atcp fccretü uel arcanü,n5 autem facramentö.Tum Inquifitorjam nimïs diïputatum eft,inqm't,quia hae retici eftjs:Quid de extrema undione fentttisfexdpimus,fed domine, prins de matrimonio difceptemns, ordine progrediamnr, nel ialtem uidnm te fatcaris«Hic derepentê omnes SC Officialesmonachi,6C caufidici conclama* rnnt,plüs fatis nerbornm iam profnfnm efïe,nec amplins diipntandnm.Sene ré igitnr praccepernnt,nt refponderemns. Nos antem mirati tantam eorufe* ftinationem, diximus nimium præcipites ipfos Heri ad damnandos qninque innoxios,amp; morti adiudicandos,nt qni nollent inftam illorö caniàm pröpius cxpendere,nec nidere qnalis effet aduerfariorum calnmnia.Hæc ergo paucis fnbiecimns * nos fatis fnperqj intelligitis iftos homines qui nobis aduerfant, nihil eorum que dicöt poffe ullo modo probare;amp; quia uobis hoe moléftum cftjbilem ueftrâ in nos effunditis. Verum,fi nos hic audire pro ueftro officio reeufetis, iudicum omnium ludicem fupremum habemus Deiî noftum, qui nos placide audiet,ac nobis omnibus ius redder,in cuius conipedu uobis tandem uel inuitis reddêda crit ratio ininriæ, quam nunc Chrifto unico eius Filio Domino noftro inferre non dubitatis dum nos qui fumus eiusmem* bra,tam miferé tralt;fîatis. lufferuntnihilominus utreiponderemus de ilia extrema undione.Eam lacobus inquiunt præcepit : neque hoc eludere uel fub terfugere poteftis. Excepimusnos certé profiteri, quuminitiô publicatum fuit Euangelium ab Apoftolis,quia neociîè erat ut miraculis editis confirma-retur dodrina,tuncfuiffe fi gna, uel iàcramenta quæ miraculailla refercbânt, quorum ueritas fubfequebatur: cuiufmodi erat manuum impöfitiö,(ju± donum Spiritus fandi fignificabat, ac fimul ipia ueritas fequebatar,ut fatis cort-ff at ex Adorum hilloria. Sic etiam ilia olei inunxio adeô erat iàlutaris, ut ci fanitasmirabiliter confequerctur* Vbiautem Euangelq publicatio excepta fuit a mundo,tunc uifibile Spiritus iàndi donum marque etiam miracula cef farunt: ac proinde ilia figha, quæ citra ueritatem,omnino uana funt * Dêinde qui conuenit urtdioni illijôC ueftræ quam iadatis Can non palam^eftqux-cunque âuobisfiuntjblalpliemijsreferta efleC quænamirtdefanitasièqui-tur C nunquam illam circunfertis, nifi qUum dcplorata funt omnia. Roga-runt iterum, annon ilia undio peccatorum remiisionem conferretcExcepi-muSjin contextu remifsionem peccatorum undioni minime tribui, fed di-fèrté precibus ex fide conceptis : remiisionem cnim peccatorum noftrorüm streffitatohif^ non alibi quàm inChrifti iànguinefitam effe. Obiecerunt hæc omnia ptor-eientüm. nbsp;nbsp;nbsp;fus à Concilijs damnatamos igitur eiïè haereticos. Sed quanta in hoc toto fer

mone fucrit perturbatio, quàm confufus ftrepitus, dici non poteft. Nâm femper ieptem uel odo fimul obftrepebant : amp;nbsp;interim eorum ftultitiam ac l'neptias obiter pcrftringebämus,üt quiaderant tantam iftorumuefaniam ridereetiam cogerentur. Practerea quæfitumà nobisfuit,ânnonuellemuS fidem habere Concil/jsCrefpondimus nobis iemperprobari Concilia ô^fta-tuta qug uerbo Dei confentiunt,ÔC qUæ illo nituntur;alioqui minime ^nobis admitti:quin potius ea nos execrari tanquâ humanas traditiones, ÔC comert-ta plané diabôlica.amp; quæ Dei ueritatirepugnantffi'cuti Paulus Gal.ptæcipi-cbat, ut hoc facerêt.etiamfi Angelus nobis afferret é cœlo aliam dodrinam* quàm quæ EuangeliO Comprehenditur. Hic exorta eft magna quæftio, quâ nobis propoiùerûtj nempequifeirCmusuetus acnouum Teftamentum elîc Dei ucrbum,nifi quatenus Cocilia amp;nbsp;eeelefia Romana ita cenfent,nofcp cer-tioresredduntcQuibusrefponfum fuit,quâuis Deus opera luc^orû amp;nbsp;Papf ftarû ufusfit in côferuadis facroiândis Libris,quibUs uoluntatê erga nos fuâ patefecit, no ideo tamê nos ab illis leftimonia petere,nec ^bationesj quibus confiée

Liber xt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34^

condct effe ucrbum Dei : fed certum ac ratum teftimom'um habcrc in con'gt; fdcntqsnoftris per Spiritum adoptionis,qui operatur in cordibusnoftris certocp nobis perfuadet,ac fancit Dci promifsioes, ÔC impellit ut clamcmus, Abba,Pater,quemadmodum ai'tPaulus 8 ad Rom, cap. at(^ ctiam fubiunxi* mus,quifquis ab codéillo Spintunonita perfuafus eft, eûnon pofTe Dci filifi cenferi: hoc caput prolixe agita turn fuit, ac copiofius tracflatum ÔC perfpicuê fimul illis often(um,Dei gratia,quàm impio fcelere fefe obftringerent ÔC hor rendam blalphemiam uomcrent, dum uolunt aeternum Dei uerbum authori tati hominum carnalium,adeo^ diabolorS fubqcere.ccrtum enim efle,nemi nem qui Dci Spiritu regatur,5C aliqua ratione fit præditus,tantam impietatê fomniaturum. Seduobis nuncperfcribi figillatim quidquid didûfuit, nullo modo poteft, Vnum tarnen no eft omittendS, fuiffe quofdam in eo confeftu, qui palàm dicercnt,efle diaboli,non Dci Spiritum,qui certiorcs de his rebus nos reddcret. Iftos igitur rogauimus, quonam Spiritu iuftus fuerit Abraham filium fuum Ifaac immolate, Spiritu Dei refponderunt, nos ftatim cxcepi^ mus, fi Abraham patrare non dubitauit parricidium,quod erat contra Icgem naturæ, certê perpulfum f uifle oportet interno quodam amp;nbsp;longe alio quàm carnis fuae motu,qug quidem potuit ilium eô adduccrc,ut putaret diabolum quendam efte potius quàm Dci Spiritum. atqui erat idem ille Spiritus,à quoi certiorcs reddtmur, qui impellebat eum ut crederet Dei elle uoluntatê. Sed mirum non eft,fîhoc prorfus ignoretis.nam animalis homô de rebus fpiritu* alibus iudicare non poteft. Ac multa alia de hoc capite illis expofita fuerunt. Poftea rogati fumus de Cœna,de Miflà^de Purgatorio, de côfcfsionc auricu larijÔdalijs ipforum facramentis. Atqp defîngulis capitibus ita copiofèultro citrocB difeeptatum fuit,ut perinde ac de reliquis conftitutû fuerit. Nimis 13.. gum effet ac tædiofum,referre quidquidhocloco traeftatum eft. Id autemu» num fufficiat,refpondiffe quenmue noftrûmpro menfura fuae fidei, âTouae Dei eft gratia, hoftes ita repreflos ac cohibitos omni ex parte, ut confuft ia* cuerint.Tandem poftulauimus, ut de Papanonnihil diccretur,ôf quidem ca lege,utfiprobarc poffent ex ScripturaPapa efte caputEcclefigChrifti, nos omnia eins décréta admiffuros.ucrùm ad hoc caput nunquam attcndere,negt;* Eccleß«t, que de eo difceptareullo modo uolucrunt.Tunc igitur diximus quia probate nolebantPapameffecaputEccleftæ, nos ex contextu facrofandaeScri-gturæ palàm fatfturos, amp;nbsp;quafi digito monftraturos Papàm effe Antichriftu: liblia tantum nobis proferrent,ut fçpius hoc ab illis prccati fucramus:quodl tarnen femperdenegarunt. Cœpimus itaque locum ex 2 capite pofterioris ad Theff.tradare : fed audit e placide non fuftinuerunt: quin potius inftar lu-porû ulularc Sd uociferari, nos magis haereticos effe quàm Vuidcuum, Huf-fîum,Lutherum,amp; quofuis alios: neque contra nos difputandum:monere ni hilominus ut in uiârediremus. Quû hgc peraefta effent, in carccrê rcmifsi fumus,fed alij ab altjs feparati ad horâ quintâferotinâ. Poftridie uerôTauranû ftatrem qui uix Geneuæ tres menfes comoratus foerat atep adeô aritea nunquam de Deo quidquam nouerat,acccrfi iufferunthunc fub notftem à nobis fegregatumatqueabftradum conabantur modis omnibus in fuam naffani pcllicere.Sed Dci optimi gratia ÔC beneficio illis itarefpondit, amp;nbsp;eorum pe-tulantiam fie retudit, ut iftorum turpitudinem ac dedecora omnia detexer/ti id^ multô melius quàm nos antea feciffe uidcremur.Quod quidem grauiter amp;nbsp;iniquis animis tulerunt, amp;nbsp;eum adnosremiferuntcuhaccxprobrationci En ctiam de ifto ut de altjs iam atftum eft. Poftea dedutftus fuit ad nos : undc magnam confolationem cœpimus, amp;nbsp;gratias Deo noftro optimo fimul cgi-mus ob cam animi magnitudinem amp;nbsp;côftantiam, quam nobis omnibus pró fuabonitatc contulerat.Céetcràm,dic Mercurij ( qui xxi,erat Augufti) horà quintâ

quinta pomeridiana,tudcx noftcfj qui Proprætoris partes fußinetjin cubicU* lum,quo uindi concludimur, uenit fententiam contra nos fcriptam pronungt; tiaturus ; qua quidem nos tres nempe Vcrnutius,LabôrieriuS amp;nbsp;Trigaletus in totamuitam mancipamurilli miferrimacferuituti, in quam addicuntur qui Ai triremes ää remos coadi agunt .Batalliüs autem Touranus ad decennium duntaxat: natipijhomi' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidem lege,ut uetent difertè ac mina citer,ne quis unquam ßationem il

lam déférât, alioqui fore fi reperiamur, ut ignis fupplicioluamustac ne etiam illinc duoilli fratres ante præfcriptum tempus abeant. Hac pronuntiata fengt; tentia rogauit Iudex anne prouocaremus. Turn uerô Laborierius omniû no^ minCjNequaquam, inquit, fed nos libenter accipere quidquid Deo opfimo

Patri nofiro uifum eß nobis dare,ac illi gratias immortal es agere,eumró ex animo laudare,quod nos ccnfucritdignos,quipro nomine fuo patiamur.Pro curator uero regius, qui in Curia reorû efifcopulus,àSenatuperpulfuspro* uocaueratab eaquam dixifentêtia. Statim igitureademhora Vernutiusfra* ter accerfitus efl in Senatum, ÓÓ eo ipfo die, atque etiam poflridie caufam di* xit cùmànobisfepofitus eflet.Proximo die Veneris Laborierius frater uoca* tus amp;nbsp;dedudus,manèScà meridicfan's prolixe,dixit,ut ex corum ad uoslite* ris perfpiccrc licet: ac feparatus quoque à nobis fuit. Eodem ipfo die ego in Senatû etiam dutflus fub horam quartam, illic ad fextam ufque confliti. Toti us autem adionis contra me progreflus eiufmodifuit, primum omnium iuP fus fumin genua procumberc. quodquum libcnterfeciflem, mihi propofita cfl tabella quædam lignca,in qua crucifixifquern uocant) imago uiridi colo* re dcpicfla erat.T urn Valcntterus Pracfes fummus,uniuerfi fenatus nomine iuf fit ut manum tabellac imponcrcm : quod protinus rccufare non dubitaui, ob cam quæ exprelTa erat, imagincm : ÔC teflatus fum palam me per Deum uiu« iurare eretflis in coelum manibus SC oculis : deinde ucra me didurS quidquid de fidemea rogarer.Tune à Senatu pctqt,an quod conceperam iufiurandunt illi fatisfaceret.lta efle rcipondit, nec pofle me per ullum maiorê iurare. Poft* quam igitur ex meo refponfo intcllexerunt,quodna efletnomcnmeum, quae patria, qui ortus, 8C cur uinculis conftringerer:pronunciauit ille,cx mcis co* ram Præfedo rerum capitalium editis de fide mea refponfis plus fan's co nfta re, hominemhæreticum meefle,atquetalemiudicatum cenfuraSCfupremis InquifitoriSjôi^ dodorum thcologicorum calculis.Hic ego acriterretorfi,cos ipfosre uera efle haereticos, quum à Chrifto lefu Domino noftro tarn perfide defeccrint,ôlt;f ab eius dodrina turpiter defciuerint:ac fefe Antichriflo coniun xcrint, ÔCimpia eius dogmata fint ièquuti. itaque ab illis me hacreticum iudi* cari non pofle:quinpotius mihi facillimum efle exDeiucrbo comprobarc,fi [dcri- meæquis animis dicentem audircnt,eos efleimpios,amp; plane hçreticos.Tuffl ficiHitt. fummus Praefes excepit,mepraelertim duobus confefsionis meæ capitibus a* perte cônuincihacrcfeos, nempe dum affirmo Miflæ facrificium efle detcftaii dum6Cexecrandumiacrilegium,quofanguisIcfu Chrifti pedibus calcatur, Sc quo etiäßcrificiummorteeius pcradum abrogatur,amp; innihilumprorfus redigitur: deinde, quum Mifla cenfeatur efle memoria coznac Domini ( ficuti re uera eft)id uero diabolicum eflefigmentum à patre mendacij excogitatum Sc confirmatum,ad eos in æternS exitium praecipitandos,qni fidem illi habet Sc mordicus adhaerent. Quum autem ingenue refpondifTem haec efle uerifsi-ma,adiunxi unicum efle facrificium æternum, idep iam peradum à facerdote aeterno fecundum ordinem Melchifcdech, nempeChrifto, quod quidem ip* fein ara crucis obtulit Gnguine fuo in rcmiisionem peccatorum noftrorum fuib:qui ingrefliis eft fanda fandorum,hoc eft, in cœlû ad pattern fuum, quo etiam accelfum habemus pcreum, quifolus eft Mediator nofterâ^aduoca* tus apud Patrem, quae ex y ad Hebraeos cap. confirmabam, Quod autem ad '

LIBER. XL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;325

Chnftianorum facrificium atttnef,conftarelaudibus ÔC gratiarum adione, a* deo^ totam piorum uitam,cjuam in iuftin'a ÔC fancflitate peragunt (quç uiua eft SiC rationalis hoftia)fachhcium efîè quod ofFerre Deo ipfi debeant,lèfe to tos confecrantes,amp; plané addiccntes in eius obfequium : in quo eiïent ùelut focrj amp;nbsp;participes faccrdocq Chrifti,cuius nomine acceptos habeat Pater, quicquid fecum ferunt,utcunque mutilum fit amp;nbsp;imperf edum. T um ille Mif fàm amp;nbsp;Cœnam rem unam amp;nbsp;candem efle pronuntiat, ÔC nominibus tantum differre,non autem fubftantia uel re ipfa:ad hoc,difFerre quidem agendi mo* do, quôd ad externas ceremonias fpedîat. Imô uerô Cœnam et Mifiam pu-gnare ex diametro(ut loquuntur) ingenue refpondi,amp; non minus inter fe di îtarc quàm cœlum à terra: ac turn dcmùm Latino fermone difieruimus quid nobis in Cœna quærendum amp;nbsp;accipiendû fit :item^ figna panis SC uini quo nos ducant : quid iàcrificus in Mifia fua ofterat amp;nbsp;Deo proponat : diferimeri quoque expofuiinter eum qui confert donum, QC. eum cui confertur. Nobis entm in Cœna Chriftum dariin cibum, amp;nbsp;perfet^um integrumep animarum noftrarum alimentum in uitam æternamj quumfcilicctaccipimus panem amp;nbsp;edimuSjôi^ bibimus uinum, quæ uera funt integra corponim noftrorum a-» iimenta ad tuendam hanc uitam:hæc figna nobis effe adminicula, quibus figt; dem noftram amp;nbsp;ipem uitæ acternæ confirmemus.qug in Chrifto nobis datur, utferibit loannes 6 capite,Qui uidet Filium,amp; credit in eum,habet uitam ac* ternam : ôd eum ultimo die à mortuis excitabo. Palàm teftatus fum me parti* cipem fieri corporis fanguinis Chrifti per fidem, qua in cœlum confeen* do,ut illicad dextram Patris quacram Chriftum falutem meam ôd uitam: non autem in paneÔ:: uino, ficuti facrificus amp;nbsp;Papiftæ faciunt. Hic ergo cona* tus eft probate corporis Chrifti præfentiam in pane, SC fanguinis in uino : 8C uerba Domini noftriexpendit, quum ait in Cœna, Hoc eft corpus meum. Ego uerô relpodi, particulam EST, pro fignificat accipi,ut ait) s quibufdam loeis, ueluti quum dicitur, Petra erat Chnftus : de columba etiam,ô^ Spiritu fan(fto:deagno,6^ pafchatc:actropum elïe tritum Scripturis:quem Metony miam uel Synecdochen appellant,quum fcilicet rei fignificatæ nomen figno tribuitur,at(]^ citauit locum ilium Ioannis fexto,Ego fum panis uitæ. nbsp;nbsp;Qui

manducat carnem meâ, amp;bibit meum fangufncm:ubi de Cœnano agi, fed de fide in Chriftum excephquod ex uerbis Domini probarc promptum fu* it,quum inquit. Verba meafpiritus 8gt;i. uita funt: amp;nbsp;ex a/ capite prioris ad Cogt; rinthios, ubi uocabulaPanis calicis ( quæ à Paulo quater repetuntur ) di* ligenter perpendere oportuit. Hic multi fermones ultrô citrôquefunt habi* ti,quos referre nimis longum foret:atque ut uidetis, chartæ penuria labora* mus. De Papa quoque,quem Antichriftrum efle confirmabam, difputatuni fuit de eius authoritate,amp; decretis uel ftatutis,quç Chrifti legibus plané funt contraria.citaui 2 capite 2 ad Theflaket quarto prioris ad Timotheum.In fiini ma,quicquidrationumfuarumtandcm protulerint, Deus tarnen Spiritu o* ris fui Antichriftum occidit.Tune autem longo fermone ufi funt, quo me ué lutillccebrisinefcarent,pollicentes,fiuellem in catholicæÔÔfan^æmatris füæ ecclefiæ finSredire,ftatim fore ut melocofratris haberent : atqueita mei ipfius mifertum poflè me magnos frudus pofthac edere 6^ quamplurimis prodefle. Tentarunt dent que illecebris omne genus animum meum concu* tere 8i de gradu exturbare, fi poflet fieri.fed uirtute Spiritus fandi fuffultus» conftanter inuieftoque animo perftiti, utnunquam ulla relponfione permo* tuSjDei gratia,uaciÙaucrim.Quod quum fatis intclligcrent,ad ultimum per* fugium recurrunti, ac minantur fe pronunciaturos contra me ex Regis legi* bus amp;nbsp;editftis.Tandem uerô paucis refpondi,federe in cœlo ludicem, ad cu-ius tribunal aliquandofc fiftere cogerentur, quum fcilicet illudeonfeendet,

ßngulosConuocaturusadreddendam fadorum didorûmqae omnium ragt; tionem : Qc tum demûm libres amp;nbsp;ada refignatum Sé patefadum iri quibus cxplicatiscaufamfuorumut iuftiftifsimamtuebitur,ipforum uero conatus èC. audadam reprimetac damnabit.Me igitur tune amandarunt in carcerem, fed nonnulli eorum quiritabantur,amp; pforumpebant in hanc uocem,Quanta eft iftaec proteruia, ôi. quam intolerabilis faftus C alt) autem fubfannabant,aG perperam in nos torquebant illud Pfalmi,Oculos habent,SCc. Itacp hanc fen* tentiam in eos reieci, nec enim uerius quiequam in ipfos dici pofte affirmaui: nosautem iam Deigratia,oculos fidei apertos habere, utueritatem ipfam cernere pofsimus:idqüefolis datum eiTeijs quibus lumen illud Euangeltjad mirabileaffulferit.Ati^ ea tu fic gefta fuere.Subfequenti die Sabbathi,Batal A*??« cor^m lu lias Sgt;^ Tauranus coram ipfis conftituti,pro conftantia qua à Deo prarmuni-ti erant, proquefidei menfura quam ab eodem acceperunt, fortiterinimicis reftitcrunt,aptéqucinterrogatisrefponderunt.DieLunæ proximo ad Sena tores amp;nbsp;Indices noftros accerfitifuimusunaomnes, quiadmonitioneblan-da, longaquc uerborum circutionenosinfuam fententiam perducere conagt; bantur,fed laus Deo, nos haudquaquam commoucruntilla uerborum leno cinia.Nam Vernutius frater nofter in eo confeftii multis uicifsim noftræ, uel potius Filij DeijCaufæ acquitatem demonftrauit,nos deinde orationi aften* ümus omnes, uno^ ore acclamauimus Amen. Ac repente uclut homines in opinione obfirmati,atquc obftinatiin carcerem noftrum reducimur. Poftea etiam in nos quinque illorum decreto ignis fupplîcium conftitutum fuit,cuius nos fententig pronuntiationem heri expetftabamusrac tum Dei bonirate mifericordia^ pracfulti, fuppl/cium illudlibere quidem amp;lubenti animo fu* birc ac fuftinereparati eramus, fed ipfe mera fuabenignitate ipatium adhuc aliquod concefsitrefpirandi. Qui autem hasaduospcrfertliteras famulus eft Secrctarq M.qui ut eft uir bonus,tanta in nos côntulit beneficia,ut plura, ft uellet,tn fuaipfe caufa facere non queat.Oratc Dominum,ut illi pro tot of* fteijs acmeritis in nos referat gratiam,rcmuncrctur etiam fuse liberalitatis prj mns eS qui in aula eft, amp;nbsp;reliquos qui hiefunt fratres. Scriptu dieDominico ipns Calend.Septcmb.anniAf.D.ZA'. Commendat autem fequifque noftrum uobisomnibus;cupimufque utinprecibus ueftrisnoftri quoquememores fitis.Vefter humilis filius,feruus amp;nbsp;frater in domino,Ioan.Trigalctus.

Z^Ertiorcs,opinor,fadi eftis de rcrum noftrarum ftatu,qualémque caufe V^noftræexitumforefperauCrimus,ncmpeutlatacapitisfententia poftri t^yrwwanw. die frequenti inca urbe mercatu, publice de nobis uelutuidimisfierctholo cauftum. fafees enim amp;nbsp;catenae iam apparati crant : pali tantum reftabant in terram defigendi,ftruendus^ rogus,cui corpora noftraimponerentur. Sed Deus pro bonttatc ac mifericordia fua exaudiuit orationem eorum qui pro nobis eius ope implorabant:undc affedus fubfequutus eft ciufmodi: Quod fcilicet die Veneris proximo hora fccunda pomeridiana ludices couenerint« ad imponendum finem caufæ noftræ * ac duodecim quum effent, magna in* ter eos fuit fententiarum uarietas : fex enim in nos fupplicium exigui ct letii* gnis conftituendu,ahj ucro ad remigium relcgandos,aut in exiliû pcllendos cenfebant.Quæ caufa fuit ut co die nihil certiftatutum fucrit.Poftero dicali* is nonnullis in indicium conuocatis,conftitutumfuit quod in nobis qui me* bra Chrifti fiimus,ipfe non comburcrctur uelut hæreticus, ne forte ea res po pulo offenfionem, aliquam afferretifed tanquâ foraut latro ad remiges con* demnaretur.diuerfa tarnen ratione quo ad temporis ipacium.nam Batallium amp;Tauranum ad decern annos tantum,meuero cum duobus focqs,omnibus diebus uitæ noftrç remigio deftinarunt.Multum fc noftra caufa fecifte exifti* mant,quod nos morteperbeataliberatintyUtuitam degamus mille mortibus acerbiorem

LIBER XL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3î7*

âcerbforcm.attamen fperamus Dominum,qui nobis nunquam defuit in terra quandiu in manibus aduerfariorum amp;uinculis Camcriacidetentifumus, eundem etiâ in mari fuainexhauftabenignitate afFore inter manus eorûqui rcmigum præfedi funtinec etiam diffidimus quinnoftraintriremibusman-fio æquè utilis futura fit, atque hæc Cameriaciin carcerc magnæ confolatini ÔC ædiHcationi fuittjs qui nobis afFuerût, alijfqùe quinos quandoqueinuife runt. Memini potrô eorum quæ mihi aliquando narrata funt de Maioris : fed caufa noftra j DeibeneficiO) melior eft. Nam quod ad nos attinet,nulla funt mali alicuius aut reuocationis indicia: fed mifericordia quadâ taefèi ac érga quinque miferos homines duôlbmctucntes iram Deiob tantam huma nifanguiniseffufionem,hocpacfîo nobifeûegerunt. Hçcnobis acciderunt poft longam expeeftattonem uoluiitatis Dominij qui caufam noftram fufee-pit ac défendit,« uocem noftram tempore opportuno exaudiuit.Hic nofter tabellarius uir eft bonus,qui in carcere nos inuifit:audiuit etiam totam ratio-nem iudicq noftri, opinorcp ipfum deferre fecum eius excmplum, ex eo fern totam a principio cognofeere poteritis.Precibus ueftris ac totius ccclefiç, pa rentum, amicorumep omnium Se uicinorum nos ex animo commendamus: quibusjfi urtquam,nunc nunc maxime indigemusgt;quum ad uitæ genu:S abri-piamur cuiuel mille mortes,fi totidemobireliceret,meritô quidem præferri pofsint.Dominus Deus SCPater omnis mifericordiæ ac Deus omnis confo-îationis noftri mifereatur,noscpmagisacmagis confirmer,ficuti etiam magis opus nunc habemus. Scribit prolixe ad uxorem fuam Laborierius frater ac focius nofter : eius literas fi legeris,cognofces quidrefpondere ftatuerimus, quû nobis iudicum fententia pronuntiabitur :quod liodie fier,ut iam accept-mus. Fratres mei te falutant,ôlt; fe precibus eitam ecclefiæ, ac ueftris priuatini commendatos cupiunn

SCripferunt prgter has alias Epiftolas ad cognatos amicos, confolatio-neàintegritatcfideirepletas,quas loannes Crifpinus diligens Martyrû Hiftoricus ordine enumerat.Nos autem breuitati ftudentes eas omifimus ac que Iccftorem eô libenter trâfinittentes, hiftorighuius exitum percurremus. Quo die adfitpplicium pertraefti funt, quidam uir bonus quum in eorû gra- Q«i«^ Mdr/ tiam feciffet quidquid potuerat, illos adijt ut colloqueretur.Et quû renuntigt; tyrummors de aflèt moriendû ipfis eflè, pro modulo fuo ÔC gratia fi bi à Deo collata eos cort feripta. folatus eft: ô^hortatus etiam,ut inui(fia conftâtiapergerent, quandoquideni Deus opt.eorum opera in alTerenda ueritatefuauti ftatuerat, amp;nbsp;quemadmo dum ille opus féliciter in eis aufpicatus fueraqita perftarêt inffadi, amp;nbsp;palàm intrepidum anirnum inreliquo certamine fuftinendoi commOnftrarent. Hic omnes uno ore,ô; eadem uoce Deo gratias egerunt,quod tantum honorem ipfis detuliflèt.Vnus illorum nempç loannes Vernutius, hoc nûcio accepto, initio quidem attonitus amp;metu perculfus eft, ut nulla totius corporis effet particuia,quænon contremifeeret,atque CohOrrefeeretîaeproindein hâcuoi cem crupit, Sentio in me grauius certamen, quam pofsit ab homine mortali fuftineri: fpiritus tarnen uincet miferam hanc carnem:amp; confido me non de-fertum iri à Deo optimo max.ac uos rOgO, integerrimi fratres, ne mea caufa offendamini: non deficiâ omnino * Deus enim promifît fe nobis adfuturû in noftris afflitftionibus: fed Dominus habet uarias rationes,quibus fuos exer-ceat. Atc^ tâtus hic pauor nos monere debetrtoftræ infirmitatis, amp;nbsp;excitare ut toti ex Dei uirtute pendeamus, qui uirtutem fuam perfîcit in eorum infirgt; mitate quos fibi delegit irt peculium,ut omnis gloria illi foli tribuatur.

Quum autê ad locum fupplicio deftihatum ûenilfent, idem ille lOanncS lûdnnesVernu Vernutius quod fibi pollicitus fuerat de bonitate Dei amp;uirtute, confecutuS tint lt;ft, çonftantiam uidelicet inuidam ÔC fortitildinem uerè Chrftiano dignam,

Primus omnium a carnifice traóus eft: uerum antequam maâ arctuf,preces ad Denm fudit:ita exorfus, Domine Deus amp;nbsp;Pater omnipotcs ego certp co* ram iacroiantfta maieftatetua ex animo amp;nbsp;iynccrè agnofco mcpeccatorem eHe miferrimum:dcinde fidem fuam audiête uniuerfo populo dare profefTus eft, éjuum ucro ipiritum fuum Deo commendaffet,mortis acerbitatem per* pefluSjhoftes fuos deuicit.

Antonitu Lrf* AntoniusLaborierius imperterrito animoamp;lactouultu,perindeacfiad torienuf. nbsp;nbsp;nuptias(quod aiut)inuitatus,fefc ad mortem intrépide obtulit. Ac priufquä

obiret, carnifex ab co ueniam petijt, præfatus fe ilium non eiTe qui morti ip* (umaddiceret, fed eos demum quiiuri dicundo praeficerentur.T uncautêLa borierius, Amice, inquit, me prorfus non offendis: quin potius opera tua ex carcere eripior.Id cûmdixiffet,carnificem ofculatus eft.Ex plebe multi mife* ricordia commotilacrymasfundebant.Deindecafdem quas antea Vernuti* us prcces conccpit, amp;nbsp;difertè fidei fuæ confefsionem cdidit, atque ita fpiritu ultimum fumma conftantia emifit.

loMnesTri' nbsp;nbsp;loannes Trigaletus infracfto quoque animo ad mortem progrcftiis eft : ac

grfletf«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro inimicis fuis orauit,quofdam efle clamans,qui nefcirent quid facerent ip

firalios etiam efle qui certo fcirent,fafcinatos tarnen à Sathana,ÔC mundiho* noribus ebrios,nolle palam nec ingenue profiteri.ô,mi Dcus,inquiebat,oro tc ut cos liberes:Tandem fubiunxit, Deus mi, iam te fpiritu cerno furfum in tuo folio fedentemjCt coelos apertos uideo,ficuti Stcphano feruo tuo dedifti ut moriturus intueretur.Sic fidem fuam profelTus,féliciter expirauit.

BertraduiBti' Bertrandus Batallius coram omnibus audadferhæcuerba protulit,Nos taUiut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hie nonfumus uel ob latrocinium,uel homicidium, aut aliud fcclus:fed quia

tuftifsimam Dei caulam tuemur. Et quum precatus effetDeum, fupplicio mortis affedus fuit.

Guyrdudui nbsp;nbsp;Poftremus Guyraudus Tauranus,Pfalmum unum ita. cecinit,ut ab omni*

Taurdnuf, bus audiretur:amp; quanquam erat adhuc iuuenis,non minore tarnen conftan* tia quam reliqui excelluit:Deum magno ardore QC uoce firma orauit:deinde mortem obiuit.hæc Crifpinus

LOCAK NE N Si M plurimi una cum family s religionis cdufa itt exilium mißi.xi^i^^,

CVm Euangelq prgdicatio hinc inde diff'cminarctur,fadum eft ut etiam ad Locarnenfes,qui trans Alpes in finibus Infubrum habitantes,6CHei uetifs fubiedi funt,peruenerit, Hi itacp uerbi dulcedine allcdi, mutata religi onis forma Euangelium fufeeperunt, attß Ecclcfiam inftituerunt, certis qui* bufdamminiftris ordinatis.Quinqjautem Pagicumrcliquispontificqs a** pud Heluetios,hancmutationem ferrenonpotcrant,putantes hacrationc fuæcxiftimationi ateplurifdidioni aliquiddecedere. Proptcrea cenfebant authores huius mutationis grauiter pledendos efle. Cætcris uero qui Euan* gelium profitebantur, æquum uidebatur, ut liberis confeienttjs Magiftratui mo debitam obedientiam præftarent. Cum itaœ huius reigratia aliquotics Comitia celebrafïènt, nec tarnen conucnirc poflent,adeo utmagnus motu» timeretur, tandem icniorum amp;nbsp;prudentum confilio, ob maius malum uitan dum,extra earn rcgionem cum familijs,amp; omnibus bonis ablcgatifunt. Qui etiam fub initium ueris,magna patientia hanc fententiam fufeipientes,atque inuerafidc confiantes pcrmanentes,patrium folum mutarunt, atquemaiori ex parte inTigurinorum urbem èC agrum fefe reccpcrunt.

An^om exi Hoc codem etiS anno,cu horrenda perfecutio in Anglia orta eflet,de quo Hum. inprima parte à loâne Foxo copiofc tradatû, magnus numerus Anglorum exulum inter quos loannes à Lafco Polanus,Richardus Morifinus,loannes Ponetus,Martinus Micronius, loanes Baleus,0^ multi alfj generis nobilitate amp;nbsp;dodrina

LIBER XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;329

âfdodnna infigncsuinunacumfamiltjsfuwfn Germanîam adcoc^ ipfam Hcluctiam ufcp pcruenerunt,ut cxularent.ubt etiam à magtftratibus pijs hu* maniter fulcepu fuerunt.

POnipom'us Algerius Capuanus magnæ cruditionis fuuenis, cS eflet Pagt; tautj ftudiorum caufa,Veritatem Euangelrf, quam à Spintu cœleftihau-ferat,occultarc non ualens, quofcuntp potcratamp;ucrbo SCexemplo ad Chrp ft um adduccre ( quod amp;nbsp;in patria feccrat) conabatur. Itaquc breui tempore eius nomen hærcfeos nomine ad nouumPontificem Paulum quartum delà* tum. Hic cnim lulio tertio amp;nbsp;Marcello fecundo mortuis uiceiimotertio die Mafj eiufdem anni,feptuagintanouêannosnatus, ad pontificatum eueeftus fuerat.id quod alibi in continuationc Ioannis Slcidanijib. »0, eft à nobis ex* pofitum.Padum igitur eft ut eo petente Patautf à Veneto magiftratu capere tur,Venctiascç adduccretur: ubiin carceretandiuferuatus eft, quoad Pon* tifex ( quod homo Campanus eftet ) Româmittiuindîum poftularet, quod ctiam ei à Venetis conceftumfuit. Romamcùm perduólus eflet ,multa6C per eius propinquos SC per alios tentata funt,ut faneftum iuuenê de fententia dimoucrent. Sed cum uiderent fruftra fe omnia conari,flammis eum adiudi* carunt,ur uiuus combureretur: quas ille omnium admiratione côftantiisime pertulit : atquc ita Deo ftium reddidit fpiritum à quo prius acceperat. Dum autä Venetijs in carcere detinerctur, literas ad fratres feripfit, quarö nos Au* tographS à clariftimo uiro D.Carlio fccundo Curioncna(fti,hicfubiccimuSj ut quanto Chrifti Spiritu amp;conftantiafuerit præditus fandus hic martyr, omnes intelligerent,præfcrtim eu ca omnia exitus ipfe certo cÔprobauerit. T^ileÜißtmuf'ritnbus ChriHi conferuii^qui à Babilone trAnßnigrarunt in montent Sion. quorum.

nomina nominAre rolee^qratiaibax e^'falut ùDeo Paire no^ro^er.D. lefum Chriflum Dominum (s^ Sdluatorem noHrum Amen,

VTtemperarem triftitiam quam pro mc habetis,noluiuos meadulce* dinenon impertiri, utuna mecum geftiatis, amp;nbsp;coram Domino pfalla* tis,gratiasagentcs:hominibusincredibile dicam.Inucni fauumcllisinuifce* ribus Leonis, quis unqua crcdet,quod rcfcrä.''quis unquä credet.^in obfeura fouea amcnitatemu'nloco amaritudinis et mortis tranquilitatc amp;fpem uitae: in infcrnali baratro lætitiam: ubi cacteri flent,ibi gaudium:ubi reliqui timent, ibirobunquisunquam crederctf'in infelici ftatu,maximam obledationcm, in folitudinCjCommertium proborum,in duriisimis laqueis haben' requiem. Haccomniaconferui ChriftiDomini dulcismanus Deimihiexhibet.eccc qui olim longius aberat, mecum eft:quem tum quodammodo fentiebam,a* pcrtiusnucuideo:quc alias proculaIpiciebä,eumn0c^pius cotemplonquê fitiebam,en dat mihi manu: Hic me confolatur QC gaudio replet:hic amaritu* dinê fugatjUires QC dulccdinc exhibet:hic mihi medetur, rcfocillat,fublcuat, amp;corroborat.ö qua bonus Dominus, qui no patitur feruos £uos têtari fupra uires:ôquàmlcucamp;fuaueiugum eius.Num eftfimilis altifsimo f quirccipit afflidos, fauciatos relanat, QC fouet.Num eft fimilis illi f Difcite dilcdifsimi quädulcis Dominus,quam raitis ÖCmifcricors:qui uifitat feruos intentatio* nibus dignatur efle nobilcum in dura uiliep Domo,praebens mentem lætS et cor pacatum. Forte credet hacc caecus munduss* fed potius dieetincrcdulus, acftum,niucs,SC duritiäloci diu ferre nequibis: cruces 6C incomoda millcjco* uicia amp;nbsp;toruos uultus qui fercs Nonne rcfpicis dulcêpatriam {'nonnemun di opes, cognatosjdelitias, honoresf* num obliuifeeris feientiarum folatio öd tnedela omniS laborûfnû gdes omnes quospertuliftilaborcs ,totc^uigilias amp;iudores,una^ laudabiles conatus,quose tenens unguicuh'selaboraftif

Tandem no perdmefds mortem,quæ imminet,feilicet nüllum ob deli'dümC o quam ftultum SiC infipiens, poflè unico uerbo his omnibus profpicerc, at-que necem dedinare, ói. nolleCQiiam induile à magnificentifsim{s,iuftifsi-inis,pqfsimis,fapientifsimis,ac optimis fenatoribus exonri non pofte,uP ris tam illuftribus obtufas prgbere auresC Sed audiant cæcutientes mortales: Quidferuendusigne,qui eft tibiparatusC^quidfrigidtuscordetuo, qüod in tenebris eft, ÔClumen non hab etcQind durius amp;nbsp;perplexius, amp;nbsp;magis agitata uita quam degunt C Quid odibilius QC. ignobilius æuo, quod extatC Digt; cantpraecor,quac patria duldor coeleftis C Quimaior thefaurus uita acternaC Qyinoftri cognad,nifi uerbum Dei audientes C Vbiplures diuidæ amp;di* gniores honoresquam in cœlis C Dicatftultus ifte,fcienti3cnónnead Dei notidam datæ C quem,nifi co^nouerimus labores,uigilias,fudores, ÓCni' xus omnes abfque dubio longe amifimus.

Refpondeat mifer homo, Quod folaminis dC medelaefibi,fi Deo caret,, quieftomniumuita ac medicina . Qui dieet mortem abhorrerc ,cumipfé mortuusftt inpeccato C quinimofic mortem uitat praeponinfiChriftus uia, ueritaSjöC uita: num eft uita fine Chrifto C aeftus mihi frigus opacum eft : hy-cms nouum uer in Domino: qui ignem non timeo, aeftum contremifcamCan get glacie, qui urituramoredomini, locus quidêreis dufus eft fedinnnocêd mellifluus . Hincftillatros, indenetftareffluit: hinclacfcaturit,illincrcruni omnium ubertas.locusqiddem defertus eftetincultus,mihitarnenampla uallis eft eftclt;ftus : hic mihi nobilior pars mundi. ludicet infelix ifte,fi amoe-niuspratumhaberipofsit. HicRegesuideo. Principes, urbes,ÓC populos: hic prælta cerno,hos confracftos,illos uidores : quofdam detrudi,alios effet-ri. Hic mons Sion : hic uerforin coelis : Chriftus lefus aftat in fronte ; circungt; ftantantiqui Patres, Prophetæ, Euangeliftae, Apoftoli ódferui Dei omnes* Hic,me amplecftitur amp;nbsp;fouet:hi hortantur : illi facramenta pandunt : Confogt; lantur ifti,cæteri pfallentes comitantur:Dicar folus inter tot amp;nbsp;tantosfeom* tnertium hinc mihi folamenamp;:exemplum:Hosenimuideo crudfixös,obgt; truncatos,lapidatos hos,illos felt;ftos,torreri alios, aliosc» in fartagine amp;nbsp;ollis seneis frigi:huic oculos fuffodi,alterilinguam abfcindi:nuic caput decoriarf, illi manus SC pedes fecari: alios in caminum ignis mitd: aliquos faÓos uoia-tilibus efcam.

Maximam prouinciam affumerem ,fiomncs enumerafeucllem:VarioÄ denique uideo uarifs torqueri tormentis : omnes tarnen uiuentes, incolu-mes omnes : unum eft omnibus collyrium, unum medicamen, omnium plagt; gas fedens : id quoque dat mihi robur amp;nbsp;uitam : ficanguftias iftas momenta-neas Si difpendia modica hilari animo pationmaxima nant^fpes ót^mihiré pofita eft in cœlis:ô^ iniurios Si infedates me,no trepido. Qui enim habitat in coelis irridebit eos,ét Dominus fubfannabit eos.No dmebo millia populi cireSdantis me:Dominus Deus meusliberabitme: fpes fijfceptor mcus,cort folatio mea exaltans caput meum. Ipfe percudet omnes aduerfantes mihi fine caufa,SC dentes peccatorum conteret:quoniam ipfe eft folus benedidio^ Si imperium. Improperia pro Chrifto hilares nos reddunt. Sic enim fcrip-tS eft:fi exprobramini in nomine Chrifti bead eritis,quiaquod eft honoris Si uirtutis Dei,et qui eft eius fpiritusfiiper uós requiefcatCerdores igitur fadi fciatis noftra improperia in improperandam defpedS fada.Firma mihi nulla fedes eft:in cœlis mihi primam nouam Hierofalem quaero, quac obuiâ mihi præfefert.En iter arripui ubi dulcis domus pofita eft, ubi opes ,cognatos, delicias:honores non defuturos haud hæfîtô.terrena hæc umbratilia,caducà omnia ac uanitatû uanitas,fideeft futurg gternitads fpes Si fubftâda,quibmi donauit

, « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER XL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3JI

donanitme Dominus fupremus,fatfig funttnihî comités etfolatiû.îâpariunt dignos frutflus. Sudaui, alfî, omnicp nixu die nodlucg euigilaui. En conatus taiesiam deueneruntad fummum.L)ies,hora^ non fuit mihi fine linea : ecce uerus Deicultus cælatuseftfuperme: deditlactitiâDominus in corde meOi inidipfuminpace requiefcam » Quis audebithuiufmodi ætatem damnaré noftramjamp;annos dicereproftratosfQuis temere proferet taies laboresefle deperditos C Qui Dominum Mundi funt aiTecuti ; qui mortem cum uitä commutarunt:pars meaDominus, dixit animamea: propterea exquiram cum:fiergomori in Domino, eft non mori, fed beate uiuere, quid rebellis adeo mortem obijcit Letum hoc ô quàm mihi effet lætum, calicem Domi* ni guftare; quæ certior arra fàlutis, Ipfe dixit, quæ mihi, ea etiam uobis faci* enthomines,

Cefiètiam demens,quihallucinatur in SolCicefletinquam talpa mundus Aâpatienh'aiü hæcaftruere.Dicamcum Apoftolo,Non tribulatio » nequeanguftia, non adbortatioi fames nbsp;nuditas, non periculum ÔC perfecutio, nec gladius erunt unquam

fatisfepararenos à charitate Chrifti. MaClamur tota die: fadi fumus ficut o* ues occifioniszfîc redolemus caput noftrû Chrift«,qui dixit no effe maiorem difcipulum magiftro fuo, neque pluris feruum domino fuo. lufsit quoque ut quilibet tollat cruçcm fuam quotidie amp;nbsp;fequatur eum : Cohfolaminidile* dlifsimiconferuiDei: confôlamini cùm inuariastentationes incideritis: fit patientia ueftra ab omni parte perfetfla» Hæc enim funt nobis promiiTairi terris:etenim fcriptumefi,Quôd qui uos occident, cogitabunt obfequia præftare Deo» Igitur anguftiac amp;nbsp;mors funt lymbolum elctflionis noftræ ôd i futurae uitg.Lætemur Ô6 Domino pfallamus,quia procul à crimine tundimur amp;: morti tradimur: Melius efi: enim benefacientes, fi uoluntas Dei eft, pati, quàmmalefacientes: exemplum nobis eft inChrifto Sd Prophetis, quilogt; quuti funt in nomine Domini,quos filtj iniquitatis macflarunt. Ecce nUnc be-atificamus eos,qui fuftinuerunt:Geftiamus innocentia amp;nbsp;iufticia noftra, Do( minus rétribuer perfequentes nos, ipfi uinditflam.

StultitiaeaccuforquodDeinoticiamlegitirnam, noneffugiam. cum uni-couerbomalisiftis confulereualeamiO pauper homo, quiSolemno uides, immemoruerborum Dei : Recordarc fermonis Chrifti, Vos eftis luxmun-di:nonpoteft abfcondiciuitasfupermontempofita: neque accendunt lu-cernam ÔC ponunt earn fub modio, ftd fiiper candelabrum, ut luceat omnibus, qui in domo funt : amp;nbsp;alibi, Ducemini coram regibus amp;:magiftratibus, nontimcatis eos,quioccidunt corpus, fed potius qui poteft occidere ani-mam.Omnis igitur, qui confitebitur me coramhominibus, confiteborÔ^ ego cum coram patre meo, qui in cœlis eft: Qui autem negaueritme corant hominibus,negabo SC ego eum coram patre meo, qui eft in cœlis. Si adco a-pcrteloquutus eft Dominus, qua autoritäre utiturconfultorifte tale confilium nobis probare f AbfitutiuftaDei cotemnamj hominum confilia fe-quar.Scriptumeftenim,Beatusuir,qui non abqt in uiapeccatorum, ô^irt confilio iniuftorum non ftetit,amp; in cathedra peftilentiae non fedit;

AbfitutChriftumnegem,ubi eum fateri eft opus. Nonfaciam pluris uigt; tarn meam animamea:noncommutabouitamfuturamcumpræfentifecu-lo. Ô quàm infipiens qui hac uia nos ftulticiac increpat:nec inciuile duco ma-gnificentiisimis , iuftifsimis, fapienfi/simis , pientiisimis, optimis ac illugt; ftribus Senatoribus, quorum preces ihihi iufla Hunt, hac in re morem non gerere,

Docemur nantp ab Apoftolis, Oportet Deo magis obedire hominib* Cùm primum Deo fcruierimus,tanc poteftatibus huiusfeculi obedire tene lt;nur:quos opto perfedos eflè coram Domino: Magninci funt, fed adhuc iri

Domino perficiendnlufti funt, at dccft fedes iufiitiæ Chriftus:ftpiêtes fimt, fed ubi phncipium fapiêtiae, timor Domini?Pq dicuntur,fed cupercm cos in charitate Chriftiana abfolutiores:boni funt,at in illis dcfidero fundamêtö bo nitatis Deum optimum maximum.Illuftres dicuntur,adhuc uero non recepe runt illuftrem Seruatorem noftrum. IntelligiteReges 6C erudimini quiiudi* catis terrâ.Seruite Domino in timoré âf exultate ei cû tremore. Apprehëdite difciplinâ ne quâdo irafcatur Dominus, et pereatis de uia iufta Quid frcndi tis gêtescó populi,qutd mcditaminiinania aduerfus Domina C Reges terrae S)C 6 principes quid couenitisin unS aduerfus Chriftum amp;iàncfîûeiusCQuo* ufcpqugretis mêdaciû ÔC odio habebitis ueritatêCcouertimini ad Dominü,ct nolite effe duri corde.opus eft enim fatcri ,quodquiDciIcruos perfequitur, DeS periequatur : Cö ipfe dixerit. Quæçûcp uobis facient homines,non uo bis,fed mihißenttfed dicät mihi, quomodo criminis fum reus,ß illuflriisimis fenatoiibus SC Dominismeisnon aduotSreiponderim cNam quacloquu tus fum,non ipfe loquutus fum, cö Dominus praedixerit quod coram raagt* ftratibus no erimus nos quiloquemur,fed Spiritus Patris noftri,quiin nobis crit.fi Dominus fidelis SC uerax eft ,ut 6Cucrc eftmullä fuftineo culpam : ipfe dedit mihi,quaeloquerer uerba illa. Quis erâ ego, qui poiîcm uoluntati Del refifteref'fi quis fermonêmeum reprehêdere audebit,arguatDominû,qai ßc operatus efl in me:ßn Dominû no arguendu putct.necp me aceufet qui huius immunisfumtquifeciquodnolebâ ÔCno cOgitata.Qugexpofui,ßmaIe etno fideIiterdi(ßa,oficndant:Fateborcnimnuncâme ÔCnonàDomino cxtjfle: at ß bona amp;nbsp;probata ÔC quae iufie accufari non poflunt, ucliraus noIimus,6C (ut aiunt)inuitis dentibus admittendu eft à Domino proceisiftc:quæ cum ita fe habeant ,quis me accufabitCgens iapientiisima, quis codemnabitfludiccs tuftifsimi :quod ft facient, non ideo uerbS fiet irritummo idco Euangeliû erit inßpiensSC impedieturzfedregnum Deitanto chariusSC dulcius Kraelitis: co properantius deueniet ad eletftos Chriftilefuzet qui talia faciuntexperien tur graue indicium Deimon erantfine poenaiuftorum interfcdorcs.Dikdif fimijlcuate oculos,conßdcratlt; confilia Dei,nuper oftendit Dominus imagi ncm peftiszhoc ad noftram corredionem fatftum cft:ß eum non recipiemus, cn euaginabit gladium amp;nbsp;pcrcutiet gladio ,peftc, fame gentem quç infurre* Xerit contra Chriftutn.Hacc enimin ueftram confolationemferipßfratres, orate pro me, ofculor ex corde in ofculo fando Dominos meosSyluium, Pergulam, luftum, una 6C Fidelem à Petra, ÔC qui gerit nomen Laeliar, quem abfens noui,atque Dominum uniuerßtatis Syndicû,ÔC cacteros omnes, quo rum nomina fcripta funt in libro uitæ. Valetc conferui Dei omnes : Valete in Domino SC afsidue oretis pro me . Exdeledabilipomario Leonini careen's 12 cal.Augufti ts;;. Fidelium obferuantifsimus illaqueatus Pomponiua Algerius

Vm hate alibi gcrerentur, pax tandê atque quies Dci mifericordia prjs J__z at^ cordatis uiriç hinc inde religionis caufa in Germania data. Quum cnim Rexfapientiisimus Ferdinandus, Imperatorisfratrisfui nomine An. If55 Auguftæ Vindelicorum cum Germanis principibus SCimperij ftatibu» Comitia celcbraret, atque omnes plurimis de caufi's magna animorum pro* penßönc ad pacem inclinarent, tandem omnium confeniu decretum, ne in pofterum Catholici ( ut uocantur) Auguftanæ Confeisioni adhacrentes, nec uicifsim bi Chatoh'cos » aut eorum confoederatos, SC fubditos nomine dodrinae

dolt;5l:nnæ,rclfgtonis, aut ccremoniarum, moleftarcftt, uiolarcnt, inuadcrcnt aut contra eorum confcientiam à cogm'ta öi. amplexa dolt;5ln'na,religione, cc* remonijs,aut ordtnibus in fua ditione propofitis et feruatis.deficere cogcrêt, aut ipfis alia quadâ rationc uim faccrc pracfumerêt:uerùm ut quilibet alios in diuerfareligione, Ccremonqs, autftatutisuiuentes quiefcerc, atquc bonis, priuilegtjSjöC tota ditione pacificc frui permitterent, donee tandem tota ilia religtonis controuerfia,pt|s,honcftis Si pacificis medijs, diuina gratia coopc rante in Concilio generali aut Nationis faltem coponeretur. Si qui uerô ne^ Catholicac religion! nee Auguftanæ confeisioni adhaerere dignentur,uerùm diuerfam fecflam tueantur, in dilt;5la pacis formula comprehendinequaquam oportere. Hac itaque ratione multis pffs amp;nbsp;dolt;îfis uiris occafio data hinc in* de per Germaniam diiïeminandi dodrinam Euangeltj,

HÂcetiam ratione fadum ut lux Euangeltj adPolonos quoque deue* nerit: Rex itaque Sigifmundus paulo pôft cum ordinibus regni Peter* fouiæ Comitia celebrauit. Ibiadum de adminiftratione Sacramenti corpo* ris amp;fanguinis Chrifti fub utraquefpecie panis ÔC uini,atque de facerdotum miniftrorum Ecclefiæ matn’monio.plurimi cnini ex proceribus iam antea ad Auguftanam confefsionem inclinabant,atque miniftros Ecclefiarum uo* tarant, ut in fuis ditfonibus annuntiarent Verbum Dei, Nihil tarnen eo in conuentu certi conclufum fuit,

QVumetiamFridericus EledorPalatinus i;5-(Janno,xSFebr.uitam cS morte commutaflet, atque Otto heinricus feptemuiratum intjlTet, ftatim ReligioniS formam mutauir, atque Euangelicam dodrinam, fubditis plerifquepctentibuSjfubftituit, fe^ confefsionis Auguftanæ ftatibus con* lunxit, Hunc etiam Carolus Marchto Badenfis imitatus, quiSCipfe Auguftanam confefsionemamplexus. VerbiprædicationemiuxtaProphetica Sd Apoftolica feripta in fua ditione,MilTa SÜ Papifticis ceremonijs abrogatis, in (lituit.

CVm hincinde plurimi exules in Galliam quoep deuenifTent, attp grati* am Chrifti altjs quotp communicarent, fadum eft ut hac æftate ingenS numerus nobilium amp;nbsp;magnatum Lutetiæ aliquoties in aula quadam conue-nerint, 5lt; pium quendam atqj dodumuirum de Dei æterno confilio amp;mi-fericordia per Chriftum cocionantem audiuerint. Tanden! uerô Monacho-rum quorundam indicio omnes deprehenfi,in publicis uijs luto fædati, attp incarcérât! fuerunt.Cum autem eodem tempore iuxta Ratisbonenfe decre* tum GermanorumTheologi Vuormatiæ ad Rhenü Colloquium inftituif* fentjUtin quibufdam articulis Religionis conuenirent, eo quoque pietate dodrina præftantes quidam uiri Geneua ôif alijs locisfefe contulerunt, pe* tentes à Theologis Auguftanæ confefsionis, utapud fuos principes amp;nbsp;ciui-tates efficerent, quo per Legatos fuos apudHeinricum Galliæ regem, pro infontibus illis religionis caufa Lutetiæ incarceratis humanitcr intercederêt. Id quod etiam magna captiuorum utilitate impetratum fuit.quanquam ante legatorum aduentum aliqui ex captiuis magna patientia amp;nbsp;conftantia igni» fuppltciumiam fuftinuerint. Id autem lertur eo facilius à rege impetratum fuifle,qnod eodem hoc tempore, uigenteundiquebello cum Philippe Hi-ipaniarum rege Caroli quinti Imperatoris filio,memorabili pr^lio

RERVM IN ECCLE« SIA GESTARVM, QVAE POSTRE^^ MIS ET PERICVLOSIS HISCE TEMPOKIBVS EI^EME» tünt,maximarumfe per EufopaiHj praefertim üero Germam'am, GalliamjAltaliamperfecutionu,aefatllt;floïuriï Ddmartyrum Commén-tartji

Heofredus qui et Iafredus,cognomêto Varaglia, Pedè montanus uerçrelegionis caufa captus amp;inumculaco iedus fuit. Cum ei purpuratorum unus,mortis fenten-am nuntiaflet, admirabili quadam animi uültufque con ftantia refpondit,femortcm minime formidare. PofteS è csLtcere teterrimo educeretur adfupplicium,iäcrificu' lus quidam eifefe adiunxit, acfandîum uirum hortari coepitjUt fefe conuerteret,ac refipifeeret, Cui Theofrequot;

dus arridenSjtu uerö potius inquit amice ab ifta ueftra immunda uita,6C ido-lolatria,ad uerum Dei cultum tete conuerte,amp;: pœnitentiam agemam me fua mifericordiaDeus iamdudum conuertit,amp;fibiconfecrauit. Cumeo ducegt; batur alius quidam bonus fenex, qui amp;nbsp;ipfe multa eandem ob caufam palTus eft. Ea enim in eum lata fententia fuerat, utTheofredi fupplicium fpedaret: deinde ipfe flagris cæfus,amp;^ Regia inuftus nota,in exilium coticeretur.Hunc fantflus martyr Theofredus confolari non deftitit,ufque ad fupplicq locum. Cum autem eo proceisiflentundefupplicn locus iam pyra^ conlpici pote* ratjCœpit clara uoce canere,In te Domirte fpcraui,non cofundar in acternutet èius Pfaimi reliquaiac ad focium conucrfus:tu inquit,hic manes frater,at ego ad mei patris gloriam uocor.Quamobrem te oro ut fratribus quos uidere SC eccleftjs,quas adiré contigerit,meo nomine falutem pacem^ Domini dicas* Vbi autem in pyram capiftro ê collo pendente,quo eratfuftocandus,cofcen* diflet,in hunc modum löqui eft orfus,

CoiicióThtö' Fratres charifsimi, primum omnium, omnibus ijs ignofeo atquecondono, phreii. qui meam mOrtem procurarunt:quoniam reuera ex ignorantia hoc faciunt:

D eum cßuteosluminecolluftretfuo,rogo.Vt autem uobis tnortis mex cau fam,fi forte nefcitis,patefaciam,ea eft, Si. non alia,quæ Petro öd Paulö, caetcgt; risœ Apoftolis,fanlt;ftis,ôd Chriftimartyribus fuitinimirum eiufdem ueritatis öd Euangelif Chrifti confeftio,öd propugnatio,quam illi omnes fufeeperunu Iam Euangelium, aliud eft nihil, quam laetum öd fauftum nuntium, quo crcgt; dentibus remiftio, Öd uenia delicftorum omnium per lefum Chriftum nun«-atur ♦ quem folum conftituitDcus aduocatum,mediatorem,öd deprccatorc apudfemiferorum hominum, quipeccatis inuoluti funt.Quum caccitatis meae tempore Diabolo ieruirem, quondi^ peccads ÔC delitftis moriebar,De um eiuftp faneftifsimum nomen contümelijs affi'ciendo.quo tempore fi mor tuus eflem,pœnis fuiflem acternis mancipatus.Nunc üerd moreor ut in aetcr «um in regno coelorumcum DeoPatre ödFilio eius lefU Chrifto uiuam*

Non quod exfti'mcn, meam hanc mortem, faluti's cfTe caufam,cum c3 in Dei crga me fummo am ore, Sgt;C leiu Chriftt fanguinc repofitam habeam.Quod fi qui hic funr,quib.haec Euagelq ueritas nota fit, hos hortor,alios^ uniuerfos, fa cros ut lefu Chrifti Domini ôi magiftri noftri,libros cuoluant dC inquirant: atqueexeopræfcripto Deum colant, uitamque inftituant: Nam fola Dei oracula,bcneuiuendi, Dei^ colendi, régulafunt certifsima, quam quifc* quuntur illiidololatriain auerfantur,uitant ftupra,detra(fliones fugiiint,odcgt; runt mendacia,furtadetcftantur. Hanc ego regulam, ex quo me Deus fua mifericordia Spiritu illuftrauit femperiumfecutus, Qi. nunc morte com* probomea,abeopracmiumexpeólans, qui promifit gloriam immortalita-tis: quicp me tanto honore dignatur, ut ôd anteafuiEuangehj praeconcm fe* ,.z-cerit, nuncque interfuos martyres uelit adnumerari. Vtautemquscfitraea fides intclligatis, fcitoteme fandiam ecclefiam catholicam confiteri,om* liia^ toto animo amplecfli quae librisucteris Qi noui Teftamcnti continen*. tur;Hominumautcminuentaacdecreta fineucrboDei, deteftari, quibus ne fidem habeatis, oro : euertunt enim Dei dot^rinam, atque praccepta, attç fe fequentcs in cxitium tt'ahunt.Haec atcç alia quaedä cum per horg quadran* tern magna cum multitudinis attentione,10cutus effet,omnes orauit utDe3 unafecum precari uellent : acpofitis in pyra genibus, fan^lam Domini pre* cationem,amp;J fymbolum Apoftolorum uoce clarifsima, hilari fronte, nullam pracfefercnsformidinem,pronuntiauit. Hoc uidens populus, mirari iatis nonpoterat'.dicebantquefandum ufrum, non ad mortem, amp;fupplfcia,fclt;I adcxoptatumconuiuium uideri proficifci. Qiium autem fidei fymbolum diceret, murmur exortus eft, dicenttum, Oyid eft quod hie homo in Deum crederenegabaturf quódquede Maria uirgine tam aliéna , amp;Contumeliofa diceret f quae nunc falfa effeuidemus. Quidhaeefibi uolunt fHaecpopulus: tierdm ianeftus martyr, cuius animus iam cum Chrifto in cœlo erat ad carni* ficem conuerfusfacinqutt,officium, quandocuhque placet. Sedcarniféx,ei poteftatem fccit, iterum Deum precandi, Qi dicendi, qug uellet : ac fantftum martyrem orauit, fibi quæfacfturus effet,ignofeeret. CuiTheofredus,iam ti* bi,inquitignouiamicemi, atquenunc etiamexanimo, ignofco, Namipfc ciimhodieadDeummeum uado, cum co cœnaturus in regno fuo. His di* Óis, cum ipiritum fuum Deo commendaffet, cum carnifcxlaquco fuffoca* uitjdeindeflammisabfumendumcurauit. Ac ftatimpyrafuccenfa, candida-^ columbaex acre bis terue^fupra pyram ûolitauit: quod quidam ex circum* ftantibusobferuantcs,prodiuinoprodigio,lactôquenuntioacccpere. Haec acftafuntTaufinixxix.Marti) M.D.Lf'iii, Reliquashuius fanefti martyrisa* x cftioncs, Qi certamina (nam multa funt, eaquefcitu digna) cum plus erU ocijjdefcribemus. Hacé D. Caelius.

QVemadmodum hoc anno magnacmutationcs hinc inde in Gcrmd* niapoftregum SCprincipum funera, ita etiam in Anglia fubfecutac i»» funt.Mortuus enim eft in Hifpania ad SandS luftS inter monachos Carolus -x» /•/ quintus Imperator uitftortfs infignis 21 Se^embris.Quum uero hie fortunae fuæ mutationem ( quae occulto quodam Dci confilio inciderat ) paulo ante fenfiffetjfefe a negotijs omnibus retraxit atque in portum contulit. Itaque primo Philippo filio hereditaria régna tradidit, atque Elctftoribus Imperium per legatos refignauitiPropterca Francoforti adMaenumS Martij eiuidem anni frater cius rex Ferdinandus, princeps pacificus, omnium conienfu Imperator eletftus fuit. Ante Carols mortua eft 2 Scptemb.EIeonora eius forot quam Francifeus rex in matrimonio hahuit» nec mulio poft cum fecuta eft , altera /

altera foror Maria Ludouid Panoniæ regts quondam uxor, quae longo tern-pore Belgis praafuerat.Eodemuero tempore mortua quoquecftCarolinu-t S )** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Maria,re^na Angliæ Philippi uxor, una cum Rcginaldo Polo Cardina*

le Pontificis Romani à latere in Anglia legatus. Vt autem antea Eduardire* gis Angliæ ludluofointeritu per Mariam regina grauifsima fatfla erat regni mutatio pontificis Romani reftituta auth oritate, ita mortua cad cm eiufdcm pontificis authoritas denuo abrogata, exules reftituti, atque prior Ecdefia* Ehfibethi rc! rum forma hoc tempore publice rccepta fuit. Vnica cnim erat reginæ ex pa* ^in((Arjg/iZ tre foror Elifabetha,quam Heinricus O(flauus ex Anna Bolcniafecundau* xorc fufccperat,puclla litcris religione,pudicitia,SC forma cxcellês.Hæc poft régis Eduardi fratris morte,quod confeia etus feditionis,quç contra Maria fu ZZw*»«» • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erat,putaretur,tum quod de religionc nollet forori acquiefccre, cuftoditc e*

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rat tradita.Vcrum ea dcfuipicione Viatus,quipoft capitis fupplicio affedus

eft in quæftione prorfus hberauit, ita ut fub Mariæ gubernatione huic pacifi* ce uiUere conceflum fucn't.Ea autem defuntfta Eli/abetha ad regnum Britan nicum légitima fucceistone,omnium ordinum conlenfu eligitur,atque folen niter corona inauguratur.Habitis itaque totius regni comitrjs pontificia do* dlrina cum humanis traditiontbns amp;nbsp;ceremonrjs,per Polum Cardinalcm in* trodudis abolentur, amp;nbsp;profcribuntur, atque régis Eduardircligionis formu la omnium incolarum fummo defiderio reftituitur. Decreto etiâ publico fa* lt;fto,pcrfecutio ilia Mariana ceftat,exules hinc inde per Gcrmaniam 6C Galli* am difpcrfi reuocatur, atqj tjs aditus ad paterna aut prius attributa bona co* ceditur.Haccprationc fadumuthachyeme Angli,intcrquos etiamloannes Bakus olim Hiberntæ Epifeopus amp;nbsp;Iohannes Foxus, qui res Martyrum An glicorum in priori parte literis celebrauit,amici mei integerrimi,magnainui* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cem gratulatione in patriam reuerfi fint.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Menfe

uumHcinh’cus Galliæatcp Philippus Hiipaniæ reges per aliquot an* V^^nos fefe mutuo magnis dadibus afFeciftent,tandem honeftis utrinque conditionibus pax öd foedus fäncita fuit, quod prior Philippus nonis Aprilis Bruxellis, Heinricus uero Lutetiæ 14. calendis lultj facramento confirmauit. Ineodcmuero foedere uterque Pontificem Romanum atque fandamRo* I manamEcdefiamcomprehcnfumefteuolueruntu'ntercpconditioncs pacis f ZdA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(quæincontinuationeîo.Sleidaniappofuimus)prcæipuacratutRcipubli

'••y*y“’*'’cæChriftianæcommodauterqppromoueretÔ^ damnum aucrteret,at£puni* ce in id incumberet,quo Concilium Vniueriàlc celebretur. Qyo ctiam ardi* ori uinculo foedus confirmarctur, ftatutum ut Philippus Elifabetham Hein* rici régis natu maximam ßliam matrimonio duceretu'd quod etiâ paulo poft Philippus per legatos expediuit. In ipfo autem nuptiaru apparatu ludi eque ftres inftituti,in quibus rex à Lorgeo equite fortuito idus amp;nbsp;uulneratus un* . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dccimadicpoft,quæeratduodecimaIulij,uitamcummortccomutauit.Fu*

; T. * • nbsp;nbsp;« rrere eius perado Francifeus cius nomine fecundus filius Heinrici natu ma*

ximus rex Galliæ eledus atep inauguratus fuit. Quum autem annis hic infe* rior effet quam qui regnum commode adminiftrare pofret,princeps Guiftus at^ CardinalisLotharingus conftituti,ut hacregis ætate confilia eius mode

rari,at(p omnia diligenteradminiftrare uelint. Quæ quidem cau fa extititutperfecutiopiorumhincindeinGal liafubfecutafit#

S’ 4 Bnrgo i3 decemb,i‘j‘j9 LuMtit mt/ri ___ tyrfiiltus, 'P' Tfii gubematoribus Gallïcircgni graui pana intcrdidJï tflèt, ne qüts JZzpontSdOfum traditiones negligeret,atque docSrfnam illam de uera ragt; üoneialutis per unicum mediatorem Chriftum ampledarc tur:multi tamert fnucntt funt,qui minas has contemnere,amp; Euangelq praid/cationem fufcipc-re uoluerunt.lnter hos erat egregie cordatus Dei martyr Annas à Burgo fu» premæ Parifienfis Curias fenator. Cùm igitur in cognita ueritate is conftangt; ter pergcretjCapitis damnatus fuit.Itaque zj mends decemb.Anno if5, ibidê magna patiêtia admirabilcm martyrq coronam accepit. Quoniam autc hoc tempore Soliuftitiae, amp;lumêucritatisadulteriöres quoque regiones peruc neritjfadû efi ut aliquot dodli dC pij uiri in Hiipania 8lt; Scotia religionis caugt; ia fublati fuerint,quifuo fanguineagrum domini irrigate, at^ muliis uiam ad Chriftum pracpararenondubitarunt

QVum fuperiorianno pontifex Paulus fan's ccfsiiTet, atquéloannesÀA ,gelus Mcdiolanenfis pluribus fufFragqs z die lanuarq Papa cledlus eP fet,quimutato (pro niore)nominefefePium qaartumdixerat,coepithincirt de inEcclcfiæ Romanæ territorrjs cos qui de Lutheranifmo fufpedi erant perfequi.Potiisimum uerö grauis pcrfecutio in regno Neapolitano ortaeftj ita ut paisim plurimi illudres uiri una cum uxoribus magna crudelitate OC'^ cifi elle dicantur.In Calabria quoque uno die circiter 88 homines, porcorunl inftar,ianguinolcnto cultro macflati fuerunt. Id autem ut reóiius intelligatiirj fubtfcia parte cpiftolas D.Simonis Florilli,Claucnnac apud Rhætos uerbi mi niftri,quam ad clariisimum uirum Vuilhclmum Gratarolum Medicinac Dogt; cîlorem zj Augufti Italico idiomatc Baflleam fcripferat.Hanc cnim D. VuiV helmus Latinitate donatam mihi pro fua hunianitate communicauiu QVod fupcreft,quanta ad cOs qui de me male loquuntur,parS euro,thd do habcâbonam cSicientiam coram Deo amp;bonis äcpqs hominibuslt; Epi/Iolilt; Speroenim mefumma patientiafuperaturum omnes linguas,8Comnesfi* mul inferorum potentias:dcte(flum^ tandem iri hypocrifcs,fldiones,00 om nes malitias,maximefalforum fratrum amp;haereticorum;ita Deumoro cito faciat ob gloriam fuam amp;nbsp;bonum fuac ecclefiac,quac eo ualde indiget.

De rebus autem nouis non aliud habeo quod rcribam,quam quOd mit* to exemplum literarum impreflarum Romac aut Veneti)s de martyrio noui« ter patrato per Calabria in duobus oppidis ad odio Italica milliaria Cofentig uicinis, quorum unum uocatur Sancflus Sixtus, duobds palTuum millibus iu* xta Montaltum,quod Duci RIontalti paret: alterum uocatur Guardia,(itunt rupramare,aciz miliariaribus uicinum Sandlo Sixto,quac duo oppidade* ftrudaiamfuntjôC interfedi habitatoresad numerum odingentorum,ucl corum fuerunt circiter mille, ut alius fcribit ex urbe Roma 21 lunij i qui uero (cripOt erat famulus Âicanij Caraccioli. Gêtes illas ego cognoui, ex Vaiden fium origine,bong do(Qrinæ,amp;melioris uitae. Namantea quam Geneua digt; icederem,mißmus ad corum inftantiam duos miniftros Verbi, Qi. duos fcho* lac literariaemagiftros iminiftriannopractcrito fucre martyrio aifedijunus Romac,qui uocabatur Joannes Aloifius Pafcalis,ex Cunio ciuitatc:alter Mcf jo/otnes Atoi/i finac,Jacobus Bonellus, ambo Pcdemontani:hOc anno autem refiduum piO t« er ucobut rum illorum hominum martyrio ibi dcletum cft.Spero futurum hoc bonum 'SouéUM lAitr fernen Jtaliæ,ut producat bonum Ói cOpiofum frudum. Sequitur ergo excm ‘J'W, plum prçdiôlarS litcrarum fcriptarum cxMontalto Calabriç oppido à C5* fentias pafliwminilibu» diftante,fubx/Iunq 1560, At qui fcripfit (ut uiderc-

Permagnißcc domine, hadenus fcripfi quantum indies p era (fi um eft hic circa hos haereticos. Nunc dicerc occurrit quemadmodum hodie quac eft xr lunij,fummo mane cçpta fit fieri horrêda iuftitia contra hos Lutheranos:qua in re folum cogitans, horrco ac tremo. Et ita uobis affirmo horum omnium mortem fuifleuelutiueruccum feu caftratorum,utuocamus:Hi omnesinu* na domo claufi erant ueluti in caula:at(^ ibat carnifex,SC fingulos arripiens li gabat inftitafeu benda eorum oculos, dC deducebatin amplum locum,paru diftantemab eadomoabi^ genua flecfiereiuftbsicultro iu^ulabat,fic^ exagt; nimes relinquebat.Deinde fafciolam illam(bendam Italice uocatam) (angui nolentam 8^ fanguinofum cultrum capiens ad aliS pergebat, eum^ fimili ra* tionc madabatPoftea lanienam talem fecutus eft ufcp ad numerum hominS ocftuagintaodo. quod quidê fpetfiaculü quam miferatione dignü ac lugen* dum fuerit.uobis cogitandû ÔC confiderandû relinquomâ fcribendo uixà la* chymis têpero mihimetÿ aliquis fuit ex fpecfiatoribus, qui uno moriêtc uifo, aliû itidem uiderc fuftinueritaam enim humiliter ac patienter ad martyriu Si mortem eunt, ut crcditu fit impofsibilc. Ex illis moricntcs aliqui afferunt fè credere idem quod nos. nihilominus magna ex parte moriûtur cum illaipfo turn maledi(fia obftinatione. fenes omnes eunt ad mortem alacres:fed iuue* nés euntperterrefacfli: horrefco uidens carnificem iânguinolentum cultrum in ore tenentem, cum fafciola ilia fanguinolenta in manu,cruentatiscp omni* no brachqs, ac uenientem ad domum illam, Si unum abquem capientem,ita ut lanio uideatur,qui ueruccem interficere uelit.

Ordinatum eft, 8C iam hic funt plauftra,ut omnes illi iugulati fcindantuf finguli in quatuor partes, quibus plauftraonuftadeuehanturufiçad initium prouinciæ Calabriae,amp; ftatis locis in compitis ponantur amp;nbsp;curforia in uia,uf* que ad Calabria confines.

Nifi Papac iàntftitas Si Dominus uicerex Neapolis mädauerint Domino Marchioni Buccianicipracdïdac prouinciæ gubernatori, ut manum auferat ac tandem ceftet, perget equuleo examinare alios, Qi numerû augerc utoin* nés perdat.

Hodic quoque decretum ut centum feniorcs mulieres ueniant,quactor* mentis amp;nbsp;examine afficiantur.deinde morti fubqciantur, ut mixturafiatpef* fetfta, quomelius fonetin orc uocabulum,fuiffcfupplicioafFe(ftostot ud tot,partim uiros partim fœminas.hoc fit quantum dicere poftiim de haciufti cia. lam fumus in hora huius diei)4atque moxaudiemus dealiquoiftorum obftinatorum quiddixerit,'cumadfuppliciumiuit. funt aliquiadeôobfti* nati.fcu pcrtinaceSjUt nolint crucifixum uidere ,ncc facrifico confiteri, Si hi uiui comburentur»

Hæretici qui in Calabria captifiint,numerum.nîoo complent,qui omnes condemnati funt. Qui uerô haflenus fupplicio afFc(fti,fuerunt «».Gentes iftf origine habent ex Valle Agronia prope Sabaudiam : Si in Calabria uocan* tur Vltramontani. In Regno Neapolitano fuperfuntalia quatuor loca ho* rum populorum,de quibus tarnen ignoratur an male uiuantinam funt homi* nés fimplices, idiotæ, ligonizatores Si agricolac;amp; in morte obeunda,ut augt; dio,fe benè religiofos oftendunt. Vale ex Montealto.xi lunq.HadenusRo* manifta ille.

VIdemus ergo ex literis etiam adueriariorum,inauditam Tyrannidem quam erga iànlt;ftos illos homines tjs in loCis exercent.fertur autem Mar ' chioncm ilium Buccianicum filium aut fratrem habere, cui Pontifex Cardi* nalatû promifcrit,fi omnes Lutherani ea inProuincia fuerint extirpati. Prae* terca*

LIBER Xli. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33^

fcreâ cognofcitnus piorutn miram patiêtiam,qm' fpé uitæ aèternæ omnis gégt; nerfs tormenta ÔC crudelem mortem conftantifsime perferunt, atque uido* ham gloriofam fecumad agnum immaculatum reportant. Faxit Deus ut tandem omnes populi lefum Chriftummurtdifàluatoremagnofcantj con* fiteanturjamp;' innocenti utta eelebrent. Amen,

Dum haec in Italia à nouo pontificc fièrent,Multae rtationes hinc inde Egt; , uangelîj doefirinam cognofcére,atque Chriftum ueram ÔC unicamfpê falutis noltrac amplcdti coéperût. Præferttm ucrô Scoti inid unicc incumbe* bant ut Ecclefias fuas omni iuperftitione repurgatas, Anglorum uicinorum cxemplojinftituerint. Quanquam enim idem akquoties multi dotfii ôi. boni uiri cfticerc conati fint, Temper tarnen ab aducrfarijs impediti fuerc.hocita-que tempore multo ardentius cœptamreligionis mutationêadcxoptatum fînem perducere conati, plCrifquc in locis Mifiàm cum pontificijs ceremo-nqs humants traditionibus abolerunt, SC puramEuangeltj praedicatio* nem induxerunt. Eadê ratione Glaroncnfcs,qui Pagus Heluetiorum eft art Gldron e Eni tiquifsnnusfubautumniinftiumreligtonfs formammutarunt, ätquepublF gtlium fu[ce' cam Euangelfi do(flrtnam fufccperunt. Cum autem eius ditionis indigenac non omnes idem fentirent,atque reliqui Heluetiorum quique fuac religionis partes tueri uiderent,refque non procul ab armis eflentjGlaronenfes in mägt; gnö periculo fuere .Tandem habitis hinc inde comittjs, atep prudentibus 0^ pacificis uiris fefe interponentibus,ne pax patriae inter confœdcratos maxi* ma omnium iaólura turbaretur,Dei beneficto, haec contrOuerfia ad tempus amice tranfatfia atep fublata fuit. Nec etiâ Gallia hoc tempore quieuit,pluri misenimex proceribus Euangalij dodlrinafummopcrearridebat.liberam tamcuerbiprædicationcmfibi permitetndam nequaquam petereaudebât, praefertim cùm hinc inde etiamnum fuæreligionis homincs adfuppliciara* perentur. Itaque fefe intra priuatos parietes continentes,atque Deum glori* lîcantesjfœliciora tempora exfpcdabant,atque quiefeebant,

CVm pafsim per Galliam magnat authon'tatis homines inuenirêtur, qui Euangelq dodrinam amarent,6C Ecclefiarum reformationem exopta* rent,Francifcus Rex,ne maior feditio aut tumultus in regno oriretur,qûorû* dâfuafu Aureliæ omnibus ordinibus coucntuindfxit,eo animo utnouahçc docfi:rina extirparetur, atque uicifsim publico decreto ftabiliretur antiqua re* gni huius religio.Ibidem autê cùm de qs rebUs feriô agitatur,cccc rex 16 No* uemb. in grauifsimûmorbum incidit.ingentem cruciatum capitis,praefertim ad aurem finiftram fentiens, ubi etiâ prius aliquoties Apoftemate laborarat, Morbo itaque illo paulatim increbrefcente,necullo Medicorum remedium praefens inueniente, tandem quarto Decembris,rexiuuenis amp;magnaeex* petîîationis confilia fua cum morte commutauit. Huic etiam paulo pôft folê nibus ceremontjs ex'equiac peralt;fiae,omniscp religionis tratffatio eô tempore intermiflà eft. Rege itaque defunefio Carolus eius nominis nonus Francifei frater,optimac indolis adolefcens omnium ordinüm confenfu Rex Gallig de claratus. Quoniâautê a tâtum annorûeffet, atep tot oneribus ferendis aetatc impar,^ceres Galli AntoniûducêVadomiuamp;RegêNauarrg ex regio Gal lorum fanguine oriundû,Gubernator? amp;nbsp;totius regni Vicetenentê elegerût, donee rex reb^ agêdis fieret maturior. Eo ergo têpore Perfecutio piorû ad tê pus in Gallia dcfiit,atlt;p Euâgclij ueritas paulatim incremêta fumpfit.Cùm e* nimrex Nauarre gubernator regni.à multis iamannis,uxorisfueledifsimç

fœminæ admoninonibuSjEuangclidsfauere uidèretur ,atcp Guifiani fratrcs non amplius ea authoritate qua prius exifterent, cftecflum ut multi ex proce* fuiii atcp nobilium turba nSc demum anïmi fui cogitationes exprimcrcgt; at^ fuanifîdem confîterîaufi fuen'nt.

QVumPhüibertusSabaudiacduxinauitam ditioncm reftitutus effet, quorundam adultorum fuafu in Taurinis Vualdcnfes,fuæ ditionis h(y mines grauiter oppugnabat. Hi enim à multis iam annis Euangeltj dotflrina ämplexi,eandem retinere,atcp principi nihilominus in ciuilibus obcdire p ro pofucrantCum itacp Allobroges finitimi aliquoties fj s uim inferre atqp pon* tificis traditiones obtruderc conati fint, ab ijfdem fortiter repelluntur, ita ut confiietam hadenusreligioncmipfispermittereuel inuiti coacfiifint. Hac ergo rationc utrin«^ aliquot interfecfîis tumultus ille fedatus eft.Cùm autem Vualdenfcs illi ualles amp;nbsp;montes incolant ncc magnos redditus percipiant,at que etiâ ea perfecutione opibus ÖC bonis fuis quafi exhaufti efient,a Germa* nisprincipibus amp;nbsp;ciuitatibus Euangelicis fubfidium aliquot in ufus paupe* rum petierunt.Propterea ab tjfdem liberaliter eorSlegati auditi,atlt;]p auro öi argento donati in patriam remifsi fuerunt.

HOe anno Pontifexpius eius nominis quartus, dum multac mutationes pafsim per Europam fierent, nee fibi ceflandum ratus,Propterea apud omnes ferè reges amp;nbsp;principes indefinenter follicitauit de Condlio Ttriden* tino reftituendo amp;nbsp;producendo. Sperabat enim poft pacem per to tarn rem* pub.Chriftianam faeftam, fefe facilime omnes eo pellicere,atcp doCtrinam fu àm,antiquo more ibidem ftabilire poffe.His itacp peratftis fub Äutumni initi Um legatos fuos Tridentum mifit, qui fui generis hominibus quædam f api* ta proponere,at£çmoreufitato omnia conftitueredeberent. Confilio uero inchoato comparuere ftatim quatuor Cardinales, odogintaotftoEpifcopi, plurimi Abbatcs,Do(ftores,ô? prælati,qui iam antea pontifici Romano iura tl crant.Adueriæ autem religionis pro ceres, certis de caufis,fuos-domi conti nereuoluerunt, donee huiulmodi conuentus alio ordinefufciperetur.ldem QC Galli feCerunt.

IN Gallia partium ftud/a magis atque magis indies inualefccbant : ne itit^ maior aliquis tumultus oriretur Rex cum fuis gubernatoribus hoc tempo re omnibus ordinibus conuentum indixit,atque diuerfarum partium Theo* logos hinc inde ad liberum Colloquium euocauit, quo tandem aliquid cer* ti in Religionis caufaftatui,atlt;p omnis Procerû Galliæ cotrouerfîa tolli pof* fet.Inter hos prçcipui erât Petrus Martyr Italus,qui primus ob uerâ|rcligion2 in Mariana periecutione ex Ai^lia pulfus attp Tiguri receptus, ibidê ûcras literasinterpretabatur,deindeTheodorusßeza.Etfiautcm obrerum graut* tatem in tjs Colloques nihil certi concludi poterat, tarnen regio edido eau* tum fuitjUt in poftcrum neutra pars uerbis aut fadis alteram iniuria afficerct, ipfiep Euangelici certos ccetus haberent ad prgdicationem diuini uerbiaudi endum, donee aliquid aliud ad gloriam Dei ÔCregni Gallici honorem amp;nbsp;uti litatem decerni poffet. Quanquam uero hac ratione pax fancita effet,atep or dinibus regni certg leges uiuendi præfcriptac,tarnen priuatorum quOrumdä hommS libidine in quibufdam locis feditio exettata, præfertim in Vafconia: Prouincia attp finitimis regionibus, ita utmagnus numerus piorû ab aduer* iarqs de improuifo oppreisifuerint. Propterca rex Carolus fub principium futuri anni,quû aliquot Epifeopi fuas fundioncs iponte refignaffent,denuo

gfàui pœna interpofita pacis fandtioncm repettjt, atlt;p flatibus rcgni ôrdines certûsprscfcripfîtjiuxtaquosomnes regni Gallici incolæ pofthacagercde* berent. Adhortatuspractereapublico fcripto proceres ato? omnesaliosfibi fubditos, ut omnibus priuatis affedibus fcpofitisitn primis gloriam Dei atcp pathæ honoré utilitatem fpctflare uelint,neDeiiram iuftifsimam,amp; regis pœnam ob uiolatum edicfium incurrcre,atcp hoftium loco haberinialinL

V t autc id comodius fieri poflet,fanciuit^trcquêti fenatUjUt omnia tcmpla j quç hacflenus per lotâ Galliâ ab Euangclicis cflent occupata,ô^ prædicationi Verbi deftinata prioribus fuis dominis farta teda rcftituerentur.Quod fi uc^ rô ijdem aliam religionis formam amplecfli mallet, fibi ipfi nouis ædificqs temiplis ubi uifum elTet^profpicerentjhocenim ipfis liberum fore.Quo fadû ut difsidentes partes hac hyeme quieuerint,atq} in plurimis locis Galliaî,præ fertim Lutetiç,fepins aliquot millia hominû fub dio extra urbes collc(fli,Euâ gelij prgdicationê magno animorûardoreab Ecclefiarûminiftrisaudierint.

SVb fine huius anni magna perfecutio piorû in Flandria,T ornouiæ prçfcf tim ab Epifcopis finitimis cœpta fuit. Cùm en uiderent dodrinam hanc Euâgelq paulatim in fuis quo:p ditioibus radices agere,ftatuebât eâ furna fç* ucritate funditus extirpare, atcp pontificiâ rcligionê hac ratione flabilirezprO ptcrea multi homines in ijs locis partim occifi partim exilio muldati, q tarne conftäter in cognita ueritate ad fine uitgufcç magna patietia gfeuerarunt,

aVuniGuifianiducesper Chriftophoru PiüSC prudente ducêVuirtê bergicû Regi Gallig efsêt ad Älfatig tabernas rccociliati, adeo ut certa (pes hominû animos inuaferitjecociliatis princin.magna trâquillitatêin Gal lia fubfecuturä, res tarne logé alter cecidit. Multi ein hifce ducib.ufijanimi fui cupiditates fatiare,atqj pijs infidias ftruere cœperût,principio in oppido Vaf fei0 facfio: cü aOt hiftoria il'a publice in luce fit ædita,eandê fuBtj cere placuit, ANno Cal.Mart.Fräcifcus Lotharingius,Dux Guifiacus,cxoppidö

Dämartino, quod eil in Lotharingiæfinib. pfedus eft VafleiS öppidu lu dubb. palTuü mtllib. à Damartino diftas : una^ fecü eqtes circi ter ducetos duxitjfifiulisocsferreispartimminorib.partimetiälongioribusinftruiflosi

Qiium aiiquantü iam icincris confecflu efletjöC Guifiacus Efclaronü(quod uiciriu oppidü efi:)fcfe proficifci fimularct, quü^ iam proxime Vaflcium per ueniflent,auditü eft câpanæ fignurde quo Guifiacus pefcontatus eft,refpquot;ón-fumq; illi paratü fuit^dari fignScócionis Ecclefigreformatg,qug Vafieq ftatis diebus ad pi eces SC concionêaudiendâcoueniebat.N5nulli etiâhgc addidc runt,Eft fignû cÓcionis Hugonotôrû:quo nomine GuifiaciEcclefias Galliae reformatas appellant. Hoc auditô,tQ qui apud illû gratia amp;authoritate plurî mû polTc exiftimâtur,Enimuero,inquiflt, moxlongè aliter Hugonôtabûtur: alij uero afieclæ nonnulli, Quidfan no nobis prgda, inquiut,SC direptio dabi turf Vix audita hæc erant,quû Guifiacus iter redà ValTeiû inftituittquô qufl perueniftèt,ipfe unà cû primarq s,ac fummis quibufm dimifsis equis,amp; tantif per in pedilTequorû euftodiâ traditis, templûingrelTus eft, Sacerdote, qui ei templo præfetftus eft, comitatus : ubi quû aqua fe luftrali afperfiftet, iter pro ximèforuminftituinunde afeitis militibus quadraginta,quos ex turma catagt; phradorû equitû(quæ illi pro Galliæ confuetudine attributa eft ) euocarat, quiœ unà eu alijs quibufdâillius aduentUm cû ferro ac telis expeeftabât, rcdlà id Erclefiâ reformata,præeunteiuniore BroflgO Capitaneo,militari incefluj féruato^ ordine perrexit.Flabebatur illc’ couentus no in têpiô(netç ènim id per regis edilt;ftûlicebat)fed in amplo quodâlocoleuitertêtfto, ÔC pafietibus circûdato,qui horrei ufum antea præbuerat.Quu haud ita procul ab illo loco perueniffenc, BrolTgus unà cûainsfeptêiufliis eftingredi.Aderâtin concio

ne homines cirdter mille ducenti'tcx quibus qui militibus illis proximicrät quQ eos aliquätifper ftätes uidiHent,honoris illorü caufa aflùrrcxcrût,modc* ftc^ qugrere ex tjs cœperûtjecquid in fubfellq's proximis placeret aßidcrc.U h' nihil omnino refponderücfed quu inter fe aliquätulnadmurmuraOentjau* dita eft unius uox,qui ferociter morte Chriili deierans,indignabSdus in hæc uerba prorupit,Enimuerö omnes ad unumtrucidädi fiinnflatim^ una cö il* lorû comitû fuorû parte eo exloco excefsit. Nâ quû plebs uoeê illâ audiffèt, non paUci eti^ id quod res erat paratas ßbi inßdias (ùipicarent, alt) uero Gui fiacS forts aduentantê animaduertilTent,répétéianuâ qua illi tngreist erSt,re* cludere coeperStrfte ut reliqui eo in loco intercluderenf. Verùm ea ianua fa* die à primis milita impulià,uulneratis^tjs qui primi eo loco globulis tormé tarijs obiecli fuerât,pauore omnes amp;nbsp;mctu exantmati, facile Duci Guifiaco, ipfiusep cateruæ aditûreliquerûf,quirepêtèmultis cindusfclopctarfjs,con* fertos ut fors fcrebar,quàm plurimis plSbeis gladib.quafi grâdinc,eminus co nulnerabat.’ceteri qui exits quâuis pertculofum euitare, q fiâtes trucidarima lebât,inter logos milita utrinep fguientiS ordtnes effugere coeperSt,quos am plexg CÛ paruulis lib cris coiuges difficiliorê fuga fàciebât:fic ut à Duce Gui uaco,etipfius fatellitibus firages tû in tépio,tâ tnipfîus ucfiibulo mifèrâdû in modûfieret.Qiiiuero prima illû ordinê uelincolumes uelfaucij effugerepo tuerât,repctéinaliosp uiasoppidi difpofîtos incidebât, à quib^ uelnecabâf uel plurib9uulncrib9 crudeliter cocidebâturzno pauci etiâ, qui in illip fe hor* rei tedû difticili afcêfu fubduxerât,quû à militib9 animaduerft fuifiét,globu* lis tormétarijs feriebât.Miferâda plané fuit ea trucidatio, cuip modû uix poft unâ dimidtatâ^ horânecâdis côcidédis^uiris, mulieribp, plurisep paruulis faccrepotuerût.Tâdê uerô fîgnûbuccing quafi iâ parta uilt;fioria,datû eft:do* musep aliquot direpte,acfundit9 exinanitg, captiuiœ abduefii quafi in trium* phû n5nulli,quo in numéro Paftor fiue côcionator Écclefiæ grauiter faucia* tus et oppidi prgfetfi9 fuerut.Guifian? autê fc in pagû proximû Alâcurtiu ad dbûcapiédâ,reficiendos^ milites recepit, fêcS^ côcionatoréillû fànguinC cruêtû,uulneribus no obligatis, quia fiare in equo exanimatus, ac plagis illis debilttat9 no poteratjp quatuor oppidanos in fcalis,guafi in ferculo, ad pon îtorreniUß' nbsp;nbsp;nbsp;afportari iufsit.Eo ipfo têpore quo iâ milites prope omnes in equos afcé*

cinwi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;derât,ac fe in uiâ dabât,erat mulier quçdâ,quç uirû fuû(mercatoré inter illos

oppidanos honefiû, et grauif in ilia trucidatioe uulneratâ,cui Nie. Vauflcio nomé eft)domû ad medicina faciêdâ,amp; obligâda uulnera reduccbattea par* uulufiliû fu inû macello animaduertit, quémiles qutdâ firiéîo gladio media trâfuerberabat.Quo aipetfiu fiatim relido marito,ad pucrû aduolat,ÔC fubla ta uoce militis mifericordiâ implorarat. VerS alter quidâ,qui iâ in equu afcé* derat,répété ex equo defiluit,amp; diftriéfo gladio miferâ muh'erculâ,crudeléin mods confoditjciusep mortup dngulS ex argéto fadS, amp;nbsp;crumenâ,cgteraœ prçterea quçpretij alicuip fuerût eripuit: îjs^ ipoltjs onufipjiterû in equSau cendit.Qiiatriduo poft numeratifuntmortui quincp amp;nbsp;quadraginta,q à fuis fepulti funt:fauciati auté circiter cétum, quorum pleritp mortifero dC inlàna* bûi uulnere affedi putabantur.

Robertus PortilliuSjIoannesMongrotipjClaudiç GuichardpjNicohp Baf fonct9,Ioânes CollinpjNicolap Magn? ProuincipjNicolap MouifsieripjGu* tllemp DroetipjClaudb Faber,cui crumena crepta cft argéto plena : loannes Logç9,Ioâftes Bucheri9,Simo Cigincpjloânes Puisien9,Nicola9Malart9,Di onyfius Iaqueuarti9,GuiIelm9 Bruiati9, Magifter Daniel Thomas, lacobus Iollin9,Claudius Iuucnis,Ioâna Nicolai Fontéfiuxor,loâncs BaudeflbniuSj Claudi9 Maillartp,Petr9 Ârnold9. Duob9 infequétib9 dieb9 reliqui ad quirt que et quadraginta,uti fuperius didu eft,uulnerib9 acceptis mortui (untCat teri qui plagis mortiferts fauciatierât fingulisferè diebusfingulimoriuntur.

Liber 2tir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34^

J nem iam deguftarant,comunicatis eonfilijs V erbi miniftrum elegerunt qui ftatis diebus extra urbem, iuxta regium cditflum, Côctonê haberet:qua* quam uero Canonici unacum Pretorc Prgfedlourbisfedulo Lutetiae in-ftabant utjjpofitum hoc impedirent,fadum tn ut per feptem feptimanas pa cificè Verbum Dei annunciaretur. Cum itacp hac ratione adueriarq nihil effî cerent,aliud tentarunt.Nam praetor conuocat plebem,eamcp admonet Gai-iiæftatûelTepericulofum, adeo ut opus fit portas urbiscuftodire ôi. uigiles coftituercjid qgt; Si. in alqs lods,pfertim Lutetiae fieri foleat. Cum ergo hgc fen tentia fpeciê honefti habere uidcret,populus annuit amp;nbsp;cofenfit. hac ergo ratione die 7 Aprilis urbs cuftodiri caepta, ne qs ptjs Senonêfibus fubfidio effe polTetjtormêtacp in muro collocata,qug etiâ omnino ad eu locû dirigebâtur, ubi hadenus EuSgelici feftis dieb.ad audiendû uerbîï Dei couenerât. Cû aût Euâgeliciintelfigerêt hgc omnia cotra fefe cxcogitata, adeocp timerët ne ur-be egreisi cxcluderent,ad dies aliquot ccfiàrSt, Si Miniftrû extra urbê able-» garunt ne uiolaretur,atque ipfi fefe intra priuatos parietes continucrunr.

Quû hac ratione partes qcfcerent, tandê lo Aprilis inf hora décima un- Vit piji iUatdi décima nodis uigiles ad TypographiRicheboi ædes accurrut,p«!t2tcs dt régis nomine adutum ianuâ aperiat.jparuit bonus homo,at® Deo grattas egit quodmagiftratus legitime ipforû caufam cxaminareuelit.fbiuero ftatim qui dam uigilû acuminata lancea,quâHallêbardâuocât, eûpetens ferètransfo-ditjhifce uerbis addicts i Eas iâ cubitu.ctfi aût grauif fuerit uulneratus, non tn ftatim efl: mortuus.Euâgelici uero cü facinus taie audiuilTent ftatuerunt cora Regio pfedo criminal!iudicialif cotra huiufmodi pacis uiolatoresprogrc-di. fîmulabat autë pfedus fefe alqs modo negottjs occupatum,ità ut nulla eis Uudiêtiafueritdata. Motiitatpprj homines côfilia inife coferebâtquidnam agendS effet ut in pofteru quieti uiuere pöfient. dû autê colledi inter fefe co^-fUltarent fubito à quodâadmonent,ut couentu foluto quifque domum ftiain fefe reciperet, ni omnes una opprimi uelint.Id quôd etiam radum eft.

Hifce rebus peradis Papiftae 12 Aprilis inuficatâProcefsionê(^uocant) inftituerût.Proptereanouitatis cupida plebs unà cum prçfedo amp;prçtore c« omnibus replis extra urbê magna pompa in Abbatiâ S.Petri didâ pfögrefsi funt. Abbatia autê ilia nonlonge ab eo loco diftabat, in quo pq antea ad au-* diendas co clones aliquoties couenerât. Rebus itacpaltjspcradis magno im petu aedlficiumpiorûdeftruxerunt, adeoepin cûlocSdebachatifunt,utnec uineis circumiacêtibus pepercerint,fed cum radicib. cxtirparint.Eo cofedo furibunda plebs fefe in urbê recepit atep publica couiuiainftitult. Â prandiô ftatim Hondenartiregtf cofiliarq pq hominis çdes infefto agmtne circundât. itaep placide admonet,ne hac ratio eggant,fed qete rê cognofcât,ne fortère-gium edidû uiolalfe dicantur: fed omniâ fruftrà.Itacp uix fefe intra acdês reci-pere Sioftium claudere dabat. hacautêratioe magis ignobileuulgusiiilan-iebat, attp domûraagno impetu oppugnare adorif. Tandê ita® domus illà cxpugnatajipfecp Hondenartus captus attp in Cardinalis Guifq Benonû Ar-chiepifeopi ( cutus cofîlio hæc ortinia fada dicebât ) carcerê coiedus eft.Ogt; nmia deinde eius bona direpta, atep multa cû alqs quac auferrino poterât effù fa.Poftca uero ulterius pgrefisqad domû Bulangier,qni amp;ipfe regis cofiliari us eratjOppugnâdumpgunt, isaûtcûfurorê corû intelleitifletillico aufugiri Filius itaep q domi permanferat ab qs occifus,domus^ipfiuS) cum omnibus bonis direpta. Similiratioeexpugnat domusMallarti cofiliarq, amp;nbsp;ædes^-cüratoris M. Ioannis Balthafari, quibus etiâ omnia bona uaftata aut adêpta,

Hacrationecuminfanaplebs,quorundaminftindu,feditiofèpgcret,ali^t Huiiii Èuâgelici fefe in munitâ quandâ domum recepere, attp gcnerofum domina txottd contre de Monbaultfibi ducê elegerunt.Eo cognito agmen illud accurrês tormen- Eurfagelitoî* tis quibufdâ maioribus ianuâ deftruere, atlt;p domû illû oppugnare aggredit* Pq itatp cum fuo duce fortiter erumpêtes plebê longe de loco illo fub moue-

runtxùm autê dcfuper ex proximis ædibus lapidibus obruerêtur,fcfc in tut S receperunt.Cùm autêpoftadoppugnationem redirent dominus Mobault denuo erupit,atcp eo ufe^ turbam illam propulit, donee ad habitationem fuâ peruenerineam autem quo(^ direptam amp;nbsp;deftrudam magno dolore depre.« bendit. cùmuerôhacratione plenusirarum longius à fuis recefsilTet ,à ho* ftibus undigî circundatur, attp tandem defuper lapidein frontet dus conci* dit:ficcp cum fideli miniftro occiditur, atque corpus eius per lutum contume liofe tradumjtandem in profluentem abfjcitur.

Interea tumultuatur undit^, reliquicp ciues per cantum clafsieum atque campanarum pulfum ad arma conuocantur.Agmineitacp fado parsaduul* neratum priusTypographum tendunt, eum^ infirmum ÔCledo decumbé-tcm,unà cum grauida uxore mifere interficiunt, domû diripiunf,atcp fîlias e* luspuellas inaquis fubmergunt. Tandem ad urbis Syndicum Michaelem Forcentum itur, qui tarnen per tedum in uicini aedes, qui etiam aduerlære* iigionis erar,aufugicns, uitam conferuauit: huic autem omnia moniliaquæ odingentorum florenorum cenfebantur, magna iniquitate aulFerunt. Simili infania ad lacobum Vthierum urbis Archiatrum tendunt : hune autem cùni noninueniflentjuxorem eiusinterficiunt,at«^ corpus nudum, hórrendum didu,magna contumelia afFiciunt, Ncc contentiintra urbeiti fgutjffe, uerùnt ctiâ ad ptj piftoris ædes in fuburbio diripiendas feftinanuquem etiam unà eu uxore uita ôi. bonis fpoliant.fic^ dies ilia multorû clade amp;nbsp;interitu tranfijû

Sequêti die tj Aprilisfeditiolihominesadreliquaperagenda conueniut, atep primo lignifabriædes, qui cathedra, e qua Verburn Dei Eedefiaftes po pulo annuntiarat confecerat,inuadunt, occupant,8C diripiuntjipfumcp pâtre familias interficiût. Pofteauero in ædes Penonis regff Procuratoris aliorûcp nobilium,qui Euangelio fauebant,irrSpunt, eorum bona magna petnlan* tia diripiunt. Tandem hac ratione cûm infantjifertt horâ diei décima publica prçconis uoce edidû ne qua domus amplius diripiatur,(ed ut omnes Euâge Itj fautores capiantur dC magiftratui tradant : quod fi uerô aliqui refiftcrc au* fi effèntjinterficiâtur.Proptcrea 14 April.nouus tumultus amp;nbsp;noua pcrfecutio ortafinter captiuos etiam illos aliqui inuenti fünf,qui fl-atim à furentepopulo lap idibus funt obruti.Sic demû Ecclefia ilia ab ijs,quibus Euangelq dodrinï proCuldubio erat incognita,magno furore apud Senones difsipata fuit.

LKDOKlCl BOR.BONH DVCIS CO ND ENS [S (r quorundtm Procerum GaIHx faedus^ttrtUa initum t»

CVm hæc hinc inde contra edidum regts in lanuario promulgatu in Gai lia fièrent,Ludouicus Borbonius princeps Condenfîs cum multis uir* tute ÔCauthoritate præftâtibus uiris amp;nbsp;proceribus Aureliæ conuentS habu* ere,ô^ inter ièfc certis capitibus fœdus inierût,quod etiâ ædito icripto omni* bus publicarut,cuius hgc ferè fumma crat:Quonia poft Dei gloria atep hono rê,regia maieftas mater^ eius unâ eu incolumitateregni Gallici maximç no bis curgfit,quæabalqs plane negligût et cotcnuntur,dûcotraregiudecret3 cos qui pios cœtus ad uerbû Dei audiendS inftituere occidut,atcp hacratioe contra alios noftræ religionis pergerC cupiunf,teftamur Deû omnipotêtem, . nos prêter uolûtatêcogi ut coiundis antmisfœdus internos inierimus.Hoc autem in nullius perniciem aut detriments nec in priuatS Cuiufip comodum fadum,uer3 primo ut Dei faluatoris gloria promoueat, authoritas régis at* quercginæconferuentur,ftatuta ÔC edida regia confirmentur, atqueIcgum tranfgrefforespuniantur. Id^ tantifper dum rexipfematura ætate regUum adminiftrare,atque fubditis præefie poterit. Cui etiam paratifumus fœderis huius noftri exadârationêredderé.Secundo uerô prçfentibus teftamUr hos nihil faduros quod regio ftatuto in lanuario hui? annifrequêti fenatufado aduerfet,nec etiâ aliquid qgt; Deo autfegi diipliceat admittemus : caiie bi mus enim

fentmEcclefiarumS^templorumdireptiones, bonorum altcnorum publica* tioneSjima^inum demolitiones,furta,rapinas,fcortationes et huiufmodi alia fcelera: quod fi etiam aliqui tranfgrelTores inuenti fuerint, hos fumnia feuert* täte puniemus. In huius rei gratia mini fir os uerbi Dei elegimus, qui peccata populi corripiant,6d ueritatem iuxta Biblica fcripta exponant. Tertio noftri fœderisducem primarium elegimus illuftriis. principemLudouicum Bor* bonium, regio Francorum iànguine prognatum régis Nauarrae regni gu* bernatoris fratrem. Cui etiam in hacrerum cófufione diligenter obediemus, Quod fi ueró ipfe infirmus fuerit,aut alia quadam ratione officio huicprçefle nequear,parebimus æqua ratione ei,quê is fcmper fubftituerit aut nominarit» Hanc etiam adminiftrationem clementifs.dux in fefe baud grauatim fufcepit, fuam fidem amp;nbsp;operam nobis pollicitus* Qiiarto huic fcederi includimus oês pios atqp régis cófiliarios, q edidlS in principio huius anni à ^ceribus Galliac promulgatûferuât ac cuftodiiït. Qui uero aliter agût aft^ regia décréta cotë* nunt, hos tanquâ publicæ pacis uiolatores hoftium lOco habebimus. Si quis prætereanoftrûlædatur cotracouentionispundainlanuario prius fadla, e3 pro uirili noftra fortif defendemus. Quod fi ucro aliquis etiâ noftru poft hac aperte fœdifragus,aut clâ cum hoftefentfat,huncueluti fceleratû Si periur3 grauiter puniemus. Adum SC datum Aureliæ n Aprilis Anno ly 2.

Hifce reb. cofedis Codêfis princeps aliud fcriptû çdidit, in fefe diligenf Coridêlts prif, cxcufat,qgt; fibi huiufmodi officiûimponi paffus fuerit: hoc.n.nequaquam ob r'P« excufutia priuatû fuum comodum,fed ad Reipublicg utilitatê 6C honoré fufceptu, Nâ aliquos efle inuentos qui cotra editftum regiû piorum ecclefias inuaférint Si tmpune crudeliter deuaftarint. Quamuis etiâ ediélum illud in plérifcp regni Parlamentis publicatû fit» tarnen id Lutetiae ab ijfdem pacis perturbatoribus impeditum fuiffe, ita ut nee Regina ipfa promulgationcm eius impetrare po tuerit. Cum itaque timeat ne hac ratione aduerfarq contra fefe Si fuos con* fœderatos infanire pergant, ftatuifle iufta defenfione illis rcfiftcre, Deiep gloriam SC regni tranquillitatem conferuare. Quod fi uero Guifiani cum fuis affeclis regem Si reginam anguftis limitibus circumferiptam libèrent, atque arma deponant, paratum quotp fefe idé facfturü, atque in loco quodam om* nibus opportuno compariturum, ut tandem exoptata pax cundis reftitua* tur,atquequifque libera confeientia Dcum colere Si Reipubh'cacutilitatent promouere queat,

DVm hgc alibi fierent,Francifcus Guifius magno apparatü atqüe arma* Gw/jim iMiiii ta manu fub initium Aprilis Lutetiam ingreditur, Cuietiam Mome- dmingre/ftUi rantiusmagifter equitum,quemConneftabilem uoeât,princeps Niuernen fis,Sc D. S. Andreae, cum multis altjs Galliae proceribus obuiam progreftus, honorificè excepit, Eo tempore rcx SCreginainMonceaurum quietiuiue* bantjOmnem occafionem expedantes, qua nam ratione animorum hacc dif* fenfio tolli,atque pax publica conferuaripoterat. Interim uero Guifiani Se* natu conuocato aliquoties conueniunt, multacp délibérant Si inter fèfefta* tuunt,quac poftea euentus declarauitPublicato praetcrea fcripto, oftendunt aduerfarios fuos non Dei gloriam SCpublicam tranquillitatem, uerum pri* uatumcommodum Sc regni interitumfpetftare: multos etiam eftequiaffe* «ftibus indulgentes facra propham's mifceant:alios uero eife haereticos, Ana* baptiftas, fedarios,SC qui pro fua libidine religioncm fibi fingant,quos qui* dem punirediuinæSChumanæ leges permittunt. Hæc cùmLutetiæfiereriC-magna animorûmutatiofecuta, maior^ pars plebis Guïfianas partes fecuta, iduerfg religiois partes pfequi cçpit, Fadû itaep ut Côneftabili hortatu ciucs alij

alq hinc inde ad fupplicia rapcrcntur, altj in proprijs ædibus inrcrficcrentui'^ alijcp profcribcrentur ita ut paucis diebus aliquotmillia hominumagna cru* delitatefublati elTe dicantun

LVGD yNiAtq, in multisalijslocù Gallix Emngelijdo^rina billuiti^ intet partes dißidentes inititnt

Ntcrim dum hgc Lutetig fiC Aureliæ à partibus difsidcntibus pcrpetraren tur Senatus populuscp Lugdunenfis Euangeltj dodrinam lufceperunt. quum enimuiderent Euangdici aduerfarios fuos per aliquot menfes arma paralîè,atŒ certum quendam diem expecflare, quo animi fententiam expedite atqucHugonotos,quosuocant,opprimerepoirent,ipfi collatisinterfê fe confilijs 26 Aprilis compita uiarum armati occupant, templa omniIdolo* rum cultupurgant, ó^unanimiconfenfu puram Euangelij dodrinam,Minâ papiflica cumalijs iupcrftitionibusabolitis,fufcipiunf« quod fiueróaliqui ex iacrificulorum, Monachorum, aut ciuium numero erant quibus hsec relt* gio nondum cognita diipliceret,fjs permiffum ut intra certum temporis fpa* cium fefe extra urbcm ad fuos recipérent. Hifce omnibus cönftitutis urbeni fuam muniuntjpracfidium in muro collocant, atcp aliquoties extra urbem ar* HflttfW crumpcntes.hoftcs fuos in uicinis oppidis colledos fortiter opprimöt, Germant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidlorcs in urbêremuertuntur. Hoe Lugdunenfium exemplum multaca*

Glt;lt;Swin pro, bæ urbes per Prouincia præfertim SdNorthmaniam fecutæ iùnt. Cum ita* uocati. ' que Guifius intelligeret Euangelicorum numerum indies augeri, non ciin* ^andum fibiratus,fed ab externis populis fubfidia petenda exiftimauit.Pro pterea per legatos fuos apud Heluetios fuae religionis maximis precibusói promifsis impetrat ut certa: copiæ ei dellinarentur. Idem etiam apud Rein* grauium amp;nbsp;Rogendolphum Germanorum militum peritifsimos duces effe cit. Idcirco Heluetiorum quatuordecim figna duce Guilhelmo Froelichio Veterano fortilsimo,in Galliam profedh eo tarnen titulo ut uelutirégis con fœderati,ei periculofo hoc tempore effent fubfidio. Paulo poft etiam alia o** ôo figna Heluetiorum fubfecutafunt* Adduxit etiam Reingrauius amp;Ro* gendulphus non contemnendum numerum equitum peditum ex Germa nia,quibus perfuafum erat,nequaquam hoc bello Euangelicos,ucrùm fediti P . ofos quofdam rebelles puniendos effe. Hacep ratioe bellum inteftinSpal* Bernen/iMwi« Galliam inualuit, ita uthinc inde multi cordati SC ptj uirioccubue* ^4^Min pro/c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quuni autê Lugdunenfes in magno périculó eflent,Bernatum Vici*

norum opcm implorarunt, quo urbera præfidio munirc» Ä^hoftem procul à mœnibus arcere poflent.quanquam autem Senatus prudentifsimus fefe hu* ic bello implicate nollet, inuenti tarnen funt multi Bernenles,Vuallefiani,9^ Nouocomenfes ciues qui fua fponte nomina darc,atque periclitantibus fuc* cuttere propofuerunt,Itaquc n lulij patria difeedentes Geneug conueniunt, atlt;p duce Nicolao Diefpachio forti ftrenuo, decern fignis inftrucftifsimis Lugdunum pctunt:cùm autem extra meenia hinc inde caftra mutarent, ati^ hoffis ad alialoca dcflederet,itautnihil memorabileabtjsfieripoffetîtandê a6 feptemb. à Magiftratu fuo,graui poena tranfgrefloribus conftituta j domiî ireuocatijLugdunenfium permiflûinpatriamincolumesreuerlî funt»

aÔum bellum ingens hacæftatemultaianguinis cfïufîonein Galliaar* deret,at(p multæ urbes Euangeltj prædicationê(inter quas Rotho* magum nobile totius Normanig emporiû effet) publico dccreto admififsêt, Guifius eafdê, uel promifsis QC prgmfjs,uel ui tandê ad fuas partes traherc co natus eft, lam enimRexiuuenis cumreginamatre SC têge Nauarræ regnigu bernatore

LIBER XI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;247

bernatofc(lt;jui tarnen an tea uerä dodn'nâ agnouerat^atep Euangclids faue-re crcdebatur)Guifio atcp eius confœderatis adhacrebât,amp;^ Côdenfem prin* cipem, qui Aureliae dcfidebat, hoftem dedararant. Primo itatp Bituricenfea tentarunt,qui etiam magnis pollicitis perfuafi, cettis conditionibus fc dedigt; derunt, arque Reingrauij amp;fimiliumintcrccfsione,ueniam adepti funt, Pogt; ftea nero Rhotomagum profcdi, fimilcm rei euentum expedabant. Cunt / autemdnesnecreligionemmutare,nec infcqs aut inuitis fuis confœderatis urbem dedereuellenc, Guiüani eandem oppugnareatcp fumma ui inuaderc ftatuerût. Idcirco 14 Olt;flob»urbs omntb.ferè copfjs regis obfefla SCmaximo apparatu oppugnara fuit.Cum etiam primus impetus non fuccefsilïetjecun dô at^ tertio idem fruftra tentarunt. In co conflidu fortifsimi quicg Gallorû ducum tormentis è muro petitiautinterferfti,autgrauiteruulneratifuere.ln* ter hos etiam erat Rex Nauarrç ducis Condêfis frater amp;nbsp;regni Gubernator, qui etiam poft dies aliquot ui uulncris mirabili Dei confilio uita fundus eft*

Aliquot dies poftea caeptum eft agi de pacis conditionibus.Inter alias ucgt; ropetebantRhotomagenfes ut 0^ Obi nbsp;nbsp;alqs ciuitattbus Galliæ libera prae^ Rfco/ömag««

dicatio Euangelq permitteretur, id quod etiam inlanuario frequenti procegt; rum conuentu decretum fuerir. Regem etia cam matre regina ÔC aulicis intra mœnia rccipere parati,fi quafpes daretur,Euangel{j dodrinam omnibus fu* turam liberam.Cum autê Regq duces fibi nihil praîîcribi uellentjatc^p omnes copias intra mœnia cum rege admittendas cupiebant,re infeda inuicem diG ceftumeft.Tandem itacpitfOdob.omnibuScopqs colledis Guifiani duces denuo fortunam Martis dubiam tentarunt. turn dcmumutrincpacriterpugt; gnatum,arc® noui milites fubindedefefsis ôi uulneratis extra urbem Iucccfgt; feruncRex interim amp;nbsp;regina cumMomorantio Comeftabilc inMortafterio S.Cathcrinæ,quôd inmonte fitum SiC priusexpugnatum erat, Ipedatores crant preltj, omniacjp perfpiciebant, quae intra amp;nbsp;extra mœnia pcragercntur. Cumitaqifenfiirentciuesad pugna remifsiorcscfte, per tibicines fuis fign3 dcdere,ut prelium redintegrarenqatquenouum militem prioribus fubmitte* rent,quireda', muro afcenfo, magno impetu inurbem irrumperent. Turn demum clamor utrincp auditus, atcp horribili armorum clangore Si tormen* torum foniru omnibus auditus fereademptus. Qu*ftp enim unice co rcipicigt; cbat ut hoftê læderet,nulla fuae falutis ratione habita.Propterca utrincp opti* mi quique milites occifi. Tandem ergo Guifiani multitudineffæti in urbem ucnerunt,atq^ fequetibus locum dederunt. Cum autc ciucs cum prçfidio fuo diu hofti reftitiflenqatquc numero uincerentur, per alteram portam fefe ex* tra urbem alio receperirt.Multi quocpnauib. afcenfis fecundo flumineihco* lûmes euaferunt.In ea tarnen expugnationis anguftia aliquot uiri SC mulieres inuenthquifelponicpotius inaquam pratcipitare,quam uioiin hoftium po* tcftatê ucniremaluerunt. Vidor cnim hoftis in omnis generis homines nulla ratione fexusautaetatis habita crudeliter fçuqt, atqj opulentâurbëdiripuit* Tandê tame rege amp;nbsp;regina iubente rehquæ moltitudini qusefupereratpar* fum,atlt;p urbs Rhotomagus in gratiam recepta eft.

I ferunt fnb Autumnnm aVum princeps Condêfisatqp cius confœderatiintellexilTcntGüifiil cxtcrnomilitofrçtiïahquasurbcsrecupcraffe amp;nbsp;pontificiâ religiose ijs impofuifle, nee ipfi fibi cefandum rati. Itaque ab Elifabetha regina Angliac impétrant,ut exercitum in Galliam mittat, atep ftatres religionis nomine pe* riclitantes adiuuet.Deinde etiam à Germanis principibus obnixe petunt, ut iBilitem certo ftipendio concédant, quo huiufmodi hoftium conatus repri* «nere,atcp fefe cumhberis amp;nbsp;uxorib.faliia religione defendere queât. Regina «at®

ita« Angîiç eu aliquoties antea fruftra pro Euägelicis apud Guifianos celsifTet tandê ludratis copijs Anglorû aliquot millia träsfretarc luftit.Hi qui dê portum Diepêfem multa^ alïa loca occuparût,at(p hoftê in Nordmania uarijs tnodis afiHixerunt. Quanquatn uerô nullus Gertnanor um pn'ncipum, ob pacem publicam in Imperio conftitutam, fefc huiC bello implicare,atcp fu um militem in Galliam abiegare hoc tempore uellet, inuenti tarn ê funt inter Saxones amp;nbsp;finitimos populos plurimi, uirtUtcet arte bellicaclarilsimiui* ri, qui uel uitx fuæ difpendio afHicflis Chriliianis in Gallia fuccurrere, atque hoiiem à piorum finibus propulûre ftatuerunt.Hacitaœ ratione circiter tria milliacquitumamp; duo milliapeditum Germanorum collc(fli,perLotharin-giam hollium fines depopulates,fub autumni tempus in Galliam infirudiP fimi peruenerunt.etfi autem Guifiani omnibus modis impedire conabitur, ne hofiium exercitusconiungerentur, tandem tarnen German! impetufa* do per medias hofiium hinc inde Rationes, Aureliam ad principe Conden* fem penetrarunt:fic(^ uiribusutrinq^redintegratis,bellum crudelifsimumin ter Gallos refiauratum fuih

EXPLICATIO BELtlCOKVM^Q^lBVS GALLIC MlSE1t.lt;» nmeconfliiÏAtur^ tnmulïuut Jituerendißimit illuflrißimis Germtmix Pritt cipibm, Sdcri Itnptr^ eleSloribus propoftta nb lUußriß, Prittcipu

I'lttiiUi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in publico fieri Imperij confijfi^ RtUHf

CVm inuidiftimàs Imperator Ferdinandus at^ ImperQ GermaniCi ele* dores cum multis altjs principibus Francofurti ad Moenum fub initid Nouêb.c5ueniflent,utfcrenifsi.amp;pijisimûBohcmorûregcmMaximilian^ hac patris fui fenedute, quod felix amp;nbsp;fauftum fir,rege Romanorum pro mo* re eligerent,coraipfis frequentifenatu 4 Nouemb. Gallic!legati comparue-* runt,atc^ fiatum regn! miferrimum luculenta oratione propofuerunt,fuppli* dter petenteSjUt tandem huicmalo fuccurratur.Cum autem oratio ilia pubU ce fuerit xdita,placuit eâ ordine hiC fubqcere, ut uideamus quæ caufa fuerit, quod Gallia tanto tempore tam miferc affiida,atque pafsim tot Martyres fii difuerint.

Vod in caeteris omnibus caufis manifeftum effe folct.Reuerendifsim'I outio. UlufirüsimiEledores,potentÜsimi^Principcs,utimprimisintelF gant omnes apud quos agitur, pro quo amp;nbsp;in quern dicaiur : id uobis uideo pofitum effe in controuerfia, dum difeeptarur utri eorum qu! in Gallijs congt; tendunt,Regis partestueanturSC foueant. Oftendemusautem^dumdici*-musapuduos inhocueftrofacri Imperij conuetuprolllufirilsimo Principe Ludouico Borbonio(qui primum ordinem una cum fratribus inter agnatos Ilir pis Regiae Francorum tenct)non tam ipfius quam Regis Chrifiianiisimf, Regnic^ cauiam agere.Nihil enim adferemus,quod ad Principis Codæi pro priam peculiaremcp caufam, authofitatem,aut dignitatem pertineat: fed mi* ieram Regis nofir! coditionem, ac totius Populi Gallic! trifies amp;acerbos ca fus,quos utinam, ut merentur,huic facratifiimi confeflui depingere ÔC ob o* culos ponere poffemus.Nam ut miferandum efi !mprimis,!ta inauditum no* ftro feculo,Regem iurç naturae à Deo optimo maximo conft!tutum,dum itn puberem aetatem agit,eô redadum, ut in medijs potenfsimi regn! penetrali* bus tuto conquiefeere non pofsit,eorum !mprobitate,qut regnum affedant, innocentem^pueruminregniac uitae difcrimenuocantjciuiquefratres ac matrem ijfdem calamitatibus inuoluunt:fcd ijs ariibus,utinterim fe nihil ma

LIBER XIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;349

gis cogitarc prædicêt,quàm Reg» Rcipublieæ adefle in offîcio,quibus ue^ optimos quofque uel pfudentifsimos fe fallere pofle exiftiment. Quæ dura fpargunt in uulgus, td agunt, ut Prindpis Condaci famam, quæ fempcrDel benctîcio integra futura eft, criminentur amp;nbsp;calumniêtur. Quod utintclligSt ueftræ Reuerendifsimæ Ä^Illuftrifsimac Celfitudines, petimusut proueftra humanitate,Germanocp candore,iudicia ueftra tantiiperfufpendatis,donee caüfa aud»ta,liqueat unde tant» mal» fomes ÔC origo prodierit. T um démuni pro ueftra æquitatc amp;nbsp;prudentiaexpendatis quilnam iftis Galliciregni dila* cerationibus caufampraebuerit. Qiiod fi nos cogant inimicorum criminati* ones in uos tela retjccre unde fuerunt emifta, cum acrimonia ueritatis id ad caufam pcrtinerc exiftimetis, atque ad innocentis Principis Condæi defein* fionem,qui à culpa longifsimé abfit,femper^ abftinuerit ab omni Reipublt-cac perturbatione atque tumultu. Sic fiet,utdifperfis depulfis^ tenebris ôd nubibus quas aduerfartj noftri congerunt, ueritas ipfa nuda de le teftimoni-um probatifsimum reddat,

Principio itaqueficà uobisftatuendum eft, RegnumPopulum(^Fran.gt;’ ciæfuts proprijs legibus Temper ftenire,quas à maioribus Germanis accept-runr.Sed ut funt natura fuarum legum tenaces Gallifquod de Maisilienfibus antiquitas teftat'ur)quod femel fuis legibus cautum eife feiüt, uix fieri poteft ut reuclli paciantur.Eas leges à Maioribus fuis acceptas ante Caroli illius Ma gnt Germanorum ImperatorisRegis^ Francorum auguftifsimi tempora, Salicam legem nominarunt:quç cùm non immeritô Temper habitafuerit net üus amp;nbsp;fundamentum noftræ Reipublicç,hadenus nephas efle duxerunt no ftri Maiores,quicquam in ea uel mutare,uel antiquare. Eius autem legis prç-cipuaTuntduo capita:uidclicet,Edi(ftumdeTucceTsioncin Regno: Alterum, quodpræTentiseftinftituti.reTpicitperTonam Regis conftituti inpupillari . ætate,aut errantis mête.Ait enim tune couocandos eftè ordines Regni,quos Status uocamiiSjÔ^ ex eorum Tententia conftituendam efTe gubernationem. Rege enim nondum adulto penes ipTos ordines eft Tumma Reipublicae, ac lus belli paciSà

Igitür Rege FranciTco Tecundo ad regnum uocato, diu multûmque dubi-tatum eft,quatenus poft puberem ætatem ordinum confilio atque authorita te Reges indtgerent.Sed hanc litem Regis mors immatura diremit. Deinde coadis rurTum ordinibus propter Caroli Regis puerilem ætatem,omniuni ore atque conTenfu, qui comitrjs intererant, has leges conftituût,decemunt, amp;nbsp;publicant.Ad quas ut diligenter animaduertatis, etiam atque etiam cori* tendimus àueftris^ReucrendiTsirriis SCllluftriTsimisCelTitudinibus. InilUs enim conftirittotius negöttj prora puppiscp,amp; uertitur totius content!-onis cardo.Illarum autem legum quatuor fecerunt capita. Primum,omniumi applauTu, Principûmque Regiæ ftirpis conTenTu, exemçlis cauTiTque graui-oribus propofitiSjdecreto publico, regis tutela Regniqûe adminiftratiôRc ginç matri regis defertur.Quam moriuerunt,ut quantum inTeefTet, honefta parcimonia æs alienum ( quo grauiter Refpublica premebatur )diftoluerctî populum üix reTpirâtem oneribus leuaret:collapTam Rcmpublicam reftitue rct,amp; pacemquietémque populi domiforiTqûe procuraret. Hocitaque Le gis capiteToli Reginæ (intereà dum RexadoleTcit)Rcgni competit admini ftratio,fruftra epin altjs quæritur ôd defideratur:

Alterum caput decernit, repurgandum efle Regium Confilium tjs bômf* nibusjà quibus plus metuitur damni,quàm Tperetur auxilîj. Atque ab illis im primis qui alieno PrincipiTuam fidem obftrinxilfent.In quorum numéro ha bendos efle uoluerunt Ecclefiafticos omncs,quôd Romano Pontifia firitiu ramento deuindi,qui Régi plerumque eft inimicus, aut cum ipßus inimicis

confœderatiis:nec licet Regi prias eorum defenßonem fufcipcre, quam ab ipfo Pontificc approbati fuerint. Practerca, abfurdum eft Cardinales aut E* pifcopos in aulis ueriari cum fit muncris illorum perpetuo adefie Pontifici, horum ucro pracefiefuis Ecdefijs, ÔC earum curam gcrere.Quodipfum cum ad ius diuinum pertineat,a Regibus temperari non potcfl:.Infuper,exemplo Senatuum Rcgni non poflunt duo,plure(ue fratrcs,ficut nee patres cum fili* is,inRegiumconfiliumadmit«, nifiilli quidem ex Regiaftirpe fuerint,ö^ fanguinis, ut uocamus, Principes, quos natura ipfa nonfola hominum pru* dentia,ad Regis Confilium uocat.Qyi autem Regio fifco praefuerunt autfa cram pecuniamattredlarunt, interim dum id muneris exercent,ac donee iu^ ftas rationes reddiderint inter Regis fecretiores Confiliarios non funt habê^ di, Qiiod etiam pertinctadeos quibusimmenfac amp;inoffîciofædonationes à regibus præter regni ftatuta fadæ funt.Eos enim repetundarum reos leges gt;nbsp;conftituunt. Ab hoc autem legum articulo pendet coniurationis 0^ confpira tionis Guifiæ cum ConcftablioödMarefchaIcofomes5Corigo,quiafercpc* tundarumerimini obnoxios efle intelligunt, 8ià Regis confilio depulfos. Qiiod prius ne ficret,uiminis^grauioribus fruftra attentauerant.

Tertiumcaputeft,ne,interimdumRexpubefcitj abfqueordinum Sta* tuumque fententia quiequam quod ad bellum, aut grauiores fumptus faci* endos pertincat,attentetur : ad arma Regis fubditos nemo prouocet. Qui contra aufi funt,in eos damna belli popular! adione repetipolTuntjtanquam ab inimicis pacis,quietis^ publicae.

Quarto capitereligionis caufama feditione feparari placuit,adeö utne* miniliccatpropteralterutrius religionis caufam quenquam pro feditiofo öi rebellidamnare. Itemcautum eft,neimpofterumeadem caufacuiqnarn uis fiat publica aut priuata , utque Indices prouinciarun non patiantur quem-« quafetftari eorum quiEuangelicam reformatione profiterentur. Verum illis ubique templa ad luac religionis exercitium concedantur, in quibus libéré audiant uerbum Dei, QC Sacramenta adminiftrentur ab Euangelicac dodri* nx Miniftris. Ad hxc ftatuta, placuit uetera omnia edida Rdigionis caufa publicata reduci amp;nbsp;temperari.

TmrMltuum Has leges ægerrimètulerantconiurati. Quibus çonftitutisfolutoque Sta cuup. tuum conuentu cum extricare fe non poftunt,ab ordinum fententia atque iu dicio, quibus ÖC excluduntur à Regis confilio, amp;nbsp;ad calculosjSCrepetun* darum examen uocantur, quæruntmodis omnibus explicandæ coniuratio* nis uiam. Interià, magna cura amp;nbsp;diligentia unitatem Ecclefiarum procurât Regina ( ut fagaci amp;nbsp;maturo in omnibus rebus eft ingenio ) conuocatis un* dique Ecclefiarum Præfulibus cum aliquot Theologis'fcholx Parifienfis, ôi. Monachis quos Roma adduxerat, Ferrarienfis Cardinalis Icgatus. Ade* rant prxterea Euangelicæprofefsionis Miniftri duodecim , qui de dodri-nafuacum Pontifietjs placidé abique amarulentia amp;nbsp;contentionelitigiofa dilTererent^ utpix concordiærationemaliquaminirent. Sedhxccunda confiliaperturbauit fuis fadionibus infignisille Cardinalis, qui dum hoc agit, ut Romano Pontifici fuam operam probet,ÔChoncftosReginxco* natusimpediat, effecit, utilleconuentusfine ullofrudufolueretur. Cum uero de confefsione Auguftana fermo incidiflet, fdfeitatuseft, anillifub* fcribercinnegotiocoenxuellentnoftrarum Ecclefiarum Miniftri. Atuero rogatus ipfe, quid de reliquis eius confeisionis arnculis fentiret, magna uo* cis animique alpentate Si^ contentionc rcfpondit,fe totam confeisionem im* AtigußiM probare à deteftari. Noftri contra,illam modis omnibus (elaudare amp;nbsp;feap* conßßio. probarc dixerunt, à qua fuam nihil fere diftentire ex utriuique collatione (u* tranque enim habebant in manu )facilimum eftet’probare.Qpod fi uideatur inar*

in articulo dc Ccena utcun«^ diffentirc, id quidem cfle Icuius quam multi ext-ftimcnt ,fed quorundam ambttione ÖC clamoribus in immenfum exaggerari. Confiât enimutramcp partem idem religionis fundamentum ac Säcramen-ti Coenæ frutSum, fînem ôi. effedlus eofdem cönftitucre .Tantum càuéatur, nc ueritati corporis Chrifti in aliquo derogctur.Ä uobis autemjReuercndiC-fimiamp; Illuftrifsimi Principes,magnis precibuscontenditPrincepsCondac US nomine omnium noftrarum Ecclefiarum, utalicubi in ipfa Germania St-nodum indicetis,ad quam promittit fe eftecflurum, ut uertiant praecipui Ecclefiarum noftrarum Paftorcs, qui placide animis compofitis, facilibûfquc cumueftris, derebus contröuerfis different omnefque coritrouerfias con iunlt;ftis fufFragfjs puro Dei ucrbo decident, ita ut in omnibus cónftet utram-quegentem eadem fidei ac religionis puritate 6C finceritate Deum colere.

Tandem cum uiderent nihil fibi fceliciter fuccedcre qui legibus ordt-num damna ti erant : perfuadentReginæ ÔC Nauarro nouainiri confilia, quitus fperantutordinumregni décréta pereant öd reuellantur. Quareconfu-lunt,utaliam rationem ineant componendi iftas controuerfias,ödeam ad rem deligant eos quos fibi öd Regni multis beneficijs deuindlos efle feirent. Ne tarnen horum confiliorum authores publice haberentur, putant ante fibi efle è Regia difeedend um quam coeat hoc confiliunl. Verumcummul-ta animo uerfarent Guifq, tcntaruntfacinus,quod fi fuccefsifîèt,maximis ali-ismotibus initium dediffet. Pridièenimquàm Guifius difeederet exaula (re ita compofita) Dux Nemorfi compellat Äurelianum Illnftrifsimurn Du- ÀurelUnut cem, inipfo Regis cubiculo, tanquamiocans, an uelitin Lotharingiamuf- dux Jirèabdu/ queexpatiari cum Guifiis. Ibi enim efte apparatos ludos öd fpctflaculaqui- Hut, busdeledletur.Ducemucro Lotharingiae,fimul cum coniugemaximoip-fius defiderio teneri.Proponit pofteapericula quæRegi fratri öd fibi ab Hu-gonotis imminerent:( fic enim contumcliae caufa nominant eos qui noftram' Religionem profitentur : ) Aitque ueluti ex oraculo, non effc dubium quiii Rex Nauarrç, Condeufque Princeps de occupando regno cogitarent iftius nouaf,quam dicunt,Religionis prætcxtu. Cumque non perfuafifsiffet, cedit Guifio, qui alijs rationibus puerum aggreditur öd rorquet.Sed eodem cuen-tu fuccedit patri Guifio Ginuilla, qui etiam oftendit qua ratione abdnei pof-(etmimirumutmedianodle efeneftra demiffus imponeretur rhædaf,ôdlîc uelocibusequisin Lotharingiam abduceretur. Sedneis quidem pluspro-ficitapudfodalem, quam aut parens autNemorfus. Cùmhæcemanafferit, rogatus Aurelianus in ipfo Regis confilio,hoc ipfum negotium aperuitRegi fratri, Regina matre ac NaUarro pr^fentibus.Habetur öd Nemorfi confef po, c Sabaudia tranfmiffa, in qua hocfatetur quidem, fed ipfum prætendit» Quis autemludos effcputet,undetotcrimina oriunturr'Quidautemeare molirentur,facile eft cuilibet iudicare, quiRegni Gallici rationes,öd ftatum utcumqueïiouerit. Guifijuero eafpedcic(fti,feccdcndumefre exiftimaue-runt, quoufque aliquantum eainuidia deflagraret,ödadeosaccendendum, quiipforum artes ignorarent. Nota eil omnibus uirtus öd pietasllluftrifsi-miillius Principis apud quem diuerterunt,proxime Germaniam ad taber-nas Alfatiae,cuifuis fimulationibus conati funtimponere, dum fingunt fc profefïôres Auguflanæ confefsionis à qua uixitapridem abhorrucratPro-thaeusilleCardinalis.Eorumfanedifceffus ex Gallia magnam fpem pacis, Cdquietis nobis præbebat»Interim ubiqueinGallijs Verbum Deirefona- nuMgetiuquot;in bat, atque adeo in ipfa Regia in Primatum Magnatumque domibüs. Im- Sdllia pradi/ pura omnia,öd ludicra, blafphemiæ, rixæ,odia,ôd cætera eiufmodi,qua£«tHw, facile irrepunt in animos corum qui de Deo, öd de fuafalüte parum diligenter cogitant, uidebantur ita compreffa, uteam mutationem nemofatis

mirari poflet. Nulla tS fere urbs, nullus pagus ex prædpüis abfque Dei uer* bo, magnaetiä aduer{âriorumtolerantia,quiquamuis(àndâ Oetdodrinl non fans probarent,pios tame mores,amp; fandâ mente nunquam no fan's lau dare amp;nbsp;cómêdare poterant,fumma Dei gloria,0^ magna omniû admiratioe.

Interim eParlamentis amp;Senatibus,qui frequentes funt in Gallia,couoca-ti condi(^o die ÔC loco,præfentibus Regiæ ftirpis Principibus, atlt;ç ueteri u* niuerfo Regum Confilio,c5fultant. Adeft Coneftablius,adeft ÔC Marefchal* chus,qui noua tragœdiam nouoscp tumultus lacti cxpedabantlnftabacOr* dinum atflores, monentcs nouandui nihil eiferfed in Ordinum fententiaftan* dum,repurgandum^ prius efle Regis confiliû,quàm quicquam coftituatur. Contra,fibinonlicer^utabantilliquos Ordines à côlîlio Regis d^ulerat, etreos peculatus feciflent. Verùm,cùm nullis ignora eflet Ordinû GallicorS poteftas,neminiinmentem uenirepotuif,conftitutas ab Ordinibus leges da nari,antiquari,acabrogari,ac inuniuerfum refigi à quoquam poffe.Sed ut cQ Guifijs abfcntibusjô^ focijs præfcntibus in aliquo confentircnt, nouu cditîlû .« ediclii yrienfe lanuario conftftuunt,quo libera Verbi,Sacramentorû^ poteftas Mi* niftris Euangelicæ dodlrinç coceditunid modo fiat extra urbiû feptagt; amp;nbsp;ab* ftincatur à templis Romano cultuidedicatis.lntegrû fit præterea cuilibetira puneac libéré,quâ uolet ex duabus,Religionê feflari.Quod decretû cùm in gratum eflet Euangclicæ dodrinac fedatoribus, prgfagirent^ inimicorû do los,quos exitus ipfe ftatim aperuit, nimirû hçcideô fie decerni,utinermes SC procul à fuis aedibus,procui auxilio, magis effent aduerûriorum iniurtjs ob* noxq,atq} illis fiiciles prgdæ fierêt.NoIuerut tame Reginæ,Nauarro Régi,ce terisep tanti confeflus hominibus,repugnando molefti efle.Verùm propofi* tis côditionibus acquieuerunt, hoc tantum petentes, ut bona fide obferuarê tur,SC tutae efsêt 8C abfcp fraude pacis coditiones.Hoc edidum fingulorum facramentis côfirmatur,atœ imprimis à Nauarro, Coneftablio,8C Marefchal cho,qui poftea illud idem fa cram entum apud Regina repetunt: addunt etiâ iurati,fe nunquam eius qui in edidum incurreret,gratiâpetituros cfle.Publi catur edidum inforo:PerProuincias Miniftris authoritas praeftatunedificî* turin fuburbtjs ligneis tabulatis loca publicazabflinetur à templis. Et cxcrcfi« cente indies fingulos magis attp magis per uniuerfàm Galliâ populo, ad uer biDei auditionê concurrente,attp adeô Lutetiae Parifioru: ubi continuo tan ta auditorum copia affluxit, ut ad tn'ginta hominum millia conuenirêt incre* dibili modeflia,necefrefuitfub dio populumconuenire, quiapparatis locis contineri non poterat.

lu'fiatin Gdl nbsp;nbsp;TantS populi confenfum amp;Ëuangelt) progreflum cùm ferre no poflent

a'à reHoçatui, lucisChriftianachofteSjàConeftabliomonetur Guifius,utftatiminAulam redeat,ÔCcrefcêtibus malis, mature occurrat.Reuocabaf etiâ Nauarriliteris, que,fada fpe regni Nauarrç recupcrandi,6C quibufdâ uanis, inanibusep pro* mifsionibus,Pontifict) in fuas partes pertraxerât.Redit itaep Guifius, qui in* ermis difeefferat fugiês, cum magna (àtellitû armatorum manu,ac in ipfo ue* lutilimine,dum oftiS cœpit apertû efle uerbo Dei,quod magnisuiribus ado lefcebatjdû fibi nihil metuunt Ecclefiac, tutâfque fe putant Edidorum ac Se* natufconfultOrû authoritatc,nulla accepta iniuria omnes Eeelefias uaftat,ÔC ab eo fuis^ crudeliter trucidâtur Vafftj,quos in prccibus publicis, pictati o* peram dantes offenderat, occifis etiâ fœminis amp;nbsp;infantibus ab uberibus ma* trum pendentibus. Regina ubi refciuit Guifiû aduentare,uerita ne continge rent ea quæ poftea acciderSt, obteftatur neLutetiam accederet. Ille ucro c5 temptis eius mandatis, uel potius precibus,eô uenit,ftipatus plcrifip fuac fa* dionis proceribus ac aliquot cêturifs EquitS armatorum.Et qui prius terne* ratio aufu leges patriæ uiolaftet,dum armatus hoftili^ animo fines Galiiæ at tigit

LIBER XII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jçj

tigit Sc ingrcniis cßfqnod iure gentium capitale eft)fic non dubitauitLute* tiam, regni præcipuam urbem progredi,ut ab ilia magnifîco apparatu arma* tus excipei etur,negledîis Regni legibus. Ob eamrê Carolus Imperator Ma Lutetium folii ximus cùrn iter faceret per Galbas,noluit armatus ingredi Lutetiam in appa legibus nrmis

- ratafolennipompa,etiâfî magnopererogaret RexFrancifcus,utid faceret: ingredilicet.

quod fciret ad folos reges id pertinere. Exceptus eft ergo Guifius magno ci5 applaufu amp;nbsp;gratulatioe populi Parifienfîs,incita« à Sacrifîculis,cuius magna mukitudOjaudito eius aduêtu,eftufa eft extra portas, ut eum fauftis acclama tionibus exciperet:qui honor fob's regibus tantum præftari folet. Accefsit SC ad eû Præfeétus urbis, amp;nbsp;illifuam operâ, ôC fua officia dctulit.Qiiodfanè no iniuftam metus fuipitionis^ caufamnoftris præbuit, cùm præfertimrecens effet memoria patratæ Vafsianæ crudeb'tatis. Verùm cùm fub aduentu Gui*gt; lîj in Galbas,bteras Regina accepiflèt ab Hifpantjs,Lufitania,8C Sabaudia, in quibus tota confpirationis ferics perfcribebatur, animaduertês,in quâtis pe-ricubs uerfaretur, accerfsitad fePrincipem Condæûinarcem de Moceaux, Reginæ peculiare caftru,^ oftendit quid coniurati moliantur.Monet, ma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

gnis precibus contendit, ut conuocatis amicis collecftoc]^ milite fenephartjs iftorum conatibus opponat. Poftea uero côfpiratione ita patefa(fta,ut iâ diff fimuIarinonpoftct,Reginacrcbrisbteris ôinuncqs Coridacummonetnon Regina. Cod£/ amplius elfe differendû,fed Guifij,reliquorum^ coniuratorû conatibus ma* nm monet ut turè effe occurrendû.Eum^Regina conftituitexercitus ducê,defenforêRe ^nißorefißat. giae, fuæcp libertatis. Illic aderant plerique primariæ ôC annquæ Nobilitatis uiri,quibus etiam ipfa imperauit,ut Regios fubditos hortaretur ad fequenda figna Condæi,amp; ad fe opponendum Guifiorum coniuranoni. Extant literaî ipfi us Reginæ manu fcriptæ,quæ de Principis Condæi uera erga Regê ÔC ip 14mobedientiateftimoniumferant,quibusfeei,aclibcros comendat,pollice turcp Regê offïciorum eins memorc fore.Altjs literis iubet,ne prius arma de* ponat quàm ab aduerfarijs pofita uideat.Prgcepit etiam Amirallio,Soubizg, alqs^ ordinisRegij Equitibus,utunà cum Condæo Regêiuuarent,quo fa-cib'us Guifianam confpirationê opprimere poffet. A qua uoluntate ipfamno amplius deftitiffe teftabûtur, ea quæ uix ita pridê Principi Côdæo reliquis^ exercitus eius Principibus ad oppidûBogenciacum dixit:cùm feriô faffa eft, fe uitam,ac dignitatê illis debere. Quæ longe diuerfa funt ab ijs literis, quas noftri aduerfarij ui, metu^ ab ea extorquere foknt. Ne autê uobis in hac rc imponi exiftimetis,En,profcrimus quaternas bteras ipfius Reging manu feri ptas,quas Argentorati Generorifsima Socrus Condæi Principis ipfius man dato nobis tradidit, quas certc à uobis legi amp;nbsp;uideri magnopere cupit Con* dæus Princeps.Reliquas apud fe feruat,quas propter itinerum pericula,no* eft aufus nobis concredere : quas Lannas ad uerbu fecimus: illarum archety* pa poft huius orationis finem conferibi curauimus. Earum eft hæc fententia:

mi cognate, tantam fidem habeo, amp;nbsp;habui,ut mihi ipfi maiorê non habeam. ExempUrid li Nuquam obliuifcar eorum, quæ Regis, fibj mei,ac mei caufa facies.Quoniâ terarum Régi' autemad te is redit ob caufas quas indicabit,pluranonfcribam.Tantum pe* to,ut ipfi fidem habeas in ijs, quæ tibi dieet nomine eius, cui no minus quàm * matrifidere potes.Ea eft Catharina tua cognata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Mi cognate,non minus libéré cum Yuoyfumloquuta,quàmtecumfuifteffl, » de eius fide non dubitans,amp; certo credens eum nemini præterquam tibi,ifta indicaturumtteep nunquam ditfturum ea à me effè profetfta.Memineris autc incûbere tibi curam conferuandi liberos,matrem amp;nbsp;Regnum tanquam ci eu tus plurimum interfit.Non dubito has bteras à te ftatim exurendas.

cognate,habeo gratiam,quôdnongraucris de tuis rebus tamfæpead t G g î meferi*

me fcriberC'. Et quoniam (peto me uifuram te breui,iam minus prolixe ad te fchbam. Tibi autem perfuadeas, quód nunquam obliuifcar eorum quæ mea cauia fads. Quod fi Deus me ex bac uita euocauerit, anteqnâmihi detur oc* cafio animi mei gratitudinê erga te oftendendi, dabo tamê operam, neliberi mei eius rei olim fintimmemores.Huic qui redder literas aliquid concredidi tibi figntficandum. Quare peto, ut ei fidem habeas.Intelliges fine dubio mC quicquid facio, ideo facere ut omnia pad, dC tranquilitati refiituam. Quod fcio tenon minus expctere quàm tuamcognatam Catharina. Salutotuam coniugem,Socrû 6C Auunculum.

Mi cognate, tam multa uidco quæ mihi diiplicent,ut uix pofiem me colli* gere,nifi me folareturfpes,quâin Deu repono,amp;fiducia qua mihi perfuadeo te certô mecQ coniuntfiurum omnes tuos conatus ad conferuandum hocre* gnum, amp;nbsp;Regis filtj mei authoritatem, amp;nbsp;fubditorum erga eum obfequia, egt; tiamfi rumpantur, qui omnia conantur euertere. Sed fpero me tuo côfilio Si. auxilio fretam, adhibituram remedium iftis malis. Et quia huic,qui has lite* ras redder,prolixe explicaui derjs rebus meam fententiam,eam iam no repe* tam.Peto ut ei fides habeatur in ijs quæ utrique uefirum fignificabit nomine

««ƒ« «gi/x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ex his quæ iam dida funt, Reuerendiisimi, Illuftriisimicp Principes, fatis

fumpfih nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liquere uobis putamus Principem CondæS nô priuata aliqua cupiditate,fed

inftante mandato Reginæ arma fumpfific, uteorum conatibusfefe oppone* ter,qui ui,fl^audacia leges Regni uiolabât,pacê amp;nbsp;tranquilitatê publica per* turbabât,acfummum Magiftratû nobisà Deo concefliimin ieruitatê rédige re conabantur.Siquid à Côdæo Principepeccatû eft,in eo eft peccatu,quôd initio aduerfarrjs par,aut forfàn inftrudior,no fiatim eos inuafit Si opprefsit.» Vcrû Optimus Princeps noluit elle author eorû ingentium malorûquæiâin Gallia cernuntur. Nô enim exiftimauit iftos homines adeô exuifle omnê hil manitatis afFedû,quin tandem mouerentnr pietate erga patriâ,amp; reuerentia erga optimæ fpei Rege, à cuius auo amp;nbsp;parente ex non magna fortuna euedi funt ad illas ingentes opcs,quibus iam ad omnia perrurbanda abutStur. Sed plus potuit in animis eorû immoderata ambitio, quàm hæc omnia.Dolebâf enim fe excidüTe ea authoritate,qua fuperiorû Regû Si præiertim Henrici tê fgt;ore pollebant, cù m omnia pro fuo arbitrio adminiftrarêt.Et exifiimabât iâ îbi dari occafionem earn recuperandi, quæ non facile eflet è manibus dimit* tenda.Id enim non potueruntfperare.Regina,fumma cum prudêtia Regnû adminiftrante,qug de filij incolumitarctac Reßni proipero (ucceflu follicita, ut uitaret occafiones tumultuum,ambitiofos a gubernarione remouere ten* tabat,amp; Regnum fru^aliter adminifi rare coeperat, paulatimep difibluebat il lud ingens æs alienû aRege Henrico conflatû.Itaq^ cùm ifti animaduerterét hæceiïe minime oportuna fuis confiltjs, putauerût earn cû Rege Si

^egîM Gallig nenfi Duce redigendam elfe in iùam poteftatê,ut eorum nomine ad fuas eu* regeeircu piditates abuterentur. Multis igitur armatis fiipati profedi funtad foeminâ, duosep pueros imbelles, fine uiribus,quos omni præfidio deftitutos facile in fuam poteftatem redegerunt. Degebanttum temporis in Regia ilia domo Fontisbleaudi, quæ unius dieiitinere abeft Lutetia,nullis arcibus munitolo co. Nelt;p ignotum illis erat Condæum non laturum tantâ indignitatem .Re pugnantes eos, SC multis obortis lachrymisiniuriâ deprecantes, MelodunS abduxerunt. Si incluferunt arci, quam quis carcerem uerius quàm arcem di* cere pofsit.Rex emifsis multis lachrymis, conquerebatur fe abduciàloco a* moenifsimo,ad caftrû,à quo maxime abhorrebatSequebâtur Reginæ,eiula* tus immodici,quç eriânegabat omnino fe eoiturâ. Verùm refpoderût,licere quidê ipfi manere fi uelir,fed ic plane confiituifie Regê abducere.Hoc cgre-’ gio ad'

gio facinore pcrpctrato,prçmiferûtLutenâConêflabltu,^popuIn iâfua fpo tefurcntcmaduerfus noftros magis concitaret quod fane pulchrè præftitit. Non enim puduit hominem pene dccrcpitum ôi. tantæ dignitatis ab ipfa pri* ma adolefcentia, prçberefc ducem ftolido populo ad exurêda ilia ædifîcia irt quib.noftri rcligionis caufa coucnire folebât. Lutetia fanguine replet: popu* lum ad arma,ad præda, adlanienâ cocitat. Marefchalchus à Sancflo Andraea fibi Senones delegit,in quos fæuiat per fuos, ÔC Cardinalis Guiftj, Senonum Senow« Archiepifcopi auxiliaribus coptjsî in quos crudelê tyrannidê exercer,Si barè debachatur.Sæuit infœminas,pueros,puellascp omni generc mortis.Ex quib.fecûdo flumine deduôla funt Lutetia innumera corpora natâtia,quæ Q' culis Régis oblatafunt gt;nbsp;dû agit ad Huminis Sæquanæ ripa Lutetiae. Âtep illo turn exêplo per uniuerfam Galba omnia mifcêtur caedibus ad motes uiœ Py renacos,pertotâ Aquitaniâ.QuorûfacientfidêTholofa, CaftrûDary, Êur* degala.Illinc ad Britones ufqp gcurrit téftis Andegauia, Saumurû, Turonia, Pidauia,Blefa,Biturix,Iffbdunû,Burgundia, infuper atep Prouincia, Si Del-{)hinatus,adco ut qui huius ctudelitatis calculos tenent, ad triginta hominû millia cæia fuifle menfîb. quatuor ex his qui Euangcliû profitêtur,referât, mi feralocorû omniu calamitate,quos tutos eiîeoportuitordinuiudicio,poftea edido Regio, atcj etiâ ià cram entis Principû Côfulumcp atlt;^ adeo Senatus-confultis.Vbi nûc nobis miferis affliôifsimiscp Gallis facrofanÔûius Patrigt* ordinû noftrorû olim incôcuflà poteftas, ubi iurifiurandi tories repetita religio fubi facramentorû dignitatas QC podusf Quid ab illis fperetur quos Dei omnipotêtis Sacrolancflû nomê,fidci dignitas,iurifiurandi uiolati metus nec mouet,necurgctc'Si omnis cotrouerfiæ finis cftiuramentû,quo fperabimus

hors tumultuû faciles exitus cûillis quinullo Deihonore amp;nbsp;gloria tangunt c* Conitwt pacl* Sufeeptis armis copofitoep aliquâtum exercitu Codçus Princeps Aurelia coditiones aigt;-dcligitjin quafe,fuoscp recipiat,amp; Guiftjsiampridê inftrudis fc opponat.Nc uerftriji of/ tn hoc bellum multa iecum traheret incomoda, uifum eft Codgo iuftifsimas ßrt. pacis conditionés ofFerre reginae, Nauarro^ fratri, fc difeefiurum ab armis,à rcgia,acp etiam à regno ipfe fanguinisregfi Princeps, modo eafdê conditio-tics fufeipiät aduerfarfi. Monet Principes uicinos fuccurrät regi pupillo, pa-ciep publicg. Quod cum agit apud uos,Principes Illuftrifsimi, fadum eft uc-ftra humanitate ut eo fini legatos ueftros in Galliä decerneretis. Vcrùm Gui* fius cofilio Cardinalis turbulcntifsimi,conditiones fpreuit. Legatos impedi* unt officio defungi. Interim externas copias euocant, Heluetiorum, Hifpa-norumó^Italorum, atep etiam Germanorum,ducibus Rochendolpho,öd Ringrauio. Atque iftos tres Coniuratos non puduit regi amp;nbsp;reginae feriptum cxhibcrc,in quo diccrent c6iurationcfada,fe non prius ex Aula difeefiutos, quam inuerba Pontificis Romani iurarent omnes regisfubditi, Officiales prtefertim, qui munus publicum gerunt aut magiftratum* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Trej honiM

Quanta eft iftaarrogantia,tres homines decrcto Ordinum cxclufosare* GaUiamtitr/ gio confüio uelle öd regi öd toti regno in tanta re pratferibere f Sed hæc ideô faciebât, ut Omnia turbarêt, ne inftitutas aduerfus ipfos repetundarüm öd pc culatus adiones Ordines regni gfequi poftcnt.Nä fi libcru iudiciü de fi's reb, i iftitueret,feiunt fe no pofte poenaeuadcrc,necpofrerctinereingentes illas opes quas undecunc^rapiendo fibi collcgerunt.Excplo fitillis Coneftablius de Clifton, q ex eo quodfexdecim cctenis millibus librarü audus fuifret,om-ni dignitatis honore muneribus® publicis dcftitut9,miferä poftea öd priuatS uitâagereiudiciodânatuseft. ISlemo ignorât tenues fuerint Coneftablq fortunac, cum primum â regeFrancifco Primo in regiam acceptus eft.Quid lt;x facultatibus patemis Guifi o fuccefsione contigerit.^ Quam miferis algen* tibusç parentibus prtus fit Marefchalchus Andratanus, antequam ad Au*

lae delicias QC. parum honefta officia uocarctur : Quomodo autcm ab ipfis fit adminiftrata Refpublica, atfp co imprimis tempore quo RcxHêricus régna uitjUel eo coftare poteft quod Rex Henricus duplo plus infumpferit illis du odecim annis quibus regnauit, quam Francifcus tribus ÔC. triginta annis qui* bus maxima bella gelTcnt, amp;nbsp;in maximas calamitates incidcht.moriens Fran cifcuSjHon exiguam fummâ numeratae pecuniæ reliquit.At Henricus aeris a* GdUid æsdlie- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ducenties óc uicies centena millia aureorum Germanicorü,fcu,ut loqui

itu contn it. mur,tres2C triginta millionesFrancorûrcliquit. Quo nâ tanta pecunia per* ueneritjXquum eftiftos dicere,cum eius procurationêhabuerint,ô(Seam pro fuo arbitrio una cum Cardinal! erogarint.

Exijs quaîdidafunt,fan's coftare putamus Reuercndiisim is amp;nbsp;Illuftrifsi* mis Celfitudinibus ueftris,quçnâ pars præbuerit cauiàm tftis ingentibus ca* lamitatibusjquibus tota Gallia ardet, ac plane euertitur. Nulla eft cnim illius inclyti Regntpars quænonredundetiànguineinnocentiûhominû. Lutetia iam uerius dici poteftpiorûhominûlaniena, quam ciuitas.in qua iufluSena tus corruptifsimi concefTa eft plebilibera poteftas rapinarûamp;caîdiû,arman* tur in feipfas eiufdem corporis partes:præcipuas Rcgniurbes ab aduerfarifs cru deliter direptas nemoignoranimo totas prouinciasita deuaftatas,utiam Gallia uideat tantùm efle cadauer illius no ita dudûflorêtifsimiregni, quod à ueftris Maioribus tâta indole Qi. uirtute conftitutûeft. Nullûcertèextititin totourbepulchrius monumêtû ueterfs gloriæ Gcrmaniæ.NÔ dubitamusau té ueftras Reuerêdifsimas amp;llluftrifsimas Celfitudinesiftisnoftris malis gra uiterafFicüfedhoc paröremedtj nobis adfert.In tâtis calamitatib.deceretuos pro infita animis Principü GermanOrü generofitate in hoc ineübere, ut ifto* r5 maloröcaufç tollâtur,ô(f miferas reliquias Galliciregnicóferuare,amp; tâqua naufragtj tabulas colligere. Ad quç ctiâ fi uos no impelleret memoria uirtutis maiorü ueftroru,digni certefuntueftra comiferatioe affliÆfsima Regina ui* dua,amp; Rex pupillus,cuius eximia indoles omnibus fummæ uirtutis fpêprç* bet,fi Deus(utlperamus cofidimuscç)ci uitâ longiorê conceflerit. Quod fi ab omnibus ncgligâtur(prgter id quod metuendû uobis eft,nefax ifta conté ptalatius preftet incendiû)nos tame Deus no negliget, ad que quotidie cia* matinnocentiû fanguis crudeliter efFufus:cnius fe uindicem forefancftèpol* licitus eft,qui iuftis oculis noftras calamitates cernit.

Nos itaep à ueftris Reueredifsimis Qi Illuftrifsimis Celfsitudinibus magnis Principes ad/ precibus cotendimus,utin Regis, Reginçqj libertatêfauentibus animis in* monitititGitl- clinetis,ius populi atlt;pOrdinS,RegnipoteftatéatcpEdilt;ftorûpublicoiTîau fuccurrât. thoritaté côferuetis,eoscp à Guifianorû fociorû^ côfpiratione, manifefto^ freiere liberos fecuros^ reddatis, qua ualetis poteftare Qi côfilio ,reuocans ex Gallia copîjs,quç fub Rochêdolro,et Ringrauio mœrét falib Regis adfcri pto nomine: fed illis interpofitis minis quibus in grauioribus caufis comina* ri folctis:difertecp ^hibeatis,ne quifquâ ex ueftris ad Guifiana caftra progre* diat.Quod à uobis petimus,Illuftrifsimi Principes, perantiquâbencuol ctiâ qua femper Regnû Gallig ^fequuti eftis:per illud ftudiû pietatis quo uerg Qi Chriftianæ métes aftétftac efle debêt : per Deû optimû maximû cuius honos hic agit:Per unica ipfius Filiû lefum Chriftû qui fuâ Ecclcfiâ,cuius hæc caufa cft,fuo fanguine redemit:Per Chriftianifs.Regis impuberis orbitaté: Per Se-renifsimæ matris uiduitaté acfolitudinem:Per uicini Regni ialutem, et inco* lumitatcm:Deniquepcrantiquam Galliæ amp;nbsp;Germaniæ necefsitudinem ,ac propinquitatem : Per fanefta Illuftrifsimi Principis Condæi inuos amicitiae Qi beneuolentiæ iura:Nein tantis Germanicilmperq opibus tam multa Gai lorum hominum millia, totumque adeo regnum quodam florentifsimû pro pter tris hominum cupiditatem opprfmiSC interire pariamini.Deum autem oramusunà cûFiiïo eius Domino noftro lefu Chrifto,ut fug caufæ adfit,nec patiatur

pathtur faam gloriam pollui,aut cos opprimi qui ipfum ka colunt, qucmad-modum fe uelle coliperFiliumtoti mundo reuelauit: Qui ueftrum Impc* num Celfitudinescp ueftras ad fuam gloriam diutifsime conferuet. Diximus, F A JVCIS CF S Futtrlut Ale^nder Dayl^en^ T ortiAci in Flandna decoUdti obEmngeUj confeßionem^'nenfe Oitob. Anno

FRancifcus Vuarlut natus Tornaci in ciuitatc Galliæ Belgicae feu Flâdriç, Si cducatus ab infantia in timoré Dei crat : illi fuit adiumento non paruo habuifle patrê amp;nbsp;matrem uocatos ad Euangclq cognitioncm in lucem his ul* timis temporibus reduc^âadmirabili Deibonitate : cum ætatciufta creuiffet Vuarlutusifte,magis acmagis media querebat, quibus augmentum eius co* gnitionis adipifceretur,ut^ frueret pietatis exercitqs, quorum praxis eft in Ecclefijs iuxta uerbû Dei reformatis. Nccp fuo fruftratus eftiabore, poftea* quam curfus eius finis honorificus admodu fuit, ut paulo poft breuiter uide* bimus.Is ergo,parents a{renfu,relilt;ftonatiuo folo, profecftuseftinFlandriae oppidS Hontfcotuocat5,ubi aliquandtu negociaius, uidcnscp omnia diflb* lutionis amp;nbsp;lubricitatis plena,fe FrancofortS contulit. Ibi paru moratus»paulo poftArgentinam p er uenit,amp; tandem Geneuâ: ibiutuitftS acquireret,confi* ciendo panno co fe dedidit, quern Galli uoeât Sarges dr^pees. Sed cStinua ordinariarum precS frequentatione fuperabat omnes dimcultates,quas omni tempore Sathan ob oculos eorum ponere confueuit,qui in aliéna funtre* gione,ut eos à bono diuertat Si perturber. Cum ucro aliquot annos magno animi frueftu ibi egilfet, conftituit aerem mutate ob ægritudines quibus corpore infirmatus erat,atq} Aureliam profeeftus eft circa annum iy;sgt;: quo in loco inftru(ftus perfeuerantia,fidelium confortio fruebaturn'n quorum congre-gationc Vuarlutus fiiæ fidei confefsionem magno omnium cofenfu, habuit» Huiusautemfocietatis uiri præcipui cùmuiderentinhociuucneutcuncpli* terato exquifita dona,inftanter hortati funt, ne talentS à Domino acceptum in terram defoderct: non ut ob hocuocationê fuam relinqueret, uerS utfuae tegionis homines folaretur. Hie ergo firmo fpiritu du(ftus,acquieuit his hor-tationibus: Si intelligens credentium numerum Tornaci augeri,illuc ire con ftituit,utædificattoni auxilium ferret indies crefeenti. Cum ergo illuc per* uenilTct, Si fefc fidelium corpori adiunxiffet, non ccflauit Ipacio fesquianni pauperes ignaros ad lefum Chriftum conducere. Cumcp eftctinfuæætatiS j flore,maior pars iuuentutis Tornacenfis fiio cxemplo ipfiusc^ adhortationi- , bus non modo inftruda fuit, uerùm etiam ex ftatu ucl ritu uanitatis Si ftulti-tiac pleno perdudifunt ad talem uitac mutationem, ut quifque admiratus fit: Quod in caufafuit,ut paulo poft inimiciucritatis eSodiffe ceperint, aeper-fequi cogitarint'.fed dum non fufficientem occafione mouendæ perfecutioni rcpcrirent,timentespopulum,quiefcerc permiferunt, donee cnata efletper* fecutio in ea ciuitate anno 1561. Cum cnim populus magna multitudinc con* gregaretur in foro atque Dauidicos Pfalmos caneret, quefierunt V uarlutum capere,utfeditiofum SChuius motus reum.quem cum non inucniirent,tubae fonitu(ut fieri folet) profcripferunt à ditionc régis Hifpaniæ, idque fub uitac poena: abfens fadus, in Gallias fe contulit,tunc cum libertas data fuit edidd Regio, publice annSciandi uerbi Dei. Illic cum agerct,pluries à miniftris ad* hortatus eft tarn Rothomagi quam Aurcliac,utfe totum dederct ftudioia* crarum literarum, quo Verbiminiftcrio inferuiret, quandoquidem nicfsi» ubiquemulta poftularet talcs idoneosipiritus ad ignaros docendos. Con* ftituit ucro acconclufit,non obftanteprofcriptionc,reuerti in inferiorem GermaniamfeuFlandriam utcosreuifcrct,quos Dcus,ipfius medio,ad ucri tatis cognitioncm traxerat:plures autê alij.ut honeftus frater j forotj Si amici eius,qui exeadem perfecutione Aureliam fe contulerant, proponentes iUi

illi difcfimen in quod fe coijcicbat,taleab co refponfum tulcrunt: quod fe ad hoc faciendum impelli fentieret,neque pofle Dei Spirituirefiftere. Aurelia, difcedês uifitatum fra tres profclt;^us eft tâTornacu quam ad alia loca,utfunt Isle,[pre Hontfcot, Armentire.SC eos Verbo Dei confolatur ipacio quatuor aut quin^ menfium: fed cû tandem Tornacum eadem caufa uenifTetjCaptus eft à ueritatis hoftibus,utfufius ac melius ipßus literis in carccre cofcriptis ct poftea lingua Gallica çditis cognofci po«eft:nos cnim breuitati ftudêtesfum ma tantum huius hiftoriç excerpere att^ Martyrologio noftro inferere uolui mus.Sedintcrea fcribâ quid fideles teftes de Alcxâdro Daykê référât,qui illi us focius fuit 2C in eadê caufa reus. Is Brabâtus erat: qui infua adolefcentia fe* A^«dn^Ir^ CO' cutus eft aulam Bruxellis: cuius aulicæ fcruitutis pertefiis Romam iuit, ibi^ uerfio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpacium trium annorum cÔmoratus,didicit caligariam artem in lefuitarû çdi

bus,cum adhuc in fumma ueritatis i^norantia eiret:Sed Dominus Deus ilia hifce alijs^medtfs ad fe couertit. Cum enim EpicurifmS aliacp pafsim uitia Romae uideret ÔC audiret, præfertim apud illos hypocritas Icluitas, ita ci in contempts adduxeruntdodfrinam Papf, utrclidtailla urbcucnerit inRhac* torum regionêjubi ctiam Verbs Dei audiuitu'nde Gcncuâ profedfus utma-iorem nimirS inftrudîionê adipifceretur: atqp ita paruo têporc profccit in uia Dei utlongS foret frudf us recenferc, qui ab eo præfertim in patria fua produ dîifunt.Tandê,cûm ambo ia didîi eflcntTornaci alqs dodlrina 6d uitæ cxem plo inftruedis intenti,femel circitcrcentS quendâ uerbi miniftrum comitan teSjCxierSt in ncmus,ut Verbs Dei audiret,6d câtu Deum laudarentn'd quod in ciuitate no liccbat. At inimiciueritatis et miniftri facrificorum hoc clam fci entes exierunt armatf,8d fupra triginta cepcrunt at(p cS his hos duos ut præ* cipuos,qui à magiftratu Sd alfefloribus monachis cdalijs examinati Sd equu* leo torti femper intrépide refpoderut, ct ucritatê Scripturis fa cris tutati funt; omnes autê eorum refponfioncs fid adla excufa fupcriori anno feorfin quo* d,âlibello extant(quæ ut diximus)hocloco omittimus. Igiturdie fupradidio menfe Sdanno cSambo intrépide perfeuerarent in fidei fynccra côfcfsi5e,at-que præfentircnt fe pro more coburendos efre,ambo coeperunt pûlmum ca-» ncre.'fèd complete no potucrunt,impediti à rumore aftantiS fid ludicum.Po* ftea multis ac omnino folidis admonitionibus alloquebâtur eos qui cotra fe* fe fententiam mortis tulerant.cS uero illi ambos,hortati efïènt ad fupplicium Mirtyrum nbsp;nbsp;Cito tranfeundS, dedudfus eft Varlutus prior ad locS ubi capite truncandus

tiattu, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erat,genua fledîês in ftbulS, quod paratum crat fanguini recipiedo, orauit^

DeSjUt in fefe coplerct promifsioncs ^adïas per filiS fiium lefum ChriftS, om nibus cius humilibus fid inufilibus feruis, qui uirtute Dei ufcp in fine perfeue rauerintquot;: DeocpfuSSpiritScommcndâs, cœpit fÿmbolS enarrarerCredo in DeS Patf ê omnipotente fidc.fed antequä compleret,carnifex gladio pereuß Ht atc^ caput abfeidit.tab's fuit laudabilis exitus Vuarluti.

Statim poftea addudlus eft ad locum eunde Alexander, qui intcrcafpe* dlatores doccre ac monere no deftitcrat,ita ut omnts eius conftantiâ fid gra* tiam mirarentur,fidftupercnt:pofitis igiturgcnibus,orauir, omnibus audicn tibus,folidis præcibus DeS:fid cum finicns coepiffet orationem Dominicam, uix ca cœpta obtrun catus eft. fuit autem eorum mors facrificiS boniodoris coram Deo fidangclis eius,adco^ magnæ cofblationi pauperi fidafflidlæ Ec clefîç.Nâ cum decrcuifTent indices cadaueraipfbrum publica tn uia affigere, fadîum eft uel mctu populi,uel potius Dei prouidentia,ut cade illico magna circunftantium commiferatione tetrç mandata fint.Sic pergit Dominus De us eledlos fuos in æternam requiem pertrahcre,cui fit laus honor fid gloria in hoc fid future feculo,Amen»

110 R R E ND V Mprxlium in GiUiA inter äißidentespartes com‘nißunn9 Decemb, 11^61.

EO tempore dum principes Germani Francoforti comitia celcbrarêt,dif* fidentes partes in Gallia quas potuerunc maximas copias peditum att^ equitumhinc inde collegerunt, Proptcrea cx multis nationibus Germanis, Gallis,AngliSjHifpaniSjö^ kalis excrcitus conflatifunt. Cum autem utriufcp exercitus duces timerêt, ne tandem in tanta rerum caritate comcatu labora* cent,extra urbes progreisi, atqj fub dio caftra metati funt: fperabantinfupcr funeftum hoc bellum unico prçlio finiri po(re,prçfertim cùm pecuniarum in* opia à uilt;His non facile nouæ copiæ confcribi polfent. Idcirco Condaeus prin ceps Aurelia cum fuis confoederatis difccdens, Lutetia uerfus profecffus eft, utitineribus obfefsis eos comeatu intercluderet. Guifiani uero magnis ijs^ inftrudliisimis copt|s,Helucticocp peditatu fortifsimo, obuiâ progrefsi,cer* tam fibi uic^oriam pollicebantur. Sic tandê inter Carnutesô^ Parifiosin lo* co campeftri Mcficrs exercitus colèdere. Etß uerô utercp exercitus copiofo «o^ optimomilite conftabat, tarnen Guifianipeditatu,Condenfesuero e* quitatu Germanico pracualebant.In eo loco per dies aliquot excurrentes uc* litationes quçdam habitaî.Tandem uerô in uigilifs S. Thomae 19 Decembris acies inftrudac atquc propiusadhoftemaddudæ funt. Turn demum quif* que ducum fuos adhortando nihil intentatum reliquit,quô alacriores ad pu* gnamprogrederentur. Poft meridiem itacp tormencis agi cœptum, deinde infeftis animis concurfum fuit. Equités Germani pro more fortifsimèdimi* cabant, atque quocunquerucbant, hoftem iùo loco mouebant. nifietiam Heluetiorumphalanxfortiter inftar mûrifefeqs oppofuiflent, certeGuifia* ueluetiorunt norumresinftimmum difcrimen adducftac fuiftent. etfi enim Condenfes illi ßnauio. aliquoties ordineseorum perrupiftent, nihilominus tarnen fefemox denuo coniungentes, cominus équités haftis fuisdeequis perturbabant. Idemôd Hifpani faiftitarunt. Peditesuerô Germani Condenfes,metu perculfi,fta* tim armis abierftis, fèfeturpiterhofti dedidere. Sic toto die diuerfis animis pugnatum, 6d aliquoties Germanorum equitumpeditumcpGallorumuir* tute prçliumreftauratum fuit. Multi utrinque cadebant, plurescp uulnera* bantur,ita ut quçlibet pars per aliquot horas certam uitftoriâ fperaret. Haccp rationc perrexernnt, donee tandem notftisinterucntuprçliumdiremptum fuerit. T um enim Condenfes fefe in fua caftra receperunt, Guifiani uerô ibi* ’ dem, ubi pugna commilTa eft pernoeftarunt. Aliquot millia utrinque defide* ratadicuntur, fedmulto plurcsGuifianorumutcacterostaceam. Nam cxzt centurionibusHeluctiorû,quindecimeodieinteriêre.antea uerôFrœlichi* usfummuscorumduxfatisconcefîerat Lutetiae, practerea dominus Mare* fchalckus de Saneft o Andrea, Comeftabili filius amp;nbsp;princeps Niuernêfis cunt mulüs aIiîs generis nobilitatc ôi. dignitatib. clarifsimis uiris interfetfti, ipfeep Momorantius Comeftabilis cumalijscaptusfuit. Hifpani etiam magna eX parte caefi ferûtur. Ex altera uerô parte optimi quique milites ex diuerfis na* tionibusoccifijpræterea Condenfis princeps fuiexercitusImperator, cum Jongius cxcurreretjCaptus eft. Inhuius locumftatim D. Amiraldum, hominem magno loco natumfîCmilitemftrenuum, cui praefedura clafsium mari* «marum hadenus commifla fuerat, confœderati fibi fummum ducemelc* gerunt. Cùm itaque hacrationc acriterpugnatum, ita ut neutri uel uidores uel uidos elle re uera cenfeantur,uterque exercitus fefe in tutum

recepit gt;nbsp;atque per dies aliquot milites uulneribus curandis occupatis quieuerunt.

QVum hac ratione in Gallia ubi'que bcllfl ferucret, atlt;^. quælibct faótiö altcrius partis duces in fuam fentententiam adducere conarctur, tan dem facflum eft ut praeter omnium expedationem Baro Sadrefsius Lugdu* nenfium dux ftrenuus,qui haó:enus mul fa præclara facinora circa urbcm pe-* regeratjmagnis promifsis ÔC pollicitationibus perfuafus,ad Guifianos tranP ire ilatuerit, Vt autem magno quodam fcelere fibi hoftem reconciliaret atc^ fîdem fiiam comprobaret, propofuerat Lugdunum cum circumiacenti agro proditione inaudita, hofti traderc. Proditio tarnen haec in tempore detedla, atque proditor Sadrefsius Valentiac captus,atquc in cuftodiam traditus fuit, qui etiam pofteajmeritas pœnas luens, capite plexus eft.Interim tarnen No* ' morenfisduxjquiijsinlocisGuifianis copijs praeeratjftatutodie,quierat 16 Ianuarij,ante folis ortum cS fuis copijs Lugduni comparens, fortunam tc tare aufus eft,fcalas enim muroadmouit,atqueurbem magna uioppugnare cœpit. fperabatenim hanc proditionem nondum detelt;ftam,aut hac ratione fuosfautoresaliquidnouiin Vrbcincepturos. Verum dues atCR milites qui inpracfidio erant, atque hoftium confilia anteanorant,fortitcr lefe coniun-gentes,hoftem magna cladeafFeccrunt,atque procul ab urbcrcpulerunt,

Kngli Gdlliant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vm uidcret Elifabetha regina Angliae GuifianorS copias indies in Gal

WMjduzjt nbsp;nbsp;nbsp;V^lia augeri, atque hiuc inde plurimos martyres fieri, nec ipfa fuæ religi*

gionis confœderatos deferendos eftc rata eft. Itaque nouas copias in Galli-* ’ am mifsicCum autem hi aliquot loca in Nordmania occupaflent,atque uni* * ce co refpicicbant ut fefe cum equitatu Admiraldi coni3gerent,Guifiani eos ’ impedire atque Germanos, Anglis obuiam progreflbs,inuadcre ftatuerunr. Loco itaque opportuno menfe lanuario eos inuaferunt.Verum équités Ger manipugnam haudquaquam detretftantes hoftemfortiterexceperunt.res^ primo bombardis minoribus eminus, poftea cominus gladijs atfta fuit. Itaqp tnagna ftrages pafsim acdita,arque ex parte Guifianorum circiter mille cqut*‘ tesdefideraticfledicuntur.Cum autem illieftent inftrutftifsimi amp;nbsp;peditatu tnuniti etiam ex Admiraldicis multi occubuerunt. Hac ra tione uiam armi^ pàtéfacientes Anglis fefe coniunxerunt,atque in fua caftra'reuerfi funt*

ETfi infeftis animis fadiones Galliac aliquoties magna utriufque partis la (ftura congrefsi eflent.adeoque nuper Guifiani denuo in portus alicuiusf óppugnatioiieinfetfta re difcedere cogerentur,ita ut copias paulatim utrincp diminuerêtur: licet etiam Lutetie maxima moles tormentarij pulueris deim‘ ^rouifo incenfa circumiacentes acdes cum multis hominibus ingenti tcrrore abfumplerit,ntnifi mens caeca effet,fatendum fit Deo huiufmodi crueta Chri ftianorum bella difplicere,nihil ominus tarnen fub initium ueris nouus miligt; turn ubique deletftus haben' cœptus.Guifius enim apud fuac religionis foci* os diligentifsime egit,utfubfidia mitteretur, Reingrauius etiam Cognitos a* liquot Centuriones exfinibus Germaniae cum peditatu ad fefe conuoc^.

Simili ratione Admiraldici hortantur c5focderatos,ut ftreriue Verbo Del infiftant atque Euangelij doeftrinam fortiter tueri pergant. Effeccrunt lt;^ao* que pcrD.AndelotSuirum ftrenuS 6^ per Germanos equttes ,utnorte tur* mæeæcpinftrucftifsimç cquitum,unà cS peditatu hincinde ex Germania in Galliam proficifeerentur, adeo ut non immerito timendum fit hac animorS offenfione magnam humani fanguinis effufionem breui fubfecuturam«

L IB E R XII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t6o

IN huiafmodi Gallicorumbdlorumtumultibusinuentifunthomincs qui dam magna authohtate,prudentia,amp;potentïa praediti» qui Martio menfe non deHiterunt pacis aliquas rationes excogitate ;quamüis enimhat^énus iniquifsiing condinones Euagelicis fuerint propofïtg,fp erandum tamê Do* minum pro fua mifericordia tandem principum SCtnagnatum corda emolli* tutüm, ut belli cogitationibusdepofitis toto pecflore addiuturnampacem inclinent, quod quidem ut fiat omnibus Chriflianis fumme eft neceflarium» Propterea optime fadS à pfjs quibufdâ amp;nbsp;dodis uiris,qui rationes SC media Gallicæ paciSjOrationibus aeditis,Iuculêtifsime explicarut,quas etia( nifi bre uitati ftuderemus ) hoe loco fubiecifsemus* Quod fi enim Galliæ proceres co furoreanimorum inuicem fguire pergant, uerendumeftnealïj reges principes,da quifi^ altcrius partis caüfam tueri cupiunt, paulatim fefe etiam crudelifsimó hüic inteftino bcllo implicent, haccp ratióne alios Monarchas ÔC régionuni prefides ad iram prouocent.

Hoe autem quam periculofum calamitofum effet Ecclefiae atqué chrifliAnorS ChriftianæReipublicg,nemomente praeditus ignorât. Dumenimomnes ptriculum. illi fefe mutuis cladi'bus attercnt,proculdubió Chriftianinominis ex cofefTo crudeles holles Turcæ, Mofcouitac, Tar tari,Af ab es, Mauri,aut fimiles Ma* chumetani amp;nbsp;Idolorum cultóres, ex diuerfis partibus müdi ingruentes,quic quid adhue in Europa Chriftianis fupereft,diripient, cxpugnabunt,atque in miferam feruitutem confjeient, id quod Græcis etiam ÔC alijs potentifsimis populis terrarum faditatû legimus, Quin potius per uifcera Domini noftri lefu Chrilli, cuius nos omnes fill), fratres,amp; membra elfe exoptamus,amp; per Chriftianæreipublicç tranquilitatem,atlt;pucnturos Pofteros,omnes Chrilli anorum reges,pfincipes, QC Magillratus hortamur,rogamus,ôd obtellamur ut omnia fua confilia eô dirigant, attp collatis fententijs elficiant,quo tandê crudelifsimum hoc Chrillianorum intellinum bellum tollatur amp;nbsp;coponatur, ne tot martyres, tot Chrillianilànguinis profufiones indies confpiciantur, Superfunt multçrationes quibushæc fieri poirunt,dumodo caeca ilia ulcifee di libidine fepofita, animus rc ucra ad pace relpiciat. Sic^ tâdê fiet ut collatis opinionibus ÔC lententtjs, atcç facris literis diligenter inipedis Deum unani iriitcr inuocemus,colamus,et honôrcmus,Chrillumcp filium eius unicG me* diatorem, falutis^ largitorem agnofeamus, ut in hac terrena uita Dei donis pacifiée fruamur, Ä tandem cöDeö pâtre ,filio,amp;fpiritufando,omnibus^

Patriarchis,Prophetis,Apollolis,Confeiroribus,amp;Martyribus inregno cœloruniuiuamus,gaudeamus,8(^ triumphemus per omnia fecula Amen.

Legefol.8tin.4.i noßr/tmf.io.l.i^ßepdrabit.lbid.l.t^/ùdm f,2g.l.42ßdtebdt.f.^o.l. lt;ÿeundü.f.i^ curauerut.ibid.l.io nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bißoridf.f.^4.1.7 cÓfldrat. ibid.l.10in officio.f.i414inter^uos^

ibid.l.6 Sicquoq;.f.^ô.l.z7 ddornatds.dttulerunt .f. }8.i.28 creder€nt.f.4i,l.^ perßuerdntiain.f.49.1.» CU(umlbid.l.4iiuragt;nentd.ibid,l.47excitdre.ibid.l.fiueflrum.f.6o.l.nluâuofo.f.8j.l.iiminiifetpf^ ces.f.Sÿl.iS necpofjèm.ïbid.l.3; Cui ego.lbid.dccipiunt.f.too.l.^o pleHeretur.f.to^.l.i6exercitdtiii-ß t4z.l.i^ prteßdis.f.14-^.1.48 curdturos.f.iö.l. frdudes neâeredtq;. f.i6i. I.14 indicdretur.f.tóij. l.tf bo tJoreß.t72.l.8 dduocatos.f.i7^.l.4t ut ibi.f.iS.l.^ procldmdtionem.lbid.l.u contrdrio.f.iSi.l.j7 inuene rint.pi8}.l.4‘^perduci.f.iÿ4.l.-}6 cdptiuis.f.i3f.l.2ijtutetiie.f.t^6 1.30 obflupefaélus.f.i87,l.4icdufd cbdrißimi.f.tS^ l.ztutc).lbid.lA3fententid.fA^z.izocel€brdtione)n,f.i^‘).l.34ordturos.f.iÿj.l.40ex l)iflorid.f.ip8.l.zznokbâtenim.f.zio.l.iS quKipfos.f.zt3.l.3îexhibete.f.2i6.l.fzproloànespone,Igt;uie f-z\9.L4olim(ubitdconßerndtioiie.f.zzQ.l.8dcceperdm,tu.f.zz4.l.30,zcdp.f.z3z,l,z7meremur.f.z33dgt;^ 4‘)-diff'erentid f.z38,l.t‘) fludentes.f.z4^.l.z}ddiudicdturi eff'ent.ibid.l.46 incendi dilutu.f. z6t.l.3 cape/ rmt.f.z68.l.p lt;]uum^.f.z73l.34uitie.f, 279.L44 remilßti.f.z8o.l.46 dduerfarijs. fzS^.l. ó.fufceptne» f-29o.l.pfdtisfi{lio.ibid.l.'^8fententidm.ibid.l.‘ÿodnnuntidrent.f.z92Ecclefidm,ïbid.unqudm.f,39iL t6 dfferdt.f.z^ô.l.ÿ itinere.ïbid 1.33 dni)num.f.z^8.l.t4dffe{{um.f.3oo.Li4popHlo.f.3oz.l,6confilid' rijs.f.3O4.t,47jrdduâi.f.3O9,l.^6ubi fendtufconf'ulto.lbid.l.47 fed.f.po.l. yt cdnunt.f.3i6.l. 4? prot f«if-ii7d-fico[oldtioni.lbid.l.z;etidm.f 3z8.1.‘jiPolonus.f.‘^:io.l.9 caleßiAbid.l. 4^ improperdntiu» f3}i,iiC/^ult;eß/lie.f.34.l.fimorior.f.^^’7.l.izperuenit.f.34o.l.7dduldtorum f.34f.l.4o MoncedUX»

fî4à-l.zoreuertuntur..f.^^t.l.3ttorquetAbid.l.4zdcced€ndum.f.34^.l.36fuumi/th f îiS,l,zfenUret.f.^f}.l.2z,dignitdf.f.i6o.l.2z.hinc i/ttde,^eli^ud diU

1	N D	E X.
inichiillÄdreßhilexußiK	19 0	oratio ardentifsima		iat
michdel Torndcenßs cremdtin	«99	oratio piorumardens		2iS
michdcl Fdber exuflut michael Herpjfer pdrriciddi perß^uitur	170	orationes in cognita lingua habende P		33$
micheHd Cdignoncleexufld		Pdgi piorum deleti in prouincia		14»
michelotui Scrrd mdrtyr	1»	paldtinatus puangelium fiifcipit		335
ntineriuipiorum perfecutor	141	panis coena in quo différât à quotidiano		gt;35
minerijhorrendiuexittK	»4?	papa an Petri fucceffor		107
miocij conßdntid dd ignem u/q;	too	papaanantichrifius		*55
mirdculorumufut	255	pdpa an Antichrifius		3gt;3
mirdculum in lingud motd	54	papa an Fcclefite caput		»3«
mirdculuih ittgens in morte mdrtyris	48	papa non caput Eccefiaffeduerus Antichrifius		gt;5»
mirdculum Dei in pijs liberdndis	7‘	papa duthoritas qua		*74
mirdculum ingens circd ignem	83	pdpapotefids qua fit		390
mirdculum ßnelingudloquentis lt;	30Ö	parddifusubi		■o4
mirdculum circd corpord db igne iUneßt	110	Paris Panier Dola decoUatus		*69
mifericordid Dei dmpld	’9?	parißenfes accufant Plufium		*5
mißte dbomindndum fdcrificium		parricidis aduocati dati		»7«
mißddnccend Domini	86	paflorum in ecclefia oßicium		J34
mifßi in fcripturd non eft	i2t	pater nofier utpronunciandum		62
mißdChriflidnis uitdnda		pater hortaturfilium ad conßantiant		45
mißddn d lodnne celebrdtd	»S9	patientia commendatio		5*5
mißd gt coend differunt	325	patientid commendata		33»
mißdrum pompa notdtd	58	pdulusAfiofiolusnotdtus		357
Molinuf Morinui indices in Gdllid	77	pduli epiiiola ad Romanos explicatd		344
mondchus conßßor aonuerfus	109	pduperes de Lugduno qui		llf
mondchorum ßupiditax	5*	pax in Germania conHitutd		«3
mondchi dióium de Chrifiidtiorum fcientU	lt;7	pax omnibus Chrifiianis exoptattdd		j4o
mbndchi Francifcani increpdti	»53	Peccatorum remifiio unde		«3
mondchi duo ob religionem Romte occiß	x45	peccdtorum remifiio à folo Deo		33t
morspiorum cur hetd,?^ Chrifii triflis fùerit	X04	pediculorum copia in captiuit		343
morspiorumgratus odor	»°5	peregrinatio uera qua		VIT
morte fidelium Deus glorificatur	^5^	perfiecutio fanilorum fidem probat
IdFioite Aureldtenßs chirurgus	»4J	perfecutoris horrenda mors	ta.C gt;*3
l^ulieris Auguüdiite periculum	X08	perfecutores piorum puniti		xt4
mulieris mconßantid pij proditi in Hannonid	187	Petrus an caput Ecclefia		3
mulieres quddrdgintd exußlt;e	»44	Petrus spenglerusrufiicos in tumuUucafiigat 49
mulierum fidelium in Fldndrid poenel	JOO	petrus Elifiedem Colonia exufius
mulieribusnonreßflendum	jj4	Petrus Viretus Geneua minifier		7^
mures condemnati N	1x4	petrus Gaudet eques Rhodienfis martyristattus petrus Rrulius Belgarum Ecclefiafies^		8( '84
Ndfij dccufdt Hieronymum	i7	petrus Brulius Tornaci exufius		84
itduiculdm chrifii qui turbent	too	petrus Mioce Tornaci exufius		97
iiedpolitatid perfecutiO	337	petrus Edtomus Valdenfium legatus		»gt;
neeli in martyrio confidntid	280	petrus Biquerius martyr		gt;49
Kicoldus Antuerpitefubmerfus	»5	petrus Clericus martyr		»4Ó
nicoldiis VaUeton ns exufius	79	petrus Libertusprafes Parißenfis		J49
nicolaus fcribd Atrebdtenfis martyr	80	petrus Mdluendd collocutor		*57
nicoldus de Poule mdrtyr	Jto	petrus tJduiherusLugduni exufius		»7
nicolaus Thiefen exufius		pétri Scriba Con fißio		3x8
nicolaus Gallus in Dannonia exuflui	186	petrus Scriba Lugduni exufius		»7
nicolaus Fiailus Cutetitecrematus	382	petrus Bergierus Lugduni exufius		240
Nobilium proteruitds	ft	petrus Bergierus ßilatur Uteris uxorem		»4Î
nobiles à facerdotibus nonlacefcendi	118	petrus Denochaus Carmiti exuüus		380
horibergte HußiiS gratus Q	5	petrus Serra Tolofe martyrizatus exufius petrusdeValüemaufi combuftus		28t 384
Opera bçna qua	*35	Philippus Paruus martyr		14^
Opera bçna qua		. nbsp;nbsp;nbsp;- ..i . -.F:- •'	.phlltppl