LIEE LL VS VERE AVRevS D. MARTI-NX BVCERI DE VI ET VSy SACRI MINISTERI I cum in genere turn de fingulis partfbus eius, nunquam antehac typis im* preffijs.

BAS ILE AË,

Per Petrum Pcrnam,

M. D, LXII.

GENEROSîSSIMO

Aï I N O , D O M I N O FRANCIS fco Cotniti Bedfordiç Senatori in confilio fe-reniffimç Elizabethç Reginç Angliç, Imma-nuelTremelliusTheologiæ Doftor, Sc eiùf-demin Academia Heydelbergenfi profeflbr pacem amp;nbsp;felicitatem in Domino optât.

B'”quot; iVdiH vtiCefit atcj; adcô necejjànion mes Generoftjf. ßomines de ficro ^ccle fiemititfierio erudirecr diligenter in-. jlituere,priefertiin in hac noflra leMe, omnes fctni fticiCè intelligunt,gui fne maxitno animi dolore dignifsimiSuiusmini/ierÿ confufionem afpi cercnonpolJùnt.^Jitmomnisconfufionis autor Sa-tan contra fanüifsimnm Ecclèf^ordinemcr difci-plinam nunguam magis,(]uàm ßodie ßtrijt. Uouit e-tenim iHe Qhrifiang pictatis fuinmam non in eo co-/iflere,vtinanimisdeßdeatQßriSii cogniti(f,fed v( in vita guo^ exprimatttr : quod effranis natura no-fira,ni ordine c:^ difciplina adigatur,nequaquain in animum inducit vt praflct.Proinde excitât ille, ßine PapiHarum coniuratam colluuiem,qu£ turpißimo idoCo fuo Romano Anticßrißo omnia diuina cr Humana,adeo^Deam ipfumfußijcit, nullamq; ßuius miniRerif e^icaciam ejfe vuli,niß iUius autoritate ct conflitutumßt çr exerceatur.Summam verô eße(ß ipfwn autorem ßaßeat ) ferro flamma^ dcfencCunt: mine accenditfanuticaqUitdam ingénia, quecontn a a maciter

EP I s TO LA maciter er furiofe vniuerfum mimfierium rx ecclc' fia Qhrifiifu^Utum volunt^damitantes nouum Plt;(-patum introducfre eos,^ui ad régulant diumtc Sert pturct^çr vfum primilina^ tccCeßi fanéforutn patrit pium in eceCefia minifterium reßturare cQnferu^ re conantur. Cam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tali;fit canditia hoSiwm fa-

cri mintfterij Eccleßaßid,vt alq eorum ßorriSili li~ centia audada in cxceffivin : alij vero odiofo me-tuscommenta in (Cefedtmt ruant, neccfiàriaadmo“ dum videtur dodrina er tnftitutio, qme nos in regi^ am viam ducat atq^ in ea conferuet. Hane neeeßitate exiiniiis vir er TheoCogüe Dodor infignif D. MrfrH nus Bucerui dtm vidiffittUßrum confiripfit, qua mi ra dexteritate mmiderium totum per [um partet ex plicauit.Docetur enim in co quttfit eccrefia,quie quotfint Ecdefiarum minideria', qui er quot ordi-net miniflrorum,deDodrina,(Ce Sacramentis erDi fdplina eccrefia{tica,de Difidplina clericali,de Euan gelij etfandarum exSortationum efficada ex uerßo Egt;omini,de ui er efficada facri Eaptifinatts,de vi ty efficada ccenlt;e DominictC, atq^ ßoru Ibcorum folidi adiedt explicationemex fiterle Scripturit fiontwut di fiumptam, Eratq^ Haud duèiè iUi animut,per cüfm co mune confiulere,tiift märte fiuiffit prareptut. Cüm^ iam poft dus oèitum no modo neeeßitas ißa fuß lata no fit,fied etiam, augeficente ßominum malitia,magis adfuc creuerit, adeo vt nuUa fiere hodie acriora mo' ueantur certamina, quibus ecclefiamifere lacera-tur,fiacere non potui quin, ca fide, qua oUm iUa ex

NVNC VPATORTA. exipfoMtore diligentifsimèexcept,acab alijtexcepta coiïegi, ipfe nunc in tanta Eccleßie necefsi-tate exhibèrent, in earn indudut fpent, quod hic meus qualifcunque labor adfalutarem Eccleßtcre ßitutionent plurimunt ßt 'ealiturus. Spero nanque fore,vt fani omnes tanti autoris fententiacr iu-dicio in his locis expreßo , quid de facro Eccle-ßa minißerio ßt fentiendum, g-qua ratione ad-uerfariorum deliria cauenda g re/utanda ßnt, plané mtelli^ant. Cion autent non alt/ regioni, fed Anglia Regno tum fiorentißinto j in quo vitam quoque ßniuit ,lihrumhunc inßgnis iüe vir reli-querit, exidimaui ßne vitio me nonpoffèfub vl-liut non Angti nomine euminlücememittere.

Cümqueconßantia tua,Comes Getteroßfsime, retinenda pura Euangeli/ dodrina, turbulentifsi-wo ffwm tempore,ptorwmtif» tncredibiCemcon-ciliauerit lauern,confidó,vt,ß fub nomine tuo prodeat,muüo magis co}nmendetur,tutius^ ac gra^ tiut ad piorum, per Angliamprafertim, perue-niat manuf. ^ecdubito exceUentiam tuam profua pietate g prudcntia munus ipfum nonàtenuita-te donantis, fed à dodrina quam continet fubli-mitate, ab autorit amplitudine, ab Eccleßa pra-fenti necc/sitate,e/Jèteftimaturam. Vale Comes it /wflrifwmej^uemutDel«lt;lt;cp4ter Ddmini noamp;ri lefuQUrifii incoCuinemquamdiutifßmeifti Regno conferuet,gratia^ fua quotidie magis locupCetet per Qhrißum,cx animo precor.Vleydelbtrga;. i ».Septo» (ris. it(i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a i

DE VI, ET VSV SÄCRI - MlNISTERir EC-■ çlefiaftici,

R O P O S I T V JM eft, expo nerc bona fide, quæ di'uinæ nos docentScripturæjdefan cflo Ecclefiai'um minifterio: quçnam fithuius mimften) vis:2C qui's vfiis.Opus itaque eft ante omnia, nos probe teuere, quæ fit, ac redlé dicatur Chrifti feruatons noftri Ecclefia ; ôi. qup eius Ecclefiæ admmiftratio. Hinc entm demiï cognofct potent, ôi. quod dici conuem'at Ecclefig minifterium, amp;; quotfllud partes completfiatur, ÔC quant vim habeat,amp; efficadâ, Si quo-modo debeat vfurpari.Et quoniam ad rerum quarumlibet pleniorem cognfi tionem,haud parum confert cotrario-rum interfe collatio , videtur non abs reefle,initio ad memoriam reuocare, pauds,quib.de caufîs, quibusœ ratio-nibus t âhorrenda fit inueda, Ä Ecclc fiç, amp;minifteriorûEcclefig difsipatio, tû ignoratio, turn «iâ qugdâauerfatio.

Qiifi

SACRI ministerie 7 Qwbu5decaups,(}uibus^uijS(ideo miferum in ma-dum EceCeßde Qbrißi, minifteriorum eius uis G“ notitia 'mterciderit, er horror quidum hu~ iusminiRerif oSrepferit.

g Vpchoribus feculis Satan mins Si(. horrendis modis Ecclefiam cócuflït perturbauitc^pjinieÆs portentofis co^ mentis de Deo pâtre, amp;nbsp;vnico condi* tore mundi:deFilîj ÔC fpiritus iàndli di üinitaterde vtratç naturaiilq Dei,in na leiu Chrifti perfona. Ab exortu au-tem AntichriftiRomani, tantum non cuertit Ecclefias,obtrufis p eftilentifsi-mis errorib. de proprio feruatoris no-ftri officio,de procuratione falutis hu-mançjhoc eft,quibufhârationibus, Q(. quibus etiâ hominibus falutem ipfe of ferat atc^ perficiat.In earn enim Roma nus Antichriftus induxit homines im-piam opinionem,vt putarint, fe fàlutë à Chrifto domino confequi non poflc nifi earn percepiffent eius authoritate, amp;permiflù, amp;^peripfi addidos mini-ftros,eisœ,quas ipfevel coftituiflet,vel approbaflet, ceremonqs,quibus totâ, falutis noftrç adminiftrationem,quam

a 4

8 DE Vf ET VîV Dominus cùmper fcmetipfum, tum per Apoftolos fuos,nobis inftituitj atgt; queiânÆlîcauitjperuertit partim, par tim fuftulitjiubintrufis rittb. fuis ôi. ido lolatricis ôi. magicis.Periîiafit enim ho minibus, fibivni claues Regni cælorû traditaSjamp;J poteftatcm traditam, appli câdi fideh'buSjVt lo^itur,meritû Chri fti,nccvnquam polTc parte continge^ rehuius miniftertj,nifi ab ipfo percepe rit,ncc vUum per hoc fuum minifteriû, qucnquâpofTeiàlutis frudus pcrcipe rc,qui ipium n5 agnofcat,amp; adoret,eu Chrifti Vicarium, amp;nbsp;gtemû ecclcfiarû caput, cui Dominus cundiam fuâpotc ftatê adminiftrandâ cômifen't:quemcp dominum conftitucrit, omnium ôdho tninujamp;rcrummundi, omnium^ etis legam fuarum.Qya ergo fc impietatc, in hune filijDci locum èC poteftatcm euexitjCa impietatc populis Chrifti eri puit,primùm,gcrmanum fenlum,poft etiam,lclt;ftioncm diuinarum fcripturagt; rû aliquâdiu occuluit, aliéna eâ lingua populis Chrifti exhibendo:tandê cam plané interdixit laicis, vt ex qua citius noxios

SACRT mi NISTERI I. 9 noxios errores,quàm falutarê valerent percipcre do0trinam.Adeundemmo dum ôdlacrasdominiceremoniaSjBa P tifma,Euchariftiam, Impofitionc ma nuum,adeô cumfuisimpijs comentis falfe dodrinçjtamcp frigide amp;trreligi* osé adminiftrauit, vtinde plebes Chri ftijtâtùm alienari per hæc a Chrifto fer uatore potuerit,amp;adabominâdos dei induci cultus,vt nimirum cxtcmo tan tùm opéré inbïs ceremontjs confide* r ent,parari falutem fibi, quanquam va cui effent omni pœnitentia pcccatorû omnifide viuain Chriftum.His præte rcanoxis,adiecit fuanouafacramcnta, varia idola D ei,amp; fantfiorum: offa fan ôorum,aquam,falcm, veftcs, ccrcos, alias res innumeras fuis cxorcifmis incantatas.Sic ctiâpias preqes,at(^gra tiarum adionesjaudescp Dei veras fii ftulit,has,6lt; aliéna lingua, ati$ irreligi* ofiffimarecitationc,exhibendo,6lt;im* pîjs inuentis fuis, de diuorum mentis, interceffîonibus, miraculis, ôd virtuti* bus vari] s,h ominibus b ona ôô mala im mittcndûltaSC cundam Chtiiti difci-

■* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a $

lO DEVIE T V S V plmam profligauit, baptizatis confia matiom's lue oleû illeuifle côtentustde CatechîlhîOjde propria cuiufcg cofeP fione,amp;obedienriæChrifto Domino prgftandg profeffîone,de exigenda ab vnoquoi^vite lug rattone, de oppor* turn's cotrafîngulorum peccata reme* dijs,nuUa cura. Ad magniHcè extruen 'da,ornandaŒ templa,altaria,diuorum priuata facelu, ô^fepulchra,palatia pro menriêtibus monachatû: populos pel lexit falfis meritorum, ôi. luarum indul gentiarum promiffîs: ferlas multas in* dixit,fed ad horrêdas luperftitiones at que vitg nequitiam: pro priuatis pu blicis peccatorum emendationibus, quas nobis Chriftus dominus comen dauit, vnam lubftituit, fecretamillam peccatoriun confeflîonem, qua vt bo* nas confciêtias miferê cxcruciauit : ita mails omnem peccandl licentiam con firmauit, nouiscp fatisfâdflonibus, vt quibus tcporalis pœnapeccator3,qug clîet æterna,vi claulum cmentlta expl* aretur.Indulgcntiarum luarum theûu ro congercndo,nundlnationêexcogi tault»

s A C R I MINISTERI I. h tauit.Äbftentionis amp;nbsp;cxcommunica-tionis medicinas, cóuertitininftrume ta fuç conferuandæ tyrannidis. V t de^ nic^ fcholarum,ÔC pauperum,quam o* portebatjCuratn ger er et, tarn ab eo ab* fuit,vtamp;, ne per alios pios viros, haec neceiïària ecclefijs officia prçftarenrur modis omnibus cauerit, prouentibus omnibus,ad bas procurationes, domi no conlecratis, conuerfis non in ilium vfum,fedvfum fuorum cantorum.Et huius fané fceleratætyranni dis, Slt;; ve* ri Antichriftianifini, adminiftros adfci uit,quofcp profligatifsimç confcientiç homines,quos,vttantûpropterlucrû, vel gratiam carnalem ecclefrjs præfe* cit,ita pro pre cio nulla illis non làcrile* gia,fcelera,amp; flagitiaimpune permifit Hçc vero tâtamala,tam imp ortuna fa* cinora,fenfim p opulis,Chrifti nomine infignitis,inuexit3impio tantû, amp;nbsp;per* uerfo obiedu, eorû, quç dominus ad commendationê ecclefiçôCminifteri* orum fuorum, dixit: vt,Portas infcro* rem contra ecclefîam fuânonpræuali* turastecclefiæfuædebere feruire om*

IX D E V 1 E T V s V nia: Se ecclefiæ fuç fempcr prgfto eflè: Regt ecdefiam fiiamSpiri'tu fandlOjSC Cmilium didorum.Et de (acro miniftc rio :Tibi dabo daucs regni caîloruni: Qiiorum remifen'tis peccata,his erunt rcmiflâ:Qiigcunqj ligaueriüs, vd fol^ ueritis fuper tcrram,erunt ligata 6Cfo* luta in celis:Pafce oucs meas:QjiicS(^ vos audit,me audit, Ôdinnumera hu* ius’generis.Se enim facit Antichriftus ifte ecdefiâ Chnfti, cû (ùo pfeudocle* ro,quanquâ in fummis de religione de cifionibuSjfe folum haberi pro ccdefîa voluitCàm itacp Antichriftus hic, pc^ ftis atro ciflîma humani generis, eccle* fiç Chriftijficut dolt;ftrinâ,amp;notitiâ,ita Si communicationem atlt;p ’difciplinâ, cS omnibus eius minifterqs, adeo exi* tialitercorrupit, peruerti^ amp;profliga uit,abuftis maxime eo, quôd pratdara ilia Domini de ecclefia fiia, SCminifte* rqs eius,elogia,impio licet intelledu, gcntibus obiecit, inculcauitcp. arripit Satâ nunc iftâ occafionê, poftquàm ty rannis nefaria,ôd fraudes omnes huius Antichrifti funt prodit» ÔC patdâdac,

s A C RI MINISTERI I. IJ ad alienâdum amp;nbsp;deterrendû hommes, ab omni ecclefiç, amp;nbsp;vera communica-» tione,amp; difciplina,ö^ minifterijs.Cuni cnimhatcperfidos Chrifti miniftros, ex manifeftis D ei verbis, amp;nbsp;foo germa no feniu propofitis commendätur, in^ gerit ftatim cammultisiufpicionc Sa^ tan, pios amp;nbsp;fideles Chrifti miniftros, hac ecdefiç,eius^ comunionis, difta* plinç,et minifterioru prgdicatione, dem quamRomanus Antichriftus fibi parauit,aff€lt;ftare tyrannidem. Ad qua ralfam perfuafionê adiuuat veterator ifte non parum,p er innatam omnibus nobis fuperbiâ,amp; arrogâtiam, quanc* minifiiftinemus iubefle,nullius ferre corre(ftionê,nemini vitçnoftrç ratio-nem reddcre. Interim autcm quicuntp non præbetjfe membrû corporis Chri fti,quod eft ecclefia, nec Chriftum caput habet.Et quorumpeccata ab Ecclefia non remittuntirr: ÔC qui ecclefiâ non audit,non Chriftianus,fedEthni-cus eft,amp; publicanus.Qjncunc^ no au dit veros Chrifti miniftros, ChriftS no audiuQiiicunque deniqueiftum exfi-dei

14 D E V I fe T V s V dei^mbolo articulum fiiftulcn't, Crcgt;' do Ecclefiam fan(ïïain,catholicam:fan tfïoruni communïonê, ille totum fymgt;' boium reijcît. Magnop ere i'gitur inter eft,adfalutê omnium, totius^ plebis ChriftijVt vera,folidam^ ex verbo X' terno dei cognitionê percipiamus,atlt; quenobis cônrmemus de his, quid na Chrifti ecclefia,qug eius comunicatio, difciplina,SCadminiftratio.Qiiodnon ignorans Satan min's modis etiam per turbatbonorumcofcientias,nepalàm amp;nbsp;confentientê aflequantur, teneât^ horum miniften'orum cognitionem, ialutarem. Alios enim ita me^ tus impletnoui papatus,vt iam nobe^ ne fuftineant audire,ipfi domini noftri lefo Chrifti de ecclefia, SC eius miniftc rijs teftimonia.Alios vero eo accendit zelo erga veram ecclefig communion nem,difciplina,minifteria,vt cufibi no fatisfaciunt amplis, amp;nbsp;grandibus ver' bis,amp;loquendi formis,hgc efferendi minifteria, vident altjs fiduciam homi* nu,rurftis à domino abftracftam,defige reinminiftxoSjà^ corum externa mini fteria.

s A CRI MINISTERIE 15 fteriæ Hine gram!sinias amp;nbsp;pemidofas Satan exdtauit côcertationes,vari|s in lods,en'5indodlifsiinos atq; optimos viros.Donetitac^ nobis Dominus, vt dusmediam viam teneamus, eui'tatis vtrini^prçdpitijs, cùmfalla in res exgt; ternas hducia,turn faftidij Qi. contemgt; ptionïs,earû rerum, quibus Dominus dignatur vti inftrumêtis falutis noftræ. Iftud vero quo aflequamur,puras adfe ramus metes ad dodrinam domini I'px fius ,traditam nobis in diuinis literisifa ceflat ab animis noftris,omnis humani tus fadahis de rebus opinatio, folum* que ôd fincerum ftudium cognofeen* di placita Chriftijadhibeatur. rrimum itacp omnium vidcamus quid doceat nos de ecclefia foa,quâ fuum regnS vo cat ôd corpus.Nifi enim,vt dixi, probe cognofcamus, qug ilia fit, nee quæ fit dus adminiftratio, qug minifteria,quç ueviSjôdquisvfosminifteriorû cede* fie quibus Chrifti dodrina, quib. eius difdplina,0d facrameta adminiftrâtur, cognofeere poterimus ♦ Qpantü itac^ adcertamEcclefig infeattinet cogni*

DE VIETV SV tioncm,tta de ea docemur,dan's atque indubitatis verbis Dei.

OyiD SIT ECCLESIA.

EClcfiamChn'fti cfle omnc populS

SC hominü coetum,in corpus Chii fti regcneratione coaptatS, 8C compa* lt;flum,patet:quê ipfe colligit fibi,landi ficat,regit, gubematjfanatjinftauratad vita «cternä : vtês ad haec minifterio cS publico eorum,quos ipfe in hoc vocat SCexhibetitumetiam priuato fingulo rum membrorum fuorum pro cuiuß queinhoccorpore ,loco SCportionc Spiritus fan(Ri.Qitolt;l EcclcuaChrifti non fit,nifi eorum,qui in corpus Chri* fti ßnt cofbciati SC coagmctati,manife ftum eft cum ex alijs multis,tum ex his locis:Amê,Amê dico vobis: Nifi quis deintcgrofueritnatus ex aqua ÔCijjû ritu,non poteft ingredi rcgnu Dei. At regnumDeijChriftiEcclefia eft.nec nofle itatpquid fit Ecclefia Chrifti,nec in earn potent recipi,nifi in Chrifto do mino renatus. Sunt quidcm veris me* bris Chrifti in omnibus ccciefrjs admi* fti,qui fe Chrifti eftefimulât, cftè vero nolunc

s AC RI MI N IS TERI I. t7 noluntjficur zizania, cnafcuntur cum tririco,ói^ paleg tritico adhgrent:pugt; trescp pifces colligufur cu lanfsuamen nec pifces putres, funt fani pifces nec paleae ac zizania, triticû. Deus volens gratia (ua offerri omnibus hominibus, mâdauffvtpoftquàmnos intueri cor da non valeamus,in gregein eius rcci* piamus,quicuncp fidemcuangelrj co-fitenrur,verbis ÔC faólis no negSt.Hoc cnim fi faciant, ad pœnitentiam reuo* câdi funt,in quo,fi ecclefianon audiut, num erari non deb ent in m embris Chri ftffed inEthnicisSC publicanis.Adhjgc probe obferuanda font, vt animi muni antur, contra falfom illud Antichrifti dogma, de fide mortua, quam intellfi gunt aflenfom articulorum omnium fi dei,quos ipfi prgferibunt abfq; charita te.Hucfi quisretineat, hoceft dicatfe credere quae ipfi volunt,eum dient mê brum effeecclefig,lednon viuu.Quan quam rurfus non defint,qui fidem qua dam mediam p onunt inter earn,qua iu ftificamur,quæoperatur per dilecfiio^ nem,amp;planè fides viuadiciturrâi^fidê

b

l8 D E V I E T V S V omnino mortuam, hoc eft, nihil boni opens facientern. Et eft fané quacdam etiam à Domino notata fides tempo* raria,que tametfi non perduret, ac pro ficiat eôjVt iuftum frut^m feratnh hcr bam tarnen fceftert.Hæc fides,eft afi fenfus Euangelij,qui in hoc inipiratur hominibus,etiam reprobis, vt ÔC hi ali quo modo Deum verbis amp;nbsp;faiftis glo* rificcnt,rationibuscp fàndorum corn* mendenr,atqucflmul nudcntur orani cxcuiattone ignorâtiæ.Talis fuitfide» Caini,(iàcnficabat enim ÔCipic) Saul, Achabjludæ proditoris, ac omnifî qui CO vfi^àDco illuminantur,vt iàcrum Dei verbum aliquo modo,amp; aliquan* to tempore, cum gaudio amplecftan* tur, ac deguftentjparticipescp fiant do norum cœl eftium, atque Spiritus fan* dijSCtamcn rurfus recidunt in impieta tcm,in eaep pereunt obftinati. Verûm quicquid vitae amp;nbsp;opens in horum fide confpicitur, manenttamen homines, huiufinodi temporario dono,6C muti* lafidedonati,quandiu carent fide iu* ftificanice, extra Chriftum : ideo in

mor*

SACK I MINISTERI r, ip fnorte, ô^ftib ira Dei, omnestp lUi dci(qualis qualis eft in I’Uis) motus, at-quein ipeciem benefalt;fta, font dei qui demboni,bonaopera,vt quibus euS permalosjgcneri humano benefacit, ad infini tæfoæ bonitatis gloriamam-plificandam,ipfis autê hominibus, qui ea opera faciunt, voluntate adhuc im-piaiquia ianguinem lefo Chrifti,6d per eum oblatS iuftificationê,pergunt im-pie aduerfari,fontniala opera amp;pecca ta. Hoc tameintereft inter hos quihac quanquâ euanida,ô(fnô régénérante fi de Chriftû dominum verbis confiten-tuTjÔCfaclis nondum palam negât : Ôd eos,qui quicquid verbis fe credere di-cantjfatftis tamenChriftaim dominum conculcant pedibus, ÔCfanguiné eius profanum habcnt,quod illi in externa communi catione font ferendi, donee foam impietatem plane prodStzîj autë quiafe ipfi manifeftos foæ impietatis faciunt,minime. Neutri tamenmêbra fiunt vnquâ vera corp orisChrifti,quia in Chrifto non viuunt. Antichrifti au-tem Romani, QC qui cwm illis faciunt,.

‘“b Z

lO D î V I E T V s V

vtrof^ volût efle,Sc haben cccicfiç mè bra,dum ipfi eiufinodi hommes exco^ mum'cent,lata fententia :nam etiamfi taies 6C defadîo,6C de jurclîntiam ex-cómuni'carijiuxta Canones,attamêno lunt hanc valere cxcommumcationê in ralia ccclefiarû carcinomata,quanta Uis r»otoria,nifi ipfi cam ftia décernant iudician'afcntentia. blanc verô ne fei' {)lbs condemnent,ferût in neminem, taqpiuntperiftos Antichriflos, cede-fipnonfolùm palàm imptjs hominib. referte, vcrùm hi foli tenent eccicfiarû gubernacula,contra,vtlcgê ipfum dei, ira omnes quoep Canones, qui requi-runtjVtq modo ecdefiaeminiftrêt, qui fint non folùm non reprehenfibilcs,ve nimetiam pietate,atf» omni virtute a-pud omnes celebres.Porrô tamë illud iuxtà verum eft, cum nullius hominis quantacunque impietas, deiqueatbe n eficia vli o m o do co taminare, aut red dere minus cfFicacia,credentibus Chri fto,poflunt prj homines,purum Dei verbü,6C vera eius facramenta falutari-ter accipere, etiam ab impijs miniftris:

î A C R I MINISTERI I. 2t fi tamê in impietatem illorum I'pfi non cofentiant, nec omittanf,quicqu3, fit eorifm muneris, quo tales flagitiofi probis mi'm’ftns commutentur. Nam, quibus datur Euagelij facultas, lïnpro bos facrorum mini'fteriorS irfhiffiros ab ecclefiarum minifierijs remouendi, Si cis probos fufficiendühac, fi idface* renegligantjfeiiTipietate ipfe obftrin-gut fuorum minifterioru. At dum non velmaior ccclefiç portio eo poteritad ducîjVt à fe facrilcgos mmiftros rcmo* ueant,ptjsin eiufmodiccclefijs homigt; nibus,quibus I'fta difci'plinæ Chhftirc miflîo ex animo difplicct, nec verba necSacramenta dni poteruntadmini* ftrorfifceleribus contaminari, vtnon dnijamp;f fcruatoris noftri, p er ea,benefit cia queat percipere. Nec cxigcndu ab his eftjVt propter malos fiue miniftros fiue vna comunicantes ex plcbe,abfti-neant à cibo potucp vit£ acternæ,qui in ecclefijs per Euangelium, per facramc ta domini adminiitrantur: cum fcilicet adminiftrantur ita,vt dominus ipfe in* ftituit. Ex his itaquc facflc cognofci* b 5

2.1 DE V I E T V S V tUTjOmncm ccclcfiâveramDeï,côfta* re tantum renatis:habcre tarnen plerû que inter fc,in cômunione extema fa* ororurnjHO fenatos,fed latentes:fiqup de vigeat Chhlh' difciplina, vt debet. Qiiæ ff Iangucar,aut iaccat, propterea quôd maior ccclefiç pars nondum ag^ nofci t,aut confiderat, quàm fi t ilia nc^ ceflariaud tame bonis acpijs homiiip bushaudquaquâpofiè eflèfraudi, aut Teddereinutilia,qu£Dominus fuis ad ßlutemandauit.Öiandum aute de um cflè, ateg in hoc cuicß Chriftiano fum* mis viribus elaborandû, vtChrifti di* feiplinaab omnibus filîjs dei, Ôdfolidè agnofeatur,amp;quâfeueriffîme exercea tur.Planum ergo iam fadû eft, quicun queveramêbraChriftiiùnt,eos in cor pus domini confociari regen eratione, hoc eftjtotius hominis ad imaginé dei atquc naturç diuing confortium, per Spiritus fanêli renouationem : quæin adultis abique fide pon eft,amp;:fid e iufti ficante.Nunc videamus deipla co^ (ôciationis rationc,quanecefle eft,mé bra Chrifti inter ic copulari, ÔC coniuti'

SACRI M I N I S T E R r I,

Hec ratio quam explicatfßimeper* jcriptaeftEpheftjs quarto, his verbis: *ƒ ov 'srSn/ ’n ctûhk aruv/(§iMlfsgt;yv(iivoii, »(fl« tâià TiTia-tis (CcpSs JUt f® }-*fïf,amp;c.Hçc Spiritus fàntfri verba pro bepenfitemus. Clare cnim his dicitur, amp;quidEcclefiaCt,SCquodpropriS o^ pus EcclefiçjCum vniuerfæ,tum fingu lorSmembrorû eius. Vnde perfpicue quoep cernitur,qui poffint in Ecclefiac membris nominari,qui minus.Ex quo inquit^omne corpus coaptatum 8i co agmentatum,SCc.ExChrifto itaepdo* mino cHe oportet, id eft,renatos, qui* cunep fint de Ecclefia Chrifti in verita* te.Ex ipfo cnim necefle eft, totum cor puSjidco âî quodlibet membruffl,Jn hoc corpus eius coagmentari. Id veto fadt,fuum donando ipiritu regenera* tionts.Eo ergo qui caret, ficut eius no funt,ncc ex eo funt,ita ab ipfo no coap tâtutjôd cópinguntur in fuum corpus, hoc eft,quamaptifsimè,ôi cofirmatiisi me,vtcumChi'ifto capite,ita Winter (c coniungi, vniri, atq^ conftringi. Et quomodononcoaptarentur cum de* b 4

2-4 DEVIETVSV ccntiflîmè atq; conucmêtiffîmê,tS cri* «am confirmatiffîmè amp;nbsp;tenadflîmè, qui confociantur,St: in vnû compingu tur ex ipfo filio DeifVidemus fiquidê ex tota mundi machina, quàm ill c cun lt;flas crcaturas fuas inter fe ôi. fùauifsp me amp;nbsp;folidiffîmè conftrinxit, atc^ effîgt; cit,vt fingulg alifs fint fiiæ bonitatis,amp; beneficentig inftrumêta, ac velut cana les.Ecclefia vero Chrifti efteiuscorgt; pusamp;^-» TiAwgtopi« ipfius,omnia in omni ims implêtiSjid eft,pcrficicntis. Caufa cuius etiâ deus ceteras mSdi partes fic munifice condidifjferuat,amp; omat.Nc* cefle eft igitur,vt qui verein hoc cop pus Chrifti coaptatur,0^ compingun* tur,iungatur inter fe, coadunetur, step conftringatur, ôi^fumma iuauiflîmacp ingeniorû, ôi voluntatû confenfione, tenaciffîma quoq;, attp exproptiisp ma officiorum communicatione.Per omnem dcinde,inquit,iun(fturam. Iim lt;fturachg,quibus membra Chrifti eu i* pfb,6^ inter k iungi necefle eft, atep co nacrere,funt comilïurç omnes ille,qup bus ad certas officiorum eommutatio

nés

s A C R I MINISTER.! I. 2$ neSjà domino comittimtur,amp; confoci antur.Primavero iuncfhna, ex. quarcli qug omnes fandificantur,amp; eft ipfa fo cietasfideijamp;communio Chnfti, qua quifq^ Chriftianofum alten, vt mem* br urn membro, cohæret in domino, ôd fubferuit, ad prouehendam vita Chri* fti,docendo,monendo,prcccs cornu-* nicandOjCudliscp offieijs reliquis eha* ritatis,qua quif(^ altetS compledi de-» bct,amp;demereri.Exhac exi^t primû omnium coiundio ilia r eligionis, qua quife^ certo coetui fandorum, vt paro chig,infcritur,ôd certo ecclefig miniftc rio adiungitur.Vocetur bgeiuneftura, Religionis propria.

Hane fequitur iundura ciuit^tis 0£. reipublicç,mox ôi domeftica,qu£tres continet in fe ib cietates:Mariti ÔC vxo risfanôumconiugiû:parentum cum liberiSjamp;b'berorum cûparcntibus: herihere^ cum familia: ô^familiæ, c3 hero QC. hera:coiun(ftio inter fc cogna* torum,afflnium,vicinorum atep omnium,quos in hoc iungit dominus, vt al i us ab alio adiuuetur.cûm dodrina, S£ b

DEVIET VS V adhortationc pietatis, turn alijs quo^ officijs, quibufcücg homincs femutuo iuuare poflùnt,in rebus quïbufiits, per tincntibus veladanimam, vel ad corgt; puSjamp;publicc QC pn'uatim. Non enim hominum naturam autnaturæ officia mutât ChriftuSjfed fîiç refit tuit natura întegritatijôC digtutati, ad quam codp ta eft,eius^omnia officia,qug illi ex di uina conftitutione congruunt,reparat amp;fan(fltficat,vtconiuges fe talcs fibi mutuo prçftent,qualcsDeus ab initio requiritjfic parères liberis, flcliberi pa rentibuSjfic heri ÔC hcrae familiac, SC miliahero ô^hcræ:ficcognati,affines, vidnijamp;quamuis ob caufam,fibiinup cem ad officiorS comunicationcs, OC' currentes: ficReipublicae^bematO' resfubditiSjficfubditi ergaKempubli ca adminiflrantes, fic omnium artium dodof es ad difdpulos, fic difcipult ad pracceptorcs.

Ad quid confodatautem deus itaho mines inter fe,pcr has tarn vanarumfa cuItatum,6Cmuncrisfuor3 iuntfluras. Si commffTurasrlûduras vocat fubmi

SACRI MINISTERIE 17 miniftrationes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Cuius autê

reif'Qiüd polTuntnicbra inChrifto bi inuiceni fubminiftrareÆa certè om nia,quibus augetur ói ædificatur Chri fti corpus.Augetur autê, amp;nbsp;ædificatur, dutn quotidiealiqui nafcuntur ccclc-fiç,ô^ renafcStur, vcrccp incorporâtur: ôi qui eiiam funt nati,renat{, incorpo-ratijin vita Dei proficiunt. Vita autem dci eft,quafilij dei viuütin eo per Chri ftumDominSjhabentcpipfum in fevi ucntemiat«^ hinc,quæcunque poflunt fibiinuicêbona amp;nbsp;corporis,amp;animæ, ad dei gloriam amp;nbsp;falutem proximorü ïHuftrandam fubminiftrare, inftituunt atqj pcrficiunt.Nam hoe fummum dei præceptum eft:Deum diligcrc,ei^fer uire,6lt;:eum glorificare ex toto corde, tota anima,cunêfiscpviribus:fi verd ex toto corde,totaanima, cunffis^ viri* busjprofet^o etiam in rebus omnibus ita vt præcipitur primç Corinthiorum decimo : Siueedins,fiuebibins,fiuc quid aliud facitis,omnia ad gloria Dd facite:Et CololT^.Ac quæainc^ feceri fis, verbovel opere,omnia in nomif

28 DE VI ET VS V ncdominilcfu fadtc,gratias agentes lt;Ico,amp; patri per cû.Si iam omnia debe musadgloriamdei, ôfin nomine do* mnülefufacere quçcunc^facimus,vcr bo vel opéré,etiâ cum edimus,amp; bibi* mas,planum eft,quicquid omnino ho mo pofeitmoliri ÔC innituere, quanuis fit iUud opus corporale, amp;nbsp;pertineat ad vitâ pr3efentem,id eiuimodi efle, vt pofsit CO deus glorificariJam cûcflano ftra O P era funt i ta côp ara ta, vt ad pro* xtmum iuuandû pertineant,fed ad glo tiam dei.Deum enim nec (êrmone do cerc,necmouerc,ncc vUo operum ofß cio quicquam ei conferre poflumus, NecelTe itaep eft,vt quiviuûtinChri* fto,quicquid omnino queât,animo,o* rc,amp;corpore,in comoda proximorû maxime vero domefticorû fidei, ftude ant preftare,ad eum^ modum, gloria Dei, à quo omnêbenefaciendi gloria* turaccepiflcjödvoluntatem SCraculta tem,celebrareôf proximis comenda* rc.Omnia condidit deus propter fe ôô populum fliû ad laudem gloriam iu am, Atcghacc vitac dei fubminiftratio

s A C R I MINISTERI h 29 ôiJ communfcaaOjpcr cuncfla vitçprac fentis officia,probe obferuanda eft,co ira antiquos amp;nbsp;nouos Manicheos,An tichriftos Romanos,qui ôC homines laicos habcntproplianos,ôô cûôa eo* rum opera,prçter ccremonias, quas ip fiobtrudût, prgcipiût: cûfanêhs ramen fanda fint omnia,amp; filijs Dei om niadiuina.Hocautcm comentum co profiiit Antichriftos, vr arrogatis fibi rebusjamp;adionib. omnibus facris, qui bus deus poffit demereri, fe dijs im-ponerêtlaicisîôChomines ea predpuc inbonis operibus ducerêt, quibus eo-rüdem Anüchrifforû tyrannis,pompa amp;luxusaugetur: vtfunt templorft ôd coenobiorumfuperbçexrrudiones,eC exornationes, amp;largadona proMii^ fis ôdalijs illorû cercmonqs. Prç his ira que confidis bonis operibus,fecit Satan fn gère Sdnegligi officia germanac charitatiSjVt funt;Pafcere c(urientc,po tarefitientem,collfgcre tedo extorr^ veftirenudS, alrjscj^ neceffitatibus hu-manis fixccurrere,facra coiugia pie co-pulareffamiliam fuam gubernare, Sdç

50 D Ê V r E T V s V Atquiacreatura noua eft omnis Chn ftianus,ita noua etiâ fit cius vïta oporgt; tet,noui mores,noua officia, vt omnia fcilicetferuiant gloriç dei,in falute ho* minûflluftranda efficaciter. Hec vero cfFicacia ôi. vis,hâc ipfàm vitâ,hos mo* res,amp; acftiones commembris ftibmini ftrandtjChn'fti eft, ex quo corpus om* ne,ficut eftjita viuit etiâ, agit^ omnia: Viuo iânon ego,fed viuit in me Chri* ftus.Qjiod diÜgêter obferuandum eft contra AntichriftS Romanum,qui lai* cos ab omni facrorum adminiftratio* ne remouit. S equitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;rû

ttcn®'.

Hoc corporis Chrifti increments, hæcacdiftcatio corporis Chrifti,eft ec' clefiam in vita dci prouehere, ôC nume ro amplificare rcnatorS. Atq? hoc qui* dem eft opus Chrifti feruatoris propri um:tamen dum illud perficit per fuo* rumminiilcriûjdicitillos corpus luum augere, atqj acdificare : ad quod ei fuo miniftcrio efficaci cooperâtur: ipfo ta* men amp;nbsp;hanc efficaciam cooperâdifup peditante.

« acäi m in I s te ri r. 5t

Secundum menfurâ:) Sxcut ad Co-fin, i^.didtur amp;nbsp;Roman.'ii. vnicuique membre iuam iubminiftrari meniurS donorum,quibus luuare pofsit ecclegt; fiam.In dücÆ'onc: ) id probe obferue-tur. Qui enim in dilecflione manet, in dco manet i.Ioâ.4.Etfcimus,quod trâ fiuimus ex morte in vitam, quia diligi-mus fratrcs.i. loan.^.Ethincitaœ planum eftjVeraecclefiç membra elle tan tùm renatos.Hi enim foli iunt vera cha ritate prçditi ,quac itahominum corda inflammatjVtnuUi hominum pofsint effe ofFenfi. Hinc ergo cognofeatur, quale fit corpus ccdefîac,quae eius vita èi. quæ propriæ adiones, cuiulmodi hominum inter fe confociatio,quomo do inter fe coaptatum ÔC compadum, ÔC in quem vfum. lam fequitur in defi-nitione:

Qiios Chriftus colligit,l^(?lificat,rc gitlefa. 40, Ecce dominus n'n-' veniet cum robore,amp; brachio iùo dominabi-tur.Eccemerces eius cuipfo,ôi^ operæ preciû ante eum.En paftor gregem iu-umpafect, brachio fuo coUiget tene*

JX DEVIET VSV

ros agnoSjp ortabit^finu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foetas

kn1term1nab1t.Iere.x3.Ego colligâ rc' liqui'as gregis mei de omnib. terris, ad quas depuli eas,atqucreducam eas ad caulas fuaSjamp;^ firuÆficabunt, ôiSmulti* plicabuntur.Similiahabentur amp;Ezez chiel.34.Ioâ.io. Habeo adhuc oues ali as,quç non funt ex ho c ouili : amp;nbsp;has o* portetme adducere, amp;^audiêt vocem meam.Collecflioautem eftcx diuafis ftudifs,ad vnius Chrifti fidê:atcp ha(fte nus coUedi in vnum corpus funt, ^ui fc inuiccm nunquâ efle norSt’. Vcrum quiafides haecperdiledionem opera tur,quam late p o t eft, facit, vt m embra eiufdem corporis fe ipfa agnofcere, Ä iuuarc ftudcant,quantüuis à feipfis re* moti,ofFici)s amp;fpiritualibus ÔC corpO'* ralibus,quemadmodumGcntes fe de^ bitores agnouerunt,amp; beneficentiam (uammiferuntludgis egentibus, quos nunquam viderât. Pono qui eifdê aut vidm's locis habitant, hos Chriftus ita colligit ad fe,vt corpore quocp identilt; dem conueniant, in eius nomine,fètp mutuó donis, qu£ à Domino quiique

acce^

SACß.1 MINISTERIE 33 accepitjinfidc Chrifti ædiHcent.Hinc quicunqucadvnam dcputan funrpa rochiam, in ca fe contincntj cius mimgt; fterium agnofciinr, eiuscp Ecclefiæpc Cuban diiciplinæ fc fubmittöt,ftib pro pria contefsione amp;nbsp;commcndarione.

Sä(fiificat,id ert,ignoratione dci,öd cupiditatib. vi tiofis p er S pirit« fanôû fiium, S)L eccicfie doCrnriam,atque di* fciplinârcpurgat.t.loan.’.Ephef^.Sâ' dihca eos in veritate tiia,Ioan. 17. San (fiificatio eft nobis fadîa Chriftus.i. Cor.i.Hæc eft volûtas Dci,lancftifica-' tio veftra.i.Theflàl.4.Rcgit, fànat, in* ftauratErech. 34. ininifterio cum pu* blico.iam videnduni,quæ amp;nbsp;quoi fint ecclcfiarum miniftcria;qui quOtor* dines minifteriorû. iVïinifteria vcro ftint genere nia:Do(ftrinæ,Sacramen torû,amp;' Difciplinæ. Côm autêlDomi* nus hæc triavarijs modis fuis bomini* bus difpcfeqcft âCalia miniftcnorû ec cleficdiuifio. Alia em sunt perpétua: alia certorù ranrùm têporum. Legan* turquæ Spiritus (àncius de fuis mini* ftenjsprodidit:Ro,ii,i.Cor.iÀ.Ephe,

c

34 DEVI ET V SV 4.i.Timoth.i.3.4.?. x. Timotha. Tttt» Hiscnim lodsmenno fitmuneris, mini fte rq A p o ftoli ci,Propli crici,Euâ geliftarum, dodor«,paftorum:qui Sgt;!. cpifcopi Si presbytcri funt,loquentiu linguiSjinterpretum, difccrnentiSipp ritus,depcllêrium malos ipiritus : quP busfcilicet donum eratMt»?:con ferêtium ftnitates, præftantium dono gubernationis, dono fuccurrèdi afflp diSjfiCeorumqui c^êtibus neceflaria adminiftrabât.Verum exhisdonis Si minifterqSjfunt non perpcrua munera Apoftolorum,Prophetarum,loquêtP um linguiSjCxor ciftarû fanâtium ver* bo homines.Nee enim dns hæcmune raecclefqs omni têpore impertqt.Ät muniapaftorum,cpifcoporum et pre* sbyterorum Sc diaconorum,fd eft,co* rum,qui procuradis preficiuntur ege* niSjOrdinat omni ecclefiæ, quae fpfi fe totScofecrat.Qiiosipfevocat:Exno* bis enim nihil poflumus facri minifte* rrj cogitate. z.Corin.3. Ad quod perti* net 5i^iIlud:Sineme nihil poteftis face re,Ioannis ly. Et apud eundem : Sicut

miftt

's AC K 1 M I N I S T E R 1 r. 3$ tiiifit me parer 6Cc.Itê,Qiiomodo præ dicabunr,li non inittanturf'Vocantur autem,quibLis data cftfacukas,voiuigt; tas SClûcus.Omnra tria Del dona, ta* mê requirunt nolhu ftudiû .Oratio ÔC diligêtia pofcituqquo difcas,quod dó ceas .Voluntas etiâ petêda à Dno cft: quae præcepta quoque in eo eft : Diligt; gcs dominum dcum ex toto cordé tuo. Locus item docendi quærendus eft,nec tacendum, nifi vbi nemo velic audirc: Ôi, decipiuntfeilli,quidicunr, fenonimpclli fpiritu ad docêdum, vcl vlli fe parti facri minifterij addicêdum. Denomine obferuandum: vocari mi* nifterium, non magifterium : quo mi* nus opus falutis hominibus adfcriba* tur : vt Chrifius dominus cauiqne do* dîrina amp;nbsp;opera fuamira, ipfi, vt homi* ni tantum, amp;nbsp;non patri adfcriberêtur.

n^sns ditflifuntapud pupulum vetc rem ; fed id quoque minifterij nomen eft.Dionyfiusiliein BccleliafticaHn * iarchia,Epifcopos vocat Ö (rCt/7iSliÿs:(i§às Kflà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kctfâvçy^s yo

catjLatininomen facèrdotum QC Pott*

c

DEVIETVSV ncum à gêtibus mutuati font. De quiquot; bus omnibus nominibus equidêcum nemine contcderim,modó his appeb lationibus vtatur pia fignificanone, vt non rerum,ita ncc verborfi vdim liber tatêcuiq? circumferibi. Verum cûncquot; mo queat magis propriè, SC ad ædifiquot; candâHdem accômodatiusloquiSpi ritufancflo, eummeritô fequamur, ÔC in huius vfo nominis. Qiiod fa dentes, periculu quoep illud declinabimus, ne per peregrina nomina,fentêfias etiam pcregrinas admittamus.Apoftoli vOquot; cantur, qui ab ipfo Chrifio dno abkquot; gatifunt ad prædicâdum Euangeliû, colligêdum, ÔCinftituêdum ecclefias, cumfommafacriminifterij poteftate. Taies autc non ita multi extiteruntec clefiarum numftri, à morte primorum Apoftolorû.Requiri verô ad hoc mUquot; nus,mitti ab ipfo domino,SC colligere ci vndiqj ecclefias.hinccognofcitur, quôd Apoftolus Paulus volés proba* re, fe Apoftolum meritô haberi, Cor, fcripfitiNunquidfom ApoftolusfNo fum liber t'Non vidilefum Chriftum dominum

î A C R 1 MINISTERS. 37 dominum noftrum f Non cftis vos ogt; pus meum in dominof Si ali'js no fum ApoftoluSjVobis certcfumiObfigna^ tio cnim Apoftolatus mei cftis vos in dno. Duo cnim hîc argumenta adfert Apoftolatus fui,vnu,quod vidiffet do minû lefum : alterum, quod Ecclefia Corin îhiorû codegiftct domino, Ôiin ftituiftèt.Eflc autê muneris Äpoftolp ci,8(^ proferre fcmper Euangeliu, atcp prædicare illud,vbi nondû fuiftet prg* dicatum,teftaturidê Apoftolus, cum de fuo Apoftolatu fcribitR-om. cap. i^.fe ftuduifte prædicare Euangelion, vbi Chriftus non fuiftet nominatus. Quocirca cum Eiiagelij prædicationê cópleflet,ab EIierufalê,à circa vft^ ad lnyricum,necamplius locum habcret in illis rcgionibus Euangeîium pro pa gandi, cogitauit iam ilia cfferrc in Hp fpaniamvft^,eacp occafionc Stipfos Romanos inuifere.Tales adminiftros regni lui poteft dns adhuc dare electis fuisuioftro tarnen feculo nondumvi* dimus, quos dominus talifpiritu,atcp poteftate,adprædicandum Euangc-

c 3

38 D E V I E T V î V

lium,SC colligendum, atçp inftirucndn inmuln'sgennbus Ecclcfias cxtrufif-fet.Scdnec célébrés Prop betas vi'dp mus. Sût enim hi homines, qifos deus fuo fpiritu docet de arcanis iiiis confi-lijs,amp; excitât, vt ca ad hdc clcdorum fuorum ædiHcandâ,Sc ad obtcftâdum impios dciudicijs iuisproferant, turn fiitura, turn præfentia. l'ahs fuit Aga^ bus, de quo in Adf. ii. q ôt famé prædixit Paleftinæ, lt;?c vincula Pauli. Taies fuerunt amp;nbsp;in ccclcGa Antioche^ naAdf.13.Dc ciiifinodi prophetis lo quifSpiritusfandfus Rom. ii.r. Cor. 1^.13.6^14. Porto Euâgclilfas dat : Na Sdnoßro feculo funt, quibus Dns fin-gularcimpcrtijt facilitate, Euâgelium luumadnunciandi.Dat docfîores, quibus donum Spiritus fandli eiufino diconfert,vtcùm exScripturis,turn altjsDeiindicrjs, arq?iudici)s docere queant comode, 2d difiribucre homi-nésdei, vtin omnideiicicnna indie.s magis proficiant.Datifê pafiores, epi fcopos, presbyteros, quos TheflàL •x^isKftivavs vocat : Epiftola vcrô ad

Heb.

s A C R I MINISTERIE 39 Heb.cap.î^.Hj'fMii'évf.Hi (lint,qui ccrd gregis donu'nici curâgci-unt, vt (lie au geatur, amp;nbsp;meliushabcat, amp;plunbus quoridi'e ad Chhft; Ecclcfia adduólis: ijs, qui adduct! funt,tn cognitionc, atq; vita Chn'ftifempcr prohcicntib. Atqjlutrcs ordincs facrovuminmifte norum, 5«^ hodic donantur Ecclefijs à diio. Qutbus adiungunt diacont, qui curæ paupcrum prædpuc prgfîcicbâ^ turdic tame vt ad omnes facri minifies 1 ij partes minfftrarcnt.Horum omniu mmiflcn'orum e(i,ecclcfias augcrc,in-fetTndo cisnouos homines ex elecfîis dci tarn cxinfantib. quàm ex adultis: turn eos qui iâin Ecdcfiâ coucnerunt in omni picrate prouchedo : Euagelp ftæ doclorcs prædicando Euange-lium Chrifti, ôC comunicando dodlri^ nam eiusrPafcorcs, cpifeopi SCpresby ten' adminiftrando ctiâ Chrifti facra^ menta,6C difeiplinâ : Diaconi, ceteris ordinibusad hæc omnia miniftrado, Sifpauperes curando. Verbiverd ad-miniftratiOjCum fiat Ictfîionc ôi. récita* tione diuinarum feripturarû, carû de*

c 4

4° -D E V f E T V s V mœmtcrpretationc, ôc explicatîone, ïnde^ defi-imptfs adhorfatiom'bus, tû reperirionc,ö^Carcchifmo,qnimutu^ is perficitur catechizantis, catechu^ mem' interrogan'om'biis atcp refponfb onibusa'tê fanóts collationibus, arq; ditïiciHorum religionts noftfæ qugftp onu excuisionibns. fccundû hâc mub tiplicêdoôlrinæ falutarïs difpenfatio' ncm, mukipltcata eriâ funt huius fiift' éiionis munera. Qin'cqd cnim ad peigt; fecflifsimâ docendi rarionem pertinet idûi adminillranone dolt;5trinæ ialu^ tis,eftEimmo ftiidio adhibendu: qua nimirûtradi debetfcicnn'a omniû, vt diuinifsimaJtaSf difFïcillima fcientia viuêdi deum, cùm fis homo. Qjii iam diligêfcr artes docêt, certis libris corn prehenïaSjVt fi qui mathemata inftitU' ant do cere ex Eue! idc, q primü omnp um leget ôd recitabunt propofitum brum:mox voces lingulas,non vulgo notas vt quæq? ars fiia propria habet verba, dC nomina explicabunt.Inde fi qua colleôio ôdargumetatio cocifior fitjexplanat àvtcKva-ft ,pluribuscB exem plis illugt;

4 SACRI ministertt. 41 i nbsp;nbsp;nbsp;p’is lluftrat:cx prgcepds geneialib.do

eet particularia quam^ late illa paté* ant,edocet’.quodeft pr opriè docere. Hæcvero quan^ fideli traditioni do* ótn'nafjnon eft cótentus vcrèfidusdo lt;ftor,repetit etiâ ôi exigit quae docuit, præftoqj fefe exhiber difeipulis, vt de quibus rebus dubit3t,petercab ipfo queant explicationê planiorê.Praete* ' nbsp;nbsp;nbsp;rea que docuit„pponit etiâ publicis di

fputationib.excuticnda, vtnihil omni no reniancat dubij. Ad hæc adhibet e* tiâfæpeadhortationcad promouen-duprobèin propofita do(ftrina,amp;^ de* hortariones ab ijs,quib. impediri pof-fîntu'tê admonitioncs,at(^ reprehêfio nés amp;obiurgarioncs generales. Po* ftremô obferuat tab's preceptor diligê

I ter, quid quifq; difcipulorSproficiat: Et fi que animaduerterit ceflare in di* fcêdo,eftpriuarim corrigit ôd admo* netofficrj : Si que cernit grauiter per* gere in difccdo,ct cû appellat fubindc collaudar,arq; vt ftudiS eius ntagis ma gisep profequatjinflâmat. Has omnes i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îeptê rationes do cedi, Chriftus domi-

42- DEVIETVSr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

nus ipfc queq? feruauït. In Synagoga Nazarcthanalcgcbat caput ex leL 61, amp;nbsp;ûitcrprctabafXuc.4.Prçccpra De» cxplicauitinmonte, Matth.^.Et pafquot; fimdocuü,SChortatuseft, rcprchêdib SCobJurgauitexvcrboDci.lntcrroga tibus quotçfefe omnibus bonis ôffma liSjtcfpondit ac inuicê intcirogauir, vt Matth, vigcfimolécundo. Dilcipuios fubinde catechirauitu'pfc quocp Cate chifino intcrfuitLuc.z. Ciim itaq? a^ dcó multipliccopcram rcquiratminu fteriü doccndi,plures ctiâminiftrorn oidines funt huic minifteiio dcputatü

primi omnifi leóiotes,quorum mu^ nus ciatjin publico,loco cditiore, diui nas Scripturas recitare. Hæc vcró dû uinarum fcrip rurarum recitatio in hoe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

fuit inftituta, vt SiC lingua,ratio^ lo^ quédi Scripturæ, ipfacp Scriptura po^ pulo tota leddcrctnotior atq; familie aiior,Intra annûenim omnes fàcros lû bros populo reettabât, cùm ij qui Sert pturas enarrabât,nonpoflcntnifialp qua parte Scripturaru, nec eâ magna

vno anno cxplicando abfolucre, Integt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

rim

SACRl MINISTERI I* 43 rim autê populo per folâ diuinorum li brorum recitation?, côfirmabaturmp rifice cognitio omnium dogmatumfa lutîsnoltræ : nam ilia in fingulisfacris libris idetidem repetuntur, amp;nbsp;alijs at-que altjs nominibus explicatur,vt populus fem per ex fequenti leCtione di-feeret non pauca, quæ ex priori plane p ercipere no dum p oterat: eadem cp o-pera confirmabatur indicium populo deomnireligione noftra, vt de Scri-pturarum quoep explicationibnSjatqj omni doólrina,que illi after ebatur,vcl per Icgitimos Ecclefiæ curatorcs, atep doeftores, fiue per alios. His de caufis in agin fuit habitum inprifeis ccclcfqs, amp;hocrnunus diuinas fcripturas fim-pliciter populo recitandi : nec delecli ad hoc minifteriS fucrunt nifidefin-gulari pietate cómendati. quod cû ex alr)svetcrumonumctis cognofcerc licet,turn maxime ex vnaÔL altera diui Cypriani epiftola perfpicit : vt ex epi-ftola ^.lib.x.de Aurelio ordinato leclo re: amp;nbsp;epift, zz. hb. Epift.3. de Saturo, atepin lib. 4. de Cclertno Cæleftino,

44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VI ET vsv

Hts leóloribus adiunóti poftea funt ÔC pfaltac,qiu decantandis plaltnis amp;nbsp;hy^ mms præerâtDe legendis Scripturis, gratia dno,probe cóftitutum eftin ZC' clefijs Anglicanis : fi idonei modó im ftituerêtur lecflores qui dignâ diuinis minifterqs,quaE Icflionibus facris red tStur,adhfberêt grauitatê ati^ religio^ nê.Diligenter ergo perpêdatur, cuius feospracbeât,qui diuinos librospo^ Êuîis in facris cœtibus recitât, nimirû )eioninipotêtis;tui'n quanti fint mo mêti,quantæ dignitatis, quæ reci tam tur,quacverba funt, amp;^præcepta vitæ acternç:poftremo, quibulhâhominû buSjôiad quâ rêdeferuiredebeâtfacra rû fcripturaru letflores. Nâfilijs Dei, quorum pro falute fanguinê fuum fu^ dit primogenitus Dei filius,adminp ftrare debêt, quibus ialus cadê illis ma gis magiscp patefiat,ôd perficiat.Qitæ fi quis îecû reputet vera fide,quid pof-fit grauitat!s,decêtig,religionis,vlla in adlionc adbiberi, quod eiuimodile* (flor queat ptKrermitteredd verô fern Pcr,qui hoc fungunt munere,in corn fpcdu

SACRI MINiSTBRir. 45 ipclt;fïuanimi fiiidebêthabercad ædf* ficati onê fidei in audf entibus,quæ prç leguntur, debere effica cirer defciuïre: idcp tum demum fieri, cum ea amp;nbsp;pro* beintelliguntur, vt Dei verba ex ci* piuntur. Advtruncp aute pronuncia* tio requiritur fumm e perfpicua, difer* ta,grauis amp;religiofa. Vnde deprehen ditur,illosnonefle Chrifti minifiros, qui fie recitant diuinas feripturas, ac G. id vnum requireref, vt ^luinimû m o* ræinhuiufmodi relatione infumeret.

Alterum iam munus eft dodrrinc di fpenfand e interpretatio, id eft, verbo* rum fententiaru fimplicior explica tio.Hocminifterium epifeopi obibat, èi. presbyteri: nonnun$ tarnen ex or* dine diaconoru, atqj fubdiaconorum; aliquado etiam exlaicis adhâc adhibe bant funcftionê, quos deprefiêdiflènt perSpiritum fanÂum ad earn vtiliter obeûdam,fa(ftos idoncos.Sic Origin nes etiamnum laicus,ad hoemunus a* fcitus fuit mecclcGa. Cæfareæ Palæfti* ng per Alexandru epifeopû Hiltanû; ÔC perTheoeftiftum, eiufdê CxGdcti''

4lt;î DE. V 1 E T V S V fisecclelîæ epiTcepum.kem Eucipïs a Neono epifcopo Larandorû ; SC Paugt; linus à Celfo epifcopo Iconienfi:ô^ Theodorus ab Âttico epifcopo Syna dorüHæc legunt apud Eufebium lib. Hiftor.Ecclefiaft.d.cap.ao.ôt ex epift« duorum illorum cpifcopoiû,Alcxangt; dri HierofoIymitanijSCTheoóbfti Cg farienfis, epifcoporû inPalæftina,ad Demetrium epifcopû Alexandrinu, qui facflum horum duorum epifcopo* 'rum de Origine reprehenderet, inauditum effet, laie um homine præ* fentibus epifeopis,verba ad populura in ecclefiafacerc. Iftud verô ifti epifeo pi affirmât manifcltè, verS nô eiPe, fed faneffos cofueuifle epifeopos, quos in laicis cognouiffentidoneos,vtvtiiitagt; têaliquâ populo interpretando S cri* pturas,6C docendo afferrêt,eos horta* tos fuifle,vt etiâ fe prefentibus,hocmi nifterio fungeren tur. Et fecundaitaep SC tertiâ facri minifterq parte, interpre tationêfcilicet, ôi. dodlrinam Epifeo* pi,at^ presbyteri precipuè admniltra bantperfe:attamen SC exinferioribus ordinibus,

SACRl MINISTERI I. 4^ orvùnib. atq? ex lai cis ƒ1 quo s aiiimad* uertiflcnt ad hoc munus idoneos, fibi o-vFt jyif adiungebant, Ad eundem mo dum adminiftraucrûr epifeopi d.'' prcx •sbyten,Squares tradendae doCrnnx parte,quae eft,ex diuinis libiis expliea tis adhortari ad officia pictatis,dehor» tari à peccatis,ôc omnibus rebus, quæ curfum queant piælàncftæ^ vitæ vlla ex parte remorari,aut impedire,peccâ tes reprehendere atqj obiurgare, pœ-nitêtes confolariiquancjj iftam hincti-onem epifeopi presbyteri maxime ipfi præftitcrunt,proptercaquodeo maiorereqinrat authoritatê T.Tùn.y. Qliintam partcm,catcchifmos nunc presbytcris,nunc diaconis,nunciiffe^ riorum ordinum miniftris cômenda-runt,prout quifi^ magis ad hoc genus docendi ap paruit idoneus. Ita amp;nbsp;OrP genes Catcchifta crat Âlexandriç,Iib.

6. Eufeb. Caef Hift.Ecclef. cap. 13.8C îo. Sextâetiam partem, fanCîasdi-fputationes deferebât cuicp magis ido neo'.tametfimaxima ex parteipfi epifeopi his praceflent. S eptimâ partem.

48 D E V I E T V s V priuatam appcüan’onc, admoninonc, etiâ epifcopi per fe facere ftuduerunt; fingulos autem presbyteros, grauio^ rcscp ex inferionbus ordinibus, vtidê facerent,fempcr hortan funt. i. ThelT 5.Itacp doclrinæminifterium obire de bent leôoreSjdiuinas fcri'pcuras récita do:epifcopi verb interpretâdo, QC dO' cêdOjhortâdo, difputâdo, phuatim^ appellandorquin cClegendo atcp cate chizando,fi define peculiares Icdores Si. catechiftæ.Cæterùm catechifinos comittebant certis presbyteris,atque diaconis, vel etiam deledis ad hoc ex inferioribus ordinibus: ficut etiam ex his admunera interpretandi, atep do^ cendiac difputâdi adhibebant,quof cuncp ad ifta munera deprehendiifent idoneos, in quouis facri miniftenj or-' dine,ac etiâ,vt ditffû, ex laicis. Id verb in his diligêter obferuâdumtSpiritû (anólum quidêfic donahæcdocendi difpertire fuis hominib. vt vni det do* num,amp; facultatcm fingularcm Scru pturas interpretandi,âdelucidâdi, cui tamê nondat,perindcdextrè acfelici ter relt'

s A C R I M I N f S T E R I r, 49 terreligîontsnoftræ dogmata, exdiui Ill’s fcnpt Lins docere, atc^ confirmare: vel ea'eti'am difputâdo commode tue^ M'. Alrj vcro flip p éditât facultatê pecux liarem SC eximiam, hortandi fratres ex Scrip tun's, rnoncndi, rcprehendendi; item catcchi^andi,Slt;priuatim appella diicui tarnen, valere ahjs docendi mu* neribus non largitur. Hane van'etatem donorSSpiritus fandli experimur quo tidieinijs,quipublicèdocêtpopulum Chn'fti, qüç verg ecclefig Chriftifunt, ÔCregi (è à Spiritu fando omnino fiifti nêtihc obferuât religiose,quid cuique in ecclefia fpiritualiu hicultatû fit dona turn, amp;nbsp;ad id ipfumfundionis vnumgt; quêc^,quâtû in ip fis eft,applicat. Quo Circa ad fingulas docendi partes,fingii los adhibentminiftros, fiinfuis homh nibus inueniant,qui ad fingula docen^ dimunerafintfingulariter à Domino fadi amp;inftrudi. At quianecefie eft ad ialutê populi defvt nulla prorfus parti urn docendi, quas feptem enumeraui Vila in ecclefia prêtermittatur, quilib et îniniftrorum,imô QC laicorum,quo cun

50 DE VI ET VS V queloco fit collocarus m ecclefia, do bethasomnes partes docêdi, quoad poflïtjobïre Ôclegêdi ôC interpreted/, ÔC docêdijamp;hortandi, ÔC catcchizâd/, ÔC difputâdi,amp; pr/uatim appellad/.De bctctiam qui'fcp dehis adminiftrand/ï funcfi/onib. rotfibi defiimere,tantâ^ cu/ufcp partem ,ad quot, amp;nbsp;ad quâtam cu/ufcp partem fenfen't fe à Sp/r/tu fan* dlo efTeinftrudum.Confideretur exê^ plum r/tè inft/tute, at(^ diftributæ domus ,/n qua aliquamun/a ob/t paterfa m/l/às,al/a materfamil/às:alia filij, amp;nbsp;ô' liae:alia famuli' famulç. Hîc dum fin-guli adfunt 8gt;é valent, obit certè qu/fiç mum munus ;at fi qui ex familia abfint aut non r ecfie valeant, incidit vero mi' niüenj alicuius nece/sitas, ita quifi^ ei firccurn't necclsitati, vt fæp e viri mul/c rum,6Cmuheres virorû obeantmunia, domi'ni femorum, amp;nbsp;ferui dom/norS. In eo autem magnopere fanófis homi-nibus cauendum eft, nemalignâinge-ratSatan acccptarum à Spïntu lànôlo facultatum æftimat/onenununcperin natam nobis declinationem laborum, ee

s A G R I Ai I N I S T E R I r.

pcriculoru,pcrcp amorem ocîj Qi. tr» qm’Uitatis, nunc per alia, camis ma^ gis,quâfpin'tus négocia: vel etiam per arcanas amp;nbsp;melancholi'cas animorû de-ie(f}iones,vt non agnofcant fe accepi'P fe Spiritus fandîi dona,quæ cùm omni no habeât,nolunt in fe cxcitare.His ogt; peraepreciûeft,probe perpêdere quid libi veliilt ilia Spiritus fancîi prçcepta; Nenegligasdonum,quod datû eft tibi perprophetiaSjCum impofitione ma* nuum presbyterrj.i.Tim. amp;nbsp;ad eûdem in P oft. cap. i. Admoneo te,vtexufcigt; tes çeuignem,donuin dci, quod eftin te,P er im p ofitionem nianuum mearû. Tantum vide dotibus Spiritus fandti virum,tamœ ardentem in facrum mini fterium,vt cle eo fcripferit ad Philippe fesrtum fe neminem habuifle coopéra rium ita vnanimem,amp; ta finceriter cult; rantem,que ère erant Ecclefiarum: A* poftolus tamêadhortatur, nenegligat infe,fed excitet donum Spiritus fanób acdihcandi ecclefias Chrifti.Qiianto i' taquemagisnos decet ohferuareftudi diosè nofmetipfos, óddefpicere quid

d X

DBVIETVSV dederit dominus ruicp noftrü talentogt; rum Riorum,amp; ad quid opens in vihea fua noftrum quemcpvocan't inftru xen't,ne Satan nos reddat arbores in'-frugiferas,perinertiamfiue focordia, octj^ amorcm,Slt;f per timidttatêadeS^ dimunera,qug adirinopoflunt,abfcp magnis laborïbus,multa inuidia, amp;nbsp;p e riculis innumeris.

Succedit lam miniften'um admini* ftr andiü cram enta. E am vocem, quia vulgo obtinuit,exiftimo adlucem hu^ lus tracflationis congruerenonmale,i' ta tamê fi probe explicetur:fed poftea, ciirn ad eum locum venerimus,quo ex plicandaeritvis ôdvlüs facrorum my--ften'orum,amp;denominïbushorummy ften'orum nonnihil dicemus. Nunc (à* tis fit hæc admonui'fle : Pn'mùm nos in telligerehoc nomine facramentorum, cum D.Auguftino figna vifibilia, qup. bus exhibeantur dona dei inuifibilia: Deinde agnofccre duo eflehuiufinO' di figna nobis mandata à Domino,exgt; prefsis in Euangelijs præceptis, Bapti fina, amp;nbsp;Cœnam Domini ; tertium aiigt;

tern

SACRI MINISTERI I. 55 tem (uo amp;nbsp;Apoftolorum exemple, tû ctiam quodammodo præcepto per Apoftolum Paulum, commendatum elTejimpofinonemmanuum : at(^ hoc figno vlam veterem ecclefîam ad tria mmiften'a,vc ad minifterlû conhrmaip dibaptizatos ni fide Chrifti ordinandt miniftros ecclefijs,amp;recocüiandi eos, qui graulus peccâdo,meriti fuilTent ab ecclefiac confortio abftineri.Vfurpaue runt veteres amp;nbsp;alfa facramêta,fed à do* mino non mandata jVtChrifma , Sig* nû cruels, Ignis lymbolûadbaptizan* dorum exorciltnos, atqj catechilmos, alb a vefte, ôd alij s plerifq;. lam de lus fa cramentorum generibus ficftatuo.Ba ptilma amp;nbsp;Euchariftiâno dubito nccef fariô obferuari in omni ecclefia Chri* fti. Extat enim dehis certum Domini, mâdatum,ipfius quoœoreexpreflum His adiungo quidem fignumimpofiti onis manuum,in ordinatione miniftro rum:quando quidem commêdatur no bis elulmodi Apoftolorum exem* plis,ôi^verbis,vtappareat eosilludfic accepifleà domino,vtquod cûffis cc' d 3

54 D E V I E T V s V clefijs traderent.Ätfi quæ ccclcfiæco' ténderentjhoc fignum fuifle Apofto-» lonimtantum,pari poteftate, dona Spiritus fantfri varia hoc figno confcgt; rendi,prgditorum,vt forfan Timothe^ us fiierit,nollêtœ propterea hoc figno vti,ficutnec vntriione çgrotorû, poft^ quàmnohaberent decopropriûman datum,nec côfercndi hoc figno fanita tc,has ecclcfias damnare equi'dem no poflumrà fila tarnen opinione easquo àdh'ceret reuocarem.At vero de cæte* ris fignis, quæin fa cris adhibita funt à veteribus,vel hodie adhibêtur à multis vt fiint,ignis ad exorcfimos amp;nbsp;catechif ïUOSjæalba veftis bapriïatopû,(àcer pa rus, quidabatur catechumenis, ÔCple-racpalia,ficfentio.Si qup ccclefig effent quæ purâ Chrifli tenerent do (fi:rina,ôd finceramferuarct difciplinâ, hiscpfig^ nis vtcrentur fimpliciter amp;nbsp;pure, abfi^ Omni fiiperfi:irione,vellcuitate,precire ad pias admonîtiones,eascB probe om nibus intelledasreas ecclefias non pof fern cquidem propter horum fignorû talon vfum,condênare,Scripturp,quç

me

SACRI MINISTERI r. ƒ$ me ab eiufinodi condemnationc cohigt; bcntjhæ funt:

Prima:Omnis creatura dei bona bo* niSji'd eft credentibus Chnfto:amp; bona no tantû efFeétis fuis natuialibus, vt a-quaad potum,refrigenum, lotionem, terrgc]^ humct^attonc: verùmetiam va rijs ôd pijs fignîficationibus, vt confpe dris vel vfùrpatis aquis, admoncantur pijperênis fiuxus innosfpirituSjamp;^bc ncficentie dei, qua omnis reftingm'tur fins anim orû : quaep animi ex varijs afx flidli'onibus çft:uâtcs,refocillantur:qua abluuntur credentïû corda fordib. pec catorûjamp;adbonaopera fœcundâtur* Qind enim operum dei nonadmone-’ rctfilios dei,patris fui verè amâtis, eiuf dem dei ÔC paths fui, omnisep eius be-neficentiç, ÔCfiiç erga eundem deû patrê fuum gratitudinisf' Hue ianè per tinet illud Pial.io^. Bénédicité Domino omnia opera eius : benedic anima meadomiuOjinomni loco dominatio niseius.Et fequentiPfaim. poftquam plun'ma dei operain cçlis,terra,mari e-numerauit, canit fie Spiritus fandus:

d 4

DEVIETVSV

Quàm mul ta fuut opera rua, ô Domi/ ne,cun(Dafccifr] in ßpicna tiia.EtPiaJ, iii.Magnaopera domini exquifitè fa^ ôa,iuxtaomnia defidcria corû.Hinc PiäI.i48.Creaturg omnes inuitâtur ad laudandum deum,vti fiCPfal.pd.SCpS. Cumi'am deus hominem conftituerit omniû operum fuorum dominü qug in eins vfum eodiditiöc hoc ei ingeniü infeuerit,vt rebus,que ei cordi funt, ge rendis,cùm ab animis pendeqplurimû adhibeantfignorum fenfibilium : hinc fitjVt homines,ficutin priuatis,6lt;^pub* licis adbonibus faciunt: ira vtiliter etil pleraque figna adhibeantfacris cere^ monqs.

Altera S criptura : Domini eft terra, amp;nbsp;plénitude eius. Vnde ad gloria do/ mini omnia facienda funt, amp;nbsp;in nomine Iefu,t. Cor.io. 2C Colloflïï.

T crtia:Roma.i 4. Sufeipiedi funt fra tres, non ad dîjudicationes cogitatio-num,quos alEimpfit dominus: etiâ dû errant invfu extemarum rerum vt cû difeernuntur dies.Sedinhisrebus has cautipnes feruandas agnofeo, vt figna pauca

SAC RI MIN IS TERI I. ^7 pauca fint, cafta,amp;nota omnibus corS fignificatio,vfiisçp non Ieuis,no fwper^ ftitiofiiszfed grauis di. religi'ofiis, Prçct pitiahÎGduo cauendafunt. Vnumeft, ifla figna adhib ere no intellecta, fiiper ftitiose,leuiter:Alterum,circunfcribe* re libertatemvtêdi rebus omnibus , QC vbique ad gloriam Dei, etiam ad pias fignificationes amp;admonitiones, ac in priuato rerum vfti,nullam ducere ratio nc,fi quid ex Dei verb o fiat, necne, SC num quid verbo dci adijciatur, vel de-trahatur.Semper enim Satan molitur religionenofiram contra here adcerta loca, tepora,alt;fiiones,homines, vt CX' tera omnia hominum libidinibus pra-uis patefaciatQuod cum illi admittût, iamfitabominatioDeo omnis eorum cultus,quem volunt deo exhibcre cergt; tis locis,tcmporibus,a(fiionibus,etiâfi ille cultus fit alioquin à Deo manda-tus,Ifa.i.

Nuncexequemur propofitum no-ftrumdeSacramentis commcndatisâ domino:amp;^ hoclocoid tantummone-bimus,quorum fit miniftrorum hec ad

58 D E V ï E T V S V miniftrarc.In co cntm adhuc vcrfamirr vioftendamus, quæ ÔC quot infrituc* ritSpiritus fanAis ecclehjs fuis faluris minifleriâtô^ quos ac quot adminiftro rum,per quos vult fua obiri mim'ftcria, ordines. Dicimus itaque mim'ften'um corum facramcntorum, quænobis f5 mendata funt à Domino , 8gt;C à Spmtu fanclo per Apoftolos Baptifinatis fci licet, Cœnæ dominicæ, Qi. ImpofitiO' nis manuum , præcipuc pertinerc ad Epifeopos, amp;nbsp;presbyteros, tarnen in loco redie admim'ftrari, Qi per inferiO'’ res ordines.

De Baptifrnate.’Res eft apud omnes in confeflbu'n eo tarnen à veten' difei* plina ecclefiç receflerût pride ccclefia* rum miniftri.Epifcopi cnim non putat ftiimuneris efle baptirare, nifi princi^ p31iberos:fedncc Cœnam domini ce* lebrare,ftiæ volunt efle fundiionis, nifi in magnis fcftiuitatibus,cora viris prin eipibus. Qin'netiam Impofitionema* nuum ad ftiffragancos fiios reieccrunt vtipfi interim polîènt agere fatrapas, venarijSd alia fua ôû^tichiifti muncra obirç

SA CR I MINISTERIE obire.Nonlcgitur quidcm dominum quêquam baptiraffè per fe aqua,qiua Baprifma fpin'tus fibi propriü fumpfc* rat.EtApoftol. quafi gloriatur,fe pau-cosbaptïzaflè Conhthi,negatœ femif fum ad baptfeandö.fed liquet Âpofto lum Paulum glon'atû efle de eo, quôd non multos Corinthi baptizaflet non fimpliciter:fed quôdnon dediffet cuû quambaptirando occafionê feccden di ab alijsjamp; adhærendi fingulariter fi-bi, ac ita caput fe faciendi fat^îionis. C^odverô dixit, NonmifitmeChrigt; ftus adbaptizandS, fed ad euangclizâ dunijConftat etiâ efle folitâ diuinis fcri pturis hyberbolen : vt cû dominus ne^ gauit, dodlrinâ, quam adminiftrabat, fuam efle:Item,fc non venifle, vt munlt; dus per eüiudicetur, cS alibidicat : Se venifle in iudiciö in hunc mundö.Non erat Pauli prçcipuafuncflio baptizare, fed euangelizare: alio quin pertinebat ödadipfummandatudomini, Docete omnes gentes, baptizantcs cos in no-« mine Patris, QC Filij,öd Spiritus fandi. Cum itaquc homines baptifinate recilt;

6o DEVIETVSV

ptantur primü ih ecclefiam Chrifti,p cf quemdoceathocmagisfieri, quâper priniû eccleßg curatoremr'De Eucha» riftiac adminiftrationej ÔC difpenfatfO' ne nûquam dubium fuit apud vetcrcs, qui'n pertineret maxime ad epifcopû é^eo abfente,ad presbyterum epifeo* po proximum dignitatca'd Chrifti fer* uatoris exemplum apertedocet.Dia* conis difpenfatio fanguinis Chrifti eft cÔmifla,SCfinguli clericalis ordinis mi niftri aliquidadfacram Cœnam admi* niftrabant. Omnino itaque indignum epifcopo,adelîeCccnej ôi. non ipfam Cœnam adminiftrare,dûmodô id præ ftarevaleat.

Signûlmpofitionis manuum, etiâ C' pifcopi foil prgb ebant, SC non abfcp ra tione.Siueenimfitfœdus dominibap tizatis confirmandum:fiue reconilian* di ij,qui grauius peccauerût: fiue eccle fijsminiftri ordinandi:hgc omniarnubi fteriamaximè decent eos, quibusium ma ecclefiarum cura demandata cft. In ordinauerunt etiam presbyter!, Ecclefijs miniftros, Epi-» fcopis

s A C R I MINISTER! I. fcopis abfentibus.

MinifteriumfequiturDifciph'ng,qug eft inftitutio Si(. r3.tio viuendi Deo,hoc eft faciendi omnia,fecundS Euangelij do(ftrinam,publicè,amp;^priuatè.Hæcvt ro difciplina duplex eft in Ecclefia,alia ordinis clericalis , alia totius populi Chrifti. Hgc vero popularis cundfis^ Chriftianis comunis difciplina, coftat cucertis ceremontjs,amp; facris ritibusf, turn confentaneis cûEuâgelio, amp;mogt; ribus atcp atftionibus.Ceremonig vero ac ritus Ecclefiaftici p ertinet,altj ad id, vt homines inEcclefia lufcipiantur,alq ad proficiendum pietate inEcclefta:agt; Iq ad abftentionem eorum abEcclefia, qui grauius aliquid peccauerunt,ôC eo rundem, fiferiam pœnitentiampere-^ gerunt,in Ecclefiac communionem, rc ceptionem.

Ad ftifceptione in Ecclefiam requird tur catechizatio,fidei cofelsio, amp;nbsp;obegt; dienriç Chrifti profeflio. Ad proficien dum pietate in ecclefia,pertinent haec; Sacris adeffe cœtibus,iuis locis,amp; tern poribus celebrandis: ôdibi vacate religt;

D E V I E T V S V gionibus,audiendo vcrbû Dci,precaÊi do,offerendo, facramentis eommunp cando, fefeep etiapnuatis, cùm pafto* rum,turn aliorüfratrum, pijs admom'ti onibus accommodarc. Ad cenftna vc* ro eorunijquï grauius deliquerunt,per tinetadmittercinfe ó^alios patienter obiurgationes,càm publi cas, tu priua tas:ßq} opus fit,amp;à(acris abftentionc, ÔC ad agendam pœnitentiam ligatio^ ne: Itêhaberepro Ethnicis amp;nbsp;publica* nis obffinatos iïi peccatis, abftêtosqj, ÔCad agenda pœnitentiâligatos,operi bus fed dedere pœnitêtiæ, côfiteri pec cata,abfolutioneni fupplices petere,ô^ iufeipere religiose.

, Mores ôi adiones digne Chriftianiis funtjVt adfuefaciâtfe,ÔC in id per omné vitâ incumbâtjVt quotidie magis reno uati ipiritu,ijs tantum rebus amp;nbsp;aéiioni bus capiantur,deledcntur,ôc' occupé* tur,quibus ad gloriam Dei omnib.pro fint,in omni pietate,fanlt;ffimonia, ôdip ftitiaJam adminiftrarehanc difciplina, çff ffcChrifti populum docere,inftituc re, regere, vt fehuic difeiphna: fubrjci* antj

s A C R I MINISTERI r» antjSCperomm'aaccommodcnt, hoc cft,pnmû catcchïzâdos fe,amp;fuos prg* bcant:percepto catechi'Irno Chrifti,ßgt;. dem fuam coram Ecclefia tota confite anrur,5C obedientiâ plenamEuangelif præftandam Chn'fto domino,ei'us clcfiatjCumflis^ ci'us miniftns,amp; mem bris promittant.Deinde vt coniiitutis locis amp;nbsp;têporibuSjin facros cœtus frcgt; quentes conueniât, fingulari^ religio ne ibi fefe dedant, audiêdo verbo De/, faciendis precibus,ôif gratiarum atflio nibus,vtq5 oblation es fiias liberaliter conférant. Si verô videantur vel in offi do ceflàre,vel contra officiûChriftianlt; hominis aliquid committere: vt admo neri fe huius, atqp reprehendi libenter feranr,animocp grato hoc charitatis of ficium fiifcipiât. Sicpin fcelus aliquod autflagitiûinciderint, vt mereâturad tempus à ûicris abfti'neri ; vt vinculum hoc,quod ad agenda pœm'tentiâligan turfiipplices fufcipiant, operibusq^ ve pcenitêtiæ magno ftudio incubant, Qliac opera pœnitentig funt,fubduce-te fe toto eo tempore poenitentiae.

Ö4 DEVIE T V S yr ctiam à licitis camis delicîj s, ô(. mundà nisnegocîjs,quæquidé à'tra debitam proximi's cura poflunt in alla retjci poradugere propter peccata,eocp dC lugentiû vti habitu amp;nbsp;viuendi ratione, veftibus fordidioribus, vicflu dunore, crebn's ieiunî)s,atc^ fupplicationibus, cti'am domefticis facris cœtibus adefle frequentius,etia quotidiams^cùm pub liciSjtum priuatis eleemofynis præftagt; refe benigm'ores ; magis efle affîduos in inuifcndo Si. cofolâdo ægrotos, Vin éloSjôdalrjs calamitâob.oppreiïbs ho' mines,ftudiofîus quoejue demereri, Si-placarc fibi,amp; maxime ecclefig Chrifti aducrfariosratçp his adionibus, ÔCfbi' dtjs abfolutionem à peccatis, recon cfliationem cum Deo, amp;nbsp;Ecclefia fla^ gitans,

Verè cnim pœnitentis de ofFenfa ali cuius hominis, cuius quis beneuolen' tiam erga fe magni faciat, hçc neceflà^ fiaoffiiciaïuntjlugere 86 deij cere fein rebus omnibus, voluptates ôd delicias rc(puere,fefe^ adplacandum,quem ofFenderîtmodis omnibus accommo^ dare

s A C R [ MINISTER! T. 6^ dare,Sc qu^q^lomlïïma SCfordidifljma minilleria tn gi atiam élus lïbenter obi r Cjplacidum cp fe, o ffi ciofiim, amp;nbsp;b em'g-num præftare in omncs eos,quosis, qui offenfus eft,vult diligi, âC afficï bc-ncficijs.lfta fane omnia nudent faccrc probi filtj,amp;filiæfamiliàs,probi famuli ÔCfamuIæ, probicp miniftrf prindpû, cùm grauiter fuos offendcrunt parent teSjpatresfamilias, principes : ÔCiftius peccatifui, ac lapfus vcra folidacp te^ ncnturpœnitentia.His itacp operibus oportet eos,qui in grauiora fint pecca ta prolapfijfacere peccatorum fuorum realem fcJûMoAÔjwo-if/, id cft confeflîionc, hoc cft,teftari de fe, quàm verè pecca* tum SCflagitium cognofcatiuû, quod contraDei legem tam impudenter ad mifcrunt:atque reconciliationem cum Deo,6Cecclefia flagitare,eamcp vbi ex orauerit, gratifsimo animo iuicipiant, fuam^ gratitudinem fingulari bcnigt; gnitate in egentesôC afflicfîos homines demonftrent.Hæc cftdifciplina pœnt tentium. Poftrcmo, vt eft difciplinac Chrifti, homines Chriftitotamvitam

c

66 DEVIETVSV

fiiam,cunlt;flos mores, ÓC. adioncs fiias, ad praeccpta domini cxigerc Ôi confirm mare, furnmo cum timoré öótrcmore: itaadminiftrarehanc viuendi difciplp nam eft,paftores,amp;^miniftros ccclefïagt; rum,vnumquenq} ÔCvm'uerfeEcclefiç fuæjôdfingulorûmembrorum eius cc' defie curam pcniigiiê gercre,ineo^ fempcr efle,ó^ cuiq? inftare vc earn cm crucifigatfùam, cum concupifeentijs, amp;nbsp;morbis,vt veterem hommë exuant, nouum induant,ôf cundlis fuis ftudîjs, ô^faifbs glorifîcare deû,in procuranda falutc,amp; augendis cômodis proximo* nim.Porrô hancefle Chriftiani popu* li difciplinam, ac inftitutionê propria, tota Scriptura copiofiflîmè docet.Et quod ad cercmonias,£C ritus attinetre ligioniSjô^ primùm,quibus homines û nitio inccclefiaeftïfcipiuntur commu* nionem,dixi requin', vt h omines liben ter fe fiC foos ofFerant ecclefiç minißris catechizâdos. ïftud docet abundeprac ceptum illud Domini: Mihi eft omnis poteftas traditain cœlo,ôt in terra:pro fediigitur,facit€mihi difcipulos om*

nés

s A C R I M I f3 f S T E R I r. ^7 ties gentes,baptisantes eos in nomine Patns,FiIii,SCSpiritus fancliEo cnim Dominusclare pracdpit, omnes eos, qui ipfi incorporantur Baptifinate, fic doceri, vtipfius fint difcipuli,ô(^difcât feruarejquçcunqî ille praecepit Prgcegt; P to ergo code ptæecpit omnibus, qui deipfius velintefle populo, vt huicfe amp;fuosdodrinç ftudiofè acconiodêt* Ea autcm dodrina iiïchoanda cft à Ca techifiuOjhoc cft, à fimpliciore ac p1agt; niorc traditionc explicatione præci puorum Chrifti dogmatum, quæ fami b'aribus fît pra:ccptionibus,intcnoga-tionibus refj^onfionibus, Catechiß misigiturfc SCfiios dcbentaccommogt; darc,quieunq; difciplinam fufcipiunt Chrifti.Rcquin autcm St^fidei coieftid ncm,obedientiçcp Chrifto domino egt; iuscp ecclefie,atqj cuncîis Chrifti fîdiSj amp;miniftris,amp;membris, publica in cc^ clefia pro felsionem, confiât fatis cùm exmultis alq's Scripturæîocis, tum vel exeofblo,Roman.io. Cordc credituf adfalutem. fâlus enimnoftra,hoceft, naturae noftrac ad imaginem Dci

^8 D E V I E T V S V

ftitutio eft in co, vt toros nos confecrc iTius ei'us maieftati, eam^ quibuftSq^ Jiccatmodis cclcbremus,hoc eft, nO'-mé OUS fancftificemus.Ctim lâ Baptift mare in filios Ôi hfredes del regigni* mur,cucp in Ecclefia Chnfti rccipimur çterna nobis vita cômunicatur. Quis modóiftavci è credos, non vitro cupP diflime hçc fibi collara bencficia,prçdi cet in ecclefia magna populi dci,vota* que gratirudinis fuç enuncupetjSC pro pofiiu fuum per omnia viuendiad gio riam dei proRteaturflnde totics ftndi in Pfalmis optantreddere votafuado minOjôC celebrare cum in ecclefiama* gna 9.ix.35.40. lit. ttd. amp;multis alijs. Cumepqui bap tifma ftium intelligit,S^ rite pcrcipit,nouit eofe beatum efle^ quod firmembru Chrifti, cohacrens O' mnibus illius mcmbris,ftudetadiuuari in vita dei,per omnia fingulaChrifti mcmbra.Nihil itaq? facit cupidius, qui eunep verus fit Chriftianus, quam con fiten coram omni Chrifti ecclefia, qua tafcagnofcata Chrifto Domino acce püîCjôCaccepturum beneficia, ôlt;qui

s A C RI MINISTERI I. 69 ftudeatfe gratum coram domino pre* here per omncm fuam vitam, iuuaricp feadid expctata totaecdefia, acmcm bris eins fingulis.Iam qm'a vita hçc dei fide confiat:fides autem vt gignitur, i' ta Qi. c5fcriiatur,augeturcp auditu ver* bl Del,ad proficicndS in vita Dei, ne* ecffarium eft,frequenter audire verbiä Dei,8C effîcaciter, colt;^ ÔC precari afsi-duèjgratiascp Deo agere: Sacramenta percipere, feep gratum Deo etiam be* nignis oblationibus dedarareHec do cemurabunde exemplo primæEcdc* fiaCjAtft. 20. ÔC ex inftitutis Dei, qui in hoc,Sabbatu, quotidie duos facros conuentusinftituit. Locaitem confe* crari facra fiio numini voluit, ad admi* niftrationem doeftrina: ôd facrificiorS. Qliæ omnia grauifsimis pœnis iànci* uitinterfici praecepit,qui Sabbatû vio laffetjdelendumcB de populo fuo ludi cauit,quineglexinent circuncidi Gern 17.Qui pafdia non rite celebraflent, comefo fermêto,Exod.i2.Qiii Pafeha celebrate neglexilîentjNum.p. Qjii nonafflixiffent animam fuam die ex*

c 3

70 DE VI ET VSV piationfSjLcuif.x^.Qiii non,vt inftitu* tû ab ipfo erat,fachHcan'ct5Lcui.7« De ïacris oblationibus,Exo.i3. i4. Deut. id.Eteniminfâcris cœtilgt;as precatnirr à Domino,amp;pcrcipimus Rimma ôé in finitabcncfida gratuito. Qiiçigiturpi etas noftraf quæ gratitudo in nobis crgt; ga deum,fi no libeat pattlulutn aliquid confcrrc ipfi, bonorum omniût largito rijdcipfiusbonis ,£)C in lioc ne défit efn riêfi in minimis fuis,abus ncceflarius, fiticnti potuSjtecfium cxtorri, nudo ve ftimentum,3egroto vcl vintfio folatiûr' Cum^ oinnis rcligionis adminiftratio in iacris cœtibus ita debeat cxdpi,vt fi des inde in Chriftu augcatur : eafidcs, qua infinies Dei erga nos charitatê co* gnofcûnusôi ampleclimur,excritfc,Ô^ operatur per dilecfiionê.Dilcdio auté non poteft no fratrû egeftati fuccurre* re,dum id valet. Qui cnim videt fratrê (iiurn cgcrc, ÔC clauferit ei vifeera fua, quomodomanctinillo charitas Ddf Ncc enim fermoncS^lingua,fed opéré veritate d iligcrc nos inuicê op ortet: ifqj per id cognofdmus,quôd ex vert* täte

SACHI H I N I S T E R I I. 7» täte fumus.QiK'^ nonvid eat neceffario confequi'jVt in vfus paupcrû Chrifti co fêtant qvàm liberaliisimè, quicunejp tn ficris cœtîbus idagant ÔC confcquâti» pre pier quod funt inftituti, ôi. habetur a ptjs hominibuSjVtinfidefcilicetChrf fh proficiant ÔC charitatc f Si vero do-minus deden't fie augeri Kdem, ÔC cha-ritatem inflammari vt cuieg tribui op-tet,quantum cu{lt;^ fit opus,quis no fru deatilludipfum optima quoc^pcrfici rationed'

Porro abiblutior QC comodior ratio profpiciendi vere egentibus, Qi. cûpri-mis domefticis fidei, nuUapoteft exco gitari,quam cafit,quam docetnos Spi ritus f^tflus Alt;fl.z.4.amp; 6. vt quifep co ferat in commune quantum valcat, 3d libéré velitjidtp quod à fratribus fuerit collatum, feructur Qi difpenfetur, ne quid cuiquam fratrum deßt, ad pie fan lt;ßccp viuedum per Eccleßac diaconos, viros ab omni ecclcfiaadhocmuncris dcicdos propter perfpetffam Qi con-teftatam eorum pietatem, Spiritusep famflivim, ôdfacultatem in cis fingu-

c 4

7i D E V I E T V S V

brem, vt eleói, ÓC ad hoe i'pfum minp fteriufuenint cón'itun,D.Stephanus, ÔCcollegæ eins. Et banc itacp benignâ in vfus paupenim Chn'fti eollationem ô^in eofdetidäm atep falutarem eorum quç coUatafuerunt à fidelibus, per cc^ defip idoncos diaconosdiftn'butioné, reftituiapudnosncceiïàriô oportet, ü reciperelibeat Chrifti veram difcipli* nam Jam de cura fi'ngulorum in cccic-ftafratrum,de^ eorum admonitione, fi quidpeccent,adhortatione cùm cefi ûnt in officio:2C quod hgc cura, monc di^ ôi. adhortandi folicitudo atœ fedu litas,cùmprimisquidem ecclefiarum incumbitcuratoribus, amp;nbsp;communib. adminiftriSjita etiamin ofFicio fitfin^ gulorum miniftrorum, abundè doce-murMatth.iS.Acflor. io.i.Theflal.3. Heb.12.

Porro de tertio gencre ceremoniaru, quaeadeenfuramattp cmendationem pertinent eorum,qui peccauerunt, do minum voluiflê (emper prgfcntem vi^ gere,contra palàm peccantes animadx ucrfionem, Matih. 18, Si te frater, qui

pcc*

s A C R I MINISTERI I. 75 peccauftnonaudiuerit priuatèadmo* nentem,adhjbcvnnaut altcrum,vttn orc duoru aut nium teftium conftct o-mne veibum.Si hoc non audiuerit,dic Ecclefîæjfi Ecclefiâ non audiuerit,fit ti bl ficut Ethnicus ôi. Publicanus. Vide quantop ere mftandum fit admom'tio* nc atcp correÆone his,qui aliquid de* liqucrutznec cnim in peccato quifquâ rclinquendus eftjdum vult frater habe rijamp;confors Ecclefiæ. Qjiocirca cùm priuata admonitio fruftra fuerit, adhi* bêda cft admonitio amp;nbsp;per alios fratres ac plures:atcp fi nee hi audiantur ab qs, qui hçrent in deli dis, deferenda peeca taeorum fiint Ecclefiaeiatc^ indubie, vteos amp;illaobiurger, amp;nbsp;caftigetper Êublicos fuos tniniltros,coram^ toto )ei populo:fi quidem aliter fcruaii no poisint,qui peecatis fuerint pracoccu* pati,iuxtailludi.Timot.5.Eos quipec cauerunt,coram omnibus reprehen* de,vtô(fcæterimetum habeant.Atqui cos,quiecclefiam aliquo flagitio,vel fcelere contaminaucrunt, atc^ offendc runt,efieligandos ad pocnitenriam fu*

C 5

74 .DE V I B T V S ?

am,fi qua verê compungantur, Ecde-* fîg dcmonftrandum. Id dominus dare rcquJirttjCûecdefijs poteftatem fcdtü gandi amp;nbsp;abfoluêdi, Qi. lïgandt qui'dem lôluendi^ ad falutem. Nec enim in Ec clcfia poteftas vUa eft,quàm ad zdifica tionêa. Corinth, lo. Quamobréquod iubct dominus eos, qui Ecdcfîam vo^ cantem ad pœnitcnttam no audiût, ha bcreytEthnicos SC Publicano.s, nÔ fie eft acdpiendüm,tanquâhis cura cede figomnisßtfübducenda, nifîcertû fit ahquos peccare ad mortem ». Ioan. 5. Namprçcfpit clarè fpiritus Domini z. Theflalonicêa.ne taies nos habcamus pro inimiciSjfed corrigamus vt fratres fi viddiect corrigi fe p^tiâtur. Qiii em canes fe porcos rc ipfa déclaré t con tra pias admonitioncs,his fanélum, 8^ mai^aritç piereprehenfionis impatP ti no debentMatth. 7. Ligandi igitur funt qui E cclcfiam non audiunt, no vt fimpliciter vitentur,tanquî Ethnid ôf Publicani:fedligandifunt ad agedam pœnitcntiam,cam® vt agant quat;^ oc caflone,exdtandi« bednechîc folom, qui

’SACRl MINISTERI U 75? quf corredtionem Ecclefie rcfpuunt, U gandifunt, ad demonftrandâ populo jDcifiiam depcccahs poenitentiani,vc rumij quoGp,quictiamfi reprehcnlîo* nem ecclcfiç admittant,ver€cp à pecca tfs rcfipifcantjßquidem flagirio aliquo amp;nbsp;fcclercjccclcfiam oblæfcrunt :htavt inccftusille Corinthius ecclcfiam fùa fuo funcftarat inceftu.Hunc em'm Co* rinthium eiufînodi ob pec^ratum fuutn dolor inuafcjatjVt Paulus metueret ci^ ne tmpcUcretur à Satana m delperatio nem x.Corinth.2,cum^ dolorem veri* fimilc eft,coccpiflc eum fta«m,vt à to* ta eedefia Connthioium fuit obiurga tus,abftcntus àlacriSjamp;pcrPaulû tra* ditus Satanac,attamênonreccptus hic fuitilicOjVt aliquam pcccati fui decla* rauit pœnitêtiam: iufto tempore opor tebat eirm fidem fuæ pœnitentiæ cede fiæapprobare.Etenim à giaiidi pecca* to fi quis verè refipifeat, fentiat^ pce* cati fui atrocitatfiTijhoc eft,quanta de* us illud deteftetur,quantacpt)eo peril lud fada fit conrumelia,quantumcp ip fi ob id peccatum dcbcatur fupplf-

76 DE VIETVSV cium,is ccrtè non leui id eo nec momêgt; taneo copungetur dolore.Dolorvcro acriSjpudorvehemenSjamp;fpeccattfeha detcftario, latere no pofliint. Si entm ir^ioviK/xi lUi mundi,peccarint in cÔ tra* ôibus fuiSjVtprolucrOjluculentum da numftcccrfierint:videas ccrtè eos non vnaÔ£^ altéra (èptimana damnum lUud dugererqumreperias, qui ex eo dolo-' re manus fibi confcifcant, aut incidant inamentiam.Ita fi qui exambitiofis ho minibus, è fummis hononb. ÔC primis Regtj fauoris gradibus, in grauê decigt; dâtignominiâjprocul ab omni fauorc fingulari regis reietfli, quâta ccrnimus Si. taies animi çgritudine opprimi,quâ ta côfici triftitia f quâ dcnilt;^ Si acerbo Si diuturno ludu detinêtur plericp ho minum,cùm morscxtulerit charos fibi coniuges,liberos,aut alios neccflarios Si amicos.Hçc itacp eft omnisverç poc nitentiXjVeri doloris de errato damno fiore,vis amp;nbsp;natura,vt hominem aliquâ diuteneat,amp;ab omnib. carnis folacijs abftrahat. Sicp is dolor fit propterea quod quis offenderit cû,cuius beneuo lentiam

SACRI MINISTER! r. 77 knriam magnt fadat,amp;cupiatmagno pere fibi reftitutam, imp eilet etiam, vt ftudiosè,omnia ca,ôdvitet fadat,qui bus veleuitatis vel fadtis,fperct le ei, que ofFenderitjgratificaturû.Talis cer-tèeratpœnitêtia mulieris peccatnds, publicani,Pétri in Euangelio, talis Ni* niuitarum,talis Danielis, pro toto populo,apud eundem p.talis Efdrg 9.6^ lo.Ifta ôt^fimilialocaperpendantur: Qé illa Pfal. îXjQiioniam tacui, contabue-runtolFamea prg rugitumeo tota die, quoniam dieacnoële grauatur fiiper me manus tua, verfusep eft fuccusmeus in ficcitates aeftiuas,amp;c,Irem Pfalm. ji.Peccaui tibi foli.Ea crgo,cùm fit vis amp;nbsp;natura omnis veræ pœnitentiæ : 6^ deceat pœnitentiam in nobis cùm drum oftendimus, exiftere, quàm acerri-mam:nec enim vllius debet nobis pluris hab eri beneuolcntia,quâ Dei: ficut nihil poteft nobis aeddere nocentius quamoffenfadeiecclefia, Chrifti filia Ä columna veritarilt;!, cùm quid queep in corde fuo poznite r, vid ere no vale-àqmeritofigna amp;nbsp;etfeda requirit hu-

78 DE VI ET ŸSV ius vcræpœnttcnttgùitjs, quos debet hocipfopœnitêrie nomme fufcipere, atcp facrorû Chrifti faccre participes. Myften'a eni'ni hgc dei,verè crcdenti'b. tantum, de pcccatïs fuis pœnitcnti* bus à domino deputatafuntjbonafidc difpcnfanda i.Corm.4.Et cauendû eft EccleGjs,nccui caufam præbcant (u* mendi fibi iudicium infumendo fàcra* mento falutis,quod faciunt, quicuncji abiq; vcrapeccatorum fuorum poeni* tentia facramcntis Domini commuai* cant.Qiiamobrem û qui in grauius ali quod pcccatum incidilfent, ôi manife* ftû flagitiûjVt Corinthius illeinceftus incideraqeos prifcç Ecclefîç,quç Chri fti difciplinam adhucredîè tenebant,li gabantccrtotempore ad agendâhoc elljdcmonftrandam potnitentiampcr opera ôi fiudus veros pœnitcntig cri* am fi illos iam turn peccari fui pœnite* re appareret.Id cnim crat conicntane* um verg pœnitentiac détériore lapfu: que(vt di(ffum)fi vera fiqaliquâdiu hç rctjtumvtileadcauendum peccatû ta ipn,quiligabawr,quàin tori reliquç cc défi» *•

s A C R I M I N I S T E R I h 75) defiç.Qjja de caufa, ÔC Dominus ipâ: Mariam,fororcm Mofc,quanquam de fuo lam contra fratrem murmure, pœ-nitentem, amp;Mofefratrepro ea. inter-cedentc, voluitfeptem diebus patère ignominiç,cxcluÉim ecclcfiaDei, ÔC lepra percuflam,Num.ix.Ätqi hinc eft quod Diuus Cyprianus tantopere gcbatjlapfis in p erfecutionibus,non iU co dandam effe veniam, ftd diu, ac fto tempore eos agerepoenitcntiS.De quo vide epiftolam eius z.QC j.lib. i. Ôi lib. j.ab epiftola 14. vfiç ad zo.Et in {lt;sxlt;gt; mone de Lapfis,ex quo videantur.

Item exemplum Ambrofij inlegatio neTheodofij apudTheodoretum li.y. cap.i8.EtapudSoxomenulib.7. cap« X4.Porrô licet abftinendi fint ad tépus SairioribuspeccatisEcciefiâfune it’.tamen feuerior debet efle ex-côraunicatio corum quiecclefiamnS audiimt. Hos omiu'no vitari oporteti Chrifl:ianis,quôdmagnam habet vim cmendandi homines^enophon in ii* bello de Republica Lacedgm. Euripides in Orefte ab initio, poft pubheä û

So DE VI ET VSV tatp obiurgattonem,qm' ccckßam fla^ gttio ahquo deturbaruntSC ofFenderöt cft in partibus dtfciplinç,qua tales fana ri deb ent, vin cull ad agendam pcenitê* riam ccrto têpore grata fufceptio,tuni etiam abftentorum atcp excommunp catorûeuitatio.Tcrtiaverô huius pœ^ nitentialis difcipiing pars, eft peccato^ rum confeffîo:quanquâ enim totapce nitentiæaÆo fiqamp;^vocetur veteribus Can.(fiistfigt;ßoÄeyjt(rn: eft enim peccato-rum rcalis dcploratio Si. deteftatio, tax menô^orequiftÿligatorum adpœnix tentiam,debet peccata accuiàre 8i de^ plorarciua,emendationemcp vitçpol liceri.Hçc verô confeflîo, non cft pra^ uèfa(ftinarratio:fed quod prauè ôdma lêfadum fit,agnitioà deteftatio.Eam videmus Si apud homines, cùm ab ijs, qui pcccatorum (uorum veniam orât, requirijtum permagnâhabere vim, cû fit ingenue ad placandum eum, in que fitpeccatum.VndeNathan adDa* uidjCÙmpeccatumfuum eftèt confeft fus,dixiffet^,Peccaui, quçbreuis erat cofeftîo : Tranftulit Deus, inquit Na* than

SACRI HINUTERII. 81 than,peccatû tuû. Idcp dixit, vtvates D ci.Hab et eiuim o di p eccatorum con fefsio , id eft, agnitio Ôi deploratio, quandam in fe, nihil tale pofthac com mittendi promiisionem. Qiiod cnim quis agnofcit ex animo,damnatcp cfle à ie fàélû male, id ftudet poftea euitagt; re.Qjiinrieceiïarius effec^lus etiâeft. Hæc confcfsio veræ pœnitêtiæ, quod vclirifilio pro digo vider e eft, qui m ox vt ftultitiæ fuæ concepit verâ pœnitê^^ tiam j de confttendo peccatû iuum a-pud patrem,cogitauit.Dicam, inquit, patri’.Peccaui in cœlum, amp;nbsp;aduerftim te,nec ium dignus vocari filius tuus, fac me vnum ex m ercenarrj s tuis. Ean dem^ confefsionê non potuit omitte re,etiSfi éi pater occurriffèt,ô^ complc xuseuèftetatcçofculatus, Talêexi-gere Dns peccatorum confefsiönem à iuis hominibus fan's fe declarauit, cG ccrta populo ftio veteri pro expiandis peccatis iacfificia præfcripfiqamp;iàcer^ dotibusipfis, SC vniuerfo populo,ÔC principibuSjSC cuilt;^ priuatO3Leuit.4. QiJideniinaliud,quapeccatoru erat

8z DE. Vf ET VSV cofefsio, cùin qui peccafîent,hoftiant eam,qug àDomino requirebatur,pro eiufinodi peccato ofFerrêtjiutcrcturcp manibus fuis,vidimarum capitibus, ac quôdexpiari peccatum iuum per ià cerdotêiupplices peterent. In quin to verô capite requiritdominus difcr^ oris confcisionê de peccatis,quo rum CO loci expiationem defcribit, ôi ait:Eritcp cùm quis vni ex bis pcdcatis obftn'cHus fuerit, confitebit,quod pec can't ea in re nbsp;nbsp;nbsp;nv« “^wNjtain expia^

tionetotius populi eodêlibro cap.id. præcipitvt fàceidos itnpofitis amba* bus manibus hirco, in defertum emit* tendo,confiteretur omnes iniquitates filiorû liraeljôC omnia fcelera cum pec can's eorum,hoc eft, cunda corum vi* tia,flagitiosè faôa, ÔC errata. Qyta cer^ tê cofefsioncjfaccrdos nonpotuitfin^ gulorum vitia fingula, ÔCmorbos, fia-gitia amp;nbsp;fcelera, lapius amp;nbsp;errata enume rare,fedin genere agnofcebatjamp;de» plorabat, omnempopulû obnoxiuiti efle Omni generi vitiorû, incredulitati ignorarioni Dei, iuperftin'oni, atq^ ad omne

s A C R 1 H I N I S T E R H. gj ad omnem falfam relïgionem propen fionjjfallêdijfraudandicpprauitati^cu-piditatib.immodids, honorûjopum, voluptatuni. Tum fi qua co animo ad miiîa erât flagitia,ÔC fcelera, cacdes, a* dulteria, dcfraudationes proximorû amp;nbsp;aliæ trucul entæ iniuriæ, hxc quoc^ mala dcplorabat, tan^ à toto populo admifla, propter communicationem, quæ in omnibus populis, amp;nbsp;cnritatib, apudDeû exiftit in bonis ô^malisre* bus. Deniq? addebant delida, errata, ncgleda, quæ no deftinata voluntate admittunf,admittuntur tarnen contra legem Dei. Videmus Sgt;C ex verbis Do mini Luc. 17, confefsionem peccato^ rum,de qua dixi,cùm eflepcenitentix vergindubitatû cfie(fium,tum ad pergt; cipiendâ vcniam crratorû efleneceflà riam.Si peccauerit in te frater tuns,ob »urga eum,corripe,W/Tj;ji«o-öf/ mjtk. Et fi pceniteat eum,remitte ei. et fi fepties indiepeccetinte, öcfepties couertat fe ad te,dices,Poenitetmc,remittas ei. Quam itaque natura ipiä pœnitentif, peccatorum exprimit confefsione, SC iE

84 DEVIETVSV

Deus à nobis inlege fua poftulat,eaOT iure requiïSt ecclelip ab omnibus,qui in grauiora peccata funt prolapfi .Nâ veram, viuam, folidamÿ pœnitêtiam ab eisrequiritneceffariô, Si itaqp cau^ fam,ergo effedû,qui abefleafija caUquot; fa non poteft.Atq; hinc, quôd fit natu ræ pœnitentiæ peccata côHtcn,fanbri aliquando acriore peccatorû fiiorunr, etiam leuiorum SCoccultorumpœni' tentia c6punlt;fli,iJögaÄör««r/f/ faciebant, cofcientiæ,amp; animi fui pondus expo* nebâtjVtDiuus Cyprianusmeminit, fermone de Lapfis.

Inde nata eft confefsio lecretaria, quâ tandam exigere pfeudoepifeopi cœperût ab omnibus ,vt eo facilius ÔC certius omnibus dominâtêtur, obftrP tfîis fibi omniû côfcientijs. Porrô quia ^rata D eo côfefsio no poteft berfnifi a verè pœnitente,omnino imperari co fefsio ilia de peccatis Ecclefîae à nemp nepoteft.Eorum autempeccatonim, quæ Ecclefiæ innotuerûqconfelsione earn qua declaraui, neceflârio requis n't.Priuata tamê ilia cofelsio vtilis we^

rit il

SACRI MINISTERII 85 rit fl vitro fiat, ex vera ani'mi pceniten-tia, amp;^apudreófè doólum animatum adregnum DeiminiftrS, quiftudear, confitentes amp;nbsp;docere pcccatorüatro* citatêjfi earn non fan's fennant, atc^ co tra peccata munire,ne illa rcpanr,coiv folan'cp deDeimifericordia, finimijs exagitentur confcienriæ dolorum fti* mulis, expedire deni'cp mentes falutagt; ribus cofüijs, fi dubitarionibus de ofH CIO fintimplicatæ.Hæc fi priuata con-fefsione quærantur,amp; pcrcipiantur,e^ tiam cófefsio dufinodi eiit vicepriua tl catechifini.Ex his itacp cognofcitur, terria difciplinæ pœnitentialis partem elfe peccatorum confefsionem, qua* lêtp earn facere oporteat. Qjiarta pars hums difciplinæ eft abfolutio, SC cum domino,at(Tp ecclefiæ reconciliatio.ea fiebat olim,nopifi Sgt;i. plebe Chrifti co* fentiente,Slt;; per impofitionem manu* umepifcopi,amp;ptesbyteror3:perficic baturvero permenfæDominicg com municationcm. Videatur epiftola diui Cyprianilib.i. cap.5. dcconfenfu pie* biSjdereliquis i4.Epiftola,6lt; id. lib.3.

86 D E V r ET VSÎ '

Cur vcfô fît populi cofcnfus rcquîrcn dus,indeItquet:finguhsniEcclefîavp târi debêt,qui ab Bcclcfiæ côfortio ab ftin ent,ôif idco,quia Gnt îufic abftcntt Par igtt cft,vt éc de abfoîutione,atquc rccôdlîationeîudicêtJdquoq? maio^ rem cociliat,SC abftentioni, èC abfolu^ tioni authoritatê,acn'usq3 mcutîtodiu tædium^, pcccati. Hisitaq?quatuor partibus confiât ea difcipb'najquæ de^ beteflercmcdio ijs,qui in pcccatafue runtlapfi grauiora. Atq; ita j'am planu eflcpoteft-,quid in vniuerüim fit,ô^ qt conftet partibus cedefiæ difciplîna, quasep requirat ccremonias, ôé ab tjs, qui in ecclefîa deb ent ad progredien^ duminvitaDeijinuitart, SCvrgeri, ÔC eorum qui cùm in ecclefiæ communp one l'am verfantur, in grauiora incidSe peccata,vtfanentur,ô(f peccare cùm definantjtum porrô caueant abflen^ none.

Porto admi'm'ftrare hoc tonus dî» fciplinæ mînifterium,eft homines fie ex verbo domini, authon'tate, amp;nbsp;pio^ rum cxcmplis adfiiefacere, vtlibenter amp;religi-

s A C RI MINIS TERU. 87 Ôdreligiosè omnibus cxplicatis, difcp plinæpartibus accomodent, impen-dantcp. Adminiftri huius adminiftc rrjjfunr omnes quidem in cleri ordine conftitutijimo etiâ finguli Chriftiani, quiftß tame pro fua portione amp;loco. epifeopis autê Ôd presbyteris,fumma minifterij curaincumbit.Atcp fidei co fefsionêjamp;obedientiæ Chrifti profef^ fionem publica recipere, peculiariter . ad epifeopos pertinet ÔC presbyteros, aicut etiâ earn facientes conf efsionem atep profefsionem,in ecclefig cofortio conHrmare,ad menfamq} Domini ad-mittcre.Sic horum quoquepraecipue eft,moderari atque exigere ceremoni as,quibus proficiendS eft in vita Chrifti . Poftremo nec vel abftineri, vel eX' comunicaridebet quis^,autrurftim Ecclefiæ, ÔC dno reconciliari, fineho-nim praciudicio. Hæc vel ex eo patet, quod vel epifeopis vel presbyteris fti-premacuraincumbit totius ecclefiæ, amp;omniû eius minifteriorû: tum ex ex emplis Apoftolicis,quc dcfcripta finit Äd.s.vbilegimus, Samaritas, eufidê

f 4

88 D E V r E T V S V

Chriftï recepiftêt,efle perApoftoIos inäde confirmatos.Item z.Corinth.n. vbi Apoftolus m emmi t, fe Öé tradidif-fe ritus quofda, ÔC traditurum efle. Ite i.ThefTi.Poftremo de excommunica none amp;nbsp;abfolutionei.Corinth.^.Ego qm'dem corpore abfens, fpiritu veró præfenSjiam ludicaui tanquâ præfcns, eum qui iftud adrnifi t,congregaris vo bis cum meo fpiritu,cum virtute Dogt;-mininoftrilefu Chrifti, tradere talé Sa tanæ. Voluit Apoftolus inceftû ilium totius ecclefiaeiudicio condcmnari,amp; reprehendit Corinthios,quod id face^ reneglexiflentrattamen cùmfaCtum non eftèt, ipfe tanquam præfcns, cùm abfens effet, adminiftrauithoc iudici' um,præiens fiio prçiudicio.Idem fecit ôd de eiufdem hominis reconciliation ne, vt legimus z. Corinth, a. Diaconis tarnen epifcopi,amp; cundis cleri ordini bus, ÔC in loco etiam laicis, ad omnes difciplinæ partes vtûtur miniftris. Ad omnem enim ædificationem in vita deijfingulaChrifti membra deb ent an liquid conferre.

D E.

5 A ‘C R I MINISTER I I. 89 DE DISCIPLINA CLERICAL!. SEquioir nunc de Difdplma Cleri call. Quia enimhi, facris eccleßa* rû minifterîjs præfelt;fli lunt, de* bêtcp toti reli'quo Chrifti populo, do* lt;flrina,lâcramenta, Sgt;^ difciplînâfaluas omnem adminiftrare, atqueideo luis quolt;p exêpb's hgc omare, amp;nbsp;commen dare, peculiari quadâ illis opus eft di* fciplina ÔC afluefatftione, praeter fingu lare ftudiutnjComuni fe ecclefiæ accô* modandi.Eaitaqj peculiaris cleri difei plina, eft inftitutio agêdi ratio, qua facris ecclefiæ minifterîjs afsignati,ftu dent eadem minifteria ÔC falutariter iu xta Domini prgeepta adminiftrarc,ô^ Omni vitæ fantftimonia ornare, atquc commendare. Conftat verô ifta cleri* calls difeiplina his partibus. Primû eft,feuerior abftinêtia ab omnibus de* licîjs camiSjS^ popæ huius mundi, lau tioribus,amp;iàlutiorib. couiuîjs ,ludis, venationibuSjfplendidis veftibuSjprc ciofa fupellelt;ftile,4)phano famulitio, èC his fimilib.quæ in laicis aliquo mo* do tolerant, â clericoru tamê profefsi*

f 5

90 D E V I E T V i T one aliéna funt. Altera pars eft, Rc* leôio omnium eorum vitæ praeientis negociorum, quæ impedimentum ad ferât facris minifterrjs legitime obeun dis,ac neceflàriae ad hatc rite prxfisn' da,præparationi,hocefl, vcl iandifica tionivitæper abftinêtiamà curisatqr delictjs mundiivel inftrult;ftioni,per iu^ gern diuinarum fcripturarfi,omnis^ Ipsïitualis prudentiæ meditationem. Eiufînodi négocia iunt, MûitiajOccu» pationes fori,mcrcatura,inftitoria ne* gocia,præefTe cauponis, œnopolijs, balneiSjVacare operibus ibrdidis,vtfo lt;iiendismetallis,lapidibus,coquendac calci, conferendæ arenac, purgandis vijs,fimilibus operibus. Tertia parshuius difeiplinaî, Traditio fui in fingularem obedientiam,pr£ftandam primùm ab omnibus epilcopo S^pre.» sbytero ; deinde ab vnoquouuc cleri' co,ij s qui iunt in clericatugradus lup c rioris, âCà quo poflîint adredlê obe* undum minifterium fiium adiuuariî poftremô ab cpftcopis,iÿi .odis,ac cti^ am ftïo modo, epiicçpis Mctropolita

niSj

s A C R I MINISTERI r. 91 niSjCunÔJs^ quitus am pli or fit ecclc lîarum cura demandata. Quarta efi-, fiudiû magis afsiduû amp;nbsp;pcrttnax, quâ à laicis requirjtur diumaium fcriptura runijac omniû artium, quitus poisint plenius ÔC diuinæ fcripturae inteiligi, ÔC opera omnia Dei, eiusep in his infi* nita potcntia,iâpiêtia, amp;nbsp;tonitas, hoc eftjdiuinitas cognofei. Poftrema eft diligens SCreligioia cura, animaduer^ fi 0,0^ inftantia ob eundi,non folû quæ cuit^ clericorö font propriè demâda* ta,verûetiam omnia qug quifqp pofsit, ecclefiarû requirat falus, minifteria, vtdolt;ftrinæamp; facramentorö öi. difci-plinæ. His itaque quinque partibus continetur difciplina clericalis. Scrix pturg diuinp dehis prgceptishçcfont.

De prima ceremonia huius ordinis, vt fcilicet clerici omnes abftineat feue rius ab omnib. óé carnis delicijs,SC po^ pis mundijVt à lautiorib. conuiuqs,lu^ dis,venationib.preciofi's veftibus, amp;nbsp;ornatu ftiperfluo,cæterarû quocß rerS ÔCc. eft præceptû Dni, ad omnes qup dem homines, fed eo ipfo cùm primis

DEVIETVSV ad cos,quorum præcipug partes funt, alios dno adduccre, Se formarc. Vide^ te ne grauentur corda veftra, crapula, cbrietate,8e curis hums vitg: Se obruat vos diesillafubitó :Nâvtlaqueus vc' niet liiper omnes,qui fuper terram ha^ bitant.Vigilateigitur,precantes vt de tur vobis, omnia ißa effugere, ôe ftare coram filio hominis. Ecclefiarû cura^ toribus,fumma opus eft vigilantia, ôi. precum afsiduitate, cordeep libero,o* mnibus alienis àfuo munere ftudijs: obeunt enim munus humanis inge-ntjs longe difficillimû,vt homines tam peruerfos,amp; impios natura, vitam do^ ceant dei,hoc eft,ad ftimmam vitae re^ cftitudinem atep pietatem. Quo circa his fummopere incumbendum eft, vt camem ftiam crucifigant cum morbis fixis ÔC concupifcentqsjcrucifigâtur^ mundo, 8e mundus ipfistvt corpus fu^ urn fubij ciant, Qi. in feruitutc redigât, ne cu prædicauerint alijs, ipfi fiant re^ probi. Hine Spiritus fàncftus nomp natim ab ccclefiarum miniftris, eo* rum^ etiam vxoribus,hberiSj8e famiz lia re*

s A C R I MINISTERI T. pj liarequiritjVt fint fobrij, tempérantes^ non vino dediti,nulli obnoxtj cn'mina tioni de diflblutiore vita3graues,hone fti,nonturpislucri cupidi i.Timoth, 3.ôdTit.i.Etx.adTimotheum2.cupigt; ditatesittueniles fuge.Typos entm fe ôé cxemplaria præftare debent, omni populo Dei,in conuerfatione,dile(fi:igt; one,in fpiritu,in fide,in puritate. Quac cùmprifcæEcclcfiæ redlè confidera* rent, conftitueruntin concilijs fois de ricos excomunicandos, vel deponen-« dos,qui in cauponis conuiuentur,nifi iter faciâtjfintcp p er egr e, Cari. Ap oft, 54.Con.Carth.cap.4o.SóLaod. Can. 24.Item qui conuiuia agitent ex colla* tisfymbolisLaodicê.Can.54.Quiin* ebrientur Can. Äpofi;.43. Qiiifplen* didis,aut fericis veftibus vtant,vel vn* guêtis delibêtur, Nicen. Con. 2. Can. 2lt;?.Qui ludant tefleris Can. Ap oft. 43. Quiinterfint fpecftaculis autludisfo* lutioribus Conc. Laod. 49. Carth.ijr. Qliifaltationib.mimis,fcenæ.Conc.ini TruUo,Can.52.Sivacêt venationibus Con.inTruUo Can.ji.In Con,Agath.

94 D E V I E T V s V Can.55, Hæc ita conftïtura funt à lan-Óa'fs.patribus cofentienter præceptis DetNâquæ exhibebanttum fpccla* culaôdludi,faltatioes,mimi,fcene:hgc omnia referta erant multa turpi tudine obfcœnitate,ô^pernicie humanorij,amp; ingeniorn,atlt;p corporum. Si chori du cerentur, quale duxit Mina foror Mo^ fe cum tympaniSjVnà cum fanclis ma^ tronis atcp virginibus populi Dei,tran fito mari rubro:qualis excepit Saulem S)C Dauidem à vicfloria reuertêtes Phi* Itftinorû, Goliath interfedo : hisludis pofsintinloco ódteporeadefle QC cle* rici. De altera difciplinæ clericalis cc remonia,vt abftineant fc ab omnib.ne gocijs,quæillosremorentur,vtn5 to* tivacet minifterrjs fuis,qscpftudrjs,qui bus ad rite obeunda ftia minifteria pa* rentur 0dinftruantur,vt eftmilitia, oc* cupatio fori amp;c. Dehac eft praeceptû Spiritus fancfti a.Timoth. Nemo mill taris implicat fe negocijs, quib. vidus paratur, vt approbet fe duci. Argume* tû à fimilijà militia quae geritur contra hominesmoftra contra Ipiritus eft in* ftituta.

SAC RI MINISTERII. ftituta,Eph.6.Ergo difficflior.Ex quo Spiritus fandi canone conftituerunt poftea f patres,ne quis clericus militet autfeadminiftrâdæRcipub, adtnifccgt; at,Cano.Apoft.8i.83.Conc.Chalced, Can.^.Ne mercaturg fe implicet dccre to Gelafij ly.Ne fit procurator amp;alio rumnegociorulufceptor Garth. Con* Ca.i6.Ne tutor aut curator,Cypr.cpigt; ftol.p.lib.i.Nec caupo,inTruUo Hi canoncs omnes nituntur eo: Nulls : eftmunus,quod plus curas amp;nbsp;ftudi) re quirat,procuratione animarum. Nec enim aha eft,vel ad falutem humani ge neris magis neceflaria: religione enim vita ipfa acterna co tinetur, vel maioris difficultatis.Huius enim eft hominem totumimmutare, 6Ccontra $ ferate-ius natura, Quare haec hominis ('quæ facroperfici debet minifterio)immuta tioamp;innouatiovetcris hominis dici-tur crucifixio amp;mors. Iftud cum pro* bè noffet amp;nbsp;Satan, effecit vt epifcopf, abbates SC præcipui ecclefiarS prælati accetieretur à Regibus ÔC Imp eratori-bus in aulas, adnegociapubl, dC bellt,

^6 D R V r E T V S V

6^ pacis. Hine coniequuta hæc mala funt.Primû negleóiirs nouns facri mi* nifterij,fermêtatiodo(fïrinæ,interitus dirciplinac.Deinde vt prælati, iàtrapa^ nnnlocum cœperût tenere,eomm eti amluxum amp;pompafibivendicarunt. Ad qua rem cum 0^ opes fatraparum requirebantur, qua: debebSc de rebus ecclcfiafticis dtfpêiàrein fidelesEcde fiarum miniflros,in fcholas, in Ghrifti paupereSjCa omnia per horrendum ia crilegiS illis erepta,impenderunt in lu xum ôd pompa iatrap^em.Cum^ eis ad hunc luxum amp;nbsp;pompam, ecclefiæ facultatcs no effent fatis, Si eblanditi emendicatic^funtjVarijs^ fraudibus abftuIeruntaRegibus luculêtas ditio nes, 0!^magna imperia. Quibus dein^ de accelsionibus fadiSjluxusiftorS, non fotus tantn Si iuftentatus fuit, velt; rSetiainimmêiumautïlus.Quod po' üea. eo valuit,vt no fingulis lingularu eccleffarS fufïicerent fpolia,verum rmeeo produxerüt,vtvnus difpoliet hodietres vel quatuor epifcopat.ab^ batias, Si prælaturas alias, Si parochv arum

s A C R 1 MINISTER! I. 97 arumnumcrum, quem horrendum fit hominaffe. Namiiuper in hoc regno aiuntmortuum,qui circi'ter viginti de* glubuen't ccclcfiaSjfeu parochias. Si i* tac^ ecclefijs debeatrurfus deininifte* rijs gtcrng falutis recle proipici, necefi fe profeCTo crit,n5 quide agros S^^pro uentus ecclefiarû, ab ecclefiaflicis vfi* bus alienare,fed ab omni norum parti* cipatione fubmouere, qui fiia ecclefijs probata minifteria non præftant fide optima, turn ctia ab corn colledione, vendicatione Sd diftributione,qua per fefaciant,liberare,amp; epifeopos ôi pre* sbyteros, quoru præcipuè munus eft, laborare in verbo amp;nbsp;doeftrina. Statui quidê debet per epifeopos amp;nbsp;presby* teros,quid amp;nbsp;quâtum cuic^ bona tide ecclefijs miniftrStibus,quid docêtibus amp;nbsp;difeentibus infcholis,quid cuiepege norum,fit de rebus ecclefiarum impar tiendum. Rationcm debenthiquoqj fufcipcre ÔC dijudicare ab ijs,qui res ec clefig procurât,diaconis, fubdiaconis, defenforibus,ceconomis,maiorib.do* mus.Etquia Rempublicam guberna*

98 D E V I E T V S V rexterna procurarc lurifdióionê, vtmnqjtotumquoq; hominem requi ritivtraque certcre epifcopi,Ôuprcsgt; byteri, amp;nbsp;omnes clerici exoncrentin' nccefle eft, turn Rciputlicae admini-ftrarione.tum cxcrcendis extemi's po* pull ludicrjSjVt tori va!e?.ntincuinbere minifterijs verbi, vniuerfae religio* nis,quibus SxL Chriftus dominus, Apo ftoli, 8C omnes veri olim epifeopifolis tod vacauerunc, cuntftis altjs àfereie* dtisnegocqs.

Ad vtrant]ß parte hanc,8(f primam de ricalis difeiplinç requiri quidam volSt, Si. cçlibatum facerdotum.

Tertia difcipline clericalis pars cft,fiib icctio peculiaris , qua clerici gradus, SCminiftcrij inferioris k ftibqciSt illis, qui ftmt in ordineamp;miniftaio ftiperio re. Hane difcipline parte docuit domi* nusnos,6Cexêplo ftto, qui difcipulos fijos futures doctores Elctftorâ Dei, per vniuerium orbem,pcculiari adhoc munus magifterio, Si quada domefti* ca difciplinainftiiuit, quern imitari poftoli/uos quo que difcipulos vnuft

quifqr

s À c R I m S i S T H II.

qujfcp habuif, quos adûcrûmimfteriS hre obcuiidum formaict.

Omniscnim ditKciljcr vi'tçfundio, pcculiarê quoqjac p erp etuani requint do(flrinaiTi,mfritutiöncm,ac cuftodiâ: vtt videre e/tïn plu'îcfophiæfiudîjs, inftiturionc iniiirari.Qiiod perpendës Lycurgus,Rcmpublicam Lacedæmô niorum fie inftituit (vu Xenophon te* ftatur ) ne vUùs in Republica ordo ü' ne fuo proprio effet magifterio. Item amp;nbsp;Plato in fuis legibus Repub. rc' quirit, ne quid omnino fit in ciuibus Hinc Sgt;C DOminus nofter, quum vult fuo s fie committi inuicem, éc cohærerc , vt membra in cörporc commifla funt,atque cohaerent,iub* qcit fané : Vnumquenque foorum 3.^ lijs, â quibus tanquamâmernbrisam plioris , ac latius parentis virtutis SC éffic^icix euftodiatur, moueatur te* gatur. Idem praccepit Spiritus fanctus Subij cimùii inuicem in timoré Dei,E* phef^.

lila itaep cofiderantes, i^tfli olim Pa öes, eum in cleri ordine deferipferune

too DE VI ET vsv vt cxteri omnes claici à presbytcrio fin gu] an cura cuftodàêtur amp;]^ibenia rcntur.înîcrpresbytcros vcrô epifcO' .puSyVt GÔfùl inter fenatores Rci'pu. l'ta hic pn'mâjCüin totiiis ecclefie,tum fin^ guîariter ordinis cicn'cah's vniuerfi cu^ raiu gercî'ctj atqj cuftodiâ. Epifcopos verô ordinaucrunt fingulis frequcnti'o ribus eccîefîjs ^atep cinq: talium eccle^ fiarurn viciniores, quginmmonbus ef fentoppiduKs vcl pagis,ccdcfias com mcndaucruntjcocj^volueruntpresby* tcros,atcp curatores iftarum ccclcfiarû quos vocaucrût ChorepifcopoS) quof que viciniori fibf epifcopo, ÔC presby^ terio aufcultare.Quos epifcopi fllï pri* mores fubïnde cum omni fiio clero co uocabanf,amp;]infcientia at(^ diligentia muneris lui inftaurabât. Cum vero ve^ h'tDominus vtfui homines fc mutuo coplccîîâtur, curâfuiinuîccm gerat, quàmlongelatccp poffînt(lunt enim Lhrifiiani omnes vnû corpus ) conRp tuerunt fandti patres, vt epifcopi cuiuf que prouinciç(inprouinciasenimiam omnes Romanis lubieclæ diriones c*

rant

SACRI MINISTER! k TOI rantdiftributæ) conuenirent vnà cum prcsbytens,quoties quidêid Ecclcfiax rû vfus pofceretjCerto tarnen bis in an--nOjdeœ Chriftidoclrina att^ difcipln na, vtiuain quibufcp ecclefijs adminn ftraretur,ô(^ vigeret,inquirerent:ac vbi peccatS efle deprehendiirent, id coni* gerentrqug cognouiflentretîîehabeie x'onfîrmarent,âlt; proueherêr. Vc he ve* xô ;Synodi recftè ordine adminiftra-« rêtur, voluerSt illis preeffe ôiJ conuocS dis moderandîSjMetropolitas, cpn fcopps cuiufcpMetropolistficenim vo cabaturpræcipuain vnaquacp prouin cia ciuitas, vbi fuprcmi præfîdis præta riumeranacproindehisMetropolita* nis epifcopis iniunxeruntcuramquan dam, foîicitudinem omnium eccle* fiarum per foam prouinciam:vt fi quid minus rediè, vel à miniflris ecclefiai-û vel à plebibus inftitutû,falt;fîùmve intel lexilTentjmonerent de eo in tempore, fiep id fois admonifionibus no pofl'ent cmendare, vt ad corrigendum illud e* pifeoporum conuocarentSynodQ: nihiliudicîj illis conceifom erat, quod

îol D E V r E T V S V fua propria autoritäre cxerccrcntin cc cIcLjs, queipfg fuos baberent cpifco^ pos;onine cni'm ôi^in plcbê Stclerûxu-« diciurrijCrat penes ûium cuiufcp eccle^ fig epi'fcopum presbyterum: epifeo posautê/udicabatSynoJus. Eo^ cS ecclefijs cfïent ordinandx epifcopi,cô-' ftitututn crat, vtad candern ccclcfiam conuenirentcurn cunétis (ûjfd fieri Ec clefiarum coinmodo polTet)fin, cû aJp qui'bus,non minus tarnen duobus aut tribus prouinciç fiie epi'fcopi's, qui cle Æonem cpifcopi( fi facienda adhuc ef (ct)gubcrnarent,fadlanî^ examinarct amp;nbsp;in eleiflum inquirerent quamfcue^ rifiîmèjVitatn^ omnem cius Si faculta tem ad epifeo p ale munus, explorarêt: ac tum demum ad cpifcopalê fundio-' nem initiarent.Qiræ omnia eo erant in Rituta,^ valebant, vt cflet inter ecclc' fîaSjô^ carum minifiros, quanta omni* no pofîet efle notifia,curaep mutua: 8é ad arcenda atqt depcllenda cunda do drin3f,morumcp offcndicula, ôi. adÜ' dei xtçp vitx Chrifio domino digng dificationem fuftentandam,prouehen

dam,

SACRI MINISTERIE lOJ datn,atqi cfiïdcndam efficaciorem : a* dcOjVt fi ah'qui ab officio ccfïàflent ffio cactcri epifcopifuccurrerenr, ctiam vß que ad obffinatc-mm abftentioncm,ac cn'am à minière epifcopali dcieóiionc. Confiderentur quæ diuus Cyprianus adScephanum Komanum Ponti'ficc, dc Marriano epifcopo Ärelatcnfi, qui in fcClam Nouatiani trannerat,lrb.3. Z' piffi (3.tum lila qua: fcn'pfit in epift.3.11. i.dc diftributa cuicp epifcoporum ccr-portione: que praefatus eft in ConciLCarthaginenü, vtfcripfit ad Quirinum.

PorrOjVbi orbis ccclelqs refertus fiiit ac ipfi quoq; Metropolitani fua fingu^ lari cura opus habercntinec enim pro^ vt cœperât efTc plun'mi, ita. omnes pro foo loco fan's vel iaptebant vel vigüagt; bant(pauci enimfemper, amp;inomnib. hominu ordinibus prçftantcs) cpifco-pis quibufdam primarum ecclcfiarum aliquot prouinciarû cura demandata clljVtRomano, Conftantincpolirano AntiochcnOjAlcxâdrinOjdcindcScCç fariarfi,Cappadociæ, Ôi. aitjs quibuf-

104 DE VI ET VSV dam,provtfideliû Chnfti cccleftjs mul tjplicatis,necefsitas vidcbatur require re.Hts tamcprimahb. cpifcopis(quos poftea vocauerunt Patn'archas) nihil omninoiuriscratinillos cpifcopos a-» lios,vel ecclefias,vitra quàm dixi,cui(^ fuifTe Metropolitæ, in ecclefias atq; e^ pifcopos fue prouincie.Quifc^fiiç por tioni ecclefiarum debebarfingularem ciTram,ôdfolicitudincin: monere quo^ que cpifcopos in tempore, fi quid pec caiTet aliquis,aut in iuo munere ceflafi fer,amp;nihil profecifTet moncndo, coci' Itj adhibcre authoritatem.Inter hos pri mus locus delatus RomanOjCÙm pro^ pter D. Pétri reuercntiam, tum prop* terVrbis maieftatem.Quam rationem fequuti poftea Patres, fecundas tribue runt CoftantinopolitanOjVt altere Ro mæ,iedis^ Impchj cpifcopo, cum An tiochenus antefecundum locum inter hos Patn'archas obtinuifiet.Vt autêna turahominumvitiata ambitione fern-permagis élaborât, vtlatè, quàm vtbe ne prçfir,Patriarche iftfioccafionis iftû us generalis curç ecclefiarum,ipfis de^

man*

SA C R I MINISTER! I. lOJ tnandate,pertraxenintadfe, primùm viciniorum epifcoporutn ordinationc atc^ per cam ordinationem, fenfim alix quam in tales epifcopos, atqp coru ec* clefias arripueruntjConfirmarunt^ iux nfdidionem, Quod malum, cum iam ghfcerctjcoepitgraue exiftcrc ccrtame de generali in omnes ccclefias impe* rio : quod quide primS fibi fumerc co-natus eft Joannes quidam Conftantiz nopolitanus epifcopus ftiblmperato* reÀIauricio : de qua contentioneper-multe epiftolç inter epiftolas D. Grc^ gori) If.^.cî.ôô y.extât.Tandêfub Pho* ca obtinuitîiomanus hue titulû vniucr falls epifeopi, quo fenfim abutimagis magis^ huius fedis epifeopi cœpcrût, donee occafione , primùm dniißonc Impei'î} fub Carolo Magno, pofteadif fidrjs prineipûjamp;nationum, quib, frc' gcrûtpotcntiâ Imperatorum oeciden tis,atcp regum aliorum,fc in illam, qua nunc iadant, Antiçhriftianam çoten* tiam cxtulcrunt, opprefla prim urn epi fcoporum, deinde omnium etiamRe* gum amp;Imperatorum poteftate. Sici* g ?

JOÖ DB VI ET V S V

taquc cuertitSatanoninê clericaïi's or dim's faiiitarcm obedientiam gubcr Rationen! .Romanus enùn Antichrb ßus trnmedtatuin fibi fumpfit imperia in omncni clcfum,ac ctiam laicos; attp cpifcoporum, cum boni effent, cufto^ diam à curarn erga corum fidei com-mendatos diflbluit. quia omnino-neceffe eit,vt finguli clerici fuos habe-ant proprios cuff o des, Sufcuratorcs, in ftauranda eft,vt epiffoporum, ita 2C ar chidiaconorum, aliorumcp omnium, quibuff unque cenffantur nominibus, quibusporcio aliquacommifla eff cu-Kodiendi gubernandi^ clcri, autori-ras,poteffas:fcd amp;vigilantia, animad^ uerfio,i)e quis omn/no fit in hoc ordi-

Qiiodveroattinetad quartapartem hums clcricalis difdplina;,ftudinfacra ruml!cerarum,eft in promptu prgccp-tum S pirirus fantîîi, Attende ledh'oni, adhorrationi,do(ffring!.Timoth.4.Et ad Aronê de vetcri facerdotio, cut no* ßrü debet modis omnibus antecedere Vittutn ac potu vUum inebriantê non

bdgt;C8,

?»

s AC R I MINI STERT J, 107 bibes ,nec tiijUec filif tui, qui tccû ïîinr, cum ingredimïni înT ab ei'naculum,ne moriamintCeremoma fempiterna fit hçc vobis per gcneranones vcftras. Et yt difcrimen faciatis inter fantftûêZpro phanum,inter mundû ùnmundum, vtep doceatis filios Ifrael, omnes ccrc-monias, de quibus loquutus cli vobis Dominus per Alofen.Hüf 4. Qiiiarc^ pulifti fcicntiam,rcpciJam te, ne funga lis mihi iaeerdotio, Et Melach, Labia facerdotum cuftodiûtfcicntiam, amp;lcx gern requirêt de ore eins, quia angelus domini eft.

Circa banc parte difcipline,difputari pridem folitum fuit: Num clerico lice^ at etiam feripta Ethnicorum cuoluere. Debentilli quidem dies noeftesep mc^ ditari in lege domini, ncc ex vllis alijs feriptis difcerc,quç funt de deo,deno^ biSjdeqjomniû'renimcreationejatquc diuina gubcmatione,credêda:quibufi que rationibus fit coîendus d eus, dili* gendus proximus, nosep omnes ad v» truncp fanlt;ftificandi.

Hgc ex diuinis Utens dûtaxat peten*

«08 DE VI ET VS V

da funt. At quom'am certa ac prçclara font Dei dona, cundæ philofophtæ, quçvocanturpartes:arteslogicç,mO' irales,atquenaturalcs:patetCBiatifsimç Iiarumvtilitas,adagnofcendam deio-mnipo tentiam, ûpiendam^âd bom'ta’* tcm;docent enim logicac artes, com* mode loqui per grammaticam, fter* nimt^viamper dialeóticam ad cætc* ras artes perdifcendas,vcfumcp de om nirc, ÓCinomni Ofati'one facile perfpi* ciendum. Mo rails philofophia docet noffe, ÓC regere propn'os affecflus Si moYzs^rcamp;ec^,Si ordïne, rem domefti camjamp;publicam colercatcp admini* ftrare.Naturalis corporum tradit cæle ftium atqj ani'mantium terr enorum, Si corum quse maquis verfantur,naturas motus, vir es, magnitudines, numéros, vfum.Inquibusornnibus rebus dei o* mnfpotentia, fapientia, Si bonitas, id eft,diuinitas mirificè elucct. Qiio circa quiinecclefijs Deimaximè proftierüt fanifli patres doeffores, his omnibus artibus egre^iè fuerunt cxculti : Geut etiamindubie Patriarchat atqi præci*

pm

SACK! MINISTER! r» loj» pui Prophetarum, Omnium cnim ve* ré Emtflorum vox eftzLætificas m e ó Ie houah operibustuis, amp;.'dc faëlisma* nuum tuarum iubilabo. Quàm magna funt opera tua o Ichouah,admodü akg font cogitationes tuæ : vir bardus non agnofcit,virftultus nonintelligit hoe. Qyibus itaqp veterum fanÓorum ea donata fuit vis ingem),óó tantum ab agt; lijs neceflarijs rebus conceffum ocij,hi nullam Philofophig partem prgtcrmi^ ferunt,quam fibi non redderent famili arem:adcó vtRcx Salomon, cui tamê amplilÏÏmi regni impendebat procura tiOjVniuerfam nihilominus fuerit Phi* lofophiam com plexus,rationale, mo* raIem,óënaturalë.Qtiicquid enim artt-um tenuerunt Orientales,6ë Aegyptij doëhlsimicp in populo dci,his omnib. excellebatjVt parabolarum,hoe eft,fèn tentiarum eruditarum ediderit tria mil lia,carminum mille quingenta,explica rit^ naturas arborum, amp;nbsp;plantarum j cedro vfep adhyHbpum, animantiü^, auium,reptilium,atque pifciu i.Reg.4 N^cfocruntah'ud, quam legis diuihæ.

tio D E V I E T V S V amp;.’bonarnartiumfcholac, ProphctarS collegia,de qui bus 1 cgi in us, 2. Reg. 2, QC. 4. Sichabuerunt 2lt;Äpoftoli fuos di fdpuloSjô^hiipfi dilcipub', altos dtfd* pulos,alîjcp audicrunt. Ita Polycarpus Ioanncm,lreneus Polycarp urn, St quif quehorum in ecclefia excellêtium do^ Ón'nae vtrorum fjcs habui t pecuhares difcipuios/ztapudEufebium in Hjfff. Eccleli'altlegimus 1É 7. cap. 19. ÔC loci's Q Iiquot;j s. Hinc fdiola p erpecua fut r Alexaii driac,arqj edam apud alias eccicfias vn de nara luntmulta coenobia, quae nihil quàm fcholç crant.Ex quo eft, vt amp;nbsp;in decreto Pontincio dift.jr. ô^demagi' ftris prgci'piatur, vtfcholç habeärura-pud Cv clcuas. Poftea coUapia difapli^ na cœaobiorum, dC coUegiorum cano nicorum, inftitutçfunt per pios princi pes,fchole,vf Luteriana, Ticinêfis per Carols Magnuru, Anno 792. Et ante hanc noftra Ca;itabn'gienfis,per Regê SygebertftAnno Domini djo.Oxont enf per Regem Aulcdü anno S95. 'Vi' de Polyd. Virg.lib.4.hiftoriæ Anglica foâttHoruxnpnncipû exempla funtpo

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftca.

s A C R I ministers, tl« all) mulri fcquuti per Italia, Gal liam,Hiïçaniam,amp; Gcrmaniâ. Ab bis fcholis,cum res Chriili primùm prgdà re iuuaretur,prodeûübus ex fib's ad mi niftenafandtccclefiae, miiln's admo* dum cruditis amp;nbsp;prjs vfris,vtcûqî nebu* ' læ humanorum commentorum ïam tu lucem dodInnæEuangeb'csenon paru obfcuralTenr, AnrichribiRomani cas fibi tandê obnoxias feceruiît. Quo fagt; dlOjÔd obtinête lâ omnia eo ipfo Principe tenebrarunijintercidcrufit mifere cura pura Chrifti doôrina, lingua-rum,bonarum^ artiurn ftudia,incUo-cum carum recepta fun z foeda ilia, amp;nbsp;fb phiflica linguarum arque artiumfinux îachra,dc quibusin Academijs fefe dlitarunt, ô^dodlorum hominumtitU los,emolumenta,amp;; dignitatçminua ferunt.

Mil eratus aurê hos errorcs noflios, ôdexitium , Dominus fematorno-fterlefus Chriftus, nouifsimo hoc no ftro têpore in his ipfis fcholis,cxcitauit rurfus, amp;nbsp;quidêmultis peiacrib. ccK taminibus, qui SC UngUMum, quæ ad

til DE VIETVSV folidam eruditions neceffarigfunt, honeftarum difciplinarum ftudia reuo carat,fcnfimcp inftaurarSt. Hane enim remergentem lucem, modis omnibus extinguere conati funt,amp; conatur, vbt valet,Komanus Anticliriftus Si mâ.ci'' pia eius,ac quicunque tenebras magis mundi, quam lucem diligunt Chnitk Qiio ipfo ctiam argumeto intclligerc nos decet, qui Chrifti efle volumus, quStopere oporteat nos niti contra,vt (cholg iftgjChrifti regno,totg Si rctine antur,ôideferuiât. Ad quod fane nemo non videt efle necefl'arium,vt primum nemo in collegia illarS recipiatur ynifi qui profitêtur (é ûicro miniflerio (fi ad id vocêtur)velle acc5modare,ncmo^ in eo toleretur,qui no huic fuæ profel^ fioni fàtisfacerefideliter ftudeat. Si 3.d præfinitum vfœ tempus:quo fi no pro moucrit,vt pofsit fàcro adhiberi eccle^ fiarû miniflerio, obligetur quifq; ad fe dignûftudium : vel ne locum quifquâ occuper eorum,qui ad fàcrum m^mfle rium debent educari atque formari, qui ad hoc minifterium, aut non eft à do'

s A C R I MINISTERI ï. Uj domino faclus, aut non fe accommo^ darcftudet.

Vltima pars clericalis difciplinæ vigilansin minifterrjs ccclefiafticis rite obeûdis affiduitas ôifi'nftantiajqueno* bis tum alias,tum uThcir2.amp; Adi. zq. defcribitur.His enimlocis teftatur Ägt; poftolus, Dcum St Ecclefias quibus regnu dci prçdicauit, Theflalon. amp;L-' phefinam,quanta fide SC dilig^cntia bis incubuerit miniftenjs. Primum enim teftatur,nihil fe omnino prgtcrmififle, carum rerum, qug potuiffent Chrifti populo elle cognitu vtileSjOmne^ eis confiliû Dci annûcialTe : deinde quaegt; cunq; ad pœiutcntiam, ÔCfidcm Chrigt; fti,id cft,ad totum Chrifti miuifterium pertinent,omnibus communicafi'e, amp;nbsp;cômendafie,publicè, domatim pfP uatirn: practereainhis rebus tradendis amp;comendadis,eirevfum omnibus îjs rationibus,quibus vti poflît, qui trade realiquid velit fiimma diligentia : an* nuncialfe cnim i'e, prgdicafTejdocuilTe, corrcxiffè,efl'e adiiortatum, obteftatû, ccnfolatum.

n4 DE VI E T vs 7 Poftremó meminit fe hcc curaflè fam ma ani'mi contentionc,religion e,3Cftu diOjContentione ; nam aif/e multis fii ifleantea teftadonibus per infidias ei ftrucflasaludacis mukistp afHidiioni' bus amp;nbsp;contumelijs,probaram : adeocp Euangelium adminiftraiïe cummulto certaminezReligione : nam confirmât Sc adhibitOjCum dei, turn corum, qui* bus pracdicauerat, teftimonio fc miP nus fuQ obijife procul omni impoftiura impuritate,dolo,adulatióc,ftudio quç ftus,ambinone gratig ôé glon'g huma* ng:fedvt à dcoruit probatus,ftudens Deo non hominibus fuum mimfteriS approbate,conuerfatus apud creden* tes,fände,iuftèjJiTeprehêfibilitcr, abl^ que villus quocp onere.-nullius cm'm ar centum, aurum, aut veftem rcpctiuit, ledfuis operans manibus,idcp multo cûlaborCjôC fatigatione,dies ÔCnodes neceflaria parauit fibi, SCijs, quos fecfl habebanStudio: Percupidum cnimfu i'fle declarauit fe Riorum auditorum,fo eos,vt nutrix fouet fuos ipfiusfi

ÜoSjattßfuilTeparatum, vt non folum Euan*

. SACK I MINISTERrr.

Euangebon cis,verùmetiâ animam fùgt;’ am conimunicarct:vnuinquenq? fm'iïè adbortatum,confolauim,amp;obteftatCr, vt pater polTct Hliunifuum adhortari, confolari,obtcllarj,id^ cum muitisla-chrymts. Hec tâta requintur fedulitas, vigtlanria,afliduitas, ftudium,animi co tenriOjad fidelem liorum minifterioru adininiftrattonem. nam nthd eft fiomi* ni,nec difficifius, nec op tatius, ac di'up nius,quam cooperari Deo,in faciendo €x homtnibus Deos.Nullum igitur po teft h omini o buenir e nego cium, quo d f)ari debeat cura, amp;^ftudio procurarc, d quod Chriftus dominus abundè in feipfo declarauit, cum ex eo fe probant eftebonum paftorem, quod anima fuam ponat pro ouibus fiiis, quod edu cit ipfe illas in pafcua vitg æternæ, ante eedit cas,nominatvnamquacp fito nomine Ioannis decim o. Relinquit 99. QC abit quatfitum centefimam, Luc.iö, Qiii denique ftudeant ea diligentia pafcere amp;nbsp;curare gregem Domini, quam requirit Erech.34.QiiidpoIsic file (acere ad fummain vigilantiam n a

tllt;$ D E V I £ T V s V atque'aßiduicatctn m omnibus min^ fterij partibus rcliquif' Nam'quærerc ftudcbitguicqufd dcouibusperijt;a-berrates ftatim curabir reducere cas^ quæ aliquid frcgei inr obligarCy drbp les confinnare,benc^ paihs/alubriter mo der art

Hæc ergo in obeundis iacris minifte rijs aiTiduiraSyVigûStia^ ÔC infîâtia quin ta amp;vltimapars eftdileiplinæ derica* lis,acpræcipua, cuius cauß,rdiquac quatuor rcquiruntur.Primç enim duç: Ab^lcntio à dclicijs carnis, ôinifîdi po ptSjôôrdcÆo ncgociorum,qug pol^ finrhis mim'fterrjs efle impedimento, CO requirûtar,nc quid admittatur à mi niftris,quod poffit offîccrediligêtiç Si aflîduitati minfftrâdi.R.eliquæ duçrAc commodatio gubemationi peculiari clerijÔL diuinarum literarum, atep bo* narum diiciplinarum ftudium ; vt quae fint ßeri minifterq certius intelligât,ô^ pratlentius meminerint, amp;nbsp;abfoiuttus prçftcnt.

Hçc O unia,quç de difciplina,cum ec defia: vniuerfæ, turn peculiariter ordi* nis

s A C R J M I N I S T E R I î. 117 Ill’s clericalis, (fient ante a ttuli) de mi niftenjs dotfiring atque facranientoriî ideo tam multis,tainq5 plcné excogi t,i UKvtcùmcxponam magmfica flia de ecclefigminifterijs tcftmionia,cogite-jmus ca non competere quibiifcunquc ecclefiarum miniftcrqs:fed rjs tantùin, qugita preftanttiireligiofê,atqj perfe.-(fiêjVt dominus eainftituit. Cùm enim pleriqj, tam parum eorû effetfiorum vi dentj inprofitentibus Chrifti nomen, quædiuinæ nobïsfcripturac per (àcra ecclefiçminiften’a polliccnturialq in C' um præcipitant crrorcm,vt ctiam vci a mintûeria dodlringChriftiang,amp;facra mentorûefle Chnftt miniftcria,no ag-nofeant’.fedvt Antichriftiana répudient amp;fugiant : alij verô cûtfia ccclefiæ niinifteria,vtresextcmas,amp; ad falutê hominum per fé nihil conferentes, no fuo loco habeât. At nulla pars iàcri mi-niftcrq Clirifti(fide iôlida Chrifti exee pta)non cft ad Blutern fandorum effi-cax,amp;fi iam rcliqug partes huius min» fterij no adJiibcâtur.Sed nec ifta ea ad-lubeatur,qua oportebat,rcligionc. V e

h 5

Il8 D B V I B T V S' V rum quod tam pauci, vel nullam ßeri nimtftcrq partem, vera Kde excipiunt, magna caufaeft, quod no omnes lacn' mmifterq partes admmiftrantur, Si es. adminiftranturfoh'citudmc atqj dilige tia,quam dominus à nobis pofeit. No alligauit quidcm Deus vim faluandi e^ ledios fuos, vllis humams opcribus ÔC funcflionib. vllis verbis,aut figm's, qux per homines adminiftrantur. At, quia optimus eft,quern inlbtuitipfe,minigt; fteriorum ecclefiafticorum ordo, pogt; ftulat merito eum obferuari ordinem quamreligiofiflimè atq; negligcntibus huncordinêjiuamcp amentiamipfius ' anteponentibus actemg fàpientiæ,fiuc falfo interprctando,quac de his fuis mp nifterijsipfc confirmât, fiue negligent tius ea minifteria obcundo,iure,gratiç amp;nbsp;ipiritus foi fobtrahitincrcmenta, in* de^ fit noftra culpa, vt hæc falutis mi* nifteria contemnantur ab hominibus, earumeptamexiguaappareatvis Sief' ficacia.

lam itaqjaggrcdicmur(iuuante domi fto)earum aliquot Si præcipuarum di* uinae

î A C R I M T N I A T E R r r. «P wnç fcripturç authoritatum, quae nos docent de vi amp;nbsp;encrgta,tû de veto quo que ÔC legitimo vfii ucrorum mim'fteri orum.Et primum devi, ÔC efficacia eo^ ru in genere omnium,amp; dortnng fciUgt; cet,a facramêtoru,amp;^ difcipling. Nam his omnibus rationibus, 0^ per docflrü nâjSt^ per facramenta, per difciplinä iuam,fuum deus ipfc nobis verbum amp;nbsp;vim(àluificam earn communicat, qua amp;nbsp;ip film deum,amp;nosficagnofcamus, vt nobis fêper difpliceamus, veterem* que hominem noftrum mortiKcemus, àipfum,vtDeumnoftrû fufeipiamus ac colamuSjChnftum Dominum indu amus.

Porto vt attêtius ac religiofius ea quç Spiritusiànô:usnos devi,6C efficacia facriminifterijdocet obferuemus,ex* pcdamus,0f cofi'dercmusmo inutile fix crit,vt agnofcamus atq; perpendamus ante omnia aftus atc^ verfutias Satanç, qutbus Satan obfeurat, atep contemp* tarn reddi t nimis multis homtnib.hanc falutis noftrg adminiftrationcm,quam Dominus miniflenjs docflrinac iuae,

h 4

120 D E V 1 E T V S V lacramentorum,amp;^ dtfciplmç, exhibtt in eccleftjs fuis atq? perficit.

Nouic eni'm illc,fi nos iigc Chrifti mi nifteria,ita coleremus,vt pnmiChn'ftp am' ca colebat,perfcucrâtcs,adherêtes ÔC incumbcntcs dociiinæ Apoftolo* rum,c6iTium'cationi' rerum onim'i?,fra^ (fîi'oni pam's,ac cctcn's facris rcligionis noftræ ceremontjs,amp; aclionibus, cangt; demetiamnosvim atcp virtutcm fen* fiiros horum mim'ftcriorû : vt maxima gratia flagraremus, ôC apudDeum, apud homines, quinon fint omnino profligatç humanitatis.Signa ac mira^ cula multa ad Dei gloria, atqj hominfl falutêdeus perfuos miniftros ederct, quàmplurimos gregi iuo, qui vnà fal' ui herent,quotidic adiungeret,daret^ chain,ne quifqua inter nos egeretipro miha omnia hia Deus nobis impleret, quæpopulo fuo vnquâfecit, deinter* na,extema,amp;çtcrnafelicitatc, inlibris legis.Hçc itacp cum probe norit Satan fummis fane conatibus, incredibilp bus dolis homines ab co auertit, nc quatfi dcusbenignitatis fugnobis prac

het

- s A C R I M I N I S T E R I I. til ftet his Ecciefie Iliac miniftcrijs, intcUp gât,eisc]p fruantur. AIjgs cnim ira occu patcuris ô^ncgo ci]s huius inundi, vt ncc deoipfonedum de eiusminiftcrija quicquâ,aut cogitentipfi,aut fe docc* s ri fuRineant ab alijs. Alios vero facit quæuis ecclefiç fug miniftena,etiâ mul tis Antichrifti ab omina tionibus conta minata,ficfulpicere admirari,vt iam I nbsp;nbsp;nbsp;non pro Chrifti minifterij's, fed falfbrö

facerdotümagifterijs, quafi^ magica ' nbsp;nbsp;nbsp;quædâmyReriahabeant,SCnonparuo

emant. Alios,SC qui tarnen non volunt j nbsp;nbsp;nbsp;videri ftudijs tenen' carnisSC mundi,cü

bis tarnen toti ardcant,ea replet impie tatCjVt cunCla ecciefie minift cria, tan* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam res externas, faftidiant, velint^

ipfi,ab fep vllo m edio miniftcrio bomi* num,fed velütMofe,agereipfi cö deo, videricjSC alloqui cum facie ad facie. Alios aminiRros, ex plebe quam* plurimos facit,tam frigide adminiRra* re,atcp perciperehgcminiRcria,vt deo re vera illudant, ÔC m oleRi fi nt,vt illi Ie* fa. t. Multos demandât, vt de vi SC viü , nbsp;nbsp;nbsp;vero factor urn miniReriorum, no tam

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h y

liî DE vr ET V S V difccrcn:udcant,que tradit deus,quâm propter fua deïUiscommêta,pcfpctuô dilitigare SC contendere.

Non paucos,ettam optimos alfoquî viroSjimplicat vano mctu,nc Chrifti in E ccl efia mtnifteria, ad veterê idololatri am,SC magiam rapiantur,vt horrcat de hisminirterqsloqutqs verbis, quibus eaipfanobis dominus commcdauitÔC Spiritus fandus prçdicat. Vnde alrjs t' tiam bonis viris videntur,facrs. hecmP niftcria in return reijccre 8gt;i contemne re, vtSatane faciunt mancipia,quos ter tio loco numeraui. Qjiam iuperftitiO' liem in plerifcp itaauget Satan, vttam plenis SC amplis verbis cùm fimplicib. turn metaphoricis, vim SC cfFicaciâfcp î) cet m inifteriorum efferant, vt ab illis, dequibus modo dixi, crcdanturadfii' perih'tionem reuerti eorum, quos fecS dolocorecenfui,qui externis tribuut mini!lerqs, quæ Chrifto domino pro^' priafunneocp pado excitât Satan inter hos,graues, SCecclcfijs pemicioiâi cóeertationes.lftaitac^ cùm vidcamu» moüti agere^ Sataftara,SChis artihus^ ficut

s A C R I H I N I S T B RI I. UJ ficutveram minifteriorum iftonim co gnitioncm,atque aeftimationem, na e* dam vim faluincam , at(Ç verum vfum hominibus,mifern'mum in modum a* iierterCjVt nufquam vlla n tè ecclcfia co ftituta appareatmufquam ita(vt domi* nus inftituit) facrae ecclefiac miniften'a exhibeantur fiC excipiantur, ficut opor tet. Debemus certcnos cotrà, amp;nbsp;preci bus,0dreligiofa Scripturarû excufsio-ne,his Satanæ conatibus occurrere: co queenitiquodDominus noftra ad id opera vti dignetur, ne homines fa era minifteria,vcl in totûnegligât, vcl frigi de,ac irreligiofe il lis vtâtur, fed nec co^ tarn inent eahumanis inuêtis,aut fuper ftitione aliquailla conuertant in inftru menta idololatriæ, velmagiacmec inu^ dliter de illis delitigêt,aut etiam minus cautim ac dilucide, iuxta diuinas fcrip* turas,dc illis loquantur, vel aliorum de hisverbaminus candide excipiant at^ que interpretentur:fed hoc ope domt-niftudere clficere, vt omnes hçc ium* ma dei beneficia,amp;: qug fint,amp;: quSti fa dendajqua^religtonevfurpâdajexip

124 DE VI ET VSV fis verbis Domini, Spiritus fandi di (cant,fie quocpde fllis loquantur,ô^ my fieria ifta explicent. Item verbis Domi ni, amp;nbsp;Spiritusfandi, quo profligatis omnibus irreltgiofis diiputationious, atque contentionibus, ita omnes bis myfterqs vramur, vt in cognitione, ÔC ftudio Chrifti, gnauiter proficiamus, regnumep eius in dies magis florere vi dcamus. His enim minifterijs tenet R' lius Del nos, ôif adminiftrat regnum foum.

Porto omnis error circa eccefie mini fteria,eorumcp amp;nbsp;negledus atque abu fits ex eo fûlo exiftit,quôd hominesno credunt verè,ac fen tiunt,Deum ipiitm his fuis miniftçrtj s,fecum agere,à age re ætemam ipforS falutem. Qui enim ifixidcredatac confideret probe,quo* modo pofïït is bxc minifteria,vel in to tum Vila de caulà,fîuc carnali, fîuelpiri tuali CO temneref vt faciunt qui funt de primo Ô£^ tertio genere connu, quos e* numeraui circa hgc minifteria zgir^ri erroribusjvclctiâirrcligiosède cis di' fputmte ac cotendcrc,aut frigide ilia ac fine

s A C R I M I N I S T E R r î. njf âne vens fidei motibus v fur pare: quæ malaadmittût, quos quarto amp;nbsp;quinto locorecêfui'umónecvllo poffct ci'uC-modijVelloquêdi deins myftcrîjs,ea^ rite explicandijCrroreimplican'.Nec Z' nirrt valeac is,qui rcóix fentiaf,deum ip fum lecum ager e, arq; agere p er iacræ eccicfiç minilieria ôd lo qui,agerccp fa* lütem fuâm fèmpiternâ,non nrentê to tam adDeum ipfum att ollere, amp;nbsp;exci* pere,vt verba amp;nbsp;opera vitæ aeterng-.In* telliget italt;^etiam prob c h gc myften'a, digne æftimabipatq^ fumma etiam reli gione vfîirpabit: Deo docente cum SC agente Iiro fpiritu.Ät verô, quo plenf* us percipiamusjamp;preflius confiderc' mus femper dcû ipfum in facris fuis mi nifterrjs,nobifcum Joqui,Slt; agerc,opc ræprecium cft,vtfingulari animaduer fioneexpendamusimmcnfam ilia dci ab initio creationis nofrrg in nos decla ratam «piAayäfteTriart/, atque ineffabileil* lud arcanum coniuntflionis SC cornu* nionis,ad quam nos ætemus Deus(fi* mul ac codidit)fufccpit,quam^cûÀ's iuis adionibus eledis fuis conferuaC

lló DE VI ET V S V fiCprouehit.Creauitenim hominê ad imagtnem üiam.-vtcp pater cum HIïo,e^ git cum co pcrquàm familiariter. Do* minum acmoderatorem omnium reJi* quorum animantiû,in Paradifiim, cius caufa conditu, amp;nbsp;arboribus omnis ge* neris frucflus, amp;nbsp;efu bonos, amp;nbsp;afpeólu ïucundos ferentibuSjConfitum,collo* cauit, vt earn coleret, eiuscp frucflibus frueretur. In quo ftatu fi perfeucraflet, Deum ita femper familiärem habuiflet flint enim dpna,6C vocatio Dei abfquc poenitentia, quin cum atrocifsimo fee* 1ère tanta abieciflet beneficia, necin* gratum tantùm fe aduerfiis tarn benefi ciuminfeDcum,fedperfidum praefti* tiflet, cum abiecfla eius falutari guber* nationCjfeipfum conftituere deum fibi nec tam çquare fe Deo, quam ijaoliare Deum fiia diuinitate,effet extrema im* pietateconatusmecenim poteft quiP qua fibi videri tanquam Deus, amp;nbsp;feip* fiimfcirebonff à'malumjhoc eft,pofle fibi ipfi prouidcre de rebus optatis, de pellcre contraria: nifi qui fe fupra De* urn vnicum Qi. verum extulerit.Hçc,in*

quam.

SÄ CRI MINI STEM 1.

qu5, rîta, tamcp horrenda impiefate ct pcrfidia licet inlanijflet homo aduei fits sctemamDeimateftatcm, ramen cum Deum adeo abij cere non potujr,vtrcgt; demptorem ei ab çtcrna morte, tn quä fc fua impietare dciecerat, non d eftina ritjpolhcitus^ ftatim fit verbum fitum acternum, ex ipfo homtnc incarnandn fernen fciltcet nitiinim mulieris. Cunts quot^agni imrnaculati immolarionê, quahumanum genus erat redtmendn, lam turn Sgt;^ eo viderur deus adumbrafi fe ÔC promififle, cum vefies ipfe feci't Adamo amp;nbsp;vxori ei'us ex pclh'bus, SiCvt ftiuit eos. Qiiod cntm vefies has fecit ex pclhbus mortuorum ammantium, mortem filq fut fignificafl'e videtun Quodvcro fit's vefiibusinduitphmos parèresnoftroSjpudoremcp eorû cote xit:eo indicauit probrû nofirû, ôlt;f pccgt; catum, perChrtftiluiiufiitiam tcgengt; dam;amp;nosvtinconfpeclum fuupro-dire auder emus,nec abomtnabiles tpfll eflemus,omâdos,Noui quidem amp;ve» teres aliquot interprétés, interpretari hunclocû, in eûfenfum, quod Domi*

tiS DEVIETVSV

nus volueritnoftros parères his admo nerefign{s,peccau (ui SCmortis, cui fe pcccâdo fcciffent obnoxi'os.verö quia i'nfacrahiftoria prgmiflum eft, Adam vxorê cius fc abfeondifle, ac n'muiP fe prodire,eo quod nudi effent ; amp;nbsp;hïc memoraturDeum ipfum veftes illi's fe ciffe,ac ipfum ctiam his cos induiffe,ac fllis contuliffeid,quo,dum carcrent,in confpedudct prodircnon audebant, malo egofentirchas veftes facramcngt;-ta,quibusdeus,pcrditis lam pcccatis hominibuSjdono autê cius, de eo pœ* nitentibus exhibuen't pcceatorum ab oculis fuis remotionê, amp;nbsp;opertionem, nc cis lila imputaret, Ói. örnatuin lufti-tiÇjChi ifti ipfius indui'tiönem.

Huie cogitationi fauct Onkelus,qui vertit preciofas veftes. Eam vero deus coniundboncm ÔC femiliaritatem cum homme eftmirificè prolêquutusiSCno tantum erga piû Abel, verumeuam cö impio quoq; Cain,quê ôdà parricidio præmonitione reuocauit,6lt;; de perpc^ trato iudicauitjferuauitcp ctiam quan^ quam trementê, ÓCperp etuis terrorib» agita^

s À C R f H I N r S T E R I T. t29 agitatum,v£ cratmeritus. Ex hac dédit primi's parêcibiis loco Abelis,piü Seth per cuius filiu jac pofteros/cligio, cub tus^Dci e(t publicèreftitutus.Ex qua fanCîapoften'tate Hanoch laudatur,vc qui peculiariter cum deo vixerit,quare cum etiâmature ad fe (uftulit.Ita vero predicatur Noah cum Deo vixifle; per quem Deus, non folùm genus hu* manu in oiflo tantum animabus, verû* ctiam omnium animantiû perpauciisi mas reliquias inita rationeferuauit, cû rcliquos omnes diluuio,vtmcriti erant fua impietatc,p erderet.

Huic fànè Noah ita paterne famili* ariter prgcepit,amp;: de arcafaciêda, Si. de ingrefluin earn, atep de egrelEi ex ea. Poftea rurius ad impictatem dégénérante hominum genere, cduxit de ter^ rsL^ôi. cognationeftta Abraham um, amp;nbsp;peregrinari fecit in terra Clianàan, atc^ in Aegypto,6C apud Philiftaeos,atq,' N' biq? admit ei,rcxitcp amp;nbsp;duxit eû, vt vc-ram inter fuos religionem colcret, nec paflîis hominem illi incommodât e,ca* ftigauit^ propter eumReges,vindi-

130 D E V r E T V s V ccm fecit eu Lotti nepotis fuia'rlccnd^ um Sodomorû ei prçdixitjVcre^ ie de um amp;nbsp;patrê illi per omnia prgftitit, tni' to quocp fœdcre cum eo falutis ætemç cùm pcrlacrificium vitulæ, fiC caprç tri cnnis, amp;pullû columbç, turn circumci fionis.Similem charitatê atqjbeneuo^ lêtiam pcrhibuit,amp;liàaco Jacobo,Mo fi quem liberatorcm populi, amp;legisla* torê,ôif doôorem,amp;!: ducêfecjtjmanifc ftis alloquijsfuiSjÔdmaximis miraculis atq; p'ortentis.

Hune deum coftituit Aliaronts fi-atr/s quum voluit ei effe vice orisreonftituft eum etiam deumPharaonis. Pereuflù virgç in aquas,vertuntiirillae in langui nem,amp;producûtranas:in pulueremö^ rcplenrur omnes homincs, SC iumenta pcdiculisrafp erfione fauillac, replcntur vlccribus corpora hominum,8C iumen torum.’iuftulit virgam verfiis caclum,SC defçutjt horrenda tempcftas:liniuitpo fies tab erna culorum fuorum,populus Ilrael fanguine agni, SC tranfijt Ângcgt; lus percuiîôntraduiSi funtpermareni brum,8Cdefertum ducatu ignis nodu, luci*

s A C R I M I N r S T E R. I I. l^t luddaniibediu.DaturaDeo populo paiuSjaqua,caines:alloquitureosvoce îuainmonteSina,adhibitis tom'cruis, fulguribuSjVcntis homfonis,0d concuf fioric tcrrg.Hîc deprecacur populus,ip lam dei voce audire,polliccturcpfe Mo fi crediturum : huic loquitur Deus ore ados.Hicfuit publica facri miniftcrq fa»fla inftitutio: Nihilominus tame deus,vt Mofi,ita Sc Prophetis alqs eftlo-quutus,vcladhibito minifterio Ange-lorurn,attp aliquibus vfus, ac lenfibili-bus lacràmentis.Hæcverô omnia,qug in Scrip turis legimus, de Dei cum lan-dlis Patribus SC Prqphetis locutionib. ita oportet nos amplelt;fli,SC confidera-re,vtnon dubitemus,non minus deum fehodie adiungere nobis ,loquiSCage renobifcum,per facraeius in eccleha minifteria,quam adiunxeritfe, loquu-tus fit, egeritcp cûlànclis illis patribus Sc vatibus.Eft cnim idem illorû, Ôif no-fter Deus, eundemtp quern illis, Hdei fpiritum amp;nbsp;nobis confert:nec minus ef ßcaxeftinminiftehjs fuis,quam cùm ipfe fc tcrrificis operibus fuis prscfen-

i 2

13X D B V I E T V s V tem vcteribus exhibuit. Conftematus popiîius Ifrael, homfonatila têpeftatc inmoteSinazadomma fe confecrabat deOjfedquâdiufaerunt memoies hu^ MUS foç promiffionis,accedête tentatio nefBileam, AngelumDei vidi't audi uït,tarnen deo perrexitaducrfàri Ôi. co naripopuli pemicietn, cuiimpuUus à deo bcnedixit.Chriftû audierunt, Ôi. dorauerunt quàmplurimi, qui poftea ad pœnam eum dcpopofcerût. Quo û ta(^ femper credatnus, memores fi' mus perpêdamu^ dei erga nos infini tam charitatêjincfïabilê coniunffionê, amp;nbsp;quafi familiaritat^quàm verè nobi's in Ecclefia fixa,per fiia exhîbet minifte^ harprùnùm omniû iâmflè, Sgt;(. preffe, ac perpctuoexpendamuscunifla deiver ba,figna,ÔC fadla,quibus (è ïam inde ab originegenerishumani, patefecit ho^ minibuSjad falutem^ æternam docuit inftituitjformauitcp ac perduxit.Nec dubitemus, quicquid benefici),quic^ quid foi, deus vllis verbis, fi'gnis autfa^ Â's exhibuit veteri populo,idipfum o-mne amp;nbsp;nobis offerte,atc5p prgftare : nifi

s AC R I M ï N I s T E RI r, 13J ipfihçceius beneficia impie repudie-mus vitro oblata p er facra iua myfteria imó his ampliora iuxta illud: Multi Re geSjÔCProphetç optarunt viderequæ vos videtis,amp;no viderüt,amp; audire que vos auditiSjSCnon audierunt. Nam cïï multifariam SCmultis modis eflet deus loquutusPatribus pei Prophctas,no* bisloquutuseftper filiumin extremis bis diebus.Primum itaque quod plurigt; mû nobis eo conferreqvt de facrisChri ftiminifterijs id, quod decet, eftcpno^ bis iàlutare,cùm fentiamus, turn loqua mur: vt^illisadialutemnoftrampro-uehendam prolixe fruamuTjerit, vt cun dia illa diuinarü fcrip turar urn lo ca dili* genter obferuemusatcj pondercmus, quibusDeuscommemoratur cumPa tribus noftris elTe loquutus, docuiflè eos,admonuiire,amp;falurê eorumperfc ci(rc.Etinhis locis probe cofideremus Si quibus deus fit vfiis miniftris, 6d qui bus verbis,figniSjOperibus. Deinde vt tantam vim falutis nofiræ effi'cicndg ac perficicndæ,quantam Deus in facrae Ecclefîæ miniftenjs nobis perfert, Qc

' 5

134 D E V r ET V S V exhibct,rc(flc a^nofcannis,amp;per(pid-ainus,neceflèeltnos valdc quolt;$ tclp giofè aninijs noftriï; voïiicre Ól ponde^ rareimmenfum iliud diinhæ crga nos charitatis benehcium, iinarnahonê X' term'vcibiDcf,natum âl donatumno bis film dei,vtnobis c^put fit,amp;^nos ha beatfuum corpus. Verbum quodini' tio erat apud deum,Sf efi deus ipfe,ca' ro factirm eft, 8^ habitauit, verfatumep cft inmudo inter iuos, ciscp gloriâfuâ, vt vnigeniti, exhibuit conlpiciendam, attpetiamcontrcdlandamloan.i.Etin epiftolacap. i.inquo locofingularem perpenfionem requiritillud, quod A--poftolus gloriatur,fe ÓC coUegas fiios, verbum vitç oculisïuis vidifle 8i fyc' óaire,manibuscp fuis cótrcóafle.Qiig cuntp igitur de incarnatione fili) dei,na tiuitate, conuerfatione inhac vita, de dodrina 8£. miraculis eius, atq; fup pip cio,rclurrcdlione attp afcenfione domi ni in diuinis literis legimus : In his om^ nibus obfcrucmus, incredibilem ilium dci erga genus humanum amorem, c3 ea coniundionc QC communione,quä nee

s A C R I JW I N I S T B R I ï. Ï35 necangeUsimperttlt. Semen enimÀ^ brahac,non angelos afïüinplîtiamp;^recor demur di'lt;flcrumQomini Îoan,t4.0pe ra quae ego fadOjamp;Z ip«e faciet, Ôi. maio ra hi's fadet,amp;c.Itcm,Ego vobîTcû fiim vfqj ad confutnmationetn fecult’.Et lo* an.6. Qixemadmodum mißtmcvi'ues pater,Ô£^egoviuo propter patremrEt Joan. 6. Qiii edit camcm meam, viuet propter me.Qiioverô generevitçî'Vi tanoua cçlefti,vitaDei.Si autem vp uunt Chn'ftiam' vi'tam Dct, etiam agelt; re polTunt aÆones Dci,erudïre,amp; per ducere ad falutem, viuente ÔC agente in cis Chnfto Domino, verbo incar^ nato.

Hgc longe clarius, Si plunbus cxplp catalegûtur I0an.17.N0n verô pro his tant« rogo, Jed amp;nbsp;pro his,qui credituri flint per eorum fermone in me, vt fint omnes vn«,ficut turn pater in me, Sic. In his obferuemus primum, dominum dicerc, fuiffe homines credituros in fe per Apoftolorum iermonc : deinde O' rare,vt credentes in fe,fint omnes vnu: ÔCquemadmodum pater in ipfo, Si ip^ t 4

lîd DEVIET V S V

fe in patre,vtôd ipfi vnû fint in ipfîs,hoc efi,ita plané obtineat ciiuing naturg c5 fortium,vtmûdus crcdat, quôdipfiina patermifent,quôd verb2 æternum pa tris caro fadlum fi qviiiucri t^ fe ita no^ bishominibus,at(^ nos hominesfibi, qtiicunc^ ipfi credunt,vt viiiamus,agax nius^ in eo,SC ipfe in nobis vita fiC op e ra Dei,hoc eft ipfi in perficienda falute Eleôtorum inferuiamus: quodlogè cia rius diciqcùmfubi)cit: Et ego dediillis gloriam,quâ dedifti mihi.Que hec glo ria/Nuquid cxplicatio diuing vitæ, vir tutis,amp; operattonist' Nam fubijcit, Vt vnum fingquemadmodum tu pater in me,6d ego in te,amp;c.

lampaucosaliquotlocos cofideregt; mus,quib. Spiritus ûndus nobis vim facriminiftertj commendat in genere: loxij.No vos elegiftis me, fed ego cle gi vos,et pofui vos,vt vos abcatis,âdfru ôum feratis, SC fruSîus vefter maneat. Et,quicquid petieritis patrê in nomine meo,dctvobis. Qiiis hec verô loqup curflSluquid qui deus,ÔC homo eft,qui verbo mundum ex nihilo fccit f Qitid igitur

s A CRI MI N I S T E RII. 137 igiturinirfjlî quo s ad imaginem fuam homines condidit, eligatponat^ ipfè vt fruCtum ferant, manentê in vitam îcteriiârhi frudlus etiam vbcf em ferant amp;nbsp;frudum hominû ad eandê vitam gcneratorum cNon iua âli quidem fed Patris ÔC Chrifti fîlij virtutc,vnde fubq cit:Vt quæcuncp petieritis Pattern in nominemeOjdet vobis. Prccibus hæc vis frugifera impettandaeft,fedfunt tiæ preces per Chriftum efîîcaces.Per* magnû enim illud eft: Qjiicquid petic ritis patte in nomine meo, dabit vobis Alterlocuseftloan.xo. Qiicmadmo* du mifit me pater,ita SC ego mitto vos Hacccùm dixiflet,infufflauitincos SC dixit eiSjAccipite S.fanctum, quorum cuni^ rcmiferitis peccata, remittuntur eis:quorumcunq^ retinueritis, retenta funt.Hic ordineiftaponderemus: Pn' mû,quemadmo dum mißt me pater,SC ego mitto vos.Mifit autê pater ipfum, vt eleiflos deifilios congregaret ad fc, 6C pattern iuum,atqj fàluos faccrctjfi* deEuangelij fui,fufceptione in regnû fuum,Deinde QC cùm hoc dixifTetytiu

« 5

1^8 D E V 1 E T V J V fufHault in cos ac dixit t Acdpitc Spp «tum fanCium.Hocautein miniftris lo quentc agente,quid non diuini ope ris fois perficerent miniftcrijsr' Infonïa uitveró in eosvtdocerct miniftraturos quidêipfos falutem hominibus,vefu non proprijs viribus,fed vi foiritus, eu iusiymboiumerath^tus ifte fcnfibi-lis. Tcrtio:Qiiorürcinifcritis pecca ra ftfe, Non ait,quibus vos pcccata re* miiTa cfoe dcnunciaueriris : fod quibus peccatavosjvosremiieritis. Vide in quatam euehat dignitatem miniftros fuos.Soliuscnimdcieft, offenfasfoas remitterc,ficut Si cuiuftp hominis hoe proprium cft,vt per aliS fieri nó queat remitf ere iniuriam in fc fadï, animiïcp fuum ei,qui iniuriam fecit,piacatu red dere.Sed vult tamenDeus gratiam foä amp;:remifsioncmpeccatorSfois exhibe re per fuos miniftros,atque ca qua: ad hoe inftituit minifteria omnia. Nâ Ba* p tifinate abluuntur filij Dci,ea^ ablu* tio,amp; omnium,quae poft admfttuntur peecatorumremifsio confirmatur, atque cj(hib enn-,Eucharfiiia,abfolutio-

SACK! MINISTERIE 139 ne,omnium Euangclrj atquc facra* rum precum adminiftrauone. Ettamê vcrum cft,miniftTosnonpofic fciren' ne pcculiari feuelatione,fi qucm rcpeccatorum fuorum pœnitcat,ncc polTe eti'am cuiquam pcccata remit-ti,quaî ipfe peccata effc nô fermât,qua lis eftomnis qucm peccatorS fuorum nonpœmtct. Verum miniftri quan^ an adminiftratione omnis facri miniiie aij habeant ludicium fuum quod fe-quantur confefsionem oris, cui faô^a «on eotradicantnamenquoniam pec caris neminem abfoluunt,nifi pozrutê-tiam profitentem peccatorum: impif-eitum eft in omni minifterio: Si credas fitepeccatorumpœniteat.lftam auté conditionem fidei amp;nbsp;pœnitentiæ vult Deus ante cxhibitionemminifterij diligenter inueftigari,nec ex verbis tantum,vcrumetiâ ex omnivita,fiquidem adultifintrminifterioverô ipfbrû vult gratiam fuam, atqi^pcccatonim re-mifsioncmfimplieiterabfqucvlla con ditionc exhibcrhVndedicitutin admi niftrarione Baptifinaris: Ego baptizo

î40 DE VI ET VSV te in nomine Parris,6C Filij,ôd S. fancfli, hoc eft,tibi praebeo baptiima Patris Si. Fili),ÔCS.ian(fli,vel vice Patris, Filtj,amp; Spiritus fâncflibaptize te, quod idem cft aefi diceret, Abluo te peccatis,rege nero te in vitâ æternam,indubitatam â pcccatis mundationê,Dei^vitam tibi confcro.Requirit enim Deus fimplici terfidê mifericordiæ fax abüp vllo re* fpeclu,aut exiftimatione propriorum meritorum. Atqj hocintereft eius glo^ riaCjVtànobisinuocetur ôi. recipiatur, vt qui nos faluos facit,amp; ex fe, Sé prop ter ie tantum.Nec ctiâpoflùnt confeiê rig in miCeriçordia. dei acquiefcere,fi di gnitatis fuæ,ôlt;^ conditions propriæ iu ftitiac rationem ducat, SC nô amplcctâ^ tur fimpliciter iàlutem ex gratiaDçi ài. propter Chriftum, Euangelio ôô cæte ris Chrifti minifterijs oblatâ.Hçc veto fides,quan^ in apprehendenda falutc oculosiuospenitus auertat à propria fua dignitate amp;indignitate,figatcpeos ingratuita penitus Dei dementia, ÔC Chrifti merito, tarnen fuaptenatura fi* ne peccatorum pœnitentia,at(ÿ inebo auiu*

s A C R I MINISTER! r. 141 ata luftitia eHe non p 0 teft. S ed com legt Dei hçc luftittanunquam ftttsfactat vult Deus 6^ gloriæ luæ SC falutis no-ftrae caula,vtluam gratuitam bcneuo-lentiam,peccatorumœ omntu ita. fim-pliciter abfcp Vila conditioneper faaa mintfteria excipiamus SCampledamur Atcp bine eftjVt Dns SCcum ligandi ad p oenitentiam agcndamjSCfoluendi co vinculo poteftatê defert,dtxctit:QuÇ' cunqucligaueritis fuper terra, eruntli gat a in cadis SCc.non quibusligatione vel ablblutionem dcnunciaueritis,

Praeterea difeere ex hac loquedi for ma,quavlus ellDns, SChocdebemus quod Deus à miniftris üiis poftulat,nc cuiquamadulto falutem fiiS per (acra minifteria addicat,de cuius fide amp;poe-nitentiano deb eant fecundu verbum ipfiuSjôC vetx charitatis, quacncc ftul* ta nec temporaria eft:ncc quicqua ptf* us,$ gloriam Dei,dcindcÊcclcfîæ,ac omnium eletflorum Dei, lalutcm fpe-t^at SC quacritjbenefperare. AlFert de-nique mirificam afflidis confeienrijs confolattonem cum remiisiopcccato-

14^ DE VI ET VSV rum,l^us^ acterna,nontam annuncia tur,fededanicxhibctur,vc fi œconogt;' mus rnducat amp;dcleat dcbitum,aut red dat chirographum debiti,dcbitoi êma gis recréât,quàm fi^dicat ci tantum do minum debitum remififletvt etiam am pfius fecurum rcddit de gratia faefia fi-biprincipiSjfiminifter principis cum educate carceremanu fiia,quàm fi ci id tantum annunciet. Notetur hîc etiS. confonanùa promifsionum. CertS eft deumpræfiarefcneminiDeiï, nifi qui idverafideagnofcatjtamcn voluitfîm pli citer prædicari populoÆgo ium de ustuus.Conditionesfidei Qi. pœniten tiac alibi plenis verbis requirit.

Alter lo eus de vi ôd efncacia iàcri mi nifterij in commnni,eft in cantico Za-cliariaCjLuc.i.vbi cccinit de filio fiio lo anne,primo Euangelq adminiftroex Spiritu iàndo, Præibis faciem DomP nijVt paies viam eius,ad dandam feien tiamfaiutis. Et quam C Inremifsione peccatorum. Fidem itaque dant iuo modo miniftri,quod amp;nbsp;Paulus affirmât adCorinthios:Qiïis ergo Paulus:*

Qliis

s A C R. i J« I N 1 S T E R 11. lt;4^ Qin's A P olio ƒ quam /jKxcFaijpcf quos crcdidiftisf QiiartójCxpcndamus Verba Domini ad Paulum,qug Paulus ipfe commemorauit Adî.id.In hoc ap parui ubijVttcmihi miniftrum vendi-carcm amp;(. conftituerem, atquc teftcin eorum,quacvidifti,amp; quae apparent ti bipoftca patefaciam,Iel)gens QC cxi* mens te ex populo Hebræo,Gcnti* bus,ad quas temitto,vtapcrias eoiaim oculos,amp; conuertas à tenebris ad luce amp;nbsp;ex poteftate Satana: ad deum,vt ac* dpiant remifsioncm peccatorum, ôi fort em inter fan dificatos in me. Qiifn to,confideremus quae delacro miniftc rio fcripfit Apoft.3.0if4.inT.adCor.irt ciP‘3gt;Qins eft Paulus.^quis Apollofni fi miniftn,per ^s credidiftis,0(l vt cuiep dns dcdttÆgo plâtaui, Apollo rigauit (èddnsdcditincrcmentû. Itac^^ncquc qui plâtat eft aliquid,neqjqui rigat,fed qui dat in crem entû.Itaqj,neq^ qui plan tat cftaliquid,nccßquirigat,fed qui dat increm entS. Cetei-û is qui plantât,is quirigat,vnuHint: vnufquifcp tarnen (uam mercedcmaccipict luxtaftium 1« boremietcnànDdfumus cooperanj:

t44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VI ET VS V

deiagtt'colatiOjdei çdificatio cftis. lux ta gratiam Dei,quæ data cft mihi, vt fz piens architcdus fundaments poli»: alius autê fùp er illud aedificat, Porrô quifqucvideatquomodo fiiperftruat. Nâ fundaments aliudnemo poteftpo nerc præter h o c quo d p ofitS eft,quo d cftiefos Chriftus. Qiiodß quisfuper^ ftruatfopcr fundament5hoc,aurS, ar' gentum,lapides preciofos,ligna,fœnS ftipidam,cuiufcp opus maniftftum fict Etin eadcm epift.cap.4. Sic agnofcat nos homo vtminiftros Chrifti amp;nbsp;diipê ûtoresmyfteriorS Dei QCc. Et 2. Cor. j.Epiftolanoftra eftis vos,infcripta in cordibus veftris, quæ intelligitur Ôi. le^ gitur ab omnibus hominibus, dum de claratis,quôd eftis epiftolaChrifti,fùb miniftrata à nobis.

Hæc fufficient omnib.pijs ad cogno fcendam vim efficaciam fàcrorS mP nifteriorum in genere.Nam ex his ani-mtfantftorumdocfti acmoniti,iplî le* lt;ftione ScripturarS obferuabunt per fc quacvbicpin illis occurrSt huius dodri nacteftimonia,Nuncd€fcendamus ad cxpli

Sac RI MiNisfEkîi expiïcandâ vim minifteriorû fingula-» tim, verbi,fecramento r û, amp;nbsp;difciplinac*

De dodrmajhoc e^,£Uâgdij,(y’ fanÛdrü adhor tationuin ex ucrbis De t,Mi,cr efficdcid.

i. teftaturitàZacharias de le» ■*^anne,Et mültôs filiorû Ifî-ael cóuer Cet ad Dominum Deum ilium amp;^c.

Luc.io.Qui vos audit, me audit, ôi^ quivos ipernit,meipernit;qui auteme ipemitjlpernit eum qui mifitme. lam, quiminiftrum audit, Chriftû audit, ôti qui Chn'ftû audit, vitâ æternSpercipiti Rom.T.Nô pudctmeEuangelrj: eft cnim potentiadeiad iàlutê omni cre^ dentiiEuangcliû eft infti-umentû, que» Deus fùam virtutem ôif potenaam c* xerit ad feruandos homines.

Rom.t.Deiidero videre vos, tvie-nitt» v/aÎi/ -leviUnaTt xo}/. D onunt fpiri tualCjid eil côHrmatio fidei, don« iingularc eil,foliuscp dei.Sed deus col lationêiftam tribuit miniftro i.Cor. 14 Qiii prophetatjhominib.loquitur aedi ficationem,ôi exliortauoncm, ÔC côfc» lationcm.

k

14«^ bEVIEtVSV

Galat.z.Qui efficax fuit in Petro ad Apoftolatu circuncifionis efficax fuit amp;nbsp;in me erga Gentes. ColofT t. Qiiod Euangelion peruenit ad vos, quemad «nodum in totum mundum, àCeft jja^flfafxMoj/.Frutrtus iile eft regencratio nis amp;nbsp;falutis.

i.Thefr,x.Proptcrea ôâ nos gratias agimus Deo indefinenter, quod effin audiuifletis à nobis prædicationê ver* biDei,fufccpifrisnon fermonem Iio* minumjfedquemadmodum vere erat fermonem Dei^qui óucfficaxfuiqw'ii§gt; j-wo-fcinvobis.

Df Vlt; cfficacid Bdptifititttts Qhrifii, V Ideamus primùm quid Spiritus fandus Baprifmo tribuat,admi* nift rato per primum cius adminiftrum ïoannc.De co legimus Marc.i.amp;Luc, 3. miflum ïoannem à Deo, mandatS^ DeiaccepiffiejVt prædicaret,tum cria exhiheretbaptifina pœnitêtie inremif fionem peccatorum.Vnde etiam pec* carafua homines fufcipiêdö baprifhra confitebantur,Matth.3.amp; prædicabat cisloannes Qiriftö,qui toliit pcccatö

mun*

SÀCRI jftlNISTEÏlIfi 14^ tnundi,amp;datyitam ætemam omnt cre ' denn m ipfum loan.t. Acftip,

Necquenquamtnoucfc debet,D, ïoânem id pofuifTe dtfcrimmis interfe S)C ChriTtUjquôdipfcbapnzaret aqua* lilcautcmbaprizarurusefletfpxritu di fgni.Eo aùm dicfio volm'tloânes oftS dcre quantum interefleqnon inter çHe dtQbapnfinaris,quod ipfe admimftra-batjamp;^quod nuncinEcclcßjs admini* ftratur,aut docere (ùum baptifîna non fuifl'e Chn'fti'jdc cuius plenstudine aogt; cepcratjVtpopuIum pararet deo pcrfc dum,ficut verbo, ita amp;facratnêto, verbum eft vifibilc : fed docere voluie difcrimcn inter fignum aquæ,quo ipfc baptizando vtebat,amp; vim l'IIam miriß cam SpiritiTs iàncfti,quam dnsiuxta ftt am promifsionem Âcl. i.effiiditin di* fcipuios ftios in die Pentccoftes, bolis vftis flatusvehemcntis, amp;igms, apparentibus fcilicet linguis dflperti-tis,quaiiigneis.

Nam legimus AÆ iDominS man* dafrefuis,ncdifcedciêt à lerofolymi«* fed exp edai ent promflsioncm patriSj k %

14Ô DE VI ET VSV quam audtuifi:is,niqiiit, àmciNam lo* annes qm'dem bapti^auit aqua,vos vc rô baptizabimj'ni Spintu fancflo, non poft multos hosdics.Caeterü,q.uiaIoS nes baptizaui t baptifmate pœnitentie inremjfsione peccatorum,iubcns cre* dere in aducmcntem poft fe Chrtftum bapnzauit certé ficut in Chriftû dnm ita in Patrem ôd Spiritum iànôum : na peccatorum nec vera ôd falutaris pœni tcntia,necrcniifsio percipi à quo^ ho minumpoteft,quino firdonatus Spi* ri tu fandtOjfp iri tu fidei.Cum^ iram in ftantem Dei cffugerûqqui peccatafua vera pœnitctia confefsi,baptiftna à logt; anneacccpiftcnt(quod (àtis intelligi* turexillo Ioannis dicfto ad Pharifæos ôdSadducæos:Qius oftenditvobis fu gère à ventura ira;*')neccfte cft Spiritû (anô:ura recepiftehoebaptiftnate, fpi ritum falutaris pœnitentiæ ÔC fidei in Chriftum,de peccatorum remifsione, quicunqjillud baptifina ita,vt à loannc prædicabatur ôi. exhibebatur,percipi* cbant.Âliud autem eft,perciperc Spi* ïitmn fâ(ftum,aliud eo baptizari,jd cft quaft

SACRI MINlSTERir 14^ quafi perhindi, amp;eo, cein'naquaim* mergi.Mctaphoricdös emioan. amp;nbsp;dns vfi funt verb o Baptfeari,cS locutilunt de Baptifino S.fancfli,ÓL ignfs, ficut C' tiâcùmdebaptifino fuppHcrj loquitur Luc. 12. OportetbaptÉzarimebapriC’ mate,fie,coftn'ngor,donee pcrficiat S)C Matth. 20. adfihos Zebedæi, Po* tefti's baptizan' baptifinate, quo ego bap tizor.^ V tracg veró m etaphora,abS dantia figm'ficatur üla S. fanti,hac affli* dlionûjærumnar 3.Hinc liquet ôd illud Eph.illosi2viros,quinefciebant,nunt ffantflus effet,quos baptizauit Paulus non fuilTe baptizatos baptifinatcloan niSjid eft q^uod Ioan.adminiftrauit:fed vt de fe ipu teftati ffint in baptifma loS nis.loannes enim à fe baptizatis omni bus pratdicauit,Chriff:û baptizaturum S.fan(ffo,atqj inhûchortabatur vt ere-dercnt,atqjab eo S.fnLtü pcrciperent Qiiocircaignoi'areS.fancTtu hi Ephe* ftj nó potuiffènttitKffibaptiffnate, verèIoannis dicipotuifiet.id quodód Apoftoli verba ad hos viros iatis hrdi-câtdoâncs qm'dê bapuzauit baptifina k 3

tjro DEVIETX’'SV te pcenitêtjæpopulo dices,vtin veniS tcmpoftlecrederentjhoceft in Chri' ftö. His cm'm verbis docere voluit,cos non Ioannis baptilma perccpifle, qui Ioannis deChtuio prædicationern, di firomilsionem nondum noucrant,

Scdreucrtamurad propofitum,ad ©ftendcndum qup vis fit,amp; tifmatis.Ex iam dióiis liquet, efreclurn baptifinatis efi'ercmifsionem peccato rum.Siiamcxpcndainus verba fcrua^ ' torisdebaptilmateloannis^.inhisvi* debimus cflebaptifmo tributum à do* anino ipfo,effedîuin, regcnerationem. jnamita dixit :Nifiquisfuerit ex aqua )6^fpiriturenarus,non poterit ingredi an regnu Dci.Nec enim audiendos pu to eos,qui hîc per aquam,n5 aqua, fed ß piritum fandlumvolunt intelligitqua 11 vero dominus volnerit Spiritum fan tftum bis poncre .In A(H. vero cap. ax. vbi Apoft. Paulus récitât verba Ana* niæ,inuitantis fe adfufeipiendum bap tifm3,ea refert Ananiæ verb a:Et nunc qirid cundarisr'Surge,bapti2rare di ab lucre peccatis tuis,inuoeâsnomen do

num

î A C R I M I N ï S T E R T I. 15t mini.Exhis itatçverbis tribuitur bapt® fmo efFelt;fîus remiTsionis, vcl abluüo pcccatomm.Ad Rom.6. Qirid ergo dicemus r* Manebi'mus î'n pcccato, vt gratia abundetfAbfit. Qyiinortuifu-mus pcccato,quomodo pofthac viuc^ mus in codcf An ignora tis, quod qui* cunquc fumus bap tizati in Chriftû Ic* fum,im mortem cius baptizati fumus;* fcpulti igiturfumus vnà cû ipfo perba ptifinum in mortem:vt quemadmodu excitatuseft Chriftus ex mortuis per gloriam patris,ita amp;nbsp;nos in nouitatc vi tæambulemus SCc.Hicinfcrturcx ba* ptifiîiatc mors amp;nbsp;fcpulturapcccati, Skî vita deijfpescprefurredionis. Nam rit vult Apoft.probarc: nos qui Chriftiftx mus,manere in pcccato non pofle ; af* fertnospcccatomortuoscfîcjid^ co côfirmat,quôd fumusbaptizati inmor tê Chrifti, ÔCcum co fcpulti,atepea lege vt in vitæ nouitatc ambulemus,â! ChriflofimusinfitijCttamad bcatâ re^ furretflioncm. Tribuuntur itaquehoc loco baptifmati per Spiritu fanrium, mors fcpultura pcçcatijvit ç nouitas

k 4

l^z DE vr ET VSV certitude futuræ in beatam vitam furredionis.

In priorc ad Corinthios capjte iz, legimusdeBaptifmate hoc elogtum; Invno enimlpiritu baptizatinos om^ nes fumus in vnu corpus,fiue Iudaa,fi* ueGraeci,fiueferuijfiueliberi.Ex hoc ergo loco tribuiturBaptifmo incorpo ratio cum fanctis omnibus,SC per eun* demfpiritum.

Ad Gal.j.pronunciauit Spirituslan «flus deBaptifiuatehæcverba: Quot' quotbaptizati eftis in ChriHum^Cbri^ ftûinduiftis.Non eftludacus,nec Grg* eus,no cftferuus,nclt;p lib er,no eft mas SCfceminaiomnes enim vos vnu eftis in Chn'fto Iefu.Qiiibus verbis,fpiritus rurftis Chrifti communicationem,qua S)i. cum Chrifto Si cum lantflis cæteris vnûfumus,baptifinati attribuit, in qua communionc,quoniam ÔCnoftropro ficiendum ftudio eftjhortatur nos fpp ritus landlus ad Rom. i?. vt dominum Iefjminduamus,hoceft,viuere in eo ftudeamus in dies perfeiftius.

Qbferuandum vero his duob. lods, fccure

s A C R I M I N I î T E RI I. VJ iecurcApoft.conimemoratos effedus omniû baptifinata attribuât. Ad Corin thios enim fcripfitzOmnes nos vno fpi ritu in vnS corpus baptizati iumus. Ad Galatas; Quotquotin Chriftum bapti zati eftis,Chriftum induiftis. Ver ends enim fuiftet ôi. inter Corinthios, Si. in* ter Galatas,qui nec fpiritum,nec com* munionê Chrifti,hoc eft,incorp oratio nem amp;induitionem p creep erint. Apo ftolus autêjVtneminê in Chrifto fratrê agnofcerc debuit, nift Chrifto vere ere dentes,ita tantu credentibus qui iacra mentorumyfteria vere p creep erlt, icrii bebatjVtinec altj quçfcribebat,potuc* runt reótè percipere.

Ad Ephe.y.legimus hgc dcBaptiima te;Viri,inquit Apoftohdiligitevxorcs veftras,quemadmodum ôdChriftus di lcxitEcdcfiam,0^ femctipftim tradidit pro ca,vteamfan(ftificaret,pur»tionc ci collata.Lauacro aquae,in verbo xtetf« p«lt;rflt5, inquit ,'t$

Quomodo vero potuiflet Spiritus fan ÔUS id clarius diceJic, Baptiftna verbo

mandatq Chrifti admùiifti-atum, in«

V i5^4 DB V I E T V s V y ftnrmcntuipfieflead purgandSpccca n'sclclt;f}os fuos;n5 quo iple per fe opus habcret, fed quod çtcrna fua fàpicntia ïndi cauit ac elFcdt vtilc nobisf'

Idem affirmât deBaptifinatcSpin'tus fanClf,ÔL adTit.cap.^. Appann'r charigt; tas feruatoris noftri dct, nô ex opcrtb, «uftûtac, qug fccimus nos, fed fecundû wifèricordiam fuâ fcruauirnos, perla* uacru regcneran'onts, amp;nbsp;renouanonis Spiritus fan A,amp;c.En feruauît nos, iti' quif,(/'lt;à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per lauacriï, vo cat la

uacrS regenerations amp;nbsp;renouationis Spiritus ûneti. Ergo falus nobis, quæ rcgenerationenoftriconftat, rcaof uatione ca,quâ Spiritus fanótus in no* bis cffcdt,^tc^ idco amp;nbsp;Spiritus famfrus ipfc,ipfacpnoftri regcncratio ôC reno* rio nobis per Baptifma adminiftratun Ad hçc tanta igitur dei prçftâda nobis bencficia,vti dominus dignatur inftru mêto, BaptifmateJdipfum pleniorib. adhuc verbis pracdicauit de Baptifma* te Spiritus fàndi,per D.Petrum,cap.^. (n qua area,pauc»,hoc efl,otfïo animat feruatacruntperaquam,qux SCaosfef

«at,

SACRI MINISTERrr.' tj? watjprçfîguratû fcïlicet Bap tifma, non fordiGcorporis depofioo,fed intcrro gatio bonç confcientiein dcum per rc furredionem lefu Chriftt.

Baptifhta vocat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aquæ, qua

feruatus eft Noah cu fuis per area, ma^ gis ïacramêtum miraculijquS inftrumê tum naturale,in tali maxime diluuio, quo cunflamundiinteriei'unt: quia vt aqua ilia ,p erd ens reliqua mundi,quafi in morce,0^ per mortem feruauitmiragt;-culo diuing beneuolctie Noah cu fuis, ita baptifma inferens m orti Chrifti, fer uat à morte eterna per mortem veteris Adæ peccâti. Redîc autem fubiecic Apoftolus: Non depofitio fbrdium in carne^ fedinterrogatio bong confeien* tigper refurreôîonem lefuChrifli. Id enim quodprgcipuum cftinBaptilma te,fcedusfàluns,quQd hoc facramento icitur3exprimiturhacfynechdochc,d3 interrogatîonem ponitpro toto facra^ mcntOjinquo baptizandiin mortem CCrcTurreÆonem domini de fuafidc Interrogantur, refpondent : quodfi boiiafeonfcfcnus taciuiiH falutcm ba?

1^6 DE VT ET V S V ptilmatc accipiunt. Nec enim fêruaf baptifina adultes, niÛ credentes, fàlus quidem baptifinate ofFertur omnibus: rcdpiuntautem ûlam aduiti nônifi per fidem,infantcsperarcanâ Spiritus ian cli operationem, qua ad vitam æterquot; namianffificantur.Exhis ram omni* buslocis darè perfpicimus ,baptilma commendari nobis, vt inftrumentum diuin^mifcricordiæ,quo Deus no ftia, fed noRra caufa dignatur vti,vt quo E-ketis iuis,quibus ipfe hæc iua deltina^ ta dona conférât,vfus Riorum ad id mi nifteriorper quod eis pixfaipficpecca torum faiutarcm pœnitentiam,certâ^ ablutionem amp;nbsp;remiffio ne,mortem, fe^ pulturam, purgationem ,fpcm certam rcfurre0tionis,in Chriftum incorpora^ tionem,eius^ induin'onem, id eft falui ficam communionem, regenerationê, inuocationemcpfpirituSjOmnem^ fa-lutem.

Necminus effïcaxeft horum omniû donorum dei inftrumentnm,baptiima Eleiftis Dei,quos eoftatuit fibiDomi aus rcgign€re,quàm eft vllum rcmedi-

um

J A C R I MINISTERIE 15-7 um quantum's cfßcax ex natura ad con ferendam ßnitatem corpon', ad llxfcip 1 endum hunc efFeóum maxime para-to SCaccommodato.ExDci enim ver-bo pendctefFeólijs vtriulque rei.îmo multo certius percipiunt EleÆ Dei c-numerata Deibeneficia per Baptiima, quàm corpora Humana fanitatem fii-am perilla, quævocanturremcdiana-turalia,

DE VI ET EFFICACIA

Coenæ dominicæ.

QVo dilucidius hoc myftcriû eX' plicemus, Qi. ex verb o dei patent.- faciamus, quid dns nobis in facra fua cœna ofFerat,ô^ exhibeat,arbi tror operçpreciû me faeflurû, fi ante o-mnia comemorc,quot fint hominû gc nerajqui circahocfiimmSDei beneficium impingunt,ac quac cm'Æ caufàim pingendt:cognicis enimmoroiSjöd eau fismorborû,remedia opportunafacili us amp;nbsp;cognofeuntur, amp;nbsp;adhibentur, 8gt;£. admittuntur.Certum autê cft,alios im-pingerc circa rem ipfam huius fàcramc ti,alios vero drea vcrba,quibus corn

»5$ D E V I E T V S V inendatur nobis in ScriptunV, Qi. coué nitillud nunc pracdicari, commêdan'^ à nobis.Inter cos verô,qui de re ipfa hu lus facramenti, impie fentiunt, eft pri-mum genus corum,qui opinantur, vcl fimulant fc opinari, quoru hodie inges turba eft,Chriftum dominS adcfle fub fpeciebus(vtloquuntur)panis,6Cvini^ fubftantiapanis 8i vini, vel in corpus Qi fanguincm Chrifti,mutata,id eft (vc ' ipfidicunt)tranfubftantiata,vcl mira-culoiùbdu(fla,adcfle, Qi ptçfçntêrm' nere,quädiu fpccies ill æ, id eft,panis ôi vini permanent quantitas Si qualitas: anç adeftcjVtinhisipccieb. debeat cogt; li ac adorariiac contra cuniftas, qug ho minibusfiueinciduntjfiuemctuuntur, calamitates afferri,Slt; circumferri,vt co tra cæli intemperiem,vim aquarura, in ccndiorum, hoftium : denic^ quotidie in innumerisMiflis patri immolari,pro viuis Qi defun(ftis,pro malorum omni* urn dcpulfione,bonorum^ omnium conciliatione, in hac amp;nbsp;Jutura vita. In hac vero opinione Qi fuperftitione ali* qui reuera funqalij efle fimulant; eor3gt; que

s A CRI Aî 1 N I S T E R I I.

que qui «nptjs pcrftiafionib.fafcinati in hac hæi eut optnionc rc vera, alq errant corde fintplici, ah’oqui timoré dd non vacuiraiq autê,quorù hodie^oft-quam lux dodrinç Ch urtianæ efluifit) cftlongé maxirnus numerus ^iiimmis quidem furoribus dimicant,fcrro^ iQ n!,ac quibufep aiidclifsimis iùpphcîjs pro Chrifti in hoc facramcnto,præfen-tia,Ô^culru,qui tarnen itafcelenbus SC flaginjs fuis,hune ipfùm filium dei cal-cantpcdibuSjfmguinemcp eius du eût prophanum,vt fc ipfi manileftos faeiäc non credere Chriftum Dominum filifl ülum Dci,quem nobis prædicantEuâ gebftæ, amp;;fcripta Apoftolica, vfpiam cire,nedum cfié,regnarecp in cælis,de-um SC feruarorem noftrunqfed fingere fibi alienurn,fient deum,ita ôd amp;nbsp;Dei fi lium:eiufi'nodi fciiiect Si. deum amp;nbsp;Chri fium,qui cxternïs, SC ab hominibus ex cogitatis culttbus plaean veliqvt genu flexionibus,oculorutn amp;manuûfiibU tionibuszà fabreiatfiis domicilijs,argê-teis atqi aureis môfirantTjs,ealicib.pat£ niSjlinco3preciouspyxitlib.parips

16o DE VI ET VSV magnis tintûmabulis, ftftulis, «ytharis, ôdomnigeneremuficorum inntumen torum, lertis, floribus, ornatis vcftP bus,ac tapetîbuSjftatuis, ÔC nugis om^ iubus,quas hçc caro miïatur.Hîfce por tcntis confidunt infeliciflimedeincnta ti homines, poffeitafibï placarifilium deijSC totû cœlum, vt quantumuis im* piè,iniuftè,nequiter vi'uant, tamêdatu rus üle fît CIS vitam lôngçuâm,opcs,Ô^ honores,P otentiam : quo dïu multucp valcantprazftarefei'nipfum contume* liofos,amp;in proximos iniunofos. Nam inter hos, quotrepen'untur manifefti, periurîjjCÔfefîannn fi-audum inproxp mosjodij fratemijinuidiæ, fluprorum, adulterioru, crudelis neglcdîusfratrû fiiorum.Chriftus autem dominus non nouit eos,qui audiunt eius fermonc ôi nonfaciunt:quicpdicuntfc nofîe detï, præcepta autcm eius non feruanr,men daces Hint, ôd veritas in illis non eft; Nâ nonfaciensiuftitiam, amp;nbsp;non diligens fratrem, non ex Deo, fed exDiabolo eft.Ornnino itaç^ hi ignorant, ncc crc* dunt elfe filium Dei, ÔC noftrum fer*

uatorem

SACK! MlNISTERir uatorcm dominum lefum Chn'ftum, in cælis,aut vlpi'am cffe. Quamobrem cum ferro etiam,non verbis tantum SC igni vindicant propugnât fuum có^ mentitium,non verum filium dei in pa ne,incp Mifla fua, tanquam magnifies ei exhibent cultû,quod ad externam il lam pompam attinet; aut feientes illu^ dunt deo, ôd hominibus,fimulantes,fc deum ilium amp;nbsp;Chriftû fadîitium fuum tantifacere, amp;nbsp;colere, cùm inane no* men amp;nbsp;comentum ftatuant, quicquid de Chrifto ÔC deo in diuiuis Scripturis quidem reuelato dicitur,SCprædica* tur, aut pro innata hominibus fuperftl tione,ex qua cû(fîi falfi cultus deorum iam inde ab initio orbis emanarunt in omnes genres. Volunt enimhabere, amp;nbsp;colere deum,noncuiipfiferuiant, viuant^, fed quiipforum miniftrum, deum^ fe præftet, impijs cupiditatib, hoc eft virtute ipfis diuina ftippeditet, quibus fe,amp; deo vero amp;nbsp;hominibus in feftiores atep nocentiores exhibeant cacodaemonas. Eundem falfopertoc fecula excogitatuin, ac fruftra quaefitS

bli VI ET VSV dcum amp;nbsp;Chrirtum no vcrum,qui j'n df uinis fcn'ptuns fe nobis patefecit,quæ rant colant ncccîTe efttaut colere fe ventiis,ambitionisq; caufa fimulentat que mcnnâtur omnes ij fachficuli, qui pro Chrifti in facramcto fuOjac Mina, amp;nbsp;præfenna,Slt;: cultu decertanttcum ta men ne minimum quidem veri Chrifti etfcruatoris noftri pra’ceptum curare fe,ipfi tota vita fua demonftrent. Qui dogmata regni Clu ifti, nec norût ipfi, nedum ftudenttradei e plebibus fuis, vitam deguni feedam SC aliéna m ab o-mihoneftate: interim ft raultorum h' cerdotiorum queantproiTentus,perfa crilegia,ô(f manifeftatam ftmoniain in* uadere,nihil faciunt ad fumma diligen tiam reliqui. His homtnibus, ft tarnen homines dicendi funr,quoniâ fe in eo* rum ipfi intruferunt numerG,quos do* minus vocat canes SC porcos nihil eft de fandlOjSt margaritis domini proq* Ciendum,autfpargendû.Âmant,qu!b* adluxu amp;pompam abutantur fpolia ccclefiarum.Placetillisociofailla,mol lis,aclicentiofa,et exlex vita,quam fibi ifta

SACRI MINISTERS ifta maxime impoftura parauerût, qua perfuaferunt hominibus, fibt efle potc ftatem, non modo def omnia faluifica nobis opera pro fuo arbitratu admini* flrandijVerS etiam deû, amp;nbsp;feruatorem noftrS præfen tern SC opitulatorê con* tra omnia mala, SC largitore omnium bonorum hominibus iratuere 0^ exhi bere,fua magica panis,vini^ tranfub* ftantiatione. Pol^q^ enim co homtdes fafcinarunt, facile ic cûlt;flis honeftis Si Reipub. vtiiibus opcrib. ÔC. negocjtjs, ac iudicijs exemerunt:amp;fe dcos quoi* dam reliquorQ hominu conftituerunt.

Cum itacp hi fe verg de hoc facBamc to dodîrinæ obijciunt,fuis^ eâ fophi* fmatis oppugnanr, nullum fane verbiS cum cis de tantis Ch rift i myfierijs efi comunicandum,quo ad ipfos quidem attinet. Quia cum rcperiantur Si zk vere timentibus dcum,quos illi tenent adhuc fuis commentis implicatos,pro pter hos ad veritatis cognitionem ad* ducendos,ac ita Chrifto domino lucri faciendoSjUeceffeeftnonnun^ confli darieum illis, quanquam canibusô^ '

I i

rt^4 de vr ET vsv pords:ficut dominum ipfum legimus: confltdatum efle totics, cS obftinatis (nimpietate Pharifæis Ói. Sadducaeis.

Porro quocunc^, vel circa haec, vel circa alia Chrifti myfteria homines fa^ nabiles effent : vnahaecab erroreillos adfanam docflpnam reuocandi viaÓ^ ratio patetjamp;eftidonea, docereeos, verbis domini noftri Icfu Chrifti,SC iu^ diis diuinis Scripturis indubitatam ad hibere fidem,nec quicquam dubitare, dominum ipfum amp;nbsp;Spiritum fandum (üpuro amp;nbsp;credente corde inuocetur) per eafdem Scripturas óf verba fua piè expenfa,cum legendo, turn à fratribus audiendo abundè eis cQdla falutis mygt; fteria explicaturum.

His aiij contrariam, fed æque impiä fequuntur de cœnæ dominicæ myftegt; rio comentationem, hic^ tantundem habent,amp;^ adorant veri Chrifti, quan* turn fuperiores. Permittunt enim fibi quæuis dei verba, pro fuarum mentis €xiftimatione,deprauare,fingere^ fi* bi Chriftum ÔC Chriftifacramenta,pro VI fert ipforum arrogantia,amp; effratncs

cupidita

SACRI MlNISTERir« cupiditates. Ifti nihil omnino Chriüit aut operS C hrifti in facra domini cœ-na agnofcunt, fed habent eam pro cc* rem oniajqua homines (cn ipfis vifum fït)etiam in quolibet vulgari conuiuio Chrifti feruatoris fcilicet longè abfen* tis memores fjnt,ac fe veile de cius ha* beri grege profiteantur. Viuüt autem in eo prafceptorum dei contemptUjCO que feruntur mundi ftudio,in ca hacrct vitae ambitione ÓC nequitia,vt haud plus credantjChriftum dominum efle amp;nbsp;regnare in caelis, quanquam de hoe miriheè triumphant,nc quis Chriftum extra caelum quæratjquàmfupcriores, qui eum pro pane amp;nbsp;vino fub harSre* rum accidentijs, feadorare,velfimu* lantjVel confingunt. Aperte enim ipfi filium dei conculcant pedibus guinem eius prophanum ducut,vtto* ta eorum vita euincit.Hi funt qui iugû papæ non abiecerunt,quod Chrifti iu gum vel noflent,vel vellent in fe fufei* pere:fed ideo tantum,quia ad aliquam tarnen videbantur fub illo iugo, reli* gionêjddc^ difciplinam ligari, eft his

I 5

DE vr ET VSV intokrabile, quod vel pnndpum, Si reipub.iugOjamp;legib. cogunf fe aliquo modo fubmtïtere: tam abeft, vt Chrp ftiiugo ac difcïplinæ ceruicêfuam fub mitterenttea^ propter, quicquid vlio modo, regnum,poteftatern,6C difcipli nam Chrifti refipitjtd criminantur per tineread Romani antichrifti tyranni* dem reuocandamjpotentiamcp facer* dotum: omnem proinde vfumfacra* mentorum pro nihilo ducunt:conciogt; nesacgrè ferunt, quanuislenes ,acres infimulant feditiofi conatus Jn fumma religionê omnê vellcnt abolitâ, quo 4? fua licentius libidine graflàri valerent.

Qiios ipfos ob banc eorû caninâ'fîC porcinâ impietatê mcritô longû vale* refinemuSjCÛnon cômittit nos cû illis neceffitas, Chrifti dodirinâ contra eos tueri ac defend ere: ,ppter Si eripiêdos cxillorû perdiiione, ft qui detineriin cafanabiles homines deprehendâtur. Si inftrmiufculos in partib.veritatis c6 firmandos. Reperias enim inter hos, quan^ nonmultos,aliquôs tarnen,qui çq Cîçteroqiiihaqd omuino alienifint

SACRI MINISTIRir t(^7 à dco,ifta tarnen facramentoru Chn'fti prophanatione et euacuatsone tencan tur fafcinati, vtfacram cœnam habeât tantû pro memorabÜ!, abfentis omni-no Chn'fti: amp;nbsp;nota quadam ac iymbo-lo Chriftianae focictatis, coc^ qualï fu-peruacaneo:vt ft in anno femeljbis aut ter celebretur,abundc fan's fin His itaq? duobus contrartjs generibus hominu reperiunt fere omnes, qui reuera circa hæc cœnat dominicæ myfte ria impingunt, verbog dei paiâ aduer fantur.Caufae vero impingendi vtrifcp in aliquib.quidcjtametfi perpaucis,de prehenduntur efle, fimplex hallucina-tio,et minime affedata fophifmatis int piorS hominu implicatio ; multo aute maiorê parte, impellit in haec impieta-tis praEcipitia,qgt; vna pars nullis vulttc neri religibnib. altera religionibus eiuf modi,qug no homines placitis dei,fed deû cupiditatibus addicât hominum.

Permulta autêin^vtroc^ impietatis genere turba eft,quæ cura horum my-fteriorum fimulant magis, quamvl* la reuera tangatur * Huiuftnodi ita-

...... I 4

168 DE Vï ET VSV que funt qui re ipfa de cccnæ domini-cæ myfterîjs,aliéna à verbo dei feôan tur,ÔCdepfehendunt,SChis,quasex* poiuicaufaSjin hoc certamine verfang tur.

lam videamus etiam, qui non de re ipfa myfteriorum, fed de verbis mo/ dô,amp; quibusdcbeant praedicari à no-biSjinter fe variant amp;nbsp;pugnant,ô^ quigt; bus maxime de cauGs in hac detinean tur varietate pugna.Horum ergo a* hj,deßxis animiSjin illos quos fuperio rcloco commemoraui, qui indulgent tes rationi carnis fuæ,quam ôi. ipG (li* cet vocent domini cœnam ), vacuam prorfus domino eGc, contendunt: ita Iludent horû o ccurrere errori, fiCChri fti domini de facracœnafua verba ef* ferre,atqî vrgerezôif ipGinprædican* dode hoc myfterio eiufmodi vtilo* quendi grandibus formis, vt alqs non paucishomfnibus.necindodis , aut malis quoqj vidcantur, Chriftum ipG pani SCvino cœnac velincludere, vel affigere, ratione aliqua huius mundi, adeo^ detrahere nonnihiiô^veritati

huma-

SACRI MINISTERÏI humanç naturae in Chrifto 8gt;i glorig ius cælefti, Sgt;C ofFico fummt (acerdotif, fuos per fe folùm feruandi. Quae vitia cum altj fe in horum fermonibus vide^ re autumant: ita corn dcfugiunt, amp;nbsp;e* narrandt verba domint,amp; fpiritus fan* lt;fli de hoc facramêto,rationem, ôi. qui bus in commendando hocfacramen tOjVti folent,figuras,adeocp 8C in cori' traria defleóunt,cüm interpretando domini 8C fpiritus fancfli verba de na domini, tn fuis verbis eiufdem cce* næ myfteria praedicando.vtillis, quos proximè commemoraui,videantur,v* tifaciunt,quos fecundo loco comme* moraufvifa rationis fuæ verbo dei teponere, non veile verum de his my* ftertjs petere ex verbis domini fenfum fed quern ipfi fingât,inferrc verbo dei, Chriftumquedominum fie includerc carlo,amp; àfacracœnafacereabfentem; vt non tantum dominum ipfum,fed tiam omniaeius beneficia,àcœna, SCafidelibus fuis omnino fecludant, adeo^ amp;nbsp;ipfi facramentum euâcuent, indeepôi communionem, amp;nbsp;difcipfi^

»70 de VI ET VSV plinam Chrifti dtflbluant. Hi quidem mihqqui multis tarnen annfs in copo* nenda hac controuerfia laboraui triufcp partis precipuos virosfatpeô^ diligenter audiui,quæ fentirent, fideli' ter explicanteSjVi’dentur re ipfa omni* no confentire.Nec enim hi, quos quar to loco numerauijVolunt tantùm pane

vinum abfcntis oinnino Chrifti iÿm bola, percipicp in facra domini cœna, verum amp;nbsp;Chriftum ipfum atc^ eius be neficia:nec îj, quos tertio loco propo* fui,Chriftum vllafeculi huius ratio ne, vel indudunt, vel affigunt lÿmbolis, mundi huius elementis : verbis autem quib. vtrinqj vel dida domini, amp;nbsp;Spi* ritus fandus de hoc facro explicant, vcl ipfi hoc myfteriû prædicant, adeô certê defident, vt pleric^ horum fibij* pßs non videantur verbis tantùm, ve* rùm etiamfententrjsdifcrepare.

Huius ergo diflenfionis caufas,cùm faepe multum^ qugfierim,alias inueni re non potui,quàm hasiPrimam rneri-tam iram dei aduerfus noHram ingragt; tiradinem,quireguum eius,non prout

s A C R I M I N I S T E R I r. 17I proutillud nobis rcuelauitjSd offertje ctpjmus;Secundam,myfl:erium proba tionis,quo dominus femper folitus eft in ecclcftjs fuis per obortas haercfes at^ que diffidia, manifeftos facere proba* tos fuosjinfirmiores fug admonere im becillitatis, ÔC excitare in eis acriorem falutis fuæ folicitudinem: reprobis ve* ro fe, dodrinam fuam, quam repu* diant, petram adhibcrefcandali,amp;la-pidemoffenfionis:Tertiam,Negle(ft3 îandæin Chrifto communionis.

PrimS.n. in confeflb eft omnib. qui his dereb.pofluntiudicare, multis re* tro feculiSjdeS nulli gêti falutis noftrae dogmata, cuncfta^ regni myfteria eo* uf{^ patefccifle, totamœ fcripturâ fùa tam luculenter expofuilie, atcp his no* ftris têporibus, nobis aquilonaribus populis.At, quæ vfpiam extat ecclefia quæ poflït de fe aftirmare, difciplinam fe quoqj omnem domini recepifle, lu* cem^ dodrinæ, oris confeflîonem vitg reformatione (vt par erat)re exor naflef' Quï itaque nos tantis dei bene* ßcfjs, quib«s nos cgmuUuitj gfatos

tyz DE VI ET VSV preftarc,nimis fegniter ftuduimusrln* digni ipfi nos fecimus, quib. dominus ampliora beneficia couferrct,iuxta dp ô:umfuû:Omni habend dabitur,hoc cfi,accoptis donis redè vtenti.No ha^ bentijioc eft,dona dci non digne exci pienti, vt vfurpanti, auferetur QC illud quod habere vidctur,venus,quàm habet Quocp magis contamur nos iugo Chrifti optimo totos fubderCjacfpiri-tui ipfius, vtfilij dci, agendos in omni vitapromittimuSjCO in nos Satanae, fpintui crroris ÔC diflènfionis, plus ad offundendum nobis variarum halluci nation« nebulas amp;diflîdendioccafio nés, iufto dei iudicio indulget. Deinde vifum eft Dno arcano fuo, fed non minus iufto dei confilio fideles fuos vt cæteris tentationibus, ita di. hac per hærefeSjÔd diftènfiones explorare,qua probos fuoSjVt aurû igni facit explen-defcere: debiles in fide,nominis verbî quefuijfuæ admonet infirmitatis,ô^re probis in grege fuo hypocritis, quam quæruntjà mcrentur,occafioném prg faet üffenfionis, Pofitus eft enim domi

nus

SACRI MTNISTERir 175 nusucié nmentibusfe, infantfluariâ; cotemptoribus autem fuis,in lapident ofFenfioniSjin pctrâ impa(Sionis,dua-bus domibus lïrael,in laqueum ten* diculam habitantibus lerufalemlefH» Pofitus eft in ruinam,5C refuireóionê multorum in Ifrad. Venit iudicium in hunc mundum,vt non videntes,vi* deantjói^videntes cxdfiant, Ioan,9. Hine amp;nbsp;tempore Äpoftolorum,mar* tyrum,amp; fandlorû patrum,præter por tentofiflîmas hscreies, grauiflïma etia inter bonos certaminade Chriftireli-gione extiterunt.

Perpcndantur que de peracriilla,de eeremonijs, controuerfia leguntur A* (fïorum 15.amp; GaLx.Q^iæ item de pfeu doapoftolis z. Cor.io.fîC Ti,Philip.3.i, Timoth.i.SC4.0dTit.i.amp;^3, Agnofca-mus etiam,quanta fuerit illa vis Satanp quam exercuit pofteaimportuniffimè per tot,tamcp horrendas hgrefes,quas exortas mox ab Apoftolorum deceffu commémorant, Irenaeusamp;TertuIlia* nus,Non parùm fane tarnen etiam per varias inter ptos,ac fideles epifcopos

174 ÖE VI ET VSV atque ecclefias, contentiones’, qualiS illa fuit de tempore fefti PafchaliSjqua acccnftisVilt;ilorRomanus cpifcopus decreuerat cuncflis Afiam's eccleÏtjs, diuerfum n'tum obferuantibus, quanlt; quaniD, Ioannis Euangeliftac traditio nem praïtenderent,Chriftianam renïï' quot;ciare communionem : cuius in temp e-ftiuo zelo D.Irenaeus fefe obiecit, vt lè citur apud Eufebium in hiftoria Eccle nafticalibro 5«cap. 23.6^ tribus fequcn tibus.Atcp haec acciderunt anno domi ni 192» CU quotidie fanguis Chnfti in martyribus eius fundebatur. Qiiantu iam furorum excitauerit Satan,data ec clefqs pace à tyrannis,per AriS, 8C eos qui hunc fecuti funt, dodrina: Chriftt violatores, id vero eft horrendumle* óu.Non fumus autem nos tjs,qui turn extiterunt, vel dodoribus, vel piebigt; busChrifti meliorcs, hoe eft,deo pro acceptis bénéfices gratiores,cognitiP que praeceptis eius, præceptis vitæ ternac obfequentiores. Quid igitur mi rum, cum tam remifle oramus patrem caeleftem, ne nos inducat in tentatiogt;

nemj

s A C R I M I N IS TERI 1 17^ ncm, fed lib er Ct nos à malo tentatorccf Nam omnis vera ad deu precatio, pro vtardet ipfa,ad placita dei conforma-tur;,ne aliquid cius furorib. tn nos per-mittatur. Cum^ vetcres ecclefias affli xttacerbiHîmé, labcfadîandoreligio-nis noftrac dogmata, de deo, 5C fcrua-tore ipfo, de cuius incarnatione,Ôd ijs, quæ pro noftra falute fecit, amp;nbsp;paG fus eft, affligit noftros , de ijs mtni^ tterijs amp;nbsp;rationibus,quibus earn quam nobis parauit falutem, debcmus ex-cipere. Itaque fit,vtamp;noftro tempore præter Satanæ varios conatus in reuocando prope omnes veterés por-tentofifîimas hærefes, etiam inter bonos tam grauia , nee paucis admo-dum maiora éxiftant certamina, S£ de ijs rebus , fine quibus , quiequid nobis filius dci fadtus eft QC effecit,per cipere non poffumus, deChrifti filij dei, Sc noih i inter nos, SC in ipià bea-ta communione, de omni parte per eum falutis adminiftratione, atque skS nos appHcatione,

DE VI ET VSV

Tcrtiacaufaeftharum conflidatio num,neglelt;ïlus communionis in Chri fto. Ea enim nunquam in Ecclefia fuit rarioramp;frigidior, Quàm enim conti* nentcr conueniebanr, Si vna degebat fandi in prima ecclefia,Lucas fatis prg dicat,A(Sorum z. 4.^, Deus eft chari* taSjód Chriftus vult ecclefiam fuam,v* ti corpus,fibi Si inuicem iundam efle, Ói compacflam.Spiritus fandlus fua do na,no vni,8C alteri omnia,fed fingulis, pro vt vult, diftribuit,8C ad totius cor* poris vtilitatem explicanda. Pofcit ita que,vt fideles fua dona ftudiofè confe rant,Si grati excipiant.Per quofcunqp; lila offeratjVult fublata omnia ilia mun di difcrimina.Iudacus,Grgcus, Scytha, liber, feruus,ei eft perinde.

Dumigiturnos communionê hanc membrorum Chrifti, Si donorum Spi ritus fandi communionem male coli* mus, fed quifque fibi ipfifatisfaperc videtur,parcius etiam fua dona Spiri* us fantftus impertit: Si pracualet apud nos mater omnis ignoratio nis â^pra-«i iudictj, «atAtw/Tw

p eft es

SACRl MINIJTERII. 177 peftcs confeqinturnegledus SCfaftidi um fratrum, do no rum qj Dei,amp; S. fan* Óimülis contempao,acindc muiden da,unde confequutur muite perniciogt; fx fulpictoncSjCalumniæ, apertæ iniïp Tix amp;C.H1S verô Satanæ flatib. progt; cellis letifen'Sjdepelh'turà cordibus hô nu'numauralcuis SC lalutarts S.ûndli quifblus momnem inducitven'tatem quiŒ apud eos refidere fôlet, qui fünf «flirto SCdeiecflo fpintu,amp;tremût ad fermones eius,Icfa.66.0uicquid cm noftriinnobishæreat,id obftat, quogt; minus motus veritatisomnis 8^fàlutis à capiteChrifto in nos fua mêbra dima net.Hæc qui religiose expêdat,illemé n'to deplorabit,amp;;^rauioraadhucmagt; laindemetuet,quod tam paucis videgt; mus vere fraternâ de rebus religionisi comunicationem,cordi effc: imô cairi acquis animisiîiftinere.Itacnim fibi dût plericpjô^fui efle amât,vt nifî,quafi cogaturad conferendum cum alijs de religioneChrifti fefe non demittantrct fiadaliquamdeChrifti dogmatis cogt; municaùonemfintaddudiijita no co/

xn

178 DE VI ET VSV

mcsfe SCfaciles ad audiendû ali os, dC docendirm,quoslabi putant,leues^ præbentjVtpræftiteht eos ad difputa^ tionemnô acccfsifle.AtDeus chantas eft,ÔClt;5/A«rS^a)3-©',polcit^ à nobisrnc ritôjfiltjsfuiSjVtfîmus SC nos perfecffa humanirate,charitate,ÔC mifencordia, adeocpmanfocti'jpatiêtes malorum SC commodi,parang ad docendum,vtegt; rudire,ÔC ad veritatem mltitueie^ulh* neamiis,ac elaboremus, eti'am cqntraz dfccntes,ingrates SCvinofos x.Timo.z Hæc verô de caufis enoruin SC düTen* fionum, circa cùm hæc cœnæ Dhicæ myfteria ipfa,tum verba, quib. SCdicffa donum de illis,ac Spiritus làndli expli cantur,SCnoseadcm confiteamur, SC prædicemuSjideo cômemoraui,vt caü fàs has tantorum inalorû cognitas, mo dis omnib.arcerc, depellerecp à nobis ftudeamus,necfjpcremusfinccram co cordemcpnosdehis facris intelligent tiam atcf confcfsionetn confequi nifi has errorum ôi. difsidiorum caulàs pro cul à nobis fecerimus. Oremus itaque dominum, vt omnes iftas errorum ÔC dilsidiot

SÄ CRI MINISTÈRII t7^ dilsidionnn circahæcfacrofantfla mygt; fteria caufas,piocul à nobis faciat, do-hctcp nobis veram fui ôi. verbi reueren dam Sónotitiam perviuani in eum fi'-» dcm,vtnihil de eo,cüncfdsŒ eius opegt; rib. ódbeneKcijs credcre fuïh'deamus, q[UQd nonipfe dc fe SCfadis fuis teftai tus fit in diuinis fcripturis iuis: nec pu* temus etiâ quic^ pofie dé cius dotfiri* narice intelligere,aut vere credere, nifi pijs precibus pro vero ÔCgermanq om nium verborum Dei intellecfiu, adiun gamus confirmatam voluntatem facie di voluntatem patris, amp;nbsp;feruandi Dni præcepta omnia,nihilœhis detrahêtes quicquam,vtneque reiigionem nobis cxpetamus quae nos relinquat nobis,-amp; cupiditatib.nofiris impijs falso pol liceatuf patrocinia:fed potius quæ crû cifigat cas, SC aboleat: Nec quæramus elTe cxleges SC abfcpiugo SCdifciplina: Definamus partiri Euangclica precep ta, vt quædâ eorû ampleêîamur, quæ* dam etiâ eorû negligamus:Prgftemus nos gratos de accep tis b eneficij s,vt b e nignifs. Deus conférât ampliora.Præ*

t80 DE VI ET V S V terea caueamus omnes Satanæ cona^ tus,St admirabües artes,quibus nun$ nonlaborat,eorum diftr^iereanïmos quorûmuausefl,proaltjs quoqj Chri ito dno imlitare ad deftrudtionê enrs tyraunidts.Vtiturautciile maxime ad diuellendum animos eorû, qui religio nem Chrifti,atqîideo verifsimâ animo rum paccm,ô:i confenfionem docere ac prouehere debenqdifsimulata mfla donc tisP faftidijs fi non etiam inuidentiæ donorum dei in fratnbus,quas p efiesconucftit,.tegit^ ementîto amiculo zeli diuini,pro puri tare ßdei,pro dodlrinæ Chrifti fineert* tate,^ Ecclefiæ falutc.Hos itaiç inno* bis morbos diligenter obferuemus,eô que inuentanoîtra omnia fiiipetfia ha* beamuSjSt'praemifsis ardentibus pre* cibus ad diuinas feripturas exigamus, de illisfratrû iudieia,nô audere tantum facile, verum etiâ prefsè confiderarc ftu deamus,cogitâtes, obftctrices melius ^matrcs departuiudicarezSxidnm va rie fiia dona diftnbucre,ac vnûquemli b et fuorum doccreminifterio aliorum fratrum

SAC RI MINISTERIE l8t fratrunijSCfæpe fummc exccllentcr do nismultispereorum opcraiTi,qiit i-nul to paucioribus pollet.Cumcp fci'amus Dominum mandate beneaiÆonem fuam,vbi fratres vnd viuunt, fumma vi tæ totius coniuntflione Sgt;iL confuctudi neihanc in domino perpetuo ôC ium^ moftudiocolamuSjdcqcerecp nos ad omnia piaobfequia adfucfaciamuSjCû dlacp quæ chahtarê finceram pofsint vllomodooblædere,fummopere euigt; temus.D eus eft charitas,amp; qui in chagt; ritatc manetjin Deo manet.In Deo ita que iàpiet,amp; Deum in fratrelibentifsi mè audiet, amp;nbsp;ea audiet religionc,ne qd tarnen commenti humani ex prçpoftc ra,vel fui deie(ftione,vel fratrum cxifti matione,ftifcipiatpro docftrina Spirit tus fanôi. Chari tas quocp cùm credat, Iperetjôf fuftineat omnia,non eft iufpf cax,nihil rapit in partem deteriorê,fed quoad poteft per verbum Dei, lapftiS fratrum fert, dubia in meliorem parte interprctatur.Cumtpdeprchcnditfragt;' tres omnino errorc tenen',peccato, fubinouerc magis hæc mala fatagit,'

ISZ DE VI ET V SV quam cxaggerarc 6C clifFamarc. Sic er^ go prcmunins animi's nunc ad rem ac-* ccdamus.

Propofitum efrojtcndrrc clan's dei oracuiis,c|uid fcntiendum, ÖC confiten dum,prædicandûcp fitnobis de vi amp;lef ßcacia Ccenae domimcæ,hoc eft de eo quidnobis dominus in hoc fuo facra^ mento præfter ôt^ exhibcat : ac quid in nobi's efficiat.Diórum eft aute,quofdä dehocmyfterio re ipfa aliéna à verbo dei,impia feóiari cémenta: quofdâ augt; tem inter fedifcrepare verbisidum fei licet couenire no p oflunt, nec de vera verborum Dni,ac Spiritus fanefti, qufi bus nobis hoc facramêtumeft comen datum,intclle(ftione ati^ interpretatio uc:ncc etiam de formis loquendi, qufi bus fint ifta nobis myfteria explicâda, confitenda,prædicanda.

Primùmitaqueftudebo ediflererc, quidegofentiamdehis myftenjs cre* dendum efle,tum quâexiftimem verâ ac germanam verborû domini,amp; Spi* ritus fandi dehis myfterîjs intelligent tiâ,atc^ interpretationem: T crtiô,qui-bus

SACHI -M I N r S T E R I 1. l8^ bus nos verbis rriaxim è deceat in com mendando.prædicâdo^ hoc facrame to v’i.Pofrhac quoniâiudico luxta fu' giendam ac deteßandänobis toto cor dCjSteorumjquospn'mo loco come-morauijinter iin pingetesd'rca hate my fleria,foperltitionem:6Ceorum, quos numerauilecundo loco, diflblutionê: tum eriam cauendas omnes hallucina-tioneSjamp;^iniquas de fratribus fufpicio nes,quib. implicantur, qui in tertio amp;nbsp;quartolocoàme pofitifonqintcr eos, qui de his myfterqs adhuc inter fe. con tendut: etiam adhorum omniurelpo-debo argumenta,quib.quif® vel erro-rem tueri conatur hium,vel niam defê-detainalîerendofua,ôfrefutando pla cita,fiC dida fratrum,duritiem. Cum itaqueid quatraturnobis,qugfitvis 5gt;i. cfficacia lacrofacfle Euchaiiftig vel cœ næ dominicæjid eft,quid nobis dominus per hoc facramentum, dum il-lud, vtipfèinftituitjôC adminiftratur, offcrat è^. tradatjamp;'quid eo in nobis ef-heiat, quantum mihi Dominus dedic lua verb a intelliger e : Equidem refpo-

184 DEVtETySV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

deo coram co,dare enm nobis tria: Vlt; num,Panem verum ôt vinum,in natu^ ra kia minimé immutatat adeocp ana* thcmami'hi limt,quicuncp fan's monid fîCdoôi,tarnenperfeuerant hïc faccre oouum,abfcß omni verbo Dei, fidei ar nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*gt;

ticulum,de panis ac vini fubftantia:vel euanefcere earn ad rccitationê verbo*

rum domini:vel in corporis amp;nbsp;iangui* nis domini fubftantiâ tranfubftantiari.

Altcrum,ipfum corpus amp;nbsp;fanguinê

domini,adeocp dnm ipium,deû SC ho*

minem,vt fedet regnatcp ad dexteram

Patris:fed excipiendum fruedumcp,vt æternumferuatorem noftrum,vitac^ beatæÔClargitorem 5^ fuftentatorem:

atq? ideo percipiendûno fenfibus, aut ratione naturali,nec via SC ratione hu* ius feculi,fed per fidem energiamcp S. lanlt;fli,fruendum^non in cibum ven* triSjVerùm adaugendâca in nobis fui communionem,vitam^ dei,quam do nauit nobis in baptifmate, qua mane* mus ÔC viuimus,non in nobis ip fis, fed inipfo domino,SCipfeinnobis.Ethic ftaque anathema efleagnofco omnes

eos.

s A C R I M I N I S T E R I r, 185 C0s,qufnihil quam panem amp;nbsp;vinu, ab* fentis omnino Chrifti, ïÿmbolainfàn^ lt;5ta Ccena agnofcimt.

Tern'S, quodhîcdatur ÔC accipitur, eft coftrmado noui Teftamenti, id eft, fidei,de gratia def,SCremiflionepecca torS,quodvelitnos hab erepro nlijsôC largiri hacreditate vitx aetem^.Damno itacp eos,qui dicunt, facram cœnâ tan* turn mftituta nobis, pro nota Chn'ftia* næfocietatis.Hçctrîa fimul offerri ÔC tradi nobis infacra cœna domini, cum ea (vt ipfe inftituit) communicamus, à domino qui dem ip fo, eins qj virtute ÔC opère,fed per miniftrum, ôi. totum coe næ miniftcrium,oftêdam primùm ex û pfisverbis domini,ScSpiritus fzndîi de hoc facrameto.Deinde adiungam con feffione tcftimonia veteris Écclefiç» Vt verô Dns triaifta, ftiiiÿmboli, quæ dixi, panem amp;nbsp;vinum, femetipfum, SC fœderis confirmationem,fiiisndelibus vna exhibet, Sgt;c id verbis fuis, 6C Spiri* tus fandtifimul quoc^ docet: ftatui di* dta iila ipfa domini Ä^Spiritus iamfti de facracœna,ordineproponere Ôiexjpe.

DE VI ET VSV dere:atqj in hts illa tria Chriftt donapa ritcr demoftrareJn eo veto cum fitïen fus germanus didîrorû domini, ÔCSpiri tus ûnôèi explicâdus,fimul duo priora ex tribus, qupme oftenfurû circa hare myfterïa recepi,prçftare fl:udebo,vt do ceâfcilîcet,ô^quiddehoc myfterio fit fenriendu, amp;quçfîtgenuina verborû doinini, Ôi. Spiritus fandli de his myfte rijs interpreta.tio.

Verba dni dehoclacramêto reprpfen tat nobis Euâgeliftp, Matthæus, Mar^ eus,Lucas,Paulus,cS quibus recflc con iungûtur,amp; quæ loan, d.leguntur Do^ minûprçdixifledefeipib, videlicet, fc panem eire,qui de carlo defcenderit,Ô!J vitâ detmundo.Item de carne fiia, qu^ verè fit cibus, ÔC fanguine fuo,qui vere fit potusrfiC quôd eiufmodifit cibus ca ro fiia, Â^potusfuus fanguis, qui foins pafeatin vitam æternam : vtrj vitam in fe veram non habcant, quicunquehoc cibo amp;nbsp;potu non pafeuntur : in aetemS auf cm viuantjCertiépfint dcbeatarefiir reclione,quicuncp hoc cibo vefeuntur Çi^hocpotupotantur» Adhaec reliquit nob«

SACRI MINISTER II. Ï87 nobis Spiritus fanctus etiam quædam oracula per Paulum 1. Cor.to .it. Si'll, cap.Ifta itaqi intueamur, 6C pcrpenda* mus ordine.

Qujdiuus Matthpusnobis defacra cœna Domini confcripfit, fie habent: ïeôioyTftjf//i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæc primùm co

fidcremus verbatim: Deinde oftenda^ mus ca, que nobis dominus his verbis fills impartiat.CommemoratS^D.Ioa nesmulta,qup dominus dixitinnouifi fima cœna fiia,ficutpedSlotionem.Inx defolet quæri de têpore inftituti iacra^ menti:Num hoc ante, aut poft pedum lotionc difcipulis fuis inftituerit,atque tradiderinQuanquavero de ordine di dlorumScfatftorum domini noqueat adeo omnino aliquid certi exEuange^ liftis colligijde cûôis domini ditftis ÔC faeftis in cœnartam en fan's liquet ex nar ratione Matthæi amp;nbsp;IVlarci,dominû an* tequam communionem iuiinftituerif, accubuiffe cum duodecim,atqj cibum film ere ccepifle,atque deluda praemo* nuiflc.Sic enim textus hab et Matt. 26. Velpere autem fado, accumbebat

l88 DEVIETVSV

cum duodccim,amp; edêtibus illis dixit: Amen dico vobis, quod vnus veftrum meproditurus eft. Cfliam loannes prg monitionêdeluda proditorcfactama Domino memoret,poft pedum lon'o^ nem,creditur Dominus /öTUfïj/iwMi»'», id eftjfacfla ôi parata cœna,nondû fum pta,de menfa ftatim,vt accubuiflet, (ür rexilTejamp;Difcipulis pedeslauiïTe, ôi. quç adl'Uud perti'nebâtmyften'û expo fuiffè,actumftatimfubiecifle de luda, inde vero facrâ fui communionem prg buiffe;Etrurfus,vt eft apud Lucâ, mo-nui'fle de Iuda,at(^ contentionê de pri* matuin difcipulis ortäreprefsiiTe, hifcj deinde (ùbiedflè concionem,quam lo annesïetulit:FiIioli,parumfijperefttê' poris,quo vobifcum fum,ô^c Mandagt; turn nouum do vobi's amp;c. Verifimile i-tacçeft domi'num poft manducatum agt; gnumPafchalem,facram fui commua nionem difcipulis exhibuifle: amp;nbsp;earn quidem continentcr facramento agni Pafchalis adiunxiftCjVt eûdem efle pogt; pulum, veterem ô^nouû, amp;^religionê candem,quodadfubftantiam attinet vtriq

SACRI MINISTERI I. l89 vttic^ tradiram,indicaret.Edentibus e* m'm, inqm't, illis, acccpit lefus panem, i(gà tv^syMo-KSyô^c. Id Dominus pro mo* re fecit veteris po pull, quern ludei ho* dieferuant, vtcum feftum infignc eft, honoratior in mêla,acciptat initio call* cem inmanus iuas,amp;benedicatdomi* no,his verbis, Benediólus tu lehouah, deus nofter,Rex feculi, qui educis pa* né de terra.Et cœnafinita, fimiliterbe* nedicit DeS, accepto calice, ac deinde diftribuit.Proinde Lucas bis poculum circumlatu à domino comemorat: Ma ximu enim erat feftum Pafchatis. Qyi-' bus autem Dominus,verbis vius fit in « agedo gratiâs,incertû eft. Arbitror au* tem aîîjs Si pluribus,quàm hodie ludgi foleant,verbis vfum.

Notanda prçterea connexio verbo* rum.Edentibus habetEuangelifta: Ace*

lt;rt,i(9K uw,Aa:jßtTt,4)ctj,tTi.hinC enim difcendum cùm omnia hçc code quo dominus ea perag!t,ordine agun* tur,exhiberi verâ domini coenâ,hoc eft fi gtatiae aguntur deo, in cœtu verorij

1^0 De VI ÉT V s V difcipuloiiim,ad dona hæc dei,panent ôdvinum, ÔCipfaftatim diftribuuntur, at(ÿ accipiûtur cdêdaS:! bj'benda,edun turcp »Sdbibûtuf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ni'cTt zx.

eo omnes.Hîc videamus,qui'dnam iuf ferit eos accjpere,edere,ac bibere, cer-to ccrrius eft,panent dcdifle dominum amp;vi'num: ÔC edere hune bibere luCquot; fiire.Acqüiaftibiecit:Hoc eft corpus meuntjltic eft languis meus, ÖCmatd* me cum fubtetfta fit particula rationa* fis (enïm)quæ indubiè non minus per* tinet ad prçbitû panem, quant ad præ* bitum poculura,efi; iÿnechdoche:ex v* no duointelligitificutctiam intelfigen dû verbum eft, cùm dominus in fur ti a* uit in difcipulos ac dixit eis : Accipite Spiritûfandlum.Halitus ille non erat ipfe Spiritus fàncftus, fed Spiritus fan* lt;fti fymbolû exhibitiuum.Similis locu* tio eft.Gen.i7.vbidefcribitur circunci fio.lbificlegimus: Statua fœdusmeû inter me ÔC te, ÔC inter ferne tuû poft te, ingenerationes ipforum,in fœdus per petuum, vt fim tibf in deum, ÔC femini two poft te, terra peregrinationis tuæ

cun-

s A C R I M I N I S T B R I r. fpt Cimóram terram Chanaan, in poflcfsio nem perpetuam:amp; ero vobis in demn» Et dixi'tDeus ad Abraham:Et tu cuRo di fœdus meum,tu ÔC fem en tuum p oft te in genetationes fuas.Hoc fœdus me urn quod cuftodietis,inter vos, ôd inter fernen tuum,poft te. Circuncidatur vo bis omne mafculum, Si circuncidetis carnem præputîj veftri. Si erit in ügnü interme Suinter VOS. Etfilius odo digt; erum cir cun cidetur vobis. omnismas, fecundum generationes veftras , nagt; tus domi, Sdeomparatuspecunia, de Omni all eno filio,qui non eft de femine tuo,circuncidendo,circuncidatur,em^ ptus pecunia tua zSi erit mihi fœdus m eum in carne veftra, in fœdus fempi* ternum.

In his verbis admodu dare defcribitut fœdus deiinitum cumAbrahamo, Si, cius pofteritatc,figno circûcifîonis. Et quia duas res dominus Abrahæ obfugt; litjfœdus ipium,amp;; fœderis fignu, ideo vfus eft etiam fynechdochis, quibus vgt; num ex altero intellcxit,verbaftia quae dam ad duo fimwi rctulit, Primû cnim

IPX DE V r E T V S V cum aitjStatuam fœdas nieû:quia hoc. fœdus ftatuit cum Abraham per circu^ cifionem,pofiea ipfam quocp circunci fionem fœdusvo caui't. Cer tum eft,ho c verbo Dominû vfttm fynechdochicws vt ÔC ad fœdus ipftim, œadfœden'sfig numreferatur.Fcedus définir j'pfe, con ftiturum Abrahæ amp;nbsp;eius p ofteritati,eo quo d fills fe D eum præftareqôt tcrram Canaan traderet, in quaipftim colerêt» Cum vero poftea dicit deus ad Abragt; ham: Cuftodies fœdus meum, Sic. Ite, Hoc eft fœdus meum, quod cuftodie^ tis:circuncidatur vobis omriis mas,cer turn eft,6C verbum hoc cuftodire,vftir-^ paffe fÿnechdochicâs.Manifefto enim manifeftius eft,dominum hoc verbum retuUffe ad circuncifionem, quam ob^ feruandam fànciuit,etiâfùb pœna ex ci fionis de populo fuo.At cùm circumci fto non agnofcentibus dominû vt De^ um fuum,amp;vera fide colentibus,vertu tur in prgputiu ( quandoquidem vera circuncifio no eft ea, quçmanifefta eft in carneiuxtalitergprgceptû, fed quæ cil circuncifio cordis in ipiritu) dubita

s A C R I ! N I S T E R I r. I93 ri non pot cn,ciominû verbum illud cu ftodi're,mulro magis rctuluTe ad fœdus ip(um,vt illud relîgtofè feruarêt, prçfta do fe deo in populû,amp; colendo Domi num vt demn fuum. cufto dire itaqj alte rum verbum, efl: hîc vfurpatum fyncch dochicóïs.

Iam,cû hîc quocp dicit,fœdus fuû eP fc circuncifionê,quâtamcn moxfign« fœderisvocat,amp;f pro circuncifione no habet quæ non cordis fit : quis non vi' deatâC pronomen hoc dcmonftratiuu nt amp;nbsp;nomen fœdus lyncchdo chic«s ac dpi, vt pronomen m,duo demonftref, fœdus ipfum,SC fœderis fignum,cir^ cuncifioncm f'Fœderis vcro nom en F tcm ad duo refcratur, ad fœdus ipium, ad circuncifi oncm, fœderis fignum, ficut hoc nomen amp;nbsp;poifea vfurpauiq dicês:Et erit fœdusmeumin camcve* fl:rarFœdus enirn ipfuin non in carne, fed in gratuita dei bcneuolcnna,amp;bc* neficentia confiftebat, ÔC fide populi: drcucifio fignum huius fœderis eratin earn c. Placet verô domino ficloquino bifcuin,dlt; fua o fi erre doua, quæ certis

n

194 de VI ET VSV fignis fcnfibilibus pro naturænoftrae conditione ofFerre dignatur,vt ficut ip fe, fignum SC fignatum in donis^luis, verbis fimul compleÆtur, nos canon diftrahamusîfedfîgna, quibus ille iua cçleftia dona ofïerqea fide fufopiamus vt fignificata perhæc figna,lpiritualia dona præcipuè iufpiciamus, atcp comgt; plclt;fiamur:fed nec figna etiam,qug do minus inftituit, fiCquibus fe prædicat, fua nobis vitacæfernæ conferre benefi cia,contemnamus,SC quam per hgc co ftituit nobis difciphnam, Sgt;C iàndlæ in fe communicationis obferuantiam, ad iparnemur.Poteftquidem ille iua bc-neficia quibus vult, abfque vUis fignis exhiberc. Dum autem ea certis nobis offert fignis ca figna nos fi negligamus ipfa quo(]p beneficia rcpudiamus.Non enim nos ipfi,fedipfe nobis prgfcribe* re debet, quaeius dona ratione perci-piamus.

Similêfermonê dei,quo donum inui {ibüe,Cigno vifibili exhibuit legimus, i.Reg,ii.dePropheta Ahiah Silonite, leroboâ.Lesiturenim illhic,hunG

Progt;

s A CRI MINISTERIE 19$ ProphetS,nouiim pallium iuum difcp dilTein duodecim partes, atq? dediffc Icroboa deccm partes,his verbisiCape tibi denarium fciflurarum,nam fic dicit dominus Deus Ifrael: Ecce ego fcindö regnum demanuSalomonis, ÔC dedi denarium tribuum.Hïc verbum (Accf pe)omnino ad duo refertur, ad partes decern fciffî panni,quas leroboam ma* nibus accepit,amp; ad Regiam poteftate, quam debuit fufcipere'Hde, per hoe fi^ gnum.

! Hgc iam exepla hiffi'ciant de Synech^ doche,quæ ineft verbis cœnæ,dum fpodendum erit aduerfarijsillis, QC qui veltranlubftantationèm panis öi^vini, in corpus £lt;fanguinem Chrifti,vel co^ prehenfionem eius lub pane amp;nbsp;vino P onût permanentem nbsp;qui cœnâ do*

minicâ Chrifto penitus cuacuât.Porro quia confiât verba ilia , ijiayin fynechdochica efre,amp; ad res duas refer ri,eastp longé diuerfifsimasieft SC illud hic obferuandum, ea cùm referuntur ad fymbola,accipi fimpliciter, vt fÿm-bolafcilicet capianturinmanus, SCmS

n Z

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEVIETVSV

duccntur,bibanturcp ore : at cum rcfe* runtur ad ipfum domini corpus Sc fanx

Edcrc cm'm fimpl/ci ter fi accipiatur,alt;flum figni'Hcat corpo ris,quo Ct bus orelumitur,dentibusma diturvcl dégluti tur, ac in ventriculum traijcitunfic SCbiberefignificatadum , corporis,quo potushaultus ore,demit titur in ventriculum. lam in c ofeffo fuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

fem per inEcc]cfia,amp; Scriptura id cui' dcnccrquQ(^docct,Cbriilt corpusô^ h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fanguincm non efle cibum 6C potu cor

ports,nec fim pliciter tribui his,edi Sibi bi,fed per ßmilirudinc,ac ideo «lÄj.Sicutenim panis commeftus,amp;vt* num bibitu alunt corpus, vires^ Sévi' tam iuftenrât,ita corpus amp;nbsp;fanguis do^ mini fide ÔC cn ergia Spiritus fantfli altt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

homin?in vitam noua, vires cp huius vi tç,amp;vitam ipfam fuftentat : vita qua iu ftifideviuuntfua.

ObferuSdum prçterea amp;nbsp;verbs iftud Bibite ex eo omnes, Hoc ipfum enim (omncs)6c ad fumptionem panis pergt;-tinerequis dubitetfHinc igitur certe difcendum,fic dominS facram coenam in*

s A C RI M IN rs TERU. 107 inftituinCjVt ca communicrnt prarfen* tcsomnes,nonfacrifidum ex coiàcc^ rc,quodvnus peragatpromultis. Dec Domtnus vt hoc aliquando probe per pendatur.

Poftremôvalde obferuanda efl ver^ borumhîc aÆonum connexio. Ac--ceptum pancm inmanus, aÆs gratijs, fregit,dédit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fumere omnes, Ô£

hæcreligiose omma obferuann'b. His, hi's demum prçbet fuum corpus ÔC fan guincm. Diligenter itaq? duo hæc dp feenda funt,corpus ÔC fangirinein Do^ mini darf ab co non pani à vino,fed di fcipulis,SC noninalium vfum,quàm ad manducandum,amp;bibcndum :Pancm quidem amp;vinum corporaliter,corpus ô^fanguïnem domfni fpiritualiter.Ncc enimiimpliciterde pane dixit Domp nusiHoc cft corpus meumiEt de vino, Hic eft fanguis incusifcd de pane vi no,qui fumatur à difcipulis, vt ipfc iuß fit.Hoc quoniam minus obferuatuin cft,fed verba ifta: Hoceft corpus megt; um,hiccft fanguismeus ab alijs quafi decerpta,SC præcifa,ac ita in (c fola co* n 3

190 DE VI ET VS V fideratafuntiEtquæ præcedunt Do-mini verba, quafi ad hæc non pertine-rent,ab horum verbpriim confiderati-onc fèiundlan'ntrodudæ funt duæillæ opinioncs inHnitarum impietatum, Slt; fiiperftitionum parentes, tranftibftan-tiationis panis à vint,in corpus SC fan- __ guinem Dommi, ôé permanentiæ corporis 8é /ânguinis Chnüi, fub fpecie-bus panis amp;vini,en'am extra vfum cœ' næ domim'cæ à Domino mftitutum. Obftabat totum de incarnarione domi ni Euangelium, quominus poflentdi cere, vel panem elfe corpus, amp;nbsp;vinuin clfefanguinê donu'ni, vel panis vini^ ^ecies.

Cum itaq; laborarêt de eo horum ver borum intelledlu, quo vera appareret hccoratioiHoceftmeû corpus: ô^,hic cft languis meus per fe, tandem exco-gitata eft opinio tranfubitanriationis, amp;reiedlaiam verba illadomini erant: Accipitc,bibite:adie(f}a eft amp;nbsp;opinio permanêtis corporis amp;nbsp;fanguinisDhi fub Ipeciebus panis amp;nbsp;vini, dum illc ûl up effent,etiamfinunquâ ftiiflentfum-

PtÇ-

s AC R I MINISTÈRIL tpp ptæ.Iam cùm hoc coftitutum efîcf, per fe confecutum cft,Chriftum in his fpegt; debus prgfentem, debere adorari, co' li^ : cumcphominibus veins Dei cub tus,qui pietate c6ftat,nûquam placet, noui fubindc font cultus excogitati.Ä* liquando tantum in pyxide aliquaicr^ uabantur panis ifte,amp; fanguis in altari, loco non p crfpicuo : talibus vafis fere^ baturad ægrotos:pofteafingulares,vt affabrèexculteædiculæ, vel tuniculæ cxtrudæfont,amp;antchas fufpenfælam pades : pofteafequutæfontMonftran tiæ,pompæc^ illæ procefsionum.Vno cnim admiflb errore, plures infeque-« b an tut.

Sequitur in ho cio CO Matthgi:Dico vero vobiSjDeincepsno bibâ dehoc fruduvitis. Hîc obferuandû, dominû (vt quàmplenifsimè exprimeret iÿmgt; b olû hoc in fîia natura nihil mutari)ma luifîe dicere,Fruclum vitis,quàm vinS 6lt;^ait, dehocfiudu, vino,quod bibc* rantHiscrgo clariffîmèdocuit dominus , vinum in foa cœna non mutari in fua natura, At cum de hoc iÿmbolo

n 4

confiât,vt confiât,de ait cro item retHè concluditur.

Neemouere debet,qnod Lucas hoc dominiditflum memorat, vtfubicdS flati'm adcaliccm prtmum circumlatû à domino,quem nonfeceratfanguïnis fuifacramcntutn: vnde tranfubfranti'a tioncs pofîînt fibi aliquid fingere argu menti,Dominum non bibilfe vinum poft priorem calicem initio m enfæ cir^ cumlatum. Ergo in pofteriore calice non vinum,fed tantum fuum fanguinê exhibendum prgbuit. Verùm confiât, Euangcliftas,aCïioncs Chrifti nonnun quam narrand o anticip are, quac tant en révéra pofteriore loco contige^ runt. Verùm non licet ex ingt;

ucrfb narrationis ordine, rerum quo que fe^ riem inucr^ tere.

Finiunt

s A CRI MINISTERIb I77 Finiunt D. Bttcrri fcripta:gute feguunturcx pr/t-Ccäionibus eius fuut coßcäd.

De facraEuchariftia,vt dc omnib» facris myfterqSjIoqucndö cft,

Hen' poteft clanfs imè ac certifsimè, ac etiarn caurifsimè,vt amp;nbsp;filtj Dei, mente Chrifti percipiant pleniCsûnè,^ ab'eni quàmmim'ir.um inueniant occafioms, veritatem Chriftï,velpeniertcndi vel obfeurandi.lftud aflequi no poflumus meliuSjCjuam verbis vtendo Spiritus C religiose amp;ritè explicatis,atcp omni fal fo rerum intelledu exclufo, turn affirx mando quac funt huic myfterio confèn tanea,tum negando quæ contraria. Fa tendum enim eft,Spiritum f omnia fa* lutis noftræminifteria, SC perfpicuita^ te,amp; certitudine,6lt; cautione fuma tra^ didifle.Spiritus fanóus veró, amp;nbsp;Cbriz fti ipfiusjamp;f Apoft olci Û ore, amp;nbsp;fcripto tradit nobis myfterium Euchariftiaf,vt omnium aliorum facramentorSverbis ó^ratione tradendi ÔC præbendi,atlt;ÿ accipiendi

Etpræberi hîcatqp percipi,triaaffir inat,(ymbola,pancm ^vinum,corpus

n 5

202 DE VI UT V S V

GiC ûnguinem domini, Si confirmaao* nemnouiTeft.jatqucreinifsionis pcc catorum.Namacccpturnpanem éi.vi num5alt;Sis gratis, dcdit difcipub's ftris cdendum ÔCbibendS, adiedt^ fe bis fignis tradere cïs corpus ftiG immola* turn pro nobis, ÔC lànguinc pro nobis fuium.Dixititem,hocûnguine nobis confirmari nouûfœdus gratiæ, ôi. do* nari peccatorûrcmifstonem. Vium Sgt;(. perceptionem legitimam huius iàcra* mêti,definit efle corporis ô^fanguinis Chriftiillam xatyaivixp^quä vnus panis fumus,amp;vnum corpus multi, quicûcp devno pane,amp;vno calice domini par ticipamusîCorpus illudindubiè cuius Chriftus caput eft,amp; in quod baptiza* ti fijmus.Regeneratione enim fatîîi fit* mus membra corporis huius, caro de carne cius,os de oisibus eius, vnà cum ipib caro,T.Cor.ï2. Eph.j.

Traditur itac^ amp;percipitin Eucha# tiftia, cùm legitim è adminiftrat, GC p ergt; cipitur,ilia cum pâtre Ôdfilio, iancflis^ omnibus comunio,de qualoanncs pri mo^apitcEpift, iuæjiUacpvnitascum pâtre ÔKÎ

SACRI MINISTERII 20) pati'c ScfiliOjamp;’fancflis omnibus, quam orauitnobis dominus loa.iy.quaChri ftus eftinnobis,ficutpater in co,amp;nos in ipfis,patre ÔCfilio.De qua comunio nc dominus ö^illud dixit: Qui mandu-' cat carnem meam, amp;bibit fanguinem meum,manet in me, óé ego in illo. Ifta cómunio amp;vnitas, eftregenerationis cæleftiSjUouæ creaturæ,myftcrîj ma-' gni amp;diuini.Hçcigit,nififide cogno-fei tut, ac p ercipitur: SiC efFetfîiSjid eftjiu dicio,voluntatc,6Caô:ionib.nouis,cælt;. leftibusac diuinis deprehêdituracfen titur.Omnes igitur fenfibiles mundi i-m aginati ones, omnis cogitatio lo CI, co tinufaut contigufaut comiftionis, ab hac comunione ÖC vnitate remouêdæ (unt,admirandam in verbo Dei eft ap^ prehenfäjSi^ effeflis cius, operibus no ui hominis,fufpiciend2,penritand2, QC. fruenda. Spiritus S.non fatis habuit no bis teftari,quód Chrifti donamurlpiri tuamp;merito,atcp intercefsione atSu^ eius viuimus. Prædicatpraetereaipsû-' met eflenobifcum,habitare in cordp bus noftriSj'cffe caputnofir«, nos efle

2.04 de VI ET VSV inipfo,amp;fllum tn nobis.Echâc eins co mum'oncm dari nobis,SC percipi à no^ bis facramcnto Euchariftiæ anîrmat Pfædicandaigitur ÔC nobis hæc funt, atquc affirm anda.

MetaphoræhæfuntjSCtranslatæ lo cutiones,vt omncs,quibus res regene ratio is explicamus.Qiias enim anima* lis homo no pcrcipit,his rebus nec no* minadarepoteftpropriarfcdmetapho ræ hç funt Spiritus fan(fli,quibus nuUg pofliint excogitari magis propriæ,ma gis fignihcanteSjSCillufrres. Noigitur conuenit,vthasmetaphoras interpre* tari conemur verbis proprijs, quænos omnino deftituunf,in cunÆs rebus re generationis.Nec par eft,vt plenitudi* nem earu extenuemus metaphoris exi lioribus,6C noftraenaturalimeti magis cognatis.Cauendum eft, ne præceptû dhi dilucidum vbiep illuminatos habe tibus oculosfide,nullis fuperftitionis grandi’oquenttjsobfcuremus.Rurftis autem cauendum eft,nc pondus SCma ieftdtem myft eriorum Chrifti,quç Spi xitus fandus credendamagis,qua per*

Icru*

î A C R I MINISTERI T. 20$ fcrutâda(nofiTa quidêratione) propo fuifjimminuamus interpretatiombus, quæmagis fxnoRris proficifcunt co» gitationibus,^ ex l'pfisDciverbis, amp;nbsp;naturamyftcriorû eius.Verbn caro fa-* dîû eftjVt vna vtsosKrlt;{ fit deus amp;homo vt idem homo verè rerrenus fucri't, rnortuus,rcfurrcxerit^ à morruis,an^ côfcendcrit in cælos,fir^nunc cglcftis fedeat ad dcxtei â Patris,regat, im plegt; atep omnia,rediruriis in nubib.confpi-cuustotiorbi, amp;iudicaturus viuos ÔC mortuos,quosomncs neceffe fitjfuare fumcrc capita.hæc profctfîô omnia ita fiiperât cap turn hominis, vf fola fide â nobisapprchêdinecefi'ehabeant. Fides horû,quia eft exercitata, amp;nbsp;vfu diu tumo côfirmata,dara Stpcrfpicuahgc (vtfunt omnia Chrifii myficria fofi'dé credentib.)videnf:obfcuraficrcntno-bis,fi nobis indu! ger emus inquirerein ilia pro rationcmétis noftræ,fua feque tis principianaruraîia.Eit Chriftus no fterfepcrfimul deus amp;'homo,Ôlt;capu£ fanéîorûomniû, primogenitus filiorû dei. Itaigit naturarûidiomata obferuâ

DE VI ET VSV

da flint mente, 8C exprimêda verbis, vf nuUis cogitationib.vnitas hypoftatica diftrahatur.Nihil autê magis confenta neum effe poteft,atcp fitfermo dei. mninoigitur confenn'unt 8C confonât quæcuncp Scn'ptura prædicat de Chri fti apudnos exiftêua,pereeptione,mâ fione,habitatione,mâducationc,, cum îjs teftimonîjs,quib. prædicatur mun^ dum reliquifle,!!! cælis agere, ÔC habe^ rcîvemm corpus:ac proinde circunfcrt ptum,ac definitû. Cùm ergo agitur de ho c myfterio,vel Euchariftiæ, vel fim* pliciter præfentiac Chn'fti apud nos(in habitansenim innobïs, amp;nbsp;cxiftensïn medio noftri,cur non dîceretur præ* fensr’) alienum eftjlocos Scn'pturæ O' brj cere,qui teftantur ChriftS reliquiffe hunemundû,amp;agere in ca:lis,id^ r um h ominê, corpus verum hab entern amp;ideo circumfcriptum corpus, quod diffundi in omnia vel mul ta fimul loca no pofsit.Eftenimpræfentiahîc Chri fti,fiueverbo,ea tantùm,fiue facramen to etiam offeratur,aut teftificetur, non loci,no fenlus, no rationis, non terræ:

fedfpi-

SACRI M I N I S T E R ÏL i07. (cdfpiritus fidd, cælorû, quatenus in hos perfîdcmfubuchimur,Ô!^ colloca*’ mur cum Chrifto,eum^ in cælefti fua maicftateapprehêdimus Sifcompleifli mur,vtiSc^ Ipeculo QC ænigmatc ver* borum ôd facramentorûfenfibiliûindi catum ôdoblatura. Antichrifti auteper fiiadent fimplicioribus, ex hi's verbis noshic habere ôdperciperc Chriftuin præfentcm,modo aliquo huius feculi vel inclufum,vel coniuncfîum cum pa* ne ôd vino,aut fob hanim reru acci'de* tijs,ita,vtibi debeat adorari ôdcolï.Do ceanf igitur do ciles,præfentiam Chri* fti in Euchariftia nullam haben, nifi in legitimo eius vfo,0d quæ fidefola,cuni apprehenditur,tum tenetur: cætcri rc* h'nquantuTjVt cæci,duces cæcorum,ôd plantatio quam pater cælcftisno plan tauit.Qui eni'm exDeonatinon font, verbum Dei non audiunt.

Auertendae autê horum technæ font 6dfraudes.Sedhænonifi vcrbo Dei ri tecxplicato,auertipoffunt: Ödnonniß ab ijs,quos dominus ipfe docuerit^o* ftro minifterio.Boni etiâ,cùm audiunt hicdari öd accipijhaberic]^ praefentenx

XO8 DE VI ET VSV

Chhfîum,localem quandam imaginâ tur præfentiam. Imaginantur eti'am hi nonnun^jdeum ipfum vt circumfcrip turn loco,amp;humano indutû corpore, Doceâtun'giturfempcr hæc myfteria cfl[ecacIeftja,ÔC cap turn omnem fupe^ rarehumanû,in^folo Dci verbo cfTc ap prehendenda, ÔCco gnofcenda,longé ab am'mis rcp ellendas omncs huius îeculi rattones:verbûDei tcftari, Chri ftumverumhominê, Stiver um corpus hominis hab ere, amp;nbsp;cum illo fubiedium in cells,mundum huncreliquifle.Non igitur in hoc mundo eum vllaratione mundi rcquirendiï,fed ita,vt ille fefe of fert,exiftetem in cælis ÔC percipicndu nonfenfibus,necrationc,fedfide.Hos vero cælos,quia fùnt fupra omnes cæ-los,equidêdefinireno aufim,nifi Seri-pturae verbis,ôd non noftræ rationis pracdicamentis.Scripturac autem illos, nonnifi maieftate ac beatitudinc diui-nadefiniunqno locorum intercapedi-nibus,clare^ teftantur, eos in cor hominis non afeendere.

QiiaciJ Patres,de loco wrio corporis

Chrifti

SACRI MINISTERII 20«? Chrifti in cclo fcripfcrunt,ïjs equidem non video, quid valuerint dicere am* plius, qua feruanda efle in Chrifto na* turae vtriufcpidiomata: amp;nbsp;diuinaenatu rac iJi'iDfict efle, efle vbiquc, implere o* mnia,ctiam per fubftantiam: humanac autem, efle definite loco, ÔC conditio^ nejSCnondifFundijVel inmulta, vel in omnia loca. Hate vera,ô^ Scripturis confentanea funt, etiamfi non tribua* tur corpori locus in cælis ex quarto Phyficorum. Et contineamus nos in his præcifc, quæ Scriptura de cælis, 8C. Chrifti feflîonein cælis prçdicat.Intâ* tis myfterqs religio mihi eft,velfanlt;fto rûpatrû authoritate locutiones vfur* pare,qug in Scripturis vfitatæ no funt. Quo enim illis nos traduxerit Satan SC AntichriftuSjdeploramus omnes.qua de caufa, vtilla faneftorum patrum di* lt;fta, demutationefymbolorum, volo reuerenter, in fanum SC ipforû fenfutn interpretarijita vfurpanda nunquam conceflero. Nimis enim aliéna funt à verbis dei, ÔC merent hodie Antichri* ftisad horribilem illam fupta omnes

O

ito DE vr ET VSV »dololatriam. Sic etiam,fiquid fandîi patres inueniantur de hoc loco Chri» fli caclefti fcn'pfifle vitra id, quod Scri* pturacertô docct,id quidem no irre-uerenter volo retjcerc, nec de eo cutn quoquam pugnarCjtantQ deprecor,ne inde dogma conftituatur, vt ego in fîmplicitate fcripti verbi dei relinquar. Sed dicitunNe exercitati quidem fide homineSjpoflùnt excludere cogita tio nem lo calls, vellocali fimilis prcfcntie Chrifti in pane,cùm audiunt, eo nobis Chriftum dari,amp;^ percipi,haberi^ pre fentem in facra cœna. Propter noilra autê imbecillitatem, no video eflc cor rigendam linguam Spiritus fandli.aut vllomodoadmittendum,vndepoflî£ viderijSpiritum famfiû nonlocutû efi-fe fatis cautè amp;nbsp;communiter,ôif tam ad fidei ædificationem,^ ad omnis erro* ris exclufionem appofitilïïme Sgt;C effîca ciffîmé. lâfunt Chrifti verba:Vbi duo vel tres in nomine meo cogregati fue* rint,ibi ego ero in medio eorum. In eu chariftia rite celebrata coitur in nomp ne Chrifti, In mundo nos fumus amp;nbsp;ali-cubi,

s AC kl MI N IS TERI I lU cub/, amp;nbsp;vbi vbi fumus, Chr/ftus eft in med/o noftn,qu/ tamen in mundo n3 cft,amp; hab/tatin cordibus nofins ,fed ft def,nulla fenfuum, vel rat/onis copre* hcrjfione,aut contatSu. Etquomodó abGt caput corpori fuocDefinio igi'tur praefcnnam Chnfti,quæcun£p anob/s perapitur,velfacramentis, vel ex ver^ bo Euangelq tantu, efte apprehenfiogt; nemô^ ftu/t/onê Chhfti, de/ÔChomi* n/s,vtnoftMcapit/sregnant/s /n cœl/s etmanent/s atqj v/uent/s in nob/s,qua nulla rat/onc hu/us fecul/, fed fide pergt; c/p/mus Sd ft u/mur oblatam verbo 6^ facrament/s : v/m autem e/us perc/p/gt; mus cunct/s noftn part/bus, amp;nbsp;virib, cûChriüifpiritu illæ fancftificanturôi ad obed/ent/am,v/taracp de/renouan* tur.Præfens enim d/c/turfecunduma* I/quam sius, cui qu/s praefens d/c/tur, pevccpt/onem. Ita adefie,6C præfenres cfle dic/mus,quos aud/tu tantû,vel vb fuadefleperc/pimus. Cùm/am perce* pt/o fide/ fitmültô cert/or,omn/ copie îienfione fenfuum, vel rat/on/s : quarê non d/camus Chnftuffl caput noftufii

O 2.

2.ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE VI ET VSV

prxfentem nobis fuis membris,appré henfum fide, amp;nbsp;viucntem, inhabitan* tem^innobisf'

Dicitur autemiSandt! Patres intcr^ pretantur Scripturas, quac de præfen^ tiatradlantur domini,apud nos dcgê* tis adhucin hoc feculo fecundum diui nitatem Chrifti, fecûdutn maieftatem eiuSjfecundûprouidendam eius. Ve* tum: fed dominus dixit : 'Ego fum vo* bifcum. Et Paulus, Chriftum in nobis yiuere,amp; habitare: fed Qi. fandi patres ïpfi, nos Chriftum habere praefentem perbaptifmatis facramentum,Ôd per altariscibû amp;potum. Etpræfentiam carnis vocant earn, quae fenfibus pera piebatur, opponuntcp ei quac fide ha* betur.Fides fane totum Chriftum,deS Ss^ hominem completftitur,prgfentém que tenet, ôC fecundum diuinitatem cft non tantum in cœtu fuorû,ôd mem bris,vcrumetiam vbique. At non func contend quidam, nifi dicatur corpus amp;nbsp;fanguis haberi pracfenda in cœna realiter,carnalitcr, iubftandaliter. O* mues ambiguae voces,prudendbus ÔC bonis

SACRI MINiSTERir bonis vins vitantur in omnioratione, quanto magis ergo vitâdx funt in mygt; ften'js Chriftif Deirtde voces exoticç, id eft, diuinis fcripturis non vfurpatæ, mcrito repudiantur nobis in tracftan* dis Chrifti myftertjs,nifi cum adhibcri vtiliter poifunt ad expîicandam venta tem Chrifti. Hæ autem vocesambP guae cum fint, docfîrinam magis obfcu rant.-nulla igitur ratio finit,vt eas vfur^ pemus. At quando, fi ncgemus Chri-ftum percipiineuchariftia realiter,0^ fubftantialiter, videmur contraria ha* rum vocum affirmare,id eft,percipi eu fide ÔC accidentialiter,optarim eas vo ces in totum i epudiari,nec admitti eas fiue negando,fi'ue afiirmando.Si quart do autem res ita ferat,vr propter tuen* dam Chrifti veritatem apudfiliosdei contra aduerfarios, voces idx in difpu tationem ingerantur,equidem définie rem has voces:et fi quï's vellet per adef fe dominum realiter ôf fubftantialiter intclligere eum pcrcipi fide re ipfa, Si fubftantiam eius, darem. Sin aliquid pratfentiæ huiws feculi his vocibus vel

ftl4 BE VI ET VSV kt admifcere, negarem : Reliquft c« nÛTi dominus mundum hune.

Voces carnaliter St' naruraliter.quo niam perceptionem fenfuum innuûr, nunquamadmiferim. Ex his exiftimo perfpicuum elTe, Scriptures diuinæ eC-îe confentaneum,Ô!^ dignum religione noftra in deumjamp; Scripturas eius,incp totam veterem ecclefiam: accômo-dantes nos verbis domini, apoftolijô^ SiC veteris ecclcfiæ,dicimus dari acci pi^orpusô^ranguinem domini verû, id eftjChriftum ipfum,dcum â^homi* nemtdari autê verbo SiC fymbolis, per* dpi verô fide, SC dari eumacpercipi, vt plenius maneamus 8i viuamus in €o,et iile in nobis.Cum^ dicit percipi non poffe, quod iam habetur ante: ad cuchariftiam autem qui accedit,non liabens in fe Chriftum,eum mortem i-bi,non Chrifium fumeretputo facilem effe refponfîonem, dandum nobis, QC accipiendum Chriftum elle, donee ni* hilnoftri fitinnobis:fed ipfe omnia, nos toti in eo, nulla ex parte in nobis, eomunionem ,n,Chrifti,eana quam ba ptifinatç

DE VI ET VSV ?matepercipimus,dicitnus,etjchanftia confirmari ÔC augen,fed id fîtpuange Ifo fide audito, acledio: nec quic^ eu-cbariftia plus habet aut cof er t,üifi £f in ea amp;nbsp;vifibilia Chrifti verba adhibêair, eaqj no incffïcacia Tandis: Inftituto.n» domini adhibêtur,cuius omnia verba, ÔC inftituta,funt vita amp;nbsp;fpiritus lt;nbsp;Ex his itaf^r puto intelligi, quid credâ de prp^ bitione,aut exhibitione, attß perccpti one,ac comünicatione corporis amp;îàn guinis Dhi in facra cccna,ea^ cû Scri* pturis 6C dodrina veteris ecclefia: rede cogruere. At quiafateor dari,ô6 ac cipi in facra cœna Chriftû,i.cômunio* nê faluificâ.rogatur quis eâ det,ac prac beat, an pane, ac vino. Cùm itacp quidem dicere rogar,de dante amp;nbsp;præ-bente corpus domini,id eft, viuißcam horum,totius^ Chrifti comunionem, dico Chriftum, qui in medio Riorum cftjCuiusqj hgc verba funt:Äccipite ÔC. manducate, principem ôé effîcacê da-torem eflefutjpfius: Miniftrumautcm itaeiadhanciuam pracbitionem mini ftrare, ficut ad earn, quam Euangelio 04

DE VI ET VSV pracbet, amp;nbsp;baptifmate : propter quod mmifl:cn'û,Paulus reôê îcnpfit Je Cogt; n'nthios domino per Euangelium ge-nuifle, Chnftum ipforum cordibus inra:ipßfle,amp; Galatas parturîjfle.Sf ve. f ô de vfu hîc panis ÔC vini rogor,refpô deo,figna efle exhibitiua, quib. domi* nus ita fefe panem cæleftem QC vitae ae* ternæ exhiber,SC præbet, Ocut difcipu lis fuis præbuitSpititum fan crû, figno afflatus oris fui: Ôôficuttacflu manus, multis contulit fanitatem corporis amp;nbsp;métis, ficut vifum,luto fado amp;nbsp;fputo, flcutcircuncifione carnis,circuncifio^ nem cordis,ficut baptifmate,rcgenera tionem.Fide paternac dei charitatis er ga noSjViuimus vitam aetcrnam. Hæc . tides eo nititur,alitur,amp;prouehitur, quôd Chriftus filius dei,fe,fiC meritum omne fuum donat nobis, viuit^ in no bis.'peccato liberatos,excitabit à mon tuiSjinuitam perfedccæleftem amp;;bea tarn: proindecibi amp;nbsp;potus iymbolis, voluit dominus hîc vtûôC dare carnem fuam manducandam fpiritualiter, fym bolopanis manducandi corporaliter;

QC

SACRI MINISTERir 217 SCfanguinem fuum bibendüfpi'ritua-’ liter, fymbolo vini bibendi corporalis liter.Eandem enitn(vt dicfïum) dat fui comiTjunionem in cœna per fymbola, amp;nbsp;verba fua, quam cómendauitloan» 6. tantüm verbis.

Si rogor, quç poflît eflc coiuncfîio gio riofi corporis Chrifti,exiftentis in cæs lis, amp;nbsp;certo cœlorum loco, cum pane corruptibili, contento in terra amp;nbsp;loco fenfibili : Refpondeo,eam,quac eft re^» generationis cum tin(flioneaquæ,ôd quæ Spiritus fandli cû flatu oris Chris fti : padi coniundionem effe dico vt qui fide vera,viua^ communicant his fignis corporaliter, fpiritualiter veto percipiant confirmationem SC incrcs menta communionis corporis amp;nbsp;fans guinis domini eius, quà funt membra ChriftijCaro de carne eius,os de oflîb. eius,vt fint hæc perfedius.

Extra vfum igiturinftitutumàdos minohuius facramenti,manducatios nis,amp; bibitionis,qui hæc figna pracfen tiae Chrifti figna facit, ab omiuandam inuehitidolomaniam, amp;nbsp;qui etiam ea

O 5

213 s A C R I M I N I s T E R I I» fumitmanducanda Ôd bibendafine vp ua fide Chrifti,adeô nihil eius percipit alimoniae,quam hîc fuis præbet domi* nus, vtmortem fibi fumâtôi conde* mnationcm. Qui plane imptj funt,eos nihil Chriili fumere ex facra cœna digt; co: qui crcdunt, nec tarnen redè dijux dicanthunc cibum, vt Corinthtj qui* dâ ab Apoftolo culpantur. vt hos non poffîm negate Chriftum fide, quam babent in cœna percipere : ita non di* xerim eos Chriftum manducare poft* quamfidemhîcnôreclè exercêtfuam religiofa tantorum myfteriorum diju* dicationc, quæ cft fpiritualis huius ci* bimanducatio: fimiles enim taies funt ijs qui fumptum ore cibum, vcl non mandunt , vel in ventriculum non demittunt,veldemilTum nonconco* quût,aut mox, aut paulô poft r efj ciût.

Si de verbis domini rogor. Hoc eft corpus meum, quid hîc demonftret (Hoc) dico fenfui panem, mente corpus d omini,vt fit in omnib.locutioni-kus,quib.fignis fenfibilib.res infenfib j ks exhibentur,v t ftnfus ftt,Hoc,quod

s AC R I MINIS TE RTF» ixp do vobis ifto fignOj eft corpus meum, quod pro vobis traditur: ficut dixit fpi ritus fantfïus de circuncifionc:Hoc eft fœdus,amp;c.Gen.i7.ideft,idjquodfan* cio vobis hocfœderis figno,eft fœdus inter mCjamp;fc»

Contra tranfubftantiationem obi'j* ciOjHoc poculum eft nouum teftamê* tum:Hoc,td eft,circuncifio, eft fœdusî Et, Verbum caro fadum eft. Ex his.n, didis nó poteft condudi tranfubftan tfatio, aut poculi, aut circundfionis ia fœdus, vel verbt domini in carnê.Non igitur cx ifta locutione domini qua pracbendo pane, dixit : Accipitc, Hoc eft corpus meum, condudi poteft pa* nis tranfubftantiatio in corpus domi* ni. Neeenim talis omnis locutio, aut vlla etiam in omni Scripturà talé trän* fubftantiationem, atque Papiftæ Inc finguntjfignificat. fine autem authori* täte certa Scripturæ,nullus eft fidei ar* ticulus conftituendus. Itacp conftare exiftimOjin Euchariftia tres res darf, amp;nbsp;accipi à communicantibus menfa domini, panem dC vinqm in k nihd

210 DE VI ET VSV dcmutata,fed fymbola tantùin fada verbis’, ôi. inftituto domini, corpus autetn Qi. ûnguis domini, vthisma-gis communicemus, communication ne regenerationis, vel, fi mauis , ad communionem horum perfediorem, aut magis in nobis perficiendam con^ firmationem hincnoui teftamenti,ren miflîonis peccatorum, Ôd adoptionis noftrimfiiios deÉ

Symbola cum ïrenaec,dico rem ter renam : communionem domini,amp; ef-fcduum eiuSjConfirmationem noui te ftamenti, voco rem cæleftem ac ideo fide tantum apprehendendam,ô(f nul* lius huius feculi cogitationibus inuob uendam.

Etquiahîcadmonemur non tantS Chrifti noftri, aut communionis eius, verumetiam percipimus, malo diccre iuxta domini verba: Äccipite,amp; man^ ducate:SC pane amp;nbsp;vino dari corpus SC fanguinem domini,dominum^ figquot;'*' ficarùô^ panem hîc fignum efle corpo ris domini exhibitiuum,quam fignum fimpliciter. Vnde patrum aliqui,ren praefen-

SACRI JA 1 NI S TERI r« quot;ül præfentandi hîc verbo recîlè vfî ftint. Quod prædpuum cnim hîc eft,id præ cipuè puto expn'mendum:omnino au tem præbendi verbum eft ; Accipite,

Dominus det nobis idem loqui ad certam fidei apud om-nes acdificationem»

Amen,

FINIS»