-ocr page 1-

ÄHT*. r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

lt;griinPK Wsfiif»'

rung aufj ^.©ôttltcÇer @cÇn|fr/îgt;w



attcngc(uttlgt;ert*^)dttertt/ia«ßi)ctt^4p(K)(amp;ctttXe(ßfcttZ » I

Philippo Melâhchtone ,'Pomerano »ntlö Brentio » fonbertic^

aber au^ öc^ ^mn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»ùlf4f«^rn @cfjrtifffn :

ugt;flgt;erï)fn‘?öorfïf^ernamp;fi'^trc^fn/ noc^ ïn*« »««b anberit

tvdthc^fn^berfntcngeb^revnnb^ußf^c/ bje^eçerobfr jcmanîgt; ' 1

anbf rn ber ober (aubctiô Çalbcn/ ^ut db«ti/iUïxrfQi^

n / «oc^ mit bem tveft lichen ^c^æerbt iuf

praffenoberÿuvatmbett»

9ur'2Barnungt)nî»(?rnwÇnunganenOPer*

f ettert VrtrtO î^crflepern ber Xtreßett / Die ïjuö

berfpieï §anbf (n t m iXrucf befurbert vnb

fumen getragen/

^«tcl?

^evUrtDtê^eor^ertSîîevv/^etvefertett

5gt;^»r:^mnsu«éfbfr.


^etrrtcfttm3amp;lt;^^/

-ocr page 2-

-ocr page 3-

U U 4 U i U i 4 i i è U n ê U,

'I 'I ÿ ÿ ÿ 'ÿ ÿ 'i' 'I quot;ÿ ÿ

2Öt’(cßc Der mci;n«ng fiuD/ mau foH vuD mo^ Dte^cf^ermubbriu^eu Oper wcftUcI^ fIraffeu/DfCi* feïbenfmD in multiplici errorcamp;:culpa,Daö ift/ 4n mef;r meOer etue3rn Jumb vn oerfebufDrgmtg»

'C A P V T L

2(uu eutmeDerwiflFeu fie uie/ ober (le oer^ _.. glt;cntvaeî)lt;rttgt;a§rcn(f^nfîü(^fn Äirc^en bit^r/2(mpt»nö^rti|Ï* ^icffU'^atntitndUfM^ ©Uubcitcrt^ (k^ (k brek^ ^er^/itgt;t( bk 'îÔafffr/ vnnb fonbcr# (k^2(MßU0mHÖ dc tempore Scrm0.200.bfp bfr Cpnlïlicpcm au^Ifßungbf^SÖrt^fUe^Safomonk/ mpfîkkrn / vnb k^rot/ Ätcdjentt/^* basier‘ïBfibfr^trfrtt »itb vor bfm Ädntg ©akniwi/ tnölufr® »ber bas tobt vnb (ebfrtbig Ätnbt/bfti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;von ber Äkc^fn für# pipm.»«.»u

bkbef/ ba «n 'Part^ vnb Äkcb wtbf rbk anber ift/ vnb tvU fin jetx ’fiuttia^rcnicbtntit^è ©lanbm babrn f ba nn f(tfe .^kc^ jre Pfarh ftttber jat/ vnb ba cm jfbf n gebunden feine 'Ajege reeijt fepn ! wk aucJj fin kbernber ben jwepen QBe kern tvolt rec^r vnb bao (ebe n^ big^ùibf^abfn. 3(bfr ber tnac^taßem bk^oçrngf^ ivif;/ tvker bann be^Ädnigo ^afotnonk geivifj niac^ef/ ba^ er iivifdje n bf n fîrkngen pariée pen ein rfc^t ‘îSriÇf k fnnbfe ffßfn ! nn wie ee bk.^(dgenn mit bem tobten Äinbt begeret/ bae iebenbigÄinbt^ut^ftffn/ fonbrrnba^bao Ifbenbig .^tnbt feiner COîuttfrganp vnb vn^ert^eilf gegebemtvurbe» ^aamp; da Wfib bk lt;td?tet QÖirti« / tvfIc^e fpradj t bao Äinbt foö gan$ vnnb vnkrtÇeikt offsenkben lebfiibigWfiben/war ein Si^ur berallgememen ^Ç-rifîhdjen Äir# d^fii/ tvfk^3(«gtipm»obif§g^( aller 2(uneriveh{fen sum ewi# ntt/amp;,ii^'T, 21 if nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gen 3lt;ttor.«o.

-ocr page 4-

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludiciumVOHt’eV

gen Xc'Bfti vaottnefeti SOïcnfc^cn nentuf/bùaUfùt bnit^unine^ quot;f piu'ö (T^npo îx’fanî’t finamp;,45an« bt( .^trc^ ifî nif jurec^nen nac^

! ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(^oÇcn offv gf tßOc^ftt 0t4nöctt/ fprrcfjt lira/ fonöcr «ad? îgt;f n gt;

H StcuUdx« ö« rff^tgfouben vnö tva^rc grfanöm«^ öfß

bene (iabnt : affoba^ ber ©laub wotbep cïiki» froiinnni cmfdl«# gen enen bkiben ! vnb ßeft ni bni funumbflcn verhernt »nb erUf fdgn mag/wie bie ^anompen fdbfl bc fennen. J^ae «n^ikbng ranmfdï nbsp;nbsp;nbsp;ib/mekb^ dn (obf^Ätnbt Çaf/tvo(f mit ber ÇÔorflag

bfnSÔortÇfd cmnemmen/»nb febrpe/ba^ bae (cbenbig Âtnbt fo(t îertÇnüvnb gddbt werben/ bebeutet alle falfd^ vnb blutgierige ^e^rer/ vnb fûrnemlicb ber mepnung 2(uguffini/bie 2rrianer vû l^re Sln^anger/ wetdje^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;£reafur galten/ vnb ba^

a' mnibecfep bann berSOatter/ barju /reSôJtberfac^er verfolgen*

^?)ie.(ïat^oltfebfanflrfmâfÇig bewert vnnîf bitt vmbo Âinbf e-beben/vnb vmb abfîellung befi Stobte / febrepet wiber aile iteper / jÇr fort nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntt jert^eilen 1 Nolite Chriftum mino-

rcßicerc pâtre, noIitcVnitatë diuïdcrc, nolite vnitatê icindere.

^Öann bie G^igenfdjafft vnb bae rcquifitum ber wahren alten Çafbolifcben^ttccben t|f/ba^ |îe etn mâtter Itcb^erp vil ^tebe Çat/ vnnbbichebetraebfetnicbtnaebfebaben / fi( t^wf bem 'bîecblîen t. Cet. tj. «rtbiô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fonbem allee gute : fi( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nit/fie verfot^t nit/ fon^

Âom.n.’ ber vberwmbt allee mtf@eburt/ @art4.3^oban. iç. €0?att^ lo» iuc 6,QiipQ(,i3. amp;ie fpetfet bie.f)ungerigen/ fie trdncbt bie ^uvf fîigen /fi( beherbergt bie @«|îe l fie fleçba bie ïïacfenben /fi( be# fuebt bie Ârancfen/fietrdfîet bie befangenen/ €(gt;îatth.2Ç*

^nnb bie ;®iener in ber pepolifeben irftrifîlichen Kirchen t,îcpefr«!.2. Çanblen mûtferlicb/wie9Lgt;aulue fdjreibt/^ir finbmâfterlich ge# wefrn bep euch/gletd} wie ein ^rtne jf^m ^inbcr pftegt/alfo hatten wir fernen ln|tî an euch/ vnb waren willig euch mitjutheilen / nit allem bae bnange linm ©ottee/fonbern auch vnfer^ eben/baruiW bah wir eue^ lieb haben gewonnen*

Siber

-ocr page 5-

hf frtffcl} vnb ärrMnjfdj .^irclj tvil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vnnD

.^c^mafàmttnYlttK^rm^ripaffvnamp;.^rplîantx erlvaltcn/ tvù îgt;fr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tviüir îgt;ic 3(rrwntfc^efcbrcitt/fol. 294. '

.5i)argf^fn^Çat man mc^f juvcr^rOf n / marbeç îgt;jerfc^tgnptilt; sgt;ie von öe^ hdjf n '^iîorftcÇir £gt;fr .^irdjcn crfanbi ircr ben/ vu maß fif fur ie«^ c^i.wbnis fmb/aud? mie fie fief} tn iehr vnb idu'ii vn^râjfhdj galten fob kn/ ôavon foil man Iffcni.iÏjmoîft.^.iî^tM. i.Cfor.d.OJjàft^.ç. wait »ben/ 3ftrffçt Daß @alç Der ^rDfn/2c’.ia(;f rmer -(icdjt Ifuc^fcn/:?dtc? 0 veX’'*eTft-bfUmrc 5ftnDf/|ftr mû|;f gfÇa||ftmfrDfn von fcDaman/ OJîatt^. nbsp;nbsp;nbsp;vo!^é^

lo. @oifîanc^mdjtiuvfrgfltfn/maß-int^frmfdnfr’Po|îiügr# bctsebàbc. fc^rùkn bai/Dafj Dm me@otffß SÜold fmD/ tvf kJji’ Dm %mKn/ Dfnlt;gc^nn vnnDDmS’hrDarvon^abrn/ wtkrumb fmD Dm frm ‘quot;hl,?“ ÇOolcF/Die Dm ^amni vnD ^c^cw ßabm/Daß fie Äf(?rr/abträn^ mge viTDf f ^enflFdß ngrn fmD.'îîff manD fddf lt;î^npo ju fur (fm auff fein 2(ngffid^f/Dann aàemDer ^amanfer / Dm verac^fflîen/ Dm verDampmn/ Dm vcrfïncftmn/ Dm vor Der iüdt .^fj^fr/abtrnn# .

ir.’igf / vnnD De^ itcuflhdß eigen fepn muffen/ Darumb laffer ‘ vnßfnlfen vor allem Dem ! Daß Da (e^emet/ ee treugf gewißlm^/ fjH'm^C er/ Dominica 14..

9önD an ciin anDern X)rt^:^dj forg/Daf edidj5îe^er am jüttga fïen iag rmbten/vn Dm^Xidjfer/^ifc^äff verD'ampt fepij tverDen/ ©Ott tß tvünDerlfc^ vnD vnbegrejffkc^ tn fem?@erm^,fen/vn fon^« Derlic^ tn Den (^'ondlten imD .^ircbenfîûnDen/ folf man nmfjfßau^ Zclo, '^etDf oDer (Çto(ç§anDeln ! Dann^ottfanßmcfjilciDen» . Hæc illc dc concilijs..

.©ail Çofferdge'feÇrer funDennm^fßtveDervrf^eilen/verDam# stnetnwe men vnD veradjien/vnD fieba^ktn reebtferitgen vnDer^eben/ fagt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v^ers gt;

4mher tn Der^^luf legmtg Der lt;£*piflel Dominica quinquagef. 2(k ö^ntmen wi foivtrDt auc^ igt;i(an eines falfeî^en Juinen/tveldjeß lt;5^ d;)teron^i veefoigc«. muß vom 2lnne^rtfi verfîe^et/befdjnebè/ ^ac^iii.lJap.Da^ er nit quot;nbsp;fomen merD ^u^evkn oDer gefunD5umad2en t fonter Die ^erD ju# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

verDerbenvnD^uverfîdÇren» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3( iÿ

-ocr page 6-

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludickim vetteer

•«(e«gt;ï5c(R« Mfw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï’t^ Sïîorpf^fr / Magiftri »ntiî» ^fÇrcrauc^

tvfl fpvwd)8 lt;Spruc^ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntdjf ver^cOen ! Da alfo (autef : aOce W46 /r nutt

î5îclt;(ei!rÇ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fonrtî/ôtwtÇut /«en auc^/öae i|î fad

iUerintftcerit. ©efc^ »uD îitc^rppÇetftt. (£ßwo(utt o^cr ju aflcn

rcr ruc^r / M' nuw fic »fifrubr / »fr/agee vnt) vcrfilgtc t fic f^rcF .^aab»nnl)@ûtfr/7Çrf6€5(au6en0^db6frautgt;te : fwb fi( nu» il^npen/ fo ivfröiti pc^inheru auc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! baeßetvolffu bae

man )i§iKn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fünürrwaben anbn-n t^un bae fte woften / bae

•man j^nen t^dt / »nb barbrp îx^iôngfîvn ©fncljte/fe ïVïatt^xf. • bcfcbnvt’ni/mcljt verßfOVn.

Äa§fr|dgfbannba0ö«|l(ic^^tc^fZbüX)bemroHen gfbftt? rffn ! baf)ein -Obem^aben ! vnbwie fie nrtgernefc^n?erlt; 55ürben tragen tvotten/affofonen fte fidj ntebt vnber|îe^en/anbe* tenfebtterevnnbtntrdghcfx^ürbinenaulfjulegen : ^annirtr finb jünger eine^bemötbigen »nb jnnfftmnfbtgen SOîetjîere/ber ba fpriebt/ lernet vonmtr t bann icb bm bemtlt|tg ! vnb »on .^cr^ -çen fan|jtmßfbtg/2.q.6- c. qui (eit.

^jiettiffum. g|(,f îgt;ar^M bae biinmltfcb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(weldjee von

-^V«!vä mt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fo’ßen ip/tvie biealten'ÏÖeifen gefagt §aben)/eberman jufein

’ fetb|î erfanbtnufj jufcfjalfen vnbjupubiern genug*Äan alo Thales ber^meife Plhlofophus gefragt warb/ mao febtver jut^un fepe i 2lntwort er fncbfelb^ erfennen : bagegen aie er angefproeben/ wao lt;eiebt fep^ lagt er/anbere ßraffen ober rteblt;env®arutnb foü man «acb ber iebr^aeobt 3.bte3ungenwol tm ^aum balten..©arau^ fofgt/weicber ficb felbß reefjt erfeilt ( wie wir bann von ‘Jîatur alle ifamptarmegebrecbhcbeSOîenfcbenfinb) berwirbtjuvoranfbot (cibfi belfern Ze^e er feinen '57ecamp;^en praflTtZ bann bieanber-ieut^ fîraffenvnbvrtbetlen wdöni/fotten an fnen felbfî anfaben/ba^ fie juvor felb|î/tn ^e^r vnb ieben onflroffltcb vnb vntabeniteb fe^enZ Pfrtffllcber ÇDrtbeiler fein Oîicbter fepn mag etnee anberti

proi'^ie. 4^a|lfr0ober QJIaubeBOZ wie bieCationcs (ebrenZ 3.q- 7-c. quod Iudex

-ocr page 7-

Iudex, c.ppftiihtus. 2(lfo ntddjfcn Wf

mehr vnönubr aur lt;Iftr(Rlidjcn Concordia fcniHKiu

‘ä)bfr öa^propftfffprt .^auiP von Pen kpten fd^rfùôen.^aypftiitt.tjz. ïfn/ v«ö fphcljt : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oî/macb Çepf/ôannamp;cr au^gr# ^-'^bpuquot;^

^rt/:f.»îW nnï ^cfcnnrn ni viiknn ff uifch^ n pfanifrc h f dblî/tviej^trcpenuS f6 vmf» bû leutige ^trcfy flehet/ba^ bie'.^fi(igeB/neni ftd) bie.^eù Ilgen tin ©latiben/ini wnlren ©otteebienp/ber ini (^jeiß vimb nt her ÏVar|eit flehet/ vnb in ben îüerefen ber 4icbc vnb ^arm|er/ l^igfeit/ wie é.^aeoh (e|rei/hii£gt;fn abgetiPinHien/vnb ber ©Mu? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t.

higen/ bae ip/ ber getrewen/from men/ war|affitgf n/ barin|erO!i ^n/ frtebfertigen/ itebretefjen/ fanffttnfu(ngfa/ remeiwnb f(Ußcn^ciifcf)(uftnb wenig vnber ben |eut!gen ^cnfdjenfinlt; bern. QBieaucIjjcreiniaa^ap.f.prppletificrtlat/ bafi wenig. S9?enfe|en ftnîKbie rec|t thun/ vn nac| beni wti|ren @hiiben fraa gen/vnb itiinpt boc| bic ■(lebe vilaHei^ugenb je fenger ic mehr ab.

2tffo ba^ ber hochgele|r-f Erafmus adJcdosteni fuper Matthæunr JU feiner ^eit »om |euf tgcn Q'|rt Pent|uni wol gefebr leben |at/v» fprtchu '^irwdöen lieber nwt^î^ifuln ober ‘ißorten / mitgewon* leit vnliSeremonten/ban von .^erpeH(fhrtfïen.fevn.Q33ic»ii6baö. fe mc^ je me|f vnfer funbig/ruchloO/lteble'^ vit vnenangeltfch^ c« -ben vberjeugt/ba^ leiber bep vne in-gencrc «Scfpeciegktubcn/Iieb//

ïrew/warheit/@otfeeerFanbfnu^/tugenb/befeheibaiheif/mef|ïglt; feit/gebuU/ ©ettoforcht/ ©ottfeligfett/brtiberliche lieb/gemeinc. Iteb/vnb ane^etchen/barbep^er iiS|riPtw feinÄireh wi( erfanf. |aben/gar na|e bep jebernwn er/ofdjen finb. ÏCo bann bie (^uan^ , gelifdje^^rücltvnitiigenben nitfmb/btefelbenîOîenfdjen |aben

fid) voz@otf nif |odv5ur|üm€/fpnber fie finb blinb vii tappen mit, bcr,.^anb/vä vergeffen bie reinigung jrer vorige funben/i.pet.i.-alfo b5 von ber lepte apoftafia vfi abfall ber SOïenfcIjc ber ig.çg.’Pf,

Wol jumebitiern ip/famt bè/bao .^ofeae g.aueh von biefeit vnfern ä^f^Öt |gt: ^pifï fein war|eit/feui lieb/ober barin|erpig^ fftt/

-ocr page 8-

s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludiciumiJOUtet

ff it/vttb feilt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;un -^an b t/fonbc r ^offeMfîf

ioî5ffcl?hgfn/pdfHvnîgt;f^ff»rfc^fnÇatvhfr§ahîgt;^fnommfn/»iiP fomptnn '-ô(ut|cî}anôitac^ öcronOfftt/ öarumbjvtröf Daeianff Itttninfrïùîj flf^cn t »nö^df« ^nitwô^itfrn »amp;f( lt;îfl^fn» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finî)

nù aïlf m Ovofff« vnô ©fftftt tvfrfBöe^^fnfc^ce/fottöfr aucamp;/»vjf 9gt;aulu0 Otf iâfîcr fr^d^tf/afeC^^fbrudj/^urcrfp/^ÖnrenugFetf/ ^njucfjt/ ^nubfrf p/ î'dnbfc^âlft/ ^abrr/ 'JïnDt/^W'H/^anrf/ ^tt?pfrac^f/.^afj/iïóï)fc^b^/@aüfffn/ ^rffffn vnb^erât«d5fn/ vnî) î»tf foidjeè t^un tvr rben bae ^Kf tcÇ @ô(f ce nù erffbr

^•pÇcf.ç» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vmb fcUfjcr wtüfn fotïïf ber ^orn ©ctefe vber

t»ieMinbef Oc^'^nglaubnte/vji bfr^aiipMafkrrfgi’frf n ßar ntä/ taimïüif gewp (^(infîfn^ftfffanbàlijtfrr wirbt/ wclcfjf vnnb wtbfr in frepem vnvfrbinbfrtcm lt;Sc^wang vnb ^au^p^i ßierfn: îgt;a foldjc ßrdjflidjc ’Pc rfonen bar^ii gute (^^rtfîf n wmif pnen îUî« fcpn/ wnnn fif nun bic cifOcrcn «^trnnonicn gfbrnucljcn/ vnb fic^ vmbô Of f idgt; @üttf0 vnb fetn ©crcchtigPcit nif jiivif I bcföincm«

fiigt aucij Paulus/ ba^ fin‘i^ifc^olfrr tabcnfic^fcpc ;«#• fîraffcn bic Wibfrfdcfjft/^it.i.barumb fed fidj nifmanb anmap jf n anberf jufîraffcn r ber nif jnvor fich aUcr bfng vntabf nhe^» nùwnnvroli (fpn bffïiffcn vnb frjfigtÇat^f(djfr^or(îfÇcr bdrfftf aber bfuf S?tfi?n ïSJô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ôrafffn/fvttbfrlie^ Mcgrvff«^dupter/wic (^faias/^f^'

tîrffffen/vet rcmia0/3mo6/-Öffa0/2Äie^ea0/(i’hg0/3fblbaiif0/pffruöpau^

^abfnf^dc^ripfoauffrfc^fafs^linbrofiues’bfr ïï^eSn?quot; I’f” ÂcpfcriîÇfoboßum in ^nn t^t/t)aß a bdrfftc i^fut nun fin vnfjt«ftUdgt; praff(tebe ^rgcrnifijlerexfoiûuniciern: barumb foüen bteÇQorf fîf[gt;cr/2O?agiprivnbiel^rfr/gnbg0^uangfhfc^lt;Spndjworfgf# bcnrffn / 2{n?f Çilffbirfelbfr ? i£^uf ^uvor bftt Î33alcffn au^ fw^ rrn 2lugfn/ barnacl^trgc^fenb bdÇin ! ba^ bfn anbern j^rf ^plif^ fcrauf;gt;rf« ^ugenin bfr^ifbe^ri^tauc^genoîïïfnwfrben.

5)ifWf i( O ud^ bif 93t»rfîf ^er j( ttit woUen/ bj fit jree ©faubens §afbf r Vf r/agt wörbfn / fo foUen fie lt;wbetn (Uic^ bie lie^e wi miié-ricordiam

-ocr page 9-

ticordia Heren ficfdt^ß begeren : öaönwrt* ben anban hi’bf t/ bf r Çat öae €54lt;^ crfttörf/vni) bie ^iebe t^nt Hem dgt;fïf n tiïcbfe böfee/ Oïom.is. amp;e butHet allee/i,(^or,i3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bK-Ïiibr

wt ^af/ Der iß fein (l^riß/ ^o^am n- vnnö fo viel bie Hebe abgc? nemmm §af/fo »id §abfn auc^ hcè’Çnfîf« abgcnoiïïfn/SOîattÇ» 24. (J6 bû ^rcf /e ben Stenern nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntc^t vber bae SOoW 5«^

j^erfcfjen/i/pef.f. vnb ob fc^on /emanb/^mc fotc^cn ©etvaft ver# «icffcnlieb woftc ^ulegen / fo fagt bocl^ lt;?^nfïuo/ Vos non fie. ne. 22. ,©ann aHeo toao bt'e ^irc^enfe^r vnb ^udjt bc(n)fit/ fo co bielt;(ifbenttbc|îef«^cf/ t|Ïjnanen,ÏÖtngen ver^ebenfic^ vnb vn^ nût5,©ing/ fcljreitXCyprianusdeBaptifmoChrifti. 4)ermfp« tiung ifî aticlj Auguftinuslib.i.dedodrinaChriftiana cap. 35. Vïque ad cap. 40. inclufiue.

t^û^dKr vw6^ubr«tgctt/^uvennrttvgt; rcrt cï)cr juvertrdben vcvnKvncn / lgt;ie verftf^ctt auebnubt/ üa0in ter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^ircbcn t)ic

Srevijeit ber ^rt^ci( bilhcb viint» ^iigclaffcn bleiben fclb

CA P V T I 1.

C(?^Q5f r bicfen ^^nnefen fcl^reibt D.Luthcrus tn ber po|îifï («n lt;Sonta^naefj iî;nntfafto : @f^et euef? für vor ben fat# fdjen'PropÇefen :f’, vn fpndjf/faffet bi^ ^nant^e hum tveb

Î7iemanb iß ber befdefj gegeben / ba^ er fe^’e vnnb befeWie|fe ft)a$ ber@(aubfepe/©odmußbiromogt;;)erèfagen/baoiß/ amp;o(tee ^orf/fonßjßo vnbefc^(o|fen/vn ^etfiß ben Ço^en ^itulti mb menfeijhctjer'^ßeiß^eitfembt/ barumb (aßt er fie 5» fetten grob antau^en/ vn mac^f fie in /ren 2(nfc^(4gen jufefjitnben / baß man ff^e/tvteba0@pricbtvorftt)a^ri|î/ bie ©ek^rfen bie '^erFe^r# ten nbsp;nbsp;bie ‘^eiffager (aßt reben fetb anber / fe aber em 4^)fenba§#

Cor. 14.

rung

-ocr page 10-

8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. iiidiciumvcht»cr

rung grfcfndjf riitfin anbern/bcr ba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcl^tDeig bcr frfî/bas tfï

fö vjcf gffagt/@o bfr^ufidrer mv^rivfi^tecbcr verfïitnbc ba» bcr 'Piïbiger/ fofonj^eber^rebigcrfïaftgfbfnjurfbcn/ vnnb fr joü f^tvcigni. ©umma / fem @e(f^rtcr foil bir bem ÇOrî^eü **‘’*Äfgfetclj fo mof ! aio er / baó fmb € ut ^era e^ ^Owort von ber Jrep^eù bep ©(aubene !• Çôrt^eife vnnb @fi« SCnnbbao^fi(?f em ma(fre»gt;/ bao oÇn einigen 3'vang . jß / ba man auffnïemanbo '^rtïen ! ‘ïBofgefaden / ^•i faubint^ ober 0ebotf (e^en barff/ vnb fic^ memanb feiner '^ngnab/ Slb«! gun fro/ iVibermilleno/ober einigen ^c^abcne ober SÜerktlîo^ii# XO4IÎ ld? tgt;ctt befaßren ^at / fonbern ein je ber aderbing freç pc(gt;ef/ fießer ip/ vnb SS) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q33ar§eif/onb feinen Ôîaubenin @0«

CbÂifnW» f* fV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^eraufi t mie ero im J;)erßen^at / einem jeben vnber 2(iiilt;

»ndjf. gen/miflt;Sanfftmiii^igfeitvnbgufem@emißen/nacß2tpojTofi^ kSio. nbsp;nbsp;feßcr^Xebe/reben vnbbefennen barff/vnb frep von ©(aubenofa^î

«.pctv.3.’ nbsp;nbsp;nbsp;eßen/ 20?i^brducßen / ©ebreeßen ber^ireßen / vnb ber-ießr/ oßn

ade menfeßücßeSorcßi vnnb gmang/^nfcßiielfen ßat QBeif bie 8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genenni merben ! vnnb foden in ber Srepßeif

bepeßen ! bamif fie (f ßrif uo befrepcf ßaf/ vnb foden nif ber SOfeUi« 1 Æoimtb 1- feßen jtnecßf merben : mei( aueß ber ©(aub ein fiepe ©ab ©offeö 4. «total, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t |î/ fo mif er berßafbe n frei) vnb vnbeàmungen fepn.

^Utß feßreibef Eiafmus in dcdicatoria fiipcr Hdarium, ei« feßdn puef von ber grepßeif bef? ©(aubene/ ba er bie jüagfcßrifff ad Gonftantium Gçiàrcm gefedf/einfnßi'f/mie ber (iebHilarius ben imang^um ©fanben ein nemi^^empd nennet/vnbfcßkufjt/ ba^ berOCefigionefrieb vnb bie (îiiugfeif nif befeßai mdg / man lap eo bann bep gar menig 2lrfleîidn bfeiben ! vnb bai^u eim /eben feinfrep9Örfßeil.

;©aßeriftfurnem(icß^ubebencFen/ bap bieemig^arßeifßaf Äw«m.5- nbsp;nbsp;öddgf : nbsp;nbsp;vermag niemanb ^u mir ^nfot'nen ! eo fep bann bap f«

iieße ber ÇÔaffer ber mieß gefanbt ßaf / ep peßef gefeßrieben in be» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yc^rppße^

-ocr page 11-

SiïVficie be); nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

(n/ft( tvfrfcrn aüc von@of f ^ck^r t ffvn/Wff f$ tiun^o'rc e »!gt;irt Söa«fr/vn ferne fe/ber fant mir. ^uriimb fnßf Der ^er: 3ûB^n.f, JU Öen ^uöen/mie foft jßr vermógen jußfnuben öie/^r von emanöer (J^r nemef/ vnö öie gloria öie vom SÖaffer t|î/fuc^t /r nif ? vnö fefjfeu^t lt;S«2(ugufîmuo au(j öiefem litexr/öa^ öer fietgt; Augufi traSC. fig (S^Çr-tfîfic^ @f4ub von^erije tviöigfepn mü^. ^tvar m öie jVir# c^en mag man vmviUig ge^en / jum ^ffar mag man vnivillig ge^ ^n/aucfjöao lt;Saeramem mu vnivilfen empfa^en / gfauben aber vermag feiner bann mUßeriilubem gtuem tvillen/ burc^ ben^ug bep 9Dattero/tvte ber 2fpopef fagt / QÄitbem gt;;)ereen gfaiibtman jur @erec^tigfeù/mù bem CVîunbf befe^eJjt bie ^Öefanbfuu^ jur amp;dtdfdt : von ber ivur^ef befi .^erçeno fompt bie Q3efanbmu(i/ vn ob ivol bering be^ paffere mancfjfa/tig i|l/fo gefc^jief^r er boefj nù mit vnfup/not^/ jmang ober vmviüeti be^ SÓïenfcfjeno/ fonber mit fu|î/begùrben vu gutem Villen/tvie ein Äinb burc^ @aben/ vnb bao Jperi^ burdj bie ^iebe gejogen tvirt/vnbber SÖÏenfe^ ivirbf Vom SÖatter ju ^brifto gejogen/ber fein fu|î ^at^n ber^arÇeit/ ber ficlj feinet nacljber éefigfeit! ber ba liebet bie ©erecbtigfeit/ ber fein ^egierb jum emigen -febeu ^at ! welche afleo Q?^rißuo ifî/ barvon btc lieb^abenb Reelin canticis fagt/^euc^ mielj naclj bir/ nac^ bem 0eruclj beincr Salb móllen wir lauffen.

3eçfge^drter 21ugu|îinu6 fagt an einem anbem ^OrffV wao i|î Lib.I. de Pn-baogejagt i ein jeber ber vom Çôattergehórt vnnb gefernet ^at berfvinptjumir? bann bafj feiner i|î/ ber bahdre vnb lerne vom Sßatter / vnb nit ju mir foiue / fpricijt 21ugiipinuo in ber ’Ptrfon Q'Çr i fîi. .l^atui fo ein /eber/ ber eo vom '•lîatter gefefwt vn gelerncf ^at/ JU mir fompt ! fo folgt gewiflie^/ ba^ ein jebcf ber nit fompt/ ber ^ato nit vom SÖatt er gehört noclj gelernet / baii fo ero (lette ge^ ^drt vnb gelernet/ fo wurb er fommen / bann feiner iß ! ber ba ßCf l^drt vnbgelernet(tat/ber nit auc^ fommen fep. nbsp;nbsp;nbsp;ifî bie Seltne!

gaiiç weit von btn ßcifeljlielicu Sinen vnb @eöancfen/in weleljer

25 ü bet

-ocr page 12-

Io nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iudiciumvolt^CV

ber SÔatfcrgfÇdrcf ivirbf vnttîgt; kÇm/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Font*

me / blt;iauc^î?frlt;SoÇnfdb|îvnî)ôfrÇn(îg@n)l 4f(5rnîfi|îfr Dann bte QBflïf î)fr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n iïrvfJntÿfitfinî) vißcrt§fi(t. Hæc

iJIc de traûu patris..

^ùÇicrgf^drf auc^/ waeabcrmafe^fuAupintie vonber gnab-lib. I; cap. 14. nnîJfrPciagiuni vnö Cxieftinum fcf^rdbct/ at|o:îgt;frincl*tjuni(5o^nfoinpf/ von bem toiröt nic^t redjf gfx fâgf / fr ^iafogehört/ vnnb ftnt^fffrnrt ön^fr fórnnifn foil / fr tod obfr nidjf t^un bno frgf(frnft(lat. ©vnnlicf?abfrtw* btnn rfd^f gffagt von öfr Wftj; jufmifn t. wie 0Z5d Ifhrft înn cîj öif ^inW/ fiin nnf bjf'ïôarÇfit fogt/f in gt;f dfr î?fr ba gc (fmcthiV dfr Foinpf/ ivtr bann nidjf fontpt bfr ^af ja inc^t gf (fnu t7 ivfr fißf t abfr nrt/ baO finjfbfr fom ober nidjtfoin nie/ baf? bao.ffpdn fïfçfr Fn^rlt;abfr fo magbifff frfpf ^ilifn^r allfin ffpnz fo fr nit foint/ ^ie bfjfff fofrabffFompc/ magoni^t fepn/ fornrrbf j^m banngf^olffm/ ^ènn ?cT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fr nic^taöftn tvi|fe ivao^nt^nn ffp / fonbern baß fr anep t^uf/

^tmnid V11Ï. wao fr wiffc. jSÛfroÇalbfjt ! foÖou nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff mt a(fo burc^

®«cfjiîabfn bfß @fffpfo / fonbrrn burdj bif @nab bf@fli^ p^Liîv ƒ4. OffP’ Kî’ff ïffMff / ff fô ntfijf aüfm ff§f biirc^ bie ^^r# fanbtnnfi ! fonbrrnfô auc^ mùivillfn bfgfrf vnb im ‘ÏBfrcf voü^ bringf/Hæcillc..

^nO»vdo^fmalIfmiOFf4r(ic^ab^unfmmfn/ivfilbfr @fauß' (bfr ÇÇnpnm vnb ffinf Çimmfhfdjf ©f^dp vnb 3îfidjf§umb tn bt( bcfipung bf 0 .^frpfno bringt/ (îpÇf f,50 fin fonbe rf gab ©ot# ffo i|î/baO ntfmanb vfrmagjug(anbfn/f6 ffp jm bann vvn@od gfg( bfn / barumb fa^t fidj bft ©lanb nùbf fr^mingcn. quot;löif guOintio and) fin lt;£rlt;mpd mît Axrio gibt / tvnl fr vnb fdn Çang bfmÿug bf 0 '^attfro nic^f gf foJgf ! fo^af ;n beOiinbïgfr xcdtf hifi.iib. ^^rjß(tcfjfrl^intgFfifntc^f6gf^ffffn/ baß fui) bic 2(rrtanifcbf nipMz^ç^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^f”f ^’ff’Pff^fn Con.-

c;lio vnbfrfc^rifbçn x bann @o(t ivd Ffin gfndftbig.tfnvnnbgfî’

jtvnngf^

-ocr page 13-

^iDUttgfnfti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n au^ Jor^t Çaben. .©aiin bi( ift (û

fc^tvac^^nf Df^^ilkne/ nn Q[ÖuiWfn M dnîîran? wgfnt î’f r lt;Sf e(f n/ fin ÇDf nmfc^ung îgt;f^ 5»‘fVWtöi^f« vnD SOn. gf^wnngfnfn / vnb fin foldj ^ing öa6 öfr ^rfvÇfif juitiDenfî*

^un tjîâbfr lgt;aiJöf^fi{tßft 93ofcf Dff? nfWfn iîfpamcnfô (in 0ftpOf^frfp90o(ff : î?annn’oîîfr@ftfîlgt;f^.^jeoîOîa?ï|î/ baifî 5rfr/hfù/2.(ror.^. Öre tvanüfli nac^ î)fm @ci|î/i« ^ff. 2« 2(poG , K 3îont.s. fet|îgfijîhc^gffinnef/vnDamp;frlt;Stlnî)f ^ffîorbcn/»nô ffbt @ott lii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»nfftm ^e'xlt;xjeo7/öann /Çr lt;£camp;fn iff

verborgen mit kf^rißo in@o(f/ 2Kom.lt;5. ô^olof.j. ,$önnnfn^fr i|l lgt;ae^o(cPOff;nnvfn rî'ffîamfnte fin ff(b miüig SOoIfF/ mif ,^ai# nit» vorgffnnjîfnhnf/ populustnusipontancus : î)fin Çôolif ifî frfçmiüig/ im iîag ôfinfv ^târcW in Ofiner Çfiiigfn ^ifrî) t bfr;« fiaibfn (anflTf co vnge^tvungfn vnî) »ngftrungfn / aüfin burt^ bm

bf^SÖ^tttfrein lt;IÇnfîo/mif abfrma(epropÇfffpti|î:îgt;if ^fp^ tviKi^im ÇOoIff fvçn/ foUfn bfinfntarnen toben/ ^ubif.ç. SOîie kkîjpfrjroîcfhin^trfrbfn fie gffùÇrt in îgt;fn iîcmpfl öf^ nige/ lgt;fr^ôni»îipô?Çrifîu6/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;im @fijî

vnôin bfr ^ar^f it nie iÇrfn @otf vnb ^e^îotyînnbfttfn/^o* ]^n.4.ffm iîfmpfl ift bte^iref^/vnb bif Âirt^ gf^ft in bfiÆfm^ pf l / fc^rf ibf 2lugupinue / vnbbfr rî^fmpf l mirbt frbnmfn nu^ lfügt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

bcnöißfn lt;Stfinfn / mflc^fe finî» bic ©Inubigm ©offfe. pueißbfrSponfusrbfrffin Äitf^fn finfû^rft in bue Oîfif^ bet ^immfl / fr gibt ffinni ^ndjfolgfrn fin frfçmilügfn @fifî/ bn^ fif fflbfirnnfffn/ nlelfbfnbiße^ffinjumQ2inmbfrlt;Sfn(t ^ou teo. S^cr^^rt^en @fi|î/ ifîfinwiRigfr@fijî/ bann @ott gibt /^nenvonffinan amp;eifi/ Wfldjfnun bft ©fi/î^ottfefrfibt / bie pça\m. ri. Ptib^inbfr @otife/vnb bfr ^.@fifî t^filt finftn /fbfn ffinfe^n/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*■

naflj bf m er mil. if r laßt fui;» Wf bf r vffßrifFfn/^mingfn/ nof^ an S. gf ßf ütf 2lrfiff ni anbinbf n/ fen bf rn f r gfißf t mo fr mil / nnb nif^t 301?«» 3-ttomirmtJllfn/ mit bann bit ^tirdj btnffibfn lt;Sprnc^ vent

® iij amp;(iß

-ocr page 14-

nîi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Indicium voit Nft

(ff'

@etfî vctfîunÖen Çat (^Çnfîue ifî abvr «if oÇn fcin (?rftt^ : î»4Mtt ce t|l ^cif/ öa^ îgt;ae ©cncfjt atifaÇv ani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;@ottce /1. ’Pcfr. 4*

3Bfr îïn-^atbfn ^ftnßuwrccfjt ^növt/Ocr ^nbct fepit i£rcu0/tvf(gt; ■ à^€amp; aüni iifbbabfni liefer 'ïödf abfc^'.vUcb viW ^utviöcr tfî/hâ4 (^^nfîuefpncfjt / »ver îSiUnïrttJiïnac^fot^cn/ Ocr vcHcußnc fùb fdbfl/ vnî) «ciïïc few (Treuç auff fidjtaglic^ / »»amp; fotuc wir nacl2/ ÇUîarGS, cn?aff^.ilt;lt;. Zuf. 9,14.

'57un ifîe aber nù jeberwane w^ J bae ^rew? ^^n'pi fagficlj (wfjTficfj tiewwen ! wwö ^njî0 w ader @fônU nacljfofgcn : (X'e fowwen aucfj wdjf ade ©daîJcncoWr ^od^^eù vnöjuw^benöf;« wa(/ SOîa«^* 22. lue. 14. ^wwwfrfi4lt;’u|f^-^^'^'^^’gt;ï (gtrafj wadjt/gcÇcf an^ von Q5abf(/von ber arge« Ißdt/bte un argen (igf/vnb bezeuge baf? jlire Kurd bof? fwb/tver wdjt wit ber ^Be(t |Ïiwpfvnb(ienebd(/ ber wirbf von?^rverwa(ebepef vnnïgt; verbawpf / ber^eUfneb hdret anff / ba^ andj bef? SVjenfebiw ^an^genoffen offt feme «rg^en 5'ewbt werben : ba^ a(fo ew ^l^nfï von biefer'ÏBed getapet/geld pert vnnb verfolget wirM/ ivfe ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;offt vor gefagt fiat, ©ole^ee adee wif

' ©ebultauffïMnewwe«/ tp wc^t feberwane bwg : lt;£otvil«bfr ber wdjt vwvtdige/ fonbern gatw wtdtgc '^îacbfolger Çàben/ bieoÇn allen weltitcben ^tvang vnnb Îî^rang frepwidtg nadjfolgen /■ vnüb bae 3oc^ ber nadjfolgung (^finpi willig anff^ new wen : wer aber 9öattcr vnnb vSÄntfer/ èöbn vnnb ^ddjter wéÇr liebet/ bann wicV ber ip wem n übt ivert^/ fpne^t (^Çripneî vnb wer nicpt fein ^rtu^ anff fidj ni wpt/ vnb folgt t ni ir nae^/ber tß tndu incijt wert^/ SSÏJatt^. 10. bao laf?t fidj nun von ben vtnvib Ilgen webt erzwingen, .i^er J;)Âfe ?î'?î ^(wipno [^at aber andjeitt ■troplicbe ^eto^nung ver^etffe« t ba er fagt : nbsp;nbsp;verlaft ntemanb

J^auf? ! ober Gruber ober ©eljweper ober SÖatter ober SOîntter/ ,ober ^eib ober Äwber vwb weinet willen / vnb vwbbef’ gell) widen/ ber wc^t §wibertfd(tig ewpfafw/ « 10*

^aiwen^

-ocr page 15-

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^at in Q5(anbcîw ^acfxn ter

5ttgt;ang vnnt trr wehnd?2(rmoïgt;er@cbitertt fcinplal^ CAPVT III.

SÖoifB bf tif wen Îîcpnnif nu Çaf dn f iat^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

vu 4^bfrfdt/«^m(ùfJ bni.^nndfônig/bfnSÔîens f n* (J^nputn/S’Pbf f’i- r nbsp;nbsp;fï »à .^vinpt

rf^icrf/fdjuijf/ fcIjirnif vnb vafntt ffin ÇOoUI vil feinc(^r fdbß/ î)a^in fan Brachium fcculare, bcr tvfiflic^ ^en)a(f nn^t langt; gen ! tvcil baeOvdeb (T^ripinic^( von biefer QSdt iff !

SOnb ivdi bi^ -^ofrf ein geifdieb SÖoIcf i|î/ivicLutherus tom.2, fol.338.fupcr i.Pet.2. aueb gefebdeben baf/fo finb bie ‘ïBaffen be fs« fcibfnnicbi|ïdfcbhcb/föf^ï’‘’f W‘W’3’« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ß

fein (eiblicbc mnifcbiicbe jlraflTf / fonbern ber J;)e9î oî iß )br iSiareff/ ^pob.if. ©dnSSoicf ißein.fTkbferdg SÖofdV tvcii «pn.zr von )b«fn ßftvftOagff iß/baß fie ib»'^ (Scbtverfcr ^ubatven / vnnb ibi'e0pießju?vebnjeß'ern/ @icbdn vnb ^e^efen veifcbmiben tverben. ,iÖann feiner wirbt wiber ben anbern ‘ïöaffenanffbc^ ben / fie werben auch flitter bin nicht iernen frie^jen/alo bie j^re geinbeheben foßen/bann ber-^iÊ^îOi bat ben lt;Streittau)fgebai bdi bißanoenbe.ber^dt/'Pfah4é.vnb bat wofßefaßen an bénen bie jn ford^ten/vte ba boffenauff fein^armber^igfeit/’Pfaf-i47t ^aeiß/ baß bie tetatt@otteo nicht gebawet wirbt mit ée^

wait vnb ^wanc^/ eohßtaßeoanber (25nab vnb jtrafft ©offeoî vnbcbwo{bte.gt;öberfeit0ofteeXgt;rbnun^iß / fo bat boefj ©oft fein gefaßen / baß ein 5!)?enfch fich vnberßebe in bao ei^enampf ^‘brtßi ^ngreiffen ! bann er gibt fein (îbt vnb ©cwah feinem an«« be rn/ (2ßii, 42,4s. .i^twuntb foß man bie CVéenfchen ^nm eußer«« liehe ©ofteobienßCber ßemeingheh mit ©awertei^ vermifchf ifi) ipibet/bten ‘^ißen ( vnbtvibrr ©Pfte^ befekh nifjminßen» ‘ïöi^ betobak

-ocr page 16-

14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iuciiciumî5euïgt;cr

„ . ium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Bortfö anetn

tüTJa^mcs- MÔJ^ubfHô^vÇdrnt/^ïpÇfr. -èc^Çâfbnijtriïn^bf^ (^Kni^ fe^onem-, Hitu- b(n^/ befdjwcrtin^ï ï)f^ €5fiviO«t9Z vfr|îrùhinlt;î mit lt;(ttidulrt If^r/'Çàben tu facfjen brp ©hubcitô

’ ttû guU6 gctÇan» ^anti öamii« mit gemaft fort fd?f/»nîgt; ôte t§f/fo vtet ôae ©emiiren Mmtgezjwwgt viiô tnngt/fo mû t nickte liann etn .Çjeuc^fmv ôraüfj. “^uh Çajjet ©ott allé JOeucijkre^/ micôic^djn^t vermag/3ôÇan. s. 3oîgt;. u» fo ördn?etaiic^öer (iÇnjîue affen J^eucfjfern Ôae tveÇe ! ÔJîatt^. 23. öarj« tjî Der ^wang ôc^ ©fviu6f neguefj miter îgt;i( art tefj ©faute ne/ôatl erifî emfrevegate©otfe6öermfallertß / efÇat em 'îïlrfprimg aii^©off/ er ifî hypoftafis/ ôaétvefen ôer^dnôef ôfe5u(wfffn/ vnô em SOter^eugimg bereit Ämg / tie mfr nft^t feÇen / ater fngt; tierfic^ empftnben/^et. ii. ia^t fitf} trr(ta(ttn Der ©faut meter ndt^en noc^ jmfngert / taim nfemant fan gfauten ©t-tt gete j^m tann/ metf em SÄenfefj m'efgvnemmen fan / eemerte fm bann ge^« geten vorn J;)immel : bfemetf alle gute ©aat/vnb affe voiif oulene ©aat fompt von vten Çerât / vom quot;Taatter befi ifecfjte / barumb fompt ber ©taut nfcf.'tau^natär licken äVdfften 1 f'onbern er tfî aup ©ot t/ aufi (Thnfio 3ffu ! mefefjer ber anfanger vnb volfenbcr beß ©fauteno fß/’^et. 11. mfe fofte bann ein vnmtfliger/ ber auef? l)em©fauten vnnbbenmercfenbefj ©fanbenomc^t nacfjfragte/ ober fefn ^ßo^n vnb ^ru^umt fnr fein ©lauten ^eft/ jum feten^ bfgen ©fauten gejmungen merben ? ©fn SOîenfcp magmofge^ jmungenmerben/fpricl2t.[uf()fruo/ ba^ er mit bemSVkunbtte^ fenner gfaute / ater ba(i fein ^er$ jugfauten fofte geatvungen ' werben bao ifl nft mägffefj.

vierem, j». nbsp;nbsp;nbsp;;©arumtf|îfmnemett^e|îament/ mefc^eo vnfer ©ott vnnb

wa:rod) tte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fl^riguoauffgerfc^t/nfc^t^mangnocb^î^rang/

raibongkbtt fontcm eftt gefßffc^ ©efe^/ boo ©ott feftff feinen Ämtern m f^re fom« wftÄt/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vnb^er^en geben mil/vnb er mil felbo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fepn / vno

-ocr page 17-

lïefoHen fcf« ^olcf fepn ! »tib foil ntf (errett /cwatiö pme«

fïnCmù ^toanß)noc^ jfmanb fdain Q5r«tgt;(tZvnî)fagen/er Fenne ben ^ÆOîOî Æofî/ öaitn fîe foHen ntic^ allé Fennen »on îgt;ent flatta penan bi^5uîgt;entôrâ|îen/fphc^t l5er.^eoioi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;@Â(feo :eetttfFîUflB

^ercF/ Den€S)fenfc^ena«èlgt;^otÛCetc^tier nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»nnD M

iîoOfo jufû^ren/ ont) tn eïn new getfHic^ i eten juffeßen. 5f«ner get «« ©o ™ foß auci^ Der l)er«flr@otf eo Bebac^it toerî)en ! ba yÉ^an (no fa^f : Çee an hebe Gruber ewren ®eruff / mc^f »tel Reifen ober leÇrh'n «ac^ bem SlflRl? I ntc^t tJtel awalftge/ nù »tel (SbU ftnb bcrufftn/fonberwao t^drtcfjt t|î »or ber Qüelt/ bao ^at nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;er^

i»e§lef/ ba^ er bte 'ïBetfen ^ufcÇanben matste/ »nrib waofc^toaclî war »or ber Qßelt / SÜnebel t »nb bao »erac^fö»nb bao ba ntc^le tfî/Çat @'ott erwe^let/ba^ er ju^attben htac^te wae |îareFt|î/ »» wae erwae ifi/ nüff baß ftcf} »or f nbsp;nbsp;Fein 5l«kl2 rÇütne/ i.Cfor. i*

Æ)lt;^i|îetn mercFltc^rlt;Spruc^/ wtl tneÇr nttf(^rnß betrac^ü-^f t(f/bann mit Porten au^^élegt werben. SOnb wie bar»or fielet/ Woi|lber@eleÇrt? woifîber^bel? woifîberweife? wo ftnb bie■lariuilib. g, ^C^rtfftßele^rt f n vbi dilputator hunts iæculi ? .^at nicljf @otf bie ^ift(teit biefer Q33elt jur i^^or^it gemad^t berproffer .^auff ifl^weß ba^iwben biteben ! »n laßen bao ^öort beß lt;2^reurf çeo fahren»

li^tberÇaïben nic^f ah ber COîenfe^en treiben »nb swingen/ fonbern an ©otteo ©nab »nnb ^armÇerçigFeit in (JÇripo 3ef« »nferm.^tsoîoî'yî/ auff baß nach berwa^l ©otteofhrfah bleibe/ nicht außbenOBer cf eit / fonbern aiiß©otfeoberu)f/ ©nab »nb ^-îtarmherçigFeit/ ber»noberu|feiihafsufeiner ewigen gt;;)er:lig^ Feit in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Obotft.p. i.iî^ef 2. i.'Pet.z.ç.

.^Öieweil bann ber ©laub ein frepe©abe beß heih'^fh ©eißeo iß/ beßhalben fhn Fein COîenfch »erniag sugeben ober sutiemnten/ fo wol alo ber ©erecht »or ©otf feineo eigtien©laubctio »n IVar^ 6eit muß geleben/ fo folget/baß Feiner benatibern/ er fepe gleich

^Bifchoff/

-ocr page 18-

ludiciumvcubcr

Q^îfcf;o)f/’|\æfaf/lt;S’upcnntnibrnt/'XVæîgt;Knsf/*)gt;f4inÇm/iniï rcc'ljn-nî? ««13011 fug juin ©laKÊrtt^wmâvn /fo wenig er nbsp;nbsp;î)agt;

J îiiîit verrolgen fcfl / tra«« jbmc @olt fofdje ©aab nic^t gegeben baf/ Wî'c Hilarius ad Conftantiuin, vnîi Erafin us dcdicatoria fu-pcr Hilarium,î)ic hberfef Î5e^ @hubf«6 vnîgt; ©ewi/fetie g«r |fa(i^ lt;Kl2iHuftricrt(labeti/ vu ati^gefü[gt;r{/ bafî Oer ^wpfpaU un ©{au# , benmcbnnagÇnigeîegitverbeti/PannfoPieSrcv^eùü^Mte^waiig vitPiXrang|fa(f^al.

ÇOti?» wiewol ber ^enfcfj/ ber ftcfj Î5er Swpbf Jf bef? ©ewipene ^Æ^ïï/bat gebraiîcîjen wil / auefj bei« ^epfer »nb ber tvc(i(icbenX)berfei t gCi# «iicngt;^ittcrt beu fol! in aüer vnberiÇ.anigfetf / wae fic^ gebûbref / Sô?a«fi.22.

/ d(re|ïe« »ubgt;üorpeÇer/uac{jber’£eÇr’P«ri7vberbie J;3erbe nu Xpraiv nifieren/ fonber biefelb waiben/ wot jufe^n/nif gezwungen/ ncefj rinb fc{jrtnb({icblt;5 ©ewiue »i({cu/fcgt;nber von J^ergen grnnb/indjf a{6 bic vber bae SÖcfef henftfjè/ fouber iverbenb fürbtlb ber J;)erbe/' i.'Pet.ç.Âainùvcrallen bingèbie ^ifcfjöffvri-^cr|iefter erfun#ï beu werben/ wie fie ’PauIuo auc^ erforberf/1. lïiiin.3. ^U. i.

3{lfo §af (Ïrafiniw ben ^prnefrPetripargp^raßieiertietne« ÇStfeî?cffamp; vnb 'Pfari^erni anipt g«t weil von einer Çerifcfjung mb ©ewaU. ^in Q)if ^iinib i(î fem ©ewaU vub ^nierep/ fon^ bern ein ^(Ïeg: ber ^ifeljoffi|Ï barnmb ein Söerwefer ! ntt ba,5 ee vief ©f wiiino §ab/ luï baO er ©ewalt braucbc/ ober 1 .hm i«c(w ge# jtt«ine^uffuin/banneii«anbern/roubernba^erber©ci«em me(w foK nm? fepn/viib baf îitc Prcsby teri jf}r(e 2{inpfo nid^i foHen ver# geffen/fonbcrn ficîj tu aUeu -^mgenalfo ^a{fen/baf i(wf eben bent Söofef ein ©rempel fep cincü ©uangefifeï^en wefeiw/ bamù bte Zuhörer auf /(wen ©tuen {erneu ben©ewmn veracfien / allen ^^racljt vub /pocfjmmft verfcl^mafjen / vunb allem auff bao fe§en/ bao ©oft eÇrltclj vnbgeftlKig ipgt; ©tu folc^er verfreßetancl?/ wao rafiecKs K;ca^.^2iQ:e ones mcas fietffe/ baf bat; waibf« bafelbß {^em tpranutfcljeif

©ewalt/

-ocr page 19-

©(tv^ff/feîîî n'^ftiniîoigff ©etvnni/aticf} tan fifr:fîf;i{»3'fo!iôfr (in gf rretvfr fïc Opger goftfcftgcr-^ifnll/nuf rcütn- grl’unca icßr unî) guum nbsp;nbsp;nbsp;«iprI am uangcho î'cr ^Tircfjcn ^^rj jîî jp»

foJf^er mrilt;j aticIj/Cafj bic @c^aafc mt fn'it figcu/ fonbrr î)f pirtcit ^^ripi finö» nbsp;nbsp;m fofcfjcn ÓJifdjofffagt bfr hodjfdbficp

VaJcntinianus fo(t jr mac^en/bf m bfgcrnt tvj'r aucpjufofgcn/ mt fem QSarmmganjtmcmen/Thcodor.in Trip. lib.y.c.s.

’Pau(u6/ ber ema»pcrtofÇ(f5â|?@ottflt;5mar/ fpnebt : OBir ftnb mt .^Æ'xoîorî ober emren ©(auben/ fon bcr tmr fmb ©eÇutfi? fen ewer Srcft’b ♦ baim jr |îe(iff tm @(auben/2. O'er. 2.5)arumb ia^ t fiffgt; bcr @(aub n 11 ^tvmgè ober be^ertfefjen/ fonber tp ein ffo)^ iv!lHg^mg/baf; bte@e(ebrfen befj^alb memanb^ujmmgen/nocp mitgt;reti0apmîgetî^uverbunbeii@ema(tÇaben?îôirÇabenaucb jTCcfl.«-. em ^erthefje 5'ignr/bap man fem .gainer noc^^cp^I/nocp frßcn^ dn dfai ^eiig/m erbatvung befj iîempele fivrete/bann er hat fnvf g-^Htbcr it« gebhbet/ ba^ lt;£^rtpuo oÇne ^mang onb iitrang /ohne @e|?ç otib ©cfjmerbt/em ^eptoilhg 99o(ef Çaben foft/ onb ba|? m erbannmg Obcifm. bep geiffheben .^empefo fern ^tt’ang noep Sprang foil patt (^aben/ eofoll m't burefj ^eer ober Äneg onb ©ewalt/fonber burcljmeti?

nen @etp gefeljel^en/ fprtcljt ber ^aefja. 4.

lt;So Çeipf auep ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d^riPno fern militante Ecclefiam

auff (Serben / baoOîeicbber.^tmmel : Ergofoîppe fem »oehhefj Oîeiclj/nocfjenH'frhcljeMonarchia : 3tem er fagt^ne.iT. ,©aö îXïtclj ©otfeo fompt mt tnif ©eberben/ man toirbt mt fagen / fi^c ^leober ba ffî eo/onb 3oÇan. is. fprie^t lt;^^rt|îue : îOîem Oîncb «jî nù oon biefer li3dt/ barunîb foü fern OîcicJ} / onb bao ^.dcf^ biefer Qßelfmitjren^^aup^alfwngentoolonber^ljfjbenfverbfn.

^*6 PeÇef aiieb m borLegenda S. Ioannis Euangeiiftæ ; Non placent Deo coada fernitia : (fo gefallen ©off bfe gejtonngfs-' nen ober omoiWge IDienp mf. SBnnb toatm ft^on biefe Ibe ^egenb bgt? mt pïgff/ febreibctcSD* -fmbcr/fohalfeno boe^ alle ^cljrijtten è if infii^^

-ocr page 20-

i8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IudiciumV01tt»cr

in|îcÇ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mît fanff«« 'ïBorffn vm6/

wil nidjl gcbtf («1/ fonïxni ratÇ gebfn/^u ie^t fpric^t er/ (^in f'eM fÇuc wie ere fik ^af/boc^ alfo/ïia^ nû^fe oti^ '^hfup oîicr^wan^ gf fcJjfÇc/ t’ai! cm frölicfjcn ©eher hebt ©ott/ vnb ju fernem 3üm ger’P^tlompiiefa^teraJfO’: -Cbic^wo(^ûvvrfic(jf^îîb/ baß ic^ bir fokfjee gebiete/fo Wole tc^ boe^ nù^f$ o^n bem tb t^im/auff baß bem guti^ïöercf nic^f gezwungen/ fonbern winig werelt; 2llfo fpne^f aucI^€Ç«fîue/3tgt;^an.i4/iôer tmcfj ( «ÉrÇ^at/ber Çelf mein QBori/ wer mic^» aberJiidjt teb ^ai/ ber ^elt mein ÏBort mcfjf/balt; fur Beinen bie lt;If^riffenm ber ©djrifft/ fteb^aber ber ^arlheit: jtem bie freien obrr willigen/J3falm. iio; ,®ein SOofef fepn bilt; ba kfV»tiö wiUigfinbivnbr^.^emie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foh fepn wk

bie^ffp^n/ bpc^»«tberfefbbn5gt;’fV§fgt;t^fgt;woc^fft5u ewem

rfe( berASpß^eit/ fonbern!fplf©ottebÄnec^ifebn. 2tlfo fpridjt ouef? (Thripne/^pè^tv s. Äer Änec^e bfeibi niefjt ewig im J^auß/ ber @p^n bfeibi abergt;ewig,barinnen/ barumb/ baß ber (gp^n frep laenet/ber Änec^i bienet ge^wnngen/baffefb wi( «Mc^©otte0 amp;eo büf t/ £O?att^22* aud}j£)ettt.lt;?. Äu fpft beinen ©45« heben auß beinemgançen^erçen/ auß beinern ganiÿen 4eben/ auß beinern gançen©emfuÇ/ fo »ief fc^reibtiutÇerue tomoi,fol. 524. ju ä^enagetrueft*

^aa Wif auc^ ber Canon, dift. 45. c. quid autcm;,t»nb finb bie 5[Bprt amp;re^otif/ ber fpriefjt : bie i^rebig iß new vii vner^ört/we^ lt;^emitlt;Sfrei^en (baeißmit^wang) ben©faubenerferbert/ »nnb bafelbß aßeriert bie^ofla ,/5?iemanb fpfl ^um ©lauben ge# jwungen werben/wefefjee auc^ in c.ad fidem.23. q.5. ftatuiert iß/ »nb in titulo dc ludœis.

^Öergfeic^enfcfjreibtaucfjParaphraftesfuperIöan.6; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpff

niemanbjumSuange(ifc^en©faubenge^wungen werben / vnb ber (J^rißue wif fieber einen haben / ber d^entficb frep pp« fitt abtrette/ban« einen ber jm it« fe^ein vnb©feißnerep anhange* îïüeitef

-ocr page 21-

5rcv^c(t ©MuSettö» 19

Leiter t)en nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Glaubens ! ©ewif’

feniJ vu V î)c0 '^ßrtVeite 1 farontb in ©(aubettö ^cn hm 5îvlt;^tîô (late Çabü) fatt»

C A P V T IIIL,

^ufÇo* (ffiref an vidtn ^rt^ett / »on ba ^fop^ïf Do^ p^^7_^@(autgt;fno/ lgt;a^ttianlgt;fn@Iaubfnprfî)i9cn/ aber tiie^

jum @(auben »nîgt; ^Sarramenten jtomgcti foil/ bann ba^el^ nidjf froinb werben/ wann »nwilltae SOJenfefjen jwungen werben/ Tomo i.fol,s25.526; Tóra.2;fok75,76ï

Idem tomozjfol. 55. .^lemanbfeO jum @(auben/»nnb was ben^Iauben belanget/gezwungen/ fonber burc^o Ißortgewnn# nen werben/wer abbativngejwungen glaubt/wirf willtgfolgen*

Itcm.fol.57. ;iönferlt;£ac^ foil noe^ fan fein ©c^werbtratÇen ' ober pfiffen/ ©oft mn^ aUfjie alleinfe^affen/oÇnaBeomenfe^#^ licbforgenonùjui^nn.

Item fol. 72. ^as^eißtßdflfict^e ^repÇdt/ wann bie @ewif# Wàeamp;eiff^ gt;nbsp;fen freç bleiben« @« ’pauluo{prient @al. ç. ^ieben^röber/ /Çr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

feptjur^repÇen beruffen/allein feÇef ju/»nb gebt biefelbnie^t jur^teyi}««. Sörfae^ bentSleifc^ ! fonbern bienet »nber einanber in ber ^iebe;-baoißaucbjubcnl^^riflcngefagf ! tiaß fie nicf^t^ fcljnlbio finb/ bann allein ^nbienen »nber einanberin ber -fieb/ barumb fan man jÇnen fein@ebott legen/ baranfie/r ©ewijpn »ben folten fromb ’ jnwerben«

S)arnttt eoneorbiert ÇOîelancbton in locis »on menfcljlicben ' C^annngen/»n fprictjf : Q33ir babe flare ^pröcb ber ©cljrifft/ b«i^ baß ©ewiffen bnreb inenfcblicbe @efeç mt »erpflicljtet will* ^.’Pauluoi4lt;torint^.alfe.iî)ing finb ewer/eo fep’PauIuo ober 3(pollo/ober iS’ep^ao/owr bie ICef t/bao i|î/ eo Çat weber ^aulu® nbsp;nbsp;».

noeb l^ep§ap(noc^ bie ‘Welt) nbsp;nbsp;nbsp;vntgt;rec^t ewer ^ewiOen ^uoer^«

• € n) plïie^tenî

-ocr page 22-

‘10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Indicium

pfltcfjfcn ; Uîib nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ffpnÇvtvft* (tfaufff-tvcrbcnZ

,^rfo(fnif5tiifd5fî)crSOîcnfd)fntvfrî)ni; ^bfrôîctücrôniÂncdjt Î)er30îcnfcljfn/ Deren nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©ffd? 3^*

gt; tiomnienilîz Dann eDen trie Die (ÏÇripfidjfreçbeif Défi ©ewiKene i|î/ aJfo Derlt;^|npenÂtenfiDarfeitanc^Der^ennfien. Hæc J ille.

ferner fcIjreiDt lt;£utÇer fol. 76. $0. ÇOîan fonvnD fan niemanD îum ©laiiDen Dringen / fonDer Dae (S’uangchuni frep felbß (vefen ta(îenweneeÇû(ei/ic’*

3(p0CAl.î2.

3f ein fol. 106. jînnDi Doc^ ^^rißne felhfî ntif allen 2lpofîeln feine ^uDennicfjfvDerreDen. l^^nfirie'Panluofagt : ^-iii Çalf# fîarrtgen CVîenfcljen nieiDe/ tyann er eineonDabermalen veriviii? retifl/ vnnD loiOet Da^ er verfe^rt ïp : lehreteinfaltiglic^/ onD gebet antwort von eivrein QMauben fdnffttglicb/ wer nû^t folgt Denlafnidjt folgen / wer verführet Der verführe / wer fineFet Der pnefe weiter/ wer^eiligt Der (wilige weiter/ 3^r fept entfcbnlDiZ get / ©Ott wirDte wol ncljten ! man fan niemanD o^n fein ^anef geben»

Idem folio 249.307, ^unt ©laiiben vrtD ©uangefio foil vnnD fan man nieniänDjwingen noch treiben / fonDern ©ott mnf jl^n Sieben mit ©naDen / Dar^u follen wir lehren ! vermahnen / bitten/ «iept^wingen»

Idem folio 348, ^r ^app ^at Damit vnrecljtgeÇanDelt / Da^ er Die ^eutÇ mit ©efep^atjwingen wollen vnD Dringen ; Dann in einem Ç^riplicben SÖoIcf foil vnD fan fein ^^wang Rpn/ vnD wan man Die ©ewiffen mit eu|ferlicfven.©efeeen anfacijt ^ubinDen {fo ge(wtbalDDer©{anbvnDDa6Q^§rijîIicbQXgt;efen vnDer : Dann Die èprifîen mnffenallein im ©eiflgefnfnt vimD geregieret werDen/ vnD Daf alle ^eref fo fie t^nn/ o^ne ^wong vtiD fret) Da^er geÇeit vnD fließen auf lußigem frólicbem.h(rtJf lt;T/tgt;ao©otf Danefe/Iobe vnD preife vmb Der ©«ter Wille« i Dievon jbme empAmge« bat»

-ocr page 23-

^ffcfcßrc Zb t paidue/ i.^tm.i. i. (Tom. ïgt;u{j trn ©rtïcfjff n fein ® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfï/öann fir t^un antt» frcp von puivu |f Ibp vnlgt; vn^

gefujßin/ îva6-@ort Çvibt’n tvjf.

Idem folio 378. ^ctt ldf;fin îgt;rr sfu^fti/frtvdfk fi'»i gqtvuiijïfnfn 0otffcî5ùn|î / vnîgt; l'oll nùinanî) fvni tverîtenZ er {ßuf (amp; öan« mù (»|I vtib liebe/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»ne Mnn nidjf

fagni^ gt;paamp;fn nnr öijnn nd ^nni vnö 4^^rfn^3lt;^2 abennal/ (ÖüU tnl nif gqftiunßftten ziî^inip ^aben»

QVae niadjf j^r bcc^ jbr 5quot;nr|ît’H vnb ^men/bd^ /^r bic «(eui^ ^«©ollfrftbi / o^n )|rrtt willen »nnbbancf ? tflebocbnic^tewfr 2lmpt vnbODîac^t ^ui^nn/vnbfolten wir all foil vnö i^orec^f wer;? ben/fo wirbt er viub vnfrre (rnbene»tib iwnißcne willen nieljf an^ berp gefinnet werben, ©r fprufjt/ nietnanbfoinpt^unnr/nieni. SOntter ^iche jbn bnnn ! ip bvie nic^t flat- ge miß ber SÜötfer mu^ jicçen/ (ü wil fin COîenfclj treiben : wae fidj ©otf mf»nberpe^etZ bnö wilfiel? berarm QÜnrm»nberfleften! bar^n burcl^ ein anbern rnwiflißen jUf^nn / bae er felbfî niclx t^un fan.

Idem tomoj. fol.303. ©o(tßefanenßeiwunßene,©ienpnit/ vnb finb vergebrnltcb tnb verleuren.

Idem tomo4.^fol.408. îQ?an folfe/aem fcbenlalîenglauben^ waeerwolt/ßlaubtervnreci;t/fo^affrßenuß flraajfamewißen ^ewer in ber gellen / warumb wil man fie^ bann fo ;eitlte^ mar^ tern fo ferne fie am ©lanben ,r:en vnb ntcljt auelj barneben aufp tbnrifclj/ober fonfî ber 4?)bfrfett wiberflreben. /lieber nne halb i|l ee ßefcfje^cn/ baf einer )r: wirbt vnbbemlSl’euffet t« 0tricffällt Either@c(jrtiftynb©4M21(ee‘^ßort/ foil man j^nen wefwen vnb wiberpe^en / mtf S'tWfr wirbt man wenig au^a rifl^ten.

Idem tomo 5. folio in. S9?an weip )Ça wol ! bafi man me^i manb foil noclj fan jum ©lanben zwingen : ©teÇet anefj wen ber «I ber meltlie^en -Obrigfett / noelj ^app$ ©ewaU ♦ bamt ane^

-ocr page 24-

U , ludiciumfjcrtîJcr

4uc^ ©eft fe(b|î/ ber vber aHen gemaft tfï / Çâf nor^ «te fettt CD?ert^ fc^ettmtfgetvaUjum^faubettwdnenfhngfn/te’« Deus cogni-tioncm fiii docuit potius quàm cxcgitj Hilârius foL288.

Item Luthcrus fol. 154.. ,©fr@Iaubtpein ©dtrticbe vnb hït CÔîcnfcfeltc^e/ cm Çcçmltc^e vnb ntc^t offcnbarhcbe/cm Çmmtclp fc^c vnb mc^t trtbifc^e QBct^^ctt/ bte fctn €0?cnfcb weiß (wie ^aulu6fagfgt;auc^btc5«r|îen öicftr'JücUntcbtFcücn/i. barumt) mü^ fic aueb vor ber Q3Jf If bteûrgpc^e^crc^ nbsp;nbsp;pen/ vit

aïo be« nbsp;nbsp;upVb i c^r vcrbàmpf fcijft*

CVîc^r fc^rcibf iufÇcr tn ber 'Poptll an vielen 4gt;rfÇni / ba^ ber aOein ^^rtßen macljf gegeben Çaf / alle 4eÇr iurtcfjfen/ vnb frep juvrt^etlen / tvae vnrec^f vnb rec^f fep : nenmten wir tvaoan/ (ofollentviroalfoanncnintcn/ bapeoficfj vergletcfj nti« vnferm ©ewiOen/ vnbtitif ber@c^hfff/ ntc^f barumb/bap fte ee fagen. ^auluofcbrctbf / Çaf ietttanb '^eïp'agung ƒ fo fep fte bem ©lauben d^nlic^Z ban alle ^eißagung/ bienif lauter anflFl^Çri^ flum führet / aloauffbeneinigenitroß/ bieipbent@laubennif

Ifo ^at ;SÙ* ûrtÇer allen Strang vnnb ^wang bep ©etvißeno ‘obgefept/ vnballe^e^r bem Q^briplicben 'îôrtÇeil anjunemmen ober nit frep vnbertvorffen : vttöbafj ein feber ein befrepter Oïicfj^ ter vnb lt;®rt^eiler aller beren fep/ biefn lehren/fo er innivenbig ab (ein von ^otf gelehrt tfl/3oÇan*ô. lt;©ann bu wirß tveber verlt; bampt noch felig auf? einer anbern -feÇr/fiefeprecljtobernicl^t/ fonbern allein awp beinern @lauben:barumb le^re wer ba wbll/bu mufî aufpe^en / wao bu bep betnem Çde^pen frommen ober fclja# ben glaubefl- Hadenus ille, im ^Äc^leirt vpn ^tnfe$ung vnnb Xgt;rbnung ber .lt)ifner ber Äirc^en*

2(uc^^atber^oc^geleÇrfeD,IoanncsReuchIinfuperi. q. A-thanaäj'aflcriettjbafi bic falfc^gldubigcn vttb irtigen S9?enfc^en/ till burefe ©cfjwerbf / ê^etvah pttbXrangjum ©lauben iubrtn# gen/

-ocr page 25-

- 15 gf«/ auc^ntc^tamp;urc^Wlîaun^oba Sôiîc^fr m^renttett/ m'c^t turc^ (SopÇjjîtfc^e abfprfln^f/ntc^t furc^ ÀOwteftiW rfDf«/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0a^«n^cn/fottbcrnO»rc^0tr

€5nab î)f^ ^(Ui^en nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;@c^n|ff/»nnîgt;

îgt;fr iùk/ mtf èanfftmufÇ/Durc^Daôemgepfïançtf ‘ïBorf/Wfï# fan »nfcrc lt;S«(en fcfii ma^en*

Sönïgt;c^(bnbevï)ni)WaUc3Krfen gengnufp;« bi(ib(n/ feiten mal e$ au^ fo »tebn pa«ù'cl?cntcftimonijs Orr frcpÇcù k ^@(au(S bene/ SOrtÇ«ïlt;5 »nö ©ewt^ene ^enngfam befîefftgt t|l/ bann bte QBt bf r^ebu« Wb ber tvaÇre @(a«b ntefjt an^ ben natur (t'e^en Ärafften/ aneb nic^t au^ bem amp;eblût/ nbcfj vom tviöm be^ 51etgt; febfe/nocbvomwilîenemeeîOîanne/ fonbernau^^ott. ^er ben ®ei|l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mtbergeburt empfae^t/ber Mt ben @(aUiJ

ben empfangen/bann ^brtftuegtbtben ©eipbep^faubene/mer aber ben ©etjl lt;Ibri|lînïcbt b^Jt/ b'er t(ï mebf fepn ! 3Ïom.sgt; 'ïÖo aber ber ©eifï be^.^;Ê9î0îaî tfî/ba ijî ^7 epbett/vnb tvïr foïïen be^ peÇen tn ber Sfep^^ù/ bamù vne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;befrevet Çat/ ^alat.-)-.

^0ifî aber muf; Den $Jgt;nfîen vom ^ebottcn vrtü befo^len/oa^fte fdn Enhaut falt;^ (ff;er £e^r foUciî au(;ictten/5yîatt^»

C A P V T K

rjg^^^’nunbtefermerifïtcbeiî^erf fbnei^ftttüeb vnb grnnbgt; C(icb verPanben werben / barnber wolfê wir bieau^fegun^ be^ /^eoîoî'ïï^bnpf / wefeber ber einig Oiicf^ter iß fefjen ^Seljaa^n vnb lt;Sebaafen t ^wifeben ‘ÏBibern vnb ^defen/ vnb foigenbe ber alten vnb newen '(ebrer verpanbt anbdren.;Oait in einer fuiHa ^ureben/ fo verpeben bureb bae SïhiFraùt/ Itiftinus Martyr, Chryioftomus, Ammonius Alexandrinüs, Cypriaraïs,

Auguftinus, Hieronymus; ItemLutherus, Brenziusbie ^(ïÇcif

-ocr page 26-

-ocr page 27-

® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ viW Damit fie nicbt Dae ctuf^rdtan / Daâ’Dn?

verDerbtÇat ! Dae Da jufunffti^ noc^ fte mogen gut U'erDen.

Æ)annl)erSO?enfdj (wieStugufîmuoaeuget) ißmDiefem/ejs^ 6en Dar ju gffe^t t Da^ er gemt^ fe^nrndge mae ein jeDer jufunfftig T Çemacï} foü merDeit/ De|5 ^rttÇumb er/eçtgegemverttg ji^et/oDet toao Deffelben 3«tÇ«mb iur Delferung Der frommen nuç fe^affe. ^erofmlben foil man foJc^e oom ■éeben mc^t t^un / Dafj ma« mc^t/fomanficfjvnDetfe^etDicbofen Çm ^uric^ten/ Die ^rom^ men vmbbrtnge! Dao fie »teöVte^t jufiiniftigmörDoi : oDer Da^ manmcJjf DarmitDen frommen fc^aDe / Denen âJteüeù^t Die mtc f^rem 3rit§umD an /brem miTIen nui^ finD. lt;®arumb fogeÇet Di^ ^rtÇeil ^iim enDt/ Dafern befferung meÇr bernac^ folgt/ aloDann ivirDt Dif ntc^lt;von Den SV?enfc^en / fonDef von Den (Engeln ge? fe^eÇen : Damit Der/;)auf vatfer feme Änecfef geDultig/ (angmiV t^tgvnD|iiUgemad}t» ^Ifo^t 3(«gH|îinuo DenJî^ext crfldret/ DerDoefj viel ^iDerßanDf von manc^erlep groben 3îotten vnnD Beeten erlitten/noclj lehret er an vielt;en^rt^en mit Der ©c^rtfiTtZ Da^ feinem ^enfc^en gebühren mil Die Zizania au^^ureuttenZ eo gendre allem Dem .^trten ^ÇrilîojnzmieDer-^ieoîOî lï’jec^te^’ (ioam34.felblîgereDtvnDbeîeugetÇaf : welc^eo gançe (^apituf mit fonDerm fîetf mol jumeDitteren tlï.ziöann mann Die Q5ifc^ó|fZ getjîlielje Wirten vnD lt;^orfîe^ef Daffelb imt fonDerm fidf^ ponDelt;s rierten/fo gotten fie Den î^e/t vnD giofamp;,mie /rc @ae^en vor ©otf gefcljalfeti/bep emaiiDcr»

5'ermer mag man Qlugnfîtnum lefen de verbis Domini, Scrlt;r mo. 18. in pfal. J6.42.64; 6$. contra Fauftum Manichæum, lib. la.ÆontraEpiftolam ParmcnianiLib.1. c. 7. Lib. 2. c. 23. lib. 3. c.2.GontraliterasPctiIiani,Iib.3. c. 4. lib. 2. cap. 26.31. contra Donatift. poft collât, c. 6.8. contra Crelcouium Grammat.lib. 2'C.34-35-dcEpift. 48.iip.i7i.Traôl. 61. fuper loann. item de ciuitateDeilib. 20. Ct p. amp;c.

ij

-ocr page 28-

2Ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludidumVCUtcV

.©afefb Çafin homilia de ouibus, cap. 5. a^eftttafö ^uff wci^gcfc^ncbfn : ;uïgt;fnlt;Sc^aafenfa^fDfr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a(fo/

iclj wil ndjf f n jwifcljcn. ©cfjaaf vnï) @c^aaf/ vnï)

^órfin wiiö Bietern. ‘ÏBdó t^un nbsp;nbsp;ötc Q5drf in Der Jpcröc @of#

fff' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎVcçô vnö '-Önnïen uno öic QSgt;ócfc tvddjejur

iinrFfn vcrcrDuftfinï)/ frnhvfnnifd^ftvnbfröfnfn iurOvfci^ffn/ »nnßnxrtim^uvorgfamp;nlöftr^eficvon benanoern nbgefdjabfti/ »nnb ^ic wirbt bet (Sdjaa^^@fbiiIinadjï»crgffic^nup-(Bdtftidjfr Mï4«V'’ï' gntififeit geubf- ;©ann bic fcfjcibung wirbt vont J^ÂeoîTîÆTîge^ fdje^cit ! wann er bic ©c^aaf ju feiner, ûîccbten / wib bic Q3dcf ju feiner«fincfewgcBen wirbfgt; ‘Jîunfdjweigtcer^fÊOîot gidfvnö Èuwiit reben i 2l6er woÇer wi(t bu reben ïüo^r fcfjweigt ber »on ber ©traaflî be^. ©eric^fo/ nic^f vont ^ort, ber glicht iguni^Z er mac^ef noc^ nit ben SCnberfc^eib/vnb bu wiit ab# fdnbem Âer ©eentann ßebufbetgut »nb bófee »nber einanber/ wilt bu »or ber fauberung ein gereinigt ©etrepb §aben i fo wirftu* lt;0 mif bfinem “ïCinbt biö^iie^ fdubern.

;©ie^nedjf fpracîjenmoï / wiif bubann ba^ wir Çin ge^en »nb» bj SOnfrautau^/etten ^©if waren »nwirfdjafo fie bao SÖnfrauf faÇen/»nb waren befûmtnerf/afe bas ÇSnfraut »nber bemTBep# een auflrôifng/»nb fptadjenî\.Ç)it9î0î4a|îu nidjf ^uten ©amen auffbein^tefergefdet^wo^er^aterbannbaoSOnfraut ? »nbber Çaf jÇnen gefaxt / woÇer bao ÇOnf raut fommenfep ! (Sr Çat îÇnen aber nic^t »ergunnet baffeib »or ber ^eif au^jurauffen^ SOnnb ob wolbie.^nefbf »nwini3waren wiberbaoSünfraut ! fo |aben fie boc^ benrat^ »nb befelcb »om'J^eoîot'yî bcßcrf;

Ânedjfe fatten einmi^fallen ab bem SÖnfraut »nber be tu ©efrepbf / aber fie erfanbten ! wann fie »on fÇnen felbf! etwao be^ Sßnfrauto aupgeropffet Çetten / ba^ fie frlb0 »nber bao SOnfraut weren gejault worben; ©ie Çaben befi .^i£9?9iyr befdcÇo erwar# ftf/ba fi( fpradjen Z^iK bu bap wir ^in geÇen »nb eo außjdfcti^ ber

-ocr page 29-

bet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fvracb netn/»nb ^d^ct j^wn bic ÇQtfac^an/aitff^ba^

,hr nicht baniifâucjj ben TBcp^tn atij^mfTft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fitU

Ut/^»'cn SÖiwififn/vnbti^f^fttic^f int (Scfjmeretn/bann obtô wcf ben .^nec^fcn kftfjtvfrlidj ifï ( tvic re bann tvarlic^ kfe^tneri« (icfj/baf; bae^nfraut vnbtr bent ^epi^fn fepn (oü) foifïakrein onbere eigen fc^ofltbe^ ^cFere/vn ein anbere ÔîÇu ber lt;Scfjetvren»

Tolcra ([prient Sftigufîïnue) @ebti(b6/ bann barju tgt;jß bu ge* Boretr: @ebulb0/bann bu Hfraucbgebufbei worben. Q5tflbuall^ wegfrombgetwfeii /foBewei^ ^armÇerçigfeif/ Bi^ bu aber ju ^ettenauc^bö^ gewefen/ fo foft bu eo nicfjt vergeben/ 4^tefgt;er / wer tflatlwegenfroinB ‘îVann @otf ber bie^ fïet|figerfult;^ cljen würbe / fo würbe er leieBterfînbeu/ ba^ bu aud^/eçtBo^ btfî/ Weber ba^ bu mt^gefî fagen ! bu fevefî allwegen fromb gewefenr bartimb foU man bao SÖnfraut vnber bem îôepijfn gebulben/btr SÖdefe vnber beu'ïÔrbem/bir.Çyammef vnber ben lt;@cljaafeu-

^06 fagt ber vont itreçb ^uf rnbe werb?

ben ©cbnutern fagen/ hamlet juut erflen bao SÖnfraut/vnb binbet eo m^öfcberjuverbrenem^lkr meinetrlBepçen pmfet in bt( @fljewren. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Refera wirbt vergeben ! bw

SÖnberfeljeibung ber^Ä^irbtfommeu/ i'e^unb erforbert beu von vno gebult/ bïe (r bir in /nrfefbp fnr^eft/fpret^enbt: Sürwar/ fo teb je^f wurbrickm / würb icb vnreebtriebten gür# war fo icb wurb vrt^eilen/ würbe icfj betrogen werben f bieweit bann icJj / ber teb aßweg rrebi rtebte ! vnb icb fan nit betrogen wer# ben/ verseuch mein ©eriebt/ vnb bu weifî nicbt wie bu wirfî gevr#-ibeilf WC; ben/ QBie barffft bu bieb bann fo febneß juricbten vnber# ßeben ? 0ebet^u lieben ‘.örüber/ ba^ ber^ilî0î9î ben .^neebten/ biebawdnenvorber^tübao’^nfraufau^jetten/ biß QSeref lu ber (ïrnbnKbtîUgclaffenbaf/fonberneogebdrefbenlt;?cbnittertt bao ben Engeln ui. “Ihib bu SQjenfcb ber bu mit Sleifcb vmb# geben biß ! trügß S(dßfgt;/ vnb biß vidldcf^t ganç 5^eifcb / bae iß/

iif flfJfefßiefj.

-ocr page 30-

' Äfin ^dfißen ^ugufïino pintmcf audj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.^ieron»gt;tn«^ /

tgt;f V lgt;em ÇOnfranf/îgt;ie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r îxr Äirc^en ve rfîanbrn ivaöen/

feie man nidjt foü au^reukn/ hamit man nif anrfj bae !Xrvpb au^^ Ifttc/ vnb fpric^t : ‘ÏÖir mcrbtn (. SOïatt^. 13. ) mwa^iiet / ba^ mir ttic^tbaibbvn^rnbfrohfc^nciben/ bannebma^gefc^f^n/ ba^ bcr/foment mit fc^4b(ic^erie§r begafftet i|l/ ma^ morßc« tÇnn/vnb bk‘^ar^it vert^bißtn.

Luthcrusinconfütat. determ. Sinitcvtraquecrcicetej Hieronymus de haereticisferendis exponit.

, luftinus Martyr fpric^f I. ber jsê 9î oî ncttnttn feinen ©kic^f« ‘ tiuffen bk Beeten bkbdfe SÖifefj/vnb bae SÖnfraut/meic^ee ak lein lt;I^ifîu6 vom 7Beç$en ^vnberfc^eiben vermag*

Item Cbryfoftomus Hom. 4.7. verpe-^etauc^burc^bk Zizania bk ^e$er / vnb man foö bk nn^t vmbbringen/ fonbern gebuk ten t tvek^tf WfÇMUng finb auc^ Ammonius AJcKandrinusin harmoniaEuangelica, vmib Gcrfon dc vita fpirituali animæ, Left. 4. Corollario. 14.

Cyprianus fagt/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efn große vtrmeßen^eit/ vnb ein große

SOergeßenfieit ber ernibrigung vnb mifkgfeit / ein groifer r(mmb beß lt;ö(olve6/ivann ncbkgt;ttlt;»nb fovie{vnberße^et/ba(j er glaubt er móge bao tbun /. bae ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ben 2(poßein mcijt vergunnet

|af/ bao SönfraurauO bem -^ep^en iujcttcn t vnnb ben Xennen jufTgen/ bk ©preiver vom 'ÏÖepijen ^ufónbern vnnb fefjeiben* ^teweif aucfyber 2(poße( fagt/m ein€ groflPenJ^auß fmb tut alkitt filberne vnb gtUbine ©efd^ir:! fonbern auefj Çôi^ine vnb jribine/ vnnbetltcfje^u(£§ren ) etliche aber ju 9Dne^ren/ ba^ einen ge^« bunef e bk gtiibme vnb filberne juerive^kn / aber bk ^okjerne vnb , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jribifcf2e

-ocr page 31-

•: fo tgt;ocQ aUnn am 2^a^amp;e^^iamp;otoiyf îgt;ie Çôf^’cnK ©ffdjtn furdjö 5'«nHT Oer ©dKhcfjrn Ovaac^vcr? knuKfmfrDjn/ vanb öic jnömc von öcm/ tvefdjem fte dfmn îXutÇ^egfîgt;fmfî ! ÿt’rftntfdjt rncrbcn/ fo vid Cyprianus lib. 4. -Epittol. 2. m'^fanî)tr|î Çof a andj lib. 3. cpift. 3; gefc^Ioflcn/ Datk -alfo gefc^niben ; mir foîlcn fïorf? t§un/ fo vk(tvtr funDcn/ Dafj tow ' rm gwlDm ober filbain @ffefjm fepen. 2tbcr Dw jnïiin^ ^ubrfdjf«/ tjlaHdnDfm.6i2:9{OîièO(75ufîenDtg/ DemDùdffrnc Oîutb (jfgebfn ifî : nbsp;nbsp;nbsp;foil ,^m auc^ memanD fdbo ^umefïen ! toao gt;

Der shatter allem Dem ©ebn gibt/ Da^ fidj jemanD bereDen twllte/ er funDte Den îïrefe^tennen icf^t remtgen ! vnnD Die 0pretoe mir metifdjüdjem ^Ört^eilvom OBep^en fdjeiDen. ,©icfevermeOeni^ ^eit ijl ein greife^o^orf/ Die @ott Daofein |îdt/ Die fic^ Die fnnö^ |a|ftig SÖnfmnigfeit Darff vnDerjieÇen*

Erafmus Rotcrodv^at SO^Jatt^etim auc^ alfo parapl^ra|lifierfc Die .©iener/ bie e^e geit Dao SOnamp;aut todllen au^rau)fen/fepn Die -' Da vermepnen/ man foü Die ‘PfeuDoapoPcl vnnD Hærcfiarchas-» «lit ©c^toerten vnD Dem îî^oDt au^reutten/ fo Doe^ Der ter nidjt toil Da^ man fic außtilge/ fotiDer geDulDe/ ob fie vielleic^e bu^ tpten ! viiDan^SÜnfrauteingiiter^epptourDen ! toofw ficb Dann niefjt belferen/ Da^ fie Irem Ovidjter/ Der fie |îra^en toirtz bemalte toerDen. .iöie (^'rnD i|l Die vollenDimg Der gfit/Die @c^ntrlt; ter finD Die (2:iigf ( / Der weilen tmi^ man bd|^ »tiD gut onDer etnam« Der bleiben laffrn / bicuvdt man fie mit ininDerem fe^aDen fan Dm(#» * Den Dann aiilirentten/Hæcillc.

Sün îfî DiefeParaphiafisan^Den alte« ©eleÇrten genommen/ foneorDivrtmitgt;3icion9moonnD3lugn|lino/ weidser abermale fdjreibt/ toir DulDeii mit vntoilleii/ Da^ toir DaÇan fommen / Da toir toollen/onD gebrandjen ono Der toarmmg Defi”'^fènn/^at tft.ij. anff Da^ toir iiif/ toanii toir vor Der ^eit Dao SOnfront wollen an^ii’ |e,tten/Den2Blt;v^cn au^roplfen/ cötradonatift.poft.coiiat. c.zo, ^iefe«î;gt;

-ocr page 32-

30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludiciumVont^CV

Jöteffttt fît’rttpf 4UC^ Brenzius in traftatu, 06 bic ^bcrfdt bt( ^tbatdu^a- mdg fdöfeti/ ju/ da er fd;»rnbn nbsp;nbsp;mögen îgt;ie Çôtv

Wiretices^la-dio Spirit tu interdit 'Eccleßt ^u^ußintts.

gfdubigen »nö M^e^er eBen fo me4 vorder îBelt als 'iBtDerfeut^ Ben/a(0 bie 3îec^tgldu6igen. lt;®arumb mann fieweîjt toamp;ffe^jfa# gen/rauben/fielen/e^ebee^en Zmemanï» »ergmdfeigen / fonöern Çahen ficQ in fried/ in ^Orgefiidjer meltlie^er 4gt;rtgt;nung/ Icntvaeftefcb^lbi^finb/ bcn dem er gebühret/ die Jorcljt dem diefelb gebühret/wie ^aulue fe^reibt / jo Çat der 20?agiflraf/ daoijldtewe(eltcfj4^berfeif/feinÔîecljf jufnen. ^ann ÿauluô fagf / die well(te^ ^berfeit feç ein ® lenerm 0o‘tfeo / »nd ein Oîelt; c^ertn jur ©traaff »ber den der böfeo iÇut/ daorfl nacfj alle “ÇOrnb^ pdndenauffdaoweltlie^bö^f^un/ »ndnief^fauffden geifllicben Çünglauben juverfleßen» iîodffc^lager/ SOîdrder »nd dffeniltgt; elje‘^‘beltÇâier gehören der weltli^n lotraaff ju/ aber die »ns* gläubigen ^tef^r/welelje fonß »or der ^eli ein ehrbar »ii »nflag^ bar ^eben fuhren / gehören allem jur @traaffdef’liB»angeüƒ »nd ©oitee mjener ^eli. ^aÇcr Çaf IJ'Çrt^uo feinen ^öngern ge^i botten / fie folfen dao ^nfraut nte^au^fetten ! fondn-n dao SÖn:« fraut »nd den ^ev^en mit einander laffen wacljfen f bif; jm ^eit der tarnde : mit welcljen ‘ïBorten f^t er juoerfîeÇen geben/ daf die (f^rifîen die Çôngldubigen »nnd ^t^er / welelje ßte dao '^nfraut genennt werden/ ntc^c mit dem leiblteljen ©cljwerdi follen au^tib gen/fonder darwider mit dem getflltcbcn feeljten btf? ju dei* ériv de/ fo werden fie wol jhr ©traaffftni’f« ! ivo fie ficlj nicljt befe^rt Çaben* ^ann wann mantineit gleich folte de^ SÖnglaubeno »nd ;Âeçerepl^alben erwürgen / fo nemme man jÇme nicljt allem dao . leiblich f eben/fondern awdj der «Seelen ^epl/ dann er möcijte vùb leidjt mit der ^eitficfj vom SÖnglauben »nnd3r:t^umb ju dem rechten ©lauben brfeÇrt^aben/ an welchem er durch iXprannep dep 20?agrflraw»er|indert*

lt;SÖarju fchreiht 9)aulUd t ew abtrünnigen »nnö fe^erifchen SQîenfchen

-ocr page 33-

M(ib(/VMnn er etn mafviïaSerem mafvermâÇnef f|lz vnî) tvt^/ îgt;4^ «n fokker »crfeÇrnfî/ak ber fic^ felbfl »ervrt^eiïeï ^«f. «paüfuô faat^ienif/baß ma» eïn\^eçerfoaverbrentten/olgt;er »litt beitt ©ererbe ncJjten t fonber waft er ie ^tt rec^t vnb wol mif anbern paften wil/ foil man jÇti mélben : Hæc Brenzius.

^elc^er nun in @orf ein gut ©ewtlfen ^at/ ber ifi in feinent ^erf^en jufncben/ vnb »berwinbt mit ©ebulf alleo : otnib bteweil »ne ©ottauc^ mtf proffer ©ebulf fragt tnmanc^erlep ©ottold^ lierung/ 2lbgo'fferfv ! ©nnben »nb ’Sngeredjf igfetfen Zbafi fic^ fcfjter 1 fbf rman verwunberf Z fprec^enb Z wtofan boc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bem

genie inen nuffofen Z vnb bei/vielen bem abgbffifc^en4Öefen fo lang jufeften lt;nbsp;ba bie gan^e ‘ÎHelf tm argenligf/ wie ^S.^oÇaneoZ ^ieremiao onb Xîfeae am 4. oorgefagt Çaben Z alfo bafwaartßZ wteber^ropl^ff OJîic^apropfteeevef Çatz bte fromme’^eufÇOnb wenig in biefer ^’rbzvnb bte ©ererbten pnbnte^f meÇr vnber be« ^eufÇenZ SÖÏie^aT» Äie gan^c “ÎBelf t|îïgt;elaben mtf ©orgber ^aÇrungZ wiber bie ie^r èÇrifîû • Ö)?an Çuref o^n alle fc^amZak leo ift ir}bi[cfgt; gefinnefZ alleo ip auflT wolluft beft Sklpljeo vnb au^ vpptgfeit ber iöe If gerte^tetzbte armen ïöiffben vnb îîîevfen lek ben vberalgewalf ; ein feber|agf ben an been baft er |Çn verbcrbeZ vnb memenfii f^un wo! baranz wann fie bdfeo fÇun : fumma inid?« 17. vnfereèftrtbevftbÇOMIfrtÇaf finbgroftz wie ber

pue felho vftb aOe feine ÿropÇefen vnb 2(popeln von biefen boTen Reifen vorgefagfÇaben. ,Sgt;ifweil nun ©off ber^jsaoî'Ti fo gebuk ftgZlangmftf^fg vnnb gegen vnoarmen (Sönbern voller ^arm»* Çerftigfetf ipz warumb füllen wir gegen vnfern $Ü?iffnec^f en ntc^f auc^ ©ebuIfl^b^Z bteweil wir boc^ ©off viel mehr fcbulbigftnö? ©in mal wirbt ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fommen ! vnb bcn '^'nccljt/ welcher xnAttb-ts.

feine 9J?ttfrtecbt fc^lee^f / ^ufdjet'fern ! vnb wirbt jÇtien ben -(ofiit geben mit ben ^eudpcrnz20îaftÇ.24. ©olp%illein beft ^mpf z wtelt;iDauib figt/ aile ^effçen ber ^euc^lerabfcljnetbenz ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;© vnb

-ocr page 34-

3i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiidiciuni’veitfe^t

»«amp; ôj'e^uttâ nbsp;nbsp;'gt;«’« iXroffen ^mgw fîofç «amp;«/ Mô ifi

ifÇrer/aufjiuvo^fn/ ’Pf«^

€5fï)u(£gt;ft ïgt;cr €(H-j|lue tie Zizania, vnnb (a^i feilt Cciiji »ber gute vut töfe fe^einen/tvarumbtvoifentaü tie ?Oor* fieber/ tiean-le^rvntiebeneftvaauc^feibeiateiifieb/ vnnt 2(cf f r nut Zizani js befdet i|î /gegen antern vnnuUer vnt fîrenger fepn/ tann^otf e ivelc^er (angmiîtÇig ertmrtet tefj befîintpfen iX^age ter QBitergedung ! vnnt gibt f^att vntgeit ^ur^up/ 0iom.2.

3. COK Ö’..

I. Hkraiiiü-

^'6 verindgen auc^ tie Canones/ ta^ man tie Zizania vnter ten ^ripiicben ©emeinten getuiten t vit allein bnlterlicb fîraf^ fen / vntnieljt (eiblicbau^treiben/fontern geifîbcb von tenfelbeit au^geben vnt abweicben foO / tae ip/ to^ man fie mü lieb ermabgt; nen/ficb.im brauch ber-^. Sacramenten von ih«^n fdntern/ vnt-allee tae fenig/tvao « jur befferung gelanget/thwn foô.^anti fin iïeifcblich ^enfch verfolgt ein ©eidlichen/ ter aber nach tent €5ei|l geboren ifl/ verfolgtfeinenlfiblichen. 2?-q. Vbitextusfic habet : Tolerandi iun t qiiidcm mali pro pace, nec corporaliter ab eis recedatur, fed ïpiritualiter : Spiritualiter autem exire eft, faGere,quod.pertinetadcorrelt;ftionem malorum : hocergoext ire eft orc non par cere, hoceftimraundum non tangere, vo luntati malæ non confentire, ^U tcutfch: fmt ^tvor tie bdfen von te^ frietene wegen jugetulten !, vnt man foil von cn «lefjt leiblich/ fonter ge iff lieh abtretten : aber Weißlich au^gche n ifi tgt;aâ fitugt^un/wae^urbelferungtepdfentienet : tannenherifltiß tae aufjgehen/ mit tern S9?untf nit verfchonen/ toe ijî tae vnrein nicht anrhnren/ tern bofen willen nicht bepff imme-n^ 4 -

C.-

Tu bonus, toléra malum ,nam amp;nbsp;Chriftus-Iudam, cum ici^ retfurenijtolcrauit, ^u tfutfchr^u frommcrgetultetoi bdfenZ tonn co hat auclj (2^h’‘’^wb ^utam getultet / ta er gewußt/ taf? ec «Hlt;s^ifbwar.

Difidclcs.

-ocr page 35-

5tö;^etflgt;e(j©(a«6ert^

înfidcles cnim non poflumus Chriûo lucrâri,fi colloquium corumvitamusamp;conuiuiumrVndeamp;Dominuscumpubli-canisamp;pcccatoritgt;usmanducaukamp; bibit, amp;lt;. bas tfl : l)îc ÇOnglrtubt'^c« fânôrn wtr SÇnfîo nùljt gfa?m«fn / wir mit ,§nf« wcôcr rrör« nocfy cfîfH t îtannen^cr^at auc^ brr

Ä oî 9î wif îgt;r« ^^ncra vnnî» ©ônOrrn gefffrn tgt;an£gt; truncfctt.

TrcspeflbnasdixitDominus„paftoris,mercenariiamp;fun4!: c. ille intratperianuam qui paftoreft ; illeafccndit per aliam partem qui fur eft : ille videns eos qui volunt tollere oues, timet amp;nbsp;fugit,quiamerccnari^eft. Si inuenimus très iftas perionas, inuenit iàndi tas vcftra, quos diligatis ,quos tolcrctis, quos ca-ucatis. Diligendus eft paftor : tolerandus eft mcrccnarius : ca-uendus latro. Ecce, quod mali toler^andi iunt ncc corporali, lcd ipirituali vindiûa funt.puniendi. Vndccum diicipulinon eflènt rccepti à Samaritanis, ignem cælitus fuper eos dcducerc voluerunt, dicentes Magiftro : vis dicamus, vt deicendat ignis de cælo amp;nbsp;conlùmat eos ? audierunt,nclcitis cuius ipiritus eftis? Item,omnisquigladiumacecpcritjgladioperibit, 5)rcp 'Perfonen Çat ücr .Ç)eoî9î genaant / ^trfen / SÔÎùîihngô / vnnîgt; : öurc^ Oft lîpr geÇft btr ^irf eût : îtfr ,©ic6 fïrigt anamp;erpwo Çtnem : ber SQjtfbûng watt« et: fi^ef bit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! weldje bù 0djaaf wdUennemmen/

fdrdjt fic^Dniib/ïeuctt / bann er bient vmb loÇn» QBann wirbie:# fe breç perfonen gefunben l^aben ! fo ^«tt ewer, .Ç)eiligfeif funben / weiche fie Itcben/ wetdje fie getgt;uii)ett / vnnb vor weh c^en fie fic^^fenfollen/ ber.^irti|b«ûeben ! ber SOîiebûngifî jugebidben/vnnbvorbemSS)îdrber|afmanfic^jn^ûten* lt;èea ^et j^r ! bg^ man bie Q2gt;ôfen gebulben / vnnb nid^i mit Uibti^ (f}(r/fütit)(rn mitgeiflidjer Oîaac^ ßrajfen foil, ^erowegen/wie bie^tib^fi'/ ’ï’Pû î’fû Camartter« nic^t anff'genomme«

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S if waren/

-ocr page 36-

H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludiciumvchbcr

nwftt/vtib îgt;a6 ^etrer vcni ^inimd x^bcrfir faHcn hlfin tvcff^n/ Diiü fprac^f n juin î!)?npcr/ tvilt ôu^af; nnï fagen/ bafj bae g wfr »on •t’inifttd femme vu b pever^eÇre Çaben fte gehört/n'iflcOr mcljf ! trde^r6@ftpeô5îmber/fir|ept i ^fem / dnfcbab(rtgt;^0 ebn’et bf mmpt/ wjrbc bur^e ^eljjvfibf vmbfontmeit.

Qui ïccundum carncm natus cftjper^quebatuF fpiritualcm: nunquam vcrofpiritualiscarnalem pcrlcquitiir. Scd ignofcct eiquafi riiûicofratri , ïcitcum profîccre poflèper tempus : etfi quandoAEgyptiæfilium videritira(centem,recordabiturvni us patris, qui boucs creauit amp;.culiccs, amp;in magna domo, id eft in Ecclcfia, non fol um cflèvaiaaurea amp;nbsp;argen tea, fed amp;nbsp;Jignea amp;fi(ftilia voluit. Äaetfl / bfrnacljbemStnfc^Öf^off’i’fï/ folget ben (^et|îlic^enMfgt;er ber^cifthel? »erfolgt ben ßnfe^lie^etf mUîmermeÇr/ fenber er »eriae^t ;Ém ale einem bemi ifefjen ober ' gTQbem’25tub.er l wnf t / baf erahnt ber ^ett fan beffer merben »nb waefjfen/vnbmann er alfo ben ^ofm ber ^•gppterin fi(iet ^firnen/ wirbt er fic^ be^ einigen SÖattero aller erinneren / ber bie -Cel^fen »11 ^cljnaefen gefe^affen Çat/»nb ba^ er in einem großen J;'attf/ 'nemlicI^inberÄircfjen/meljtaneingnlbinevnbfilberne/fonber» aiicf Çnlçine »nb jr.'bme ©efi^in ^at Çaben wéllen»

Quantusarrogantiætumoreft,‘quanta bumilitatis amp;leni-tatis obliuio, Sc arroganlia: quanta iadatio,vt quis fc pofte face-re credat, quod ncc Apoftolis conccftit Dominus,vt Zizanium àftiimcntoputctfèpoftcdifcerncrc. teulfelj : ‘ÏVie gro^ ifl bie ©efe^wulß ber»erme|fenen.Ç)offart/ toïegrof ißbievergef (enkit ber l?emuf^ vnb linbigfeit/»nbt»iegro|i ijî ber rbnm eigj« «en bafr fielj einer »berrebt ! er f ûnbe bao tlmn/Wil?

(f2eober.^«9î‘Xben31pofelnnit»ergimnet^at : ba^ er mil meçue« ! er wiße bao ÇDnfraut vorn ^îVeççen^nfe^eiben.

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;Öie{ei»

-ocr page 37-

S'rcvÇcftbcfjSfilubciw»

tiefem /e^ter^f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fctc^ M 3v Ov

haben and) viel g^riftOc^er akev £c^vev vnnD 5ür|îen^e^erfamltcÇ vnnb ïôbhch gelebt ! wie nad)fo(3entgt;e^eftnncnia beweifeiK

C A P V T VL

2(nn Tertolhanusfcfjrdbt ad Scapulam : ifî ntcnfcl^f

Jidjan Oîec^tfn/ oöfr bfr binidjFfif vnî) nat «racler nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^a»eiî nUgi^

nunflTt nac^ ft^c«/ nbsp;nbsp;nbsp;fin /eDf r 3)îf nfc^ (fin eignen ©ot? «isadreligio-

teefctenß mag Çaben obergfauben/n^ae er tviï/ î)ann e$ jcl^aOet feù nem etnee andern CKeagîonoamp;er^^iau^*

^6 Wîlgud? mefjt jrgenî) emerOîelJgicn gebühren ^urOÏeKgiott jujtvmgen/ trefclje felb wttirg foH angenommen merïgt;en/me^t mit gemalt / tvetl ïgt;ir 45vtfer von einem guttviiagen^emfit^gefor^ bertmeröen/ vnb ©ottvon ben vnmtiagen fein Xgt;p)fer begeru Hæcille..

Gregorius Nazianzenusfîtmmet anc^ mit/vnnb fagf Zeew/I vnonicljtgebn^ren /emanbo^nm@lanben^«|mingen ! bann baö ©ebevmnn^ber^eligfeitijiberwdflniben/ vnnb nidjt ber gen jmungenen.

Ghryfôfîomus fcfjreitf / ^Çrifîuo f ba mil mtr • naclîfclgen ! er jmingf nù/ er bßt einem f(tgt;en fein 'ÏBiIlfilr ( Sin-gulorum liberam cfficicns voluntareni ) vnnb fpric^t / Si quis bintii freys* vult, ‘ïöerban'tl/ i^Çripno^mmgetnic^t/ fonber er ermahnet/ : si Homilia56.fuper Matthæum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

3Ufc rebtauclj Cyprianus in concilibCarthaginenfi : (Jin je^ lt;m^aiLtr,M. ber mag atneigen mao er ^alte/ mir mollen niemanb vrtbetlen// ober ji manb vom ecl^fen ber i^emeinfc^'aflTt anfifci'lieffen / man er bao TVibtrfpnl ^dlf» (Jo foü ficij aneb fein Qiiß'l'off ober ben ötibenj er^ibfn / r nbsp;nbsp;mit(çrannifebnn(Sebretfen|une2impfCiS

(J H) genojyeji

-ocr page 38-

is ' ludiciumVonM

Wrwoï em fcbrr^^/fc^ofT ■Vitîiteit»«if^gt;'ti (Dae Ijl QBdc^rc r ober 3(uff|f Ça ) bû nbsp;nbsp;nbsp;PÇnl / ÖÄAcfjf vnb

. ntlitt ctniie- nc'ïBiQfjJrÇflf / b4^avon emcmanbanstf fi5(l gcvnÇdff wa^ ,mtt^e,iM:.o, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fanmanba» mÇnkn/ fonbonwtr fvüeo

«wdran bc^ ÇÔrfÇdto üitfae nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3ffu ifÇrifît / ^tdniâ .

mb aUctn aUett .lt;;nvâ(t Çaf.

Auguftinus Epftoîa 163.’fcÇftibf : de nouo tcftamento oftcn-»4inonpofle, quodiuftusquiiquam interfecerit aliqucm. baô tfl : à)îtt bcitt ttctvot Jî^eflamcMt filnbemcÇi bfwùfai wabrn/ba^ lintaknd« ^aaÇtaKmanb vmbgebracÇf Çab.

Idem epiftola 158. dicit : Hæretici non funtmorte pledcndi, ■■^aô tft/ bùÂr^a fitib am •icbcn mcÇf ju|îra|ten.

t Idem cpiftola 6i. Hærctici nullis legibus poflunt occidi. ;§uttmfcÇ ^bif Äfi^a fan mon mit fdnon @v|cç ©ba raÇtdi ebbten»

Idem tomo d. Hærcticos gladio tpiritus Catholica interficit Eceiefia : bit aüßemdn ^ircÇ tbbtd bie Âeça mit bem ©cÇwabf ^bfp ©dßee.

Fides perfuaderf nùcogi debet.dift.'45. gt;^a @(au6 foH vbdgt; wbt tncÇt ge^mnngen irr rben»

. Lutherus in confut.- determ. Chriftus numqiiam cogit timoré ad pœnitcntiam,amp;li3aeticos eottîburi eft contra voîun-.tatem Spiritus, gu Xctitfcl} : Çnpue Çat bit @ilnba nùma# kn bureç goreÇt jur ^u^ ^ejwun^cn ! vnbbie Äf^a »erbrenneti . ijl wiber ben widen vnb befelcÇ be^ ©eiße.

Auguftinus Epiftola izj.Corrigi hærêticos capimus,noniie-cari. ‘Wir begeren baß man bie Äe$er beffer macÇen/ntcÇt baß -manevmbbringenfolt

Idem fuper Pfalm. zj. fcribit : orandum pro inimicis, nott vC occidantur, fed vtcorrigantvu: ; Si non licet Dcum orare vt . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' îuimici

-ocr page 39-

inrmici iufio fupplicio cocrccantur, multó minus nobis Iiccfi illosoccidcrc. öaeijl: 0gt;?anfoQ^rhf$ank6tWmy nic^tba^. fic erwürgt/ fonïxrnöa^fiegebefferttwrben/ baMngebóJ^retfic^ nif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5«tift«ï / ïgt;a^he 5’nnbt mit hlltc^er ^traaflT ge^lt;

firafff weiten / fo gcjimpt vne viel wewger amp;iefeflgt;ea vmbï«gt; tnngen»

Porró , quotlocis agit Anguftinus cum Gælârcands præfc*-ôis, ncdonatirtæ, uonfolum hserctici, verùm etiam horrendi latrocinij gcnercgrafîantcs in orthodoxes, occidcrcntur j ne non eflent, qui pofiènt corrigi,ficuti refcrtErafmus inAnnot^. nouitcftamcnti,cap.2o.Luc.i. ^uteutfc^ : 2(kr ntl Wif Vielen Ärtften oamp;er wie offt Rauheit 2(«gu|îw«amp; mit ben JStepferhe^en ^iptleut^en / ba|i fie bie lt;Sôonati^ewnicfjf »mbbrde^ten / welc^e^: bechnitallf in Âeoer waren/ fonber aucïj wiber bie rec^fgtóubigeitJ mit grewhcJjenîOJorb^ûefen^anbelteH/ bawù man ieuth |etteZ he gebelfert werbenmocljte»,

CyprianusdefimphcitatepraElatoruns : Hæc eftinEcclefiai noicenda Hmplicitas, hæc charitas obtinenda, vt columbas di-» leftiofraternitatisimitetur, vtmaniüctudoamp;Icnitas agnis amp;nbsp;Oiùbus æquetur.QuidfacitinpedorcChriftiano luporum feri-tas âc cantun rabies? amp;nbsp;venenum lethaleièrpentum? amp;nbsp;cruen-^ ta içuitia beftiarum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i|î : 3^ ^irc^enfoU inanein fole^C

(£infa(tftnnen vnbwi|fen7 ein feiere^iebeifî barinnengnÇalten/ baß bk brnberfiebe 4 ùbc beniîauben naefg^ue i baß bie fanfft:» mfwÇigfeitvnb (inbigfeitben -éaniblin vnbôchtfïin gleic^mdp figfep. ^aetintin einem Cßriflicfjetr^er^en bie ©rimmigA fat ber ‘^dfffe vnb ber wnet ber ^nnbt i vnnb ba^ tcbtlie^-Q5i|ft ber ©d^îangen vnnb bie blwtig ^raufamfeit ber wilbe» ^^’ter?

Äannenßer wirbt a«c^ ber Äepfer Galienus gelobet / baß Wi mit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fCwtt / man folie aujfßdrew

-ocr page 40-

jS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ludÎGiumVOrtîJCV

Wc (TßrtjTcti V / vniiO einem /eöftt ^ulanett tiae^ femcrtt Wbunefen tn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;thesen faefjen ^«§i,inbehi / Eufc b. lib. j. cap. 12.

tgt;nîgt; Dionyfius Alcxandrinus frfgt;ràtgt;t/bn^ Galienus, afß-cni nflU ^teefje/ berganzen 333e(ta»|fgan0en / ber ben è’Çn^îen fneben »erfcljafff/ vnbben^iÖfifotäff Macrinum gepr^lft Çat/ Eufeb. eod.iib.cap.22.

huiniMM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^Öerätetefjen mirbf ber ^tepfer louînianus eiuc^ gei Çnnibf / 06

wol few ©ewut^geptffen war (fÇnjîltdjen ^neb vnb .(^nngfetC jtifurbern /noe^ wolf er ber t^rep^eff be^ ©laubeno wcljf ablwuclj fhwi/vnbfprac^ : QBteba^erntewanbwolf vberlnfitß fepn/ f6 glaub einer wao er well/ boclj fo ^ab er biêfe befonber Ueb/ vnb §alf fie in eÇren f bie ficlj beßeiffen fûrnewlicfj au|f ^^ripliclje wig«* feif ju^anblen ! berÇalben lobfauci^Thcmiftiusphilofophus ben ^epf^er louinianum wif vfrwuttberiwg/ ba|i er hat ein /eben fei^ neo gefallene laffen glauben. Hæc Socrates in trip.' lib.3, c.21.

^nb bieweil^epfer Valcntinianus bcrtnepnurtggewefen wie bie patres ju NicèEàjbewife àuefj ben verwanhte n feinee ©lou# bene viel gute/ noc^ weite er benen bie einer anbern wepnung was* ren nit vberlafig fepn/ febreibt Socrates in trip. lib. 4. c. i.

,^trm Gratianus Inipen 2(le er bae Oxeicb erlangt/ blt;^f er men# ntgltcb »om l^Ienb wiber be rüffen vnnb laffen tinfoinmen / aueb Nöta ibie nn ©efepgemacljt/ba^ ein/fbe C’îeligionjbee Sacra vnb Toffee# feoenX?!# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;éunomtaner/ »ul’

0ton. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntebeer nit wollen |u ber ÂirebenÇaben/ TefteSozomenolib.7.

cap. I.

Confiât him nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^ewolfeaucbberlt^blicb^eprer Conflantinus) bernicljf milt;

‘ ^’walf onb 5'orcbt/ fonbern me§r mit liebe »nb ©otfefor^t rc^ gieret l wie /bmÉufcbius Üb. 9. bae lob gibt / onb beroÇalben von /ebermanZ bevorab von ben lifbrilîen geliebt wurb/niemanbjunt , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©lauben nbtfbtgcn i ob er wol groffen Pet(5 fürwenbet/ bie einig#

feifbefj^laubene^uerbaltc« / nut büttn vnb anbalten ^ur Si# nt'äfdt/

-ocr page 41-

ntemanb woü er nofÇ «titelen ttoc^ ^ewah fÇutt.5)«* »Oll mag man Eufebimn kfenlib. lo. hift. Ecclcf. cap. 5. »nnbde vitâConftantiniJib.ïi,cap,55.amp;59.tt)teerî)anndefcx£aSynodo fpridjf : ^ei^bemanmdcïjttgenÓoftfagentwr/ ba^mir »npar#

Hol’/ wîgt; wóöen bepbfô ^np vnîgt; gnebigcn Wflleniu bnit^nlm (bann bamaßwarheÄtrc^auc^/dmmerüc^jerfpaU ten) Çaben/ trdden auch mcman b au ff eigene mcpnung trmgem Qßn- laffen em feben aufFferner mepnung bleiben / ban mir bitten/ rdi^en vnb loefen jurfnrbernngvnbrÇnefotc^er^mgfeit : mtf 0ema(f femanb jnjmmgen eher ndtlbigen flehet vne garment HæcimpcratorMagnus. 93nb ifl ein mercfüc^ (^x^mpel von ber ffepheii be^@faubeno/ba^ niemanb foü gejmungen tverben.Ser «ffiene grofimdc^ng Äepfer §at mo( gefe^en/ ba^ bie fpaltung m ber Ätr# »»»« wdw cfjcnvnb@la«beno(e^rntc^rfdnneober foU mtf bem @c^merbf anlfgc Çbben tverben/fonbern burc^ bte @c^tfff/vnb barumb ^af er auc^imNiccnoconcilio befohlen / bte fSpaffung/ fo bte är»« naner etngefüßrf ^aben/mtf ber le^r bef (Juange(i)7ber y^ropÇe^ fen vnb be r 3pofïeln j ufc^eiben/ vnb auffi uÇeben/mte ge fe^rteben pf^ef înTrip. Thcodorici li'b.i. cap. 7,

;©er jtepfer AElius Çaf tm anfang fetneo Oîetc^f bte (^Çrt|îett AEliw ÄtirM-verfolgt/ aber Quadratus vnb Ariftides^tveen gekörte Ortfîen vnnb ©öfffeügc SOîdnner/bieemeoÇoÇen 2(popolffc^en ©latt^ beno maren / ^abeti ben Äepfer mtf f^ren ^ilc^e rn vnb apologcti-cisbemegf/ baf’erauff§drefbaoQ5lufber (î§rt|îen jttvergteffen/ vnb fc^affef / man folf fie Çtnftiroan ber Dlehgton falber nfe^f an«» ßreiffen/ mieEufcb.iib.4.c.3. vermelbef/ vnb Carion in ferner t^’^romeaatlegterf.

lt;So ^aben bte brep Imperatores, AElius Adrianus, Antonius Pius, vnb M. Aurelianus Antoninus, Epiftolas pro Chriftianis gefc^rte ben / mefc^e in operibus luffini Martyris, vnb in Eulcbio lib. 4. c. 9.12. amp;nbsp;13. abgefrneff finb/ ba^ man ben lt;2^Çrtpen ntctjfo

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«fäf®

-ocr page 42-

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludÎGÎumVClîî’CV

«rgcô jufii^sn fott/ wofif mcfjf n?iî)(r bâe Oîdc^^aty ï«lnK^

^^f^gktdjenÜ'ffrvnGaleriusjMaximianusjVMfcFlauiusVaL GonftantinusfurbùvnfolgtcnA^^njîfnEdidaaufîgc^fn ! fie mógen kpibrcm ©fauben bfaXwwo fjcnicbf ftgt;ibcr ^£*rbarhit bâtibîfn : vnamp;foüfn^oftfiirôer jtcpfrrbtçf/ vnbfur bffjßfmnnctinu^cö^olfart^biftfn/ wU in Eufeb. Eb.9. q.ç-^fcbrùbenpfbct.

jéann bfr ©(aubfoll freç vnb vngfjtvun^f n fcpn/tvû bic bre^ gro^tnac^tlßf Âcçfer/ Valcntinianus, Valcns, vnb Gratianus, b/n ^tfcl(ôfh'n Afiæ vnîgt; Phrygiæ, amp;c. ff (b|î angejf tgt §abf 11/ tgt;ie ^ert fînbt man bepm Theodericoin Trip. Jib.4. c.8.

SOnb ob wol .^epfrr Valens, ale a mbie.^epfreç Atrij fît 1/ b:e SOert^fvr ber confubftantialitetofrfclgff/barumb/n auch @o(t gcflra^t/fo j^n bodj baeOSuclj Themiftij pbilofbphi öarxu'U ^^t^^foOßcn vnb gcmiKcrt/ in wekijfma bni Jltpffr berr bt vnb irigt; mal^ncinifgraufam^nfcpnvon wegen ber fpaltnng (f^rißlic^er ^fÇr/ Sozomenuslib.6. c. 36. amp;nbsp;Socrates lib.4.cap.

».Cot. lî.

J^at nun Themiftij Q2»ucb ben 5t(pfcr gemiltert / mtc me.1 me^r foil ber QSefefc^ (f ^rifïi/ à)îattÇ. 13. bie (*5ebu(i/bic 55arm^ Çcrnigfcif/ iSanfftmufÇ/ onbbieXiebe/ bie bemnccbfîcn nidge argee thui/ bep allen ^brifien tgt;te X)berl^anbf Çaben? bann bie ÇOerfolger gefallen ©otfnidjt/ i.^^eOal. 2.

® C foU man pcf; i)ann ^en ücn ^ef^cvn ^at? fenf môr^fdncrfvagcm

CAP VT VIL

^'f^îiwoif : Œ*6 foil j( (iner benembetn nadj art ber Tiebe lang^ Q/jmui^ig tragen / vnnb fo ein SSîenfelj etwa von einem Se^l quot;^^vbereiict wirbt/ fo §fl^t /§m Wîbernmbinred^tmtt fanfft^

mntÇigettt

-ocr page 43-

nithÇilt;îcm @dfî/ bi( jhvamp;dßlicf^fei^t : wbfihcauffbicf^fdbß/ l)vi^ C'a njc^jf auc^ vcrfucfjf werör fî / eiiicr frajjc anbern Uß/ ftgt; ttxrbcf j^r Îîae ©ffcç Q?finpH'rf«t{€tt/04(. 6.

^^a^(V fcljrnbt DominusLuthcrus, nwn folî biC €4«fftr«w§»nôfrnc(jf(«/ vnnôtiK^nittt @(of^ verdammen/ von Den Concilias,vnî)3(ugu|îinn6:Vtamur ergoharcticis,non vtcorumapprobemusErrorcs, ïèdvtcatholicamdifciplinam aduerfus eorum infidias aflèrentes, vigilantiorcs^cautiorcs fimus, ctiamfi eos ad fàlutem reuocare non pofTumus : de vera relig.cap.5. nbsp;nbsp;ffutfdj : lt;go Ufîff vne nun ber ^etfcr gebrauchen/

niche baß n)jr /hre^r^iheunb troffen guf hrtlTfU/fonber bafi wirnni« ber /re nachPcliungen bie(?af hofifeh jucljt ^uerhaffen/ befîo iracht^’ barer vnnb furfichtigcr feçen ! ob wir fte gleich juin thetl nicht tvigt; b berbringen fûnben»

Thomas 4. Sent. dift. 13. inquit iccundum Auguftinum, Eccicfia vtitur hærcticis ad probationcm dodrina: iüæ : vti, hepüt/e nicht tdbfetU verfolgen / noch erwürgen : bafollbennei^ «crfürbenanbern ^ftben nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bitten / ben fchwachcn

int ©lauben auffnemnien / ^om. 14. (^inanber freunbtlich ^ur ^Óelferung vermahnen ( baf’ber ©tarcTglaubig feinen îîecyen viel mehr mit gutem (S;enipcl ! mit ©ebult vnnb allerlei) ‘ïBols (haten / mit einem vnflraflFlichem Faubel / befgleichen mitge# funber reiner ^efw! mit-fiebe viib^reuubtlichfeit im frieben um ©lauben loeFe / rdt^e ! vnnb ^n gt;;gt; ä ot ä o; in ber forcljt C*5^irte6 gewinne / weber bajrer in vermeffener ^eif / auf ticibt ober raaehbegierb/ wolte vertreiben t tobten / verfolgen vnb verbammen»

(golcheo h^t duch 2(ugufîinuo in ber ço. (y-pi|îel jum ©rauen Bonifacio gefchricben/ba er anjeigt/mit wao me|figung bie (Sect en ur ^•inigfeit ber .Kirchen wiber mögen gcbrac^ weri? bfji/vnbfprieht: bann eo/ejuvorgeweiOagtip/bdf Oîottercp vnb

5' if dr^ff^

-ocr page 44-

'42- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IudiciumV0Utgt;Ct

«r^frnu^ fommctt foncn/auff Da^ tvtr vnber lgt;«i Jfittî*«’« figf/am^laubcnvnnbanöfröfbebftvc^rtmógftttpframp;cn : am ©hüben ! fo wtr »on ^finennttverfS^rt t an ber hebe aber/ fowtr auc^ îÇnen I bamtt fie gebeffertmerbeii/ iuÇûfffe fommen/ njcf?t allem bariuanÇaften ! bap Heben fcbmac^en nitfcbaben/ »nb bap fie »on j^rem Idperftc^en 3fJt^«mb entlebigef werben/ fonbern aueb für fie bitfen ! auff bap ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oî )b.rlt; 0mne enJjfhe I. bvV

mrt fie bie 0cbrtfft»erpanben. Hæc i lie.

SÖnnb wo nun bao ©ebwerbf bep ©eipeo bie^e^erepen m'cbt »ericeibf / wirbwbaoweltli^CcbwerbtmtaHem mt »ertteiben/ fonber »lel nieÇr pdrrfen/wieaup iutbtîo bteoor gefaxt ifi^ xnattb?. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^lt;”10 Wie man ficb ôe^en falfcb« n ^roip^eten »n ‘^orpebern

1«. »4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ralfen foil / Çat ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;felbp aucb gelebra:^emgt;

heb/ bap man fie foil meiben/»nb »or nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Çüten/ihnen nirg (am*

ben ! ba er faßt : .^ûienb euch »or ben falfcbcn ')gt;ropbefen / bie in Ccbaafßflevbern JU eucb fommen/ iimwenbißaberfinb fie reip fenbe/Wdlff : .^iifenbeucb»orben2)?enfcben/ bann fie werben eucb»beramwortenfûr ihre Concilia,amp;c. ÇOnnb in 9^falmen/ ^abf nicht ßemeinfebafft mit ben falfeben/ »nbfiçt nicht bep ben ©ottlofen/^fal.i^l. ©ebetaupoon ihnen/fdnbcrt euch »onib^y nen ab/ fpridjt ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^fai.fi. i.lTor..^. ^pocnLis-

»om. 8. Äer ßcpallt ermähnet lt;S*lt;pauluo/ bap manfoil »on benen iXiniPtb.?. Wficben/welchewiberbie2(popolifcbfebrjcrfpaltunß»nb4rßer# nupanriebfen : »nnbjum iîimotheo fcbreibt er !. bie beßicrißcn auffö ©eft/ bie .fjoffdriißen ! bieidjicrer! bie »nßciftliehe. ! »iv freunbtlicbe ! »nocrfobnlieh^ ! îgt;’e feintfiebe jum ßufen haben/ bie»nßüüß/?öerrdibfr/au|fßeblafenfiiib/ folchenKibe-

Sy?an Çat auc^ E)c0o weniger vrfad)en Ne^e^’ i?er weit(idgt; ^nflraffenWW ^iwerfeigen / Dieweü pcDev.^ir(Vcn vnnD Den ree^tgidnbigen wahren

S^rifn’n

-ocr page 45-

Çrcv^eit teß GUatißnw. 45 g^vifîc« mit i^rct fa(f($ctt £cÇr gar fein fc^at’c» jufilgc«/ foimcr i^iwmuiyicf} fe^n fön^etv

C A P V T VIIL

/^^X2(nn 2(uöufltnu6 fc^rrtSt vber ten ^4. ^faïmc« a(fo :

Non opprimitur Zizanijs frumentum, imo per tole-^^^*^rantiam Zizaniorumerefeitfruftusfrumentorum : I-pfccnim Dominus dixir, quibuläamopcrarijsvolentibusera-'♦dicare Zizania,finite vtraque crcfcerevlqueaclmeffem.Öa$lP/

;5Daö ©etrepb wirbt burc^ôÇDufrautntc^t vnbergetrurft/ fotibcr burc^ bw @f butt bc^ Sönfrauw wde^^t bw fruefjt bc^ guten @egt; f repbö : bann ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fe(bfî etlidjen 2(rbf pteru ! bie bae Çt^n««

frautwoJten au^ietten / gefaßt / taflete bepbe mit etnanber wac^ fenhOiurifrnbe*

2ttfo fdjreibtauffj Chryfoftomus:Hçre/ès non offendunt vc-rè bonos amp;nbsp;fideles : amp;nbsp;Tertullianus ad Scapulamair :Necali;s obeftautprodcftalteriusReligio. Chryfoftomusitidemtomo 3.fichabet ; Benefolidatasinfundamento verae fidei animas, qua:cunqueirruuntha£;relès,redduntfortiores. Et Cyprianus fieri hit,Ecclefiat non officitcontumaciümultitudo. ^u teutfc^î

»erlepen bte reepten wa^rgtaubigen vnb from^: men nic^t.

^6 nupt » nnb fc^abt auc^ einee anberen Otefigwwnnbeni t^ennicpt

fatten ein waôfûr^eperepen gfetcÇ wétten / fo machen fie bodj bie inr^tmö^tment. bep wahren; étaubene wot befepigte Cf eten nun bePo pdrcPer*

ÄerÄircIjfubringetvnbtBMf bie vietéoberber grop .^auffen ber ‘^DngeÇorfainen frin nac^tÇfitoberfcb»aben.

SÜnb obwot viel gutÇerpiger îOîenf^en burc^ bie QBiberwero

tigfeit vnb fpattungbepm ©tauben in/b’’«'»« ©emöt§ nit wenig nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g^_

3' tffi turbiert

-ocr page 46-

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Judicium VCtrt^CV

furSï’frf »flï)gcangfltßt / ï)ocfj foflcn pe teï)fncfctt ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bftt

men vnb imffirtuefjltcn Qiottw aHeö ^utnn fotnpf / tmb benen bie@p«tifamp;envnbfdrcfjfen/ vnnb ©eügfe« nntforcfjtvnb atttenitvirefen/ fofc^efpafnihaartber ^cU^feit tncïjt fan fcftab fepn / tvelcbe nut )gt;au(o ^eanp fe^m / bafj fu’ fdn ^lreatur non öer Jiebe ©otters / biein ^efu ip vnferm / fe^et^en fan. 5)ann biefelben fofjjen feinem frembben ! fonbern ^cren àb (ein bte ©timme 3tfu lt;^l^rt|ïi ,(gt;re$^n'ten vnïgt; @eligmadjeiö/ ber na^e t|Ïaüen benen bie j^n in ber ^ar^eit anrulfen. 3^^ lernen /ren eignen 2£)?ange( vnb ge^I ! bep fo vielen ^rmngen vnb SOneinigfeit/enie^rvnnbme^rerfciiHcnZ ancfj fürfirfjttg ittber liebeviuib(5Drc(gt;t@oftebtt)anbe(n ! nicnianb freueiilielj veibani# men/richten vnnb verfolgen / fonbern fic^ befto fleißiger im iia^« menll^rißi in bie ^nf / vnnbjum^e^prfam^r^rijiibegebeu/ ^rnnbtvnbi^rfac^folcber Spaltung/ i^neinigfeit/ ^rmtig vttbgtvvtrael?tÄnerforfdjen/4iic^aHe0 j^reo ©lanbeiie/ ie^r/ QBefene vnb iebenoanfnniftvnnb fortgang/ je me(^r vnb me§r filrfic^t iger tiertvegen vnb ubefic^ tigen.

t-CbcfVal . pfalm 62. ■»5)ieWHJ.6,

tverben auc^alle (gt;oeljverßanbige ©vttcfdrefjtige CUfcUi« fc^en/ bnrcljbefgleic^en^paUungen/ beigt;v,nferm /^♦©l'^nben »trvrfacbt/bj fiealle 4e^r o^n anfehè ber *Perfon/tvol prüfen folle/ tveil groffe ient^ auc^ fc^le'/ mie ber fdnigticlj 'prophet gefagt §af»

'Pauluofpricljt^nnllorinfleern/i.ilor.ii. müßen DCotten vnber euclj fepn / außF baf; bie fo reehtfclja/fen finb/ offenbar vnber cuclj tverben. Äia^er fagt 2tugußinuo tom.i.fbl.682. Varieras le -darum profuit Ecckfiæ : bao iß: ^ie ntaneljeilep art ber .0eefen iß berÄircl^en luUlic^ getvefen.'^nb D.Lutherus fagt/baß in ber (£^rißcn^eit fein r^uenoc^auff^,Oi en iß mitir^ eefen/niitfalfcljen ^Srübern ! tomo 7. fol. 37- braneljt ber^alben bie Öbttliclj furfe;« ^nngbeßSÖnfrautobenrecljtgldubigen^ur prob / ^ur èebnlt/ vnb jwm guten/ alo §ieobfn fefjon erflmt tporben iß»

-ocr page 47-

3a«)ic,'cni^vrt / wdcfx^cgcHOcn^dfmntiit gnvait bci3innaî5iifakcn ! yctnbchî niclx ^lUehr wiï)t’r ünt ^cfvld? gljriflV vno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0d)viflt/ '

fonVcrn fie thun aucb ücr ïvabveii èÇviftUd?ctv hinten mit feld?em Ôcîvaît oreffen fd;aîgt;c»»

C A P V T ix;

fofdîCô Chryfoftomus crFanf/öarumf» Çaf er fc^nV* A) y Cbcn : Qui vi,m alfert plærumq; aucrtitUn cælcftibus bor v^^nisnon eftinferendavis : î)aôljl;QÎ3fr$win^tvnîgt; waft vbf/öer ÄvttOct ßcmfuiglK^ ab/in-^tminflild'fn ©iitfrn foH man fern ^tvanß oUfr ©ctvalt braudjrn.;

SOuÖ iD-(ut^e»' U’amp;rct ó.Dominica poftEpiphaniæ: Qui nuk Ia voluntcfl'e Zizania inter ièlè, hoc e^iunt, vt nullum fit a-pudeosTriticum. tiaeijl : ‘ïöfk^f 6fpfjc^ f«« SÖnfrant irdk ten IfiOfii ! Die madjen ! Öa^ and? fein quot;IBeppcn bep )§nfn iß. Auguftinus Epiftola 15S. fcribit, contaminari pafliones fan» dorum, fiviciffim occidanturinimici: Paeifî: -iOer .^nllgett Idben tvfrPenbeßed'tgemadjf/ roanntnanheScinamp;candjvmU’ fcnngfh

^6 peÇft auefj dn grolFe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;barauff / wann dn wddt^

xlje4gt;6frfdt gemc^nft mtf bent ©chwerPf dnißcrkp ©huktt ^Mücrfolani. «iöann ob fie tool geifen dn vnrec^fen @IaiH ten verfolgte ! fo tvurPen Pod? j^rc ^ladjPoninien Pas veifok gen gewonnen / vnnP mit Per ^eit Pen reepten ©lauten verfbii! gen : Qötc es Pann mit Pen 21rrtanifcpen Äepern ergangen f|l: Pannjur feltigen^eu paben Pte QStjepó^Pen Oîômifepen Äep^ fer angepept/ Pie 2lrrîaner juverfolgen/ Pa nun edidje 5îepfer Pas verfolgen gnpopneten / vnnP etlidje fpre 'ÿîacpfommen ! von Peu ^Irrianeoi berePt ivgre« / )bi ( $^d?n»nâ 'vere Pie reepte

OVargn® i

-ocr page 48-

ludiciumiwJlt^cr

^rrianaht-r^s.

^ar^n’f/ peatt f rfc^tgWuhgf« »nnb rcc^fffÇrett# î)c25i|yjâffjuv('rfTj(gcn/v«lgt;îgt;te2(rrwnîfdjcÂd^frjuamp;rfc^irmftt/ ï)4r«mtgt; jfi ce’amaHfv fic^crfîcn vnîgt; gctvtffgrn/ ôap ftn JOberffit j^r(0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hi^(/ »tiblt;4(^ bù ^d^Uclie éiîiWni ôn|b

(icb ßf fîrafft wcrüf n., ^ann ee ifî vie l wc^cr vnb beffer/ (€gt; werbe vier ober jeben mal emreebrer @faub ^ebuïbef/ bann nun etn ma( etn rechter ®(aubveifo(gf/ baeaüeöfnib^Srenti/ eigene Qöorf/ in bemelfem î^ractat/An magiftratusiure pofTit occidere Ana-baptiftas. ©ermepnun^ijïauch S.CyprianusIib'.i. epift. n. fol. 39- SÖnbLutherusvberbaói.ijDr.T. $Oîrttvelcbf’ttrotieorbifrt auch Auguftiims de fideamp;operibus: quidam perturbant Eccle-fiæ pacem, vt conentur ante tempus ïèparare Zizania, atq; hoc erroreeacitatisipfi potius à Chrifiianitate leparantur.

^thch betrieben ben fneben ber^ireben/b; fie fiel} vnberjîeben baô ÇônFrautvorber^eitau^iuietfen/Dnbmif biefern bïinben^tt^ thumb werben pc (e(b|î von ber(?hriiîenbeif abetefebviben*

^er 3efu6 (fh^ilîuo ! ber bao SÖnfrairt wr bem tScbmtt aufJîurau^en fo ernpficb verbotten ! Çat bie affeet ber SOorpeb^f woterfennt ! welche offtermalo /ren eignen palfionier# ten ^egierben mehr / weber bem (^eifï ber @anfftmötbigfeit/ folg 0o(tenun ber 'ÎBeltz vnb ihren @cïehrten/bcr gcwalt gegeben frpn/ bas SSrifraui au^jn/etten/fo mdcbte ($ balb hen/ ba^ bie/ welche felbfî bao ÇOnfraut finb/bao ©etrepb ^rbao SOnfraut au^rauffen / bamit fie ben 31cFer aôein innhetten. 4)a# .rumb Ipridjt ber .^9îoî nicht/ bap büJ^irten jwifeben Schaaf »nb @cbaaf / jwïfcben 'îBibem vnb ^SäcFen fbüen richten / fon^ bern/ ich wil richten jwifchen ©chaaf vnb ©chaaf/^wifchen ^i^ bern vnb ^bef cn* SOnb ob man gierig etlicher SOdtter ©chriff«« ten/ober artbere ^efeh ober menft^che t£inreben hingegen wolte vpponieren/foiß hoch bet .^Ä9ioi€^ißu6Whr bann aUe'îÜdfi» ter vnb alle Ôïîenfchen*

-ocr page 49-

5« br m ^fBrauc^fcn btelùbe Patres ^egcn öf« Î5f f (af lerfftiÄfi» ^fnt cm fo(c(jc (»cfc^oDcn^nf vnh moderation, öa^ man Wc Çaf^* pafftge a(km mit Dem gcijfkc^cn Q5ann (ïraffen fxgt;(f : mic viel mc^r foU man iMtm/nac^ îgt;cf ^cÇr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îgt;t( (cnigc/mcl^cnoc^

von finer cmÇclfigcn 3po|îo(ifc|fn Kirchen afo ^e^cr nif vbers^ tvunöenfml»/ (gt;ep gemeinem lt;tçnp(tc^en frieben bfeiten faßen ? î^temeil anc^ in Codice de fummatrinit.amp; fide Catholica , lgt;ef ^epff r Thcodofius fpric^t: ‘ÏÖtrwdffen lgt;a^ alle vnfereSOdftf er/ The«j,ßMgt; tue vnfer gneoigo^epfcrt^umbregiert/ pc^ Der IKeCigion vnD De p lt;^(aiibfno galten / trefc^eDer^.^etrnoDie îXdmcr gelehrt Çaf: fetrut, tvie vne Dao Die 3îf(tgion vnD Der @(aub/fo von )Bm Dargcbcn tfi/ vnnDbifj^erbelîfÇff/anjetgf : ^emftc^/ Da^tvirnacfe3popo(igt; fefje r X)rDnung/ vnnD (£uange(ifc^er ie^r ! gfaube n ein ©ott^ei'f in gleicher SSJîapefîat vnD ^eiliger 4)repÇeK De^ ?ßa«ero/@v^6 'TritutM, vnD ^.©eifîs/tvefc^enun Diefem ©efeç nac^fommen /Die^eip fen wir fic^ nennen ! Trip. lib. 9. c.7. '5ïun ifî peters ©(aub/Da^ ^ripuo Der ^o^n De^ SOïenfc^ene Der lt;6oß^n De^ (es« DenDtgen @of fee i|l/0)îa«^.i^i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ep Diefem ©lauben

vnD ^efanDfnu^ ^af i^^hriffue Der Den nbsp;nbsp;)gt;efrum ! vnD

Die anDerc feine ^pofïel (affen bleiben /Ergo, fofoll man nac^ Die^ fern nbsp;nbsp;nbsp;mpel vnD ^epferfidjen ©efe p/ nie manDe von lt;S. ’)gt;eter6

©(aiiben oDertveifer tnngen / Dann tvcicfjer gfaubt vnD (ebt / wie ^.’Pcfrue geglaubt vnD ge(fbf§af/Der wirDf ff (ig.

lt;5o aber jemanD/ Der einee verDamlic^en ^nthumbe wiDer Die 2(rti(fulDeß ©ïaubene vnDDerangemeinen i£^rifHic^enÄirc^ett vberjeuget / vnnDmit Derlt;Sc^rifftvbcrwunDen/ Die verfam (etc Äirc^ niefjt wolte^dren/ forait man fic^ gegen ftn / wie Der (ï^riflue à)?att§.is. befb^en^at/ Dayman Den/welcijfr alle bi ib Derlic^e Qöarnung/ vnD Die verfamlet e jîirfD nic^f ^óren wif/fne einen .^fpDen vnD pubfieanen Çalte/vnnD fcDlie^f^n mit Der Excommunication aup von Dfrlt;I§rif((ic^enÄirc^f n/vnD meiDe fn/

© nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tit.3.2.

-ocr page 50-

4$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IudiciumV0h^et

Xit, 3- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I- ‘XJnö f wï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fïrafft R Vit/ itiV ^ÏÏ otiber

(r^nfîni/ €Q?af 1is» Va i|ï gftvi^üc^ few nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: i w docct Do*

min us Luthcrus tomo 8. fol. 269.271-

j’.Cor.?» SÖnVVa6fel2rfibt^au(u0:(^wg(flu6tgaSÖ?aHnoVa1Blt;^/ foil fiel) vorn vttglaubige« ‘ÏBetB oVer SSÄonn/ Vej5 ©laubene Ven/ wt fcIjeiVen* ©cfjaVetnun Ver ^Önglaub Ve^ ÔJîaiwô oVer ^eil'o/ Vfw recljffn ©lauten Ve^ Söïanno oöer TÖfttc nteijt / fo wirVf er frevltefj anVern wel wwVer fc^aVen ! weil Ver ©eree^t feiV Me6©lautenelett

Senner niuO man erinnert fepn vnnV wiffen / in waamp;@e^eire» wir/eßf letcn/vnVwaoVarvon Ver^Àtotoî (è'i^ri|tuo/ vnV feine l^eilige 'Prop|eien vn V 2lpofiel / lon^fî ju vor gefall/ gcfcf^rKbrtt/ »nVverftliiViöt^aten^ Äanneoijlalleevorprop^eeept/aiiffva^ wir/ivatw folc^e '^cit fompt/tvii ft( Vann fdjon eintrocben iii/ tgt;a^ ran j^eVenef en ! wae vneoor gefagt tß/ »nnV viw Vc jîo belfer in Vie geil netten fnn Ven* ©e^ben »ne aber bepVe Vie Çeili^e Prop^u'^ feil vnV2ipofel ©ottee Vie fpaüungen »n V Ven abfali VerAircljen/ »nVVae gemein »eröerben »n»nVerlang Ve^ l^^^rißlicten ©laUi# benevnV/cbene/ jun lehren gleiten / »nV wie fiefj Vie ^^njîen »h Venfelben tragen feilen galten/ »erfünVigt / Vann fi( bi^ juwenVe Ver îBelt prop^eeeçet Çaben*

îXVejKjli- -©a^ ober JU Viefen lebten gleiten iSeefen/ Spaltungen »nnV ^wptraeljtfommenwerVen »nnV nmOe«/ felebee i|t in ^eiliger Scbrtfft gentigfant »erfnnVigt / weil Ver lt;lbfaHfcbonfonime« i|î* 95nVwann fielj Verifojfenbafjret/ fo entpegt; Xmc, 2. ’P^’ttÇepen/ ^erirennung »nV Seeten / Vann ^Çri|îue i|îgai feßt JU einem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»nn V 2lu|ffr|îef)Mng vieler in

einem ^eiclxn Vein wiVerfprocben wiet/ fagt Ver fromb vn ©oltej’ férc^tige Sim eon/in welebem Ver -D.©ei|i war.

i£lhri|lue Ver Stein Ve ß Q(nfîo|fee / vnnV Ver ^(tß Ver drgeo wß/ Wfleljen nicf^t fe^lecl^te geringe iewtlj/ fonVern Vie ^aw^

(eut^/

-ocr page 51-

ffufÇ lt;1 [ftr vfrtrotiffn buben / (f funis* *Pfa(.iisgt; ^â«Ç.2ï» r'Peti.^^uÇer wirbt uncb fie 2(poflehfèb em ©eeCâenant/ Wftcber un aßen X?r(ben triberfprodjen wirbt»

‘ïèeidjee anef? -©» ^utber nnunfan^be^benttgen ÇPnunjîfh/ fcetrudjtef fut / bu er poPiOtert t îÔolt;^Iinjaw»nnbff»n@(uwé ip/bu muffin wthcrdM-ecfjen fepn/obereeitintcbf f^h wiberfprecbeti bu/fo ifl uucbnic^iiu : vnnbfolcf wiberfprec^î Z buenicbtvon linrcfen / fonbern von ben feinen gefebi^t» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SJîubheicben iuw ^uü gefegt

vieler ju ^ubipionien ober Slfçrien ! fonbern vider in 3fruel/ bueipz vnber bem ÇOolef burinnen eri|î/ vnnb bie fielj feinrpie wen ulobie feinen / uuffbufj vieler gt;gt;rçen (^ebunefen o|fent»u§r werben. SiciHc. 3n ber Stilllegung be^ üfnungeli/um ©ontug «ucb bem

Sîton biefcr ^t wdüen wir uber lt;?firi|îimt vnnb feine uuOer^ wefilte Wiener ^dren : Slifo fprtdjt ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! ^ÔeÇe ber QBelf

ber’drgernu^ f ulben /ro mu^ ja ar^anuß fotnen /bocb weÇe bem SVJenfcb^’nburcbwrtcbendrgernubfowpt* SÔnbubermulo: (£'0 werben fatfcfjo 'Propheten vnb fulfcbe tfuufffîeben ! vnnb greife ^e«bi’n '^'twb lôunber t^un/ verfuhrt würben in ben Jrn^umbêwo eo mügltój were) uwc|j bie Stußerwe^lten / €i(ilt; tc^ bubo eucb ^nvor gefugt.

üimon pen no ein Änec^t vnb 3po(îd ^ffu tTfiripi / fprie^t : ^•0waren uuelj fulfdje Propheten vnber bem ?öolcb7 wie unef . vnberencb fepn werben fulfcbe^e^rer/ bie neben (X'infß^ren wer^ ben/verbei blictje iceeten / vnb verlungnen ben /;)Æ9î9\yî ber fie erfu«|ft(ut/ vnb werben vberfiebfelbfïföftren ein fef^nelle SÖfi* bumnnf;/vnb viel werben iiucfjielgen jrem verberben.

©.puuliw Çut bcrgleiebc unc^ vorgefugt/vn fpriebfOrf? bj nucb meincSl ifebieb werbe vnber encb f oi'nen grewlicfje^^dlff/ iK ber .b)f » b ntcbt ve i febone^i werben/uncb auß (ucf^ felbo werben . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tf unfflieäs

-ocr page 52-

lt;o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' IucIiciumVcnt»CV

aujffîcÇc« ÇDîdnftff/ bùbavcrffÇrfe ^c^rrcbcn/ hr ^ûngrrntt 1 «Toviutbt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: viiùabfrnuU/fÊnutipn^ftu-nviWcrciicfjfi’pnZ

hcforrc^ffcljafffn fitib offniba^rtvcrhtt:

3obgt;w. ^rr^fingrr/wrWgt;rn3ffu$(«b^af/fpndjt:.^mbrr/reifîbte fcete (Stunbt/viibtrK/rgf^drt^abf/Öal; brr iCihrdjn0 fompf/ »nb mm p.nö virlQ33ihrc^«|îni tvorörn : baÇcr crfftmcn wir/ütil? dir kçtc 0tunbt î|î/fif find von vno au^jgangm/ öiinn too fir von vno tvorcngetvcfon ƒ fo tvoron nbsp;nbsp;ja bcpvne blieben/aber au)f ïgt;a^

fic offenbu^r tvnrbfn/ ba^ fjr nù alU von vno fnib/

.©aofinbgrnn^famegeugnnOcn/ba^^n btefni ^rifon @paU tungrn / ^Sof ton /^ndcbnfîon / vnb viel faffcfjrr ‘Prophr ron fepn tret btn» SÖïnp bcroÇalbcn rin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b« ©cifîor pröffrn / bannt

ßr fic^ vorf^aben jÇroï 00 lt;(en fdnbon ^fon*,Sann 0.3f y □obfttt- lt;i« i-noo fcfjroibt / viel SVof fûÇror fmb m bJOjOCBch fomnton/ tf« fo je^ manb^u endj fompt / vtib bringt bio fo ( nontfic^ bio ^(poßofifd^ )-if^r nif/bon nompt nit ;n .^an^/vnbgrnfot ,Çn auef? nit.

«om.töx'ti nbsp;nbsp;^orgf|îa(torinaÇnof 0.pau(no/ba^ man foüanfffoÇon aujf

bio/ mok^owiborhc2(pofiolifc^4j^raorfpa(tung vnb argernu^ anridjton/von bonfoibon foU man moidjon : bann bio falfdjo o^ror biononnitbom^eoîOi'yî^ofui^Çttfîo/ fonborn f^rom^audj/ »nbburc^ fölfo^ort vnb prddjtigo Ôîobon / vor fn^ron fie bio vm-fo^nlbigon-^orpon.

0OÜ man nun bio ^eifiet pramp;fin/ vnb bio faf fdjo prop^oton • fïio^/moibon/vnb fic^ vor îÇnon^Âtcn/fomnpborétaub/bao $OrtÇoi( vnnbbao (t)otviffortfrop vnb vngOjtvungon binbon / mio luÄttV nt^r in bor PofîiUam S.0ontag nacijTrinitatis affirmiert Çat/ wie obon ango^ogon worbon ip.

lib. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;onc^ nac^ bor 0cfjrifff bio atton Patres, Ladantius

7.c4.i6.Diui- vnbanboroim(Botfîgff^n/ tvio oovmbhffoOvoßormorbjnSf’’ fwiii»}»ßu. ÇfJ,ƒ baoonbobor’woit ^orju na^on tvirbt/ ba^ fie wetbe vpüerfaffitter prop^otoo fopm ^^«Rnnao^j bon roo^ton Proper

ton,

-ocr page 53-

frn muIRn bir faffcïjfti 9^rpp6fffn n / rnb faffcfx Qi^ofïd ciryßßemtu wacfjöfn2(pp|ïdn/vHî5nac^lt;I^rïfîoï)er2tn(K^nfî. ^nnö

kr ©ïaub/ Xrew/ iùb / ^rù î» / »namp;aBc ©ottjidtgffù örnnaffftt c. Saluator^rA-frkfc^^cn nxrbrn / auch ade ärgenni^/ 3nt^nmb vnî) QJo^ftfù in aUfin fcbtüongatjffwac^fett/ mcmianö îiann nun ©oft felbfl Wframp;f Çdfffn Fennen t bt( lt;JÇrt|îfnhaf j^r a(te SOîaçcfîaf/ QBarÇnt/^jni^Ff it vnî» nbsp;nbsp;nbsp;î’fn tviberumb erüngen md^e 12({fo tenSetubven

ba^ bfr ^«otoî |îue fe(bpgefußt ^at/Qöunn beO CÔîenfcljen ^S/ÏS-w** Cc^n wirbt fem men/ mepnP bu bup er uuclj werb ben @(auben îtpoMlypf»! pnben.? -(ue.is. 3p ber^ulben ber allgemeinen lt;I(wipenÇeit fcf^ab gargro^/wiebfr.F)je9t9îfelbpvnberber5t9urgion vorn jctjù gen ©tanbt vn b ‘ïôefen ber lt;?ÇrïpenÇeit vorgefagt nbsp;nbsp;/ ba er vn^

ber anbern fagt t nbsp;nbsp;fan bic^ memanb Çep(en/aber ic^ mil bic^ wtgt;

ber gefunb madjen vnb bouc “ÎBunben Çeplen/ ^ierem.30* rumb foil man ben -^leototyi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»nbanruf«»

fen/ bafier/a(6bfrrec^t2(rçt/ gnebiglic^ well ju ^ulff vnb trop femmen. .^Öann fe(c^e@efunbÇett/ïàr$nev/ Jrieb! (£-tmgfeif »nb bic »erfamlung ber jerprewtenßeljaaf/muß vem.^ifeOîOî'yi non oben herab fommen/ .^ierem.35.3acob.i.i.3b^»»3-^ifc^* 16.34.SOnb wer ben von ^ant}(mf^lt;vt}(n/vion ganzer 6ec( fuc^en wirbt C wann ihn treffen alle btefc ^ing bie in ben lebten ^agen fommen werben (amp; cucnerint tibi omnia verba hæcin fine dicrum: interpres Ghaldaicus) ber Wirbt f^ne pnbcn/ bann ber .^iübîOîipeiii barmherziger @ott/ er wirbt bie feinen ntt veria (fen.

(Se wirbt aberntmmermehrgefchehen / bap aHe SOïenfehemn' ber genanten dhi'iPf’ihi’’^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(glauben fiuf en. Äann (Jhi'ipi^

fpri^Jt/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï’fii Ö)?enfchen abjutrennen wiber fein '

‘Satter/vnbbie Stoefeterwiber (hrdutter / vnb bie (Schnur wt# ber (hr Schwieger / vnb bep SOïenfehen feinbt werben feme eigene .^aupgenoffenfevn ( bapa(fobie(Shripeii von(cberman/ wo fie

amp; iif fitib/

-ocr page 54-

Judicium vonder

Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Wftïwaud? von ben ^(fer«/Q5r

* ten vnb Swinboi vmb bf^ 57anun:5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;roiüen/ îUîattÇ. lo.

iuf,2i.^arM3.

COïf pn t j^r/ fagt ba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! ba^ tcfj ^etfomme n 6tn/frtf ben

jubnngen aufF(Jrbcn?3cl? nbsp;nbsp;nun/fonba ^tvptrac^jt : bann von

- linn an tvabcfönff tn lt;tnnngt;;)au^ vnetne fepn/brep nnbf r jtvccnZ vn jween wiber bie brcpt^e wirt fepn ba SGaffer roiba ben @on/ vn ber 0oÇn wiber ben SOatter / i ue, 12. 'ïBer fan bafrnb fcfjaf# ina^‘b4o. fen^îBetl ber affmdcf^ttg 5neï’f*’fûr|î fdbs fagt/ba^amt feme« amp;«^îb«ÿ auflF(£rbfn fneb juhnngen/ IBarmnB i nbsp;nbsp;wtrt mt /eberinan

»mt.t/2tp'k« î’è(Suangflw(^otfeegc(»prfam'ffpn:vtdbaufft/tvemgertve^tt/ lt;ffl ber Q33a^rg(4tibtgfn werben wentg fepn/ber @(aub i0 mc(jf aUer* QÖae tp me^r eine/bann etn getrewer SOafter/vn etn (leber lt;5on^ noclj gefcijicljW/ ba^ berScatter ben lt;Se§n von be^ Öïnangelt) W(f gen verfolgt/ vnb ber «SoÇn ben SOatter vmb beflelben widen bap fet* ba^lbenftn fcljwerer (S|retttetn reciter ^^nfî ^nfepn/ Werber ^dtSremibtfevnnHl/bawirt^otteo^etnbtfepn.

^obepunctt jijjo q^efdjiyg/ öuo ^aiibat vtinb btet^efu (^(5rt|ii tnaUer '^CBdtverfnnbtgt vnbau^gangen : fo/emanb^u mirfompt / vnb ftjenfih««. Çaflft mcljt ( verliefe watni pe am (Umgang tn ©otteo 3îete^ ver;« ^inbern) fern ^X)aftcr/ SOîntter/^eib/^mber/Q^rnber/ Cd^'We# fkr/ and? bar^u fetn eigen kbeti/bcr fan mcf?t mem junger ppn : ïUttn«A/tft ^R^'^fbiüt Wögt fetn (Éreup/vnb folgt mtr naef?/ ber fan mt me^n V«« fctfSa Stinger fepn! fne. 14. ^eraber C^rifîo mcljt nad?folgt ber ^at Cbetfl«’ fein '^rt^ct I.

QBeld?cfeetton ntt adem bort von ben ^pcfleln tfî vod^ogen worben ! fonbem fie muf von aden ^fjripeiv bïewèüen fdig wer# ben /vodnpgcn werben. JDaran^ wir aber malo lacht erfennen/ weldjem ©iaubenofacben ein ^wang einfnijren vnb ^aben wó^ len/ baf fie wiber be(^ nbsp;nbsp;nbsp;oîOîOQ toiden ein St ieben jumadjen vn#

berfielen i ba ber wil St^Vitad^t ^aben. %Hnb weil bte nadjfof#

-ocr page 55-

nuc^fotgung nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nù/cöffmaiw ^ttiß tft/ wiö

ntfîje aswin^rn läßt/ fiiaßt fic^ auc^ i^er gcrc djrmac^cnl» ^laub weüenwfÇen nodj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bann Der ^eoï'X^ort^^fracfó

fpne^f/affo : Da^emî^ann (Daeijînn tThiifîniinann) Dùfcr «pju.ir, gdf tÇetvfrer fepn fo(l/ Dann fnn @o(Df. (So ^af5). €ut^r offt gefagr/ ^oipntdjtnngemnn^ina »mb nn Sommeil €wann/ Dte (i’(inpen ßnD fihjam fiuÇ auflr iDen ! ft( fmD ^rûDer / »»amp; einer hlfît Den anDcrn ntdju Scdvbifunt?Tomo2.foI.474. suftnsMeßtSi fpricbi iutfter/»nDer iî^aiifenDen ifl faum ein recfjfer (^Çrip/Dann Die TÖf(i »nnD Die îOîen^e bleibt Çûnebri^en! ob fie gleielj alige«» tau|ftfinD/»nD(ÏÇri|îenbei|fen / Die (f^riflenwo^nenfernevon einanDer/Hæcijlc. 4)arumbtÇutDer5toang/Der@et»a(t»nntgt; Daolt;Se^n?erDt in (é5laiibcn6 faeljen nidji^/weDer Dafi ce Den®lau# ben Dem ro^en vnDrudjlofen J^iaiiffen^uganein maebl/»ngt; la^ aile gt;;)encbler/ ob fie lt;^Ieicbnifbtaliemt»iDerfa^enDafrnebefmen (Dann Diefelben fmDnic^t (£^i^en ) Q^^ripen fep»/ miDerangeü regt 14. (fapiniUuee.

3tem/ too man ein foldjen ^man^ bepm ©lanben oDer in Der • Oîeligion trolt anridjten/fo irilrDè DiCibe^rer nit allein wiDer'Pau# him »ber Den ©lauben ivDllen Zierten feçn / fwiDer eo ivûrDe auc^ » DarDnrdj Dae frepludicium in ^laubeno freben awft'gebebt/ »tiB -Darmitgemebret/ niebt allein Dayman Die 4 ebrennidjtmebrfrep prüfen / Dae nbsp;nbsp;nbsp;»erlaffen »nnD Dae gut behalfen / foiiDern mo« *

Dörffte audj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ben be|îen @aben nicbt meijr eifereiu 3a tvaiui 1

mananal!emtnfd;HdjeCcntcflioncs ßebnnDeii mere/ foivnrBc aiKb Defi griffe ^eb^febHljerflólret/onDmann nue bifi'ere mit Der (Scbrifft ^e^cut^ntieróO’neie/ Dôrfft man fol* c^ee ntt anneimn / meil man an Der îO?fnfd?en ^e^r ^ebunDen tveü vt/ oDer Darein fermoren fette Derfelben in allem ipvungenlicb füglanben »njiigeloben/gleidjfam man Den f^d!i^(namp;etß/vij De» i Si’{i;nD(é5.o(fe^ i« (i5laubdm fadjeii mener uit ratf (fragen

-ocr page 56-

ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IudiGiunivontgt;cv

roîrf rem” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ Gfcicitcin gratia, ôc abundetis magis. bae tfîi

0ott fwfleu;' “Wac^ff f m l»fr@nflb, vû trrr bet bannit tJB^rßiilTi^cr vnb racler*

verfolgt nicnian®.

C A P V T X.

gjg^2(itn ettt ©fin ntl bic marÇafffi^ ^iref? CÇrfflt ifî/fo ifî fif /^j^bt'f SOcrfofgung ^fl^f^/ luc^f btf »rrfoft^t/ licÇcftm

fret 2 J .q.t • c.fi eccléfiâ: ba^cr faß ni bic (lif ob aïfegtr te Canones,man foil bic hoff tl gfbnfbfnAmb allfin britbcrhc^ flraffcn/ xmb ntc^t (nidc^ au^tf ftbfiiz fonbcni ^ftfdc^A’on benfclbcn au^^ ^f^fn. ;iöaBet‘^ataiic^ ’PÇi(jppuoCOîfIaiic^tonô)ft^ffc^nfbfn: Ècclefia fubieda eft cruci : tvde^f aber bae^cfjtoffbf gebrau# cfjen/ biefflbenmónenhfber^öfrrolgerbann (freuntrager fepn/ »mb bao (oll tÇreo veimfpnfno^ftOfn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nac^fblgen / wie bff

gilben : nnnb folc^fo tliun fie’barumb / weil fre ireber@X?fl bett SÖattcr/iiDdiffitivn cSoÇn 2ilt;fum ^^rtfiutn erftiïfn/^o^an.id* baÇer audj 'paiiluó fc^le u^t : ©(eidj mte tgt;cr '^e ft/ber nadj bent 'Slcifd?geboren mar/ ©erfbiget ben ber nadj betn ©etft geboren war ! alfo gif ng ee je^t aue^ jtt / wie jun ©alat. am 4. fîeÇet : ba^ tiemlic^ bic gtnpernu^ bif Bnbfr bfl^ hf c^to ©erfolgte / bann bif Äirc^ ©erfolget memanbßZ fonbern leibet werfolguiig/ wie .f)tlartiiö wiber Aurentium, vnb alle bie fo mit gemalt fabren/ ©» bao ^èuaiigf liiim mPllen mit ber 5*lt;iup »rrfbnbtgfti ©nb febu^en/ gf febneben bat/©nb fprtebt alfo Î

èo ifl ftdj mol juerbarmen ber grolfen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©nferer

§fit/©iib ju feuffne n ©mb bic ndrrifdj mepmmg biefe r ‘îBe It/ ba^ man meçnt mit metifdjlicbcn Ägt;ingfn ©ott ^iibelffen ! ©nnb mit meltlidjer Pracht ober ©emalt bie ^bf^lïlicb ^ircbnnberfïebft aubefdjiUen. ff^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(biej^vfueb

aebff 0 me Icberlep Çitï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidj bie^lpoflcl gebraucht bao^uati!»

gflinm iu©erfunbigen lt;nbsp;mao gemalte bep^lanbt haben

-ocr page 57-

^fipum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(c^tö' allv ^rpben »o« Ur« 2(6^dtfmt j«

©Ottbcfe^rt i ^aben fi(auc^in öcn ^fdn^nuIRnZ »namp; fo fie«n ten Seiten gefi^miöf ü^en Z ©otf barumb ifgt;{gt; »nnö bancf gefun^ gen Z fte jenöeittin 4)ignifef ober ©nab vorn .^of eriangtenf ober ^at auc^’P^uiue mit ^nigüc^en SOîanMen è^riflo eine Äirc^wfämtet €Ö?evnf)§rZer Ç«b fc^vnöerbemfc^u^vnnö fc^irm ^eronio ! ^efpapani ober ^(dj i burc^ tvefcbep nfiamp;tunî)Ça^ iwöer (ÏÇrifîum Dao (^uange(i«m vnb befanbtnu^ bcr QBor^rit nun bepo me^r geblutet i

^icfc ^aben ficb mit ƒ beer ^anbt vnb ^î'agwefdP erneÇrefZpnb' in Den ^«ufern vnbbefonbernOrt^en infamen fommenzvnb§0? ben fcbier alle SÖdfrfer in 0tdttf n vnb SOîdrcbtenZaulf ianOf vnïgt; ^aOer miber ber .^epben befcic^ vnb ©ebott burc^manbcrt/bap (?^ripuonunîgt;eflbme§rgeprebigtwarbtz me^r er iuprebige» warb verbotten.

^tbernim fbnenîepber ben ©iauben©ofteô merife^iicfx^tîfff vnb^eppanbtbefcbirmen ober anfe^enlicb macbenZba bail lt;èÇri^ pnogfeicfjafo vnvermögenber ^rafrt wirbt geachtet Z tveü man bnrch etf eJe (Jbr feinem 57amen fchuh fuc^f .')lun fprich ic^Zfchre* fh’t bi( ^irä^ intt ^-Oenbtz^öer/agen vn©efdngnupziwingt bar^ ntif iÇr jnglauben / bie boch vormaïo bepm Oenb vnb ©efângjf nnpzttïôein rechte^irchlt;?§ripiziperfanbtworben. lt;êie h^’ugt feçf amgnnpzun ber ©nab vnb 'Kirben berenz fo mùjr gemein* fehap't’haben ! bie bnrch fchretfen ber SOerfotger ip geheiligt wor* ben. .©ie Äirch ver/agt bie PrieperZbie bnrch bie ver/agten prie* per ( nemlichîgt;nrch bie 2tpcipeï ) ip erbawen vnb genehrt worben : €ie berhûmbl pchZ vnb achtete hbi^Zbap pe bie ^(1 lieb hlt;ïtZbie boch etwan lïh*quot;’^ «Ithi h^^f^ nbsp;nbsp;nbsp;fbnnen zwo pebie îBelt

«tchi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®’'’ifï fchreibt ègt;. y)ilariuamp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foden bie

bebencfenz foin ber birchen mit@ewalt beginnen iufahrenZ ob pe in bie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îifif ^(popolifchen ober einer tprannifchen

Âirchen

-ocr page 58-

ludicium

ff tt Z vnb S. Hilarium Jib. i. ad Conftan. Imp. tVftffP îficn/ öa^mcmanbium ©(aubcn^ujtvw^f» fßZ »«nîgt; ©oft Mîdjfe gf jwun^f MO ^bf n toil

ÖÄtt ^iïano ^f(fo auc^ ^iftcMpmuo tvibff bif 2(rrùnfif: baff jtt fpüfM fi( witXffpUî^e ßdßUcf^e itprfinfp meifit (cfeM ! lono Cy-piianusinj.GarthaginienficonciJio: vnOChryfoftomusinfcr-monc dc anathemategefc^ncben ^abcM»

Caffiodorusfupcr pïàlm. Ecccfia affliclioncaugetur, (anguine martyrum irrigatur, triftitiæcrigitur, fletibus pafeitur : ÖrtO-gt;(i ;.^ie Äirrtj wii î)t bmc^ anfcc^f ting gf mc^rf f/ burc^ î^ao ^luf öfrSOïdrfpffrbe/ïMdjfiiïf/ Ourdj gt;£;tato«ßf«f auffgeric^f/vnl» Uirc^ btf frtitfÇrf.

Bernardus fuper cantica: eccicfîa Chrifti nihil fibi gloriofins p.utat,.Quàm Chrifti portare opprobrium. Auguft.in Scrmo. dc omnibus Sanftis : 4)îf .^ircl^ Ourc^ allf ïüflttrfifvnî)brfif Jfr* flrovft Z’Çat ôfM 'îîamfM von lt;^l^njlo|f;rfm J^atipf / vnuî) pfref f iMcrùm im (Irfuç/ nùbf »ntf wjamp;rrffc^ffM / fonbern nuf Ut« bfn vnO gf^ul^)fM. SÖnb vba îxn ç^-’pfa(in(n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bratii«

cîjff Mtf öao ^djwfrbf tviOfr/^rf Sfuik / fonbem ficfttoarfftba Âraf)î Çr^rgt;|ît/ Tomo lo.

Ambrofius Iib.de Viduis: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vbfrtVJttbf î)fM Wtamp;fftyfi'ÿt

ft^cn ©ctt?a(f:(adLicrïàriaspotcftates) nif^f IMK ffn/foMöfrnmtf^ifthcbni iüdlffn/ Où Oafîarrffinb vor ©off juvfrßd^rfu Oif hfff|h^unß vnO hó^f Oer gfif(licbfM0t^a(rf§nf: Off nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oer Äirdjen finO/ Oer ©lanb vnO Oao ©ebe ff / Oatm if

joirOf Oer ^lOerfadjer vbei tvunOen : Sic illc.

Irenaeus : Ecclefia imitatur Dominum in paffionibus,confc-lt;iucntc corpore ftium caput ; ^ie5€irchfoi\K lurent gt;per;en fin JfiOen natty vnO co friff Ocr ^eib fctMCfn.^aiivt natty

Damafeenus3. Ent. cap. 33. Jn alter U^etf fg Oao ©uangetf# ««igcpreOfftffvorOen / §af aber nfe^f mil ^e§r oOer ^^a^enZ

•Ofï

-ocr page 59-

ebamftÄttegftt / fniKQBtMfrtc^crvbenvunbfn/fonöfrntpf^ i«ß narfenöc/armf / wgc(e^rfc/^egfi|K^(f/Mamp;fn î’if IBcfrîVfjtî fni ^ufc^anïJcn^etnacbt / nxin^o(u|b«|îôKÂirc^SV?4rtvra^ajî txtt/ Wvuin fK ^J^drti^rcr nt acjjte lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

^ut^mi0tnïgt;fn2trtt(fMfnï)em GoncïIio Söïanfua vberg«^ ben : 'Prcötgfr folktnH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oïxr ben QSann/

öif Wf {t(i4 ^friwff ntc^t mcnßoi*

3a ee alfo von anbeginn Zugängen ! ba^ bic iieb^abcr biefer Q^Bt((/lt;inïgt;ere/ vnb fonbeUïcIj öie ^inber ^ifttce/vcrfoij^t ^aben; a(6 ^ltnn fein Gruber 3bd : ^'fau ben 3aeob : ber tobfâc^tig ©aiUben^anib : Stamman ben OÄarbacIjai : bie ’S^albaifcfje SDïdnnei'biefroniinen3uben@abrac|}/SÖïefacfj/4bebnego/vnb ben /;).;öanieï; bicfatfcben *Prop]^ete4i vnb pneßeraQ5u^anfflt;n ^lfteoe-y. ^ben alhvegcn biefï’omnKn verflggt vnnb verfol^^/ tvieauß @ebnff£ vntaiigbar vnb funbtlte^ i|Ï : bevorab^at nbsp;nbsp;^eiemtao

'em ^igutber kiener be^ neumen Xefïamenfo/ von ben falfc^en 5gt;ropl;etf n vnb ’Prießern viel Çôerfolgiing erliteen»

Ira Valons Imperator,cxcmploAntiochi Epiphanis omnem religionem cupiebatjn Arçiano dogmate concordarc. Hift. Trip, lib.7. c.18. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

J Äann obtvolbie^ubenein @efe$gehabt bte folfe^e propBe^ iteatcr. 1?. een vnb ;Xrdivmer jutbbten / fo ^ben fic boeb allmegen bie fronv UKHbarftlr ettwfcljf viî bmgencbt/ivie bie (Sd^n tviber nbsp;nbsp;nbsp;SÖdt^

terfelbfîbefennet : barjii ft( aucl? SÖditerma^erffHlet/ ba fiebeni/;gt;Â?{?î3;felbfl vnb feme ^popelgeidbretfiaben: vnnbee i|laudgt;bcrnacbgefcbcben/ tvie bie J^ifîoricn ber Mircbenan^et«« gen/ vnb e6i|i notoriè amÆag/ ba^aIHvegenbaoflemegt;pau)p Im ber .îùiiber ©oueo verfolgt tvorben.

S^nbîfîber Proeef; be^ ganzen nemen iî^efîamentobiefer/ba^ bie jtirebt^b^ifh niemanb verfolgt / fonbern fie tvtrbf verfolgt/ 2.^£imotb.3» 2letor,i4* 9J?aftb/ is« ■ine. lt;?, 12, m. ^t'ban.iç»

-ocr page 60-

^8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ludîcîumVOtt

I. ^d.4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;öcr ^âb?î9î fpnc^t fvtamp;fî/ôae ^dcï^

t(ë Uitxt amp;(waU/ cm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vevfuclit fic^ ! oDer »tef gctvaft Daran/

»namp;Dù ©üvaltiani ifrrcjflfn Daß'db/öJïaff^.ii.iuf.id»

Vcrberari Chriftianorum proprium cft , flagcllarc au te ni Chriftiani Pilati, Caiphæofficiafunt: Athanafiusfol.45 . tcutfclj : (^Çnpcn tflcißcn ober n^enelidjîufîdnDig gefe^io^ gfnauwfrDcnZ akrDtcJé^Çnfîengci^knfmD »namp; (^at^x dmprer^

Âfmancm naeÇ wirbt fvmrrcÇfervnDfvaÇrfr^^rifî von Fagt; Mf r SÖrfac^ / vnb fonferrfic^ vonamp;@(anbfnamp;wfgen wtmonb ver# folgen / ober mit ©ewalt jnbetrnben vnberpe^en. Âann fonfl ttûrb er bamit^n verfielen geben / ba^ er fem ©lieb ober ^eljdf# lin ber fanfftmöt^igenA^Çnfîen/fonber etngnmmtgerlßolff we# re / beren bie jur Êircljen vn bem ©cfjoaffîall (f Çrijîi nttgeÇdren-

^arge^cn fncn bic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2(rgumcnta

- bcrleniacn/wck^cpc^bejj^ibcrfpictevmiKV^ ttctt^ubercbcn/nic^t

' ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C A P V T XL.

Itl'u- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erpltc^/ba^ gefefjrtebenileÇet : ba^@btt ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;be#

jviofaic^ Veut,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fooien ^at 1 ben 'ProplReten / ber bao ^ofcf von @X)ff bem

©deter abfiî^ret/jutdbten/vnb M SSJîutter / bem Qöruber / @d|nen ! iîdc^trrn / vnb lleben^reun# ben/fa auc^ bem eignen “îBetb nic^t^uverfe^onen/ fonbern fi( ber tdbfen^u|elflfen*.

Âann bierecbtfo(g/fo efliclje Theologian^ biefèm S^eyt wdf# feh erzwingen/ ^at Dominus Brenzius confutierr^in vorber^ör# tem ^raetat de nonoccidendis Anabaptiftis,ff me ^ort lauten alfo : 3ö ber ^ubenfebafft waren (eibliebe ^Scßen/labhcf^e ^anb/ leibliche ^dnigreieb vnb^nepertftumb/eo waren aueb euffe rltcbC »nb

-ocr page 61-

5rfV^ctfbc(5©(au6eitelt;

»tinöffilhcfjciXobfcIjfagcnamp;ef ^vtnöf/ wdc^r lt;SfâÆ an j^nrn vtiö^föfututt^en waren öeren^wä fo m fer

Pcnftftt foi tc woffenba^r werben*

;^arumb ! gfeicb ‘f if f er (abhd^ amp;(^(n ber ^nben fiar bebeuf benlt;^§njleneingeiphc^en ^egen/ vnb baö (eibhc^Äcintgrete^ fihßfi|i(idj\^0nii}rete^/ alfohat auclj baö (etbltc^ erwürben Der lt;Janantfer/3fb«nrer/vnb ber faffcbenf e^rer bebeuret vtï anjetgt/ baß bie Çnjîen geijîltdjer wetß jbrc ^dnbf / bie pnb auelb fcbe4e^rer vnb '^îerfirÇrer/erwnrgen/ '57einficb baß fie bie (Sön# be in )Çrenr4eib mit bem@eiß@otfe6»nberfrueFen / vnnbben SÖerf^^rern m gt;^retn@la«bcn nicht folgen/ fonbern wie ^auïw fagt/fiemeibeii. ^ae me^nt auch^h^’ß”^ crfagt/fobeine .^aiibt oberbeinS’ufß buh / fohawe/hnab/ vnbwirff )hn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

vonbir : welche‘ïöortntfhfatiffbie leibfi^e ^dnbe ober fonbern au|fbie@etß(iche/ nemfichaiiffbicDodorcs, 5reunb€ vnb(Befenen/ffhen. (Jrrebtntchfvoneu|ferltchemabhawenber ^lieber/fonber vom ©eißlichen/baßber^ext biefen 93erßanb( Çat : @0 bu einen *Prebiger/ ^reunbt ober 0ehn(ffen haß/ vnb et btch mit fntger «(ehr ärgert / ober bich mit etnemverberbten böfen «(eben verfährt/ fo(t bu j^tne nicf^tgc^orcficn/ fonbern ihn abhaWi# en / bao iß / fein ©cmcinfchafft meiben ! iha erfoK bir fepn aUein

vnb 'Publican. SOnb bao geißlich meiben iß burch bao leib ^üuteud) lieh erwürgen ber falfchen prophttm im ©efeçangejeigt* 3m »ovoen2W? ©efe$?0?oriwarein$wangbereußerlichen Zeremonien / vnnb beß^otteobienßo / vnb es war auch ein leibliche ©traaff barauff nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i» ve-

geßellt/ wie man lifet/^enef 17* QBo ein Änäblin nicht wirbt be^ teriteft^minto fchnittenanberSÖbrhauffemcoSidßhtö/beß^eerfoll

reuttet werben auß feinem SOoIct’ / barumb baß er meinen ^unbt ^s. q.s. c. vnberlaßen hat / vn b Tîum; iç; -(ieß^^ofeo ein SÖÏann verßeini# gen/ beram lt;Sabbaih.f?olhhfftegelefen: 2(berini Zuangelioiß ^evhni/ nbsp;nbsp;nbsp;©lauben ßärgeßellt/ vn tfi barau^geßellt ein geifto

«i lich^ï

-ocr page 62-

•^o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Judicium voit

Xîc^f obft ^traaff/ wùSïinpUi^fpndjf/ fvcfcljcr

gt;nr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fc(tß t wet aber ntc^t glaubt / ber tvtrbt verbampt. Hæc

Ule.

SÖnb ba ^ac^anae fprtdjt t tvenn /r manb weitet wtffagf /fob kn feine ÇOattcrvnbSSÂuturbù/fine gebeugt §aben/ ju /^tn fa:* •^en / bu fo(tnifleben / bann bu rebeß falfcf? im namen beü

»nb »»erben j^n a(fö aerßedjen/^acb.i^. baeilKmie D.Sc-.baftianusMunftcrus annotiert ^at) |ie »»erben )ftn jerlîeefjen luf mitbetn leibltc^en @clj»»erbt/ fonbern mit beni lt;©cljttierbf be^ ^etPe6/melc^e»ifl®otfe6 ïöort. 2(lfo§ataucf?^,2). ■lutfier »ber tbaOetbQ^apttuIbenîîext aufgelegt / »nnb fpriebt : SÖatter »nb 'CÖÏiittermerbenj^nierpecfjen / ba» iß/me^t nut eifenen ‘îBap fen/ fonbern mit ben» ^üort ©otteo/ bann eêetn^ifîlic^/freunb^ itc^ ^ecljen fepn »»irbt/a(o »on Çôatter »nnb Swutier gefeljicljt ooiq^rem Äinbt/ g(etclj»»ie 0lt;inet 'Pauluobie^afaterfticfjt/ »nnb ,^ren.3rit^umb pra|ft imt ©^^iî^teo ‘Wort Tomo4, fol.jîy.

germer (»at -(ufÇer gefe^rieben : ba$ @efe^ COîofeo ge^et bie^ubenanZ t»e(c^eo»iwÇmfuroannicljt nieÇr ßinbert : bann bao @eft$ tfl allein bein ‘^olef^frael gegeben/ Wir »»bllen OJïo^ ‘ fen niel^ fitrein Jîegenten ober ©efeçgeber tne^r ^aben / nbsp;nbsp;^ott

t»i( eo auclj ftlber tut / ïÖÏofeo ge^et »no nicfjte an : t»ann ic{j SOjos* ; fen ^ntn SÔîeifîer rmb ©efeçgeber annemnie/fo mrt(îe tel? niiclj laf* fen befcbneiben/ic’. Wbllen »»tr SÖJofen ntc^t galten nocl? annein# men/ OJîofeo tjî tobt/ fein Oîegnnent if au{ige»»efen / ba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîno

‘ fam i er bienet»»eiter §ic^er nic^/ man fan eo be»»c{»rin auf bein britten (^ebott/baf SVJofeo bie ^epben »nb bie lt;£^rifen mcljt an^ , ge^et «ibaiin ’paulue »nnb bau net» 'Xef ornent ^ebt ben (sab^ batljauff/ baf mangreiffenmag/ baf ber icabbai^ ben^uben ollem gegeben ijî/ Wann btr nun einer ®?ofcn fiir^i It mit fctgt; «cn ©ebotfen/ »nbwilbic^trtngen bieju^alteij/ jo fpnefj/ge^e

.A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

-ocr page 63-

Fni^ukn^Ht’cn mfttemcm €Ó?ofe/ ic^ 6tn fan 3«^/ wicÇ tmvrrworrmmtföeinnn SOïofc/trann tc^ ÇOîoffn annemmc w df i fpncfjtpau(u6jun®ala{o-n/ fobntc^fc^ufWg Oa^ gane @f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îgt;aii fr in ’PniuHein »«6 an tm OÄefr/

öae fc^rfibt^ufljfr tonao j.in Ocr »nharKfjfun^/mic nbsp;nbsp;nbsp;Ine

fînun ÇOîofen folkn fc^tcfen : î)em fîiminet auc^^lrpfopomne ju/in.annot. fijper Malach. 4.

SXÎtiî)abfrinaf6fpn4gt;f5).’(ufÇfrrSfrîgt;fn ’PropÇefen^ettinjV ant : OJjoffigt;gtU bep mir ntd'fömffnV fcpiemal Daf; id^ ^^»rifîuttt Çab* (J in fold;gt;fn ^wang/ nne Ber ^uBe« mas/ folfen tft( (t^ri|îen' nrt babfM / Biinn fie foUen an fein @ffe^ grbnnBcn fepn ! fo Ba^ fie ftivaô ge^wmiafn t^un mû^fcn/vnnBan |îf{t/ ’Pcrfcnen vnB ©e# Bn Be »n fnnpfft nwoi/wir Bie^uBcn/fonBcr es foil ein freçeo vns^ gebmiBfn '^olcf feçn ! mit lu0 onB lieballeo miflig f^un/ Barumamp; fpricbtBeriio/pfalm/Bein ?öo(dmirBtmillig Ba fepm ‘

Idem fupcrDcut.iö. SOberBen Söerfkuf/onBmer meinetvorP nit boren wirBt / von Bcm mil idjo forBern / fpricljt Bcr gt;;)cer2 : miP Biefcm îBort/tBut cr mcg alle Oberfeit Bic bifi^er in £9?ofegelf^rP ip/Bann Bao 0ffc^ îOîofe ^ucr^altcn §at @otf Bao@c^mcrBf »nlgt; 9€ td} tf r auffgefe ^t/ (lie aber ! Ba cr fin ne m ^ort auffridit/fe çt ef feta @f IjivfrBt/Ffin Oîic^ff r ein/ fonBern Bramet/ Ba^ ere felbo re^ dien Wil loif er and? im Propheten îOîidja fpridjf:3lt;lj wii ^Haacf^ f^tb(n mit @rnn vn^orn an alien ^^dlftVrn fonitgr^rc^en mdl# Icn. -Sann Bieii'nl Bif' rm prcBig Befj-tebfiioi|î/ onB Bc|? J;3cv(o/ , fo foil I finer mit@fmaltgfjmungfn iverBcn/Biemfil^ott fin ngt;ib Ih^^ern habenn!gt;iltgt;üstgt;adllt;'nibe. 'îBfilabfr fölcljfo gt;;ifr§ Burc^ SOïcnfdjea frafftmfBergcgfbfn nocbgf^mungfn magtrerBenZ fo • mirnman Biefomt glaubfit alifin (bottco^^rthfil ^fpmPfüfn/ Binner.(vatfif-verBampt/ Ba fr fpricljt : 'Wfr nic^t glaubt/ Bfr i'i jent gf richt / vnB mif au Bic ff m -Ort^ fïc het / idj milo »on /(und-

;iC’^vau|?

-ocr page 64-

ludicium voit ter

ma3|îuamff{en/fa3f^utÇrr/wif to^enî» fcùQ?iîc^dff »nb^örften Çdingce^tage finigt;/ tt»flc^fî)ù5îcçfr eter ö'oftloje mtf 3lt;wa(t ^um Glauben ittJingen/vtiD^tc fic^ nidjf tvdlkn gen (affen i tödten» @tegebrauchenficb öe^ ©ertchte/ tvelehe^ @0« fhnt allem ^ufchffibt/ vnnbswmgenOaniemanbemagge!« jwungen werben/ »nb erforbern ! bae weber fi( noc^ fern $ü?enfch gebenfan/ vii buut fold; er ^'h^tbcwufenfie/ wie fie ^ar nicbt^ »erpe^enZ weber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^och fein Q3?ort / vnb fehen nicljf/wae

SQîofeô hie lehret/bann biewert fie au^ lt;2^hrip(ifhem Offenem euPerkche-Iaruen machen/bappe für gfâubigÇaltè/foau^forcbf ber lt;5traaffoberfchanbt halber ben namen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;euperltch be#

fennen/wnbfe^ nicht/ bap bie fach allem bem@etp jugehdrf/ »nb von allen îvîenfchen gan^ frep ip/Hæc Lutherus in tomo 3. Latino.-fol. 120.

Idem hat ober i. ^or. 3. ( ba ’Panluo fpricht ! eo ip alleo ewer) onnotiert ; .^em€S)?enfchhlt;it macht ober bie ^ripen @efe$ ;u^ machen ! bie (Bewiffen jubmben* »Ph*( Cvîelanchfon in lóós vom i^uangeliofpricht/ ben 3uben war gebotten jhf @e|e§ mit bem @chwerbt5uverth«ibigen / ber bao^uangehum mitbenKSchwerbfoerfhebigt htd^en/ barumb hateriu ’)Setrogefagt/ pecfebooCchwerbtm fein patt/ wer bao 0chwcrbtwtrbf «emmen / ber wirbt mit bem (Schwerot omb^ fommen. ^ofematib m bao ©efdngnup föhrt/fagt^oh^nneo/ ber Wirt m bao èefdngnup gehen/fo femanbo mit bemiSchwerbt tdbtet t ber mup mit bem écîjwerbt get dbtef werben / 2lpofa(, 13» vnb hernach von abthuhung bep Wefe^eo fpricht SÖfelanchton: wert imnewenXepamentnicht bao ©efe^/fonber ber i). gegeben wirbt / beph^’lï’dn fwl’ *bif frep von allen eufferlichen hak fungen vnnb (Teremonten barumb bap biefelbe» bie îîatur bep ' ©eipeo nicht mitbrmge«- Sic illc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

-ocr page 65-

® cv anamp;cr ^c^cnwurff / wit feftur 2(uff(âfunagt;

C AP VT XIL

Iprs^^-ifcr übif deren ef (tc^/tgt;ie mif »rrfofguti^ aUe ^r^umcfi^ KV^fa tvdUcn fofmeren/bne lt;Spröcij(in/ba Der J^jeocot fagt/ x„c.i4. \è^^=gt;^CompelIcinTrarc; iîmblt;att/ ba^lie^crftttgf^cnzWf^ cl,'f G bod) nù^t auff cm tu^crlùljvn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;geÇcf / wteEiichymi-

usZigabonusfaßt : Chriftusnon præccpit hic violctîtiani in-ferri, fonbmuuffbfttïXnfbvnamp;auffbtc^rafffbc^ @«|îf6 nn;iùiftiiîbfrau^gef‘anbfcn 2(pofîf(/burdjtP('(c^d‘P|ïunÇfnvnamp; bföhßfn vKla»|; ben ©ottfofni -^cpbcti amp;ott ! ber bae au|flt; ipadjfcn gibt/finbbfffBref tvorbi« : 9ônb gibt jttn-Fcnncn/ba^ ab t. cov.}. (fntbfrctbigJpimnîrlFbnta^î^npub ßrfu6 mü fdnnt ^pofllt;:(n vnb ««lîgïfanbffn ©îcturn/ bureb tvircf ung bef? .^..©etfîcb/ bae ÇôoUf (^5o«f6 frmaÇncn / vnnb juni 2lbcnbhnal ©oftee folhn. 'îCifûudj We Tituli vnb '^öbfrfcbhffffn vùkr Pfafmcn/ ba man vcrfcutfcbf/ jnr (ïrmaÇnung/jur 2lnfcc^timg/jû iîneb/ pohenfj. ober jur '^bung ! (c^rén ! ba^ man im ^au^ @otfc$ ntt fdjtajfc? ' rtônod?Ç’hï«fPâffVtt ! fonbfrnallG«fwac^/bf«rn/frdbfn/ vnnb flnOig ama^wmfoK. ^ie nbsp;nbsp;Pautue auc^ crmaftncf /

0fpt ntf fru^zmae )^r tÇun foie / nbsp;nbsp;nbsp;brûnPi^ im @nfî/ fc^nfrf

fudjtnbic^t'if/ frpf frdlidyingt;;)offinmg/ gfbukigin ^röbfal/ (iahet an am @cbft/ 2?. Xom» 12. barumb fo fan burc^ ba^ Com-pcllcintrarenidjtbaett)f(tUd?lt;S(^tt’frbt. nod} ber ©rmaUbrr 4^berffit/ ober fin rndtlidjer^mang ju rinem gen^tt^i^fen milligen @otffC'bifn|l/ verpanben merben*

(£‘t(id)f (aben bae Compdlcinrrarcjburc^ brn ^prucfj^au^ 1.0«. 4. fi mc^f vbf I au^^tcffjjf / ba er faßt / prebige bae ÏBort /Çaft an ! eô ffb ju rrdjtfr gat / ober Çônjf if ! grafiï / fram / rrma§n mu aller ($fbu{fvnb4f§r»

Mb

-ocr page 66-

^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lüdiciumVOlîÜrr.

tvilö in örr 6. ?Prcî)j^ani amp;n'«fn ^ontagnadj^^nglîcn/ vnîgt; fprûfef : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fie (51mm jufonv^

irifH/îJ^ie ip/treitgt; fie mit eftipücïjem nn^altî/ia aiic^ mit étraaff »nbiJ^idmtmßeivißerSÖeröammi^/ î)a^fiefic^j beFe^ren. 2{uff Hc^e meçnungkÇretvnnî) gebeut aiief} lt;pau(ii6 feinem iîimo# tÇeomberanbervnôvïerbten. 'JîitoÇne.wfacJjcrf^enfîberbcfffcb ©pfte6vimb*Pau(i7 buOmanbie»nb«|iferfigen ÇS)?enfefjni mit bemïCort ©ottep tieibeii/vnîgt; trmgen foil/bann bae^ort Ö5of# fee i|î mie ein ferner / vnnbmie ein sam mer auflF einem R eifen. Sicilië.

bem fcfjreibt -futter felbfi/ bao Compdle inttarei|î Äiitber«w mcijteulferlic^/fonbern innerliclj »nbgeifî(ief;/X‘O t^t/ frifcb bie trafunou 0|jnbin bao ©emilfen treiben / »nnb ifî mtjiiverfielen vom eup treiben/ tvk fie (amp; au^Iegen/vnb ic^ auc^ get^an ^ab/ba^ «mn bie ^Öéfen vnb ^uben mit gemak treib/ boimeo t^uto nit/ e# t|î auclj bie mepnung befi ^uange(i) nit! barumb treib mano mm frifc^ ino @en?i|fen / vnnb (aß jnatfrhefi vnb geiplidj fepn. Sic ilie, ÇObfr^a$èuange(^um iuee Kp

^cr tgt;rtf tc écgüitvurff tjn^fcür 2f«tfvort

C A P V r XIIL

tfî bfrÇdebfîvnbgrôlfelî^egenmnrffinbiefem .^anbel/ bao meliliclj Äepferlicl} ÓÏeefvt / barauff bie f(niß( C^^bame n / bie ba vermeinen / mer nii j^rce ^(aubcncrtfi 1 ber foil bc meltliefjc (Scijmerbt in bie fîraff fafleiviuxta L. s.de C.fum-ma Trinitat.amp;fidc Cathol. bamirbtgebotten bie jte$er am^^e* ben raffen. 2(bcr bicfelb @ammg trifft nit alle / foman Äe^er nennt/fonbern mit namen bie CÜÎaniefjeer/bie 2lpoHin«ripen/bie ^amaritaner/bie 2(rrianer/bic ,lî?ünatifîen/melflje alle bte/fo fb# mopevermdgt/ mit gemalt getdO? tef/vnb mit ber J)anbt verfolgt ^aben»

-ocr page 67-

Çrcv^eit bef’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45

(SôÇafûBcr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aucfj dtt fonder 6e# Z. Rifionßf.

îjenrfcn/trie bie Canones If^ren/î)afî Der .^epfer ©efe^ »nîgt; «UHj^en/ biW @d«hc6 ©efeç ntf aufFldfen : öafjauc^^üe i^epfer# hebe @i ffß bfin ©dftfùbfo viibertrcrffen fepen : bc^^ldcl^in ba^ alle .^epffrUebe ^^pungen ben (JuangeUfeben viib^lpofiotifcbf« Äeereten ( ben |]e«ueb ffinee tregefnrgcfe^t tnerben foöen ) eint# ^en abbi ucbntcbf tbnn indgen/vnnbba^ feinem Äepfer ober an# bern Q5ottff(igen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Perfonen gejtmme/efwaotoiber

bic@dtt{iebfn ©ebottvnnbQScfekb fnrjunemmen/ ober etwas jubanbefn/ baoben diwtigelifeben vnnb 2(popo(tfcbfn 3vege{» entgegen ift / dillind. lo. caii. Lege Impcratorum. amp;nbsp;can. non Leer.

gt;;nebergebdrtancbbao'2rafmuogefcbrte6ettbaf / ba er fagt; ®€inn iflaber ben pelagtanern/ ^ouintanem auf? Ärpferln^em .(£*bnt ein (Straaffanfferlegt worben ?3or fetten / wann bte Äfper tn einer SÖerfantlung ber Q^ifebdfFe erforbert / »nnbga# ben Ûîecbenfebaift ihrer ^e^r ! bie uberwunben waren ! batten bie Q33ab(/ obfiewoften lieber fÇr eigene iebr verbannen / ober mit fainpt ihrer iebr verbannet/ bao von ber ©einem au^gefebtof# fênw«-ben/ bann baowar jur feJben ^ftt ber Äireben febwerefie ©traajf. .©em Qöerengano gefebahe fdn ©ewalt ! ber boc^ ein mat war tebig getaffen ! vnnb gteicb wibermnb in benfelbi# gen 3r:thumb ßet. Hæc Erafæus, 3n ber SÖerjeiebnu^ vber Ó^aplïtiebe vnnb.^epferlicbe Oveebt von bett Äepern ! vnnb ßcf het bejeuget per verba Anibrofij. 24. quæftioncprima, can. qusc dignior.

^ofcbretbt tS.-^ieronpmuoIib. j. wiberbtepetagianer/tS. Poiituo he t^f micbetn Äeper inetben/tnt verf tagen. SOnb 4tifh^ toni.2.fol.9k.:pie ^hriHLfb •^treb tdbtet ntebt Ieib(teb/Et fol. 133. ^Cic (rh‘*‘^’^^’rcb tfibft fotebe fcbniaeb vn©otwtatîeruiig tut/

fic (in ^(nf(igt;(n jutn ßebu^hf rtn fott haben ! foitber fie fing// u. ... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Dominus

-ocr page 68-

ludicium von t'cr

Dominus rnihi adiutor, non timcbo, amp;itcriim, Bonum eft confidcre in domino,quam confîdercin principibus. Sic iilc'

§ataudj Gerardus Nouiomagusötffc obiedion veranf# ttoramp;’tincnifni^fnDbnelfan Carolum 5. ba rr infmcrf/ mae bet Qßf Jim ntf pnung fepe »on ben M’qgt;fah'dx n (Bd'anc n / fo mi# btrbifÄf^crgfßfbentoorbfnfinb/vnnbfprtdjf ; (£-bcn biffdbftt wdffn Si)f«nner be ffnncn / bafj edte^v ^epferftdx fcj; »orßan^ bcn icçfn/ burd) wddjc ethene bon (eijfrn bc^ i^obtoon# berworlffn tooibcn t àber fotdje ©efe^ fnxn nicÇr »on boi ader# guttgpen .^epfern burdj »nnadjldOig »nnb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;an^alfcn ft(t#

tfjer 'lt;èifdjd|t' fr^mungoi ober gendtihißf / bann baj; fie au^ red)# tem tviUen ber stepper gegeben meren* QBetebeo fie bann 5um mepnflen baron^nemmen/ baf?bf^groOettGonftantini,Theogt; dofij »nb anderer Äepfer ©efep miber tgt;i( ^eper nie / afe virt man Wfi^/ frnbju einer (^xfeutiongebradjfmorben / fonder bep dem (^efep Theodofij mirdt Çinju gefeçt in den .^i|torien/ba^ foldjee ©efe^toon dem allergûii^pen ^epfer me^r ßegeben fep ^nerfdjre# rfen/dannjuvoUiie^en.

SCber dao fagen fie mettfer / bai^ die Augufti, Confhmtini €d^n/^aben @efeç »nb Edida aufge^en laffen/einer für bte^r# 'rianer/ der ander tviber fie : ba^ anc() bie^»fcf)dff fepen me^r t»e# der einem ^îlt;çfer angelegen »nb »berldpig gement/ fo gar/ ba^ fie auel) burd) dieÄdniglidje^tammerling/ die bann m fonber^eit bep den Sûrfîen eineo groffen anfe^eno maren t »nb burej) anbere/ die fie mußten an dem .^of angenem fepn ! {ok^e lt;^efep erobert

t^un noc^ weiter (mi^u (fagt Gerhardus) baf? anef? ber ab (ergufigfen »nndgetremeii Mepfer ©efep nod) »orf'anben fepen/ darinn frepgdaffen morden / mao ^Religion oder (öofdiebfeit ein jederannemmenmdüe : dannfiead;tenniffi1ri£'nangefifeb noc^ Äenigkdi / fondern ganç »und gar tprannifeb / mit feemaft »nd ^a^(n

-ocr page 69-

5rcn^fff«?cfl©(a«ljnw*

Qüafffu jemvinö jum @(auamp;oi vnï) ^^nfthcf^cr ©offfffißFnf jth janngcn / vnufquîRjuc fuæ rcligionis iura ïcclctur , lofephus lib. 19. c. 6.

lcift6ffic/ baßem(^brifiiteber.^Tepffr hcbcr tverö ivöH nt/ ïgt;afj aOe 0rfcV afïfr Xf vfcr abgf tilgtnnlröcn/t’ann er bw -icbr lt;rÇin|ît fnoco ©^^ttretriOcnthflj tn lgt;fnt mtn)f€ii foltc vbmrcttfn;

too öiffe Singwtf ffdf; bdracfjtft/tvf rben (S.^cp.ïOïnv.vfr^ fdjaffnt ! Egt;ainit ötttefj Xe utfd^lanbt frölidjerc Edida vfrfûnüigt irrröfn/tr.- ,iöaoßcit Gerhardusan Mf jîfp. SOîa^.^nnoipp» ob öcni Ovndj^itagju @pvpfrgfblt;iltfn/gffd?rtfbfn/aufftvfîdjfni bjf frcn(int tgt;c|; 0}aubtne tfî jugdaKcn worben / ba|j c tn /rglidjcr mógghiibni / tvu’ rrogfgrn @ott vnb ber Mep. SUîai?. trawet ju# Vfrantwoitrn/jc’*

3bnn un J;)fr$*og Carofnnt ^n 0f(bern fd^reibt alfo : wcrlt; ben ^untal fafi betrogen vnfóre Dódores onb Jntpfn / wefdje bio .^e^er mit gro(fcn Qinc^erit/ aue^mitbein nbsp;nbsp;nbsp;werbt / vnbbcnt

Sewer au^jureuffen vnba'ße^en/ nnlcQe allein @^ft mit bent tSebwerbt feinco '^orto vnb Svwere/ bao er auffi^ rben gefdjtrf ( ^at/^untdjten mag treiben. Q33arnmb vnberße^en fic^ bic 2)îen? fdjen/ biethncn felblhnverfïe^engeben fie ftaben ben eifer @of# teo/ aber mt nadj ber ^unfï/eignen i^nen ^n bao aOein ©otteo tp^ feigen fie gt;nbsp;ob fie mdgen / weldjer Jtcb’cr bodj je ! alb audj bie aup ferwe^iten 3‘t^lffbotten nodj gelebt haben / burdi menfdgt;ltdje ;©ifputaç bie 3rrung »on J;)eriien jgiverlaugnen ber tîrfanbf:? tmfiber ^Barlheitwiberfommenffvc’ iSofiebao nicht mögen an^ «eigen / warumb berhitmen fie fidj bann tborechtig / ab ob fie mit bifputieren ober tprannifierenbaethun mögen / bao faum einer gelefen wirbt mögen get^an Çaben / weil auch noch griin.ete onb in strafften warb bie Oveligion Hæcillc.

Welche bieÄfOer mit weltlid^er @traa|f vermepnen ^nverfol# Kej^onß». 2 iii

-ocr page 70-

ÎLicUciam Ücr

gf«! hrfcfbnt fonfuiibiercn bicgrcninvr« galîKi^er vnnî) tvddic c^fr -Obafftf / vnïJ brginnm ben cnicn S'uee aufftj ?Î4tb^aii^ iUf fei^n ! vnnb bididjc« ber-ô^erfetfbae/ bcßfii fie ntctîfrec^f ober maefjf Çaf. 5)ann ftnb jtve p Oîne^/b w Oîe tefj ©otf ee/ vnb btw ÏXncfj brf? Äepfere/ünb biefc ^ween große nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vMb 5vfp^

fer/finb mù j^ren i^ctcfjen trot j«vnber(f^)etógt;en.,©ao eïn jß enug/ fi^Âamvftâ nbsp;nbsp;nbsp;lt;^nber 5 c ü ( ù^?/ bao enie ift ^tnuneltfclj / bas anber ƒ nbi fefj j bao

•ifientK. nn jßntcfjt oon biefer ÎÔelt/ bao anber iß von biefer ‘ïÔeïf / :?gt; QBrifIjen vnberfcbeib bieaffen ie^rer gebiirfid? obferuterf ^aben/ lt;t»ff baß @0« bent enngenJ^nnmelfômgbael'etn/ vnb auclj ber tveUfie^en Z?berfeit baof^r gegeben tverbe.

:2(ug«ßnniofpnc^f : é^ott tint feinen *Pfen«ing ober îS)?«n^e a 'Çaben/vnnbber^e»;fertî'ijaucbfein^inf;inûn»?^aben. 0ogegt; bet bent Äepfer tvao beß Ä'epfero iß / vnnb @ott wae eo tß. Äeni jtepfer gebt ben ^tnß ! vnbtiicfj fe(bß folt j§r @otf er^ geben. ;©ann gteidjer weiß tote beß Äepfero ^libt anff feiner €0?nnç an jetgt t baß ber ^epfer bao ßrne erforbere/a(fo erforbert ©Ott von ben îV?enfc^en fein '^ßbt tni SOîenfc^n ! Traa.io.fu-per Ioan. Epi ft. 45.

Chryfoftomus fagf/QBann bn ßörß/baß man bem^epfer ba^ feine geben / foltunititoet^eftt/ baßeoaKetnvon benen Äingeti gefagttoirbt / bteber ^Keltgion vnbber@ottfe(igfett ntt fc^abenZ Hoinil.71. inMatth.

Nantit eoneorbiert .Ç)t(artuô Can0n.2t.in Matth, vnb fprkßt: ® leanttvort (fßrtßt iß SOîtraefeto voll/ iue.26. Äann toaitn wir »no beß Dîccljfo beß Äe^ferhcßengetoalfogebrancJ^en / vnnb vnp a (obie Wiener feiner SÖertvaltung vnnb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vnRagbar vn#

bertverßat / fo tß bent Äenfer bao feine gegeben : *^ir foüen aber aucï? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ tvao fein eigen iß / geben ! '5ïemüc^ / be«

^etb/ bieiSeelvnbbenlBiUen/ bann bao ßabentvirvon^.^t( empfangen vnnb barumbißeobifiiebZ baß toir vnb @X?^XZ

-ocr page 71-

WM tt’tfcfjfi« trfrfol ÇOrfprwng wnö allce ^abrn /gan^ foQcn crtf gehn.

^îffen^^uttfffnÇaf a«c^ 5).-futtern« von Wfldic^er ©otuwtöfti -Ohrfiit ! jf. toino 2, fol. 20, fnrwniüc^ fror ftc r f / î)a er fpndjt : ,$Öao svf ftbcÇ 'Jîfgimnu nbsp;nbsp;nbsp;©cffi^ îgt;if fic^ nit tvette r pre rfrn ïgt;ûn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒquot;

vhr idb wîgt; @Hf / vnhîvae c ulferlic^ ip aufjF(^rtgt;fn : Cann vbet îMv iSffI fan vnnb n?it@oftnjfraan£)(ap[lt;nrcgtfrlt;»r/ hann fiefj pt lamp;p aUfin. ©arninb wo weitlic^er ©nvaft fteb verinipt bec. (Sedf II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jugekn/ ba grcifft fie @ou in feinOîeginient/ vnb

verführet vn verberbt nun bieSeelen.^aruinb eo vmb fonp/vnîi vninngfiflj ip femanb ^iigebietten ober ^ujivingen mit Gewalt/.

‘ fonpoberfo^ugfauben/ eo.geÇdrtcinanber^riffbar^u/bie^eis tvalft^utoiiicfjt

QBeileohinneinorttjegfie^eHaufffeinem ©ewipTen {i^t/ wiô frgfaubtobernitgfaubt/vnnbibanwKbertvelthc^)«! ^ewaftfeiu abbruefj^befî^i^et, fo foU fie andj^ufriebettfenn/ vnbi^reo ^ingo warten/ vnb fa Peu glauben fenp ober (o/ tvie man fan vil ivif/vnb luetnanb nut @etva(t tringen.ibatl re ip nn frep ^ercf vmb ben ©(aubfii/bajuman ntemanb fan jtvingen : 3 a eo ip ein@ótt(ie^ tveref im ©eip ! fefjweig bail b^ eseuPerfic^e @iwaft foft er^tvin# gen vil fc^affen.^a^er tfl ber gemein (Sprite^genoinen/ben 2(ult;« gupinné aneb pat/ jum @lanbc fan vn foil man niemanbjWmgê» “xBaßr ip bas ^pridjivorf / ©ebancifen finb joHlrep, QBao ip bann nun bap fie bic ifeult;b nwHen zwingen ^ugfauben im^erpeiV vil p ben b^ eo vnmngfidj ipi' treiben bamit bie fcbivacbè ©eiviPeit mit ©eivalt ^nliegen/ ju verleugnen/viib aitberp ^ufagen/ bail fif e e im (urije ^aften^ vil bdaben fid? felbp alfo iint grcivficf?en freiïï# ben (Snnben.^^annalle bie-(ugiucn vnb falfdje *33efanbtnuPen/ bicfoldje fdjmac^e ©ewigen t^iin/ ge^e vber ben/ber fie er^tvingf*. ©oivere ,e vieneic^fer/ ob gleidj jre ^Inbert^anen /men ! b^ fie fie fc^led^fideti fiePen/ bann bj fte fie iw ûgen ( vn anbero jufagett uangen/,.

-ocr page 72-

70 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Judicium twit

tnngcn/ fïeïm ^rr^r« Ça6.cnZa«cl^«irrcrf;lt;i|F/ tüf; tttviit tgt;öfc6 intt drgfVïtt ivf^ren tvölk

i.pct*. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;€?o(pncïjf u/^atbocfj yLVfi;fue^ent.i3gt;iRffaöt/^jn /(Pc^cd

foU bcr feuvaft vn ^bcrfctt vnamp;m^an fcpn ? vnb ’X'gt;c«-ui5 fpncfjfi QÜir fencn aKcv ni«ifd^hc(gt;cn 4gt;tï»iiung vnbcrt^anffpn : Wert ! ba fonipßu redjt / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï’Jck lt;Sprikfj Wfnm für nti'^. 0»

^aufue rr bf vcti brr Cbcrfdt vnb C^^rwalt / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bafï bu f;pt gf#

Ibdrt/ ba^ vbfrbielt;5ffltufinanb getvaft fan bann ©off/ fp inn^ k lt;S. PftrueA^on fcfncni ©rhorfani fagm fdniun / bann blt;.r bie ©ewaft ßpn fan : baranf: foigt/ bafi rr rrbf/tiif vont ©(an# bnt/ba^ WC (thd/f @ewa(t nit foO Kiftn brrn ©lanlu n ^ngf hicffn/ t'onbcrn rgt;pnfuftfrücl?in ©intern / bkklbfn^norbnfnvnnbjnrf# gieren auff ©rben.-©ao geben anc^ feinelBort bentfic^ vnb ffar/ . ba^ er bepben / ber ©ewatt vnb bent ©e^orfani / bao ^’’e^ ßecFf vnb fprf ebt : ©ebt jebe rinan bae^ fet'n/ © cbokbefi ber ^eboO/^bÏt beft ber ^pn/©hr bef; bte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bebk {^crebr tfî» ba/

nHlthlt;;b©k^arjamvnnb©e'(vaît ge^et nnn vber C'ebof?/ ^oRZ

' ©br/ vnb ^orebf eulTerbeb. 2gt;tein ba erfprtcbf/bie©eivaltik «lebt snfvrebfen ben gtnen/fenber ben bofen JBercfen/bejebreneft erabernta(bie©uva(f / baftfie ntt ©fanben ober ©ottee lôorf/ fonbern bofe ‘iüeref nieipern fod»

yeifwcttfM; -^Öaeivit aucb ©.peter/baer fprtcbt :lnenfebbcber^rbnung i«cHfd)ii£i)« foUenivip«ü vnbcrfÇan fepn. ^nn fan je nienfcbJiebe 4gt;rbnnng fkb ntt pJeefen ni ben .f^intmef / vnb vber bie Oeel! fonber nun auff©tbfn/aiiffbenwIîerheben'ÏÔanbefbfrîVJenfcben vnber# ctnânber / ba îô?enfcben feben / erfennen / rtebten vnnb vtt^eüaU fîraffen vnberrettenfonnen. r^aoaHeobat aucb ©^nfîtie felbjî fein vnberfcbcfben/ vnnb furn gefaket/£0îattb‘22« quot;TBannnun 5teçferltcbe ©etvalt ficb fîreefte ïn ©ottee Oîeieb vit ©ewaft/ vnb «tf eut l'onbero tvere/jolt ero affo nif vnberfcljeiben baben:bann wk gefegt/ bie ^eel tp nit vnber bef Äepfere ©ttva(k

ÇOflb

-ocr page 73-

71


93nb w fummfl/fo i|î î)ae bie mepnun^/wif ^.*Pvff«ô fprtc^f xoeitUdfet ^(fror.ç SOîan mu^ amp;ott nte^r^t^ofc^n bann ben ^enfcf^cn/ oewaitbae bamit(Yj€ttârÜcfib(rngt;€Mi(^(namp;ewaltein'^ù^ : bann wo mon aU«6 mû^ff Ralfen /was wélrttc^er €kwaft wo(fe/ fo wcte e$ lt;sirt«bè« »mb fottflßfj43f / man muß mr^ géÇorc^en Dann ben SOîfttfC^fU» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rfoJtOJ.

QBannnun îgt;nn 5ilr|î ober weRKc^er nbsp;nbsp;nbsp;btr^eSeuf mît bem

® apß 5U§a(fcn / fou fl obf r fo ^u^lauben l ober gebeut bte Q3ûc^er vonbir 5iu§un/fo(tu âïfo fa^cn : ’(teber .^er2/Kb bîn cuc^ fe^ulbt^ ^orc^en mît -é ct'b on @ut / ^ebîetet mîr nac^ ewer geivaftmaß auff ^iSrbfn/ fowîîîc^ folgen/ ßetßtfßrmwlj aber glauben/»nnb Q3üd}cr von mîr tßun /fo wî( îcfj nît geßorc^en / bann b^reîfft ff ju ^oc^ / gebietet/ ba fÇr weber rec^t noelj macht habt Tîîmpt et birbarüberbeîn @ut Avnnb ßrafft fokken ÇSngeÇorfàm/ felîg hßbu/tf*

©ofprîchP bu abermal/ja weltlich ©ewalt jwlngt nît juglau# ben / fonberweßret mm eufferlîdj/ baß man bie leut^ mît falfchet ^eßr nît verfithre/wîe fonbte man fonß ben JK'eçern wehren 3inf^ Wort/ bas fönen bîe^îfchdflf^thôu/ benen Iß foich 2(mpt befoßkn/ »nb mt ben ijürßen/bann Âeç^eiep fan manrnrnmermebr mîtge# walt wedren/ (o gehört ein anber ©riff barju/vnbes îff^’f nbsp;nbsp;an^ tgt;aß stoort

ber (Streift vnb Aanbel : bann mît bem ©chwerbt ©oftes foil man ßrelften / wann basnîchts außrlc^f / fo wlrbts wo! vnaußge# biifî? retn ruht bleiben von wetfllcher ©ewalt/ ob ße gleich î’k 'ïöclf mît €2?gt;lutfänf f. Äe^erep Iß ein gelßllch gt;®lng/ bas fan man n|lf fei;» nemèfenh(«öett/ mit fernem ^fwer verbrennen / mit fernem QBaßit ertrenden. Ssiß aber adeln ©ottes ^ort ba/bas thuts/ wle*Paulusfagf/2«^or.io* ^Onfere'^ßaffenfmbnltßelfchllch fonbern mächtig In ©off/

Kleber wllt bu Äe^erep vertreiben / fo mußu ben ©rlfftreffen/ wteFcnrwy bj bu ße für aßen blngen auß bem .^erpen reißeß / vnb grunbtlieh

Ä mit

-ocr page 74-

ra- , lùdiciumven

wit QßiOctt aSnrenîX’lî/ ï)aö fvirßu inrt @cn)a(r «ït cnîrni/ fonamp;n*tt nur|îfiïfm / tvae.f^iffft bK^jamp; btuiu/fabii 5tfturcp un Bergen pfr^ ft'ifî ! vnî) nui’, au^ivcnbig auff îJcr jungen fdjiuadjc p/ vnù juJie* gf n iringcfî i ^ottCÄ^orf aber c rkuc^r bk ^fr$fn/ unb bnnnif ffllkn bann von jßnnifdb« alk^fb’frfç vnb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;au^ bcni

;öao alke finb ûitÇrre d^ene ©umm vnb lt;Sf^(u^rf ben. ,Sgt;frgkîc^lt;nlt;Sf nfen^ finb bafdbjî vnb in anbrrn fytttcn.^âc^rr» mehr jußnbrn/fcnbn lkb in ber ^lu^'kgung bf^2. (?np. ber crpi ti ^•pi|îd@.9^ari/vnbtttbfr'Po|îitI/Jc’. .IDergkidjcnfugtcraucfj im ^fridjt vnb ^nttvort an nbsp;nbsp;nbsp;OBrnwlauin -Linden Prcbigcr

iu ^ùrr.bfrg/ ba fprkbt fr/^c^wil vnb fan nif ratsen noeb (en t ba^ bk ^brrfdtgctvalt babe ! fa Iff fgt;e ie^rrr vnb Âcçrr,( fk ttrren bann nudj dflTf ndkfj2luflrrbttrlt;r) wù bem @cbiv€rbt/ob(K fvnfî^ufîraffcn. tom.8.fol.4i2.

garnit Kûkdaufb^*^cntiusjnvorbnttdifin iî’raftdtlin von bcn^ibrriduffcrn : vnbtnl^xrgefi/ vbcrbrn lt;Sprucb rodn Oîdcb iß nk von bi^ ^di/ ^obannas» ba er außfubrrt/ bap bk^ircb^mktvdtlköm ©avait nk mag brfcbkiikt tverbrn/, vnb febrabt vnbf r anbf ri^Ifo :

mf^cf)tab(r)(tttanbfa^(n/ Cbn'ßuo vnb ^aulue nemmm auch lt;m ^obtfcbldgcr vnb ^bi^brr cb^ r/fbfi' fkb bf flTrrt/ivibfrunt auflF/ vnbawörgfn jbflt;’«2linpkblt;^Ibfr nkmanb/ er bab große ober fkine ©unbe begangen* ^ntivort / eo iß tvaar ! ^ber barnes ben fo la^t bae ©uangelium bem iveklkben ©cbiverbt fein 2(mpt vnbQBefekb/fofcneom fdner-Crbnungbkibt/ vibßraflTttvao jbmejußraßenbefobkniß* ‘ïBannaberbao@cbtverbtn’il ivek ter greiffen/ bann eo von ©ott verorbnet iß/ vnb tvi( ßraffen/tvao aUeinbem(£'uangeIiovnb^ort©oftfO ^ußraßen befohlen iß/ aUbafinbSÖnglaubvnb^e^erep/ bafodeoivolmebr Sünglktf anrkbten/bann nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vnb Oïbnf erlaßen /vnb maebt fieb nun bo#

mit

-ocr page 75-

mit / tnUem tgt;a öer SO?aßtflraf fuifö frem^Dett Q13rtrfûvnlgt;.^anM6vnîgt;er^fUf^f:Ha:cBrentius, vnöfagf Dar# kp/@on man dnce nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rathen emen »mb bae (nbfic^ Icf

bni brmßcn /tvfnmilmankbmlaOVn i »mibwomanben SSn# gfauben folt mit bemkibüc^ettlt;5(^nxrlgt;f netten/mußee man fo balbanba-öbcrfnf ! afeanben'^önbrn^anenanfa^en : »nbfo .^e^crep mif ©cmaft fo(t ober möc^t »frerüben rnabcn ! mae b^rfft man bann flubtcrcn m ber ^dli^en ©c^nflTf/bifwctïboc^ (nermn ber ^enefer/ berßcU^rtcpe «ïöoffor erfunben murbf/ Ha-ftcnusille^

SOnb §aben brpbc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r »nb ba ^.SBren^/ bie ©egeni»

würfF/©nrebfn/ »nb alle ^trgumenfa t mctc^c mcnfcfjftcbc ÇOer^ «unfft fnrtvenbf/bïc faJfcIj Ovebgion fvp bae dr^pe'^bff/vnb »cr^ bfcnf bk’fc^drpffpe (Straaff/ nadj î^oftÇnrPi (rcffenticfj mol abgdfint

(£•0 ^at auc^ bfr^.COîdi'fpra^oh'rarpue gvfcBm/mieweif matt ber X)bcrff ù uge ^orfamc n fcfjufbtg fc p/ba er antmoruf: wir rvfr^ ben geben Jurpni/ »nb brm ©cwak ber von @ott tfï / jnbemdfen / boclj foU^e / bie bem ©(auben Jirt ^«tvibe r fep / Eufe-biiislib.-4.G. 15.

QBann vno nun ber ^epfer vnîrbte X)berfetf effvao gebeiu/bao ba guf vnb btr Çei (t^en ßepnffit mcfjt-enfgegemp / foden tvir vno in foldjem/ aie îwe Ânee^ fÇren ^er:en / vnbenverffen : mann fie abereftvaobao^ottjnmiberîpgebtetfen/ foïlen mir aiumcrren/ SVîan foU @-Ôff meÇr geÇorfam fepn bann ben SOîenfcIjen. Âa^ rumb ! melcFxr ber -CberFeit €kbott ! bie ©dedic^er ‘îBarÇed ßcif me ü fmb/nù ©el^orfam leipet/ ber mirf em grope praap'autf fic^ laben ; '^Belc^er aber ber Cberfeif@efepen/bie@dtflicbemiIIen enfgegè fepn/nif mil geÇorc^è/ber mirt em groffen ^oÇn erlangen»

Verbafunt Auguftini, amp;nbsp;habentur inii.q.s.c. nonfemper e. fi aoniinus.amp; dift.p.c.Impcratorcs. item 23.q.8.c.conuenior. .. : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ä iif ^bifdffn

-ocr page 76-

74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludiciumijonticr

aSct î»ù S^^cofogi ! fie fificrn vm6 Mc (Ï6re ^(.Qttuin lib. @üfff0/ »mt» ï»f n @faufcfn/vmb öie Äircij/vmb ©once 100«/:?.

-^icfoncnbcp fo vtc(cn @pa(euMgcn hcf^cuf ohDcr^an fnih/ »nD ï)a /ttimcr ein Parfb ï)tcanamp;cr fc^ert/wol jufc ^cn/ïgt;a^ fcrnit fin fïcifdjhcfjcr j^ifcr fep / nac^ eignen paifwnierten 2(ffc^ eten* £gt;if^uben ^abenfluc^vint^^offgceifferf/tviejnen 'Patr# (ue nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vnoc r|f(inDt : bcrgfeicfjen ©ifer/öcr fo

Çftffiig/fo grimmig/»nïgt; fo (iarhg ifï/ nbsp;nbsp;in Oïeifgiono fachen nie

guie gef|an ! ivieaucbamp;fr Canon24. q. j.c.noninpcrpenuuii Vcrnang.Cüius verba hæc fiint: Non in perpctuiun damnamur cum iniuftcindicamur:dicentePfarnaifta,ncddaninabit ilium, cum iudicabitur illi : Multi iàccrdotum culpam Zclo Dei ic proicquiprofitrntur ■■, fed dum indilcrete hoc agitur, iacrilcgi j facinus incurrunt, amp;nbsp;dum précipites quafiademendanduni ruunt, ipfiquoqjmultomagisindetcriuscadunt: Verbafunt Rabani dcEcclcfiafticis cenfuris lib.k nbsp;nbsp;nbsp;tfUtfe^: »vir Wertteil nit

nwftvigverPampt/ tvanntvirvnrfdjtgevrt^eilitverbcn/ aloDer ^fafmifï fagt/ïgt;a er fpric^ : »nher tviröt f^n nif vfrïgt;animen/tvaft crgevrtbfiUtvirDC SÖiei’Pricpergfbenfür/ baft fie an^ ©dtdi# c^jern ©ifer bieverfc^ulbungverfolgen/ vber tved beiffctb »nbcs? fc^eiknlidj befc^ic^t/ fo Begehen fu Garnit îgt;a$Ujt(r einee ge tfdiis djen 5)icîgt;|îan6 oîgt;fr^irdjcnraot'e: vnb in beni fie ju gebe Parein pUpen/dle troffen fie befferung Çoffen/fo fallen fi( fe(bp rtet in etn ärgere vnb fdjdbficbere

Pomeranus fc^rc ibf auc^ bartvibcr im ^«c^fin rom ^§npfi# e^f n ©fatiben rnb recbf guten Q33ercf en/ 3fent vbe r bae 13. Reuter, rnnb fpric^t : bie n?e(tfidj -öberfeit foil ihr ^ehtrerbf ga brauc^entriberbieè^cbrecfjer/Oîauber/ tviberbiegetvaft thun/ xgt;nb anber barju paften / bie mit Q5f trug/mif rnredjter QÔa^r vtl ÄaufiTmannfeha^t rmbgeÇcn/vnb bcrgfeic^en / bae ^af jbr amp;ütt befoÇfen/Oîomaj, barfnr muß fi( auch Oîethcnfchafft geben/rnb ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v: -- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unhf

-ocr page 77-

nn^f mif bnn «Sdjwcrbf her COïcnfi^cn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ W46 ft(

gtaubcn ober mt gbuben foUrti/ bne mu^ ©off afldn au^nc^fen/ mttffinan ïiSorf : abfrbcriîcuffclffÇrfealkamp;vmb/ bij^wdUm pcrfßtfien / vnnb U’ticë (apfn fte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ Sicillc. ;©aruiiibwan«

bic wcUdd^ -óberff jf / mit tßrf m ©ebtre rbt Die @f wt|{f n tvi( tfjï giffftt/ fonn^braudjtfic/^rfnSftvalt/ vb«- fok^eiSber^fnen ^wn. wirbt fin (fbarpjf^crtcbt gf^cn/ 0ap.6« $ci^ct auc^ Philippus Mclanchtonin Locis vrfacb a« / ba^ man btc ©frecfjttgffrt Df^nftrfnitf|îamfnt0mifbfmlt;Sfb‘î’lt;'gt;î’d«cbt foü ftanbbaben/ »Mbmfmanbium@{a«bfnn0t^iÖfn/ fcnbfrnbfnaUcrbinßfTep laßf«/ wie (T^ifîuê »nb bïe2(po|tc(nitaüftn9f(f^rcf/ fonbern brgen mit her x^t ein nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»orgetragen i »nb Çaben freç t«

^^auflFen Çinein geprebigt/eefaOe wo ©oft wi(: nbsp;nbsp;nbsp;Id^t ftc^ boeft

brr (éfàiib/ ber e lii gäbe ©otteo ifi/ tiici^f wn be« SÖ?fnfc^en mei# * pfrn/lt;iebcn ober nemmen / vnb ficfj fo wentgak ber ^mbtrrgie^ ren : (f e wirbt boeb mtfafte« ! wann wir ßkteb a(k ^TBtinber an^ fifngfit/wü^oftthfwil/kptftviibjeucbt/ bann wir mnifeo i« ©laubeno fachen ! von ©oft gelehrt vnnb vergwi^t werben/ 3oiî ban.6\ ;©arumb fagt ^efanebton/ bie ^^eeretal ad abolendam von ben ^eçoin/ifî d^ent WebÄe^e nfeb : fo vicf febte ibt COïefaneb^ ton : ^0 ^e^impt je ntt ben 2(po|leln lt;?bf’P’/ nbsp;nbsp;ebi^rn vnb^iet

nern ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Streben in fachen befi ©(aiibens v« ©ewifs!

fene mit Gewalt/ ^wan^ vnnb brachio Æculah jnb^nbefn / bicf weif Ci wl^fr bie -£cÇr iß/ ber ee^attb-13- blt;^rf verbot^-fenb^f»

èorbûmpt Heb auch lutber in ber 9^optö am 4. Montag ' nacb^îrmtfafio / ba^ erfampt feinen @(a«benoverwanbfen/nie# manbo von ^a«^/-6of/QBeib vnb^inbem vertrieben/memanD vmb$@ia«b(no winen mó@ffdngn«^^eworffen/vifl minber jC;« manbogetdbtet haben. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

(iO^mnbao wekkeb Oîe^ment gebdrt gar nkbf in bae Q(mp« Ä iif ^^rißi/

-ocr page 78-

'Indicium

C|b»îgt;et « ifl etn eu|fer(idj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ wie aß« anbm «mpf(t

rnlgt; @frtnlgt;c/vnbJweOiefetkît aiiK«’ ^^rtfît lt;Sra«ô( vnïgt; 2ltnp( fntb ! alfo öa^ fie ein ^n^laub^er fbfn fo tvol fûÇrct aU eut a(foifîauc^tgt;e^tt)fhUc^c«@cfjn)frlgt;tlt;5 2lmpfV Oaßcel'« ieut^etwöer if^nfîün«oc^ *îÔnc^«pfn mac^t! »ber îJae i* ^ap»

1.‘

SOoî) abermafe amp;a{e(b6/îgt;a^ m^in nïemattî) fonitvtn^oi / ?Ôtiamp; wann man î)te ©œjlfcn mù eufferlidjen ©efa^en anfa^et hnben / fo gç§ct baW tgt;fr @(aub »nnMgt;a6 lt;^§ri|îUc^ Sæefen »nber*

3lgt;fm m ber ^au^poflifl : 3 m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^^rtfîi M ntemanb ge^

jwnngen werben : (ïegeÇenm Oîetc^ Qi^rifît mcljt alfo^u (verfiel lewicimweWû^en Oieic^) wi(t bu mc^t glauben fb magfîu eô lafïen/ mit ben paaren wbde« wir bic^ nicljt barjujie^enncc^ jwmgen*

3bem »on ben ;eÇen 2(u|T4$igen: ,©en ®lauben »u bie iZauff lob ici^/ aber tiiemanl) foU barju gejwungcn werben ! fonbern nur bar^u ermahnet »nb frep gelaßen werben»

3tem im ^ädjlin »on bem^riegwiberbenS^urefen : 5)ao weltlich (Sc^werbt Çat nicljto jufc^alfen mit bem ©lauben/eoge^ |dret in weltlicbeleiblic^e ©acljen ! au^fba^ (É?ott nic^t auff »no jornig werbe/ fo wir feine-örbnungen verfe^renonb verwirren/ er wiberumb fic^auc^verfe^re / »n »erwirw »no in «tire »nglucf»

SOnb tm ©ermon am u.-^ontag nae^ S^rinitatio fc^reibt er; ^irfoUen ber Äberfeit »nberwor^en fepn/ fo pe anberp »ber leiblich Äing gebietten: ^ann fie »ber geifîlic^ Äi«g wdflen ge# heften / greiffen fieamp;ott in fein amp;ericf}t/vnb fi^eneiuff feinen €fuel/ba foil man i^nennit folgen oberge|orfam fepn»

^aiïam anbern C’ontagnac^^^^ern popiOierterolfo: @off ifï allein an ber @eel gelegen/ Damit l^at bie weltlich J^berfeit Kicjjtojuf^un»

ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SÜnb

-ocr page 79-

5rcvf;ei’ttgt;cß©Mu6ctt^gt; 77'

SSitnbam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: 3f$tnnamp;vnffi‘e/;5aîrttfoa vii«amp;

f()dnc^f/ ö| fte t)ie amp;laub(n mit »n ^cfjtveramp;f jutmbfn turneinincn. Ägt;antt d^nfïuô tutl §abfn / öic ©c^aaf folkn auf; (Srfaîiîkn«)^ fiincr fdbfi bmmen/Dero^aU kn niu^ î)a6 Jvfltüc^jécjjtvfröt fîtO fîcÇvn möer @nc^îgt;f^'@Iau* knô/ tttu^ »nun ju î»fr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^incmgfÇfn, ;Sôafclbfî joli man

iut§cruin Icffn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kr Icnge von ben ^jwçcn ’P-uncunZ de liber^

täte credendi, amp;nbsp;authoritateiudicandi..

jtnöft man övrglnc^fn m ötm / tvao -a ivikr koLoua-nienics, ColoniGnjfeSjRomanrenfcSiVnnöParificnlesjaucIjin confntationccondemnat.dd.parif ^^^ktvkramp;noiS. vnîgt;2o* eaput Deuter. viW m Ocr Po^iU am !îag IJat^armç / 3um am anöern 0onfag nac^XJjîern/ «ScDaminiea ly.'^vnbm bcrpofltU am erfîcn-^onfag/anc^ tm 33.2{rfKnI gffckifbfit^at : an îxnfcU kn vnî)nnî)frrtnw§r4gt;ri^fn/ jji vr kr vorgvmdtcn Xvranncçi ‘ k^ gtvanßo vnamp;i^rango m (BlaubenoiSac^ gan^ vMîgt; garentge# gfn* Qiôfùrr fagt er fupcrPûlterium, otr rfc^tjcjjafixnc .^irc^ w irk nùljt mu nx(rtùk»t 2(rm k fc^ûçt/fonkr nun ke rrbic^jirt ^irc^/ mdcljf wol Omvamen ötr ^irc^cn fûrgjbi/ aber jr ^raffi verleuretfie.

EtfupcrPfalmum 8» Ecclefia Chriftinoninuocatbrachium; icculare, non intentât ignem,non fidi tin armis regumamp;prin-i cipum : bao ifî/ Æ)îeÂirc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit ruffi ben tvelt Iidje n 2Irm mc^fr

an/fie fd^re cf t mt mù be m3 we r/fie verfajtt fic^ nrt aujf ke Ï5af* fen/ vnb ben ©emalt ber Âdnig vnb Snefîen.

Brenziuskidem vber ben iio; pfalmen m ber poftiU au^ ben . Homilijs gezogen/fdjreibf : ‘ÿîae^bem^ÇnjîuogeoÔïnbarek^X ertvartet fein ÇÔoIcf / tveicke klt; -ieÇr be^quot;*^uangelù empfangen Çat/femer menfc^Ikljen ^acl?t ober ©etvalte/îc’^ SÜnb vber ben lt;£pruc^ Confît 3o(wn. IS. jagt er : Non eft quod huiusmundi principes gloiienturïecfl'ceeclefîæ deftmlbees ; Ecclefia enim

non..

-ocr page 80-

78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luHiciuniVOUM

fion potcft dcfcndi armis,proptcrca,quód rcgnum Chrifti non fit de hoc mundo, quod fi quis voluerit cflè ptotedor eccleliæ, Petri, Pauli, ac aliorum Apoftólötum arma, amp;nbsp;martytum gla-dium accipiat,non Augufti autKeronis. Nam Imperatores de-, fendunt externo fuo gladio oppida «Sc-vicos, Apoftoliautem defendunt ccclcfiam gladio lpiriruali,hoc eft, verbo Euangclij, amp;nbsp;paflionc fua, quæ de ver bo teftificantur. î)aô i|l : (^6 i|î tlîcbtô

bftfer Q33r(f r^unun ! fit fe^en brr

Die ^irdj fan mft ben ïÖafft'n nft^tbi’fc^irint werben/barnmb baß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»on blefer “ïBeh iß»

2(ber wi( lemanb ein igcfjuçÇcrî fepn berÄircijen/ber nenime'Pe^ (ri/ vnb 'panli/vn bernnbern 3(poße( “IBalfen/»» bao iee^werbf beß@rißeo/ niebtbeß^evfero 2{ugußiober')7eroniö : bann bie Âepfrr befebüßen wir ^ran eu ß cr( ic^en @tbwerbi bie ©tdüe v« Ädrffer/aber bie2(poße( beRbirmen bie.^irefj miibem geißlicbert 0cbwerbf/ bao iß/ mit bem QBort beß^S'ndn3e(i//»nb mit (eiben/mit bem fievom'TBort^euaen.

Mclanchtön in i8 cap. Ioannis : Hæccft natura impiorum Dodorum, Vt dum ab Euangelioiüdicantur, tueri ic vi Humana contendant, quia Deo non fiduntj Hoceft,quodludas cohortes accerfit. bae tft : .iÖer gottlofen lebrer îlaf ur iß biefe/ baß wann fie vom (Suangetio gevrtbeifet werben / fie ßeb mit menfeb# fiebern ©twaU^uffbübenanmaßen / bteweilßc @ott niebt »er^ frawe« : bao tßö / baß 3ubao bie Oîotten ber Äriegßfeutb ju fic^ fbrbert.

bem febreibt D.Lutherus tom. j. fol. 433.440. nbsp;nbsp;nbsp;X)ber^

feit bab in ber erßen ^tafef Dccalogi gar niebfo jugebieten/fo wof als fein Sngel vnb Kreatur / bann^ïe regierr ©ott allein/ fagt er» SÖÏit welchem benn febon geantwortet iß / welche ber'Xgt;berfeit fcbmeicbeln vnb fagen /fic |eçe CuftosVtriulque tabulae. “îînnb »berbenSÖerßenf ; nebabe«m(injbrem@cbwerbtbaslt;£anbbe^ feßen/

-ocr page 81-

ff gVtt/vttb ï|r 3(rm ^at j^ncn «tt gfÇoIfffti : lt;Si|f/rpnc^f Ïut^r r/ Ï)|f Ätrc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fcnttf t nïc^f brachium Æculare, ober bett

tvf Uhc^f « 2(nn ! tve (c^fe fic^ boc^ /ci^f bif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f«r^

nemhefj gfSrfluc^fn vnö jhn anrufiFfit»

bon fc^rob^uguftinusEpiftoIa 158. cörttaminari paftîo-ncsSanâ?orum,fî|^ciflîmoccidanturinimiciJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Söll b D. Lutherus fc^rf ibf de lib. arbit. Hos tumultus veJJc /èdare aliüd nihil eft, quam Dei verbum tollere amp;nbsp;prohiberc. Äarbfp fvüvn bif jon^fn wclc^f vffmevnen ! bte .^f^cr foU man mfttvdtücljfm2(fm pra|foi/mc^t»frat(rfn/wa6^»lt;(ut6crgcjs fc^rif fern ! ba er fpne^f : .^bfff rrige ^f ^rer fünbf n nïcÇtb bann vr^ thploi/vfrbammot ! »nb vcrac^ffn / »nb firfj aöon rfcjjtfertigfn Vnib crÇcbOlOh Öff ^(u^kgung ber ^pl|îf( Dominic.quinquag.

3((fo Wirbt auc^ bif arf bf^ falff^n^irfftiö/ wf (c^fb S^icf ronpmub vom 2(ntic^ri|î vfrfîfÇft/ bfff^rifkn / gac^.n. ba^ fr «ic^t fommfn wobf ^uÇfpifn obfr gffunb jnmac^fn/fönbfrn ïugt; »rrbfrbftt vnb ^uof rpó^rf n»

.©ioofiipcèabfrftlidjeau^fianfmj^rfmfflbfï vbd fingèbik beffm ^-iffr perfuabion / man foil bif ^f^fr von tvfgfn ber biat phemia, vHRb ba^ frf @off mit ihrem 3r:fÇumb aile 2^ag vnnb 0lunbf grewlicljïdfîfrn/tiicljf laften leben: biefelben fbllen bar^e«« gen Ço'rcn vnb wol ponberiern/ wao EuagriusEccIcfHiftor.liba. cap. II. barwiber fc^rfibtvnbiubifierfmtf biefoi'^orfen : Nam nos hoc animoftimus, vt fine in hanc, fine inillam ïententiam deflcdinius, earn ( clementiam Dei videlicet ) affiduo ftimma gloria decoramus, laudibusque imprimis extollimus. Neque quiiquam eorum, qui hæreièsinter Chriftianosexcogitarunt, dedita opera blaiphcmiamloquiVoluit,ncquc fua (ponte diui-num numen côtumelia àfficere, lèd potiuspcriuafum habuit, fi hoc Vcl illud afleueranter àffirmaret, lè melius diiftuf û quam alios qui iplùm antegrefli fuiflent:_Ac quod ad ca quælùnt fidei

L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuudamen-

-ocr page 82-

ÿô

liïdiciurhechîJcr

fimdamenta, quæq, rata cfle debcnt, attinct, commiliii orani-iim conicnïùconccdunt. Namnumcn,quodadoramus,trini* tas iudicatuf,amp; pcriona:, quibusJaudcs dccâtainiis, vnitas : dci* que verbum ante fèeula genituniramp;ob commiferationë, créai-turæïiiæïccundagenerationeincarnatumcrcditur. Quodfiin alijs rebus quædam nouantur, fiunt ea quîdem, Deo libéré hor minumvoluntatipcrmittentcpoteftatcmde illis pro arbitrio ïcnticndi,qua fanda Catliolica £cclcfia ca,quç in vtramq; partem traduntjamp;iplàadplanam redamqj viarnic'rccipiat. Etob banc caufàm didum cft ab Apoftolo pianiflime, oportet hærc-Ics in vobis cfl’cgt;vt qui probati fint manifefti fiant.Atquc in hoc ctiam arcanam Dci lâpicntiam licet admirari,ad D.Paulttm fie loquëtis : Virtus mea in infirmitatc pcrficitur : ex quibus nam* que rebus Ecclefiaedilruptafuntmcmbraxcxcifdcm reda dogmata , qua: in nullam reprehëfionem pofluntincurrcrc,accu--ratius limantur amp;nbsp;rcponuhtur integrius, amp;Ecclcfia Catholica indies crefcit, amp;nbsp;ad caclumquodammodoextollitur : Sicilië.

^anntvirffpnöbc^^anöf^s/ «nrfaüfttgktc^ ï?fr «tien oörr anDcrn SOîtçnung br 9 ! nbsp;nbsp;nbsp;tvtr

(lettre ! jmnif r m« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jter en/ »nb bk felb mit

ob bcn..®ann (li nbsp;nbsp;ft tntr bar irnigf tt/wddx vnbor ber

erbac^t/ mit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«gt;düfn rcf

beu ! tgt;nb bif ©bttlicfj OJîapf pat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gebackt : fonbern ce

|at i^r irber ficfj berebt / mann fr bi^’ ober cm anbfrlt;î f rnfïlic^ rcbf/ fo mbllf cro ba^ treffen / vnb beffer von ber t2ac^ reben / tveber bie get^an/mefebe vor i§w gemefen finb. ,^ann n?ao bte.(^rfinbe be^ fetaubeno/melfbe vnbemegt fepn foUen/ betrifft/ biefelben merben voniebermanbefanbt/ nemticb/ba^@otf ben tviranbetten/ ein finiger @obn/ vnb ba^ bie ‘Perfonen ber @ott(uit/ bie mir vereb^« ren/ in ber Ärep^f it einig fepen : vnnb bo^ bao ‘ïÖort ©ottee / |b »on^tpigffif^ergeboren / vonerbatpung megeii feiner Kreatur

oum

-ocr page 83-

©(au6ctwgt; si

anî)fm mal audj jatlici? gcamp;om« fn;« / âlt;’âï^tu6r wirbf* -Cb bann lt;n anbcrn 0töff f n f tlicijf ,®ino gcncwm tvcr bf n/febc Çctbaffdb/ ba^ ©ott ber €î)îlt;nfc^entvtnfn ben @lt;wa(t nbsp;nbsp;nbsp;/ von

bcnfelbcnijiïo^efalkno ju^aften : bannt îgt;ic ^diiß aU^cmdnc Âtrc^bk Cîng/ bavon auflFfa vnbnnn brfputkrt abfîdlo / vnnb ju^junber ieÇr vnnb rco^tor ©vttfofigfeù bnngo/ vnbficficb* {ctbp^umrccljtcn gftaben ‘^cg^Uen. SÖnbberÇSrfacbbec 2(poflfl lauter ^cfc^riebon / 00 mûfltfnDnber oueb Spaltungen fepn / bannitbje ’Probierten offenba|r gemae^t werben* ÇOnnb jwar Çatman ficb aucb ber geÇelmen'7Bei^^t@otteo ^uverwun* bern/ welche aifo ^lun hnllgen ’Paulo fpricht : SÔîeth jtrafft wirbt In ber Schwachheit voUfouwnen gentadjt* Äannburch welche Ästng bie ©lieber ber ^Irdjen zertrennet fepnb/ au^ benfelben werben tgt;ie rechte vtwb gefunbe «beuren /welche nicht fvnben geta# belt werben/ fïelHtger gehobelt/ vnnb beffer erfe^t : vnnb barburch wächst ble ^athollfch ÄIrchfdgllch/ vnnbglelchfambißanbe« /pimmel ^tnau^ erhebt*

*333411 vtW wer eüt ^c^cr vnt) @cct kr er fet?»

C A P V T XIIIL

gjg^(5lchewchf recht an l^h^lflum glauben/ fh« nit ernennen/ /^V^auch ult hnllgllch vnb (f h^lfîbch leben / wer auch hen heb«

Ilgen @el|î nicht hlt;»f / vnbtviber ble Sünben nicht prnf^ tet / folche finb nicht heilig/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ noch Sanda

Catholica Ecclefia, fie fepen fo hoch vor ber Ißeltgeachtet vnnb gerhuinetalo weîllen* ^ann ble ÄIrch Ifi nicht zurechnen nach ben hohen vnb geifîlichen Sfdnben/ fonbern nach î’en -beuthen ble recht glauben/fagt bira. 133er nun felbp fein rechter wahrer Hhetfî Ifî f ber fan vnnb foH niemanb aubern für ein ^c^rr fublelem obet »erbammeiufurelno*

' ,,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i tf Smw

-ocr page 84-

Ba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludiciumiJOtt^Ct’

anömi Ægt;.'^«tçfr/Da^ vcrFâiibi^f fep/ï)a^ 5.** ^ntai Of^{nticl^npf füllen alle .^fÇfrep nujf ein Jpau^eri’fom^' inen/vnOOieganne'îïôfUverfilgen/OaügeÇef/fijfCfaôffr) vnOer Oem Q3app vnO Xnvcfen tm recljfen fc^Jvnn^/ Otif: attt ÄcFi’“ reven/aUe îVûifîernufîreôifrett/Otc/egfngt;fffn finO von anting Oer Qüelt/ Oaf teljnnroflFtbeforgf/ alle $S?nifclien tverOen feçtverü Oanipt/ üÇne Oiein Oer/^Biegen fîerOen / »no nfe inanO Oen groffen ; ^orri ©oitee über vne erfent/betveinetnoclj beflagf.^äü fc^reibf ■ lÜJtberuöin Oer 2(u^legung Oer (î'pjpel am nemen ^^arefa^* ■

ÿûvü Oritte jfî mc^f'juvergeben ! waamp;er in feiner 'Pofiill gèo IcljrifbenÇat/ Oa|?Oienic^t@offe6?ßülef finO/ luelc^é Oen 'îîa^^ men / Oeti (Schein vnOOie (ÏÇer Oarvon Çaben /miOerumbOaf} Ot'e fein SCülcFpnO/ Oie Oen ’tarnen imnO lt;ScÇein ^aben / ^er/ abtrnnnigevnnOOe^’Xfnlfeleetgen fepen» ‘ÿ?temaiiO fallt ÇÇnffü ^uftie {fen auff fein 2(ngef(cfjt/0ann allem Oie^amanffr/ OteDerac^tefFen/Ote'verOantpten / Oie verffnc^teii / Oie ( vor Oer' ■WelC Meijer/^btrnnnige/ 3r:ige vnO OeO S^euffelé eigen fepn rnnffen : OornmO la^t w Çôten vor allem OemZ Oae Oa nbsp;nbsp;nbsp;nf/ cö

trfUgtgett«^llc0/fpric0tLuthcrusDominicai4.. lt;

SÖnO an einem anOern 4?)rt^ : 3c0 forg / Oaf eilicOe Äe^er am füttgßfti 2^(13 ricOten t vnO Oie OîicOte r ^ifcfjOfir verOampt fepn weroen : @ütt ifl mnnOerlicÇ »nO onbegreiffiicO m Rmfn ©ericO^ ten/iSF.'vhOfühamp;erlieO’inOen (Tühetlien vnOJ^iïcljenfîdnOen/ feite* manntcOf^àn^Zclo,*57eiOfoOer^tofi^ÇanOlen/Oann@otffattô tllHeiOen : Hæc ille deconcilijs..

darneben Çaf man ficO ^iierinnern/Oa^nicOfogemeinere tflZ treOerOa^einerOenariOern Oer ^eOmacO oOer Me^erep bF^eicOf. ^T’ann »le125?enfé0fn pnO alfeaffeetiemert! fcOreibt Erafmus in annotat.‘waefienifverfffÇen'/OaefeOetfenPebal0.^eperep /vnO Oamitwdllen fie allee foliiieren / viiOj^re jrn^nmben beOeefen* ^onn man ßnOt Oeren mcO( «’emg/fe man nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;entOeebt/mu^

’ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eebaW

-ocr page 85-

Rempel an nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5onö

©djrtfiTfgf te^rff n/ ivdc^f ein /cOc “îÜdf Çat

QXuß n |îin ue fprü^t : nbsp;nbsp;fini) an mandjerfe p 4^re^n manc^fr^

kï) lt;^(tai'vntgt; ^(f^ereipcn/wdcfie alle ïfKcnu^ gutter tfic^eff mater omnium fart jifborrn (lat/ cap. s. dcpaftohbus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hareßum,

TcttulHanus vnî) anîJcrc alte ie^r-er ! nennen ôtePhilofophos ber ^per vat ter/»nô Daß aù^ Der ^ÇilofopÇta ôte ^e^erepen jfiren^^rfprnng ^ôen/vnô ôa|; ôte ^^tïofopÇta/nacfj anjeugun:« gen Laôtantij, TcrtulJiani,Hicronymi,HiIarij,amp;c. etn SDîufteC ader 5teÇf repen / »nô etn vrfac^ aller SÖerfuJßrung je vit je getvef^ fep/ vtî ttocl} Çeuttge ^a^e tjî.^arumô Çot ’Paiilue vor Ôer ’PÇtgt; (ofop^ta ßetrarnet/ lt;5^dof.2. .i^ann ôte ettel *pçtlofop§ta feilt ôei» SÔîenfctjen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ll^etfîutn ôen Jpertn ôer .^er;ltlt;^fett ntt/ôer ôa

tp/vn ôer ôatvar/vn ôer ôa f£gt;tnf/ber2tnnt4c^ftg/3(po.T.4.J^eô.i5.

5)ariitnô t|î ntt etn /eôer etn .^eçer freieren Die amp;ele^rt(n ôar^gt; fiîracjjten ! noc^ vieliventaerale etn Âeper^uac^ten oôer ^ußraf^ ' fen/ôer ntt in ôer ^arÇeit etn Âener ifî/ wan ßfetel^ ôte ©eleÇrtett fdôp/eôer anff ir angeben ôte weltlieb X?berFeif/ gewalt »tî ntac^f fetten Ôen SÔnglauben vnô ôie jîe^er mit weltliche ©eljwerôt firaffen ! ôefFrn wiôerfpiel noclj ^ieoben genugfam au^gefn^rt ift

Æ)annen^er Cvnôôi^ ^um vierôten)l^at man juwiffen/ôa^ gnpinuô fpricbt / ôer i|ï ein .^eper ! weleber von ^eitUebee quot;JVitped/ vnô fiirnemlicfj von IX^umbo vnô /xnfcbitng wegen falfclje vnô neweîOîcpttungen felbfi er ôicbtet/oôer von (inôern erôicbtetnacb* folgt/ Sic i Head Honoratum,45c habetur 23.q. 3.c. Hæretitus.

^nô iut^evue fcpreibt in ôer ’Poßtü von Ôer t$nnô wiôer ôe» ©eifî/ ôa^ liærcticus homo ein rottierifeber vnô wtôerfepiger €O?ettfcb Ôtefer ifî/ôer nuf’ gnrfap vnô ÇOîutbwtllen nit boren nócb feben wil ! vit ôen S^^eiß/ ôer eitel @naô t|î/ aiiiifclXâgt/ia ver^ jèbmdbet vnô fcbânôet ibn ( wie ôie (^pifiel51t ôen J^ebreern fagt) vnô ôarff ibn offentltcb auffe SV?aul fcblagetu

Uf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’bcm

-ocr page 86-

84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludiciumVCUt’CV

Item DominusLuthetusfc^rfik auc^ : 5\nncf Fa» dn Äd?fr gf fc^ofeen ivcröf n/ïHT nu ivtöer lgt;ic Ï^tUi^c amp;d)rifft/vgt;ntgt; tnibcr ïifc ^rtfdnICie^ ©laùtnwfcÇm/în tgt;cr lüarnutig/iiF. SÖnnö îgt;aô fagf aircf} îgt;fr Canon 34. q. 3. c. quidam aut. amp;nbsp;c. hærcfis. tniC Diefen 'ïôortfn : tvelcQfr ôtennîgt;frp vfrfîc^ct/ôan ï»er ^ùinî»ev^. @d|ît51 au^Wfle^vnififgcfc^ncbcn iß/ (rferhert/ wann er (rfjon von öerÄtre^fn nd abtvetc^(/fo tna^ er öocfi dnÄc^ eer genannt Werben/:?. SCnb abennafofpncfdnn anber Canon : 3n bie iîihotÇdt ber ^^er fallen olle bte/ fo bte ‘ÏBarÇej t jnerFen# nfnburdji^rencignenÄundelvnb gtnßernnf? ver^inbert wer^ ben/bap fiendjn ben ^IpofTohfcfjen ©c^nfften/nKju ben (£uart^ geüfe^en 2lut§orneten/ fonber ju fic^felbfl louffen / vnnb werben barumbCOîdperaneo^f^t^Mmbo/ ba^ fie nie länger ber ‘ÏDar^ Çdtgewe^tfinb: VerbaLeonisin c.quidautem.

Äe^er ©laut i(î ber t^anontfcfxn ^c^rtfft wiberfpredjen/wie Ruper tus Tuicenfis wiber feine ÇÜer folger jeuget.

□«tob. 3-

3r:en mac^f nit^e^er/weil wir alle mancljfalf ig feÇlen/fonber wiffentlicl} vnb Çal^fîarng tviber bte ©e^jrifft / vnnbtvtber bie ÎWdlOftt^’wl t^grißlic^en ©lanbeno/ 3r:en/ mac^f .^e^er: jr:en mag td^ / fagt^ugupinno/ Feiern wil ic^ nif.

^Da^era(feriertLutherustomoi.foLi2. SOïan foilbie (^Çrd pen lehren/ baf alle bie/ fo bie .^.(SebrifTt falfclj vnb vnreeJjf/vnb nit auf legen / wie ber lt;Sinn bef @eif eo von be tn fte ßefet^rief heniß/fordert/redete ^ei^crdenantttwertxn» 3bem fol.63.1Sin ;^eOer Çeif t ber nit glaubt bie @t«d/ bie niît^ig vnbgebotten finb juglauben.

fpriebtaber aue^.Ç)teronçmu6 : 3n »berlauffung ber alten .^iforien Faniebniemanbanbern ftnben/ ber bie ^ird} je$erriß Rn bat/ vnb bao SÖolcF vom .^auf ©otteo verführet bab/ ban bte ‘))rtePer/ baofinb bie ©eiflicben/24. q. 3. c. transferunt. ^eU «bte ^tud? fcer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vnb bie ©loffabepettigt/ie.q. 7.C.amp; hoc dixi-

mus;

-ocr page 87-

JvcV^cft t'cp ©MubciW»

mus:bart’{Bfl fîTe/wa^ OrJgencs tvfber Ïgt;ïe amp;dßhcf)c fc^rnbf/irc^ CÏ2 c hâô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;@of tcö jur COï^rExT^rub wacfjctt» '^nb (o frtvfï^f

bcrfctb Canon,ngt;it’ cUicfj jprkprr ï)cm ^a«(5 ©-Ôttcô/ au^ tem 5^cm pc I Der (I^n|ï{tcfjn« irdxn ! ï’urc^ jren @e»$ »nlgt; Xçi« ratitieç/ fdjon jur nbsp;nbsp;nbsp;Origenis n« ^öïdrbf rgrub niac^f

t»fu/ î?arJini£gt;fînî)()t€nKfjtÂci?er/ trddjenüFjf von üer ^fÇr E)fr Q:uangf(ifîfnvnî)2(pofîdn abtrcKcn. ÄannOrigenesfcfjrnamp;t: ÖüannKnwnövonöfr^ar^uf/ vonamp;n'^prc^t vom ©lauhnvnnbvonticriifkabfnff/ öafdB gf§f au^î)fttU4gf,ï î)fr Äircl;fn ! ob er fd)on burc^ bff; Q5ifc^o|fo 0«mmentent gttvot fffn trerbc. ^ic ^ergegon auc^ ! wann femanb burcm vngercdjt ^rt^nïau(jbfr,Sirc^fngefd)(oOvntvcrbc/ bor mt}««’ »or barring gunmen ffç/ bfrfdbwt'rbrburcbbnC-^ann vrr^

beinn^u'^eKfnMnbeinbcrÄirdxn/ bergmangesvorffen ivfrbr/vnbbfrbrairOfnfop/ bcrfcvinbcrÄirc^fti. öchabemrd. c.24.q. j.c.cumaliqüis : Nonattendasnumerum, melioreft cnimvnus timens Deum, quàni mille filij im pij ; Cyprian us lib. I. epiftola 3. Neque enim fides ex pcribnis probanda eft, fedpotiusexfideperfona, Icribit Tertullianus dePracfcriptio-nibus.

^nrumb tjî ba fom^c^fr/ba nif aufj ber SOTnftcr ba^ofiTari notb von ©fwinno vnb @enif (1/ noc^ von Çorifdjuna wegen/ em falfc^e mepr.ûg ober befenbiert : wie aud) ber nit/ welcf^er von ber^iut^ornet ber2(po(îolifdjf» lt;Sc^nffi nftubweidjt/wic mdc^( bann foldje jcmanigt; alo Metier verfolgen/ ober Praffen

2lbervirifiinguinum, tvetl fie fonlinicfeto Çaben/ vnb tviflen baffle nut bem?7afnenberÄevfrfv ber ^Meit ialb ein jeben vergaf f vnb verbâdjfig madjen fnnben / plegen mit ^eçern juwcrifen* ,®a(5er fotnpfo bann / baß anc^ bie/ fo vor ©oft nidjf Äeger finb/ wie ben frommen 9^rop§ef en/ 21po|îeln/ bem 'odeyi ^Çripo felbfî/ vnb alle« SDîarfçrern wiberfa^ren ifî/^aben

i iuf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vbf

-ocr page 88-

8^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iudiciumi)OUλCV

»or ber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mâfïcn ^f^rr/ ^(uffr^ilrfr »nb ^c^wcrtncr / »nnb

l^crßfgfn bic Äf^cr »nnö SCcrfofgcr ^abfnm»fîfôffcïjfôï‘îwt'’â Ppn.

^àÇor(ircfmanauc^mbni.^tfîonfn/inAthanario,Ai:gii- *

■ftino,Hilario, Eufcbio, amp;c. ba(j bte Äf§cr ! (ib bù 2(rttatifr/ . JSÖona«|ïfn/(£irfum«ntonf6/‘5?egonancr/«un iw ^öcrfoUjung , »nb jum '^»futvfrgicffc« gcnct^f waren ! feberman jnoertreibfn/ nbsp;nbsp;'

;ber ntc^t jhre« ©lanbene toar. ife Auguft. dc correct. Donatift. ÇônbbcrÂfçerNéftorius, ato er tn fein ^ifcfjoffüc^ 2tmptge^ treftenwar / fprac^ er ben ^epfer tn etnent ßerwon »or allet» SÖolrföffentlicfjan/ wtf ÊufcbiusinHift.Ecclef lib. 7,eap. 29. 'fc^retbt/vnbfagt : damihiôli'npcratortcrramabhærcticisre- lt;nbsp;purgatam, amp;cgotibivicifllm'cælum dabo : diiperde rnccunr

‘ hærcticoSj amp;cgorccumdiïperdam Pcriàs. SÖorbiefent^elÏO^ rtfefyn/teblein follen ficfj afle fromme l^^rtßen /■ welche begeren nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

feitg juwerben/mit allemfïf if Çnfen.

;iÖarbep bem OîatÇ ©amafielio gefioreben / ber im 0\aiO anfi« fîûnbe.vnb fpraefy lt;é apei ab »on biefen îS)Jenfcfgt;en / »nnb {affet fahren: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;äjjenfeben/fotvirto

»nbergeÇen/ifîo aber auf @otf/fo Ftlnbf fbro nic^f bempffen/auff bof i^r niefjt erfunbe n werb alo bie wiber @^tt freitten motten» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

^eior.ç.

' ‘^nnb binrntbie aften ferrer i gto Tertullianus, Amobius, Qrigenes, Laólantius, IrenæuSjÇyprianus, Hilarius, Hieronymus, Auguftinus,£uiêbius, Gregoriusmagnus , Libcrius Papa,amp;c. ntcfjt o§ne5dü/ ^nfalonnbîOîtîngdgeweft/ vnnb boeb von ber ^irdjen ( Origcncs,Laâ:antius/Tertullianus »Hilarius , Amobius, Cyprianus ) nic^f gdnçlicb verworffen woris .ben finb/ »nnbautb b»e Concilia nidjt Pberaü gfeiclj fîimmen/ alfo mao etfiebe gefe^ct ! bao Çaben bie anbere wiberumb abge^î t^an/fo folleiibtüie^ bie 4^ieb^aber lt;£§ripi/»nb feiner fiebe fofeben

i ■ ’

-ocr page 89-

vnöficIjnrtBmöni/

ff« trfrhf« wf î)fr bjf fanfffiniH^j^f n 2(pe(Je(/(2:uanßf hilf «/ vnö t)i( alt( Itdrdd^e^hrißcn ßf t^an ^abf« : fid} auc^ ffl^0 nicbt fuahfrf«/ Daf;0f amp;frlt;Sacfjwfrïgt;fnmttîgt;fin^dfffn/ haß fuhfß ©faubftw^albf« hif lcuf|f ntf alltvfgamp;fm Wfhhc^ftt ©c^waht ^tim i£ohtfcb(ag ohcr jum vfrbrfnnf« vbfranfworiftt/ fonhfrtt wohfne ^«n ^ntf« inter quatuor muros fmfpfrrfn/oha5un ^eifi ten gar auß hf »n anht fc^bgf« »«h jagen/ bamif ftejree »frmfv^ nfnenifmanhvfrfuftrftrfunhtfn* 4)ann^ifobfn tßlaufdhfhutf dfrt/haß öae wdtiù^lt;Sdjtvf rht w ©faubfhe fac^f« gar fern @fä« Wahjugfben ^af/ per nullos onminogradus aut Ipccies pæna-nini : haß audj htf ^fbrer xibfr ffi« SOlcnfc^f« hfß (^laubfite ^ab ÿer äuBmfc^fnohfrjufvraitnififrn ^abf«/foiihfrn haßanfn(f|rigt; flf« bffo(5(c« iß/Sinitevtraquecrelcerevlquead mcflcni.J©à^' Çalbfti (aiff« fidj huff ^dnhfl mit fofdjem lt;Sd}finhfrmiltfrtt (otraafff 11 «idjf bffdjpttf« ohfr vfrandrortf«. QJfvprab hifwol Condemnationcs ad perpétuas carceres, fowol a(ö hlf rclega-tiones, præïèrtim perpetuæ, nit Weniger capitales pænæ ^f ijl'flf »nh lihh/aß trail ma« hif îOîfnfc^f« gar vmbbnngt: fampt htm/ man ma« fin fBrbar«îQ?aim ven hfß ©laubfne tvfgf« vcnOKfib' Pnh Âmhfr«/ von ^aab onh amp;ut/ von ffïnfr Â’unhtfcfeafft vnnö' Nahrung i«6 (^ffnh jagt/haß man /ßmf harhurdj (fin “Jlal^rung fn^ftldjl : Atquincgansvelfubtrahens alimenta necare vide-tur. SÖnh man n« rfhhe^fr Olfnfdj jnm ^fifflgfirnngf« Wirt/ fogffc^tdjt ibm fbfn fo wfÇf/alo wann man j^n 3« toht fdjldgt: ja für fi« f migfn ^cht fc^Iagt man iÇn adf i^ag / vnh a Ifo (angwigt; rigf §eit offtermaten ju toht : fbfn wtf hfmaudj bffc^idjt/ htr hfr Iifbfn (Sonnfn vnh hfß frfprn iuffw bf raubt / vnhm fwigf fangnuß fingefpfrit wirt/harhurci^ fr gkic^fam finfo /f hfniîagô nfWf iXohwbftrnbnuiTfn vnh (Sdjmfr^fn frhulhfn muß* ,iÖanlt;i «cn^fr fmh tgt;ief( ptrwdntt SV?4i(fr«ngfn m grunht mtfete wf her

exaipera-

-ocr page 90-

93 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îudicium öóii Î5c r

exacerbationes VMb cxaïperationes, fa multiplicationes quotidianarum pænarum, vnnî) nqcntljcfj Ourucu ^urcöc«/ |înî) cï* la-chrymæ Crocodilorum, baver nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fin ffamp;fttgtlCi«

bißfic^ bf^ttff n wéü(/î)amii fic^ niemanb triber ben nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n ber

(^rbawung vnb ©anfftmâiÇi^ff it vf rgrc iffe.

*Çpamp;lt;P4» ^einfi«.^jeoîot/ein@(aub/finiitaufj7fin@offvnb?ôaf^ «r vnfer allfr/v« ein aUßemeine Q’ftri|î(ic^f.^irc^/Wf(c^fr^aupt iß lt;?^rißue/ von i^rne fompt alle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^•inigfeit/bie Con

cordia bf^^iaubenovnbber-^erßen ju aller ©ottffOßfeit/ ben ppti- ti7- nbsp;nbsp;follen wir bitten vnb anruffen ! bo^ er in ber Krafft bc^ ^.^eipo

rpS quot;^^9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vnnbjerprewete^irc^ reformieren/ verfamlen/ er^

iSw.xo^Z’ bawen vnnb emenbieren woHe ! wie eo f^m Idblic^. ;©annwo ber baö^aupnit bawet/fo arbepten vmb fonp bie bran baw# lt;n.,iöarumb foltenit^auib/ber ein Ärie^pmann war/vnb %(ut »ergoßen l^at/fonber ber frie bfam ©alomo be p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^aup

bawen/ bao ip : ® er waÇrc Salomon/ ber ew% J^itnelft^nig vnb Sriebjürpiefuo lt;2‘^ripuo/ber Äirc^^ofteoburc^ fein eigen €0(uf erworbè ^at/bawet feitt^aup/alo ber ©oftn vber bao .^aup 2(lt;wv. JO. @X)iîteo/we(c^e6 finö wir: nbsp;nbsp;bawet fein .f)aupaup lebenbigen

’• Steinen ! bureb feinen ^eiligen @eip / 4m Äienp feiner heiligen Stpopeln/ 5^rop^ten/ (£uange(tpen /^irten vnb itérer/bie^r außbawungfeine^-feib0/WflcbfripbieÄircfgt;/bienen* 5)erfe^e »ppca. “• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feine jween ^eugen/bie er in ben (eptenXagen feiner Äircljen

verbeißen ^at/ erweefen / jur Oîeformierung vnb wibererbawung ber verwilpeten/ armen/ betrübten 5i'irc^en/außbap er mit feiner ©dttlicben SÖ?apepaf / .f)erj(icl^feit vnnb ©lorien reefjter# fanbt ! vnb fein anm4cfjtige$0?acljt vnnb ewig

Sîfîcl} aller .QBe It beFanbt werbe/ kirnen.

,SD e

-ocr page 91-

ffonectur»

2. It n - 4. fût nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! life ƒ filtrat. palt;}. 4. Un- 7-

ntt. 7 litt. I. milcricordiafttrmifericordiam.pag.ÿ. Un. 4. gloria fur glonam.pug. If ^I;i(ôrat)ncfAr^^t(craMie. p-27.l.n.fltUinfûrrtP kn. p. ead. {.n. fïçcnad) Otm ntt/cm (Somma, p. ap I. j.»nb4.tflau^3flflf* fen/nit. p. cad. (. zp lifcglofl'am fnrglofla.p. j2.1.17. q. 4. P4J. I.i. corum fur corum. p. 41j.1j.3ura k«(. pagMiô. (.6. vnreÆw/fur rechter. p.é4. l. v pofliUtert/furapolîtlltcrt.

-ocr page 92-