Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge

• • the back board

PILEI IVRE CON-lt;5 V L TI ^ETKSTIS-ßmi Opus, iêu ordojdc ciuihuni atquc crimi'nalium caufa-rumi'udi'cijs.

ITEM,

S V M M A OTHONIS DE ordineiudidario, una cumaltjs,

partim nutte primum, partim multo eti, am quam anteaca[ii^atiusem(ndata,acinnume~ ns locisauSiaj Operaac/ludio D^Iu^tni Gob^ leri lureconfulti, amp;c,in lu' cem eduntur

mo Prinupi , PhiKppo Landgrauio Halliæ, Comm in Catzendnpoeen, Dietz,Nida, amp;nbsp;Zigcnhan, 0lt;c.lir-ftinus Gobler Goari^

nus S» D»

VI dißicha (itiondam dç edidit ßuc is Cato :,ßue alius ßiijßb' I amiiirprudensßiitytion ßudlra monuiße uidetur inter a^ lia ßalubria morutn praccepta hoc quoc^uey Foro tepara^hoccdl,ad ßrenjcs a^ionesne imparafus ac-^ cédas. JSdatn pii in hac uitlt;£ con ßietudine t^communi hominutnßo^ cietate alipiantum uerfattis edl, non ignorât uix uni ex miltbiis da'-ri etiam perßcße quietißimo , ut ec X non

EPI STO LA

rudis atque i^narjis accedit non mirum e^,ßcunt moledlia damnunt etiam at que dißendiutn reportef , tum fma nonnunquam peridi tetur Quamobrem de iniuria ne quis ob id conqueri ^feu ßrenßum

que prcefcribebant y quo in caußs tum ciuilibjts tum criminalibus le

^ittime pro^rediatur . Cum i^i^ tur ad didlrahendas controuer ßas achtes , adconferuandamiu^-ilitiam

NVNCVPATORIA.

/îitiam nbsp;nbsp;nbsp;tran(juiUitaient infer

dues indicia condîitutaßnty non au tem indicia ahf^uc ordine iuris at^ que proeeßu exerceri poßint eos autores 0- libros nta^nißciamui atque amemus oportet y qui nobis in ßro dißceptantibusuiantac ratio nein iurispr(£parant atque muniunt^ ddbæc autetn ad iuris ordinein ac di feeptandi ßrmantpertinent, Cigt;‘ tatioy a^iOy libellus ^exceptio, rc^ plicätio y duplicatio y quee hanc ßequuntur : item litis contedlatiOy probationes y tedlium examina y iu^ rumentafententiÆyappellationes^ De quibusßre omnibus y ßnqu^ latim pulchro ordine ex ueteribus tradlat 'Pileus in preefenti libeD lo qnent enm loannes Qporiniis

K 3 ty-

E P I S T o L A

Bdßiienßs ànobisßbi uellet impartiri^f^ eiiißdem propC' inodumßrinlt;e (* (ptod dicitur y iant ant£d duos Ç)tbones aîteruui de or dine itidiciario^ aîterutn depoßeßo rijsiudicijs, utina correélioresfiiif ßentexcuß^tum Blunafcum de a^ionumßrmulis ejnißßemus non potui hotniniamico id oßicij dene.' ^dre :,prlt;eßertini cum intelli^erem ßc piocpie adßudioßos acßymmißas iuris utilitatem alicpuam ànobis per uenturam eße. QMtKj^uam autmul^ ti mukorum iudiciales hodie extant proceßus tarnen paucos reperias lt;^uiid (^uodpolliceriuidentur:, undi (piat^ueprd/lent',(luin etiampaßün milita inmultis deßderentur. Nec uero poßibilc e fly earn rem tarn ua'’

riani^

nvncvpatorijî.

riant y impîicatam :gt; late'(juc patcn^ tciUjabuno aliquâprceflarifotam et inte^-ramjomnibui ditionibits con uenientem t (j^uod ufm t^uotidie alia at que alia po feat, maxime na^ rient nationestetiamß proximeac.^ ceßiße hue, cT nihiloinißße, nihil non atti^ißeuideri uoluerituir dili ^entißimiis Guilhelmus f)urantus^

tqui tarnen pr^ hoc carter os qui Ct cctate eruditione maiores exgt;

titere y ajfernari,aut ne^li^erC:, ianeum aut probandum edl : quan gt;-doquidem nc^arinonpotef,ex hoc 'Pileo ^reliquis^i, Durantum fuos fuble^iße manipulosßa queßiei^ le^ia colle^iße. Neque enitn lau deßiaßaudandus eß P ileus aut a^

« 4 liorum

EPI STOLA' îiorum ccc^ualium cjitifqua. qui hand certeJuis carent^otibii6ylt;z^ in corn inunem rti iuridicce utilitatem mul'' ta contuîerunt » Hune nobis uelob id ctiam commendatiorcm h aber e debemusj quodipßim,nißllor, Ho ^untiacunty hocedî Germanum^cU rißimii^ appellat ^lciatus. nee ar^ bitror eum ulli ùeterum iuris inters pretum qui ab o^in^ètis annis ex^ titereyCÙm doélrina tum ßcundia ßcile cedere : fed dignum eße iudi^ coyïit cum egregia ßi ingenq tn o numenta^quibin iurisprudentiam il ludlrauit, podlfe r cliquer it, plu rimum etiam à uiris confultis ^iu' ris fludiofs ametur ac conferue tur^^ Qwtru cumpaucaadhuc,quan turn ego quidem fciam , in lueent

nvncvpatoru.

inte^qra prodierc hunc proccj^ Jum alicubi naélus cßetn, cü ' dlionum ciufdem iiariorum ac di nerforum caluum antic^uo codicc fcripto^putabamme rem bonis iiiris fytnmidïis meis non ingrat am fi-' du rum eßeß typoarapbo po duld-' te^hunc proceßum nbsp;nbsp;or dine m iudi

ciarium Vilei cum ipßs communent ßcerem, ^^cidem (puopuein dlionibuó olim, puarum uetus ment'' brana ampliustri^intafupra cen^ tum Continet, edendis, JDeopropi'' ciojumu6pdduri, nbsp;nbsp;in fludioßorum

^ratiam ,^ne codex ille quamli '• bet deprauatißimeßcriptiis ,dcpro pemodüob uetußatem cariem^i ob literatus,prorßus intercidat inte-' reat ue^ Q^qdtumßeri metuendunt « 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ß^^gt;

EPI STOLA eßet,ßud in illiteräti,uel qui coin^ muni rei literaria inuideat, homi nis ntanus inciderct : quoßto alios multospraclaros autores interijp fe,minime dubiü efl.Iam et exftedla ham ß.teor,fißrte aliunde daretur mihi aliud corredlius exemplar, quod cum nodlro conßrre liceret : fed tarnen frudlra hadlenus, ut mihi uideor, expedlo : nec edl in animo, perpetud luce 'Pileum,de iurisfeien tia optime meritum, quantum eitts monumentorii ad nos peruenit,pri'' uare. ^dtinamautemhocnodlro flu dio adduceretur aliquis, comouere tur^,utß Quadîionü eins codicent alium babcret^eum uelnobis commit nicaret i uelßita libcat^dnobis no^ firum commodatô ad ufum euul^an^

di

NVNCVPATORIJl. âifumer effete earn dili^etttiam eden di, quießrtaße dnobis depofeitur , pr^faret^ciuothejaurnsilie Çhf' dlionum in utrcimcp partem ctjpiofe difputatarum, dßtu acfpualore uin dicatusji^j^ d mendis repur^atus ex inte^ro redlitueretur, CT lt;^dcom-^ tnunemfudioforum utilitatem exi' re in publicum pofet, Sed de eo ui^ debimus poßea. Nunc (juictpuid edl huius opercE at(Ji editiois, tibi lïomi natim illußriß. 'Princeps afribere dedicare^^ uolui,inßcrnißcationem mete te obferuantia:, äßieij^s, (Juod tibiex eaqua esin dludiofos bonitate , atque ßuore ßn^ulari, probatum eße cupio, Nihil autem prceclarius ßcere potes , nihil illu^ dlri memoria di^nius, qudmßpor^ I

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TQ

® P I S T O L A

Ut capißi^pi^ ac mdioraßudta jouere at^ut prouehere,pacem(i^uc puhlicatn ßartatn tedium habere P er rex er is nbsp;nbsp;nbsp;Egt;ene uale, T^rin '

ceps illudlrißime , diu bonis dludijs pictati^^ßuperßes atg^uein

columnis. Datum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

Jdlunda^

ly I DO LE-élorü

Ciw notas pducis interprcs Pileus efjèt, Etfua fqualerent lamina teäaßtu:

No» egofumpaßus tantumiacuifjefepultum, Autorem iuris,iufliciieq; patrem :

Seduolui è tenebris dignos reuocare labor es. Qui nullo occiderent tempore, necqiloco-

PILEI VITA EX A Bz bate Spanhcmenfi,

PI/fKS Modicen/is, /lueutalij uolunt Mo* guntinenfis, utriujque iuris profeßor, amp;nbsp;interpres celeberrimus, ingenio fubuliSifermo^ ne fchola/lieus,fcientiaclarus ,amp;cautuscon(i lio,apud iurifias antiquiores in maxime precio habitus, fcribendo etdocendoin eafacultateua ria, nomen fuu eu gloria tranfmilit adnotitiant pofleritatis. de euius opufculis inuenitur qu^' dam Summa no tabilis,amp;non fpernenda, quant pr^enotauit,

Deordineiudtciorum lib.i^ Inuocatif Chri/li nomine, amp;c.

De caterisautem qti^e fcripfitnihiladnotiti-am meamperuenit.

PILEI ÏVRrSCÓN' SVLTI VETVSTISSIHI O* fus, feu OrJojJe Ciuiitum at^ crimi^ naliumeaufarumiudiciis^

DE INGRESSV IVDICir.'

VM fniudi'cijs aliquis uelit agere, pnmum pc titionem fuam cum pe tidonis caufa in fuo Ip bello debet explanare, qui libellus pórhgen^ ob'ätio U-dus efiiudici ab adore, ôd per iudicem offcrendusreo. Sedantequamadorta^ ïem libellum iudiciporrigat, fatifdabit cum fideiuflbre, quod ufqj ad finem 1p quot;nbsp;lis permaneatjCam^ per fe uel procura-torem fuum exerceat. Etfi apparuerit ■ cum non iuftemouilTe litem, dabitpul-- fatordecimam partem quantitatis inli-bello comprehcnfæjî conftiteritper'ip-fius facramentum,quod fideiuHbrem et ï »uratoriamexponetcautionem, amp;inli-bello profitert debet feomnia fadurû.

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Hoeep

s, -- .il

» PILEI IVRE CONSVLTI Hoccpucrumcft generaliter, nificaufa moueatur ex confenfu utriufep partis, pitta apud arbitres. Vel dice ex confen-fu utriufqj partis, id eft cautioncremif-f3,ôé quod melius eft ut tuncceflent poe næ.quæ in authen. continentur. SChaec omnia collige ex authent. generaliter autem,ôifc.

DE LlBELLI OBLATIONE, H Oc facto iudex libellum rcdpir,ct admonetrenutueniat. Cumue-nit, debet aclor iterum cautionem expo nere in eum quem dicitobnoxium, uel lt;n negocij executorem,quod infra duos menfes litem conteftabitur: uel fi non fuerit litem coteftatus, omne damnum in duplû refàrciat reo, ita tarnen, ut hæc cautio non tranfeendat jiî.aureos, ut ha beturinilla authen. libellû ucro'. Licet quidam dicant, quod fatifdatio continc atur in ilia authen.libellum uero,primû fit exponenda,quia refpicit initium eau fæ. 111a ucro quæ continetur in altera au then. generaliter autê iudex,etc.elfe ex» ponendam polka-quoniâ caufæ finem refpicit|

€ Â V 3 A R V M C R I M. ORD O. $ Tcfpicit. Potcft tarnen dki,quod ftatirn iudex rccipiathbcllum, ó:^ aêïor præftct utrancp cautionem in finiul, antequâ ia dex libellam reo porrigat:quod non eft abfonum dicere. Has namc^ cautiones noftris temporibus non uidi.His igitur fic pcradis rco libellus offeratur,et (atif. dabit iudicio fifti in hunc modû,pfgno-ra,uel fideq uftbreSjUel iuratoriâ caurio-ncm exponendo, ucl nudam i cpromif. fioncm (ecundum qualitatcm perfona^ rû,ficut iudex profpexerit, Q(. dabit fpór tulas, SCgaudebit commodoindueiarS uigintidicrum, ucl breuius tempus hâ-bebit, lecundum quod iiidici uifum fiP crit, intra quod.pofiit delibcrare, uelit nc cederc an contendere, uel iudicem re cufare, uel alium fibiaflbciarc, ut in ilia authen, offeratur. Quoniam has indu-cias iudex artftarc poterit,ar. ff.deiud.I, hunquam, SCfF.dcrciud.l.q. £lt;arg.C* de dilat. i. I. Sed quidâ dicut quod non,, cum iftud fit beneficium legis. amp;nbsp;benegt; ficium quod datur à lege, non debet au-terri à iedicante,u t arg. in authen, de dû b 1 gnic^

I

\ quot;nbsp;pILEI IVRECONSVLTT gntt. Superior autem opinio magis eft in iudicio noftro frequentata. Sed iudi* catufolui fatiidarenon debet is qui fuo nomine conuenitur,ut in authen. de fa tifd, Veruntamen hodie tenaciflima ho niinum coiifuetudo udut ferreain con-trarium tenet. Nam indices ftatim libel-lum accipiûc ab adore, nulladidlarum fatifdationuni ab eo exada uel præftitaî fedabutroc^ amp;nbsp;adore et reo bonaacci-piuntpignora. Irrepfitenim utilitaspi-gnofum hodie: Vel bdciulTores,fipp gnoradarenó poffunt. Et hoc propter expenfas quæ Hunt in cauHs, amp;nbsp;in adis caufarum, amp;nbsp;propter décimas, quas indices fecundum uarias locorum confuc tudines tolluntamp;accipiunt,etquando-que pignus uel HdciulTorcs dâtur à reo, quod lïabit in iudicio.Sed fi iurauerit a-' dor uel reus.fe pignus uel fideiuflores. dare non pofle,committendum eritiu-ratoriæ cautioni, quod dabit expenias St décimas,proutiudex petierit, SC con-fuctudo exegerit, 0^ quod ftabit reus in iudicio fecundum iudicis mandatum^

Reper

C Ay s A R V M C RI M. o R D o. j Repen'untur tarnen cafus, m quibus a.« gere quis poteft fine libelli oblationc, quoniamibi libellus neceiTarius nó cft* ut in authen.coll.vi.de iudic.$.iudexigt tur.amp;^ arg.flF.de phua-delicï.l.uIt.SC arg, fF.dctranf.l.uIt,

DE LIBELLI FORMVLA, feu conce^tione.

Libellusiftefic comode concipitur,’

Ego Scotus iudex Senenßs coque ror uobis de Marco, qui debet mihi x. li bras, quasfibicommodaui, uel mutuagt; uijuelapudeum dcpofir^amp;c. Sed quid fi atftor dicit generaliter fic,cóqucror de Marco,an polfi'treus takm libellum re^ çufare,amp; aliû petere Refpon. Prüdem tia iuris uidetur quod non, exl. ult. C. de annal,except. Sed poteft dici in con trarium,ut arg.in authent. de litig $. ad cxcludêdas. Vbi inueniturjquod adîio debeat quantitatem,uel aliâ rem, quant petit,in libello comprehendere. Item quæritur, an fi aeftor quantitate expref-ferit, caufam ex qua debeatur, cogêd us . nbsp;nbsp;nbsp;; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b 3 fit

6 PILEI IVRECONS VLTI-ïîtcxponerc.ôi uidetur quod no, ex prç. dicta I. ulr» C.deann.cxccp. Scdlexiftai, ïoquitqr quoad pcrpctuitatcm aCîionii» Si cnim talis libellus fucrit receptus ex uoluntate, quoniam non ex ncccffitate rccipitunperpctuate funt alt;5liones,cunî per executorem reusfuertt admonitus, ut C.dc prpfcnp.xxx.an. l. ficut.Scd eft i'uns,quod alt;fior (èmpcr caufam ex qua debetur, compellêdus cft cxprimere, ut ff.deexcepaei.amp;l.etiâ.eodcm.§.a(fîio. nê.ôi fF.de noxal.ac'î.î.in deliôis.§.fide redîa.ôi fF. dcFurt.l.in acîioneFurti.SCL fiquis uxon.$-fi quis in alium. Et cum quis petet fpeciem,utiqi certam debet pe tere, nbsp;diccre debet materiam,pondus,

ôd colorcm fi poteft,ut fF.depof. I. i. §. ciï quis agcre. Si fF. de Furt. l. in acT:. Verbi gratia: inFetSç materiæ debet dicere pon duSjputa unamplaccam argêti, quæeft x.mqrcarum,ct fi fuerit materia fignata, debet dicere numcrum,puta x.ucl xx.fè cundum difFerentiam. Sed fi fuerit fa-dîa, debet dicere fpeciem, uidelicetfey-phum, ucl lancem aiireami Sed menfu-

radilt;

CAVSARVMCRIH. ORD O. 7 radicenda eft,cum res mcnfura contine tur,ut decern corbes uini, frumcnti, uel olei.In ueftimctfs Hue agatur perfonali ter uel reguîariter, di'ci oporret materia, 6C colorem.ut fF. de rei uend.I.in rem,et fF.de furt.I. in aeft. Sed ft aflor iurauerit fe colorem dicere no poftejniiusrei ne-ccflitas remittitur. utfF. de Furt. Lin aeft. §.i.Itemignoranti pondus fuccurritur, fi iuret fe nefeire de certo numero ÔC me fura.utfF,depof.l.i.§.fi quis argen. Sed quid proderitci iftud iuramêtum, cum tudexcertamfcrredebcat fententiam ** Refpondeo: prodcrit ci quantu ad hoc, ut litem conteftetur; uel non proderitei ad hoc utobtincat,fed utcius libellus re cipiatur, nifi forte agat contra furcm, Sd Iioc odio furis, quoniam reus non coge retur aliter refpôdere. Sed poftmodum in proceftu caufae nccelFe habebit ifta di cere, uel die quod in odium furis no co-* nbsp;nbsp;gitur ea probarc,fed lufiicit fi facrameti

tofuoca uclit dcclararc.fimile C. unde yi.I.fi quando.ôd fF.de in lit.iur.cum fur ti.Cum aqtem quis in rem aeftione agit, b 4 fie

fiçcômodelibenum formabit. Ego S co, tus iudex, conqueror de Marco, qui de tinet fundummeum pofitumfntalilo-co,etc. amp;nbsp;fundum debet (ignare nomp ne proprio J lî proprium nomen habet, ucl eadem móftrare quo f ungatur,fi pe^ tat puerum uice proprij nominis. non enim intereftütrum id fiat quod fieri de bet,an id quod tantundem portât, ut ff. de arb litigat. § ij • Item dicere debet nomen. fed fi nomê ignorât, dicere debet, qui natus eft ex ilia ancilla,uel,qui cft ex illa hæreditate, ut ff.de reiuen. fi in rent aliquis. Et ilia talis demonftratio fungi-tur uicé nominiSjUt ff.de condicfi.ôd de-monft.l.nominatim-Sed an ÔC hiedebe bit caufam exprimere, puta, fundû que emi, ex traditione accepi à Seio, uel qui fuit donatus SC traditus à Seio, uel Seius mihi legauit. Et certe fic.quod ar-gui poteft et colligi ex li. ff.de excep. rcû n mater. §. fî quis autem. Aliter tarnen fe habet rei ueritas ,quoniani fuffîcitfi dicitfundummeum. quod applet per candê I. de excepue. inprin,!, deniep.

C Ä V s A R V M C R I M. o R D ó. ÿ

§. códcm inftrumento. SCl.eu'am ea* dem.§.adione.Nam quakcunqp 8^ un décüncp dominium acquifitum fuerir,quot; unde dicât prima in indicium deduxic, utfF. deexcepu re.1. fin autem.§.eande caufam. SChoceftfpecialein aÂ'onein ré, quia non eft proprie actor. Sed nunquid dieet,utrum fit fertilis an non ? Et uidetur quod fie, ut C. de cenf. forma* fed bene. Item defignare debet utrû pc* tat totam rem, uel partem, uel quotam * Quia appellatione rei in acfiione in rem non fpeciem, fed genus fignifîcat.quod fi eflet,defignare non poflêt, ÔC uenien* te caufa rcmittat neceflîtas dicendi quo tam partem,ut ff.eo. quæde tota.Ç.i.uidetur quod incertar partis uêdicatio da-tur.Sed fciendum eft hic, quod qui ofré runt fe uendicationi fundi : ucl alterius rei, quacunep acïione conueniatur, fine caufa, cum non poflïdet damnabiliter, ut ff.de rei uend.qui. ff.de pet. hære* qui ie uel ad intereffeatftoris.eadêl. qüi fe.uel forte quanti atftor in litem iurauc , nt. Sed diftinguCjUtrum ignoret aóor b ƒ reut»

I» PILEI IV R E C O N S V L TI rcum no poiïidcre, necdolo fedfle quo minus poflîderet. Quo in cafu reus no cn't abfoluendus. Sed hocuerum eft,fi patiatur litem fecum conteftari. Si uero ante litis conteft.pceniteat eum, Só dicat fenon pofTiderc, non decipit adorem, cum non poflideatiSCnon uidetur fe li-tiobtuliiîèj qui difceflît. Cum autêfcit ^élor reum non poHîdere, tunc non ab alio,fed à fe decipitur, Qi. ideo reus abfol uicur.ut fF.derei ucnd.is qui.etl.nam fi. Item non patitur reus adtioncm in rem, fi dicat fe non poffîdere. uerum ß ac^or probaueritillum pofl!dere,patieturhâç ■ pœnam quod poffeflîo rei petitae tranß fertur in eum per iudicem, utfE de ref uend.I.in rem. Item quando quis uulc cxperiri de pofTefTione feciiperanda,fiç concipelibellum : Ego Scotus conqueror uobis de Marco, qui per uim abftu-lit mihi pofleflionem fundi, pofiti in ta li loco. Item fi de ppfleffione retincndi, fie concipitur libellus ; Ego conqueror de Marco, qui inquiétât me in pofiefiio ne tails rei,etc, Vcl qui pon finit uçl per-

- mittiC

C A V s A R V M C R I M. o R D Q, u mntitme takm quietepofltdere,uelper turbat St inquï'etac mihi poflcfsionê ta* lts rei, etc. Vel qui non finit me uti meo arbftiio poiïêfsione tab's rei, ctc. Etir» hoe cafd locum habet interdiefîG uti pof fidetis ïècundum quofdam, uel interdt. óum unde ui, utarg. ff, unde ut. I Juim facit.S^atg.fl'.deacq.poir.l.penul.Sd ar gu.fF.utipofsid. fiduos,§. ij. Itemfidc poffefsione adipifcenda fic commode concipitur libellus : Ego conqueror de Marco qui iniufte mihi detinetremta-lern, uel polTefsionem talcm, quam pe* to ut mihi rcltituat. nbsp;nbsp;fuper qua re poC

fefsio petitur, eftin libello fpecificandar Cofueuerunt infuperboni aduocatt 5d fapientes circa finem Hb eilt inferere,fal-uo eo fi plus dicerc uclucrotueljteferua tapoteftate ölt;i licentiaaddendi,ufc^ad facramentum calumniæ. Só hoc totû ia.» dices admittunt. Sed licet dicatur quod in omni caufa ex ordine libellus fit por* rigendus, ex conienfu tarnen partis for te caufa poteft tr adîari fine libelli oblati* oncjUt ar, in authcn.de litig. §.ad exclu* dendas«'

ti P I L E I I V R E C O N S V L T ï dendas. Quæntur hi'c, an Iibello femeji porredlo fit iterum porrigendus. kem poteft quæn an tafisfibelliis fitadmittê-duSjputa, conqueror de hi's omnibus quæ habes, polsides, SCretines in uilla tali, uel in caftro tali. amp;nbsp;dixit dominus loan.quod libellus tab's bonus eft.argu. cius quod legitur. ff, decontrah. empty £lt;uend.I.hgc uendino.§.penul.ctft,dc âcfi.empt.1- quæro. Contrarium tarnen ärg.eftff.deacquir. polT.certus locus ► Item quærit, an de rebus incertis pofsit libellus concipi,puta, conqueror de om nibus,quæ fuerunt patris mei. Et dicSt quids quod fic,quod iudicfo prçceden-teacfior debet omnes res, quas petit, caufaspetitionis rebus explanare,6C no di(fiam aóïionem inlibelloedcdam. Et fic intelligunt 0^ exponunt omnes quae fuperius cÓtinentur de certificatione fa^ cienda ab acfiore.Sedhoc prorfus uide^ tur falfum, quia reus non poflet eflè in* ftrutfius ad refpondendum tali fcriptae petition!,propter illam generalitatem, quae ambiguitatem induciqet obfcurita ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem.

C A V S A R V M C R IM. O R D O.

tcm jUtfE deiure fîfc. I.ita. nec obftat quod ubi ambiguitas eft l'n i udiao,id in tciligcndum cft, de quo aóor fenferiu ut fF.de iierb. obi. I. item ftipulantem.§» Stichs. Nam iftud ideo contingit, quia eftquod imputetur reo, cur non poilu* laueritrem certius defi'gnari. Itcquod dicitur in ff.de folut, Omnia uenire in iudiciojuifi de quibufdam adlum fitjiie ■ueniant,etc* Intelligo dehis omnibus ,quæcontinentur ô^comprehendi pof* funtfub pe tition eaóiionis propofitæ» Ex prædiÆs ergo qug circa petitionem rerum ditflafunn manifeflccouincitur, quod fufficit in actione in rem, fi quis dicat fedominû, amp;nbsp;fi non, exprimât do* mini] caufam » Sed an fulFiciat, H acflor rem, quant petit, dicat in libelloeam ad fe pertinere : uidetur quod fie, quoniam poteft propofitione reiuend. uel pu* blicatione, dum tarnen ex una carum fe uellc confequi proteftetur, quod fibi de betur,utfF. quor.Ieg.ki.Ergoiicet ei dlt; ' cere fuum,ut quod fuum:amp; fie non ha-' bet necefle pr^ecife dicere fuum,fed fuf* lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fielt

PILEIIVRECONSVITÏ fiat dicere, rem ad fe pertinere. utlF. de uerb.fi'g.I.uerbum. quia ueibum perti-nerc late patet, uthabetur in prædikfla L lam non efle beneficium editionis faV «urn reo, non etenim poteft elTe inftru, dluspïene uelit cedere an co eendere, fed pereditionem Cicdebet: cert)orari,utdc hoe plette poßit inftrui, ut ff.de eden.I. i.ód in authen.coll. V. de exhi. Si introdf, §.fcimus. Didum fupra qualiterlibeï^ lus pofsit Si debeat cócipi ab adore ex* periri uolêtc.ucrum lege cauetur, ^iod nemo fineadioneagerepoteft, ut ff. dc admi.tut.l.quotics.amp;fff.deneg.geffl.fi pupilli.^.ult. Et id fciendum elfiquod ador dida ratione fuadebet poncre a* dionem,0(1earn edere.ut ft.de eden.I. i* Et fit hoe modo adionis editio per obla tionem libclli conuentionalis, Item per refcriptum principisad preces alicuius impetratum, SC iudici infinuatü, Si per eum aduerfario miffum Si. cognitum, etinauthen. delitig.^.omnêucro. Sed hoe competenter quæritur,an adiofic «dêda in libello expr effo nomine

CÀVSARVMCRlk O R O O. .i his.Placentinus dicebat, adionem efle cdendaminlibello: fed hoe ipfointclli' gebatedttâ, quod caulïa fuilfetexpreß-u.utecce peto à re centü folid. quia rem meam tibiuendidi. CVlk propom't ifïc acHtonem ex uendito. Sed dominus lo* annes dicebat expreiïiirijquod nó conv Jjcllitur adïor nomen at^ionis in libel-lo infèrere, fed prius in iudicio debet nomen exprimere. Sed quidam, uc funt Pifanijamp;falijjG'rmicer tenent etob-fêruant, quod ador fern per nominatini ô^exprefsim in libellofcnbatct inférât» Et obtinet ferèinter omncs,ucl quod feribat aÔor in libcHo, ueldicat poßca iudici ut feribat, Qi. iudex feribat,amp; me* ritôrut no liceat adori deuagari, uel ob* feuram petitionem facere, maxime cum cautum reperiatur agendum, efle aeftio-nem eligere,ut ff.de iur. deli.quod in hg rcdem.§.i. ôdff.delega.rj, cum filius.§. uacijs, Sed uerum effe credo, quando âdornondubitatnec uacillat fuperfa-ÓO. Secus, fi dubitaretdefadoaduer* farrî, «t ff^quor, feg, f, i» Sed afio nîd* dopo'

të PILEI IVRE co NSV LT.Ï do poteft quis edere,puta, fi dubitando^ detegat,nel aduerfànû fuum adalium ducat, demonftrat quod didaturus eft ef, uel id dicendo quo uti udit, ut fFgt; deedén.1.1»

£gt;E EDITIONE ACT I OU I

ECce dicftum eft, quod aóor debét' exprimcre in Iibello rem quam pegt; tit,certain, Sócaufam deftgnare, amp;de^ bet nomen acftionis in Iibello expreflini fcribere,amp; earn edere,ficiit fupra often-fum eft. Sed ita eft faciêda hodie ab atftp re adionum editio, ut primu fciat reus, ' uelitcedere an contendere. Sd ft defiften quot;dum putauerit’, cedat, utff. de interg, atft.l.non alienum. Si uero dixeritcon-tendendS, poffiteftèinftrudîus,SCue-niatadrefpondedum cognita adîione, ut fF.eo.l.i. Sed didtur in eadem l.quod ador debet atftionê edere, quaaóurüs fpecialiter eft. Nam qui generaliter edit acftionem, puta condiclionem certi generalem, non uidetur acfîionem edere, quoniam perfundorie edit» Verum

■■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'.nórt-

C A V s Ä R V M C R I M. ORDÖ. »y non compcllitur. Sicut cm'm agere ne-n io compellicurj’ita præcifc nemo com-pclh'tur aóionem cderc. Etantequam ador cdat,non compeih'tur reus refpon derc, Qi. fi alt;Hor nol üerit reum caufatiue refpondere, neceffe habebit (pscialem adionem proponere edere.Sed forte quodiure uetericautum rcpen'turdee-denda adione, corredum eü hodie per. authen.offcraturci libellus, etc. fecun* dumquofdam. Quoduerum effenon credo.Itê edenda funt omnia,quæ quis apud iudicê editurus eft,ut ff.dcedend.

edendaergo. Ettitulusquiiudici datur,in quo continetur, qualiter, ôdde quibus capitulisteftisno interrogeturgt; edendus eft aduerfan'o.

DE EDITIONE IK-firimentorumt.

INftrumentorum quidemcditiofîeri debet fine die Ôi confule, fie quid ex-cogitetur, Qc prælato die fiat fraudulofâ cxcogitatio. Nam fi fieret cum die Qi. co^ fuie, poflet quis addere «eldiminuere.

ç ôefic

is PILEI IVRE CON SV LTI

amp; fic probarc poiTct dcabfcftti'a fua ilia die, Slt; taiifcr facerctexcplari, uî ff. de cden.l.iSed nbsp;con fuetudine quam lU*

dices obferuanr,non danturinftrumeii ta aduerfario, fed lit Cx illis copia infpi-ciendi cum aduocato fuo,ct ahjs,fi forte putaucrir, St dixerit fuo facramentofe peffeeandem falfoargueve.ucC.de fid, infir.l.ult. Qiicdfinondcfalfo, fed aliunde dubitetur, fiet tarnen h'terarû corn paratio.Siccxqiiincpgcneribusinftru-mentorunijputa exforcnlib. quædicu-tur infirnnienta apud iudicem rofedta ► Item cxpublicis infirumentis Sc'chiro-graph/s, habentibus fubferiptionem tri um veftium fide dignerum, omni ex-centionemaiorum. Item exlitcrispublt . gt;nbsp;jcl priuatis, quibus aduerfarius uti-.r,reCie fit comparatio. Etexicriptura ■ ite profère ex archiuo publico, haben îi publicum tertimoniû.'quod fit, quan-lopertcfies publiceapprobatur,quod cs.archiuopublico fintextradta.SCtunc dicitur habere tefiimonium publicum, 0^ fieri debet comparatio per facramen-

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tum

% AVSARVM CRIM. O R D O.

tum illorum quibus commtttitur, quod 'tormuù itt nciÇprcdOjnecpgratia,neepafnore,ncx ramenti cS queodioalterius hanccomparationem f^rationis licci'aramfa.ciâc. EtdidturcomparatiOj Uteraram, id eft, adfimilatio. Er talibus debet com mitti -, qui id melius facere nouerunt, Cb ’uefinttabellioncsjftue fimplices fcripto tes,uel alias literati.ut C. de fid.inftru.L ‘comparationes.in authen.coll. V. de bis quiingr.adop.§.iilud.Eft dieftum fit-ipra quod actor ipecialem adionc pro* ponereamp;^edercdeber, Vnde feiendum eft,quod fpccialcm a(?îionem editam 5gt;C cmendarelicet, Simutare. Emendare, utfi prius minus petierit, poterit poftea in ea amplius intendere, ut C. de eden» Litj.amp;Inftit.de alt;ft.§.fi minus. Sedhoc uerum efle dicût quidam,antequam fu* per minus uel fupcr amplius iacramen* turn calumniæ præftetur. Alias dicunc quod non fuper his faeîo facramen* to calumniæ poftit aâor cmendare, ut dieftum eft. Verum fuperior ftnten* tiauerioreft, ôdmelior. Seditaconcc' ditw adori emendaie in amplius, quod

c 1 bcnc-

10 PILEI IVRECONSVLTI beneficium délibérationis fit faluö reo. Si nouæinduciæ fibi dentur.Hicquæri confueuerar,an iudex tei minabit pnmâ pctitionem et fecundam una fententia f Item an duas petitiones uel unam tantS mutareliceat, ficut infra plenius inueni tur expofitum.

DE IN IVS VOCANDO»

Etquiafada aclionis editiôc fequi tur in ius uocatio, merité de ea ali-quid inferamus. In ius uocarc, elf uoca* re ad ius, id eft ad eum qui ius dicit, fiuc poffitius dicere inter uocantcm Si uoca tumjfiue non uoca turn. Namc^ adiudi-cem aliéna ire debet, allegaturus, quare apudeum litigare nondebeat. utff. de iud.l. fiquisexaliena. Etueniredebet ante iudicem, ut hoe iciatur, an iurifdi-Óionis fit eius,ut ff- fi quis in ius uoca. U ij. Et fi non uenerit, mulëta ab eo dam* naripoterit, utff.eo.l.t). Nameoipib quodcontempfir uenire,dcliquit. Quo in cafu erit illetudcx ei cópetens ad hoe. Ut per illud debdum poflit eum multfta*

CAVSARVMCRIM, O R D O. x» re, ód idem ip/è potent fèntentiam exe-cutioni mandarç.Sed quentur,an idem ipfe iudex poflit de hoecognofcerer'R.e fpódeo, utiep poterit, ut arg. fF.de iud.!. n.§.fedfiagatur.3dl.fiquisex aliéna. SC ff.ad municjp.l.deiure. Sedquismhac caufa ex parte iudicis iurabit dccalum* niarquot; R.efpondeo, idem ipfe iudex. Sed quidam dicunt, quod hoe locum habe-at, quando dubitabirur, an uoeatus fît deiurifdióione uocantis, alioquin non compeibtur iread pretorem allegaturus priuilegia. In ius uocat a(fïor,SC non re^ us : ficutefFecflu.SC non uerboterius, ita quod inuitusad iudicium uenirecogi--tur. In ius non poteft uocare, neeuocari exordineimpubes, furioFus,uel prodi-gus. Prohibentur in ius uocari quidam ratione perfonarS, quidam ratione ne* gociorum.Ratione perfonarum prohi* betur in ius uocatio multis SC uartjs mo dis, de quibus nó expedit modo per fin gula dicere. Ratione negociorü tribus modis tâtum, puta propter communes necefîîtatcSj Utmefuutn et uindemiarS.

c j hem

il PILEI IVRECONS VLTI

Item propter publicas, ut expeditions-indidarum, amp;nbsp;propter ferias folennes: repen tin as J tern ob priuatas necefsi* tates, nt cum quis uxorem ducit, aut ie-peh'c.utff.deiniusnocan l.i. Sednoeft prtercrnn'ttendum, feire tempus mefsiS ô^^uindemiarûjquod tempus duorutn citmeßum. ut C.de ferijs, I.omnis.quo quisfeexcufare, St iudicium dedinarc poceft. Etenim occupati circa rem ruüi-cam publicam gt;nbsp;in forum compeileft-lt;ji non funtjnifi ceru's de caufis. ut ff, de ferd.i.Dicunt quidam, ergo quod non, funt occupati,compellendi crût, ut arg, ff. de iud.l.de eo. l.quidcm. hem S^-agt; lia: quoniam fublata caufauel ceflante, tollitur uel ceffat effeSïus.Sed non bette dicunt, quoniâ feriæ inuentaî funt propter pubhcam unlitatê. Ergo omnibus tamoccupatis quam non occupatis debent uacationem præftare. ut arg. C.dc iud.1. die. Item Ct alia ratione, quoniâ I-fia prohibitiogeneralis eft. Ad hocmul turn facit 1 ex. ft'.qui èé à quib. ma. pro* ipexiS^ftandum eft leg. gcncralitati ut

C A V s A R V M CRIM. O R D O. ij fF. deteft.mj.Lin fraudem. $ed.^hæc confuetudojquæeftopu'ma fegûinter* pres,magis approbar, £lt; hodiclicinft'r* miter teriet,etobferuatr3noncm.Eieft (ciendß, quod iudex nu’îas fcn'as de no uoc5ftituit,utC.dcfeiijs.ânu!Io.Cülit tutas àlege, utmcßium uindcmiaru apto tempore J pro cofuetudùis cuiuf^ jegionis.ut ff.de fer.l.prændcs.

AN PRO PONEN.s PLVRES A” ^iones,uni)»co(ritiireliqere.

* nbsp;où

COntingir quandoqj quod adlor plui es ad idem proponit edit aóiioncs.igitur eft bic diligenter infpici-cndum,'an tune imam ciigerç fit cogen dus. Ad quod fieporeft breuiterrefpon ' derf,quod ft atftor plures proponit cop« lauuc, puta liane uel illam Sé illam, tune çôpcllatur elfgcre.ut ff.de leg. i.cü filius §.uarifs.amp;ff,de leg.i.fi fcrnus.§.cü ho* mo. Sé I.huiufmodi. §. uit. Quoniâ is ptrant^ G'c proponit, ut non aftèrat fibt certam cópetere,uelakeriid credit, ficut àitctnauqè plmcs proponat, puïa hanc c 4 uel

»4 PILEI IVRECONSVtTi ucl ül im : aut de faóo ecrtus eft, ói feit quæfibi copetat, qiio/n cafu cligcre de-bef,utÆquor.Icg.l j.Nifi forte in cafib. ut C. de cadu. toil. 1. uit. Sc ff. de tn'bu. quodinhæredetn.§.eligere. Verum ex con fuetudine genera h iRudfcrç hodie inter omnes iudices obferuatur, quod noncompellût adîorem ad cligcndum, et admittunt plurcs acliones prppofitas in fimul, dum tarnen non contrarias de eodem faeîo Si. negoiiOjSC cum h arc ad-iedtioncquidem. §.pi ppono, pmne tus mihi corn petens,ucl tta,etfîquidem eft. Etfjnt quidâ quitta fimph'citer admittunt uerba adîpris circa editionem adfio nis. §» propono omneius mihi.compc-tensj nulla fadîa intêtionc fpécialium dliortum. Si hoc defendunt perh C»'«t quæ défunt ad.ut ff.dc pet,hærcd,l. ult» Sed non bene dicût. Sed hic competenter q uæritur, an ad or ufcp ad fentêtiani pofsitmutareadionemquamedidtt:8C il mutauerit, an fit reus ab ilia adioe ab-foluendus : Si fi' non fit abfoluendus, andebcat tune tempus habere ad deli-beran-

/

C A V s A R V M C R I M, o R D o. »/ berandum, amp;nbsp;nouas indudas, Si itc^ rurn fi: libellus ei porrigendusfEtcerte dice^quod adior ante fententiarn potcfl adïionem mutare,« aliam cdcrc,qu?m' uis non ex eadem caufa pcterctur,quod coliigiïur. fF. dc noxa, aó, 1. liij. §. uit. Si Inlh't. âeacîio. fi quis aliud. Scd diftingue, uirum adîor mutauitSCcdi-dit penitus aîiam, Si nô aptam negodo, Si ita. quod non ex eadem caufa peterc-tur,ancrediditaliam. Scd eadem cauß peritoris durâte in primo cafu abfolüen dus eflreus ab at^ione priori, Si. iteruni conficiendus libellus Si dandüs, Si tètn' pus nouum induciarum ad'deliberan* dum largitur, £lt;Iis eft iterum c'onteftan da,amp;f de calumnia iurandum,quoniatn poHet utracp maligna ri, amp;nbsp;per calumntk am rcfpondèri aduerfa aôione,cum pri mum facramentum ipfos nonteneat,cx quo alia caufa eft » Verû fi reus propter hoc quod non potuit elfeinftrudus in hacfecûda editione per prima circa ex-penfas aliquod damnû paflus fueritj id totû ab atftorcconfcquitur, per atSionc c f in fa-

»if PILEI IVRECONSVLTI infacfîum.utff.decdend.l f).§.uït.ïn fe cödo uero cafu, puta, edidit priiis aclor alt;flionem,mandau ad x,pc£cnda,3lt;^ ha* buit KUS fuper hoc tempus ad dclibcra* dum, ôd iiivatûfuit decalumnia, pçftca mutauit actiontm, amp;(. edidit ceni condi-ifiionem, adeadem x. petenda. Tunc quia eadem res petitur, 0^ cadem caufà per fecudam adionem petitur,bene po* left mutare. Non enim iuratur fuper a-tHioncJcd fuper ip(ofaâo:amp; earn meri to, cum idem fit fadîum amp;nbsp;caufa,poteft mutare. Nonigiturdandum iterS tem* pus ad dchberandum,quoniâ bcnc poteft inftruóus in hac fecunda editionc per prima, ficut crat in prima. Quia cadem res quaepetitur, eadem caufafit petitio, fed necerititerum de calumnia iurandum fupradicia rationc, Hoefibi locum uendicatiure fori in caufis fecula ribus:fecus autem iurepoli in ecclcfiafti cis, ubi talislibellus noncfi- neceiTariurs corrigi. quod poteft coHigi ex il!o extra* wagantePp. ce.iq.plerunq}, Qaoniam fifunt ante litem có«ufionae,inquibus

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' totmn i

CAVSARVMCRIM. ORD O. »7 totum fadum cotinetur de quoagitur, quæ femper aducrfario rranfmittirur à iudice delegate, ut ibi ex jHi s ad refpon-dendum inftruarur, Ijcetmdexdelega* tus quandoejj ad inftantiam,ó^ ïmprobi tatem aduocatoru fuperandam, confue ui'tiubere S)i. tntcHoqui Isbellum confici Sc aducrfario dan',nullis propter hoc da tis inducqs.Itcm aÆo ibi non ponetur, nee edit,ex neceflïtate, quia fufficit pure Sc fimpheiter factum ipfum, ÔCrei uerb tatem feeundum formam canonum in-uelii^arCf quod colligit e^alleg.extra-uag. Pp, iij. Alexander diledi turj, etc,

DE iNTERROGATIONEREIe

Hlsitafuper libelli eonfedione at-que porreóione, S)C fuper rebus petendis 8C defignandis, Si caufis dedu cendis 6C exprimendis, SC fuper edition ne faciendis atep mutâdis, uel non, ufcß ad fententiam, prout poffibile fuit,.ex-pofitis, fubfequêter perueniendum eft, «treus i'nterrogctur, polïïdcat uel non rempetitam gt;nbsp;Itemaliæ incetrogationes funi

iS Pl LE I 1 VRECONSVLTI

flint reo faciendæ ante Iitis coteft.de qui bus infra per Gngula,et prins ad litis co* teft. ubi præfèntis tradatus parsfecun-da fumit exordium, Item ad intcrroga* tiones ft opus fuerit, hinc ad facramen-turn calumniæperuenitur,SCpofteaiU' ftrumentis amp;nbsp;teftibus altjs^ probatio* nibus in medium prolatis atcp induóis» quibus editis ÔC publicans decurritur, tarn de fa do quam de iurc ad caufam co piofiffimam legum allegationem 8lt;^ pro mulgationem: quibus cum fuerit renugt; datum,dicatur fcntetia diffininua. Vel quandoc^ didabitur interlocutoria, pu-ta de danda poflciftone adori caufa fcr-uandç rei,propter contumaciam fugien tis uelnon refpondentis. Vd forte alio modo didabitur fententia difFiniöuaói légitima, puta quodabfoluetui reus ab obièruatione iudicq, Óé ador ftmdirer quando non liquet iudici dccauià. De quib. omnibus aliquid perftngula (do* nâtc Domino) hocopufculo ad plenio rem iudicum ièu aduocatorum inflru* dioneiQ duximus inferêdum, non ob* V.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miflb

CAVSARVMCRÎM.ORDO. 3gt; mifTotraôaru appellanonis,utpoteuti-liflîmo.Sed non mircns le(fîor,quod de caufarum cômiflîoneetdelegauone hic nihil inferiturjdifæpe foleatàiudicib» fieri, anrequam interrogationtbus uta-tur,ucl Its córeftctur:quoniam de his fa* nscopiofe inferius (ut credimus) pote-ris inucnire traélatum.

In primis quiperitorio interdióo uti Rot; corn-Huit, nefruftra cxperiarur, quærcrede- peSitur bet.an reus polTldeat,ueI dolodcfijt pof fidere.ut ff derci ucnd.quipeti.amp;com-pellcndus eftreusutrû poflideatrefpon dere,etpro qua parte,uel dolo dcfijt pof fidcrc, utff. de inter, aó. qui feruum.§, ultra. Veruntamen non compellitur di cere titulum fuæ poflèfltonis,uel utrum resfitipfius.ut C.de pet.hæred. cogi. ÔC ff.dc rei uen.in fpeciali. hocenim petito risonuseft, utineademI.dicitur. Item fnfpicere debet atfîoran aliquo interdi* ôoualeat nancifcipofTefrioncm, quo-niam cômodius eft poITidere, quàm pe-' poßiJerefS tere rem,ôduindic3rc. ut ff.derei uejid. modius eil isqui.Etfîconueqtusinremaôionodi

xitfe tcre.

So PÎLEIIVRECONSX^LTi xït fe non poffîderc, abfôluendus eriU Hoc enini modo contra (è adioncm eult; tabi't, iitff.derciuend. jnrcmaô. Sed acfîori probant! aduerfan'um poiïîdere, dabitur eius pofleflîo rei per t'udicê, ut habetur in eadcm I.in rem.amp;^arg.in au* then.de trien.ôc (c. §.illud quoqj iudici» Sed an idê eritin co,quidolo defijt pof-fiderCjfciliGet, ut fi hoc cri t probatu, ad* uerfario condemnetur ad intcrefîc, ueï ad æftimarionem rci c' Refpondenduni uideturjQuod nô. Alt;fîor poterit fortafi-fis, fi' uelir, à rco cxigcre, utiuret fe non poflîdcre.utarg.ff.dcnox.atfi. quotics» §.prætor-Si ucro quis fe obtulit, uel alte n'usrei quacunquc a^ione conuiôus, etiam fine caufa cû non pofiîderct, dam nabitur.ut fF.de reiucnd. is qui.8lt; fï.de pet. hæred. qui fe liti. fcilicet,adintereG fe adioriSjUt infr, ea J.qui fc liti .cauetur, uel forte quanti acîor in litem iurauerit*. Sed, diftinguc utrum atfîor ignoret reû non poffîderc, nec dolo fcciliè quo mi* ilus,quo in caffî non erit rcus abfoluen* dus : fed ucrum eft,fi' patiatur fecum litS conte*

C Ä V 2 A R V îA' C R FM. 0 R 0 Ö. J* ccntcftari. Si uero ante litcm conteftatä pœnitcatcum, Stdicccfeno poHidere, nondedpitadîorcm, eum non poiïide* ar,et non uidctur (è lin' obtuIilTe,quidi-fcedit.Cuinaûrador fcitrcum nôpofll dere,tunc non ab alio,fed à fc dedpitur, « idée reus ablbluitur.ut ff de rei uend, isquife.ôul, nam ü.

©£ ALllS ]NTERROÔATiOgt; Hihus ante litis conte/ljtioncm.

Dïximus propè fuprà,quod aôot cum rem petere uult, debet quere re Ct interrogate utrû polfideat reus,etc. nunc Jgitur uideamus de quibufdâ alijs inrerrogatsonibus, quae ante litis conte* ftationem, quando fieri dcbcant hu* iufmodi interrogationcSjôd an fint in in dicio faciendæ,ô^ ante iudicem,id eft co ram iudice,0i ante litis conteftatione.ut fF.deinter.acft.l.i.Ç.interrogant, ubi di* dtur in lure ft.poft litis con. quod no eft uerum .fed intellige In iure, id eft, in lo* co ubi ius redditur: non in iurCjtdell iniudicio, Sed ubi repcritur quod fi'unc

' iaiudi*

JX FILE I IVRECONSVLTI

in iudidOjintelligc antciudicc. Vellargt;' go modo accipitur in iudicio,id eft dum quisconueniturj non liteconteftata. Ec fiut hodie interrogationes ante litis con teftiutditftum eft in decern cafib. fpecia* lib.in. uno cafii generali. Prior cafus eft,an fit hærcs.Sccundus,quota ex par te fit hærcs.Tcrtius,an in eius poteftaFC fitfiliusj ieruus, cuius nomine noxali in dicio agitur. ut fF. de in rem adt. itê qui» Quartus eft, an quâdrupes, quæ paupc riem fecit, an feruus quidam prcciû de* dit,fit reus.ut ff. co.fi per iniuriam. amp;nbsp;1, (èquen. Quintus eft,utrû hæresfitquis exteftamento, anab inteftato,etan fuo nominequæfita fithærcditas, Sdc. utfF, co.finc.§.illud» Sextus,an d fitharredi* tasreftituta.utft.eo» fi defcnfor,§.denigt; que. Septimus eft, an peculiû fit apud cum,cum quo.ut infra ea.I,§.ulr.Qcfta* . uuseft,anædes exqua damnum time ßnt, quota partc.ut ff.co. no F^onuseft, detctate.utff.eo.

dcætatc. Decimus cafus eft generalis, eftrcMW. ubkunquej^qmtas tudicem mouerit,ut

CÀVSARVMCRÎM. ORD O. jj ff.eo.ubicunquc. Ethic cafus generalis locum habet etiam ante litis cont. id eft poft effetftus iftarum interrogationum, hoc eft, ut qui prétendit, fie teneatar ea adione, qua aduerfus eum agitur, acfi contraxiflet.Non quod oriatur ex con-feflione adio, fed quia deadioe, quatn ador uolebat intentare,fic intentabatur poft confeftionem, ac ft de his quæ con-feflus eft, contraxiflet in eo quod refpon dit* ut ecce dixit ft poflidere, non potent poftea dicere Non poffideo : ficutno poiTet à contradu recedere, ft contraxiC fet, nifi forte ex iufta caufa, uel nifi forte fit confeifus ex fola culpa.ut ff.eo.de æ* täte. $. per interrog, ôd §. excaufa. amp;f* quodiufto. Et propter hoc quod huiuft modi interrogationes fiunt ante litis co* left, ut fupra oftendimus, amp;nbsp;ibi probagt; turdifterre iftos titulos à titulo de con* feflis. Nam in titulo deconfeflis agitur de interrogationibus, quæ fiunt poft Ift tis conteft. In ifto, de his qua: fiunt ante litis conteft ♦ Item quod titulus ifte locS habet ante litis conteft, probatur exeo d ^uod

PILEI IVRE CON SV LT!

quod dici'rur,quoniam licet reo pœm'tez ri refponfi.ut ff.eo.de ætate, §.ult. Nam hoc non poffer poft litis conteft.quoniä Cofrßi pro confeffos in iure pro confeffatis haberi pjacef,et nequag effet abfbluêdus,fi uel h^bentur. jefmodo dicere fe non poftiderCjK primo dixerit fe poflidere. ut ft. de rei uêd. is qui. Item dicitur quod ille qui Confed (us falfum,culpa debet abiblui.ut ff.eo* deætate.§. quiiufto. Sed hoc non poft (et ftare in eo qui confeffus poft litis cO' teft.aliquid falfum, debet abfolui de iu.« re communi : ergo nec reftituitur ineo cafu minor,fed iure comuni effet tutus» Verum in titulode confeffis,adtjc(tur quod minor à fua confeff one reftituif* bed quidam dicuntincontrarium,indu cenres pro fe argametita quædam, quae reperiuntur in titulo de inter.alt;ft. quib. innuunt quod locum habeantetiâ poft litis conteft. Sed non bene dicunt, cum non fit mirum fi aliquid interferatur de hisquæfiunt poft litis conteft. Sed alio modooppofttisrefpondetur.Etnotan* dum eft,quod ilia fadla reiponfione po'

tent

tAVSARVM GRIM. O R D O.' tf tent uti omnibus cxcqjnonibus, qugâgt;-ôionibus inftitutis opponuntur. utfF» co.filius.§iuk. Poft haec namep Iis conte ftabitur, quæ fit per narrationë aeftons, 8^ refponiloncm refiutC. de lifts contgt; Gii. C.deiud.§.patront Sed itai'ntelligi* tur,ut reus fitpræftns, Ä^refpondcatco peten ter, rd cftuel negando ueï reCipiê-dOjUelafterendOjfed nó dedinando lu* dicium. Etfaóah'tisconteft.iudéxnon ,v tccufatur,6ComnisperfonaIis adïioper cufaturp^^./l petuatur, óóuïquead quadragefimum annum extenditur.ut C.dcpræfcriprîo he XXX. an.ræpe. Etfittranfitoriainhæ rede,ut ibi dicitur, ufuraria, quæ pri-us non crat. utC. deufur. lite. faluo co quod didtur Macedon,de dolo,quç no perpetuatur lite conteft. ut C.de dolo.l» uk. Idem in reftifibria, quæ fècundunt quofdam non perpetuatur, liriscocefta tione,quod non credo. Item fi de caufa iudici kquidum fuerit,diffiniftuam po^ teritfententiam promulgate. Hic qu^ti potcftjfi reus litem conteftari detre(ftâsgt; nolitrefpondetc acfton'ante facràmen# d i tuni

3Ö PILEI IVRECONSVLTÏ turn calumni'æ,qualiter confulendS fit ƒ Rcfpondeo, tunc actor lurct de calum-nia, ôi. poftea fi reus non refpoden't, uel non iurauerit,pro confefio habeat ,non tarnen ut (èmper condênetur,ntfi prout rei qualitas exegerit.

DE EXCEPTIONIBVS»

ETfciendumeft, quod reus inprp ma litis conteft. debet proteftari fu asomnes dilatorias exceptiones. utC. de except, l.fi quis.l.ult.óC l.exceptis. Et poftea eas probarc poten'tjamp; debet fungt; data acftoris intentione, ut in ea.I. excep tis.amp; C.de except.fi quidê.Si ucro reus in exordiolitis dilatoriam prçfcrip. omi ferit,poftea earn apponercnon poterit, ut C. de except, fi quis. Saluo eo quod diciturin exceptionib. procuratoris fab 0,8^ non fui iudicis. Nam iftæ exceptio nes licet initio non opponantur, pote-runt tarnen poftea opponi. Quoniam Prûcurator quandocuncpfalfus procurator inuenu atur,foletdiciindicium nullum, Qi. cius conuoncrfiac nuUg.nt C.de procu.licet,

Secun-

C Ä V s A R V M C RI M. o R D o. ï7 Secundum hoc igttur fie uidetur diftin-guendum, ufrum exceptio opponatur ex perfona atfïoris uel procuratoris, Sic non poteris agere, quia miles es, uel no es procurator, uel non habes mandata: an opponatur exceptio rei, ueluti non fum conueniendusfub hoe iudice,quia legatus fum, uel patfïum mihi fecifti de non petendo intra quinquennium. In primo cafu no poterit aâor fundarein^ tentionê fuam, nifi prius probet ea quae obtjciuntur, ód ficreus nonhabebitne-celTe fuam exccptionem » In fecundo uero debetinitio opponere^ód poft fun* datam aóoris intentionem probare. ut C.deprobat. excep. Peremptoriasexce ptiones ante conteftari fufficinuel fi fue rint omiflg antequam fententiaferatur, poterit eas obtjcere.ut C.de except.I.ex* ceptiones.ó^ C.fent.re.non. L perêpto-rias.fed poft fententiam femper. Puta fi fentctiabeneficio appellationis uel refti tutionis fufpendatur uelretra(fïetur,ucl quoquo modo non teneat,alioquimi* nime in cafib,quibufdam,nifi poft rem d 3 iudica-

jî PILEI IVRECONSVLTI iadicatam exceptiones opponuntur. ut fi' (ol. mat. l.cx diuerfis.Sx^ fF.de fideiufT. l.fides.St^fF.adMaçcdo.tarnen.ôd C.de jur.ôôfac.ig.I.i.ôd ff.dereiud.Nefennû us.$.ult. C.de re iud.l.j. Secus autcm .in exeeptionib. quæfolent obtjdaccufato aduîterq. Poftea uero non poter in t ob q ci.utff.ad l.Iul.deadul.fi maritus.§.pe-nult.ltem nota quod reus pluribus exce ptfonibus uti poteft aduerfus aôorem» ut fF. de except. I. nemo, quod non pcrgt; mittitur adtori in adionibus, ut fuprà dictant eft, quoniam dominium no ex pluribus, fed ex una caufacontingit. ut fF.dcacq.poff.l. poflideri. §.cxpluribr Eft autem fdendumgt;quia ficut in fubli-ditrm aliquâdoagitur aÆonein faCtû, ficraliquando cxcipitur in faclum. ut ft. de «except.fi filius.ct ff.de prefcn'p.uerb. quoties.Item fcireoporter,quodomnes fcrè exceptiones funt perpetuar, licet no adHones.unde dicitur, quæ annua funt ad agendum, perpétua funtadexcipien dum.ferèdixi, propter exceptionê non n«raeratæpec«niæ, quæpr»fcr;bit bi-cnnio«

CÄVSARVMCRIM. ORD O.

cnnio.Itcm propter doli exceptionem, quæ aliquädo perpcruoobijdtur.ut C» co, fÏpaóG.aliquandonon, putaquan-do à maleßcio origine trahit.ut ff. de pc-cul-quantum.§.uk.Itcm noneft prçter^ mittedum feire,quodexceptiones ali:e temporales Si dilatorig,utpalt;fîi conuea ti,negatur intra quinquennium: item fain procuratoris, item ea quæ obijcitur militinolentiagere pro alio. Aliæfune perpétuas amp;peremptoriæ, utpactipcrgt; pctuijSC rei iudicatæ,Si doli mali. Et digt; citur exceptio têporalis,quiaad tempus nocet: ôddilatoria, quia caufadiffertur* Perpétuas uocantur,quia perpetuô omnibus obftant.Itemperemptoriædicun tur,quia caufam perimunt. utff.deex-ccpt.l.q.f.ult.amp;l.itj. Probate aût debet reus exceptione propofitam,ficutfupra. oftenditur, quoniam exdpiendo ador efficitur:etagerc uidetur,quod exceptio ne utitur.utff.eo.l.i.ldem eft üobqciat ufucapionemjcompenfationcm,uelfo' Iutionem,uclcuiuslibet rd redhibitio-nê,«tC, deprob?M.Scdhocita, fi affïr-

d matiuc

40 PILEI IVRECONSVLTI manuc excipiatrquo m cafu exdpiês ui«» detur amp;præfumjtur confiteri deinten-tioneaduerfartj,nïfi exonérât atfîor pro batione fuaeintentionis. Verum fi ne-gans excipiat, ficputa,quod non fit nu-meratumjUelmandatü, onusprobatio' nisinagentemdirigjtur. ói: tune habet locum quod dicitur,non uticj exiftimat eófiteri de intentionc aduerfari},qui ceptione utitur, ut ff.eo.non. Item po^ teft reus ficexcipere,quod aeftor femper probationib. fatJgabit,amp; ipfe ad proba tionem exceptionis interim admittetur, putanon negando uel inficiando prçci fcaóoris intentionem, fed dicendo uclt;? rum eflequod dicis,dubito tamen:et fic nondum poterit uti exceptionibus,quæ atfiionibus inftitutis obijciuntur, QC eas probate. Siueropræcifenegaret, non prodeflet, quod colligitur ex illa authê* contra qui primam, etc. quod eft in C. de non nu. pee. Quidam tarnen dicïït fpeciale efle quod ibi dicitur,quod non credo. Sed forte aliquid eftibifpeciale, . puta de poena,quam patitur debitor in-ficians

CAVSARVM CRIM. O R D O. 4t ßcians numerarionê tantum in fcriptux ra à fe emifla.Quod reus ficut di/ïQeft, refpodendo poterïtexcipere, probatur manifefte C.de excepuonib, fi quidem» ubi dicitur, Si de mtentione dubitatur, habeas exceptionis cóteftationë. ô^tûc çumaëîor probauerit, huic effe locurn monftran conuenit, etc, Adlorioppo nitur exceptio, exception! replicatio,re* plicationi uero ea quæ dicitur duplica* tiOjduplicationi triplicatio, triplication! uero quadruplicatio, amp;nbsp;fic deinceps, ut Inftit. dereplicat. §.i, EtfF.deexcept.l, !).§.!). Itemdicitur exceptio, conditio, quia fub códitione opponebatur, ut IF, eo.exceptio.Et nota quod omnes exce-ptiones tribus modis opponebâtur,pu-taquia fadûfîtquod fieridebuit. quorum exempta inueniet ledor fF.eo. t exceptio, Replicatio eft contraria exception!*, quafi exceptionis exclufîo. ut fF, eo.exceptio.Ç.ult.et l.tj.§.illud.Acideo inuentafuit,ut exceptionem femperex-cludatîô^illamoppugnet.ut fF.eo. wit-Item per exceptionem aâons inten-d î tio

4» PILEI IVRECONSVLTI

do infringitur, perreplicationem uero rckuatur, amp;Kaexcepoo penmHur,ut Infiit.de replicat. § .Let ff. de except.1. tj ♦ $.tj.In fumma fciendum eft, omnes ex-ceptionesquæ reocompetunt, fidciuC foriquot^ competere, reo etiam inuito, ut ff. eo. I. excepüones» amp;nbsp;C. co. I in* terceflTores.

rgt;E RËCONVENTIONE,

TRaefiautmus fupra, quod reus in b nitio lins debet opponere, po* Ceft, fuas exceptiones. Sed amp;nbsp;alio modo poteft fibi tunc confulere, puta reconuc niendo aefiorem coram eodem lu dice, fi uelit, quod ei mox permittitur in Iltis có icft.ante iudicem recufaie,ut in authen. colI.ix.deexcuIàt.amp;qui.Ç.fandmus.ôd in extr. Alex.iij.mutamus.In reconuen done prius conteftabitur lis fuper peti* done adoris,deinde fuper pen'done ref. CCinterrogationes fieri cofiieuerût nue fuper faefio adoris, nue fuper faâoref. Sed melius ôd expeditiuseft, ut prius fi* ant omnes interrogadoues refponfio

C A V s A R V M C RI M. ORD O.

nes fuper a(florispctitione,SCpoßea fu-. per petitione rei,Suf hoe pro iudicâtis ar-bitrio fubfequetur. Item acftorisinterro gationes prius.recipfcntur,ÓC examina-buntur omnes, 5gt;C rei poftea : uel pei mix tætam acßoris quam rei, ut non fiat i bi deceptio per cafum mortis,uel alium ca-fum fortu turn. Etunafententiatermi-nabitur quæftio utriufep. Verum in pri ma parte fententiæpronunciab/tiudex fuper petitionc acloris. quando igitur t* reipondebithocquod dicit. Qui prior appellat, prior agat. Siepoteft illud plané intelligi,n5 adhibita uel falt;5la diftin-dione quæftionum contingcntium,ui-delicctcum plureseundem conueniût-Quo in cafu qui prior appellat, etiâ con uenkei ut prior agat.quoniam non po^ terit conuenienterobi)cere, quod node beat refpondere atflori, uel prior fecun-dum conuentione ab eo fadam. uel aliter cum reus ualt couenienter aóorent reconucnire fub eodem iudicc,tuncqul prior appellat,prior agcre debet.Sed facienda ent h%c diftinâio quaeßionunt

ad boe

44 PILEI ÏVRECONSVLTI ad hoe ut lex authen.conuenien-ter poflintadconcordiam reduci. ÔCÜc prior intellecfïus planior eft, ói. magis confonatliter^r

HE LITIS CONTESTATIONe/ LItfsconteftatio olim fiebat per pro curatorê. ut fF.de doLexcept.fi pro curator. ÖC C, de procur. 1. procurator, fed hodieper procuratoremlis contefta ri non poteft.ut C.defur.iur.cum 5lt;iu» dices. §.fin autem. Sed uerum non eft, quoniam hodie bene poteft conteftari per procuratorê, quod colli'gere poteft ftudiofus letftor ex prima parte i'ftius le^ giSjÔCexifto §.fin autem,ex LiIIa-C. de procur.I.procurator,filt;: ff.de doft ex.» cept. 1. n procurator Si uero fis fuerit conteftata non porredo libello, Si non datis ad deliberandum inducïjs, pro ni hilo eric quantum adlitis conteft. Si iu^ àicisrccufationcm^ ualet tarnen fècun-dum quofdam ad tempon's interruptio nem, utinauthen. deexhib. ölt;^ in trod. §.fan«mns, Si potent lis itentmcontegt; ftari,

CAVSARVM CRIM. ORD O. 4ÿ ftari, quod colligiturex aurhen. coll, v» conft.i.Sed quid ß datis ad deliberandu inductjs fueritlis conteftata an ualebit quo ad omnia r'8C credo quodGc. Item quæritur, an iudex lite nondum cotefta ta, amp;nbsp;reo forte per contumaciam abièn.. tepoffît procedere, ôi. diffinitiuè pronû ciare, uel fententiare,''

derecvsationeivdicis«

QVodautem reus poffît indicé re-cufare,colligiturex 1. apertiffîmi* C.de ludic.Id tarnen recipit diftinéîiogt; nem.Refert enim, utrum fuus iudex fît ordinarius,nec ne» Nâ fi eft fuus iudex ordinarius, neep ante litis conteft.necp poftrecufari poteft* Etficintellige,ne' nio poft litis coteft.ordinariæ fedis dedi net examen, nifi in cafibus fpecialibus. ut C.fi quæ præd. po. 1. i» amp;nbsp;C. quando imp. inter pup.amp;uid. l.i. Itemquando-que iuftereeufatur. ut C. de afTeff. l.ult. a propter fententiâ.ut ff.de iud.I. præ^ tor. Sed dominus Martinus dicebat,qd iudex ordinarius poffitreeufariantelix

4$ PILEI IVRECONSVLTf tïscontcft. amp;nbsp;argumcntabatur à contrat rio fenfu I. Sicut nemo poteft poft litem conteft. SCc.quaG ante Iitis cont.fic, QCc» Sed rcdarguitur à Bulgare eiusargum? tum,ftceftexeademl. Nemo poteftlicS conreft.ordinanæ fedis, ergo non ordi'-nariè poteft examen dedinare:quod eft fajftim. quonta no Temper cotrarius Ten fus legens admKtitur,ficuc non in ifto ca fu. item Tecundu h æc non mehon's cort* dinoniSjTeumaJon'sauthoritatis eftet ni dexordinan'us quam delegatus. Alij di-cuntquod ordinan'usnon poftïtpror* fusrecuTari, Ted ita utah'useiaftocietur, utinauthen.utdiffe.iud.§. Guero.êCm authen.deexecutorib,§.Tancimus.óóin authen.de exhiben. dC introd.reis. §. Tan cjmus igitur.Si uero fit ludex delegatus. Temper potent reeußriante lins cont.uÉ C.deiud.l.apertiftîmi. nificum unore^ cuTato alter fit petïtus, utin authen. de exhib.ctintrod. §.Tancimus.Etpeti qui dem poteft iudex,ut hicdiarur,ab utragt; quepartetantum enam in Tpecie. Slt;tûc fi pecitur, dari côTueutt à prindpe reTpigt;-cientc

CAVSARVMCRIM;oRDÖ?47 dente ad uerecundi'am petiti ludids, ut ff.deiud.obferuandum, ludexnamcp recufatur(utdi(?lum eft) licet fueritor* dinanusjutperhoceuiteturargumcntö illomin qui dicunt,quod iudex ordina* rins poteftrccufari. ita cnim poteft legibus refponderi, quæhocuidêtur innue tc^ôC præcipue l.ft delibcr.cauf. fi panter, Nam in hac l.fi pariter. fruduanus, qui uolebatagere, non recufabatfuum iudicem, lèd iudicem rei, qui de liberta-te II rigabat. uel forte hoc cft fpcciale, qa improprie dicitur alt;fîor declinare iudi-cium. Hic corn petenter ilia quæftio inle ritur,fcilicet utrum fufficiat,fi reus dixe-rittantumjrecufojôi non habeat necef-fe exprimere a c probate caufam fuipici-onis f Quûd fiifficiat,probatur per l.C, de iud.apertiffîmi.ubi dicitur,liceat qui fufpetHum iudicem putat,rccufare.Si nota ^ddixit, putat, ôdarg. ff.adTreb, I, quia poterat.ubi dicitur, quod fuffici* at,li hgrcsdixerit,repudio hereditatcm» Non enim tune infpicitur, foluenda fît hgreditas uel non,fed opinio,ueî motus h^redis

48 PILEI IVRECONäVLTl hæredis infpidtur tantum » Item quod fatis fit fi dicat reusjrecufôj eft argu. ext» Alex.Papæirj .caufàjquæ inter diiectos. E'contra funt tarnen qui diCant, quod reus habeat neceffecaufam fufpidonis oftêdereamp; probare« quibus CcJeftinus Papa fauetdicens,quod teneatur quis caulam fufpidonis coram iudiceallega^ re, ne poftitproftiæuoluntatis arbitrio quodlibet indicium fruftratorie decli* nare,ut in ext. prudentiam tuam* et arg. ff.de liber.cauf.fipariter.etlEdearb.no difting i, §. cum quidam.amp; I.licet«amp; in Decretal),c.iij.q.vquoniam fufpetfii SC inimici.Attamen hoceftuerum, ut tant in caufis fecularibus quam ecclefiaftids fuffidat dicere,recufo, falua pace domf* fti bong memoriæ, amp;nbsp;no habeat ncceflc: dicere uel probare ficut fupra fatis progt; batum eft«Quoi^*am indices non debêt elfe fufpedi litigatoribus, ut in Decret» cap.iij.q.v.c.quoniamfufpedi.Itêquia nobis cordi eft omnes fites fine ftifpició* ne procedere, utC.de iud. apertiffîmû Sedincaiïfis ecckfiafticis hocintelligc^

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qqando

CAVSARVM CRIM. ORD O. 49 quando eau fa delegatur fimpIicKer,id eft, non fublato remedio appellatiom's. Secus uero, ft appellatioe remota caufa commitcitur: quo in cafu utrunqj bene* ficium denegatur,utin extr.Alex. Pap, itj. Super eo uero, 00c. Sed tunepoteft delegatus recufari,fi uidetur fubefle cau fa, putaquia delegatus confanguineus eius qui literas impetrauir,aut in eodem negodo patrocinium præftitit, aut alia iufta de caufa fufpedus apparuit, ut in cxtr.Lucq Pape,ad aures noßras. §.ulr. amp;arg.C.deafteffbr.l.uIt.circa.et arg.fF» deiurifd.om.prætor. Caufæ uero,propter quas iudex recufatur, funtinimici* tiæ, in caufis præftita patrocinia, ut ex fuperioribus manifefto probatur. Sed de hacquæftione, utrum iudex fit reçu* fandus uel non, apud quern cognofee* tur rRefpondeo, apud eundem indicé, ut fF. deiud. J.ij. fed fi agant. amp;nbsp;1. fi qs ex alien a. Sed quidam in contraritr,quo rum eft ratio prompta,quoniamnemo debet in fua caufa ius dicere fibi.Et cum his confonat dominus Celeftinus Papa e itj.in

sa PILEI IVRECONSVLTI

fîj. in iam dida foa Decretali. 5(. ibidê ex uetufjquod delegatus debet com pellerc partes ut confèntiant in aliquos, qui de hacquæftione intra certum tempus co-gnofeanr. Inferior quoep opinio magis utitur æquitate. Hæc nancç reeufatio in libello eft inièrenda,(èu offerenda, amp;nbsp;iu dici reeufatio intra uigintidies, ex quo libellus datus eft, porrigenda» ut in au-then.offeratur,qui in hune modS eom-modiffîmeconcipitur:Quoniam reseft meticulofa,amp; triftiftîmos fortitur euen-tus fub indice fufpctfîo cotendcre,idcir-co e^o N. te N.fufpetftum faeuumcp mi hi coperiens,audientiam tuam inter me amp;nbsp;N.recufo.Etfi abfitiudex,quirccufa tus eft,his de uerbis poteft concipi libellus. Et tue porrigendus erit ipl î delegan ti.amp; fi is non adeft, apud defenfores uel duumuiros, uel municipales erit expo-nendus.ut C.de iudic.cum fpecialis.Et fciêdum eft, quod fi reeufato indicé dif-fèntiant in eligendo arbitre delegantis, alter eft eligêdus, ut in eod. cû fpecialis.

D E

CÄVSARVM CRIM. ORD O. ft

DE CON FÉSSIONIBVS ET interrogationibui^

AVdiuimus fuprade «nterrogatio njbus faciendis ante litis conteft. nunc diligenter infpiciamusdcconfeß fionibusjöd interrogationibus, quæfiSc fiCfieri debent poftlitcm conteftatam. Et in primis quod in cofcflionibus poft h'tem conteftatä fatftis non eß locus pœ-nitentiÇjS^ ab illis recedi no debet,quo^ niam (utuidetur)confeßus pro iudica* to habetur, ut C. de cofeff.l.i. Quodam modo enim fua iefcntentiaipfc damna uit,ut ff.co-l.i. Itê in Euangclio à Domi no didtum icgitur, Ex orc tuo tc iudico: quippe ita uerba funt intelligeda, et tali régula omnis euitet obiedio. Cofeflus aliquis maior uel minor, cum fuo defcn fore injure aliquid certum petêtiumfax c'ti,SC non per dolum uel metum, Si. ab' ' fente adueriàrio,ucl cius procuratorc,et contra fe habetur pro condcmnato.*que omnia poterit dil^ens ledlor ex his Icgi ^uscolligcre, utOecófeif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff.de

e a nbsp;nbsp;nbsp;inter,

st P IL E I I VR EC ON s VLTï

inter, acî. 1. de ætate. §. i. Sé fF. de inter* rog.acfî. confeflîonibus. ÔC1. fi is cuius» infin.amp; fï'.decondid, I.itj. amp;fF. decon* fclT.ccrtum.§.ij. Incnminaliueroeau facôfeflîonibus reorum pro exploratis facinoribus ftari non oportet, ut fF. de quæft.I.i. §,diuus. Item fi per ignoran* tiam fadi confiteaturj non iuris,quia in aliéna fadîi l'gnorantia tolcrabihs eft er* ror.utfF.profocio.l.ult. Siueroaliquid pro fe confiteatur, uel fcripferrt,non cre ditureijUtinauthen. deiureiur. §. ult» coll.v. Ôi. arg.C. de probat. l.inftrumen ta.ô^l.rationes. Item fi confeflus (utdi* tfîum eft) habeatur pro condemnato, ÔC. ad hoc ut atftor exhibeat probationes, non tarnen confitens infamis efFicitur propter confeflîonem, necpiudexà pro lationc fententiæ exoneratur, fed cam ferredebct.ut C.dc iur.iur.l.uItSd fF.dc cufto.reo.I.ficonfeflus.Eteftnotandû, quod aélorcum reus confitetur immoderate æftimauerit,iudex debebiteam æftimare. ut fF. ad 1. aquil. Quid eft ergo quod dicitur, In confitentem nul* læ func

CAVSARVMCRIM. ORD O. « læ flint partes iudidSjUtin d.1 fRefpon deo, quantum ad cxaminationcm èc co gnttionem caufæ, intelligequodquæ' ris. Et eft fciendum, quodcôreffusiniu re etiam fine mterrogatiôe habetur pro condemnato.utfE dcfnterrog.alt;ft.fine. Item SC ante Ittis conteft.SCpoft litis con teft.fi negans non conuincitur. Item fi obfcure uel perlècutorie refpondit m-terrogatus, fi taceat,tenctur. utfF.eo. I.ea. Ç.quitaceat.SC fF.de reg.iur. qui ta* cet. Item qui ad interrogata non refpon det.ut fï. de inter.ac.de aetate. §. quod au tem. Item interrogatushabebit tempus ad deliberandum,fi petierit.ut fF.eo.qui interrogatus. Sed an femper debeat da* ri tempus frefpodebiturjprout iudican ti uidebitur. In fumma, nota quod con-feffus iudici terreno habetur pro condë* nato,quoniâ talis confeffio adducit con dcmnationem. Secus, fi cofiteatur quis domino, id eft facerdoti per dominum, quoniâhæcinducit abfolutionem. Itê quaîri confiieuitmultoties,an confeftio in unoiudiciofatfta præiudicet,8C apud e 3 alium

sr4 PILEI IVRECONSvLTI ah'um iudicem in alio,fuper eadem re quæftione r Refpodetur quod fic. arg, C.deliber. caufaubemus, arg.fF. eo. ólt;^ quia hiCjin fin. Ad hoe idem eft bonu ar gumcntunijC. dereiud. I.gefta.amp;C, de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;§.ult.Itemquæritur

cum quis interrogatus dicat,dubito, an fufficiat Refpondent quidam, fic.arg, C.de except.fi quid,8Cff.de pet.hatr.l.fi debitor. Sed altj contra dicentes afTerSt, Efto quod poiïitdieere,dubito, tame in ultimo cogëdus eft.Refpondet,qui ac' dat uel exiftimat, iurat debere refpodere fecundu opinionem fuianimi.ut C. de iur.iu.l.ij.in prin.SCcreduhtas quod ere dit etiam opinio cfl:;ergo debet re ddere, quod credat uel exiftimat: 8C non debet ita reipondere, ut incertum dimittat in^ terrogantem,ficutdicium eft: quod fie# ret)fi diccretjdubito.Sed dominus Ioan nes dicebat, quod in huiuftnodi dubijs non femper permittendum eft reo dice# re, dubito : nec^ femper cogendus dice-rc,credo uelexiftimo. Nä ft actor petie# rit quinquaginta, S)C reus profiteatur, tune

CAVSARVMCRIM. ORD O. if I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tunc fufïïci'tjfi relpondeat,dubito. Item

fi de fuo contractu conueniatur,non facile permittendumeft dicere,dubito : fi uero pronunciatur pro côtradîu alieno, puta hæreditariOjUel alio, tfic bene pof-fit dicere,dubito. Si iudex forte non peri tusinftaret ei,amp; uelleteum arifîare ad re fpondendum quid credatuelexiftimet, tutius eft ut aft'irmatiuis cxcipiat reus fomper negatiuam»Nam fi ipfe interro-gatur ita,credis hoef amp;nbsp;Jpfo dubitat, fe* curius poteft refpöderCjdubitOjnifi cre^ do 3 quod fic credo. Præterea ficutreus compcllitur ad omnia in ter toga ta agen tis reipondere propoftcis aiftionibus: fic ubicunq: æquitas iudicem mouerit, uer fauicecompellendus eft aclor refponde re ad interrogata rei in exceptionib.op-pofitis. quoniam reus excipiês atftor eft ficitur. ut ft.de except.ti. Illud quidem non omittendQ, quod reus plunbus exgt; ceptionibus uti poteft,quamuis diuerfç fint.ucff. deexccp.nemo.Itêquodfiui* det coHteri de intètione aduerfarq cû u^ tit exceptione, ut ft. de excep. no poteft, t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e 4 DÈ

S6 PILEI IVRECONSVLTI

DE CAVSARVM COMJMISSIO-ne amp;nbsp;delegittione,

EXpIicito traólatu interrogations, quæ fi'unt ante litis conteft. 8Cquæ hunt poft: quædâ hunt ante facramen* tuincalumniæ,quedam pôft,Slt;^ fie hunt ufcß ad fententiam ; mehto igitur uiden dum eft de facramento calumniæ. Sed quia iudiccslitigatoribus dantur quan-doc^ ad cognofcendum tantum,uel dif-fîniendum,quandocpadcognofcêdum amp;pronuciandumantequam de calum* nia iuretur : ideo prius de caufarum có^ miftione amp;delegatione aliquid in medium profcramus juidelicet de iurifdi-dlione mandata 2C delegata» Vnde fubx tiliter inueftigare oportet, quid fit iurif-di{ftio,quis poflit demandare amp;nbsp;delega-re.Itcm quis poffit dare indices, in qui* buscaufispoflint delegari indices,ièu quæcaufie iudicibus delegentur,SC que non,amp;quomodo. Item quid in manda ta a: delegata iurifditftioe ueniat,amp;J que fitpotcftas indicis delegati, quandofi-niatur

CÄVSARVM crim, ord o. J7 niatur tab's delegatio,uel mSdatum. Eft cntm iurifdidio gt;nbsp;poteftas alicui indulta cum licentia reddendi funs, amp;nbsp;facukate ftatuendæ æqukatis. ucliurifdicftioeft, iudicisdandilicentia. utff.deiurif.om» iu.l.itj.ltem iurifdidio alia eft plena, ut in principe Romano, quoniâ populus Romanus eiamp;^in eum omnefuum imperium amp;nbsp;poteftatem conceftit et contu lit.utff.deconftit.princ.I.i. Ethocidem habeaturinlt;liuinis,quoniam dominus Papa habet plenitudinempoteftatis, ut diciturcap. xii]. in Decret, col.q. Alia eft no plena, ut in altjs iudicib. Äd hæc aliaeftordinaria, alia extraordinaria,pu to demandata uel delegata. Ordinaria eft in præfide SC proconfulib. qui habet dignitatem cum adminiftratione, cum Romæ poffit de his can fis cognofcerc ôâ pronunciare. hi nanqj iuriidicfîionê rclt;ffedemâdant,quoniam habenteam fuoiure, noalieno, id eft non ab alio iu dice,preterqua à principe.ut ff. de iuriL ditft. I. moremaiorum. Et poffunt tales iuridicfti nem fuam uniuerfam mâda^ e s realijs..

Ï8 PILEI IVRECONSVLTl re al ijs, aut non totâ fi uolunt, fed in per (ônas certasjUcI in loca cefta,puto demâ dant omnem iurifdid.huius loci ucl pin rium locorum fimul, ut quando«^ facu unt caftellani, feu comités in Thufcia, feu alibi. Item demâdant uniuerfam iu' rifdi(fîionem fuam inter tres, uel quatu^ otjUel plures cohæredes uel focios. Vn^ de mandant ad unam fpeciem fcilicet,ax licuiusfocietatis uel contrains, feu alte riuspetitionis.utff.profoc.I.prartor.Et notandû eft,quod delcgatio uel deman datio caufarum à iudicibus fada ita de^ mum ualebit,fi ad iurifdióionem pertp neat delegâtis, nifi fit à principe delegatus. hie enim caufam, quæ ad eius iuriC' didîionem non pertineat,re(fte delegat: uerbi gratia, lurifdictio Thufciæ alicui demandata eft, hie caufam uni de pro-uincia reóedclcgabit, maxime fi alius iudex non fit.ut C.qui pro fua in iud d. poftl.i. Sedhocuideturelfe ualdcini-quum, ut delegatus à principe in una caufa,uel certo loco,uel rei poftit delega re iudicem in alia re,uel caufa alterius lo d.imo

C A V s A R V M C RI Aï. O Ä D O. ƒ9 ci.imô plufgmirabileeflêtiftudjquod il le qui delegatus effet à principe,plus iugt; rifdicîiois habeat quàm ordinarius, qui iurifditffionem habet à principe ôôàlc-geiffcut Si prefès prouinciæ.Netçenim ipfe poteft delegare caufam alterius pro iiinciæ, uel alterius iurifdicffionis ; quo modo ergo poterit, qui habet demanda tam iurifdicffionem uel delegatam, uel forte fuper un' re tantum alteri delega* ret' Vel forte dices,quod lexiftaloquat in delegato ab ordinario, qui caufam fi* bi delegatam alteri non poteft nifi fitâ principe delegatus. Nam ilia caufa alte* rius iurifdicîiôis eft, fcilicct iudicis ordi narq, qui ilia ddegauit. Sed planioreft intelledus fuperior,imô Si uenor. Item feiendum eft,quod illi quibus fie (ut di* (ftum cft)iurifdi(ftio demandatur,habêt iurifditffioncm mandatam, quam alteri demandare non poffunt. ut ff. de off. e* tus cui man. eft iur.l.ult. Si deiurif.om» iud. more. Sic ergo uidctur,quod à iudir-ce iudex delegatus uel datus, iudicis no habet poteftatem, nifi fît à principe dele gatugt;.

fy PILEI IVRECONSVLTI

gatus.ut C.defurif om. t'u.l.ult. Vel ut omnis euitctur obiccftio,nifi(it datusa principe, uelafuo delegate, ueretiamà pracfeêîo urbis.ut ff.deiunfd.cum præ* tor. §j\ Verum ubi uberior ex his pate-atintelle(Sus,ominbeo quodàquïbuC dam dicitur de fpecialitate èC de litis con teft.ltem delegatio facfîa,utr3 d qui pre* eft iurifdióioni,an illi qui preeftffic bre uiter eft diftinguêdum,quoniam aut qs fpecialiter eft delegatus adunâ caufam ueladplures fingulariter, quæpropriè dicitur delegatio, ficutfithodietalis dele gatio omnibus aduocatis ciuitatSamp;ca* ftrorum à fuis iudicibus ordinäres : aut etiam delegatus adiurifdidtioncm tota, ucl ad partem eius generaliter,quæ pro^ prie dicitur demandatio, ficut nthodie: uel quifîcproficifcuntur in fingulis pro uincfjs, uel in parte alicuius prouinciæ, ut in comitatuSenenlî, Florentino, uel alio quocuncp certo loco. In primo cafu talisiudex, quipropriè dicit delegatus, delegare non pote ft: ficut dicitur in ilia lege à iudice.ut ff.de off.proconf, ctleg.

Lie-

CAVSARVMCRIM. OR DO. tf» llegatus.etff.deoff.eius cuius eftiur.d. I. uk. SC arg. fE de iurifd. o m. iu. I m ore ► Excipitur, nifi à principe datus fuerit. Qiiod uerbum quidam dicunt correcfliï per ill.aut.ad hoc fi adminiftrant,etc.fed non eft uerum. In fecundo cafu tab's delegatus, quiproprie dicitur habere iu-rifditftionem demâdatam, reôè delegat unam propriam caufam,uel plures fpe-cialiter, fed non demandat uniuerfa-Iiter,quoniam demandât earn alio bene ficio.hocprobatur,ut ff.de iurif.om.iu» l.impertj.infin.SCmore.SCl.Iblet. SC ff. deiud.l.imperator.$.i.Dari non poteft quis iudex in caufa fua, qui deea neque cognofeet, neep pronunciabit. ut C. ne quis in fua cauf. I. i. Suam caufam dice,Oue ab initio,fiue ex poft fado.utff. SiMcitufa. deiud. 1. lulianus ait. Item in caufa, in qua fuum patrocinium præftitit, ut ff, deiurif.om.iud.I.prætor. Itemfurdus, mutuSjSC perpetuo furiofus, iudex dari non poteft:quia quod hodie no poteft, eras forte poterit,etimpubes.Item feemi næ ÔC ferui indices dari non poffunt. uc ff.de

Äi PILEI IVRE CO NS VL Tï ff.de iud.cum praetor. Item cæcusiudcX dari non potcft,licet antequam effet cae* eus incceptus, poftea poffît finire. ut ff. depoft.l.».§.caufam. ÔCff.deiud.1.cæ-eus. Et notandum eft quod in priuatis quandoqp ex ordinaria iurifJic'îione no iudicabit quis,in caulà ßÜorum uel uxo riSjUel libertorum, feu aliorum quos fegt; cum habet,ut ff.de iurifom.iu.l. qui iu rifdicîioni præeft. nifi parciffîme, ficut habetur in ff.de off præf.I.fcnatus.Dex legari autem poffuntomnes caufæ,præ tereasde quibus cauetur nedelegêtur. Item non delegatur caufa libcralis.ut ff. depædan.iud.l.placet. Item nec^aimû nalis cognitio de fufpecfîo delegari po* teft.tranGt enim cum iurifdidîione man data. utff. de oft . eius cui man.I, cogni^ tio.Sed delegatus dehaccaufà non progt; nûciabit,imo iudex ordinarius tantum, ut ff. de Senatuff. T ert.I. i. Si is non fit legatus proconfulis.ut in Inftit.de fufp. tut.in prin.Et dicunt quidâ quod fpcct-aleeft in legato procôfulis,fcilicetquod poffitremouere fuipcdos,uel qui quan dam

CAVSARVMCRIM. ORD O.

dam iurildidionê propriam habet,non cftineo fpedalc cum ludcx ordinarius fit, fed de altjs criminibus cognofcet gatus procofulis, Ó^pronunciabit.Item cognitio caufæ appellationis non dele-gatur. ipfè enim ludcx appellationis rê per fêomnino audiat. ut in auth.utde-funcï. feu fune. §. illud.et eft arg.ad hoe in auth.de iud. §.fi debet, infr. coll, ix» Sed hoe uerum eft quod iudex appellationis per fe totum negotium uultfini-regt;ódeodê modo eftintelligendS quod ibi didtur de legato; nifi fitprinceps,qui caufas appellationis omnino rciftè dele-gabit,utin authen.deiud. §. fed debet, . fed debebitur. Item ea quac cauf» cognitionem defiderant, utadoptio, dC. quædam alia, per libellum non pofliint expediri, id eft, per demandationem delegationê. ut ft. de off. proconf.amp; leg. I.nccquidquam.§.i. 2lt; ff.de reg. iur.u-bicunt^, Sed hoc uerum in his decretig quae funtin formaiudicrj,ut in adoptio-ne,inemâdpatione,Slt; alienatione præ-dij minorxs.utC.de præd,ini.l.ult.à C.

de

64 PIL^IIVRECONSVLTI

de trän fadl.de alimcntis. et ff.de trâfatfî» cum hi. §.fi prætor. Et in alio quae funt deimperio mixto,exapiuntquidam. Item exdpitur reftitutio in integrSjquac licet 6at caufa cognita, ut ff. de in rem .1. iij. hodie tamê delegatus in integrû refti tuerepoteft.ut C.ubi et aduerfus quos» man.1. ult. Sed dicunt quidam ,quod reftitutio formam iudictj obtinet,uel fortè legis iufte corrigendæ. Aut forte fpecia-le eftin caufa reftitutionis, ut delegatus de ea cognofeere poflît, Si pronunciare propter minorem fauorem, quod uide-tur uerius» Si adminiftrator eft, poteft delegare, fie ut de caula cognofcatdele^ gatus,lèd non pronunciet; uel fi non co gnofeat, pronunciet, faluo eo quod di-dum eft de cognitione caufe appellatio nisjutinauth.utdefun.fcufun.§.illud» coll.v.SCin auth. de iud. §. fi quisautê. Et feiendum eft, quod delegatus etiam à principe non poteft folam cognitione caufæ demandare uel delegare, ut in ea-dem authen. Sed cognitionem etdiffini tionê retfte delegat.ut C.de iud.l.à iudi-

cc.

CAVSARVM CRIM. ORD O. 6$ ce. Item nemo ordinarius delegatus fola difRnitionê fine cognitione delegare op left,licet quibufdâ fit permiflum reci'tare fententiam per fuos confili'an'os SC offï^ ciales, ut C. de fen.ex bre.re.lib.ij. Hic la tis conuenienterillaquæftio inferitur, fcilicet an poflit caufa delegari, ne delegatus reçu fetur fitem an'ne pofiit appel larifRelpondeOjhoc folus Princeps fa-cere poteft,altj uero non,utff.quib. apgt; peLnon licet. lib. i.in fin, Nam hodie iu-recanonumcum Princeps SC dominus Papa delegat fublato appellationis re^ medio,tollitur utrunc^jetappellatióis re medium,ôf recufationis, ut inextr. de appell. fuper co uero quod, nifi in cafu, utexPp. Lucij.iij.adaures,§.ult, Item cum delegat delegatus ab eo poteft fibi caufamcommilfam alteri delegare, (cilv cettotamaudiendam SC tcrminandam, aut ut delegatus audiat tantum rationes utriufque partis, SC recipiat, quod efi dignum notatu. Item caufa commilTa Q' ne remedio appellationis, non poteft à delegato in eadem forma delegari,id eft f rctno-

ég PILEI IVRE CONSVLTl remote appellationis fufFragio, qd cd-am eft mirabile. Et ft tune à delegato dc legati appelletur,refert utrumappella-tïo fuerit interpofita ad dom mum Pagt; pam,anad delegatum ab eo.Nam faóg quidem ad dominum Papam, omnino eftdeferendumzfacfîç uero ad delegatö, minime, ut in extra, de off. amp;nbsp;pot. iud, delcg. quamuis fciamus cum tibi de bc-nignitate. Verum ccontrà, fi cum iuriß didione mandata, ueletiä delegata imgt; periura cohcreat,quæ eft modica cober-cio : quicunc^ talcm iurifdidionem ha^ bet, poteftcoherceremodicefaltem. ut ff.de off.eius cui man. eft iuris. I. ult. 6C ff. deiurifdid. om. iud. 1. z. amp;nbsp;1. magi-ftertj. Quilibetmagiftratus, Qi quilibet delegatus poteftdiffinitiuam ferre ffn-tentiam. Item rede pronunciatur,quc in poffelfionem mittendS: fednonmit-tuntur, quod uidemus iugitcr fieri, SC ubiq^ obferuari. amp;nbsp;hoc dicit 1. C.de iud. propcrandü.§. finautem. Et ordinarius quidelegauitjUeldcdit ,in primis ftn tentiam exequitun fiue fitdiffinitiua,fi'-uein-

CÄVSARVM CRIM. 0 R D O.

ue intcrlocutoria,utde danda pofleflio-» ne. utfF.de re.iu. à Diuo.Item poteft fal tem modicu coherccre,ut fF. de off eius CUI man.eft iur. I.ult.amp; ff.defènten.ôd interl.l.îf.et l.magna.Sed non poteft an te Iltis conteft. partes reuocare,8C poftea citare per edidîa, ut in Au th. de cxhib. etintrod reis. §.furdus.nifi fit delegatus à Principe.ut in Äuhen.dc litig. §. om-nem uero. Et in extra, de ofF.amp;po.iud. deleg. de caufis quæ,amp;c. Sed requirere ctadmoncre litigatores poteft,ut ad cau fam ueniant,ut C. deiud. fancimus. in fine. Hodie autem uidet cum dominus Papa caufam alicui delegat uel commit* tit,delegatus recipit plenam poteftatem fuper his omnibus,quç ad illam caufam fpetflare nofcuntur.Ergo licet non con* tineaturin literis comifforijs quod poft fit partes cogere,contumaces punire,ue| cxequi ftnrentiam : rec7e tarnen hæc omnia poteritfacere. ut in extra. Papæ Lucij itj. quarfitum eft, amp;nbsp;in decretis. oq .q. V. 1. tj quifquis. Si ordinarius iu* dex illius nolucrit,uel non potucrit, uel f i negle*

éS PILEI IVRE C O N S V LT 1 J

neglexent fententiam execution! mati' dare, quod colligitur ex illo extrauagan te fententiam,amp; exaltero fignificafti.

DE CITATION E»

DI(fîum eft,quod delegatus neeg an telitisconteft.ncc^ poft,per editfta potefteitare, nifi Gt delegatus à Principe. Ergo uideamus qualiter fieri debeat per edidia citatio. Olim iure antiquo eti am mittebantur abfenti tria ediäa, habens unumquodq; interuallum x.die rum. Et poftjfcilicet quarto loco,perem ptorium,ideo Gc dicfîum, quod caufam amp;nbsp;eius difeeptationem perimat,Äc. Et quandoque peremptorium mittebatur ftatim . Nam ÔC unum pro omnibus quandoqj mittebatur. Hodie uero no-tari debet, citari tribus edióis,per iii' terualla trigin ta dierum inunaquaque uocatione, ut habetur in illo Authentic co,qui iêmel.Sed quidam dicunt,quod iftud Authen. loquitur fpecialiter ante litis conteft.SC in alt;ftore abfente locG ha beqquodlegiturin C. deiud. propria.

CAVSÄRV’MCRIM. ORDO.

§. amp;nbsp;fi qm'dem. Sed fiiperior fentenria uerior eft,quoniam illud (pacmm datur tam alt;fïori quam reo,06 quod in C.dictlt; tur de x.dieb.inauthendelins con.cor* rigitur èC emendatur. Sed cur,cS ex orz dine quatuor edida mittendafuntfRe* fpondeOjHoc uerum cft,quado ex eau* fa peremptory iudexuukiudicare. Ve* rum tarnen diet potefl, quod unum tan tum peremptorium mitti pro omnibus fufFiciat, fed quodcontinetur in 1. præ* di(fîa,nonnunquam.ff.de iud.imô nun quàm mittendum eft,nifi reuseontuma eiter abfens fit. utarg. C. quo mod. 2C quandoiu. 1. y. putaquiadeoreambos iudex fibi denunciauit,utueniretaddi* (ffam,6Cip(enonuenit. Namideomit* tunturediefîa peremptoriaamp;denuncia ' tiones in ffriptis, ut per hoc cognofea* tur amp;nbsp;depræhendatur contumacia ipfi'* US fugientis. Sed cur mitterentur, fi de contumacia conftarct r' Refpondeo,no uidco:quia ubi res ipfa per fe patetjUon eftlocus coniecffuræjUel præfumptio alt qua inquirenda. Nä in incertis locus eft f j conie*

70 PILEI IVRECONS VLtl conieduræ,ut in Authcn.de rcftit.ctca quæ Pa. §. ult-ó^ ff. de uerb. ob. contin u IS. Sedquæritur,an iudex poffithuiuD modi inducias peremptory ar dare;' Re fpondeo,poteft. Sedquod æftimaueric poftconditionemanni uel perfonæ,aut temporis j ut ff. de iud. nonnunquàm. Iftud autem obfèruanthodie indices no ftri temporis, Sc dedudumeft in con-fuetudinem, utfiueuelintexcaufa pergt; emptorÿ indicate, an ex contumacia ab fentis, puta interloqui de danda poffeffî one alicuius rei,uel proaliquodebito cauiàferuandæ rei,iuperpetitorio pro omnibusmittuntabfenti ,uelad domS cius ponitur. utin Authen. de litig. omnem uero. Ex his uerbis commode concipitur citatio. Ego B. iudex Senen^ fis,hoc uno peremptorio pro omnibus ribt M.firmiter precipio,ut hinc ad odo dies coram me uel coram indice tali à me delegato uenias.uel tereprgfentesad ra tionem faden dam N. de fundo tali, uel eiqui à te petit, alioquin in poffeffîonê rei didæjuelaliarum rerutn tuarum pro menfu.'

CAVSARVM CRIM. O R D O. 71 menfura fuæ petttionis ipfum indices TOuSjó^ ukcrius non citaberis. Hoe miß lo feu propofito ad ædes abfentis expe óabuntur dies peremptory, quib. elap fisquandoqjfertur fententia contuma/ cix. Sed repen'tur cafus,in quo fi fuper^ uem'entehuius peremptory terminofit ' abfènSjiterum cttâdus antequàm iudex pronuncietr'Refpondeo,fiue uenietjf^ xie n5,ageturcaufa, ÔC pronunciabitur^ utff.de iud.Sc poft. Vnde queritur hic, fi non fucritpoftea citatus, SC fententia feratur,an ualeatfRefpondcOjCitari de* bet fi poteft. alioquin,id eft, fi nó poteft citarijbene ualet fententia. Re quidem integra mandatum iurifdieftionis folufi tur,SC Hnitur morte mandanus, ficutin caeteris caufis. ut ff. de iurifd. om.iud. SC quia.se notandüeftquod iudicium fob uitur, uetante eo qui ludieare iuffit, ut ff.deiud.iudicium.Et fimilitcr morte Ifi tigatoris. ut ft. quæ fent.fincapp.re. cü qui nifi ante procuratorem dedit ad eau famagendam,ueldefendendâ. In quo cafu poteft inchoatara caufam finire,ut f 4 C.de

7t PILEI IVRECONSVLTI C.deprocura.nullam. Prædidorum la dicumquidam habentmerum imperium,quidam uero mixtum , quidam cogt; hærens. Sed horum tra(fiatu,quoniä ad prgfentem matcriam non pertinet,pen» tusomiflo.ad propofitu breuiter redeo, didîurus in primis ante^ de calûniæ fa* ciamêto traêletur,fuper quib.queprin-' çipalib, incidunt fæpius amp;nbsp;excurrunt»

Q^VANDO IN QVAESTIONE PRIN-cipali incidit ali a prceiudicialis^

Ec irtc/df» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ontingitquâdocp, imô fæpius,ut

antequâ de calûnia iuretur -, quod principali quæftioni moreincidens oc* curat,quæaliquando præiudicat, eli* dit principalem,aliquando non.Item u-trum primo fit cognoicendu Sgt;i. pronun ciandû de principali, an de incidenti,ucl fimiliterdeutracß. Principalis quæftio cft ifta, Peto à te hæreditatem : incidens ueroifta, Non potes petere,quia feruus meuses.Item peto à te decem,uel fundû ex teftamento: amp;nbsp;tu obqcis, non potes, quia nullum eft, uel falfum teftamentû,

CAVSARVM CRIM, ORD O. yj feu non iure fa eft um. Item proponocon tra te iudicium facfîum hæreditatis5amp; tu obijeiSjNon potes,quia no es frater me^ us.ltem peto à te partem hæreditatis, QC tu obtjcis, No potes,quia nones frater meus; id eii/ßlins patris mei, cuius hære ditatempetis.utC.deórd.iu.1.et iq. Et in extr, q ui fil. fint leg. lator prgfen tium, Sed multæ aliæfunt principales» quibus incidêtes occurrunt.Iftas tarnen exempli gratia pofuifle fufticiat. Illa er^ go qugftio propria eftjSC dicit incidens, fi principalis moueri non poteft.et tunc prgiudicat, quando principalis fine ea fi niri non poteft, uel terminari, ut fiipra-ditftis exemplis. Sed quando incidens eft talis,fine qua poteft principalis termi nari,proprie tunc non eft incidens,neqj dicitur incidens, quoniam non præiu^ dicat principali, neque earn elidit. Puta mouetur quæftio, Vtrum debeat recipi, uel non, de tefte. Item an fit recipienda appellatio fatftaab interlocutoria fentê' tia, in quo fuperfedeat principalis dogt; nec de appellatione cognofcatur. Item f $ an

74 PILEI IVRECONSVLTI

/ an dilatio quae pctitur , debeat dan. Ôi tunc iftac tales non prophe funt inciden wergtnst (ggappellanturemergences» Sc haK: fepius occurrunt poft prseftitum ftcramentum calumniæ.

De quaeftione, quæ reuera eft incf-densjfupereftcognofcendum. Sedan (iiper ea expreffim fit pronunciandum, à ßpientib us dubitatur» Variatur,amp; de-cuntquidam,nunquam de tali incident ti efTe pronunciandum expreffim, fed cognofeendum efle SC pronunciandum expreffim de principali. Et fie deeo iii' ddenti pronunciare per coftquentiam uidetur. uerbi gratia: Pronudabitiudex hacreditatem ad aeftionem pertinere, QC. fieper confequentiâ ilium efle ingenu-um,uel filiumdefuntftijSC fratrem illius contra quern agebatur : nifi in cafibus à lege expreffisjUbi innuit de tali incident ti iudicê prius deberc pronuciare,quam deprindpali.utC.de ord. co.bij.Scarg» C. ad 1. Cor.de fal.et forte prafuaricato-riSjUtff.depræuar.I, iij.Itcm quçftionn fncidenuum alia inddit, de qua primo iudican*

C A V s A R V M C R IM. O R D O. 7; iudican'debebit, utpote petentï nbi uel à te hæredttatem,obtjds quta fèruus; jp.« fê uerorcplicat, quia Iibertatem accepi't in teftamento: tu duplicas, quia falfum eftrprofectó primo debet quæii defalfo, üel falfi quæftione, ut ii. de pet. hæred» I. lïij.Etcaufaincidens efttalls, quod nó plenarie, fed fèmi'plenè eft examinanda» fi tunc pionunciatum fuerit de prindpa fl,non fiet præiudidum meiden ti,arg.L fF.dere.iud.àdiuo.§.fi fuper. Aïij uero dicunt,de qualibet incident! femper effc pronunciandum exprefle, nifiin duob. cafibuSjputa ratione eius qui agit, puta quia impubes eft:00 ratione iudicis,pu' ta,quia pædaneus eft, ut C. de ord. iud, l.i ii]. Alt) dicunt nunej^ de ea pronun cianduexprefre,nifi quando ciuilis incû dit criminali, criminals ciuili,ut C.de ord. lu^Liij, Alq dicunt,quod ft incidens eft tab's,de qua,ft ftmplidter moueretur^ iudex pronuciare poftet fuper ca expref-fe.arg.fF.deneg.gcft,ft aut.§.uk.et arg» ff, demi.I. intra. Sed primadiftinóio fententia melior laudabiftor eft.

16 PILEI IVRECONSVLTI

DE IVRAMENTO C ALVH NIAE.

TRacSatis expofitts in fuperiori parte omnibus qug in caufis agen dis atque tracfïandis ante li'tis conteft.ód poft frequentiflïme occurrunt QC defide rantur, utile nunc fore creditur,in prægt; fentis tertiæ partis initio de calumniæ fa cramento J unde fuo locointentionem habueramus, adhuchicaliquid diflèrc' re. VidendumergoeftquandoôCqua-liter, Sgt;C quibus de caufis præftetur facra mentum calumniæ,amp; an poflît remit«. Item qui debeant et poflint de calumnia iurare. lufiurandum de calumnia, eft quidam legitimus trames, per quem litû gantium temeritasôô litigiofainftantia compefcitur, ut Inftit. de pœn. terne. li» tig. in princ. amp;nbsp;C. deiureiur. 1. i. quæ Si duobus alijs modis corrigitur ,uideli* cet aliquando pœna pecuniaria,aliquan do infamiæ metu, ut in ea. l. in princ. Et calumnia eft excerta feientia peritio fafia,uel repulfio:ut fi coloni,quos quis bonafidcpoffîdeat, uicefugæ afios tran fieruntj

CAVSARVMCRIM. ORD O. 77 fierunt, illico ci celeri reformatione fuc-curratur. In principio caulàrû,id eft ante litis conteft. praeftatur calumniæ fa-cramentum quod colligitur C» de iure luran.id eft propter calumniâ.1. ij.ôd ex illo. §.fed præ.et maxime de illouerbo li tê mouiflèjôdc. Iurabita(ftor,quod non animocalumniandipetat, uelquodno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

ammo calummandi htem moueat.led___,■

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r lt;nbsp;i TütïlCnUCâi»

c]ui3 cxiliiinHt le bonsm esuf^m nabere lec5dumrattonem,feuconftietudinem quidem illiusterræconftitutum,Sd ^d dicatet manifeftabitufepad fèntentiam, omnem ueritatem quam ftiuerit uel cre diderit,indice eum per facramentum in terrogante: amp;nbsp;in dicendo non mifeebit falfitatem ftudioiè. Etfîaudieritaduer^ fariuih dicentem ueritatem, earn no ne^ gabitiimo profitebiturzSC probationem non exiger ullam in tota caufa, nifiquâ pro ueritate fibi crediderit neceflariam Si profuturam: nec producer probation nem pro faifi'tate.Item quod nihil iudid pro hac caufa dederit,promiferit, autda turns eft, uel promiffurusjper fe,uel per

alium.

78 PILEI iVRECONSVLTr

alium,cxccptis his quib. leges dare per-mtttunt. lurabit reus ficjfcilieet quod pe titioni adoris non contradicit propter calumniam, fed tdeo ucneritadcontra-dicêdum,quia putatfebona inftâtia uti fecundum rarionem uel loef confuetu^ dinem, aut conftitutum, 8^ alia omnia. iarabitperCingula. Itê utcrqjquandoqj iurat (è uenturumad iudïcem,uel co^ râ eo ad terminos fibf datos.quod ador amp;nbsp;reus taliter,ut dufïum cft, debeant de calumnia furare colh'gitur in authen. ut Utfg.iu; con.vnj.amp; in authen.de his qui m. adappeH, coH.v. Habeturetiam ex generali confuetudine iudicantiS quali ter dirimuntjCaufas^ defïniunt, Sed modo præftatur in duplicibus iudietjs facramentum calumniæC lurabitaóïor facramcntum adïoris amp;nbsp;rei,8C reus iàcra mentum rcietadîoris.utff.famil.hercif. intercohær.^.qui famil.hercifcun. Sed hicquæriconfueuit, quis primo iurare debeatde calumnia inter reum 8C aeîo* rem? Refpôdeo,a(fîor primo iurabit.ôi^ Ocmanifenecolligitur di habetur C. de iur.

CAVS ARVM CRIM. ORDO. 7^ hir.iur.prop.calutn.dan.I. ïj. hcetinft, depoenatem. litig. §. i.primo ponatur facramcntQ rei.ct C.eo.I.i.Nam etcon-ftit. fiue proœmio digeftorn dominus luftinianus, an no ratione fai corporis confummati et totius reipub.fandionis purgatae atcp compofi'tæ,priuscomemo rat Sc mentionem facitlibri i.Inftit.dein de Digeftorûjtertio loco Codicis f Et ta men confiât quod primo fuit compofi-tus liber Inflitutionum, quod colligitur ex libro C.de ueteri iur, cnucl. 1. i. SC if * omnia.Sed cS perfpexerimus^non eft iemper relationibus huiufmodi ordo rationis conOderandus.ut arg.ff.depe^ cul.quidam.et ff.de foIut.necp.Sed quid fit in acflione duplicijputa interdióo uti poffidetis, SCinterdiClo communi diui* dundo,etfamil.hercifcund?Refpodeo» lurabitqui prius prouocauit. ut ff.com. diuid.1.if.amp;ff.deiud.intribus. Si uero ambo fimul uenerint, res forte dirime-tur, ut ff.deiud. 1. fed cum ambo. Item quid crit, fi atflor uef reus nofuerit prai-ftare facramentura calumnixfRefpon^ dco;,

So PILEI IVRECONSVLTI deo, AcSor, qui piefiaTefactamentuni rccufet,adfonem infiitutam amà^tyôC à iudicio uel caufa ut litigator improbus cxpelletur. utC, deiur. iur. I,tj.§.quöd fiaóior. Hic quæritur,fi coram arbitroli tiget,an iftam pœnâ patiatur? Refpoft^ deo, T «ne fibi nihil obefle debet, fi nO' lit decalutmnia iurare. Quoniam in mul tis alijs caufis diiïi'milia funt indicia et ar bitria. Acflor contrà.dicit enim,quia pr i us habet deliberationem feu tempus ad deliberandum, fcilicet cédât uel conten-dat. ut inauthen. ilia oflcratur.Item qug ritur, cum ab adore facramentum calü-niæ cxigatur,an debeatei daritempus ad deliberandum,fi petat;' Refpondeo, dari debere, prout iudex dari profpexe-rit. quod colligitur ex illo uerbo, SC hoc legitimefueritapprobatû. UtC. eo. l.ij. $.quod ß ador. Nam hoc à indice debet approbari. arg. C. de rebus cred. ôdiure iur.generaliter. Itê quærit,an ador.tunc amittat adiqnem ipfo iure, uel per fen-tentiâ.SCdicnntqnidâipfoinre, altj per fententiâ, quorû didû magisapprobo.

ut

CAVSÄRVMCRIM, ORDO. S* Ut arg. in au th. coli.ix. utliti. lur. Sunt tarnen de hoc argumente plura hinc in* de dubia. Sed aliud efl: hodie in aciore nolente iuramentum calumniæpræfta* re, ut per approbatam confuetudine de monftrat. Nam ftatim eo nolente facra* metum fubire, öf^quantitatis in petitio-ne compræhenfæ folutæ ab eo SCalifs quibufdam expenfis prædidis iècundiï iudicisuoluntatem incaufa ôt^procau* fæ neceffîtate erogantis dimittitur, ôd relaxatur cum fuis pignoribus cautio ne,8c à iudicio, ôi. aliam pcenam no pa» titur Reus ucro qui reeufauerit facra* mentum calumnig fubire,habeatur pro cofelTou'n his quæ atfîor petierit,amp; pro* ut rei qualitas cxegerit,et iudex fuam di ôabit fcntentiam.uc C.de iur.iu. prop, çalum.l.q. §.fîn autem.Puto fi couenia* tur aÆone exempte, condemnaturad intereffè. Si uero aêîione in rem,codem* nabitur in rem, quæ petitur. uel aliter,fi condemnandus excaufapropofîta con demnabitur -, ut fi peto à te decem, quia promififti, ego dice contra per metum g promi*

tl PILEI IVRECONSVLTI

promififfc, tue licet uch's noh's iurare dc-bes decalumnia,non tarnen condemns bens.Quod et fi cóuidïus effeSjquod ex tall caufamih) promififles, no ideo con* demnaberis. Item fi ccfli,amp; mandaui ti* bi lus quod habebam in fundo Corne-iiano, oportebit fubire iuramentum ca-lumniæ,fi ueritatem feireme melius ap* paruerit, amp;nbsp;fi res exegerit.Hicquçritur, an reus polfit pcenitere fuæ recufatio-nis f Reipondeo, pofle, re tarnen inte-graiquoniam humanitas iufto poenitu-dinis non eft amputâda. ut ff.de appel, fi quis.ôC arg.ff.de fai.l.qui fal.amp; arg.ff. deiniusuoc.quâuis. amp;ff. deaeft. emp» 2C uen.fi fterihs.§.ult. Item alia ratione, quafi habuerit occafionê, iudex potiu* debebit abfoluere quàm condemnare, ut ff.de alt;ft. habemus. Nam reus facra* mento calumniç Temper condemnatur, uixaut nunquam forte abfoluitur, nifi tails effet petitio atftorisAit ditftum eft, à qua reus abfolueretur, etfi facramêtum calumniæ præftitiffet, ÔC beneconftaret de intentione aôoris: quod non contin geret,

C A V s A R V M C R I M. ORD O. fg geret) ß reus facramentum calumniæ ßt ceret.Nam fieri poterit,quod ador non probabit, uel reus elidet intentionem e-lus per exceptionê oppofitam, Qi. ficab'-foluetur. Velpotefldicijquod noliceat pcenitere teo, quonia cum recufat fubi-re facramentum calumniæ, credit (è ma lam caufam habere, amp;nbsp;hoc in cafu non eft locus pœnitentiæ. Et de hoc pofTunc plura argumeta ÔC leges induct. Sed fu* perior fententia humanior efl.Item qug ritur,fi reus uicßus fit, an pofiitappella-rer* Refpondeo, dicunt quidam quod nontahj uero dicunt, quod bene poterie appellate; quorum iententiamelioreft, utarg.fF.deappell.l.ult.§.i.0^arg.C.dc iur.iur. generaliter, §.fi' ante is Item qug ritur,fi tunc reus uoluerit,ut acSor de all quointerrogetur, an per facramentu ca lumniædcbebit interrogari C Refpon» minime. luraturdecalumnia inomnû bus caufis.ut C.dc iur.iur. prop. cal. I. i. QC t). in princ. Hoc quæritur,an in crimi nalibusfitiurandum decalumniar' di-cuntquidam utic^,adharrêtes illi uerbo, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g X ^inom’

84 PILEI IVRECONSVLTI

in omnibus cauOs^ h'nbus,amp;’c. arg.C. defidinft.l.ult.óóarg.inauthen.utlin. iu.§.fiquisexli«gatoribus. coll.ix.Alrj ucro dicunt,quod in criminali nequa^ iuraridebet de calumnia, fumentes ar-gumêtum ex eodcm uerbo, ubi dicitur Litis tunté. in omnibus litib.amp;c. Eftenimlitisno-mcn complexi'uü adionis in rem, ÔC in perfbnam» utfF. deuerb. fig. litis. Item quia publica indicia nihil commune ha bent cum cæteris iudicrjs,fed neque per aófiones ordinant. ut Inft.de publ.iud. in princ. Veruntamen hancultima par tern facramenri præftabunt in caufa crû minali, quod nec^ dederunt iudici,necp dabunt. Melius eft ergo quod iuretur de calQnia, tarn in criminali quam in ci-uilicaufa.Item in caufis translatis ad alû um iudicem, uel per appellationem, uel per primi iudicis mortem, uel per aliam irrecufabilem occafionem, non iuratur de calumnia,quia fufficit femel fuifte ia ratum apud primum iudicem. Sed hoc folum iurabitur tue in caufis delatisper appellationem, fcilicet de dicenda uerû täte.

CÄVSARVMCRIM. ORD O. 8; tate,amp;quod nihil dcdcruntiudid,neqî dabQt,autaltenpro eo quolibet modo propter hoc, ut in authê. ut liti.iur, coll, îx.in princ.Necp eft mir um fi hocfacra^ mentum per iudicem præftetur, qui de appellatione cognofcit, quaî inelTe poß £êt,quod primo non dediflet,nec promi Cilèt eââ. in principali negocio, ü modo huic daretur uel promitteretunamp;J eflènt multi qui non crederent feteneri apud prioremiudicem. Sed quidam dicunt, quodtrâslato iudicioadalium iudicem ante trienniû ex caufa ineuitabili, ut digt; lt;f}um eft,iurabit uterc^ litigator de calû-nia apudiftumindicé, ficutuariaturin caufîs delatis perappellationem.utarg. ff.dedam. infeéî.qui bona.§. fiquæro. Nam multi nunc aederêt ie tantum de-ponifacramétoapudiftum iudicem,ut dictum cft: quorum fententia laudabû lior, ut omnis euitet fufpicio, quod im^ peratori cordi fuit.ut C.de iud.apertiflîz mi. Slt; malignandi remoucatur occafio. De caufa in triennium nondum finita nemo eft qui dubitet,quod fi prius age^ g 5 turin

PILEI IVRECONSVLTI turtn ea, ûerû lurabit decalumm'a, quia ipfius inftantia perqt, QC ah'a caufa eft* Idemefthodie in omnibus caufis, quæ tempore breuiorifiniuniur, quia breuc tempus uarias locorum confuetudines fucceditlocotriennij, uttranslafoiudir cio propter temporis eafum, fi iterum 3^ gitetur, iteratie de calumnia iurabitur. Dicêdum igitur,an fâcramentûcalumi' niac poffint partes inter fe remitiere f' 8gt;i certe no potTunt, qüoniam non pro co^ modo fingulorùm, fed proutilitateom-nium inuentu eft. ut C.de iur.iur.prop. cal.l.i.§.fin autem. Item paiftum priuagt; torum iuri publico derogate nôpoteft» ut ff.de patft.I. publicum, ô^ff. dere.iu» in pignus.infin. Quid fi non exigatur, iententiam tuiit iudex, an ualebit tabs iententia f Refpondeo,dico earn ua* lerc.utff.deop. no. nunc. depupillo.§» qui opus.amp;^ ft.deiur.iur.1. iufiurandû» quitus. Exgo cum cxigit,debet præ-ftari,alias noeft necefle: fed fiuea parti* bus exigat, fiue no, fem per indices mo* néant partes ut de calumnia iurenn Si obijeitur.

CAVSflRVM CRIM. ORD O.’ gf obtjcitur, non ne facramentum calum-mac remittitur parentibus QC patronis, cum facramentum defertur,amp; tunepo» fluiatur caueri de damno infeóo, ut ff. deiuruur.G patronus.amp; l. iufîurâdum» §.hoc JUS. et ff.de dam.infeó.quibonar §.alieno. Ô£^ ff de ob. ali. praift. licet f* Re^ foondeo, quidä uolunt dicere hanc dif-fwentiam duntaxat effe inter iftud facra mentum de calumnia, amp;nbsp;illud quod prç ftatur in dclatione facramenti; ÖC quan^ do poff ulatur caueri de damno infeóo, puta quia iftud certis peribnis remittit, utdiiftumeft. Verum pro certomaleSC peflime dicunt, quoniam per legem do* mini luftiniani hodie facramentum ca* iumniæ nemini remitti poteft in aliquo cafu.ut C. deiur.iur.prop.cal. l.ij. ^in authen.ibi pofito. Sedhæcpoftea. Item qaçrirur,an fpeciali priuilegio à princi* pc poffit facramentum calumniæ remit ti, «t non præftetur, ucl per aduocatum præftetur f Refpondeo,utiqp: quoniam caquæ poftea gerentur,prioribus dero* gant.utff.decodiäl.diui.§.q. Itatarne g 4 utfi

88 PILEI IVRECONSVITI

Ut Q fuerit uni remifTum, uelut per a duo catum pracftetur conceffum, alter fuper eodem iureutatur.utarg. C.defrutfl.Ôd liti.expen. Luk. amp;nbsp;fE quod qui ftp in aL ftat.I.i.amp;I.fiquisiniquum. Sedprin-ccps ita demum facerehocpoteft, fi no^ minatim dixeritjhac lege non obftantc. utff.deleg.nj.fi quis.in princ.ltem qug riturnûquid fülle quitale priuilegium impetrauit, nolit eo uti, an adueriarius iurabit f'Refpond.edióo ponitur.utft. quod quif.in al.ftat. fi quis.amp; arg. ff. de calum.l.iij.Hoc tarnen fit hodiejquia fa cramentum calumniæ diftertur ufcp ad fententiam,amp; interim indices teftes reci piunt J alias probationcs omnes, fed ante fententiam partes de calumniaiu-rare, quod non eft contrarium mihi. Quæ perfonæ de calomnia iurare debe* antuideamus. Jurant quidem perfonæ principales, ideft,acfîor, qui petit, amp;nbsp;reus,qui conuenitur, fi fuerint m aiores, ôi compotes mentis,qui petunt fuo nomine, à qui conueniuntur fuo nomine fi-militer. Sin autem iurabit tutor uelcura

tor in

C A V s Ä R V M C RI M. o R D o.

iton'n caußs pupillorum, ÔC adultorum, 6d aliarum perfonarum,qugfuntfub cu ra. Item iurabi't ador in locü tutoris da-tus Sipper iudicem conftitutus, SCcura-tor bonis datus ßmilitcr,ö^ curator uen-tri datus. Item iurabit pater in canfa filij famtl. minoris » Item iurabit Archiepp fcopus, amp;quaelibet religiofa perfona, fcilicet in caufa fuarum domorum diui-narum, putaorphanötropbus, ÓCnefo-trophusjói^ altj ret^lores ecdefiarum et re ligioforulocorü.puta lyndicus eledlus à fuo collègio amp;nbsp;oiconomus. Itê alt;Hor uel fyndicusin caufa epifcopatus ab epifco po.Itê acfïor uel fyndicus conftitütus ab uniuerfitate aliqua : quoniam omnes fu praditQæ perfonç legitime geruntadmi niftrationem . quod colligitur in auth, utliti.iu.coll. ix. amp;nbsp;C. deiur. iur. prop* cal.l.i.ôC tj.in princ.$.fin autem. etfF.de cura.bon. dan.I.tj.Sedquidam dicunt, quod ß agat caufa alicuius ciuitatis aut municiptjjud alicuius collegtj, no fuffi-citßiuretdecalüniadefenfores, uel fyn dici,aut prglatijuel œconomi eccleßarS, g $ «el

,0 PILETIVRECONSVLTI uel collcgiorû. Iraô ucl uniuerfitas, uel maïor pars ucl idoneor ïurabit. C. de iur.iur.prop.calum.l.ij.§.hocetiam.in fin. Veruntamçn non benc dicût,quo-niam fan's uidetur, fi maior pars lurat, cum defcnfores a ut côfuies, feu uel fyn* dicus uniuerficans,feu fyndieus à colle» CIO eledus prælan fèu œconomi ecclc» fiarum, amp;(■ aliorum rcligioforû locorum l'urant. ut ff.de cond. amp;nbsp;demonft. mimi» ci,Sgt;C ff. ad municip. I. inimici. QC in au» then.de quæftione.coll.vi.$.cingulo.ô^ C.de mino.ktam colledores. 0^ arg. in decret.dift.iitj.quacris. amp;nbsp;ff. delib.mu. I.i. Sed hic occurrit fortis obiedho, quia clerici non debentiurare de calumnia.i» deo^iurare prohibentur. utC. deepi» feop. amp;nbsp;der. Sed hoc intelligendum eft de his clericis quiuacant fanvfïismyfte-rtjs, alioquin priuilegio carent. ut C. de cpifc. Qi. der. generaliter. Dici poteft firmiter, argumêto illius legis quæ didt omnes principales perfonas debere de calumniaiurarc,quod derid debenti-ftudfacramentum calumnixfubire.Sd

maxime

CAVSARVM CRIM. ORD O, 91 tnaxime earatione, quia rcperitur ckri* cuni lurare debere,u£in authen.hoc lus por,amp; C.dehisqui ad conf.1. præfenn.

argutn.ij.quælî»iitj.omnib«s,in Dcgt; lt;ret.amp;:€xl.pratd»cumderids. Sedlo^ quitur fpedalitet in facramento iudï » do fifti y uel loquitur fpedalitcr »'n der^ ds Conftannnopoh'tanis » Poteft tarnen in hoc cafu fans laudabiltter diftin gui y utrum clericus conucniatur uel a-gatur nomine fuærci propriæ, an de rc eccleGadica non pertinente ad fpiritua-lia, ut fi conucniatur, uel agat de fpiritu-alibus. In primo cafu iurabit ipie, de li-centia tarnen fui prælati, ut habetur in il Io extra,inhærcntes. SCextva.pcr inf.ô^ extra, principium, ö^c. In fecundo cafu iurabitper aduocatum fi uoluerit, ut habetur in extr.Imperator. ÔC in cxtr.in pertradandis. In initio uero caufac nulle modo iurabit, ut habetur in illo extra-uag.inh acrentes. QC extr. per int. 8^ extr, principium, Ä^c. In iecundocafii iurabit per aduocatum fi uoluerit, ut habetur in extr, litcras, Sed hodie indillinde clericus

PILEI IVRECONSVLTI

clericus lurat de calumnia, de quacunlt;^ agat uel coueniatur, fiuefuerit corâ ciui lï ludice, fiue corâ ccclefiaftico, nifi cau-fa lila ßtcriminalis,uel Ipirituahs, acqui fita licentia furandià fuo prælato. Nam confiât quod crimfnales caufacjecclefia-fticæ uel fpirituales non traóantur in fo ro ciuili, fed in ecclefiaflico duntaxat. Ite notâdum eft, quod fimplex procurator in nullo cafuiurabit.utff.de dam.infec» qui bona. Item procurator in rem fuam fadlus in acftione fibi conceffa iurabit de calûnia,quam rem fuam,ct fuo nomine ^it.ut C.de proc.qui ftipendia. amp;nbsp;arg. G.de dona. 1.ilia.Sed an ft aliquislitigâ^ tium ad iudicem uenire nequiuerit, oc-cupatus forte,uel alio modo impeditus, præftet iuramentû corâ officialib. curiæ direptis ad eum cum parte aducrfat' Ite mulier honeftæ uitç abfente aduerfario corâofficialibus facramentû calumniæ prçftabitjCt fi altéra parte abeffecontige tiiis,fttgge nfJt fubicôis iuramentorum apud iudi fiifiuramé- ccmprouinciæuel defenforibus locoru torüciai/u' iiijablt.utinauthen.utlitiju.coll.ix.

De

CäVSARVM CR IM. ORDO. ÿj.

DE PROBATI ONI BVS»

PRaeftito à parnbus calumniæ facrac mento, Ü caulàrû natura exigit. Vc rum hincindefadîis interrogationib.ct refponfionbus atc^ cofeffîonibus, dicen tur ôd appellantur a(fla,id eft, in adis co ram indicé fadîa. ut C. de appell. à pro^ conf. Inducuntur probationes,putain-ftrumentorû, amp;nbsp;teftium: 8^ poft hæc fe-quuntur dilationcs, ôi. caufæexamina-tio, etc. ludicis,circa allegationes aduo-catorum obiecftionescp fuppletio, ôiin-terlocutio,amp; diffinitiua pronunciatio. Item appelIatiOjpôft executio, fi non ua letappellatiOjUel fi non fîtprouocatum, quae omnia largiente Domino fîngula profequemur. In primisigiturquispro bare debeat uidendum eft, 8i cui probe tur. Probare debet quidê atftor quod di cit.utC.deedendl.i.amp;iiij.utfF.depro-ba.l. tj. nbsp;nbsp;no reus, qui negat,fcilicet fim

pliciter fatftum. Negantis enim facîum perrerum naturam, ideft, per caufarû côfuetudinem.ut fF,deprobaJ.tj. 8gt;C

de

94- PILEI IV R E C O N S V L T î de probat.l.ador. Eft enim confuetudo altera natura.Secus autem, fi neget «us, uel exapiat.tuncenim «n fe transfeirta-nusprobandi.utffideprobat.I.v.amp;l.fl padum. Et no dico quod reus non poG fit probate, fed non cogitur. Semper e-nim probâdi onus ad aôorem fpeôat, non reo incumbit. Aliquando tame rco mos gerit, utprobet, fi uult, cum ca fitnegocq natura, ut ipfius poffît audiri probatio. utflF. de probat. certa.amp; C.dc me. libe. Itê ex neceftitate quandocp ab aóorein reum transfertur probationis anguftia. ut ff. de prob. 1. q. §.ult. Item transfertur quandocp ab atftore in reum probatio, alias propter deli(fîû,alias propter praîfumptionis adminkulum,alias propter perfonæ priuilegium,quæ omnia collige letftor, C.deprob. l.üj.ôdff» de prob.cum indebito. Præterea quod fuprà dicitur,dicentem debere probate, amp;nbsp;non negantem, fie intelligo, fi par fie coditio utriuf(^:id eft, fi alteti plufquam alter«' non credatur, ncc^plus pro altero prefumatur. Sic ergo eft régula breuiter intel-

C A V s A R V M C R IM. o R D o.' 99 fntclligêda, id cft,nifï exaltera parte prç fumatur. inquit cnim fapienshancrc-gulâintelligo, exaudio, nulloadhuc credito. Igiturcommodius fiedidtur,ej incumbit probatio, non reo. Nam reus fempcr prob arc debet, amp;nbsp;omnino com-pellitjUt patet ex fupradidis : no ador, cum reus excipit, utdefadîo ; uel quail excipit, ut de foluto. fi quid aliud pro a-ëîorecft non probâte,reus fufficiat probare,in quo debet aäor, ut didum eft. Adoreenim non probante, Sdc. utC. decden.quiaccufare. SCC. dereiuend. I.ult. Interdû etiam adore non proban-tercus ft defenderCjUel fuam innocenti am probâdopurgarecompellitur. utff. de ope. no. nunc, fi priufquam. di C» ad I.Cornel.dc falf.ubi,0^ de abol.I.ult« Didum eft adore non probante, idelK neeppro eo faciente, obtinetreus, id ell abfoluetur nihil ab ep præftito. Nam ft pro eo prefumeretur^quafi probaret, co demnandus reuselftt, nifi contrarium probarenquod quidem duplicitcr fit,id çft, propter pratfuroptionem dC religio-ncm*

ÿô P ILEI IVREC ONS VLTI ■ nem. Propter præfumprionem alias ra-tione naturæ uel ptetatis, alias ex faefîo. Ratione natura?, puta filius cum agit de inofFiciofo teftamêto, non probat fefu^ iflè, quia pro eo præfumit, fed feriptus hacreshoc debet. Itemratione pietatis, cum pater parit filium, dices eum eflè in fuapoteftate, filiusdebet ergo probare fe emancipatum» ut ff. de probat. fifigt; lius.Et fadîo quia prgfumit ador, qualî probaflètretro pofledilîè. Item lieft tab's præfiimptio cuilexfiet quafiproba-tioni,a(ftorobtinebit,nifi reus in contra rium probauerit. Licet quidam dicunt, quodatfîor non direefto probat: quibus aflentio.Per religionem obtinet a(fîor,fi non probet, fed quafi probet: ut fi iurat, uel ci facramentum à reo remittitur, uel fi déférât, amp;nbsp;reus neqj iurcGnecp référât. Item pro a(ftore,fed pro berede,que prg fumptio faltem ex illis non probat, fed quafi probat, puta quia unum teftê tantum pars inducit, defertur ei facramentum à iudice propter talem præfumptio nem^ Nam unus teftis maximam indu-dt

CAVSARVM CRIM. ORDû 97 dt præfumptionem, ut fF. de dot. præl» Theopôpus. amp;fF.deiur.iura. fi duo, fF.quemadmodum tefla.apen. I.i.Licet quidam uelintdicere côtrarium. arg, fF. de quæft. man'tus. Sed ibi unus teftis tâ* turn non inducitpraefumpaonemjquj'a andlla Fuit prius torta, quàm teflis indu ceretur, ÔC non erat à tormentis incipiê-dum. Nam tune peruenitur ad quæftio nem fi opus eft, cum aliqua prçfumptio iudiceminftruit. ut fF.de quaift.l.i. Vel aliter ideo ibi contingit,quia teftimoniS liberti fufeipiendum, Diximus unum teftem maximam inducere præfumptio nem,ièd reFert multum an quis couenia tur propter certum proprium, uelcoue-niatur ob alienum, puta hæreditarium. Si propter proprium, unus teftis induci tur, ica quod ei deFertur facramentum à iudice, ut didum eft : Si uero propter X' lienum, fecus, quia iniquum eft de alie-no fatfto aliquê iurare.ut fF.de re, amo, ' I. Marcellus. Sed quidam aliter diftin-guunt. Vtrum unius teftimonio iuuet fama publica,uel alio modo, an noncln ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h primo

ÿ8 PILEIIVRECONSVLTl primo cafu admitritur unius teftimoni-um, amp;mdudttakm præfumptionem, ut factamentû alt;?îon' deferatur, nifi eau* fa non probetur. ut fF. de rebus cred. ï. quæro.§.penul.amp;arg.in Decret, dift. I» xxxvi.merita. §. uero. Si nec fama hçc a* lio adminiculo iuuetur,unius teftimon» um nullo modo admittitur, nec prçfuip ptioneminducit. Sedhancultimam di* hindionem non muïtum approbat. Præterea ad id quod dicitur, reus ctfî nf hil pracftiterit,obtinebit:opponoj Non' neinopia probationum cmergcnte,pu^ ta cum CK parte adîoris uel rei inducitur præfumptio uelprobatio per iudicem, iureiurando res dccidi folet.ut C.de rebus credli.amp;l.in contraôib.SC arg.C. unde vi. fi quando Refpondeo, quod ilia lex,qui aceufare dicitur,intelligenda efiquando res non deducitur in ius iu* randum, fed cum nulla ex parte adori» uel rei inducitur probatio uel præfum* ptio, ut in bac lege cauetur,tarnen infpe* (fîa perfona adoris et rei, ctiâres de qua agitur, prout iudex proîpexerit, defiert iuramen-

C fl V s A R V M e RI M. o R D o.

i^ramentû modo adîod,modo reo, eau-fi tarnen cognita,ut ibi dicitur.Ei go uel modtco pro eo oportet eile uel facere,c3 à indice defertur facramentum,quo uer tatur in caufæ cognitionem -, iudex ftu^ diofus diligenter confiderabit Sgt;C a omgt; nia fatis compilatè inuenire poterit in diftindioneÂIberti,quç incipit,ln con Ali,erti tradibuSjamp;c.Iftud nempè iusiurandS, ßindio. quod in iudicio defertur à indicé adori uel reo propter probationis inopiâ,nun cupatur à quibufdam iudiciale, S/i. illud iudiciale non eft referendum, nec refer-, tur,retradari poreft.utfl.de iur.iur.ad-monendi, QC non credo, quod ex hoca-diooriat »Item aliud iuramentû, quod iudicio à parte parti defertur,hoc eft,indice approbante delatum, dieitur necef-fariû, amp;nbsp;regulariter referri poteft. u t C * ço.l.generaliter.Ç.omnê» nifiinquibuC-dam cafibus.ut C.defideinftr»!. ult. ÔC ff. re. amo. Marcellus.Ç. i. ÔCff.deiur» iur.I.Iex. § haec,amp;non retradatur,etcx CO adio atep exceptio datur. ut C.eo.l.a-

ff,fi duo.§,fi qnis.uelin fadum, h a uel

too PILEI IVRECONSVLTI uel utilis ex co contradîu. Ergo nota, quod facramentum delatum rcfcrtur. Itacg reus cum fibi defertur facramentu, foluere uel iurare debet,uelreferre. ut C.eo.delata. Quoniammanifeftætur-pttudinis ÔC confeflionis eftjnolle nec lu rare,nec facramentû referre.ut fF.eo.ma nifefte. Sed per luftinianum hodierecu faripermittitur.utC.eo.generaliter.§.i. Et fciendum eft, quodille qui defert facramentû, non appellatjlicet relator ap-pellare poflit. utC.eo.generaliter. îj» Sed Ioan.dicebat,quod relator non po-teft appellate, quando refcrt, alias uero in omni cafu appellabit ; cciius opinio magis eft approbanda.Sed tarnen recu-fatur facramentum relatum, ft iudex in-iufte uiderit recufatum, fie caufam diri' mat,quafi nolête co facramentum fit re-cufatum:quafi dicat, feratièntentiâ con traeum iudex quafi exuoluntate fitre-cuiatum, SCnon exiufta cauft.ut C.eo, generaliter. i. putarefertur ftntentia pro eo qui retulit fecundum conditionc îàcramenti illati.Hoc tame non eft pretermit-

CAVSARVM CRIM. O R D O. loi termittendum, quod lufiurandum tale debet referri, quale delatû fuen't, nifi per fona uel caufa ahquid inducat Et ft de qualitate lurameti inter partes fuen't du bitatum, per iudteem formabitur. utff» co.iufiurandum. Item illud feiendum eft,quod facramentum delatum uel ilia' turn antequâ praîftctur recufàn' poteft. ut C.co. nquis.§. ult. Pofteadelatum non debet fie reuocan'.ut C.eo l.penult. J.ult. Hæclàcramenta præftandafunt ante lèntentiam,amp;non poftea.ut C.eo. generaliter.§.omneigitur. Illud quoc^ feiend um eft, quodfîue adlorfiuereus déférât iufiurâdum, primo de calumnia iuraïc debet, antequam ille eui delatum cftjfubire cogatur.ut C.eo. delata. ôi. ff. iufiur. §, eum quis. 8C ff.de probat. eum deindebito.Çinomnibus.nifîrario per fonce uarietatem indueat, puta in patro no SC parente, quibus iufiurandû de ea-^ lumnia remittitur, ut ff.co. fi patronus. 6^ l.iufiur.§.hoeexcepto,nifi propter rê uariatur.feeus eum lacramentum refer* tur,quia non eft ferendus ador, fi fuper h 3 condi*

te* PILEI 1 VRËCÓNS'VLTf condj'tjone quaG ipfe detulit, uelit nunc iïbi de calumnia lurari. ut fF,eo.iufjui an dum.amp; 1. admonendü §. quoniam lus. Collige ergo ex fuperiorib. quis debeat probare, igitur cui probetur uideamus. Probandum fiqüidcm iudia',amp; cifide« facienda, non aduerfario, ut C. de tCquot; ftib.eos. ÔC fit probatio quandoc^ per tx-ftes,quandocpperinftrumenta, quan-docp uero amp;nbsp;per telles ÔC per inftrumê' ta,ut C.de fid.inftr.etiam extêdis, öi C* de teftib. I.i. quandoc^fit per confefiïo* nes partium,ut C.decÓfeff. l.i.amp; fF. eo» I.i.quandocpper uiolentas præfumptio neSjUt C.ad l.Iul.de aduLl.quamuis.SC authen. fiquado. amp;nbsp;Lfiquis adulter. Et efl notandum quod eandem uim in eau fis excrcendis obtinet tam fides inflru-mcntorum,quam teftium. utC.eo.l.in excrcendis. ergo paritcr poflunt uiua uox ói. mortua:fèd intelligo inftrumen* ta,puta quæ infcriptiones continentur, cum alias inftrumcnta dicantur, omnia quatmentem inflruunt. ut ff, de fid. in^ KruJ.Û Didiitn eft autem inftrumen^

tum,

CAVSARVMCRIM. ORD O.Tto, rum,quia pen'dinftruimur. Inftrumen torum qucdam funt publica, quædâ pd uata. Publicainflrumenta dicunturtrû bus modis,0^c. Reperiûtur uero cafus, in quibus uoxuiua potior eR mortua* ut ff. de hæred. Inftit, l.t.§.ult.ÔCl. quo* tiensSCff. quemad. teft.aper.l.i.§.ult. £t hoc idem habetur in teRibus ab eadé parte indu(Ris,amp; in chartis ab cade prac Ian's. Si.ficeR magis credendum uiuas uoctquàm mortuç.utin authcn.de fid» inRr. §. fi uero. coll. vi. Ite in m ultis po* tior eR uoxmortua,quam uiua.ut C.dc n u pt. im perial is. et G. de teRib. tcRium. Si C.fi mi. fe ma.I.fi alterius.et C. de no nu pec.gencraliter.ôd ff.de prob.cenfus inemphiteof. in donatione ultra quin* gentos folidos, ut C.dciur. emphit.I.i» in princ.SC C.dedonat.fancimus. Item in teRamento cxci.Cic ergo magis cRcrc dendum mortupuocijquam uiug.Hæc fie funt intelligenda,ut contrarieras eui-tetur;ubi dicitur, eandem uimobrinent tarn fides inRrumentorum, quam tefliS depofitiones/ubaudi imo maiorem, ut h 4 in

»04 PIL6I IVRECONSVLTl

in multi's caGbus rcpentur lrem quod di dt, plus ualet tcftis quam Icnptura, fpei dale eft in teftibus. ÔC quod didt in au^ then.de fid.inftru. intelligemortuâ uo^ cem,comparatione licerarum:et uiuam, ipfos teftes.SC ficj imo magis creditur te* ftibus quam comparatiônigt; Et quia pro bationis duae funt fpecies,teftimonium amp;i. inftrumentû, èC quia dignior eft pro-batioper teftesquam per inftrumenta, ideo prius puta de teftibus, quia magis ad caufarum ufum frequenter^ occur-runt,fubinceps infcramus- Sciendu eft igiturquodteftes, qui nei^excufantur, nelt;p iure poflunt retjci, utilt;^ omnes ad-mittantur,nifi expreffim prohibeantur. Eft enim prohibitorium edidtum de ftib.ut ff.de teftib.l.i. Sunt tarnen quidam, qui licet excufentur, Qi. non debe-antcogi, uolentes tarnen admittûtur, ut eft focer contra generum, Qi econtra, 6C quidam alfj. ut ffeo. I. lex. lul. quam lege in tell Igo habere tarn in ciuilibus quam in criminalibus caufis, utff. de accuiàt» l.n. arg. C.deaccuf.l. humanitatis.

Sed

tA VS ARVM CR IM. ORDO. 'loj Scd plus dko, quod in caufis pecunia^ rtfs denuncïandumefthis perfonis,quç iatn diViæcontïnentur. 1. maxime, quia ueritas aliter fciri non poteft.arg.ffeo.I. ob caufam. amp;nbsp;fE de mune. amp;nbsp;honor, ut gradatim.amp; l.quoties. Hocidem intelli go in omnibusqui inuiticogendi non funt, ut iènex ualetudinarius, amp;nbsp;quidâ altj.utfF.eo.inuiti. Suntetalij quiexcu^ iântur ÔC compellendi non funt, uolen?

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tes tarnen iècundum quofdam admittu

tur,utpatroni in caufis, in quibus patro dnium pracftitere,id eft, illos, uel pro il^ 'lis, quibus patrocinati iirnt, teftimoniu dicuntjfiC tarnen pro eis, fed non contra cos fortaffis, amp;nbsp;quidâ alq.ut fF.eo. man^ datis. Alt) dicuntquod neque uolentes admittantur durante officio.ut C.de aP fèflb.l.ult. Sunt tarnen qui dicât, quod »fti taks non funt cogendi, fed ncc^ uo^ * ' lentes admittantur, nifideconfenfuu-triufcp partis, utin authen.eo. §. quæro ’uero.quod mihiuerius uidetur. Et nota Libertic». quodliberti nonadmittuturaliquomo tra patron ' do cotra patronos ; ut C.eo, I.aduerfus.

h f fed

(

1

:t6tf P! LEI I VRBCONSVLTI

fed nci^pro eis.ut C.dcquçft.l.prïdem» Item infantesrepelluntur omnes. utfF» co.l.it).$,penuL Infames,fed nonomnes repelluntur.ut.ff.eo.l.quçfitû.fic ta men quod non prohibenturteftimonia dicerc, fiiudex pcrpenden'tcos effe tnte gn fruóus. Item periuri repelluntur, Ôd non funt recipiendi aliquo modo, ut in Decret.cap.vîj.quæft i. qui'cQœ.ôdcap. xxxtj. q. i.quomam ipfo lure funt int!bgt; mes, ÔC ideoà teftimonio incerto repel-lendi.ut C. de tranfad.fi quis maior. QC. in Decret.cap.iq. q.y. conliituimus. cap. vi. q.iÄnfsmes.amp;inLombardade teßibus I.itj. amp;in Lomb. titulo de pen'u rqs.1. ult in quibus cauef ,qui femel per-iurus, non poteft elfe teftis. Item feien-dumquod excommunicati fimiliterre-pelluntur. nam ficutperiuriretjduntur propter infamiam, ita öd excommunica ti propter infamiam anathematis,quia ödipß infames funt,ut dicitcap. vi. q. iiq.c.nullus. Sed hocintelligendum eli in fills qui funt nominatim excommuni caaSuel anathematizati. lllud feiendum

eft

CflVSARVM CRIM. O R D O. lor cfl etiam, quod ïn refiia uel caufa nullus intelligitur. ut ft.eo. nullus. Nam lt;n rc propria fubmoucnt omnibus iura faculratem dicendi teftimonij ut C. €o. omn ibus » Et intelligo, fiue fit tes fua in partem, fiue in totum, Non e^ nim debet teftis adWberiin aliquo ne-gorio quod contingit, puta principal liter, uel lecundario, nifi in teftamentis» Nam tune per confequentiam permit-titur legatarius. ut C. de teftament. I» qui teftamento.et Ihftitut.de teftament. Legatarijs multa quidem prindpaliter non licent, qua? fecundario licent, ut in prædicftis . Sed hoe tune uerum credo efte, quando de iuribus teftamenti du-bitabatur: fccusfidelegaro fitquarftió, quæ inteliigitur caufa uel res propria?' Refpondeo, cuius emolumcntum uel damnum ad aliquemfuo nomine petti-net, uel fpeófat. ut ff. quando appel. 1. ' t. propria eaufa, 6Cc. Sed hic fi poteft uenditor inferre teftimonium emptori fuper remquam uendidit, de qua modo fibi quaeftio mouetur, qui ergo eft quod

lo^ PILEI IVRECONSVLTI

quod dicitur.ff.fin.reg. Leos. Neeob-SmgttK de ff at quod dicit, quod Onguli de uniuer* uniuerßta- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coUegio, ÖC de cccicfia aliqua

uferuntte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ferre teftimom'um pro uniuerfi

j imontum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;collegio Sgt;i. proecclefia. eftenim

ratio, quia caufà ilia no eft fingulorum, fed uniuerfitatis.ut arg.fF.de in ius uoc. fedfi.§.iitj.0Cff. quodcuncpuni.L ficut. amp;Lfi. fi^arg. in Decret, cap. xiiij. q.t). fuper.etarg.in ex.de teftib.cum nuptis. Item unus folus teftis non debet audiri, ut fecundum eum iudicetur. ut C. co. 1. iur.iur.amp;^ in Decret, cap. vi. q.ij. ÔC c.Ç Si ij.0^ c.placuit. Si cap. xxxiij.q.tj.c.a* ,inouere . Sedquandounus teftis folus admittitur, Si feeSdum eum iudicatur Puta quando alius ob hoc non læditur, Si maxime in iurifdiólione uoluntaria. tUtin Decret.de ftqueftra.cap.iij .Ct cap. paruulos.amp;c.fj.q. v.c.quarto. SiL Et dominus déclara uit. ftd non ita in iurif •did contcntiola,licet alias pro eo muitu . præfumatur quandoc^.ut ff.de dot. prç.. Icg.l.Thcopôpus. SCarg. ff. dciur.iur. :fi duo tantum. Cum habetur in legibus

C A VSÄR VM CRIM, o RDO. 1Ó9' quod unius teftimonio ftatur.ut fF. dc proba»cum probatio.etfEdc tefti.utre^ fpofa.ôd ar g. ff. t debo. auth.iud.pofT. jeremil. I.ult. amp;nbsp;fF.de nox. quotiens.$. praetor» nonomtus' Sed hue arguméta rei de qua quætitur, ç. 4 barblt;t' non facïunt. ut fF.de edik edidf. quarro. rù-cr C.de Itemunusfolusteflisadmittit, Slt;eifoli fid. inAru. CTeditur,puta cum de ali'quo tnflrumen to dubi'tabatur, nbsp;nbsp;omnes teftes mortui

funt,uel abfunt: quo in cafuftabitur fa-cramento tabelh'ontSjquf compofuit in-ftrumêtum.quiafcripturæueritas, fi res popofcérit, ut didfum eft, per ipfum debet probari adorem.in authen. coll.vi. de fid. inflr. §. fi uero modo. 6C C. ad I» Cornel.de falf. fi quis decurio.et ad hoe eft arg. quodlegiturc.xx.q t). clericus, Illud nempe diligenter eft attêdendum in teftibus,^ utrü fint locupletes aut cgen tes, 8^ an inimici eius contra quem pro-ducuntur. utfF.eo. l.itj. Nam intimus amicus proferentis, fid ualde inimicus c-ius contra quem inducitur, omnino re-pelluntur. üc intelligo legem illam,ôd aliani} fiquis, Aliquâdo teftis inimicus fifuerit

»»». PI L E I Ï V R E CON S V L T t ß fuent fummæ opinionis, non reifci gt;. tur, (èd admittitunutargument. fEde quæftio.I.prima. Praetcrea hoc idem ingt; tclligo in teftc amico » Atta men in tcgt; fte inimico, interdiim eft dißinguen » dum : utrum inimidtiac fint capitales graues, auf leues ♦ Nam propter ca * pitales inimidtias retjcitur.ut Inßitut» de excufat. tutor. §. inimici ♦ Item a * mittitur legatum propter capitales inigt; tniciuas. ut IF. de adim. QC transfer, le-^at.I. itj.§. ult. Itemauferturlegatum a legatario, proptcrea quod uocauit te* ftatorem in ius, mouensei flatus con-trouerfiam. ut ff.de his quib,ut indign* I. fi inimicitiæ. Propter leues auteni inimicitiaSjUt ibidem didtur,nonrc-pellitur. Si uero teftis odiofus effedica tur, admittitur 8^ procedit eius teftimo* nium. Et tempore dii|3Utationum fer^ uabuntur huiufinodi quæfiiones,ut in auth.eo.§.fiuero. Etficrclinquiturco-enitiom' iudicis,an fides fit poftea adhi- -benda.uel no. ut ff.de quçfl.l.i. §,diuuslt; Rem fi obqdatur tcfti, quod fit feruus.

C A V S AR VM CR IM. ORD O. lit

Kcpfe liberum clîe affirmer, recipiture* ias teßimonium,fedhabita difputatio-* -ne, fi feruus apparue tir, refpuatur eius teßimonium. utin authent. ea. §.eo. Idem per omnia credo, fi aliquid obi}.gt; ciatur, ÔCipfe negauerit. uerum fi liber-turn eße fe dicat,prius inßrumentum fi-bertatis oßendat, quàm teßimonium fe antequam iuret,nifi iurauerit libi habere;quo faeßo, recipit. (ed ü non monßrauerit, eius tefiimonio noncre-; ditur. utinauthent. ead.§.co. Propter paupertatem repellitur quis. ut in au -thent. ead.§.i. Sedpauperemintelligo cum, qui habet in bonis minus quin- 5*^» quaginta aureis. argum, ffideaccuf.f» pupilli. Pauperes autem interdum ad-mittuntur, fi funt bonæ fîdei ÔC opini-pnis. Nonenimtam facultatibusquàm fide teflisidoneus æflimatur.argum.In-ftitut. de fufp.tut,§.ultimo. ôdin authe.

§. i. Verum quandoque 8gt;C locuples repellitur, puta fi lucri caufa quid fagt; die admittit. ut ff. cod. 1. tertia. Item feßis ut fit admiuendus, prere debet quot;nbsp;‘j- quot;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fufpi*

‘iù P I Ve'i r V R E CO NS VL TI fufpidonCjfiC propter perfonam in qu;^ fertur, quoduthoneftaamp; bonæfamar; et proptçr caufam, puta quod nelt;^ lucri uel gratiæuel intmtcitiai: caufafit. utfE Idem teßis eqj jij,Pfæterea notandum,quod necp iu- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admi'ttitunqui ante in eadê eau

rw«Xî/' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fçdicet conuentum, fîue teftis

di'xit. Nam modo m eadem caufa conti^ nuata cognitionej necp fuper qfdem ca-pitulis, nec^ fuper alijs cft mçdo iterû rc cipfendus, quontam funtîîuseft officio fuo.ut ff.detcft.I.produci. Nec^ obftat quod dicitur C.de teftibusd.ult.ibi,uo-’ nbsp;nbsp;nbsp;lente eo contra quem proferûtur,admit-

tuntur uel adducûtur,qui recufat depO' fitiones iam fadas, fecus Q uolec conce* dereut adducentur, ÔCfic depofitiones modo fadas accipiet,amp;itainteniget Ic^ gern illam product, ôCc. licet quidam a-lio atlt;^ alio modo intelligant. Item feien dum eft, quod tefttmonia domefticarc-pelluntur.utC.eo.etiam. Sed quæfunt domeftica lt;; Refpondeo, forte liberti mercenary,qui unà cum domino in do* mo morantur.utarg.ff. depœn.I.rcfpi-.ciendum»

Ç A V s A R V M C R IM. o R D o. ni çiendum. Si aliarum perfonarS fortaß 'fis domeftica funt.ut C.dehisquiadec* clef, conf.l.uk.amp;ff. deiurif. om.iu.qui iurfs.Item domefticus reftis intelligitur, cui imperari poteft. utff. eod, idoneos. Et hac ratione credo, quod tcftimoniû uxoris intelligitur domefticum, Dome-fticum uero teftimonium did potefto-mnium illarum pcrfonaruin, qug ad do mefticam neceflïtatê, in domo cum pagt; trefamil.habitât,ut in Decret.cap.xxvû c.cumomnibus» Itêftirioportet,quod tcftes qui non excufantur, corn pellendt funt teftimonium dicere.utC. eod» fi quando. Veruntamen in caufîs ecclefia fticisnemo exordine teftimonium fer* re copellitur, quia Romana ecclefia neminem compellere confueuit adperhi-bendum teftimonium ucritati, ut in ex* tra.quoniamiufltmus. Item non habe* turinfacris canonibus quod teftes fine cogendijfunt potius admonendi. 111 ud etiam non eft prætermittendum, quod teftes non debent efTe artifices, ignobi* leSjUel ignoti,aut uiliflîmi, uel nimisob i feurig

i« PILEI IVRECONSVLTI fcuri, amp;nbsp;G de eis dubitetur, poGit facile fein de eorum iiita atep conditione. utin authen. de teft. §.i. Et dico quod per alp os telles, nô per eofdcm, quoniam non Jurant de ueritatedicenda artifices, hoc intelligo quod præfunt uilifïïmis mercc montjsplurium rcrum uiliffimarum. Dehuiufmodi autemteftib. iurecautS eG,fed abrogatum hodie per generalem confuetudinem, qua indices huiufmo* di teGes admittunt,nifi fuerint infames» amp;nbsp;non repelluntur propter arfificiû, uel uilitatem amp;nbsp;ignobilitatem aut obfcurita tem,niG fint Grui uel mercenary produ centis,ficutdieGum eG.Item fi falfa teGG monia, uel fiuarie dixerint aliquid,re^ pelluntur. Item qui uticptcGificata pro^ didcrint,copetenrer puniendi funt pœ-nal. Cornel defalf. neceis fides in alt-quo habebitur.ut G.de tcG. 1.qui,etc.

1. Cornel, defalf. eosqui illud uerbum prodiderunt. amp;nbsp;cum fiGpoteGintelligi, quia côfilio fraudisdicunt,id quodmul turn obfit uni, amp;nbsp;profitalteri, ôdhocfa» ciunt de côfenfu unius partis, uel quod miht

CAVSARVM CRIM. ORD O.

mihi uidetur, prodiderût fuum teftimo» nium, ita quod iiierunt ad unum, amp;nbsp;di-xerunt fibi id quod mul tu proderat, po* ftea iueruntad alium,amp;; dixeruntfiniili* ter, hoc faciebant cpnfilio fraudis, ut telles fierent,quafi ficdecipiendo utrun quepoflent,poftea alterum quem uolüt prodcre. ueruntamen puniutur, neque cft eis fides adhibenda ut domefticis. Itê notandum,quod in duobus cafibus de* bentteftesrogariut teftesfiant, putain teftamentis, ÔC quando fcriptum profer tur debitum,amp; folutio afFirmatur fatfla, coram teßibus, uel aliquid fibi folutum eile quis corä teffibus profitcatur.T une enim teftes debent rogari, 2lt; fpecialiter ad hocafliimi ut teftesfiant, ÔC non de* hcnteireminusquinq5.utinauthen.de teftib.amp; §.licet.amp; C.eod.I.teftium. Li* cct quidam dicant,quod fufficiant duo* Idem forte dici uel intelligi poteftregu-lariter, nifi certus teftium numerus non exigatur, SC tune teftes non debeant ro* gari dC fpecialiter aftiimi ad hoc.utin au then.de fid.inftr. §.fi quis igitur. amp;nbsp;arg* i z quem*

«6 PILEI IVRECONSVLTl

qucmad.tefta.apc,I.ij.8Carg. fF.depoC ut pecunia. In alqsfanè omnibus cafibus etiam non rogati teftes admit* tuntur.ut fF.eod.adfidem.

DE TESTIVM MVLTIPLP ciproduéiione^

NVncigitur diligenter cftinuenf-gandum, quando, quomodo quis debeat et polbt fuos teftes produce re. Danturnempe teftium produólio-nesaiudice. Datur primateftium pro-dudtio, datur feeSda, datur etiam tertia. quandoque ftc ergo litigator tunc teftes producerCj etiam non obftante fi códu* ferit, id eft, teftium produdtioni renun-ciauerit, poterit adhuc quartam produ-óionem habere,fed ita,fi nee per Iè,ncc peralium didicit teftificata. facramento tarnen ab eo prius dato,quod nullo modo percunóatus fit atteftationes^ SC ne* que per dolumucl fraudem petathanc quartam produóionem. Quodfacra* mentum equidem adhuc non uidi fieri. Si uero teftificata didicerit, uel negabi* ture»

C A V s A R V M C R IM. O R D O. «7 tur ei quartaprodudiOjCtiamfidiutna luflîohoc præceperit. Siautem femel aut bis telles produxerit,ôd acfliones tra cîauerit, uel eas didiceritaliquo modo, ultcrius non poterit uti aliqua teftiu pro duclione,ctiamfi imperator prçceperit, ntfi forte in cafu, puta ad confirmationc fuorum teftium uel ad improbandum telles aduerfarij, ut in auth. eod- C. quia uero, Siquiuero putâtîiocuerum elîê, quoniam prius renunciauit,fiC poil didi cit.utin NouelI.C.detellib.§. quiaue-ro. Alioquin licet tellilîcata didicerit, dummodo nonconclulèrit, non prohp betur utitellium produtflione. Secundum hoc utieç uidet jquod litigator poß fit intereflë depofitionib. fuorû tellium £C aduerfarq, ôi.eos audire, non pro-hibeatur telles ea ratione adhuc producers ut arg, lE adl.Iul.de adult, fipollu-lauerit.§. quællionê. ôd C. de fid. inllr. I. iudicesi SC in authen.de teftib. Et non prohibentur uti telliQproduÆonCjniri ut ditflum ell,quâdo producflor tellium ali quo modo telliticata didicerit. Et ell i 3 notan-

„8 PILEI IVRECONSVLTI notandum, quod quando litigator didi ccritteftihcata fuoröteftium uel aducr» farïj,óóexordinepoftcaprohibeaturjU-ti aliquorum teftium produifïione, tagt; men ad fuorum teftium confirmationê, uel ad improbandas atteftationes par^ tis aduerfæ poterit teftes producere. ut in authen.de teft.§.quia uero,ód§.quogt; niam uero. Verum omiflis nuncom* nibus quaï àlegû doóoribus in hocea^ fu fcripta reperiuntur, iftud obtinetho^ die,quod teftes iurant fub præfentia u^ triuftp partis, amp;nbsp;atteftâtiottes non audi-unitur, nifi cum fuerit produôionibus renunciatum, ôi atteftationes fuerint à indice publicatç.Et hæc uera funt, quan do teftes iniudicio producuntur , cum non extra iudicium petunturnd eft, angt; tequamiudicium inch oëtur, quo d fieri poteftôCconceditur,putaquia timetur f neteftes moriantur uel décédant, tune debent iurare, St' teftimoniû ferre utra^ que parte prçfente,uel alterutra, ft altera fuerit requifita,amp; non ueniente, 5ë atte^ ftationes audiente^ut in auth. de tefti§. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

hoc

CAVSARVM CRÎM. O R D O.

hocuero Et non prohibet litigator, qui tefres fk produxit, ut licet eorù teliifica-ta Jidkerit, melius enim eft pignori ingt; cum here, quàm in per fo nam agere. In fideiulTorem uti eorundem teftiö depo* fitiDne uel produtftione, ft de eor urn fcri ptcra dubitetur uelaliorum.Scdincafti iftoconfucuerunt litigatores audire at-teftationes, niftpoftearum aperturâpu blicèFacftam. In fumma notandum eft» quodfiteftes aliunde petâtur,iudex debet illif, puta ad iudicem locoró litigan-tes uel eorum procuratores cum fuis lite riscontinentibus, unde et fuperquibus capituhs teftes fint petiti, tranfmittere, ut coram partibus, uel eorum procura* toribusiurarefaciat,dicere ueritatê, pro utrat^ parte. Et eorum teftimontjs non editis, atteftationes in fcriptis redigant £lt; figncnt, amp;nbsp;tranfmirtantad iudkê co* gniturum de caufa. Et confueuerunt fa cere indices iurarehuiufmodi procura* torem iquod fuper toto facftoillo nihil faciatj illiscomittetad damnû uellæfio* nem partiû. utC, deftd. inftr.l.iudices, i 4 amp;:in

)

ixo P I L E I I V R E C O N S V L T ï

amp;inauthen.detefti.§.quoniam mulor. v Sediiicaufa criminali teftium præfeigt; na, nó teftimonijseftinnj'tendum.unn authen.eod.§. quoniam. amp;fr.eod.tin.

amplius» Itemfciendumeft,quodin omnhudido ubf numerus teftium na-«or non exigirur, fuffïciunt duo. Videa^ imus igitur quando 6C qualiter teftes iu-rare debentjSC ante litem coteft.ôCpôft, nifi in cafujUt dictum eft.Item lurcre de bent prorfus fe uidifle Sé audiuiTTe Sgt;6 fub eorum præfentia folutum efTe, uel gcftum eflè negocium.utC.deteft.l.te ftium.et in auth.de fid. inftr.§.fiquis. et §.oportet.amp; in auth.coll. i.conft.1.§. fi-quis hinc.Saluo quod dicitur^quoniam inquibufdam teftes ex auditu admittS-tur,vt fF.de prob.1. penult, ô^arg. fF. de aq.plu.arc. in fumma.§. idem. Item in decret.xxvi q.vi. isquiinfr. 2lt;xxvq.q. v.hoc uidetur.Item in parentele cafu.ut in decret.xxxv.q. vi.de parentela illa.0^ c.de parentela. Itemiurare debent di* ceretotamquam nouerintueritate pro utracp parte, ut arg. in auth, de tefti.j. Û in fin»

feAVSARVM CRIM. ORD O. «fc in fin.amp;arg. C.de eden, I«tj.in fin.in ca fu.ut ff.de iur.iur.fi duo. §.i.SC §.Iul.ô^ arg. C.detranf. ubi. amp;arg. ff, de petite hæred. Ci quis.ih fin. Item iurare debent parte utrac^ præfènte,uel alterutra,duni tarnen altera fitrequifita,ôô abfit, ucl no lit uenire.ut C.de teft.fi quando. Debet ergo per iudicc altera pars requiri, quan do altera uult fuos inducere teftes, ut uc niatjSi illos iurare uideat,6Caudiat,quæ fuerint, uidebit depofitiones teftiumfid eftjfacramentumteftiumiuratorum. Qi. tuncproteftabit, fi uolueritaliquid con tra eos diccre QC obijcere, fi tales fuerint, ut repelli debeant.8^ ut referuado de his quæftibnem tempore difputationis, di fi inuenta fuerit, dC uenire cotempferir, uel fi minime inuenta, iudex in adiste* ftes recipiet, amp;nbsp;non audebit illos ultra quindecim dies in iudicio detinere. uc C.de re iu.fi quando, amp;facieteos iura« re,ficutiurisec confuetudinis eft.In hue inodum amp;nbsp;tempus difputationû refcr-uabitur contraomnes huiufmodi ftiones. Forma iuramêti teftium. Ego i tdtis

UX PILEI IVRECONSVLTI

teftis iuro, quod delite ÔC controuerfia, quat uertit inter talc amp;nbsp;talé manifeftabo totain ueritatê pro utrac^ parte tudici ucl notariOj quadocuncp per facramentu re quifitus fuerOjfuper quocScp capitule il lias litis,fi interrogabor,fi non fuero in* terrogatus.etfiueroaliqd inde totûiudi ci manifeftabo quod obfit uel profit ali* cui partis,amp; dicS ueritatê pro una parte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ki'

ficut pro alia, 2lt; in dicendo no mifeebo ■ falfitatê ftudiofè,et quod feiuero per iufi fumaut per audits aut per dicâ,etid quod feiuero, no dimittâ amore uel pre* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

cibus aut timoré alicuius,quod inde ue* ritatem no dica. Pro hocteftimonio red dendo precis no accepi, nec coueni reci pere,amp; fi recepi iudici manifeftabo. Co* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î

iueuerSt iurare ôi dicere de ætate, fi du*

bitet,SC coditione fuç perlonæ. Itê, fi fût focq litigâtiS,uel participes rei de qua a*

git, de hoc facramento exapiunt,quod

telles poffut acciperc fumptus uitftuales ab illis, qui eos introdueSrad expedition nêitineris faciêdi,quod quidê à lege per

. miccit.ut C.de teft.quare.et C deappell. '

É

CA VS ARVM CR IM. ORDO. igt;gt;

COS quis.Slt; ff.de Sabino. Sed hic quæn poteft, ancompellen-dus fit quis dicere fub quo capitulo fuos tefles producat f Refpond. non credo, arg. tarnen reperitur in contrariu. ut ff , deiur.iur.fiduo.§.idemlul, Itemcum duos teftes uel plures producunt, fit co-gêdusdicere, fi plures uelit produceret' Refp. non uideo: heet quîdârefpondêt in con trariQ. Et eft fciendü,quod ante^ teftes iuret facramêtSdudicis titulus fcri bit à partib.quocotinet qualiter Sgt;C quo modo,in quïb.amp;^ dcquib. fintteftes,uel fuper partis aduerfæ interrogatoriaff amp;nbsp;t««tnr»-iudiciporrigant,qui alteripartiftarim il gc»t«r la oftendit, ut fcribat fi uult.qüoniâ funt edenda omnia,quibusufurusquisfit in iudicio,ut fupra dicîû eff.Sed quandoep fibi cauent aduocati, quod talia nó con- De interro ficiGt propter aduerfarios calliditate ,ne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te~

quid cótra hare cQ fuis teftib.machinct, fed uerba folummodo iudici dient in lu res.Item cófuetudo eft in quibufdâ locis derail ritulo, ut qui tradit, in eo fcribat, qualiter teftes aduerfarij interrogenntr, óf non

«4 P ILEI IVRE C O N S VL Tl

Solertidzr Qi. non qualiter fui. Sedbonus amp;nbsp;difcre prudentia tus tudex in interrogando teftes non de fcowi iudi- betinfpicereordinêfcripturærituli, fed ai inexd- pn'nium debet interrogarefpecialiter de quod teftesfaune, ôi. uolunt di'cere ' nbsp;nbsp;' perfè:pofteaconGderatfcripturâ: amp;de

CO quod eft in fine, mterrogat prius, quandoc^ de eo quod eft in medio,fic^ fubtiliter fautaturomnia, üC inquirit te ftes,quæ teftes dicunt fi poftiint efle ue-ra uel uerifimilia, ÔC continuât cum tefti bus, amp;repræhenditeos circaconftanti-amamp;inconftantiamdtôorumi Item fi

perljîexerit eos circa fidê reftationis ftiæ uacillare, aut fraude uel falfîtate non ca-rere,poffiteos eijcere, uel ad eruendam ueriratemtormentisfubqcere. ut ft. eo»

I. t|.ô^ C. eo.nullum, nifi fint prefibyteri. Iftud quoep fciendum,quod iudex po* tefirefrenareteftium multitudinem. ut Tejtu mul ftquot;^© nQodficeftinteIligendum,utfida tttudo re- r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i. n.

irtaanda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teftes fuper uno capt

' tdo, fi à lege certus numerus non adtjci

tur, ôd adhucquid dicant cum probatur totidem introducant* amp;:fi ueiitpars eo*

rum

CAVSARVMCRIM. ORD O, tif rum iterum ad idem plui es telles indugt; cere ad probandum reo,tûcîudex rcfre-nabitproduóionemeorum. Verunta-men raro u.'di teftium refrenati'onem fa öam,ïmó quotolcunc^ uolunt dare par tesjiudices recipiunt, ÓC poft hoe copeb lunt partes ad renunciandum, ódficpux blicant, SClegunt utrac^ parte præfente Renûciittia teftium depofitiones, ÔC partibus ad ex- deulteriori planandum tribuunt per aduocatos uel per alias ftiostabelliones. Itemeoncex dunt partibus,ut fi uiderint expedite,fu osinducant teftes ad reprobâdos teftes partis aduerfæ:uel fi opus fuerit ad con-nrmationem teftium fuorum atteftatio* nés, ut fuprà didum eft.Poft hæc fiqup dem inftrumenta proferunturàpartib» fi habent, 8^ übi cognouerint expedite, quæ parti aduerfæ funtcdêda, prout fugt; perius didum eft,Slt;^ fie ex eis pleniftîma probatiojfi aliud non impediat : quibus fi fuerit aliquid obiedum, permittitur aliquid contra hasfuas probationes af-ferre, Poftmodo fuper omnibus fèqui* turpartiutn allegafio,aduocatorû fubti-liftîma

»lö PILEI IVRECONSVLTI liffima difputano, amp;nbsp;fuper huiufmox di refpondere contrarium, ÔC cum de his fueritrenunciatum, diffinitiuuscab culus à iudice promulgatur. Forte antequam de fententia diffinitiua hic aliquid Icribatur, utiliffîmum diccn ' dum occuirit, uc in foro ccrtantibus plenior pateat copia difputandi,amp;iu/ dicibus præparetur facultas plenior iu-dicandi, quibus teftibus fit potius fi* des adhibenda, ucl quanta. Vnde fciendum eft,quod quandoque produx cunturabuna tantum parte, quandox queà diuerfis. SC ubi ab una uel utracp parte, quandoque concordant, quanx döque dilcordant. Vbi ab una tan^ tum parte producuntur,fi quid concordant, amp;nbsp;negoctj qualitas iudicis motus cum his concurrunt, fequcnda funt omnia teftimonia. ut ff. de tcft. obcarx men.§.ult. Si uerofibi contraria dicant, licet in pari numero credendumeft, fix ue torturæconuenit fubtjcere, negoct) explorandi caufa, öd quod omni caret fufpicione, confirmabit iudex ex motu animi

CÄVSARVMCRIM. ORD O. «7 animi fuiquæ reiaptiora ôi uero pro^ ximtora compererit Nonemm admuL titudmem tcftium infpici debet, fed ad finceram eorum fidem. ut ff. de teft. ob caufam. §. ultimo. Imofiatteftationes contrarias dicere uideantur, puniendi funtaiudice. utinauthen, de te{lib.§. fi uero. Aliud autem legitur in fcri -pturis diuerfis ab eadem parte prolatis: tune enim iura detrahunt fidem alten'» ut C. defid. inftrument. feripturx. Quid fi fuerint duoteftes abuna tan* tum parte prolati, qui ad inuicem contra di cant f nbsp;nbsp;Refpondco, neutri fia-

bitur, quoniam quilibet eft folus in fuo dido. Item quod fi unus uerifimili' ora, magis apta negocio dicat, nun-quideius teftimonium ualebitf quantum ad prxfumptionem, faltem ut dc-beatiufiurandum deferrif Refpondeo, utique etiam reo. Nam finihil pro-baffet ador, uel quafi probaffet, reus debet abfolui, utfuperius notatumre-peritur,ut C. de edend. 1. qui accufare. amp;nbsp;C. derei uendic.I.ultima. Sedquid dice-

1(18 PILEI IVRECONSVLTI diccmus fn perfona adori's Refpond, dicunt quidam quod unus teftis non in ducat probationem pro adore, ut ff. de quæft.fî maritk’s. Ego tarnen ïn contra-rium fenno, adhibita diftindione, quæ »'n cafu fupen'us notatur. Si uero teftes ab utraque parte inducancur, ói. concor des reperiantur,erit id quod didum eft, quando ab eadem tantu parte inducan-tur.Si autem contrarif reperiütur, iudex ex motu animifuifcire poterit, quibus potiusfithabendafidesjita tarnen utpo tius fit credendum ingenuo quam liber tino, feniori quam iuniori, honorato quam inferiori,mafculo quam fœminp. ut arg.ff. de Hd.inftr.I. ult. amp;nbsp;arg. ff. de ftat.hom.l.inmultis. Itempotiusmen-dico quam mendaci^ potius morigera«-to quam rebelliipotius frugi amp;nbsp;uitæ in-culpabilis quam luxuriofo ÖC prodigo, SCjponus nobili quam ignobili. Item magis diuiti quam pauperi ,item magis alq quam ualde amico u£liniraico,ut fii pradidumeft. amp;arg. ff. de teft.I. iq.SC j»rg,ff,dc doloj.non debet, amp;nbsp;arg. ft', de folu.

CAVSARVM CRT H. ORD O- «9 folu.mat. 1. ficut. §. hoctêpore. amp;nbsp;arg. ff.denup.l.fi ftudiofb.Sed no intdhgo ut hij qui fuprà nominantur, omnino ßdes detrahaturjfèdquia in dubio magt; giscreditur potioribus. Quid autemfi omncslînt eiufdem condirionis telles, ÔC fideï C ftabitur pluralitati, ôi. plurp bus creditur. ut in Authen. de teftib. §. licet.SxJ arg.fF.dearb. l.i. §.ult. ôd penuk.ôd l.diem.§.fiplures.etarg ff.dc uent.infp.l.ij.fiCffiquemad.tefta.ap.L fed fi maior.Sed quid fi per omnia equa litas inueniatur.^lllis potius crcdenduni eft.qui ad humaniorem déclinant fen-tentiam, ut arg. ff.de patfl.I.maiorem.et

clinant in fauorabiliorem partem. Sed Pcrfon£ li qui loquunturpro libertate, pro dote, uorabiles. pro teftamento,pro pupillo,pro uidua, pro orphanOjpro fifco,pro Ecclefia, ucl pro alia peribna fauorabili,ut arg.ft. de rciu-l. inter.SCft.de inoffi.tcft.fi pars iu' dicant.SC ft.de reg.iur. in ambiguis. SC C.quando imperator int.pup.SCuid.se arg.C.de facr.fan.eccl.l.antepen. Quid

k ergo

ijo P ILE I I VREC ON s VLTI

' ergo fl par caufa fauon's lune inde con-cuiratf’Jtêquid fi plures fuerint ex una, jjrauiores ex altera rite cjd fi pauciores lint profauorabili, plures aût cotra eiuf dê bonitatis èC honeftatisfRcfpondeo, hæc improbitatê générât, ôd indice du-biû reddûtiundc tu tius eft ei pro eo iudi care,ut ff.dereiu J.inter.Itêquid fi om-nescotra reûdicereuideâtur,fed quidâ grauius,quidâminusf’Refpond. id qd t utius eft,erit fcruandû.ut nrg.ff.de arb, d ic. § • fi pl U res. amp;nbsp;arg. ft. d e re i U. in ter §. fundi.8^1.duo.et arg. ff.de leg. ij Sêpro nius. Illudquoqjnô eft prætcnnitten-dû, quod de aduerfitate teftiû fitdiccn-dû,puta qui uidétur diccre etiâ aduerß. Quid cnim fi diuerfitas fuit in tempore, ud in locoiputa unus dicit feuidifle uel audiuiffe,iâfunt xx anni,illedicit iatn funt XXX anni.ucl unus dicit hie faeftû ef fe in tali loco,alius dicit in alio locOj nu-quid ^pterhoc uidetur cotrarijfnequa dettur^i quâ,nifi fit tale faeftû, quod notdecipiat aé'tm in ranonê,ut interfetftio.Vel nifidicerêc fe fimul uidiffe ? ficut dicebat facerdotes

qui

/ ' »

C A V s A R V M CRIM. O R D O. ' tjt qut accufabant Sufannâ. Nûc uidendB eft de teftibus fuprafthpnsininftrumc to,quâdodicût pro inftrumento,udco tra inftrumetff. V nde feien du eft,ft om* nes teftes in inftrmnêto fcripti cotra ingt; ‘ftrumentu teftentur, fides inftrumenti caftatur, meo iudicio.Nam cQ ex ipfa at teftanoe fides inftrumêto debcatur,me-« rito his carêtibus uiue uoci, no mortuac credendû en't,utin authê.defid.inftr.Ç, fiuero.SCarg.fF.tcft.aperi.l.i.infin.Sed quid ft altj teftes, non hi qui funt fcripti in inftrumento, contradicant inftrumc to C Refpond. ftabitur inftrumento, innullo ei derogabitur.ut arg. C.de edil.ed.1. ult. SC arg.fF.de prob, cenfus^ Item quid ft unus teftis, qui eft fcriptus in inftrumento,diceret pro inftrumêto, ctomncsahj,quicfrcnt, eidê cotradice.« rêtr’Refp5deo,magiscredifinftrumêto qj omnib. qui cotradicunt.Si; ad hoc po left induci ctadaptari ucrbQillud,magvs eft mortuæ uiuæ credendû. ut arg. ft. deprob.ccfus.Itêetaliaratione,quoni.ï fempinuenit inIcgib.magisfore credc k z duin

«

tja PILEI IVRECONSVLTÎ dûinftrumcnto quamtcftib.Idemeftfî unus uel plures teftesin inßrumento di cantjita eil ficut in inftrumento contine tur,nccita fuitdicftü,amp;bocpoteftuide-h colligi in fcholanb. omni die iurare maior pars icholariumquod nunquam dixerit, amp;nbsp;tarnen ucrum eft quod ea dû xit. Item notandum eft, quod probatio quæfit per abiurationem contra publik cum inftrumentum, non facile eft ad-mittenda, fed omnino refpuenda, nifi forte,utdi(ftumeft,omnes teftes feriptt in inftrumeto córradixerint expreflim. Sed huic ualde contradicit I, ff.quem-admod.teft.ap.I.i. Refpondeo, ibitabules non erantpublicæjfed priuatæ, et ideo no rnirum fi fufpec^æ habcantur» Vel aliter, licet eftènt publicæ, tamen non fufpedæ habentur, quia uidetur folennitaSjquæ exigitur in teftamento, deefie.Nam fi non funt teftes ièptcm rogati ininftrumento,ineftïcax eft te-ftamentum. Vcï licet tabulæ fint ibi fu-fpc(ftæ,non tamen efficacestuel forte in illis aliud cft,quia quandoque plus ua -lent

C A V s A R V M C RI M. o R D o. m valent telles quam fcriptura. Sed quid fi tabellio concordet cum inftrumento, amp;nbsp;omnes telles diflentiunt ab inftru^ mentoîquot;Rcfpondeo,quandoque magis eilet credendum inftrumento, uel plu-resconditiones uariæ ÔC implicita: funt appofitæ,tunc quidem magis crederem inftrumento,quamteftibus,dicentibus nóeft ita.Sed in lecundocafujUtfi forte pecunia uariata coram teftibus Si teftes omnes concordent, Si inftr umentum et tabellio aliud dicat,non rccordor quod fecerim hocinftrumentum,cui propter boe derogabitur,ftatur tantum fcriptu ' rær'RefpondeOjhoc non credo,quonia tabellio iftud diceretper malitiam. Sed quia de his omnibus non poteft quiuis darecertam forma feu doeïrinam, ideo lexomniinfpeóori arbitrio iudicantis committitrtu enim ftire potes quanta ft des teftibus adhibenda . Item notan* dum eft, quod ftatur publico inftrumento, fi prima facie apparueric, line uituperationcuinbili,ut C dcedic di^ an.tol.I.ult.Etfi prima facie fufpeeflum k i appa

ij4 pilei IVRECONSVLT! apparuit,proférés debebitetfidê facere teftes omni exceptióe tnaiores,ah'ogn

tanquâ falfarius punicndus erit.utC.de prob.iubemus.Super eo quod ditîîû eft in fuperiori parte circa prindpiûjquod unus teflis probationê inducit, ex quo facramentS defertur aiudice: fed tunc quâdo fupercótratfïu primo fuerit faeîa cóuentio, occurrit in caufis frequêter fa tis utiliftïma qugftio,utiq? nee pretermit tcda,Vtecceaciorad probâdumquod intendit inducere profe unS teftê,nulla alia prgfumptioe uel iudicio faciête eius opinionis et honeftatis,eft adïor et reus, actor qua intedit affirmât,fed reus infi* citurc Qiiæritur cui magis fit facramen* tu dcfcrcndu,a(ftori uclreof Etuidetur quod in hoc cafu non plus debeat credi acftori,quam reo,uel ccotrar’Refpodeo, diftinguendujUtrum coueniatur ex fa-CÎO alieno,id eft ex hereditario,uel alio: an conucniatur ex proprio, id eft ab eo cotraefto In primo cafu dubitare debet, amp;fideo tû facramentS alt;ftori,q nodubi tat;meliusdebctdefcrri.Sed in fecundo cafu

C A V s A R V M CRIM. O R DO. ijf cafu præfumitur 5i creditur,reS fcirenc gon'û ficut adoré,fie nô magis eft cre dendû uni quàm alten. Et ideoin hoc ca fu eft neutri facramentS deferendü, De adore,quo no probante obtincbit reus, fed adeô in hoc cafu dico, fi fumma, uel res petita fuerit modica, cofidenter pote rit iudex facramentu déferré, ut arg. ff. de legit, tut. fed legitimos. Porro teftiû depofitionibus ledis et publican's, 2lt; in ftrumentis hinc inde prolan's ÔC editis, infurguntuiciftim caufarS patrorii, qui gloriofae uocis cofifi muniminelapfaert gunt, fatigata réparât,et caußrQ dirigût ambigua fata. Vndcfciendû,quod pars adoris in primis debet iud icq fidé face-re,etoftcderequaliteradio propofita fi bi côpetatjCt in fua eau fa fibi locû uendi cct.Ité fi teftib. uel inftrumétis, uel alrjs legitimis modis,uel faite per aduerfartj côfeffionem,fuâ,pbauicintentioné,feu fundauitjSô fuorum debet teftium con fonantiam facere,6Ceorum dida confir mare,amp;^ partisaduerfæteftificata infrin gere, ficut melius poteft legibus amp;nbsp;argu k 4 mentis.

yó PILEI IVRECONS VLTI mentis.Item refponderepotent fubtilt; hus, quam obiecïis ÔC oppofitis ex par-teaduerfa.R.eusautê fic debet allegare, ut in primis oftêdat fepetere quod adïio propofita locum non babeat; amp;nbsp;fi com^ petat, debet demoftrare proteftata exce ptione, ex qua debet aóio elidi agentis, fic per fingulan'a dicitur qualiter reus fit abfoluendus, uel non condemn nandus, amp;nbsp;qua: aóïor poteft, debet o-ftendere, fi rei exceptionem poteft eli * dere per fuam repücationem, S)C fic per fingula dicitur: SC allegare,qualiter con tra eum debeat iudex fententiam fer * re. Quibus hinc inde fic opcratis, nunciatur allegationibus,SC poft fera-tur (èntentia, nifi interueniat arbitra -Ariitrabi^ biÜs , ucl amicabilis compofitio . Sed lis compO' quid fi non fuerit allegationibus re-nunciatum , SC iudex fententiam ferrât,an ualet hæc f Refpondeo quod fic. y/1 autem uberior allegationi copia, SC po- iudiciorum præpareturinformatust po ftea lelt;ftor ftudiofus diligenter référé-tur. Ibi autem pro utraquc parte ma-teriam

t A V s A R V M C R I M. o R D o. ij? tcriam allcgandi Gbi quærere potent tilem ôicopiofam.

DE SENTENTIA D 1 F-fnitiui,

QVoniam omnium controuerfia ' rum finis eft fentencia diffinitiua, de qua fupei ius fecimus mentionem, ut fF.de arbit.l. qualem. ôi. fF.de re iu. l.i. Et uocatur hæc fententia plenilTima de^ finitione,utfF.de reiu.l.penult.§.i.ldeo nunc de ea quædam breuiter fuppona^ mus. Vndeuidendum quo modo, ôd quando, ubi debeatfèrri fententia. Sane difFinitiua fentêtia debet ferri par^ tibus præfèntib. fidecaufaiudid lique^ at,SC tunc etiâ prima die iudici ferri pogt;-terit.fedSCunaparteabfente,idcft,tcS taliäscon-certi habetur conditftio, SC quandoque ha-pro præfente contra abfentem, et quan. nbsp;nbsp;nbsp;condi-

docpproabfente per contumaciam con trapræfentem, Nam abfentiscontuma cia Deirepletur præfentia. C. deiud.l. properandum.^.finautëreus. Sedhæc uera funt in ciuilibus caufis, ftcus uero incriminalibus. Vnde dcbctita fenten-

k f tia

Ij8 PILEI IVRECONSVLTÎ da fern,fi abfcns fuen't ci'tatus tribus edi (fils,ut percmptorie pro omnibus, ut ff. deiud. tertium- £lt;I. nunquam pariter, utquint^ dierû in unaquacp citatione. amp;nbsp;hoc obtinet hodie in dicfio modo, ôd tam in reo quàm in acfiore, licet in auth ► dicatur tantü de acfiore.ut if.de fer.huit. 6d hæc citatio hodie etiam delegatis iu* dicibus permittit. ut in auth. dclitig. §. t demumuero.coll- vüij.Sed nunquid in perêptorioquod appcllatur undc,pro omnibus dabuntur omnes induciæ triû edicfiorum Refpod. credo quod dari non debeant. Item quæritur,an iudex poflît has inducias coarcfiarc f Refpon, uticpproarbitrio.utarg.ff.deiud.non-nunquamflF.de reiu.l.q.Itcmfcntentia debet fern' diebus licitis, 5gt;C non fehatis. ut fF.defcrijs. l.tj. Sed etiam die feriato fieri potcft de confenfu partis, uteo.l.i. Item ferenda eft honefto et ftatuto loco, ut C.de fen.interl. Item abfolutionem uelcondemnationem continere debet. utC.cod l.præfès. ôdft. derciud.I.ult. quod pro co habeatur. ut ft, de arbit. 1. quod

C A V s A R V M C R IM. O R D O.

quod tarnen.§.fi arbiter. Sc ff. deiud.in fumma. amp;nbsp;I. ait prætor. Item non eft ferenda fub conditionejata tarnente^ net. utfF. qiiando appellat. 1. prima* §.biduum. Itemncccontrafolitumor* dinem iudiciorû.ut C.de fen.ôfinterlo. in prolatam. Nam in qualibet fcnrcntia ieruandus eft ordo folitus iudiciorum 6c legum.ut C. de his qui ad ecclef. cof. I.prefenti.Ordoautem folitus eft,utiu- Oydofc dex prius cognofcat de caufa, poftea litus. pronuncict. Item utprius reus dtetur, quam contumaciter condemnctur.Item utcompræhendantur iniententia alle-gationeshincinde,quoniamméritacau ® iarum,partium affertionepandûtur. ut C.fi per uimuci alio modo.Lult. Ethoc cofirmat fapictifli'mus Salomon in pro^ ferêdo iudiciû.hçc mulier dicit,filius fu* us mortuus eft, meus aût uiuit: ôf ilia eo^ tràjtumentiris, imó filius meus uiuit, öó tuus mortuus eft. 1 te attenderc debet iu' dex,quod omnia præ( edant,quæ pi ece deredebent. Ferenda eft nanq? fenten-tia à fuo indice, alicqui non tenet.ut C* fanon

140 PILEI IVRECONSVLTï f.à non comp. lud. I. ult. in Decret. vitj.q.tj.c.i.àC.depæda.inl.i. Item non debet fern à ludice infami. utff'. de off. aff.I. if. Licet fit fecus in arbitro. ut Inftitut.de except.§.ult.amp; ff. dearbit.1. Pedius. nifi forte cum fententiam dixe^ rit,gerat fe pro libero fine dolo malo. ut ff.de off. præ. Barbarius. dC C. de fent. S)C interl. iud. 1.ij. In fumma notandum eft, quod ex ordine omnis fententia debet ferri in fcriptis, alioquin non tenet, ut C.de fent.ex breui.re.l.ult. Saluo ta men eo quod dicit de breuioribus litib. 'ËreuesUtes ut in authen. demand.prin. Breues Ip tes intelligo ufmad quinquaginta foli' dos.utC.de dcfenf.ciuit.l.i. uelufc^ad duos aureos.utff.de dolo.fi olcû.in fin. uel ufi^ad quinque.ut ff.de bon.cam.1. diuus. Item quod dicitur in Epiffopo inter laicum atftorem clericum.ucin authen.ut clerici apud pro.coll.vij. Item quod dicitur de furto iudicis, qui ante quinquaginta dies defugiens captus re-ducatur.ut in authent.utiud. fine quo. fuffr,§. neceflitatem. In his tribus cafi-bus

CAVSARVM crim, ord o. I4i bus poteft ferre iudex fententiâ fine (cri peis» Sed credo quod iudex melius Sententiaitt cautius fecerit J fiquamlibet caufam in Rriptù fe-(criptis tulerit, ne forte in caufa appella-tionis poflît inde dubitationis quæftio uel alia oàri, Amplius feiendum eft, quod iudex debet per fe ferre fententiâ, legere amp;recitare,ÔC non debet hoc alteri committerCjUt C.de fent.ex breui.rec.I. ij. alioqui non tenet, ut C. eo.1.if, nifi fit iudex quoquo modo, ut C. eo. 1. if. eut conceditur per alium, puta per quemlû bet quiliteras nouit,amp; legere feiat, amp;fu am fententiam re ci tare, ut in eadem lege habetur, utcertam ferat fententiam.ut Inftit.de ad. curare, quoniam fuit incertum petitum. Nam fententiâ lata fine certa quantitate non tenet, puta fi' iudex dicat,Solue quod accepifti : et incer turn erat quid accepifTet.ut C. de (enté, quæ fin.cert.quant l. ult. Item notandû eft, quod omnistudex àprimordiolitis ufcp ad diflînitiuæ fcntëtiæ finem debet fernper habere facras feripturas coram fe pofitas, ut faite in ipfa prolatione Det præfentis

141 PILEI IVRECONSVLTI præfentis motu matunori cófih'o amp;nbsp;pro dentia h'tem din'mat, fdturus quod non magis ludicat quàmiudicabit. ut C. dc lud.rem no nouam. Sed quid fi hæcfo-lennitas defucnt, an jfêntcntia lata uale^ bitf Et credo quod non.ut C.de lureiu» prop.calum.l.q. óók cum amp;i'udices. Et eft fcicdum, quod ifta tabs diïpofino fa' crarum fcnpturarum habetur loco lura^ mcntijCt dicitur ludiciale lufiurandum, ita obferuandum ab omnibus iüdtci-busacfl corporaliter ad facra Euange-liatiurarêt.Hicmoueturquæftiodeiu-dice,qui tatflis Euâgelijs iurauitcogno-fcere amp;nbsp;definirc iècundü ius, ettuncfen tentiam Dei tuliknon hominis : uel an* tepofitis coram fe facris fcripturis, an ua lebiteius ièntentia C Refpondeo, ere* do quod fic, quoniam fufiicit iuramen* turn quod corporaliter prælîitit : maxi* me quia dicitur, quod depofitio talis ita cftobiêruanda, ac fi Euangclium cor* poraliter tangerctur. Ergo fi taZïis E* uangelijs iuraueris Iccundum iusdefi* nire, fufficiat.

DE

C A V s A R V H CRIM. O R D O. i4î

de APPELLAT1ON1BVS«

LAta fentcntia potcQ appdlari fta-

om, uel in dcccm diebus. Si res po ^£. appdU. pofcit iudicata, ftatim poteftappellari» tionM» ut C.deappcll.Iitigatoribus.Ilico inteb ligo in eodem diCjCt coram atfîore.utfF, eo.cum fentcntia. Vel quod melius eft, ipfo atfîu iudicij puta iudice adhuc fe^ dente ibi.arg.ff. de me.re.diuus. Quod cum non fecerit litigator, debet hodie in decem diebus libellSappellationis con* cipere,amp;: iudici dare. Quod tempus de.« cem dierum continuari debet à die lata: (èntentiar.ut in autlien.de appcllat.coll. âif) » Sed intellige, quando iudicatum eft contra præfentem. fi uero contra ab * fentem, amp;nbsp;non per contumaciam, tunc quidemcóputatur fpacium decern die^ rum à fcientia poft fententiam, id eft, poftquamfciuitabfens fententiam con trafelatam.ut arg. ff.pro fócio. fcdôd focius- §, primo. ô(f arg. C. qui admit, ad bonorum poftcffion. po. 1. fecun-da.2lt;arg. ininftitut, deexcufat. tutor.

ÔCeodk

144 pilei IVRECONSVLTI i» quibus amp;:eod.$.qui'excuf. Item in omnib.caugt;lt; clt;t«yîî ap' fjs maioribus quam minoribus pogt; pellaripop nbsp;nbsp;nbsp;appellari, non tarnen in iudicio pof-

‘ feiïbrio.Etnondebetiudexhocadiniu

ham fibi æftimare.ut fF,eod.I.in maioh bus.amp;C. dcmo.potr.I. i. Eteftfcicngt; dum, quod qui appellauitpoteft petere apoftoloSjamp;^libellum appcllatorium re-cupcrare.utC.deappel.flquis. Idem in telligo, QC fiappellauerit uiua uocetan^ Yormuld turn. Libellusautem appellationisfic fcheditl^ com mode concipitur : Ego Alartinus feu [ibeüi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^e grauatum à fcntctia, quam

domine iudex Score tuliftis inter meetLucium,adSencnfcsconfulesueI Sencnfcspoteftatesappello,amp;apoflo-cisnonrc' losinftanterpeto.dat.idusMaq. Quæ cipiétisap- appcUatio iudid, qui fentêtiam tulir, eft peÜAtionë. porrigcnda,2C tenetur earn recipere : Sii.

punitur intriginta auh pondo, fi non receperit.utC.eod.I.a procóful.Slt; quo-ApoftolorZ niam.amp;I.iudicib. Nam poft appelïatio* petitio. nem interpofitam debet ftatïm file qui appellat, apoftolos inftanter, amp;nbsp;fæpius petcre.utff. de libel, diuifl.i. Licctiu-dc}£

C A V s A R V M C RI M. O R D o/ 14^ dex etiam non pendente appellatione debeatillosfinealjquadilationedare.ut .. C.deappelLI.eos.§.uIt, Sed fortetem-puSjtd eft, quo dare debeant, ftatutû eft à Icgibus,puta tn'ginta dierû.ut C, eod» fudicib. fed cautius ubi inlibello appeb laton'o apoftolorum petitiofit, utditfîS

, eft. Sed quid fî apoftolos petierit, ÔC iu* dex non deden't r Refpondeo, non no* cebiteijß periudicemfteterit,dum tamê inftanter SCfçpiuspetanturapoftoli.ut „ ineod.l.i* Apoftoliautemdicuntur,et appellantur lirerg dimiflbn'æ, 8C. mjttun tur ad eum qui de appellatione cogm'tu ruseft.utff.dehbell.dimifI.i.Quælite-

. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J r, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pojtoîorum

ræinhunctnodum teflcconapiuntur.

bcotus ludex luo dileclo amico Mogun dimifforia-tinoiudiciïâlutemzNouerit ueftrapru* ram. dentia, Lucium à iêntêtia, quam tuli in ter eum amp;nbsp;loannem ad uos appellafle, quipropterea eumabobferuatione iu* dicq abfoluensjad uos eundem eum h is liten's dimiftortfs feu appellationis re- A'iudice mitco. Item notandumcftjquodappel-lantidebet iudex dedararc omnia aâa

1 SCgcfla, P'““quot;quot;-

i4lt;î P ILE I IVRE CONS VLTI

£lt; gefta, 8C cum refutatorijs partie um opj'niom's exemplum, id eft, fen* tentiam, ÔC fuas literas, quæ apoftoli du cuntur. ut C.de a p pelL 1« à proconfuh. et RcftiMO' l.iudiab» Refutatoriasliteraspartium rilt;e. intclligohas,puta quod litigatoresdebet fubfchbere, quod in atftione nee fu* perflua,amp;nihil contrarie ditftum uel mi nusjimo ueritatem omnino ibi plenarie contineant,quæ apud iftum iudicê funt ac5a uel gefta. Expofitum eft fupra quahjer fttprocedêdû abutroq;, quam adore tarn reo prefente, ct caufam agen tc:nuncautem uideamusquid iuris fit, Mio tn ré. fi reus abfucrit, £C nolit ucnire. Vndc fciêdum eft, quod cum reus abeft adio* nein rem intentus deremobili, uelim* mobili, quam fuo nomine pofli'det, de* bet legitime citari, ficut in fuperiorino-, tatum reperitur.quod fi tunc fuerit legigt; time citatus, et noluerit uenire, aut eft lis conteftata,aut quafi,aut nullo modo- Si eft lis côte lia ta uere, aut iudici liquet de ca U fa, aut non. Si liquet ei de cauf3,tunc potent diffinitiuam fentcntiam ferre, fîC

pro

C A V S A R V M C R i M.' O R D ö'

pro abfente. Si uiderit eum meliorê eau lam habere, cuiusabfentia repleat Dei prçfentia,uel contra quem fi apparuerit obnoxius, Sé cam execution! mandate, êC reus fie ab fens per contumaciam con demnatus ncquaquam poteritappella-re.ut C.deiudd.properandum.§,fin au tem reus. Si autem non liqueat ei deeau fa, tunc mittêdus aóor in poflcfiionem Ki petitæ» Reus uero rediens intra angt; num ncquaqua poterit reeuperare pof-feifionem, fed faluacritei de proprieta* tequaeftio. ut C. quomodo amp;nbsp;quando iud. i.eofentaneu. Et in cafu poterit iudex præfentis allegationcs audire, SC c3 omni fubtilitatedininirc, SC fententiare pro præicntccotra ab fente: uel ctiâpro fabfente, fi eognoucrit eû meliorê cau-fam habere. utC.de iud. properâ. §.fin aût reus.et C,quomodo SC quando iud. cofentanea. Itê fi lis eftquafi côteftata, ut per colonu, per feruû, per procurator rem infeio domino. C. ubi in rêaêi.ex. J, tj.Et mittit acfîor in poflcflîonc, refer-wata reo de proprictatc tamê queftioncî

I 3 quod

M-SPILBI ivreconsvlti quod locum habet in eo qui conuenitur nomine rei immobilis, quam à Lucio nomine poflidet.Quo in cafu tantu ante litem cont.dominum in iudicio nomi narCjCt tempus à iudicio definitum ci da bitur,quod domino ablênti uel præfen-ti poffît denunciare.SC fi nunciauerit,6C non uenerit, mittitur acîor in poflèflîo* ncm,utdi(flum eft. Idem eftfi conuenia tur nomine reimobilis, quam alieno no mine poflidet. Sed quofdam re tarnen prius depofita,uel idonea cautioncjpræ ftita prçienti,fi perfona fit fufpe(fia,qug dominum nominat.ut ffqui fatifd.cog. fi fîdeiuHor.§.ult.ôlt; ff.de off. præ. Sena tus. Et hæc uera funtin his qui colona-rio nomine poffident,utcolonus,inqut ïinus : ÔC in his qui nullum ius iure hagt; bent, ut commodatarius : amp;nbsp;ubi preca^ rio conceffaeft res,utemphiteuta3amp; fu* perHciarius,quihabent iusiure nomi-nando dominum, in iudicio non ielibc rant, imo defendcrc coguntur refpefl:u iuris quod habcnt. Vtenim utilitera' gunt, i ta fe defendere debent.ut ff. de

C A V s A R V M c R-! M. o R D o. 149 reiuend.in fpeciali. §.fuperfidario.Sin autem lis nullo modo eft conteftata, mit tend us eft ador in poffèflïonêjreusue^ ro infra annum ueniens, ôi. cautionem de lite exercenda exponens, récupérât RfcKpo-a-poflèflionê, reftitutis poftea adori om^ ho tjuomi, nib. expends,quas ibifecit. utinauth. àofùt. deexhib.Si intro.reis. Sed poft annum non admittitur ad poflèffîonem, fed tan tumadquæftionem proprietatis. utC, dcpræfcrip.trigint.an.l.fiquis. Sed ub timo.articulo qugritur, an miflus in poC. feftionem poilidcat Refpon. Dicunt quidam quod intra annum no poflîdet, fed anno elapfo pofleftbr eft ex fecûdo decreto, etpoteritpræfcribere’ÔC ufuca^ pere: uelquod melius, ftatim poffidet amp;nbsp;ciuiliter amp;nbsp;naturaliter,licet cam reo in tra annum uenienti ad iudiciS reftituat. Cum autem quis debitor uel aliquare aólione perfonali conuenitur,et abiens fucrit, amp;nbsp;legitimæcitatus nolit uenire,n eft lis conteftata, amp;nbsp;liquet iudici de cau# fa,potcrit iudex diffînitiuam ferre fen-tcntiam.utC.deiud.properandum. ôd

1 3 earn

t;o PILEI Î V R E C O N S V L T L earn execution! mandabit per res mobü les pi'gnon' capiendas rei abfentis conde nati uel confeflt, aut penes immobiles pignori capiendas ultimo loco per nomina et iura,fi mobiles Sc immobiles de ficiût.utC.deiud.properâdû.§. fin au-tem reus.Sc fF. de re iud. à diuo. §. uendi-tione. amp;C hæcdiftrahi poflunt ftatim intra tempus ftatuendumaiudice,quod erit duorum menfium, uel breuius fi iu-dici uidebitur, pro qualitate peribnæSC modo debitijut. fF.de re iu.à diuo. §. uen ditione.SC l.debitorib. Si uero no liquet iudicidecaufa,mittêdus eftadorin pof feflïonê omnium bonoruabfentisjpro mêfura declarati debiti. ut C de bis qui ad ecd.conf. l.ult.SC in auth .deexhib.et intro.re.§. fi uero. Vel utquida dicunt, adore poftulante negocio eius ex parte fubtiliter examinató,códemnandus eft reus,qui omnino apparet obnoxius.ut C.deiud,properandum.§.finautemre-us.SCinauthen. utomnes obediantiu-dicibus.§.liquidem.Sc C. quomodo ÔC quandoiu.confentancum. Alqautem aflè-

C A V s A R VM C R 1 M. o R D o. ijf afTerunt, quod negodo fummatim exa^ minato, adori lure lurando delate, per rei contumadam, ficut alias per rei uiolentiam -, maxime fi atfloris perfona fit honefta, ôi. fumma petita modica, a-lias non.ut C.quor. app.non rec.l.i.amp;S IE unde ui J. fiquando. SCargum. de re mil. non omnes. §,ab arbitris. èC arg. ft.delcgit.tut.legitimas.arg. in authen. decoll.§.fupra.amp;§. fiquisautem. Et in hoc cafulicetpracfentiper contuma* ciam condemnato,appellatio non de^ negatur.utff.deappell.l.ultima. Item fi nullo modo fuerit lis conteftata,amp;^ fuc rit legitime citatus nolit uenire, negocio fummatim examinato.utC.quor.app, non redl.i.puta facramêtoa(floris,utin auth.decoll.§.fuperhocfancimus.mit-tetur a(florin poîrclïîonê rerû abfentis mobilia,et fe mouentiS, uel in poffeiïîo nem rei petitæ. ut C. de his qut adeccL conf.l.uic. Si C. debon.aut^.iud.polE fum.Et n hec no habucrit, uel non com paret, mittet in pofleff. rerS immobilia, pro menfura declarati 8i probati, ut di-I 4 ^ufm

Ijl PILEI IVRECONSVLTÏ dïum cRjputa facramêtoaóorisjuel forgt; te confeflïonis inftrumenti, quumprü ma facie fine uituperationcapparet. ut C.deedicfï.di, an. coH.l.iij. Nam fuum debitum ccrtiHcarc debet.ut C. de bon» ault;ïï.iud.pofr.cum apud. His uideh'cet mobilibus amp;nbsp;immobilibus deficiennb. ut dufïii eft, ent ultimo loco porrigenda manus a duocatiom'. ut ff.de re iu.1. à di-uo.§.in uendi'tione. Sic quoc^ ÔC C.dc præ.pi.1,1. Ètitademumcapienturnomina , fi nihilah'ud fitquod capi poffit, amp;nbsp;n debitum confiteatur, non fi negaue rit; amp;nbsp;potent ludex debitûexigere u UOquot; luen't, Sc atïïori foIuere.Et hocintelligc, reo condemnato uel confefro,et hoe mo do exequat, uel alio modo, ficut eifack lius uidebitur. ut ff. de re iud. adiuo» Sed hodie cx generali ôâ longiflima co-fuetudine in hoe cafu no obferuata iam dióorü folennitatc, exquoreusfuerit Ie gitime citatus, 2C contumax extiteritjfta tim ludex mittet adîorem in pofieflîonê rerum abfentis mobilium uel immobili urn pro menfura petiti debiti coferuan-dxrie

tÄVSARVM CRIM. ORD Ó. i;, dx rei, di. pro expêfîs ibi fitniliter facfHs, uel inpofleffionerfominis,ud akeiius iun'SjUtdióumeft, Sciendum quod in pofleffîonêiuris cjïiaG poflèffîjquoniâ incorporalium non eft üera pofleffîo, fi eut nec uera traditio,agere poterit 0 uo-luerit contra debitorem condiefiioneex lege, fF.depræto.pi.l.i.SCij. ô^non hypothecario iudicio -, ut quidam uo^ luerunt, quoniamhæcoftenduntur ex contradu. R.eus autem ueniens,SC qua doi^ etiam ufe^ad triginta annos poîîèf fionem recuperate poterit,reßitutis ta inèn prius omnibus expenfis aeßori, omlii damno,quod mônftrabit fe rei ui tio fuftinuifle, Si præftito idoneo fidc* îufTore de lite profequenda. aliter enim nonaudietur. ut C, de bis qui ad ecci, confug.præfenti.amp;î in Authen.de exh. Si int.re. §. quia uero. Nifi tes fint ufu* captç,uel prpfcriptæ. Vcl diftingue,aut ador iufius fitpoilîdere exfecundo de-creto,utffdedam.inf.fifinita.§.fiquis.’ Si illud quæritur. in fin. Si arg. ff. de priuil.cred.fi' pupillus.S«: fF.debon.au.

1 y iud»

»/4 PILEIIVRECONSVLTI^ igd.po(El»it|,§.uIt.Sedquid fl perfona« rei fuerit fufpeda,an reftitueretur ei res Cne fatisdattone iudicatum foIuifRe-fpondeojno credo, fieft fpecies quæ pe ütiir, fed deponi debeat apud ludiccm, uclalium fequeftrum,proutludtci pla-cueritjdon^c uel fàtisdederitjUel lis fine accipfat. ut fF. qui fatisd .cog. fi fidciuf* for. Et hocidê intelligo,fi quantitas fue rit petita,et proea aliquod mobile caufa (êruandæ rei à iudice fît datum. Illud no cft prætermittendum,quod in cafu iam ditfiOjCum lis nullomodoeftcontefta^. ta, dicitur à quibufdam difiinguentigt;■ bus,utrum debitum fît liquidum, an non.Si eft Iiquidum,poterit iudex ferre fcntentiam forte difFinitiuam,quamuis feus non fit litem conteftatus. ôd hoc dfî cunt argumente illius audicn.ut omnes obed.iud.§.fîquidem.etarg.in authen. dclitig. coll.viiq Siuero no fuerit liqui dum, mittetur acfior in polTeflionc mo' bilium, iuxta mcfuram declarati debiti. ut C de his qui ad ecdef.côfug.l. prçfen ti(Ctinauthcn,deexhi,ô^intro,Haecau

tcm

CA VS AR VM CR.IM. ORDO.

tem diftincHo mihi non placet, nee eft approbanda. Item confueuu hoequæ-ri,an miffus in poflciïîonem caufa fer-uandac rei per contumaciam abfèntis, li te non conteftata, nec debito t liqui-dOjpolTit impetrare pofl'elTionem ex fe^ cundo decreto . Item an fi reus mul-to tempore extiterit in fua contumacia, amp;nolit uenire, et indicium fufcipere,de beat iudex iubere rem diftrahi ex pre cio adori fatisfieri i Refpondeo, non credo, fed lucrabitur fruôus rei per con tumaciam fugientis -, ut argum. ft. qui, ex in. poiT.ea. fulcinus, §.ult. Sed quid fi res fittalis,ex qua frutftus non per-uenitf item quid li ufu confumiturf uel non utendo périt,Qi. feruando feruari non poftitf Didum eft quid iuris fit, fi abeft reus uel ante licis conteftatio-nem,uel poft litis conteftationem. nunc uideamns de atftore. Et liquidem atftor ante litis conteftationem abeft, ut reus multiplici dilatione fatigetur, amp;nbsp;uen-tum fit iam prope fînem tricnnij, puta hod^e prope iincni tricnn)j,quo indices , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenen-

tfß PILEI IVRECONSVLTI’

Triennio ƒ tenentur caufas dirfmere, (ccundum uà nas confuetudines ciuftatum locorS reo poftulante debebit hodie abfentcm citare tribus edidîis, uel uno pro omni, bus percmptorio per intcrualla trigin^ ta dierum gt;nbsp;ut inuenitur expofitum finietur caufa intra annum SC tres men, fes,uel intra tempus pro locorum con* fuetudine. Quo Îîc uocato,et non ueni* ente,audiat iudex allcgationesrei præ* fentis^ô^ inquifita ueritate legitime po* terit ferre fentêtiam, fcilicet difFinitiuâj fi ci liqueat de caufa. alioquin legitime latam interlocutoriam fub expenfis re* ftituendiSjCtabfolutioneobferuationis iudicij SCcautionum,quaî fecundum le ges fiuntjUt C.de iud.properâdum. Et bæclocum habentjfi lisnon fie contefta ta.Et collige quod iudex poteft ferre fen tentiam indiffi'nitiuam,fi Iis non fit con teftata:ÔC hoc propter contumaciam ab fèntis, quia cótumacia pro præfentia ha betur,utarg.in authen.utomncs obed. ÔCarg. C. ubi in rem aô.l.i. ÔCarg.ubi quisdecuria.I. uIt.Sed quidam afferunt in

CA Vs ARVM CR IM. ORDO. »X7 in contrarium,anïgnantes in his legis fpeciaktatem : quib. magis affèntio.fed atSor intra annum ueniens non audie-tur,nifi pri'us impenfas htis,quae reus fc dtgt;reftJtuat.Etficpoft hec omnia ficper alt;Sa ÔC obferuata. Item U uvharemodü tium commiferit, fpio iure perdit adio« ncmjamp;caditab ea,utinauthen,de litig. §.omnê ucro.coll.vütj.

- ORDINIS CAVSARVH CRIMI-nalium Pilei lureconfulti Finis.

- ■ - -■ .......

458 -

‘ AD CANDIDVM LECTOREM.

Vlfum eftjcandidc Leftor, bic fubijcerf OtliOnisSummam deordineiudidario, (lartim quidf m ob argumcti fimilitudinem.pai* tim nero, acpræcipuè, quia hic liber iamanteà tnultisin locisdeprauatilTimeexcufus, nunciÿà D . luftino diligenter reuifus attpcorrefluseft. Quocirca amp;nbsp;in gratiam ludiciorum ac ftudiofo-rum denuo quàm emendatiffimè euuIgatur.Fc-rèenim fupracentum feptuagintaquoqjlocire-ftitutifunt,quemadmodum tpfein conferendo turn priori cxcmplari compcries. Quod te candide ledor latere noluimus. V te re.fruere, ac Valc.

LIBER AD LECTOREM.

Si quem forte itiunt dubij cognofeere fortetn ludicij,^' lt;juofitcdufi tuenda modo. l-ïclegAt,ac ucrodifldm cognomine SummatM Prteßret immodicis tUe uolumiitibui.

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i}»

REVERENDISSIMO et amplissimo prin-%

dpiac Domino,D. loannià Metsen# . häufen,Archiepifcopo Treuirenfi,

Principi Eledorijamp;c.Iuftp nus Gobler S. D*

Cv M rftMici quidam excellentes htiuris-^ prudcntia uiri (Prteful amfgt;!ißime)extare4' pudmehnnc Commentarium feuSummam Otbonis dcordmciudiciario uidercnt, exiflimarent'que eant cum profiter fingularem breuitatem, tum propter fimplicem quotidianarum litium tra(lationem,om' nibus qui m joro uolitarent, in^ iure ( ut Cicero inquit} h^rercnt, ufui füturam, impenfe horta^ bantur me, uti earn publicare curarem. Ego «cro tametfi aliquandiu, prtefertim duos ob cau[as,effent reluilatus: primumquod uiderem exemplar non un diquaque fibi conftare, necprlt;etcrhoc unumindc' fcribcndo, quod fequi liceret, habere me poffe : de/ tnde delicatumhuius feculi palatum non ignorarem: tarnen morem non iniqua petentibus gerere uißmj efl,ipfam'que Summam fub tuo Amphßimo nomine euulgare. Arbitratus ita merem,finoii omnibus^ at quibufdant tarnen iuris acßri fludioßs non ingratâ fiiln»

»tfo I V s T. G O B L E R I

fiiilurum ejjcytibi uero etiam iucund(iin,M qui lltnpti cem de reitâ iurii reddendi rdtioné dc ordinê qu'dlem firèhiclibellia præ fefirre uidetur,fempercrdmdue rii pluriinü,cr tuis ctidm tribufialtbus nuper prd-fert pferis,rdrdsq; Utes, nec infinitdx elJemdddueris.CiUd fdnè uirtutem ego in principe non arbitrer effè poflre tndm.Quemddmodwmenimomninointere Reipu. utfîntiudicid,quiq} iusdicdittdte^ exerceMt: itd no pdrum reßrt, limpliciteriUud an confitfe, ßcitefeu breuiter,dn longos diffufum per dunos reddant et ex equantur. Enimuero Suetonius duthor efl,}ulium Qae-faren: ius laborioßßime dc feuerißitne dixißße, prate' red dd certum modtim redigere illud,dtqi ex immenßd diffùfdqilegum copia,optima quaq^cr neeeßaria in paucißimos conßrre libros de^inaffe- c^uod quis ar bitretur non hdc etiam atdte neeeß'ariu/m, maxime in cotrouerßjs ßrenßbus cxplicandisfiieqÿ enim défunt bodie qui querantur in iudtcijs neq; deßilo fepe,n(q; de iure CT aquitdte adeè certdri,fed de ßrma atque ordine iudieißde proceffu non piano aut ßmplici,un~ de et litiwin fériés ubiq^ maiorem in modû cxcrcfcat, CT fc tempore nonnunquam protrahant^ut H Us peragedis uixfuffèélura litigatorîi atas tiideatur, Cui rei mederi Magiflratus d(bent,cum iura et leges 4 maioribus non Ittium protrahendaru/m fed dirimen darum componendarumq; gratia rogatas atq; coßitn tas effe nouerint. ßcuti medicorti pharmacis ni bil opus ßret, niß nwrbis fubueniretur: tta legibus ß' rundis

E P I s T o L A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lét

rundis nihdopMelJet^nißharübemficio controucr-p£ ac Utes fedärentur, Alioqui quit earû modus aut finis eratfiiturusi quo rejjiexifjèkimibi uidëtur,qui cum nondum légitima hicclcientsa tanta fcribcntium turba conjjiurcata ac lacerata efiet, Summas compos fuerunt,quemadmodu,m P rfcfntwji«, OdojreduSy Kogerius, O' bic nofler Otho, o firfatt quoq; eaopinor ob caufam,quôd nonnihil adbuchor refcerent ipfi edidum illud iuftmiani Imperatoris de non fcribendis in lus ciuile glolfimatis. At nunc res quo tanta uoluminum mole contra iütus fianélioftent deuenerit uidemus: nimirum omnia (fie cautllationöf cautelarum qu£fiionu,opinionum plena, nihtlqfin^ certius hodie autconfùfius â plerifijs quàm ipfum lus ciuilehaberi-.quod tarnen quàm certißimum efièycorrt primis Reipub.componendis^ litibus refirebat. Scd banc multorum iuris candidatorum querelam in pr^e fintia omitto fieroq^ fire,ut o huic malo quandoq; alter quifiiâlufttràanus medeatur,o' tanta iuris cor rumpeniium ac confitndentium licentia tandem in or dinem redigatur. Interim quibus hac Summa firtè in iudtcijs ceu indice uti libetyficilttatem et opera banc, tibi uero optime Princcps,ftudium etiam obfiruanti-amq; crga te meam uerecunde probatam efie uolo. Be tie uale,reäis fludijs Retq^ publico: diu fupcrfles.Da' turn apud Treuiros, Anno à Chrijlo nato

M- D.X X X V I. Men/f lanuario.^ .....m

ORDINIS IVDICIARII IN HOC

opéré tttulifunt ht

' ^dendo, iniusuoçando, Satifdatiombuf. Procuratoribuf. officio indien ante litii conte^. Litii contefiatione.

lureiurando. Aduocatii^

Probationibus.

PTiefumptionibuf. Teflibus. iuramentis tcjlium.

tnUrumentii.

Pxccptionibus generalibur. r Padi.

Tranfaâionif’ Itifiurandi. Keiiudicatne.

Doli CT' metuf.

vfucapicnii erpr^efenf.

Dildtionibus.

Cotnpenfdtionibus.

Solutiontbus.

Acceptilationibns.

Confißif.

Offficio iudicii poff litetn cotepatiini, de^ fententia firenda.

AppeSatiotiibui.

SVMMA

s V M M A O T H O-

NIS, DE ORDINE iuJidario,

Dß EDENDO, C4p«t I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

LIM edebatur aÓi'o 6C per feripturâ, ôi. fine Icriptura» Sine feriptura uarqs mo-dis, Hodieuero non alias fit aeîiois editio, quàm per

oblationem libelliconucntionalis, cum coram indice ordinario litigandum cft. Coram dekgato ita demû editur acSio, fi referiptum Principis ad alicuius pre^ cesimpetratum ,iudici infînuatum fue^ rit, 2lt;pereumreodeftinatum. utinau-thent. delitigiofis. §. omnem. coll, vit], Libcllum autê conuentionalê quicun^ credens aliiim fibiobligatum uel obno* xtS experiri uoluerit, ita coponat, ut in eo quod fibi deberi pufat edoceatôô fpe cic atfîionis edat. Hune uero libcilS non aliter ador din'gat, nifi prius in ipfum m » quciM

t64 SVMMAOTHONIS

quem fibi dieft obnoxium jCt in negoctf executorem, aut alterum eorum expo -nat cautionem : Se uel intra duos menfes litem conceftaturum, uel omne dam num ei cótingcns qui conuenitur, reftt-tuturum in duplum,cauoone non tranken dente xxxvi aureos.C. de litis cont. authen. libellum. Et hanequidem pœ- . nam fuftinebit ador, qui intra duos mc fes litern non fuerit conteftatus. Verum nee idem libellus reo porrigendus efl,ni fi idem dato fideiufTorecaueat: aut præ-ftito facramento declaretjièper fe, uel procuratorem litem ufep ad finem per-dudurum; QC decimam partem quantf-tatisin libcllo compræhenfaî,fîiniuftè litem mouiffearguatur, nomine expen farumreftituturum.Ethocgenerahtcr, niüex confenfu communi coram arbi-tris litigetur. ut C- de epifcopis 8i cleri^ ds.authen.generaliter.Hâeautem pœ-nam præftabit ador, fi poft litem conte-ftatam iniuftê mouiffe dcpræhcndatur, fiue reus nihil,fiue minus expertderit. Siueroplusexpêderit,rco uidori ador uidus

DEORD. IV Dl CI A RI O. iSf uilt;fîusin expenfiseft condemnandus: ficut et alias generaliter reus uidus acflo ri uitfîori inexpenfis condemnatur. Sleep reus, fi nihil aut minus ilia dedma parte expenderit, acîor uidîus durius quam alias reusuitftuspunietur. Qui* dam tarnen aifîorem fie durius incoca-fu puniendum elTeintelligunt, cum ip* fius calumnia fuerit comprobata. Hane etiam quantitatem certain, qui alium oc cafione refcripti ad extraordinarium iu dicem uocat, promitcere debet indiftin* ôe,fiue caufam no exequatur, fiueexc* quens non uincat. Si ergo poft tern pus afe ftatutum infra x. dies reo præfente no occurrerit, dimittitur reus exatfto eo quod promifliim eft, etiamfi quid plus circa litem impendifle cum taxatione iu dicis iurauerit,recipiat. utC.de dila.au-then. quod fieri. Poft hæcergooffera* tur ei libellus, qui ad iudicium uocatur, amp;nbsp;cxinde praebitis fportulis data fide* iuflione, fi ea fit negocij natura ut fideiu bere debeat, xx. dierum gaudeat indu* cijsjin quibus deliberet, cedat an coten* m 3 dat)

iéflt;S S VM MA O T H Ó N ï S dat,atc^ aliutn iudicem petat fodarf, ucl ilium recufet : nifi fit ille qUê iam alto te* eufato petqtgt; Denicp præfcns interroga bitur, an hoc tempus trâfierit t quod no modo exipfius refponfionejfed etiam li belli fubfcriptione, quam in initio face* re debetjmanifeftatur. Litis ergo conte* ftatio contl a hoc tempus indultû habita,prô nullo eft.ut C. de litis cont. auth» offeratur. Etquidê pro nihilo eft,utnec exea iècundum quofdam perpetuetur adio, uel ne per eum res in indicium de dudîaintelligatur. Velforfan quod melius pro nihilo quantum ad hoc, ut per litis cont.non impediatur,iudicem refu tare,quod antiquitus permiiTum no elf, quod manifefte indicateadem contefta tio de exhibendis Si introducendis reis, in authen.illud quoc^ antiquitas. Si e-nim pollulatio fimplex coram indice fa ôaperexecutorem conuentione, fulFi-cit ad interruptionê prçfcriptionis: müï to magis talis litis cont. licet contra id in dultum fuerit. Ex præminis itat^ appa-rctj qnemlibet iniusuocatum gaudere debere

D E o R D, I V D I C I A R I o. 167 V

debere ilîo fpado xx. dicrum à lege fibt indulto, fiue coram iudi'ce ordinan'o, ue delegato lirigaturus fit. Hoc entm innuuntuerba ipfius authent.quia nec altum recufare licet,nifi delegatum : nifi forte aliud dicamus in co, qui occafione refcripti ad extraordinarium iudicem,et maxime extra prouinciam fuam trahi-tur,cui forte prædicfîum temporis Ipaci-um non indulgetur. Sed citatur Eten's I'udicis delegati,contincntis formam re^ fcripti iudicis delegantis ,citat(one ipla comprehendente tempus ab adore con ftitutum,id eft,ftatui impetratum,utin fuperioriauthen.quod fieri. Præmiil^ uero authent.Iocum habente in eo delegato, cuiuocis mandate nonreferfpto, alicuius caufæ cognitio mandatur. Hie tarnen fubfifto fiC dubito, an hicita dicendum fit, autintelligcndum iftud : tempus ftatutum duorum menfiumad fitem coteftandam,infra prout ador ca-uit,litem conteftabitur,alioqui pœnam ftatutam fubibit.

m 4 De

»68

SVMMAOTHONIS

D E I N 1 V S VOCANDO, Caput 11.

CVm ergo tam ex præmilîîsjqua'm quorfdiano hutusrei experimen-to palam fit, non alias fieri adtionis edû tionem, quam fi libellus couentionalis, uel pn'ncipis relcn'ptûab atfioreiudïei porrigatur,idemcp ludids præcepto per officialem aduerfan'o deftinetur, utela* pfbdieium xx.fpaci'oad ludiduinftru^ (fius ueniatdiquido confiât tunc tempo ris quenepad I'udicium uocari,cum à lu^ dicepræfato modo libellus ille ofRciali ad hocdeftinato ad reum tranfmittitur. Eflenimin iusuocare, adeum qui'dp citius, uocarereti'amfi uocati I'udex non fitjUenire tarnen debet, ut fcilicet hoc ip fum feiatur, an ipfius iurifdic'lioi fit fub I'etfius. ut C. fiin iusuocatus.1. ex qua* cunqi. Quinimo uenire debet priuile^ gium fuu allcgaturus, licet ius reuocan^ di habeat domum.ut C. de iudicijs.1. Ü' quis ex aliéna. Vocat aut in ius a(ftor,n5 reus'.licet reus fæpius iudicem interpeb

de ord. 1 V D I C I a R 1 o. 1^9 let,utà iudkib fuo dimitttatur,uel abfol uatur. Vocandus autem eftnon folum ucrbotenus, fed euam uï, fi opus eft. Nam Sk^ qui paren tem in lus uocauen't, patronum, uel cæteras perfonas,qui* bus horum occafione reuerentia debe* tur,n5 impetrata uenia,ita demum pcc* naquinquaginta aureorum muldïabi* tur,ucl inofticiofus caftigabit, fi inopia laborare dinofcitur,cum piædidtas per fonas inuitas in indicium uenireeoege-ritjUt ft.eo.l.quamuis. Quæatftionec^ bæredi,neqtinhære. nee ultra annû da* tur. Exuartjs namcj^caufisquædâ per* fonæ in iusuocari prohibentur. Aut e* nim prohibentur perreuerentiam per-fonaru, quod fit ex caufa diuini iuris, ut inpontifieibuSjdG faera faciunuucl eau fahumani ói. publici iuris, ut in magi* ftratibus habentibus impcriu, duin ma giftratu funt,rninoribuSjf. pedaneis d3 cognofcunt:fiue priuatis,utin parentt* buSjpatronis, amp;’ uxoribus eorum,amp;fi-lijs amp;nbsp;hæredibus etiam extraneis patro-noriim QC patronarum,ut ft,cod. 1. qui m f eunep

170 SVMMA OTHONIS

cun($. Aut prohibentur gratia ncgötia rum,fiuecommunis caufa neceflïtatisï ut belli, amp;fcriarum folenniü,uel repen tinarum,ut fF.de ferijs.l.fi feriatis. Siuc priuatae neceiïitatis caufa : ut nuptiarS, funeris. uel quia ad aliud iudicium uo-catuseat, ff.co.tin ius uocarenoopor* tet.Si quis in ius uocatus nó uenerit ex caufa,id eft,fi iufta caufa no fucrit,quare ei parcatur, competenti iudice mul ta pro iurifdiclione iudicis condcmnabi-tur. Rufticitati enim hominis pareen-du eft.Item fi nihil interfit adoris eo tê re in ius aduerfarium no uenifï'e,remit-tat pœnâ prætor,puta quia feriatus dies fuit,ff.fîquis inius.tij.§.fiquis. Cum quis in iudicio fifti promiiërit, necß adie cerit pcenam fi ftatus no clTet, incerti c3 eo agendum eflein id quod intereft, eer tifiîmum eft.fF.fi quis in ius, t finali.

DE SATISDATIONIBVS EO# r« f(O nomine litigitnri funhCap.m.

INiusautemuocatusfuonomine litt gaturustnon aliam legitur hodie^ræ

ÔÈ Ö R D ÎVÙICIARÎO. tyt (tare cautioné debcre, nifi ludfcio fifti». Sed hanc quidcm præftant diffeijenter 6^ uariCjpro perfonarum qualitaté.Cle* ttd ehitn mutuïs fidciuHîonibus, uel fi hoc non potefl: fieri,nudæ fuæ promiffî oni,uel rerum fuarum oblfgationi con -tradantunC.de epifc.Ôdcle.I.omnes.§. in bac» Alij autem pofleflbres rerum mobilium fanfdât : id eft,dato fideiufib re cauent. Altj uero immobilium rerum pofleflbres nudam emittut cautionem, iecundum plurimorum opinionem, ut C.qui (atisda.cog.l.fciendum. Sed ue rius eft, ut iuratoriam caUtionem prefta rccompellantur.ut C.de princip.agen. I. XI). §. multis. Etquidem fi neceffa-riai perfonæ conueniantur iudicio fi' ftendi cauia , qualifcunque fideiuflbr, ctiam non locuples datus, fufficifiutpo te, ficonueniantur parentes, patroni, uel liberi, uel uxores,uel nurus. In eum uero, qui feiens neceflttudinem,huiuf-modi fideiufforem à talibus perfonis no acceperit. 1. aureorum. iudicium com* petit, ff, in ius uocati ut eant. 1. editfto. fîdU

»7» SVMMAOTHONIS

Si ueroaliæpcrfonæconueni-untur,edilt;5îocauetur5utlocuples detur. nec tantum ex facultatibus,fed etiam cô ueniêdi faàktate,ut ft.qui fatisdarecog. I. fideiuffbr. Locuples autem eft, qui fan's idoncè habet pro magnitudine rei, quamadîorreftitucndam petit,utft. de werb.fignif. 1.quem nos.§. locuples. De die autem inhac fiipulationeicili cet iudicio fifti ponenda inter litigatores conuenire folet. ÔC fi non cöueniunt, in poteftate eft ftipulatoris id eft,aóoris: cum arbitrio tarnen iudicis,moderantis pro perfonarüqualitate, 2lt;caufæ,diem ftatuere,ut ff. qui fatisda. cog. 1, de die ponenda. An ne hoc corredîionem reci pit ab authentica,qua indiftintfîe xx die rum dantur induciæ fHæc autem tam uaria cautionis præftâdæexpofitio eft, ct/amfj cora'm iudice dclegato litigandû fit : quia in eadem authentica iudicis, quirecufari poteft mentio habetur, fo' lus^ delegatus recuiari poteft. Quidam tarnen eius occafione,quodlegi-tU5 in cade authen, de ftdeiumone præ ftan^

D E o R D. I V D I C I A R I o.

ftanda^dicunt uniformem cautionem, f fideiufToriamjab omni couento expo nendam.quod uerQ effcnon crcdimus. IdeoWjUt diximus,id exponatur. In fi-deiuflbrem autem,quialiquem iudido fiftipromittit,necid effidt,adio à præ-tore deccrnitur,qua condcmnatur in t Alids diP' uniucrfam quantiratem petitam,nifi in cernitur. ccrtam fideiuITeribut ff.qui fatisdat.co.

l.ij. §.in fideiufforem.Qui ueroiuramc to promiferit iudido fifti, non peierat, fiex caufa legibus coneefTa hoc deferuc rit,ut ft.qui fatifd.cog.I qui iuramento. Et hæc quidem locö habent,ubi fuo no mine litigaturus in iudiciö deuocatur,

DE P R O C V R A T O R I B V S,

O'eorum fatisJitione, Cap. 111 j,

CAeterum ad fui defenfionem,pro curatorem conftituere, nemo ex ordine prohibctur. Et quidem nemo «nuitusdefenfioncm fulcipere cogitur, utff.dercg.iur.I.inuitus.Cumautcuo-lensdefenfioncm fufdpitinullomanda tihabito deklt;^u,iudicatum folui, fatiF-datio'

17 SVHMA OTHONIS darionempræftare copdiïtur, fine qua re nemo rei alicnæ id o neus çjefenfor in tcnigitur.Infti.de fatisd. §. finali, Nifî do minus præfens procuratoris fui pcrfogt; nam confirmans uel in iudicio uel extra cum hypotheca rerum fuarumproeo ft deiuftbrextiterit. Inftit.utfupra. §. fin autcm. Vbi ergo dominus pro eo con* fentiente cauit,omnino indicium fufci* pere cogetur,nifi iuftiifima caufa iudictj non fufcipiendi iriterucnerittutfifunt capitales inimicitiæ inter ipfum amp;nbsp;dominum, uel mala ualetudo, uel necefta-ria peregrinatio, uel confimilis caufa» Tunc cnimnon compellitur indicium, fufcipere, nifi tratftu temporis res adîo-ri fit pcritura, domino fcilicet abfen-te. Tune enim ad litis cont. faciendam cogetur, ut ff. de procur. 1. fed etiam. Alias iuftacaufa interueniente,iudicp urn fubire noncompellitur, nec ttipu-btio ob rem non defenfam commitri* tur,ut fF.eod. I. fipoft datum» Sine ro dominus eo infeio inuito cauit,iu-dicinm fufcipere noncompellitur, fed ftipula-

DE ORD. IVDICIARIO. 175 fiipulatio à domino ob rem non defen-fam committitur, ut fF. eo. 1. fi defun -(fius. Sin autem procurator domino abfente ôô nefciente cauit defenders non compellitur : fed ex ftipulatu con* tra eum agetur, Qiiinimô fi iufta caufa, quare no defendat, interucnerit,nec fti^ pulatio committitur, necdefendere co^ getur : nifi res traciu tempon's petitori fit peritura.Quocafu(utquibufdâpla-cet)defenderecogitur, ufi^ad litiscont, nec fufFicit,ut flipulatio committatur,ut ff.co.1. mutus. §.quinoncogitur, Alqs autem uidetur,nuUas elfe hoc cafu pragt; ton's parteis adcogendum. Sicut autem addefendendum,ficctiam ad agêdum conftituitur procurator. Cum ad agendum conftituitur, fi confiât de manda-to, admittitur fine cautione de rato, nb ficum per procuratorem fit noui ope-risnunciatiOjUt ff. deop.no.nunc.h de pupilIo.Ç.qui procuraton'o. Confiât autem de mandate, cum literæ acîoris mandatum continentes ad aduerfarifl diriguntur, continentes etiam quem, ÔCin

»76 S VMM A OTHO NIS

£lt; in qua ca U fa feccntaduerfuseu pro-curatorem,ratum®fehabiturum,quod cum €0 alt;?îum fit. Hocenimcafu hteri's eiusapprobatis uelutpræfentis prociu ratorem intcrucnire intelligendum eft» Itacp et fi poftea muta ta uolun täte pro curatorem eflenoluen't, tamêiudicïum quo quafi procuratorem expertus eft,ra turn efte debet. Confiât item de man-datOjfi de iniunâa procuratione Iiterae principi,uel cuihbet ludici inludicio di rigantur,ut fF.rem ratam haberi. Lne fa tifdatio. Sicutet ubiconfiaret,fi apud acfia prçfens dominus ipfum procurato rem cóftituiflet,ut C.de fatisdâdo.l.unt ca.non eft iuris incerti. Cum autê co-ftatceiTare mandatum, repellituretiam fi uelit cauere de rato:ni(i fit ea pei fona, quæadmittiturad agendum fineman-datOjCumtamen caueat de rato et defen fione facienda arbitrio boni uiri. utpo-te filius Epater, S^affinis ÔC Iibertus, ut ff.de procurât. I. fed amp;nbsp;hæperfonar. Maritus tarnen fine fatisdatione admit titur ad agendum pro cautionibus fce-

nora

D E o R D. I V D I C I A R I o. 177 noraticijs dans fibi ab uxore loco para^ phernaIiS,quaî luxta dotem dantur,nul fa ab eo tali caurione exponêda, ut C.dc padis couenns tam fuper dote 1. fimili-ter» §. fi mulier.Hæ autem perfonæ ad* mittuntur,utdiximus:dum tarnen con-fteteas non expertri contra domini uo-Iuntatem,utfF.eo.I.Pompo.§. inhis au tem. nbsp;nbsp;Sed talium nullus ad agenda

admiffiiSjprocurator uere eft dicendus, ut ff.iudicatumfolui.1. nj. §. ftipulatiogt; nc. Ergo ficut diximus,ubi confiât cef fare mandatum, procuratorrepellitur, nifi de momentanea poflêflîone abfen^ tis turbata experiatur. C. fi per uim ab^ fentis pofT.l. indicés abfèntium. Cum uero dubitetur de mandato,fufficit,fi ca ueat derato.Autenim cauebit,autman datum probare compellitur. Si ante ne* gatur mandatum, præcifè probarecom pcllitur.Alif ueroindiflinóedicunt: fi-ue negetur mandatum, fiue dubitetur, probandnm efTe mandatum.ut C. eo.l. cxigendi. Sicep in rei efie arbifrio,uel ut cautionem admittat, uel ad probation n ncm

lt;73 S VMM A OTHO N IS

nem mandati compelIat.Hæc autem ex ccptto procuratoria ab inttioeft oppone da,quanta ad hoc ut probet,ud caucat, Cæterum poftea forte ÔC fi poft fènteiv dam ad arguendum falfum, quafi non habentem mandatû,etiam ft de rato ca^ uent, reus admittitur,ut C. eod J. licet^ in pn'ncipio. Quo cafu nullum iudiciu, controuerfiæ nullre haberentur,nifi do minus hoc cognito ratumhabuerittut ft.deiudictjs l.licet uerum. Procura tor itaque ad agendum conftitutus,prac miflam(ut diximus) exponat cautionê, Nihiiominus tarnen 5^ eamjquæ eft de defcnftoncarbitrio boni uiri facienda ► Ergo qui procurationem fufcipit, ft de dcftndendo non cauit,dedefenfioncca uere non cogitur, licet à procuratione rcpellatur. Pœna enim procuratoris non defendentiseftjUta procufatione repdlatur,utC.eo.l. acftionem.ff. eo.I* inuitus. Si uerocauit,defendcrecogitur: ncc fufticit ftipulationem commit«, niftiufta caufa remotusftt,uclex idfta caufarccufaucritagere.utft, eo,I. fed 2«^ hæ.

DE ORD. I V D I CI A RI O. 179 hæ.Ç. præter.Quo ultimo cafu forte uf-que ad Iitifcont. defenderc cogitur,ut ff» eo.l.mutus.§.qui non cogitur. Neitac^ à procurationercpcHatur,dcfendere co gitur:amp; hoc,fiuc lit procurator fimplex in re aliéna, fiue fît procurator in rem fuâ, excaufalucratiuajUtft. eo.I. paten fîue fît procurator in rem fuam ex necef fitate,non ex caufa lucratiua,fèdin frau dem creditorum,ut inemptorehacredp tatiscontingitjUtff.eo.l.fî quisinrem. Si enim faclus eft procurator in rem fîp am,non ex cauià Iucratiua,nec gefîo ne gocio in fraudem crcditorû,licet agat di lîinéîe, defendere non cogetur. Roge.-rus tarnen dicere uidetur,in utroqueca.« fu indiftincfe defendere cogendumini* fi à procuratione uelit repelli. Si tarnen ac^io defîderantium dcfenfîoncm ex ea caufa pendeat,ex qua amp;nbsp;intentio procu ratoris.Huiufmodi autem rei occafîone 'nonimmeritodubitandum uidetutjan ■ in folopræcedêtccafu poftulari debeat defênfîo, an in cætcris ncgottjs non ex eadem caufaiam pendentibus, ex qua n Z Si ipfîus

4

I?o s V M M A O T H O N I S fiCipfius procuratorisdcpcndet l'ntêtio, utffLco, 1. fed Ô£:hæc.§. defendere. Etfi defendere eft id, quod dominus effet in lite faóuruSjiure uidetur obtentum -, ut etiam in alijs caufis defenfio requiratur: unde ncc ipfe,ficut nec dominus audiegt; tur,nifi SCieusin alia lite, fi quam forte habet,dominum conuenire uolenti ,re-fpondeat in continentfut C. de fenten» amp;nbsp;interlo.autem. §. ôlt;^ cóiequenter. Pro curatore autem co.iftitutodiberu eft do' mino ante litis cont.uel in alium procu* ratoremjUel in feiudicium transferre. Poft uero litem cont. no licet, nifi cu cau fàe cognitione.Exquib.enim caufis pro curator excufatur,ne mandatum conie-quatur,exeifdcm ô^^inuitus remouetur. Vt ex caufa inim icitiarû domini pro^ curatoris,uclaffinitatis procuratoris SC aduerfarij. Velquodprocuratormaio* rerefuadiftringatur, uel inconfimilib. utff. eo. 1.ante litem,Sc fequen.SCibi 1. in caufæ cognitione. non folum autem ipfi qui dedcrit procurators hoc,ftd etiâ hæredi eius SC certis fucceirohbus per-mitti

D E O R D. I V D I C I A R ï O. t8‘ mfm'tur.fF.co.I.quinon cogunt» Ergo' nifi aliqua cx hïs caufis adfuerit, non re-mouebitur. Si tamê procurator cotra do minü obieóam caufam non adefiècon tendat, ita audicndtiscft,Gmagis infa^ miam faói quam ex remotione cófeque rctur,purgare uoluen't,quam fibi procu rationem aiïèrere.Nam hocipfo fufpe^ óus eft,quod operas fuas ingerit,ut ff» eo.I.quæ omnia. Itaque ut d!ximus,re mouebitur,nifi in rem fuam procurator fit factus,uel nifi aliqua retentione forte nomine cxpenfarum utiuelit: quo cafii non remouebitur, nifi dominus ei folue re paratus fit,ut fuprà eo.l.quæ omnia, ïta uero demum fit à procuratore trans* larioji omnia indicia transferâtur: alias cnim procurator bancinconftantiam re cufabit. Ä procuratoreuero,quiexma dato agit(ut diximus) fieri poteft trans* latio. Ab eo autem qui mandatum non habet,cum nec raîihabitiofecutafit,cæ-terorum transîatio no eft neceffaria.Cu nec occafione prioru de quibus egit,ma neat in cæteris procurator: fed cS nec ex n 3 prio

ISï s VH H A O T HO N I J pn'onbus quicquam in tudicium dedu-' (ftiim fit,nifi dominus ratûhabeat, nee per ea quæ domino inuito funt fadiar præiudicium fadîum fit, amp;nbsp;magis neccf faria fit reuocatiOjUtft eo.1. incaufa; co gnitione . Finitur quoque procuratio mandate contrario, ÔC morte mandam fis re integra,ut C. eo.I. nulla. Si tarnen per ignorantiain completum fit man » datum,nihilominus adio contraria copetit,ut IE mandati. hinter caufas.FF nitur quoque morte procuratoris,re in^ tegra,eiusóp renûciatione tempeftiua » Inftit. demand. §. recle. SdfF. mandat ti. 1. Ci mandauero. §. ficut liberum. Poft litem cont. procurator, utpote do-minus litis effedîus, procuratorê conftF mere poteft, ante uero non poterat. Ä procuratore uero conftitutus procurator, non cóftituit procuratorêjUt C. eo-1.nulla. Procuratorautcm,nifi fpecia-le mandatum habeat,uel in rem fuâ pro curator faeftus fit,uelliberalern,uel libe-ram adminiftrationem habuerit,tranfi-gere no poteft, ut ff.eo,!, nam et nocere.

Ge*

DE ORD. rVDICIARIO. iS^ Generalem uero Habens adminiftratio nem^quocafu fimplex procurator dkigt; turjtranfîgere no poceft,u t ff.eo.l.mâda to. Vtkac^ex præmiffîs appareqà pro curatoribus tres cautiones exponantiir. Prima derato,quæ propria procurator ris acflorîseftifecundaiudicatum folui, quam exponit procurator rei:tertia de-fenfionefaciêda arbitrio boni uirj,quæ communis eft procurator's,tam ac^oris quàmrci. Sedin procuratorem reifufti cere uidetur,quod hanc implicite expo' nit. Cûenimiilâpræftatjfcilicet iudicar tumfbluijCÓfequiturquod amp;nbsp;hanctan quam in ea contenta exponereuidetur. ludicatum namep folui tres claufulas c5 tinet: fciJicetdere defendenda arbitrio boniuiri,SCdedoIom3lo,óidere iudp cata.Ethaïc quidem uera funt,nifi dica^ mus Sc hanclicet defenfionem in illa co tcntam,una tarnen cumilia efl'e expo-nendam,ea forte rationereddita, quia plus folet timerijUt c.v.in decretis. dift» xxiij.Ç.quanquam.LicetenimCutprær diximus ) cautio illa de rato propria n 4 fit

»84 S V M M A O T H O N I S

fit procuratoris adîoris,in cafibustamen certts eâdem exponere rei procurator co pelletur: utpote cum in aôîone reali pro curator altenus defenfionê fufcipit. Pc-1 iculum cnim eft, ne fi iudicatum fuen't rem petitoris efle, iterum dominus de eadê re experiri uelit » Quo cafu fi uerus efTet procurator,uel dominus ipfè egiG fètjUel ratû habuiiïetjexceptionerepelle retur,utfF.eo»l.Pompo.§.ièdÔChis. Ite cum feruus proclamât in libertatem co* tra dominû, dominus^ per procurato ré defenditur : quia hoc cafu quafi ador habetur. Item de rato cautionê expo ne* re rd procurator copellitur,cum minor cótra uenditionem fundi quamfccerac reftituitur, emptorcp per procuratorem defenditur.Hic enim de rato cauere co-pelliturjne dominus iterum petat. Item fi tutor fupedus poftulatus per procura’ torem defenditur, prgterea in iudicio co muni diuidundo,familiæ ercilcundæ^fi nium regendorum,uti pofiidetis, utro* bic^, uice tâadoris quam rei fungitur, utraque cautio præftatur;de rato,a iu-

DE ORD. I V D I C I A R I O. »»J dicatum folui.ut ff.ccd.l.nonfolum,§. ' fi ftatus. amp;nbsp;§. eft ÔC ca fus, QCc. C. rem ra-tam habere.et C.de fatddat.et C.eod.l.

. fideiunôus.§.quiad.

DE EFFECTV PRO* f«rtftorû.

ESt autem efFeôlus t procurationis, ■ƒ• quodfiex mandate dominimiu* ettratorii. dicîjs procurator flipulatusjucl alias co* trahit, ita Iis direefîe prçiudicaturadomi nocoparatur.ut C.de procura. 1.in eau* fa. §.fi ex parte. Idem Garnerius fpe* cialiter intelligit, in his ftipulationibus quæ à procuratoribus interponuntur, utiudidum ratum habeatur, ôô hoc pro pter fpecialem iudictj authoritatem. Ita-que fi in caufa procurator domini man-dato cóftitutusobtineat, procurator c3 direefîa iudicati compctit actio, exceptio nerepcllitur. Dominus enim utiliter a-gitS^ excipit, ficutetiä cum procurator condemnatur, non procurator diredo, fed dominus utiliter conuenitur. Hacc autem ita inteliigätur, nifiin rem fuant

n y faâus^

tSâ’ SVMMÄOTHONIS

factus fit procurator, aut fê h'ti obtulen't, cum à domino cautum non elfe cogno^ «it,ut C.de procuratoribus.l.fi procura tor.Per contrarium autem, fi procura^ tor. §. Plaucius. iudicatûfoluifatifdede^ ritj'nmeex flipulatu acfiionon datur, quia nec iudicati mecum agi poteft. Ex his ergo patet,quod dominus per procu ratorem litigans non eft condemnan-duSjfed procurator, nifi in caufa iniuria rum criminaliter ab his quibus fpeciali-ter permittitur, ut per procuratoremli-tigctur.uteod.de fentent.amp;interlocuî. l.nonuidetur. ôi^conftitutione deiniu* rtjs.I.fi quando. Sic^ procurator in famofa adione fuccumbens,non infa^ matur, quia non fuo nomine condemn natur. Sed nec dominus, utpotc nullo modo condemnatus.ut fF. de his qui no ' tantur infamia.l.furti fi quis,

DE OFFICIO IVDICIS ante litis contefîationem, Caput V.

Ne

t) E ORD. IVDICI ARI O. i8f*’ Ne autem caufa fuo tempore fii* mat exordium, nunc acïoris, nSc rei contingit uicio, Etquidem fi aótor abfuerit lire non conteftara, inuitusa^ gerecompellinon poteft; pœnis tarnen conftitutis, quas füpra de edendo ex -pofuirnus, fubiacebir. Si uero ante li' tis contcftationem reus atfiione in rem de re mobili, uel immobili, quam fuo nomine tenet, conuenitur: fi legitime uocatus ad indicium non ucnerit, mit« titur acflor in poflèffîonem, non ut pof-feflbr, fed caufa rei feruandæ, utrcus tædio affedîus infra annum ueniat, 06 cautionem litis fufcipiendæ præbeat, amp;rem fufcipiat, 5iC cognitionalia cer« tamina fubeat. Anno ueroelapfo, qua« fi ex fecundo decreto fit poffefibr. Alq tarnen debentomnem earn habere pof-feffionem, quod minime obtinere cre-dimus. Hæcnanquemiffio eodemmó-, do fit 3 quo 8gt;C ilia, qua legatarius, uel fi-deicommifTariusin bonorum pofleffîo neinmittitur, cum eiidoneè noncaue« tur delegatiSjUel fideicommilfis in diem uel

(88 SVMMA OTHONIS

uel fub conditionc reh'óis fuo tempore praeftandi's.ut C. de præfcript. xxx an-norû.I.fi quis.amp;^ C.ex quib.cauf.long, confuet.Iegatf. Ex præmifiîs ergo pa* tet,quod anno elapfo de poHeffione no auditur dominus, fed de fola propneta' te, Sed hoe intelligamus, niO per iudi* cemfteterit, quo minus cautionem infra annum dominus reciperet; quocafu etiam poft annum cautio crû recipien* da, amp;nbsp;res reftituenda domino,fie ut nec parti fit præiudicium, fi iudex infra præ îînitum tempus ad appellationempro* fequendam iudidum appellationis différât examinare,ut authent. fponfalicia largitas.Ç.hocfancimus. Cum itaque haec miffîo ad fimilitudinem miflïonis (egatariorûfitjpatere uidetur,quod miß fus dominum no expellet, fed unà cum CO poflïdere iubetur.ut ff. ubi in pofTeC fio.Lhis cum.Eadem quoepratione eu* ftodiam habetrei umàfrucftuû ne domino depereant, détériorés ue fiant: fru tftus etiâ rediget ôd colltgat, fi dominus bate agere negligat, Sed etiam delegata^ rio

DE ORD. I VDl CIARIO. 19^ r/o miflb in bonorum poflèflîoncm ,kgt; gitur quod uefcendi caufa diminuet, fi filia,neptiSjproneptis,uxor ue effet,ncc nupta fit.utff.uti in poff.l.hiscum.ô^ f. qui kgatorum. Sed an in præmiffa miß none his tantum cafibus diminutioue* fcendi caufa fada fit admittenda, merß to in quæftione relinquo» Conucntus uero dereimmobilijquam alienonomt ne tenet, fi ius in re non habet, dominû iniudicio nominate debet, ut litem fu-fcipiatffi autem ius in re habet,ad id for te dominum nominabit,ut prüfens ad* fit, ne quid forte in ipfius præiudicium fiat.Domino ita q; in iudicio nominato, ut litem fufcipiat,certum tempus à iudi* ce diffiniendum eff,infra quod domino denunciet, utin locis, in quibus res fita eft, perueniens, uel procuratorem mit* tens, adoris intentionem fufcipiat. Quod fi dominus facereneglexerit, tan quam lite conteftata exeo die,quo ad iu dicium uocatus eft is qui nomine eius te net rem, interrumpitur præfcriptio : Qi negocio fummatim examinato,fi legitime uo*

1^0 SVMMAOTHONIS rneuocatus uenirediftulent, pofîcffîox ne priuatur, omni allcgatione de propd etatc feruata. utC. ubiin rem acÏióde-beatexerceri.§.fiquis. Idem dicendum efleuidcturj fires mobilis fie detincat, ut tamê prius res deponatur, uel idonea fatifdatio præftetur : præicrtim fi pcrfo-na fufpelt;fîa fi t,que in iudicio dominum nominat.utff.qui fatifdatione.l.fi fan's, INec mirum fi huic certü tempus, ut do-minû in iudicio deducat,a iudice indub gctur. Nam etfi alias cum præfens ex do mo abfentis quid patiatur iniquum, ut-pote damnum,idem forte fi rapinam, conuenituris quiiniufiitiam egit,fiue curator,fiue códu6or,fiue quis alter fit: ÔC ei tarnen dcfideranti dantur inducie, infra quas poffit domino nunciare,Slt; v ' pfumuel procuratorem eius primo con uenicndum repræfcntare, quo neep uegt; niente, neep mittentc primo conuentus fondemnabitur, fiapparet obnoxius, utpotefimandauerifjuelratum habue-rif.utC. ubiinrem aelio. quia in pró^ uincia, Alijsuero uidetur, non elTclo*

cum

DE ORD. IV DICI A R IO. 19« . cum huic nominationi, cum prxdiêîo modo pro re mobili quis conuenitur, fed rem fuam intentfonem implenrire^ fttuendam : eo maxime, quod omnis qui continet, amp;nbsp;poteftatem reftituend« habet, rei uendicatione conuenitur, ut fF.derei uendicatione. 1, officium. Cum autem de debito perfonaliter conueni* tur, is cotra. quem non eft faéïa litis con* teftat. fi legitime citatus uenire diftule* rit, poteft ex parte præfentis examina* to ncgocio in poffelfionem rerum mo* bilium mitti. Quas fi non habet, uel non comparer, dehinc in pofleffi'onem rerum immobilium iuxta menfuram de daratidebiti præfens mittetur: fednec reus reuerfus res recuperate uolensau* dietur, nifi omne damnum aifiori refar* ciat,amp;:fideiuflbrem iudicio fifti præftet» ut C.de his qui ad ecclefiam conf.l.præ* fendus. amp;nbsp;de exhibend. SC introd. reis» 1. fi uero. Sic itaqj ordine præmiflb fer* uato res abfèntis pro modo debiti atfîo* ri perficiant,uel per miflîonêin poflef-fionêj uel per uenditionê earû, tempçre àiudice

SVMMA OTHONIS à iudiceftatuendo faciendam, uel infra annum (utplerifqj placet) ad fimilitudi nem eius quod de aóïove abfente legi-tur in authent. de litigiofis. §.otnnem.

perandi, reo reucrfo perpetuo detur re . integra, rebus fcilicet non diftracfîis, an tantum infra annum,in qucftionerelin quo» Quidam circa huncarticulumdigt; ftinguutjdicentes, fi debitum liquidum fitexuna parte uentilato negocio diffi-rutiuam fèntentiâ contra eum qui nun-quam litem conteftatuseft, fcrendam, eam^ tempore à iudice, uel à lege ft atu-to exccutioni mandandam» ut ff. dere iudic.l.adiuoPio.amp;C.debon.au.iud. polT.l.cum proponas. Si ucro liquids non fit debits, ci per miflionem in pofi ièffîonem bonorum efi confulendum.

DE LITIS CONTEST Ax tione, Caput vn

Sic ergo cum nec adori, nec reo libe-ra pateat fubterfugiêdi facultas, tan dem ad mdicium ueniuntjfitqjlitis con* teil»

D E o R D. 1 V D I CI A R I o.

ttftatio,id eft negottj hindnde apud iu dkem narratio.Quippeliris conteftatio non fit, mû aduerfano prüfen te fpondente quidcm compétenter, id eft, negante uel excipiente,id eft, iudicium fubeundo, nondeclmando examen» Declinatur autem fis propter locö,pro* ptertempus,pjropter perfonam iudicis ÔC fingatoris,propter caufam, 8^hoe ut fi legatus conueniatur. Effetftus fin's co' teftationis hiceft,quia per earn omni's atftto per petuat,excepta atftiÓe de dolo, quæ fit trâfiton'a amp;nbsp;ufuran'a, fi prius no erat,ut eo. 1. resin ludicïû.amp;I.poenales»

DE I V RA M E N T o CA-luntni^e, Caput vii»

Poft fins côteftati'onem, eo qui uel uim intufit,uel afiquid deliquitde-funtfto, fucceftoreseiusm folidum (in quantum ad eos peruenit)conuenin',iu ns abfólunffimi eft, ne afi'eno fcclere ditentur,utfF.quodmetuscaufa,l,quod diximus.§.hæcatfîio.Lite uerofimplici ter corâ ludice conteftata,no aliter atfto-n', uel reo fuis alleganonib. utï permitti-o tur,

‘19 s VMM A O T HO NI S tur,nifî facraméto propter calumm'am dato.Iuratun'taque poft litem contefta-* tam, quiarguit uerbo mouiflè litem.

Primum lurabit atfîonanimo calum-niandi fe lite non mouifle. lurabit reus, quod putans bona feutiinftantia,ad re ludandum uenerit.Vtriufque uero ad* ijcitur facramento,quod pro haccaufa, uel iudicijUelaltj nihil dedcrint,uel da* turi fint, uel promiferint : except is his perfonis quibus à lege darf permittitur, utaduocatis executoribus. Adijeitur quoque in totalité,nullam probationê cxigi ab aduerfario calumniole , ut ff* eo. 1. principales .1. nolentes. Lin omni * bus. Ex his ergo colligitur,quod te* ftes produccns refpondere compellatur an de furto fint damnati, uel alias infa * mes:ne fi non dicat ,aduerfarium ad re* quirendas probationes nonnecelTarias compenat,Gc'que deieret. Jurant autem principales perfonæ ôi abfentes,litigan tes per procuratores.Tutorcsaût ÔCcu-ratores incaufis quas agunt nomine mi notSjiurabuntjUi C.eo.Luk.Illud uero

gene*

DE ORD. IVDICI A RIO.

generaliter obfcruetur,ut fi aëîor fufarc noluerit, cafum adionts fuftincat,reus uero condënanonem fufti'ncat perludi dsïèntcntiâjUt C.eod.I.ultra.§.fi aóon

DE ADVOCATIS, Clip. VIII.

PAtroni uero caufarum non aliter partibus fuum irhpertiuntur auxi-. liuni,quàm fi facramêtum præftiterint, quod omni uirtute fua, omnique ope, quod iuftum Si ueriim çftimauerint,cl» entibus fuis inferre procurent: eoep co-gt; gnito quodeaufaimproba fir,uel deipe rata,uelmendacibus allegationibus co-pofîta,ipfi non patrocinentur, amp;nbsp;ab ea reccdêt fi liteprocedente aliquid taie fi-bi cognitum fuerit.ut Cde iudiâjs.reni non nouam.Ç.patroni.Departçlitis pa dici non debent aduocatijed neep de fa lario immoderato, id eft quod excedat centum aureos pro fingulis caufis, ut ff.de extraordinarijs cog. 1. i. depoftu* lando.§,ficuir

ipÄ SVHHA OTHONIS

DE PRAEVARICATIONE aduocatorum^

DEtecfîa autem aduocatorum præ* uaricatïonCîôC ipfi extra ordmcm pumuntur,SCKcrato decaufa queretur etiarn poR /ènrcntiarrijforte poft folu tionern,adjnftar corruptorum tcftiuin falforum mftrumcntorum, ut C. de aduo. I.ß patronum.

DE ERRORE ADVOCATORVM.-POrroquod ab aduocato alkgatum dicftuinuelucnt,prefcnteco cuius caufa agitur,pcrinde habebittir, acfi ab ipfo ditftum fuiftet. Errorem tarnen ad-uocati intra triduum folum corrigere licet, quamuis proprium ufqp ad fenten-tiam reuocare permittitur,ut C.de erro-re aduocatorum.I.i.et ultima.Repellun turautem à poftulando pacifcentes de parte litis,Stquot; quin6funtcatholici,utC.. depoftulando.1.11 quis.Ç.nemo. Item indices , arbitri, a{reflbrcs,ut C.depo-ftul.I.quifquis.C.deaffeflbrib.l.nemo. Itemfurdi,S^ minores xvij annorum» Item cæcijamp;^exgrauiorib.CTiminibus ir retiHgt;.

D E o R D. ï V D I C I A R I o. t?? retttï,nifi pro certis tantû. Item mu lieres,5lt; cxlcuioribus caufis infames,ni fi pro fe SC ccrtis perfonis,ut ff.de poftu lando.I.i.

DE PROBATIONIBVS, CipKt I X.

PRæmiffîs ac ordme praclibato fiib-fccuns,acton's ent aclionem propo fitam rationibus et allegationibus,quas fibi nccelfarias crediderit, inducendo fundare.Aóorenim quod intcdit, probate debet, fuis et iuri cognitis probatio nibus.Quippecotraiurisrationem poft ulat aiftorjUtfibi ad originem fuse peti tionis fundâdaminftrumentafua reus edere compellatur. Porro fundata intê-tione,exceptionecpoppofita,acîorrepli cando facius reus, ad replicationis fuae afTertionem non immerito fibi inftru-mentareiexhiberidefi'derat,ut C. dee-dendo.LuIti.Nam SC reus ad exceptio-nisfuæprobationem aóloris inftrumen ta edi fibi iure defiderat, utC.de eden, I.non eft. Et hoc in priuatis inftrumen-tis locum habet.C«teru publica amp;nbsp;om-o nia

»jS s VMM A ÖTHONÏf mainftrumentaaquocuncp ôi. cuicûrcjp funtexhibêda,utC.de edendo. I. ij. vi. amp;vij» Ergofolo præmiffo cafu atfîor inftrumenta rei Cibi exhiberi iure defid« rat:aliàs autem adore non probante^rc US,e«amfi nihil præfti ter it, ob tinebit. Quandocp tarnen uerûcftjreum no ob-tincrcjlicct amp;nbsp;ador non probetjeo fcili-cetnon uere,fed quafi probante : quod ex uarijs caufis aedditjUt cum prxfum-ptione pro filio faciente, quod debitum obfequium pater exhibuit, feriptus ex' traneus hçres,quod patri ingratus filius extitcrit,probarecompellitur. Idemç alias acdditjfi ador iuret iudice delcren tCjUelreo referête. idemepfiet reo remit tente,uel no iurante,nec referente, cum ador ei iufiurandum detulerit.Ergo(ue diximus)adore non probante,uel qua-fi non probante, reus etiamfi nihil præ* ftiteritjObtinebit. Adorienim, no reo, ineSbit probatio.Reo tarnen quandoeg mos geritur,fi probare uoluerit, fiep fpo tcprobationib.onerare, cQ ea eft nego-tq natura,ut ipfius audiri poflitpro-

ba-

DE ORD. I VDI CI AR I o. tp? batio.utff.de proba.I.circa.C.de inoffi dofotefta.l.liberi* Aliquando quocg abacîoread ream transfertur probatio* ut nec adtor fuac intentionis originê pro barecogatur,fed reus. Contrarium hoc quoq; alias accidit propter delitff Q rci ,«t pote cum atfforecondidionemindebi' u proponente,reocp fe nihil recepifle co tendente,idem fufcepifle conuincitur, ficcp ut probet fe debitum fu fcepiflc argt; lt;ffatur,non acffor ad probanda indebiti folutionem copellitur: alias idem accidit propter priuilegiû,utin mulierc, mino* f Cjmilite,agricolajqui fimplicitate gau -dent. Ab his enim iufcipientes,fe debû tumfufcepiflcjnonilliindebitum felbf uiffe probare cogunt,utC.de probatio nibus.1. c3 indebito. Alias id inducit prçfumptionis adminiculS,utpote cum curator tutorem,qui no gefferit, conue* nire defiderat,non is,ut ipfius cóftet in* tentio, probarecopellitur tutorem qui nogeffîttêporedepofitioffictj,non fuif fe foluêdo:quia idipfum præfumitur ex co quod nunc in tali ftatu reperitur, fed

o 4

reus

loo s VMM A o TH reus fieconueniatur probare necefle ha bet, eum illotemporefuifle foluêdo,ut C.de probatiombus.I lij. §. ex prima. Reus quoqj cum cxcipit,ex ordine pro.» bat. Ex hisitaque patet,quia commode us ficdiciturei qui dicit,incumberepro batio,non d qui negat.Quoniâ ficacfîo ri incumbit probatio,non reo, cS etiam reus fæpe ad probationem uolês admit titur,fæpenolcns compellitur. Itacp ncx garnisfaôum perrerum naturâ,id eft caufarû confuetudinem,nullaeftproba tio.Iusenim negans,utemancipationê non rite fa (flam probare debet,ut C. de probationibus.l.iiq.§,abea.Eorum au tem perquæfit probatio, quædam per fe fufriciuntjUt telles in legitimo numc-ro no reptobatijinftrumenta publica et authentica,inftrumentapriuata in pro» prium præiudicium emifTa, utapocha: amp;nbsp;antipochæ.quædam profïciQt,ut pri-uatæannotationes amp;nbsp;atteftationes,quç non fufficiunt,amp; fi moriens id annoter uel atteftctur,nifi cum moriens iurat cer tam fibi quantitatem deberi, nec quid amplius

DE ORD. 1 VDICIARIO. îo» amph'usin patnmonio eflerquo cafa creditonbus non fit præiudicium licet hæredibus fiat, utamplius non inquilt; rät, fi laboholä fit inquifitio .alias enim fprteinquirerent.

DE PRAESVMPTIONI* bus, Caput X.

Rælumptiones quoc^ non fuffîcp unt, licet proficiant. interdum tarnen ex fola præfumptione, nifi contra* rium probetur, fententia daturtutfichi* rographum petitoris cancellatum inuc* niatur. ut fF.de probationibus. 1. fi chiro graphum. Item fi quis caufa cxprclFa inferiptis lèdebere cauit, licet forte de non numerata pecu. excipiat. ut C. de, non numera pecun.l.generaliter. Item fi quis poft tres feriptas denunciationes cum uxore aliéna colloquium habere in uentus fuerit, ut in auth.l. ut liceat ma* tri, §. Ci quis in domo. Format autcni lex interdum præfumptionem ex quali* täte fatfîi, 8^ admittitur probatio in con* trarium.unde dicitur, tamdiu pr^fum* î n ƒ ptioni

îst s VMM A OTHO NIS pnonifiatur, donee in contrarium pro-becur« ut C* de iure dotiû. 1. nuptura fi-lio*ÔCl.noneftuerifimile.C.quod met. cauf ôdl.etiam.C.de donat. inter uir.ôi uxor.cti.fiue pofiîdetis.C.de probat.§. fiue. CJuandocp praefumptionem lex format, ôC fuper praefumpto ftatuit pœ-nam,necin contrarium admittitur pro-batio,quæpræfumptio legis à quibuC dam dicitur. hâe alias inducit uigor feri-pturæ,ut C.de arbitris.I.nein arbitris. Alias fauor ultimae uoluntatis. ut C. de Inftit. ÔC fubft. generaliter, cum autem. Item de rei uxor.adio.l.iij. Alias ue ro earn inducit odium uelutconfpiratio num Si coniurationum, ut indecretis. c.xi.q.i.fi quiclericorum.

DE TESTIBVS. Ciput XI.

PRobadonû uero fpcctes prima fre-qucns,amp; præcipua eft per teftimo-nia. Digniorenim eft uox uiua teftiû, quàm uox mortua inftrumêtorum. Eft autan teftificandi officium publicum.

Cogun-

D E o R D. 1 V D I C I A RI o. ioj Coguntur cnim reftes ut teftifkentur, amp;nbsp;recognofcant ßgna fua.ut ff. de tabu-Jisexliibendis. 1. Iocû.§.hocinterdidîû. ÔC cod. hbcrtorum. Licetecclefia Ro^ mana teftcs cogéré non confueuerit, ut in decret. Alex.itj, quemhbetautem. Teftiumucro quidam certa rationeex-cufantur à ferendo teftimonio, quidam prohibentur,utexcommunicatij uigin-tiannis minores, utff. eo. 1. inteftimo* nio.SCffnc.s.Item is excufatur,cui ucnk re non licet : ut funt relegati. Alij ratio-ne morbi, ut ualetudinarij. Ali] digni rate, ut Epifcopi, Magiftratus : aut pugt; blicæ utilitatis caufamt milites. Publi* cani quoque non detreóïandi caufaffed reipublic. caufa aberunt. Milites ta., men di. Magiftratus fi in pr.'cfenti funt, amp;nbsp;res exigatjdicant teftimonium. ut ff. cod.l.ob carmê. Excufanturquoc^ co* gnationis fiue affinitatis caufa uel ratio-ne, utcognatus contra cognatum,gc-ner contra Ibcerum, econuerfo.ut ff. eod.l.legeIuIia.Siinuitigt;excufantur:uo lentes,admittuntur.Prohibentur autê à ferendo

104 S VMM A OTHONIS fcrendo teftimonio quidâ lure ipfo, qui dam iudtds officio. Jpfo iure, propter periónam ratione çtatis,ut pupilli. ut fF. cod.1. inuiti. Item is qui non detrectan di teftimonij caufa aberit. Item is qui c* xercitui prçbendam,id eft commeatum conduxit. Sed nee pupillus tefiimoniü denûciare poteft. Aut ratione fexus, ut mulieres in teftamentisiaut ratione con^ ditionis,ut coIoni,feruijafcripticq.utC. de his qui ad exhib.l.ult. Propter cau* fam Romanæ rcligionis,uthæretici co' tra orthodoxum:aut ratione infamiæ nt ris,fiue per fententiam fit infamis,fiue i' pfo iure,ut qui contra tranfatftionem iu ratam uenerit. ut C. detrâfacftionibus, l.fi quis.fF.eod.l.ob carmen, nifi in ma* ximis criminibus. ut fF.eod. ob carmen. Quidam tarnen infames colligunt,licet non adiudicialia teftimoniajamc in uh timisculogtjs (alias teftamentis Si côtra ^libus) effè admittendos,occafione eius quod dicitur de minonbus hærcucis, Ih cetinfames fint, admittcdis.ut C.dehæ-rcticisj.cummulti, Practerea raiioneingt; famiae

D E o R D. IV D1 C ï A R I o. loj farniæ faói,ut merctn'x.ut ff.cod. Item ratione piëtan's, utliberi contra paren* tes.a ut ratione obfequtj, ut libertus contra patronum,autdomeftica afFeóione, ut domeftici èC familiäres.ut ff.eod.I.pa rentes. C.eo I. libertorum.autratione priuatae utilitatis. uteo.l, nullus in re. Aut qui in alio iudicio criminali fecun* dum quofdam,ueletiamciuili feciïdum alios, in eundem reum teftimonium di-xerit.utlF.eod.l.produci. Nam ineod» ciuili negociobis auttercotra eundem teftis produci poteft.idcm utfF.de quæ* ftionib.I. repeti. Aut ratione aduocatio* nis, fi'ue executionis: ut aduocati in eau-fa cui patrocinantur, executores in cau-fa quam exequatur, ut ff. eod. l.ultima. Aut propter inimicitias capitales. Et quidam iudicis officio prohibêtur, propter amici tias nó capitales,propter pau-pertatem,culpabilem uitam,ignobilita-tem, præmeditationem fermonis. utfE. eod.l.teftium. Obieiffuuerocriminis proquo noneftcondemnatus teftis,fc-cundum leges repelli non poteff, licet fe cun-

so5 SVMMAOTHONIS ’ cundum canones contrarium ui'dea« tur obtentum,utin decreds, Alex, iij» Sed Lucius Papa fchbens contrarium, confentit legibus. Sed nee eum rcpellcs ' contra te,quem femel produxifti pro te, ut C eod.n.fi quis te. Si autêmodiofus teftis dicat, QC caufa criminis cœpta p(p us erat,prius finiatur quam recipiatur te ftis. Si uero aliter odiofus,aut pro pecu* niaria controuerfia dicatur odiofus, reci piatur, iudiceautemin fine difputatio^ nis æftimatore an eius teftimonio ere-dendumfit.utC.eod.l.fiteftis odiofus,

De ivramentis te-flinin, Cap, X11,

IVrare autem debent teftcs,priufquâ teftimonium perhibeant. ut C.de te-ftibus.l.iufi urandi. lurare autem debent eo præfente,contra quern produ-cuntur,uel eo à iudice citato, ficep contu maciter abfente, utperinde ualeat eoru teftimonium ac ft parte præfente ditftG fuifletjUt in authen.de teftibus. amp;hoc «cro, Iudice'quoep difeernente occafio-

ncni

DE ORD. IVDICIARÏÖ. iój Bern teftium alibi dcgctium, ad indices eorundem locorum litigatores, uelco^ rum proairatorcs dirigi pofluntjUtcora ipfisiudicibus atteftationes utriufcp par tis recipiantufjet iudici coram quo fadîa eft litis côteftatio,fignis ipforu iudicum inclulç deftinentur, fine per ipfos qui tc ftesproduxeruntjfiuepereoruaduerfa* n'os:et hocquidem in ciuilibus ncgotijs obtinet. Cætcrum hoc in criminalibus non admittitur, fed opus eft teftium prg ïèntia, ut in authen.deteftib.I. Et quo» niam. lurare præterea debent prorfus ita eftêjid eft, fc uidifle fiCaudifle, SC fub præfentiafuaquidemfacîum fuiflè, ut C.dcteftibus.1, teftium» Etlicetincon tratftibus, uelquafî,non generaliter te» fies oporteat acciri; quinimo ad fidein rei faciendam non rogatus teftis fufficiat, nifi tarnen foluerit debitû fcri» ptis contradîum J opus eft quint^ teftib, ad hoc rogatis : totidem defidcrantur in confeflione créditons dicentis fibipccti niam folutam,uel débitons prohtentis â (èdebitam.wt ioauthen.de teftibus.l.iîj.

to8 S V M M A O T H O N I S

Sic^ in hl's duobus caGbus fuffidt ' lus auditus, idem^ alijs duobus reperp tur : uerbi gratia, cum teftator non uuk ’ quern exteG:ibus audirein tcftamento comprehenfum. utC. deteftamentis.I, haeconfultiffima. Item®cum conten ditur an opus fatflum Gt -, fufficit memo-ria auditus facGi operisjicet falt;fîupi non uiderint. ut flf.de aqua pluuiali arcenda, l.idemLabeo. Sed ÔCincaufamatrimo-ntj fufficit teffimonium de auditu, ut c.xxxv q.iij de parenteia. In omni au* tem iudicio ubi maior numerus teftium nonexigitur,duoteftes fufficiunt. Ne-que enim unus teftis admittitur, quâta libet præfulgeatdignitate, licet unus ad praefumptionem fufficere uideatur, ut C.deiureiurâdo.l.Gduo.Qiiædâtamê lexdicere uidetur, pro unico teftepro* dutffo quæftioni locum noneffe, utni-hilominus quamuisunus teftisadGt, à quasftionibus fumptum Gtiniti5:quod contra legescffemanifeftum eft. utC» dequæft.l.maritus. Si ergo ad hoc non prohcit unus teftis, ad quid aliud profi-det;*

D E o R D. I V D I C r A R I O. 209 tietfNunquid ad hoe, ut probarionutn inopiauerfantea iudice facramentifiac delattof'hæcommain quæftione relin* quo » lllud uero tranfèundum non eft, quod teftesjde quorum opfnione et mo ribus dubi'taturjiudicem de his inftrue-re debentjfic^ de facflo fuo refpondere. Alioquin ficut amp;nbsp;ïgnoti,tormentis fub qctenturdioccp fatis uen'fimib'ter colh'gi tun'n authen.deteftibus.l.tij. in fine»

Pofliintautem abeadem parte femel amp;nbsp;fecundo ÓC tertio teftes produci.quar to quocpiure defideratur teftium produ lt;ffio ,fi ne^ renunciauen't producfiioni teftium,nec^teftificata didicerit,facra-mento tamê ab eo primitus dado, quod nee ipfe perfcrutatus cft atteftationes, neep aliquis aduoeatorum eius aut pro eo agens, neep per dolumaut per parte aliquam quartam petiprodutftionem» Si uero fada renuneiatione didieerit te* ftifieata,quia non aliter publieantur atteftationes nifi priusfada renuneiatione,de eætero produdionem teftium no defiderabit. Quod folü obtinet,fi tertio

pro

îio SVHMÄOTHONIJ

produxcritjfed cnâ fèmel ÔC fecundo,3d ita præmiffa renuncianoe tefttficata dt-diccrit.ethocideocp prefutnitur hic défi dcrare caufa adijciêdi aliquid tcftificatis uel emêdandb non ad idcorroborandû quod ad teftib, fuis fuerit propofitöjUel id infirmandö qd ab aduerfp partis tefti buspropofitû fuel it, ut in authê. detefti^ bus. 1.quia uero.§.quomodo.infi'n.Li citum autem eft parti, uel eius aduocato interelTe,ubi teftes aduerfæ partis fuuni perhibentteftimonium,0C corum atte-ftationes audire,nec ea ratione impedt-tur producere teftes,quæ innuunt uer* ba eiufdem authenticac.Quidam tarnen intereifeperenniterutruncp debere di-cuntjOccaftone Icgum quarundam ,ut C.deftdeinftrumentorum.l.iudices,

DE FIDE INSTRVMENTO rum, Cap, X111.

IN excrccndis litibus parem uim ob-tinent fides inflrumcntorum, SC de-pofitiones teftium. Sed hoc itaû in-lirumenta funt publica per manti rabd lionis

D E o R D. I V D I C I A R ï O. lu bonis confe6a.Idem,G fint publica cO' ram itdice confecîa,quæ acfîa fiuc gefta dicuntunhæcenim fuftïciunt. Nam 3iï atteftationes figno authêtico iudicisco* ram quo funtreceptæ,indufæ ualcnt, caufa quoquo modo ad alium iudicem dclata:quinimoteftationes coram arbi* tto fa(fiæ,recipiuntur coram ordinario, cum caufa non eft finita coram arbitre, ut C.de teftibus.I.ultima. Apochæ quo que,in quibus creditor confitetur fe to-turn partem'uedebit! recepiffe, daturqj à creditore,debitori fufficiunt. fimiliter ôdantipochæ,quas conferibunt debito res,confitentes fe foluifle partem debitt uel ufuras : ôd hæ dantur creditor!, ut ft quando debitori uelit dicere, no efle de bitum,uel contra feprelcriptione tueri, ex ipfa fcriptura poflit conueniri, Nam partis debiti,uel ufurarum folutio,temporis facit intenuptionem,ut C.de fide inftrumentotû.l.plures.ldeoautemfuf ficiût hæcinftrumêta, licet priuatafint, quia in propriû præiudiciû funt cmifla, quinimoomnia infirumenta in proprt p z urn

UZ SVMMAOTHONIS

um aliquorum præiudicium cm,(Ta, ta* men illorum authenticis figm's ianexa hodterno ÔC folenni ufu fufficcre w'den tur. Inftrumêta uero diuerfa fibi per co trarietatem iidem derogantia nihil fitmi tatis obtinentjCum ab cadc parte profe runtur,ut C.de fide inftrumentorum J. diuer fæ. Licet fccus fi t in teftibus fibi c5 trartjs ab eadem parte produôis. Nara hoc cafu his ciui ueracioradixerint,fidcs adhibetur» V t in authen ♦ de teitibus. 1. fi telles.Is autem contra quem product* tur inftrumêtum, probare debet inftru* mentum falfumji hoc elegerit, fi tarnen appareat in prima figura : porro fi non appareat in prima figura,cum fiti’udici fufpedum, probandum eftquod fit ue rum. Licet uero à producenteinftrumë tum fides fitimpofita,aduerfario tarnen de calumnia iuranti,et dicentiquod pro babit elfe falfum,erit exhibendum, nifi jurare uelitquod exhibere non poflit. Tue enim à necelfitate exhibitionis rela xabitur,chartacp uera habebitur .Quid ergo fi teßes habeat,qui infirumentutn

DE ORD. IVDICIARIO. îu legennt, qui furent quodaliudfnftru^ mento côtfnebatur,quàm fit ludicf fuagt;-fum, aut quod alfo modo negocium interceffent f Forte audientur. Sic que nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

adhuc facultatfsquæftiouendlabitur, Hæc autem facultas ci permfttatur, do» ' nec caufa apud fudfcem uentïlctur. Cæ terum pofteaquam finem acceperit,hoc Ifcitum non erft, ut C. de probatfoni» bus.1. ultima. §. cumquis. nbsp;nbsp;Siucro à

quoquam mota fit. Si is deftititjficcp in- • ftrumentoacquieuit, poftmodum fen* tentia uel tranfacflione finita, occafionc falfi non retracfîatur. ut C.fi ex falfis in» ftrumentis.1. i.amp;^ ad 1. Cornel, defalfis* l.ipfe. Is autem, contra quem propo^ nitur atîlio falfi, fi fuam innocentiam probat, eumcp à quo accepit literas, ex» hibeat, iè libérât, ut C. ad 1. Cornel. de falfi I.maiorem, Quiueroexinftru» mento conuenitur, non ex indice,id eft exemplo,fed ex authentico, id eft, origi nali erit conueniendus, ut C, de proba-tionib, t fecunda«

P 3 de

t,4 S V M M A OTHONIS

DE EXCEPTIONIBVS.

Caput XillI.

R El' autem no minus quàm acQorcs uariismodis ad partium fuarum af fèrtionem proccdunt. Autenim cxcipi-unt,aut dilationem petuntjaut compen fant,autfblutumcontendunt,aut debi* tumcôfitentur. Etquidemuartjsmo dis excipitjideo^ de exceptionib. pri- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

us ingeneredifpiciamus,deinde quan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ta ponumus breuitate confequentcrde nbsp;nbsp;nbsp;i /

hisexceptionibus,quarumfrequentior ufus in iudicio reperitur.Exceptionum itac^aliae funt temporales ÔCdilatoriae, aliæ perpetuæ ÔC perem pcoriæ. Tem- nbsp;nbsp;nbsp;j

porales amp;nbsp;dilatoriæ funtjUtpatflicon-uenti,temporalis ÔC fori,8C fimiles: perpetuæ amp;nbsp;peremptoriæ funt,ut patSi cO' uenti perpctui/ranfadionis, iurifiuran ! di,rei iudicate,doli mali amp;nbsp;metus. Ideo* que dicuntur têporales et dilatorie,quia ad tempus obfuntjSCcaufam differunt. Perpetuæ amp;nbsp;perêptoriæ ideo,quod per petuo omnibus obftant,6lt;caufam péri munt. Perpetua quoq^ 2C peremptoria

qua*

DE ORD. IVDICIARIO. tij quacunc^ parte Iitis opponûur, fine ab initiolît côteftata, Guenon. Quiaenint ui'res totius negotij perimit,recfîequacâ queparte h'ris obtjdtur Slt; probatur, dû tarnen ante fentcntiam dilaton'æ except tioneSjquæexcaufaopponuntur,utpa cîi conuenti temporalis, ab initio funt opponendæjfed dem um fundata inten tione probandæ funt. Sed hoc ita, G de ipfa intentione dubitet reus:quodG de apfo conGteatur,ab initio obijeienda probanda, utC. deexceptionibus.1. G-quidem.Non tarnen minus per câdem legem dicimus,cum debitum conGtetur reus, fed acfîione perpétua fe munitum aflerit, deexceptione folummodo elTe agendum,poffe^ Geri talis exceptionis ab initio conteftationem. Sed demum fundata intentione,ad fpGus aGêrtionê procedendum,G de ipfa intentione du* bitetur. Quæ enim quacuneg parte ne^ gottj proponitur,merito poteG ct ab ini rio obijci,fundanda demum cum atGor fuam impleueritintentioncm, ut C. de exceptionib.I.praefcriptionê.Exceptio p 4 uero

itó S V M M R O T H O NIS

uero dilatoria, qua ex perfona rei obijd turjUtforijCt quia legatus dicitur,ab ini tio opponenda eft et probanda,ut C.de exceptionibus.l.ult. Cutn autem ex par te acton's obijdtur,diftingui'tur an affir matiuè,uel negatiuè proponatur.Nam fi negatiue,lis prior ulterius non proce dinnifiisquiagit, contrarium probare uoluerit.utfi dicatur procurator non ef fe,uel non habere mandatum,exceptio ab initio eft opponcnda,quo ad hoc ut caueat, uel probet mandatum. Porto poft litem conteftatam ri te ob ij ci tur, fi is qui conuenitur, probare uoluerit, cum qui couenitfalfum procuratorem, quo probato forte SC poft fententiam nec controuerfiæunæ,nec judicium ulîum dicetur,ut C.deprocuratoribus.l. licet» Hoc autem idco, quia hæc exceptio ad id obietfîa eft, quafi peremptoria imo forte plufquam peremptoria eft. Si uero affirmatiuè ex parte acftoris obtjci-tur,utpote quia milesdicitur, ideo^a procurationerepellendus,ab initio op^ ponenda ÔC probanda eft» Expræ-

milTis

ï) E ORD. IVDICIARIO, miffîs 1 caque pa tec, quod licet ex ordine uerum fit, ad probationem compellen-dumeutn qui excipit, cum ôdagere ui-deatur: hoc tarnen itaintelligidebere,fi affirmatiuè excipitur.Nam fi negatiue, puta quod non eft numeratum, nec eft agenti mandatum, nec eft bonorû poft (èffîo data,probationis moleftia in agê^ tcmdirigitur» Omnem autem excep-tionemreicohærentem, quæ principali reo datur integro manente ftatu, ad in-terceflores etiam inuitoreo extendi con ftat.ut C. deexcep. I.defeniores. Per., fonæ namc^ cohérentes, utpote tfoce - t AUis[o' ro,marito, patrono,donatori, neconuc do niâtur,nifi quatenus facerc poftunt, in-terceflbribus non competuntchienim in folidumconueniuntur.ut C.de re iu-di.1. funt qui. Ideo autem diximus,integro manente ftatu, quia flue ftatus per-fo næ fit m utatus, ip fo fcilicetdepor tato, fiue rerum,ut cum bonis ceflit, licet ipfe cxceptionem habeat, fideiuffbres non li berantur.ut C.dchdeiufTorib.l.i. Nihil autem prohiber pluribus exception!

P î bu8

ti3 SV MM A OTHONIS

bus uti, Iicetcp defecen't fn una, non tagt; men eo minus admittetur ad afTertionc fequcntium.utfEde exceptionl.nemo. Nec mirum ,fi fe negans debere, de hoc poftea conuicQus,alia conuentione uta* tur ; nifi lex impcdimêtofit.utfEdereg. iuris. 1, nemo ex his. Nam lex quandogt; queimpedit, ncalia defenfionc utatur inpcenam inficiationis. utff. de noxalt aâione.l.quoties. penult.

»*

DE PACTI EXCEPTIO^

Mf, Cap, XV»

EStaute notilTima exceptionis fpc^ cies, exceptio pacfîi. Pacfîum uero ii duorum confenfus,uel plurium in i-dem dandum uel faciêdum inuicem, id eft altcri ab altero. Pa^a quae contra leges amp;nbsp;bonos mores fiunt,nullius efte momenti cxplorari iuris, ut C.eod.l.pa-lt;fta. Paefta enim quæ turpem caufam continent,non funt obftruanda : uelu' ti ft paciicar, ne furti agam, uel iniuria-rum,fifeceris.Expeditcnimtimerefur-ti uel iniuriarum poznam fi feceris. Sed

DE ORD. I VDICIARIO.

poftcommifla padtci poßumus. Item ne expenar interdióo unde ut, quatcr nus publicam caufam conttngtt, paciïci non poßumus. Et in fummajß pactum conuentS arepriuata remotum fit, non eftferuandum. Anteomnia enimanü maduertendûeft, ne conuentio in aha refatßa, aut cum ahaperfona in aha re alq ue perfonæ noceat. Etquidem contra leges fada pada non ualent, fi fue-rintprinctpalia.Venditioenimmorbox forum animahum, intcrceflîo muheris contra Vclleianum inualida funt.Exci-piuntur enim muh'er, morbofi' animahs cmpror, fic6ueniantur:quinimo pofire mus emptor repetit precium fi redhibet: raulierquocp fine iudiceex intercefliox ne foluer-s repetit.Sequentia uero pada derenunchndo fada ualent; quamuis enim Senat. Con. Velleianum ædilitiû edic'îum prohibeant, prima pada, Meß: morbofa animalia uendi, mulierê inter., ccdentem admit», non tamê prohibent hos iurifuo renunciare : imô licet cuicp rcnunciare his quac pro fe prodita funt.

110 s V H M A OTHONIS

Ut ff.eo.padfci.C.quando mulicrcs offï cio tutelæ funguntur.l.uIt.His itacp mo dis ex caufa pacfla fuerint inutilia. Ex caufa quoi^ fuerint pacîîa inutilia propgt; ter naturam : ut fi quis ftipuletur homP nem immortalem,non tantum pacifcen tis fuerint paifia inutilia, fed etiam prop ter rem, ut fi quis ftipuletur liberum ho* minem Item propter utrunc^, ut fi pu pillusex mutuicaufa numeret pecuni* am alienam.utff. fi ccrtum pctatur.1. no omiflis.§.fi pupillus.Exhis itac^ caufis patfia inutilia efficiuntur. Vtilium uero padorum alia funt nuda, quæ exceptio nempariunt.amp;ad adionem non pro* funt, nifi cafus aliud inducat, ut in con* ftituta perfona, (alias pecunia) SC in do natione.ut C.de donation, fi quis argen tum.Alia funtadminiculo munira. Et hæc quidem paôa uarijs modis muniû-tur. Adminiculo aut rei, ut in mutuo: aut ucrborum, ut in ftipulatione; aut li-teratum,utin chirographo: autconfcn* fit formato,ôôin nomen fpedale tranfe-untCjUtin emptione uenditione : aut datione

DE ORD. I VDI CIARIO, j« datione uel fado:uel fn nominatis con-tralt;flibus,fdlicet, do ut deSjUcI ut facias, uel facio ut facias,appellatio(aliàsappo fitio;quolt;^ paóïi in continenti. In con» traclibus id padtum facit non nudutn, quod alias nudum effet. Pactorum itacp utilium uariuseft effedlus: autenima* Óioncs informât,aut adîiones périmât, aut adiones elidunt. Vt pada quæ fiûc adexceptionem,aut adiuuant, utquæ fiunt ad replicationem : aut perimunt, ut adiones turpes,öd ex confenfu profi-ci feen tes rz integra, pariunt ergo nouas aäiones præfcriptis uerbis,informant ueteres tarn in contradîibus bonae fidei. ut C. de padîis. I. iurifgentium. quam fecundum ferè omnium opinionem in contradîib.ftridi iuris, R fuerint in con-tinenti appofita palt;Ha. ut ff, fi certum petatur.1. ledlaeft.

DE T RANSACTI ONP fcw, Cap.icvn

TRanfadionisquoc^ exceptio quç* dam notabilia continet, de quibus uidea-

»» SVMMA OTHONIS

uideamus. Eftautem tranfactio dcre dubïaóóIiteinKa,decifio, nongratuita, id eftjaliquo datojuel promiflb, uel retê* tolt; ut C. de tranfatfïionibus. 1. trâfacîio. Quandocp tarnen,ubi nihil datur inter* polite (alias inpoteftate; dan' intelligi* mus, ut ualeat tranfadïio : ut in duobus inftirutis, ódinuicem inftituererogatis tranG'gentibus.ut C. detrâfadîionibus.

1. de fideicom, Is ucro proprie tranfigc re dicitur,qui agit,amp; ab adlione tranfit : ci autem tranfigi dicitur, à quo peticur, licet abufiua uocabulorum permixtio re pcnatur, utC.detranfaó.l.ij. Tranfi* gere autem licet de quæftione ciuili, fed decrimine priuato, de publico quoque quod pcenam fanguinisirrogat, præter quam deadulterio: licethocper authen ticam correcfïum uideatur,utin authen» liceat mater. §. quia ucro. Ita de publico quod uitam non adimit, minime, nifi de crimine falfi. utC.de tranfadio* nibus. I. tranfigere. Hoe tarnen quan doque uitam adimit, utfalfæmonetär» ut C.defalfamonetad.quoniam. Ante • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fenten'

DE ORD. IVDICIARIO. «iî fententiam tranfigere Iicct, Nam de rc iudicata tranlàdîio fada non ualet, nifi negetur iudicatum.ut C, de tranfadio* nibus.l.poftrem. Idem cft fiignoretur iudicatum, uelappellatum eft, uel ap-pellari poffît. ut C. de tranfad.L ô(. poft rem. Idem quocp eft, fi caufa reftitutio^ m's pendeat.ut C.detranfadionibus. !. ficaufa. Intranfacffionibusueroquan doque, utpote fi exinftrumentis tranfi* gitur, ineft tacita conditio, fcilicet fi ue-ra fint inftrumenta. ut C. de tranfatfiio' nibusl.fiexfalfis. Refcindituritaque ficinita tranfatfiio ex falfis inftrumen* tis, etiam fi facramento fit corroborata, per eum contra quem produtfia funt in ftrumenta. Legitimæ uero tranfadîiogt; nis effedus hic cft, ut ei qui conuenitur exceptionê pariat, fi patfto paret. amp;nbsp;hoc ita,fi trâfaôum eft : forte idem eft fi non fit tranfaólum, fed de tranfigendo con-uenerit.ut C. de pacfiis.I.fi intra. Si uero patfio no paretjà aôio uiuit, reditur ad earn, fi excipiat de dolo, uel in fatftum re plicatur : ut fie aduerfarius ad obfequiS placi«

»14 SV MM A OTHONIS placitoium urgeatur. ut C.dctrâfaôio» I. fine apud. Si tarnen per acceptilatiogt; nem extinóïa eft, de dolo agitur,nifi biennium exceflerit, ft tarnen bienniu fu-perfit:fed propter odium fublataadio, quantum ad hæredes fit,uel fublata cen fetur,uel ineffïcax eft. Quia cum efFe-clu obftat exceptio, quia fadîCï eft quod fadum conuenit, id eft res tradita, quae poftmodum fit euida, pro qua tranfigi-tur adio præfcriptis uerbisindefedu, uel nafcitur,uel ab imperatore datur. ut C. de tranfad. L cum mota. amp;nbsp;I. fi profundo, Re enim euida pro qua tranfigi tur, praefcriptis uerbis pro euidione agi licet. Re euida fuper qua tranfigitur, a-dio non datur, ut in eadem lege. Si quis autemmaior annisxxv.aduerfuspada uel tranfadiones, quas inuocatoomni-potentis nomine nullo cogente facra-menti religione folidauerit,ueniendum putaueritjuel interpellando indices, uel fupplicando potentioribus, non folum notaturinfamia, uerumadione priua-tur,€t poena reftituta,qua padis proba-tur.

CHORD. I V D IC I A R I O. Ui tur, infedia re careat, de qua lis eft,ôd egt; molumêto, quod ex eo padlo cófècutus cftpriuetur, his omnibusad eum deuol iiendis, qui iura padîi intemerata ferua* uit.ut C» de tranfaâi.I.fi quismaior*

D E IVREl VR ANDO,

CrfpMt XVI1.

MÄximum quoque remedium di* rimendarum litiumeftiufiuran-dum. utC. de iureiurando. Li. maximum. Præftitoenimfacramcnto abo* mnicontrouerfiadifceditur, cum amp;reo iuranti perpetuam pariatexceptionem. ut C.de iureiurando. 1. antepenultima. Refert autem iufiurâdum dominus Habens rerum adminiftrationem , tutor quocpSdcurator,ôdœconomus. Procurator etiam in cafibus, utpotcfi mandatum id ei fpecialiter fit,fi generale QC libe rumhabeat mandatum^ fiinremfuam fatfius fit procurator, ut C.eod.L pupil* lus. de §.fi.0d §pro.Iuratur defadîo forte Sd^de iure,ut fi ita défera tur : fi iuraue-ris te obligari non pofTe, quia turoris au q thoritas

ii6 SVMMA OTHONIS

thon'tas non interucnertt,prout fonarc uidetur.utfEl.uIt.Ç. creditorc. Eftautê lufiurandum aliud uoIuntariQ, ßue con uentionale.quod pars parti extra Judicium ex conuentione defert. Ex huiuß modi iufiurandi delatione nemo aftrin-gitur ue5 foluerc, ucl fubireiufiurandû, uel refcrre. Nihil cnim ncceiïîtatis habet. Aliud uerodicitur ncceflariûjquod parti à parte defertur iniudido, iudice tame approbate. Ideoautem licdicitur, quia necefle habet is cui defertur, uel in rare, uel referre,uel fol acre. Sed amp;nbsp;reçu-fare permitiitur, quod eft quartu remedium à luftiniano introduiftû, fi tarnen recufet, quarc recuftt ac teftetur SjC afti-gnet. Alioqui index fi uiderit recufa-turn facramentum eftc præftandum, fie caufam dchniat, quafi ipfe detuhftet, nec relatû fubij (fet, condemnato tarnen non denegando prouocationis auxiliS. utC.eod.lgeberalit.r. Hociufiuran-dum, ftcut necconuentionale prtctextn periun'j ctiam poftca nouis inftrumêtis reperiis non rctradîatur.ut C.de iureiu-rando»

DEORD. 1 V D I C I Ä RI O. «7 rando.1,1. Exdpitur,m'fi quis non appa rente teftamento iurauerit fibi deberele gatum.Quo cafu poftea prolato inftrii-mento -, fi manifeftum fit, uel ci penitus relicfîum ôi legatum aufcrcturjne ex fuo periuno lucrum confequatur. utC. de lurciurando.I.ultima. Hocfacramento neceflario ex ordine refertur, præterquâ in amotione et furto,ôô confimilibusn'n quibus fideferaturnoeffè amotum uel furreptum,delatio admittitur.Licet rela t/o minime, fi referatur uel furreptum, ut C.eod.l. Marcellus.§. qui reru. 8^ de iniurqs.1. Cornelia. §. haclege► Ex hoc facramentOjficut ex priori,ctexceptio datur,amp;;alt;ftio nafcitur.ut C.dciure-iur.l.ult. Ea quidem actio competit in faóum, fi forma non adieóa furatum lit. Si uero forma adiec’îa,fccundum genus negocqutilis alt;f?io tribuitur.utC, deiureiuran.l.fed 8^fi. Efttertiuiufiu-randû iudiciale, quod mero iudicis offi'-do interponitur. HociuGurandu tradia turoccalione inftrumentorû poftea rc-pertorû, ut C.deiureiu. 1, admonendi.

q 2 Ex

418' SVMMA OTHONIS

Exhociureiurandoacfïio non nafcitur,' fed expcCtatur ludicis fententia.In con-trambus quoeç bonæ fidei, 8gt;C ftriôii iuris , nec non in maleficijs ôé cæteris cau-fis inopia probationis emergête,per iu-dicem rem iureiurando decidi oportet caufa cognita. In caufæ autem cognitio neuertitur, ut interdû at^îori, interdum reo deferatur. Si enim nulla fubeft pro-batio, uel præfumptio légitima, cui iudex æftimauerit credi oportere, reo ià-cramento delato amp;nbsp;preftito uelremiflbj ablblutio fcquitur. ut C. eod.1. prætor. amp;l.in compunAone. Interdum tarnen îulîurandum aflori defert caufa cognita,fcilicet turn propter prgfumptionem, fi æftimauerit iudex ei credi oporterCjUt in authent.de fide inftrument. Si uero. T um propter fugam rei, ut in authent» deexhibend.amp;introdu.reis.§. Siuero. amp;nbsp;colla. Super hoc.Tum quia reus non fecit quod facere debuit,id eft, procura-torem non conftituit,utinauthent. de colla. §.ft quisautem. Turn propter uim eius qui conuenitur. ut ff.de ui arma. 1.

ft quan-

D E ORD. IVDICI AR IO. 219 fi quando. T um propter honeftatcm perfonæ, præfcrtim fi res uel fumma pe^ nta,modicafit.utfF.dere militari. l.Bar baris. amp;de légitima tutela I.legitimos. Tû propter munus, quodeuitarequis conatur : Si utilitatê aduerfàrîj, ut in augt; then, deqs qui le oblig. Reipubl. con-tendunt.1. utnon. Turn prôpterabnegt; gationê, ut in authen.de trien et fcmifiT» §.ftudium. Defideranti quoc^ reftitu* tionem expenfarum, ficcp in hoc atfiore conftituto fæpe ob inopiam probation numdeferturfacramêtum. Hoc^acci» dit uel propter diligentia,ut C.de bonis authoritateiudicispofleffis.l.ult. Vel propter improbitatem aduerfariorû te* mere litigantium. ut C.de iudicrjs.l. pro perandum.^.fiue. Vel propter eorun dem abièntiam. ut in eadem 1, §. fin au* tem. Vel propter beneficium acfioris im petratum,ô^ negligentia rei.ut C. de iu* redoniinq.l.penuk.$.fînautem.

De EXCEPTIONE REI IV* dicitify Ctfp.XviII.

q î Rei

ÎJO s V M M A O T H O N I S

REi indicate exceptio R eqnentcr jtî ludicrjs obijcitur. Obrtat autem exccpnorei ludicatæ, quon'cseadê quæ ftto inter eafdem pcrfonasreuocatur.ut ft. decxceptionibusrei iudicatæ. I. iq. Eandcm quæftionem faciteadem congt; ditio perfonaruin dé origogt;fiue caufa pe titionisillius quæ prius petita crat, fine fit corpus, fiue quantitas, fiue ius quod petitum eft.ut ft.co.1.fi mater. §.candê» ôd I cum quæritur. Et quidem conditio perfonarum fpetfîatur.Ei namqj contra quem iudicatû eft,fi hæres exiftat,ei con traquemnoneft pronunciatumagenti ex caufa hereditaria,non obijcitur exce ptio rei iudicatç ut fflde exceptio. amp;nbsp;pre iudicijs.I.res. Oligo uero fiue caufa pett tionis ad hoc infpicitur, quia fi ex una caufa petiero, amp;nbsp;uitftus fuero : deinde ex noua caufa mihi dominium tribuen.» te petiero, non obftabit exceptio, ut ft. eod.l. fi mater. Idem eft, fi ex aha cau^ fa non noua nunc peto, cum prius qua^ dam exprefta pctieram : quiaea folacau fa, que exprefta eft, in iudicium dedu^ da UÛ

ÜE ORD. IVDICIARIO, ij» fla uidetur. Si uero nulla caufa expreß û rem petiero, rurfusex quacunc^caux fa pcdcro non noua, petenti obftabit ex ceptio. In realt enim acïione non eft eau fa,qua res fit mca,quæ in peüaone non comprehêdatur, cum caufa non expreß farepedtur :quia non ex plurtbuscau-fis res noftra efie poteft.Ex pluribus aût caufîs tperfonaliter quis obh'garinobis tAUjspro' poteft, Ideoqj ex una caufa pedriofa^ bibtliccr óa, alteram non tollit, ut ff. eodem, I.ói an.§.exa(fi:iones. Infpiciturquoquean cadem res petatur» Cæten's concurrent dbus obftabit peddo. utfEeodem.1, ói an. §.idem. Qinniniofitotopedtopars petatur, obftabitexcepdo : quia in toto pars eft. ut 1. fi quis. Obftat itaque ext ceptio,fi inter eafdem perfonas eadem quæftio reuocetur, amp;nbsp;hoe fiue eædetn fint ueræ, fiue per interpretationem : ut tutor, curator, aeftor. Municipij pro* curatori quoque nomine al tenus agent d obtjcitur excepdo.ut ff.eodem.L iiq\ reiiudicatæ. Res uero inter alios at lt;fta, alijs fuo nomine agentibus non

q 4 præiu*

JÎZ SVHMA OTHONIS præludfcat. Aliquando tarnen ali] fd ent(,amp;prohibereuaïenti,Sd non prohi bcntijfententta nocet:ut fits eut prind-paliter datur a(flïo,uel defenfio,ahû cui datur fecundanô,panatur caufam age-rCjUel defendere,ut debitor creditorem, emptor uenditorem,emphitheota pro^ prietan'um, ua fall us dominum,ut fF.de re iudicata.l.penultima. Item uidorà unius ex (octjs fundi communis, cui fer uitus debetur,prodeft alteri etiam ad eyc. ceptionem,licet amiffio no præiudicet» ut ff.eo.I.fiferuus.Ç.fifundus.Sic etiam aceufati deadulteriocomifîb cum uxo' re alterius,ablt;blutio prodeft uxori,quâû. diu nuptaefteius condemnatio non no cet,utff.de adult.tdenunciafle.§. qug-ritur» Ex duobus quoc^ tutoribus con* demnatis qui gefferant, unius appellan tis in iudicio appellationis uicfîoria altegt; ri proderit. C.fi unus ex pluribus appel lauerit.I.fiiudici»

DE EXCEPTIONE DOLl

Capc XIX»

Ex-

DE ORD. IVDICIARIO. ijj EXceptionum præterea doli niali ce metus ufus fiequens eft, Ei au' tem competitexeeprio doli, qui per do.-lumeftobligatus. Itac^ fi eum conue* niiTet quemfubcoditione obligari per dolum aker quia pure eil obligatus,do* h mak obftabit exceptio, ut fF.de uerbo, obligat.l.fi quis. Siue dolus dédit eau fam contracfiuijfiuenoUjin contraefiib. fcilicet ftri(fîi iuris» In contraefiibus uc ro bonæ fidei,fî dat caufam contradui, contratfius nullus eft.Ideoi^ exeo non agitur,necopus eftexceptione, Quini* mo qui fine caufa ftipulatus eft, licet eo tempore nihil dolo malo feciflêt,fi tamê ex ea ftipulatione petatjtunc dolo malo facereintelk'git.Idcocpobftatexceptio, utfF.eo.l.îj.§.circa.Dolo ctiamfadt,qui feiens petitjquod ftatim redditurus eft: ideo obftabit exceptio dok',fF.de dolo.L dolo Facit, Quod locum no habet in pof feflorio iudicio,in quo iure peto, quod reftituturus fum.Vtin quorum legato rum interdiefto dicitur,ut fF. quorum le gatorum.l.hocinterdieftum, Quando q y que

a}4 S V M M A O T H O NI S

que etiam non factum, fed fMcnnum do lofijindudt doli exceptionem. Sïenim cum creditoreshæreditartj mandaflènt hæredi,ut hæreditatem adiret, quam fu fufpedani putabat : unus ex his dolofc non mandaflètjUt ita, fèd eum in folidû conueniret mandaturus, alias fi non fo* ret hic hærcs aditurus, fi poftea in foli-dum agat creditor,doli mali exceptionc repellitutjUt fî.eo.l^apud Celfum» Et ut generalius dicamus, ex omnibus in facfium acfîionibus oritur exceptio doli mali» Dolo enim petitjqui cum qua-libet exceptione repellitur,ut ff. eodem, LapudCelfum» Etutgeneralius dicamus, ex omnibus in fadlum atfiionibus oritur exceptio doli mali. Dolo enim pe tit,qui cum qualibet exceptione repelli-tur, utfF.eo. l.tj. Namquequiæquita-te defenfionis infringercaclionem po-teftjdoli exceptione tutus eft, ut ff.eod» l.apud.§,quiæquitatê. Adueifusau-tcm exceptionem doli,non datur repli-catiodolûutpotefidolo indudîus aba-Iio,quoad promittendum,eundem in^

du*

DE ORD. IVDICIARIO. zj5 duxen's ad rcmittendum . Hic cnim, cumeum rcpcllas dohexceptione,non adiuuatur doli replicatione, quia dolus dolo compenfatur, ut ff. cod. 1. apud, §. Marcellus. Exdolo uero tutoris ôi. curatoris 5 fi cumeis collufum non eft, fint'que pupillus amp;nbsp;pubes ex eo dolo locupletiores,exceptiodoli mali obijx citur, utff.eod.l.apud. §.illaquæftio. Ex dolo quoque procuratoris tarn prae* terito quàm præfenti obijcitur exceptio , fl tamen fit procurator in rem fuam uelgeneralis. Aliasautem exdolo pro curatoris fimpliciter ad agendum dari commifllo poft litis coriteftationem dû-taxat obijcitur exceptio, ut ff. cod. 1. agt; pud. §. quæfitum eft. amp;nbsp;1. fi procurator. Vtautemhæc doliexceptio teneat, ne cefleeft ut acftoris,contra quem obijcû tur, dolus probetur.Neq? enim fufficit, fiàquocuncp dolofacftum id doceatur. ut ft.eo.l.ij. §. idem . Metusueroexce^ ptioinrem fcripta eft. Sufficitcnim ad hoc ut obijciatur, fi à quocuncp in re ea de qua obijcitur metus caufa fadum effc

ajd S VMM A OT BONIS eflèprobetur,utff.eo.I.apud. §. metüS caufa. Competit autem hæc metus excc ptio fiue rcplicatiOïUbi quê metu à quo-’ cûcpadhibito fe obligsntem, feu remit tentem {eu quid aliud facientcm iuris »quitastuetur.

DE ySVCAPIONI. BVS ET prtefcriptionibus, Cap^ x X,

NOn minus autem quam præmiG fisexceptionib, defenditur reus, cxceptione ufucapionis uel prtçfcriptio nis.Êftnât^præfcriptio uera exceptio.

V fucapio quoc^licet fit acquifitio doming, tarne quäle de iure uel faóo parit exception?,ut C.de iure dominij in re-bus.l.in rebus dotalibus Jnrebüsadco plendam ufucapionem necefiaria funt, »uftus titulus,et bona fides utriulcp, tarn dâtisquàm accipientis, in initio pofief-fionis. Neceffarium quoc^ eft utres no fubiaceatuitiOjUel quafi5utfi fit ui poß lëlTà uel clädeftina uel furtiuatnifi prius uitium purgatum,uel præfidi contra le^ gern iu,repetun.donata,fi fuerit pupilla ris

DE ORD. IVDICIARIO. 137 ris uel fifd.Item cxigitur. ut pro fuo pof fideatur, Qi. ut poflelîîo üc continua, id cft.noninterruptaalio medio tempore in poiTeiTione con fi i tu to. Item trienniû continuum neceflarium eft, fiueid toto ufucapionis têpore poffèderitjfiüe alius à quo caufam habet utatur initio QCU' hus pofleftionem fua pofleflione conti-miet. Vfucapiuntur autem res mobi-. les,2C fe mouentestpræfcribuntur uero longo tempore res immobiles, fcribun-tur legitimo tempore res utræcp. Vt autem longitemporis procedat præfcrip-tiOjhis opus efttbona fides ex parte acci pentis J fedhodieetiam ex parte dantis. Nam hodiemalæ fidei pofleflbre aliénante,ceffatlogi tempon's præfcriptio, fi uerus dominus ignorer ius fuû amp;nbsp;alie nationcm fatftam.Specftatur ergo trigin ta annorum defenfio. Si uero feiat alie-nationcm eiTe facftam,amp; putatres ad ie pertinere,obftat exceptio decem uel ui-ginri annorum,fi litem non eft contefta tus infra decennium uel uicennium, ut inauthen.§.rurfus. Incomplenda e-tiam

»j8 S VMM A O T HO NI S dam hac præfcnptione titulus exfgitur, uelid quod pro titulo habeatur: 6C ut res non fubiaceat uitio , ucl quafî ui^ tiOjUC fît ftatuto tempore poflelTa nul* la ïnterruptione faôa, îd eft,decennio inter prarfentes, uicennio inter abfèn-tes. Si tarnen is, cuius res præfcnbeba' turquibufdamannisfuitpræfènsjamp;in padem prouincia,quibufdam ueroab* fens,id eft in alia prouincia,tû adijciun* tur ei totalq,quotex decennio fuit ab* fens, ut in Authentic. quod fi, Facta àutem interruptione ciuili,perpetuatur atftio ufque ad quadragintaannos, ut Cod. de annali exceptione . I. pecunia. Excepta aóiione de dolo amp;nbsp;re* fciflbria,ut ff. de emption. 1. qui fun* dum. §, qui bona . Poft interruptio-nem autem naturalem , fufficiunt ui-cinti anni ; fi tarnen initium fccundæ poffelfionis uitio caruit. Secundæe* nim poffefiîonis initium fpetfiamus, ut ff. deufucapionib. 1. fi is. §, fi quis.

Item,licet ciuilis interuptio tantum illis profit? quiinterruperunt;natyra* hs

D E o R D. I V DIC I Ä R I O.

lis tarnen non illis folum, fed omnibus generaliter, ut ft’, de ufucapion. 1. natu-raliter. Intcrrumpitur autem præfcri gt;• pito naturaliter uartjs modis , utpote fi quis de fundo ui eijciaturjaut res mo-bilts ui eripiatur : ut iï. de ufucapio* I. collateraliter. Item, fi furto auferatur» firespoflefla derelinquatur,fi flumen rem poftèftam inundauerit : ut ft. de acquirenda pofteiT. 1, qui uniuerfas ♦ amp;nbsp;I. perægre. §.quibus. Pofleflïonetn amittimus multis modis,ut fi mortu* urn in locum intulimus quempoflide* bamus . Namque locum reli^iofum, aut facrum non poftiimus poffidere» Etfi contemnimus rcligiofum, Slt; pro priuato eum tenemus, ficut hominem liberum ► Item cum prætor idcirco in in pofleifionem ire iuffit, quod dam* ni infecli non cauebaturjpofieflïoneni amittere Labeo ait. Item quod à mari amp;nbsp;flumine occupatum eft , poffidere nos definimus.aut fi is qui poffidet, in poflèffionem alterius peruenerit.

item, cum quid mobile eft , mul* üs

»4tgt; svmmaothonis tismodisdefinimus poffidere.Si autcm nolumus, autferuum manumnnmus ► Item fi quod poflidebamus,in alfam fpe dem translatum fit,ueluti ueftimentum exlana fat^um. Quibus exphcitis,cum deamittenda pofleffione qu£ratur,mul tum i'nterefle dicä, per nofmetipfos an per alios poffîdeamus.Nam eius quod corpore noftro tenemuSjpoflèffîonem amittimus uel animo, uel etiä corpore, fi modo eo animo inde progreflî fuifle^ mus,nepoflîderemus.Eiusuero quod ferui uel coloni corpore poflidctur,non aliter amitti poffeflîonemjquàmfi alius earn ingreffus fuiflet,eâcp amitti nobis quocp ignorâtibus. Si res medio tempo rejante fcilicetcompletam præfcriptio-nem debitoris uelextranei à creditore fi neuitiofit detenta,ut C. dcpræfcript. triginta annorum.l.cum no. §.imô amp;nbsp;il lud.Poteftetiam appellarinaturalisin. terruptio,quçfit per interuentum pupil laris ætatis,quo folo cafu deduóo temgt; pore pupillaris ætatis, poflefibr utratp fua têpora cÓiungequt C, depræfcript.

tri*

D E o R D. I V D I C I A R r O. 34* trfginta an.l.ficut» Similiter quoqj plu ribus modis interrumpitur prçfcriptio, litis conteftationCjCouentionefada per cxecutorem.l.præfcripta.ç.fecundæ» Cautionis emiflïonc. ut l.cum no. §. fed amp;. Fœnoris, uel partis debiti iblutiogt; ne. ut C.eoJ.cum fidcm. Querimonia fimpliciter coram præGdc uelepifcopo locorum fadïa, aut fi horum copiam no habuerit, fedcum fubfcriptione tabel* lartj, auttrium teftiumfi défit tabellari* us.Sed fic interrumpitur tantum in qua tuorcafibus. Sed Ü abfens fit pofleflbr, uel in poteftate conftitutus ■, uel laborer furore, uel infamia, utC. de annali except. 1. utperfeóius. libelli principi ob* latione, amp;nbsp;ad reum fatfia fubfcriptione: fed hoc in annalibus, 5Cpræforijs tan-turn ac'tionibus.ut C.quando libellus princ.ob.l.fecunda.

de Dilationibvs» Ci^Ut XXI.

SAepifTime quocp in iudicijsdilatio* nes poftulantur ♦ Petunturautcm r gratia

24t s V M M A O T H O NI S ' gratia tcflium abfentiû, fiucinftrumcn-' torum. Dantiir uero, G urgcntifGma ra* tioflagitaucn't, ô^ncceffitas dcGderata: inGruôti'onïs exegen't:fed fub tali mode famine, ut G ex eadem prouincia telles auc inftrumenta dcGdcrentur, tres men fes,G ex uidnia, fex menfes indülgeangt; tur.Scd CK trsnÇma.rinis partibus, noue tribuantur.utC.eod.l.i. Caufa tarnen cognita præditfîæ dilationes minuun-tur. utC. codem.I. Gue. Jure ueroauthentic!' dominum in iudicio nomina-tum, in iudicium deducat, fub aliquo modcramine indulgetur dilatio, ut G-quidcm Gt uicina prouincia, ubi lis agi-tur, una ucl duabus manGonibus in mc dio conitituris,£lt;exea domini dedu-dtio deGderatur, quatuor menfes den -tur. Si uero Gt maius fpacium, fex men^ fes indulgeantur. Si uero ex PaleGina, ucl gentium longinquaru præditfla pe-tatur dilatio, feptem menfes cuGodian-tur. Si uero ex Hefjierijs aut Septen-trionalibus partibus, aut Lybia,tüc tem pus à prioribus Icgumlatoribus determt natum.

D Ê o R D. 1 V D t C î A R I o. 24) natum, id eft, nouemmenfium fequau ut in authen.ut omncs obediantSecun dum banc formam arbitrantur quidam dandam dilationem producendoru tegt; ftium abfentium, uel inftrumentorum gratia. Sic^ per authen.legem cone' 0am : quod utrum uerum fit, fub quæ* ftione relinquo. Ei uero.qui te per facrS oraculum extraordinariû uocauerit indicium dilatione denegata, tibi ad argiP enda prccum mendacia,0Cad proferen^ dainftrumenta,uel tcftes, dilatioindub getur, cum inftruólus eiTenon potuifti, qui propter fpem ad aliéna protraheba' ris indicia, ut C.cod.fi quando.Cum an tern ad appellationem, fine ad confulta.. rionem refcribit imperator, fine priori iudicio fit data, uel non fit data, dilatio amplius non dabitaóorfificutneccum ipfe cognouit, decaufa delata ad ipfum per a'ppellationê.ut C.eod.l.cSà nobis. Sed nec in caufa adultertj ut ff.deadult. I.incrimine. Inteftimonijs prætèreaea caufa, folumodo dilatio indulgeat aifîo ri, quæ infra refiituitonis tcpus coartat, r 2 uacat.

»44 SVMMAOTHONIS

U a cat. Quod Q defenfio rci dilationis fufFragium poftulauerit,dtra tempons obftaculum tribuatur, quia in eius non funarbitno,quâdohtc pulfaretur, quo I tempore excedente,id eft fi forte excédât tempus reftitutiom's, etiam ador u* tetur pro inquirendis fuis probationi-bus.utft. eod. In ciuilibus uero caufis nouerit Judex,non facile amplius quain femel tribuendam ddationcm. Plane , in criminalibus accufatori duæ, rco tres caufa cognita indulgeantur dilation nes.utfteod.hult, lureautem authen ticorum poft omnes légitimas inducias, altera parte renunciante fuis allegation nibus, altera non uolente poft fpacium triginta dierum indultumad fuperann dam illius maliciâ, primo unius,dehinc alterius menfis indulgetur dilatio, ut in authen.Sed hoc iubemus.

DE COMPENSATIONIBVS, Caput XXII.

COmpefatio eft debiti SC creditt inter fe contributio.ut ffeod.l.i. Sæ pe autem

DE ORD. IVDICIARIO. 14, pe autem rei ïn iudido conucnti, ad cô-penfationi's decurruntadminfculum. Compenfatur debitum, quod utroque lure dcbitum eft: fed dC illud quod natura dcbi'tum eft, fi tamen fie dcbitum eft, quod fblutum non repetitur,utpotefi pado nudo fit debitum,uel ex teftamen to minus folenni.ut ff.eo.l.etiam quod. In dicm uero debitum uel fub coditionê nocopenfatur.ut.fï.eod. l.quod in die. Quod alij dcbetur,co etiam cui debetur nolente,alius non compenfat. ut C.eo, Eius. Hocautem intelligimus.nifi fit aliusille. Idê eft,per iuris interpretatio-nem :ut pater, filius,dominus, feruusjo cius.fideiuflbr quoep quantum ad banc caufam,idem intelligatur.utff.eod.I. In rem etiam fuam datus procurator,fi uice mutua conueniat^tr, compenfabi-tur, licetdemum poft litem contefta* tam. ut ft.eod.1. in rem. Hodie uero fît iplb iurcjfi' tamen obtjciatur, Só obieefta non reprobetur, fit^caufa liquida,ftax tim nifi poft multa certamina Hc, ctiam fi debeatur ex caufa negoefj ,fiue cx cau^ r 3 aeftioni

X4^ S V M M A OTHONIS fa malefîct) ex ordinc. Omni namcp à» ôioni obîjcitur,prgterquâ depofitijet ui bonorum raptorû. ut C. eod. l.uk. In quantitatibus ucro locû habet copenfa^ ho J necin fpeciebus, nifi uentum fit ad æfhmationem per earuminteritum.uel deterioratïonem Jilud autem non eft m cogmtum, quod fi uni pcnhoni fit defti nata compenfatio, forte pluribus act)ogt; nibus ab initio propofins,uel una ab ini ho ÔC altera nondum finite iudicio cæ-ten's illis petitionibus non erit uariando obijcienda.utIF. eod.1.idem.

DE SOLVTIONIBVS, Caput XXI IR

SAepe præterea rei in iudicio couengt; ti,quod petitur.folutû contendunt, liccp obligationcm ipfoiure diflblutam c(îè. Hoc uero contingit, uel uera fada folutione, uel imaginaria, id eft accepti-latione. Vera autem folutio procedit, eoibluentc qui debet, ôdeuidebet, fîî quod debet. Alius tarnen pro alio fol-ucns? cuäignordntcm Óóïnintulibérât» utff.

DE ORD. IV DI CI A RI o, 247 utff.cod.fbiuere. Si Liero,cui debetur, eft folucndum,etiam reo criminis poftu lato præterquam læfæmaieftatis. Alio.-qui plcrumqj infontes fame perirent, ut ff.eod. res.Procuratori tarnen retfte fol* uitur,fi liberam habeat adminiftrationë generalem :uel ft ei fpecialiter fitman* datum.Prorfus eriamaltj,utadiecfto,rede foluitur, ft ftipulator uetuerit : ne ta* men litem coteftetur,quia poft htis con-teftanonem ci non rede foluitur. utft. cod.l.uero. amp;1. fi quis. Tutoriquoqj SC curator!,caarn non gerêtibus, rede Ibl* uitur. ut ff’, eodem. 1. quod. Litis ue* ro procurator! non rede foluitur, nifi amp;hoc mandatum contineat,ubi procurator! non rede foluitur.utff. eod.1» hoc iure ♦ Pro alio autem foluens,fru* ftra fibi rem pigiioratitiâ reftitui deff* derat. Item pccuniam debens, SC pe* cuniam non Habens,aliam rem foluens libcratur, nilx creditor maluerit eiusrei emptorem præparareidoneum, utlicre ipla diftradacidem pecunia foluatur ut C.eodl.nifi debitor. Eadem quoque

r 4 ratione

J4» SVMMAOTHONIS rationc debenti odto marcas argenn’/ non haben« h'citü ent, foluerc marcam aun'. In poteftate autem eft débitons expluribus caufis, uelunaufurariadc-bentis in folucione expn'mere, in quam caufam ueliteflè folutum. Quod fi non exprimatunconuertitureletfïioad credt torem,ut fcilicet edicat,in quam caufam uelit accipere,utficuel creditori libera fit noaccipcre»uel debitori no darc,filex folutionis alteri placita, ab altero no ad-mittat.utff.eo.l.i.etiiq.§.quoties.Expri mere aût debet dum res agit, in ipfa fcili cet folutione,ucl anteajuel poftea,fed in cotinenti.ut C.de ufuris.I.fi ufuras.Cg-terum neutro uoluntatem fuam expri-mente, à lege difponitur.ut fcilicet in du riorem caufam accepto feratur. Durior autem caufa exiftimatur ufuraria,quàm non ufuran'a. Item ex qua quis debitor eft fuo nomine,quàm alieno, puta fide-iuftbria. Ex qua quo^ debitor eft cum fatifdatione,quàm fineea. Item quod debetur ex famoia caufa,durius eft. His quoq} celTantibus, antiquum dcbitum durius

DE ORD. I V D I CI A R ï O. 14^ durius eft.ut ff.codcm. Et magis.amp; L «n his. St uero ex una caufa,fed ufura-ria debeatur, minimi fimplidter foluii in ufuras débitas acccpto feruntur. Quod nero refiduum erit, ibrtem exte-nuabit. Sed fi adhuc quid refiduum fue rit, in ufuras indebitas acccpto feratur, utfi'.eod.l.v.Ç.Imperator, Debitasau* tem intelligimus ufuras,quæftipulatio* nedebentur : indebitas uero, quæ folo pado debentur. Si autem in ufuras ex-prelfim fada fit folutio,SC fint ufurædc bitæjôC indebitæ, quod folutû eft æqua liter ad utranc^ caufam fpedabit. utff. codem. I.v. §.fi imperator.

De acceptilationi b VS, Ca[!Ut XXiii I.

ACecptilatio quocp folutio eft, ièd imaginaria. Eft autem acceptila-tio uerborum conceptio,quibus per in* terrogationem amp;nbsp;refponfionem, debi* ton's creditoris contingit ab code ne-xu libcratio. utff.eod.l.fane fie. Erie uero fie : Habcs ne accept um, quod tibi r f debeo C

î^o SVMMÄ OTHONIS

-deb cor’Hab CO, acceptScpfero.ut fE dé ftipula.I.fane.Accepto fertur obligatio folummodo uerbistrada.Nempequæ uerbis obligat, cotrarijs uerbis diflblui' tur,utff.deacceptilal.aninutilis^ Illud aut dubiSnon eft, quodomnes obliga-tionesquoquomodo côtraêîæ poftunt in Aquilianam ftipulationem dcdua\ Sic^ poftmodum per acceptilationem tolli. utC. deacceptilationibnsj.tertia. per Aquilianam»

DE CONFESSIS, Caput XXV.

NOnnunquam rd in iudicio con-uenti confitentur: ôd fiquidem in iudicio bat,parit pi æiudicium. Nam in loco condemnationis eft, utpote ficonfi teatur fe certam fpeciê debere,uel quan titatem. Etdatur confeftb tempus qua-drimcftrcjamp;infamia irrogatur, parit actionem in fatftum, acfi iudicatum eC-quibus caufis infamia irroga tur,L

DE ORD. I V D I C î A RI O

tur.l.athletas.l.fi quis.l.amp;.ff.dc iud. I.fi debitori,quoniatn.6Cl.ccrtum. Si uero confîteatur fe deliqujfTejUcl contraxilTe, ut ex eo contraria incerti fît debitor, co^ dcmnationem induciu Idem etiam in caufaciîminali.utff.deintcr.atfî.I.deac' tare. §. in certo. Qui interrogatus re^ fponden't J fie oneretur,quafi ex contra* cfiuobÜgatus : pro quo pulfabitiir,dum ab aduerfario interrogatur. Sed fi à prætore interrogatus fuerit, nihil facit prætoris authoritas, fed ipfius reipon* îüm fine mandatum.ff. decuftod.reo.fi confeflus. Et hæc omnia uera funt, nifi confeflto fitexorta per metum, ucl per errorem,ucl aduerfario abfente : uel nifi fit contraria iuri, uel naturx : ueluti fi confîteatur fe ilium occidiffe, qui non eftoccifus. utff. dequæftionibus.l.di* uus.amp;I. fiquisultro. amp;ff.deinterroga* tionib.l.confeffus. Siueroextra 1 us con fiteatur, ad fe obligandû, ÔCin ultima uoluntate,ftatur confeflîoni, fi fit facra* mento fubnixa.ut ff,delegatis,ii]»Si uero non

lï» SVMMA OTHONIS

ro non fitfubnixa, non præ/udicat, niß praefumatur zx ore teftantis habere m'm fideicommiffî, Tuncenim non agetur cxcaufadebitijfedhdcicomrniflî, ut fF. dedoîo.l.ex hac.SCdelegatis tj.l. Lucius. Si uero ad liberandum ah'um à fc SC in ultima uoluntatc confîteatur, præ^ iudicat confeflio,ut C. de falfa caufa ad-iecîa.I. i.Hæcomnia locum habent,ubi non eft facftaconfeftib folennis per fcri' pturam. Si enim foleftniter hoc modo confiteatur,nec caufa adtjciatur,nô prg iudicatconfefîîo. Sed alius fi obtinere uoluerit,debitum probate c6pellitur,uc fF.de probat.cum uidebitur.Si uero eau fanumerationis adijciatur,non fit præ-iuditium infra biennium : quia obijci * tur exceptio de non numerata pecunia.

Si ueroaliam adijciat caufam,Ô!^ uetu ftiorem,ut depofiti,uel uenditioniSjUel emptioniSjftatim fibi prçiudicat,nec au ditur,nifi probauerit contratftum per ar gumenta fcriptisinfèrtaïquia nimis in-dignum iudicamuSjUt quod quiiq? fua uoce dilucide proteftatus eft, id in cun-dem

D E o R D. I V D I C I A R I o. nbsp;nbsp;nbsp;»jf j

demcafum infirmare,ut C. de non nu» pe.l.generaliter.ôi C.depofi.Ç.ultro .Si uero non additur caufa uetuftior, fed tâi tumfècuta ftipulatio fuifle confcnba-tur,fit præiudidum, nifi per fcripturam ucl per teftesmaiores incontrarium pro betur.utC.decontr. amp;nbsp;commit. ftip.I» optimam . Huiustamêlegisoccafione dicunt quidamjCC in fuperiori cafu nifi uetuftior caufa additur, probationê co trarîj non folum per alia inftrumenta, fèd per teftes admittendam.Hgc omnia obtinêt, fi folenniter per fcripturam ad fui obligationem fiat confeffio, ut in do te à marito adieôa poft cofeflîonem do* talium inftrumcntorum,amp; in depofito fufceptOjôi^ in publicis funcfîionibus fu fceptis ftatim Facit præiudicium. In ali) s fecuritatibuSjUtpote in apochis fu-per recepto poft; triginta dies, ut C. de nonnumerata pecunia in cotratftibus. His itaq; iuris folennibus per fcripturâ confeffio parit præiudicium. Cæterum qui propriam fcripturam qua conuen* tionem gt;uel numerationcm inficiatur, conuiiftus

O

154- s V H H A OTHONIS conuidus in duplum condemnatur, ni n illato facramenïo confiteatur» T une enim non punitur, nifi circa expenfas circa probationes faôas acfîoris facra-mentodeclarandas.Atfipoft numera-tionis inficiationem prétendant folutio nem, omni modo in folidum exigitur: nec prodeft iam fatfîa folutio.Econtra fi literas fuas à reo prolatas acfîor neget,ea dem fit amp;nbsp;pœnæ ÔC iurifiurandi forma» Hacpœnacuratori infligenda,fi de fuis literisquæftionem référât in caufaeius quem curat, ut in authen.detrien.ôifc* mif.§,ftudiurn»

DE OFFICIO IVDICIS po/îlitem co»teßiitäm-,Jeq; fentenM ferenda, Cap. XXVI.

Poft litis autem coteftationem nee atftorerei aceufante abfentiam,ncc econtra negotia protclari contingit»

Alterutra tarnen parte ceflanteeau-fam peragere,iudicis non ceftabit offia urn. Etfi quidêatftor celTauerit, quate-nusreus muJtiplici dilatione fatigetur^

DE ORD. ÏV DI CI AR 10.

amp; aâoMs accufct abfennam,citetur à »udicekgitimejfdh'cet trim's edióis, de* cem dierum fpado unicuique ediêîo, deftinato, ut per fe ueniat,uel per in* ftrutfîum procuratorem. Siautem necficueneritjiudéxque aôiis apud fs confeôis infpetfîis, nil fufficiens de eau fa aditatum inueneritjCX quo tunc eau* fæ fieri poflîtcerta conielt;fîura,reum ob* feruatione iudicq relaxabit, adîorem ctiam condemnando in omnes expen* fas 5 quæ confueto modo circa lites sx^ pendûturjquantitate earum facramen* to reimanifeftanda, redditis cautionigt; bus iudicio fifti, ôd iudicatum folui, à reo expofitis’.quæ etiam fi remanferint, uiribus carebunt. Si autem ex geftis apud fe habitis iudex fit infiruétus, ut terminum caufæpofiitimponerc, tune definitiuam ferat fententiam. Etfiqui* dem reum condemnauerit, cum forte meliorem caufam acîorem habere per* fpexerit, expenfas, quas-reus circa li* tem fe fecine facramento declarauerit, ’

dç

»5lt;5 SVMMA OT BONIS decondemnatione dcc!inct,amp;hoc qut dem in pcenam contumaciæ ipßus aóo riSjContra regulam, qua uióus uilt;fîort in expends erit condemnandus. Hæc uero fententia condemnatio ipfius rei abfolutionis, inftante fine triênq fcren^ daerit.Id tarnen quod didtur abfolutio ne reijfiue cafu acton's ab inftituta atfiio ne,de^decem dierum fpado unicuicp edidîo deftinatOjinnouationem redpit per authen. multa quidem.§. omnem. coli ♦ vitj. de litig. Atfior näc^ qui femel adionemfiueconuentioneiudidana,fi ue prindpi predbus oblatis ÖC iudici in-finuatis,et per eum aduerfario cognitis, necefie habet ufqj ad finem lirem excr-cere. Etficaufam profequi difieratjieo poftulante tribus editfiis poftuletur per interualla trigintadierum.öd fiuocatus litem detretfiatjCi aliud fpadum anni in dulgetur.intraquod fi ccfletjiudcx audi re allegationes præfentis,ôd perquirere ueritatem debet, amp;fic legitimam ferre fententiam.Sed nec intra annum uenû cns auditur,nifi prius reo litis expenfas qua

D E o R D. I V D I C I A R I O. tif quas fuftinui'treferat.Hjs quocppræfti-tis,fî interrupto anno litem deièrit,ab o* mni cadat acSione» d. authent.omnem. Si autê reus abfuerit, ÔC fimilis eius pro^ ceflit requifitio, fi uenire diftulerit audp tis allegationib. præfentis, non différât iudex adoré mitterein poffèffionem,Sd abfentem côftituerç petitoré.Sed hoc,fi de caufa fuffîcienter aditatûnon fuerir. ut C.deiudicijs.properandu.amp; C.quo modo, ôi quando iud.1. confentane* um. SC C. ubiin rem ad. exer. fi quis» Si uero de cauià fuffîcienter fit adita* turn, tunccôtrado iudex heremoditio, id eft,deferto iudicio, et abfente legitime uocato, non dubitet proferre fententiâ pro abfente, fi melioré caufam eum pro fpexerit habere, cum eius abfèntia terrû bilibus propofitis fcriptis repleatur Dei præiêntia. Quidam tarnen fimpliciter, SCindiftinde dicunt : cum reus abfuegt; rit,contrahédum eflè heremoditium, fe cundum ueterum legum authoritatem, 6C diftînitiuam fententiam ferendam,ec ad cffèdû producendam ipfius rei 6C fa^ s cultagt;

aj3 S V M M A O T H O N I S cultatibus et rebus, fi pro acfiorelata fue rit fentencia.Hancaurem fententiam ui dentur indicare uerba liuius legfs: Vete res leges autcm illæ reperiuntur.utfF.de iudicijs. 1. lij. in peremptoriol. poft eo.tit.amp; L fi prætor» Hæcautê omnia intelligûturjfi cotumacitcr abfuerit,nec reuerfus fi ex iufta caufa abfuifte pro-bauerit. Auditur ucro hæc probâs ut reftituatur,ut fF.de minorib. ait prætor* Cotumacitcr uero abfenti in omni cafti denegadoappellationis remedio,ut Cgt; quorû appellationes nonrecipiuntur.1» cius.CaeterS fi reû legitime citatû abeflè côtigcritex neceffitatejcondemnatus re ftituatur ad totius caufie dcfenfi'onê,ut C.deprccuratorib.l.quia. ÔdfF. ex qui-bus caufis in integ.l.i. fi. Si autem fola uoIuntateabFueritindeFenfus,refti tuatur ad appellationem,ut C. quomo-do ÔC quâdo iudex.l.ab.fiC C.de libérait caufa.l.fi isetfi defcnfus fuerit,ef procu rator no appellauerit, difficile eft ut hie reuerfus audiatur,ut ff. quâdo appellä. fit.l.i.Slt; ultima.Huiufmodi autê fenten

tia

D E o R D. IVD I C I A R I O.

tia condemnationis rei prxCends adïo-re abfente prope finem tnenntj feratur «. S1CÔC fentenda abfolurionisrei praefen^ ds adore præfentc. In lèntcnria enim abfoludonis rei præfentis -, cafu ado ris ab inßituta adione,quod idem anni fpacium amp;nbsp;trium menfium, ut inau' then, fupen'ori fcilicct om nem.erit obier vandum.Ante finem ucro triennij alce* rutra parte ceflante,in fola expenfarum darioneetabfoludonejabobferuarione iudict) feratur poenalis fentenda, non autem definitiua condemnationis fen* tentia in abfentem» Ex hoc uerbo dice bat P. contra abfentem parte quacunqp triennij pofle ferri lentendam. Eodem quocß modo ablend perfonæ legitime citatæ reueréti laudatur copia,nifi prius omnesexpenlà^s et omnia damna aduer fario inflida facramento eins dedaran-da reftituatjUt C. deiudicijs.fancimus. Si uero alterutraparte prefentc,fiue utra quejlcntenda feratur,uidus uidori co-demnetur in expenlas, nifi cum uidor per contumaciam abcft;quocafufitde*

s 2 du'

J^o SVMMA OTHONIS

duâlOjUtfupràoftendimus.l.properâ' dum. Siuerodeexpenfis dC fiutfîibus in fentenna omifent,eodcm die fupple-re potent,ut fEde re iudi.I.Paulus.et C, de fruÄb.amp;lit.expen.I.terminato. Sic quocp altera parte præfente, altera uero abfente , uel utraque parte præfente, CÛ fatis de caufa fuerïtaóitatum, iudex ueritatem amp;nbsp;legum, iufticiæœ fèquens ueftigia, fecund um quodiunum fuerie «ifum,pronunciabif. Idipfum nantcp ' ab initio fuo iacramento comprehêdit, CÛ deftinatifibi cinguli honorarios per* cipit codicillos. utinauthen. Sicau* tem pronunciabit, ut aliorum uicianon imitetur. Non enim cxemplis , fed legibus efl: iudicandum . ut C. de co^ ftitut. l.iüj.ôCult. Exemjplis que rerum perpetuóiudicaturum,ad legum inter* pretationem, ficut Qi confuetudinibus, quam exemplis talibus legem interpre* tantibus iudicamus.ut C.de legibus.amp; confl;. nam imperator. Qi I. quod non ratione. Porro iudcx non fubitam, fed deliberatione habita poft negocij difcuf flo*

D E o R D- IV D I C I Ä R I o. îSt fionem, lêntentiam debet in corde fuo formare, formatam fcripturæ mandate , fi quid uicij contineat emendare, emendatam^ partibus cominus confti tutis ore proprio legere ôd recitare. Et quidem deliberare debet no aduocatis, fed aiqs accitis.Nam etimperator Anto nius remotis aduocatis deliberauit.ut IF. de his quæ in tefta.debentur,proximæ, Lites autem proximæ ôi. maxime uili-um rerum fine icriptura decidi polTunr, ut in authent.de mandatis princip.Epi-fcopus quoque fine icripto decidere po teftjUt in authent. ut clerici apud progt; prios Epifeopos. Refcindere uero SC reuocarefententiam fuam iudex nópo* teli.Reliqua uero quæ ad liatutoru con fequentiam pcrtinent,fi défunt, utpore circa condemnationem expenfarumea die lupplere poteft, ut fF. de re iud. Paugt; lus.Reuocatur tarnen quandoeß ex iugt; ftilFima caufa, SC mirabili difpeniatio-ne,utpotefi abfens legitime uocatus co demnetur. Illecp perieuerante figura iudicijremeaueritjamp;prætorium iudicis s 5 adierit,

»61 SVHHÄ OTHONIS adieritjfè^ audiii poftulauerit, utff. de reftitutionibus.LDiuus Antoninus» Licet autê iudex,qui femel fcntentiâtu-lit, poftea iudex efle definit, utamplius fententiam fuam corrigere non polfit, tanquam fènili officio fuofiuebene fi^ uemalefundîus: Si tarnen mulcfiaue^ rit,SC paupertas condemnati minorem muldäirrogari fuafen't,fententiä fuam corrigere, fic^ in melius reformate per-mittitur,ut ff.deofficio prçfidis.illicitas.

ultimo. Sordibus uero iudex abfti-neat, etenim fiprecio deprauatus,aut gratia, perperam iudicauerit, æftimatio nis difpendium patietur,et in litis difcri mine erit ei obnoxius,quc fua Igfit fen-tentia,ut C.de poena iudicis qui male iu dicauerit. de eo.amp;l.fifiliusfamilias. ff. de iudictjs.Litigator quoque fiiuftgfen tentiæ diffidentia iudici,uel ei qui pro domino litis contra ipfum litigat,dando in pecuniæ corruptelam fpem negotq reponit, fentêtiaiure amittat atfiionem. ut C. quando prouocare neceffe no eft, ficut lege, Ita tenetitacj fententia,fi lata

D E o R D. .1 V D I C I A R I O. iGi latafueritjUt fern debet. La ta quippe fententia contra facras conftitunoncs, uel contra rem prtus ludicatam, uel con tra ordinem iudiciorum,ut ft non pro-cnratorem ci'mh'terlitigantem,fèd domi num condemnauinVelutfi perempto-rio non miflb, tnbusüe pronunciation/ buSjquæ loco peremptory fufRciuntjni fi conftet de contumacia, non tehet. ut C. de fententtjs Sgt;C interloc.l.i. Si iiij.

CLVANDO sententia non tenetft. Cap. xxvii.

ITem non tenet fententia, fialio die uel loco, quam ftatuto,uel minus ho nefto loco lata fit, nee prouocare necefie eft.utC.cumnoeo.quomodo Óóquan do iudex fit,ut C.de fenten. 6C interloc» contra fententiam.Sed nee tenet fenten tialata exfalfis atteftationibus,uelfalfis inftrumentis, de quorum falfitate prius quæfitumnon erat.uellata à corruptis iudicibus,uel per corruptos teftes,mulz to magis fi' per corruptos ÔC falfos ut ex falfis inftrumentis. l.i.amp; ÿ.C. quan-s 4 do

4^4 SVMMA O T HO N I S do prouocarc,ne non Sgt;C. uenales. S)C fF. dere iudicata,Diuus Adrianus.In qui' bus cafibus non tenet fentêtia,nec opus eft appellatione. Data uero fecundû leges tranfit in autoritärem rei iudicatæ. Res autem iudicata tunc dicitur, cS nul Io iuris remedio poteft attentari.Eius^ eft magna authoritas.namc^ pro uerita tcaccc^itur,nec facile retratatur, quia nec occafione nouorû inftrumentoru m poftea repertorS nifi ciuiliter agitur. ut C.dereiudic, Subfpe. ôdff.depœnis, Diui. Sane ft criminaliter atum fuerit, prætextu nouorû inftrumentoru à prin-ciperetratatur.utff.de pœnis.l.Diuus, Retratatur quo(^ fentêtia lata in publi co negocio propter nouainftrumeta re* perta,fed infra terminu :poftea uero no aliter,nifi præuaricatio uel fraus manife fta arguat.ut C. de fentêttjs aduerfus fi-fcumlatis.I. Û Mandatur quocp fentêtia executioni hocordine, quia primo capi unf mobilia,amp;femouetia, amp;nbsp;perexecu tores uenûdantutjUt uitori fatis fiat. Si bçcnon inueniunt,uel non fufficiûqfe.»

cundo

D E o R D. I V D I C I A R I o. i6f cSdo capiunt ïmmobi1ia.His deficiêtib. puenit ad iura uel ad nomina, uel ut ip* fa uenudentur, uel per ea id quod debet extinguat, fiue ab executore, Hue à iudi* ce, fiue à creditore miflo in bonis, quafi polTeflbre.Ita tame fiat exadîiOjfi is debi tor couêtus debitû no neget, uel id agat malitiofe.ut ff.de re iudic.d Diuogt;§.fic,

DE APELLATIONIBVS, Caput ■x.'K'Vlii.

APpellâdi ufus quam fit frequens, quamcp neccffarius, nemo eft qui ignorer, quippccum iniquitatê iudican tium,amp; imperitiâ corrigat. Licet nonu n quâ fententias bene latas in peius refor* met. non enim melius pronunciat, qu i nouiffimus fentêtiam locutus eft. utff* deappell.l.i.appellandi. Alio condem* nacOjis cuius intereft,appellate poterit, ut procuratore damnato dominus , ut emptore damnato uenditor, item debi* tore damnato creditor præfens, hærede condemnato de offïciofo legatarius,pu* pillo quoqj uel adulto tutor uel curator, s $ hærede

't66 ’SVMMA OTHONS

liærede autemcondemnatoh'cct ncccC-ïè non habeat, appellate poteriu Pro coctiamqui ad patibulum dudturji* cetinuito confule, auditur quilibetap-Ipellans. ut IE appclla. ab execut. afêntentia.amp;l.non tantum. Seruoquo que criminaliter códcmnato dominus, «elquiuis proeo potent appellate : ipfi tarnen (èruo iuftæ appellationis auxilio non denegando, ft dominus uel alius pro eo appellate noluerit,ut ff. de appel lationib.l.ferui. Sedódmaterfiliocon.. ' demnatoex pietatead appellationê ad^-mittit, licet ab initio defendere caufàm non potuit. ut ff. de appell.recipicndis. I.i. Sed ÔC pater filio condemnato, cû exlibertinitate proclamât, ad ingenuita tem pater appellate permittitur. ut ff. eo dem. l.fj. Is itacp cuius intereft, uel eut mandatum eft à domino litis, uel qui ne gocium gerit,quod mox reus ratum ha^ bet,audit appellans. Procurator nam-quequiafua litiscoteftatione dominus ïiûs cffctftus eft, procuratorem ad appel (andum coflituerepoteft, utff, codera»

DEORD, IVDÏCIARIO, iSy âb executore.in fi.I. tenet. Abilla fenteil naappellaridebet, qua:quafi latacotra lus liugaton's, Porto filata eft contra res prins iudicatas,à quibus non eft pro uocatum, non tenet. Ideocp appellate noneftnecefle.l. V. quæfenten-üae appell.reme.I.i. Idem quoc^ erit, Ü (èntentia uenalis à corrupto indicé la^ ta fuerit,pcr corrnptos teftes, uel contra folitum ordinem indiciorS : uelnti fi no procnratorlitigans, fed dominns litis, uel nonlegitimçætatis damnetur.ntC» qnando pronocare non eft neceffe.I.uex nales.Item fi non publice, fed in ftcrcto loco abfentibus officialibus pronuncia-uertt, uel non eo die quo iudex cognitio nemcaufædelegans præceperit, fed uV tcriori prouocationenoneftnecefl^. ut C. de fententtjs amp;nbsp;tntcrlocutionibus.U cum fententiam. Slt;C. quando prouo. non eft necelT. 1»

cum non.

riNIS SVMMAE OTHONIS

I deordineiudiciariot

a^S

EPICEDION ILLVSTRISS. PRIN (ipis ac ducis Brun fuie. Erid Senioris, amp;c. Ad da rifs. uirum facobum Reinharterum Cangt; cellariü D. luftino Goblero Aurore,

QV» gemii intégré tu£lu perculfus acerÏgt;o, Principis ablatitriftiafrtAtui.

Dejinejiruenti tuti cdre ïacobc dolore Peiiord flcbilibutfrangere ucUe nwdis^

Define continuis Diuos urgerequerelii, P-t petere hen Uchrymis numina. furda tUK.

Qti£ décréta femel ßti fententid firma, Mortali nuUo /lat uiolanda pede.

Ia medtonobisprincepsabfumptuiEnciif, Magnanimui/ru/lra flentibiK iRe iacet.

Utmo potefi ufijnam fito pugnare fuperbo, Vatut! cr tHe labor,uanus ZJquot; ifte dolor.

Uil tibi proficiunt lachrymif,moeror^,dolor^t Semper ZX mgemitiu corda foluta pios.

Ponemodummadidiiuit^pertie/ufocellii, Pt am breue lugendi tempia ad^e decet,

K£c moneo adfli^m quani^uamJimi'.i ipfe dolore, At^ graut tecum uulnere l^fus eram.

Sed tarnen h£c moneo,lugentem^ legeramicum Confolor,mifero qua mihi parte licet, ^am fumui orbati tanto iam principe,quantum Vixfimilem fitHis Teuthonui orbit habet, orbati non principe, fed patre, 'ongam

Qui

E P I C E D I o N.

Qÿi Patrice uitam uiuere digmts (rat.

Pro qu4 multa tulit,cui plur'tma contulit, nbsp;nbsp;^uant

Sepe fua tutam reddidit ipfetnanu.

Ex patrict occubuitypatria qui depulit hofîentt Sic nulli certivm dénotât hora locum.

Vix alius patrùe quifquam üudioßor aurte, Maiori erga illamfeu pietate ßdt.

Ceu rapiuntur eniiit diuino numine uatee,

Laudibus ut miris fèrtia frda canant.

Sic animo iüiut motut Deus 'indidit acret.

Et fua Quitta peâora traxit ope, Imperium ornan^meritis,patriam^ iuuandit

Ac fiudif ut foret htec maxima cura fui-indue iam tettus triftem Branfuigica uultiem. De tcnc te meritum languida plonge Ducent, Cuius tanta quidem tot er immortalia fyâa

Cognitafiint duro tempore flt;epe tibi, Cognitafunt Diuo bene quondam Hiaxmiliano, Cuius non ulla nomina morte cadent.

Kuius enini femper Mauortia caßra fecutus

Sellica funt forti fignoq^ tenta manu.

Quinetiaminßflograuiterpercufjiis abhoße

Cafaryub itlius max releuatus ope eH. ingeniomagnusfùityer fortißimusidem

BeUoyConßlijs, uiribusyorte ualens.

Sufape nunc iuftum regio Brunfuigica luâti/m, Bleq; decusßtisinteri^ffctuMn.

tiam tibiqui largo tribuit bona plurima mente,

Ac

lt;70 E RICI D VC BR VN S?

Ac nteriti mdgni contulit omne genus, nbsp;nbsp;nbsp;,

Hc« tibi nunc fato iacet iUe extMits 'mit^uo gt;nbsp;iUe decus Uudis præfidiumq- tu£.

IUe tuie portas,dejinfor,O' aurafalutis, Omniqai uolait parte beata fores, Detii^ quipatria diruw compe/cuit hoSient, Ex patria ßc nunc 'mtMurus erat, Kea pia fubîati pro jitnere coniugH uxor, Saflinet in uidua tempora mafta domo: Kea merito indulgens lachrymis iufloq; dolori, Diremptos ploras Elifabetha thoros.

Kunc repetens tecum daleis connubia leiH, Tempus er at fiteris ianila pueOa feni. Quatuor extMigratißima dona mariti, Qji£ retines gremio pigiwra cara tuo.

K£C tibi dam largo manantia lamina fletu, • Eatre quid iüa fito, tu quodes orba uiro, Kea fiitt inßlix abeuntis hora, dicsq;, Heu nunquam redacts fita maligna airi, Jam^fedetquantasßrmo/ts pallor ocellis Dileili mocrens ßnera Elyfja patris, Quamlibet ipfa daas ßlabcris £gra fororcs^ QU£ plorant lachrymis fata paterna fus, ^cd tibi quis gemitus,fletas,fuffiria,plan{lus l£ttiet,ac tener as ßccet Erice genast Ta quoq; thura dabis fùmofisfqualidus arts, EtßresantepiostriAiauotadcos.

Kemo patri qaoniamfiierat te carior unquaftt.

E P I C E D I o N. IT#

Tc qui! enim potuil dulcior effe(inil Cit^od mcminiffè potes uerbi rwn ^gener a^ui. Tu patris peäus peéloris unus erM.

QiMre etiam vnfliélum ßrlitn tibi morte dolorem Dup'icttt externo ejuod iucet iüefolo,

QuiceiuidideüiuHMquodhabet proßnere cauß^ Lugendi, debet non fuperare modum,

Ham fuM ^tumulis honor cfl,fuà cura,pt(temiSt QUOS decetatratis Jpargere uelle roßs.

Ergo dolens coniunx fublatoßndc marito Eunere(mcaßam,fttnereum^crocum.

Eilia cum paruisßrmofa fororibus umam Sparge,or odoratis fioribus ipfa patris.

Hec manus umbroß tuainofficio/a ßpulchro, Scd pia thurificos ßndet Ericc cados.

Etforor G^ßatergeneroßmtiieggeleburgwni Germen non ficco hac lumine buHa uidet.

Quin ea congeîlo florum cohone^at aceruo Eunereis ncäens myrtea ßrta facris.

Turba pueHarum, totumq^ Gynecion aul^e

VelatiK facies induit, atlt;j;geniU.

/sd celebre atrati geßant pueri^ ßretru/tttj Ardentes tedäsjiumina cenfa, faces.

Vos proceres ueterum qui clara d flirpe parentum Ducitisantiqua nobilitate genus, fublica conßlijs ueilris qui iura tenetis. Corpore pra^antes tngenioq; uiri, SoluitepaHatti tugubria prmcipis umbrif^

Debetur

»7t ERICI D VC BR VN?.

Debetur uefiro principe tiignus honor.

Vos etiam dues BrunfuigumßimiteluduSr Ut patriic moeflo pedore fletepatrem.

Diues opum,e:x lutof^edctndit HMnobrd campa

Sumequerelofostedaperaltamodos.

Et tu quiretines ueteris cognomina-Batti, N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;foltim tride N eoftadiiviin.

Didte lugentes etiam pia murmura Hameli,

Quicquid er ad Lenum Dijlerafylua tenet,

SyîuatidÇquîs certa fides in prtdia ) Rufi Frigida nunc ueftri cafira dolete Ducts.

Arboribus dcnfis,multis qucq^ualiibusauda,

Queq; ßues uarias iuga per alta firof.

Regia fublimi nunc uenatore Solinga, Orba tuo es,magno magna^ fiylua Duce.

Tot lachrymis igitur,quot hohes tu in montib.ornos, Conquererelieroisfitta,Solmgatui.

Proxima ßdofie plorans Vfiera Solingæ^

Vicina m gemitus ßc loca quæq^ uoces,

Vonc tuos cultus filix Gotth'tnga fuperbos, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Lugubrefiinereopuluere/pargecdput.

Vos quo^ Jüorthemq lugubria didteplebes, Ferali cxtMivm plangite uoce Duccm.

Plena ttbi ueniunt htec tempora Munda dolore, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

Mafia tuo ablato principe tota iaces.

Quem merito populus nunc omnis defiet ademptum, Seu pia rura colat,mania fiue colat.

Omnis er bunc fexus,fiinefiis,omnis er letas

Ludi

' É P I G É D I o N.

puna fqualida uefie getnit^ ïlunc cecidifle uiri dcflcntyiuuenesq; fenes^;t Fœttüna tutpta,puer,ca{ia pueJla dokt. Omnia funt largo madidißima pcâora fletu, î^emo efl qui lachrymas continuité uelit, Sumite turbatos Brunfuigica flumina curfuij Commoueat placidMflebik littùi aquof, IntumuilJèiuuatirapidosq; inuoluere ftuduit Acribui inuchere ej motibus exequiM. AÜue fitnebres nunc Heßide ¥ulda fufurros» Et /lt;tcbrgt;n)lt;« udis fùnde Vierra uadk, Vrge tuosfubitos pifcofeq; Lene fluentott Nonalio potifts /ùnere pronus eas.

Quiq;foiesuariMhinc indereponeremerces Luge tibi abfumptum flaueVifurge ducem.

Kagna ßmul domini cwmparuis flumina ueflri tunera non fleets illachrymate genis.

lamq^ flrox etnimo turbato Mftrs pater infit» ipfe fui queHus triftiaflta ducts, Et tu cane fenex longo pofl tempore tandem Fortis militia,tnorte perempte iaces.

Quàmmihitefociofunt plurima bcllaperaita, tAultaq; quàm firti capta trophiea manu, üiorte iaces tùnidaproflratus peélore nobis, Audaeiflteras qui nihil inferior-

Cyuantiis eras memini,ruiulis quàm fecuis in artfits, Cum medics rueres firtiterin cuncos.

Quàmia^abundo fimilis,quàm latus ebibas

»74 E R I C I D V C, B R V N S'.

Sfrc«»«ilt; communis munera müitiæ, vaille tc tunene çy duceCieCetre Vietximilidno

Laus uiguti noüra, cr gloria noftra ßetit.

Bam dubjos quanquam func multa pericula cafuSg

Lortia funtlaudemfada fecuta tarnen, Inuióloq; animo mala me prafeute tuliüii

Viulta fed hortatu (Cièfar ut ipfe^meo.

Tefocio tunüdosfùditmeautore tiohemos, Fraflaq; Flammurgts coüafcelefla dedit.

Ac ueßra Heluetij,Veneti fiib lege,Sicambri inßflo ponunt arma recepta loco.

Et quoniamhiec interßineßusprteliacafus

Sape fiiit,uirtus non labcßäa tarnen.

Ambiguoduram paßt difcriminefortem. Et McftrrfzM quaffa eß aura maligna ratcm.

Si nonaßgt;irat rebus ßrtunagerendis

(Semper in humanislubrica Diua plagis)

Si non reßgt;ondet magnoßrtuna labori.

Si non uirtuti pramia iußa cadunt.

AÜ beneßila tarnen nee inéqua laudeßrantur, Conßlia euentu nec metienda fuo-

Semper honeüa quidem uera ratione probantur

Confilia, nbsp;nbsp;meritis ßant bene ßita fuis,

Vtq; tuagrauiterhefum erigis Aemylianum» ïamiam cafurum fubucniente manu:

Sic tandem ex auidis mitrati fiucibus hoßis. Et patriam er populos cripis ipfe tuos.

Bobilts cxemplumfcäans iüuilreCamilli,

Q£‘

EPIC ED ION. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t7St

Qui pitri£ uindex cr ^it

Hunc t/liihometigeniif quum me duce rurfm in hofies Militiam Diuns Carolus ire uolet.

Te,paribus^ tibi,quorum ßrtißima uirtitSt Qji'im fibi nunc uideo^conj^icua,effet opiM.

QM fi ßrtc minus Sludia h£c iam corpore poffenh ConftliouellcntnoRraiuuarefuo.

Qiwrf immaturum rapuit mors improba te,^ui Debebas tantii rebtis adeffemihif

Sicuijum immiticonßumens omnia leto, Sternere quod femper robora noftra foleh

Crudeles nuUi (tanta eR dementia) Parc£ Regi feu Hero i par cere uelleuides. Qui magnorum operum belli patrator erits,nunc Débita in TSlyßa premia ualle lires.

Ergo uale immortale meant decus,arma tenentem Me ire alio celerem claßica ffgna iubent.

Dam concertons operor mea trtania terris. Tu poßtis armis régna quitta coles, Atq: ita dimiffum fitgiente 4 Marte fepultvM Excipiunt ambr£ node ßlente pi£.

Maxima cum multis comitata umbra Aemyliani Confficua ante alias obuia prima uenit.

Proxima patris erat Guilhelmi,tertia ßatris, Quos comitabantur miüia nuilta uirûm.

Sic ßmul abduda eß nunc lüius umbra beatM lncolat,ac alio uiuat in orbe,domos.

Quare age non condernatum decet eße,fed ipfant t i CoHiz

»7Ä ERI CI DVC. ERVNÎ.

CoUige te, amp;• uircs fume Ucobe tudt.

funde precrs, tuinulo uencrabile corpus auito Poite,cr in extruâos fi-igidu membrii rogot»

M leiium mifercßtd imftliciu fient an

Ne tcnuitmoriens déficiente munu. -Acmihi nefeip quie dabcttultimiiuerbagementi, Sed mentinifCr femper fic meminiffeuolo.

Sum^s nltorivmhumili comple)(us carmine luiluti ' Si finrte httc poßem parte leuare tuan.

O/ficif noftri,lt;iuoqi nwneris efje putabamt Nambus iUius trifte poema dare,

Nambus inftrias heu foluimus iSius in^uam, Dignus erat uena qui mt Hore cam.

lft(lt; legenti etiamfubltmts imago recurret Principis,mnumeris quefùit auHa bonis, Ergo uede Dux de patria meritißime gente, Debetur ߣlis gloria uiua tuis.

Et quoniam patrqs nunc es tumulatus in oris, Sedulus ut tuafint ofta quitta precor. Finis.

EPITAPHIVN EIVSDEM HAGE* noj parfeti,ubjrecondituseft,adfixum,D.IuftI-no Goblero Autorç. [pfe loquitun

COnditushicegofivm BrunfuigH/ortis Ericut^ Tempore dux prteilans Naxmiliane tuo, Dumfequor iüius iam culmina bina nepotes, Atq^ mewn teftor fedulus officium,

Abfiu-

E P. I C E D 1 o N. -177

Abüulit 'ni/rlix,cr deteüabile uentrif

Profluuium patrio me pro cul ecce folo.

Scilicet inuidit patrijs me üagenca fepulchris, Nt tegcret tuinulo corporano/irafuo.

Canus eram jiteor, tranfgreßus jorßtduannos nbsp;nbsp;j

Sfpf«dgmtlt;t,f4wcn corpore firmus enan, Temporibus belli femperfum /ignaßecutus fortiter 'm hohes t-’idxmilicinetuos. iau»ccjuoq;idem conllans diuis^} nepotibusipft Dhw idceo hic tc^or morte minifterium.

Ergo uxor fobolescj; mde,tuqi unica Eri(C

Spes patrù,peâus peâoris ipfe mei.

Aliud eodem Autore,

Tw öïf Ttxfta Itinou. ij.yv cLvéf ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Egints

lt(gt;cßilt;ilSoe cv 'zaoXêiittt, •sjérvtof cv 711X131, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. • .

vm's^MjdcvrisJfMloiicr^ais'Tiéiiuinet

iéfifVDf aeißei/j cejvé/^fVKf t’ S'mixdfv..

fyd' dcXXct (àÇ'V 'cüct.ims ccot fvycp Mud 'iXidge/f,

tfj.'isKdoe dxxd i^cvet tts è Qilt;Axiué/A.fver, iiTMifMt c^i cji)^xis dvJtgà/Jiàm. fttiJlifjixis M(!

cv wgóntiif TsspSnor^ öJS lt;As (xfV ucjt Xêu/j, et oils71! bfsiotitnüi(gt; 7toxé{,uis (A-fyout say(pv (TiMveiit

CV7CI} s^et quot;eioXxliVilActi ov ^ïpnca, iseèiii!tf)jswé/A7i!osi!rciet iA.éyou/Ai/A,vXi!)Ugt;iiA, i ''

^ioi/ovi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HM iAvn T et! êavcncf). t

eô'f3Xj MvdfwTsm Mil à^xTOS èôji fUyicJath nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■gt;

lMÏfiX(.iyvcvlt;^ xyxdùf/^etJlnXhDixAs IixhSiigt;, y^xi^iyXvHv ■wxrfXl^eTdycvi'XiSixixcff'tXoïff

t } nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

ni E R I C 1 D V C. B R V N evH eaoiÀ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uséatt nJü rsuavr.

I/W lA( /A.fV SK TIXTglcäsS Syw X'üHillÄciÄ.tKaMKf^ aûiiM Ttifios T«^éi,o vpow »S xXKx -^v^hv.

Latine fiç ßre a^ uerbtrn^ llac iacet Lricus tivmba,t^auortiui Heros, In beÜißrtis tempore.pacis item.

’ProDomitWipatriaqjtulit difcriminanuilta, midtaqi quo cupidus commoda utriq; dareL

No» »t dégénérés unquam fe forte fiigare eft faf]us,at audaci reRitit ufq; manu.

Strennuus ante altos in pugna,clarus in armis, Primus apud primos ut Retit ipfeleo.

Si cui pr£ reliquis decori eR resgeßa,profiäo Magnum etiam hic extra ßrt decus inuidiam.

Coniundus fequitur magnum cornes Aemylianum, Atqi fuos,mortis dum uenit hora fute.

Cuius in humants femper uis maxima rebus, Quæqibonosiuxtafurripitatq; malos.

Ergo ualc dulcis patria,uxor, caraq; proles, î^on duXfUirq; pater fum fine fimcbribus.

Et cum aliéna equidem iaceo tellure f tpultus, Ccelum animam,tumu.liis corpus cr offa tenet.

EPIT Afliiy fA illvstrissimo J’rtncipi Erico Seniori, Dud Brunfuigæ amp;nbsp;Lune burgx D.IuRinusGoblerfadebat.

Cumperegreprinceps cecidiffet firtis Ericiis, Keepatrium tegeretmortua membra folum.

Ue fine fitnereis facriSjritu^ iaceret,

£ P I C E D 1 o îï. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;7^

hoc extra patriam nobile corpus humuM. ^agnaninto mflaurat coniunx deuota marito Erico funus Elifabetha fuo, Hic ubi congeminant fe flumina,Fulda,vierra, A' queis Kunda tutmi nobile nomen habes.

Hic ubiprifca iacent Diuüm monumenta parenturn Erunfuigiegentiiflemmata clara Gucum.

Scilicet hoc ineruit pr'mceps dignißimus, inter Hoî patrios cineres nbsp;nbsp;cinerem effè {itum.

iji^ifjuis amas Virtutem, prtnctpis urnant Promeriti dignogratus honore colas.

FINIS*

ALIVD eodem avtore. col-

loquuhtur Viator,Et Autor.

• V. Quid po pa hitcßbi uultiqd tympana pulfa chori^ ? Quidcrebrifonitus murmura moeita ciunti Quidürepitus, tumubqii A. Adßrtur corpus Erici, Erunluigum iüttfiris prindpis atlt;j; ducis.

• V. quot;Vndehocadßrtur? A. iiagenoa,ubinuperadcmpttM Profluuio uentris uidimus efßefcnem.

• V. Hadenus ergo fiât nee dum de more fepultus?

• A. i^ecdumßed patrio danda ea membra folo.

• V- FEecubicondenturf A. Catharinæadconiugisurnam, QU£templo hoeplufquamnüctrialuflrafita eji.

• V. Die oro,ante alias qui pulla ueüe cateruas Progredttur,quifit? A. Ftliusipfe Ducis.

'V’ Qn£fcquituri A. Mater,deploranstantamariti

Fk~

• so ERI CI DVC. BRVNÿ.

Funera,natdbui Flifabethit tribui.

V, Demi)Jb lachrymM uultu qult;e/ùndit amarM, Oraq;fingultu concutiente rigcttf

A. Flobilii aj}ieâu eil,tctate^i nubilii, inter Trcis natiH maiorfiliei FlylJa, Vale.

FINIS,

B A 8 I L R AR I JSl O R R and lodnmsOporini Anno a. Chriflo nato

Bill. M^enfe

AtiguR.0.