Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

^rje uiMOMf uipcnturiwnip ' ^^to^OtnlvrmpiFnuiwmi fu0i‘fbaa'..^igt;r'

23’’^7 ^I***^’*I^r**’’«^amp;» «wAfiSB® oïi'w»»,}» , ’welitf er aern» ^ntnrf'futr«r !^»^iiti\infMn3 io tin täc tftuîânt^noat^^^iKtlîtiutnûtut^ if-^i i»ii4n pn-lt;(gt;nilt;

w^Onto cvnntrult;puo |gt;ar*f l^i«’#’flo4MrzP j,^? ^^^4p1ÏMp^^tÓifp^’''T9|ttTicun durW^f “ S®T tiïr tS uigt;^ Vp» p. ’—1'7 ( Jprurflfnt^ ■ A» bcrep7»}|Pttilt;9d4*tgt;lt;' '4^^’^f‘^lt;’’^^«’^ dta« «tJil t^ i^minQtj imitmuabt fl^ïhn aj gt;tfSn»tffi^‘Yt‘^tt fn'^P^tA’eraan»urbare» ^ itidninJ aam i^utrtn‘uoet/^ifgt;^tfii~akejgt; •M « ^Opruriteo^aetPif y^tAncHe ‘f pnnC ^teita^'jip,tu)etf^^tSicytuMfi

’ jewruflSt- 'fvtua^fi^ï-^ ïigt;i^trtiaudA{’quot;®r c*i: !rv “ï 5 lt;p. WMÖ^(^ ^^Ml^ wpantt l obfltt ^, . s ^» fv.A^^lt;tt^ttap1^«geaâé(ftanâ'^elt-eiflî ftuit flru rmaisv (1^^^^^ mf^ct^'ti^ir Xwpf^ ’’ ■

s flL'^i^^tm^r^j^mi/^^mA^Uidï^Ai^ra-iuü, f^ aiSratBrjmuf niH^snodu^kv* jikdara*^/!^ 't^iea^if^^mutla'^^fCf^^^ttaf^ iuo^tCttS’eta^ carntfUß ..^s»_J^ '^v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

= jW#^ irr ngt;^-/l^»|b ^utii,f^ 1 f^ó/h«^ ^po«{*^ |c^5Rf»rlt;if 0doftih'^hapu^ uift^^t^ m »da» 4t créatif aacrofit»‘iiu :nu:itlt;4.j^tfpfiarl^ ^AfS’ nbsp;nbsp;t^^tth^^^^i ei\;%7rtr7ffdn

^^-^ nbsp;nbsp;gt;*}»«• ^^tan ’t'^ep

V^^V'* nbsp;nbsp;'’'-»»lÏflSrwiS’flt;ui4F

fi” »41.’ nbsp;nbsp;nbsp;••• ^{»/»«^(»»l«quot;

^nciw ^Hm iinici «nrgt;” , _ inAQtartiiKirrxHQtSttfU

lt;|iM7'lgt;*«-r-Aa'|»t^«-..T |xA^;*-t’«o. y,« .0, : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

W œ^en/n i^cç ^i^uinf^lfït nbsp;nbsp;quot;

î'^ ßcflhru’uUu lu ittow’Wfîtt W

?)Ä»x Vlu mâi^fjiii^ttiacturq 4lt;f i “'«2«®

S^'^feg^5^-ôuâr^mœlnm mur^l^n /real«# ^ru

' uèwrinnnmpcarcw'rn^^ ïX;’’*^quot;quot;'' C «A«^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦PRM-w.MfS ï-4,p nbsp;nbsp;nbsp;.

4n«fler^iÏ»lcwr qMr4iKqtïu;fl? -,

‘^quot;Wi IjdJirni^tn? fï^f t; ’ff' ïtmpr ■''.^^li^vl;.' F^ mOir moï-or gt;ïlt;/l(^sïjlt;^fwi«’^v«gt;‘lt;^;'-

AuetiottuAiCaba i 1» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

itmgt;Siï 41 m PfMnp^uJy ^ÏÖXP Hln^ (,p^^;^tiInU-'^è’tgup fthflrOt? tuftp^tonAbtmar ifÓS evpitttttiPipunlßjö^ ^aitSo^ wuM-opÄn»# (ƒ rtlu^ pMMU 4)1 burtufh^^mu ^utöthfifotip^tm tJbtifbilarteeü^^^pfif'm^ptnSéftKcata^ er j-^«cl AbumarAbihvAuiffputn f^cunttÏlo-^muxa I lt;(linilt;3 potui} itloÏ^fpcft^j. ftAui c#p ntmatêlJJ^ •uï» aliu luoiPti^ïiiênn^c/rftdaiv 1)171!»« owimt*^ ■^«)’5tplt;n?alt;j’ I)ult;ubf evat-n^i untkpui^bfbmar coanioap^^g^-fiiAf-a^^Uap^pppi ipOR^

f’’^P«|ngt;t?’tIbM«t'»^ ^^8rflnJ»t*c^|^aSjPTi^«iï f B«c«reiïPó'»»«o»V«i«rlt;^i«llhlt;F^t‘^‘nörf ! uS«t^ip^|}^4,|(f^j,^2 flUujlJj^^J^^'lp^ 4^octgt;uft(-^0j^ unin»*dlt;f«l% H^^MiaUic i ^Hu^wtttfia^i^t^^tnn^'^ quot;nbsp;^' — * awwIho^Äij^Ifl wigt;«p*wPmdi«(ptlt;H-Jtt^^u^lt;* wSpvdM^mÉÏHcvf »m«44pjj» {)ypa*Vnt^ult;i^lt;^t^ rmt^iüli^meina t^^^p-i^te^ngnif ßSiVttttSi)^ ‘fm uoo/^euettiSp evenmz mVOi c^^^mAioaT^. uSâtoc «avmt tuVOi rdw^'^oenu 4 d uuVifi^ gKXtwt^^ô^xieitttn^ t »‘io^^jtneatu^'l^taf ve !ijlt;V.M* ‘pol» fbjnTtlK»^^^««^^«^ (Joof

aSÏhr »tÄi mmalfi^if,ef})^a3)epaitbiia3ragt;tfgt;fifii btifi- n4n«j V*F^gt; ^^JT^ *quot; wÄjS^JJ’Itfwp^«^ 4# w amp;rlt;^ m^iafi i ^^(a^ ru^óit naritriflv Ÿ^ *i^Vgt;^^u^rûfba^^ » »Wo‘t«fcjlt;?4b|^ ♦4^5 •••^’®^* u?ga^ trjicutJ eamp;Sin ttiSj^nuiar 1^111^4 ai^^fmnoaf^e^^v^afvi^tsl^iynnf quot;Ir^? ■»^’t’'^’'^P^^V5^uiill«Jgt;?lt;’t'ïJ'P^/lMtór fl^uJï/^noo/^^rJït/ t(hr4gt;4^«»V-�lgt;n«(7

j^^îùêùut^ni atfuA-^^ntaffiitf flA muar? m «w» nj aailt;ififo A^muSr^ meue ^vte}fifaileftmeiltagt;aitA^ri^eibtr ,

lt;l«f ^ctiiaOnmituagn V»bx 4 «^ihnïllu^myj ^ïMinlMf (Mgt;ca-|WoZ®«i^(tólïV^LMjf^M5f ff vOiftranalwl J’ïAicUU Vw aue^j^uui'’^it»ut VfUtin-Ab^iu OA^C^0 Aitt^^tf^agintk^ ‘facewAï fpiuS meina u^fpjiüi ^uvoTr^rf^H gif tfmigimn coÏ^BB «t-'f e^i^ uttaoof ftp bun teqntn wpiuJ “«^ w bw Afia^’^wÄir O^cuwC^

j IlP bacrtoi ^prurA^mtl ilrrfttbcpenenotp ï'“* ; gt;4^^^iP4gt;*l8**t»jiijöp^urtfc-ceal)4^tt/

■ iadie‘fi»nintwp.flt$^cit-lt;|tfl4‘ ^fcpattride^

• atM*^ftn2^4wr0!ft a»r«|lai«lt;f(gt;}ot^%'4bpoi*-al^evnp^m^M (Ppé^a^pnip^tni p^agJpa-

‘ Mnprct^Jla wc »xj^nüS^- fOpor^sntflfttuienp

' ; egpjfimel-mahtaura^crÄa^ipr^altraten i^irbinil Aur’^tÜtpfpglÏA tped-cp-nbiaiMptu

! V.gt;«nlt;p tOoT-ranî ^e^p^pp3tt ni ab^mtrlhp

.^ Jvi '’l^7Ch‘^üi ftnuoipc c(i-B»mcl««n/»^t^*trP-lt;^ ^ ; .^*^“lt;«7^“*'b«fl’j0wr41»a»t»^lnngt;fm5g^ «ifl^pia£-i?cï/)n)«ilt;4Jipc^/n'vn4lt;f^rc?-*}r itAn^a^meliAiè’eór-i^ a^thra au uapmtn^ lt;nbsp;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^trOCi^c^iimg^eAufi^àc^acfnS^uPÛrate

if^j^rp^^'0«4 tun-44^ ta ruStn? cff'mortlii m p3‘'f^i- tonmat,

■ ‘p~n^attaiuieopp^7ui^uïiirt)urAatoi!ar iSfflrjt’-pó!)i «tu^14.c^trf/^A^ieA^ f ^eviutÜS^^^âtet^ibrp lotted te ftSa!ima(h j tMtetuM ttff’^^eei^p^ttftaepujAbtT I veptpe^-Pplim^f^h^e-ciShtlk-^^aifuè^pue i^ptrymitf mp«flt^|dgt;lt;uu4t-d})ftMn}P(p»riZ ^

1 “} AbtTtiblueulPtvtaeot^lt;f^^fi^t^7tt^(lrttifl ___ La fcPj {PnPp^ iSfaimppti^ewipnSa trb/ ßtf^

»f^i» -^orof Aquot;ast3i(gt;\tuu 4 4^^ bt^^^^te Bar muämtS tf eO- A^ o^rucmidiea^ At^te laut lt;^aeAfpuA ualteucAi3nttuCfü3ngt;ttttSiu 4^ 4 e^ i^âaeà'Ahlfurptätflfiuii cui~tu3 yoaärä/^1^ uefi^tubTuSiui^t^iff^ntuf’itljinr’ \mr^^^ tMftër atpiAtf CA ^a^mkt lifiH^óiaS’of tteAu ‘^CViÿamp;^gù'lt;^tua^Arâ/^-\jûï^l^e^{P‘gt;gr Af itcO^ffuiA IMjicufbuu wen ^ ufK^acaJtA^i AM^muSauf^jlm ^tetfitiuAiaaaatHfattia augip ttufburercna^tjjßn^nwKröipl |gt;Ïgt;amp;ellcr.}S'uJ/' ^itewati'AtîÂvemyfAt^ 'Vno«-U‘4lt;}(hCvcnlt;«lt;P® gt;nbsp;^ û^A^'attSeuStA ‘fÿ‘p.e\etlt;2a^tù^nno^ ifnrgfbtmr'^tamv uocetytr^^/^t^ m l/ffah^ co âtuArÂT tguev-^nP^mAgr^foffMtiiy aifnacj ■f »(hp 4« ^^‘^ord^XO' ^ iSes^’^m tAOC ^(^i(. ^otfiftpjfgAima^cfri^tcjf^^meJUttuaeu^ ’' y ^lun 3 « ftc n, ftttut' \Kntr^^acu*^cA-etïei -^ eupapow af mpu^ ^oviAt^^t^uweUc^ÿ^t p. ^uouê Atü 4 n pilunpctvp ut aL^^otTÜ'^^‘ ibtbM'A^i^A^/^uoa/’^^möiltjtAfptgpt'gguf' mSi^f apö'np kenip (bp ‘^■^Sê-^pant ^aqflr ■^ ƒ wnOmailt;^t-esrnuè'mpttui'^ cf^^^f^~eüt‘i ^’t^nftto^oii^ifeft^mptfaibat^a^St'C ■ lt;^uS e^^‘j co^ btin~ a3 m^panhUilt^meni er- I ^^4» wpi^iÄ^ßd“ •^’^ ^Atf'fb^ ica'^it^peab^

POLITIAE AC REI-PVBLICAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, IN CLÄRISSIMA CIVITATE AVGVSTA VINDELICO RVM, ANNO Domini 1^4$« Germanice publicata: nunc ueroper Dodorcm iu-Rinum Goblerum GoarinumJureconfuitum, ciuem FrancofortenfenijLatincintcrpretaia^ amp;nbsp;expiicata.

PRAESTANTISSIMO, OMNIBVSQ^VE MODIS AMPLISSIMO SENA TVI, AC DECVRIONVM ORDINI, CLARISSIMAE CIVITATU Auguftæ Vinddicorum , Dominis fuis colendifsimis , Dodor luftinus Goblcrus Goarinus,Iureconfultus, ac ciuis Fran-cofortenfis, S. D« P.

^jZ^Af TOLITI^M H^NC lAZ |fer cater ai Con/ittutiona Utuits imperator ïCarolttiS Z^inüi^ ^u^uUtté^in urbe ucHra ce^ leberrinialPatres prudentißtmi^ma^nifi.uj^ uiri, Domini Confules ac Senatores^iam antea conflit tu^t'.^c^o illam properanter utcun^:} ^pro md in^cni^ mediocritatein Latinum uertißem expUeuit ^Ïl^''^^^ P^^^ib^^rationihiis adduHitôßum, ut earn operam meam uobtipraHanttJîtmii uirii^d minit colend^tmtiffamnominatim infiriberem* Qùm enim eiufdcm Imperatorif noUri ^u^ullißimipublicorumiudtciorumt[eu de crtminalibitâcaufii ç^ poenif ConHitutionem prinô ex lingua Germanica in Latina tranüul f/em, ÇJ'auélarhiulîoatluo^j (ut mihiuidebar') aceeßtonis uiceornaßem: acJub i latfßa Cafarea l^aießate^ ceu tutelari numineatep patrocimo inpubli -CumcdidiJßm, abbincannoplußluamui^efirno : Deinde multd pbH Impe^ riaiiiquociueiudicy Camera ordinationem cumßii additiombus, ißhic m urbe uefira ^u^ßana eminentißima aeflorentißimafanetta euulgatam^l latine reddtdßem f ^ tarn proximo'anno, in honorem ac deetts Cafarei numinis^dmi ßdaximilianiSccundi, femperS^u^ußi totiuô ^^ imperil Ger^ maniciac l^eipublic a utilitatemflypo^rapho editionem permßßem ,ut^ Jum mihi omnibus modes aptum conueniens^jfore^ hanefexturam meam, tet nuem licet exi^a^y necptttsobaduerßmora/ßiäamhoctemporeualetu^ dinem meam,prout mthipropo/ueramy amphßeatam ^ tlabc ratam, nol ft tarnen amplißimts amp;nbsp;pr^HantißimM uirti ac dominis hcnonßlt;.eiuxta ac reuerenter dedicare^ cum guddamplitudinem ueßram eoßudto at^s officio meo pradignam arbiträrer, turn (luoduiros politißimos nos in urbe poUtiL fima^agußana uideheet,nullum Itbrum altumperinde decere exßgt;marem^ ^f^i de pelitiafiriptum, ^ c^uidem depobtia Germanica^ Germanorum^f l^epublica in urbc ußrapolitißima, primûm ab Imperatore D, C irolo l^. ipfo gt;4u^u^o.eformata c^ exadflcata.

Cupto en m J^eipubUde GermaniayCeu communepatria,pro mea uiz rili^cluibnfcuutp modis potero,prodßc c^^ratißeari ; in ejua re multum certè impedtor hoc tempore malignaualetudine ç;^ cruciitibitó calculi^ßc ut ar^umenti matertam totamyUeßra emmentia lt;^ claritudini een* uenientem, tam tradiare ^ cxplicarc ne^uiuerim, ^uodtarnen alias ^ ut

f}croj mihi opportuniitó ,Dci beni^nitate ^concedetur, hafum etemni ha» éhm^iS per uitam meam, (Quantum heuit acpotui^anntfu^x mea comparareflufi dia^eoip téltona meax dirigerez utamidinon priuatim modd,Jed eitam in commune, ijuantum fieri datum e/l, Hcipublicte prode/Jem, herpen^ dens apud animum mcumillam pulcherrimam diuini 'Platonts^ ac Jap ca Ciceronerepetitamfententta^ /Vobiinosnon Johimnatox eJJe^fêdQ}- paf trta,parentibus^propin(Jutï çr amicfx^ adeo^ uniuerja d^etpublicaho c e/i^quemadmodumalibidicit^ con/ulere C^Jeruirc humana focietati,üC mcmtnije nos ea lege natos eße, ut ea habeamus principia natura, qu!bu4 parère, i^ (luaJemperfèilut debeamifiS : ut utditas tua Communis utibtatis Jit^uicißim^^ ea communis utditas tua ßt. Bonorum autem uirorum e/f, lt;amp;nbsp;ingenuorum iuuenum, cumprimisßudere Heipublicacommodoac u^ tditati,ne ignauam autociojam ducant uitam ^ quemadmodum ^ CrJJus Salußius adhortari uidetur, Omnes homines, inquiens,qui fejefludent pra^ fiare cateris animantibus, Jumma ope nitidccet ,ne uitamfilentiotranfi. gant, ueluti pecora,qua natura prona , atjs uentriobedientiafinxit, Scd ornais noßrauis m animo Q^ corporeßta e/l : ^nimi imperia, corporit feruitio magis uttmur^ ^Iterum nobis cum Dip, alterum cum belwA Commune e/i, Q«o mihire^ms eße uidetur,ingenij,quâm uirium opibus gloriam quarere : amp;nbsp;quoniamuita ipja, quafrhimur,breuis e/l, memorie am n ß'-i quam maxw è longam eff^icere, h^am diuitiarum lt;^ formagio/ naß.xa atq^ ßagil is e/1 ; wrtus dara afema^i habetur^ Qgtapropter is dgt;. mum tmht uiiicre atqßrui anima uidetur, qui honeßo aliquo négocia ^ ^eipub!ica intentus,praclarißeinoris^ aut artis bonaßmam quanta

J^ulchrum autem e/l aclaudabile , benejatcre Reipublica : ad quad Jead/ueßcere iuuentux initia debet, utßbi hacuia^ exercitationead/eS ne^lutemquaßuiaticum, quemadmodü ^nßoteles duere ßlitiu cfl.parce, inquit enim : K.«?iiisov tqiocPioy dveu Isd yv^a Trcu/éixy. hdanirum optimum fenedlutiuiaticum eße, dtjeipbnam amp;nbsp;eruditionem, qua Reßubbea ho^ noratur ^ excolitur, nbsp;^tuntporro de politics ciuitatum ^rtßoicb m

Jertpßße libres centum uiginti odo : ^ feorfum de democratia, oligarf chia,arißocratia,^tyrannide. C^uosautemhlatolibras, quos ^cno. phon, quos Ceero, quos Vlutarchus ZIT alqß:ripferint, eruditinorunf^ d^dcc tarnen quißquam neget , uel etiarn dubitet, hoc tempore has pan t itaf pagellas CeeJarea: ddaießatis, Germanit polities ^ Rebußuhbeis multà conducere magis, ac conuenientiores uiderb Simt emm nunc alia tempora amp;nbsp;magn i eß rerum ub ißttudo atque uarietas, iuxta Greec i ^u ^ toris fententiam .' Si/ktk 7rKvllt;t ttïÏKSo^xi TroTi^-XQ tj^oi xsu pJH' to nx^ó^ ud J^x^y Tois ^nKÓon. Baud oblie apud Romanos Q^ hoe, olim iam prirndm iuuentus Jimul ac belli patiënt crat, in caßris per laborem ißu mditiam

àifeebat, r/td^^ tn decorUarmiSj ^ militaribtfó exercitijf ^{luâm infeor^ tK Q^ conuiuijs libidmcm agebant^ J^itur tabblad uirif non labor infolij tifSynonlocns uiligs a/per aut arduns erat^non armatiid hojiüformtdulo^ Jifs : uirtus omniadomuerat ^ fed glorias maximum certamen inter ipjos erat, Sicfequiftjue hoßem ferire,murumafcendere ■, conßnei,dum tale ßemuf ßecret^ proper abat ; cas diuitias, earn bonam ßmam, magnâm^ue nobilitatem portabant^ L^audis auidi ^ pecumee hberala erant^ ^lo^ riam ingéniés dmitias putabant,

Veßra: autem^omatißimi Senaiores^ politic me, Rei^publicee ap^ plaudere ^acclamare trijuum eft, in g^uatot tanta^jpradara ornament ta omnis j^eneris uirtutum ^ bonorum coißpiciuntur : bonorumyinlt;Juam animi, ac morum corpora item ac fortunée, utpote rerum, nonJolùm aduh tam tuendam, (^ annonce neceJJariarum copiant, opes, cedtßcia, arma, apparatum^fedetiam ad afflucntiam, dccud, ^ omamentum ,adeo^ admiraculum (ju aß, Qjtce tametß omnia per Jefe funt eeleberrtma er preeßantißtma in ußra Republica, tarnen non minoraßunt decora, quin etiam uelut nerui ac bafes ueßrce politice, iußitia, leges, djeiphna ,iudi^ cia, honeßaspublicaßanda religio , eius^ reda traditio in Eccleßa pa^ riter ^ Schola bené (^ hberaliter inßituta, quodfimmum profedó fr^t tunatiftmee urbis^ugß)urgenßsueßrceKamp;icvAioy, decua^ eße, nemo iuefi ritinfeias, C^uapropterhuiu/modieulogionuobis, patresamplißtmi, ueßrceJi Reipublicce mcrito oednetur, quodalibi carmine extare comper„ turn eA ,tn hunc modum :

Etfacer ordo patrum, ex quo quilegibusurbem luftisprudentipopulofam mente gubernans

4* ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Commiffasfapiens plebis moderaturhabenas, .

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omnibusaccumulata bonis, opibusq^referta, ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Profperanune pollensVrbisRefpublicaueftraf.

Cui equidem iam applaudere, er acclamare hcec, ßmul O'ßudium crga uos amplißimos uiros, ußram^ laudatißimam Rempublieam hoc

^aUcun^ac dedicationü officie publiez t^ari uolebam : uos Dominos patra ornatißimos^ pro ueßraßtrnma ac maxima humanitate orans ^ ut te» nuc hoe munußculum officium^ mcum beni^o animo ftuore^ iam fujeit piatü, ^ bonieonjulatis, donee melius olim aptius^ ueffne pr^e, ßantißima ampUtudtni eonfluißero^ taakte. Ex Francoforto jManh Calendis Septem^ bribus, ^nno Domini

BIS AVGVSTÄNAE V INDELICOR V M. EP b grammaDoftoris luftini Goblcri Goarini lurccon* fulti, ciuis Francofortcnfis ad Moenum.

Dûtes opum, locuptesq^ uirum, ditißma mtreit» Prxcunfiisalijs laude beatauiget.

Quaeelfas Alpes cernerepoße datur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;'

Üecprocul ab alic latere e^peUuadiisamnü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ »

Vmdelicos, Rfeetos^j fuo qui diuidit alueo, cy O edduas Rheni tramitepedat aqua/s.

Hon opus utßierit dexteriorewanu, Hrgo nee externa: eil uelut uÜius indi^ laudiS» 05« kudatorem tmtum habet ipfa domi.

IVITAS noftracelebernmahabetomnis generis Panoplia,pre-cipuè æneorum tormentorum, quæ bombardas uocamus, aliquot domus elcgantifsima copia refertifsimas, fimul amp;nbsp;publicas alio-rumartificum,tum tabemas, tum officinas opcrofifsimas, quibus non tam toti orW ufurpatifsima, quàm Mercatorum fuorum num# mofifsimismonopohisnotifsimapaucisretroannis euafit. Adhæcpauperum curamunicè gerit : extant enim præter xenodochiaægrorum ac orphanorum hofpitalia, fpecialcsadhuc ædes, quibus gratis uel pefte infedi fuo fouentur tempore, uelGallicahiclaborantescurantur, ucldcniq; leprofi feorfim adfer-uantur. Deniq;ingenti eicemofyna, tum reliquosinopcspafsimliberalifsimè leuat, tum ftudiofospueros, nonparum multos ex his domi humanioribusli' tcrisemancïpatjforisqjftipcndiisnonpccnitcndis alit. QuinuclfoüFuggari, penuria laborantibus, fed frugimunicipibus, Anno iji 9. fupra centum habita-' tiones,tanquamiuftam ciuitatulam, defuoapudlacobinumfuburbiumfunda« runt. lamquaæquitate, dementia,amp;prouidentia Magiftratus,quam politicè hïcpolleat, quaueprofperitatc, induftria,humanitate, SCuirtutereliqui dues intcrfefc,autcum alqs, tum in ncgociis,uelapud Antipodes, acutrumq;mundi polumgerundis,tumincducandorumliberorumhoncftifsimalibcralitate,tum denicj^indomefHcaefupelledlilisnitoreadinfolentiam ufque certent, nemofa* cilè dixcrit.

Sunt enim plerunq; hommesilli (inprimis blanda? fcemella?) forma pul-chri,ucftitufplcndidi,uiduuoluptuarrj, congreflu 8lt; uerbiscercmoniofi, a-óionibusaftuti,moribuscxotici, amp;opuIcntia(jM«üTöi. Exquibus plcbsho^ dicfedulaopereS^quæftuofficioûfsima,fortcfua contenta exiftit. Mercatores uerô aliquot ^patrien magno numero natalibusfuntreftituti, multi Baro# num nobilitate eminent, nonnulli etiam comitum prærogatiuis gaudent, fed amp;nbsp;integrutfiregnUm quidamapudîhdos pofsident, adeo ut in upIuerlhmSena-tus, populusqj Augfpurgeiiüs inftar Alabandæ fortunatifsimi (utprouerbio habetur;cenferiplane debeant pofsintq;. Quibus reditibus ueró, auriep Sc argenti diuitqs «rarium ciuitatislocupletatum lit,uelindeconrjcictarguruslc* ßor, quod Senatus exceptisannuisfabricarum (ut ficloquar) publicarum con* dudi famularq certorum officiorum, adeoep belli maximi infinitis impenfis, pro fola obtinenda pacefupra trecenta milliaaureorum Rhenenfium, citra pri-uatasciuium contributiones proximisexpofuerit prompta pecunia comités, Vtautemtanquamconditoluftro, etiamciuiuin capita curiofus aliquis ccuper tranfennam obiter qucat æftimare 8lt;colligerc, fciendumpro certo,quódanno i^49.proximèiamlapfo, mille feptingenti 8^ quinque infantes Baptifmo adhibiti,accommunibus ecemeterqs milleducenta uigintife» ptemhumana cadauera, nulla epidemiagraf-

^Tgt;T^E!yD IX DOCTORIS II^STI^ ni Ooblcri Interpretin^ad clan/Si/num Senatum -^u^/pi^^gen/cm,

HVR ad uos(præftantifsimiuiri Domini Senatores) SC Rempublicam ueftram Augfpurgenfem,iam hanc com-mentationem meam Cæfareæ polinæ,eiufque interpret --------tationis perfcripferim , fecit prêter cætera,cùm ipfius urbis ueftræ fingularis genius, turn ueterum in ca amkorummeo^ rumpræcipuacultura SC obleruanna. Qua:enirnmihi quondam cum nobilifsimis, magnificis amp;nbsp;ejaritsimis uiris, dominis, Antonio Fugg2ro»Dodorc Claudio Peutingcro ,Doóloribus ScIdijs Fra-tribuSjoptimatibus, patritijs, Ód lurcconfultis. Item cum ftrenuis, nobilibus,equeftrisamp;militarisordinis uiris dominis, Sebaftiano Schertilo ,,Marco Phiftcro , Petro Herbroto,, TheifoneSchelo , Dodl'HcelojNkoIao Meyero, GcorgioLacto,Programmatario,

V uoIffgangoMufcuIo,AchilIeGafraroPhyfico,D.Ioh. Botzemo, D. Hieronymo Vuolffio jutriufque lingua:, Græcæ 00 Latinæ, do^ dirsimo,unàcum Difffteteris inftitoribus,cumVetterisGeorgio ÔC Vito, ac alqs multis iftbic notitia amp;nbsp;familiaritasfuit, occafio-nem non 1 euern modicamq, huk fcriptioni amp;^interpella-

UOm meæobtulic, quam, uiri prudentifsimi, aequo animo uos benignoq;ferre fpe# ^ro^oroq;. Ac rurfus ualetc quâm felicifsimè.

tglio »9 lilted t9.k^,tndd^tionibus,notimdd^nibm.Fol.zt,bn.^.lcg. depldno,non,deplena.fol.^';. lin.j.kg.M corporCiC^ rebut fuit.Eod.fül.lm.zd.leg.id quidem,no,ifel quidem.Vol.zó.im.f^.lcg.ln^rmitdt^ao infirmitas, Eodem lin.tS.leg.addtcentur.lro.ïydm.ïó.lcg.lniuriitutJd eil,miuridm pdffut.P0.t7.lm4 leg. üiuut, non do tninut.Po.fz.lrn.^t.leg.biremesleues F0.t4.lm.i7.leg pie{lentur.leg.ibi,non mihi.Fo.ttJm.ó.lcg VerumdH temubied,oinitte,non.Fo,t3 lm t^Jf^g-P^urchardutdCrammonBernhardut.Fo.^i.lm,zz.leg.re(lè,uelritèa , noncertè.Fo.^i.lm.zo.le.politi£.Fo.97-lin.io lc.quod,nocjno.Fo.ioi lm.t6.lc.ffgnuiim.Fo. ioilm.4.le., cognitio.nondgmtio.Fo.to^.lm A-.le.confeffbruminonconffff'orwm.Fo.iii.lm.fz.le.perraróltwnfpecciito, Cietera inter legendimißcile cmendct ipfe leüor,

POLITIAE ROMANI GERMANICIQVE IMPERII GONSTITVTIO, ÄVTORE DIVO CAROLO QVINTO, IMPERATORB AVGVSTO, j^nno Domini »548. in Ciuitate^u^ßana p^nddicorumpubUcata^

Interprété Dodore lußino Goblcro Goarino lurtßon^ Cum etufdem ^nnotatiombui^

AR O LVS DIVINA FAVEN^ te dementia Romanoru Imperator, fern# per Auguftus, Rex Germamæ, Gaftiliæ, Arragoniç,L^gionie,utriufq5 SidliîCjHie/ rufalem,Vngariç,Dalmatiæ, C‘'oatig,Na-uarræ,Granatæ,Tolcti,Valcntiæ,GaIIicie, Ma(oricarum,Hifpah's, Sardiniæ,Cordu^ bæ, Corfîcæ, Murtiæ, Giennis, Algarbq, Algcziræ, Gibraltaris, Infularum Cana« tjæ,Indiarumq;, SiTerraefirmae,maris OceaniSCc, Archidux Au* ftnæ, DuxBurgundiæ,Lotharingiæ, Brabantiæ, Steyriæ,Coring thiæ,Craniæ,Limburgiæ .Lutzenburgiæ,Geldr iæ, Calabriç, Athc# narum,Neopatriae,amp; v uirtembergæ amp;c.Cornes Habfpurgi.Flan^ driæ,Tyrolis,Gortiæ,Barcinonis,Atthois,amp;Burgundiæ,Comes Palatinus,Henncgoiæ,HoIandiæ,Selandiæ,Phirdae, Kiburgi, Ma^ murci, Rofsilionis, Ceritaniae, Zutpheniæ. Landtgrauius Alfatiæ, Marchio Burgoie, Oriftani, Gotiani,ac (acri Romani Imperil prin-ceps in Sueuia,Cath3lonia, Anuria Ô6c.Dominus Phry fiæ, Vandali-corum,Portenoiæ,Pift:aiæ, Mobnis,Salinarum,Tripoli, amp;nbsp;Mechÿ liniæ amp;C . Nunciamus omnibus Ô£ fingulis noftris, amp;nbsp;facriImpea Tqfubditis ac fidelibus, adeoq; generaliter unicuiq;ChriftianofideIi homini, cuiufeunque dignitatis,llatus,conditionisq; Gt,quibus hæc noftra Reformatio ÔC ordinatio,eiufue Antigraphusfeudeferiptio uifa kdaue fuerit,demêtiâ noftrâ,omneq; bonû,ac notû uobis bifee mcdiâtibuamp;facimns;Quandoquidê Deus omnipotês creator nofter rxetiïogui in Decalogo,deccmq; præceptis,quæ unufquifq;, finguliq; hommes ^ ^quot;fquot;* mediante animas fuæfaluteobfcruarctenentur, ordinauit ac man^^’^^^t** dauit, Diuinum nomen eins uenerari coliq;,nec uanè ufurpari,no* fer^nd^^ minariue, aquoquammortaliupa. Cuipræcepto nosinherendofe^ quendoq; prçdecelTores noftros facri Imperil,Romanos fcilicet Im-peratores,laudatæ ac felicis memoriæ,imitando,tandem quoque in Comiens Auguftanis Annoi ^^o« falubriterpracuidimus,Si. acriter feuere^ precepimus, ne nomen eius fandum, membraq; deierentur omnibus modis caueri ac euitari.Quód H autem earn admonitionem

amp; mandatum quis tranfgrefifus fucrit, utidem dekrator,óm nescj; iL Rundum ^blt;ï“*f^^*’fl’§***3^“^*“”tgt;*'^^^*scoutradicunt,autad MagiCtraium pr^cepta dcferun^punianturJta,qaemadmodum Imperiales conftitutiones, Dccalogit noftræcp Reformanoncs èC Ordinadones deeiufmodi S^ alfjsfaci* iJona[ptgt;gt; i^Qj.j|^^jg g^ criminibus prolixefanciunt,difponunt, atqjdeclaranc. dominiDa Vcrum autem diuinailla præccpta,noftrorumq; anteceObrû confli# tuiinuiifiu, tutiones, ordinationes, amp;nbsp;adhortaiiones, buc ufqj parum aut nihil ^°bebitD P’*°f^^*‘'J*^*»M^**^**^’° f^*’^ obliuioni traditæ (unt,atq; neglçclui conlt; tninufin*- t^mptuiq;habitæ, adtoquidem, utperofcitantiam amp;nbsp;ceflationem fontem eu^ Magiftratus débita: iuftæq peena: non fucrint fecutæ, nequead^ qui aßum^ hibitç.Quocirca Deus omnipotês,crcatornofter,iufta ira, mérita# ttcToX# ^“^ indignatione erga homines commotus 06 accenfus, famem, bel^ ni in uanu. la, peftem, aliasq; multipliées poenas in terris graffari permi tit amp;c. Dm. 6, j^æc u^j-Q omnia nos una cum Ele^oribus, Principibus amp;nbsp;Statibus racrirmpern , amp;nbsp;abfentium nunerjsgrauiter admoduminammum rcuocanteSjhisnoftrisComitqshicdeliberandoconfultandoq^qua uiamodoep eiufmodideierationibusatq;blafphemfis, alfjsq; pemi* cio(ïs criminibus,amp; prohibitis ufurarum contradibus,item heilua* tionibus Sc frequentibus afotijs , immoderatæ ueftium luxuriæ, amp;nmilibus ataxijs feuinordinauonibusjuitfisamp;defeóibusobuie^ tur amp;nbsp;aduerfum eatur,eacp omnia deinceps præuidcantur, «uiteniur ac prohibeantur,Tranfgreirores uero illorum facinorum 8^ enmi# num puniantur. Itaq; anteceflbrum noftrorum facri Imperri.no^ ftrasq; Reformationes amp;nbsp;Ordinationes prædidisin Comieqs Au^ guftanisconclufas, ac typiseuulgatas inmanusfump(ïmus,reuidL mus,in compendium contraximus,alicubicorreximus,auximus,amp;: mutauimus, deliberatomaturoq;confiliotandem inhancfequentê Reformationem 8d Ordinationem rcdegimus atcp conclufimus : quamnosuobis omnibus coniundim 8cdiuinm, priuatimac pu# blicè , generaliter autem amp;nbsp;in commune Chrifti fidelibus hó# minibus,his medfâtibus denunciamus, acriter ac feuere mandantes Si uolentes, ut huic Reformationi 8ó Ordinationi in omnibus fuis punclis,totoq; tenore,fubpoenacuilibetarticuloannexa,ftrcnuc ac firmiter finguli per fefe pareatis,ucftros eo adducatis et compellatis, ut huic Reformationi ac ordinationi noftra:,fub cuitatione eiufdera poenx,inuiolabiliter pareantSc obfequantur.

V M 'n diuinis amp;canonicis fcripturis, ac ciuiliinre, bfa-fph miæexecratio,feu maledidionominisOei, fubgra-uifsimispocnisprohibitafit, at«$ per dufmodipef.imam ac flapi#

D. IMPERATORIS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ ac fl agit io Cam impictatem Deus ommpotens nonfûlùm aduerfus blafphemos ipfos ÔC uituperatores Dei, fui^ nominis, uerum etiam contra Magiftratus, quostaliaprohibereoportebat, ad indigna* tionem, amp;nbsp;iræ opera horribiliter, ad temporaneas luxta ac ciuiies poenas infligendas commoucri S^ excitarifoleat ♦ Proinde quo tale præceptum in uniuerfofacro Imperiodiligcntius obferueturac cuftodiatur,neque quifquam ignorantiæfealicuius excufare pofsit: fancimus, ordinamus.acuolumus, utomnesacfinguliMagiftra-tus fuis Parochis 0^ Concionatoribns dent inmandatis, plebem omnibus Dominicisdicbusdiligenter admoneant, à facrilegisillis conuitqs, makdidlionibus8Cinfamationibus nominis Dei, facræq; pafsioni», uuincrü, uirtutis, potentiæ cius,aliarumq; ßmilium execrationuni Si blafphemiarum,fefecontineantamp;abftineantpenitus atque omnino, ucluti ipfis Parochis amp;nbsp;Concionatoribns eiufee conflgnationis Formufa per Magiftratum prælcripta tradetur«De^ indequoque Parochióó Concionatores incactcris omnibus amp;nbsp;ge-nerafibus precationibus plebem populumq; fidefiter commonefa* cianc amp;nbsp;adhortentur adorandum, quo Deus omnipotens tales tantasqjblafphemiaset execrationes aChriftiano populo dementer auertere dignetur. Vtautem Magiftratus^ corumqjudices eó eer* dus norint at^ inteUigant, quo modo blafphemiæ amp;nbsp;execrationes iUæ, queuediieriminerede muldandæ puniendæq; Ant, ex merito amp;delidocuiufquc,ftatuentes, uolumus quemlibet Magiftratum S^ ludicem fequenti Ordination« noftra inftrudumefle, eamq; m infligendis peenisobferuare ,ut fequiiur : Videlicct, fialiquis,cuiuf* cunquedignitaris,ftatusuefuerit,qui Deotribueret, quod eiusdi* uinam Maieftatemnondcceat,autpoteftarem, necipficonueniat, autuoceuerbisepfuis, id quod adDeumpeitincr,detraheret, aefi lié conter Deus non poftet, neeluftuseffet, autfimiliaquædaminiuriofaamp; ptuinoe* contumdiofa uerba effutiretcontra Deumabfq;medio, 6^ aduer* fus fandiCsimam eius humanitatem, contract diuina Sacramenta cfc^«m* euomeret, tab'scapite damnetur ac puniatur, membrisaliquot ab- sebalHa, fcifis, iuxta conditionem perfonæ criminofi dclinquentis Se: blaf ^randtfok phemiæ,tumSlt; ex Iuris prackriptoordine, Fadaautem «iufmodi ’^’^ ^’* makdidione 8lt;execratione,præfentibus duabusaut pluribusper Q^omodo fonis , teneanturfingulæ id Magiftratui indicate confeftim, amp;nbsp;ad etperquot fummum intra odiduum proximofubfequens» Simul 8^ indicando fJ^^JJ^f^ cos qui præterea interfLnffenc^amp;f contumelias illas in Deum audiuik fent. nbsp;Quos amp;nbsp;Magiftratus (mfi ipAmet fe indicauerint) uoct t,8C fingulos priuatim, alqs abfentibus,audiat, atq; diligenter examiner, uidelicet an execrationes lUas feu maledidionesffmilesue ipfe audi*

uiifet, amp;nbsp;quo id modo,qua forma contigifTetjOmnibus circumftan* tqs diligenter percundandis»

Vbiautem Magiftratusuerècomperiet, rem delation« conform mem,amp; blafphemiaminDeumfaó:ame{re,bIafphemosutique,Guc C ericus,Gue Secularis fuerit, per ordinariam poteftatem, non loei, ubideliftum patratumeftjuxtamaius 8i minus,amp; qualitatem per^ fonæ,muldetur aut puniatur.

Si qui uerô makdiftionem feu execrationem prædiéîam audic« rint, uelinædibusfuisfadamtacite fuftinuerint, nee Magiftratui loei indicauerint, n præter id, amp;nbsp;abfq; eo,quód Deum grauiter of* fendant,etiama Magiflratufiao,fecundumqualitatem caufæ,muU * «flentur punianturue.

Qjiod G quis uerô praedicflamblarphemiam, quam audqnct, ad Tequilïtionem ordinarix poteftatis fuæ, dok fe autfrauduknterre. ticuerit, uolumus eundem à Magiftratu ut coJIuforem blafphtmiæ pro qualitate amp;nbsp;conditione fadi caufæq;, in corpore uel bonis gra* niter plcdi»

Si quisautemEkdoriscuiufquam, uel Principis, uclComitis, uel Domini, autCommunitatis, uel alteriuscuiufquam Officialis, auc ex Nobillbus, aut alrjs,quibusfunt Iudicia,uel eis prxfunt, pro-ptermunera, dona, aut fauoresilIosquosdetukrunt,autcomperiGi fentipG, blafphemosin Deum fuiflè,nec,utantèdidumeftp puni* rent, fed feientes amp;nbsp;prudentes fubprimerent ac fubticerent, tales quidem Officiati, Nobiles, 6lt;^ cacteri, per fuosMagiftratus,utpote Principes, Comités, Dominos amp;nbsp;Communitates, confeftim Gmut atque ipGsinnotuerit, adeo puniantur feuere, quo cognofcatur pa# lamjpGs inuitis nee confentientibus contigifk. Quod Guero Eklt; dor, princeps, Prælatus, Comes, Dominus, Nobilis, uel Communitas , fuos Amptmannos , Officiatos , Praefedos uel fubditos non puniunt ,uel ipG blafphemiam admittunt,aduerfus cos Fifealis nofter contumaeix ^ inobedientix ergo tanquam contra permiffores amp;nbsp;collufores , feu patratores ipfos eiufee* modi blafphemix Sc exccrationis,prout arquum eft, procédât»

Sin autem Magikratusfupradidosblafphemos punirenequigt; fet, tuncquidem Cxfareo Fifcali, fub poena decern Marcarum auri,indicet atq; proponat, quicontracos,utxquumeft, feuert procedat. Atqui uerô G talis blafphemus predidus à quopiam,cuiuf ram ftatus,fublimis ne an humilis fucrir,debito modo capitali mor tisue poena pledi non poffet, is quidem blafphemus » Geubi blafphcmiæ crimme conuidus fucrit, infamis propterea erit,

D. IMPERATORIS C aROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$ Si ab omnibus pro tali haberi debct,lt;aq,- infamia notari, nee co minus, quandocunq; fieri poteftjcriminalitcr amp;S capitaliter,ut ante di-dumeA, capitis Sómembrorumpoenam, iuxta qualitatem patrati enmims, lucre.

Qui item præicrca delatos blafphemoSjUt fuprà ponitur, feienter ac temer cm famiham fus m, feu pro minifiris afeifeit, cum illis nc-gocjaïur aut agit,promouci uel receptat,ne plcdantur aut punian^ tur,fcd pcenâ ut effugiant,f Ontra cos,feu fuerintfubiimisfeu humijp lis ftatus,Ggfareusnofter Fifcaliscorâ Imperiali noftro ludicio Ca* meræ ad poenam arbitrariam procedere debet. Si quis uerà prædiôarum blafphcmiarum ergô indicium declinaret, uel pro-fugerct,eonihilominuscontraipfum Ô^ rcsfuas,proutinhuiufmo^ dicafibus de iureæquum eft,agi proccdicpdecebit.

De criminationibi/ts ^deierationibit^jud cxccrationibif^noa minii diuini. Capitulumfecundum^

ANDOQVlDEM uerô uulgoac frequenter fit hoc tempore, ut pleriq; homines, uim uirtutem^ Dei, potentiam, corpus, membra, uulnera, mortem, pafsilt; ^^^S^^oncmcriiriatus amp;nbsp;Sacramenta, Domini noftri ac Salua« ions Idu Chrifti fæpe muliûcp kuiter,temerc, praueq;deiercnt, cri# minentur amp;nbsp;execrentur:ob quod Magiftratibus quidem impenfius atq; attentius equû eft ac decet in illos animaduertere.Quocirca ar« buramur, uolumusaciubcmus feuere, ficubiciuis quifpiam, feu operariusucl manuarius opifex,aut agricola, feu ruüicus,aut talk ufmodi priuatæ acccelibes perfone,incolg feu extrancc,fupradicro modo femel aut iterumdeierauerint,ab illo, qui audiuerit initio be# ni^jnè admoneâtur,S^ famihariter regenput ab ca re definât atq; de# fiftant, Ód^ de cæteroabftineât,ne Magiftratui deferre neceffe habeac auc opus fit,quódébita poena corripiantur» Quod fi uerô non defi-ftant,Magiftratui uclMaioriiati ecclefiaftice aut feculan, iuxta qua licatem perfonae indicenturconfeftim: delinquens autcincatceretur uel inuldletur feuer c,iuxia modum Si grauitatem delidi perpetrati»

Decriminationc (^ blafphcmta aduerfifégenitnetm CbrJli, i^ fanélus Dei. Caput tcrtium»

I quisaduerfus matremChrifti faluatoris noftri,aut dk leftos fantftos Dei maligne deieraret,isprimùmhuma niterfamdiariterq; admoncatur, utceftet atep defiftat: quod fi non fecerit,nec malediceredefierit,mox abfep mora ut fuprà didlu eft,indicetur: Si delinquens corpore aut 3Ere,iuxta conditionem perfonæ,Si qualitatem patratæ Sgt;C

é POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO, Circum* ^‘’“’'”’^- blafphemiæ,pcr Migiftratum ac fuperioritatemcompe-fiantie tcntcm compiatur. In his uero pccnis omnibus non folùm magnw* funtdiU^ tudo uel enormitas criminanonis ^ blafphemiæ, feu quantitas ipla ^^’^^^ T' lt;l^tiï^* attendatur, uerum etiarn, an eædem perfonæ Istpius in co« ’ demcriminepeccauerint, amp;nbsp;quotics ill ud excéder int, qu a occafio^’ ne,quo motu feu indincdu id fecerint : cuius datusaut condition!s ex perfonæ fînt,expendendum erft, ut ita demum poena ex præfcri-ptoó^ forma luns magna uel modica irrogetur. Quöd fiquil^ Eledor, Princeps,aut Status, caufa talium blafphemiarum amp;nbsp;crv minationum aliquod decretum feu conditutionem, hac fortègraui-orem feueriorémue euulgadct, autin pofterum deinceps dmilem ediiurusedèt, ei qmdem per hanc ordinationem nihil derogetur, quin omnibus modis permittatur èC concedatur, Magiftratus item fi exidimaueric, eiufmodi pcenam blafphematorum ^ deicra-torum acuendam amp;nbsp;exafperandam fore,eiusrei,ex qualitate nego« cn,facimusipfisdamusq; poteftatem, Ne uero eiufmodi criminal ;:iones Dei amp;nbsp;blafphemix reticeantur,quifq; Magiftratus, puniendi amp;nbsp;muictandi poteftatem habens,exploret ÖC expifcetur talia delida fedulo atq; diligenter*

De A/'obillUffi, Z^ eorum e(luitumUa^)bcttiijs ^ertminaf tionibu£,Caput ^uanum,

A M 8^, quôprædidæblafphemiæ, apudComités, Do^ minos amp;nbsp;Nobiles(quos minus illa quam uulgumautpk* decent ) S^ eorum miniftros feu familiäres cedent ac omittantur, nee cæteri homines per ipfos offendantur: V olumus ac lubemus, ut quifq; Eledorum, Principum,Coroitum, D ominorum,Nobilium,Gommunitatum, 8^ ipfimethanc noftram Ordinationem amp;nbsp;Conftituiioncm fub praedida pcena euitanda ob-? feruent: ßmiliter 8^ apud luosaulicos ac miniftrosfeuere præcipiâe atep conftituantfub débita iuftaq; pocna8^ mulda,ita ut prgfatç cri minationes, deierationes amp;nbsp;blafphemir apud fuosaulicos, mini^ ftros, amp;^ familiäres, non minus quam apud rehquosdeieratores8C blafphemos,ut fupra didum eft dC conftitutü, euitentur , muldten-turquocp8c puniantur. Porró fi qui Comités, Domini, Communicates,aut Nobiles,peculiariter etin fpecie,Ele(ftoribus aut Princi* pibusnon fubfint,fed immediate foh^ nobis amp;nbsp;facro Impcrioatti* néant: V olumus atq; iubemus eofdem,fub iuramentis ipforum,qui-bus mediantibus deuindi font nobis 8^ facro Imperio, fefe à prædi-lt;ftisblafphemfjs 8i deierationibus abftineantipft,miniftri, famuhq; corn,familiäres 8^ coniuges,omnibus modis, proutfupradidu eft, deEkdonbus, Principibus, Comitibus,Baronibusfeu Dominis,

D. IMPERATORIS CAROLI V. 7 Conimunitatibus, amp;nbsp;alqs nobilîbus, qui Eledoribus amp;nbsp;Pn’ncipibus (ubfunt,amp;eorum miniftris amp;nbsp;familiaribus,cxprcfscclareq;confti-tutum eft. In quibus omnibus ita fefe Eledores,Princjpes,Gomites, Barones,Dominiamp;aIr)nobiies,Clerici amp;nbsp;Laici,fedulos ac diligent* tes exhibeant gerantq;, quó ipforum iuftis moribus ac uita, honor ' amp;gloriaDei,u£diximus,pIus promoueaturacprouehatur,minüfgt; ue impediatur,aut remoretur, quemadmodum alioquin ob ftatum ipforum ante tenuiores minores^* perfonas facere teneantur»

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luramentorum id quoq? contmeri, utdeieratL

’ maledidiones amp;nbsp;blafphemiæ punianf,eofcc in crû ^^?^ffiJ|rninofosquando^capitaliter animaduertant, fed tarnen propter prædidas blafphemias amp;nbsp;criminationes feu deierationes nulla poena muldâue condituta fît : Idcirco præcipimus amp;nbsp;mandat mus nos feuere omnibus Eledoribus, Principibus, Statibus, Com^ munitatibusfacrilmperq, ac militumetiamtribunis,pra?fedis feu capitaneis: amp;nbsp;uolumus atcpiubemus,fîquideinceps milites conferi# benc fufeipiêtq;, ut in omnibus corum formulis Si catalogis articu-Îorumiuratisponant, fcnonfolùmpœnarumSi muldarumcaufa «rga perfonas^quae Deumcreatoremnoftrum,redemptorem Si fal^ uatorem, ac Mariam benedidam matrem eius, amp;diledos fandos Dei blafphemantes, uerùm etiam earum deierationum Si bJafphe-roiarû nomine,poenas, ac muldas, que ftipendqs corum detrahan.-« tur, obfecuturosFore,quæ mulde quidem deinceps pauperibus pri uatoru in alimoniam, autuirginibus pauperibus conferanturpræ^ beanturc^. Capitanei ueró,Tribuni,Centuriones, feu prouifores militumpfeuerc Si acriterdent operam, ftudeatq;,ut blafphemie,crü minationes Si deierationes,de quibus antea mentio fada eft,ab uni^ tierfa,totaq; calonum Si lixarum tuiba euitetur fîmiliter caueatur q;, fub poena capitalü

N ueterimilitia apud prifcoslmperatorcsacprind^ pes exercituum laudabiliter ufîtatum cft,qucmadmo* dum Si hiftoriæmultifariâmperhibentatq; demons ftrant, Ecclefîas Si alia facraloca immunia Si priuik-giata : Sacerdotesitem Si Ecclefîâfticaèperfonæ, fê^ iomines,agricolæ,grauidaemulicres,puerperæ,ingegt;

8 POLITIAE ROM.-IMP. CONSTITVTIO nuæfœminæ, amp;nbsp;uirgines in rebus amp;nbsp;negocqs militanbus ac belli.« cis non fpobatæ necui uiolentiaue obrutxGne, neq;u[ ipolientur, autuiolentur,feueret acritercaucri. Propterea amp;C nos præcipi. mus omnibus Tribunis, Centurionib.etCapitaneis,his mediâtibus feuere amp;nbsp;acricer mandantibus,uc apud omnes eorum milites in for^ mulisarticulorumamp; iuramentorum Ratuant amp;nbsp;caueanc prouide. antq;, ne Ecclcfiæ, aliaq; facra loca, adeoq; Sacerdoces, priuilcgiaiæ perfonae,fenes amp;nbsp;infirmi, feu ægroti, Agricolæ icem, grauidæ muiij? eres,puerperæ,ingenuæôChoneftæ foeiTiinæ,uirgines amp;nbsp;infantes, ab omnibus ipforum calonibusetlixis,tocaq; calonum turbafecurg tut3c^(ïnt,nccdepracdentur,necuim uiolentiamue patiant, amp;nbsp;ne# quaquam moledentur auc prægrauentur. Qjuicunq? nero cotra fe« cerint, corpore amp;nbsp;capitaliter puniantur. Huius autem noftræ or.. dinationis finguli pediteSpT ribuni,Cèturiones, Capitanei, antigra-phaapudfehabeanc eiuldem tenons, acmilitibusunacumformu. lis articulorum iuraturis legenda prebeant,amp; feuere obferuare pre» cipiant.Similiter ÔC eorum prouiforeshorum mandacorum ac præ» ceptorum antigrapha feu copiashabeanc^ eaq; præcepta feuere amp;nbsp;acritercuftodiantatq; confer uent. Si qui équités autem nullofub uexillo, fig nis aut ordine, fedalicubiinoppidis, uicis, Slt; uillis dégât feu laborenc, contra eofdem peenarum amp;nbsp;mulâarum omniû ratio# neac modo, quemadmodum amp;C contra incolas ipfos, rcs gerenda, . negocium^ exercendum fuerit.

De a/copü^ Z!^ acoirortii, iJ tß, ua^'Jntium militum conuenti^ culhfUuhumplcbcm^prauantibui^Ca^ put Icpdmum.

Iqua porro accideret^inEledoriscuiufquamjprin^ cipis,alteriüsue flatus eedefiafbei aut fecularis,prin cipatu feudominio, peregrin os équités aut pedites congregari,fingulatim,cateruatim, aut alio modo. agmine quodam magnoc^ numero, prater Eledoz ris,Principis,autDomini,cuiufq;loci,uoluntatem, ac permifsionem ingredi,uel populari etiam conarentur: ex tune Eledlorquidem,Princeps,aut Status,incuius dominio feu territorio eiufmodi milites fefe congloinerât,interpellet,qu£ratq; ab eis, cuina domino militent ac feruianc, ducanturue : quód fi nos aut diledum fratremnoftrum, Romanorum Regem,nuncupaucrint, idq, inens feu diplomate aliquo demonftrauerinc, obedienter proficifci fuis impenfis permittantur. Quód fi ueró herum uel autorem non

babeant, quem uercindicare pofrent,auc etiâfi nominaucrint,fed eu colledum militem, cuiufcunq; nomine fuerit congregatus,citra no« ram

D.IMPERATORIS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ ftram permifsioncmjCitraq; cognitas,urgentcsSCradonabi1cs eau-fas conferibendi non haberet poteftatem, ac demonßrarc ncquiret: tune quidem Etedor, Princeps, aut Status, fub cuius dominio feu diftridu uagantur, omnem nauet operam, omneroq; adhibeat dilL gentiam, ccctum illumfeucoïluuicm militum, fingulatim aut cater# uatim difsipandiae difpergendi* Si quauero iplï per fefeidfacere impofsibikforet, tune in propinquo adiacentes amp;^ confidentes Ek^ chores,principes,autStatus ilicó imploréeuocetq;,iuxtaqualita-tem , fibijiuxtaepnumerüamp;Suim faddonis illius, ui alqscp uiribus inilitaribus auxiliari, aut fineceiTefucrit, ctiambellicistormentis obuiaTe,mox,Ódquantocyus fieri poterit,eamq; fadionemac milite, incertum, utprædidumcft,uerbo uelfado,uiuoccue,abfq; alio-xuminiuria amp;nbsp;damno, extra diocefin prouinciamq,quantum fuc-ritpofsibik,difpelkre ac propulfare» Dudores uero feu principales , ubi præftô fuerint, autpoftea in alqslocis repertifuerint,copcl-lantur non tantum fubditæ pkbiillata damna refarcireac reftitue-rc, ucrum etiamDudtoresipfos,Capitaneos, Autores8ó concita-tores eiufeemodi fadionis amp;nbsp;turbc,iuftisdebitisq; poenis fubqcc^ re.Idq:Ekdor,Princepsaut Status,adrequifitionem,utpræfatum cftjfuis impenfis facere teneant,fub noftra amp;nbsp;Imperq graui indigna# tione,infuper et muldla quadraginta Marcarum auri puri,nobis pen denda exotuendaq;. Qiiam pcenam Fifcalis nofter Cæfareus a c5tumacibus,ut par çquuraq; eft,his mediantibus exigendi potefta-tem habeat. Nihilo fecius tarnen Eledor.Princcps aut Status ilk,qui fic proopeauxilioq; ferendo interpeUalïet, aduerfuscontumacem damni pafsi adionem tam furjpfius, quam fubditorum fuorum nomme inftituere,fi quod damnum paiïus fuifiè^idq; coram Imperiali noftro Cameræ iudicio, ubicontumax quoquerefponderctene-tur, amp;: damnum pafiumreftituere,exfententia didi Imperialis no^ ftriludicq. Etiamfi uero ex enumeratis caufis miles feratur, Capita-jiei tarnen amp;nbsp;Dudorespro commcatuód alimonrjs fideiubeantca^ ueaniq;:ad quæ preftanda,medijsfuisiuramentis,adigantur ôdcomgt; pellantur*

VM Sd ex ebrietate 8ó cömpótatiönibus,ceiï quotL diana docctcxperientia,Deus omnipotens mirificè offendatur ÔC irafeàt, multaq; uitia amp;nbsp;flagitia inde nafcantctemergant:Prgteritisqüoq;Comitrjs pro# prer compotationcs etebrietatum caufa conftitutu cratjUtquilcpMagifiratus com potatiocs abrogaret, et cbriciatibuS aduerfaretur , tranfgreffóres uero ac ddinquentes feutré puniret.

Compatit Qyæ ordinationes quidem ac conftitutiones hadénus tarnen pa/ tionumçr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

thrietatis ^^™ tanto malo prorucrunt, quin abulus is ex ataxia compotatio-fcelent, num et ebrietatum magis undic^ magisç ac frequentius gradata di, acceu radices in hdluonum fundoegit, ut propemodum extirpari amplius nonpofsit.Exquo blafphemiæ,criminationes,calumnia’, deierationes,homicidia,cacdes,aduhcria,ac fimilia criminal flagi-tia,uitiorumq; omne genus, udut ex agminefado exundarunt,ho-dieq- dum exundant: cum alioquin ex ebrietate res tacendæ amp;nbsp;fecre* tæ quandoqj prodantur, £oque potationis ac bibacitatis uitia Gcr-manis peculiaria, quorum uirtus tarnen apud prifcos fæpe iaudata,

2 apud exteras modó plerafcp rationes uituperio, ludibrioq; ed« Sæ-penumero enam ex illa inter milites rixæ,contentiones,tumultus,êu (editiones exortæ,amp; aduerfus principesacdudore8contumaci3:3C rebelliones: commeatus quoque amp;nbsp;uidusfumptusq; crefeuntô^ augmentantur : Gonuiuia uerohonefta, 0^focictatesdecorte, ex quibusolim Germanicomprimis laudati fuerant,minuuntur accui tanrur,utinterea Gleam,compotationes et ebrietatesilias,rwj'7rfci'T«ilt; xfiMMi/.omnium malorum caufamedè, hominis^; uitamSmul amp;ant mam,felicitatem,decus,honorem ^fauorem^ fenfuslongæuitatem, amp;uircsperdere. Quocirca mandamus omnibus ÔC finguIisEleJ» doribus,Principibus, £ccIeGadicisamp; fecularibus,ac cæterisSta^ tibus, cuiufeunque dignitatis, conditionis^ flatus, autnationis fint, utfuisfubditisexemplo Gnt, maioremq; in cos animaduertendi oc-canonemhabeant,ultróruaq;fpontepotationes amp;nbsp;ebrietate euita^ re,ac inaulisfuis,ratrapis,minifi;ris,familiaribus: turn amp;nbsp;inipforum principatibus, domines, terris, territorijs, omnibus fubditisgt;fub acri feueraq; poena ac punitione prohibeant compotationes, quocun* que modo fiant ucl fingantur, fieri aut fingi pofsintiipfimet quoque idem mandatumftrenué conferuentatep euftodiant. Patresfami# lias quoque fuisdomedicis amp;nbsp;familie,liberis.feruis 06 ancillis,man# dent ate^ præcipiant, blafphemias, criminationes Öó deierationes in Deum,Dei^ genitricem, amp;nbsp;fandos Dei gt;nbsp;deuitent ac caueant, ac quoque à compotationibus 00 ebrietatibus omnino abdineant, quemadmodum bis mediantibus drenue ateß feuere præcipiendo iubemus amp;nbsp;mandamus«

^ Volumus item, ut Magidratus fuis Parochis amp;f Concionato^ ribus præcipiat,fingulis Dominicis diebusuulgoac plebi annun;? cient,ut compotationibus abdineant»enumeratis ac percenfitisuitfjs ÔC flagitqs’quæ excompotationibus oriantur, et ex ebrietate fequan tur.proutformula illis exufmodi denunciationisper Magidraium porrigetur.

/flcndorct Ca^m nonum^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P od*

-D. IMPERATORÎS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H OSTQVAMhoneftus acmodcratus ueditus ex fua dïgnitace amp;nbsp;Qatu quenque decetornatq;» Gerat enim unufquifqucfefe ac ueftiat ex modulo dignitatis, bonorum , rerum ac facultatum fuaru, quodifcrimen fit incuiufq;ftatushominibus,Mo^ dus autem ueftium acornamentorum cumin tantum luxum deuenerit creueritq; inter dominos, équités,nobilcs,Clues,amp;2 colonos,feu agricolas,hoc pado modocp, utidcirconon folùm priuatæ perfonæ, uerùm etiam nationes Ô^ protiincïæ indeextenuentur,egentioresc]^effiicianiur.‘uidelicet,tùrn per aurea, argentea, fericaq; indumenta, per Dammafena, Attalafe# na,Byfsina, aliosq; peregrinospannos,Mitras,margaritas, unio* nes, qui hodie abufusadluxum magnus eft multusci; in Germanica natione,ex qua traqcitur atq; auebiiur in peregrinas et aliénas regiones ingens pecuniarum copia : ut interim de Iiuore,odio atq; inuidia, in diminutionem ac dctrimentum Ghriftianædileclionis conticefca^ mus. Quandoquidemigiturin tanta ueftiumkixuria,amp;,ut itadigt; cam,prcciofitatc amp;nbsp;prodigalitateimmodeftia exuberat,fic,ut inter*' Principern amp;Gomitem , inter GomitemóCNobilem, inter Nobile

Sc einem,inter einem amp;nbsp;eolonum fine agricolam,nullum diferimen, nullaq; agnofcaturdifferentia ;Idcirco uniuimus amp;^ cocordauimus noscnmElecfforibus, Principibus, amp;nbsp;Statibus, ac ordinationem de Ueffitu amiAucp,hoc paAo modoq; ut fequitur,coftituimus,quam etiam Tub poena êCmulâaimpofitaobferuancuffodiriq;uolumu8 Btq; inbemus.

V Minciuibusamp;incolis, inq; mercatoribus,ir»fti-toribusamp;negociatoribus, ac opificibus, incini* tatibus, be comm miniftris, iicmq; in militibus, adeoq; in pagis bC colohis, eorumq; uxoribus be liberis immodcratusiuxta ac inordinatus ueftitus feu amicus confpiciaturcomperiaturq; ^ in orna^ mentis amp;nbsp;cirnefijs , maximo Reipubliecc detri-

mento : idej; malum patriæpopulo^; perniciofam radicem cgiffe i Ad hæc cum feorta be meretrices, litfforesSi ludæi tali ueffitu litantur, quo honeftasfupprimitur, amp;cuiufqueconditio be ftatns neqUitinternofcI: atqui ineaipfa retotacommunis ordinatioob diCparesdifsimilcsq; mores be ufusditionumconferibinonpoteft î Proinde ordmamus ac uolumus, ut eo circa quifep Magiftratusin^ traannum proximum, fubpoenaduarum Marcarum auri puti tc^ neatur

POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO, neatur, ordinationcm bonam, honedam amp;nbsp;firmam componere amp;nbsp;condituere, eamq; ut decet, conferuare, contumaces uerô, immori# geros atep rebelles punirc. Si qui uerô Magidratus negligens in his reperiatur,nullamq, iudameius exeufationem habeat,aduerfuseun dem quidem Magidratum Fifcalis noder Cæfareus procéder ut ^ quum cd, ad indidam poenam infligendam.

OR RO nobiles, fericas autcarmafinas attlafinas uedes non gerant, eis autem ad fummum permittun tur damafinæ, aut fimiles, quas fex ulnis de ferico tâ^ tùm,nec amplius,fîmbriari poterunt» Similiter pote-runt annules aurcos,aureasq, uittas feu tiaras, unâ^ catenam auream geftare, ualoris non amplius ducentis aureis,quain tarnen (ito cingant ucl inuoiuant,prout antiquitus faditatum cft.

^ Siquisueró principisarchitridinus,Mag»ltcrcuriæ,Canc£llaiius, Marfchalcus^autConfil anus, nee tarnen nobilis fucrit,poter it fefi* mul cum uxore fua,amp; liberis,in modum nobilium,ut did urn eft,ue# j dire feu gerere. Milites uero ( feu Equités aurati ) ab his eximun# tur, quibus catenasaureas, abfq; filocindasfeuimplicarasaperte ac publicc geftare liceat ÔCpermittatur,ne tarnen eedem ualorcqua^ 4^ dringentos aureos excédant. Quibus 0^ prohibitum non fit, Mar^ dermis pellibus indui ac ueftiri « Nobilium item uxoribus conce.-r dantur quatuor fericætunicæ, quas gerere palam ac publice pote# runt,uidelicet unam fericam ( @4niinAt ) alias tres de Damafo, auc fimili ferico, ne tarnen plures fint quam quatuor, S^ quo^p fine mar^ ' garitis , fine argento autauro • Quas filibeat fiirbriari margaritis, autintexere argenteis telis filisue, fuperiüs quidemid permittitur, non ultra mediam quartæ ulnæpartemlatitudine. Equitis autem ( aurati) coniunx fimbrias eiufmodi intexere margaritis, auro,au^ reisé^filisfuperiüs poterit; nee latiüs unius quartæ ulnæ media parte. Si que uero plures ueftes prædidis mo dis habeât,easq; fuis liberis amp;nbsp;filiabus rcferuare uenent,id liberum ipfis concedeiur ac permute-^ tur. Liceat cis quoque tiaras feu Birretas, aureas^; uittasgefiare, fie tarnen, ne ligamina et ornamenta addiia aureorum quadraginta — preciumexcedant. Foeminæ itemnobilesamp;Cingenuæ,catenam ,fi^ bul am,torquem, aliaq; cimelia præterannulosprecio ducentorum g aureorum, necultra plurisûegeftarcheebit.Similiter aureasbortas ÔC cingulos,qui precium quadraginta aureorum non exeedant» I^c UoéioribMf corum^ÿ uxonbus^ (Jaf puiduodcctmum

OC TO R E S item,8ó uxorescorum,pot«'unt,Iiccat^’ ipßs uedes amp;nbsp;amidum, catenas, aureos annules, aliaq; conuenientia, priuikgfjs^ conlormia ge. ftare»

O M1T E S, amp;nbsp;Domini ( feu Barones ) non gerant augt; reas 00 argenteas ueftes, hoc eft, ex aureis amp;nbsp;argentcis filis textas, feu amiftum,folummodó fericum,uel bom-bycinum, Qi^mnirtt/ Carmafina, aliaq; fericis filis texts ueftimenta, fed auro non interrexta uel fimbriata. niß Equités (aurati) fucrint. Eis Slt; catenas geftare licet,quæ tarnen ^ quingentosaureosprecionon excédant. Similiter fefe Comités amp;nbsp;^ Domini (Barones )amif ire poteruntpelIicibus,exccptisZobeIinis, alrjs«^ preciofioribus» Coniugibus quoque eorum liceatfericasue- 4 ftesauroSC argento infimbriatas S^ mtertextasgeftare, prêter catenas amp;nbsp;cimelia , fexcentis aureis preciofiora, præterq; tota au# . rea autargenteaueftimenta, à quibuspro difcrimineacdifterenua altiohs ftatus,geftarefefe abftineanh

Vandoquidem inephippfjs etiam 8^ equorum omamê^ uuef^dt tisluxus 6^ fumptusfuperfluusreperitur ac cernitur,nul ^u^^^cr» liporróliccat ephippia tribus aureis preciofiora, extra infrenisAn arma,amp; ea quæ ad armatum pertinent,fuluaq; ephippia cqucftribut gdtareducereüe,nifi fueritEques( auratus). Nee Comes quifpiam, ^^^[^'^ Dominus ,Baroue, autEques,eiufue minifter uelferuus,ephippfjs guntiu^ fericis, 8^ ex filis bombycinis textis(^AtnmAt) utatur,neq? aureis fmaragd^ uel argenteis qualibufcunque,tantùm inhis,EIelt;ftoribus, Principle ^^^^ bus, ac principum fimilibusexceptis,quifecundum eorum ftatum re,er deur ipfi,equi^ eorum ac miniftri, quos habentfub fuis Marchallis, tali» tipdbuf bus ephippfjs uti poterunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^j^/*”^*

Si quis item à fuo principe, domino, alteriusuc herilis ftatus ali# quo munere,uefte,autcimeliodonatusfuerit,eaipfedona quidemin z principisac domini fui honorem portare geftare^; nequaquam pro^ bibeatur, eo uidelicet cafu, ita tarnen ne quis dolus malus, frausuc cliqua interueniataut ufurpetur«

Cùm quoque hreordinatio co tantum refpedu amp;nbsp;ratione fufee, I pta mftitutaq; fit, utluxus 8ó abundantia ueftitus auertatur, arcea-turft’ f fi qua porro Elector aliquis^Princepfue aut Status,in fua di*

14 POLITIAE ROM.'IMP. CONSTITVTIO, tione ac (uperioritate, ueftitus »^rgô, aUeriufue rei caufa ordination nem quampiam acriorem hac noftrafcucriorennq;,jn profedum ÔC utilitärem iuædinoms ac fubdiiorum,cSftrtuere ueUei, aut ïam an« teà conftituifTet,cidcm Eleélori, Principi ac Statui liberum fit, nec 4 ifthac ordinatione 8c conftitutione uetetur remoreturue. Neq; te-Küpthlis neacurquifé|uam inclocationefuoruinliberorum huicordinationi funptMor direrfrojomninoueparere, led lice b it eielocare,nuptuiq; darc,juxta uires fui patrimony,facultâtumq; fuarum:haLid tarnen lumptuofius ueftirelicebit.

Conftkuimus et;am, uolumus ac l'ubemus fingulariter, atepin DedfriJ fp^*^*^gt;’^^*omncsEledoreS;,Epilcopi acPrælatbOerumfuum ÔC Ec^» ecclefiaSlb clefiafticoseôperducant,inuitentq;, habitumac ueltitumipforum corum ue^ Ratui conuenientem atqjdecentcmjnciuitateatq;eccleßa,in foto et ^^^‘*‘ chorogérât,quomodoidhoneftas^modeftia amp;nbsp;pietas fanûafacraq;

fCxigit atq5 requirit: Immodcfcia uerô amp;nbsp;luxus ueltimcntoiUiu eis v prorfuselt uitandus.

6 Eftamp;cuitandusatr^cauendusinutilisSô ruperuacaneusillefum-ptus hadenus mdeaurando cupro, ferro, ÖC lapidibusfadus : Idq; ita aurifabris, pidoribus, alrjsq;artificibus inaurandarumrerum foliiis amp;C gnaris,fub poena decem aureorum, ne quid porrôeiufnr.o-diinaurent, Magiftratuidacriteramp;feuereuctante. In quotamen Elccronbusamp;f Pt incipibus,ôd in ris,quæ ad honorem Dei,minifte-riaq; facra fpedant,nihil uolumus præfînitum autprçfcripiumefle» ^ nbsp;nbsp;(^5 uerôheenoftra conftitutio amp;nbsp;ordinatiojnimijueftituscul^ tusq; ergô, ac ob cimelia omittenda, firmius obferuetur amp;nbsp;exequa-lur, fancimusaiq;mandamus, omnibusèC fingulis EkdoribusÔ^ Principibus, Ecclefiafticis amp;nbsp;fecuIaribus,Prælatis,Comitibus,Ba.-« ronibus,dominis,Equitibus,miniftris,SchuItetis,Burgimagiftris,lu dicibus Ôi confikarrjs.hiiee mediantibus feuere, ac uolumus, ut ipfi-mcthancnoftramconftitutionem amp;nbsp;ordinationcm feuere iuxtàae di'igenter obferuent, acinfubditisèC ofticiatis,ac ipfosattinenti* bus fîrmiter præftentur ÔC exequantur,ita, ut fiquis contra fecent, nec mandato noftro obfecutus fuerit,paruentue, eum quifq; Maoi#( Qratus fub amifsione ueftis amp;nbsp;cimeli) feu clinodfj, quod huic ordma-tioni aduerfum g£ftatur,unà cum mulda in duplo tanta puniat,quâ^ ta ueftisipfa,aut cimelion æftimetur,illiquidem Magiftratui penden da,cuius eft ciuilis lurisdidio ciufdem loci.Quod fi uerô Magiftra^ rus quifpiam ipfe hanc noftram ordinationem tranfgrederct,aut in pccnaexigendd,manucp tenenda ncgl)gensrcperiatur,8^ncfter ob jd Fifcalisinterpellareiproemendatione , at nihilominus tarnen in contumariaMigiftratus perfeueraret,tuncueróFifcahsipfe nefter, contra ceflatorem Magiftratum, firn ui Slt; delinquentem fubdnum.

D. IMPERATORIS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l^ ad exadionem didæ pœnx ac muldæ pergat procédât^:, amp;c. Dcciuibufdam articula, in^uibM d^ft^ißratui ordinationem faccre mandatur, Caput dccimum quintum^

AE T E R V M duximus in animum, plures quando^ que impenfas,^ fumptus nimios,ncc admodum ne* ceiTahos fieri in nuptqs, puerperijs ( fufeipiendorum infantum ex facro baptifmatis fonte ) amp;nbsp;fepulturis, fimilibuscp alqs minime paucis fumptibus, multum fæpe inutilitercoUatis : Præterquamquôd SCinalijs punäis^in uL nis,menfuris amp;nbsp;pondcribus,immoderatis diuerforiorum amp;nbsp;hofpi-turn exadionibus , itemopificumamp;mercenariorum , nunciorum mcrcedibuscibisq;, torcularium ,apparandorum uinorum, omnis generis ataxiæjnæqualitatis amp;iniquitatis uitioru modum excédent tium in Reipublicae detrimencum,grauaminum amp;nbsp;impedimentoru* Ad hæc opiScum quorundam^udutftannifuforumjpannitonforü, 8d fimilium, quos ß exteri falutant ^ amp;nbsp;ad operas conducunt, fum-ptus mox amp;nbsp;impenfas inutiles ac fuperuacaneas parant , con* uiufjs adornandis , quos fumptus deinde ad operas reputant at^ connumerant, fic, ut ÓCipfi opifices inter fefedifsideantatq; contend dant,eôpotifsimû,quôdnon pafsim omnibus in locis concordent, fed différentes fint in annis inRitutionum, quapropter cos qui rude donantur,non ubique admittuntur, nee redpiuntur. Infuper amp;nbsp;hoe contingitin opificibus amp;nbsp;manuarijs, ut omnis generis dolimali, Sd fraudum in Reipublicæ detrimentum emergat, turn amp;nbsp;quotidie, ut uidusmercedisq;caufarixæamp;contentiones fuborianturinterma# giftros amp;: miniftros, inter heros ÔC feruos, quibuserröribus ac uitns omnibus fupradidisremediamaturèqiiaerendafunt, per quæillis obuiari obftariq; pofsit, ordinatione uidelicetac modo, rationeel aliqua falutari, quam necefsitasomnibus modis requirit atq; expo* ftulat.

Verum enimuero, cüm expendcrimus in cundis his pundis eer* z tam firmamq; ordinationem generalem, propter inæqualitatem re* gionum, earum q; ufuum,confuetudinum,ac morum: quin S^ quod uidus, cibus acpotusalicubiin ditioneilla mediocriter parari, in hac uero difïiculter haberi pofsit, amp;nbsp;annona hic grauis,alicubi me* diocrisfit, quocircataliumrerumconftitutio, propter non modo inconftantem annorum at(^ incertam uidus rationem,uerùm etiam propter locorum diuerfitatem, morum ac confuetudinum, ut didu cftrquin quad in tali difparitate,difcrimine ac differentia, cuiufq; re* gionis,ditionis,acterra; cuiuRp naturaatq^ conditioexpendenda fit,SCanimaduertenda^ obferuandaq;,Idcircooperæprccium, ne*

l6 POLIT! AEROM.IMP. CONSTITVTIO, ceflariumq; efie duximus , atqcxiftimauimus, dufmodipunâ:â 8lt;^: articulos omncs Magiftratui cuiufqUoci committendos cffc.

Quapropter fancimus,ordinamus, ac uolumus his mediantibus achter ac feuere præcipientes arq; mandantes, ut Eledores, Prjnei^ pes, Ód communes Status in omnibus 8^ fingulis prædidis puncflis, articulis,ac propoGtis defeólibus,per regiones,ditiones amp;nbsp;territoria fua, iuxta qualitatem, conditionem ac ufum illorum, bonas, hone* ftas, redas amp;nbsp;firmas ordinationes formas 06 modos conftituant, uniuerfæ Reipublicæ, communi^bonoconducibiles amp;falutares, turn 8óad amouendos immoderatos ac fuperfluos fumptus atque expenfas, turn utdolimali fraudesq; caueantur amp;omittantur, alqq; abufus amp;nbsp;uitia abrogentur, atque defectus, quantocyusGçri pofsir/ nempc' intra annifpacium proximèfuturi,fuis fubditis ea omnia de^ nunciantes, ipfoq; opereefficientes amp;nbsp;exequentes, eaq; acriter ac firmiter manutenentesamp;conferuantes, contumaces amp;nbsp;mobedien-tes puniendo Sé muldando, uidelicet duabus marcis auri puri, quas inullt;ffas quifq; Magiftratus, qui aduerfus ea qua: praedicff afunt, fe^ cerit,nec moram rede certoep excufare poterit,FifcaIi nofffo Impe-nah irremifsibiliter pendere exoluereq; teneatur.

y M 8é frequenter nautæ, aungæ, amp;nbsp;uedores, qui umâ terra mariq;,feu fluminibus,pro naulo amp;nbsp;mercede tranfgt; uchuntjn diuerforqs, aut fuis domicilijs, ac fub dio, 0£ in nauibus feu curribus quandoque uina exuaGsaufe-runt, fuo arbitrio, ignorantibus dominis,ac pra-ter uoluntatem eo-rum,quorum dia funt,infufaaqua,uafisq; aqua rurfusrepletis : Vo^ lumus itaque talibus nantis, aurigis, Sé uedoribus,uina pro mercer de,ut didum eft,uehcniibus feu tranfportantibus,non folum prohi# bitum effe, uerumetiam emptoribus uinorum, ac alióad reuenden-dumtranfuehentibus,nequid tale de c^tero contingat:quin Sé ij pa# riter etiam cum adiutoribus iuxta qualitatem delidi infamia noten-tur, corporeq; fuo, Sé ære muldentur. Quicunqueetiam porro nagt; uita,nauclerus uel auriga, aliusuc, quo tandem nomine uocetur,ui-na cake mifcuerit,aut tak quoddam perniciofum addiderit,inicce« rit ac falfauerit,is fimilimodo poenaq; ex qualitate delidi, criminisç patrati infamia notetur,corpore Sé gregrauiter muldeturmosbec cuilibet Magiftratui feuere mandantes , ut huiufmodi malus 8C perniciofusdolus, frausq; nefaria prohibeatur, ac euitetur, trant» grefforesitem feuere ac atrociter muldentur.

V A N D O Q_y IDEM nobis propofitum eft, atCp Jn(gt;roh4n» innotuit, quomodo hadenus in facroimperiouarr) ^“J^j^j^ ac multipliées foeneratieq atep ufurarij contradus, „dw qui non tantum iniqui, uerumetiam impfj,ac mini hominum ^__________rnèChriftianosdecentes,contra Deuiuxta ac leges, ulurpatilint,acquotidicdum ufurpentur ‘.uidelicet,quód nonnulli rum,faf quandampecuniarumfummam (utexempli gratiadicam) odim neratonm gentos florenosdent mutuó ,attamenin contradus,fyngrapha feu '^ßr‘i^i°^‘*^ obligationis literauel cautione, amplius mille florenos ponant, ex ^r^^[^° quo plus amp;nbsp;fupra quinque pro centum pendant,amp; in redimendo lie amplius quam fortemipfam capiunt.Similiter fint alij,qui breuis mo ci£ipnt rç ergô,termino folutionis prefix©, immoderaiumintcrelTe petant, J-^^/^^fj^ÿ ac fortis fummam augcant,eamq; fumma ac fortem uerfent,adeoq; criUiati quod dicitur,uerfuram faciant» Verfuram autem facit debitor,cum f^frohi^ pecuniam mutuó accipit, amp;nbsp;per earn pecuniam dimittit priores ere» ^^^^' ditores infolutos, Zafiusin^itemfiquis.Inftitut. de adiombus. Eft pecuniamadinterefTemutuari. Qjiofdam item filiginem, tri* ticum, equos, pannos, Óófimilesmerces in pecunia emptionisno» * mine proponere,acgftimare,amp; pluris quidem atq;eiufmodi merces unquam æftimari pofsint,amp; fic ingens foenus ex eo,uelut omnibus patet,fibi comparareamp;acquircrefoleant. Item alp mutuó dent pe | cuniam, SCde centenis capiunt nominatim quid : isueró qui mutuó fumit, magnam pecuniam mercedis amp;nbsp;feruitq nomine, pro quo ta# men nihil inCeruiunt neq; miniftrant,fefe deuincit atcp obligat. Neq; eiufmodiferuiiq preciumfeufolarium abfq; folutionc fortis amp;nbsp;ca^ pitalisfumme non audentnec^ polTuntreeufare aut denegare aduer lusobligationemfadamS^contraduminitum» lam Si quódqui#4 dam pecuniam inmoneta dent mutuó, attamen cautionis litera aUi? rum praefcribit ac continet, Sunt Si qui certam pecuniarum fumma $ abfq; foenore mutuó dent,atqui tarnen mutuó fumens cogitur quan? docp magnasmerces illis kui uiliq; precio tradere, in quo mutuó da^ to fortem ac capitalem fummam fimul cum magno lucro, duplo aut etiam triplo recipiunt * Quidam etiam mutuó dant cum hifce con lt;$ ditionibusSi padis,quód mutuó accipiens in quatuor nundinarum tcmporibusnuncupatisprocenfu Si penfioncreddat certam quan^ dam pecuniarum fummam,tantam quidem, quæ pro centum exce^ dat uiginti.

Cum autemhuiufeemodi contradus,autfimiles,ufurarfjSi fee. 7 neratierj fin t,diuino et communi iure prohibit!,preterea et noftra ats» quclmperq ordinatione, Anno millefimo,quingentefimo, Auguftae

VinddicoTum grauiteruetiti. Idcircoconßlio ,fcientia Ôif uoluntatc , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftra amp;nbsp;facri imperfj Ekftorum, Principum Ôd Statuum,eandem

ordinationemufurariorum contrutfluu ex uera reda^feientiare# nouantes eccofir(nante8,l1:acuimus,ordinamus,ac uolumus^ut tales iniqui ac illegitimi contradus,omniaq; iniufta paefta, padiones,c5^ uenuones, négocia, quocunque nomine uocentur, nominari amp;nbsp;cx-cogicari pofsint, omninoac profus euitentur acomittan ur,nee ab aliquo, cuiufeunquedignitatis, autoritatis aut ftatus fuerit, præfu-in ntur, uel ufurpent,cumhoc fimul omnibus iudicibus,ecclefiafti-cis amp;nbsp;fecuJaribus mandantesacprapcjpientes,ubi tales ufurarq con# 1 radus ipßs innotuerint, cos tanquam iniquos, indignos, irritos amp;nbsp;inualidos iudicent, condemnent ^ déclarent, quemadmodum ÔC nos illosinualidosacnon obligatorios d cernimus amp;nbsp;dedaramus, neq; fuper cifdem contradibusexecuiioi.cmconcedimus aut per# mittimus*

Q^uinetiamfiquisdetneeps poft publicauonem hums noftreor^ dinationis tali ufurario aliquo contratftu ufus fuerit, amittat quart! partem fortis quoquc amp;nbsp;capitalisfummç,eaq; fuo ciuih Magiftratut (alicubi hæreditarium ius appellata ) accedat, amp;nbsp;pro eadem quarta parte per diAum ciuilem magiftratum puniatur feu muldetur.

giftratum , Fifcalis noftcr C efareus pro certa pana , uelut pro duabus aut tribus marcis auri puri impetere atque aceufare de-HaM A^ ^‘'*^7 J bebit . Cum amp;nbsp;cenfus feu reditus cum pa^o retrouendendi '*•/* ƒ!*** 15 ^^y^* 1 pafsim uulgó communiterq; ufurpantur , centum quidern_^orenis ii/ï *^* *** ' *^ quinquejtantüm,amp;non amplius annuatim,uclutufitatumeft,floret niemantur : offerendi ueróprecqfeuredimendifacultas,ex iurere-demptionis,penes uenditorem,8ó non apudemptoremexiftat, non attento cautionis feu feriptæ obligationis eiufdemcontrarius teno-; re : amp;nbsp;quiequid prætereadatum, acceptum, auttradatum fuerit, . uolumus ut tak, ac omnia aha iniqua pada feu couêtiones pro ufu^ 1 rarqs 00 mucilibus habeantur ac cftimentur,etiam per iudicem haud ahtgt; rcognofcanturautiudicentur , fedutifupradidumeft, punk antur»

D. IMPERATORIS CAROL! V. 19 palis in obligatione feucautione expreflæ amittat, de qua médictat^ quarta uenditori, amp;nbsp;reliqua quarta pars Magiftratui, fub quo uen** duor commoratur^afsignctui-jac uendicetur.

AN Q,V A M de Monopoles, dolonsacfraadukntis '■»‘gociatiombus^adcotp iniquis propolis non folùm in L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* uerùm etfam in publica-gK^^^tisImpéirtidecretis amp;nbsp;Recefsibus, fub grauibus poenit “ mu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mulâris, ut fub amifsione, pcriculo, ^ perditione 0-ronium rerum bonorumq;,item profligatione ac proferiptionefæ* pemultumq;, fan's fuperq;uetitum efteautumq; : talibustamcn CÔ0 ftitutionibus, recefsibus, decrens amp;nbsp;mandatis ha^ffenus minime pa-ritum eft débite ucl obfecutum, quin econtrà paucis in annis plun^ mæ alicubi focietatesin mercatorum negoefjs, amp;nbsp;quædam priuatæ perfonæ, inftitores Ô^ mercatores in Imperio exortifuntamp;extH tere,qui uarias merces Ôlt; mercimonia,itcm amp;nbsp;uina, filiginem, triti* Cum, amp;^ huiufmodi aha fîmilia, àfummis adinfîmos ( in quibus pafsimhincindeexplorationibus amp;nbsp;indaginibus undiqLiaq;ualent, præfertim cùm mercesdepercant, uel in maiuspreciumamp; æftima^ tionemexcrefeant, idq;priufquam alqs inftitoribus feu mercacori* bus innotefeat ) in ipforum manus ac poteftatem foli conquirere »oliuntur,ad monopolia Ô^ propolia cxcrccnda,mercibus illis efti-mationemac prcciûfuoarbitratu imponentes, autemptoriueluê-ditori côdicentes merces cas nemini,preterquâ ipfis,uendituros, auc retenturoscflè:aututuenditor, minons ucl aliter uêderenolit,quàm conuentumfît , alFicientes bisartibus facrum Imperium ,omnesq^ Status maximo damno atep incommodo, aduerfus predidas com^ munes leges feriptas, amp;: omnem honeftatem.

Econtrà autemadhec proR.epublica,eius?j;commodo,profedu 2 amp;utilitateiuxtàacexnecefsitatcordinamus 00 conftituimns, idq; facimus his mediantibusfeuerè^acuolumustalesdifpendiofasne-gociationes, propolia, amp;nbsp;obeafadasconuenti0ncsSlt; padiones, eontradus ÔC pada,deinceps eflè prohibita,uetita amp;nbsp;abrogara,ncq, porrô decætero, neque perfemetipfum, nequeperabosufiirpa^ ri uel tradarû Quiconque uerô contrà egerinc ud feceri’nt,eorum tes bonaej; confîfcentür,funtq; confifeenda, amp;nbsp;Magiftratui cuiusli* betloci,quorum ibi publica funt, uel criminaliaiudicia,applicentur ac addicantur» Societates quoque,inftitorcs Ôd negociâtores omnf faluocondudu in Imperio per Magiftratum deftituantur ac prk uentUF; neq; »Hius capaces elle debeant^ quibufeunque uerbis, Enfu, b 4

fententia aut daufulis eiufmodi faluuscondudusfcribaturaut trv 5 buatur.Nec tarnen per id cuiquam uetitum prohibitumue ßt cum aij quo focietatem inire ad mercesemendasôC diftrahendas, tantums modo ne id did^ conditutioni, ordinationi amp;nbsp;mandato aduerfetur, 4, contraue ufurpetur.Quifq;Magiftratusetiam in fuaditionediligen# ter atque feuere difponat amp;nbsp;animaduertat, ut præpoOta hire ordma-^ tioredcobferuetur,amp;expediatur: Si quo caueróaquoquam,qui-cunque fit,tranfgrederetur,ineum Magiftratus,ibi,ubi tranfgrefsio fadayfeuddidumpatratum fuerit,ui6^ tenore huius ordinationis, cum amifsionererum bonorumq; fuorum,amp; profcriptione,ac eie-dione extra ditionem,irremifsibiliteranimaduertat,puniatq;.

^ Cafu autem quo Magiftratus ipfe in co defes amp;nbsp;negligens eilet, id^; noftroCæfareo Fifcali innotefceret uclindicaretur, Magiftra^ tui ud fuperioritati ei quidcm,fub qua inftitores,mercatorcs,aut ne^ gociatoresillicommorantur, domiciliauefuahabent, ßgnißcetur» commoneantur^, eiufmodi grauia negotia intra Menfis fpacium utemendentaepuniant. Quódfi fuperioritasillaftu Magiftratus in præfixo ftatutoq; tempore non fecerit,uellet ex tune ac cogerctur ipfe Fifcalis ex officio fuo contra eum procedere,agereq; ut æquum fit, eins etiamfaciendi poteftatem tunc atq;iushabere, adeoq; abfq; mora facere debet. Quod fi tali in cafu ceffatio aut negligentia fu^ 7 perioritatis, Magiftratus, tranfgrefrorum,âFifcaIenoftrocoram noftro Imperialis Cameræ ludicio agetur ac procedetur, delink quentibus amp;nbsp;tranigrefforibus eiufmodi nuU^prorfus déclina tori æ, autaliæexceptiones, udetiamauocationesullæ, quocunq;modo udformaillæ proponanturautfieri poflent, concedantur, tranf-greffbres nequiequä rdeuaturæ, multô minus ut per illa remittant, aut ut remifsionem aliquam defuper impetraturi fint«

Adhæefuperioritas amp;^Magiftratus,quiadfadamaccufationem ® in ftatuto menfis fpacio atq; tempore in animaduerfione ac punition ne tranfgrefsionisceffat,negligensq; repcritur, per Fifcalem coram noftroCæfareo Cameræludicio aceufaridebet, aeprocentumar^ cisauripuriirremifsibiliter puniri,atqï muldari«

9 nbsp;nbsp;Cum ÔC ui uirtuteq; fupra allegatarum legum amp;nbsp;iurium, un ie ui* que tales tranfgrefsiones 8^ crimina monopolarum amp;nbsp;propolaru deferendi amp;accufandipoteftas datacommiffaq;fit,üliutique, qui tale crimen amp;nbsp;delidum patratum fuperioritati amp;Magiftratui,fub ( quo fa dumiUud contigit, indicates defert, aut cafuceflàtionisôi negligentiæ,imperatorio Fifcaliprimùm ucrè cereoep fignificaue-rit,triensfeu quarta portio delinquentisbonorum tribuatur, quorï5 uindicationemfuperioritas amp;nbsp;Magiftratus, autcafu, utfupradidu lt;ft, iudiciü imperiale, cæteriq. Status omnes, prouehant atque proü

Dgt; IMPERATORIS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2lt; moucant» Quod fi primus ilk delator,cuius delatio poftea uera co^ to pcrta foret, in fimili caufa eiufdem quoq; ipfe dehdi reus fonsq; exi# fteret, tunc quidem nihildelinquentisac tranCgrelToris bonorum, neep ulla portio ei tribuatur,alioquin infons amp;nbsp;inculpabilis haberi, nullaq; infamianotari,fed pro uttlitate ac profed u Reipublicæ fibi imputaridebet.In hocitem,utin cæterispriuilegiatiscafibusde pie. if , no atcpfummaricprocedatur, luri quoque SC proceflui fuareda uia, fuusq; curfus, abfiqp ullo impediméto aut remoratione cuiufquâ reftitutionis;fupphcationis,inhibitionis,fu(pêfionis,aduocationis, alteriusuefîmilis remoræ,relinquaturac permittatur.

SimiliterpræCens hæc ordinatio, conftitutio, iufsio, mandatum, ti præceptum,unâ cum articulis,amp; intentione fua, uniuerfos in facro Imperio Teutonicænationismcrcaturam exercentes, amp;nbsp;négociant, tes comprehendat 06 compledatur, Omnesq; Principatus, Domû nationes-, Dominia, Cmitates 00 Communitates uinciat amp;nbsp;obliger. In aduerfum autem , nullus faluuscondudus, nuHafecu:* ritas,aut priuilegium,quacuncp forma ÔC prgtextu id pr^bcatur aut exhibeatur,quenquam tueatur aut defendat.protegatue. Inchoetur quoq;hæcipfaordinatio Ô^ conftitutiointra duos menfes, reipfa cffedualiurjpoft pubUcationem ô^ denunciationem cius fadam»

V A N D 0 QV IDEM non abCq: perniciofo graua^ mineuulgi plebisq;rlt;ipraexperituratq;cognofcit, quôd miferæpkbi,uulgoq; per quofdam pkonedi-cos,amp; quafifrumêtarios predones feu frumêtarios negociatores amp;nbsp;auaros hommes in fpecieôC prate-~^ xtu emptionis ac negociationis adfata fementaq; eo^ rum in agris ; Vinum item ac botros inuitibus, aliosep frudus, Si frumenta,tabore8,opera,armenta, æs,pecuniamêp mutuô dederint, per quæpaupereuh colonie egeniq; illi, quæ duro labore, fudoreq; acquifîcrunt,uilioriprecio,kuioriq;, quàmalioquin ußtatoconiue-toq; more amp;nbsp;æftimatione fokat,uenundare cogantur.Qiiæ res non iUipaupercuIæ plebi amp;nbsp;colonistantummodô damna atq; difpendia irrecuperabiliainfert, uerùmetiam dominisipforumfeupropric- . -^ tartis,quibus eô minus débita SC crédita præftare reddereq; pofsint, mentant uidelicetmaximofuo malojdamnoq;, præterquàm quôdea aducr? ntminit (usfacras amp;humanas conftitutiones, contra^* dikdionemproximi ^“^°^‘'‘^ func, contraq; bonos mores pugnent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nf^^, ƒ

Quapropterfancimus, conftituimus, SC ordmamus, utquifque ^ pauperipkbiin necefsitate^ amp;nbsp;quô agros, prædia^ fua meliusfaci« biisq;

liusq; excolcre pofsic «alijs^; neceffarrjs uidtualibus S^ alimentis opc ferat,pro uinis,Frumentis,hudibus,aItjs^,communi precio, ualorc amp;nbsp;ædimacione eiufdem temporis expendere ,foluere^ debeat ,nec de amp;nbsp;fuper eifdem mercibus mutuum dare prohibitum ßc « Quód ß ucrofecus quam modo didum eft, agatur,amp;inqsquidquam doit fraudisue fiat, ÔC commitcatur , V olumus atq; decernimus acriter« ut tail's emptor feu mutui dator, fortê capitakmq; fummam perdat, cciam^ à Magiftratu,iuxta qualitatem amp;nbsp;conditionem caufae^muL deturamp;puniatur.

V M alicubi locis quibufdam Imperfj Teutonicae nationis, ludæi ufurarq non tantum ad magnas aQ fecurationes, cautiones, amp;nbsp;obligationes,fideiuG fiones amp;nbsp;hypothecas, uerumetiamadrapinas amp;nbsp;furta, quibus ufuris uulgum, pkbemc^ miferam, egentem , amp;jmprouidam,fuprâquâmquifquam æftimarepofsit, grauant, oncrantq;, quin etiam mifcrabiliter pcr-dunt, amp;nbsp;ad pleraq; facinora fiagitiaq; eis occafionem præbent » Ita# queconftituimus,ordinamus,ac uolumus,ncquisporró ludæosfu* fcipiat,aut ulli fufcipcreconccdatur,præterquâm illis,qui à nobis SC facro ImperioRegalia habent, autfpecialia ad hoc ipfum priuikgia acceperunt. Quiiqueitem Magiftratus,fubquibus ludæi habitant, neceftariamiuftamq; prouifionem faciant, ordination cm formaq: scquac5ftituentes,nequafui aliorumq, fubditi g Iudæos,eorumq; impiasSC exccrabiles ufurastammifcregrauentur, ac perdantur : lineare æqualis or dinar io inter extraneospariterac incolas ob# feruetur.

Caueant quoc^ ludæi, 56 abftineant fefea Furtiuis rebus, Sc rapk nisemendis : aut fi quæ res eiufmodi apud cos reperiantur, illis, ad quos pertinent,reddantur,ac reftituantur, ubi id docuerint, amp;nbsp;adfe pertinercprobauerintgt;abrq; omnidetrimento atq; incommode«

De uenditionepannorum lancorumjamp; txfilis landt textorum^ totorum, autparticulatim ad ulnas confi^rum»

V O NIA M amp;nbsp;id quidem compertum eft, quod in uenditione TjFvTiair/zdTaijyjJr/i’pannorum laneorum, to tor urn,ud particulatim,quibus ueftimur,amp; mem bracooperimus, muItumpleonexiæôC impofturæ ufurpatur,et emptor quandoquegrauiterdecipitur: uiddii’

uiddicctcùm panni per indrumentatextoria nimium extenduntur, deinde per aquam amp;nbsp;humiditatem madidi fadi, multum in meniura emptorideceditunterdumetiampanniferrugine cinéli maculofi fi:? unt,indifpendium acdetrimentumtotius Reipublicar, promde fta; ^ tuimus,ordinamus,ac uolumus^ne deinceps in Imperio facro, Teugt; tonicænationis, ullus pannus ulnatim feu per ulnas menfurando uendatur,nifï antea tindus,ac madidus aqua, amp;^ tonfus fuerit. Vc4 rum utiqjcotiintegriqjpanni non tenfi^attanc tindi uendantur,fub peena Slt; muldaamirsion)samp; perditionis eiufeemodi panni« Quod iïueró tinfti Sc tonfie{rent,ac iterumbisq; cenß reperirentur,rjdeni illi panni prodamnatisac perditisinutroep pracdicflocafuhabeant ac reputent,Acmuida quidem Magiftratui fubquo uenduntur, Slt;C cuiusciuilis ea eft lurifdidio, abfep medio debeatur- Hæc autem or)» dinatio noftra incipief in fexmenfibus proximis,GmuI atq; Comicia hæc noftra finita fucrint, ac deinceps fic, abfq: inter mifsione obrer!» uetur ac exequatur. Quemadmodum de amp;nbsp;fuper bis in facro Im-perioTeutonicæ nationis,ficubi necefTarium fuerit,mandata ac pre ceptacuulgaturi 00 publicaturifumus*

Si quisueróMagiftratusfocorsin bis amp;indib’gcnscömperiatur. 5 nee in tranfgreflbres animaduertat, potedatem facimus cuilibec fontemamp; cranCgrefforem coram eiuscompetente iudicc,ucl eo loei, ubicumpannorepertus fuerit, pro pannis contra ipfosagendiatq? impetendi, perquosaduerfusdidlam conftitutionemdeliquit, fibï aélorieofdempannosutreddat tradatq; , qui etiarn fufficientiex cognicionefeureexpertajure fibtacquiratatqj'mpetret*

Cumq;in nationeTcutonieaboni conficiantur panni,ita^utex;« 4 terarum nationum pannis commode acutiliter carere liceat, amp;nbsp;pe^# cunia, qua?pro cxteris Ó^ peregrinispannis expenditur, innatione Tcutonicaretinenac conferuaripoiTet: Idcirco Magiftratuiboe medianteiniungimusatq; præcipimus, hac in re æquam utdennq; ordinationem uti fufcipiant,faciantq;,prouidendo,ne lanifici texto^ ' reslana careant atcp indigeant, fed cas æqua iuftaq; mereede ac pre^» cio uenaksbabere queant,ncc lang paftim tanta cop ia ad exteras na^ tiones tranfuebantur.

Quandoquidem in profcenijs 8^ textorps,aliasq; ante mercato-rum tbecas umbraculorum appendices facium inftitores pannicidc, ’ perquasnee colores,nee lina feu telæpannorum probe agnotei po^ terunt, quando fic obfufeantur 00 obnubilantur : uolumus eiufmo# dl profceniaS^ tedoriaauferri,0^perMagiftratusdeü inceps non tolerari,patiue, ne emptor per ea decipiatur ÓCdefraudetur*

POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO, JDee^nihlt;^^P‘^f^P^^(^^i^ß^ dccoéloribtts, z^perdttüi^U toribff^ C^ mercaioribH^jilui ob tes altcnum paupertatem fimulant^

V M 80 frequenter, fæpe multumç per inflitores, negociatores amp;nbsp;mercatores,dolofc ac fraudulenter fpecie 8d pretextu fidei ac fidelitatis nummi atq^ pe^ cuniæ ab alqsmutuoaccipianturad exercenda per-agendaq; fua négocia : qui quandoc^ non bona fruge^cdluxufaftuq;{uo,inordinata,immodeftaq;

uita, nee feruata aliqua mediocritate,aifisq; uarfjs modjs,praeter qua amp;nbsp;abfq, eo,ut corpore,rebufue fuis quidquam aduerfi,infortuntjue, aut incommodi, feu captiuitatem, uel exadionem aut Avreoo-ff» aliqua pafsi lint, ad egeftatem amp;nbsp;paupcriem deuenerint : poftea furgunt, S^ profugiunt, alio fe ad alias ditiones Sd dominos proripientes, 8C ab qs aduerfus Magiftratum fuum, SC adores feu creditores, à quitus mutud pecuniam ÔC mercesfumpferunt, faluum condudum ac* cipiunt,receptanturac prouehuntur : Cum^ eiufmodi technæ,doli mali,fraudesq; ac noxiæ adiones amp;nbsp;conatus,quæ furto comparant tur, magno Reipublicæ detrimento fint : Conftituimus itaque, ^ordinamus , ac uolumus , ut tales inftitores , ac negociatores, • quipropofitodolofe ac fraudulenter, non ex cafuali aut accident tali publiée noto infortunio aufugiunt, amp;nbsp;federn euertunt pro# »«nd’eiw f“S* » deinceps nufquam ab ulla potefiate aut Magifiratu reci^ rotgt;tm(»-piantur , uel abfque uduntate amp;nbsp;confenfu creditorumfaluicon-4?«“‘ ducantur feu fuftineantur, uel tollantur ; quinimo, ubicunque locorum inueniantur, apprehendantur, 8Ccapiantur,adonbus S^^creditoribusfuisde iurerefponfuri, aciuxtaqualitatem nego eq caufæq; puniantur.Ac ubi rurfusfedomumconferrent,ad nulla ho-neftamuniauel officia,feudignitatcsafcifcantur,Quôdfiuerôco-gnitocafualiinfortunio,damnum pafsi, 06 ob id in egeftatem con-iedi fuiftent, tunc quidem rccipi, 00 faluo condudu uti fruiq; pote* runt,fibicompatiendo, èC communi iure aduerfus eos agendo-Qjiandoquidem etiam plerum«^ à Romanis Imperatoribus amp;nbsp;Mowton? Regibus Moratoria uel Quinquenalia impétrant ac obtinent,atta-Q^quen men medio tempore, aut poft exitum quoqueillorum, creditoribus lt;mIm. fuis baud quaquam fatisfaciunt, uel fe cum eis com ponunc tranfil gendo,8Cc» Volumus itaque his mediantibus feuere, nehuiuf-modi Moratoria aut Qjiinquenaha dcinceps illis ind ulgeantur aut concedantur,nifi nos ipfi,ac fubfequentes Romani 1 mperatores aut Reges, antea rede informât«atque edodifuenmusa Magiftratu, fub quo egeni ac depauperatiilli inftitores^mercatores 0lt; negociatores

D. IMPERATORIS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2$ tores habitauerunt, Vel ut iidem inftitores amp;nbsp;negodatores fide digt; gnateftimonia edantproponantq;, quomodoex fortuituinopina^ toq; infortunio amp;cafu tempore èC rebus fuis damnum pafsi, amp;C profugi fadi fint,8c quod in huiuftnodi cafibus Moratoria et Quin-quennalia locum babeant amp;nbsp;ualeant. Qua: fi uero alio modo,amp; fup^ preflatacitaqj ueritateimpecrarentur amp;nbsp;obtinerentur , irrita fint, nullasq; uires habeant.

VM ad nos quoque plures qucrclæ deferantur, quod in uenditione Gingiberis uarq doli fraudesCp uerfentur 00 ufurpentur ,inpræiudiciumacdetri{gt; mentum Reipublicæ ; Volumus, ut deinceps in lm/ ^ perio non coloratum ,fed album, nee fucatum Gin-giber habeatur autuendatur, fub poena mulfta^j amittendieiufmodi Gingiberis : Veluti ea propter in facro Impe. rioTcutonicæ nationis,ubi necefsitaspoftulauerit, mandata præ-ceptaq; ederau« ac publicabimus. Quo bC talesdolifraudes^; fpecie«’ J rum eiufmodiinnotefcant,ac patefcant, quidam in fingulis circis in-fpedores ordinentur ac deputentur, qui id genus fpecierum ( uel aromatum)infpiciant. Quódfiquicquam doli mali fraudisueeo# penant, uel quidem Magiftratui indicent atc^ denuncient»

V AND OQVIDEM amp;^ hoc frequenter contins ^^idtinpun git,uralter altcriusminiftrosamp;familiares fibidolo ^|m 00 traude arroget aut uendicct, uel lerui quandoque deferuo 3 ÔC minifirifua petuUntia amp;^ temeritatc abeant : V o; corrupto.

___^ lumus igitur, nc quis alterius equeftres, feruos,aut ^J„/J' miniftrosad fe alliciat, aut etiam fufeipiat, nifi teftimonium habeat fugitwis, acmonftret, quo doceatmifsionem fieri fui autnobilis uoluntarb itminim^ amatq;fionefiamfuifleÖZ’ eile: quod teftimonium miniftro fierus autnobilisdareteneatur. Qiiodfi uerorecufareiautdenegaret,tune ctpüb£i feruus illum duobus uiris interpeller ac requirat teftificationem : c«p.24. quam fidenuo fierus aut dominus nobilis abfq; iufta rationc amp;nbsp;eau« ^ ^f* fa denegaret, Scdefeclus non in miniftro comperiaiur, cenfuram æquamagat interponatq; Magiftratus, amp;nbsp;re quidem compertaac cogoita,ipfe Magiftratus teftimonium perhibeat,præbearcp*

Teruos in ditione fua f quandoquidem falaria 06 mercedcs in panel, annisnimiuexcreuerunt) cxqualitate 80 conditfone lociregionisq^s conftitudonem 86 ordinationem adcommunem Reipublicæ udli^ tatern amp;nbsp;ufum componant,nefuo illiarbitratu atq; libidine feruitia amp;C minifteria déférant, fimul 6i contumacig ipforum amp;nbsp;petulantiae obuictur,amp;Iicentia: obuerfetur.

BORROW cum mukæ leues atlt;^ inhoneftæ pfonae extra matrimonium à Deo inftitutum cohabitant, ob id quidem ordinamus amp;nbsp;praccipimus, ut quæli^ bet Maioritas,Ecckfiaftica pariter amp;nbsp;ciuilis,ad qua eares fpetkarc dignofeitur , æquam aduercentiam adhibeant,qu0 ciufmodi publica crimina etfeanda-la debitccorripiantur, acftrenucemendentur,nullouemodo ad ea 2 conniueatur, Cumq; coniugatæ perfonæ nonnunquam diuertant, alterconiugumalterumrelinquendo,8lt;^cum alijsleuibusperfonis inmanifcftoadulterio fefe copulent concurrentcs,atq;cohabitent, conniuentc Superioritate amp;nbsp;Magiftratu, propter quæ flagitia Deus omnipotens, cum eiusdiuinismandatisaduerfentur,amp;cïcteri hof mines offendantur 8ó feandalizent, utiquegrauifsimè irafeitur.Præ^ cipimus itaq; feuere, taliamanifefta adultcria,acaliæillicitæcohabi-tationes deinceps nequaquam permittantur uel concedantur,quin# imó per Magiftratum grauiter corpore uel aremuldentur, iuxta qualitatemamp;conditionemperfonarum, criminisamp; delidi pcrpegt; trad.Similitcr amp;nbsp;in illos eft animaduertendum,qui perfonas eiufmo* di conuocant aut copulant, uel in domicilia fua recipiüt, fuRentant, celant,feuercquoq;puniantur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

0 L V M V S item quemlibet Magiftratum,propter mendicosS^ alios ociofos , feueram aduertentfarn adhibeat, nee cuiqüammendicare liceataut permitii tatur, cui nulla informitasautdefeeftuscorporalis acciderit,necindigeat.Quód amp;nbsp;mendicorumliberi, cùm fuo panem labore parare amp;nbsp;acquirere que^

ant, apti^ fint, à mendicis illis parentibus auferantur , amp;nbsp;opi* fierjs addicantur, autalqsferuitqs amp;nbsp;miniftcrfjsapplicentur,adhibe^ anturq;, nc quotidiè condnuoep mendicitati inhacreant. Similiter S-Magiftra-

D. IMPERATORIS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27 Magidratus prouidcat,utquæIibetCiuitas, Oppidum 8^ Commué nitas, fuos ipfa mcndicos amp;nbsp;egenos nutriat foueatq;, nec cxteris Ô^ peregrinis permittatur, pafsim amp;nbsp;ubicp locorum mcndicare in Imi» perio» Quôd fi uerôinfuperualidimendicantes inueniantur, ijdem de iure, uiaq iuris, aliafue in terrorem amp;nbsp;exemplum aliorum corris piantur ac puniantur : nifi quoddam oppidum aut municipium tôt mendicantibus orauatum eiret,ut eo locifudentan nequirent,ex tûc quidem idem Magidratus eofdem mendicantes literali amp;nbsp;fcripto te-ßimonio,aliö amp;ad aliud municipium transferendi habeat licentiam ac potedatem.

QuiCq; Magidratusitem,ubi horpitalia funt,curam habere debet, ^ ut eaholpitalia diligenter conferuentur acmanuteneantur, Admi* nidrator auc hofpicalis magider, quotannis rationem accepti êlt; ex* penfi reddat : fingulis quoq,* annis hofpitalia ad minus femel à Magi« ftracuuifiienturó^ infpiciantur : eorumqjfrudusS^ reditus in nul* lum alium ufumyaliasq,- res nullas, quam ad alimoniam, fudentatio-nem,etindigentiamfeunetefsitatempaupcrum,etinpios ufus co* ferantur et ufurpentur»

E qs, qui fe Zygeuneros appellant, hinc inde in terris pafsim errantes amp;nbsp;uagantes,mandamus at«^ pr$ cipimusEIecdoribus, Principibus, acStatibus,me* diantibuseorumiuramentis, quibus facro Imperio deuindi funt,acriter amp;nbsp;feuere madames, ne de cece^ ro tales Zygeuneros,quandoquidê uerifimiliter in-

dicatumed, Secondât, quód fint exploratores, prodicores, amp;tra^ ditores Chridianorum regnorum Sc nationum, Thurcis amp;nbsp;alqs Chridianorumhodibus,finant, ferantueperfuasditionesuagari, commeareue, nequedent illis faluum condudum, uel padagia» Volumusitero,atqucpræcipimus , dittos Zygeuneros extra Teu^ tonicam nationem confedim 06 quam cito expelliamp;eqci, neque in 111a amplius commorari. Qjiod fi uerô comprehendantur , amp;nbsp;quil/ . quara aduerfum cos ui bdoueegerit, tem er cis aut uio-kn ter nihil fee ide uel inique patraf* fe uideatur«

De Alorionibifi, Caf)ut23, p^^^^p EïHis qui ftultitiam fimulant, eamq;præfeferunt in Co-quot;’’^ ' ^o^“”^^s ^ ordinamus, G quis talibus morioni^ ^J CSSCo tgt;us ÓCeorumftultitiauii uclit, naregateosgeraiq;, ne ii»^^~ .ri^i alqsdamno Gntautnoccant.Nemoenim uiris autmulie^ ribus, mafculisaut foeminis, qui in feruitio auc (amulatu ipGus non fintgt;arma, catenas aut figna appendat uel imponat» Et fi qui iam ar^ ma;,annulos, ligna,auc eiufmodi geranr,quæ domini ipGs feu patres familiasnontradiderunt, ea deponeredebent,fub pcena amifsionis amp;nbsp;perditionis illorum:ne qua uetus mos amp;nbsp;confuetudo crrorem ali-quemnouæ ordinationi inférât* Reliqui uero moriones, qui in ^ Elecfforum amp;nbsp;Piincipum aulis non feruiuntuel famulantur, fi con* tra prædiÂam ordinationem inimperio comperiantur, nequaqu3 ferantur,fed à quolibet Magiftratu puniantur»

VIS QV £ Principum amp;nbsp;Magiftratuu prohibeat fuis fiftulatoribu$pbuccinatonb.amp; ioculatonbus, amp;C caeterisludionibusjUtdeinceps ab alqshomini-bus ( nifi forfan àfubditisfuis, qui id perferunt) munufcula amp;nbsp;bibalia exigant,necp eos eius rei no* mine interpellent,medfjs iUorum iuramentis iniun genres, idi^ firmiter obferuent atcpcuftodiant, Càm amp;tabularfj fimiliter faciant,donaria amp;nbsp;munufcula coUigendo, idem^utpraedidum eft,obfeructLir*

'f ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CapUt^Qi

VM amp;uàriæ8cleuiculæplebesrepetianturj quai cantionibusamp;rhytmis operam dant,per qüos Ec* ckfiafticos óZ feculatcs flatus cöntumelqs afficiunt, in utranq; partem iuxtaapti paraiiq;:nimirum fi fue-rint cum EccIefiafticis,cantilIant de fecularibus : amp;nbsp;«contra, fi fucrint cum fecularibus,canunt de facrificis. Quæ res ad difcordiam^ difsidia, amp;nbsp;contumaciam uergïttendnq; : Iraq? feuert precipimus,üàlentes,ubicùnq;,deprehendantur, à Magirtratu puni^ antur,et cum eisomrii'^modo âgac,prôutfüprâdêrnorionib.pronu4 datum efl, Illis turnen exceptïs,qüimagiflrales melodiascanant. Sm militer etmulie^lis faltatricibus inhibitumfit,ne de cæiero faltent, fuamq; fahatoriam artem exerceant.

VAN C^V A M in iure communi fcripto grauiterdifpo viWe Je pt ut pupillis Ôd minoribus per fuosßuUttone luvwiis ^ vui «1^21 es fumma diligentia amp;nbsp;cura prouide» a . r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;actionem atur, a iplorum utilitas qugratur ac promoueatur : atr primam qui tarnen plerumcp ufuuenit et contingit, ut in talibus Qldèdorp caufisdolofcac fraudulenter per tutores amp;nbsp;curatores eorum uerfe. ^^“ß^^-ter, agacurq,,in grauem pupillorum amp;nbsp;minorum perniciem* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ ^/^ ’

Gùm ergo Magiftratum deceat, ad talia refpicere amp;nbsp;aduertere, j^ proue conuenit amp;C æquum eft, ne pupilli ÔC minores decipiantur aut defraudentur : Iddrco uolumus omnibus ac fîngulis Elcdoribus, Principibus,prælatis,Connitibus,Baronibus,DoîTiinis,NobiIibus, amp;nbsp;Communitatibus, feuere præceptum amp;nbsp;iniundum effe, ut talera in ipforuni principatibus, ditionibus amp;nbsp;Magiftratibus prouidentiâ adhibeant,amp;: ordinationem faciant^ut pupillis amp;nbsp;minorênibus quo^ uis Gngulisc^ cemporibus, uflt;ÿ ad ipforumiuftam amp;nbsp;nubilem æta=-tem,tutores,curatorcs, amp;nbsp;prouiforesenifi in Teftamentis 6lt; ultihiis uoluntatibus parents ipforum, in agnatis amp;nbsp;cognatis kgitimapro-uifio, aedifpofitio fadafuilTet) conftituantur : autfî forte agnati ÔC cognati proximi fefe tutelæ Ô^ curæ intromittere nollent, ex legi-timis cauGs SC rationibus, aut ad earn ipfam rem non apti ne^ ido# neiexifterentuel reputarentur*

V t et Gnguli tutores amp;nbsp;curatores Gue teftamentarq ,Gue legitimi, dati uel ordinati iudicialiter, non fe tutelæ uel curæ ^ aut eius admi. niftrationi ingerant, niG à Magiftratu anteà ipGs décréta ÔC comif# fa fucrit.

Similiter uolumus,amp; mandamus,ut tutores amp;nbsp;curatores poft ads» -miniftrationem de omnibus rebus amp;nbsp;bonis, immobilibus 06 rro-bilibus, creditis amp;nbsp;debitis, literis amp;nbsp;Regiftris , Inuentaria ccn. ficiant faciantq;, ac legitimam cautionem præftent, pariter amp;nbsp;iu-rent,ac Sacramento fuo confirment, quôd pupillorum ac minoren# nium fuorum rebus ac bonis , perfonisq; eorum , fidam Sô ho# neftam curam ac prouidentiam adhibere, amp;nbsp;in propriam fuam utilitatem, ufum aut comodum nihil conuertere uelint : neq; cas res etiamac bona,finepræfcientia,cognitione,8ô decreto Magiftratus alienare,impignorareautgrauare uelintialia^omnia agere,que ad quemlibet fidum, fidelemq? tutorem amp;nbsp;curatorem fpeûent 8C pertk neantjdq; fub hypotheca 00 obligatione omnium fuarum rerum 8C bonorum*

Quoniam autem cumrebus acbonis Ecclefiafticis,cenfibus amp;rz^ $ ditibus quando«^ dolofé ac fraudulenter agitur per prouiforcs ÔC

^ POLIT! AE ROM. IMP. CONSTITVTIO, reuituarios illorum : Eapropter uolumus poteftad amp;nbsp;Magiera# tui,ad quæ huiufmodi perdnenuid commifTum cflèjUt amp;nbsp;jpfi curam agant, amp;nbsp;prouifionem fadant, prouifores S^ redituanos ÉccIefiarS luramends aftnngi,EccIefnsbenê ac fidditcr præcfle, fingulisq, an^ nis radonem reddant^ut fupra didum dl.

VM 8^ fæpe condngit,ut inter partes lidgantes cora iudicrjsin lidbus amp;nbsp;iuftifïcadoneagêtes,non abfque magnisgrauaminibusamp;S incommodis, quandoque per indices, ac fæpenumerô per Aduocatos amp;nbsp;Pro-curatores dolofé ac frauduknter expropofitolitcs dilFerantur: Volumusitaq^ ob id omnibus Magi^ ftratibus iniundum effe, ut hue attendant, amp;nbsp;dentoperam apud Judices eorum, ut quouis tempore ad requifitionera Sc interpenado:« nem partium expediteeis , amp;nbsp;abfq;rcmoratione iudidamadmini^ firent» Aduocatositemó^ Procuratoresacriter commonefaciant, nelitesSdeaufas malign o propofito ant fraudulcnter protekntac remoTentur,atq; ab iniurqs amp;nbsp;contumdt)s caueant, amp;nbsp;fefe abdineat, in exhibendis produdis propofitiombus amp;nbsp;fcripds, fub grauibus cuitandis peenis èc muldationibus irremifsibilitcr pendendis ÔC prædandisdeiure,ô^ fecundum qualitatemó^ condidonem perfo^ narum ^caufarum.

V A N D 0 Q_V 1D E M in Myropolqs amp;nbsp;Apothecis feu Pharmacopolqsnonnunquam uetera amp;nbsp;uetuda-te corrupta amp;nbsp;ineffïcacia materialia, ac aliæ Emil es fpecies, quibus inReceptis amp;nbsp;medicinisuti folct,in* uenianc,quæ ad recuperandam ualetudinem plus noceanthominiquàmpro(înt,ficubiillisutatur: Id^ circo uolumusac reputamus,ut Magidratus, fub quibus Apothecæ amp;nbsp;pharmacop oliæ funt,eas per peritos artis quotannis ad minus fe^ mei uifitentatq? perfpiciant, ac in ea re bonam ordinadonem ac re-formationemindituantjAdeo^ materialium æquum iudumq; pre# ciumdatuant;,ut quifque pro fua mercede ac precio recenda amp;nbsp;edicacia materialia ac medicinas coparare atq;

V ANQV AM anteâ in Comities quolt;^ cum Ekdori-buSjPnncjpibus amp;nbsp;Statibus facri Imperti,amp; cum abfeui» num nunerjs nos cocordauimus atq; conftituimus, ordi^ nanones etiam typis excufas cuulgauimus , ac publiée cdidimus,utin omnibus Typographes, et apud omnes Bibliopolas acri diligêtiaprouideatur,neporrô quicquânoui,præfcrtim famo-forum libellorum, pidurarum et (imilium, publice uel dam excogi^ tatorum ,excudatur aut uenundetur, quemadmodum ciufmodi de--creta amp;Rcceiïus amplius perhibentac docêt : Atqui comperimus ta# men earnconftitutionem noftram ne minimûquidem obferuari,fed imô,quôd talesfamofîlibelli,fcripcuræ,piduræ,ctfaduræ,co plus multoq; magisexcogitentur,fingantur,imprimantur,ucndantur,ct publiccntur. Quandoquidem autem ad plantandum et conferuan-dum amoremChriftianumetconcordiam,cauendaq;etuitandadifi’ fidia,contentiones, rixas, aliaqb quæ ex talibus fubfequuntur, nos debitores fatemur, et prouifores : Idcirco ftatuimus ct ordinamus feuere præcipientes.utdeincepsomnesTypographi et librorumim-prclTores, ubicunqplocorum in facro Imperio commorentur et habitent, fub poena ceffationis ac defertionis corum officfj, fubq; graui mulda , uidchcet N, florenorum ordinäres Magiftradbus ipforum,irremifsibiliter foluendorum, nullos libros, paruos ue! magnos,quibufcunq;nominibusuocentur,typisexcudendos, nifi qdem anteâ per ordinarium Magiftratum cuiuslibet loei, et ad hæc ordinatos infpedi fuerint,et dodrinæ Chriftianæ EccleGæ,fimiliter ac decreds Comitiorum horum atq; Recefsibus iam anteâ fadis da* tisq; non aduerfentur,fed conformes cxiftant,comperianturq;, nee feditiofi, iniuriofi,tumultuofiue,fublimes ne an humiles, publicas nc an priuatas perfonas fpedent, adeoep approbentur et concedantur ► Sub eadem quoep ac fimili poena omnes fupradidiTypographiet imprelTores libroru teneantur ac obligentur ad omnes libros, quos ficexpermifsione Magiftratus impriment atcpexcudent, autorem libri, et Ty pographi nomen, unâ cum ciuitatis et loci,ubi imprefTus (it,difcriminatim nuncupate ac indicate.

Prætereaconftituimus, ordinamus acuolumus, ut omnes ac Gns^ 2 guli Magiftratus, nobis ac facro Imperio fubditi, acriter et feuere at« tendantefticiantq;,ut nontantùm quemadmodumfuprâ didueft, iufluinoftro ac mandatis fideliter pareat, uetûmetiam ne quid Ca# tholicæ dodrinæ aduerfum,aut quod difeordiæ occaßonem ptæ-beat, inuehaturmihil item iniuriofi, pafquillici, aut alio niodo,quo-

,Jlï POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO, cun(^ nomine uocetur, huk hoe loco, habitodatoq; Recedui feu decreto repugnans, fub quocunq, prætextu aut fpecie id hen poL fit,effingatur,fcribatur,edatur,pingatur,rculpatur, fundatur aut ef ficiatur.Quin ubidufmodiauthmiles libelli, feripturæ,piduræ, Enfiles amp;nbsp;fculptiles feu res Hdiles imprdfæ, aliafue extarent, aut in futurum edercntur,publicarentur,circumferrêtur, 00 uenderentur, ex auferantur à uenditoribus, ac omnibus modis fupprimantur : nee quidem uenditor tantumodo, fed amp;nbsp;emptor, alqq;, penes quos eiufmodi libri famofi^aut pidurx,pafquillfialijue tales feripti,p idi, aut imprefsi repenantur,in carcerem conijciatur, amp;nbsp;criminaliter uel per queftionem interrogentur, undc amp;nbsp;à quo tales libros, piduras, aut feripturas acceperint* Et fi autor ipfe aut alius, quifquis f ueric,a quocaptiuus eiufmodifcripta,pid:nras, aut librosacceperit, fub eodem Magidratu habitaret, aut commoraretur, illicó idem quo(^ comprehendatur amp;f incarceretur. Si uero fub alio Magiftratu habitaret, eidatim per illum Magidratum, ubi primus uenditor aut centortaliumferipturarum deprehenfus fuerit, fignificeturacindk cetur,amp;in eum tamdiu inquiretur,donec autor ipfe inueniatur, qui ex tune una eum illis circumferentibus,uendentibus,aliafue donau* tibus,uiauiq; luris, amp;nbsp;iuxtaqualitatem amp;nbsp;conditionem caufx,cor^ ripiatur ac puniatur^

5 Si quis uero Magidratus, quifquis ille erit, aut quo nomine uoce-tur, inexploratione èC cognitione talium rerum, aut ficubi indicate ei fuerit, defesac negligensin animaduertendo ac puniendo fuerit, reperiaturep , ex tune Cæfareus noder Fifcalis contra eum ipfum Magidratum, atq;infamatorem,Typographum, aut bibliopolam Sc uenditorem,ad iudam amp;nbsp;debitam poenam procédât agatq; ; qua poenam muldamq; iuxta qualitatem ÔC conditionem Imperialeiu-dicium nodrum datuere ac moderari ex fuo arbitrio poterit,eiusq; datuendæ ac moder andæ potedatem habeas

^ nbsp;nbsp;Attamen fi præteritis temporibus forte eiufmodi libelli, piduræ, autferiptaadquempiam peruenident, amp;nbsp;fic penes ipfum delicuif-fent 7 nihil periculi inde patiatur: teneatur tarnen, ubi reperierit, non amplius euulgare,donare, aut uendere, neq? eo modo priorem inius nam renouare, fed alienate amp;nbsp;abdicate, aut ita eufiodire, SC con^ feruare,ne alkui ad iniuriam uel ignominiam tendere pofsit.

VANDOQ^VIDEM ÔC argentum non eiufdem nee fimilis precq aut ualoris fabricatur per auri amp;nbsp;argen« fabros,amp; in eodem opificio multum doli mali fraudisq; ufurpatur, Ordinamus, condituimus p amp;nbsp;uolumus, his medians

D. IMPERATORIS CAROLI V. JJ mediantibus, feuere præcipientes,ut deinceps quælibet Marca, quæ ad manus opusç aurifabri peruenit, quocunêp padio modoq; idfi-at,n5 minus quacuordecimlothos pun argenti contincat, amp;nbsp;priuf* quam finiaturexeatq^ labor feu operaper aurifabrumpamp; opificem, mediante iureiurando ad probam amp;nbsp;infpeólionem per Magiftratu conftituatur ac probetur, idq; figno figilloq; fuo, iuxtaDomini aut C uitacis, lub qua habitet, fignum impreffo percutiatur ac fignetur* Qjiod fi ad infpeélionem, redditionem non faciat, aut idem argen*, turn in operando quatuordecim lothos argenti non teneat,extunc opifex aurifaber, aMagiftratu ex dolo S^ fraude operis muldeiur, amp;nbsp;puniatur»

O S T Q V AM opifices amp;nbsp;artifices in ord/nibua Sd gradibus fuis interdum inuicem conueniunt amp;nbsp;confpirant colludendo , ne quis minoris precq quam alter opus operam^ fuam uendat, Sc fic ca-riusgrauiusq; precium quoddaminducunt,ut hi» -qui operaseiufmodi mercariuelint, exillorum æo ftimationc amp;nbsp;cenfura emant oportet, Ob id uolu-mus amp;nbsp;præçipimus feuere Magiftratibus,nc deinceps talia patiantur aut concédant, fedlegitimcprouideantaccaueant. Quod fiporró ab opificibus admittatur,Magiftratus in delinqucntesiuxtaqualita-tem rei amp;nbsp;caufæ irremifsibiliter animaduertau

VM etiS in quibufdam locis fit ufus, mos,ue! confuc tudo,ut lini tcxtores, barbitonfores, opiliones, eti^ ampaftores, molitores, amp;nbsp;fimilcs opifices feu ma-nuarqin fociecatibus amp;nbsp;conuenticulis non ad alia opificia feu artificia quam fuorum parentum admits tantur SCrecipiantur : atqui tarnen iniquum putan#

dum,eos,qui funt honeftæ conditionis amp;nbsp;uicæ,excludi. Proinde uo^ lumus eiufmodi ufus,mores amp;C confuetudines, ceu grauesac onero^ fas,abrogatas ÓÓ annullatas efre:ftatuentes,ordinantes, ac uolentes, nelini textores, barbitonfores, opiliones, ouiumCp paftores, moli^ tores, telones , fiftulatores , Buccinatores, Balneatores , amp;f illi, qui de eorum parentibus orti,oriundiq; funt,eorumq; Iiberi, fipro^ bc 6C honeftè fc gefferunt, deinceps ex or dine, gradibus, odieq s amp;Z nunifterqs

^4 POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO, minifterijs ullo modo uelquauisrationc efjciancur autexcludantur: QjJinimófjdem ucluti alq honefti opificcs. manuarij amp;nbsp;artifices re# cipiantur amp;nbsp;admittantur. Quicquid uero præter iam didos,alio8 communes amp;nbsp;uulgares opificcsfeu manuariosattinetuel conuenit, in qs omnibus uolumus Magiftratui ordinandi amp;nbsp;conftituendi,iu; Xta cuiufq; ditiom s qualitatê amp;nbsp;conditio nem, bis mediantibus, per# miflam amp;nbsp;concefTam cfTe poteftatem, eiusq; conferuandi datam lü ccniiam amp;nbsp;facultatem*

Quandoquidemin facroRomanolmperioTeutonicæ nationis, communiter in Ciuitatibus amp;nbsp;Oppidis, in quibus hadenus donata amp;nbsp;indonata opificia feruata et retenta fuerût, caufa amp;nbsp;nomine filio# rum Magiftrorum opifïcum,fociorum,feruorum, ac ty ronum,ple^ ræque contentiones, tixx, controuerfiæ, aduerßtates, mokftiæ S^ dam na,non inter ipfosmet tantum, uerumetiam inter ipforum opb ficiorum magtftros, amp;nbsp;alios,qui opera cfFecifTent, ocio'os, donaria amp;nbsp;impenfa, propter magiftrorum filiosamp;opificumfocios, exonac f uerunt,amp; emerferunt, Idcirco uolumus, ut ijs donatis amp;nbsp;indonatis opificijs,quotcuncp in facro Imperio, in Ciuitatibus, amp;nbsp;in Oppidis alrjsin ufußnt,focij,quotänis,uelßngulismenßbu8ab alienist ex# ten's aduenientibusfocijs feruitium ac minifterium petentibus, ac eiufmodiferuitia follicitantibus, amp;nbsp;ad alia deputatis auferantur, ac derogentur « Si qui uero alienorum et exteroru opißeum fociorum in Ciuitates et Oppida conueniant, feruilia uel heros et magiftros requirentes, is,ijq; femper magiftros fuos, à quibus artißeium didi-cerunt, requirant : amp;nbsp;apud miniftrum focietatis amp;nbsp;opißeijfefe indi. cent,ßue hofpes, ßue pater is uocctur, qui illipetenticonßlio amp;nbsp;au« xtlio eße debet, fummaßdeac diligentia, utopißcijmagiftrumac herum acquirat,omni modo ac uia,quemadmodum priores aÜj opi ßeum foerj amp;nbsp;ferui, quouis tempore fecerunt. Veruntamen in bis omnibus ilia donaria amp;nbsp;conuiualia,aliosq; ufus deinceps omifTos ac abrogatos uolumus.

• Muldx item feu poen» prædiAorum donatorum opißdorum ~ aut non donatorum erg0,ßliorum amp;nbsp;fociorum,de cætero non præ fumantur aut ufurpentur,nec alter alterum iniurietur, uel uexet, aut infamia notée. Quicunque uero tale quidfecerir, quod tarnen fieri non debet, Iniuriatorid apud Magiftratumdufdem loci expédie at amp;nbsp;exequatur« Siauteminhis çontumax reperiatur , ab eodem Magiftratu,iuxta qualitatem caufæ amp;negoefj muldetur, atq; tam# diubonushoneftusq; habeatur, donee caufa ipfa, utfupradidum cft,expedita ßnita^fuerit. Qui uero lx fus amp;nbsp;iniuriatus fuent, nuL lo modo erjeiatur aut expellatur, fed in opißcio fuo ac mimfteno perfiftat :focij itéra aerniniftripariter cumco, iuxtaq; eum muma fua

D. IMPERATOR IS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^ ftaa at^; fmiitia fua obireteneantur , doncc Só quoufe^ iniuriarurn a(fliocaufac|j, prout æquum eft,expediatur. Similiter quid quifquç aduerfusalterum petere agereq; prætendat, in rebus ac négoces ijs, quæ opificium ipfum non concernant, quifque id quidem coram eo Magidratu, aut oppido, ubi reperti fuerint, autcommorantur, amp;S pro rebus caufisq^uel non,concernentibus,coramfccietatibus, ex honeftomore, utu Ódconfuetudinecorundemlocorum;, utipar æquume^ cfl:,expediau

Quicunque uero opiHeum magidrorum filfjaut focqjuel miniflri ^ taliaiudicia, fententias, ueltranfalt;fliones,autpkbifcita reeufaue:» rint, nee obferuareuoluerint, fjin ImperioTeutonica?nationis,in C’uiiatibus amp;nbsp;oppidis deinceps ad opificium amp;nbsp;Iaborcs,uel ad eiuC-modi donata uel non donata munia exercenda non admittaniur, quinimo expellantur 5^ excludantur* V erum enimueró,fi quis hifee grauatusfucrit, ei ablatam feu denegatam nolumus,ad proximum Magiftratum prouocandi amp;nbsp;appeIlandi,potlt;Hatem : quæ omni^ bus quidem nota cfTeuolumus. gt;

Nolumusamp; hoe, nepa^lionesfaciantauttranfigantferuiSifmi ^ niftri euro opiGciorum magiftris, quem quouis tempore cibum poïlt; tumuepræbeant ; attarnen utmagiftriheriq; feruos amp;nbsp;miniffrosfu. osita pafcant,nutriantq;,nequerimoniaopusfit,indigeantue. In qua re Magiftratus quouis tempore iuftam æquam^ aduerten-tiam adhibeat.

Referuatis tarnenfinguIisMagiftratibuSjfuis Regains, qux à no ^ bis,8lt;rracroRomanoImperioacceperunt,amp;obtinent. Hancq;or-dinationem iuxta cuiuslibet ditionis quaiitatem amp;nbsp;conditionem areftadi ,imminuêdi 0^ moderadi,fed nulto modo augêdi uel ampli-andi,poteftatem ipfisMagiftratibus concedendo uel permittendo*

Qjiodque omniaScGnguIa fupradidapundaamp;f articuli huius ƒ noftræordinationis,quæ ad prouehendamcommunem Reipublb caeutilitatem, confilio,fcientia ac uoluntatc Eletfiorum, piincipum Sd Statuum,fufcepta,inftituta amp;nbsp;promulgata eft,per fingulosStatus Ïmperïj,cuiufcunque dignitaris 8C conditionisfuerint,fub cautionc ac euitatione prædKÎlarum pcenarum ac muliflarum, acriter ac feuere obferuentur ac peragantur Hæcipfa cft noftra iufsio feuera atque uoluntas,inteftimonium noftri figilli appenhone cofirmata,ac cor-roborata« Data in noftra ac facrilmperq Ciuitate Augufia, ultima

^6 POLITIAE ROM.IMP. CONSTITVTIO» tima die Mcnfis Iunn,poft natiuitatemChrifti Domini noftri Saluai tons, Anno Milkfimo ,quingentefimo,amp;quadragefjmo odauo, Noftri uero Imperfj Anno uigeGmo odauo, Regno» rum autem noftrorum,Anno trices fimo tertio»

Sebaftianus ArchiepiTcopus Moguntinus,pcrGew maniam ArchicanceUarius, amp;c«rublcripßi.

E PIA ET HONESTA POLITIA. id eft.Re-publica, didurus Imperatornoftcr. Dominus Carolus quintus,Auguftus, hac fua conftitutione, multa utilia præ-cepta coUegit ac dedit, pafsimin ciuitatibusac urbibus Germanica: nationisobferuanda amp;nbsp;cuftodienda. Quocir« ca amp;hancfandioncm fuam Politiae nomine infcriplit. 8i. in toto Germaniæ Rcgno atquc Imperio teuere ac ualerc prarcepit. Anteucroquamdereipfadicamus, nimirum quid fitPolitia, SCundcdidafit, eximendus eft error illc Scribarumuulgarium,quiinOrthographia Grammatica nominisPolitia:pee-caucrunt, malè amp;nbsp;indode ponentes duplicem liquidam 11. cùm fimplici tantum utidebeant. Politia enimjioc eft , Refpublica, à Græca didione , tstcAis, qua: Vrbs uel Ciuitas diciturLatinè , defccndit, à quo etiam Tao^irtKOi» quod eftciuile , nuncupatur.ut^aovaFÖgwTrös 'nroAiTix^'s , Homo eftanimal ci* uile, ut Cicero uocat, non belua feu beftia. Quæ enim ( inquit in Mario ) poteft effehominipolitico deledatio, quum authomoimbecillisa ualentifsimabeftia laniatur? PöAitsicc uero, Refpublica, à Latinis ex duobus integris compofita, di# da eft, quam quidam difiungunt, Rcs populi, amp;nbsp;negocium publicum dicentes. ut Perfius.Rcm populi tradas,barbatum hoc crede Magiftrum diccre.Gclcbra-re,labefadare,amp; cucrtcreRempubl. HincCiccrofuosilIosfcxdeRcpublicali-bros,quosamifimus,infcripfit,poftPlatonisdcccmDialo2OS,dcRepublica,uel deiufto, fimiliter amp;nbsp;de legibus, uel de Icgumlationc: amp;poftAriftotclisodo li» bros de Republica, ex quibus optima, qua: uifa funt,fuo tempori conuenientif» fimajnfuüScipionem dclcgit.SC confcripfit, ut cxlibrisipfiusdc Offices 8i. de Legib us patet. Breuiter autem ,X'oAniixy feu Rempublicam diffiniunt, gub erna» tionem effe ciuilcm,fcu ciuitatis iuxta legcs,amp; cam aiunt duplicem cire,uidelicct ecclefiafticam8lt;politicamfeuciuilcm:de utraq; Imperator differit hac conftitutione. Ingensueródifcrimcneftinter gubernationem ecclcfiafticam, 6lt;politi* earn, quodfemper nobis in confpedu effe debet. Nam confufio magnas tene* brasaffert. Quidautemfitgubernatiopolitica,facilèintclligitacindicathuma-na ratio: quiaDcusindiditnumanaementileges , iuxta quasconftituendæfunt politia:. Eftigitur politicagubernatio mandatum diuinum,perccrtosMagiftra* tus, euftodiendae externa: difciplina:, amp;nbsp;retinenda: pacis, 8C punicndi contuma# ccspcEniscorporalibus,feugladio, Magnum amp;nbsp;mirandum Dei opuseft, quod non folùm noftris mentibus indidit leges,quibus rcgenda funtlmp cria.fed quod etiam amp;nbsp;ipfe fingulari modo conftituit,amp; transfert, ficut in Daniele dicitur: Qui tcmporumuicilsitudini modcratur(uclqui mutat tempora, S^occafioncs tem* poris) qui deponitReges, amp;nbsp;creatReges : qui confertfapientibusfapientiam,8^ cognofcendi facultatcm habentibus notitiam.Item: Aperit profunda amp;nbsp;abftru* fa, neqrignota qua: in tenebris geruntur, amp;nbsp;cum eo lux habitat. Daniel, cap. z.

Hoc dido Danielis admonemur,diuinitus conftituilmperia,amp; quod mirabili confilioDcusuoluitconfociare Gentes per monarchias,cùm ut melius regeren* tur difciplina,legibus, iudieqs, pœnis, turn, ut per earn occafionem facilius pro* pagariSCinnotefccrcEuangclium poffet, ficutinfingulisMonarchqsfulfitEuS* gelium aliquantifp er apud Gentes, iuxta mandatum Chrifti, Apoftolis fuis da» tum:Iteinuniucrfumorbem, SCprædicatcEuangelium omni crcatura:;quîcun-que crediderit amp;nbsp;baptizatus fuerit,faluus erit: quicunq; uero non credidcrit,có* demnabitur,8Cc.Et Matthäi ^4 Prædicabiturhoc Euangclium regni in utfiucr* fo orbe,in teftimonium omnibus Gentibus, amp;nbsp;tüc uenict confummatio. EtPau* lusad Coloffcnfes «.inquit,Euangeliumfuo temporefruflificaffe in toto mudo*

amp; omnibus gentibus cfTeprædicatum, SCc. Quid eft autem Ecclefiaftica guber-natio f Eftmandatum Dei,quod præcipit docereEuangelium,uocaremnufti os Euangelr),adminiftraieSacramenta,punirccótumaccsexcómunicatioilefine ui corporali.Hccgubernatio prudenter difcernendaeft à politica, amp;fines confidc-randifunt, Hæc regit non tantumexternosmores, fed docet corde inuocare Deum, 8C æterna bona impertiepns, etiam cum uitam amp;nbsp;imperia amittunt, ficuc Dauid,quanquamexculTus eratregno, tarnen feiebatfe à Deo peteredebere re-mifsionem peccatorum,amp;expeftarcauxiliumin præfentibusærumnis.Itanunc fentiendum eft, cùm opprimuntur pp à Turcis, non propterca deficiant à Deo, quód politiasamiferunt. Sciamusaliud elTeregnum coelefte, miniftcrium uerbi, puniri nos agnofcamus creptiscommodiscorporum, Sé nos uerboDeiinhis «vrumnis fuftentemus . Hïc difcamus Euangelium efte miniftcrium Spiritus, id eft,non externam politiam, fed confolationem mentis, quæ æterna bona im-partit,ut Daniel,Manaffes non amiferunt minifteriumSpiricus,etiam cùm régno cxpulfi crant. Hæcadmonirioneçeffaria eft propter cos, qui tantum florentes politiasimaginanturpopulumDei elfe, ficutTurci , Sé de dodrina indicant ex fortuna politiarum, Séc. Cæterùm Politia,feupoliticaars eft,quæ continet ge-ncralia quidampræcepta deordinationcReipublicæuel Ciuiratis. Sicut Archi-tedonicaarseft, qua formæædificiorum dcfcribuntur,ita politia certain forma Reipublicæ uel Ciuitatis defcribit,traditac docct,quemadmodurnin hac confti* tutionelmperatorisnoftriuiderc licet, de pictate, dehoneftate,fcumediocrir3-tc Sé ordine,adeoq; etiam cquitatein omnibus rebus feru5dagt;dc rerum item, di-uifionc,deconnubiis,deMagiftratibus, dcLegibus, de ludieks, de populioffi-cqs,decontradibus,depcenis,Séc. Pü?4TU«y^(utPlatoinquit) at'usffllt;?««('-G^coTTuvish KKÄ»i^ivKylt;xê(èii,izHKtc^H/tKKKÛy, hoccft,Rcfpublica ciiiift conucrfa* no efthominum,honcfta quidem bonorum,inhonefta ueró malorum.

Diximus fupra initio differentiam inter gubemationem Ecclefiafticam Sé politicam , quia magnoperè opus eft difcerncre alterumab altcro, uidelicee Ecclefiafticamà politica, SépoliticamabEuangelio. Errant cnimliodiequipuo tant, Euangelium nihil efte aliud, nifi politicam doefrinamjuxra quamRefpus» tlica uel Ciuitatcs conftituendæ fint,8é regendæ. Hic error non una tantum æta temirabiliter perturbauit Refpublicas, aaeoqjtotam Germaniamnuper ualdè coneufsit, utiuidimus, dum fanatici homines, Anabaptift», ^fcditiohcfccta: quædamaliæ,abrogatisaliislegibus,conantur uti exMofaica dodrina,ueliu-xta Euangelium Ciuitatcs conftituerc. Vidimus enim exempla plura quam uel-lemusnoftristemporibus, quamobrem monendifumus, niulcuininterefteinter IegesMofaicas,feu inter politicam dodrinam,Sé Euangelicam,Sé quomodo ap* probetEuangclium politicam dodrinam. Sicut enim Architedonica uel Mcdi^ cina longe lately ab Euangelio diftat,ficpo|iticalongèlateé]jdiftatab Euangclio. Etquemadmodum Architedonicauel Medicina continet dodrinam, quæra« tionc conftat,itapolirica rationeconftat,nccmagisadEuangcliûpcrrinct quàm Médicinaftedut optabile cft,utMedicus, uel Architedonicus plus fit, ita opran* dum eft,ut fitpiusis qui Ciuitatcm,autRempublicam gubernanArtesipræ tarne nullam habent cognationem cum Euangclio. Nam Euangelium patefacit iufti ti? am æternam, quam corde concipiuntper fidem: interimiubetforis utilcgibus Sé politijs omnium gentium,apudquas uiuimus. Politica ueró eft dodrina de externa adione in uita , de rerum poftefsione, defuccefsionibus, decontradi-bus,Sé fimilibus rebus: hæc non funt fimilia apud omnes genres : Aliæ leges funt apudPerfas,aliæAthcnis,aliæRomæ. Sicutautem Chriftianus alias alio ueftitU utitqr,feu utalibialijs dicrumfpachs utitur,ita lieer ei uti cuiufcunqjloci politia-Efdras apud Perfasiudicatres ex Pcrficislcgibus, Hierofolymis iudicatcxlu-daicislegibus, Ccnturioinludæaludaicislegibusutitur, RomæRomanis. Nee mligisiftaad Euangelium pertinent, quàm ueftitus, quàm ipfa dierum fpacia. Et hocdifcrimen Euangelq amp;Politicesnoftc, ualdeconducitadretincndani tran-quillitatem,Séa.ugcndam rcuerentiam ergaMagiftratus. Vcrcetiimfcditiofi iu* djeandifunt ifti,qui cumdoceantEuangelium, irrumpunt in aliéna fundionem, . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ferunt

INTERPRETS D- IVSTINO GOB. GOA* 39 feruntlcgcs de diuifionchæreditatum.detributis, de contradibus, depœnis maIeficiorum.Sicutmultislocisconcionatoresuetantfufpcndifurcs,feruntlc-ges de decimis, damnant publice receptos contradus, Ânabaptiftæ damnant ïudicia,uolût omnia effe comunia, etiam uxores SCc. Hi errores prêter qua quod ' jmpiifunt,etialabcfacifittranquillitatêpublicam. Quare prodeftaduerfushanc impietacembenèmunitum eiTejamp;rcdèteneredifcrimenEuangclii amp;politiccs, aefeire, quódEuangcliumad cordis iuftitiam pertineat, Slt;non ad ciuikm fta* turn. Imó approbet omnes formas return publicarum, modo fint côfentaneæ ra.« tioni,ficut approbat architedonieam aut medicinam, rationi eófentaneam. Euä« gcliumautemeftprjdicatio pcenitcntiæ,amp;promifsio,quam nonnouitratio na* turaliter, fed reuelata diuinitus, in qua D eus affirmât,fe gratis, non propter uUa noftra merita, aut dignitatem noftram, fed propter ob edi entiam fill] fuilcfu Chrifti, credentibusin cum filium, certo remittere peccata, amp;nbsp;donare eis impu* tationem iuftitiae, 8C reconciliafionem, in qua filius Dei uoce Euangelq confo-latur, amp;uiuificat corda credentium, amp;nbsp;libérât cos à morte æterna, 8lt;facitcos templa Dei,dato Spiritufando,fandificante eos,8lt;accrdente tales motus,quails eft ipfe Spiritus fandus, 8C donathæreditatemuitææternæcredentibus,quôd propteriplum gratis habeantrcmifsioncmpeccatorum,imputationcm iuftitiam, reconciliationem SC hæreditatem uitæ æternæ . Porto lex uariè nominatur, DefiMofi, diuina amp;nbsp;Moralisfiuc Naturalis, amp;nbsp;Ciuilis. Deiueró lexMoralis cftfapientia æterna amp;nbsp;immotain Deo, amp;nbsp;normal uftitiæ in uoluntate Dei, di* fcernensbona amp;nbsp;mala, quæ eft paiefa da rational! crcaturæincreatione, 8lt;po/ ftea læpe repetita 8lt; fancita uoce diuina in Ecclefia, oftendens quôdfit Deus, amp;. qualis fit : ^ quôd fitludcx, obligans omncsrationales creaturas, ut fint con* formesillinormæDei, amp;damnansomncs, ac denuncians horribilem deftru# dionemomnibus,quæ non congruantadillamnormamDei,nififitfada recon* ciliatio propterMediatorcm,iuxta didum:Maledidusquinon manctin omnibus, quæfcriptafuntinlege. IteminPfalmo ;NonDeusuolens iniquitatemtu es. Üdifti omnes qui operantur iniquitatem, 8Cc. Proinde Imperator nofter initiofandionisfuæ politicæhuiusinmemoriam nobisreuocat Dccalogû, de# cemq? præcepta Dei,ad uenerationem celebrationemqjDiuininominisfui,di* ccnsDcuteronom.6lt; Diliges Dominum Deumtuum ex toto corde tuo, ex totaanima tua, 8^cxtotafortitudinetua,8Cc. EtPythagoras, 'A^arKiovs/xi^ vifâraamp;sas,^«/^« «5 lt;/?»etxevT(ïjTlt;/z«,hoceft,PrincipiôuencrareDeos,utlege rece* ftum cft. Etiuxtaillud Phocylidis ,PrimùmcoleDeum,7rjgt;fti7(«ôêô{( TintttHiTk« 5r«r«lt;rtlt;7Ewyôv««5. hoc eft, Principiô uenerareDeum, cole deinde parentes, Cùm cnim omnium uirtutum dux fit Religio inDeum, amp;nbsp;ut Salomon inquit. TimorDomini initiumfapientiæ.orditurImperator nofterfuam politiam de* lt;:enterabipfarcligioneSCtimorcDci,feuDecalogo obferuando. Eftautemti* moraffedus, quifenfupercipiturincorde, 8Ccftfugauenientis mali, cum do* lore cordis , quod ita conditum cft, ut fentiat atq; intelligat Deiiudicium, Si. quod Deus feruet obedientes , amp;nbsp;pcrdat contumaces . Cuius iudieq noshocloco Imperator admonct, SChortatur adobedientiam Deo amp;præce* ptis dus præftandam,nc in uanüautmalignè nomen cius ufurpemus,conftdera* tes nomen Dei non cffcfimpliciter tantum literas SCfyllabashas, Deus,(yott/uel aliud uocabulumDci,ucl nomen Domini,fed per nomenDei,uelDomini,intel«i IigiturDcus,uclDominusipfc.Similitcr gloria Dei uelDomini,VcrbüDei,Do# drinaDei,amp;id genusalia,ut inquitIoelProphcta:Omnis quiinuocaucritnomê, Dni,faluus erit.EtapudMal.dicit dominus Deus: Magnu cft nomémeü,hoc cft» gloria amp;maieftasmca Sic. Stulti uero fapientiam amp;nbsp;cruditionem ( ut idé inquit Salo.)afpernantur,amp;funtuacuitimoreDei,ruüt amp;prolabuntur in uitia,nó eru difitncccohibentlinguasfuas,nó rcuercnturDcfi, nccmandata dus.Interprin cipesSordinesGermaniciregniodiücftSlt; difcordia,ibifaftus 8Cfupcrbia,ufu-ra amp;nbsp;auaritia, uelut diluuium quoddam irruperunt ,amp; plane in locü luns fuccef* feruntuis ,iniuria, amp;uiolentia:ac fitidemferèhodic, quod defuo tempore conqueftus eft Ennius caftifsimus Porta; Peiliturèmcdiofapientia, uigeritur

'res. SperniturOratorbonus',horridusmilesamatur.S^c. Regnatuigctqjpctii-lantia,libido,immodeftia,faftus amp;luxusin ucftitujnhelluationibus, alca^pom* pis,ciimomni genere uitiorum, 8lt;fcelcrum :inobedientiafubditorum,familiiv, merccnariorum,omniutn opificum, amp;rufticoruminiquifsima inuenditionibus ïeftimatio, SCaliainnumerabiliaita inualuerunt,utne decemquidem Comitiis amp;nbsp;conltitutionibuslmperialibus, SCuiginti dccretispoliticispofsintcorrigincl emendari. Quorfumautenattinetifta queri, SCaliasuiperaliasleges SCtradicio-ncs condere, ciim præcipua à Deo mandata , palam ac publicènegligantur, afpernentur, contemnantur ƒ Pra?fertim etiamillafcelera Sfflagitia, quæhoc loco Imperator nofter enumcratatq;rcccnfct5nempèdcierationesatq;blafphe-mias.uariosacuetitosufurarum contradus, helluationes frequentes, nimias neRiumluxurias, SCfimilesataxias,uitia SCinordinationcs, alia^ uitia muira, qua-inhacfuapolitica ordinationcClt;efartaxat,reprehcndit, corngit, amp;nbsp;emen-dat, cum enumerationepcenarum, qiias Deushominibuscontumacibus, amp;nbsp;præceptorum ciuscontemptonbusinnigit, utpotcfamcm,bclla,peftem, ali* asqj multipliées peenas, quas ipfe propter délira amp;nbsp;peccata hominum in terris graflari permittit, amp;c. Additur enim præfertim fecundo præcepto uiola-to grauifsima comminatio, nimirum hæc : Non habebit Dominus infontem «um, quiafTumpferitnomen Domini in uanum. Hæcetenimappendixmani-feftèiignificat, quod Deusuindicetfcucrifsimèuiolationemhuiusfccundipræ-cepti. Cafar ScMagiftratus ciuilisfoletquidem mandata fua, quandoqjetiam magna fcueritate, populo amp;nbsp;ciuibusproponere, fed rarifsimè tueturipfa cadein feuerirate amp;nbsp;conftantia,qua propofuit. Deoautemutinproponendis fcupro-mulgandis mandatis fuis nihil eft feucrius,itaintuendis ipfis nihileftconftan-tius. Sciamus igituriramAminas Dei haudquaquam cAc uanas aut inanes. Solet enimDeusuiolationemfaorumpra’ceptorumpunire, non folùm exter* naSC corporali maledidionc, uerùmçriamætema peeua, §lt; igne perpétue» SCinextinguîbili.

Cùm autem lmp erator amp;nbsp;Magiftratus cft cuRosIegîs, amp;nbsp;utriufq; tabulæ, cen-fentmaximoperèenormiacrimina poenis coherceri, utfunt cædes,homicidia, blafphemiæ,adulteria, feortationes,helluationes, amp;fimiliaflagitia, amp;c. Dixi-musfupràpolitian artem elfe continente generalia quidam præceptadeordi* nations ciuitatis , cuiusformampulchrèdefcribit Ariftotelcs oftoIibriswoAi-7^fi-i^fgt; amp;nbsp;definitPolitian, MagiRratum, feu Principatum, amp;nbsp;return confuetu-nemefle, fccundum quamuiuircunumqucnqueamp; conuerfari decet. Politia autem eft triplex, quiaautunus gubernatRempublicam,aurplurcs,automnes» Siunus , saille bonus, monarchia, feu regnum cenfetur. Si malus, tyrannise Sî iierô plurcs régnant amp;boni,ariftocratia eft : Si mali, olocratia :Si deniq; omnes imperant, Slt;bcnè,dcmocratia, hoc eft,popularis principatusdicitur ; fin ma* lè,fcditio. SitautemMagiftratusoportet,ut difertePomponiusait, quiapa-Tum eftiusin ciuitatc effe, nifi fint, quiluraredderepofsint : quodfanèofficium eftMagiftratus, nepopulusciuitatisfinecerto ordine'', finecertalcgc, Rnciurc certouiaatautgubernetur. Quarc Magiftratus politicus eft pcrfona à Deo or* dinata, mediatèuelimmcdiatè,utfituox amp;exccutorlcgisdiuinæin externa di-fciplina , amp;nbsp;aliarum honeftarum Icgum, fit cuftospacis, acreprimat amp;puniac contur^cesuicorporali,bellis amp;fupplicns,aut nececorporum. Adhancexe* cutionem opus eftpraffidqs amp;nbsp;fumptibus. NamRcfpublicafinctributisnecef-farios fumptus fuftincrenon poteft, idco Imperia oportet inftruda clTc fatd-liriis,utelcganterDemofthcncs ait,cohcrcionem amp;nbsp;pcenas,artusacncruosci-uitatisappellans. Cum enim fontcsad peenam rapiuntur, ftabiliuntur leges, S^ munimentafunt, accareerneruorumReipublicæ, amp;nbsp;dodrinæ uirtutum.

Præclarè enimiuxtàaegrauifer dicit,o’t/(/ïê(ifcsi/gt; ‘^cpi^iOiTrihiinç, Hliçiz» vivaiti7rl I0Ù5ài/hKOlû/TKS tj(». Hoc eft, utfuprà diximus, Nihil ualere ciuicatem, quac neruos non habet aduerfus facinorofos , Quarc ut crimina, amp;nbsp;fontes accu* fentur , amp;nbsp;puniantur , conftituti funt Magiftratus i Si ludicia publica.

INTERPRETE D- IVSTINO GOB. GOA. 4» Hine diffinit Dinus Paulus,Magiftratum effeminiftrumDei, nobisadbonurn, uindiecmad defcudendosredètacientes, amp;punicndos delinqucnresgladio, id cibpeenis corporalibus.Hæcdefinitio eft intégra, 5lt;melior etiam quamArifto.' tclica, quæ tantum dicit,Magiftratum effe euftodem legis,Paulus enim addit cf-ficientem caufam, fcilicct quöd Magiftratus fit inftitutus à Deo. Et in caufa finali additilluftremparticulam,tibi (inquiens) inbonum, ubi difcernitMagiftratum alarrocinio. Namlatro non fouet honeftamfocieratem, SiTyrannifuntlatronü finiiles,SedMagiftratuspoliticusdcfenditiuftos,Slt;punitconrumaciter ruentes in fcelera, amp;nbsp;fouet communem focietatem, ficut paterfamilias. Ideo pulchrè didutn efta Duce PcrficoinXenophonte, Nihil differtbonus princepsà patre b ono. Sic uocat Homerus bonumpiincipem Poii^ivahKlls^^, id elf, paftorem po* puli. Et Cicero,principatum autem (inquit)id dico, quod Græci »ytnoviKOft uocant, quo nihilinquoq; genere nee poteftuel debet effe præftantius. Itaque neceffe eftillud etiam,in quo fit totius naturæ principatus,eue omnium optimfi, omniumqjrerumpoteftate dominatuqjdignifsimum. Hæclibro fccüdo dena-turaDeorum. Vult enim Deus ut amp;nbsp;in Regno fuo.hoc eft.in Ecclefia, amp;nbsp;in poli* tia,t€/f«^lt;«,certus,ucrus, amp;nbsp;legitimus ordoferueturacculfodiatur. Quanquam autem magnum difcrimeneft inter dodrinam politicam, amp;;Euangelium, tarnen fumfitur ex politicispratceptis figuræ amp;nbsp;fimilitudines,quç funt noræ humanis iu» dieqs. Difcernamus igitur gubernaroresiuxtapoliticam dodrinam : autenim bonifunt principes, ut Auguftus;aut Tyranni,ut Neroraut ignaui,ut Honorius, id cft,qui,etiamfi tranquillis temp orib us funt medio er es, tarnen referunt gub er* nationem tantum adfuamutilitatem, amp;feruiuntuentri,ncc fufcipiuntl^orcs aut p ericula ad d cfenfioncm fuorum.B onos princip es nominat Hom erus -aoti^i-vx haanii Chriftusappellat paftores: Malos,nominat Tyrannos, pratdones, SC furesfeugraifatores.Ignauos uocatMcrcenarios. loan.to. cap.Pulchcrrima eft, ut dixi,paftorum,regum,amp;Magiftratus dcfcriptiouel allegoriaapudHomerum innotationewo/^£i/«A««;i, quam eleganter in diftoloco explicat Chriftus falua* tornofterinbonopaftorc. Ornat etiam diuinusillcPoëtaomnes bonos reges, paftores amp;Magiftratuspulcherrimo epitheto, quos J'K)'^ilt;pi«s, hoccft,àloue iiutritos,nuncupat. Minoemludiccm,quiiuftitiæ ergo Græcis tuncin maxima fuitexiftimatione, collocutoremlouis SC difcipulumappellat:utpotèprimum illorum omnium amp;nbsp;maximum regem, amp;nbsp;qui folusregiamartem caller et, aliislt;5 traderet.' 8lt;idcircoopuseftet, bonos reges inipfum animo conuerfos imp erin dirigere,homincsqjDeo,quoad eius fieripoffet, afsimilare. Similiterquoque louis ingenium amp;nbsp;regnum.qualia nam exiftant,cum alibi multis in locis interpre* tatur, turn in primis facultatem amp;nbsp;mentem ipfiuspaucifsimisuerbis complc* flens, ferefemper deipfo ficloquitur:Hominumpater atq; Deorum, nimirum infinuansreoiamadminiftrationempaternam effedeccre: SC cumbeneuolentia amicitiaqjfubditisprofpicere: quanquam haud quaquam alitcr alqs pratefte ac imperare cuiquam conueniat,nifiamantë fubdiros, eisqjprofpicientem, cumne Jupiter quidem pater hominumappellaridedignetur.

Ex^licatio Doélorii lußini Gobleri, in primumtituf lum ^ Caput, de ElaJpbemijs^

Nhoccapitcuetatacprohibetlmpcratorabufumnominisdi« PerDeor, uini,maximeueró blafphemiam,qupefthifce temporibus(pró per fidern, pudor)fcelus uulgo ufitatifsimum,etiam interChriftianos hO' perhomi* mines, contra fecundumpræceptum Decalogi, NonafTumes nes,per for nomen Domini Dei tuiinuanum: non enim habebitDomi- tunas, Ld^^ nusinfonteneum.quiafTumpferitnomenDomini in uanum, tinismo» Deut. 6. cap. Suntautemhodie,amp;fiunt quotidiehorribiles dusefdc

cxecrationcs amp;blafphemiæaduerfus Deum, eiusq^filq faluatorisnoftripafsio- precandi nem,ó^ uulnera,cum maxima contumclianominis eius, SCin graue dedecus Chri cle^dntift D ?

4î POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, ftianæ religionis, Dicuntautem quidam fecundum Ambrofium, hlafpbcmiam efre,cùmucl Dco attribuitur, quod ei non conuenit: uelcùmab eo remouctur» quod ei conuenit: adduntSCtertiam particulam, uidelicet, cùm attribuitur crc* aturæ,quod appropriatur Dco. Etin c. fi quis per capilium. 21. quæft. 1. Si in c. fiatuimus. amp;nbsp;ibi DoÆ extra de maled. Blafphemia ucrô Græcisdicitur,iuxta Budæum,cxecratio,maledi(flio,uitupcratio,conuitium,5C quafi nocens diâ:ü,SC facrilega infamatio,uel obtrecflatio ncfaria,à uerbofAao-^^BAtta, quod eft blafphc marc,maledicercfuperiori,honoriq; amp;dignitatialterius derogate Execrari, ui-tuperare, amp;nbsp;conuitrjs inceffere: Sic itivvetiiKxfix vavóiov }(gu Qhita-ifniJiiamp;iiAd eft, perDeum adiurarc, amp;nbsp;execration es in eumingcrere, Germanicè, ©ottenfet» lt;Eb« reOen/men fcVinebcn vnö Uftern.

Hancblafphemiamamp;malediccntiamdeDeo,defi]io Dei, deSpiritufan* do,deuerbo Slt; doólrinaDei,exfecundo præcep to Decalogi, imp erator nofter feuerèhïcprohibet,acpunirimandat. (^alcsfolent eftefermones prophano* rumhominum amp;epicurcorum,quinon uerentur palam dicere;Quidad meDc# WsinCedo? quidadmedodrinaamp;fcripturaDei? Quisfeit, num eauerafinr» quæ fcriptura, quamiftiuocantfacram, de Deo, amp;aliis cceleftibusrebus traditf Alq dieüt.quidfeur adhiberemfidemPropheris amp;nbsp;Apoftolis,ciim amp;ipfifucrint homines,qui amp;fallercamp;fallipoftunt?Hæ amp;fimilesnocesfunt blafphcmæ,amp; in nomenfeu gloriam Dei contumeliofæ, atq; hïc ab Imperatore noftro, ex fecfido præcepto prohibits. SicapudDanielem Prophetam Babylonici Tyrannibla* fphema uoxfuit non tantum impiahæc ; Quis Deuspoteft uos liberaree inqui# cns Rexadrresiuucnes:fiuosDcum meum non eolatis, neq;fimulachrumaurc-um, quoderexi,adoretis,eadcmhoraproncieminiinardcnremfornaccm ignis.. EtquiscftincDeus,quiuos eripiatc.manumca?Refpondentesluuenes, dixerüc Regi: Dchacrcnonmagnopercfoliciti fumus ,an Deusnofter, quemcoli-mus,potisfitnos deardentefornace ignis cripere, amp;nbsp;an fit lib era turns de manu tua, an non ? Hocautem notum fit tibi Rex, quod Deos tuos non colimus,neq; adorabimus aureum fimulachrumquod crexifti, amp;c. Blafphemia igitur refu* tandaeft.amp;impq cultusreprehendendifunt, quiafuntpeccata contraprimum amp;fccundum præcepturnDecalogi,amp;triftia dellcfta contra cofeientiam, nempè» Non habcbisDeosalicnos. ltem,Dcum coles, Slt;illifoliferuies,

Quemadmodum uero Nebucadnezar Rex Babyloniens , ficSiBaltha-far, item Rapfaces, amp;Scnnaherib. quartoR^um t8. amp;is». cap. manife|io con# temptuinfultabantDeo.Etludariblafphcmi Chriftum deridebant, dicentes: Si filins Dei eft ,defcendat de cruce, amp;c. Has blafphemias graues (equuntur pcfiiæ, iuxtafecundumpraeceprum Decalogi: Nonhabebit Deusinfontem enm, amp;e* Et tandem Rex Nebucadnezar ad agnitionem Dei conucrfus,uerumDeum con# fitetur,SCprohibct blafphemias. Ex quo difeamns ad officium principum perti* nere,utimpiamdo(ftrinam, S^impioscultusaboleant, amp;nbsp;curentpiam doerri* nam,amp; pios cultus proponi,quia Magiftratus eft cuftos totius Icgis, quod ad di* fciplinamattinct- Sicut enim prohiberhomicidiaamp;latrocinia, etiamfinon mutet corda: ita prohibere debet quoq; extemam idolatriam,blafphemias,amp; impi-oscultus. Atquiblafphemia crimen eft nulli unquam piorum hominum diisi# mulandumauttaccndum, quinpotinsquamcitifsimèprodendum,iuxtatcxtuni in c.nonnulli. ubiDod. not. extra deludæis. Adeó qüodblafphemantcmnoii deferens, ipfe tanquam maleficus blafphemanti confentiens, puniendus efi» fet,text, in c. fi quis per capillum.tx. quæft. 1, circa medium. Ibi, Ciquisautef» talem hominem non manifeftauerit,non eft dnbium,quin diuina condemnatio* nc coherceatur. Nec blafphcmantem exenfet aliquis iracundiæ aut ebrictatis prætextus,8fc. DehisuidePraxin Slt;Enchiridionrernm criminalium clarifsimi uirilodoci Damhouder^ Brugenfis, folio 161. amp;nbsp;deinceps uidcaturamp;p radii ca Ioannis Bernardi Diaz, caput 10?, deblafphemis,8f confilium 48. domini Nicolai lacobi de Montclbaro. Laudatifsimnsueró 8ófacratifsimuslmperatorlufti-nianusinfua conftitutione Nouella fcptuagcfimafeptima, 7ixièx rov quot;ïoi/ç etesA# yoiiVivlctSKcil^THSifya-iUi, 1^3^ T9vs oiiVVivjctïK.aTti'Tci 9iov,i(^7evs^hXff^Ht£oi'vlxQ~fi^

|Zft)Ç8lt;9îô, Ut qui contra naturaniluxiiriantur, S^pcrDcumadiurant, item bla-fphemias inDcum ingerunt, afficianturfupplicio, inter cetera quoq;ira Ian« duitaeftatuit: ^ , , , , , , „ ,

ETTae/'ii J'iT^yiÏ'^'^^ï^h tt^H/jttyoisi(^ ë^aert^ntid jHtx(i[«,i(^ ó^Kovi ïiti^ Stovo/zwat/aJ TopSfopTmpy^yt^oü^i^.x^TÓ^en o^oïcui Tra^ty^ütii^x «Troayi^^TwptbiovtühjSAxx* epH/jeup^HfiXToiy. n^ vov iiiVvvMKX'rx 'T^t/^ófffi ty Ki(pxAHi,i^TÓ)^i'TÓu'ron •^^xttAh/ fficap^titMÏ7aii). tty^KX-rx ctv8^lt;ligt;7iaiigt; ytvóinvM SAxaepH^uicu, KViKc/liKn^oi ov KXTxAift» 7r«vovjxi , TToTIACi) iiCCJA-Cj) Ó iH«vJÓ'Jo8amp;6vSAXlt;J-(pHlxéëv, (C^l(liiSl~TllA!»^ixSV7rOSVV(IU . t^ quot;lov^a ovy 7r«v~rxs rouïTaiavfovS 7[^ar^i7rüitiyèKjc^viï^nijeiVlt;iin) TrAniJit^iAHfjiKjiuii K7riyi^ ^M,t^rèiiT6vóiov lt;péëovKX'T«vcvvAxiJ.S«vamp;v, Ö «KoAûV^âvrotiKxAôiiCiovcri. lt;^^y^ w Toixv'TX 7rAtt^J^lt^A»^J^lJ^x’TX jy Atiionlj xeiatnoL »y hii(ioi yivov7«i. K^ lt;/^ Tovro 7rx^txi^ V6VHiLVT0n70nvllgt;tiyKTS0X^i^KiTÓ)V U^nfjiiVUip KTOTSHpM'Tay , USiHU'TXsiv^äyXwoAi* exf^vyxi’ Etyc^t^ (jl.i7K7HU'TOtC(LTiMgt;llJ.éüVVOU^iCrÏxili^/fi8éïl7Ï7(Vti~ron kuT-on tld* Hivov'm7rAnixiJ.i,\i^lJiX7i,7r^ó1i^üiiiMoiVx^icuQ txvTOvSTTotovxi 7fiiT0v S-eev (piAxvS^(»« nixi,i'!Tamp;TXlt;/lit(^'^^it^'^^y^^l^^P'^°^»lt;^‘^’''^^'^^l*^^^^^‘ Hoe eft, exinterpreta* tione Haloandri : Infuper quia ultra præditflas quidam execrabilia eciamuer« baamp; iuramentadeDeoproferunt, Deumprouocantesad iracundiam, confié militer amp;nbsp;hos admonemus, ut tam cxccrabilibus uerbis, Si. item per capillum, SC caputadiurationibus, 8lt;idgenusaliisuerbisabftineanr. Namheonuitiahomi* nibusingeftafalteminultanonrelinquuntur, multó magis qui diuinumnomen conuiensincefsit, dignuseft, qui fuppliciumfuftineatlt; Propterca igituromnes huiufmodicohortamur, utpræfatis delidis abftineant, Slt;Deitimoreminani-inumfumantjamp;eosquihoneftèuitamtranfiguntdmitentur.Propterhuiufmodi enimdehda amp;famesamp;:terræmotus,Slt;:peftilentiæoboriuntur. Atq; hoc genus hominuinpropterea,utmemoratisillicitisadionibusabftineant, admonemus» ne fuas ipforum animas conijciant in interitum. Nam fi poft hane noftram admonirioncmrjfdeminhærere dclidis aliqui deprehendantur, principió qui-demindignosfepræbebuntDei ergahominesamore, deinde légitimas etiam fuftinebuntpcenas,amp;c.

Vt dutem Kldgijirdtut eorurnq; ludiek eo certiiK norint') Formulam hïc quaft blafphemiarum amp;nbsp;execrationum puniendarumImperator attexit ex fuprà po* fitadefcriptione, cum Deoattribuitur, ueldeDeoaliquid dicitur,quodt)eo non conucnit:uel Deoadimitur, quod ipfi proprium eft, aliquauc uerba ineum , uel ineius fandos , amp;nbsp;maxime beatam uirginem Mariam matreni ChnftircdemptorisnoftripublicèSCcontumeliofèproïerunturamp;c.Sic grandis Contenlh fuitblafphemialudæorum impiorum amp;nbsp;pertinacium in Chriftum Dominum Chriüier-^ noftrum , filium Dei, dicentium Ioannis odauo, cum habere dæmonium, gi bldfphi excæcato amp;nbsp;Timonico odio. Meriti igitur funt, utiuxta 69. Pfalm. dorfunt moslu* eorumfemper in mundo cuructur , deferantur à Deo propter blafphcmiam d£os.lo^t infilium dus, 8lt;inpcrpctuum ignempræcipitentur. Deus enimuindex eft bla* anniis^ fphemiæ.

EdUd dutan eiulmodi mdlediiiione ) Docct, quomodo 3c per qnos probes tur blafphcmia, nempe p.er uerbaipfa contumcliofd.amp;circumftantias referent te^ teftes, CommendansMagiftratuiredulitate^n SC diligentiam atrendendi in blafphemos , amp;nbsp;Dciim adiuratores, ut. prolixe infra fequitur. Eft cnim Magiftratus euftos legumamp;utriufque cabulæ. Qü^reapud Diuum dementem extat iuftiriæ definitio ex uniiAerfali amp;particulari compofira, hoc eft , er-ga Deum amp;nbsp;homines obferu3.nda, AKMaavvH Ç inquit ) tst Koivuvix dioH (iiTi IcroTuroii Primo quidcm,,ut fit æqualitas ordinataergaDeum, deinde érga homines, officiofa 8C obferuanda, ut diuina lex cuftodiatur,amp; in tranfgrefto-res animaduertatur, præfertimin blafphemos , amp;nbsp;diuini nominis criminato-res , ac uanè ufurpatores. Proinde diximus Magiftratum politicum elfe perfonam a Deo ordinaram , ad conferuationem legis in externa difciplina, quin 5^ executorem legum effe, in punienda earumuiolatione,uicorporaU,

44 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, ïuxtaquod prarclarèdidlficftab Aefchinc,övlt;4t|/fcslt;(/olt;j6AöS7röA£Ci)f,«/lt;{ fi» nv^lt;ti7rt Jovs ettÄtKUJuvKit^^H. hoc eft,NihilualercCiuitarem.quæncruosnonhabetaduer-fusfacinorofos,hoceft,quæmaloshominesnonpunit. Acdolendum cft^rofe* do, cam prauam atq; p erucrfam confuctudincm, qua fub Dci partis, filq q^ eins nomine maledicitur,adco inolcui(Te,quôd Si nobiles iuxtà Si ignobiles, fenes pa riter amp;iuuencs,muliercs item et uiri,ia quod cxperientiahodic docehhuiufmo-dimaledidisamp; blafphcmiis fintaiTueti. Quocirca Imperator nofterinhaefua politia graues in maledicos amp;nbsp;blafphcmos,proutuidemus,pcenas cdicir,aciubcc Magiftratus in delinqucntesanimaduertere, ac in Ciuitatibuspctulantiumpo-pulariumlingiias,plagis,ucrbcribus amp;muldis cohercere. Diuus ctiamlmpcra* tor luftinianusin tales blafphcmos pcenam mortisftatuit, eamqj iubetinferre, quemadmodumuidereeftinfupradida Authentica, cuius titulus eft,Vt nonius xurientur contra naturam.Quanquäautem quidam dicunr,eam conftitutionem Imperatoriam nonferuari de conluctudinc.nifi magna amp;nbsp;enormis cffetblafphe-mia,quf exdelibcrato,maligno Si dolofo propofito,amp;ab ore exccrabili,adpcr* niciofum exemplum Dei a hominum proferatur, tarnen confuetudinepraua dclinqucrc amp;nbsp;peccare,etiam dclidum amp;nbsp;peccatum eftjamp;ita fit,ut quod illcapud Comicü ait,quo d détériorés omnes fiamus amp;nbsp;fimus liccntia. Licet autem Baldus dicatinl.ut uim, penultima columna ff. deiuft.amp;iurc,cum fimilibusailegatis, caufas criminal es criminaliter ad pcenam corporalemuelfimilcm,fine dolo con* currente non puniri, tarnen earn modcrationem exgrauitatcdelidi Si circum» ftantqsMagiftratuidccernendam cömittit.De lure cciam Ganonico pecuniaria pcenaftatuiturfolucnda domino temporanco contrablafphcmos.c.2. extrade malcd. amp;uidetur uoluiftc Antonius Butrigenfis in d. c.2.huiufmodimaledida, ft «xtcmcritatc8Cebrietatc,amp;ftncdelibcrationeproferrcntur, cxcufaripoiTc.alle* gat.2. quarft. j-^uiotandum.amp;l.i. C.fi quisimpcrat.malcdix.Inhisauücm Siahjs delidis omnibusinfpicicndum eft, non folùmquod uulgô confueuit fieri, fed etiam id quod deiureæquum eftficri,ut dicit glof in 1. quid ergo•^‘ peenagrauw or,amp;ibiBart.ï.col.ucrf.quaeroin criminalibus. ff. dchis qui not.infam. Qua? ne» mo quidem ita debetaccipercuel intcrprctari, utmalcdida uelblafphcmiarin DcumciusqjSandos quis uituperct, cum omnibusmodisfint culpanda: acpu-niendæ, adeoep etiam caneamp;angui peius odio hab en dar, utFlacci uerbisutar. Porto extatnepharium amp;nbsp;atrox exemplum impiat crudelitatis amp;nbsp;blafphemiæ cuiufdam Schclcropq uiolatoris imaginis fanda: Crucis,apud Mogunfia,quod ibi contigit extra muros in agro,fecus uiam. Anno falutis noftrar Milleftmo tri-centefimooduagefimo tertio, defetiptu carmine perTheodoricü Grefmundu Moguntinum Dodorem lureconfultum. Illaautcmblafphcmia, qua inuidi amp;nbsp;biarphemi,ofores 8{ p crfecutores Iudæi,Chriftfi feruatorem noftrum afficiüt, Micentcs,InBeelzcbub principe dæmoniorum eqeit da:monia,Lucæundccimo, Itcm,fi filiusDci es,defcêde de cruce,amp;c.multó maxima blafphemia cft,aduerfus quam etiam iraDci maior amp;nbsp;grauior cft,quàm quifquam hominum cogitarepo-teft. Sunt enim Chriftus amp;nbsp;Diab olus hoftcs p er omnia, ut ibi in Luca pulchra ft-miIitudinc,opetaDiabolidcftrucnte;Itcm exemplo filiorumludaeorumexorci-ftarum: dcindebellicaallcgoriadcfortcper fortioremuido: Pofthareduabus pulchrisrationibusdocct:quinon eftmccum, contra me cft,quinó colligit me-cum,difpergit.‘hoccft,hoftesfumus ego ^Diabolus. Quantaigiturludatorum blafphemia eft in Chriftum ? calumniantium diuina cius op era, amp;nbsp;miracula,con-trateftimonium confeientia:? diaboloillos impellcntc, odio filq Dei, Slt;ferente uariafcandalaopinionum, dodrinæ SCuitae; amp;nbsp;ad ftabiliendos errores Si ftil-raspcrfuafiones,fuperftitiones,8lt;idolomaniam. In hoc autëfiliusDciapparuit, ut deftrucret op era diaboli.t.Ioan.ï. Eum autem blafphcmarc, qui nos à blafphc# mia,cxccrationc,Slt; tyrannidc diaboli,ab arterns morte amp;nbsp;pœna, perpetuaqj dâ» natione,fuapafsionc amp;nbsp;morte rcdcmit,immancfcclus amp;fiagitium cft,quodfcc-lus tarnen, proh dolor,amp; crimen blafphemia:, hifcc noftris temporibus uulgarc, frequens amp;quotidianoinufu eft. Quaproptcr etiam hauddubic totcalamita-tesSCpanx omnis generis nos miferos mortalcs obruunt, cumhac parte lud «is

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 4? Ïudæisipfis dercriorcs exiftimenf Chriftiani, fui Saluatoris SiRedemptons no;.-men,fanguinem, pafsionem,cruccm, mortem, amp;nbsp;Sacramenta blafphcmantes, deierantes, amp;nbsp;exécrantes. OfcelusnefariumSCdcteftabilc, omnibusepmodia abominandum.

Ergo blafphemiæ.fcelus amp;nbsp;crimen, quonoftristemporibus crebriùs ufur-patur, ut didum eft,eo feuerius puniendum eft: circumftantiis tarnen, 8^ condi-tionibus perfonarum 8Crcrum, utimperator nofteradmoiietjattentisjacomni-busmodis pondcratis, Cum^ hocfcelus 8C crimenblafphemiæ , plusquàm alia criminadpfum Deum creatorem omnium noftrüm, cuius Maieftatem diui-nam,honorem, SCreuerentiamtangit, offendat,acadilludperpetrandum (ut putatur) nullus carnalisappetitusalliciat, nccauaritiar fitis, ucllucri cupido alii» qua commoueat,nec cceli,aftrorumue influentia ulla inuitet uel inftiget,malitia potiusinnatahominileu petulantia,feuIcuitaseëfenda eft, uelfi ex ebrierate co* tingat, cur etiammitioripcenapledatur: quinpotiusgrauioriac dupliciaffici* cmÏusatqjmuldrandus ellet:primüm,quia ebrius:dcindequódbl3fphemus,Slt; in Deum Optimum Maximum, ciusqjfiliumunigenitum maledicusfit. Sæuiunt publicjlegesdiominumqjconftitutiones amp;Magiftratusin eos,quifalfam cudfit monetam,quiq;uctitasSlt;prohibitasmcrcesimportaHtucladuehunt. Seuiturin fures Silatrunculatorcs,reftc ,fune,rota, gladio, igne, cæde, forpice, aures, na-res^hranus, pedes, quandoq; ob leuiora criminaabfcinduntur,mutilantur,ac fu-ftibus flagitioficçduntur hommes : folablafphemantium amp;nbsp;maledicentium lingua in Deum, eiusq? fiüum redemptorem a faluatorem noftrüm,peccat impu-ïiè: quosblafphcmos amp;nbsp;maledicos ludaris ipfis détériorés uocat Hoftienfis in fummafua, decxceiT.prælato •ÿ* Clericus, quia fruftatim difcindunt maledidis membra Chrifti,deierantcs uitam,mortem,languincm,pafsionem,crucem,uul-nera,amp; Sacramenta cius,qui nos fua pafsione, cruce, morte, 8lt; proprio fanguine redemir.noftracp peccata abluir. Quantus uero abufus eft nominis Dei amp;nbsp;uulne-rumfilq ciushodieapudeosetiam,qui uoluntappcUari Chriftiani, deierantes «omen Dei,uirtutem,omnipotcntiam eius,amp;filii baptifma,corpus,fanguinem, pafsionem,crucem,mortem,uulnera, membra,Sacramenta,Elementa, Galias id genus exccrationes.deierationcs.maledicentias, SCimprecationcs uirulentas in* «umerabiles.Haud equidem cogitantesautperpendentes,quô hicabufus nomi* nis Dei, amp;nbsp;uulnerum filq cius,feruatoris noftri, frequentior atq; uulgariot eft in* ïerhomines, quód eo etiamabominabilior amp;nbsp;deteftabilior fitcoramDeo,quia in tali abufu nominis Dei, quod eft fan crû, irrcuer enter ufurpatur,ncc in maledi-centiaSf execrationeDeusinuocatur,utnoceatiis,quosdebemusamare,iuuarc, amp;nbsp;b enè eis precari, Deus autem non uult inuocari ut noceat,fed ut amet, ut de-fendat,ut tucatur. AcfiliusDeifufccpitcrucem, pafsionem amp;uulnerafua,nó ntperdat, fed utferuetacfaluet homines. Quapropter tales execration es funt deteftandæ amp;nbsp;horribiles blafphemiæ aduerfus Deum . ac infignes maximæqj contumeliæ nominis Si filft eius. Qui in lege ueteriblafphemabat nomen Do* mini, lapidibus obruebaturSi opprimebaturabuniuerfopopulo, quæpcena quidemabipfo omnipotente Deo impofita eratillo tempore , quo nondum Deus taliaac tâta largiebatur Si c5cedebathominibus dona,mifto hliofuo uni* gemto. Nuncautemquando Deus homo fadus eft, ut hominibus amiftum rcd-deret honorem Sifalutcm,uitam,corpus Sifanguinem prçftitit,blafphemiis paf* firn ab iifdem hominibus inhonoratur Si dedecoratur: nee quiblafphemat, pec* nam,fedquireprehendir, periculumSiiurgianonnunquamfubit, Siquodfre* quentius fit, detcriusqj eft, audientes , qui ad emendationem feu ad uindi-dam uel corredionem faltcm moucri deberent, prouocanturad rifum. Im* perator uero luftinianus , ultimo fupplicio blafphcmos damnari ccnfuit,pagt; res eos nefandi criminis reis indicantlo, Simeritó quidem, quid enim magisfee» leftum atque nefarium , quid naturæ ipfiplus aduerfum, quam ut creaturain fuum inuchatur Si malignetur feu debacchetur Creatorem ? Qiud à bru* tis animalibus ipfis alienius , quorum nullum, quantumuis innara fcrita* jte uigeatjfuulnoffenditbcnefaäorenrquinpotiusagnofcibnecinoftendendo fo’um

46 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, folumfcgratum oftcndcrcoptat,nifi ctiam ubi pofsit defendat occafione data ct opportunitate conceffa, ac ita in membris propè omnibus fui corp oris fe d ebi* toremfatcatur. Cumq; animali linguaid fieri natura non dederit, tarnen canes plerunqi domeftici benefadoris fui pedes lambendo beneficium acceptuma* gnofeunnamp;homines creatori etfaluatorifuo non modo funtirigrati,uerùm eti* aminiurfi, calumniofiS^blafphemi: quinquoq; Ghriftianiinfuum redempto-rcm Chriftum, utiq; eius uulnera, pafsionem, crucem, mortem, corpus, fangui-nem 8C Sacramenta prauè ufurpantes, ad maiorem ipforum in die iudicq confus fionem,damnationem, amp;perpctuamgehennarinfcrniq^pcenam. Herusquifque uel paterfamilias, ucl etiam Magifiratus infurgit 8C indignatur, aciure quid em, fiprincipemfuumterrcnumueltemporancum,fi dominum,amicû, familiärem, fideniq^famulumaut feruumopprobrio ueliniuriaaffici audit: at fi creatorern ipfum ac redemptorem noftrum Deum, eiusqj filium, amp;nbsp;præfentis uiræhuius,8lt; æternçlargitorem amp;nbsp;autorem, acfuturum noftrum omniumludicemblafphe? mareaudimus, obmutefeimus, filemusac tacemus. Vbiautem pietas in Deum ? ubifidcs,amp;religio Chriftianaï QuidprodeftChriftianinominisiadantia.qua: faltemad exterarum gentium amp;nbsp;infidelium probrofumfcruit contemptum, con trailludfalutarcpræccptû: Nccuiquamfimusoffendiculo.neminimoquidcm: cxccrabilibusuociferationibus, SChorribilibusblafphcmiiSjUthodieuidcreat-qucaudire eftapud cos maxime, qui nobiles amp;nbsp;militia præftantcs ghiberi uolûr, paruiæftimantcsillud,quodDominusapudMatthæumcap. i8.minatur : Qui offcndcritunumdcpufiîlisiftis.quiinmecrcdfit, expediteiutfufpendaturmo-laafinariain collum cius,acdemcrgaturinprofundummaris. Væmundoab of-fendiculis.Necefle eftenim,ut ucniantoffendicula,ucruntamenuæhomini,per quem offcndiculumucnitamp;c.Fadum porrô effeuetuftèapudProphetas nega-Tt non poteft, quod per ipfos execratifuerintimpq : fed quodProphetæfaciunt amp;fcccrunt, mandato Spiritusfandifecerunt, amp;fuerunt exempla perfonalia, quænobisabfq; ccrtaDciuocationcfequiuel imitari non licet. Noftriautem offiefj cft,fi uolumus efteprj Chriftiani,ut man camus in ob edicntia diuini generalis præcepti, quod eft,utnonufurpcmus nomen Dei, ciusœfilrjfaluatorisno-ftri ad malediccntiam, ucl blafphcmiam nominis eius, fed ut faudemus eum, b e-redicamus, uenercmur,acbcnèpreccmuretiaminimicisnoftris. Vbiigirur fi-des, ubipietas,ubirelligio noftra Chriftiana eft? Quid tandemnudaiUa amp;nbsp;uana Chriftiani nominis fuperbiaamp;iaâantiaprodeft,cuires fadaq^ipfa non rcfpon-dent?Dedecusprofcdôacinfamiænota, 8^opprobriumpotius cenfendum eft execrationcs amp;olafphemiasinDeum eiusqj filium faluatorem noftrumpatienter audirc,ferre, amp;nbsp;non rcpr ehenderc,ac punire ? ncc legum in hoc, ncc Cæfarea: Mai cftatis man data cxcqui ? p er fup er ioritat cm amp;nbsp;Magiftratum, cuiifta co m mif« fa funt?quin ad hæc omnia ftcrtcre,amp; in utramuis aurem dormire, ucl faltem cô-niuere ? Vfquequo Domine (inquitPfalmifta ) improbrabit inimicus, irritabit aducrfarius nomen tuum f ac cüm co deprccari, ut cxurgat Deus, amp;nbsp;iudicet eau* famfuam,8lt;mcmorfitimpropcriorumfuorum,eorum quæàblafphcmisamp;ma-ledicis fiunttota die,cefrantibus principibus amp;nbsp;Magiftratu, Quisautem non in-cendaturiuftaindignationc,rcdarpictatiszclo, amp;nbsp;cupiditateuindidæaduerfus illas malas cxecrationes,prauamalcdida,amp;horribilcsblafphemiasinDeumcre* atorcm,eiusqjfiliumfaluatorem noftrum, amp;nbsp;eius pafsioncm,uulnera, mortem, Sacramcntalt;^’,inquaftamlcuiter,crcbrôacpetulanteruulgus, nobiles.milites, plebei, gregarfi paritcr 8C calones ex cupiditatc nocendi crumpunt? Et quis ronmouereturindignatione,atq;dolerct,potcntcsamp;Magiftratusiftaflagitia SC fccleracorripiendifuamnonexercereautoritatem SCpotentiam in tales maledi« cos 8Ccriminofos,inquospccnæpublicæ conftitutæfunt, quæ ( ut p recela reins quitAefehines) Ciuitatum amp;Rcrumpublicarum neruifunt. Quondamfiquis p er capillumDei,uel caputiuraffet,ucl alio modo contra Deum blafphcmiaufus fuifret.Laicusgrauitermuldabatur : CIcricus ucrô, amp;quiinaliquo ordinecc* clcfiafticoerat,dcponebatur,iuxta Canoncm.12. quæft.i. lam fi quisinter nobi« les, dericos,feuLaicQS,militcsprophanos,plcbcios,grcgarios uel caloucs.fcx^ centa

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 47 cçntâ plauftra.atq; etiam plura critninationum, cxecrationum amp;nbsp;blarphcmiarunl cötra Dcü,ciusqjhliuinlaluatoreinnoftrum,conrraq^ cius facratifsimam pafsio-nem, mortem.^^Sacramenta effuriatac euomat,impunèabit,ac ceu rem bellcac fortitcr gefsiffetjaudatur, uel enam defenditur. O fcculum, o mores, ê infelices amp;ignauiiViagiftratMS amp;nbsp;Indices, quibus défunt ncruiilli, diuininominis, amp;ho» nonstuendi, SCin fontes legitimèanimaduertendi, quemadmodum hienofter Imperator Diuiis Carolus ^linrus infua TÜsw-aÀiTacïç ordinatione conftituit,e£ iam longèantea quoq;DiuusImperatorluftinianusinfua feptuagefima feptima conftitutioncintcralia edixitdnhunc modum : Ettsc/’s TircSTspojTofs h^Hfnvoiç j^gà ÊAa ffc^nfiX juijiXf«,K^ o^Kovi Tjii^ 3tcvoiJ.vv3U'a-i^lt;i^/ bio'y 7m?o^yt^ov{ii,J(^ 70^1 ci^Si^aïif «S TTsfjifc’^t^w/xtS« «7roayilt;amp;'mMi/7oiüvTa)ii€Axa-(pH(jiüni^n(z0CTamp;ngt;. ngUTOv oiivyviiugt;M7i3C 'T^yyóaJi jy mepxhi':, Vj 7^1)'TÓvrais ym^XTrhHxioati^niitx rani. ÜyXyKxrx ècvS^aiTraaiiyi» voiavau.ë^xx^HiUXi«uiKc/liunJai ovKX7xAi(A7rx»oi^xi,7ro2ilt;u (ix^oy o iis«vja^o Óèavè^xr tJiHijLWjX^ioStsi'Tiii.ai^txs v7rosvvcu.jj^'Tovraovii7riiv'TXs7üvs'ToiovJovS7t^o7^k7reii'i^ÏK ^lt;üv ii^HittVüip 7fÄn(ii)iiÄHix«[itHi X7riyiibtu,t^ rdyray 6iavlt;fóCov kx-tx vaUv ^x{i^xveiv,(^ XM Aat/S-«!'TofsKXhäs Stavai. eff^ yo^ rx quot;raixvrx 7iÄHiJ,{^iÄn(jt(xxrx jy Ai(4oii^ xaia-(i0h ty Äaia f^aî yivav7Xi.i(^ Jl^ ravro 7rx^xtvay[JtRja'TaÏS7aiav/ais-, ènsax^tSm raiv tiQniiivaay x7aTSH» tixrooy, SasitiH Tas x^^i^^li xiao^ixxa •'i'Vyxs • ^l y^ »y i4i7X7»y'TaiXuTluj»(^üvvouQiafXlii iv^i3MxiTtvis'^lt;!tSXV'ToiSHTattJiiVov7iS7fA»i^lJitA^i/.X(ri,7r^oJi^ay fjiüjkxvx^iovSixVTOvSTrot vixi rUsrov amp;£av lt;J)iAxvê^ügt;7rixs,t'7iei7xc/li.i(^7XStK70iyvó(iiCBy^asfixxtf7au7i(jix^ixs^ QueV ficlatinèdodifsimusuir GeorgiusHaloander conuertit,Infuper (in-quiens) quia ultra prædiAos quidam cxecrabilia etiam uerbaSi iuramentade Deo proferunt, Deum prouocantcsadiracundiam, confimiliter amp;nbsp;hosadmo-nemus,uttam cxecrabilibusuerbis, amp;item per capillum. Si caput adiurationi-bus,amp; id genus alqs uerbisabftineant. Nam ii conuitia hominibus ingefta faltcm jnulta nonrelinquüntur.multómagisqui diuinumnomen conuicrjsincefsit, di# gnus eft, qui fupplicium fuftineat. Propterea igitur omnes huiufmodicohorta-mur,urpræfatis deiiftis abftineant,amp; Dei timorem in animum fumant,SCeos qui honeftèuitam tranfigunt,imitentur.Propterhuiufmodi enim delida amp;nbsp;fa mes SC terræmotus, amp;pcftilentiæ oboriuntur. AtqJiocgenushominum propterea,ut mcmoratisillicitisadionibusabftineant, admonemus,nefuasipforum animas conqciant in interitum. Nam fipoft hanc noftram admonitionemiifdemin-hærere deliflisaliquideprehendantur ,principió quidem indignosfepræbebfit Deiergahominesamore , deindelcgitimasctiamfuftinebuntpoenas. Cæterùm inConcilioLateranenfifub Leone Roniano pontifice celcbrato,clericis quoqj maledicis amp;nbsp;blafphemantibus , pcena conftitura amp;nbsp;décréta cft,fub bis uerbis: Quicunq;Dco palam feu publicèmaledixerit,contumeliofisc[,’,uel etiam obfcee* nis uerbis Dominum noftrumlefum Chriftum,ucl gloriofifsimam uirginem Ma nam cius genitricem exprefse blafphcmauerit, fi Clericus uel Sacerdos fucrit conui(ftus,etiambeneficiorum,quæcunq;habuerit,frucîibus uniusanni mulfte* tur:amp; hoc fic pro prima uice,pro fecunda ucro, ft ita deliqucrit, amp;nbsp;conuidus, ut præfertur, fucrit, fi unicum habueritbeneficium, co prinetur : fi autem plura» quod ordinarius maluerit.id imitterc cogatur.Quod fi tertio cius fcelerisargu-aturSé conuincatur,dignitatibus amp;nbsp;bencficfjsomnibus,quafcunq; habucrit, eo jpfo priuatusexiftat,ad caqjulterius retinenda inhabilis efficiatur. ca qj libère im=s petrari et eóferri pofsint Diftribuanf uero predifti frutftus in fabricas ecclefiarü» uel pauperfi cleemofinas, urin dido allegato capitulo percenfetur: fit SC huiuS nepharfifceleris, ciusqj pœnæmêtioincëtefimofcxtoarticulo criminalisconfti-tutionisDiui Caroli (^intilmp. Item in praxi criminali dodifsimi 8C clarifsimi niriD.Iodoci DamheudeniBrugcnfis,capitcfexagefimo primo,de crifninclæfe Maieftatisdiuinæ,per aliquot folia.ItëapudD.IoannêBemardfi Diaz de Lûco» Hifpanum, infua pradica criminali canonica,capiteccntefimo tertio, Et in con-fiiio 48. D.Nicolai, domini lacobi deMontclbaro,ubi ait blafphemiam eftc,di* cereItalicè,Non la potriafar dio. Item D- PetrusFolleriusdefando Seuerino,irt fuapraxicenfuali,folio 58 Sed hæchadenus. Verifsimumautemeftatq; ceiPifsi* mum,Défifeuerè acgrauwerpunireimpios amp;blafphemos, utfuprà didum eff, fie Impi-

43 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, ficlmpius occubuit gclidis Maxentius undis,putribus Hcrodes Icndibus efca fw inPcrficalulianumblafphcmumficapcremit.conftridopcenasCommodusorc' dedit.Merfit amp;nbsp;in tumidas cæcum Pharaonafub undas, ficut SC tu iufta cxde Phi lifte cadis:Ilia blafphemis rumpanturutipfaTyrannis, Vt ludæ tandem defmat iftefuror,TartarabIafphcmos,crudclestartaraRcges accipicntjuftosccelica régna manent. Porró tempore luliani Imperatoris blafphemiiamfupramemo* rati, prarfedus quidam,homo prophanus 8i. audax, qui, ut princeps fuus palam perhibcriuolcbat hoftisfilq Dei Domini noftriIefuGhrifti,fpoliabat tempi um AntiochiarinSyriajiuffulmperatorisfui. CùmautempiigubernatorcsEcclcfiar peterentfupplices,nepecunia, quaminiftriEcclefiæ, ÔCmultimifcri ciuesalen-di crant,auferretur,Praffedus multa contumcliofèaduerfus Chriftum loquutus, urina confpergit Aram. Statim autem exportatis thefauris, morbo oppreffus eff, in quo inteftinisinfrà effufis, excrementum non deorfum, fed furfum per gulam Si. os emifit,utadmonerctur, qualesfordesantcàpcr osedidiffet, cùmhôrren-das blafphemias contra filium Dei dixit. Exemplumadmonet omnes, ne dicant blafphemias. Hocautemfingulare genuspcenæ memincrintomnes blafphcmi, amp;nbsp;feadfucfaciant finguli, ut ueraanimireuerentiaDeum.eiuscjj filium SCuerbum colantSCamplcdantur.Zophoniae x.inquitDominus: Audiui probrumMoab, amp;nbsp;blafphemias filiorum Ammon,quaf ieceruntinpopulum meum, grandiaq^, quae locuti funt fuper terminos eorum. Proptereà uiuo ego, dicit Dominus cxcrcituum Ifraelis, quod Moab futurns erit ut Sodoma, amp;nbsp;hifi Ammon ut Gogt; morrha,reliquiæurticafû, SCfoffffalisuaftitasqjperpétua.Et etiamnoftro tem# porcagitata quæftio,An poteftas politica debeat hæreticos,controucrfia rirè co gnita,«; poftpiamadmonitionem pertinaciter blafphemantes, èmedio tollere, aut capitali fupplicio adficcre? De qua quatftione recens certamen ortum eft» poftquamScruetus, quiSamofateniuenenürenouauit,amp;aliapeftifera dogma* tafparfit,capitalifupplicio adfedus eft ab honefto Senatuin urbe Geneua. Ne* fcitur autem, cur quifquam in tanto fcelere iudicem effe uclit clementem,nifi pu-tet forfan prauis ingenfis concedendam effe licentiam infinitam malcdicêdiDeo. Sedaduerfarfi tarnenfubtilitcr difputant,non eftearmandoshac poteftrteMa# giftratuspoliticos, quiapofteàabufifint exemplo Tyranniaduerfusredèfenti* entes,ficutinplerifq;hacætatecomfiertumeft, quiintcrfeccrunthocprætextu homincshoneftos amp;nbsp;pios,finccram Euangelicam dodrinam ampIedentes.Quç peruerfitasSCatrocitasTyrannoruminpiosamp; quietos , uelut haud quaquam approbanda eft, itaquoqjIegitimusMagiftratus,ceucuftoslegum amp;Decalogi, debet punireblafphemos,m^edicos,periuros, Magos 8lt;Anabaptiftas: quinon obfcurè fignificant qualcsludos, quales fadioncs ament, qualiaqj monftra alant. Neceffe eftigituraMagiftratu prohiberi, tolliq,’blafphemos, periuros,magos, amp;nbsp;malefadores. Sunt ä inter bIafphcmos,quiDeum, eiusqj filium amp;nbsp;hiyo^j ut Iudafi,cxccrantur, ac idolorficultum nonfequunturtantum,fed SCpertinaciter defendunt : contra quos ipfa lexquoq;pugnat, qua?, ut Paulus inquit, impfis, prophanis,idolatris,amp;malcfadoribuspolita eft:ubicertèblafphcmos,Iudlt;eos, amp;nbsp;fimiles complediturPaulus. Ferunt Seruetum hæreticum,cùm ad f^pheium duceretuniuffum eiTeinuocare filium Dei, Dominum noftrumlefum Chriftum, his uerbis:OfiliDeiIefuChriftc,mifereremci:fcdnoluiife.Tantaenimfuiteius pertinacia in blafphcmia, quanta etiam hodie eftludæorum amp;nbsp;Tu rca ruin, qui n 5 inuocantDeum afternum pattern filfi mifsi,amp; conftituti mediatoris,imó media-totem ipfumfilium Dei contumeliaafficiunt, amp;ficruuntmagisin blafphemias acodiumDei, Quia Deus patercccleftisfinefiliomcdiatore,quemrcficiuntóC blafphemantIudæiamp;Turcaf,nonucrèagnofcitur,nccucrèinuocatur, ficutinquit Chriftus:Nemo uenitadpatrem,nifiper mc.Item;Nemo nouitpatrem,ni# fi filius. Et Paulus: Per hunchabemusaccclTumad pattern. Rom.j. Nee petunt in nomineChrifti mediatoris,feufideinChriftum: quædifcernitinterprecantes, ludæos SCTurcas,Hypocritas, Si. omneshabentes malam confeientiam, 8C inter ucrè Chriftianos.

De blafphemns amp;nbsp;execrationibus prohibitis ac punicndis,agit deinceps Imperatornoftcrinhacpoliriafcoiiftitutionecap. amp;nbsp;4'fatisprolixeaclucu-Icnter.Quemadmodum amp;in conftitutione publicorum Si. criminalium iudicio» rum.articulo to6.quem brcuiillicaudario cxplicauimus. Si quis tarnen de tanto læfæ Maiertatis diuinænefario crimine uidere pluradefiderat j uidcat caput 61. Enchiridii return criminalium clarifsimiamp;dodifsimiuiriD. lodoci Damheus-deri Brugenfis,p er multas pagellas.

In Caput i^uintum quot;Politik Uiui Caroli I^, ^nnotaiioncs Doél^ lußmi Gobleri,

MPERATORnofteruult5Cmandat,inmilitcs,fiuefint y^jj^j^f^ équités feu pcdires.maledicoS amp;nbsp;blafphemos grauiter ac ^yf^^^i^^^ feuerèanimaduertendum elTc, adeoqj eas peenasin formu ^^j^^^^^.^^^^ lam iuramenti compledi, quæfoktillis antemilitiamab .. Imperatoreot duce eorumproponipalamacprælegi, ne ^.^.^.^^^ quisignorantiamfortèprætexere aut caufaripofsit. Fors mulaautëeiufmodiarticulorüferctaliscft,quièCatalogo . primumreerfentur,deinde iureiurâdoà fi^ulis præftito ^^^'^ £^^ litari orius dcleduhabito.IriDrimisiurantCæfareæMaie- . .° °' ttumi J08,

firmantur,ex more militari prius dcledu habito.Iri primis iurant Cæfareæ Mai, ftatis damna cauturos ac prohibituros effe, eiusqjcommoda amp;nbsp;utilitates fefe . nbsp;nbsp;.. promoturos.Secündoiurantillius CæfareæMaicftatisloco SC nomine,illuftrif- ^^Wv fimoPrincipiDuci EricoBrunfuigcnfi Slt;Luneburgcnfi,tanquamfuopræcipuo ^°^^ * Commiffario,acDuci excrcitus,obfequuturosacminiftraturos,atq;in omnibus ^^^^^^ °.* parituros,acnihil reeufaturos uel dcnegaturosfcfe,fiuein acie cum hofte conflit ^.^^^^^^ gendum pugnandilmue,amp; murosincurrendum fit,autuigilandum,uelin caftris utdecet,manendum,obedientiamprafftituros,ita utpar eftæquumqjbonosre-dosqj milites præftare.Tertiô iurant,quod nullam profedionemin amp;aducrfus nbsp;nbsp;I * hoftes dctrcdabütuelrccufabunraut nö difcedantabfq; iuflu uclmandatoillu- ^ ftrifsimiprincipis,aut eiuslocum tencntisfeulcgati. Quarto iurant,quod mino« nbus etiam præfedismilitum, feu capitaneis,figniferisatqj duftoribus obedire uelint,in uigilqs obferuädis amp;nbsp;euftodiendis in profedionibus, in caftrisdn ordi* nibus,inacicbus,nullodempto,quodcunq;adrcm militarem 8lt;honcftatemfpe* det amp;nbsp;pertineat, etiamfi capitancus quifpia, uexillifer, antefignanus,uel dudor, autalius miles minor aut maior,nonfubfuofigno aut uexillomilitansaliquidiuf* ferit 8C præccpcrit,ei obfcquatur,utfuo capitaneo.fignifero amp;nbsp;dudori. Qiiinto, îureiurandoadfirmabfit,àfigno ueluexillo fe nö difcclTurosJiucin caftris/mcin profcdione,aut cxpeditióejabfqjfupremicapitaneipermifsione, ac ueniafalua inferioris quoq;prçfedi:ncmo itemaliuminlocumfuumfubponataduigiliasex ordinead ipfumpertinentes, fiucisgrauis, fiueleuisarmaturæ miles ut, quin unulquifqifuoloco SCordineipfcuigiliasfcruetetcxpcdiaMiihuehementerua* letudineaduerfapræpcdiaturacrcmorctur. Sexto iurabunt, nequisincaftris bombardisutatur ,ac globos è pixidibus emittat, fed extra caftra : nee cantu, nee elamore aut uociferatione in caftris. Et fi quis iftaab alqs exaudiat aut uideat, eü placidisuerbis crudiatatque emendet. Si ucró nonaudiuerit, domino militie

motu concitato,ad fignum 8lt; ucxillum concurrant : quifquis uero in fua cafa aut domicilio perftiterit,nifiægrotusautuulneratus effet,ab co auferät milites quic* quidhabct,ac ipfumdomino militiætradant. Oflauô,iureiurandoadfereris,f» îlluftrifsimusprinccps oppidaautarces, territoria aut uillas rccipiet coadasin-cendn minis,aut alqs modis fibi uifis,ut non obturb etis cum,aut impediatis uer-bisautfadis,fcd quiequid condixerit, nonremoremini, quin obferuetis ipfi» medio ueftro iuramento atq; corporali pcena. Nono iuretis,quód fi iHuftrifsi-mus princeps ciuitates,oppidaautarces,territoria feu uillas deuicerit.autpr^dae

çO POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, fubiecerit,quouis modo uoluerit,uel communi prædæ uel cohortali denundan-doautfubqciendo cxfiio arbitratu.ei pareads amp;nbsp;obfccundcciç,ad maiora incoin moda amp;nbsp;damna uitanda. Si quis edam fiue magnum fiueparuum quicquam ab« lluierituelaucxerit,fmepnncipispermifsione àcbona uenia, ei aufcrerurquic* quidhaber, ac corporali pœna afficiatur atq; plcdatur. Decimo, luramento adfirmeds, nullas fadionesautconuendcula facereaut ftruere udlc,autTrum* marum uerberatores ad hoc muficæ genus fonarc,aut clafsica cancre cogère fiuc compcllerefineprincipisaut fuilocûtenendsueladuocadpermifsione. Vu de* cimô iurabunt,forumliberumtcncre,etomnescommeatumac uictualiaaduehê tes tueriac defendercjiec quid uendereante caftra,fubpœnaluramend præftid, etcorporisafflidione. Sic amp;C iurabunt,Ecclefias,Monafteria Slt;facrasîvdes,ita ut funt.tueri 8C nô lædcrc,nec dehoueftare, nifi hoftes ex illis fc muniant atq; de« fendant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Iurabuntquoq;piierperas,uiduas,pupillos,facerdotes, 8lt;aliashoneftas uirgi nes,puellas5^marronas tutas amp;nbsp;illæfasfore.fub periurq et capitis pœna.Item lU rabiris,fiquisaudierit criminariDeumautblafphemare,autMatrë eius,eumde* . fcretisapudprincipemmilitiæ,autpræfed:um,amp;puniatur pro merito Si condi* gnapœna.Iurabitisirr,nccompotetisfuprà quàm quifq;fcrreactolcrarcpofsit, cùmperimmoderatas compotationesjcrapulam amp;nbsp;ebrictatem pleriq; homines in contemp turn, ignominiam Si n cgligendam illabantur atq; deueniât. lurab ids edam.quod nemo ucftriim exueteriliuore, odioautfimultationc,dumfub prin cipe militetis,quacunq; occafione faclumfueritfeu condgerit, uindicet aut uL cifcatur.quinpodus conquiefcat omni cotcmporejacintcrcidat. Quod fiucro accidcritrcsicaufa^’fub principisgubernatione, cam controuerfiam feulitêfe* dabitaccomponetexæquo princeps. luretis quoq;,fi manipulos, cohortes, partes autfadionesuidends,utpaceminterponatisaciubeatis.’ quiautem illam feruarcnolucrinr, cosoccidatisabfq; medio. Itemiurabitis, quemadmodum nunciftotemporeapudprincipem hunc militiæ cernitisamp; habetis capitancos, præfe(ftos,figniferos,et dudores exiftcntcs,cosuosnon mutaturos ene, fed cos princepsmilitiaeconftituendiacdeponendi habeatpoteftatem. Cætcrùmiura-bitis,locumfcmper uos daturos efte equitibus,una cumfuis armis Slt; equis, et ubicunq; commeatus 8C uiAualia haberi pofsint,etiam apud hoftesmeutiquam impedituros. lurent etiam illuftrifsimo principimilidæ8lt;cxcrcitus,primori-busamp;capitaneisiusfuumpcrmifiurosac præbituros effe. Itemiurentquoq; aliospluresarticulos nonin fpeciepræferiptos, amp;ad bonos milites pertinent tes,fc obfcruarc uclle, nullis exceptis. Et fi quifquam in murorum incurfu, autinpugna Si confliftu cum hoftibus retrocedere ueï in fugam fc dare uel wertere uellet, eumproximus quifq^iiiiuramend præftid, confodat 5lt; oeeïdat»

Talesarticuli amp;nbsp;formulât pofTunt plufes aut pauciores,pro conditionc 8C qualitatercibcllicæamp;militaris,ab expertis amp;prudentibuslmperatoribus, prin cipibus Siducibusconftituiatq; præferibi. Needubium eft, quin multó plures bis pafsim apud principes iuftæ militiæ ueteris reperiantur, quæ tarnen ferèae propemodum cum prædidis Diui Maximiliani,primi ciusnominis, Roma* ni amp;nbsp;Gcrmanici,immortalis Impcratoris,formula amp;nbsp;articulis in candem reci-duntfentendam. Hosautem iam obiterhïcreferrelibuit, ut 8lt;mcmoriamran* tiprincipisrepeterem,Sdioneftorum morumueterum Germanorum,legitimï belli,iuftæqj^ laudatæmilitie præcepra iurciurando adfcrcndaamp;confirman-da,rudibus ante oculosponcrcm:uelut VlyfsisfilioTelemacho,matcr Penelope patrisuirtutes artcsqj in memoriam ad imitationem reuocar,ad maritum fcri-bcns:Efttibi,fitqjprccor,natus, quimollibus annis Inpatrias artes crudiendua erat. Etpius AeneasapudVirgilium aitad hlium fuum lulum.'Difccpucruir* tutem exme, uerumcplaborem^ ortuna exalrjs.Sichodie diuilmperatorisMaxê milianiprimi,nepotcs amp;nbsp;pronepotcs,DiuusMaximilianusfccundus,Ca;farno-' fter Auguftifsimus,Ferdinandusfecundus,Carolus fextus,Robcrtus amp;nbsp;Erneftus Archiduces Auftriæ,à fuis progenitoribus laudatißimis uirtutum omnium exempta

INTERPRETED. IVSTINO GOB. GOA. ^t exempla honeftifsima plurima domi fonsqj, pacis militiæq^ clarifsima ha b en r, quælcquhamp;ad pofteritatem propagarepoterunt.

Cætcrùmferuiillimilitum, caloncs amp;Iixae,quos Græci ffKit/ofpi^ouç, ex co q«ód ligncas elauas gerebant, uocant,iiilifsimum amp;nbsp;uanifsimum genus ho-minum, non folùm calumnqs, mendacqs, furtis amp;nbsp;rapinis, atq; omnisgeneris uirqs amp;nbsp;fcclcri bus, u crû m etiainpcriuriis.deierationibus.execrationibus ä biaf-phemiisin Deum Si homines propenfifsimum: hïc circafinem huius capicisà Diuo Imperatore Carolo notantur, ac pana capitali corripi iubenturgt; blaP phemiæ criminc obnoxii fontesqj comperti. Hi enim in caftris militibus ligna portantgt;aquamad cafrra ucl tencoria folent ferre,cxercitum, amp;nbsp;impedimenta» quæftus gratia extraordinëfubfcquuntur,furaces,uoracesq,’ plerumq; SCuinoft» ac propterca,ut quidam putantjixæàliguriendo appellati. Perottusucroad» firmat à cinercdici.HoratiusrHicfcpræcipitemtedo dedir, ilie flagellis Ad mor tem cæfus,fugicnshic decidit acrem Prædonum inturbam, dedk hicprocor- Librot, porenummos.Huncperminxeruntcaloncs.Vbi interpres intercalones amp;nbsp;lixas Sermo.Stf/ noc difcrimen faccre uidetur,ut illos militumminiftrosjiberos homines, hos tyrat, uero feruosproprioseorundem elTe putet.Militesfuncuel équités, uclpédités, diuerfisin acie nominibusdihincli: tnilitumcaurafabri,tubicines,liticincs,lixæ, calones.Decalonibusueró Flauius Vegetius libro tertio reimilitaris ficfcribit: Deniq;ex ipfis ca]onibus,(quosgalcarios uocant)idoneos ac peritos ufu lege* bant,quosnonampliusquim ducentisfagittarqs, pucrisqj præfecerant. Hisq,’ uexilladabanc, utfeirentad qu» figna dtberent impedimenta colligerc. Sed propugnatores ab impedimentislaxamento aliquo diuiduntur, nc conftipatil:e danturinprxlio,ambulante excrcitu. Vtlocorum uarictas euencrit, ita defen^ fionisratio uariatur. Nam incampis patentibus équités magis folentimpugna repedites:atueró in locis fylueftribus uelmontofis, ucl paluftribus,pedeftrcs magis formidandx funt copiæ.

InSextuntcaputpoIUiic DmiCaroli C\uinti,ExplicatioDo^ Horis lußmt Gobkri Goarini inrijd Confulti.

IC iam Csfar noftcr cnumcratres atq; perfonas fcrc,quas fuprà proximo capite quinto,in formula articulorum mi' litarium iureiurando quondam Diuusquoq; Maximilia-nusfaluas,immuncsarq;priuilegiatasforeprçceperat:quç etiamhodieduminiufto bello ftrenua militia fancrèae fideliter obferuari oportebat, atq; tueri: fed contrarium farpecontingitjiionferuata difciplina aciuremilitari,neej; iureiurando atjpræfcriptosarticulospræftito,nempcquû fa era loca,facræ ardes,Ecclefiæ,templa,monafteria,propha n3nturacdcdecorantur,*puerperæ,uiduaf,pupilli,facerdotes,honejia?pucllæ,uir gines 8lt; matronæ offenduntur,ac dehoneftantur, quum malcdiciturDeo, filio eius,atq; hominibus,maximcab ingurgitatione,crapula, tcmulentia, compotati onibus amp;1 ebrietatibus refertis,amp; onuftis.‘dcinde diras uoces 8i. blafphcmias cuo mentibus,uigilias8Ccuftodiasnegligentibus,necmurosnec ualla dignè tuenti« bus,fæpcmagno cum periculo totiuscxercitus.Libet ucróhïc comminifciac re» cirarelurifiurandumuetus honcftifsimum,quodin Attica quondam à ciuibus et militibus præftari folebat,uidelicct. Non faciam indigna fa cris armis, ncq; de-ferammeummanipularcm,cuicuncj;in acie adiundus ero. Pugnabo autempro templis,amp;pro diuinis ritibus,amp; folus amp;nbsp;in multitudine. Patriam non dctcriorê cfficiam,fedmeliorem quàmaccepi.Et femper obtemperabo moderte rebusiudi catis,amp;legibuspofitisobtcperabo.amp;qs quascommuni confenfu deincepspo^ pulus condet.Et fi quis mutabit leges,aut non obtemperabit,non concedam.E-roautenipropugnator,Slt;folus,amp;inmultitudinc,Etpatriafacracol3m. Dnfinc

^Z ’ POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, tcfteshorum didorum.lüiolimfupplicio afficiebantunqui partem aliquatn hiw îusiufiurandiuiolârunt:nunciiiDeuni,ac filium eius, diuosq; 8lt; homines a tro* citer p eccantibus, plerumquc impunita conceduntur delida óC crimina, ctiamfi præcîarèomnino amp;nbsp;grauitcr didumfit à difcrtifsimo Graxorum oratore De-mofthene, nihil ualere ciuitatem,nihil magiftratum,quincriiosnonhabetaducr^ fusfacinorofos,8lt;quiinmaloshominesnonanimaduertit, utfupràetiamme-minimus. Suntenimmalediifla ,uiolcntia, amp;nbsp;publica crimina,prafertimin cu« ftodienda S^feruanda difciplina militari,nonquidemperuulgum . autquemli-betpriuatum, fed publico gladio per magihratumferiendaamp;C punienda. Sic cniin præcepitMofi Deus,Deutcrono. cap. 17. Indices amp;Prsfedos (inquiens) conftitues in omnibusportis tuis,quas Dominus Deus tuus dederit tibi,pcr fm-r gulas tribus tuas, ut iudicentpopulum iufto iudicio. Non declinabisindicium, non agnofces perfonam, necaccipicsmunera, quiamuneraexc»cantoculosfa* * picntum,amp; deprauant caufasiuftorum. Quicquid iuftum eft pcrfcqueris, utui* uas,8Cpofside3Stcrr3m, quam Dominus Deus tuus dabittibi. Et cap. 1. eodcm libroloquiturMofcadomnem Ifracltrans lordancm, infolitudine campeftri: Nonualcofolusncgotiaucftrafuftinere, ^pondus amp;iurgia. Datcex uobisui-ros fapicntcs,intclligentes amp;nbsp;notos intribubusueftris,utponam eosuobis pria cipes.Tuncrefponcnhismihi(inquitMoifes)bonarcseft,quä uisfaccre,tuliqj dc tribubus ueftrisuirosfapicntcs 8C notos, amp;nbsp;conhitui cos principes,fcilicet,tri-bunos 8C centuriones, amp;quinquagenarios,ac dccanos, amp;præfcdos,utiudica-rent uos ; Præcepicjjludicibus ueftris, dicens : Auditeillos, SCiudicate cosiufiè, fiuc ciuisfitilic, fiue^Wregrinus: non agnofcetisperfonasin iudicio: ita pariiu audietis ut magnum : nee reuercamini cuiufque perfonam, quia Dei indicium eft. Quodfi difficilenifum uobisaliquid fnerit, referceadme. amp;egoaudiani. Præcepiq; omnia quafaccre deberctis. Cuifententiæ propemodum adfripula« tur DiuusPaulus Apoffolns, in Epiftola ad Romanos, cap. 13. inquiens : Omnis anima poteftatibus fupereminentibus fubdita fit. Nonenim eft poteffas, nifii Deo. Quæuerôfuntpoteftatcs,àDeo ordinatæfunt. Itaque quifquisrefhiitpo» reftath Dei ordinationi refiftit- Quiautem refiftunt,fibi ipfisindicium accipienr. Nam principes non funt terrori benèagentibus, fed malèagentibus. Visautem non timercpotcffatein,quod bonum clt,facito,8Cfereslaudcm ab illa. Dei enim miniff er cft,tibi in bonum. Qnó d fi feceris male, id quod malum eft,time. Non enim fruftra gladium geftat.Nam Dei minifter eft,ulcor adiram ei, qui quod ma« lum eft,fecerit. Ideo oportetcfiefubditos,8lt;c. Porroautcmarticuliilli, amp;nbsp;to* ta res militaris, dc qua Carfar hie commémorât, uiris SCarmis conftat. Viri,dux» amp;nbsp;milites,Slt; qui militum caufa. InDucc,fcientia,peritia,antoritas,fortuna requi* ritur : In militcrobur,8C difciplina.Hi uel équités,uel peditcs, diucrfis in acieno« minibus diftindiimilitfi caufa fabri,tubicines,liticincs,lixc,calones.Arm3,quibus oppugnamur, aut defendimur, haftæ, cufpides, bombardi, elauæ, loricæ, cat^ quibus uel feritur, uelpungitur, ueliacitur, amp;amccchanicis cuduntur, amp;nbsp;finne atq; parantur ad bellum.Inter qua? etiam naualia continentur, fcuta, pilæ, globi, harpagincs.. quæbcllisad pugnascominus SCeminus accommodainftrumenta fabricantur : fcalx, funcs, anchor» : In quo genere naualium inftrumentorum 8C nauigiaipfacomprehenduntur,Iiburn»claircs,triremes,bircmoslcucs, barca: long», quibus Veneti utuntur :Itcm onerari» S^aduari». Item prætoriapup* pis, dc qua Lucanus in tertio: Cclfioratcundis Bruti prætoria puppis Verbe» rib.fenisagif molcinqjprofundo Inuchir, amp;nbsp;fummislonga petit æquoraremis. Ceterfi autë hue ad militiam tironum dcledus, S^ exercitatio,poritio caftrorumgt; amp;'munitio.Inftrudio aciei,quæTadica Græci uocât.qualis eft orthia, epagoge, ctcoclembos,amp;phalanges uariæ,acdiphalangie,amphiftomi,antiftomi,pcrifto* mi,omneoftomi,eteroftomi,inflcxe,incuruæ,ouatæ,lunaræ,laterculiroftra, 8C alia id genus oppng^natio,amp;propugnatio, dequib. præter Thucydidem, Po« Iybin,Plutarchn,amp;Liuium, etiäFlauius Vcgetius,Aelianus, Modeftus,amp;alipEx profeffo quoq; ftratagemata ipfa SextusluliusFrontinus quatuorlibris,quos olim exLatio Gcrmanicètranftulimus, exequitur,

InCaputSeptimum'Politi^e DiuiCarohC^inti Imperatoris^ ^nnotationes Do^Uufiint Goblcri Go, artni lurifconjulti.

D motus cxcitandos,5lt;publicæ pads turbationf, priori* busannis, fæp^ quum pedituni turn cquitum.concurfus pafsim, amp;: conuenriculajtacitis ac difsimulatis eorum do» minisuel dudbus.fada lunt. Hine data eft oecafiohuic conftiturionbuteiufmodigraflatura’ in Regno Germanix aliquo inodo obuiaretur. Nam quantum mali agricolis lt;t damni in pluribus locis abillisuagantium militum co-hortibus datum fit.quantumincommodi, amp;nbsp;expenfarum atq;negocii,prindpibus,ciuitatibus Si oppidis nonnullis facclTerint erroncsilli, didupropemodum eft incredibile, nee omnia laris ullo feimonc explicari poterunt.apudillos.quirem ipfamignorant nec uiderunt. Quaretunc neceftarium erat,iftorum uagantium amp;nbsp;palantum crronum caufa fæpeconuentus amp;nbsp;Comidaagcre,ac illua malum aduerfum confultare,atq;con ftituere.neinimmenlàmRcipublieæ totiuspernicië excrefcerct, ac uniuerfolm» perio exitiumadferret.Pofteaquamautem magnisfumptibusprincipum, magiz ftratuum.amp;populorum atq; iniuria uulgi.rcs ipfadocuit, eas fadioncs patrix regnotj^Germanixpeftiferas amp;nbsp;exiriofas efte, nimirum fi eiufmodi furum grega les manipulihincinde difcurrendo graflarentur amp;nbsp;tolcrarentur,cùmnoniuftam militiamaliquampra’texercpoirentjiiecheros dominófue aut duces fuos pro-fiterentur.quin SCmanifeftc palamqj miferam plebem in pagis uillisqj uulgum SCagricolasomnifaria iniuria atq;malitiaaffligèrent, interdum eriam trucida-rent.SCquicquidliabebant furarentur amp;auferrent,contraius, plias, æquumqj, imó 8(.publier fancita CæfarexMaieftatis pronunciatam, promulgatam, amp;de-daratam pacificarioncm.contraquoqjproximis Comieqs Vormatiæ emiffum mandatum atq; edïdum,tottantaq;daninaS:difpcndiauifadoq; inferendo. QuaproptcrRcxinclytusDaniæ,Eledores quidam,principes Scftatus imperq, adiundisnonnullis alqs Eledoribusprincipibus,eorumqj confiliarqs amp;nbsp;legatis, cx Cæfarcæ Maieftatis iuffu mandatoqj.ac pro publics pacis conferuatione dili» genter matureqj deliberando perpenderunt, atq; in animum reuocarunt non modófuum officium,quodfe,ut principes piosacm3giftratus,dcccat,Slt; Deo o» primomaximo præftarc teneantur amp;nbsp;debcant,uerijmctiam quód ipfamet nccef ntas cogat amp;nbsp;urgcat debitam Si opportunam in liuiufmodi difficultaribus et periculis curam fufeipere,SCprsftareoperamopcm'qjlaboTanti partis,talem qui dem.utgrcgaliuinconcurrcntium militum, SCmercenariarum copiarum,tampc deftrium quam equeftrium graffaturx,quantum fieri pofsit,occurratur,5^extcr» norumhoftium incurfus8lt;impetusreprimantur, amp;genspopulusqj nofter, a* deoqjmifers plebcs,agricole8c coloniab inteftinis bellis in facro Romano im* pcrio,inqjprimis Germanicanationetueatur,defendatur amp;cóferuetur, Ineuin jgiturfinemfspemultumqj cogitatumatq; deliberatumcft, utileiuxtàae need» lariumuideri, condonematq; conuentum fore,liocloco Hannobriç proximis Calendis Marrii,adagendum,tradandum amp;nbsp;conftituendum, quibus ufis, quo niodo,padoq;talibusuetirisamp;proliibitis concurfionibusgregaliumac uagan» tium palantumqj militum conuenticulis amp;nbsp;attentationibus illidris, adibusç padfragis, pro tuitione amp;nbsp;defenfioneac falutepatris, obuiandum amp;nbsp;refiftendü fitrinquam deliberationemacconfultationem,aln quoq; principesae ftatusab* fentes,quorum prouinds SCregiones, populiqjfubiedi,ab illis uagabundis er-ronibus,condudorum fuorum nomina occultanribus ac difsimulantibus, nec palamprofitentibus,infcftantur,acubiillasfuas fadiones, condliabula SC con-uenticula habeantac congregate folët, conferibantur ^accerfantur- In quo qui-d em certu ac conuocatione incly ti amp;nbsp;ferenifsimi Regis Danis,prindpumEledo runï,aIiorumqjprincipum,Comitum 8C Statutum confiliarq amp;lcgati ptsfentes

diclam caufam gregalium amp;nbsp;uagantium KarM'n-üv Ks^ «Mt^Kvuv Tri^vli f(^ itt--mâ^i tradauerunt, perpendentes quemuis principem ac Magiftratum decerc nonfolùm, eiq^ laudi dari, fed etiam ex officio fuo quenque ten cri acobligari, acriter obtucri arque inlpiccre, ut pax communis, honeffas publica, amp;nbsp;laïus patriae tueaturaedefendatur, quo item prouinciæ , regiones, dues amp;nbsp;populi lubiedi, plebes , agricolæ amp;nbsp;eoloni in huiufmodi difficultatibus amp;nbsp;periculis incolumcscuffodianruracconferucntur. Quouerôid rediùs fiat arque eue# niât , neeper concurfus uagantium militum,aceorumuiolentias,paxpublica conturbetur , aut euertatur, uifumeff c rc communi ac ufui ntilitatiqj fore, ut fequenti tenorearticuli quidam conftituantur,ad aucrtenda SC minuends illagrauifsima onera, impendiaSi damna , quæper currentes illos uagantes gregalesmilites, principibus, magiffratibus, populo amp;fubicdis inuehuntur# arque conuenticula præpediantur . Quod fi ucrô præter iuffam adhibitam operamà cceptonon dcfiftant,nec abcant, ratio ineunda eff, quomodo diP fipenturacdcpcllantur. Idcircouifum eff profore,utRex Daniæ,Eledores, Principes, Comités amp;nbsp;Ciuitateshuiusfcntentiæarque concordia?,pcripforum prouindas, regiones, ditioncs , terras, MagiffratusSCterritoriaacritcr man« dentatqueedicant,publiée denundandoacaffigendo, ne quifquamfubiedo* rum ipforum talibus erronibus fe adiungat, ucl immifeeat ; multô minus eorum dudoribusadhafreat,aut commcatum,pabulâue fubminiftret, opem^ UC aliquamfcrat, fub pcenis fradæ pacificationis in Cæfarcæ ac Regiæ Maie# ffatismandatis amp;nbsp;edicris comprehenfis , aduerfus dufmodi gregales concur* rentesuagantesqj milites, tam equeffres quàmpedeftres conffitutis S^irroga# ris in proximè Vuonnacenfibus Comitfis publicatis , Ncc quifquam item fubiedorum, citra Magiffratus fui afienfum Sf autoritärem feinferuitium ucl minifterium quodquam det ucl mancipet,fub fimili graui pana arquepuni-rioncfcumuldatione, quemadmodum amp;nbsp;contra illos, quiad tcmpusaliquod excurrunt ac émanent, obferuetur ex formula feu notula edidi uel mandaté uidelicetiuxta cuiufqucStatus amp;:regionisconditionem,ad quamillacxtendcn# da funt amp;nbsp;ordinanda, publicandaq^.

Ca’terùm quoque Status omîtes amp;nbsp;fmgulihuius concordiar amp;nbsp;unionis di* ligenter aduertant SC inquirant in condtatores amp;nbsp;primarios dudorcs ralium mercenariarumeopiarum, tampedeffriumquàmequeffrium , acalteraltcruni certificet,in cuius territorio ucl regione fe occultant, utconquirantur amp;nbsp;ap-prehendantur, defuopropofito amp;conatu interrogentur, actenorc Cæfarcae ^RegixMaieffatis cdidorfiamp; mandatorum,ucl aliasiuxtaffatum amp;nbsp;conditio-nern, uclfada geffaqj eorum pledantur, neculliparcatur, ita,utaliis cedatin exemplum SCcautelam.ab dufmodi delidisfadis'qjabffincndi amp;nbsp;cauendi. Quo etiamminoridifcrimincatqrpcriculoaducrfum talcs côcitatorcs amp;nbsp;côdudorcs procedatur,dcbctac poteff quilib et Status,uimandatorum 8Ccdidorum,acfub ritulototius huius unionisatque concordiæillosuagantium Si concurrentium erronum côcitatorcs Si. condudores perfequiac punirc. Voluntitem ac debent didar unionis confortes omnes amp;nbsp;finguli, nimirum quifque fuo loco amp;infua ditione ac territorio , in confinibus terra mariqj prolpicere, amp;nbsp;aduerterc ac* curatèaediligenter, ne quis concurfus militumfeu mercenariarum cohortium feu pedeffrium feu cqueffriumfiat feratiirue , abfquepanagiis ucl dimifforrjs fchedis,quin potiusinterrogentur, quô profeduri fint, a qua; fint eorum moliinina, qui conatus ?quô teneantiter ? amp;iuxta conditionem caufæ rerumep circumffantias, amp;nbsp;refponfa ipforum, ex m eritis apprehendantur amp;nbsp;corripiantur, utaequû cff;autfi qua forte fp es feruitn oblata eff,^ inunionisac confortiü dam numarq;difpendiummihiperperàm patrârunr,cautionc ctfecuriratcpræffita,cc quod porrô à concurfu ^ conucnticulis eiufmodi defiftant, fidem faciant, ac rétro dimittantur. Si qua ucrô milites inuitis præfedis Si. offidatis locorum , aut Magiffiatu, ucl etiam fubiedis, tranfire ucllcnt , confeffim ad Campanæ fonitum perfequantur Si. puniantur. Quô plus etiam col-

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. $^ luiiicsillaconcurrentiuin militum clam palamqjeuitcturamp; caucatur, quifque ujiionisconforsfeuadliærens, ficubi famauel rumor fit, autfufpicio congre^ gationis feu concurfus exorituninfua ditioneuel diftridu uel territorio, contra eosjuxtaqualitatem rerum amp;nbsp;caufæinfequendo Si. populando aduerfum talcs fufpeftos , ubideprehenfifucrint, pcena , utdidum eft , ufurpetur. Verum autem non ea, quæ fupràfcriptafunt,omnia diligenter difpofita, S^ acriter cxe* cuta fuerint, quemadmodumuniti Status amp;nbsp;coniundi, bona fideac fidcliter pra’ftareuoluntacdebent,fpcrandum utiq; erit, per capacifradorcs,uagantes ö^palantes,concurrentes £lt; mcrcenarias copias, tam pedeftres, quam cqueftrcs, rcprelTumiriatquedepelli, amp;nbsp;cxiisfequentia damna ^incommoda, difficulra-tes SCpcricula de catcro auerti atq; caueri.

Quod fi ucro contra adhibitam induftriam, diligcntiam amp;nbsp;prouifionein quifqua molitus conatusqj fucrit,concurfum grcgalium uagantium, amp;nbsp;merce* nariarum cohortium, feu copiarum, tam pedeftrium, quàm equeftrium,conci-tareucl congregate, cxtuncquidemStatus noftræunionisatq;cojiiun(ftionis, uoluntac debent fubiedlos fibi, atque etiam uafallosfuosauocare,fub pcena amp;nbsp;amifsionc corporis , amp;nbsp;return fuarum. At fi motus Si concurfus uel con* grcgatioinlocisacterrishorum ftatuum oboriaturatq; contingat,idhaud qui-dem Status iUe ferat uclfuftineat,fed in continenti uctare ac prohibere debetatque reprimere, attentatores etiam amp;fadores debitis pœnis ex præferipto pro-mulgatorü edidorü afficiat,cottipiatqj.Quód fi Status is debilior effenquàm ut abfqjdifficultateid SCpericulo efficerepoftet,extune confcribatamp;aduocetuici* niores Circi,acunioniscóiundos(ut infrafequetur) ad opemfuppetiasq^feren das :illiquoq;,uelut CæfareaacRegia cdida atq; mandata perhib ent atque præ* (cribunt, confeftim ocyusq;pra’ftüparatiq;adfint,amp;fuoauxilio temerarias illas copias frangantatq; difpellant. Cumqjautêperpenfum fit,multos effe, Dei be* nignitate, Status, quofdam etiamremotiorcs,acmor3mforepcriculofam,fia remotforibus Statibusauxiliumad reprefsionem concurrentium gregaliumex» pedandumfuerit: Adhæc,initio concurfustam uilisacmodieuseffepoftet,ut adabigcndum costotiusunionisacordinisopenonforetneceffe, quapropter Status m tres Citcos, uidelicct, in rupetiotisâ: inférions Saxoniæ,8lt; Vueftpha* Jiæpartitifunt,quemadmodumdifcriminatim, circafinemhuiusferiptifeure-ceffus notantur. Vbi ergo in unius Statusprouincia, aut ditione,feu territorio, concurfus eiufmodi aut congregatio oboriretur atq; contingcrct, aut idem ab alqs grcgalium uagantium militum copqs in alia regione ucl ditione forfait cumulatis amp;nbsp;coaceruatis obrueretur, nee Status is folus refiftere, nec talcm tan* tum^graftatorum impetumrcprimcrepoffet,alios exindeftatusfui Circicon-fcribatamp;aduocet, quimox amp;feftinanterauxilioueniant mittantue, necquam jnoramncdere,dilationcmue quærerc debent, fiuealius alium expedare: nec quidquam fimultatis . contentionis , difsidii, uel litis aduerfus eundem fta-tum prætenderc, qua impediri aut remorari poffet. Si qua etiam totius Circi auxilionon foretopus, poteritis, qui opus habet,partem petere,ncStatus inutilibus impenfis grauentur, fed magis relcucntur.

Vbiautemauxiliatotaautpars eorumaducnerir,acrobons tantum adfuc* rit, ut fpes fit, concurfum fundi, fugariqj aut difsipari, ex tune debent illos, ctiamfi nonnullorumauxilianccdumaduenerint,aggrcdi,8Caudaderfortiterq!j contra cos hoftcs, perduellioncs , pacifragos , ac perditores terrarum amp;nbsp;ho# minum ui,fadoqjprocedcre.Quum autem fufifugatiqjfuerinnineodemacalqs Circis, ubicunque extiterint, perfequantur, in limitibus , uns SC itineribus conquirantur,amp; ad pcenam adigantur.Quód fi ueró Statusquifpiam ad inter-pellationem SC requifitionem eius, cuiauxilio uenire oportuit, nonfuppetias opémuctulerit,circi prjfedo id ac capitifignficetur, utab eo uocef aut compel* laf.Prcfcdusautëjfeuprinccps circi,cuiferiiturauxilia,quolibet tépore, experts

militem unacumauxilqsmittcrc, ut idem fimul eins Status, in cuius ditione feu territorioueldillriktucolluuics illa,feuconcurfusfadus eft,ofFiciatis, mandata» rqs 8lt;militibuspræfit,acicm dirigatamp; exercitum regat, ac res ea militari« quanto redius amp;nbsp;minori difpendio expcdiatur amp;nbsp;exequatur. Status quoqueis, qui ' auxilia , fuppetiasq^ expetit, iuftam uim fuorum equitum pariter amp;nbsp;pedirum addat, armaturam item tormentorum arquam,cum omnibus attinenuis,fuis im* pendos amp;nbsp;apparatu commcatuq^ in campum expédiât, ad necefsitatem præ» didam ufui utilitatiqj futuram. All fi concurfus ex unius Status region c in aliain, pofteaquam auxiliapoftulata fuiffent, difcedar, ambo, qui amp;nbsp;auxilia poftularir, amp;nbsp;qui,in cuius ditione ac diftridufeu territorio concurfus difsipatuseflet,ex penfas illas amp;nbsp;impendia, quæ ad tormenta campi conferenda funtjarqualiter præftare ac ferre. Is quoque,ècuius ditione acterra , feu diftridu ,colluuies illagregaliumgraflatorum abicrit, tantum opcm ferre: alter, incuius terrain graiïatifunt,fuamuim,roburqj,utdidumeft,adhibeat. Quod fi nero concurfus 8C congregatiomilitumillorum uagantium tanta ui ac robore ingrue* ret ,tantaqjuiolentia immin eret,ut non polTet unius circi præfidio atq; auxilio, abfq; fingularimagno^difcriminc, amp;nbsp;graui periculo darnnoqj,amoueriarque repelli,potcrit ex tune Circi Dominus« caput, autlocum tenens, feu manda-tariuseius, quemapudfuumiudicium habet, unà cum grauatoftatu,alios flatus proximiuicini,adeoq; etiamtertq Circiinterpfllarearquerequirere, nq} repente acmaturefuaauxiliacqueflriaiuxtàacpcdcftria,adlocum deputatum eer» tummittant, necalteralterum expedaredebet, quinimo ram uelocitcrquifque fcluosqjexhibeat, qucmadmodumfibiipfcinnecefsitareuclicac copiât fieri. At* qui auxiliatrium circulorü, ficubi forte fuerint dcbiliora minus'q; efficacia, quæ neccfsitatipollulantccommodoopportunoqjloco,abfquc mora, compareâr.à Domino Circi,cuiusid necefsitascxigit,delibcraturi,quomodo tes ea porto fit ïnflitucnda,fufcipicndaq;,quô grauaminiifti obuietur,occurratui q,’,adcoqj cri* ammedeatur.

Accideret uerô, utconcurfus 5Ccongregatio copiarum uagantium, ex uno Circo in alium compellerentur,ex tune qùidemStatus,qui in expeditione elTenr, fequantur, amp;nbsp;Status illius Circi,in quem concurfus fa dus crat, immediate, 8C ut Gratci dicunt,7rlt;tçô:;(f»J/4flc,atque confeflimad iter amp;nbsp;expeditionem accingantur, ad præueniendum concurfum amp;nbsp;colluuiemillamfadiofarücohOrtium.acremo randum, doneefubfequentes turmarapproperent,amp; fimul lundi ui fortestpef-fedihoftcsadoriantur,fundercfugareqjpofsint. Siucrôconcurrensagmen,amp; colluuies ilia in alias terras territoriaue dus , qui non huiusligæucl unionisfir» profugeret,perrcquaturina,amp;agatur,qucmadmodumhorum Statuumacmili-tiaeprincipibusamp;dudoribusexpedire confultumqj uidebitur cxneccfsitatcamp; utilitatefore. Nulliusautcminduftriæ arque diligentiæ in carcparcent, quo congregataeuagantium copiæinfequantur, apprehendantur 8ófundantur,aut difsfpentur. Quifque uerô Statuum fuos milites quatuordecim diebus, fimu1 atq;terramcius,quiauxiliumcxpetiuit,attigcrit,fuis impendrjsalat. Quid au-temporrôfiat, filongiusin expeditionefuerint, deearcinComiciis Circcnfi# bus confultabituracflâtuetur,

SiucrôStatus,eiusq}fubiedi,co nomine,quôduagantibuscoprjsrcu mili-tibusimpcdimcnto,ac rcmoræfuilTent,puniuifrentautrepulilTent,oppugnare» tur,autminispulfaretur,talirmodihoflibusSC minatoribusab omnibusStati-bushuiusunionisamp;ligaf,accuratèdiligentcrqjobuietur,utceutcmerariipacifra dores SCperduellioncsadpcenamadiganturamp;plcdantur.Expcrientiaquoque fæpenumerô compertum cfl,quôd milites dominum, cuius res caufaqj non fuir, nominaucrint, fieq; falfafpecieatqueprætextu concurfum amp;nbsp;congregationem fcccrint, aepofteain damnum amp;difpcndium dirionumpopulorumqjpcrrcxe-rint. Quocirca àStatibushuius unionis feu concordiæ, dcinceps nullis eiuf-modi militiæliterisfidesadhibenda crit,authomines conuocandi,aut comme-andi ueniadanda, nifi dominus, cui eolliguntur milites, ad Statum illum, à quo

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 57 à quo dimittendi funt,fcribat,amp; caiieac, cos milites quandiu iunifti,aut fub figiio arqueuexillo fuerinr, aduerfumhuiusunionisftatusnon ufurpenrur,ncq;innu* laraaut dandeftina Praxialiqua uulgusabducarur , arq^ conduflores có citius deprehendantur . Status item finguli in fuis terris ac ditionibus cui am gerant, prouifionemqjfaciant,utcaupones amp;nbsp;tabcrnarii,hofpitcsitcm quoquo tempo-rePræfedisamp;Magiirraruiindiccnt,atq; ligniheent, quemnamhofpitio recipi-ant,acindiucrforiumadmittant.

Cumcgcautio amp;reprefsio didorum fadorumaepunibiliumaduum gre-galiutn concurrentium militum, amp;nbsp;uagantium mercenariaruinq,’ copiarumSC cohortium,pia,Chriftiana,SCcommcndabilisresfit, quilibet etiamMagiftratns cxoffidoàDeofibiimpofito ,tencatur amp;nbsp;obligeturiltucipfumprouehere,ad-iuuare,acpromouere.ldcirco ob id coniundi Status, eiufmodimunusarqioffi-dum.præcipuæacmaximæfibicuræ ede uclint,diligenter atq; fideliter,nccalirer eiusfollidtudineaffidteneriqj, ac fiipfiusrespropriaagatur, fuorumqjfubic-dorum, quemadmodum exenumeraris caufis amp;ratiombus, etiam fingulorum fubiedorum res caufaq; exiftit,Slt; munus delegatum ofFidumep concernic.

Proinde quum hæccommuniac publice promulgaræ Cæfareæ Maieftaris padficationiconfeftmia fint,Romanæ item Regi»Maieftaris edidisatq^manda-tis publicatis exprefsè confona; omnibus quoq; 5lt;fmgulisStatibus Imperii Fe-uerciuxtaac grauiterprarccptainiumflacp.nimirumutei, quipcrgregalcs concurrentes, uagabundas copias,feugregalcsmilites,fiue equeftres,nuepcdcftres cohortes grauétur,àuicinioribus txpropinquioribus magiftratibus initio præ« fidiumatq; dcfenfio præfteturpræbcaturqj. PoteftitemaedebetisStatus,qui auxilioindigct, alios quoq;utciniorcsStatus, feuordines Impcrij, eriamfinon ifta unione compledantur,talium Cæfarcæ ac Regiæ Maieftaris editflorum Slt; mandatoruuimatq; tenorem in memoriamreuocare,cosqj proadiumeto, fubgt; fidio,præfidioatq;auxiliopræftandorcquirere,8lt;implorarc.Si quauero fadio, concurfus,aut congregatioinalteriusquoq; prindpisEledoriSjUel eriamftatus cuiufpiam extrahanc unionem, citra uelfuprà, hàc uel iliac flumenRhenum,aut Albimconcitctur,uelexoriatur, deb ent uriq; principes, dudores, amp;nbsp;capitanei, ultro fuaqj fponte , acfuiCircinomine, illiEledori, prindpi, aurftatuifenj here, ciqjcommunispadficationis Imperatoriæ amp;nbsp;Regia? Maieftaris edida 5lt; mandata in memoriam reuocare,ac pctere fadionem illam,concurfum amp;nbsp;con^» gregationem militaremabigendamacreprimendam fore: quod finon fadum fuerit, amp;unioni ordiniqjhuic damnum aliquod inde emerfcrit, centigeritue, id damnum feab illo fuisqj rcpetiturosamp; exaduros effe, urqui cius öccafio« nem dediffet. Quod fiautem milites in Cæfareæ Maieftaris, Domini 5lt; Imp e* ratonsnoftriclcmentifsimi ha?reditariis,acaliisfuæMaieftarisregionibus,terris ac ditionibus prædido modo confcriberenturaut congregarentur,ex tune qui* dem principes, dudores amp;nbsp;capitanei ad ipfam Cæfarcam Maieftatem,decenter, proutipfimctfciuntacnorunt,fcribereacprccari debent, pro difficultatibus amp;nbsp;grauaminibus ciufmodi auertendis SCamouendis: Principes ueróac capitanei ddedi didorum trium circulorum funt,uidelicet, Superioris Saxonici Circuli, PrincepsEledor Saxonia,Inférions Saxonici circuli, RexDaniæ, amp;nbsp;Vueftpha« lici circuli, Epifcopus Monafterienfis. In hac prædicT'a unione ac concione, fubfcripti confiliarrj S^ legati nomine fuorum gratiofifsimorum principum, gratioforum dominorum ac Magiftratuum co'nuencrunt ad confulrandum, bccurrendum amp;nbsp;auertendum illud malum, atq? incommodum,ex tumultuanri* wmSiconcurrentiummilitum conuenticulis amp;nbsp;fadionibus emergens. Hanc uero deliberationem à Dominis ipforum approbatam Slt;acceptaram,fidcliter obferuandamforeexiftimärunt, camqjunionem 8Cconcordiam quadriennio poft datum ualerearq;perfiftereuoluerunr.Quanqua au tem amp;nbsp;hïede certa con-tributionementiofadaeft, quanta ui acroborefingulæ unionis huiusatq; con-cordiæ partes feu membra in necefsitate ad equeftrem panter Sc pedeftrem militiam

^8 PÖLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, wiliriam confcrreacfubminiftrare debeant-Attamenquum inmandaris quorum dam legatorum feu nunciorum defeduscompertuseflet, re« ea nuneperagiab» foluiq; tota minimè potuic. Eó tarnen confenfum atque conuentum elt, ut fup» pctiæ.auxiliacp.iuxta cuiufq;conditionem, qualitatcm,facultatcm,ac uicinitatis inclinationcm amp;nbsp;affeftum, item ad cauendum cuiufq;priuatum incommodum amp;nbsp;damnum, interpeUati acrequifitiferant, SC quifque Status alteri infuo circo temporenecefsitatis cogente fubuenire S^auxiliapræftare debcat. Quoautein infingulis quibufquecirciscertitudoaliquaunius Status ergaalium in necefsi-tatcpræftandiauxilq fciaturhabeaturqj,debent Statuscuiulquc circi die Lunae poft DominicamPalmarum, uidelicet fuperioris Saxoniæ circi Mulhufq, infe# rioris Saxonici,Lunæburgæ,5lt; Vueftphalici circi Monafterq conuenireac corn# gregari. Vbi tandem ac finaliter de auxilqs præftandis mittendist^’ inuicem aemutuó , in milite iuxtà ac pecunia alter circus alteri, uicifsitudine obfer-uara, conftituendumcrit: qua de re principes poftca fcripto fuam fententiam déclarent ,unitate ac puritatc reperta, ad quam quifque principum ac capi* taneorum didorum duos primarios fui circi deputet, quorum confilioagcrc debet.

Quod fi quis Circi Princeps amp;nbsp;Capitaneus ante quoque diem illam didam Palmarum fui circi Status conuocarcuellet, id arbitratufuofacerepoterir. Si qua item contingat medio tempore huiusconuentionis, ut circus circum pro auxilio ferendo, ut fuprà didum eft,interpellaretac requireret, debent Status requifiti auxilio indigenti maturefubuenire, fuppetiasqj ferre, quanta ui, quan-to qj rob orc pro fus facultatc, qualitate amp;nbsp;conditione pofsit, uelutqj fua tides ipfum admonebit amp;hortabitur, fet^in eo fieexhibebit promptumacbeneuo» lum , uteiusmens animus^adciufmodipiumamp; Chriftianumopus,8lt;dcfen-fioncm grauati Circiftatus^agnofeiperfpieir^ pofsit. Sunt autem fequentium confiliariorum,quihancconcordiam,conuentioncm,acconftitutionemfeuRe* celfumfcccrunt, nomina amp;nbsp;cognomina hæc: pro partc,locoac nomine Regis Daniæ, Balthafar Clamor, Liccntiatus,acLunjeburgenfis Cancellarius ; amp;nbsp;lo' annes à Berninkau . Nomine Archiepifeopi ac F^incipis El cd o ris Coloni-enfis, Hermannus à Vermurth, Præfedus in Dringenb erg, amp;nbsp;Georgius Schorn Licentiatus. Nomine amp;nbsp;locoprincipisEIedoris Saxonia.’, Georgius nobilis àPlanitz, Nomineacloco ArchiepifeopiBrcmcnfis, S^Adminiftratorisin Verden, Bernhardusà Cram,Marfchalcus. Nomine ac mandato, lococp Epifco* pi Monaftcricnfis, Ofnabrugcnfis, amp;nbsp;Mindenfis , luftinus Goblerus Do/ lt;ftor,amp; Cancellarius, NomineaclocoLandgrauq Hefsiar, Vuilhelmus à Scha* chten. Nomine Comitis Conradi à Teckclnburg , loanncs Menfing Scercta-rius. Nomine Comitis Antonqab Oldenburg , HermannusLafterpage. Nomine Comitis Arnoldi à Benthem amp;nbsp;Steinfort, GodhardusàBeuuern, amp;nbsp;dominus loannes à Leyen. Ciuitatum nomine, utpotè Brcmenfis, Dominus Theodoricusà Mandclsloc, Slt;IodocusGerckenSccretaiius. NomineGofla* riæ , loannes CocusSecretarius. NomineBraunfuigar, Hermannus Veihelt, loanncs Vuild , amp;nbsp;Thcodoricus Prcufs, cum mandato CiuitatisMagdebur* genfis. Nomme Ciuitatis Hildeshcym.Magiftcr ciuium,ThiloBrandus, loanncs Bruno Syndicus, amp;nbsp;Ebertus Vuinckelman , Magifter equeftris. No# mine Hannoueræ , uterque ciuium Magiftri, Antonius Berghulen, Henricus Bernhauer 8C Cafparus Bodeckcr,Secretarius. Nomine Mindenfis Ciuitatis, HenricusPfcyl, ä Matthias Meyer,Sccrerarius. Catalogus ucró amp;nbsp;nomina confiliariorumaclegatorum Principum,Ducum,ac Comitum, amp;c. uidelicet, nomine ac loco Ducis Ericià Brunfuig amp;nbsp;Lunaeburg , Burchardus à Sal-dcr , lodocus à Lenthen , SC Henricus Lurlebcrg.Reddituarius,Nomine amp;nbsp;loco Ducis luliacenfis 8(. Clcucnfis, amp;c. loannes a Mefchede , armorum feu Artelariçmagifter.NomineSGocoDucisLunæburgenfis, eiusq^cófiliariorum, Balthafar Clamor,Liccntiatus amp;nbsp;CanceUarius.Nominc Comitis lodoci à Brum* horft»

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. $9 horft, prafdidiComicis Bernhardi nuncq pctieruntnotulamfeu fonnulamhu* iusunionisamp;concordiæübidari, 6lt; concedi dominis Si magiliratuifuo offerendi,ea mente, fpe acanimo,cùm effet pium, Chriffianum, neceffarium iuxtà ac Iaudabileopus,quód ad id iuffeac débitérefponfuri fint,8iRomanæ Cæfareæae Regiæ Maieftatis publicatis edidis amp;nbsp;mandatis ob edienter parituri ac obfequu-turi fint. Quifqjautem didtorum dominorumac Statuum,anhuicunioni Si coii uentioni adhærere uelit, intra Menfisfpacium, poft datum,fe declararedebet, DucisEriciaBrunfuigmandatarij Si confiliarrifnamfententiam ac uoluntatem ad Cellas ; VrbsLubecenfis, Regi Daniæ ad Segenburgum, Dux ueró Iiiliaccn-fis,Si Cornes à Brumhorft,Epifcopo Monafterienfrac ciiiitas Gottingcnfisgt;priu cipiElecffori Saxoriiæ,perfcriptafignificare debent. Quisftatus tuncunioni cö-fentireSiadhærereuoluerit,idem quôq;prædilt;ftamCircidiem ftatutam, pro ca dem memorata nccefsitate,cum pleno mandatoinuifat acuifitet. Poftquara ueró proximoFrancoforticonuentuficreccffum eft, utcum quibufdamciuita-tibusfehuicconcordixconiungcndisagatur,id quantum necdumfucrit effeSfu auttranfaftum, porró maturè expediatur. Dabitnt quoq; operam primores cir* lt;ulorum,acalii Status,utfiquialii fortèiftienominati non fint, fefeadiungant: præcipuèuerôEleftorSaxoniæ , cum Duce Philippo Pomerania? eadem de re caufaqj pertradet: quo fado idem Dux Philippus dein cum Duce ßermino Poméranie quoq;pcragat. Horum omnium tcftimonio,maioricpfecuritate.fiinc terni receffusficli,cum fignetis huius concordiçSi unionisfigillatiac confirmai ti.SilegatisdiftoriimCirculorfi, primoribus ducibusfeu capiraneis, unumau« tographum,feu eins copia traditafuit. AdumHannouere dicLunatpoftDo* minicamEfto mihi, Anno Domini ij4lt;ï.

Poftheefequiturparritiotrium Circulorum,Superioris Saxoniçcirculi,Elc-Zlor Saxoniæ,LandgrauiusHelsiæ,DuxPhilippusàBrunfuig, Comes à Vual* lt;leck,ComcsàLupia.Giuitates,Goflaria,Gottinga.Inferioris SaxonicGirci,Rex Danie, ArchiepilcopusBremcnfisSi Vcrdenfis, DuxEricusàBrunfuig, Dux Luneburgcnfis. ProuinciafcuditioBrunfu^enfis, in qua Vuolffcnbutel arxfita eft. Comitesa Schauenburg, ab Hoya, ab Oldenburg. Ciuitates,Lubecum, Hamburgum,Braunfuigum,Magdcburgum,Hildeshemium,Hannoucra.Vucft-phaliæ circulus, Archiepifeopus Si princcpsElcdtor Colonienfis, Epifcopi,Pa* dcrbornenfis,Ofnabrugenfis, Monafterienfis SiMindenfis . Duxluliacenfis, Cleuenfis , Si Bcrgenfis , Comités Orientalis Phryfia:,Tcckclnburgi, Benc-heym,Steynfurt,Brunkforft,Dicpholt, Rittberg, Domina in Geuer.

Cæterùm agit Diuus Carolus Quintus Imperator nofter de his uagabun-dismilitibusSiequitibus, eorumqj concurfionibus Si congregationibuspro-hibitis,infua pacis publica? conftitutione,cap. 24. Si 25. folio 196. Si »97. Ac extac iioftra in uagosgraffatoresoratio Siquerela,adreprimendumeos,adeundeni Carolum V. adiundo carmine Elegiaco, folio 266 Si 267. Sic. Gcneralisautem 8C memoratu digna conftitutio extat Diui Imperatoris Leonis Augufti feptua-'gefima,degraffationibus,ubiait: Quos communioinunam aliquamcandemqj conditionem coniungit,inter hos communes eriam animos effe ubiq; uideas. Ita in negotiationibus foeii lucrum damnumq^ æqualiter inter fe partiuntur : ita iti* nerumcomités, cumfortuituinrem aliquam incidunt: tamerfi fepeunoillam momento panter non confpiciant,eiustamë interfeins cómunicant. Ita ueró 8C cömilitones, licet omnes non pari ftudio Si impetuinhoftem fcrantur,attamcn uiâoriæ palmâexæquoaufcrunt. Quapropter etiam,utquiraalitiofoconfenfu coitionefada,rem aliquam,in quamalcgcpcena eóftituta eft,incceptanr,utpotc fi raptus committatur, uclparricidum,alteriiifuecuiufpiam cedes perpetretur, utl. 6.Si7. C.dcraptuuirg.Siff adl. Pomp, deparricid. Quanquam non omnes tantundtm momenti Si operis re pcragenda conférant , eandem tarnen . pcenam fuftineant, fanè quàm redfè ueteri Legiflatori placuit. Etnosquo-queidcirco,qua? delfts, quifimul Si commqniter latrocinandi animo homines inuadunt gt;nbsp;iam olim fancita funt , approbantes , ftatuimus , uci omnes, quot-

6o POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, quotcunquefucrint, codemfupplicioafficiantur»tametfy)arcmoperamrcipcr* petrand%nonomnesadhibiterintgt;utuidere eft in 1.18. Graffarores Sifamofos. ff. depccnis. Non enim fi quisipfemanus inferendamed non admouerit, conti* nuo infons, amp;nbsp;à peena immunis effe poteft. Quid enim fi prefsis ipfe manibus, al-tenus tarnen dextram ad cardem intenderit gt;nbsp;atq; confirmant f Sanè quod manus homicida4cömuni pcrucrfitatc inftigata, rem aggreffa fit conftat.Nam nifi alio/ rummanushuicin fubfidium praefto mirent, non certèitapromptèhomicidiü perpetraflet. Acproptcrca(qucmadmodum didum eft) quanquam uno cuiuf* piamidu ( quod fieri poteft) morsillatafuerit.aliorumîÿmanus fuppetiasnon tulerint,uteandem tarnen omnes peenamfuftineant dccernimus. Porró extar de militibus DiuiImperatorisluftiniani conftitutio centefimadccima fexta,in hare werba,Haloandro interpretepoftDomini Dei beneuolentiam,fubdirorumno-ftrorum fecuritas in militarium return adminiftratione amp;nbsp;difciplina confiftit,His enimprouidentiaDeiconftitutis.redec^conrociatis, Sdbarbarorumpetulantiaï frenum infidtunSd ad publicum pertinentes resaugentur. Quoniamigiturple-riq; nullam falutis fuæ rationemhabentes, milites 8dfcedcratos, qui proliberrate Reipublicaf côtrahoftcsdeccrtarcdebcnt,præfumütfubtraherc, 8d exindeinpri uatis o ccupatos ten ere ufibus, uifum nobis eft p er prarfentem noftram Icgem in commune omnibus interdicereme quis de cartcro militem,in quibufeunqj recen fcatur numeris,aut fccderatfi, circa quos tam multos noslabores illis exercendis agendism delcdibusfuftinemus » ut publidseos ufibusutilesprarbeamus,fub-trahere.domiuefuæ.aut in propres poffefsionibushabereaudeat.Nouerinrigi* tur omnes, quicunq; milites autfeederatosaliquos in domibusfuis,autpoflcui-onibus qualitercunq; defidentes, Sd priuatis aliquibus illorum ufibus inferuien-tesdetinent,quódnifiintratrigintadierumfpadum apraefentisnoftrar formulae Sddifpofitionis ibilocoruminfinuationcnumerandorum,hosabegerint,tamfa* cultatesipforum,qui eoshabentaut detinent, publicationifubiedæ,addiccntuf ïifrario,qu4mipftdignitatibus,8dmilitiis,quashabent,dcpenenturk Et milites as fcederati, qui poft prat finitumtempusapudhos permanent, nonfolùmfpolia* bunturcingulo,fedetiamextremafufferentfupplida. Sciturisetiamuniufeu« îufiÿ prouindæ pratfidibus, quod fi qui inuenti tuerint, qui in locis ipforum mo-deraminifubiedisuelprocuratoribusaliquibusjuelperfonis, ueldomibus,uel dominis,uelpoffcfsionibus,uclquibufcunq;priuatisufibusafsidcant,neq;fcfti-rianter eos prathenderint.Sd fupplicqs fubiccerint:Sd milites quidê ad fuos numc ros,in quibus militat,fccderatosueró ad optionesfuastranfmirerint,etdenarum abipfislibrarumauri petna exigetur, 8d infuper tradentur exilio, ut qui iufsi« onesnoftrasnegligcrcpræfumpferint.Ncmoigifautfacra aliqua dehoc(ut poteft fieri)comparata forma,iufsionibufuc magiftratuüutatur,authuiufmodiali? quasformas,magiftratufiueiufsióesfufdpiat,fed cfifuma celeritatc, tamilitesad fuos numeros.quàm faderati ad optiones fuasreuertantur, 8dproRepublica decertent. Nullo enim modo concedimus, ut milites aut fcederati noftri in ullis omninopriuatisufibusteneanturoccupati.Quarigitur nobis placuerunt,Sd pee hanepraefentem dcclarantur legem , ea cognofcens excellentiatuataminhac alma urbe prop ofitis cdidis,quaminprouincias deftinatisiufsionibus omnibus manifeftaracete ftudeto. Dar. quinto Idus April.Bolif V. C. conful.

SequifaliaDiuilmperat.Augufti conftitutio cêtefimatricefima,detranfirumi litum, GeorgioHaloandrolntcrprcte: Praecipua,multoq^maximaReipublicae noftratconciliationeminhocconfifterearbitramur, fi qua nofter tranfit exerci-tus,utibi dtraomnemalatur querimoniam, Sdincolumitasat^indemnitasno« ftrisconferueturcollatoribus. Indeadeó iubemus,utquotiefcunt^ tranfitusfit noftrorumducumSdexerdtuum, delegatores comitentur cos, quimilitarium alimcntorum curam gerant. Singularum uerô prouindarum pratfides .per quas • tranfitus fit,in parato habcant, unde expenfæ fieri pofsint, ut in quaqjprouincia exerdtus nofter cùmtranfit, citraqucrclamalatur. Etcuiufq;ordinisoptionee tem fpedesabfq;ulladiftradionefufcipiant,8dannonas,quæfuppcditanrurin fpede, erogent inprxfedos legionum ÔCmilites, quametiamipfideputaram fibi

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA» 61 fibifolacn occafionem habeant dccimam quintam partem. De his etiam,quæab ipfis expenduntur,optiones collatoribus lolita recautafaciant,periculo eorum, qui cum ipfis funt.præfcdorum legionis,amp; tribunorum, comitum, amp;nbsp;prouilo» rumcxercituSjacdeIcgatorumjamp;cuiufqiordinisprimatumjNeqiunomodomi* lires apudcollatoresnoftros2ratisfumptusfaciant,fiueoccafioneeiusquod(ut fieri poteftjnihilinparato habeatunfiueintroituum nomine,quorum penitusi# pfametiâappellationë tollimus,quo magis ex omni parte collator es noftros il« Îæfosjindemnesq^’conferucmus. Easetiamfpeciestantummodoj quæinfingu lis rep eriuntur locis,milires capiant,neq; alias requirant,quç in ea prouincia non rcperiuntur,8Cdiftorfionematq; damnum noftrisinferantcollaroribus.Quiue* rôfumptus à polfelforibus in milites fadus cft, 8Cperrecauta declaratur: iube-mus utà throno cxcellentiæ tuæ fine ulla diftorfione,damno,autuafro commen to,in contributionemabipfispublico inferendam illius indidionis reputetur» inquaisfumprusfaduseft. Quodfipluresfpecics,quàmabhis,quicasdedernr, contribui folcnr,deprchendanturinfumptæ, iubemus ut ex uniuerfo publico* rum ciusprouinciæ tributorü corporchis qui ultra propriæ contributionismo# dum fumptusfecerunt,fatisfiat. Si ea ucrô prouincia tantum publicorfi tribute» rum non habcat,quantüad fumptum fadum fufficiat ,uel his qui cum fumptum fecerunt,fatisfiata generali menfa,quæ ab exccllentia tua gubernaf: uel ca exhis quaefequentcab hisindidione contribuuntur,ipfi fsbi rctineant,amp;ab his qui pu blica tributa pfligant,omniipfis modo repetentur. His omnibus pcedentibus et obferuandis pcriculo glorie tuae,amp; cuiusqjpuinciac tradaforü,ncq;nün prae-fiduSCobtcmpcrantiüipfiscohortium.fufceptorriquoqpamp;decurionumjCtom nib? qui publica tradant tributa. Sedamp;hocobferuariiubemus,ne quifquâaut expræfedislcgionumautmilitibusuelab urbibus,uelprædiisoccafionetranfi-tusjpconcufsionëcxadæaliquidpecuniæpcrcipiat. Siquisuero deprehëfus fu crit,quip concufsionë exadae aliquid pecunia peeperitdubem? ut ab eo qui tak aliquidppetrat,dupiriomnino eius quodp hocaccipereaufusfiierit,exigatur. Si qui ueró exnoftrarum legionfi præfedis, aut exercitib%aut optionib us corn dcfado,ab ipfisfumptarccauta noncompofuerint;iubem9,ut collatoresqfum* ptfifuppeditaucrüt,adorfimonumëta confici^peurët.fiquidëpræfes inqslocis inuent» fuerir,coräipfo SCrcligiofifsimo ciuitatisEpifcopo,aut defenfore loco rfbin quib’polTefsiofita eft,undcfumpt’fad’eft;perqjcammonumcntorûcôfc dionëmanifeftfircddat,amp;:quinoftrorfiducum,aut cum quo cxcrcitu tranfitn faciëtes,recauta non cöpofuerint, amp;quàm magnamfumma infumpferint. Atq; hoegen^adorntranfmittätad tuä gloria, amp;nbsp;gloria tua, pinde quaft recautafinc côpofita,tâipfisconatorib? (quemadmodfifuperi’ dixim^) fumptn,ab ipfisfa-dûuelpræftct,uclreputct:quâexhisquæextributispublicislcgionM præfedis et militib’,quifumpt’ feccrunt,delegantur,eam quanti tatë, quæ p adorü confe dionëdcclaratur,rctineat.Adhæciubem’,utnoftrarülegionfipræfedi,fiue ctia eóferuatores exercit9,amp;dclegatores,cùmtranfitnfiunt, antcainillülocum,ubi cxercit’noftcrdcbctoccurrcre,mitt5t, 8lt;infumendapræparër;neq; ad alias ur-bes,autpoirefsioncs,autprædiamittant,qua finccelTehabeat illic manere exerci-tus.perr^haccaufamipoffefsionib^ acpdiisextorqueatpecunias.Quod fiquis eo nomine aliquidaufusfueritaccipcre:iubemus ut eo quoq;modo pdidaado rümunumëta conficiantur, quædcclarët amp;nbsp;quid datii,amp;cui quidq; datüfit.ncq; iiö,quodfuperius à nobis modo didu cft,rä damnoaffedis à gloria tua reputenf pftenturue omnia,quæp huiufmodi adorü confedionëdeclarata fucrint: quam Icgionü pfedi,8C qui quocunq; modo cxcrcitu noltrü confcruanr,S;delegatores in duplüquantitatcm corum,quæaccipcrcp hanccaufampfumpferint,Teddant: iimctatoresqjtormëta iuxtà amp;nbsp;exiliü fuftineant.Porró fi qui ex prouinciarfi præ lidib’nönunquäcumexercitusnoftri prouiforib’cófpirates,fumptusnö præpa rauerint,amp;: p hoe in diuerfas hofce urbes Slt; loca pduxerint Jubem’ ut tales magi ftratuabdicati,cum obtemperâtib’ fibi cohortib’ publicationi bonorü amp;nbsp;exilio fubqciantur : noftri ueró collatores fic quoq; indënes conferuëtur,uel ex dans recautis,ucl exadorûmonumentis, quæpdido debentmodo confici. Hæcau#

6X POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, tem cuftodiriprafcipimus,nonfolümin tranfitu noftroru ducum amp;militum,fcd amp;aliorum,qui ex quacunqjgentcadauxiliunoftrarànobismittuntur Rcipubli* cæ,utneq:pcr metatorum pracbitionem contumdris afficiatur collatorum no* ftrorumlibertas. Sancimusitem, utncminiomniuonoftrorummilitumliccat metara fibiin primarns habirationibus defumere , in quibus ædium domini habitare deprchcndunturfedillæquidcm dominisfuis confcrucnturomnimo-kftia 8C inquictudinelibcræ. Milites uerô in alps fibi canaculis metata defumât. Quarigitur nobis placuernt, 8^perpr«fcntcm declarantur legem, ea tarn in urbe regia,quim gloriofifsimislocorumEpifcopis,8C clarilsimisprouinciarumprar-fidibus,neq; non omnibus noftris,in quacunq; prouincia amp;nbsp;urbe collatonbusgt; excellentiatua manifefta conftituito : ut collatores noftri feiant, qua? pro incolu* mitateipforumi nobis difpofita funt: amp;nbsp;cognofcanr,quod fibarc contra fadum aliquid fuerit, Slt; qui iniuria afficiuntur, filentio admiflum tradiderint, ipfi eiuP modidamniautoresexiftent. Dat.Calend. Mart. Conftantinopoli. Dn.luft. P. P. Augu. Bafilio V. C. Conf.

Hue uideturquoqimultum facereDiuilmperatorisIuftinianiconfticutio cea tefimafexagefima quinta,cuius inferiptio feu titulus eft, Vtnullam de cattero lice tiam duxaliquis,autcohibendisuioIcntiispra?pofitushabeatadutramq;Phry-giamaccedendi,autaliquosipfisconiunlt;ftoseô dirigendi, ut quofdam compte hendant. Sedneq; earumprouinciarumincola?ad cos, quitales magiftratusin Lycaonia 8lt;itemLydia gerunt, decurrant: apudqjipfos contraaliquos querela inftituant, cum ciuilcsmagiftratusabundèfufficiantad huiufmodi emergentes cafusperfequendos. Nccpra?tcr rationem eft confilium, quodifocratesgrauifsi# mus orator RegiPhilippoMaccdonum dat de ducendis colonqs uagis militi-bus,pafsim propter inopiam return neceffariarum uagantibus , amp;nbsp;omnia quo-cunq; uenerint deuaftantibus. Qui (inquit) nifi coadi in unumlocum cohercc-antur,^ quaead uitamfuntneccftariahabuerint.paulatim nobis non aduerten-tibusita crefeentjUti non minus Gra?cis, hoc eft,amicis, quim barbans, uidelicec exteris amp;nbsp;hoftibus formidabilesfint futuri, 8Cc. Extat de ca relocus clegansin o# ration e de concordia domi çonftitucnda,ôC bcUç iransfcrcndo in Afiam^ contra barbaros.

BRIET ATEM, compotationcs,comclTatlones,8f hdlua-tioneshoc capitc Catfar perftringitSC damnatî eftenimhoc uitium rcprehenfioni dienum, amp;ab omnibusfanis homing buspratcipuèuitanduma fugiendum , ex quo tot tanta« mala oriuntut,quotum aliqua hoc loco recefentur, amp;nbsp;guide corum pars minima: quis cnim omnia enumeraret? Dies mcdeficerct,fiuclfaltcmgcncra,nonfpccics,referrcconarcr, Erratigitur, qui cbrictatis crimen parufieffe cxiftimat, cum,

quou cot cantaqjuitia amp;fcclcrafccum trahit, nempcblafphemias, execrationes, malcdida, criminationes, calumnias, pcriuria, deierationcs, homicidia, cædes, adultcria, fornicationes, amp;nbsp;ca?tera flagitia, propter qua? ira Dei excitatur in ho* mines: turn, quod taliapcrpctrantcs,diccntcApoftolo Paulo, inter qua? dclida ebrictatum quoq; connumcrat, regnum Dei non confequentur,aut pofsidcbfit. Ac uerc dicitur, Ebrictatem omnium uitiorum fomitem amp;nbsp;nutricem eITe,ab om* nibus,fanis hominibus maxime,tanquam peftem cauendam, atq; uitandam: ex qua iurgia, rixx, contentiones, tumultus, amp;nbsp;quid non malorum, ut diximus, fc« quuntur. Adhocebrietatem nihilaliud cffeaitSeneca, quimuoluntariam infa* nia,Slt;ut Pythagoras dixit,T4uA‘tamp;»{//z«vlt;(«{Hr(w/4£AfcT»v. Hoc eft, Ebrietatëinfa* nia? meditatione elTc,fi qua modo in ebriofis aliqua frugimediratio eft. Cerre e* mit excitatqj omneuitin cbrietas,S^inerdit amp;nbsp;detegit: econtrà obftantc alioqui »wlis^pofitis ctconatib.uerecûdiâomnëabigitacremouct.-plurescmquâdoq: pudors

pudorepcccandbouamfpontancauoluntatcprohibitis uitiisatq;fcekribusab-jtinêr.Vbiucró «/xtamp;c/lt;T#t«,»y Aa4;4ao-{«,hoceft,ebrietas amp;helluatiogt;adeoqjnimia uis uintpoffeditanimum hominis,quicquidmalilatcbat emergit:ut amp;nbsp;Plato te* ftatur, H3ült;A'iifHai^ivè'ivV'T«ii^n,i^T«S KKnait/liXt/JtaQ çxvi^àiyu’iSiM, iiimiruin animi mores,amp; prauas cogitationesin uino apparcre.Sic ut uerè quoq; Flaccus exclamat: Quid non cbrierasdefignat^opertarecIudit,Spcsiubet efleratas»in prælia truditinermem. Sollicitisanimistimoremeximit, 8Cc.Non facit quidem uinum uitium,fed ebrietas, Si elt culpa bibentis uinum immoderate. Iv 7rvp/*fc»* y^^viróvli K^ KP^v^ov ti^t/ss «vt^is yiyvóiffKovff, KVe(}30slt;/li eivtç ilt;f^^ii^t Foobin quit The ognis,nempeigneaurum 8lt;argentumuiriperiti dignofcunt.atquiiiino homi* nis mens animusqjarguitur. Ebrius enim libidinolusamp;impudicus,tuncmor* bumfuumprofiteturacpublicat:petulansnonlinguam, non manum continet. Crefcit infolcntifuperbia,crudelitasfsuo; liuido malignitas, atqjomneuitium ebrijdetegitunSCprodit. AdiiceiHum (inquitScneca)ignorationefui dubia, et parum explanataucrbajinccrtos oculos, gradum erranccm,uertiginem capitis, te(flaipfamobilia,uelutaliquo turbine circumagente totam domum, ftomachi tormenta,cùmeffcruefcitmerum,acuifceraipfa diftendit, tune tarnen utrumqj tolerabile eft,dum illis uis fua eft. Quid.cum fomno uitiatur,Slt;ouæ ebrietas fuir, cruditasfada eftf Cogita quasclades ediderit publicas, ebrietas? hatcacerrimas ventes b ellicofasq^ hoitibus tradidit. Hæc multorum annorum p ertinacia bel» fo defenfamceniapatefecit: hæccontumacifsimos,8C iugum reeufantes inalie* ^^Zeneca num cgitarbitrium,hæcinuicfasaciesmero domuit.'AlexandrumMacedonem c ^ j tot itinera,totprælia,tothyemes,perquas uidlatcmporumlocorumcy diffieul# Q^l^^^f^}^^ täte tranfierat,totflumina exignotocadentia,totmaria tuturndimiferunnatin- ^. nbsp;nbsp;nbsp;,•

temperantia bibendi,amp; ille Hcrculancus acfatalis cyphus confecic. Qua? (qu»* kdï^ fo)gloria eft capere multfi? cum penes te palmafuerit,cüm omnes uiceris uirtute ^^ ^^^.^ illaporandifcilicetmagnifica,8lt;nemotamuinicapaxfuerit,uinceristamcna do quot;nbsp;lio.Marcum Antonium magnum uirum Scingenq nobilis, qua?alia resperdidit, et in extemosmores Siuitia non Romanatraiecit,quàm cbrictas?necminor ui-^ ^'^°* no Cleopatraamoi*. Hacillumrcshoftemreipublica?,hachoftibus fuisimpa remfccit,h»ccrudelcmreddidit, cum capitaprincipumciuitatis ccenanti refer» rentur,cùminterapparatifsimas cpulas,luxusqjregales,oraac manus recogno# fcerctcumuino grauis,fitiret tarnen fanguinem. Intolerabile crat, qiiod ebrius faciebat,fi fobrius faccrct.quanto intolerabilius,quó d hæc ipfa in ebrietate facie bat?ferè uinokneiam trudelitas fequitur. Villatur enim, exafperaturqj fanitas mcntis,quemadmodumdifficilesfaciunt oculos dintini morbi etiam ad minimam radii folisoffenfionem,itaebrietatescontinuæefferantanimos. Nam cum fepcapud fenonfuntconfuctudine infame durata,uiria uino concepta, etiam ft neilloualent.Diccrgo.quarefapiensnondebeat ebrius fieri? deformitatem rei €timportunitatem,oftenderebus,nonucrbis,quod facilimumeft. Etenim Py» thagorasconfultus,quinam uinofus ebrietatê defereret, refpondit, iïa-wnyüs biu^oinrKviT «v{av7r^eii}sóiiivxgt;hQce{i,(ï quæpertcmulcntiamfacit,frcqucnsani» mouoluat:aliusrcfpondit,fiquis ebrioforum mores infpiciat, quemadmodum Anacharfisdixit,efôçwsTflwî/xESvoi'YÂS «“* Troiavcny. Et homines enim, ut Mufo-niusait,liguritoresamp;hclluones,infuesaut canesper ingluuiem transformatur, omnishoneftatisingeftibus,uifu.efuqjoblitos. Quemadmodum hodieappa-retpalàmpafsimqjingregariis SCalrjs militibus noftratibus,uino amp;nbsp;ebrietate uelutfurqspercitis. Quidautêturpius, quæfo,quàm itafepræftarccirca uinfi et cupedias, ut brutipotiusanimalis,quàmfanihominisimago fitïEftigitur ebrietas uelutuoluntarius furor, quemadmodum fapiens pronunciauit Cato, quæ non tantum fenfushebetat,ueriim etiam totum hominem continua ingurgitati-onefubuertit. Quamobrem cbriofisnonfuntresferiæaut arduæ committen-dæ,ccu diuinus commemoratPlato,/z(/amp;i/apKi/S£^v«7?i;, xpu^cee 7rlt;xvlosoc^ya}ygt;Kvx T^’iTriiTrKVTttieiTt TrKotoiJiçma^ii«, un s^a'JóiTi/oi),^^^ 071 rreji t» rè xvSt^viynyoy tïr’«tz?öv,Hoc eft,Gubernator ebriofus, Slt; quiuis cuicunq; rei præfedî:us,omnia fubucrtitjfiucnauigium,huccwrrum,rme exercicum, hue quamcunq; rem fidei

64 POLITIAE IMPERIALIS GONSTITVTIO, fujcöniiflam.SolonAthenicnfiumLegiflatorjamp;unus èfeptemfapiëtibus,mor-* te principe effe mul Aandum lege fanxic,üdeprehenderctur ebrius.Et PittacuS Myrilenæus, ebrios,cùmpeccarentjduplici dignospeena datuit. Et eft internet teresfanAorfiApoftolorfi régulas hi c Canon quoq;4«. i7rta-KO7rog,ii Tt^ia^v-n' fOSi» t/'ixKOVosx.t/èatsa-^fOAx^av KSU^i^ixiSifi 7rcti/a-«Sagt;,HKcc3«i^a^(i).Hoc eü-EpiCco* pusautPresbytenautd aconus, qui uelalelt;e,uel ebrietatibusindulget,ucl dcfi* nito.ueldcponitor. Sande quoq;diuusPaul. Apoit.in Epid. ad Roman, cap. o. præcepit,inquiens,à7roamp;(u^eamp;«( AVI' T«’fcƒ7lt;ï rav erxoTOf S: J(ö« fcVlt;/'t/lt;r«/z£amp;« T« ottAkTcv tfiwriitWi tv Hitt^tf ii/ffj^HiiövusTTt^nrxTHffCüßnisiAi Kigali t(gù ini30u.ç,iiH Kiirxi K3^ Klt;rtÄ^ yäiui,iJtHt^tJ'iK^^HÄlt;». Id eft: Abiieiamusigitur operatenebrarum, SCinduamur armalucis,utin die compofitèambulemus,non comeflationibus et ebrietatibus, non cubilibusac lafciuiis,non contentione 8cæmulatione. Vbi exprefscApoft. comeftationes et ebrietacesprohibet,quasoperanodis et tenebrarum appellat. Qui etiam ebrii funtmodu ebrq funt. Sepe etia, utapud Germanos,fitintcrdiu» amp;nbsp;eas comeftationes amp;nbsp;ebrietates uocant conuiuia,fodalirates,bancketas,amp; hila ritatcs,quæfe quandoq^inmediamunultamcynodcm extendunt,maximèapud milites ftrenuos illos potatores,quipoculis amp;: ingurgitationibus concertare etiam folcnt,aclaudifibi dicunt.fr plurimos calices exhauferint, amp;nbsp;mutua bibacita-tefeamp; uoracitatequaficonfodcrint. Hoc etiam militarisuirtutis efteputantes. «)£(SKvapùv •n'o^v TiAetsov tvaKaTrtVHta^u Tnv« tv »(5« varsTaCAttreuj, «(iX t «JiKcv cpÙTo: x£A£v«.Perfuafum omnino habentcs,hoc efte ftrenuü acmilitare,adeoqj etiam no bilibus maxime conucnire,atq;decere, inter cpulasfortcmfc hclluoncmpræfta-re,non minus quim eum,qui in b ello alacriter pugnarit atq; conftixerit, Si. Mar-temanimofecxcepcrit VeruntamcnadiuoPaulo eiufmobi conuiuia,comeftationes amp;1 ebrietatesprohibenrur,quód fintmaximorum dclidorumoccafiones, non tantum ob id, quod ilia conuiuia Si comeftationes fæpe uno die abfu» munt,quodin multos fufficcret menfes:fed Si corpus mentemq,’ plurimû offen-dantlaedantqj.utfupràmemoratûeft:8CilIeapudComicfiait,utneq;pes neque mensfuumofficiumredèfticercpofsit. Poftillasctiam comeftationes crebras, profufiones,amp; prodigalitates à magnatibus Si potentibus noua onera Si graua-minanouæ^adiones,miferatplebeculaf ac populo iniunguntur,aliaqjfuper alia uedigalia excogitâtur, quibusfubiedi exhauriuntur. Inftitorcs quoq; amp;nbsp;uulgus fcmpernouapropolia,nouasq^impofturas quçruntinannonaaggrauanda Si ex pilandamercimoniafori. Quidenimpropolæamp;monopoliaaliudfunt, quant tacitæ Si clandcftinæ exadiones et expilationes rerfi cSmunium ad uitâ fuftentâ-dam neceftariarü; de quibus infrà fuo loco tradabimus. Carterùm hîc nobis de comeftationibus Si ebrietatibus cScionatur Apoft.Paul. cuiadftipulatur Cefar inpræfenti conftitutione,quafaeuerè prohiber taliac0uiuia,imouitia Si côuitia» quandoquidem,Salomon c grauifsimo Si fapiêtifsimo aurore, res eft feeda Si tu* multuofa ebrietas, quæ Siuecordes homines Si fubfannatores. Si côtemptores Deifacit,utliquet exMatthato cap. 14. de feruomalo perpotantc cum ebriofis, adquosinquir,Morâfacitdominus.quafidiceret:abfente dominoiucundenüc uiuamus,amp;indulgeamus gcnioiquæuoxeftprorfusfecurihominisSCcôtemné* tisiudiciüDci. Quod Salomon appellat fubfannarc,8lt; indicium Deiirridereatq; côtcmncrc,quaefccleraueniüt ex uino Si ebrierate.Quocirca Dominus præcipic Lun.inquiens : Cauetc ne corda ucftra grauentur crapula Si ebrietate. Ét Ofeae 4. Fornicatio,5lt; uinfi, Si ebrietas corauferunt.Item Salom.Prouer.cap.z4.Eris, inquit.ficutdormicnsin medio mari. Quæ fententiæ omncsidagunt,urmone-ant,crapulam adducerc fecuritatem, contemptum diuiniindien, amp;nbsp;tanquam fo* mnum quendam, ubi nccpcnfi habeaturuerbumDei,nec audiatur, ut Ôfeasin-quit, Sicut uaccalafciuiens declinauitHierufalem,id cft,obruta donis Dei,cccpic lafciuireamp;contcmnereDcum. lamamp;rurfus Salomon dicircapire 21, Quidili-gitepulas,incgeftateerit: 8f quiamatuinum 8Cpinguia, non aitabitur:nccun* qnamfinnt opulenti,quires fuasnonfatisdiligenter curant,quiprodigür amp;nbsp;ab-fumunt. Tune Si hellnationcs, crapulæ Sd ebrietates adferunt tædium fc* dandæfuæuocadonis, SC cfticiunt homines ccftatores,Slt; officq fuinegledores.

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 6^ Reddût quoq; homincs,ut fuprà diximus,contemptores ucrbi Dei, amp;nbsp;ftupidos, ad intelligenda opera Début apud Efaiam cap.f inquit:Væ,qui confurgitis manè ad ebrieratemfccfandain,Si potandumurq;aduefpcrain,utuinoæftuetis.Citha ra,8clyra,amp; tympanum, amp;nbsp;tibia, amp;nbsp;ui num in conuiuqs ucftris,amp;opus Domini nonrefpicitis,necoperamanuumconfideratis. Etutfuprà ex Ofea didum eit: Fornicatio,uinum, 6C ebrietas auferunt cor.amp; Lucæ i7. deLoth in diebus Noar: Edebant,bibebant,amp;reliqua.Acbreuiter, conuiuiailla,quafPaulusuocat co» meffationcs,exhibent occafionesrixandi,conuiciandi,blafphcmandi,8Caliorum multorumcriminum,quaccertèCItriftianohomini prorfus funt uitandaamp; ca-uenda,quin8C prattereade omnibus Deo ratio reddenda. Quare Paulus ad E* phcfios5.ait:Nolitcinebnariuino,inquo eftfeeditasrquo tanqua crudi 8i fcedi reddunturanimi,Slt;adresrpiritualesinepti.Praftcr ctiamca,quódalioquitumul tuofa res eft ebrietas, amp;nbsp;quarin uniuerfum deanimalibus uentris dici polTunt,prae fens quoq;crapula carneminflammat,ita utibilocus clTcDeo nequeat,a;ftuantc Slt;furcntccarne,IdcôàPaulo etiamtantoperèprohibeturEphefqs Chriftianis, inquicns:Nolitcinebriari uino,in quo luxuria feu fceditas eft.Et quamuis hïc plu rimaperniciofæ Ebrietatisuitia amp;nbsp;damna commemorare poffem, quorum illa eft occafio, tarnen unum atq; alterum breuiter pcrcenfebo ex antiquis hifto-riis,Si primùm quidemde pulcherrima Syracufanorum urbe,per ebrietatem Romanis prodita captaqj Nam enm Marcus Marcellus uidcret Syracufas urbetn non ui nee fame capi pofte, transfusas Syracufanos in urb em mißt, Slt;anirqos hominü colloques tentarciufsit,acndem dare,fi translata forent Syraeufat, libe roseos,acfuislegibus,uióluros eftc. Quidam inpifcatoria quadam naui reti-busoperticircumueftiqjad caftra Romana, collocutiqjcum transfugis:Poftre# mójCiim iam compofita omniaadproditionem eftent,indicio dclato necati om# nes,6C trucidati funt. Dein Romanus quidam, ex propinquo murum Syracufa-numcontemplatus,uelmediocribusfcalis fore fuperabilcm collegit. Rem ad Marccllumdetulit,cuiresnonfperncndauifa, fcdciimadirilocusnonpoffet,et intentius cuftodiretur,occafio quærebatur. Hanc obtulit transfuga quidam, nuncians diem feftum Dianæ per triduum agi, uino largiùs epulas eelebrari, uniuerfa: plebiàprincipibusdiuifo.Ergoubi id temporis uifum,quodie epu-latis iam uinoqj fatiatis omnibus, principium fomni erat, Marcellus fóalas adfer# reiufsit. Sicnneftrcpituactumultuprimieuaferuntinmurum, fecuti ordinc alq.quiautin turrib’ cpulatosautuinofopitos,acpotu graues comprehêfosin-terfeccrunt:deindcfignum ex compofito, tuba dederunt. Tum non furtim,fed apertègerires ccepta eft.Syracufas igitur omnium pukherrimam urbem Ebrietas prodidit,amp; Romanis reftituit, ut autor cftT.Liuiuslibro2.bclliPunici.For-titudo quidem uirtus eft cximia,amp; propter magnas utilitatcs generihumano da# ta,uidelicctutinnecefsitatc,inpericulisReipublic. amp;pro dcrenfionepatriæ,cer to ordineacmodoiuxtalcges dimicemus pro nobis amp;nbsp;alqs: ncceftpetulantia, qualis eft graffatorü.Sed utrumq; eft celfiSlt; bene compofitianimi, dimicarc cum opuseft,amp;:cohiberemotusanimi ruentes fine ordine,amp; contra leges. Sicue uirfortifsimus Achilles,cùmardcnsiragladium ftringcret, tamenadmonitusi Pallade,fereprefsit.Hscofficiaintelligere difcant boni principes,magiftratus, et eines,amp; difeernantà uirisfortibus,pctulantes,turbulcntos,amp;f«cr(Z(/16(Aovç, graf fatorcs,latrones.Memincruntmaiores noftrbeùm Chriftophorus Comesno-bilifsimusdeFrangipanibus,8lt;Hifpanus quidamin aula Maximiliani Impcra-toris ex prouocationecertaturi effcnt,Maximilianumipfumucnirein locum conftitutum,fæuerèprohibentern hune furorcmgt;ct utrumq; prehenfum domfi reducere, penitus abolira mentione iniuriarum amp;nbsp;pronom

RAEFATVR Cæfar nofter hoc loco in ueftitus abufum Si luxum, quæ res quantum hodic,præfcrtim in Germania pafsim non folùm ataxias, inordinationis, leuitatis Si uani-tatis,ucrumetiam damnietdifpcadn,adeoqjinunliumfum/ ptuum communipatriæ, reilt;ppublicæ adferat,incredibile cft,dicilt;puixpotcft.Cùm ucrô nihil magnificênusfit,quàm auro,gemmis, uclferica,ucl bombyeina ueftiri, quis non ar-bitretur ac cenfeat, id genus ornamentorum atq; kbizhAiup, nô nifi fummosMonarchas,Reges,ac principes decereflam

autem quifq;8i quæq; uulgaris nobilis, lunckerus Si lunckera , ciuis, mas Si famina, tanto ueftium luxui ficindulgent, urnecfacultatum, neefumptuum fcrè habeatur modus uel ratio , douce necefsitate ipfa tandem ad abninen-

tiam amp;nbsp;inopiam redigantur , ficubi non in tempore fe ipfos ad moderatio* ncmadfuefaciant. Nam talesfuperuacui SC prodigifumptus ueftimentorum, 8C. luxusnimn,arrodunt,imó expilantnonmodó plebcm 8Cciuitates populumqj, fcd etiam exuguntSC exhauriunt uniucrfamRcmpublicä. Qualcs qu»fo amp;nbsp;quàm diiicrfæatq; dillindæueftitusfiguræ? tarn congregationum,quàm aliorum mili^ tum^quantalibido 6lt;luxuria?utrcdèluxumilium amp;fuperflititatemGermano-Tummilitumnotaffeputeturis, qui toros pannos cisfingulisadfinxitgeftantib, Caillat no gucmluxum effufomatq;pudendum uocatTacitus, Populatorcmueró opum, ftwtbra-- diffuaforemhonefti Claudianus. Cœpit SC dues 8C rufticos prlt;efed:orum mi-châtie,ut jjfyjyj luxuria, qui uarqsetiam colorumpifturisSCfciffurishodie luxuriantur. apuduetC' Coijferafur noftri temporisueftituscumueteri, 8C dieetquis mcrito, quantum res nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rnutatusab illo antiquo. Figuræ amp;formae multüm diuerfæ funt, etiam in una ca-

fed dißufij dcméitrcgionc. Eftfatcoruerumillud uetus apudGræcosuerbum,vétiair^yat^ fimiatque

emepregione. Eft fatcor uerumillud uetus apud Græcos uerbum, votiaiKs^xf^^ ^x, Mos hue lex Si regio. Quo dido admonemur, feruiendü effe Si obfecundan dummoribusregionis,in quauerfemur. Quemadmodum enim cuiqjgenti Cuae quædam funt uiuendi leges et inftiruta,fgt;c Si peculiaris quidam ueftitus, utGcr* mani propè omnibus utuntur.cxliccntiamagisSilibidinc, quàmex dccore Si ornatu. Toga fuit quondam Romana, Si diftin da figura ab aliarum gentium uc* ftitu , ut hodie fcrè apud nos funt Sacerdotum, a fenatorum uéftes, plane diuerfæ a militaribus, quæ nunc communiter funt breues pcnulæ , ueluc quondâferuorû,curforum, publicanorum, Sitalifmodi generishominüfuerfit.

Cæterum baud ullus faftus autluxus ueftitus, cibi, uel aliarum rerum fumptu-ofiorprofufio aliqua confpicatauel animaduerfa eft ufquam in Cæfarc noftro Diuo Carolo V.ueletia eiusfratre, D.Ferdinan. Rege Si Cæfarc, qui tanti prinz cipcsSilmpcratorcsdccorofaltcmacdcccnti ueftitu contend fiicrunt, fuper* fluitatem acnimiam profufioncm auerfantes: quæmodeftia Sifimplicitaspro* fedó in tantis heroibus laudabilis fuit, fuo exemplo fuosquoq; aulicosSifa* miliares ad tantammodeftiam Si uerccundiam feu parfimoniam inuitare cupi-entes.Iamantcà quoq; Carolus Quartus Imperator modeftiam Si humanitatem fuam fæpeteftatus erat. Si præfertim cùm proficifeeretur in Italiam,Siab urbibus

gnitatem obuiamuenientibusdcfcenfo cquo pedesipfeteftificatus eft.Quid di-camdeCarolo V. Impcratore noftro? queni uidi ipfe Auguft» Vindelicoriim ex militia Sfexpeditionc Saxonica fuperparuo equulo gradarioin pulucrulen-tofagourbem cum excrcitu ingrcdi,cuius uirtus militiærantadomiforisqjco-gnitafuit. Sicait Cornelius Tacitus, Cæfarem Vcfpafianum nonfuilTclautum, necurbanaafflucntiauel elcgantia exculturn,quæ non faftum, nonluxum,autfu* perbiam,fcd modeftiam,humilitatein,8lt;tolerantiam fignificant. Quæuirtutes, fi ullæaliæ, certèprincipumadioiies, uel maxime commendantatq; exornant-PorróaiuntRudolphum ciusnominisquartum Impcratorem, minime magni-nco»

INTERPRETED* IVSTINO GOB. GOA. 6^ ficojfedfimpliciueftitu contenturn fuiffe, amp;nbsp;modeftiam coliuffc. Acfi quand» cum excrcituproficifcerctur.ncchabcrctinpromptu ueladmanum ueftes inte* gras, præfertim.fi afsiduo ufulaccratæ effent, non confeftim abiecit,fed refarciri iufsit. Si iterum induit, illisqjutcns,inprofedionep err exit, utfuos milites ad fi* inilemmodeftiamSCparfimoniam uiftus amp;ueftitusinuitaret. Feruntamp;Regem Alphonfum ueftitucultuqj corporis moderatifsimeufum effe.neqjhacinremul turn difcrepaffeapopulahbusfuis:llludq;fcepenumero ufurpareconfuetum,cu* pere femoribusamp; autoritärepotius Regem uideri, quam diademateautpurpu* la. Quod quidemhocetiamfafto declarauit.Nam, quii aduerfus Capuam pro-licifcerctur, amp;nbsp;offendiffetfortein itinereagafonemimplorantem prçtereuntiw auxilium,obid,quôdafellusfibiprolapfuseffetinluto,farreonuftus,defiliitipfe Rex equo fuo, atq; unà cum agafonebeftiâm luto ccenoqj hærentem fubleuauit, turn accurrentes miniftri Regis,ueftitfi exterferfit. Fuit hcc tunc quidëparui morn entires , fedquætamenpofteanonnullosCampaniæpopuIosRegi concilia* rat. FcrturHcnricusLandgrauiusHefsiæprinceps,cummodeftifsimus, tumlau^ datifsimus, baud quaquamfaftuofo luxu aiffluiffe,red nigra plerunq; lanea uefte contentumfuiffe,in pileofuo geftarefolitum fiphuncuhimargenteum,qui dua* buspennis gaUinaccisexornatus effet, quod uidebaturratoprincipiacheroima* ximum ornamentum, Sed nc diu hoc loco moremur,fi cui fortclibet de diuerfis 11 eft lb us ac diuerfarum gentium ueftium diferimine plurauidere,legat caput decimum odauum libriquinti Genialium dierum Alexandriab Alcxandro, amp;La-zariBayfii opufculumdereueftimcntariainl.ueftis. ff. dcauroamp;argcntolega-jto. Cæterùm Dq immortalcs, quanta hodic fit nouitatis amp;nbsp;ineptiarum in ueffitu affedatio, non minusindecensquamturpis , uidemus omnes, quantaleuitas, quantaindignitas, quantaperegrinitas, quanta exorbitantia, quanta uitiofitas, quanta protcruitas, quae corruptela amp;luxuriofa uitiofitas,adeo etiam infeffauic iuuentutem,ut nullis ncq5præccptisparentum8Cmaiorumfuorum,neqj legibus lt;orum q^ui magiftratum gerunt, amp;refpublicasgubernant, neepiorumhominu fermonibus corrigi pofsit.Quoties enim his noffris temporibus de ueffitus luxu amp;abufu leges tam in Comités publicis, quàmaliàspcrmagiftratumlataîfunt.ac fcdulo dum in publicis cöcionibusprauiilliacperuerfi mores carpuntur? Quam multi boni 8C graues uiri quotidiehacderequeruntur,fed tarn ca libido aepeftis îuuentutisanimosccepit, tanta dus maliuis eft, ut uixreprimiaut fanari pofsit. Quotidienouæ habitus ac ueffitus format excogitanturmuncplacetGallicus pileus, nuncHifpanicus cucullus,nuncillc,nuncalius ueffitus peregrinus Si extraneus,uarius amp;infolitus , modo non fit confuetus 8(. ufitatus. Vix ullafcena apud prilcos Comicos SCTragcedós fuit tam uaria, quàm nuncfunt iuuenum âc mili-tum ucffesac caligx: omnium autem turpifsimæ funt laxæ illæ,laceræ,diffufæ, Si ad talos ufq;propcndulæ,prodigæ,brachataf: Nullus feurra, nemolidor ucl car-nifex apud ueteres tali portento ufus fuiffct, quali nunc cacodæmonis arte diffc* lt;So 5^1accro ueffitu excogitato utitur pafsimiuuentus, cques,milcs,pedcs,calo/ nes,lixar, cerdones, amp;nbsp;quis non ? Ita ut nullus fit Euripus, nullus Polypus, nullus Chamælion, nullusPardus , neePanthera magis ficucrfitolor Si uerficoloribus maculis, quàm illi funt ueffitu aemonb. difformes potius quàm efformati.Cùm enimnontantummodoperfefeturpifsima nouitatisin ueffitu adfcdatiofit,uc propter ca co magis fugicnda, tfi quoq;aliapleraq;uitiagignitacproducit, quar iurè, præfertim in iuuentute, ac honeftis ciuibus improbantur ac notantur. Eff «nimtalis leuitas amp;«T«|i«, fcuinordinatio, quafi quidam pratter cæterauitia honeffæ difciplinaedifsipatio,acdeccntiummorum corruptela,cx qua non aliud fpquitur, quàm piæ ucræqjreligionis contemptus, magiffratus iufsionum uitup c ratio, liccntia,audacia, protcruitas, amp;nbsp;infolens ate^mouffrofa peregrinitas iuxtà ac pcruerfitas,cum magnorumfumptuum prodigalitate ac perditione,quam eti* amhoc loco Cæfarca conffitutio prohibetaedeteffatur , lumptuarias amp;nbsp;quaff ueffiariasleges pafsimutiliterfanciendo. Dixerunt ueteres, ueffirumhominis morumnon minus quàm orationemanimi charaderematqjmaginem effe: nun quidigitur dubitandum,illos, qui tantoperèbarbarjs ctmonffrofisueftibus de#

leftantur,hodieanimosquoq;monftrofosalerc.lnccditaliquisGcnnanusada-lefcens, Hifpanico teduspileo, eoqjplumis amp;nbsp;uariepido: thoraxdeinde Galquot; licus cft: caligæamplæ,fulæ,propciidulæadpcdcs ufq;laxifsimc,monftrum di-xerisucrius, quam hominem. Debetenimueftitus hominis cius etiamnaruram imitarhSedhicnonimitatur naturam,quepaucis contenta eft,fedluxuriaturpo-tius,amp;fupcrfluatinueftitu. Quoduitiumiampotifsimumpræter caetera regnat apud Germanos, utipalàm uidemus, turn milites, équités, tumpedites, caloncs pariterSGixas,pa2anos 8C ciucs.Dolcndfiuerô eft,hancnationë,quæ grauitaris atqjcôftantiæ laud^êfibihadenusapudexterosuendicauinhacparteleuitatisin-fimularipoffc. Vidi ego Dodoriscuiufdam Medici, uiri dodifsimi amp;nbsp;honeftif» fimihliumfcholafticum talicxoticoucftitu,8dlaxifsimis propendulis, braccatis caligis extrapatrioslarcsincedcrc: amp;nbsp;cùm propter amiciriampaternamargue-remadolefcentcm , eum ueftitum amp;nbsp;mores non decerchoncftarumlitcrarum ftudiofos, quorum parcntcsinhocgcnusucftimentorum haudquaquamfum» ptus fuppeditarent. Refpondit :ab^fcnte amp;nbsp;ignorante pâtre fibilicerc more aliorumfui fimilium ueftiri. Dixi, (èT«|*av i^axaxo^nAtflwefle.quam etiamFlaccus reprehendit, appellans tales imitatorcs feruum pecus: honcftarumatriumftu* diofos,aliosdeccremores,ucftes^. Neefruhraferiptum elle in Ecclefiahico, Ami dus, rifus amp;nbsp;inceffus produnt hominis ingenium : Similis in animo incon-ftantia,fjmilis cupiditatum uarietas,qualcm in ueftitu cernimus : d eniq; legum Si. morum patriæfaftidiumfimilein animohærct. Conieduram cnimmorumfa* duntprudentcsàucftituamp;uultu,utinquiuntuulgô: Diftortumuultûfequitur diftorfio morum. Animaduerteruntenim dodihomines, uttraditurin Phyfio« nomicis, ueftitum, fermonem, habitum, inceffum, amp;nbsp;alios corp oris motus tan-quam adioncm effe animi, in qua uclutin fpeculo cuiufq; natura cerni poiTetjUt roetatcftatur,cummolliticm obiicitTroianisTurnus,àuefteconieduramfalt;» eiens, ubi inquit : Et tunica manicas, amp;nbsp;hab ent rcdimicula mitræ .Apud Home* rum: tx y«y rol ravrav ipiris «vi^diTrcvSKvctCxivatähH^ Videlicethomini exiftis furgitbonafamadccusqj. Quantum ueromomenticultusueftiumadfcratad conciliandamhominiformam, dignitatemq^, fatisidemindicat de Vlyfielo-qucns ; Antè uidcbaturfpccicfcedilsimus elle,Nunc diuis fimilis, magnus quos pafcit Olympus. Exutis enim pannis, ucftes nitidasindueratVlyfles, aeprori-nusaliuscffeuifuscft. Quemadmodum enimhoneftusamidusamp;habitusapud bonos uiros magnam commendationem habet, ita contra diffolutio ueftitus, maximèinadolckcntib.pcruerfitatf animorüacmorfi fubindicatatq;dcclarat. IdcircofcribitXcnophon,Lycurgum LaccdæmoniorumLcgiflatorcmpræccs pilTe.uteorumpuerijin publico manusintraueftcscontincrcnt,amp;uttaciriincequot; derent,neccircumfpcdarent,necdehccrcntoculosabhis,qucantepcdescircnr. Etquidcmhæc magnarumuirtutumtyrociniaquaedamexiftimârunt effe Græci Ethnici.AitenimXcnophon,inftitutahatcfuifreideo,utaduerccundiam,pudo* rcmacmodeftiamaprimapucririaftarimaffueficrenr. Quanto magis nos, qui Chriftiani uocamur,amp;in pqs litcrisac ftudiis,adeoqjin Ecclcfia erudimur,ut nó modo literaspercipercmus,fed utaduirtutes,omniaqjhonefta officia inftituere* mur. Hæcincunabulamodcftiaf amp;pictatis, inueftituatqjinceffuperomnemui-tam feruare oportuit, ut bonos amp;nbsp;Chriftianos eines decebat, amp;nbsp;utPaulus Chri-ftianosappcllatlt;rj/;lt;7roA»T«STöv9£ov,uelut conclues amp;domcfticosDei. Veriim quidhoemonftri eft,aliudprofefsio nominis, aliud habitus Si ueftitusloquitur, quifummamleuitatem,immodeftiam,6Gmpudicitiampraïfefcrt,reqjipfadc# monftrat.

Mirariigiturplanèlicct, quid Chriftianis hominibus,qiii Chrifto nomen de-derunt, in mentem ueniat, quam non conueniatad profefsionem fuam, ad titu-lum 8lt;ftudia,talis ueftitus amp;nbsp;habitus. Siinfcaenaprodiret, cumhabitufeurrae Rex Agamemnon, nemonó uociferarctur illum hiftrionëdecorioblitü effe, ne* feirefeænæ, quodaiunt,feruire. Tammorofèiudicathominesinfabulis8Cludis. Quidputamusgraues homines, quid Deum ipfum, 8C Angelos cius iudicare de jnortalibuSjtamfcurriliteracfcelcratèincedcntibus,utnefcias,anhominesfinr, uellaruar»

«eîlaruæ.uelmonftraaut enamdiaboli.Inhacimmodeftia,pcruerfitate, ?^ impu denrianunccducaturiuuentus. Ofcculum, Omores. Quamnihilualentapud iftoshominespnfermoncs, fandæ leges, Imperatorum iufTa, magiftratuum e-dida,ctiamapudcos, qui Chrirtiano nomine gloriantur, quosDiuusPaulus Apoftolusuult,amp; quidem hortatur, ur coram hominibusambulent t!/(r}^H/^óvü)^, hoc eft,decenter,honefte, necquid uelinceflu,uclfermone,uelgeftu indecorum admittanr. Cumprimisautemiubec, iuueniles leuitates, amp;nbsp;cupiditatesfugere, qua? ex corruptis moribus, amp;nbsp;deprauationedifciplinæ,uelut agminefaJlojia* feuntur. Vt quidam ex Poëtis in nouos ueftitusnon inconcinne dixit, Labor §cmitum uomitintimusalta ferenumPecflorisinnubempremit indignatio ue* isAmbitionenoua, nudaqj libidine cultus Secula diftolui, ueterum uilcfcit amidus: Rflli2io,rerumq} placet petulantiorufus,Succumbuntantiqua nouis, circumfluit orbem Luxuries,morumœ uiros infantia mollit.Etalius quidam air, Veftis eratuilis, fed nonimmunda, decensœ, Quamfoletinuidua caftatenere domo. Commemoratur hiftoriaprincipis Palatini Fridericifenioris,illius,qui res bcllo magnas gefsit. Ad hunc uencrat Carolus Dux Burgundiæin arcem Heidelbcrgenfem, eiqjinter cartera xenia, utftt,dóno dedit pallium ex purpura fadum, Slt;ornatumpreciofisgemmis,fedbreue,uttunc crat Gallicægentisue« • ftitus. Palatinus Fridericusin gratiam hofpitis pallio uti cogebatur , etiarafi breuitas ilia difplicuit. Vt autem melius tegerct priorem corp oris partem, cu* rauitfibimarfupiumlatum ex purpura fieri, quo incedebattanquainrhenone tedus- Tanta erat tunc in Germanis grauitas , tantusamor uerccundiæ, nunc uertirusleuitatcm amp;nbsp;impudentiam animorum oftendit. Grauiter ergo lufti-nusHiftoricusdicit, Lycurgumlcgibusfuis cauiffe , nciuuencs amplius una no ' nbsp;nbsp;/

fte toto anno uterentur, amp;ne quilquam cultiusquàm alter progrederetur. Ea.-dem cnimratio (ficutCic lib.primo Officiorumfcribit) cfthabenda ueftitus,in quo, ficutin plerifq;rebusaliis,mediocritas eft optima, Velut Plautus inPeenu« lodicit, Modus omnibus inrcbus,foror,eft optimumhabitu: nimia omnia nimiumexhibentnegotium exfe . Lyfandri quondam filiabus ueftes mulic« bremqj mundum preciofum Rex Siciliatmiferat,cas Lyfander capcre noluit, in-quiens,dchoneftabit potius filias meas, quam ornabit : innues ornatum nimium amp;immodcratumuitandumcffe.

In Caput decimum,undccimum, amp;nbsp;duodecimum PolitixImperialis, uidc-anturl^esfub diucrfis titulislibro undccimo Codicis,uidclicet, deMurilegu-lis ,amp; Gynxeiariis, et procuratoribus gynxeq, amp;c. Item titulus odauus eiuP dem libri. De ueftibus holobaris, amp;nbsp;auraris, amp;nbsp;de tindione facri muricis. Mu* tilegulus hîc fumitur pro muricis colledore , utinterprctatur Alciatusinlibro undccimo Codicis. Cumprimis autem in hoc decimo capite mandat Imperator Principibus æ Magiftratui, ut in re ueftiaria decentem ac tolerabilcm quifquefuisfubditismodumconftituantatqucprxfcribant. Cum cnim omnibus in rebus modus ac ordo fit optimus, ut pulchcrrimc dixit Xenophon, ivJ'ivov'Tùitfy'ntt/^^HSiv, ovTiKtef^ovivd^wTroHtdisH yK^is, quid in hoc temporc maximeuruiutilitati(pfueritReipublicx,rationcm ueftitushaberi, aefaftumilium modcrari , corn id etiam iuftifsimisde

dp es acMagiftratusadhore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ \

A V D AND Ifunt Principes Slt; Status Germanichlm* pcratoricMaicftatiobfccundantcsineo.quód pafsim in aliquot ciuitatibusSlt; locisper Germaniamnimios illos amp;grauesfumprusatq;impenfas publicorum cóquot; uiuiorum,nuptiarum,pucrperioruni, enccniarum,fu* ncrurn,fepulturarum,focietatum, amp;nbsp;in aliisanriquo laudabilimorc, uelut fumptuarias leges quifq;fuain prouincia SCdiocoefiftatuant. Quid cmmutilius, quid decentiusinlmpeno Romano amp;. Germanico , quarn, imitarioncantiquorum , moderari 8lt; abrogarc fumi» f)tus nimios Si fuperabundantes f quemadmodum far pc quondam in omni audataRcpublicafadritatum elTelegimusapud Aulum Gcllium SiMacrobium, ut caïteros filcam. De uctcri enim parfimonia, deqj antiquis legibus fumptuariis illc cap.ï41ib.ï.nod. Att.Parfimoniapnquit)apud uetcresRoman.8i ui crus atq; canarumtenuitas,non domcfticafolumconfcruationcac difciplina,fed publica quoqianimaduerfione,legumqj complurium fandionibus euftodita elb Legi adconugin Capitonis Attei colledaneisSenatusdecrctum uetus, C.Fannio Si M. Valerio Meffala confulib. fadum,in quo iubentur principes ciuitatis, qui lu-disMegalenfibusantiquo ritumutitarent,ideft,mutua inter fcfcconuiuiaagita-rent, iurarc apud confules uerbis conceptis,non amplius in üngulas ceenas lum-ptus elTcfaduros.quam centenos uicenosq5æris,prætcrolus. Si far, Siuinum. Necjjuinoalienigena, fed patrio ufuros:ncq; argenti in conuiuio plus pondo quamlibras centumillaturos : fed poftid SenatufconfultumlexFannialata eft, quéeludisRomanis,itcmludisplebis,SiSaturnaIibus, Sialrjsquibufdamdiebus in fingulos dies centenos «ris infumi concefsit, decemq; alnsdiebusinfingu lis menfibus tricenos.Cæterisautem omnibus diebus denos.HancLuciliusPoc# talcgemfignat,cum dicit ;Faniiij centufsis^’ mifellos. Etrcliqua, quæibife-quuntur.

Cæterùm de legibus contra luxuriam uetcrum Romanorum latis fic fcribit Macrobius cap. 17. libro Saturnaliorum tertio : Longum (inquit) fiat, fi enume* rareuelimus, quotinftrumentagulæinterillos uelingenio excogitatafint, uel ftudio confeda. Ethænimirum caufæfuerunt, propter quas totnumcro leges deccenis Sifumptibusadpopulumferebantur, Siimperariccepit, utpatenti-bus ianuis pranlitaretur Siccenitaretur.Sicoculis ciuiumtcftibusfadis,luxuriac modusfierctPrimaautem omnium deccrnislexadpopulum Orchiaperuenit: quamtulitC. Orchius tribunusplcbisdeSenatusfententia,tertioanno quam Cato cenfor fucrat,cuiusucrba(quiaprolixafunt)prxtereo.Summaautem eius præferibebatnumerumeonuiuarum. Ethæc eftlexOrchia, de qua Catomox orationibus fuis uociferabatur, quod plures,quàm præferipto eius cauebaturgt; tumadeanamuocarentur. Cum^autoremnouælegisaudanecefsitasimplo-raret,poftannumiï.IcgisOrchiér,rannialex data cft, annopoRKomamcondi-tam,fecundumGcllri opinionem,88.DehaclegcSammonicusSerenusitarefert: LexFanniafandifsimi Âugufti ingentiomnium ordinum confenfuperuenit ad populum. Neq; eam prætores aut tribuni,utplcrarq;alias,fed ex omni bonorum confilio Si fentcntia,ipfi confules pertulere, cùmRcfpublica ex luxuria conuiui-orummaiora quàmeredipoteftdetrimenta pateretur. Siquidem cores redie-rat, utgula illedi pleriq;ingcnuipueripudicitiam Siliberratemfuam uendita* rent: pferiqj cxplebe Romano uinomadidiincomitiumuenirent, Siebrijde Reipublicælalutcconfulcrcnt. HarcSammonicus. Fanniælcgisfæueritasin eo fuperabatOrchiam legcm,quôdin fuperiorenumerustantummodo ecenantiû cohibebatur, licebatq^fccundumeam unicuiq; bonafua inter paucos confume-re.Fanniaaurem Sifumptibusmodumfccitafsibuscenrum.VndcàLucilioPoë* ta,feftiuitarisfuar more,centufsis uocatur. Fanniam legem poll annos deeem Si 0 do lex Didia confecuta eft.Eius ferundæ duplex fuit caufa : prima Si potifsi* ma,utuniuerfalcalia,nôfola urbs,lcgcfumptuariateneretur.Itali$æftimantibus Fanniamlegemnoninfcifedinfolos urbanos clues elle conferiptam. Deinde, uc non

INTERPRETE D. ÏVSTINO GOB. GOA^ 7t fton foli qui prandia cœnafue maior e fumptu fccilTcnt, fed etiam qui ad cas uoca-ti elTent,arq; omnino interfuiflent, pccnislegis tenerentur. PoftDidiamLicinia Ïcxlata eftjiPublioLicinioCralTo diuitc.cuïiis ferendar probandæqj tantum fru dium ab optimatibus impenfum eft, ut confulto fenatus iubcrctur,ut ca tantum* modopromulgata,priufquam trinundino confirmaretur.itaab omnibus obfer uarctur,quafiiampopulikntcntia comprobata-Lcxucróharc.paucismutatis.irï plerifq; cum Fannia congruit.In ca enim ferenda quefita eft noua? legis autoritasi exolefcentc mctulegis antiquioris, ira certè ut de ipfis duodeeim twulis fadum «ft ; quarum ubi contemni antiquitas cccpit,eadcm illa,qux illislcgibus,caucbä* tur,in alialatorum nomina tranficrunt.ScdlcgisLiciniar fumma,ut Calcndis No nis,NundinisRomanis,cuiq;in dicsfuigulostriginta dunraxataffes colundi cau-fafumcrelicerct. Carterisuerô diebus.qui cxceptinoncftent,ncampliusapponc rctur.quàmcarnisaridç pondo tres,amp;falfamcntorum pondo libra,quod ex ter* ra, uite,arboréucnatumfit. Video quid remordcat. Ergo indicium fobrfjfeculf eft,ubitaliprarfcriptolcgum coiftcetur expenfa ccenaruin.Nonita eft.Natn leges fumptuariac à ün^ulis ferebantur.qui totius ciuitatis uitia corrigèrent. At nifi pef fimis effufifsimis^moribusuiueretur.profcdü opus ferundis legibus non fuif-fer. Vet? uerbü eft;lcgcs,inquit,bonat exmalismorib’procrcantur. Has fcquitur lex Cornelia,8Cipfalumptuaria,qu3tulitCorneliusSylla dilt;ftator:in quanó con uiuiorü magnificentia prohibita eft,nee gul» mod? fad’.uerfi minora prccia re-b’ impofita;8lt; quib? reb?,dii boni,quamqj exquifitis amp;penèincognitis generi-b’dclitiarüfQuosillicpifccs,quasc^offulasnominatfEt taméprcciailiis minors coftituit,aufim diccre,ut uilitas eduliorü animos hominü ad parandas obfonio-rü copias incitaret, amp;nbsp;gulæ fcruirc,ctiä qui paruis eftent faculratib?, poftent- Di-caplancquodfentio.Apprimèluxuriofusmihiuidetur amp;prodigus, cui hare tâta in epulis uel gratuitaponätur.ltaq;tantô hocfeculûad omnêincontinentiâprô* pdus,ut pleraq;carum rerum, quæ Syllana legc ut uulgo nota, comprehenduné nemonoftrûmuclfando côpererit. oyHamortuoLcpidus confullcgê tulit Sci-pfccibariS Cato enimfumptuarias leges cibarias appellat.Dehincpaucisinterie lt;ftisannis,alialexpcrucnitadpopulum,fcrcntcAnrioRcftionc:quâlcgem,quant uis effet optima,obftinatio tarnenluxuriæ,amp; uitiorfi firma concordia nullo abro ganteirritam fecit. Illudtamcnmcmorabilc deRcftionelatorcipfius legisfet tur,cum quoaduixitforispofteanórccccnaffc,netcftisficret contemptarlegis* quam ipfe bono publico pcrtuliffet. His legibusannumcrarê ediâû de fumptibv ab Antonio propofitum,qui poft triumuir fuit,ni indignum crederem inter co-hibentesfumpt’ Antoniolocûfaccre:cuius cxpenfæfolitæcôfcrri folaunionist Cleopatrauxorccôfumpti,afftimationcfuperat»funt.Nam cùm Antonius quic quid mari aut terra,aut ctia cœlo gigncrctunad fatiandâ ingluuif-fuam na tû exifti mansjfaucib^acdcntib’fuisfubdcrct.ea^recapt’ dcRom.Imp.faccreuellet Ac gyptiüregnûrClcopatra uxonquaruinci àRomanisnccluxuria dignarctur,fpo lt;ionc,puocauitûnfumerefcpoffcinunam ccenâfeftertiùm cèdes, la Antonio mf rüuifummecmorat’fponfionccôtenditdignis culina,NumacioPlâco,qui Anto nio ta honcfticcrtaminis arbiter cleduscft.Altcra die Cleopatra pertentans An* tonifipollucibilêfanèca:nâparauit,fcd quanon mirarctur Antonius, quippe qui omnia,quafapponebâtur,ex quotidianis opib.agnofccret:Tüc Reginaarridens phialampopofcir,cuiaccrinônihilacrisinfudit,atq; illicunionederoptûex aurc altérafeftinabunda demifit: cume^ mature diffoiutu, uti natura eft dus lapidis,ab forbuit.Etquâuis eofa(fto,fpôfioncu,icifft't, quippe cùmipfa margarita cèticsfe ftertiü fine cötendonceualuiffet^manü tarnen adaltcriusunionisaurem fimiliter admouit,nifi Numatius Plane, index f»uerifsimus fuperatum Antonium ma-turepronüciaffet. Ipfeautèunio cuiusmagnitudinis fucrit,indccolligi poterir, quôd quifupfuir poftea uida regina amp;nbsp;capto Acgypto,Komä delat9,diffclt;ftusq; cft,8lt;fatftç ex una margarita duæ, impofitarq? fimulachro Veneris, utmonftrola: ïnagnitudinis,intèplo,quodPâthcû dicif. Porto dccibariislcgib. quado luxus primûinuaferit, deqjfrugalitateprifcorü, amp;nbsp;quâ porto parco uiefu côtenti fuc-Tiut^uidercquispoteftffilibetjAlexandrüab Alcxâdro» Geiûaliûdierûlij.cap”«

In Caput decimumfextum ToUtia Imperialis, Caroli Cerfarü A^ gt;4nnotationes Doéloris

R AE S E NT I capitc Cc far n öfter duo crimina p erftringitK alterum nempèfubdolum illud amp;nbsp;occultum furandi genus, quo nauw, aurigar, uedores, caupones,uina non fomin ex uafis furantur amp;nbsp;aufcrunt,uerumetiam reliquü aqua infun^ dendo,fairo,malitiofo, amp;excogitato animo corrumpunt ^adulterant,quodccrtèfalfi crimen efteommittere, amp;in Iegcm,Deum,amp;proximum d clin quer cj quid fitfalfum.ff. adlcg. Cornel, defalf. Quemadmodum^ Prætorquon-dampefsimumin Republica exemplum foreanimaduertit. fi res itincrantium infidps exponerentur illorum, adquosprorfusignotosdilt; uerterecogitnecefsitas• Nemo etenim fibijpfifatistutam poteft rerumfuarum præftarecurtodiaminitinerc:imô perfonamquoq;,nedum res oportet aliorfi fideicommirterc. Huicitaq;rciadmodumdifficiliacpcriculofarprofpcxitPrat* torfuo edido duabusinfadumadionibus: quarum altera contradui cum nau* Za,caupone,ftabularioquafiinito: altera delidisfamiliar,qua utuntur, corrcen« dis defer uit. Tuncciuilem quoqjadionem, in quibusfcilicetfpecicbusid licet, accommodât. Et profe(ftô(tefteOldendorpio) nulla iuris remedia aduerfus id senushomincs uidenturfuperuacanea.Vtenimdcipfiscxercitoribusparciftimè ioquamur,certèfamiliamquandoq;adhibcrefolentimpuriorisplcrunq;farinac. Quocirca difertè Prartorin 1.1.inprincipioff. eod.tit. edicens,ait: Nautar, eau* pones,ftabularii,quod cuiufq;faluumforcreceperint,nifircftituant,in eosiudi« dum dabo. Haud dubiè in codem edido fubiccit Prartor de furtis, de damnis SC déliais familiar, amp;ficdepofterioreinfalt;ftumadionc,fieiusedidum totumex^ taret.Pofterioremueróadioneminfadu cxplicatVlpianus,utfolctinl.licet,ff, cod- tit. In fadum adionef inquiens ) caupo tenetur pro his,qui habitandi caufa in cauponafuntldcm dicitin 1.1 •^»fin.ff. furt. aduerf. naut. caupo.ftabuL

Vocaturautemhæeprætorii edidiin fadumadio,furti: quoniamprarterfa-miliæ furtum in nautas, amp;nbsp;alios datur. Interim tarnen non tollit adionem furti ciuilcm aduerfus ipfos contrcdantes.I.licet-^M.ff. eod.Iam amp;fcireoportct,cuni rcferuntur res uel mercesaut iumcntainnauem,cauponam,aut ftabulum,non ef* fe ciuilesadiones, Namfimercesinterucnerit, etiamfttotanauislocatafit, ex locato amp;nbsp;condudo agi poteft. Si uero gratis fufeepw funt , redè agitur de rebus quar défunt. Item ob damnum iniuria datum,legis Aquiliæ adio eft. Vc eleganter difputatVlpianus fecundum Pomp onium inl.s, ex ho c edido, nauw, cauponcs,ftabularii,clt;c,

InCapuidccimumfeptimumTülitiie, de ufurarifs contra^if bua^ ^nnotationes Doélorh d^ini

O RR O Carfar nofter inPolitia fua bené conftituenda uidet. quàmfitnoccntifsimaRcipublicæpeftis, auaritia, feenus SC ufura,quç non plcbem tantum feenoratieqs contra dibus,fcd amp;ciuitatesnonnunquam exhauriunt, terras amp;nbsp;populos dc-uorantntautucrifsimcdixiffecenlcaturMenandeGïiAtüFEf««* (ttyisov «v8}u7rois kkkóv, Quippe auaritiam mortalibus effe maximum malum, quam diuus etiam Paulus omnium malo-rumradicem appellat: ex cuiusuelut fomitcomniaaliauitia

fubnafcantur,8lt; hi maxime ufurarn contra dus, quos hoe loco taxai, abrogat SC , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;damnat

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 75 lt;JamnatImpcrator.Qu0denim7rAfc0i'£jj«aliud eft, quam quod ilk apudComi-cumait,fibi tantum melius malle quam alten. Vndepleriq;uetcres dixerunt,fcc nus exercere,fit cumiurenaturaepugnare: quinetiamhominem occiderc. Non cnim iniuftum tantùm, ucrùm etiam dedecus, turpegt;atq; ignominiofum eft, quæftumibi facere, ucl exigere pecuniam,ubi nullius rei commutatio eft,hoc eft, ubi aliquis pro nihilo exigit pecuniam, quod facit fcenerator, qui falua forte exigitufuras non pro aliqua re,quia fors eft falua, fed tantùm pro officia mutuationis: quemadmodum faciunt fceleftifsimi fceneratorcs, qui ex paucis nummis in breuc tempus exhibitis,ingentia feen o ra, amp;nbsp;pet ere, amp;acciperenon uerentur. Quid ni igitur iniuftum eft,ufuras exigere, maxime ciim per uctitas illasquæftuoforumfœneratorumartes,amp;iniquos contraduSjquotidie crefcunt ufuræ,Slt; exhaununtur aliens facilitates ; quod etiam Ethnici fenferunt, inter quospratcipuiiseftSC maximus philofophus Ariftoteles, uituperans T/i^xxTTK^ Zw^sferneratoriam amp;nbsp;ufurariam illamartcm, quanummus ex nummo quæritur fiucparatur,quodpræfertim fit in mutuo ucl mutuatione pecuniæ fœnori dats uelacceptæ. Quocirca diciteumqua’ftum contra naturam efie, amp;nbsp;natursiiiimif cum,quia non fit inuentus,ut gignat uclpariat nummum, fed ut fit medium qua fl in emptioncmercis,fitufuraautem ft nummus parit uel gignit numumrundeS^ GræciToxaf/appellant, quia in ufura precio generatur precium, quod maxime contra naturam eft, ob id etiamapuef genres odio habita eft ufura, quoniam per camqua’riturnummusnummo,quumadhoctamennoninftitutusncc repertus fit,fed ut in emptione medium quoddam fit,ac mercis uicem gerat, adeoqjpro» pter commutationem. Vfurauerófeipfam,fuumqj lucrum S quæftum auger, Vnde amp;nbsp;nomen fcEnorisaccepit,quia genitafuntfimiliagignentibus,8lt;infccno^ regignitnummus nummum,quam tarnen comparandæpccuniærationem Ari* fto teles maxime præter naturam efte adfirmat,cuiuamp;uerbahaec funt in politicis: tv^oyógt;'TC(lx{iia-H'Tlt;UHoSosctTiKHJ^X7r' KurevJavvoiiKriiKlii wm'thv KTHcriy^^s^ eux t(f'o7iizi7ro^iSjH.ßiTx^aÄHS'yx^iyivi[oy«^ty,0(}'t^o}Ui «uloyTroKi Tr^to^,c^ipif^ rev^ voux’lovJ’tihHtjmi.oiJt.üioyQ^ ’TKTuïÏóiiivct 'Toïï yiwHiny kvtk t^iÿ, o/i tókos yivt-ïM villieriMtjQS3Msit(s^i/.Sigt;asx7rxp((qiyatvoujQSTili^^(M'Tlo'iJ.w^tii,

Di(9:umautcmeftruprà,GræcisappcllariTÔxôvàT»xr«, quoniam precio ge.* neratur precium, quod maxime contra naturam efte cenfet Ariftoteles libro u politicwf/,ubi7oxo{/a7rö rovTix£i(/,ab etymo,8Cper collationemfeenus uituperat, uclutLatinifcenusàfcetura,quoniampecuniamaugetamp;ccuprocréât ucl generarad quod nummus noneftinuentus, fed ut in emptione mcrcis feu preefi loco fit, amp;nbsp;quafi medium in emptione mercis, ut iam didum eft, itaq; perpe-ràm fcencratoriam imitari naturam poteft, nam estera quæ procreata funt, fuis procuratoribus fimilia efte dicuntur, ex inftitutione nature; pecuniam autemnoninuentam efte, quæ pecunias fibi fimiles progeneret, fed quibus res ad uiuendum neceftaris comparentur. Memorabilis profefló eft apud Ariftotelcm hic locus de feenore amp;nbsp;ufura , quæ tantoperè ethnicis amp;nbsp;pro-phanisgentibusfueritodiofa,ölt;apudnos,qui Chrifti nomen profitemur, nul* lus ferè quæftus frequentior ufurpatur,amp;uberior, quam qui ex feenore 8Cu* fura aucupatur. Veteres Romani, ut Cato meminit, peiorem ciuem ex# iftimärunt fceneratorem,quàm furem,qui ita in legibus pofucre , furem du-pli condemnari, femeratorem quadrupli. Nos Chriftiani f proh dolor) fancratores non folum non condemnamus tanquam fures amp;nbsp;iniquos ex* adores, ac rei tam priuatæ quàm publics peftes, fed honoribus etiam amp;nbsp;di* gnitatibus ornamus : amp;nbsp;quó iam quifq; ad quæftum 8i. lucrum eft atten-tior, SC feenerandi artem melius caller, eo prudentior habetur. Atqui nero quidfcenus ^ ufurafit,amp; quot eiusgenera fint, ac partes, numuein uniuer-fum omniserebuspublicis efjeienda fit, quidqj hïc dandum legibus, amp;nbsp;con-fuetudinigentium, 8i pietati Chriftianorum, ad rctinendam tranquiUitatem

74 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, ciuilisfocietatis,quum'qjlonga acuaria effet huius difputationis quæftio, ta menlmperator noftcruidetur ilia in pauca tjHyw/xftT«, uelut in Compendium hoclococontrahcrcuoluiffc,amp;indicare, qui fint faneratirii uel ufurarrj con* tradus,acprohibiti,quosSlt;pafsimlcgescommemorant, SC Chriftus ipfe SaU uatornofter, cuiiudicium huiusmundii Patretraditum eft,hæcuitia cum cæ* tens, quæmifcrè lab efadant Rerpublicas,fceleribus,fecuriad banc uitiofamar« borcm iamappofita, proculdubiè fuo tempore expurgabit, nulla hominum in-duftria, quamomnemuincit improbitas, artutia, SCmalitia hominum fencra* torum fcelcftifsimorum, qui nonnunquam ex paucis numis, in breuetempus exhibitis ( utfuprà meminimus) ingentia lucra , amp;nbsp;fccnora,SCpeterc SCaccipc^ renon uerentur, nee uerecundantur : quiqj per fas ncfasqjquaftumfacerc. Si opcsundecunquecongcrere fatagunt: fepe ctiam,quod uulgo dicitur, cè?rlt;» n^ xçov^açoAoyâj/: uelutille è lotio quoque. Si ubicunque fpes dolofi rcfulferiC numi. Quamobremfeeneratores omnesin turpifordidoqj quæftu uerfari ui^ demur, ob id quoque omnesinprobra Si dedecora incurrunt. Qui enim lu« era Si cmolumenta magna à quibus, Siquænefaseft, exigunt, uel etiam cri-pinnt iure uel iniuria, quales funt feenerarores Siraptorcs,rj nonauarifoliim, fed Sifceleftipotius,impii Siiniquifunthabendi: quódnimirum in turpi quæ-ftufint occupati. Siquidemfpequæftus hæc fcclera fcquuntur, Siinignomi-niam Si probra incurrunt: quin quoque in fordido lucro, ctdamnabili arte iierfantur. TÓxov autemetymonfuprapofuimus, actto 7»TÏxep, hoe eft, parère, feu fcetum procreate, uel precium generate pecunia. Feenus autem Si ufura communitcrid uocaturlucrum, quod fupra fortem exigitur, tantum pro» pter officium mutuationis , quod lucrumquidem feuprccium,eruditihomi» nes maxime contra naturam effe dicunt. Itaqüe iniuftum effe feenerari , Si ufurasexigerc. Hinc definiunt ufuram effe accefsionem fortis, quae propter mutuo datar rciufumuclmoram, uclalio quouis colore illicite exigitur , cum ufura pccuniæ, quam percipimus, infrudunonfit, quianon exipfo corpore, fed exalia caufa fit,id eff, noua obligatione , quemadmodum Pomponiuslu-risconf. in 1. ufura, ff. de uerb. Si rcr. fignif. adferit. Alrj quidem ufuram ftri-dèacfpeciatim fumptam definiunt, nihil aliud effe, quamprecium uel potius afffimationem ufus fortis confumptae cum damno creditoris. Quant autem ufura latè pateat, quam innumerabiles cius fint fpecies Si tradationes , non huius eff inftituti commemorate uel percenfere. Imperator nofter plcrasq; damnare Siabrogarchocloco uidetur,acimprobare : utinamcum effedutam féliciter, quamfalubriter uniuerfæ Rcipublic». Diuina fcriptura, imo Chri^ ftusipfemutuicontradum ufuriscontaminari uctuit, Lucae 6. Si multa extant inProphetisSi facris literislo ca, feenus Si ufuras, furta, fraud es, Siimpofturas prohibentia Sidctcftantia,quæuitia Siflagitiaomniafub hoc Dccalogi praxe* pto complcduntur : Ne furtum facias, ubi in genere à Deo ipfo prohibe-tut omnisfraus,omnis dolus malus , omnisimpoftura in didisparitcr Si fa* iris, incontrairibus Si commerefis , in emptione Si uenditione, in negotrjs, in ponderibus,inmeufuris, in numero, in debitorum folutionibus, Siinomni iniufta aliénât rei cupiditate uel exadionc.

Ne quis autem opprimât ac fraudet in negociofratrem fuum, uctat Di-uusPaulus in prima adThcffalonic, capitc quarto, Propterea quod ultor eft DO MIN VS de his omnibus. EtLucæp. Zachatus tcloncs ad Chriftum conuerfus pollicetur , fe quadruplum redditurum, fi quempiam defrau-daffet. Quo manifeftè fignificat, impofturam feu defraudationem effe furtum, quia in lege muldabatur furtum quadritplo. Sic quoq; ueluti furtum prohibetur omnis illcgitima Si illicifa ufura, auaritia,Si rapina, quin Si omnis in contradibus imp o ftu ra Si fraudulentia , iuxta hlud , quod ex diu9

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 7? ex diuo Paulo fuprà dictum eft. Nemo defraudet fratrem in negotio. amp;nbsp;uerbum Chrifti,Mutuum dantes,nihilinciefp crantes, Si lex cum alibi,turn Deuteronom. 2j. prohib et,inquicns : Fratri tuo abfq; ufura mutuabis id quod indiget. EtEze-chielis»8.pertotumcaput. EtPlalmoi4. Quipecunias fuasnondeditad ufu-ram. Suntautem ufuræ, quandoin mutuatione ( ut fuprà quoq; memoratuni eft)pacifcimur,utaliquidfuprafortemnobis proptcripfam mutuatione detun Ideo autem iniuftaf funt ufuræ, quia cxigitur non dcbitum. Soluens enim mutuum,nihil amplius deb et,Si tarnen amplius exigirur ptorc nulla nec débita. Ergo nonferuaturîequalitas,Ethæcauaritia eft, Siiniufta, alienæ rei cupiditas Si cxa-lt;3:io,adeoq}ipfifsima caufa, cur fccnerationes Si ufuræ cxhauriant ciuitatcs,quia f Generator es auf crunt plurimum, pro quo nihil recipitfolucns. Non potcftigi-tur tails commutatio uel potius exadio elfeiuftauelperpétua, cum non fit ex a?quo mutua compenfatio, fed ut inquitlureconfultus, fortis accefsio. L cos. C. de ufur. quæpropter mutuo data? pecuniæ ufum, uel etiam moram cxigit. Ea tarnen iure ciuili ufq;ad legitimum modumpermiftafuir,difta 1. cos. G. de ufur. Cæterùm diuinis Chrifti mandatis omnino prohibita.Cùm enim non nifi ab in* digentibus ex quadamncccfsitate,fub fcenoremutuóp ecuniæ accipcrêtur,acci* dcbatplerumq;, ut ipfipropter certitudinempromifsionisfoluere tenerenturj cumnullosfruclusrcrumfuarum percepilfent, ficqj ad inopiam redigebantur: quapropter legibusfcenebrehoc malum temperatum eft. At Chriftus noftcr nó conuenireexiftimauit,mutua, quæamicorum caufa induda funt, inlucri certitu-dinem uertere,atq;ideo uetuit,ex mutuo quiequam fpcrariPlutarchus item gra* uifsimusautorEthnicusdocet,quódnon oportcatfcencrari,caq}deretanquam ufurariæ prauiratishoftisacerrimus commentarium Græcè coiifcripfK,7r^'Tcv t^n ^itv/xvêi^iSK£. Vbi uniuerfam fcenerandi rationem damnatquó d contra natu* ræ regulamfit, quæ cft,ex nihilo nihil gigni, quodpaupertati unicum eius fola* tium,nempc,animifecuritatemSitranquillitatemaufert: quod nondum no-tos frudus deuoret: quodquiaccipiuntfub ufuris,uerfuramexuerfurafacien-tes,nunquam fc cxtricant,Sic.

Etfi uero rcs human»acpoliticæabfq;contradibus licitis confiftercncquc* unt,ucluti emptione, ucnditione,locatione, condudione, focietate, mutuo, Si huiufmodi,quibusultró citroqj obligantur homines, quos contradusGræci co* munitcrappellanrlt;rt/vceWv«y/x«T«, hoc eft,commutationcs uel cômercia,cùm ul* trauerba contrad:usaliquidutrinq;agitur,ct obligatio,ex qua tandem adio oris tur : tarnen magna eft differentia inter licitos Si illicitos,feu fceneraticios, de iure prohibitoscontradus,quosmagna ex parte auaritia, Si7iA£m|«a, Si ficmalitia hominumexcogitauit, quos Silmperatornofterhoccapitcrcprehendit,atque nominatim carpit, aliquot numéro acordine commcmorando. QuosàfuaPo-litiareqcitacdamnat,uthicmanifeftcpatebit. Eftalioquia-i/KaA\ayAc«,contra* dus feu commutatio, honefta Si mutua confcnfio duorum uel plurium dereali-qualegitimomodo trahsferenda, uel quo ad dominium, uelquo ad ufum, uel quoadobligationem diuinitusordinataatq;conceffa.Quiacumfmguliindige-ant rebus,quasipfi non hab ent,uultDeusferuataæqualitatclegitimis comradi-bus. Si communicationelegitiraa,uitam hominum copulatam effe, ut intelhga-musiuftitiam effeæqualitatem, Sifciamusipfumæqualem effe. Sunr enim Icgici* micontradus confirmati diuino præcepto,furtumnonfeccris. EtLeuitici no-no,Nonfacite inequaliratemin iudicio : uelnefeceritisiniquum quid in iudicio, iuftèiudicabisproximo tuo.Neincedasmercator,hoc cft,impoftor, inflopulo tuo. Mercatores enimutimpoftoresfrequenter technis Siartibus homines cir* cumueniunt. Wtet'ev-^enffcrjii feinem Äned^rftger/ Oerftd) niebrjiimbahotmercfi flt;btd?eni»olt. ©cbebiit/»notvetï»ectn:amp;t^met/ctnkutbcvntgt;lönöbefebciffer, Atqui emptio eft contradus, quotes rransferturproiuftoprecio, quantum ad domi* nium,necretinet emptor ius retrahendiprecq, Si nominantur fubftantialia cm* ptionishæc, uidelicet, merx, precium,8i confenfus emptoris Si uenditoris. Cæterùm mutuatio eft contradus^quo transfertur pecunia,feu frumentum, feu G *

7Ó POLITÎAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, alia res utilis, cuius ufuseft confumptio, cumhacobligatione, uttantundem poftcertum tempus reddatur, amp;nbsp;dans mutuó retinet ius tantundem petendi, quantum mutuó dédit- Quæ quidem datio mutui, feu mutuatio, potifsimiim in his rebus confiftit, quæponderc, menfura,üelnumero confiant, nimirum quód carumrerum datione increditumire, feu mutuum contraherepofTumus. Damus autem mutuum non candem fpeciem, quam dedimus, recepturi, alio* qui commodatumaut depofitum eflet, fed idem genus. Quód fialiudgenus clederimus,uelutfi pro tritico oleum uel uinum receperimus, nö erit mutuum, quemadmodum difertè inquit Zafius nofierin 1.1. ff. fi eert, petat. Mutuum contrahicumfperecipiendiidcmin genere,noninfpecic. EiusLegis explica* tionem pulchram amp;nbsp;eruditam uideapud eundemZafium, dido titul.quialibi dicit, ncmpeinl. rogafii -ÿ^fitibi. eod. in contradu mutuifacilcincidere in ufu-ram, 8C crimen ufuræ. Quareabltinendum elfeabhuiufmodicontradibus, in-quiens .• Ego quidem prius perirem, quàm tales contiaduscelebrarcm. Egrc* giafanèuoxefthonclti amp;nbsp;eruditilurifconfulti deteftantis amp;nbsp;abominantisufura^ rios contradus,amp; feeneratores. Noucrat enim uir optimus, fcenerari turpe ede, amp;pugnare cumlcgenaturæ, utiamanted fæpèdiéfum eft, etiamab Ethni« cis omnem fcenerandi ufumdamnari,uelut totius Rcipublicæ perniciem. Eft enim fcenus 8C ufura quæftus feu lucrum,propter mutuationem fupra for« tem exadum : feu quod propter mutuationem petitur. Exprefsè autem in fa* cris literisprohibita eft ufura? petitio. Lcuiticiij. amp;nbsp;Deuter. 23. Et inEuange« lio dicitur : Mutuumdatc,nihilindefpcrantes. Nampugnant ufuræ cumæqua* Iitate: ncc quisdebetiucrariexalieno. Accipiensucró fcenusuel ufuras, lucra* turdealicno,quiamutuatiotranftulit dominium ad alium, amp;nbsp;quidemreinon fuanatura fructificantis , Non cftigitur iuftum lucrum feenusaut ufura. Res quoqUpfaoftendie,propterhancinæqualitatcm exhauriri magnam partem ho* minum, camep ob caufamfacpc,tumapudRomanos tumaliospopulos,fcditio-nesin imperils ortaseffc,utuiderc eft in Hiftorqs, amp;nbsp;apud Ciceronemin Cati* linam, Slt;aliasReipubl.peftes. Tandem tarnenamp;Ethnici, amp;nbsp;Imperatores, ut modusaliquiseffet, leges quafdam condiderunt, etiamdeCentefima,quæfic di(ftacft,quando centenmo mcnfeæquatfortem:utfi quis fingulis mcnfibusdc centum aureis foluatunumaureum, cuius ufuræ ccntcfimæmentio fit in libro Efdræ capit. quinto. Gumqj feeneratores duas aut tres centefimas poftula-rint.lex de centefima fepc^cnouataeftfut aLuculloin Afia, à Ciccroncin Cilicia, à lulio ScAuauffoTintotoImperio. Gerteconfuluntpleriq;fapientes,inter quos etiameftPlutarchus, grauifsimusautor SCHiftoricus, hcredium quod-libetpotiusuendendum effe,quàm mutuó à daniftaamp; harpyis illis fceneratori# busaccipiendum. Apudnos profedó publicèintereffet, legem ciuilem,nem-pel. eos.G. deufuris,obferuari : quamfanciui timp erator Flauius luftinianus li* bro quarto Codicis, titulo 32. transferibatur lex tota. 26. quæ certummodum fcenerantibus conftituit, ut qui cum excederent, plcderentur. Quin 8C pro^s pter Canonumprohibitionem non nifi pefsimus quifqueSC impudentifsimus fcencrat. qui Gambij,hoceft, permutationisnomine, uel alio fido titulo, indi* genrem,atq;nccefsitate, quódhumaniores non reperiat,compulfum dcglubir. Nee quidem Epifcopi amp;nbsp;Sacerdotes id pefsimum amp;nbsp;exitiale hominum genus ullo modo coëreent aut execrantur, fedadiuuantpotius, fuis quoq; pecunfis «/icevé»ae,inid lucrum dam creditis, tefte Alciato in 1. ufura pccuniæ.ff. dcuerb. fignif. quodamp; diuusCyprianus conqueritur. Deteftanturamp;improbumfee* nuslmperatores Diocletianus amp;nbsp;Maximinianus 1.20. C. de caufis, ex quib us in* famia irrogatur, ubi fic ftatuunt : Improbum fcenus excrcentibus, amp;nbsp;ufuras ufu» rarum illiciteexigentibus,infamiæmaculairroganda eft.Slt; in ^Porto,j.quæft. 7,idq;idemadferitBald,in d.l, improbum fcenus,

Vocatautcm Improbum fcmus, quod 8C Cicero magnum SC iniquifsimum appellat,fcilicet quoduerfura dilfoluitur,quemadmodum q folcnt, quiutfyn* grapham unam dilToluant,amp; una cautione feliberent,pccuniam mutuam maio* nfeenoreiterum accipiunt. Indiescnimdeteriorcm conditioncm fuamfaci« unr,quod frugi homines facercnon folcnt. Et plcræq; hodic,proh dolor,pro* pterluxum uehitus, amp;nbsp;crebras comclTationcs non folùm domus, fed amp;nbsp;Ciui* rates, grauifsimofcenorelaborant,quanquammultisfccnebribuslegibusSlt; con ftitutionibusimperiaIibus,illa7rA£ovt^lt;«,^jAc«yyigja»glt;/'«i'alt;r/zos,fceneratio SCaua ritiaha(flcnusfæpcconftri(Sacft,8C cocrcita,led ut uideo,fruftra,quum earum fa lubriumlegum ä conftitutionü,uelut quondamMegarenhum , nullahabetur ra tio,quinacerbifsimifœneratores,Iudaei,8ifui copliccs,impuncfccneratoriis te* chnisamp;arnbus toto orbe graffantur ciuibusSCplebiueluc Harpyiæae Vulturq Phineiuidumdeuorantcs,idq} eôfit,quôd plurimum ex ocioSi luxuæsillud alienum contraharur,utquotidiè fieri uidemus: hinclocupletanturdaniftæ,lu* dæi,amp;feenerator es, populus ueró Si plebes anguftanturß^ depaupcrantur,qué aamodum Cicero exclamat:Elieu quam inique comparatum eft, ur q qui minus habent,fcmperaliquidaddantditioribus,amp; Gallidicunt,LesgrolTesrongeurs» many ent le p ouer gcns,ho c cft,ö(y 15 » (iù (pay» ocpni,lt;/lfiKuy ou yivmrCfou.Yccn era to» rum enim,daniftarumamp;Iudæorumfortunæ,ac copiât, nonin tantum augcren* tur,nifi effent quos cxugcrcnt:quemadmodum inter pifces Si beluas funt qui la* niatualiorumuiuunt: Interhomincsquidemnullapcftis maior iniuftitia,auari* tia,5rAfcflt'£j/£t,quoduitifianimieft, quolucrum Siquæftum undecunqj oblatum cupidi daneiftæSc harpyiæfclt;îlantur,amp;amplius qua in parfit, qualibet in re ha* beredefidcranrquodpropriè eÜ7rhiaviK[iiin^lt;/lavamp;^iu, uitiumfcilicetprorfus il liberale Siodiofum,quo auari Siiniquilucrum Siquæftumin qualibetre,unde# eunqjaffedant amp;fcfl:antur,ctiam,utille,cxlotio, quodeumnon puduit:ó^pro* fedó pudendum turpilucriumfuit,cùmquibufd3mpopulis,maximèlndis,igno turnfcmus Si ufurafuiffet.Liuiusfcribitlibroab urbecondita odauo, deqs qui creditonbus,quód rationi paria non facer ent, addidos nexui Si uindlos effe, ni^ mirumærisalieniratione,quoperfæpeinopesadobrucbantur,ufuramultiplici omniaarrodentc,acueluttabepcftiferaad corpqsitem correpcntc,nafcebantur quandoq; nouarum tabularum décréta per fummam incxuperabilem^ necefsi tatem, acDiomedeam quodammodo (ut dicitur) expreffa patribus. Quam* obrem eaCicerolabcfaftionemfundamcntorumReipublicæuocat, quum pecu niæ creditæ obæratis condonantur,6C nouæ mox cooriuntur tabule, quibus no* mina contineanturnoua. Etalibiidem Cicero:Tabulæ nouæ quidhabentargu menti,nifi ut tu emasmea pecunia fundum, 8(cumtuhabcas,cgo non habcajn pecuniam. Vtredèapud Comicum dixiffeuideripofsit,Næillehaud fcit,hoc paulumlucri quantum ei damniapportet: quodinfeenus Si uerfuram appofitè quadrat,cüm pecuniammutuo accipit debitor, Si per cam dimittit priores cre* ditorcsinfolutos,quod modici temporis,breuisq5fpacq lucrfi malum Si æqualc eftdifpendio,utuerifsimèdixiffcuidetur Hefiodus,MN x«xci Ki^/oitnui,kukk Kt^^-Aaj(r««T«lt;rlt;fi.Ideft,nemalèlucrcris,malalucraæqualiadamnisfunt. Quamuo cem Ethnici hominis, utinam Chriftiani mortales, præfertim propolæ Si negoci atores,perpcnderët,quorumDeusPlutusacuenter eft, «^Klt;/l't (uay^^ce KÏ^Jlnat/it tp^ofait^yK^ilau. Adducit enim infortunium,turpclucrum,uelut Cæciasnubcs, quod dicitur.darum igitur exfuprà didis liquet, ufuram proprièfieri Si confi« fterein mutuo. Mutuationemueró contradum effe,quo transfertur pecunia, feu frumentfi, feu alia res utilis,cuius ufus eft confumptio , cum hac obligatione, uttantundempoftccrtumtcmpusreddatur;amp;dans mutuó retinet ius tantun* dem petendi,quantum mutuo dedir. Sic amp;nbsp;locatio eft contradus, in quo res transfcrturadcertumtempus,quoadufumprocertoprccio,nonquoad domi nium.’Etresillatæfuntiureoppignoratælocanti. Eftautem ufura (præterfuprà didas definitiones) etiam fecundum Azonem in Summafua. C. de ufur. quici* quid forti accedir. Quam definitionemDodores fuperRubrica de ufuris,in autiquis,fupplent,dicëtes, quód ufura fit,quicquidforiiacccdit,fcilicet ex pado

prarcedenti,uclexintcntionc,VtIoan.Andrcacin cap.peccatü.deregul iur. defi-* nit, dicens, Vfuram effelucrumexmutuojuelpafto, ucl conuentione exadum. Quam definitionem Dodores (ut dixi)fuper Rubrica de ufur.cómuniter fequü* tur. Hoftienfis quoq; egregiè definit, fcilicet, Vfuram effe, quicquid accedit rei mutuatæjpfius rei ufusgratia,expadione,uelintentione habita in contradu,uel in exadionc fada ex poftfado. Quam definitionem loannes de Anania in di* fta Rubricafiededarat,duo continere,materiale fciliccf, ut mutuü:Slt; formale, ut exaÆo.Etfecundum talcs definitores ufurahabet locum inilhsrcbus,in qui* busconfiftitmutuum. Mutuum autem confifiitinqsrebusjutfuprà memini* mus,quæpondere,numcro,mcnfuraueamp;c. confiftunt. At quidamuolunt, ho-dieufurasomniiureprohibitas cffc.Primùmdciurcdiuinoueteristcfiamenthuc Exüdiixcap. Si pecuniam mutiiô dederis populo meo pauperiamp;c.neufuris ^opprimes. Item Deuter. xj.Nonfccneraberisfratrituopecuniamad ufuram,nec frugcs,nccquamlibetaliamrcm. EtEzechicliS. cap.efthorribilis textus contra’ ufurarios,ibi,Adufuramnoncommodaucrit,8lt;ampliusnonacceperit. Etfequi tur:Adururasdantem,8Camplius accipientem,nunquid uiuer?non uiuet. It^ Leuiticixj. Necaccipiasufuras ab co, nee amplius quam dedifti. Time De-urn,ut frater tuuspofsituiuercapudre: pecuniam non dabis ei ad ufuras, amp;nbsp;fru* £umfuperabundantiamab co non exiges. ItcmPfal.14. quarritiiifpiritufandfo, lomincquishabitabitintabernaculotuo? Etrefpondetintercetera. Quipecuniam fuamnon dcditadufuram,amp;munerafuprainnocentemnonaccepir. Se# cundo itemfuntprohibitæ ufurædciurc diuinoNoui teftamenti in Euangelio, ubi dicitSaluatornofler Chriftus;Mutuum date,nihil inde fperantes.Eccefilius Dei,amp; ipfa ucritas dicit,nihil inde fperantes.Et pauló antè dixit.Si mutuum dede ritis qSjà quibus fp eratis recip ere, quar gratia crit uobisï Nam SC p eccatores p ec-catoribus fcencrantnr, ut rccipiantarqualia amp;c. Quód fi quem illi texrus diuinx feripturæ amp;nbsp;comminationes nö affeccrint amp;mouerint,ut cótineat feab omniu-fura,isnoneftappcllatione hominis Chriftianidignus,nccguttula,uelfcintillula timorisDci,uelucr»fidciin co cft,Tcrtió,funtitcmufuræprohibit» iurcpofiti uo fithiimano,uiddieetcanonico iure,Stquidéin fanefifsima SynodoNicæna, dequaincap.quoniam,amp;pulchertcxtusincap. penult.46.diftinft.14. quæfr.j. pertotum. qui text, ibi ualdc infignitcr interpretantur iura diuina feu Cano-nica.Itcmi4.qu»ft.$. amp;nbsp;6. pertotum. Item per totumtitulum dcufuris,inanri# quis,capitulo, qui repetiturum. in ^.amp; Clement.i.Etlicct deiurc ciuili ufurae fu-erintpcrmiflaf,utin toto titulo ff. et C. codem, amp;nbsp;poftea de iure Canonico» adcoqjetiaminAuthent. ufq;adtitul.deEccleftitul.ufq; ad certum modumper miff»amp; limita tf,ut in 1. cos,amp;l.ab co,Authcnt.adharc.amp;incorporc,undc fumi-tur. C.deufur.hodic tarnen per didumtitulumlt;^t.deEcclefia.tituI.collat.9.func etiam deiurcciuiliprohibit»,ubipicntifsimusamp;ChnftianifsimusImperatorlu ftinianusmandat quatuor illa concilia principalia,uidclicet,Nic»num,Conftan tinopolitanum,Ephefinum,8C Chalcedoncnfcfcruari. Atin concilioprimo,Ni-c»nofcilicct,ufur»fucrunt prohibit»,dido capit. quoniam. diftindr. 40. Et fic poftcriusius ciuilc derogat omnibus prioribus legibus,ufuras permittentibus» Ncc leges ciuiles ibi fccundum gloff. potuerunt permittere ufuras, propter prohibilioncmiuris diuini. Inferior enimnon potcft tollere legem fupcrioris, ncqjfcruus Icgcm domini,periurain gloff. allegata, cap. cum inferior, de ma-ior. amp;nbsp;obedient. Pr»tcrca dicit glofibi. quod Dominus dixerit ad Paulum, Durum eft tibi contra ftimulum calcitrarc, amp;nbsp;ita contra mandatum Dei. Et quod de Iure ciuili ufur» fint etiam hodie prohibit», tenent omnes Do* Stores in locisordinarqsjamp;notanterlegumprudcntesin dida Authent. ad h»c, et in 1.1. C. de fumma trinit. 8lt;fid. cathol.ac adco quidem prohibit» funt, quod etiam cum iuramcnto promiff» 8c folut» fifucrint, tarnen repeti pof* fint,iuxta capit.debitores.extra de iure.

INTERPRETE D, IVSTINO GOB. GOA. 79 ad extcnuandam fortcm.l.finonfortetn.inprinc. S^ibi Rar. 8C Dolores notant ff. de condid. indebiti. Et quum ufura , tanquam indebitè foliira, pofsit repen, quia ius refiftit, inferrc uelle uidentur Dodores in d. I. fi non fortem, quod etiam non ualcat datio fideiuiforis , nee pignoris, quandoquidem ius ipfum huiufeemodi adui refiftit. Et quum fic lege refiftente amp;nbsp;prohiben* te,adusfcencratitiusuel ufurariusfit ipfo iurenullus, omnia quoq;pada, om-nes conuentiones amp;nbsp;capitula, in co contradu ucl adu appofita, ipfo iure non ualeant,l.non dubium, cum fui materia. G. delegibus.S^ quod padaap« pofita cenfeantur etiam in fraudem ufurarum appofita. Ideo quicquid accédât forti principali,fiucfit pecunia, fiue alia res, fiue padum, fiue conucntiogt; fiuclufiurandum, Slt;c. fit ufura. capit. plcraqj. 14. quarft. 3. Et licet uaria à warns adfignantur caufæ prohibitionis ufurarum, tarnen una cftprargnans SC maxima, quia lucrum amp;. quaeftus ufurarum eft contra pietatem amp;nbsp;charita tem proximi. Siquidem proximo in necefsitate conftituto tenemur atq; dc-bemusfubuenirc. Eftamp;aliaratiofccundumPanormitanum fuper Rubrica, de ufuris, quia feenus aut ufura eft quoddam uitium amp;nbsp;feelus contra naturam, quum in ea pecunia germinctpecuniam,contra eiusnaturam: quiapecunia non eftfada(utfæpeanteameminimus)utgerminctpecuniam,fed folùmutfit me» diumfeumenfurarerum.l.t.C.dccontrah.empt. amp;uendit.acpulchcrtextus eft, licet uulga.in capit. ciicicns,oduagcfimaodauadiftind. Etfic quid cm fœn era-tores amp;: ufurarq principalitcr dclinquunt in Dcum,abutendofcilicetrcrum ufu, tuncenimperpecuniamgcrminaturpccunia, quod effecontra naturam,nemo i2norat,có quóducnduntufum,quinoneft. HincIoan.Caldcrinusin cap. fin* de ufur,poftaliquos,utrefert amp;nbsp;fcquitur loan, de Anania, in d. Rubri. de ufiir*^ ponenshanc rationem,quüdhacrcs,inquibusconfiftit mutuum, 8C per confe-quens,inquibusufuraconftituipofsit,ufu confumantur: amp;nbsp;quod ulus rei non pofsit feparari ab ipfa rc,feu dominio rei.Nam ufus pecuniar nihil aliud eft quant coëmptio pecuniæ,idcft,dominti pecuniar. Et ficquiuultrecipcreufuramproi ufupecuniæ,uultfcparariufumàrc,quodnon poteft, quum ufu confumatur,ut etiam clarèuidcripotcftinuenditionc uini, frumenti, ucl olciamp;c. in quibus e-tiam confiftit mutuum,amp;fic ufura. Nam quiuendituinum,amp;poftcaquoqiuel-letuenderc ufum eiufdem, non poffet: quia qui uendit uinum, ucndit etiam ufum:necunum ab alio poteft feparari. Quare etiam Ariftotcles (quemadmo dumfuprameminimus)nullalegediuina edodus,nccardatus,fedfolarations natural! indudus,feenus amp;nbsp;lucrum ufuræ,nimirum Toy TOMy «ss xsà lii^isx Trag« £jvlt;np, tanquam præcipuc aduerfus naturam pugnct, detcftatus cft,amp; quod naturaliteriniquumiuxtaatqjillicitumfit, ut confiât ex primo libro politicz2f/, Quocirca faneratorcs amp;ufurarn fic etiam peccant in naturam. Quibus ratio-nibus utiq; liquido confiât palamq; infertur , contradus ufurarios fui natura uitiofosreprehendendos,amp;malitia conuolutose(re,uelutfurtfi amp;nbsp;rapina, capit.: fiquis,t4.quæfi.4- ScfuntuerbaDiuiAmbrofii Efi autem Rapina improbifsi» mum amp;nbsp;detefiabilifsimum maleficium,ut dicit Imperator luftinianus Infiitut* in princip.de oblig.quæ ex delid. nafcunt. Et dicitur ufurarius amp;nbsp;fanerator latroicgalis, amp;pcfsimabefiia, quinimo amp;nbsp;Vorago, quaranimas deuorauSC fa# cultates cxliaurit.capi. 1. inprin.deufur. in 6,

Hincccrtèfcnfifieuidetur Ariftotelcs,ufuras efie contra naturam, nee du-biam uelinccrtam efie rcgulam, de politica iufiitia, quod ius naturale uerè fic ius diuinum: ctiamfi Moyfes concédât Hcbraris,ut ab alienigenis ufuras exi-gant,quipopulus certè tune aliquod amplius amp;nbsp;excellentius habuit ius, non modo repetendi mutui,fed amp;nbsp;(utDeutero,»3.cap. dicit) fanerandi gentibus, SC ufuras capiendi,nempeautoritatediuina,quæhociprumfiatuirSCconcedit.Ipfc enim Deus amp;Dominus efi omniü, qui non modo pecuniam Si res,fed Si régna et imperia aufert,cuicunq; uult, quocunqi modo uult-. Si dac ciiicunq; uuk.

Siergotuncinuindidam gentium Deus uolucrit cas per ufuram SC fcenus pu* nire, 8lt;idHebræis mandet utfeciant,rcdèfecerunt, quod obedientesfefeDeo fuo prxbuerint,amp;iram eiusfanoretunc amp;ufura ingentibusidolatrisimpleue« rint.

Nuncautem resfecushabetfub Mcfsia S^Euangdio. Permiferunt olim leges Imperatorum cxigcreufuras: nccpeccafTeputaturlmpcratorcm, cùmpcrmifiC ufuras exigi. Quemadmodum enim approbatEuangelium magiftratum, ita ap/ probat contraduSjquosindicatmagiltratusefrehoneftos amp;nbsp;utiles Reipublicac» Ac pertinet indicium de contradibus ad Magiftratus, nonad Ecclcfia? mini-ftros. Quarc uiderint Euangelq miniftri, ne temerè pronuncient, qui contra-dusfintuitiofbneiudicenturinalieno negotio ■^ahv-nfetyiiovity, amp;nbsp;in aliéna fun dionccuriofum clTe.Eftquidem peccatfbufuras exigcre, fed quas magiftatus iu-dicatufuras elfe,Cum maxima fit difsimilitudo contraduü. Siclongè errätißb quiomnesreditusiuxtà damnanmccpadfi dcredimcndo uitiat emptionem,ut teftaturlexjSifundfi.C.dcpad.intercmpt.amp;Cucnd. Quoties auté uera emptio conftituiturJcgitimuscftcontraduSjCtjamfiaccencrit pactüdc redimendo. Eft lt;nim legitimus contrad’ emptio,quo res transfcrtur,quantû ad dominium pro iufto prccio,ut fuprà diximus,nec retinet emptor ius retrahrdi preen, interue-niant ca qua: nominantur fubftantialia emptionis,fcilicct merx,preciü,atq; eófen fusemptorisamp;uenditoris.Suntautem contradusfeupadi de rcdilncndo duo genera in ufu: aut enim emitur fund’,aut emitur fcruitus in bonis uenditoris, c5 pado reuendendi, Inutroq; cafuucra emptio conftitui potcft,acutroq; genere Chriftianus uti poteft, ut alijspoliticis ordinationibusludiciumautcm de con-tradibusnonpcrtinctadillos,quiinEcclefia docent Euangelium,fedpertinet admagiftratus:amp;conucnir,magiftratumnon dfe Tiinona quendam,ucl ^ja-ftf-amp;ç«îrflf/;fedlcgcsadatquitatemnedcre,amp;multatcmporibusconcedere.Tlicolo gofatiseftdoccre, quod Chriftianohomini liceaturi politicisordinationibus; necquæratàxçijCô«4«x«4tf(/,hoccft,fummfiius,quoda’quitatieftoppofitn,etucrcgt; res quandoq; fummamiinuriam, fummamue crucern dixerunt.Atin talibus ciui# libuscontradibusuigeatualeatq^tTriUKe«, qua nonnihil iuris acerbitas modéra* tur ac mitigatur.nec quis confeientias ad certam formam,amp;prorfus exadam tov «n^aSix/liKiiuov,nimirum iuris ftridialligct. Eft cnimpulchra amp;nbsp;humanifsima rc^ gula,fummeqjutilis,inmoralibusncgociisfufficeremoralemcertitudinem, hoc eft,non efte rationem exadifsimam quærëdam, fed medium tj/TrAa-ra, iuxta pro babilemaliquemmodumfcurationem,accipicndumcfl’e. Sic quoqinon eftu# fura,ncc contradusprohibitus,cmercrcditum cum pado rcucndendi,fed eftuc ra emptio,ubi concurruntfubftantialia cmptionis,merx,precium. Si. confenfus: aclicitifuntcontradus,quosMagiftratus Si leges approbant. Deus enim approbat ordinationemamp; indicium magiftratus,aclcges de ciuilibusnegocrjs,ncc emptiouitiaturperpadum dcredimcndo, didalcgc,fifundum,C. oepad. inter emptor. amp;nbsp;nendit. Et is qui emit confequitur dominium, etfi alienate non po tcft,quia padum denon alienando,non répugnât natura: dominq, ut docet Bar tol.l.ita quis. ff. de nerbo. obligat. Hic contradus difsimilis eft mutuo,quia in mutuolicetdantimutuôrcpetercfortcm,hîcemptorinonlicct peenniamrepe* tere.Tres nero fpeciescommunitcrponunturhuiuscontradus:aut enim emitur ccrtusfundüs,autcertifrudusinfundoccrtoproportione. Facileiudicaripo-teft, in his duabus fpcciebus prorfus nihil effe uitii,quum redè (ut diximus) con currant omnia,quaercquiruntur in cmptionc,merx ccrta,certum pcium. Si confenfus utrinq;. Tertia fpecies eft, cum emiterreditus in uniuerfis bonis alicuius ciuitatis,ubiciuitasobligataeftadionepcrfonali,amp;iusquod uocatur hïcmcrx, nonuideturincerto corporeeffe. Panormitanustamen Sdianctcrtiam fpeciem approbat,cum inquit:Sicut ergo quis poteft emere liberè totam poffefsionem» inifjKfvJwirni^udcmerc annuumreditumiam conftitutum ab antiquo, iralici-tum eft denouo conftitucre 8C emcre.Deufuris.capit.in ciuitate. Et cum iuso* portcatinaliquo corpore cffc,cftS(hïciusin corpore.Vtfiquis ematinaircrius bonisftf uitutem agendiitinerisper agrum:ita in rebus naris frudiricare poteft con-

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. glt; eonfütuiferuitus, utparsfrudluumredcatadaliquem. Et hiiiusfcruitutiscor-pus conftituipofTuntomnia bona alicuius perfoliate autcommunitatis. Qui* dam defendant,amp;inperfona conftitui poire rcditum. Quod etfifubtiliterdi-fputatur, tarnen placet hoc, quodlurisconfulti docent, in rebus conftituendum cirereditum,utuidelicetfitaliqua certamerx, amp;iusfit in aliquo corpore. Itaq; ciimamp;hicfitmerx, uidelicetius cxalicnis bonis percipiendi frudus, precium amp;nbsp;confenfus, probanda eftamp;hæctertiafpecies. Præclarcinquit Baldus, hune contradum licitum elfe, fihabeat æquitatis recompenfationem SCproportio-netn,capit,i. delurciurando, Sicutigiturinalps contradibus conferuanda eft a’quitas,ita inhoccontraduuidendumelf, ut pericula pariter compenfeneur» uidelicetncccnfusexigatur, fiperqt corpus. Et tarnen m his cafibuS quoque, utin omnibus contradibus fieri debet, curandum eft , ut medium fumatur ^' TJÄKTa)hocefr, ut diximus,iuxtaaliquam probabilem rationem, amp;nbsp;ex pruden* tis uiri interpretatione atq; arbitrio. Quemadmodum amp;nbsp;id quod intereit in contra dibus ex naturali æqualirate fumendum cft,ac differtomnino ab ufu-ris. Eftenimaccidensaliorum contraduum, amp;honefiæreiappeliatio, ex naturali, ut dixi,æqualitatefumpta Debetur etiam finepado,utquidem tuncha* betlocum, cùm quifpiamalteri efficacem damnicaufam dedir.'nemo cnimlocu-plctiorcumalteriusiniuriafieri debet. Vt fi quis promjfifiet,fefoluturum clTc adCalendasMaii,amp;illononfoIuente, ego aliquo damno affedus effem, ob hanciplam caufarn, quiaillapecunia caruilTem : illc, quia dedit efficaccm caufarn damni, deberfoluereidquodintereft. lufia eftigitur ratio SC confentanea nature, curfoluendum fit ia, quodintereft, quia, ut diximus, nemo debet uellelo^ cupletaricum alterius damno ueliniuria. Hoc exemplum aliquo modo indi* cat, quid uoceturintereiTe, 8cubi locum hab cat. Nonenim debetprætexifee* nerarorum rapacitati, qui mutuationem tantum in qu^ftum conferunt, neepe* tunt id quodintereft, quia mutuó accipiens dedcrit efficacem caufarn damni, fcdfimpliciter petuntlucrum. Eftigiturintereffedebitum, quod debet iure naturæis, qui efficacem damni caufarnalteri dedit : autquiuerè impediuitaltc-rius iuftalucra :ut fi quisinlocato corrumpitaliquid, débet id quanti intereft, hoc eft, debet farcire damnum, etiamfi nulla padio dehacrepræcefsiffet. Lo-catio enim eft contraftuslegitimus, in quo res transferturadeertumtempus, quoadufum,pro certoprecio, non quo ad dominium, 8C rcsillatæ funtiure oppignoratarlocanti. Cùm autem magna fituarietas contraeftuum, pruden* tia adhibenda eftiniudicando,nec tcmerepronunciandum eft. Pratclareenfin dixit Gameracenfis: Cauendumeffe, ne facile pronuncietur,ufurariuscffe con-tradus, quia uarft contraftusin uitaneceffarfifuut, cùmfintiurisgentium. Et cùm contraâus fint rcspoliticæ, ualetiudicium MagiftratusacLegum, id eft, fapientis amp;nbsp;æqui lurisconfulti de contra(flibus,ficutamp; dealqs reb'uspoliticis. Hicfapienslurisconfultus difeernetufuras, amp;idquodinrereft. Conferet etiam mandatadiuinacumiurehumano, neapprobetapertè pugnantia cum manda* tisDei. Quôdautcmuocabulum honeftæ rei intereffe,prætexitur crudelibus ufuris, perniciofa fophiftica eft. Ergô breuiter ac fummatim intereffe dici diffiniriqj poteft id qiiod debetur alicui, uel quia damnoaffeiSus fit, uelquia Ïucrumaliquodfitimpeditum uel remoratum. 1. fi commiffa.ff, rem ratam ha* here, ubi in l,Paulus,inquit .• In tantum competit id quod intereft, in quantum mca interfuit, id eft, quantum mihi abeft , quantumeunq; lucrari potui. Cùmuerô quæritur , adoris quid interfit, duplex eft confideratio; alterade damnis amp;nbsp;difpendfis rerum, quasamifit : altéra de lucris Si. utilitatibus non acquifitis , Qua ratione interdum utilitas amiffa, maioris erit, quant rcs ipfa. 1. Iulianus feribit ^» ult. ff. ad exhibend. Sabinus autem 1. fi is .ff. de furr. Intereffe, ait, eius uidetur , qui damnum paffurus eft , non dus, qui lucrum faâurus eft. Cçterùm de ufuris elegans diui Imperatoris lufti* niani extat conftitutio centefima fexagefima , quæ eft facræ pragmati * lt;æ format exemplum taie ? Ariftocrates prudemifiimus Aphtodifienfis

Si POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, Rcipublicæ pater , qui^ immobilia in ea pofsident,fuppüccsnobisfadifunt, aientesprardidamciuitatem,amp;c. Acprincipio quidem illudcognofcimus,quód pleriq; leges noftras ira accipiant atq; intelligant,ut unde minimè conuenianinde iniuftarum ipfis adionum anfaspræbeant. SiquidemàpatrcReipublicæcdodi fuimus, quod cumbenèmagnaaurifummaAphrodienfiumReipubl. exlegatis à nonnullis ciuitatirelidis collega effet : nequando ea dcperiret,quidam illorü, quiinRcpubl. cumpoteftate erant,eamaurifummam collocauerint,utquamdiu id auriapud ipfum refideret, tädiu quifufccpiffet,quoqi anno pro eo ciuitati de* penderetf fiuequisidpadum, fiuereditum, fiueetiamufuram appellateuelit) quantumferre ciuitatcmæquumeffet. Eosuerô quiaurumfufceperunt,poffqua conftitutionem protulimus, ne creditoribus permittatur, ut debitum ultra du* plumexigant: fedhocS.eoqjfolo contenu fint: S. dicere,quod ultra duplum iamperfoluerint, legatum ciuitati deperire oporteat: atqjita calefadiones balgt; neorum publicorum, quæexinde fieri foleantjniuriaaffici: opera etiam publica lab cfadlarijlcgcmcj noffram amp;nbsp;illorum interpretationem uitium adferre reip ub^

Vtigitur omnia hxcenofrra expclIamusRcpublica, fancimus, ut quiidauri perceperuntinhoe, ut penfionem aliquampro eoperfoluant reipubl. fingulis annis, quoad illudpenesfeaurumhabucrinr,inferrccompellantur, id quodpro cofeallaturosconrtituerint, baud quaquam facranoftraadhocconftitunonc ufurpata. lllam etenim de creditoribus conferipfimus, amp;nbsp;qui in ea comprehend duntur cafibus. Præfens ueró fpecies illam non attingit,fiquidem hocmagis an# nuo rcditui,quàm ufurarumpræftationifimile uidetur,nosautem exæquo ciui-tatum curamgerere oporter,utrerumfifcalium.Quódfi quispoff hanepræfend tem noffram formam aliter caquæànobislegepromulgatafunuacciperitjSC de-fraudare ciuitatem datoauro uolucrit,SC pro uniuerfo tempore quantum debet ciuitati perfoluet, 5Cprætcreareddetduplum,utmalitiofæintcrpretationisiu-ftamretributionempercipiat: Propterea quod cumin manu illi cffet,utbonuni fe perhiberet ciucm,ita improbus eft,ut quæ ilium in lueem protulerit, earn non dubitet afficerc iniuria. De contraftibus feencraticiis amp;nbsp;ufurarqs fupra nonnihil egimus, Slt;plura quidem effentagenda,fiquis omnia perfequi uellctautpoffet. Veniunt cnim multa in hanc qu^ffionem, qui fint contraftuslegitimi SC probabiles, qui contra ufurarq amp;nbsp;prohibiti, 8Cc. Sic jdeargentarioru feu numulariorû contradibuspleriq;etiam difputant: quorum tameninpandedisSCImperato# rum conffitutionibus frequensfitmentio, utl. fi quis ex argentarfis. amp;1. argen-tarius.ff.deedend.per tot.tit.amp;l. quifquis iudieq. C.fi cert.petat. Accipiuntur hodie ferèpro eode, argentarius,numularius,menfarius, colledarius,campfor, trapezita,collybiffes,Slt;huiufmodi qui rënumariâuerfatittradantq;,quos uocat VlpianusArgentariatmenfaî excrcitorcs.l. prætorait.ff. de edend.Diuus Impc» ratorluffinianus cdido nouo attribuiteiscollegium,dicens,commune collegq argentariorûjquiinhacmagnaurbefuntsiibellofuppliciàpotentianoffrapethf, utfupraaliaomnia quatipfi munificèlargitifumus,alionunc etiam modo fibiopi tulariuelimus. Expofucrûtautemquomodononnulli,quum debuerinuaur etigt; amdebcant, quandopecuniæ,autresabipfisrepetuntur, quodfoluendonon fint,àfe pétant, ut purasfponfiones pro ipfisfubeant, Galias quidem hocipfum in obligatorfis fchcdulisconfcribant, alias uerô propter contrahentisfidem, Sd finefcripto hoc facerefibi mandent: Ipfiautemillorumpetitionibuscedentes, qs qui illis moleftifunt, certum tempus conffituant,intra quod fponfor omnino debitumtransfundat, feitaqj adhunemodum illisfpondere,acdeindeaddi# cmlibcraliteriisquifponfionesfufcepcriit,fatisfacerc;debitoresaureminterea, quafipfponfionesfatiscauerint,autmutuiforte fyngraphas obligationisq^fu^ fchedulas reciperc , autapochas copare. Quomodoitem multi, qiium parare fibi remaliquamuoluerintautuelint, fibimandent, utpro ipfispecuniam, aut remaliquamfedaturos fpondcant: Saillis quidem quod affedarint obtingat, îpfi uerô prompte pecunias autres transfundat, deniq; quomodo, quumita fimgt; pheitermandantibus illis fponfionesfiant, p ecunias tarnen aut res non aliter fol-uere

INTERPRETE D. IVSTINO GOB, GOA. S^ were uelint, quam qui fponfionemaccepit, pecuniasaut rcsoftcndat, auteasfe accepiffe probet. Vndequumipfipecuniasautresdcderint,quódilliprobation nes,pecuniasautres datas efle, depofcant, poftmodum contentionibusaccon-trouerfqs irretiantur. Qua? res fimul in præteritis, fimul in futuris fanèquàm perplcxaillis eft, Slt;formidabilis.imo Si.impofsibilis. Quifnameorum cnim,pro quibusaut pecuniæ,autresfponfaf fiierint,uelfpondcntur,quandois,cui fponfç fuerinnquædata funt oftenderc,aut ea fe acccpilTe,apud ada probare debcat: ad earn tergiuerfationem deuenire nö uelitf acidcirco perfæpcfcfatigatosalqs cedere adiones ; neq;hæcfibiadionesintendentesopponifolùm,uerumetiam quibusadionescenæfunt auteeduntur. Acuero pctierunt,utab hacdifficultatc liberentur,uteriamfiquidrnullaomninóappofita conditione, pure mandatum fadum fir,autfiat, utpecuniasautresintra certum tempus transfundant, fimul-atqi præünitum tempuselapfum fit,mandator fibi, amp;nbsp;quibusafeadiones cenaï funt,aut etiam ceduntur, ad debitiperfolurionêteneatur, idqjnonfolum,fihoc interuenientefcripturamandauerit,uerumctiam fi finefcriptototum negocium confedum fit. Nos ergofuccurrereifti rei uolcntcs (cum omni æquitate tarnen amp;iuüitia,atq;utin poncrum omnibus citrapericulfi hæepræcedant) ftatuimus, nealiteripfifpôfionesfubireuclint,quàm fcripto coprehenfum dehis.mandatii ipfis detur,quod quomodo quamqj rem fieri oporteat, luculëtcr explicet,ne ex bonafcilicet fideineuidcnscxitiummanifcfièincidant Verumfi quomodokri# pturanoninterueniente,mandatum fadum fit,tempusautem determinatum, amp;nbsp;tacuerit per omnctêpusille, pro quofpöfio fa da eft,ncq; qucrclam mouerit: decurratueró etiam cóftitutumtempus,ncq;tumdcmü intra alios duos menfes bocipfuminquerelam deduxerit, omnibus modis mädatorfoluatfponfori de-bitum, quod exipfiusuoluntate ab aliquo eorum, qui argentaria? menfæ prar-pofttifunt,fponfum effeconftiterit, amp;nbsp;neq;ipfis, neq; ipforumha?rcdibus, aut quibusceffæab ipfis funt, uel ceduntur adiones, ifiiufmodi quiddam apponi queat, fed illud obtineat, quod mandatioftendcrittenor,qui quidem filiteris comprehenfus fir,literasludcx fequetur : fin in literas contradus relatus non fit, probationibusea de refccundumlcgesprolatisinfiftet. ArqJiæcquidem tene* ant,amp;iniamfadis3dhuncmodum,8lt;infaciendis etiamnum fponfionibus. Si quis ueró ipfis interuenientifcriptura,aut fine ea,famulatus prominus fucrit,aut permittatur : pro bono ueró,aut exfcripto,aut ex teftium fidefufficiens amp;nbsp;1 egi-tima producatur, hancfuamuim obtincre uolumus,Slt;ut quod pado conuene-rit,cxigi pofsit,ita ut nulla prorfuslex obfiftere queat, quafi id gratis, amp;nbsp;non pro mercedefierioporteat:proprereaquod omnis illisex eouiuendi facultas pen-deat,quódufuras pendant,quódmercedcm prohabitationedent, amp;nbsp;uelütpro-pugnaculum communis utilitatis fint : urne damnum fentiant,ncq;alimonia de-ftituantur,fedhanchabcantfuorumlaborum confolationem, Sanèfi uel ratio« nes,uel mutuas fyngraphas,uelpropriæ manus fcripta quæpiâ ediderint,edunf, autipfi illis, qui cum ipfis contrahunt,aut illi ipfis, in quibus pecuniarum illatio amp;folutio defcriptafunt,quæq5ipfiusmenfæpræpofiti,ipfiusetiamamanucnfis, (quosSamaritanosuocant) ^eorumrurfum, qui cumipfis contraxerunt,literas præferunt,aut per omnia illius,qui cum ipfis côtraxit,manu fcripta funt, fub« fcriptionémuehabent:nöpoterunt,quicü ipfis contraxerunt,pecuniarum qui« dem illation em, quam argentarq incomm entarns,autàfe feriptis breuibus de« fcripferunt,agnofccre, atq^indein ipfos exadionem conftitucrerexpeditionis uerôfolutionisqj,tanquam fada non fit, defcriptioncmrefeUcre : ncq;rurfum poterunt argentariæ menfis præpofiti folutionem quidem exigere, illationcm ueró nonagnofcere, Veriimfiaut ex antifyngraphis, aut extanocinqs , aut ex propriæ manus fcriptisprobetur , amp;nbsp;deillationcamp;dcfolutione litcrarumue-ritas,utrunq;omnino firmum stratum erit : neqjunum quidem aduerfus ipfos obtinebit:altcrumucró proipfisirritumfuerit. Exigetur autem quantumra-tiocinia perhibebunt;nifialtcraaututraq;parsin calculo fe erraffe,autin ufuris difpcndium fuftinuiffe demonftret.Si enim tale quid euidenter commonftretur, idquoquifquäiuftitia ôC æquitatefruatur,£orredioue dittinguendüelîefiatui-mus.

S4 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, mus.Hocucrô etiamnosdocucruntquomodoquidâillorumpoftquamàplurî« busautuicemutua inter fefideiubcntibus,autaliis pro alqs maiidantibus,obli-gationis confcfsionesabftulifTent, deinde debiti longe maximam partem perce* pilTent, ut reliqua perquam cxigua effent, rcliquorum nomine extrinfecus ab uno aut duobus illorum obligatione capta,quod intra certum tempus ifthæc pcrfoluent,apochasfortèaut liberationis confefsioncs omnibus ediderint ; 3ó quum aut unum autplures corum,qui reliquorum obligationem fubiiffenr, mori contigiffet,haeredes quæillo autabillispecuniapadó promiffæeffent,eas exoluerenoluerint: Statuimusigitur,utfi hæcitafefehabeant, quæ pecuni» in obligationibus comprehenfæ funt, amp;nbsp;quas defundus aut defundi fcripto padi fuerint,hæab hæredibus cum padisufuris exigantur. Quódfi qui datispigno« ribusabillismutuatifucrint,autmutuentur,deindc etiam in mueui fyngraphis permiferint,autpermittant, utpignoribusproipforu bona fidcdiuenüitis,co/ rumpreciumindebitifolutionem imputaretur : ipfi ucró hocfecerint:ncmo-leftiisilli implicentur, neq;propter hocnegocia fuftineant : fed iuratis, quanti pignorauendiderint, credatur,idqj ipfis ad omnis improbitatis abolitionem fuppeditet. At fi quisnon interueniente fcriptura mutuatus, pignora obfi-gnata,autnonobfignatadet,neceffcbabebit, quimutuatus eff, ut aut pignora recipiat agnofcens figilla : uel ipfa etiam pignoranonobfignata,amp;adimpleat fortem padasqjufuras : autfipecuniasnon nabet, adiuftam æftimationem illa relinquat, amp;nbsp;reliqua expleat : neq; dicere poterir,pignoribus, quanquam minus ualcant, creditorem contentum effe oportere: fed omne debirum , quodnon padisufurisin rationem dedudumfuerit, omnibusmodisadimplebit. Si nero datispignoribus,fiueobfignatisfiuenon obfignatis, mutuationi tempus præ* finitum fit,acintra id non fatisfiat, tantumqj elabatur alterum, liceat ipfis, præ* fentibus tabularqs, facrisq; eloquqsin medium propofitis, amp;æftimatoribus ad* hibitis, diligenti æftimationefada,illorum prccium conftitucrc,acfiueadplc* numdebitum.fiueadeiusaliquam partcmfufficiant,fibiimputareatq;afsignarc, Huiefanè etiammedicinamadhibcricupicrunt,utquoniammutuo amp;nbsp;dando SC accipiendo, pro alqs etiamfpondendo, amp;nbsp;deniq; ufuras pendcndo uitam tole* rent,neipfisin mutuationibns noftraopponaturconftitutio, quaneminiultra duplumaccipcrequicquam permittimus, fiquidem quantum fors amp;nbsp;ufurafa* cian^perfolutum fit.Nos igitur in poftcrfi earn legem omninô uiolari nolumus: quod uerô præcefsic, quianondum infidqs obnoxium fit, hincipfismedentes fancimus, ut in contradibus, qui reuera argentariorum funt, ad hodiernum di«» cm fadis, facultasipfis fit, utlicct in ijs debitis ufuræ fupra duplum daræfint, ni* bilominus tarnen quæ debentur cum conftitutis ufuris exigant,ita ut neq; in ufu* ras,neq;inprimitiuum debitum,quæfuprafortem iam folutafunt, impurare compcllantur: Slt;ncipfisin bacfpecic, amp;quidcmfolanoftrade duplo conftitu* tioobftet, quo minus fecundum contraduum naturamhæeexigant. Verùm neq; ipfiaduerfos eos,qui cum ipfis iam contraxerunt, noftra conffitutioneab* uti, neq;folutasiamufuras,aut duplo ufurarum, aut primitiuodebito , impu-tarepoterunt. Quandoquidemueropoftquamargentariæ menfç præpofitis, excepta armata militia, cum omnibusalrjs militfis in hac alma urb e commercium inftituere pcrmifimus:illiqj deinde cum mutuum dediffent, aut etiam darent, beffalcsufuras (quantasargenrarqs concefsimus) ffipulatifint : hi illiberalirer hocipfisopponunt, quoddicunt, ipfosnon,quæ argentarrjs, fed quæ militant tibusconueniant,ufuras capereoportere. Hanceoruminiquam amp;nbsp;improbifsi* mamobiedionem uacare, nulliuscp mornentieffe, amp;quæ pado conucncrinf, aut etiam conueniant, obtinereuolumns. Neq; uero id nobisplacet, quod de argentariorum contradibus nonnullipctunt,ut omnino non dentur, aut fortes aut ufuræ, uel (id quod qs etiam peius eft) utquælegitimæ ufuræ dantur, forti imputentur. Etenimhocquoq;in cótradibus,qui cum argentarqsinitifunt,aut ineantur,obiinere uolumus. Vnum certè amp;hoceorum eft, quæ illi inter fup** plicandumpropofuerunt.quod perfæpenonnulli, qui ipfis obnoxq funt,quum illialios obnoxioshabcant,abiftisfibinonfatisfaciant : fed id prætexru dotis, corùmue

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 35 eorumue quæ prêter dotem data eflent, aut aliorutn etiam debitorum, fuis u» xonbusfoiuendum,ab qsqjapochas fiue folutionis probationes ferendas cu# rent: amp;quüd quumilliadinopiamdeuencrintaut deueniant,uel mortui fintc* tiam,autpoftmodum moriantur, ipfeucró tumdebituaccipcre uelint uxores, licetlatentcrillaacccpcrint,autpoftcàaccepturæ fint,integra tarnen ipfisdebia taopponant,utipforüprorfusomnisfpesconcidat. PetieruntautemjUtfi quid iftiufmodi fadum fit,autpofthac (ut confentaneum eft)fiat, neceffehabeantqui apochas liberationémuc à mulieribus accepcrint,aut etiam fi quis contradus fadusfit.aut omninó faciendus eft,bæredibusadprobationem co’rum quæ gc-/tafuntdeuocatis.easjcumq^proférant: ne uxores, quibusnihil debctur, cmolu mentumfentiantdpfiuero quibus debetur, defraudentur. Statuimusnosueró, utfi talequippiamfadumfit,aut fiatuiecefTanó illiinifrumenta proférant: atta-menabfq; omnifuoincommodo,amp;utnullum damnum ex prolatione fuftineant (memoresenimfumus noftræ conftitutionis, qua? ad ada literarum, ex quibus quisiusquippiâfuûtueatur,prolationes innoxiasijs qui protulerunt, elTeuult) fed proférantilli quideminftrumenta SCrecipianr. Etfi quidem indealiquam utilitatem,qui aduerfus muller es probationem fieri corgerint,habere pofsint; hancfecundum legem ex ipfis fentiant, nullo prorfus damno , qui protule* runr,ob prolationem afficiantur. Quódfimutuisfyngraphis cum aliquo pa* da,liberationcs.aut etiam qualefcunq; conuentiones inftituerint, aut pofthac etiam inftituant,SC quæapudipfos manferinr,modo aliquo (quod facile efr) pes tierint.’uolunius,ut quiaduerfarias fyngraplias habent,easproferre,autfenihil iniufmodihabere,uelproferrepoffe, iunurandumdare cogantur. C^odiuf* iurandum ubiapud ada monumentorum præftitum fuerit,nó ulteriusillos mo^ leftiaafïicioportet. Nemo uerôin exigendis fportulis,iudicialibus^ expen-fis, pcenam quæ talia committentibus imminet, reueritus, conftitutionis noftrae niodum tranfcendat. Quoniam deincepsquando pctcrefemel ccepiifen^hoc etiam petierunt,ut tua excellentia curamipforum fufeipiat,quibus^ ipfi contro uerffisimpetuntur,easaudiat,Slt;fiquosobligatos habeant,autalp ipfos,his ue-lutpeculiarisiudexaudientiampræbeat (propterea quódexada cura, quæ ad leges pcrtincnr,trades,accuiq;fuumius tribuas,amp;facilèrationcminucnias,qua, qua: ualdc difficilia uidentur,quæqj alp non affequuntur, nec inteUigut, diftolui queant)fancimus,ut fecundum ea,quæ à nobis conftituta funt,5lt; ipfos fiueado* res.fiuereosinpcculiaris iudicismodüaudiaS:Slt;preterita fecundü hanc legem componas:S^ quando æquum elfe uidebitur, futuris curam adhibeas, ut iegiti-mumquoddamipfisacdecensànobisaccidatauxilium. Conuenit enim,utqui proomnibusfeobftringunt,accuiq;utilesfeexhibere ftudent,eximio etiamaliquo fruanturauxilio. Et certè quæcunq; 8lt; hoc tempore amp;nbsp;olim,autexnoftris legibus,aut exfacrispragmaticisformisconcclfa ipfis fuut, illarfa raia'q; confer-wantor,amp; in fp eciebus return iam geftarum,atq; etiam gerendarum locum haben to. Quæigiturnobisplacuerunt,ac per hancfacram pragmaticain dedaran* turlegem, ea gloriatua,8Cquicunq;aliusreipublicænoftraeiudex,firma feruato. Extat SCalia (ieargentariorumcontradibusconftitutio, centcfimatrigefima^e^ xta,quaeincipitfic,Quiin corporeaccollegio cöfiftuntargentariorühuiusalmae urbis,hifuppliccsapudpotentiamnoftram fadi, demultis nos capitulis petic-runt,potiricupicntcsauxilio,utqui, quummultisfe utiles præbeanr, nihil aliud exineje habeant,quàm conftitutæpecuniae amp;mutui obligationcs exomni parte periculiplenas.ltem Edidum aliud diui Imperatoris luftiniani feu forma pra* gmatica de Argentariorum contradibus, incipiens: Quemadmodum uirtu« tisuis in rebus aduerfisfemper elucet,itaetiamlmperatoria cura S^gu bernatio infubditorum controuerfiis manifeftafit. Et pptandum quidem nobiseft,ne quid un-

T in duiratc ac politia facilis rcrum communicatio effer, quum citra cam focietas hominum confiftcrc non pofsit. Cum enim finguliinciuitatercbus,quasipfinonhabent,in# digeat, amp;feruaraæqualitatelcgitimiscommerciis, contra--dibus,emptione,ucnditionc,mutuationc,locationc,con-dudioneamp;c.rcsequabili^légitima cömunicationetrans* rerendæfint.’monopolia ucró 8C fingularesacpriuatas nc-gotiationes in ciuitatc exercere, non tantum bonis mori-bus,ucrüm ctiamlegi naturx contrarium fit, Imperator noftcr hoc capitc illa reprehenditamp;abrogat. Quid enim politics ßC rebus publiais perniciofnis eft, quàmauaræ iUæ nundinationcs amp;nbsp;monopolia, quæ fancratoribus tantum SC auarisnegociatoribuscoutralegcs ipfas amp;nbsp;Impcratorum confritutiones defer* uiunt, quo uitio nonaliud tetriusuelodiofius,adcolt;petiam turpius, uelfcclcra-tius eft, quiduefordidius, quamita emere, utcarius uendas. Deteftanturenim leges monopolia amp;nbsp;propolas. Si quis f inquitimpcratorZeno ) monopolium aufus fuerit exercere,bonis propriis cxpoliatus, perpetuitate damnetur exilq. L.Iubcmus. C. dcmonopoliis, amp;conucntu negociatorum illicito. Monopo-? liumautem definiuntefle, quando penesunum eft uendendipoteftas, hoc cft, cumunus.uclutplerunqiftt,cumpaucisfccumadmifsis,exercerac cmiraliquod mercatur» genus, ut foluspreciumprofuoarbitrioftatuat, amp;uthbct,ucndat, ut ficaugendopreciarerumlux defcruiat auaritiar, ac alqsomnibus noccat,qua artepnuatum quarftum, lucrumamp;commodum promouet, SClegitimumper# mutationisufum imp edit acremoratur. Quid enim propolaenohrates, amp;nbsp;ho* rum temporum mercatores circumforaneialiudfunt, quam magua ex parte for* didum negociatorum genus, quadruplatores amp;flt;xncratores, quitechnis,men* d3cns,impofturis,fucis,undecunquclucellumuencntur,hïc eoementes, ut ibi pluris duplo aut triplo uendant : nimirum fuis ftrophis amp;nbsp;nundinationibus promifcuam amp;nbsp;miferam plcbem cxpilantcs, nee aliud ferè agentes in uita,quam^ obrem eiufmodi x^tthAuwj/, uelut naturæ amp;nbsp;legibus contrariam, cuius finis tantum eft fordidusquarftus, damnarunt honeftimores, amp;optimi legumlatores: econtraucróillamncgociationcm,quaRcfpubl.augetur, amp;precia rcrum faci-iiorafiunt,optimilegumlatoresnonimprobarunt, Propolas autem amp;nbsp;nego* ciatorcs,quimcrccs præemunt minoris, ut pofteapluris uendant, execrantur leges amp;nbsp;bonar politiæ , quemadmodum fit hocinforofjepe multumq; ac frequenter. Quare Plautus Comicus in Aululariafua hoc genus hominum, propolas, linreoncs,calccolariosfuo morefubfannatatqi uitupcrat, amp;redcmonogt; poliaæquearq; monopolitæ tanquamauaritiæmancipiaàRepublicaprohiben# turamp;condcmnantur,intitulo Cod. de monopoL

Eft enim dcteftabilccrimcn,monopolion, cùm uidelicet penesunum allqur, autpaucosfolos totaalicuiusrciuendendæpotcftascft: Slt;hæcquàmfit in Re-publica pcrniciofa,quantumqj communi plcbeculædetrimcntiadfcrat, uelhinc manifcftumfit,quôd ex co return omnium caritasin ciuitatem confeftim crum-pat. Ettamen apud plerosq; Magiftratus nihilominus frequensamp;impunitum ufurpatur, quamuis hoc malum leges amp;nbsp;conftitutioncs Principum grauiter pu-niendum cenfuerint,atq; uctaucrint, ncpenes unumaliquem aut paucos rcrum uidualium uelannona' emptioautuenditio effet. Siquidem omnes prop else, mercatores 8Cncgociatorcs, qui collufionepadioneqjinter fefaftaresuendi-bilcsautmcrccs, uttriticum, carnes, pifccs,holera,butyrum, cafeum, oua, pullos, caponcs,brafsicas,pyra,poma,uina, oleum, ccruifia$,fal,faccarum,fyrupû» oliuas, capparas, uuas paffas, piper, gyngiber, cinnamomum, crocum , grana, hordea, aucnam, filigincm, acid genua rcliquorum frumentorum, uelaroma-turn.

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 87 turn comcHibilia ac potabilia omnia,quantum in fe cft,ab agricolis cmunt,utpo«! ftea concluesfui,ab ipfis folis ifthæc lingula carius redimant, ciufmodi cxitiali auaritia.quæftusqjuitio correptilaboràccs,iureodiofi habrrur,8lt; cómmuniRci public« pernicioft cxiftimancur ldcm cenfendum eft de alqs mercibus, uidebcet lana,lino,ferro,alumine, corio,lignis,pannis,uariisqj amp;infinitis mercimonioru 2eneribus,quæbreuitatisftudiopercenfcnda omnia lam omittendaputamus.Hi (inquam)perniciofi monopole amp;nbsp;propol«, quum rerum plurium afflidl« anno n« Ó^caritatisfintoccafio,atq;rcmpub. grauicerlædant,meritü in tosanimad.-ucrti iubct Imperator nofter, quum muldis grauifsimis,tum etiam profcripti-one SCexilio,iuxta tenoremhuius fuæ conftitutionis, ex qualitateperpetrati de-lidiactranfgrcfsionis:quó etiam refpicitl. unica •ƒ fiquisautem monopolium aufusfuerit exercere,bonis propriiscxpoliatus(utfupràmeminimus)perpetui-tatedamncturexilq. G. didotitulo,de monopol. amp;nbsp;conuentu negociatorum iUicito. Dominus FrancifcusLucanus infuo tradatu ccleberrimo, in fecunda parte principali,de cafibus bonorum publicandorum,num 5 Slt; edefifco amp;nbsp;eius priuikgr)s. ltemD.IoannesBcrberius,infuo luris uiatorio inRubrica, décollé-giisillicitis8^monopoliis. Délinquant etiam ceu monopolæ, qui aftu quo-dam efficiuntjutagricolæuidualianeceffariaadforum non conferant,fedipfi eô gregatim conuolent, amp;ibiinuillis omniacocmant,quæinfuasécdes conferunt, Ä fingulatim paulatimq^tanti ferèciuibusaliis communibusuendunt, quanti ue lintaclibet. lam amp;nbsp;monopolat propolæcç délinquant, committentes in leges et conftitutionesimperatorias,qui ex aftu Si uafricie, qu«ftuq} priuato merces quafeanq; ufui hominum neceflarias, non ad forum publicum efferunt uel expo nunt.fed Ultra priuatosparietes dandeftinè diucndunt,quum id dolo malofa# cere non liceat.

lura enim monopolis SC propolis huiufmodi,talia fa cientib’.muldâ décernant wigintiaureorum.cum reftitutione tonus damni, quod ciuitas ex co paffa fit.l.2. ff.adl.luldeannona. Acquidemadliuiuscriminisaccufationemadmittuntur finguli.etiamfieftcntpcrfonæinalio crimincaccufando inhabiles. Verumautem CÙm nemo de iurecogatur fuum uendere triticum, autaliaad uidumS^ami* dumfpedantia (ficutil. inuitum,amp;l per feriben tes ibidem. G. decontrah. empr. et uend.SCl.nccemerc.G.deiu. lt;ieliber.)ideo in hoemonopolii criminefanèae cummultofaleomnia inteUigenda erunt, idqj exæquitateipfa totum metiri 0-porter.Vtfl quifpiam mercator clTer,apud quem uniusrei mercifuecopia multa proftaret (alrjsquippe mercatoribus omnes cafdem rcs diuendentibus) hune jura non cogèrent, utres iftasfingulisdiuendcretminoris,quàmipfe emerir,auc quàmpriusalrjscafdemdiucndidilfenaut quàm eo ipfo tempore,ueladuuen« dantur,l. impcratorcs,in exordio ff.ad l.lul. deanno-Si quidem illi ex laboribus lucrandumclTct,amp;foro accummodandum,nifi forfan caingrueret rerum omnium difficultasacannonæ caritas,ut uulguspcr inopiam fubiaceretpcriculo ui taf,Eo enimrerumftatu Princepsaut Mayiftratus autRedor prouinci« feu pa-triæ.talibus rébus præcipuèuidualibus a ad annnonam pertinentibus,rebus ira cogentibusSC exnecefsitate, precia inftituere poffetæqua certaqj rationi con-fona,ut hoemodo ciuirati reiqj publie« fuæ confulat,nc aut fame, aut rerum penuriaaliquimonantur.I.annonam amp;ibiBart ff. de extraord.crimi. ^d l lm* peratorcs.amp; 1 ilt;^cura carnis,amp;ibi Dod.ff.de off.pr«fcd urb.Viduani feu pro uifores exercituum, qui temporc belli uidualia fua non conferunt, aut etiam conferrcdiffcrunnaurfortcalio conferunt,quàm ad exercitum lui principis,uc pluris ea diuendant,autalibi pluris uendant,puniendi utiq^funt, utalibietiamdi ximus,con'fifcacioncbonorum,autexilio. Quod fiea uidualia déférant clan* deftinèuelfecretó, diredè autindiredèad hoftes.ucl caftra aut ciuitates ho* ftium,pledendi illi funt capitaliter, cum confifeatione bonorum, ueluti pro-ditores 5lt; eriminis l«f« Maieftatis rei. At qui tcmporc caritatis. afflidæq;an-non« ftuder pecunia autaliàs callidè èciiiiratibusac regionibus efferre clàm rem frumenrai iain. uidualem.autannonam nonobftanre inrerdido,ure3 alibi ca-tiusuendat. ismonopoliumçommiititj’cpunicnduseftarbitrarièjpotifsimùm,

S§ POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, quumab carumrcrumfcumerciumauedioncuel exportatione, feu monopolio, ciuitas magnum amp;nbsp;ingens detrimentum paffafuiflet. Monopolium porrd etiarn committunt opifices, qui inter fc infcio Principe amp;nbsp;MagiRratu quafdam Icgesftatuunt, quibus carius conciuibus fuislaborent, ac defuper pada inter fe incunt,ncquiseorumminorisoperctur uel laborer, amp;nbsp;opera perftciat, quam precio inter ipfosconftituto,idqjprecium fit iniquum, et nimis enormc,neccum uicinis ciuitatibus confentiens,fed fuam Rempub. aut ciuitatemadmodum gra-wans. IdempropemodumdcMedicis,PharmacopoIis,Myropolis, amp;nbsp;Chi-rurgis cenfendum cft,adeocp deludæis,planis,circumforaneis amp;nbsp;circulatoribus, Mizao-xccTOK, qui muriumftercora pro pipere, opium proapio diuendunr, quo* rum planorum 6C impoftorum totus mundus refertus eft, qui erronés fimilibus iniquisadibus dCcontradibusinterfe, amp;nbsp;enormibusprecis Rempub. grauanr, amp;adiniuRa precia dependenda tali ratione amp;nbsp;modo fuos ciucs compellunt. Porróquoqimonopolion agunt lanioncs,quiconiundisloculis amp;nbsp;marfupq» omnia circumcircacofmunt,apudfeferetinent,quemadmodum 8Cpifcatores, pifciumqjuenditores noftri,poftmodumad certam tantum quantitatemadma-cellum amp;nbsp;forum pifcatoriumdeferunt, ut omnia mox paulum uerfo pede carius diuendant. Deindefunt quicertas leges interfe conftituunt, ut omnem carneminflent.utfrufta grauiora 8lt;maiora,acelegantiora tantum apparcant, adeoqjetiarnadipedempto,inteftina(^ quantolibeatprecio diftrahant. Exercent quoq;monopoliafuaartopcei,piftores, bradores , codores ceruifiarii, cenopolac, caupones, nautæ,ftabularii,amp; in genere omnes pleoncdici negocia-tores, opifices,manuarq amp;nbsp;operarrj,qui mutuis collatisad hoe cöfilqs amp;nbsp;opens procurant, fiatuunt Slt; ordinantquippiam, quod ad proprium quæftn.lucrû Sc commodumfpedareamp;pertinereuidcatur, in prariudicium amp;nbsp;perniciem Rei* publicae. Quiprofedo omnes amp;lfingulipledendipuniendiqjfuntmuldis,pro qualitateadmifshfuiscp facultatibus, fecundum leges amp;nbsp;connitutiones,Magi# Rratuumqjordinationes, maxime in fis locis,ubi ea monopoiia tradantur, aut certèad difcretionem amp;arbitriumludicis. Multó minus omittenda uelpoftha-bendafunt,quaf dehacrehoclocotradanturperfacratifsimam CarfarcamMa* ieftatcmdiuilmperatorisnoftri CaroliQuinti, nominatimin diplomatibusan* norumtricefimi primi amp;nbsp;quadragefimi, minorisnumeri. Inquibusprohiben-tur omnia monopoiia, quaefius, ä contradusmonopoliales, propolialcs,con* ftitutioncs Si, ordinationcs,quasaut inftitorcs,negociatores, mercatores, aut returnuenditores,autartifices interfe commentantur, amp;nbsp;comminifcuntur,uel ftatuunt, in prariudicium, amp;nbsp;graue detrimentumfuorum conciuium : uolcns utiqjn illis diplomatis idem arquifsimuslmperator.omnes tales conditutionesj per Eledores, Principes , Status,Prarfides , Magiftratus, amp;ofFiciariosIuri Si arquitati confonum obferuari : in contrarium uero quidquid fia^effe refcinden-dum,abolcndum, nullumqjdeclarandum, uelut ibi manifeftèapparctlegenti. Hæc uide multo prolixius et elegantius tradata per clarifsimum et dodifsimuni uirum dominumlodocumDamhauderiumPragenfem V. L Dodorem,amp; Ga^ roli V. Carfaris in fua inférions Germaniar finantia confiliarq amp;nbsp;commifTarq, Enchiridio praxis return criminalium, capite centefimo tricefimofecundo, de Monopolio.

Adhocfciendumeft, qui quondam Romarannonam cariorem f quod etiarn monopolq quaedamfpccieseft) faciebant, eosinlegemluliam deannona inei-dere: qui uero idipfum inprouinerjsadmittebant, extraordinarium crimen ad-mififfe. Quamuis autem ij, qui in prouineqsannonam attentaranr,oncrarantue, extraordinaria pcena plederentur ,iuxtal.annonam.ff.de extraord.criminib. Hue amp;nbsp;pertinere arbitrorleges fumptuarias, quarumplerlt;eq;apuduetcres

Romanos pratfertim fuerun t, ueluti pafsim uidcre eftapudhiftori-cos, amp;Cicctoncm,infiiisOrationibus, dequibusfu-praquoq: incap.i;.nonnihil ex Gcllio amp;

VAin prouincia uclduitate curaa^itur public» anno-næ , inea ctiam frumentorum, reiq; frumcntan» ratio habetur. Quapropter apud uetercs Romanos frumen» tariælcges extabant, quarum hîcctiam Imperator nofter mentionemfacere,easq;rebuspublicis amp;ciuitatibuslm* peril commendareuidetur. Meminit illarum legum Ci* ceroin tertio Tufculanarum qu»ft.libro,ac alibi frequ en* terinOrationibusfuis. ItêMarcus Varro citât leges colo nicaslib.i. dereruftica, cap.2. ubificairAtqj eriamleges colonicastollit, in quibus fcribimus , Colonus in agro fiirculario ne capra natumpafcat. Meminit quoquelegisfrumentariæ Autor ad Hcrcnniumlib.i. Cæterum placuit tres pulcherriinas fandlioncsamp; eóftitutiones diui Imperatoris luftiniani Augufti, uidelicet 32.33.amp;34. decadem rcfubnedere,id elt,nequis mutuum dansagncol»,terram eiustencat: item quàmmagnas ufuras credito* resabagricolisdebcantpercipere. Vbificrtatuit: Rem duram, amp;nbsp;quæomnem longèimpictatcm SCauaritiam fuperat, communi lege quafi medicina qua dam curare nobis uifumeft, quænoninpræfenti tantum necefsitate, fed per omne deinceps æuum fuo in Repub, munere defungi queat. Comperimus enim nonnullos in prouincia, cui pr»fides non dubitanc captato ad hoc de induftria ftcrilitatisfrumentariaïtempbre,fubmodica admodum menfura frugum mu* tui cumaliquibus contradum cclebrare, amp;nbsp;ex co uniuerfam illorum terram ad fe recipere, urplcriq; ca occafionerufticorumdiffugerint, plcriqueetiam fame pericrint,amp; tetra qu»damluesaccontagio cxortant,in nullo penè barbarica incurfionc inferior. Sancimusigitur, utquicunqueagricolisquantumcunque menfuram quorumcunquearidorum fruduum crediderint, fiab his receperinc citraullam exccptionem,h»c illis reftituant’nemini prorfus audente per cau-fam prxdidforum muruorum , fiue fcriptura intcrueniente, fme fcripto eele-bratafint, terrampenesfe detinere : odiauam duntaxat modij partem in fin* gulosmodios per integrum annum ufurarum nominefercntes,fi fruges mutuo datæ crunt : fiuer0pecunianumerata,infingulosfolidos,fingulas annuas fdi* quas.

Nota. Solidus eft genusnummi, quod pro aureoaccipitur, Siliquam nc-rofumuntpro follicuTofeuintegumento, ubi grana leguminum includuntur, amp;fi quid leguminibus fimile. Pliniusintelligit de fabis. Cæterùm de reliquo contend creditores odlaua modq parte in fmgulos modios per annum (auc quantumeunq;manet pro portione credit!) aut filiqua, omnino reftituant,fiue terram, fiuealiudquiddam3bouesfortc,autoues,aut mancipia pignori cepe« rint. Atqueh»clcx omnibus humanitatis amp;nbsp;pietatis de fe fpecimenpræbeat, amp;nbsp;tarn egenorum necefsitati medeatur, quàm creditoribus nonnihil adferat fo-latij. (^»itaque nobis placuerunt, ea claritastua effedui, finiqjtradereftu* deto : fcituro creditore, quod fih»ccontrafacerealiquidaufit,exa(ftionc ca« det : 8lt;qui mutuum accepit, quluc iniuriam pertulit, ex co folatium habe* bit, quod turn ipfe à faceftendo negocioliberatus , turn creditorcmin rebus fuisiaduram patiuideat. Dat. T5.Iuh Conftantinopoli. Belifario V, C. confu-le. Conftitutio 33. Imp. luftiniani, dehis qui mutuum dant agit. Pro^ ptcrauaririamcreditorum, quianguftiatemporum abutentes, terrulas infeli* ciumagreftiumfibiadquirunt,propauco frumento omnem illorum fubftan-tiamretinentes : legein pofuimus, quam primo quidem in Thraciam, SC in o-mneseius prouincias, in præfentiautem amp;inlllyricanasprouincias direximus, cuius exemplum fubdi etiam præfenti legi præcipimus, ut non folummodo pri* watihominesputent,legem contra fe effe propofttam, fed etiam milites altio*

po POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, renitenresfaftigio , legcm contra fe efie prolatam exiftiment. Vt ergo S^ tua magniruclofciat,quüdcommunishaclexpofita eft, amp;nbsp;prouincialibus Öi mil in» bus.amp;omni cingulo, nulla excufatione cuiquam competente,ideo ad tuamfub* limitatempræfenrem legem deftinauimus:fcituris militibus, qui præfenti legi non effeobedicnduin exiftimant, quodcingulo denudati, inter priuatos ha-bebuntur,plt;xnis, quas in anteriore lege pofuimus, nihilominus fubiugandi.

Conftitutio34.Imper luftiniani Augufti.Ne quis,quôd Agricolaf mutuam pe cuiiiam dedit,illius terram dctincat5amp; quemufurarum modumcreditorcs acci* pere debcantab agricolis.

Rem duram atq^inhumanam, amp;nbsp;quæ ultra omnem impietatem amp;nbsp;auaritiam fit, perfpeximus legefaluberrimafanare,amp;: communem omnibusdeponeremedici nam,non tantum in præfcntisneccfsitatistemporc,fed etiamin omni xuo futu* ro. Venit enimadnoftrasaures,quofd3min eaipfaprouincia, quam tuadmini ftras,auarètemporumnecefsitatecaptata fceneraticios fecifrecontradus,SCpau eâmenfuram dantes,rcrrulas eorumabftraxifre,etcxhaccaufa quofdam eolono rumfugælatebrasperrj(re,aliosfameeffe nccatos, 8{. triftifsimam peftemhomi* nesinuafilTc.incurnonebarbaricanon minorem. Sancimusitaq;,omncshuiuf-modi creditores, quantumcunq; ucl tritici,ucl hordei, uel in alia fpecie, quarin frudib9aridiscft,dedcrint, hoc rcddito, in præfenti cum parte modp oclaua perftngulosmodiosinunoquoq; anno pradianda, terrulas colonis reftituere, nemine penitus corum audente terrulas dennere fub occafionc fccneraticiæ eau* tionis,fiucinfcriptis,fiucfinc fcriptis crédita fint contrada. Sin autem pecu* niasdedit,nihilampliusquam filiquaunam,pfingulofolidoannuâprahare Et hanefaiuberrimam Icgem in omnes extendimus, in præfenti qui dem tempore initiumaccipientem,in omneautem æuum modisomnibus obfcruandam, ut ft quandofuerituel triricum,uel hordeumfœneratfi, uelalqaridi fru(3:us,crcdito res,tamquod dederuntaccipicntes,quamproufurisolt;fiauam modii pattern an nuamprofingulis modiis,uclfiliquam pro fingulo folido,fccundum hunc modum, in quantum fernus permanferit,percipientes,fiuc tcrrulas,fiucaliud in pi-gnus accepcrunt,boucs forte uel pecora ucl mancipia,harc modis omnibus rcd-aant,amp;hæclcx communis omnibus fit,humanitate 8lt; picrate gaudens, ncquion omnibusegenisconfulens, 8C creditoribus mcdiocrcfolatiumadfcrens, Hæc igiturqult;eanobisftatutafunr,claritastuainomni prouincia, qu»tuo modcra-minegubematur, obferuarcfeftinct. Scituris omnibus creditoribus,quódft aliquidpra?terhoccommifcrint,exadioneeadent,amp; cuifcenusablatum eft,hoc habebitfolatium,ut ipfequidemfccurus dcgat,auarum autem creditorem uide* atinfuispecunhspatientemiafturam.

Atq;cómaiorhïcamagiftratuhabcnda cratcura,amp;facienda prouifioin ciui-tate,adretinendamhominumfocictatcmin quotidianarum return uidualium et annonæmediocriactolerabili confcruationc,quô latins hoc quæftuofæ propo-litarum amp;nbsp;quæftuofæartisin ciuitate ex latente fraude amp;nbsp;dolo ferpituitium. Vbi cnim (quemadmodum hîc in foro Francofortenh) t«j KXTTHÄiKutit, decipi-cndi,ftaudandi, amp;dclinqucndi maxima amp;nbsp;plurima exiftit occafio,ibi cumpri-mis eratrcfrenandahominumaudacia amp;libido,iuxta leges amp;nbsp;liane Imperialem conftitutioncm.Faciunttitulifuprà didi,de Monopoles,amp;propolis amp;c.

Jn Qaput 20 poUtice imperialis ^de ludais z^ corum ufùris^ ^nnotationes IJodoris luHini

VP RA mcmoratum cftcx capite dccimoquinfo Deute-ronomios, a Moyfe ludæis feenus aut ufuras in uindi* ftarn gentium permiflas fuilTe: nunc autem cum eorum politiaperMefsiam filium Dei IES VM CHRISTVM Dominum nollrum Saluatorcm prorfus fit abrogata, abolira, 8C cxtinda, nefcio quî fiat, ut in perniciem Re* rumpublicarum, non folùm Imperrj Germanorum , ue-rumetiamuniuerfeChriftianiorbis fcenerationes amp;nbsp;ufu-ræludæis permittantur, præfertim hoc loco, faluapacc» fitqj uenia uerbo, amp;nbsp;in alfis nonnullis Romani Imperil liberis ciuiratibus,contra liane, aliasqile imperiales conhituriones SC ordinationes : nifienimRc-galia Si Priuilegia ad fcencrandum illis indulgerentur,cogcndierant ad fcr-uitia quæque publica exequenda amp;nbsp;præftanda.nam eónosChriftianospro-culdubio, fifub corum eflemus poteftate , quemadmodum quoque Tur-c» hodie feciunt , adigerent atque compcllercnt. Non enim uel in ue-teri Teftamento fub Prophetis SC Moife licuiffct feenerari ludæis fuis mc^ ritis aut lege communi, nifi etiam hanc peenam Deus fuper genres Ido-lolatras, quam per ludæos, uelut iræ fuæ organa,plcdcndos duxit, uoluiffet effundere: quod ramen hac ipfa licentia eis non licuiffet, nifi certoamp;aperto uerbo Dei iufsi, amp;nbsp;adorgana talia eledi fuiffent. Nequecnimipfimcliores cranr ullisgentibus, nifi quód Deus cos infuum populum fola mifericordia elegie, amp;nbsp;a ffumpfit, ira ut fi rem iuxta diuiPaulifententiam ad Romanos certère-putemus feu confideremus, non ludæi ipfi funt, qui de gentibus feeneran-tur,fed Deus efr, quifcenore ludæorum genres punit amp;pcrfequitur. Quod exeoquidemlàtisprobatur,dumludæosfibi inobedientes amp;^ peccantes » rur-fum fubiecit ac tradidit gentibus, adeoqüe nobis Chriftianisipforum domi^ nis. Vt ucrèfibiipfiuaticinatifunt, dicentes: Nonhabemus regem, nifi Cæ* farem Romanum: ac uideant, in quem compunxerunt, 8C fic uicifsim ludæi 3 gentibus 8C Chriftianis non folùm fcenore, hoceft, exadionibus, uc-digalibus, tribuns perpetuis grauentur ,fed amp;nbsp;omni contumeliarum gene* reuexentur, nimirum quum politia corum fublata fit, amp;nbsp;defierint effe po.« pulusDei,cumcpipfiimpietate amp;blarphemia fua in Chriftum meriti fint iram Dei, non eft eispermittenda ufura,fed cogendi funt fub leges gentium amp;nbsp;Chri-ftianorum, inter quos uiuunt : uelut pleriquc dodti amp;nbsp;pq fentiunt. Porróau* tem uifum eftadhoc capitulum Imperialis Politiænonnihilfaccre ipfius Impe* ratoris Caroli Quinti dedarationem Slt;conftitutionem,AuguftæAnnot J5t. in m enfe Martio fa dam, fub hoc tenore:

Carolus Quintus Dei gratia Romanorum Imperator femper Augu-ftus, Germaniæ , Caftiliaf, Arragoniæ, Leonis ,utriufquc Siciliæ, lerufalem, Hungariæ , Dalmaciæ , Croaciæ , Nauarræ , Granatiæ, Toleti , Valentiæ, Galliciæ,Maioricarum, Hifpalis, Sardiniæ, Cordubæ, Corfiræ,Murciæ , Sio-nis ,Algai biæ, Algeræ , Bibraltans , Canariæ, 8C Indianarum Infularum, acTerræfirmæ,Oceaniciq}maris amp;c.Rcx, Archidux Auftriæ,Dux Burgundiæ, amp;Lotharingiæ,Brabantiæ,Stiriæ,Corinthiæ, Craniæ, Limburgi, Lucembur-gi, Geldriæ,Calabnæ,Athenis, Neopatriæ, amp;nbsp;Vuirtembergæ amp;.c. Cornes Habsburgi,Flandriæ, Tirolis, Gertiæ,Barincæ, Arthofi, Burdiofi amp;c. Cornes PalatinusHannôniæ,Holandiæ,Selandiæ,Phirdæ,Kiburgi,Namurci, Rofsi-lionis ,Ceritaniæ, amp;nbsp;Zurphaniæ, Lantgrauius Alfatiæ, Marchio Burgundiæ, Oriftani, Ganoniæ, S^ facri Romani Imperil Princeps Sueuiæ, Cathaloniæ» Afturiæamp;c. DominusPhrifiæ,Vandalorum,Marchiæ,Portenaiæ,Bifcaiæ,Mo* lini,Tripolis amp;nbsp;Mechliniæ amp;c. Fatemur palàm hislitcris, ac notum facimus uni-uerfis,poftquam in nofira, amp;nbsp;facri Imperq Politica ordinationein his Comi* tpsanniquadragefimi odaui, minorisnumeri,confilio ac ope nofira, ac Ele-dorum Principum amp;nbsp;Statuum, abfentiûmque confiliariorum amp;nbsp;legaco-rum, in fœneranrris , amp;nbsp;ufurarqs contradibus prouifionem fecimus, ac feuerè mandauimus , cofdem à nemine exerccri, fed penitus caueri, ordi, H 4

92 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, ncmacmodumin fpccic dantcs, qualitcr ludæis in facro Imperio, amp;nbsp;quoufq; contraherc acmutuo dareliccat, feqiicin qs gcrere debeant, prarfertim quod omnesamp;finguliMagirtratusSC fupcrioritas,fub quibusludæimorantur, necef-fariamdebitamq^prouifionemfaciant,»quam legem amp;nbsp;rationem præfcribcH' do,ne qua ipforuni,aliorumm fubieó:i nimium grauarenrur. Atqui ueró no* bisipfi Ekdores, principes, Statusqj impcrq,amp; abfentium confiliarq amp;nbsp;legati iaininhifcenoftris Comieqs huiusanni currentis propofuerunt, quomodo et qualiter didiludlt;ei,ubinequcantpalamautmanifellèfcenerare, uCurasqj exerce re,id tarnen clandcftinèquocunq; quæfito colore, quaqjuiapofsint, ftudeant ac inoliantur,dentqjomnibusmodisopera ad fcenus acquirendum exercendüqj, fic quidem ut ufura pro forte in priuatis obligationibus amp;nbsp;cautionibus compre hendatur amp;nbsp;exprimatur: quodqj iniqua illalua debitaacpoftulata feuadiones contra miferosChriftianos maximo difpendio 5^grauamine,iniqua(jpleonexia confecuti alqs Chriftianisdiuendant, oCfyngraphas fiue obliganoncs ad ipfos emptoresdirigant,quipoftea defraudatos SC obæratosdcbitores,ur plurimum acuehementerurgent,adeoq;cxfuisædibusac fedibus expellunt, cum graui ra* lium omnium commemoratione atq; propofitione. Super quibus grauami-nibusSCdifficultatibusfcrneratitiorum contraduum denuo cum Eledoribus, principibus5lt; Statibus abfentiumqj legatis 8C confiliafqs deliberandum effe cenfuimus,atq; ftatuimus,ne porró ludæi fyngraphas aut obliganoncs coram quibufcunq;aliis,præterquam coram ordinario Magiftratu,fub quoChriftianus contrahens commoratur,confcribatfacntue:ita tamen,ne cis leginmæ négocia-tionesS^ commerciainpublicisacliberisnundinisSCmercaribus interdicantur uclauferantur. Quodfiueró fyngraphaaliqua uel obligatio conftituendaef* fet,ea coram Magillratu cius loei perficiaturac conftituatur: neq; Chriftianus aliquis decætero cuiquamludæoadionemuelpetitionem fuam aduerfusalium Chriftianum corraat, aut ludæus tanquam creditor alq Chriftiano eiufmodi adionem ac conuentionem aliquopado modóue cedat, autin modum cuiuf-quam contradustradat,fub peenaamittenda’ adionis aut impetitionis, quem-jadmodumiftaomniainproximanoftraSC imperq Politica ordinatione prolix xius comprehenfaatq; expreffafunt. i

Cæterumucrô quumludæicommunitcrin noftra amp;Imperq ciuitatcFranco-fortcnfi habitantes amp;nbsp;commorantes hoc tempore fuppliciter figiuficarunt, quódhonefti nokri ^Impetq fideles Burgimagiftri amp;confulcs ibi Francofor-' diæiam pridcmantealiquotannos ipfis ludæis honeftam ac bené deliberatam ordinationem atq; decretum fccilfennper quod nemo grauariaut decipi poffer, . nominatimquideminteraliaftc,quódin negociationibus uel commercqsnulla ufura proforteacprincipalifummaponaturfeuprætcndatur, acalq plures arti* culi,per quosilliciti,dolofiacfiaudulenti contradusfeu negotiationes cancan* turueprohibeantunaccidattamen plerumq;, utreputati homines 8C infigncs perfonæ, cx ciuibus, inftitoribus ^ alqs, maioris amp;nbsp;mediocris ftatus inter 8C extraliberasnundinas 8(. mercatus cumludæis contrahant atq; commerciaha/ bcant in caufts,quæ Chriftianorum fæpenumero fidem,ucritatem, 8^ conftan tiam in contradibus 8C conuentionibus requirunt amp;nbsp;cxpofcunt, adcoqj e-tiamfortunamamp;falutcm eorum concernunt:qui nihilominus tarnen uarqs de caufisuereantur conditioncs amp;: qualitates fuas Magiftratui aperire ac rcuelarc, ’ aut ctiamalqspatcfacerefuam ipforum tenuitatem, Slt; idcirco tantum ad fi* dem 8C confidentiam communium legum ac iurium receptam formam ac modum hadenus inculpate retentam amp;nbsp;obferuatam,negociari atque con-trahere pofsint. Etfi ueró talifmodi fiduciaria negociatio fua fpe, noftrat ct imperq politias ordinationi, quar tantum mifens ac fimplicibus fubditis prodeffet, ne qua fortè fua fimplicitate iniuria aut damno afficiantur, ufui ac commodo effet futura, amp;nbsp;inftituta ac fufeepta fuiffet: attamcn ludæi ipü fimulct Chriftiani,qui prædido modo cum ipfis agerentpretextu didje po-litiaf

INTERPRETE D. IVSTINO GOB- GOA. 9^ Ktiasordinîitionisnonadmodum dextro intellcdu fenfuue, alqs ups modisqj, fifcalibusahisc^ iudicialibusproccfsibus uexentur, perqj ea,quæ kgirimis corn« merciisSinegociatioiiibus cum Chrirtjanis.adruftenrandam eorfi uicatn(cum alioquinccpolTefsionesnccalia commercia uel officia apud Chriffiauos cxer-ceant ) omnibus mo dis uacent, careantqj, quapropter obnixe precati, ut noftro CæfarcoauxiÜoipfisgratiofefubucnircmus. Qiiandoquidem ergo ludæi o-mnes gencratim tenorepræcefforum noftrorum inimpcrio Romanorum uk delicct Impcratorum , amp;nbsp;Regum ordinationibus amp;nbsp;conftitutionibus communiterin omnibus cafibus , in quibus null» prouifiones fad» effent, noftro amp;imperii communi Romano iure uti frui^ potcrimus : adhæc quo* que à memoratis noftris antecefforibus , amp;nbsp;nominatim à quondam di/ no Caffarc Sigifmundo , fclicis rccordationis , undiquaque é^C uaria priuilc-giaaclibertatcsobtincntespr»tcririsannisconfirmauimus. His igitur atten* tis lud»orum noftrorum Francofordi» humili precationi locum d edimus, a tq; itacxenumeratisaliisc^moucntibus caufis, deliberato animo,bona délibéra« tioneaciuftafcicntia dcclarauimus ac enunciauimus,id facientes his medianti* bus,ui,uirtute, poteftate,atquc explenitudinc Roman» Imperatori» Maieffa* tis,fcicntcr amp;uigorc harum litcrarum, uolentes.iubcntcs amp;nbsp;conftituentes, ft quisuclqu» exlud»isFrancofordi» habitant,cum Chriftiani$,fubliniisuelin-fimiftatusmutuaret,autaliàs, exceptiscafibus, de quibusdid» politic»no# ftr» amp;nbsp;Imperq receffus commemoratur, Icgitimèac fi deliter contraheret, teno* re didorum communium Iud»orum fecuritatum amp;nbsp;pnuile^iorum quocun* qucloco, quouisqj tempore, pr»ter libéras nundinas, annuofue mercatus id contingeret, quod ipfis non prohibetur , eiufmodi contradus amp;nbsp;ncgotiatio* lies firm»rar»qjfint,Slt;quocunqueiniudicio, fiChriftianis confiteatur debi* tum,autaliolcgitimo modo, excommuni fcriptoqj iure probetur, prour de iureagatur, procedatur amp;nbsp;exequatur. Pr»tcrca quicquid didi Bur^imagi-ftriacConfules ciuitatisFrancorortenfis pro fpeciali,honefta ligitimacyordi# natione,communifcriptoluri conformi,pr»fcrtim Iud»orum perfonas con* cernentc,acutrinquc conuenicnteamp;pacifccnteparre,uticxmorc ac confuetu-dineporerunt, quod quidemhis mediantibus non abrogatum effe uolumus, quinciufcemodicontradusfirmosacftatoseffeiubemus, hue æs alienum ucI débita, uel res alia fit qu»piam, ubicunquc locorum defuper experiarur deiu-rc.ucl procedatur. Mandantes proindeaciubentes, omnibus amp;nbsp;fmgulis Ele* donbus, Principibus,Ecclefiafticisamp; CiuilibusuclSecularibus,Pr»laris item, Comicibus, Baronibus, Libcris, Dominis, Equiribus, Militibus, Vafallis, Ca-pitaneis,Aduocatisditionum,Vicedominis, Officiaris,Pr»fedis, Schuifttis, Burgimagiffris,Iudicibus, Confiliarqs, Ciuibus, Communitatibus, ac omni* bus alqsnoftris Sflmpcrfi fubicdis amp;fidelibus,cuiufeunque dignitatis, ftatus, autconditionisfint,feucrcacfirmiter his literis, acuolumus, ut hanc noftram C»faream declarationem amp;nbsp;conftitutionem ex omni fuo tenorc firmiter ac ftrenuèobferucnt,pcculiariterucrô omnibus amp;nbsp;fmgulisludicibus amp;nbsp;Tribuna* libuSjUtfuperhisadrequifitioncm partiuminiure, prout de iure agant, pro* cedant, décernant, exequantur, amp;nbsp;nominatosnoftroslud»os Francofordi», fuosqjfuccefforcs.fimiliterS^cos,quihorumuigore cumillis pr»dido modo contrahent,nonimpedianr, non remorentur nee grauent, fed quicteconri-neantatq;c0feruent noftro amp;nbsp;Imperii nomine firmiter, nec in contrarium quic/ quam facientes , necalqs facere permittentes, nulla uia modóue,fub pecna noftr» amp;nbsp;Imperii graui indignatione , adeoeg fub mulda rnginta Marca* rum auri puri cauenda amp;nbsp;euitanda ,toties , quoties quifquam in conrrari* urn feccrit, noftr» C»(arc» Garner» irrcmifsibiliter pradianda ac perfol-uenda. id uolentes ac iubentes acriter Atteftanrc hoc iplo Diplomate fi-oillato noftro C»fareo appenfo , Dato in noftra amp;nbsp;Impcrq cmitare Aiigu-ßa, dieukcfima fexta mcnfis Marti], anno port Chrifti Domini noftri quot;natal es

talesmiUefimo quingentefimo Si quinquagefimo primo. Imperii noftri trice* fiinoprimo: regnorumucró noftrorum anno tricefimo fexto. Carolus. Vidit Anton. Perenotus. Ad mandatum Cæfarea’amp;CatholicæMaieftatis proprium, loan. Obcrnburgcr fubfcripfit. Libet interimhunc iocum Italici Poëtar inluquot; d%osfubnedere. Baptisa Guarinusad Cæcilianü,curludæi ferantliteram(O}«

CurferatHebræusuocaleminpedorcquartam, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A multisquæri Cæciliane fokt.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cogitet,h»cfecum figna dolorishabet.

Seriô autcm,prudcnter amp;nbsp;uerè fcribit diuus Imperator Leo Auguftus fua conftitutioneSj inquiens ; Si à Spiritus legibus ita fe mortale genusregi fine* ret.uthumanispræceptisnihil indigeret, id uerô amp;nbsp;decorum afalutare elfer, Atquoniamfead Spiritus fublimitatem clcuarc, diuinæq^ kgis uocemampk-di non cuiufq; cft, ac uerô quos nunc uirtus ducat,numero ualdè pauci funt ; be* nèfcfcadhuc reshaberet.fifaltcmfecundumlegeshumanasuiucrctur. Qua:uos canturpecuni»credit»ufur»,ubique à Spiritusdecreto condcmnantur.Exo* di 1». Luc» tf. ld fciens Pater noftcr »tem» memori» Princeps, ufurarumfo* lurionem fandionefua prohibendam putauit. Atqui propter paupertatem uulgi, résilia non in melius (quem tarnen finem Legislator propofuerat) fed contra in peius uergit. Qui enimanteaufurarum fpe ad mutuandam pecuni* ampromptifuerant.poftlatam kgcm,quód nihil lucri exmutuoperciperepof* fentrin eos.quipccunrjsindigent, difficiles atq;immitesfunt. Quin etiam ad facikiurandum, quodtp id frequens confequitur, ad iufiurandum abnegan* dum, id occafionem pribuit. Breuiter propter redundantem in humana uk tapcruerfitatem , non modo non profuit kgis uirtus , uerùm etiamobfuit. Quanquam igiturcxfekgemculpare (quod quidem etiam abfit) nequeamus, propterea tarnen quodhumana natura ( quomodo diximus ) ad illius fublimk tatem non perueniat, egregium illud pr»fcriptumabrogamus, acin contra* riumftatuimus,ut»risaneniufus ad ufuras procedat, idm quomodo uetcri* busLegislatoribus, uidclicet 1. iö. Cod. deufur. placuit,ad trientcs.ccntcfim» ncmpe,qu»quotannisinfingulos folidos.fingulasfcencratoribus filiquas pa* riunt. Ac kx ea fichabet;Cùmnon frumcntum,fed pecuniam fœnorc te acce* piffealleges, utcerta modiatio tritici pr»ftarctur: acnifiismodiusfuadiefuik fetoblatus, menfurarumadditamentis in fraudemkgitimarum ufurarum gra* uarum te effecontendas ; potes aduerfus improbam petitionem competenti uti defenfionc. Sequitur alia quoque fic loquens ; Indcbitas ufuras etiam ft ante fortem folut» nonfuerint,ac proptereaminucre earn non potuerint, fed poftfortem reddunt,creditor!fuerint dat»,exclufa ueteris iuris uarietate,rc* peti poffe,pcrpcnfii ratione firmatum eft. Pr»tcrcadicit kx alia : Acceptam mutuó fortem cumufuris licitis,creditoribus poft conteftationem offeras, at finonfufeipiant, confignatam in publico depone, ut curfus kgitimarum ufurarum inhibeatur, amp;c.

Porto autem cum extet fandifsima conftiturio in ordine quinquagcfima Suinta,ut lud»i fccundumChriftianifmiritus uiuant, earn qüoquefubneden-am putaui, quam Imperator Auguftus Styliano fcripfit inh»c uerba: Qui olim ( inquit) fceptris potiti funt, de Hcbr»orum genre, qu» quondam quoad diuino patrocinio foueretur, inclyta fuit : nunc autem ob couru* maciam in ChriftumS^ Deum noftrum, in calamiratibus Celebris eft , diucr* fas promulgarunt leges , qu» de ipforum uit» ftaiu tractantes iubent, ut fa eras

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. ^f Facras ipfifcripturas legant, amp;nbsp;ne à fuis ritibus arceantur, quin etiamut liberos fuprafanguinis cognationem circumcifionis etiam cognationem fuo in* llitutoacconimodent. Atq;hæcquidem,qui olim ( ut dixi) imperiumobtinue« runt. VcrùmfacratifsimusPrincepsille,excuiusfcminenos nati fumus, utqui maioriquàm cæterifalutisipforum defiderio teneretur, hosin folafuperiorum iegum obfcruationerelinquere( quod ante ilium alq fecerunt )non contentus, fed partim facrorum oraculorum explicatione, partim eorundemadmonitio-nibusadfalutarcmChriftianoruincultum traducensuiuifica baptifmiaquaini-tiauit. Atquc quôd ipfosin nouum fccundum Chriftum hominem transfor-marideberepcrfuafit, utueterem deponerent plané effedt, amp;nbsp;quæcunq; uetu# ftatemfapercnt,circumeifionem,fabbachum,olt; fiquidaliud ch, cumillofimul cxuic. Atqui cumtanto effedu à ludaicapcrtinaciaipfosdeduxiifet, non etiam prioribuslegibus, quæludaico ritu uiuerepermittebant,filentium amp;nbsp;uacatio* iiemalteriusiegisdecretoimpofuit. Quod igitur Paternofter prattcrmifit, id nos adimplendumputantesomniantiquiori, quæ de Hebræis datuit, legi ft-lentiuminiungimus : S^ne illi aliter,quàm pura falutarisqj Chriltianorum fides uult,uiuereaudeanr,iubemus. Quôdfi quis à Chriltianorumritibus dc-fecîioncfadla,ad ludæorummores 8i.placitareuerti deprehendatur, hic fecun* dumlegesdeApoftatisin Codicelataspœnas luat. Extaraliaquoque de Hebræis, quomodo oporteat eos feripturas legere, conftitutio Impcratorislufti* niani centefima quadragefimafexta, ubi cgregia cft feptuaginta Interpretum commendatio, quocircaearnmedeferiberenonpiguit. Sicautemhabet: Im-pcratorluftinianus A. Arcobindo gloriofifsimo prætoriorumpræfedo : Ae-quiun fané erat, ut Hebræi, cum facris libris aures præbent, non kuiter 8i. rebus folummodogeftisdeleclarentur,fed reconditos in ipfisfenfus fpedarenr, per quos magnum illi Deum, amp;nbsp;feruatorem humani generis lefum Chriftum annunciant. Verumenimucro quamuis dum commcniisinteripfosinterpre-tationibusfe committunt, inhuiicufquediemàredafententia abcrrarunt,quiat tarnen didicimus, habereipfosinterfe controuerfiam,non fuftinuimuseum tu# multumrelinquereipfisincompofitum. Siquidem per interpellation es, quæ ad nos referuntur, didicimus, quôd ex ipfis quidam fola linguatenenturHe^ braica, eaqjutendum efteinfacrorum librarum ledioneuolunt, quidam etiam Græcamaffumendamcontendunt, amp;nbsp;longe iam tempore ea de refeditioncsin-terfeagitant. NosigiturdchaccontroucrfiacdodijmelioresefTciudicauimus cos, qui Græcam etiamlinguaminfacrorumlibrorumleclione uoluerunr aflu» mere, amp;unouerboomnemdeniq;linguam,qucmlocus accommodatiorem Si magisfamiliaremreddatauditoribus. Sancimusigitur, ut in quibus omnino locisHebræifunt,Hebræis,quiuolunt, licentia fit in eorumfynagogis, Græca etiam lingua,itemqjpatria hacforté,ncmpeltalica,autquacunq;aha,proloci ra-tionc,mutata lingua,facros libres intelligentibuslegere,quo magisperipforum iedionemintelligentibus tota diâorum feriesordine manifeftafir, fecundum quæcaSiuitamamp;ftudiafuainftituant: neqs facultas fit ipforum interpretibus,-quifo!amHebraicamafl'umantlinguam,utfuoarbitratumalitioféhanctra(f}:cnr». «ulgi ignorantia fuam tegentes improbitatem. Enimuero quiGræcamlinguî Ïeginit,utcntur interprctatione feptuaginta, quæomnibus exaflior eft, Sipræ* , ter cæterasmulta continet occulta, præfertim uerô proprer id,quod ininterpre-tandoacciditmam cùmfemper binifeorfim conclufi effent. Si diuerfis locis in-terprerarentur, unam tarnen omnem compofitionem ediderunt. Ad hæc, quis nonilludinhsuirisadmireturi’quod cum longo tempore falutarem apparition nemmagni Dei SiSeruatorisnoftrilefuChriftipræcefferint, tarnenillamfutu-ram quah præfentibus cernentes oculis, Prophetica quodammodo gratia ipfos circumfulgentc, fa crorum illi librorum interprétationemaccommoefarentf Atqj bacquidem omnes præcipué utentur : ne tarnen in cam opinionem ueniant» quafiesteras interpretationes excluferimus: damns illis liccntiam, ut etiam in« terpretatione Aquilæ utantur , tametfi ille diuerfæ nationis fuerit, Si in non* ïmlhs diftionibus non mediocrem cum Septuaginta habeat dfikrennam,

Quaruero Deutcrofis , quafi fecuiidanatraditio ,ab ipfis dicitur, in uniuer* fuminterdicimus, utqu»facrislibris comprehenfanonfit, ncq; infupcr tradita per Prophetas» fed excepta quædam uirorum contineat, quae terrena dun* taxac loquanrur, neque quidquam in fe diuini habeant nummis. Sed amp;ipfas utiquefacrasuoceslegant,cümfacroslibroseuoluunt, neque cælantcsea, quae mihiprolatafunttextrinfecusaffumant nufquam fcriptas uocum inanitates,ab ipfisad perditionem fimpliciorumexcogiratas. Vndchaci nobii pisbita liccn* tia, nequealiquibus omninófubdentur difpendrjs hi. qui Græcam Galias lin-guasalTumuiit, ncq;item ab ullo prohibebuntur, neq;qui archipherentæ, auf lenioresinterim,aut etiammagiftri apudeos appellanturjicentiam habebunt» ut uafris quibufdam commencisaut anathematifmis id piohibeant; nifi uelinl corporalibus caftigaripccnis,atq; infupcr bonis fpoliari,uclinuici confentire nobis, qui amp;nbsp;præftantiora amp;nbsp;Deo magis acceptauelimus, iubeamusq;. Certeâ quis impias amp;nbsp;facrilegas uocum inanitates introduccreattentauerit, amp;nbsp;ucl mor* tuorum refurredionem, uel iudicium extremum negare, auraffirmare,quód figmentumamp; creatura Dei per angelos fubfiftatrhiuolumus, ut etiam omni« buslocis expcll5tur,ncq;tam malcdjcamuoccm emittant, quiinuniuerfumipü etiam cognitione Dei exciderunt. Eos enim,quihuiusgenerisaliquidpro-loqui pertentauerint, omnium acerbifsimis fuppiieqs fubqeimus, introdudo perhoserroregentem Hebraeorum depurgantes. In uotisautemhabemus, ut perhancamp; illamlinguamracrislibrisprxbentesaurcs, amp;interpretum peruerfi-latcm obfcruent,ncq;locisattendantlitcras,fcdres etiamipfasdeguftent, amp;fa« cratiores omninó fenfus percipiant : quo magis amp;nbsp;quod præftantius eft,ad-difcant, amp;nbsp;aliquando decipi, atq;ab eo, quod omnium prxftantifsimum eft, nempeinDeum fiducia.aberrare defmant. Propterea enim omnem ipfis lin* guamadfacrorum librorum leiflioncmapcruimus, ut fi omnes ordine corum fcientiam ampledantur, ad meliora perdifcenda reddantur aptiores: cumin confeffo fit,multó paratioremad meliora difcernenda amp;nbsp;capefcenda effe cum, quifacrorum librorumledioneinnutritus, nonlongê à corredione, amp;nbsp;ut ad bonam frugempcrducatur,difsidet, quim qui nihil norumintelligir, fed exfo-loreli^ionisnomine dependet,ciqj tanquam facræadhæretanchoræ, amp;fcien* tiam Dei puratinfola fcdæappcilatione uerfari. Quar igirur nobisplacuerunt, amp;pcrhancfacram declarantur legcm, eaobfcruabit tam gloria tua, quam co* hors tibi obtemperans. Obferuabit autem amp;nbsp;qui pro tempore in faiiigium magiftratus tui collocabitur.' neq;committet, utHebræi contraharcheiant,fed amp;eos, qui obftiterint, ?^ omninó prohibercattëtauerinr, corporalibus primn peenisfubditos, ademptis etiam boniscompellctincolcrcexilium, nequando infolentius fe amp;nbsp;temerario aufu contra Deum pariter amp;nbsp;Maieftatem impcrato-riamefferant. Vteturautem amp;nbsp;iufsionibusadprouinciarumpræfides,adiun-gensipfisIegcmnoftram,utSlt;ipfidchac cdodipcr fingulas urbes hanc pro« ponant: kituris,quodnccelfarióhareobferuandafint, nortramindignationem »netuentibus. Dat. Idib. febr. Conftantinopoli D. luftin. PP. Aug. Ba* filio V. C. Conf.

Pulchradiuilmpcratorisïuftinianiconftitutio centefima prima, ut particu* hres ufurarumfolutioncsin duplum computenrur. Cum decurioncs uidcamus nobis inftareprecibus, amp;libcnrer qsindulgeamus: mcritófanè legibus contrarias artes, amp;nbsp;per fraudem excogitatas, ualerc non concedimus, Docucrunl enim potenriam noftram Eufebius amp;nbsp;Aphthonius, qui Demerrio nepores exti* rerun t, nati ex Palladio Dem etrq filio, quod is DemetriusArtemidoro per eau* fam mutui quingenrosaureos debuerit,inquam fummam etiam ufuras ftipulaf tusfit. Nuper ucrófacram prodnlTeformam, qua: uolucrit, fi duplum debiti foluarur urnulla contra ipfosfecundum leges noftrasfuperfit exadio. Artemi* dori autem créditonsfucceflores Epimachum Si. Arremonem dixilïc, mentitos ipfosin precibus.neq; noftro dignandos auxilio, cum debito plcnè fatisfadum non fuerit,fed foli nongenti quadraginta nouemaurci perfoluri fint. Aiunt cnimfupplices,patremfuumPaIladium unicum Demetrio patre cius, amp;Paulo, odingentos

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 97 odingentosfexagintafeptem foluiffcaureos. Sed Artemonem amp;Prifeianum Arcemidorifilios,quiEpimachi amp;nbsp;Artemouij: illius altehus auusfuit, dixiffe, particularem fefolutioncm forti non adiungcrc, fed omnia uelle reputare in u-furas. Hate iteminnuerefententiam prouinciac præfidis, amp;nbsp;proptcrea excgilTc Palladium pro priore quingentorumaurcorum fceneraticia lyngrapha, alteram aureorumfexingentorum. Soluiffcautemipfi (inquiunt) diuerfis tempori-bus, amp;nbsp;Palladium aureos feptuaginta duos, öé Eufebiumatq} Aphthonium de/ cem, utinde colligatur nongentorum quadraginta nouem aureorum fumma. Eumueró quicontrouerfiataudienriampræbuerat, quum in animo non reuol-ueret, quo totiusaccufationis cadem caufa effet, non admififfe ipfos, feduo-luiffeinfexingcntoscosaureos fortiscondemnare. Petierunt'q;,uthacnecefsi* sate eximerentur: amp;nbsp;collcdo uiiiuerfo debito quingentorum aureorum,fi quin/ quagintatantumadhucfolucrenr, quireliquieffentadmille folidorum quanti« tatem,tâmuniuerfo debito liberarentur, quàm toneraticiam fexingentorum »ureorumfyngrapham recipcrent. Gum igitur leges noffræ nihil ultra duplum foluiuelint, amp;nos in hoc tantum differentiamhabeamuscum prioribus, quod mæ quidem débita conftituuntufquead duplum, fi nulla particularis faifta fuif-fetfolutio:nosuerórccipiamus, utparticularesetiam folutioiies débita difioU uant,fiufquead duplumpertingant:fancimus, utfecundum hoc fiat computa* tio,amp;fi tantum hip erfoluerint, quantumadhucadmilleaureos deeff, recupe* rentetiam femcraticiam fexingentorum aureorum fyngrapham : ne debitum exhac caufa multiplicitcr cxigi deprehendatur. Quas itaque nobis placuerunr, amp;pcrhanc,facram pragmaticam declarantur formam, eaffudeto magnificentia tua effeduiSefinitradere, tam eainterpretationc, qu»dehaccaufa infenten-tqs, quorumfuppliccsmeminerunt, fada eft,abolita: quàm omnibus,qua?per obreptionem,Slt; ex una tantum parte confedafunt, aut conficientur uacanri-bus. Sandadiuinitastefeructpermultosannos,frateriucundifsime. Dat. 17. Calend. Maq Gonftantinopoli. Behfario V. G. Gonfuli. Et centefima trece/ fimaodaua conftitutiodeclarat,quodnequeufuræ, quaeper partes foluuntur, duplum debitæ fortis excédant. Hem quod omnis facra Si principalis inter* pretatio uim legis obtineat.

Porrofiquisplura deufuris Siillicitis contradibusuiderc Si legere cupiar» Uideat qu»inPandedisJibro uicefimofecundo,tituloprimodeufurisSi fru-dibus, amp;caufis, Siomnibusaccefsionibus Simora : item qua? in quarto libro Codicis, titulo tricefimo fecundo, Si n- de ufuris. Si nautico fetnore : item qua: detraiediuapecuniatradantur. Exprofeffoautemdeufurisac fccncraticqs il-Iicitisqjcontradibus,8itota camatcriaprolixèfcribunt D. Laurentius de Ro# dulphis Florentinus permodum repetitionisad capitulum confuluit.dc ufu# ris. ItemD. Ambroflus de ViguateTaurinenfis,fuper cap.falubrirer, deufu* ris. IremVuilhclmusBantusLouanienfis, deufuris,8i emptioncredituum ui-raliumautperpetuorum. Item GuidoPapæ,deufuris,Siillicitis contradibus. Exneotericisueróperquam dodè Si eleganter D. Francifcus Horomanus duos libros deufuris. ItemD Gonradus Paulus Brunfuiccnfis, librostres de ufu* ris. EtD. Philippus Melanthon infuamoralisPhilofophiçepitoma. D.Hiero# nymus Schurphius poft alios pafsim in fuis confiliorum centurfis. D.Matthæ-us de Afflidis incidenter decifione ü. Item dccifione n. Decif «8 6. Item 9 trirem non permittcndasefle ufuras, carumue exadionem,propter malum uitan# dum,necctiaminuno nummoillasPrincepspermittcrcdebeat, Décif.aj»,

in Caput 1 !. politite Imperials, ^nnotat^ D.lu^ ßmi Gablcri, dépanné ^ panniadH^

=^C'‘. Thic taxat imperator nofter, texrorum amp;1 pannicidamr# ■ hnpofturas amp;nbsp;fraudes, quæ uariæ quidem, doloqj maload lt;lecipiendosfimplices,præfumuntur,tàm in textura, quarrt in tindura.Sd co profedó peius turpiusqj, quo frequentius, ? ceffante nee animaduertenteMagiftratu cuiufuis loei. Pofsit autem de Germanica nationc non incptèdici id,quod Por-^S *^^ Virgiliusdefuisagricolisfcribitjuidelicct cosfelicesfore» bona ft fua norint Ha bet et Germania nobileslanas.nobilif* ßma quoqueuina, amp;alia muka, utnö effet neceiïeperegrina S^ exotica querere» ad luxumpotius quàmad neceffarium ufumfpeAantia,utfenex amp;nbsp;bombyeinaî ueftesaureis amp;argcnteis filis intertextæ, quæ exterae gentes etiamauerlantur. nee maiorum Gcrmanicarnationis tiilit confuetudo. Etquis modeffus, piusgt; amp;nbsp;Chriffianushorno nonillaaurca,argentea,gemmeamargantarum etiamemo blemataadmeramoftentationnn,faftum amp;nbsp;luxum parata, inaurata, uel aura inekifa, SCinümbriatadeteffecur, cuius faff uofiiacisnullusapud no biles dilute# modus eft.

S T amp;nbsp;aliudhodiegenusfurum quoddam,præffigiis,dolt; lis, technis.amp; fraudibus opplerum,quod per ementiram* fimulatani fidamqjnegociationem palienü ingens non* nunquam corraditprætextu arduæ mereaturæ amp;nbsp;nego* ciatioiffs uariæ. Quo corrafo farpe etiam per dilapida-rionem, nee bon» frugi uitam , fed perluxum faffumep inciditin pauperiem, aeprofugit, aut cerrè profugium meditaturac Amulat: ne ars alienum contradum credi*

toribusbona fidedeceptistotum exoluerecogatur, fedretenra magna fumma» datilesnet caq^acciraelabatur. Quanegociarorum fraudedoloqjinRepub nihil eftdete-quam, ftabilius,alios bonæfrugihomincsmodcftosqjcrcditorcs fub bonafidefallête# SC perdentes. Hunc cxccrabilcm amp;nbsp;pcrniciomm ludum appellant exurredio-nem atq; J3(ïyxaf»amp;öf/,nimirum frequens amp;nbsp;ufitatus aftusapud primi nominis mercatores Sincgociarorcs,eosqdnfpecieopulcntos,quumreueraintrinfeeuSquot; fintncquifsimiamp;pcruerfifsimincbuloncs. Contra quos dcbitoresalieno æri obnoxiosabitionem amp;nbsp;difcefsionem, uel porius fugam méditantes, quoniam' foluendo non funt, amp;iam prideminceperunt dilapi5^are SCdiftrahereomnia fc* rè bona lua,uel palàm uclclandcftmè, necarceri mancipentur. Quæ res fane le-. gitimam fuga’ fufpicionem parit: amp;nbsp;quanquä priuatum eff delirium, alios bon» frugi homines creditorcs bona fidcfallere 8C dctrimentoadficere, ramen iniugt; ria, amp;contra bonas legeseff,aliumbenèmeritum dolomalofubucrtcre,amp;.'ad paupertatem amp;inopiamnonnunquârcdigcre,quodhodictamen uidemus paf* firn fieri ctia inter Chriftianos,cùm fua ƒ degerint, quod in fraudem creditorü, cùmfoluendo non funt,bonis décédant,amp; hcdclinqucndocreditoribusimpo* nant,quosanriqui,Nonio reffe, decodorcs,helluoncs,amp; bonorfi confumpro-res appellabant : hodie dieunt 2(nffffenOcv/25.inlt;ferotbcr uel Äanefeiotb macber. DequibushicImperator nofter ffatuit, uidelicct qui fraudationis creditoruni caufa folum ucrtunt,amp;dim nonfintfoluendo,ue] dccipiunruclaufugiiir. Quid hocaliudeff ,quàm dolo malo agerc, amp;nbsp;creditoresbona fide deeipcre , nunc ementito uerbo uulgo exurredionem faccrc, arq; fide ^xyus^üSay, qui aftus nunc, utaudio,frcquens amp;nbsp;ufiratus eff apud primi nominisinBelgia amp;nbsp;circum* circa negociatorcs,qui ramen in fpccie opulentiorcs reputantur, amp;nbsp;fic reuera» dcqjfadlo nequifsimiarq;perucrfifsimi reperianrur: fuos creditorcs, pro cnldu-bio frugi homines modeffosqj.bona fidefallcntcs amp;decipicntcs,quosredcap# pcllaucris.non rantùm utGræci dieunt eptS^xi,fed etiamraptor«»hoceff,furcS improbifsimosgt;ucTheophiius incerpretatur»

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 29 in Caput 24. politice Imperialis, ^nnot, Doéi,

Euiratcmillam,feupotiusmalitiam prauæfamilic,feruorii 8C miniftrorum, qui fæpe finiftra pcrfuafionc corrupts heru fuum amp;nbsp;feruitium deferêtes,aliô fc,prioribus dominis inui* tis,conferunt,uel etiam aufugiunt: quos Imperator nofter hoccapiteinuiamreuocare, accmendare laborar. Sedus autem auertendorum famulorum Slt; uernarum hoc tempo* reuulgareeftamp;frequens;fiquidemma!i SC perniciofi ho# miiiesplenq;nonfibiipfisfuntmali, fed amp;nbsp;uenenum fpar* gunt in alios, præfertim cùm fimplicioris ingenq homines nadi fucrint. quos corruptelisfuisfeducant, ut Anabaptiftarum amp;nbsp;Sacramentariorum mos eft: quosaiuntneminem non tentare,fuis erroribus corrumpere, ac obliquis qui* bufdamartibus Si. dolis in fuam fententiam, uel potius hærefim pertrahere. Ele-gansueroprætoris edidum percenfet Vlpianusl.«.ff.de feruo corrupto- Qui leruumferuâmue(inquit)alienum alienâmue recepiffe, perfuafifféue quid ci diceturdolomalo,quo eum eâmue détérioré faccrct:in eum,quanti earcs erit, in duplumindicium dabo. Eftautem proprièrccipere,abfcondendi caula refugium feruo præftarc,uelinfuo agro,uel in alieno loco, ædificioue. Perfuadcre autem eft plus, quàm compelli atq; cogi fibi patere. Sed perfuadcre7»p^S(rci)jlt;U», nambonum confilium quis dando poteftfuaderc8Cmalum,Slt;idcó pretor ad# iecit, dolomalo, quo cum dereriorcmfaccret:neq;cnim delinquir, nifi quitale aliquid feruo perfuadet, ex quo cum faciatdeteriorem. Qui igitur fetuum foli* citat ad aliquid uel faciendum, uel cogitandumimprobè,hicuidctur hoc edido notari.Sed utrumica demum tenetur, fi bonæ frugi feruum pepulitad delin* quendum,an ueró etfi malum hortatus cft,uel malo kruo monftrauit, quemad# modumfaccret. Eteftuerius, amp;fimalo monftrauit,quemadmodum delinque-ret,tenerieum. Imó etfieratferuus omnimodo fugiturus, uel furtum fadu^ rus,hic uero laudator huius propofiti exiftit,tenetur. Nó enim oportetlaudan*

riorem.corrupiffeuidetur.ls quoq;detcrioremfacit,quiferuopcrfuadet,utin# iuriamfaceret,uelfurtum,uelfugeret.‘uelutalienuni feruum follicitarct, uclut peculiumintricaret, aut amator cxifterct, uel errori, uel malisartibus effet dedi-tus.udurinfpedaculisiiimiusjuelfeditiofuscudfiadorifuaflt.fiucuerbis.fiuc preciOjUtrationesdominicasintercideret,udadultcraret, ueletiamutratione fibicommiffamturbaret. Vclfiluxuriofum,uelcontumaccmfecit:quiueutftu-prum pateretur,pcrfuadet 8lt;c. Nee tantum Patrisfamiliàs.uerumetiam Prin-cipisaccuiuslibctlVlagiftratusintercft,nehoe temporeciucs Si. fubditiabana-baptiftisetfacramentariis,hominibusplanè(utputatur)phanaticisxorrumpan* tur; idcoq^utiliterexercentin eoshanc perfecutioncm officio fuo. Is enim qui animumhominis corrumpic,nobilifsimam eius pattern necat. Ergo talis corru# ptio amp;nbsp;deprauatio fcedifsimum fcelus eft, etiam propter frequentiam eius puniendum,iuxtacap. noliputare, depcmitent.diftind.i. Quanquam igitur minimum quis forte referre exiftimat, quos famulos,quas uernas, ancilUfuc fibi afcifcat.non eft ca res tarnen parui momenti, fi quis deledumhabcrc pofsit,quis enim non malit potiusfidum quàm infidum, frugi, quàm decodoremferuum^ diligentem quàm uinofum ? Inter multa mala.quæ hæcfatalis temporum muta-tio per bella amp;pcftilentiasinuexit, non eft minimum in ciuitatc incommodum. quodægrèinuenias frugisbonæfamulum, famulàmue, multô ægrius inueni# asfidelcmacfedulum,fedulamue:adeô,prohpudor,corruptiaccfeprauatifunc moreshominum,quoquo uerfusoculosanimumî^intcnderis, utredè iam di-xeris uetusillud, K^îp iyttç. Nihil fani. Nulla diligens Sihonefta inftitutio, nulla dirciplinaadolercentiæ,utaliquomodb fupràmeminimus, Dicas forte uices rerumiftofeculoinuerri,utliberi parentibus, difcipuli præceptoribus, famuli heris, uemæ dominabus fuis imperitent, Videmuscnim, ut hic Imperator 1 *

too POLITIAE IMPERIALIS GONSTITVTÎO, commcmorat.frecjucnter contingere, utferui prauis perfuafionibus cornim-* panturjfuaqj improbitate indulgeant, pctulanter actemereabeanr, uclmagis aufugiant ; quin tÜ. legimus totas domosfubucrfas efle perinfidos famulos 5C miniifros. Viideautcmfcruilcbellnmquondamortumcit? SedS^inrer feruoS quoq;inuentjfunt, qui amp;uitamfuam pro dominorum incolumitate uilem ha* buerunt,quantoma^isidemfperandum eft defamiilis,uernis 8lt;ancillis?(^an-quamfrequentifsimeper fufurrationeshoe tempore, ut diximus,mirum in mo* dum corrumpuntur.Eil enim malitiofifsimum 8i. abiedifsimum hominum ge-» nus fufurronum, èC famulorum folicitatores, cui ftudio eft inter heros amp;nbsp;famu-* los ac famulas fimultatem ferere, amp;nbsp;iurgia rixasqj excirare. Cumqjfuam dom um regerenequeant,alienæmoderatorcs elle uolunt, nefeq laudati carminis Ho* mericijo-^i rei ^ {nyx^ota-i KXKÛvTtXyfit^wvTi TtTtxTax.Cæfarum leges, ut ante megt; minimus, concedunt adtionem (trui corrupti,nee diuerfaratioeftfamulicor* rupti. Quiequidenimhicpeccat,il!isimputandum eft, qui inftigant. Probi autem uiri eft, famulosalienos ad officia cohortari, amp;nbsp;ft quid incident inter illos ac heros,farcire, conciliate, Si in gratiamredigcre. At linguæ fufurronum Si foliciratorum, quæ famulos Slt;;: famulas aliénant à conduftoribus, dignæfunt quæinfumarqsfufpenfædurentur fumo. Cæteriim ut ciuilitatis eft ad quæ-dam Icuiora conniucre, ira quem in atroci crimine deprehenderis, uclut in fur-to,inadulterio,autdelationemalitiofa,ftatim ablegandus eft, finelonga mora uel iurgio. Quoniam autem fieri non poteft, quin famuli Si famuiæ ex domeftp co conuidu multarcfcifcant, hancoportebat effepræcipuam uirtutem, ut nec curiofl fuir in aliéna domo,neq; quicquam effutiantrerum domefticarum,quocl meliusftleretur,præfertim earum,quæliberius dicunturin couiufis. Nihil enim fccleratiusillis, quiad cxcmplûGctæTercntiani,ftquando dominusin conclaui tradatarcaniquippiamcumamico, contentofpirituauremferæadmouent,aut edifeunt, ft quid inter pocula excidit, idqj deferunt adeos, de quibus diflum eft,ioco dida proferiisreferentes, amp;nonnihil etiamadmentientes. ' Famulus certè amp;nbsp;famula, qui multa alicundè in domum inferunt uerba, multa etiam ef* ferre creduntur. Crapula Si ebrietas quibufdä proleui uitio duejtur, fed grande uitiorumagmcnfecum trahit,utpotcnegledum officiorum, 8i miniftcrio^ rum, garrulitarcm amp;futilitatcm,rixas amp;nbsp;iurgia,lires amp;pugnas,fæpè etiam corporis dcbilitatem amp;nbsp;morbos. Interdumfcoitationcminfamulis amp;nbsp;uernis ex* citant: peftem amp;nbsp;iacramfeabiem indomuminuchunt,liberos ac familiam rdi-quaminficiunt.nonnunquam Slt;herum amp;hcram.anhocuidebiturleuecrimenlt; Frofedó detcftabilccenfendum eftnefas: amp;nbsp;ad multas corrumpendas amp;nbsp;infici-endas, uel una contagiofa fufficit outs. Propter unum prauumhominem peril quandoq;toraciuitas,iuxtafcntentiam Heftodi: Sæpemah malefadauiripo-* pulus luitomnis.

E coniundione man's amp;nbsp;famine légitima,hoc eft,de ma-trimonio, quod eft diuini 8C humani iuris communica* rio.l.vff. de rirunupt.ex quo omnes ftatus hominum,ftue magni ftue parui,nafeuntur, fuprà mcminit ab initiolm-perator.ubi oftendit in ciuili uita et honefta politia fccun* dum naturam effe matrimonia, ex quibus ciuitas 8(. poll* tia coalefcir,ac prima focietasfttmaris amp;faminæ : quo* rumuterqueftncaltero, ^ovsavt^quot;«Wk«Afcjz,debilis,amp; ut Homerus inquit, )(sù f/lóf^ioi À nm^ùf, nempe familiam

mancam amp;mutilam effealterutro deftderato coniuge: quod Mofes oftendit, inquiens, B' nedixitillisDeus, amp;ait: Crefeite Si multiplicamini, Si replete ter* ram. Lege autem cauit,non mcEchabcris,utunufquifqihabcatfuam coniugem, r,etineaturqjin uoluptaribus modeftia quædam amp;nbsp;certitudo. Vagi enim concu-bituspinccrtamfaccrcnt dcfobole opinionem, eleuarentq; curam akndi partus.

INTERPRETED. ÏVSTINO GOB. GOA. fO| tus,quandoquidemapud Chriftianos coniundionismaris amp;nbsp;fccminæ finis cffc debct,diuininominisimploratio,amp;honcftafobolis progeneratio amp;nbsp;educatio, quem finem iUis uerbis quoq; interpretatus ell Mofes, ubi inquit» Bcnedixit ill is deus,amp;ait,Crefcite 8C multiplicamini, amp;nbsp;replete terram: prohibens utiq; uagas libidines, adulterium, amp;nbsp;fcortationes, ftuprum,incceftas fornicationes: qua: federalflaeitia diuino mandatoaduerfa SCperfefeoffenfiuaamp;fcandalofa om* Iliacomplcctiturhoc capitelmperatornofter,deleui,inhoneftaac prohibita co habitationeloqucns:quemadmodumlegum fandiones iubent;necmultumad* uerfantur Pontificum décréta, dcuita amp;nbsp;honeftatc clericorii,dc cohabitatione clericorum8Cmulierum,exclericis coniugatisamp;c. Adulteriauero manifefta ali* asqjillicitas cohabitationes Imperator cumprimis uetathocloco,dc quibus pro lixèuiderepotes in coftitutioneeiufdem criminali;artic.««6.etfequentib.per qua tuorfolia.ltcmin praxi criminaliloannisBcrnhardi Diacr|,à capite?* ufq; ad 80 inclufiuè Item in Enchiridio return criminaliumD. lodoci Damhauderq Fraget fii,p er aliquot capita,ad qua: te iamb reuitatis caufafeftinansremitto.

A M olim eleganter conftituit demcndicantibusualidislm p erator Valentinianus Auguftus, Gundis,ait, quosin publicum quæftum incerta mendicitas uocaucrit,inrpedis: exploretur in fingulis amp;integritas corporum,amp;roburan-norum:atqdnetnbus amp;abfq;ulla debilitate miferandisnc cefsitasinferatur,ut corum quidem, quos tenet conditio feruilis,proditor ftudiofus amp;nbsp;diligens dominiumcófcqua* tuneorum nero quos natalium folalibertas perfequitur,co lonatuperpctuofulciatur, guifquis huiufmodi leuitudinë prodidentac proba Uerit:faluadominisineosadione,quiuellatebram fortcfugitiuis.uelmcndaci-tatislubeundæconfiliumpræftiterunt. Vbicauetlmperator,mcndicantesua-lidosnö effeadmittendosjquemadmodum amp;nbsp;hoc capitcImp.Carolus V.nofter præcipit.lnliane legem fcribensPlateanus dicit,Quia aliqui finguntfc pauperes ctinfirmos,cùmnonfint:amp; uaduntmendicando, ciimfint fortes, robufti amp;fani adlaborandum,quosfpanaldos,Si galiatos,6Cgaliardos,fiue trauandos,in uul* gariappcllamusgaliafos.'idcó deiisfubncit:Hi enimauferunt pane uerè debili-us Siinfirmis, ideó ad officium Magiftratus fpedat inquirerein conditiones perfonaruminciuirateexiftentium,8Cquosinuenerisagricultores,uel ad alia ex ercitiaaptos,adilla eos exercenda remitrere,Slt; corum (egnicionem ad meliorem mutareuitam.in Authent.de quæftore*^* uolumus, cum pluribus.^ §* iequenti-bus,collat.6.Efuncnticnim panis uriliter tollitur, ut cius inertia cohibeatur.y. quæff.y.nô omnis.Etinliberalitate eleemofinæplurafuntconfideranda,fcilicet, fides,caufa,locus,tempus,modus,necefsitudo,a’tas,debiliras,códitio.86 diftinc. nonfatis,amp;ibigloff.cumpluribuscapit.fcqucntib. Etgloffa fuper Matthäum, Iuftiusfeceris,fiiniuftèpetentemcorrexeris,quàm fi ei dederis,urdicit hïcglolK 1 Amat enim qui corrigit,dido cap.non omnis.8f dehac clecmofma danda, uide bonamgloffam magiffralem,4i.diftind.quiefcamus.lubetigiturlex, mendican-tiuminfpicicndamcffeconditioncm,urfi eisfucritcorporum integritas, amp;an-norumrobur,eorum inertia fineullamiferationefic puniatur ut corum delato« risprobantisdominio ferui appliccntur,fcrui corrupt! domino adioneferua-ta,8iliberi coloniipfius delatoris efficiuntur,urlurhæc lex mandat: Non eft er# go danda clecmofmaforti 8irobuffo, fed eft potius reprehendendus amp;corri« gcndus,utfupr.T dixit in Rubrica,amp;intdligit gloffa inucrbo,lcuitudinem,dchis qui nonfolum mendicant,fcd etiam fibi apponunt herbas, amp;nbsp;fuppofitoria, per quæapp3rcntinfirmi,c!audi,qui contradi pedibus Si manibus, uel aliud,propter quod faciunt fibi tumefeere tibias.'ucl alia informitatem fiditiam oftendunt

102 POUTIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, apparenter, amp;non exiftenter: tales enimplani quidamreperhintur, urilleapu^ 'Horatium damans , tollitc daudum : qui graui pcena pledcndi funr ; præferrin-i mendicantes ïlli, qui herbis amp;nbsp;alqs medicamentis deformitates membrorum 8C ægritudines corporum fingere poftunr. Placuitueró hue adferibere quidam eximperat. luftiniani oéluagefima conftitutione nouclla, dequæftorc, ubi fic inquit : Volumusautcm, ut quihune Magiftratum gerit, refpiciens ad Deum fimul, amp;timorcm noftri, S^legem, perquirat eos quiinampla hacurbeperegrè diuerfantur, cxquacunq; tandem regione fint, fine uiri, fiucmulieres, fiue deri^ ci,fiuemonadn,fiucafcetriæ,fiueexrerarum urbium aduocati, fiue ctiamaltc-fins conditionisaut dignitatis homines exiftant, amp;nbsp;curiofius infiftat perconte^ turqj. Si. qui fint, amp;undc, amp;pcrqiiamcaufamaduencrinr. Etfi quidemagri-'colæfint,(;onfiderct,adquosexnoftrisMagiftratibus illorum pertineant con* troUerfiæ, ö^hisimmineat, quo magis 8lt; fub compendio breuiterqj illis diffi-cultatibus,quaspropterhucaduenerunt,liberent, amp;obtento iure iuo, primo quoquetempore eó rcmittant,unde uenerunt. Si ueró agricolar exiftant, qui certisfubditifint dominis,amp; eorum indigentes præfidio,adhancrcgiam urbem deuenerunt,proeuret,ut citius domini négocia ipfis expédiant, quæ propter accefTerunt, Siprotinusobtentoiurefuo remittant. Si ueró ( utprobabile cft ) cum dominisindifceptationemperuencrint, amp;nbsp;contra cos caufas agant,fi qui* dem uniuerfitas fit,continuo cam quidem multitudinem in prouinciam remit* tat, duobusauttribusrdidis, qui forma fyndici amp;totius uniuerfiratis nomine litem cxerceant, atq;italitiscognitoreimmineat, procuretqj,utquamprimü controuerfias décidât,nein longum ipfis tempus protrahatur, amp;nbsp;maxime agri* colis, quorumamp;præfcntiahîcfuperuacuaeft, amp;uacatioab opère rufrico, tain ipfis quàm dominisdamnumimporrar. Quod fi non ex agricolis ea multitu* cio fit, quæ peregrèhîc diuerfatur, fedalq forte, qui amp;nbsp;ipfipertraefandis aducr* fusalios litibus longiorcm hîc moram trahant, ne quid relaxet, fed cum fumma contentione indices urgeat,ut cumfeftinatione ipfos controuerfqs abfoluanr, Sicaufarunmaclione hberatos ad prouincias amp;nbsp;fuas urbes incolendas remit* tantamp;c Atfiquilitiscaulamnonhabentes, tantum comparand! uidus gratia inhacnoftrafuntciuitatcj^itrdiquum uitat ud emendicando, uelfi mendreitas adillorum auiditatesnonfufficiat,iam etiam delinquendo tranfigant,corpo^ rum eorum conftitutionemqualisea fit, infpiciat, Sé fi quidem ualentibus fint corporibus, pofsint^ad laborem fufficcre, Sé aliquorum ferui fucrint, per* difcatquorumfint,Séuelinuitosipfosdominis remittat. Siconditioneliberi fint, Séuelexprouincfisaliquibus, ud urbibus oriundi, hos in prouincias re* mittat, unde ducuntoriginem- Siindigen»fint, Séualidis utantur corporibus, nequedccentemoccafionem habcant,undefibi uidumparent,nonpermittat, utinutile terræ pondus fint, fed primo quoque tempore in minifterium tra* dat eosartificibuspublicorum operumtam qui offidnis piftorqs præfedifunt, quàm quihortos colunt,Sé alqsdiuerfis artifices Séopifiefjs, in quibus fimul laborarc,fimulalimentahabere ualeant, Séita inertem uiram ad mcliora tradult; cere. Si qui ueró opifiefjs, quibus traditifunt, uacare noluerint, hos regia hac urbecxpcllat. Acdementerfanècumiisagcntes,iftafancimus, ne quandoin* ertiocioad illicitos ipfos adione imp cliente, leges cosabripiantadpeenas. tra* dentesnoftrisMagiftratibus. Cæterùm qui quæûe oblæfofunt corpore,aut canicie graues,hiut à moleftiauacui fint ,iubemus,inpræftanti hac regia urbe abhisalcndi,quipièuolunt agere. Et poftremó fingulos quofque percon* ' tans, cuius gratia aduenerint, re comp crta de illis, quæ æquum eft facere, faciat: ' neinerecs hic defidcant, fed exanimifuifentcntia, confedis his,quæ illorum tntcrfunt,adfedesfuasreucrtantur Séc.

Videmus quàm contra ociofos Sé defidiofos, inertesq; hominesagantfuis conftitutionibuslmpcratorcs,luftinianus, Valentinianus, Sé Carolus Augufti, exquibusfarisdedararurinertiamhominum effe nonfolùm deteftandam, ue-rumetiam puniendam, maxime quandoin damnum tendit Ecdefiæu el Reipub. So cor dia «um, licentia, defidia, Sé negligentia, omnia 1 jdit p erditep » p otifsi* mum

INTERPRETED. IVSTINO GOB- GOA. 105 mum uero facie defidesamp;pigroscicricos SCfcholarcs, quifua officia, flu dia, 5C ieftiones fuasnegligunt, non recordantes uetens uerbij/xfAtTifTaTrat'T« /etvoc* Tozjamp;nobilifsimiOrarorislfocratis ,i«{^«si?)»AaAtn:amp;HS,ta?i'5JöA!zp;«amp;«5,hoc eft, fi diligens, ftudiofusac fediilus fueris, crittibi multarum rcrumagnicio, multa doclrina. Cura enim amp;nbsp;cxercitatio, ut diftumeft, omnia poteft, ac labor omnia uincitimprobus, utinquit Vergilius,Et duris urgens in rebus egeftas. E« contra uero ocium amp;nbsp;inertia in legibus rcdarguitur .1. pupi!lus,infin. ff. dehis’, quar in fraud, cred. 8lt;fuprad.l. unie. C. de mcnd.ualid. Acucre dicitur: Ocia dantuicia. Quaritur,Acgiftus quare fit fa dfus adulter. Inpromptucaufa eff, in/ qu!tOuidius,defidiofuscrat. Ideo dicit diuus Hieronymus : Semper facito aliquid, utDiabolusinueniatte occupatum : turn quia ociofitas amp;nbsp;uoluptas ar/ mafunthoftisantiqui,ad miferasanimascapiendas,ut in cap. nifi cumpridem, Querum, derenunc. Et SenecaEpift.ló.adLucilium,Ocium (inquir) fineli* teris mors eft, §lt;uiui hominis fcpultura. Ergo Publium Scipionem, eumqui primus Africanusappellatus eft, dicerc folitumfcripfit Cato (quifuitfere eius lt;equalis)refcrcntc Ciceronelibro tertio Officiorum,nuntjuamfeminus ocio-Turn effe,quamcum ociofus, necmnuisfolum,quàm cumfoluseffet. Magni-Eca uero uox,amp;magno uiro,amp;fapiente digna, quæ declarat ilium, amp;nbsp;in ocio de négocescogitarc, amp;infolitudine fecumloquifolitum, utneque ceffaret un-^uam, SCinterdum colloquio altcrius non indigeret. Itaque duæ res, quae languoremadferunt cæteris,iliumacuebant, ocium amp;nbsp;folitudo. Nihilautcnx dulciusocio,uiroliterato,utidem Cicero loquitur in Tufculanis quarftioni-bus. Contrauerofapienterdixit Sophocles, TeKTaj^itfl^/lSt^éy aKcucci^oAh, quo fignificat,nihil boni parereociuminanc,quinpotiusiuxtaHcfiodum,ocio« tis^Si dcfidibus panter indignari SC Deos Sc homines , T0io% Sw» viina-cSauf^ tlt;^t^ii',Ósis«i3yoi^M^. Apudbacedarmonios olim percontanticuidam, quam/ obrem omniumDeorumftatuæ apud cos poncrentur armatæ'^ ne, refpondit Charilaus, probra, quæ ob ignauiam iaciuntur in homines, ad Deos referamus, néue iuuenes nifiarmatÏ Deos comprecentur. Eo commento ciuium animis hancopinionem infigere ftudebant, Dqs gratam effe induftriam 8C fortitudi* Hem,inuifamignauiam SCocium,fimulcpiuuentuteminduftria,laboribus SCar-misferendis debcreafluefcere, quo fimul amp;nbsp;minus indulgerentocio,uoluptati-bus,autdclitiis:amp;utilioreslaboribusamp;lbellocuadercnt : fine rcligionis qui-demcaufafas effctlaborcs SC arma ponere, cuius obtentuferèfolet ocium £C luxusinciuicatesirrcpcrc. Quo circafemper memorandaeftprardara illa di/ viniPlatonisfcntentia.perquamedifputatione difcedens folitus eftadmonclt; redifcipulos,Videtcpucri(inquicns) ut ociuminrequapiam honcffa collocc-tis. Significansocium omniamaladoccreadolefccntcs. Sic 8CEuripidesocio/ Turn malo ciui comparât, cùminquit,«:çyoç-woÀi'TysKRi/3ç,a;x«:Ko5 7’ ewH^'.x^yàs •y^ ÿlt;/k'n,3ioùsï\^ajvcwàcôiMSiop J^âvetw' cwtrifJi^Hyÿii Mlt;(b'' ’Bjovaiy. Hoc eft,nullus ociofus 8Cdefidiofus,quamuisDeum orcpra'dicet,colligcrcuicrum fine labo-Tibuspoteft,qucmadmodum SC pulchcrrimè dicit Epienarmus, •Ti^iTroToiyTró^ vaopiiruAilt;rniiiJt.t^TSKv'ÏxT’Kyx^'‘ ói^tol. Accedentibus amp;nbsp;conuenientibus labo* ribusuendunt Dq nobis omniabona: quo allufitFlaccus, inquiens, Perrupit Acheronta Hcrculeus labor, uelutSC in Eledra Sophocles ait, •wóva toi xenyls Äc^p lt;A/Ti/;^à,hoc eft, citralaborem nil bené eft aut fortunatum,cùm uirtusfitcum laboreconiunda,ncque abfquelaborcad uirtutem perueniatur- Sic amp;nbsp;Salomon Rexprudentifsimuspigrum adformicam, animalculum laboriofifsimum deducir, ScHefiodusfratrcmfüum Perfam, Dalios ad laborem hortatur : La/ bora, inquit, ut pofsis effugerefamem. Dp enim omnia uenduntlaboribus, ut fuprà diximus, 5Camant homines folcrtes, quibus etiamauxiliofubueniunt.

iuxtailludHomcricum, 'njcc»'T£5tÆ386Sjgt;^«T'fcw’ «ïamp;^ftnsrjj : Dq nimiruminduftriamadiuuant, acfincopc diuina nihil ualcmus-

104 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO. In Cap ut zy^ i^ triaJè(juentia politic Imper, ^nnoC^ D^ lupini Goblcri.

Rofcribirhoe genus ncbulonum,8C cxpellitè Germania» Imperator noftcr hoe capite, qui fe Zygeuncros nomi-riant: certèimpoftores, plant amp;nbsp;fycopiianræ infignes,nifi etiam effent fures,latrones, amp;proditores, ut fertur, Ger* maniae : earn enim notam eis Imperator hoc loco inurit, ut dicantur Germanic» nationisproditoresapud Turcas : quocirca in ca ferendi nufquam fint, fed undiquaq; expel* lendtabigendiq}. Solent enim plerunq; incautis circum* ftantibus, pr»fertim goetci», pr»ftigiatriccs ill» mulic-res,itaoculorumaciempr»ftringcrc, ut nonaducrtant furtum, technas,frau* dem amp;dolum. Adeo^ interpr»ftigia amp;nbsp;delufioncsquadammanuum uolubk litatefeu dextcritateinloculosmox amp;marfupiainuolant,odiatim nonnunquâ totum uieum feu pagum antequam aduertatur compilantes, Quid ergo ifti do* li, quid machin», quid fallaci»,pr»ftigi»q^,num fine culpa SC pana permit ten# turfminimc gentium.

Orionesi!los,quirifummouereftudent, Gr»ci ythtfroTrnoibe uocant,ut Homerus de Vulcanoloqucns,in conuiuio Deo#

rum mini dränte ait, inextinguibikm inorum ciTe rifum, ut uk derunt illumcacteri Diiper domus feruientem. Sic ScPrinci-pesfuos habent ytAferoTroiavs, Morioncs, S^ rifum concitato-res, iuxta illud diftum : intermifee tuis interdum gaudia cu* ris. Nee uanèdocuitfapiens Cato ; Infipiens efto, cum tem*

^^^ç^^ C^^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11gt;. x^cv ud 11 r M u L UI 1 In |j I CI ij Kxiio « xiiii^icij3 ciiugt; kum rem^ bit Eraf. iPuspoftulat,autres.Namftultitiamfimulareloco,prudêtiafummaeft.Quod 8C leuißimii oalomonmonet,Ncfisnimiumfapiens,uidcliccr innuensmedioeritatem in o-perfonit mnibusferuandam effe. Morionesautem utplurimiim iucundi omnibus funt, nonunctuA gt;cid communiterpr»ftant,quódunumf»pcnumeroprincipcsaucupantur,io* did, aune cos,rifus,cachinnos,delitias: quafiinmodcratèfapicndoiucundifsima fit uita. nemofapit Non enimnatura ipfauoluit, ut planetriftisactetrica effethominum uita: ob id tns cötem^ non minus indidit affcduum.quàm rationis:nec quifquam ipfe ferner oderit,uel nat,crc. fibimctipfi grauisfitacmolcftus. Sicquoq; tolerabilcs amp;nbsp;iucundi Regibusac PrincipibusMorioncs,hiftriones amp;fatui fiint,uelut priuatim iuxràae publicè uidemus, proptereadicitur uulgo, ueritatëpenes pueros SCftultos effe. Quon# damcumFridericustertiusRoma, Imperator conuentum Principum haberet Norinberg», uenit quidam MoriouelHiftrio, mendiciratem fimulans,ad au# lam petntintromitti,co nomine,quiafrater C»faris effet : atcùm primum non intromitteretur,amp;f»piusinftarct, randemres deuenit ad Impcratorf,qui inter-penationisadmirationemotus,iufsit morionem introduci, atq; undefratrem fuumfeprofiterctur,interrogauit. RefponditHiftrio, omnesmortales effe inter fe fratres à primo parente Adamo, atq; ut fe pro ifta fraternirate donarct, p e-tiuit. C»far, cui procacitas Hiffrionis infolens uifa eff, tanrum ei crucifcrum

numifmadedit: cuiHiftrio.non dccetinuidifsime Cæfar,utfratrituo tam exi-guum munus des, cum ipfe tam diuesfis. VadeJnquitlmperator, amp;fi quilibet fratrum tuorum tantum tibi dederit,eris meipfo dirior. Aliud ferènon difsimik ïnHiftrionemendicoaccidit Duci Saxoniæ, ab co petenre denarium proptef cognationem, quainuieem fibi effent deuindi. Qua’fiuitDux,undcilIa cognaquot; tiointcrcideret f Refponditillc,ab Adamo noffro omnium parente. HineDux uade,inc*jit,fi enimtalibus cognatis omnibus amp;fingulis denarium uellcm dare, nee ducatus nee patrimonium meumfufficerct. Multóauremlibcraliusfecit Ak fonfus Aragonum Rex, qui cum à quæftorc fibi decern millia deferrentur,amp; illc quifortèaderat,dixiffct,cafummaduntaxat fe diuitem S^beatumfore. Accipe, Rexinquit,quaniacunq; ea eff, SC beatus cd o. C V M

Forte parat Cæfar conuiuia Maxmilianus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s

Deinde epulis onerantmenfas, amp;nbsp;plena rcponunt • * Pocula, quæmiris fculpta fuere modis.

Poftquam epulis domuere famem, 8Cfua corporalaett CuraruntJudos menfafecundadedit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Hïcfpesquifquefuas, hïcpremiapada rcponunt» Inqjnouum bcllum nomina quifquc dabat.

Port primum incipiunt pi dis colludere charris, Nee Fortuna diu Regibus æquafuit.

Namfauetiliamagisftultis,fupcrarc potente# Necfert,cxiguos fed iuuat illa uiros.

Vicimus, amp;fortemuocatad fc Maxmilianum Amplexumq; tenens, talia uerba refert.

Seriafeuludosagitat, fuccumbere nefcit, Nunquam fortune cefsit amp;nbsp;ifte minis.

Quondam Morioerat, noftris notifsimus oris, Saxonicam gelidus qua rigat Albis humum.

Hielepidis trift es falibus dep diere curas, Stulritia amp;populum fall ere dodus crat.

Ludicraridenti probens fpedacula turbx, Charus ob hæc plebi, principibusq;uiris.

Inftrudus tenui tunica, tritaqj lacerna, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Subftitit baud timidus,nee enimquodperderepoffet, Aut quo d predator carp er e ucllet, crat, Atq?

Atq;ita fccurus pompaf fpeclator equeftris, Dum ftat amp;nbsp;aamotas calfacit ore manus.

EcceibiSaxonicus pulchris formofus in armis, Ferrata Princeps cake fatigat equum.

Atpropiorfadus Princeps, mifcratus acerbam Fortunam, amp;nbsp;miferi talia fata uiri.

Quin agedum follerti alicui confuefce labori, Eft tibi quærendus uidusab arte tua.

Ille refert, quondum fors mea quanta fuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

Dileda dulces natas cum matrefouebam, Dilles efatftüdiis amp;nbsp;domusampla meis.

Magna fatisfuerat, fed honefto parta labore Res mibi,necpailcasarsmea fenfit opes.

NeC tarnen hancaiixi pofitis in fcenore nummis, Adüexitmcrcesnulla carina mihi.

Sedulaquicquid era t,manus ho c curæqj parabant. In precio meruit dum meus effe labor.

Vitrca fub tenui claudebam lumina cornu. Summa quidem quaeftus ars fuit iftamei.

Donecquifque fuos,ficuti Germanica uulgo Lingua fonat, didicit cernereper digitos.

Hïc quid nam faceret, cùm quidam intcrrogat,inquir, Ifta malos ciues femina iadaferent-

Cumqj bonos potiusferere hunc quidam iubet, in quit, Sednon iftapoteft gigncrcterra bonos.

INTERPRETED. IVSTINO GOB- GOA/ 107 NccMuficædiumæartis quidemjSe Angelicæ harmonic laudemiam lncage-rdibet,nonPrincipibusfolùm.ucrùmetianiDiis ipfis gratae, cuius importu-num amp;nbsp;intempeftiuum abufum Imperator hîc in hftulatoribus Slt; cantoribus taxac 8i. abrogac his duobus fcquentibus Capitibus, uidclicetzp. amp;30. quod alias fcriplerimus, amp;teftati fimus hoc difticho: Lætagraues abigit trifti depe* dore curas Mufica,præfenticummuliere, mero, amp;c. Augufta? Vindclicorum.

V A M non folùm utile, uerum etiamneceffarium fitin cî^ uitate S^Republica munusfeu officium tutorum SC cura-torum,utnimirumillorum, qui uelproptcr ætatem, ucl propteraducrfamualetudincm,alumucconditionemipfi fcdcfendercncqueunt,curafufcipiaturhabeaturq;;cxprç-fenti commonitionediuilmperatorisnoffrialiquacxpar# tcliquet.Prudëter enimaegrauiter Principes amp;Magiffra-„ tus fui muneris atq; officii monctin diligentia curaqjpræ* ftanda,neper focordes, négligentes S^infidostutores 8C curarorc$resminorumpcreantamp; interuertantur. Lftenim quandoqUngensirt talibus hominibusimprobitas, ut ucrèdicipofsituulgo,pfleget ncwe/witmuna rtemcwe Et,©tebrtbenoer0lt;wgömmcnwcifeßnni£n,exOldendorpiifenrcntia,O« nines effe æquèprobos,amp;unius farinæ: abfitinuidiauerbo: iè»w«rö feiten«« gntcvfonnnnocr geforn. Hinc Vlpianus nofter commendans hanc poftulatio4 ncmdefufpcdistutoribusSCcuratonbusi frequentia amp;nbsp;necefsitate,dicitcanx frequentem amp;nbsp;perquam neceffariam effe Quotidicenim (inquit ) füfpeditu-tores amp;nbsp;curatores poftulantur. l. 1. ff. defufped.tutor. Nam quemadmodum ex apcrtismalcficiisneceffariumfuit,nominatas concedercadioncs ad tuitionem infontium, SCad retinendam hominum focietatem : ira multó magis oportuic exlatente maleficio concedercpoftulationemfufpcdorum tutorum Si curato« rum. Vbienim eft maxima delinquendi occafio,ibi cumprimis eff.Sé fuitrefre-nanda libido, iuxtahf^fed Si f1qui5.ff.de Carbon, cdid.l. cùmhi ^» ficùm lis. ff. de tranfad. l.»«ÿ‘fr inter.ff. dclitig. Ergo necefsitas huius adioniseftSC honeftifsimaamp;prudentifsima. Quareeam etiam tantopcrèhacconftitutionc omnibusPrincipibus amp;nbsp;Magiftratibus Imperator nofter commendat, iubens có refpicereamp;animaduertcrc, prouralioquin exiurc côuenjt.amp;æquum eft,ne uidelicetpupilli 8cminores, quilpfifeperartatcm, aut ualetudincm defendere non poffunt, dccipiantur,ncgliganrur,autdefraudentur. Ob quas caufas cum* pnmis neceffaria eft tutclaSC cura, adeoqj Magiftratus prouifio amp;nbsp;defenfio. Vcluthæcprolixiusinlcgibus SC conftitutionibusexplicantur. Equidembre-Uirari ftudeo.

Cærerum qui de exeufatione tutorum uel curatorum difputant, etfi uarias Si diuerfas caufashabent, tarnen potifsimum has tres allcgantjUidclicetætatem fe-ptuagintaannorum, quæipfa etiam à cæteris muneribus perfonalibus excufar, utinT.ï. C. quiærate. libroio. amp;nbsp;1. x, C. deqs.qui ueniamattat. amp;c. Altera ex-eufationis caufa eft, prolium multitudo , quam zroAe/neu/ioef/uocant, cuius Si multaaliafunrpræmia exJegelulia, é^Papia, 8i conftitutionibusamp;c. Tertia ex-eufationum caufa eft,numerus tuteiarum uel curationum. Tria enim onera tu-telarum,uel tria onera curationum,uel tria onera permiftarum tuteiarum, amp;nbsp;curationum, quart» tutcl» ucl curationis excufarionem præbent, non tarnen alio-rum munerum ciuilium.l, 3. C. de excuf. mu. Si non tantum tria onera curatio* riumadolefcentiii,fcd amp;furioforum. Etur exVlpiano fubiicitModeftinus.tria onera non cxnumeropupillorum uel adolefcentium computantur, fed ex pa-trimoniorum amp;nbsp;domuü diuerfitate, Si cóficiendarumreddendarfiqj rationum difficulratcmä fi tres fint fratres cófortes,una eft turela : fi tres difforres,trcs fuut tureke.I fiis,quitres4’uit ff.dccxcuf Vcrèautëamp;grauitcr idem Modeftinus Rribit^inter ca^terasfinquiës) caulas,magiftratü op ortet creädorütutorü mores antmaduer-

löS' POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, animaduertcrejicq; enimtamfaculratcs,autdignita5,apra fuut ad fidem cis halt; b endam,quam uitæ inftitutum dcccns,Slt;mores probtSCc. Porró feiendum cö» tutclas tedamentarias amp;nbsp;datiuas exaditione hatreditatisiuel conditionis eucutu ftarimipfoiureualcre.quum apertarum tabularura uel teftamenti tempus non Ipedatur,quinóCcxdecrctoftatimipfoiure,utdidum eft,ualcnt.

lam 8C circa finemhuius capitis commonefacit Imperatorprincipesamp;Magi-» ftratusfuioffieqatqjpietatis erg?rcsEccleftafticas,quarumhanccuramagcrc,ae prouifionemfaceretcneanturync dolo malo difpereantaut confumantur. Fuit enim ab initio conftitutarum Ecclefiarum Impcratoribus SC Regibuspqs amp;nbsp;bonis magna cura conferuandarum ac euftodiendarum return Ecckfiafticarum, quemadmodumSChodie fieri deccbat,ne minifteria Ecclefiaftica, bonaftudia, litcrac.acScholæ collaberentur. Quod cùm pafsim fieri uidcmus,magna metu-cnda eft barbaries, mcrusq;paganilmus futurus^ Extantautem multat piorum ecdodlorumuirorum commonefadionesS^ adhortationcs,cur ex grauifsimis caufis ret Ecclefia; t-uendæ,conreruandac,amp; minifteria docendi pratfianda fint. Licerarumitemfiudia,amp;SchoIceartium amp;nbsp;linguarum difeendarüprouehendéc fint. Quid enim uita hominum tota,abfq; erudicione acliceris,abfqi Gramma* tica,Dialedica.Rhctorica,Philofophia,Theolögia, lurifprudcntia, ac natura li* urn return cognitione,nifitcncbræ,caligo,8C obleuritasfut tedifsimè dixilTcpu* taturSatyricus: Omnibus in terris quæfunt à Gadibusufq; Aurora SC Gangen» naucidignofcerepofTunt Verabona,atillismultum diucrla remota Errons ne* bula.

ERSTRil^GlThoccapitc Imperator CarolusV. iudr-ccs,Aduocatosamp;procuratores,litesultrófu3q; fpontere* morantes,necdebitotemporeiusreddentesaciufiiriamad miniftranteslquadcre fæpe multa frequenst^ etiam apud ueteres fuit quercla,cum quidam diccrent, uarfis modis iu diciaeludi,nempeödio,gratia,prccio,auttimoré: amp;fiquis dicio 8lt;lcgibusabuti uclit,innumerisetiamalf)smodisiu# diciaeludiamp;pratuaricari contrains fas^ foleat: nonnuiH quam cùm altcri parti pronior cft,longisambagibus Slt; interuallis differendu iu* dicium,clicntem,pro quoiusftareuidct,fruftratur amp;decipit,itaut longa mora fatigatus, iudicium relinqucrc cögatur:aut donce alius inftrudior fiat,cxpcdet, utafter interimdolo fraudeq;uidusoccumbat:fed etiam quum non ex bonafi-deada proponit amp;nbsp;refert,fed qui unius partis caufam agit,tantùm enunciat,qua;

bonumius eludentesatq;obterentes. Sunt etiam qui illum,cum quo lis dt, lt;uiplusnimiofauenf,quopado aduerfarq tclis fc opponat, inftruerc nonuc-rentut, quum quid in re quaq; confilq capiendum fit, altcriparti enuncient, ita ut ille paratior fadus,bonum alterius ius cuertat amp;nbsp;conuincat, quum altcrius lïeq; uocesanimis,ncc querelas auribus admittant: amp;nbsp;cùm mifer illc timidus im* pTudcns(prcrum,iudicisfidcmimplorando,früfl:ra ipfius aures fatigaucrit. iu* dcxinterimfcuerusamp;uchcmcns loqücnti obftrepat, eumq; uel difficultcr ad* xnittat,autïmpotentiorcobiurget:uclfiadmittit,af2rèamp;pctinuitus,difsimulato fermoncuültirq^cumtardioadmitterecogatur. (^orum quidemnequitiarct animiadfallendum defiinati,nonminora argumenta funt,quàm cùmrecondi-tusillcfenfus,amp;abftrufusanimüs,quamlabem mifero illi adferat,non facile di* gnofeatur. Quin etiam quandoq; cuefiit,Utiniquusiudeximprouidumad in* fidias ducat,amp; uana fpeladet,prætendendo fc dubitare, in quo nihil ucrendum fit;fiquodautcmincaufac difceptationem anceps dubiumuc fiat,illud difsimu-lantef

INTERPRETE D- IVSTINO GOB. GOA. 109 lanteromitrit,utcummaximètcuiciffeexiftimes, tunctibi prarcipue fubeundS fitpericulum. Eucnitinterdumquoq;,utquum diutius intcrpcHantem iudex fruftrari nequeat,precibusfeu querdis fatigatus.caufamin iudicio fe produdu* rum prardicat.aliorumqj confdlorum explorer uota, non ut caufam «quo iudi* ciocfifccptetuclterminet,fedutquopadoinuadatiusalterius,folerter inquirat» eorumqiuotisinilliusmifcripernicieni cxploratis, fine rdigione amp;nbsp;fidcipfum eatperoitum.

Siucro nondubiamfpemui(ftoriaruidcrit,iudiciorumamp;litium mora ira rem producit, ut cum finite nutu omnem difeeptationem ualeat, neutroindinatis fententiis,fufpcnfaomnia infeâaqj rdinquit:aurpernequitiam,auaririam 8Cfor desbonum alterius iusinuerrir. Contra uero Deus, amp;Moifes,amp;fcripturaiU' ftosuult conftituiiudices.Dcutcro.i.amp;iy.ubiinquitprafcipiensdudicesamp;praf^ fedos conftitues in omnibus portis tuis,quas Dominus Deus tuns dederit tibi* perfingulastribustuas, utiudicent populum iufto iudicio,Non dedinabisiu-diciü.nonagnofcespcrfona.necaccipiesmuncra, quia munera excarcantoculos fapientü, amp;nbsp;deprauant caufas iuftorum. Quiequidiuftii eftperfcqueris, utuiuas et pofsidcasterram,quamDominus Deustuus dederit tibi. Pratferibit autem hïeMoifes (imó Dcusipfc)iudicibus S^ prxfedisrégulam, neinpc,ut iuftèiudi* cent,hoceft,fccundumlegcmDei,nonfccundumfuumfenrumautcogitationes, Deinde affedusprauosprohibct,nedefertalcgcducantur8lt;moueamur perron narumamp;munerumreljpedu- Qu«duofolcntomniaiudidapcrucrterc,8lt; de* dinarc:undcSlt;addithicgnomen,idcft,fcntentiam,diccns;Munera cxcatcanto# culosfapicntum,amp;dcprauantcaufasiuftorum. Caeterum perfonarum refpc« dus comprehendit in fc timoremmagnatum,potentium amp;nbsp;diuitum,amorcnï propinquorum.fauorera amicorum,contemptum uilium.amp; mifericordiam ca* lamitoforfbpenculü proprium uite amp;nbsp;famar rerum^ omnifi.Munera uero copie duntur in felucrum,commodum,*fpem, scrotum illud chaos infaturabileSC in* finirumauaritiar,quafftus,amp; ufurarum. Vndeamp;ExoditS confulit lethro Moifi, ut cligatuiros,qui fint fine auaritia, hoc eft, taras illas aucs, nigroqj fimillimas ^yg*’®’ Vides ergo,quo animo oportcatefTecum, qui iudicis amp;nbsp;gladqofficift exercercdcbct,ncmpeuidoreoinniüaffeduum,timoris,amoris,fauons,miferi* cordi»,auariti«,fpei,fama:,uita:amp;mortis, amp;amatorefimplicifsimo fimplicifsi» inarueritatis 8lt;iuftiiudici},Quia ( inquit lofaphatRex lud») judicium Domini eft. Necefie eft enimiudicem onerarimultoruminuidia,periclitariodio,amp;ten tarimifericordia amp;lucro, ubinifi Deumfolumfpedet,nonpoterit hos infulrus fuperare,8(fubfiftere.Dcumucrófolumquomodofpcdabit,nifi cor fide certa fuerit firmarum. Apparent exempla in iureconfultis feu luriftis optimis, qui arquitatem,dumuel publicè docentuclfcribunt,pulcherrimètradunt;atin con* filqspriuatim dandis (præfertim quando potcntibusamp; diuinbus patrocinan/ tur)planèaliterfentiunt,amp;fibidifsimilcs funt,fcilicet, quàdhic’perfonæ refpe* dus,uelmifericordia calamitatis(utoptime interpretemur) cos defiedit are* do,ut uelut medeti amp;fuccurrcre inopi ftudcant,quod rum non fccerunt,cùm in publicumdocercnt.Ethïcprafaffcdunonuidentfeab«quirateinpublico do-da,deHederc.Tam difficilis,rara, SC ardua res eft oculus fimplex $lt;redus in iu* dice.Idê cftcerncre(utfcribituirDciD.M.L.)infummisThcologis,qualesfunc Auguftinus,Bcrnhardus,ölt;hisantiquiorcs,Cyprianus,Terrullianus, SCfimilcs. qui ubi in publico fcripturamtradant,candidèamp;purè tradant, fed propofitis quæftionibus raró in uia manenr, quin aliquid kriptura? adimant, amp;cauf« ac perfon«tribuant, SCuerba Dei ui torqueant. Videinhoceos,ubi contraAri-um,Hiftonymus contralouinianfi: Auguftinus contra Manich«os:Bcrnhardus contra liberum arbitriumfcribunt,amp;uidcbis (inquit ille) meuera dicere. Adeo nullusfandorumomncm carnem cxuit, aut affedus eins derriuit, ut nihil rcli* quum fit fpci,quæ ut tam Index quam dodorin timoré Dei agant,fibi femper fufpedi,ne forte legem Dei, amp;uerba cius non rede tradent. Securitas enini in his locum non habet,ubi res Dei agitur, 8C nimi-s feria. Condignèolim igitur, referentcGcllio,5lt;condccorè Chryfippus inlibrorum,quiinfcnDunrur m^inK^

Z»Kflii/iVHi, hoc cft, de honcAo SC uolupta te, primo, os amp;nbsp;oculos )uftitije,uullt;4 tumqjciusfeuerisatqueuenerandisuerborum coloribus dcpinxit.Facit quippe imaginemiuftitiæ, fieriqjfolidam clTc dicit à pidoribusrhetoribust^’antiquio*. ribus.adhunc fermèmodum: Forma atq;filo uirginali, afpedtu uehemcnti SC-formidabililuminibus oculorumacribus,nequehumilis, ncqueatrocis.fed re-, uerend» cuiufdam triftitiæ digiiitatc. Ex imaginis autemiftius fignificationc intelligiuolunt ludicem, qui lufritiæ antiftes eit, oportere effe grauem, fanlt; dum,feuerum, incorruptum, inculpabüem, contraq^ improbos nocentesqj jmmifericordcm,atq;inexorabilem, credumqj SC arduurn, ac potentem ui X maicitatcæquitatis.ueritatisqjterrificum. VerbaipfaGhryfippi deiuftitiaferi' pta hæefunt : not^Sit'oçi/'fc tjyiw htyiJtuKcclxo'viJiSohoii'TVKlt;PKXlt;f3e^osiivcu, içgù/Mt/lx-“ iiMi ^/i/óvcu TetQKXKïs^yon, (AH^i Ts^oa-iiiamp;m, a^^te 7ovS tTnafiäi ^iyvs, imh 7rxpxt-'TH^ni, H^ J'inxnitfjiHjb Ko^xK^xy, i^^Jt x?l\.o (incAiplaipfoiiiTuytOtiKKoAnSciosyH^XKva^ta* TTfi'y^xcpiJxtiUguti'i/vijSXMi iyaax •raTr^ia-M'Top, v^lt;^-Tüvoii,i'^^‘^o^x-lt;gt;S Ji^tTrzffX vi 'tt'ToÏi fjóli' «JtKOii cfiSoii i^TTCKHi, '^^S cA'c/ïjxaJotïS-Kyff'öïjTctïpAi'amp;iïTifOf (^{AïS tv'Tof Tvlois-Tv7r^axa)iBS,rotsc/^iTi^cif, Ti^axavras iioc cibdicitur uirgo effe, in* dicio earn eiTcincorruptamdmprobisnunquam concederenonorationemmo* dcftam,nonprecationem,nonadulationem, non deniq; quiequamaliudpati. Quas ob res meritô triftis etiamac contracta fronte pingitur, uultu graui.afpc* ftucontento, amp;toruo ,utiniultis terrorem incutiat, iuftis fiduciam præbcat, quandohuiurcemodifacicsiuftisgrata,iniuitismolelta cft. Hæc uerba Chry-fippi có etiam magis ponenda exiltimaui, utpromptaatqi cxpofita ad confide--randum,iudicandumqj fint.

Porró deludiceiufto, amp;integrouidcarurintcr cætera caput »4-Iibriuiccfimi tfrtq,ledionumantiquarumLodouici Cælq Rhodigini, cum duobus capiti-busfcqueiitibus.uidelicctij.amp; 16. Deaduocatisautem amp;procuratoribuspli» . rimæinPande(ftisamp;Codicefaciuntlegcs,præfcrtimin]ibrOî.ff,depoftulando, ■^amp;fequentibus. Item Cod. lib. ». amp;nbsp;ibilubiedis titulismultis amp;lcgibus uidetur.

E Pharmacopolqs amp;nbsp;Apothecis in ciuiratibus uifitandis SC pcrfpiciendisadminusfcmcl in anno, mandat Impcratorno* ftcrMagiftratûi.idqjuultperperitosartis, hoc cft,Medicos ipfos ac Phyficosficri,non per circumforancos, aut arris me* diese inexp ertos, feu circuitorcs, qui Græcis uocantur TrEçio/ lt;ZJet/T«i,feu7rip«}/(jfcû()i, nimirum Medici, ut quidam inters pretantur, quicircumeunturbem,fanitatis hominibus red-dendæcaufa, quibusimmunitas datur, non etiam eis, qui do*

meftico Siumbratili ftudio deditifunt. De qua rc uideatur Zonaras Laodi-ceni cap. 57. Vlpianusait. Medicorum quoq; cadem caufa eft, quæ amp;profeiTo-rum, nifi quôd iuftior, cùm hi falutis hominum agant, illi ftudiorum curara, SC ideo bis quoquc extra ordinem ius dici débet- Sed 8Cobftctriccm addunt, quæutique medicinam exhibere uidetur. Medicosfortafsisquis accipiet etiam cos, quialicuius partis corporis, ucl certi dolorisfanitatcm polliccntur,utpura fiaiiricularius,fî fiftulæ, uel dentium, non tarnen fi incantaucrit, fi imprecatus eft.fi(utuulgariuerbo ••ipofterum utar) exorcisa uit, nonfunt cnim iftaMc-dicinæ genera, rametfi fuir, qui hos fibi profuilTc cum predicatione adfirment. L. i.ff. de exrraord. cognirio. Quanquam autem ucrifsimus ac pulchcrrimus ucrficulus cft Homeri, ix'7po( yo^ ivH^Tsô^iioay yvTx^m if^cey : tarnen optima arte pleriqucpcfsimèadfuum quæftumaburuntur, nonadpublicamfâlutem,utferè ht Vnde quondâ uir dodifsimns âfoptim» D.Antonius Niger Vratislauicnfis» Medicus Phyficus Brunfuiccnfium,de decê praccipuis erronbus 8C abufibusgt; pi optes

INTERPRETE D. IVSTINO G OB. GOA. Ul propter quos apud nonnullas genres prædara Medicina ars, mulierculisjudps aciinpoftoribus,uelutiprædarelicla,mifcrcq}infamataconftuprataqjiaceat,hûc inmodumad candidum Lertorem fcripfit:( Quiconfilium quoq; de tuenda ua-lerudineediditAnno i5ï4 adilluftrifsimum pnncipemD.IuliumBrunfuigenfem amp;;Luiiæburgenfem) Ad monitumte effe uolo initio,candideLertor,mead libel lihuiuseditionem nulla maledicendi libidine, null alp graffandi infamamalicu* iusgentiscupiditatc,fed foloueritatisindicâdæftudio elTeimpuIfum.Scio enim quamuisnationem uirtutesfuashabere,acfualaudedignäefr6,in nuiloc^ orbis tu rarum populo non reperiri uiros cordatos :fedquoniamin confelTo eft,non nullos ciÏehomines,qui utalrjsin rebus omnibus,amp;fapianr,amp;:rertèiudicent,ita inmedicamentisfumendis nôæquèiudicio ualeant,magisqjaburu quàm ufu de lertati,libenterfedecipipatiantur,putoneminemfuturum nobis tam iniquum, qui noftram hanc in manifeftandis abufibus exhibitam operam, non in b enefien potius,quaminiuriaf partemfitaccepturus.Quanquamuero menon lateat,ma« iorem elteerrorfiac temeritatis molcm,quàm ut ullo conatuamoueri^altiorcsqj radiccsartas.quamutcalamomeo uel labefartari,nedum extirpari pofsint,ui* fum eiftamenfaciundü,utuclpaucifsimos,quibusnö omninofrigiduscraffusqj cireü præcordia elifanguis,ab errorcuindiccmus,atq;aduerumMcdicinæufum traducamus.Multitudinihæcnonfcribimus, quam quo magis ratione poftulcs manfuefacere,eó uehemcntiusuidearisfcKC(«|gt;JS«{’amp;(ra4.Libuitautem eximmenfo penèabufuumautorum precipuosaliquosligillatimpromere,acfeparatim ante oculos córtituere.In quibusdetegendis fi quidliberiusinimpoftorcs,qui fepro medicis uenditant.dixero.benedirtum id ucriusquàmmaledirtum æquusrerü a-ftimaroriudicauerit. Primumigitur exabufibusmcdicamartem infamantib. locumobtinet,ea quæ exinfperto lotio,abfenteægroto,tit diuinatio.Hanc for^ didilucelliauiditasinuenit.Adfert enim,finonajnplum,ccrtè quotidianum uc-rtigal,cuiusducedineincfcati,agyrtæ,recutiti,etaniculæ,nihilnoncomminifcun tuf,quo ftolidis imponant,acfucumfaciant.Ibiturnamplifsimus mendacq^a-tet campus,in quo ingenia eorum excurrantatqj excrceantur.Cicero pro Clu-«ntiofcripüt,Milefiam quandammulierem,ciim effetin Afia,quódab hçredibus fecundisacceptapecuniapartüfibimedicamentisipfaabegiffet,rei capitalis effe damnatamSed amp;f!quauifceribusfuispoftdiuortium(quüdpregnansfuit)uini intulerit,neiamiiiimico maritofiliumprocre3rct,uttemporali exilio cohercea^ tur,ab optimislmperatoribusnoftrisrefcriptumeft.lbi noua amp;^inauditamorbo rum genera urina infpertafedeprehendiffedicunt, eaqj impudenter quæ necin rebus excanr,qu.'ïqj«lt;/’aizlt;eTafunt,adfercreaudent. Et ut compendio dicä,mera fomnia,acaniliadeliramentamirum quanto fupercilio pro oraculis effundant, quantoqjconatumaximasnugasagant.Quasnuirintelligcns audiat,non iniu* ria dubitet,utramharum maioredignamodiocxiftimetimprobitatcmnc/l^'^çs »«xï^óyTCö^,anftultitiam';^ ^iprflCxiTogfevcup Ac quod merito maximèindigneris, dum Üri tanquam ex tripode nefcio qua portenta uaticinantur, rem co leuitatis adduxerunt,utpræclaraMedicinæars/x«vamp;lt;xKperfimilisclîeuideatur,ipfiqj pro hariolis magis quàm pro medicis cognofci poisint.Qui plerüq; quidem falla pro uerisrcfponfareddunt,mircq^frigentaugurando;interdum tarnen uel mali dæ* mollisinftinrtu,uelfortuitó,uelarrepta cóierturaaliquaexurinam adportantis uerbis,fymptomaaliquodmorbieffcrenccs,rem acutetigilTc imperitis uidëtur. Quemadmodum enim qui totum diem iaculantur,aliquando fcopum attingut, amp;fa:pe iartantes aliquando ucnercniiaciunt;ita amp;ifti urinæcôtemplatorcs,cer tas nonnunquam conicrturasaliundeducentes,uerinonnihiladipifcuntur,idqj omne ex urinafe perfpexiffe fimulant.Quod longèfecus eft.Nam n totum ctiam dicminlotio oculorumaciemdefixam intentamq; defatigaueris, morbi genus accaufas ex eopcccato,idqj’obfcurè,deprchendes,plcrfiq; nihil cognofcespror# fus.Alialongèaliafunt,undecallidifycophanræconicrturascapiunt,quibus ad-iuti nonnunquam rerte diuinarc uidentur: ea fi hïc proferrcm,nemo non liquido cerncret,nihilcfrefacilius,quàmhominibus decipi gaudentibus os fublincre. Sed quia SC leuifsima funt,8i orationem nimisprolixam rcquirunt,confultü præ

in POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, ttrmittam,amp;ad ucruminfpicicndat urinæ ufum quambreuifsimè dedarandunt me conferam Huius itaqjinfpedio,qux fit præfenteægroto, non inurilis eft ad eftedus,quihcpar,uenas,rcncs,acucficaminfeftant,cognofvendos.Eft enim uri/ nanihilaliud,quàmfan^uinisfcrum,quodinhepate2ignitur,difcerniturin reni bus,amp;permeatuJ,quiflZftT«gss dicuntur,inucficamdcriuarur,cxcernirurq,’taii‘ demindepereiusconum.QuodfiuerumeftjUtnemofanae mentis efle negauelt; rit,relinquitur certèurinamnon omnium morborum,utuulgo mentiuntur, elTe fignum;fedcorum tantumaffeftuumhaben noram,qui inhispartibus,quibuJ 2ignitur,amp;per quastranfit,confiftunt.ltaq;infebribus quidem lotium utile in-Ipedueftjconcodionernautcruditatem morbifignificansjnaliisuerómorbo-rumquàmp]urimisobfcurum,incertum,mireqjfallax iudicium adfert. Nam Si in pcftilenti epidemia.quaranno poftnatumfaluatorem noftrum ijjo. Brunfui* gægraftata cft,plurimas uidiurinasfanorumlotio fimilimas,quaf adeo non fue-runt cerrum faniratis futur» fi^num,ut partim eorum,qui cas minxerint, eodem die,partim poftridie fint clati.öed quid opus efti? Si ex matula morbi omnes co-gnofcendieffentjfruftra Galcnusnobiles illos 7ri^i7rt7z-evSaTü!{) Tin^tn^ fex li bros* morborum figna compledcntes confcripfilTet,

Secundus error amp;nbsp;ab ufus.Fcedum ueró arti Medic» dedecus imprimir,Si illa lt;;ircumforancorum,anicularumqjimpudentia,qu»purgandorumcorporumr3 tionem fibi tcmerèarrogat,pr»chreqj turn purgata effe corporaarbitratur,cutn multas ac egregias cacationes,infignemqj uentris proluuiem commouerit, igno rans inter purgation em et uentris folutionë differentiampermagnam effe,quam Hippocratesaphorifmo fecundoacïj.libn primi oftendir,inquicns :Siralia pur gentur,qualiapnrgari opor tet,confcrt,Si kuiter ferunt:fin minus,contra. Deie* Siones non multitudincfuntæftimandæ,fedfitaliadeiiciantur,qualiadciici o* p ortet. C^xibus nerbisapcrtcdocctur.purgationemnoxiorum tantum,amp;mor* bumfacientium humorum.expulfioncm elfe,aliorum nö item. Si quidem igituï purgare non eftidem , quod temerè uentrent folucre, fed noxium tantum fuccum cxpeUfrc,quipoteftdubitarifQiiinfumma arte fummaqj cura Si indu-ftria opus fit.utprimüm is,quimorbi materia eft,humor,cognofcatur,deinde co gnitusconuenientipharmaco,minimeq;alieno tempore Si modo expurgeturt qu»resprofcfto tanta eft.utdortifslmo cuiq;8( peritifsimo Medico negotium facefiat,ignorant! contra facilis uidcatur.Nihil enim non cftprocliue audaci im-pcritia^qua fret» aniculæ fuam colocynthida.fuumqj tithymalum,quam efulam minorent uulgo Uöcant,exhibentcs,mirabilesf»pe cacatioes créant, quaeadem armati circuntforanei Si tonfores nonnulliletalia ex argenco uiuo catapoti3,alia que id genus æÿÀbYJj’i«,id eft,mortifera pharma ca hominibus obtrudunr.quaj^ coniuratiinfalutcmmortaliumhoftes.unà cum exerementis Si animam extur* bant Violenta enim illa medicamenta,Galcno libro fecundo de démentis, tefte, propriam tandem ac natiuam folidarum partium humiditatem exhauriunt, ivee* soij^aovvfctt^tfi^é^ovTct'To^ay.Qnurenon rarófir,utcamificina illa uerius quàm medicina débilitât! Siinfradinonnulli,ctiamfi mortis periculo perfunft! fint,ac fanitatemuideanturadcpti,optatam tarnen uitçpenodum completencqucant, aliquotcfjannis ante diem decedere folcant.Hæc præmiafæpenumerô adfcrtaugt; daxill3,quam dixi,!mperitia, cuiusmentionemfacit Si Thucydides,inquiens, « K/ACt^ixfJtj' S^xa-amp;^,0Kvri^oij lt;/li'To ÂiKoyt(r(i^voii «Tn^yttliTou..

Tertius error Si abufus. Fraudi prætereaMedicis cfTcfoIetignorantia pluri-morum,quinefciuntnaturam morborum cfi'ccuratriccm,Mcdicuni ueró naru-raeadeffeminiftrunt,id quodHippocrateslibro fcxto epidemiorum,his uerbis teftatur:Naturæfuntmorborummedici. QuodqjidemGalcnusin artcmedica confirmât, inquicns:Natura horum omnium opifcx eft, medicus autem minifter. Naturacnimfeuuirtus ægroti ea cft,quæ morbi caufamfeu materiam conco* quendo 8icxpellendou!ncitinterdum,fineullomcdiciauxilio.Atucrôfimorbi fiuecaufam,fiue materiam concoquerc Si cxpcllere non pofsit medicus laborâtî nature fubucniens,in coquendo Sicxpellenaofcrtauxiliü,quoadiutailla morbi uidrix

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. iij uiÄrix euadir. Sinautemproftrataiam penitusnatura feuuirtusfueritægro-ti,amp;cum morbo pralium inire ncqucar irufrra medicus præfidia adfert, fru* ftrafubfidio uenit-Hæc fi multis coguita amp;nbsp;perfpeda ciTent, minus pi ofcdó ini-qui in medicos efrentJudices.mniusqjcalumniarcncurartem, ubi defperata falu te mors hominem occupauerit. Inrelligercnt cnim in natura ægri falucem,ct mortcmdmô ueró inDeo Opr.Max.pofitam effe Medici tarnen non contemne» dummtniftcriumjiecuulgarc uideri debere officium, ut qui naturam cum mor* bodepugnantemftrenuè luuer. Proindcin morborum curatione huncordi-nem obferuari operæpreciuin eft, ut in ea aliquid fit piimum, aliquid fccun-dum aliquiditem tertium.Primas enim Deo,natura? parenti,mcritü tribuimus, fecundas naturae, medico pulchrum eft in tertqs confiftere. At ucróhomincs quidam obefianimOïamp;ftupidi, nihil horum intelligentes, à medico plufquam ab hominerequiri debet,exigunt:nec fatis habent, fi is operam fidemqj præftitc rit,quinctiameuentum morbi, amp;nbsp;pcriculum præftari ab eodein uolunt, craffa quadam,ncdicamimpia,Dei S^naturæ pbliuionccapti.

Quartuserror Si abulus. lam ueró necillud hlcntio eft prætereundum, quüdpræclaram Medicinæartem, cuiperdifcendarne totius quidem humanae uite curriculum fufficerc poteft , homines nonnulli effe artem non intelli-gunr. Sienimartem effecrederent, minimèà mulierculis,Iuda’is auraliisin-dodis impoftoribus pharma ca petcrent,quos conftatin artemedicaneq; prae* ceptores uiiquam habuiffe,neq;prafcepta ulla dediciffe,neq;!aborem.ntq; fum ptum, neqs tempus impendiffe. Nam cum nuUaarsfine interprète 8édoclo-re, amp;nbsp;fine ah qua exercitatione percipipofsit,mediciiiamautem profiteantur cir* cumforancigt;üagiqjnebuIoncs,S^ aquarum, ut u tilg o loquimur,diftillatores, qui Jieq; prima cius rudimenta callcant,neq; thcoremi ullam cognouerint,fed qui eclegmara tantum,quæuulgo elecfluaria dicuntur,pillulas amp;nbsp;firupos,aliaqjcom^ pofitamcdicamêrain Pharmacopoliisexpofita,nominarc,ex eisq^receptulas,ut uocant, quafdam fabricatenouerint. Quisnon uidet cos medendi rationem artemnon effciudicarclt;qui ciufmodiartificcs amp;nbsp;feruntlibenter, 6^ pro medicis habent. Quæ enim ufitata funt in Pharmacopoliis médicamenta, corum no-menclaturaadfaciendas receptas tribus menfibus facillimè eddeipoteft. quant nomiulliaffecutiintra paucorümenfiunifpacium de repente medici prodeunt» iiimirumTheflaliilIius,quem Galenuslibro primo methodi infc(ïlatur,difcipu-li. ltaq;eó res adduefra eft,ut Theffalrjs impoftoribus,artem breuibus terminis Circumfcribentibus,reautcmucra miferè infamantibus conftuprantibusqjom-tiia fint referta,ncquicquam Hippocrate uitam brcuem,artem ueró longam effe clamitante. Iftorum infeitiam nonmcdiocriter etiam conhrmarunt, qui pradi cas,utuulgo uocant,Latinasin Gcrmanicamlinguamconucrterunt. Pleriq; c* nim caslegentcsremcdiis, qu»fcripta inuenerint, 5lt; credunt Si utuntur,rati ex ingcnuisfontibusfcbibercnatiuüliquorcm,quum interim è limofisriuulis.im purifsimisqjlacunis ceenühauriant, erroris^aedementiæ compleantur.Verùm efto (quod ramen minime concedi poteft) falfi nihil contineant Germanici illi centones,facilè tarnen ex cis plushaurire mali quàm frucflus dccerpere eft, pro-ptereaquod Galeno primo libro amp;nbsp;fexto decompofitioncmedicamcntorfi fe* cundumlocos,tcftc,etiam optimorum pharmaçorum cicra metliodum ufus nó folùmnonprofitded frequenteretiamobfit,fæpcqjnonminorispericulifit,bo-na remedia indo(flistradere,quàminfanogladium.

Quintus error Sé abufus, Porró feró uocari adargrotosmedicum, exeorum quoq; numéro eft, qui arti ignominiæ notam inurunt. Eft enim quibufdam in inorcpofitum,nonanteauocarcmcdicum, nifi æger animam agere incipiat,i* pfeqj morbus ad ftatum perueniat,in quo tandem accitus medicus eaauxilia quae m principio Séaugmento morbiafferri debebant,nonporeftadiungere,ægroto iam debiliorcfacfto.quamurmaiora remedia tolerare pofsit.tum piætcrea Hip* pocrarcmedicorü principcin ipfo morbiuigorequictem prarcipientr. Quofit ucmcdicusfruftra,rum aduocat? uidcarur,ut qui Sé ipfeægroro, dum in ftatu eft morbqsuiuUo xieqjpræhdio neq; ufui effe poteft, adUaasTpedtator potins amp;; có

fî4 POLITIAE IMPERIALIS GONSTITVTIO. mifcratonquamfublcuator. Vbiigituruiderintægrotiamicimedicumad confl* lii inopiamrcdadutn.induftriamq} ci omncmacfacultatem conglacialîc,in quo «no artemfpci collocaucrant^queniqjmiraculumaliquod fubito æditurum elle exiftimauerant.deuniuerfaartcmalelcntire,3cmedicumipfum contemnerc, et contumclqslaccrarcincipiunt'Quifuamipforfi iuftius damnarent focordiam, accerfentes medicum,ubi iam extrema intentatur peftis, arq; adeo tum,quü mo* riendtnon medicandi tempus inftat. Non cnim intelligunt quanti rcfcrat,priil cipns obftiti(Te,acucnicntioccurtifremorbo.

Sextus error Scabufus. Quin etiam omniaredèae ordincagenti Medico ar-groti quidam minime parent,propriaqj confilia fequuntur, quod pcrniciofifsi-mû effeHippocrates primo fanè aphorifmo libri primi teftificatuninquiens: NcC folùmfeipfum prlt;vftareoportctopportunafacicntr, fedSCægrû, SCadfidcntes, et exteriora.Quum cnim in tribus totaars confiftat,ut 5CHippocrates libro primo epidimiorum docet,inmorbo, ægroto, 5C medico,aduerfan morboægro* turn unàcum medico oportet. Si enimæger à morbo ftans,medicoaduerfetur* aôfum cfi,uincitur medicus duorum impetu hoftium opprefTus. At fi morbo rc-liAoægrotus medico (r£//«^t«j(ö(/fcconiunxerit,uidoria,triumplius,acfalus expez Aantur. Venim utab ægrotorum dcliólisadafiantiumcjiAoTryfltyfXiJtrZiJf/ucnia* mus, tantum abeftutetgrotorum quorundamamici, cognati, cognatæuc, medici confilqsftarefoleant,ut qs etiam omnino pofthabitis reiedisqj fuas ccrratiin nugas,fuaqj tantum expérimenta ægroto obtrudant,mcdicorumnonfolùmin* eptæfimiar.fcd etiam eius,quæcxrecupcrata falutc accedit.gloriæ æmuli, quam 6Cplerumq;infctranfmoucntatq; præripiunt. Sienimæger rcualucrir,medici operamuerbis exténuantes,aut callidèdifsimulantcs, fuæinduftriæ,fuisqj reme dqs idadferibunt.Sin autem mortemillc cum uita commutauerit,id medico ac* ceprum rcferunt.Itafit,utncq;autoritatem fibi,neq;fidem,nccj;rcm, neq; gloria medici faccre pofsint. Quæetiam caufa eft, curapud ciufmodi homines dodo rum ac pcrirorummcdicorum,aur nulliprorfus,autpaucifsimi,reperiantur.

Septimus error,SCabufus Cæterùm quid depromittendilcuitatcdicamfquac ad extremamimpietatem quàm proximeaccedit.Promitti enim quidamægroti fibifalutemuolunt ac certum contra precium pacifcuntur. Quibus non defunt* qui de fanitate prolixe promittere audeant, modopada pecunia numcrerur. iSfeutriiftorumnaturamuerameffc morborum mcdicatricem, de qua inrertic» abufuum ordincdiximus,intelligunt. Naturam aucemf Imó ncDcum quidem Opt.Max. principem medicum effe credunt.quiab homuncionemifcro certam falutcm cerra pada merccderedimunt,non impq modó, fed etiam plane cceci brutiqjhomincs,quineq;humanænaturæimbccilliratcm uident, ncq;maiorem« quàm equus SCmulus cognitionemDei habent. Cuiuscumin rebus cundiso* m nipotentia acmifericordia longe maioreft, quàm ut humanæ mentis cap tu có-prchcndi,liumanæqj uocispræconio cbuccinari pofsir,tùm ucroin ægrotfi an-goribus.SC morbis depellcndis,itailluftris,itac^; manifeha cft,ut modo non ocu-Iisac manib^teneri poffeuidcatur. Et tarnen no côtentifunt quidam,fiprudcns medicusoperamacfidcmfuampollicitus fit,autauxilioDei fccuraturum pro-mifcrit,cxigunt ccrtamfalutis|promifsionem,Dcimentione fupprefla. Quod fi fuprcmum,quiin cceliseft,meaicumrcucritus,fubhacconditioncpromittas,£c:f» amp;toîàamp;iA«,obrcurum tibi uultum ofi’endita’ger,caqj uoceabfterritusaliû quatric mcdicum.Neqjtumilicô non adeftpromifTor illc,ac depeculator gloriæ Dei,qui recipiatfefeomncsfineexceptionemorbospcrcuraturn,atq;adeô ctiâincurabi-les,quosinEuangelicislibrisab unoChriftoferuarorc noftro diuina uirtute eu* ratosfuin'elegimus.QuarcChriftianorfi quidam cum gentibusconferri nô me* rëtur,quibus,utPlaroin Alcibiadepræcipit, difeiplinæ erat, omnib» rebusagen dis,Tdiàf/9^s:oSfcamp;fcÀ«,pra?fari, Ôdauuserror,8Cabufus. Accedit codé impie-tatis,incantamcntorû perfuafio. Quoticsfiquidem difficilior cognitu, SCcuraru ratione morbus incident, cófeftim clamitantfc non morbo,fed incantamenti# uexari,idcircoqj libcntcr incantatorem aliquem accerfunt, quitanquam clauo cjauumtrudens,arremrcpellatarte. Hoc imp io err ore null Ui eft alius ufnatioir. magifue quotidianus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non«#

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. n^ Nonas error amp;aburiis.Süperfftà4/Kflçi(ï,pcculiarenonnulIis hominib* uitiü, öpudquos cam primùm nouitatis gratia exueris,nulla eruditione,nulla fide,nul ÏaCharris peritia te ica commendabilemrcddcs,quinnouosidentidcmmcdicos» quamuis rudes. Si indodos quêtant, côfque præcipuè admirentur, qui quant n)aximèignotifintacperegrini,quic^’obaliqua fiagitia capitalia profugerinr, âutærisalienicaufafolum uerterint,nihil arrishabentes,prætcrpaucula expérimenta, quibus dum penitus confidunt,multasfæpè fortes animas orco démit* tant. Experimentum cnim Si periculofum Si falîax elf, ut Hippocrates primo AphoriCmo libriprimi prsmonuitPericulofum quidem proptermateriæ præ-ïfantiam.Ncq; cnim ficut artium mcechanicarum, ira Simedicinæ materia lunr, lateres, lutum,rudera.ligna,lapidcs,tegulæ Si coria, quæ fi experiundo etiâ pla* ïiècöfrcgcris,adnihilumqjrcdegcris, error minimègrauiscenfetur,cùm in cor* pore humano p criculum non fiat fine periculo mala ép experientia rotins animas lis interitu luenda fit Fallax uero eff,cûm propter alia,rum maxime proprer i/ia^ cvj/xgaTiK/yHippocrari Si Galcno, proprietärem indiuidualem recentionbus mcdicisappeUatam.Cùm cnim duo homines non reperiantur, qui eiufdêper 0-mnia finttcmperamenti,quî fieri potcft,uteadcm omnibus indus ratioconue-nia tfidemqj experimentum omîtes luuetiHincprofedo Sitritumillud imp cri* Tôrumlcinma,quàm Ifultum Sifallum fit,qui didicantprofuiffe experimentum Petro, profilturum igitur effe SiPaulo.non intelligentes uariari remedia opor-tcre,nôfolùmpronouë temperamentorüdiuerfirate,proqjætatis,fexus,regio* nis,confuetudinis,tempons, Siarris rationc,fed etiam pro eo, quod cuiq;mor-talium proprium incif, temperamenro, quod icAtoffvyitPxltKti appcilari Græcis diximus. Decimus error Si abufus. Adextremum, neccanonicamedi-candi ratio obferuariporeftapud nonnullos.quicùm purgaripoftulant,firupo* rnm,ut uocamus,autaliorum ciufmodi pharmacorum,quæhumores extenuanc Siincîdunt,atq;ad expulfionem præp3ranf,uiasqîaperiunr, ufum plané abhor* rent,unicoqjhauftu defungi uolfit,quafi uero uniuerfamorbi materia, quæ interdû Simulra eff,8ilongo têpore contra da,unica potione lu b ito ac uiolcnrcr expclli debeat. Ira fit ut plerunq; materias crudas expurgate cogamur, eaep non raroincommoda lequantur, quæ crudorumhumorurncômotioncmcomitari folent.præccpraqj Hippocratisnegligantur, qui in 21. Aphorifmo libri primi» concoda tantùm purganda,cruda uero minime elTemoucnda.Er Aphorifmo 9. Îibrix. Corpora cùm quifpiampurgareuolueritjfluida prius effefacienda,fapi-enterdocuir. Horumpræceptorum cùm nulla ratio habcatur, coresredfit, ut firupiud pauci parentur,uel paratiin Pharmacopolfis corrfipantur, in quib’ et ipùs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«7r«vTtx. Quârcm cùm mecfi in animo cogito,nc

tjucofatis demirari tâmiferabilëhumani iudieq cæcitatë,adeoqjcrafia obdudas ealigine hominümenteseffepoffe,utcùm fortunæbona,diuitias, Si faculratcs Ïumma ope Si Audio quærereSiconferuarcuigilent,pencqj finem bonorum fta tuant,de corporis bonis adeo nihil laborent,nihilqj folicitudinis habeant, ut in pharmacopoliisinlfruendis,ubiiamnô agunturpecuniæ, aut fortune »fed ubi corporisfalus, uita'qj ipfa agirur, plané dormitarc,nullamqj feriam uideâtur ope ram collocate. Quan morte obita opesfecumin Charontiscymbâ deporraturi. eisqj Cerberum fintplacaturi.Scd hic eftiâtiusreceptui cancre, quàm huic ulce* riunguemadmoucrc.Iuftusenim dolorfortaffeme tranfuerfum raperet, neque diuriuspatereturintra modeAiæ limites tencriotationem. tiAoî.

Qui cupisingenué uarias cognofeere caufas, Curmedicaars pafsim turpé relidalacet:

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quodreferunt etenim fpaciofa uolumina multiî,

MPERATO R hoccapite, quemadinodum alibi con«^ trainiunas, S^famofos libellos agitacprohibct : ncctolt;* krat, famofas piduras amp;nbsp;faduras, quin eas rc^rchendit Si abrogat,ceu iampridëinfftorum legibus amp;nbsp;Codicis cou-ftitutionibusfaditatum eft Qux criim ad non delinqucn-lt; tis uelpromerentis infamiam tendunt, nee per calumniam patranturaduerfus infontem, ignominiofa haud fore cxk ftimantur. Eumueró, quinocentem infamauit, ut lulius Paulusinquit,nó clTebonumamp;xquum.ob camremcon'

demnari. Peccataenimnocentiumnota effeSi oportere amp;nbsp;expedite. Turn S^ quiprouocatuerbouclfcripto, occafionem defendendiofferteuidecur. Eli enim fuus cuiq; bonos Sifama contra iniquos calumniatorcstuenda. Nee eft iniuftanominisdcfenfio,fiiureac ordine fiat contra criminofum. Expedit enim acintcreftReipublicae,necriminacuiuslibetgcncrismancät prorfus impunita. tfilongius •^♦«.ff.ubiquisagercuelconueniridebeat.l.fiitauulncratus. in fin. ff. adbeg. Aquil.l. indelidis ^•cumdominus.ff. dcnoxalib.adionib.l- Stichum autPamphilum,inprinc.ff.dcfolutionib. Etifteeft effcdus pcena:, fcilicet, ut cocreeat dclinqucndi audaciam , ne Rcfpublica paulatim corrumpatur malis hominibus.Ideol^’Caius in l.fiarco^'fin.ff.de fidciulÏo.amp;mandato.Pixnas(in# quit)obmaleficiafoluimagna ratio fuadet. Et Triphoniusin 1.bonafides,in princ. ff. depof. nam malèmcrituspublicè (air) utaliis exemplo ad dererrenda maleficiafit,eriamægcffatclaborarc debet. Addcl.i4‘hæcautëfeparatio.ff.cod-tit.l.capitaliü4’famofos.l.pcromncs,ff. de defenforib. ciuitatü.1. fi quisferuo.in fin.C.defurt.l.diuus Ha dpanus.ff.de cuftod.amp;exhibit. reor.Suntautemplehq; homines, quos nee pictas necamorDci à fraude proximi reuocat, dicunt enimincordefuofemperimpio amp;incrcdulo.‘ Non eftDeus,quibusutiqucob* heienda eft puniendifeueritas. 1.1. G. de emenda. propinlt;^uor.cap. ut clcrico^ rum,dcuita SChoneft. cleric, cap. utincundis^clericifane, declcdio. Gum tgitur tantiinterfittotiushumanarfocictatis,non ali perimpunitatemmalitiam prauorum hominum,legislatoresfollicitèpcrpcndentcs, quomodo perueniri poffctaddetegcndamalorum crimina,ut puniantur, quofdam introduxerunt modos feu formulas,ad id pertinentes,utpotc aceufationem , exceptionem, nunciationem, inquifitionem,poftulationemfufpedi amp;c. dequibusomnibus pettradatur in legibus 5i conftitutionibus, tamiure ciuili, quam Canonico. Quumigiturtantiinterfittotius humaine focictatis, non ali per impunitatem tnalitiamprauorum hominum,Icgislatorcsfollicitè perpendentes, quomodo perueniri poffer ad detegendamalorum crimina, qua: puniantur,aliquot for* inulas amp;nbsp;leges, eo pertinentes,introduxerunt.Sunt enim pleriqj,imó maior ho-minumpars,quosnccpictasnecrcligio,necamorDeiàfraudc proximi amp;nbsp;cri* minibus abftinendis reuocat. Dicunt enim in corde fuo femper incredulo : Non eftDeus. His itaqjobtrudenda eftpuniendi feucritas. 1. lt;. C, de emendation« feruorum,item 1.1. C. de emendationepropinquorum,capir. ut clericorum, de uita amp;honertate clericorum, cap. ut in cundis^ clerici fan è, declcdio. Scribit cnimlmpcr.Conftantinus dido titulo;Siuirgisaut loris dominus fetuum af* flixcrit, aut euftodia.’ caufainuincula coniccent ; dictum diftindione fiuc inter* pretatione dcpulfa,nullum criminis metum feruo morruo fuftincat. Nec ueru immoderatefuoiureutatut, fed tune reus homicidq fit, fiuolunratccum idu fuftis,autlapidis occident,uel ccrtètcloufusletalcuulnusinrtixerit,autfufpcn* dilaqueopræceperit.uel iufsionetetra præcipitandum effemandauerit,aut ue* ncniuirusinfuderit,ucl dilaniauerit pcenis publicis corpus fcrarum unguibus latera perfecando,uelexurendo oblatisignibusmembra, aut tabefcenres anus atrofanguinepermiftafanie dcfluentcs,propèinipfisadcgcrir cruciatibus uira relinqucrcfæuitia immanium barbarorum. Dic$.IdusMart. Romæ Conftanti-noAugufto, Sibicinio confulibus. Porto ImpcratoresValentinianus Si Va* lens Augufti ad Senatum feripferunt in hæc ucrba : In corrigendis minoribus pro qualitatedclidi,fenioribuspropinquis tribuimuspotcftatcm,ui quos ad uitat

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. ti7 uitardccora domcfticælaudisexemplanonprouocant,faltem corrclt;?lionisme-dicina compellat N eq; ramen nosin puniendis minorum uitijs poteftatem in im menfum extendi uoliimus,fcd iurepatrio autoriras corrigat propinqui iuuenis erratum, amp;nbsp;priuata anima duerfione cotnpcfc3t:quôdfiatrocitatisfadiiusdomc fticæcmendationisexccdat,placetenormis delicti reos dediiudicum notioni. Dieldibus Aprilis,Valentiniano amp;nbsp;Valente Auguftis confulibus. Neq; enim, ut inqnitluliaiiusLC.impunitamaleficia elTe oportet. Et dicit Papinianus,ad-mifla nondcbcreelïeimpunitacquægnomæ funt eiufdem fignificationis,amp; uir-rutis Peenas enim ob malcficiafolui,magna ratio fuadet,ut Caiusaitin 1. ft à reo. Parag fin.ff,de ftdeiufÏ.amp;^ mandat. Sunt autemomnesferè omnium criminum acculationesfic uniuspropemodum gcneris,ut ex qualitate return amp;nbsp;perfona* rumdependeannin quibusmultumpræftatMartianilexàludice bene perpen-fa amp;inttUe(fta,quærcferturundccimainPande(ffisde pcenis,in hunc modum: Refpiciendum eibinquit Martianus,nequid durius aut remifsius confrituatur, quam caufadepofcitmec enimautfperitatisaut dementiaf gratiaaffedanda eff, fedpcrpfnroiudicio,prout quæq;rcspoftulat,ftatuendum eft.Planè in leuiori# bus caufispronioresadlenitatemiudiccseffcdebent.in grauioribus peen is fæ» ueritatcmlcgum, cumaliquo teinperamento benignitatisfubfcqui. Furra dome fticafilcuiora,publicèuinJicand3nonfunt,nccadmittenda cfthuiufmodiaccu-fario,cùmfcruusà domino,uellibertusa patrono,in cuius domo moratur : uel mercenariusab eo.cuiopcrasfuas locauciit,offeraturquæftioni.Nam domefti-cafurtauocantur, quæferui dominis, uellibertipatronis,uel mcrcenarii,apud quosdcgunt,rurripiunr Delinquuntautcmautpropofito,autimpctu,autcafu. Propoftto dclinquuntiatrones,quifactionemhabent : imperuautcm,cùm per ebrietatemadmanus ue! ad ferrum uenitur:cafuueró, cùmin uenando telum in fcram miffumgt;hominem interficir.Capitis peena eft,bcftiis obq ci, uel alias ftmilt; les panas pati. Hanc pulchram legcm pro noffromodulo fuccindè quondam adinclyturnacfcrenifsimum CafaremFerdinandum,GermaniæacBohemiære« gern amp;:lmperatorcmAuguftum,cxplanauimus,abhincannis plusminus uigin« li. Sequitur l.iz.Marco dicente,(^odadftarum(inquit) damnatorum perti* liet,nihilintercft,indicium publicum fucrir,necne,namfolafententia ,nö genus criminisfpedatur.ltaq; hi,in'quosanimaduertiiubetur,quiueadbeftias dantur» confeftimferui panæ hunt. Vlpianus l.i?.Hodie,inquit,licet ei,qui extra ordi* nein de crimine cognofcit,quam uultfcntentiamferre,ucl grauiorem,uellcuio-remdtatamen.utin utroq;modorarionemnonexcedat. Quidam autem déliera pagano aut nullam,aut leuiorem panam irrogant,militi ueró grauiorem, ita tamcn.utftmilesartemludicramfecerit,uelinfcruitutcmfeuenircpaffusfit, ca* pitepuniendum Menander fcribat. DiuusHadrianusuero eos,quiin numero decurionum effent,capitepuniri prohibuit,nifi ft quis parentem occidiffet. Vc* rum panalegisCornelia? puniendos.mandatisplenifsimè cautum eff. Claudius Saruminusl. 16,difertè ait,Autfadapuniuntur,utfurta cædesqj: aut dida, ut conuina,amp;infidæaduocariones:autfcripta,utfalfa,amp;famoftlibelli:aut confia lia,utconiurationes,amp;:latronum confcientia,quosqjalios fuadcndo iuuiffe,fce* leriscff inffar. Sed hæc quatuor genera confiderandafuntfeptem modis, eau* fa,perfona,loco,tempore,qualitate,quantitate,euentu. Caufa,utinucrberibns» quæimpunitafunt à magiftro allata uel parente: quoniam emendationesnon iniuriæ gratiauidenturadhibcri,puniuntur,cùmquisperiramab extraneo jpuk fatuscft.Perfona duplicitcrfpedatur:eius quifccit,amp;leiusquipafruscfl;aliter o nim puniütur ex ftfdemfacinoribus ferui quàmliberi:8lt; aliter,qui c|uidquamin dominûparentêueaufus eff,quàmqiuinextraneü,inmagiftratü,uelinpriuatû:in huiusrficôftderatione,çtatis quoq; ratiobabcatur.Locusfacit,ut idêuel furtû, iielf3crilcgiüftt,8lt; capitclucndü,uelminorefupplicio.Têpus difeernir emanfo retnàfugiciuo,ctcffradoremuclfurem diurnfiànodurno.Qualitate,cùmfad« uclairocius uelleuius eft,utfurtamanifefta à necmanifeftis dilcerni folent : rixar à

POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, à graflaturis,expilationcs à furns.à uiolentia pctulancia.'qua de re maximus apud Græcos Orator Demofthenesfic ait: 0v-^«7rÀHyN'a;fl'fisaa£7àüôf^«f^,K^’ ««t* lJHX,0Vlt;/ltTi'TV7^i^«('T0ti t/itV^i^OlSt^i/aVoy (KCUTTiç 01/cPamp;vèll) «Z\«: 70 tipO V^^tt. 7ro2ti«)^cw TsoiHtrettfi o 7V'nf(tiy,u cwtfjoa k^HVcüohoóy ivlx ó TraSoy wJ^' où/ KTrcty^é^cud'ü vcu^' tTift^fla^ a’}(Htia7i,7Ü RAiyoiiK7igt;m ^uv^jOTay cÓ5 vji^l(ü)y,07xy wj ï^f^^oS ^«^^ )^lioygt;O7«y KOVt/lvhOlitO'TXy t'aiKtl^HÏ,7t!ÜlTX Klvêi,7aÜ7X tfisHVIy OU/^^UTTOVS «»/éis 0V7aS ’TQVTrpx^H^XKili^ Hoccft,iionenim plagairam concirauit,fed jpfa fadi mali* gnitas:ncqi tam ingenuis graue eft cædi (quanquam graue fît) quàm per contu-meliam cædi.Si quidem multa is,qui alium cædit,admittercpoteft,quorum maf gnam pattern is,qui uerberibusaffedus cft,liabitucorporis,uultu, uoeiferatio-ne,nuncut contumeliaminfcrens,nuncutinimicumfegerens,nuncpugnum du cens,nunc in malam cadens,alterircnunciareacrcprefentarenequinhecipfamo uent,hæcdeftatu mentis deturbant homines propudq acfugillationisnonalTuc tos. Quanti tas difcernit furem ab abig€o:nam qui unum fuem furripuerit, ut fur coércebitur.'quigrcgem.utabigeus.Euentusipedetur.utà clementifsimo quo* quefada:quümnonminu^lexeumqui occidendihominis caufacum telo ferit, (aliasfuerit) quàm eumqui occidit,puniat,8(idco apud Græcosexilio uoluiita rio fortuiticafusluebantur,utapud præcipuumpoétarumferiptumeft.

Err* tint rul^oy Ïóvfaiavévn©' t| oTToy/Toi Myxt/iyviii7i^oy /' cù/d}3ûx.7Xlt;Tiiji ’'bssv Ävy^ng, MiAarils^iOri TreuAXKOiTiKTavoy Ai/cfuy'lxi^avTüt v97rioçàuKi3iÂlt;tni,«{/ep' xsfK'yix^.oKri^Qohci^oit- Hoceft: Quo puerum me tempore ueftras duxit adædes Ex Opoente pater,dira pro cæde patra ta, Ob talos nempe ira percitus Amohidamantis,

Euenit.utcadêfcelcrain quibufdaprouineiis grauius pledatur,ut in Africa mcf fuiincifores,in Mifiauitium,ubi mcrallaf«nr,adultcratoresmonctæ.Nônunquâ cuenit,ut aliquorummalcficiorumfupplicia exacerb entur,quotiesnimiummul tisperfonis grafiantibuSjCxempIo opus fit.Quidam funr,utMartianuslib.*7.in* quit,feruipcenlt;e,utfuiitinmctalIumdati,Slt; in opusmetalli: amp;nbsp;fiquid cis tefta* mento datum fucrit,pro non fcripto eft,quafinon Cæfaris feruo datum,fcd pcc næ-ïtem quidam aiffoAiAfjid cft,extorres ciuitate,funt:ut funt in opus publicum perpetuó dati,8d ininfulam dcportati,ut ca quidem quæiuris ciuilisfunt,nó ha bcanrquæuerôfunt iuris gcntium,habcanr. Capiraliumpccnarum,utfcribit Calliftratusli.xS.ferèifti gradusfunt.Summumfupplicium effe uideturad furca damnatio,itemuiui crematio:quod quanquamfummifupplicri appellatióe mc ritó continetur,tamcnco quodpoftca id genuspcenæ adinuentûeft,pofterius primouifumeft.ltem capitisamputatio. Deinde proxima morti pcena,metalli cohercitio,deinde ininfula deportatio : cætcræpcenafad exiftimationem,nô ad capitispericulumpcrtincnt,uelutirelcgatioad tempus,uelin perpetuum,uelin inrulam,uel ciirn in opus quis publicum datur ad tcmpus,uel cùm fuftium idui fubqcirur.Non omnesfuftibus cædifolcnt,fedhi duntaxat,qui liberi funt,amp; qui dem tenuioreshomines,honeftioresucrófuftibusnonfubiiciuntur,id^princi-palibusrefcriptisfpccialitcr exprimitur.

Soient quiaam,quiuulgófe iuucncsappellant,inquibufdam ciuitatibus tur* bulentis feacclamationibuspopularium accommodate,qui fiamplius nihil ad* miferint,nccantèfintà præfideadmoniti,fuftibuscæfidimittuntur,aut ctiâfpe* daculis eisintcrdicitur:quôd fi ita corrcdi,in eifdem deprehcndantur,cxilio pu niendifuntmonnunquam capite plcdcndi,fcilicetcumfæpiusfeditiofèamp;turbu lcnterfcgclTcrint,8(aliquotiesadprchcnfitradati clementiusin cadem temetita te propolitiperfeuerauerint.Seruicæfifolentdominisreddi,8( ut generaliter di xetim,omncs quifuftibusc»diprohibentur,eandcmhabere honorisreucrentiS debent,quamdccurioncshabent.Eftcniminconftans diccre,efi quera principal, les conftitutionesfuftibusfubiiciprohibuerunt,in metallum dari pofte-. Diuus Hadrianus in hæcuerbarcfcripfit:Inopusmetalli ad tempus nein o damnari de bet»

beefed quid ad tempus damnatus eft,etiamfi facial mctallicum opus, no in me* tallû damnatus effemtelligi debet. Huius enimlibertas manet, queadmodfi etii his,qui no in pcrpctufi opus damnantur. Proinde amp;nbsp;mulicres hocmodo dam-natæ liberos pariunt. Ad ftatuas confugere,uel imagines Principfi in iniuriä al* terius,prohibitii eft. Cum cnimlcges omnib? hominib’ æqualiter fecuritatein tribuant,meritó uifum eftin iniuriampotiusalterius,quamfui dcfenfionis gratia ad ftatuas uel imaginesPrincipficofugerejiifi ft quis ex uinc'dis uelcuftodia detentusapotentioribusad huiufmodi præfidium confugerinhis enim uenia tribuenda eft. Ne autem adftatuasuel imagines quis confugiat,fenatus cenfuit: cumq} qui imaginé Cæfaris in inuidiam altcrius prætuliffct, in uincula publica coércertdiuusPiusrefcripfit. Omniaadmifiainpatronû,patroiuuefilium,pa-tremjpropinquumjmariubuxoréjcæterasqj necefsitudincs,grauius uindicanda funt,quàmin cxtraneos. Venenarii capitepuniédi funt,autft dignitatis refpedu agioportuerit,deportandi. Graftatoresqui prædæ caufaidfaciunt,proximila-tronibushabcnturiamp;fi cumferroaggredi SCfpoliareinftituerunt, capice puni-untur:utiq;fifæpius,atq;initineribushocadmiferunt, cæteriin mctallû dantur, uel in infulas relegantur. Igni crcmâtur plerunq;fcrui,qui faluti dominorüfuor« infidiatierunt:nonnunquamctiamlibcriplcbei 5lt;humilcsperfonæ. Incendia* ni capitepuniuntur,quiobinimicitias,uel prædæ caufaincendcrintintraoppi* dum,plcrunq; Si. uiui cxuruntur:qui uerù cafam auc uillam,aliquoleuius. Nam fortuira incendia,fi cùm euitari polTcnt,per negligentiam corn, apud quosorta funt,damno uicinisfuerunt,ciuilicer exercérur,ut quiiaduraaffcduseltdamni difceptet,uel modicè uindicetur. lu exulibus gradus pcenarum conftituit edidt fi diuiTraiani,ut qui ad tempus relegatus fit, h redeat ,ininfulam relegetur, Sic, SequiturTCip’^ç(/(raj(0fcj7,dcaurificibusfeu fabrisaurariis,quorumin eodem opi* ficio dolosmalos amp;technashîctaxat Cæfar,capite}j. cuiusreiinfpedionemar« gentarqs amp;nbsp;Magiftratui committit.

im k^ap ^6 poUmp^ gt;innot^ D^ l’^-ni Gobleri, RohibetImp,Carolus hoc capite collufioncm riii /»mts^y^ii, feit artificum feu opificum,qui interfe de opcrarumercede Si precio ij*^ pada incunbamp;falana coftituunt.quo cariusilla ceu permonopo-'^ uendant:quod ciim plcrunq; per dolum malü fraudcmq^ cotra isÄ! emptores feu mercatores fieri foleat,præcipitur Magiftratui, ne in ciuitatibus amp;nbsp;oppidis talis collufio patiatur,fed omnino prohibeatur amp;nbsp;puniaf, praferrim ciim tendat in publicü detrimentum. Eft auté ciufmodi collufio inter artifices amp;nbsp;opificeslatcris quædam Si frauduléta cóuentio amp;nbsp;ceu padio,ne quis-corfiartificumfeu opificum minoreprecioresaut operasfuas quam alter uen* dat,uel elocct,conftituta intcrfeccrtamcrccdcacprccio. Quod quid aliud eft, quàmquoddamquafimonopolioncontraRcipub-utilitatem cóftiruere^HanC iniquitatem amp;nbsp;fraudulentammächinationem prudenrcracnecclTarió uetatimp. nofter, ut fi comperiaturtalepercollufioncm opificumuel artificum quiequj fadum,Magiftratus cuiufqjoci corrigat, amp;nbsp;indelinquentes grauiccr iuxta return Si perfonarum conditionem amp;nbsp;qualitatemanimaduertat ,quandoquidetn intercftReipublicæ ciufmodi opificum Si artificum collufioncs, dolos amp;nbsp;fraudes detcgere.reuelare, amp;nbsp;abolcre. Plura dicunt leges amp;nbsp;conftitutioncslurecon-fulrorum amp;nbsp;Pontificum,de eollufionibus detegendis, quæ per otium ledor ui-dercpoteris;meiambrcuitatiftuderc cogit necefsitas,

1 Tfi apud Ciccronêartifices,tabcrnarri,coqui,opifices(^omnes,8C operarii in fordida arte uerfari dicuntur, qualehoccapite Cæfar M commémorât, alibi etiam Cicero faecem ciuiratumappcllatinora* J, tione pro Flacco : tamcnapudPlutarchum ex fenrentia Hcracliti, ' «Soc«vamp;oa-®» Jcùi/.ctiy, diciturforruna fingi cuique fuis moribus : il* lamqj effe (^by.-^ii'ïÇ.U'aiamp;ejç, j(9Ü7jjgt;o^vamp;Qcrj,uidelicet,re(fïaf inftiturionis, perfuafio-ins,amp;prouidcntiæ,ut Aleman dixirfororem ldco imperator nofter ab honeftis ordinibus, gradibus, offiefis, aeminifterqs iflorum liberosnequaquam uulcrc-pelliautexc!udi,amp;' maxime quidéryronesadmitriacrecipi.kelinquens ta-