Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell
Huybert van Buchell (1513-1599)
Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:
http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:
• nbsp;nbsp;nbsp;de rug van het boek
• nbsp;nbsp;nbsp;de kopsnede
• nbsp;nbsp;nbsp;de frontsnede
• nbsp;nbsp;nbsp;de staartsnede
• nbsp;nbsp;nbsp;het achterplat
This book is part of the Van Buchell Collection
Huybert van Buchell (1513-1599)
More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:
• nbsp;nbsp;nbsp;the spine
• nbsp;nbsp;nbsp;the head edge
• nbsp;nbsp;nbsp;the fore edge
• nbsp;nbsp;nbsp;the bottom edge
• nbsp;nbsp;nbsp;the back board
to ou inp* Jiuv / sin$plt;qpiut!0ttt'/ mpqttUJUQ utul o 83110 jfninn pul i sim wnn toni iniuwj^s^wn^i i «mvdin JUfjyy) snipu^'iomi^ fiiu»ï)infvjuuipn gt;«(Wi tutu nwom i/^’^f 4iu jüooat liIvprquuiat^mDO h4MQ4l«M?lt;lJ|nV2) WJ0U0nif«j0nni ^lym^ni'tiunn tiy4QJlÜ10O(JIU 0nrjo«nVnFinq EiMutomn tutoniwn piy nitpïnnt
nnbiiïiqp'jttJit mmiupjji'ton luunnfnop'Oi mnddnonu# uuuiip mv 4U lm pipiu mm ü mmtosnnout juum jii union tououmpiun iniuppij’jiun 1 mj tuituhinm muuv PIOM QP »luusciysopp tuil OM »nmom 11133 lanqm^u
j^ ..timitoiu Qdt WU« jüd 6 Fiutu)t *|^ mw üi^ nuttw 11 un sim vu? 40 .^r
4nu jip sjiuo JM? Tim u.' ittqnW lil joii uini'd vu quot;m'siqottMuv^suc »uiq / Ow omci^'jiuprfi^Qo na» / tt^sann/jswipanwtm | juiunnynqinn« uusjai ^ •ftutawa.pji uun üt qi^ ? tit^muttiu stittun uwio) ' Pd son Jcinuji;b{pQnitp «onto atn Qp nn; outoj ip Ïntfllni sittl‘m upipt^
uinrourf pupuut tumout tynyóf nivuijonnu xfliu nut jedvtiujtïO mn/'“^ mi 90 juduuj sdui^^F 1# ‘300) wpqß«u*'»w A jiTOtt WIJHÏU W«z 3JW«P^SCf‘jW juoBwyuJiu tnntuÿiwSt’pÆ»
8Ktt»l SW lurijtwiï y '^ QUUtapptU^oitmuG 1 nbsp;nbsp;quot;
ummugt;Pimi -^0111« rnipnxußpjunjngu U 1 *juni pQiuBvjnbHnui mod 3«;ntia«wjjinn su •—».♦.• '■«nitiqni 3111? W
'quot;8Sc •ouoifoj 4 ^IWÖ^OJ^ S333jdjo3U2 33 uinApyod sn/ Wt nniml
qv34'»Migt;»v 4nut.Qutun suupjjuiummn'J gt;nbsp;». tdUKD 3Üldl«Ï3M0111 nbsp;nbsp;y
* siuufsiuu jJ ö”gt;‘' mJ/,!!
-ocr page 9- -ocr page 10- -ocr page 11- -ocr page 12- -ocr page 13-DN- MELCHIORIS
KLING , 1 VR EC O NS VL TI CLARISSIMI, IN Quatuor Inftitudonum luris,Principis luftiniani, Libros,Enarranoncs»
DE INTEGRO lAM IN GRATIAM
Studi(forum, Z^ praximfirenfimfèélantium,muhti LtheUorum t^éluum^uc luJicialium ßrmü,ab ipfi autore au^tp^ itc dtligcnt^imé recognitiet
CVM INDICE RERVlVi AC VERBO. rum,notatu d)gnorum,copiofo.
lt;gt;'P^h^A',h4 ^4i-^ ^M^r.
Cum Gratia 8i Priuilcgiolmpciiali, ad odennium»
FRANCOrOBTI, APVD HÄEREDEJ CHRI' fium Effiwlphi uadamArij. ,
-ocr page 14- -ocr page 15-INCLYTO REGLET EXCELLENT! VIR-
TVTE PRAESTANTI, DOMINO CHRISTIANO REGIDANORVM, Vandalorum èC Gotthorum»Duci Slcfuiccnfi amp;nbsp;Holfatcnfi,amp;c, Principi clcmentifsimo S.D.Melchior Kling, luris utriufque Dodlor.
VANTVM VITAE HVMANAE B O-
luicus o rd o, amp;nbsp;lm per ia, prudentes aliqua ex parte ædimarc poflunfmagnitudo uerô horumeœ-leftium munerum prodignitaceuerbis expheari * non poteft^^cd hoc infixum elfe animis omnium oporter,quod amp;nbsp;uerifsimura cft,amp; mukts illuftri bus teftimonfjs confirmari poteft,focietatem ciuilem.qua nihil pul-chrius,dulcius;,aut utilius in uita cogicari poteft, non temerc amp;f ca-(u,aut propter necefsitatem conflatam efle, fed fingulari Dei cond-lio aique opeconftitutam,qui0d religionisueræ dotflrinamhuma-nogencritradidit, amp;nbsp;Imperia kgesepimpofuit, utitcradccckdera perpetuamque uicam monftrarct,interim uerô pacem in terns mu-nirct^amp;eifrencs hominumeupiditatesS^ furores cohercerct. Quan
quam autem conftat Deum efle autorem harum maximarum re-rum,0lt;r utilitatesinfinitæ funt in confpeiffu» Nam fi uagarentur homines utbefti£c,fine ccctibus,fineleg busjfineimperfjsjînecertisle-dibus^dne ciuitatibus,qualis eflet uica,qug procreatio,aut natoium cducatio C Tarnen ined in hac imbecillitatc naturæ humanæ quæ-dam cotumacia,quæ uincula religionum,imperia ac leges xgrc pa-titur» Ideo magna pars hominum,quadam Cyclopica immanitatc excutitreligiones, legestanquam iniuftum carcerem odit. Imperia uerô putat ui condituta elTejfine Deo.Deploranda quidem ed hæc bumanæ naturæ infirmitas, fed non propterea abqeienda cura bonis , 8^gubernatoribus retinendarum return bonatum. Imô hanc ipfamobeaufamregesimpofitifunt geneh humano , utcum illis Cyclopibus decertent,ut religioncs,kges,iudicia,bonos mores tue antur,amp; aliquosciues aduirtutem inuitent, reliquorum iniudos impetusreprimannNeenofterordodeeflehonedisconfilqs bonorum principum débet : tueamur leges inludicqs, indeliberationi-bus,in fcholis, Hxcnodra militianonnihil ad morumgubernatio-ncm,ad pacis confer uationem conducit. In hoe honedo curriculo cum 00ego, Deibenignitate.mediocriter uerfer,amp; nonnihillabo-ris in iudierjs 8^ deliberationibus fudineam,tarnen fcholadicas opc ras adiungo,quod ueteres etiS nobilifsimos uiros,Sceuolam;,Craf-fum,SuIpitium,2lt; alios feciffe audimus. Et podea Imerius cum diu
-ocr page 16-Italiam gubernafTet præcipua auton'tatc^amen Cenex in fchola J « cuiCrAc lepe mihi cogitand^prsefertim his turbuientis temponbus, de Germania,tandfper uidetur manfura mediocris forma reipubfj cæ^donec florebunt hæc Icgum noftrarom ftudia , Slt; carum uocc i'udicia,curiæqueregerttur. Scripfiigiturenarrationem Infticudo-num,quas opdmo confilio Imperator luftimanus edi curauiuHanc iheatnlücubradonempôtifsimùmRegiæ M. T. dedicandam cflc. cenfui. Videmus emm QC ininteriori una mores euos caftifsimos amp;C honeftifsimos c{rc,maxim€q; legibus congruences,Slt; ingubernatio ne ac lüdkrjs iuftitiam à te conftantifsimc eoli. Sciebam autem tibi tali principilegum amanti etiam hoc genus fcriptorum non ingra-turn Core, Hue accedit,quöd ludicium tuum cognouide noftro ftu-dio,ciim mecum ageres de luris interprète in Academia tua,ac ofte deres te hoc agcrc,ut ex hoe fonte Iuris æquifsimi, uideheet ex uete •ri iapientifsimorugubernatorum dodrina, quam profitemur, riui -aliqui in ueftras Iegesamp; regiones deducerentur»
Cum igiturde nodris Rudrjs pra?clarcfentias,cdidiaufpicio no^ minis tui hanc enarrationem, amp;utR. M.T« officium meumboni confulatrogo.Nam doclrinægcnus probaritibinondubito* Etß enimnonomnes gentes Romano Iureutuntur,tamcnindicium tuum congruerecumfummisuirisanimaduerti, quirempub. nonfo-Iisarbitriis magiftratuum, fed icriptislegibus regendam die een-luerunt.Cum aliquandiu Attica ciuitas,8^ pofica Romana line feri-pto Iurefuiflent^utraep magnis motibus acproccHis hancipfarn ob lt;aufam quaffata eft, quiaciuiüm controuerfîæ non lcriptarum io gum æquitate , fed incertis pôtentum uoluntatibusiudûabanturi qua in re quantum fit pcriculi,etfi comunis uitadocet,tarnen amp;uer-ba Ariftotelis in tertio Pôliticorû digna memoria,admenent, quæ, quia fententiam grauifsimam continent,adfcribam:Qiiilegem nuk prscefte,uideturfummampoteftatem Deo Ód legibus commenda^ rc:qui uerohumano arbitrio tribuit imperium,adiungic amp;nbsp;bcllua.-Namcupiditas belluæfimilis cftyamp;iracundiagubernatoresdcprai* uat, etiamfi fint alioquiuiriboni.Sed lex eft mens fine cupiditate, G^ • ne perturbatione atq; adfedu .Fauebit igitur R,M.T.huic honeftift fîmæ ac falutari do(ftrinæ,8ô ut Alexander Seuerus Imperator obic Ó:a toga fua VIpianum lurifconfultum aduerfusiratos militcstuc-batur,icalcgumtedo(ftrinâautoritatetuadefendere gloriofum ti*
bi,uereq;regiumexiftimato* BeneuaIeatR.Mgt;T»Diefacro Pentecoftes, qua memoria cclebratur legis feriptæ de codo traditæ,ac legis accenfæ in cordibus Apo-ftolorum dato Spiritu fando.
INDEX
-ocr page 17-|
INDEX EORVM Q_VAE hoc opere tra(iMur.tt,priorem,bt alteram chiirtlt;e ßeiemaotat. A. Abi^atut crimen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;todb ^fens caufa Keipub.immunis cA a tu tela, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fib Abfentia eH qumtuplex, 147 4 Acceptilatioquidßt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n6b Aceeßio per qua nobis acquiritur, eft duplex. Accufatio defu{jgt;eilo Tutore feu CuratorepubUca. 36 b Accufare quid, Accufator tenetur fe inferibere ad pcenamtaUoms, Aftio quid. AihoCaluifiana. Adioadexhibendum. Adio Commodati direda er contraria. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rofb Adio communi diuid.abad.profo-• do in quo différât. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tyib Adio communi ex quap coMradu ed. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Its a Adio communi diuidundo. nbsp;1714 Adio confefforia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«41 b Adio deconjiituta pecunia, joi b 173 b Adio de dote in quantum ßcere po teßextenditur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^ib Adio de in rem lierfo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;169 b Adio Je Ïn rem uerfototics datur quoties procurater haberet ad. ■ rtiind.ueînt^^.ÿ’P, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1704 Aitio de ‘'CC uUo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;166 b Adgt; ‘de pjliupeeoris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. Adio rx empto coplediturm fe a-d onem deeuidione, cr redhibi tori'.m. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«6 b Adio exerdtoria. Adio ex locato ad quidcompetat, 119 4 Adio ex fipulatu. Adioexftipulatuquandoqi eftbo-mepdekciim regidaritcrfitftri.. diiuris. Adio ex teßamento quando detur mduplum. Adio ex uëdito ad quid competat. U6b Adioßw.bercifc.ab ad. corn, di-uid.quomodo différât, iji b tAdioßmil.hcrcifcunda, ma 170b |
INDEX. AdioPauiana. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfiA Adiofmü regundorum qualis,qui busier contra quos detur. 17t a Adioßrti cui er contra quem de.-turßtem ad quid, er m quantû. 119 a Adioßrtiintercomu^s wnhabet loctim,fed adio rerum amota-rum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;130 a Adio in ßdum de Calumniatori-bus. Adio in ßdum exedido adiLcu-rulium. Adio mßdum ex iureiurando. 379 h Adio inßitoria, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;68 Adiol.Aquililt;e. Adiol.AquH.ab ad.iniur.quomodo différât. Adio l.AquU.per inficiationem ere feit mduplum. Adio mandat! ad id,quibus, er con tra quos competat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iztb Adio ne^tiorum^dorurn. 1144 Adio ne^,ffßo.quib,eafib,eeffet. ti.^b AdioPauliani, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1494 Adio Pauliana quando oriatur ex quafcontradu. tsta Adio praferiptis uerbis. 176 a Adioprafcriptis uerbh de animato, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi.b Adio pro focio datur demumpod focietatempnitam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«1 b Adio pro focio eft direda exutra^ parte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. AdioPublieianaquidpt, 140 amp;nbsp;Vbi prafcriptio non habet locum, ibinon oritur Ad.Public, 14t a Adio quanti minoris, 8 b AdioquafiPauiana. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifib Adio quod iuffu daturinfolidu con tra patrem feu dominum. iô84 Adio quod metus caufa. 361b Adio quod metus caufa copetit pro ai compulßua, nam pro ui abla-tiua datur Ad.uibo.rapt. 363 a Adio femper prafuppomt aliquod ius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t}7a AdioSeruiana. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tisb de Adionequanobis competat ß meer turn ed, poffunt du£ ßmul mtentari, cum protepatione ex alteranos utile eonfequi quad no lisiebetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tool Adionem prafcriptis uerbis nemo poted 'mtentare niß qui pro fut parte adimpleuit, »77 4 Adionesarbitrariaiquit. tSta Adiones auocatoriie. 137 b. ijj 4 Adiones boncefidei eur dicantur, iS9 a, 173 b.176 a Adiouibonorumraptorum. 130 b Adiones ciuiles quie ßnt. nbsp;nbsp;nbsp;tsob Adiones contrariie tun mßmant* 106 b Adiones direda qua, et qu£ utiles, |
«814 Adiones direda: ab utilib.in effedu nihil differunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«1 b Adiones du£ onuntur ex rapina, ibid, a Adiones due quando oriuntur ex eodem delido, an una intentata pofit mtentati cr altera.ibid.b Adioitcsex edido AcdiUumCurU‘ lium defeendentes très funt, 8 b Adiones mixte, ijS 4. iS3 b. is^a.ià^b Adiones Hatiuie cr Datiue que, 1816 Adiones no X aie S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;165 b Adionesnoxalestranfeuntïn here des. Adiones pccnalesanßntadhere-destranßtorie, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ts fît Adiones perpétue, Adiones perfonales, 133 a Adiones perfonales funt perpétué. Adiones preparatorie que cr cur ßc dide. Adiones reuocatorie que, 149 4 Adimesllridiiuris. 139 b AdionesßridHurisque. 178 b Adioredhibitoriaque. 8 b Adio rei uxorte in ad,exßipulaltt transßfa ed, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171 b Adio refeiffma refemdit ufucapio-nem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»46 b Adionesreuocatorie que. 137 b Adiones pretorie que funt rei per-, fecutoriefunt perpétué. i84b Adiones fw^larcs.uniuerfales ff' tterales,quefint, 1816 * i^ |
|
f^Hinfi qudclriipcsptiipericw ßdf fedicatur. Aikofubfidiaria qui dictitur, »5 lt;t Adio tributorid. Adiorus^ributorid,^ de in rem uerfotOon ddntur mfoUdii.170 d Adio tutehe habet locumtuteld de-mumfinitd. Adio tntelt oritur ex qudp con-tradu, Ador waioremfummdm ejute ei de^ betur in libc'do mferensjtenetur intriplwn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16 $ a Adorquerndd^nodivm tene^ir pro^ bd-judm d£iii)nem,itd reutjuam exeeptiemtm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tSfb AidicereboMquid. Aditiohtreditälisper declarjiia- • wm uoluMdt-ii in iibcUo probat rn’'- Admimjlrdtio tateli penes wtueff'e débet i fi fintplurestutores. jj 4 Adminiftratio tutorib.leÿtmis non pcrmttitur,fgt;iß iunntfie ßdu-rosutiUd. Adopiiirequ'pofimt^ Adoptati db extraneo mAnent m potefidte patrit ndturalis. 614 Ad op Ho ilia ip fit modu quib.pdtrii potefidis foluitur. z6 4 Adoptio quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibU. Adoptaa pirentes dnfuecedant fi‘ tijSddopt. Adoptiui fiatres tdntü fibi muicem noniuccedunt. Ado pt tut tdmum, quonwdo fitcee^ dampdretuibus. Aducmitii acq druntur pdtriper fill -ntq toad ufiMrifi-uihem tdn-turn. Adulterij paendl Adulterium cdufitefi propter quam [epdratur nutrinwnium. 22 b Adulter utl fier,fidliquiddent neoc addntur,repetcrc nonpofi'unt. t6zb Aedifiednsm aUenofoloex fiudmA tend,item ex aliettA mdterid,ite i« (no folo (X dhend mAterid,qud aihone 0^ ad quid teneatur. 4’6 Aedtfifii in littoremxris eedificand wm fum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab Aejlds adaquinoHium dutumtMie |
INDEX. refirtur, Atjiimattreipericulum pertintt ddeumqutrem tejlimAtdmfu' feepit. Aeftimitio in dél.l.dquil.quonwdo fidt. Affe^us ejfieâu non feeuto puni-tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n^fi Ajfeilut punitur in cdlumnid. 164/1 Afftnitiueil perpetuum impedimen turn, quod durdt etiam nurtud per and. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mb Affiiùtdsqudtenas mdtrimoniaim' pedidt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbid.4 Affiimtd!quonudo contrdhdtur. A^ initdt rejfiicit tdmtim eontrahe-iti, non dutem conßn^aneos. mb Affimitatisdifimitio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nb A^imtdtis trid funt ftnerd. A^nAti in fiudispnefii umur co' gnatts. Agnutionis creogndtionis differi n tid hodiefubldtd efi,prgterqui infiudts, Agudtionis tr cogMtioais dilferê di per ins Autent eü fublatj. 9c 4 Agmiti qui diamur. s • b Agrimenfores. tyzd.t^b Album pr£toris corrumpens qud udione c^ in qudmum tenatur. 'S^b Alicmns rem fierim qua pam. pw-matur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59 n Alienare eü uerbum ^nerale. 16) 4 AlienAtA i/nfi-dudemliberorumdpd reatibus quornodo reuocemur. U3i Aliemtio tarn iiu non reuodtur, quimdtucreditoribusex boms no dUenAtis fatisfieripoteR i^o b AlienAtio mfiaudem creditorum /i' (ld quornodo reuocetur. «49fr AlienAtiomfi-iudemleÿsfiidd eR ipfo iure nulla. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ob AlienAtio in fi-audem ut fidi dica-tur,requiriturfi-dusutriufque partis.mfiin debitore fifdfeu ciuUdtii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi.it in AlienAtioms reuoedtione preci-utmwurefiituüur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿ^id.b |
Aïienoiurifubiedlt Aliuuio quid fit. Ambitus quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1106 a Amit£ films cognatus efHicetex a.» gndtigenitus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jib Ammahum trid funt ^nen. 39 ^ Anotndlèquido demur tutores.tod AnomdUhdrtdisqM. 1004 Amidora^is obli^tio, 1014 AppeÜHtoaeuinculorumquid ue^ m^.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t47b Appenfumfi nocere potefi nectar men adhuc nocuit,pcenA ed in ap pendentè deeem aureorum. «js b Aqudctigm inter dicere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3tb Aquiliandjlipuldtio. «27 4 Arbor CiuUscr Canonictin quib, diïferaiu,cr inquibus conueni-urn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9tb Arbor confanguinitdtis dd quid fit muema. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbid. Arbor coufdr^dnitatis Canonicd, 14b A rboris eonfar^dimtatisexpldnA- H0. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9^1 lt;t‘ 934 Arra duob.modism CirpttOiubus iritemenit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nsb Ar d tnemp tonibusfi noninterue tudt/impunè à comradu dificdi-* tur, Arro^ttoquid. Arro^tione quornodo bond dequi-ramur. Afeerdentib.ddtur quereïd contr4 tefi amentum deßendemium. 46t Afeendentes uccuntur in fueeeßio* tubus de[cendentium,deficietttib, defeendemibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S44 Alcfiptitius q A dicatur, 137 4 Afirologus ex dmimatione dUquem ducnsfisrem Miuriarum non tt tu.tur,jcd confiitutiambus. it44 Attilidnus tutor quit. ji b Am er auid utriu q^ (exttt uoeätur ad !uccffii(in(mncpotum,cr da turdinudmp-itcrms, dlt.rdue-r0dim.di.imati.ri is, 644 AuredBuliaanhabedtuiml. 4 4 AutorUM Poetdru/m.tAediiOTUm^ OrdiorumfqudtitiW ualtdti» iuditqsi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«4 |
|
fuif^rlttii poftdru^n in iuiicijs dUc' ^ri poteü. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;112 d Autoritditutorumin nuptijs non re lt;]uiritur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»1 d Auut nepotcm fuum ddoptdnJum dl teriddre poteR,jiUofuo,hoc cii pitre nfpotis,inuito. 26 b Auut pupillo non poted ddretuto-rem,fi pdlerpupiUi adhucut' Uit,it d ut m dut poteüdtem cd' furutßt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gi4 idnniti dquipurdnturieportd» tu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;274 B-Sm ex iure gentium or turn, j b ^igitnid paß mortem dltcriut con^ iuÿshcitdeH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t$ b Ï:i dit guicito dit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71 b Bondßdeipoffeß. deperceptiißu-dib.tenetur, id.^b.20^b ^oMuxoris prêter dotempird phemAlid dicumur. fib bonorum paß'ßio ab bar edit dte in quib. différât. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gód Bonorum poß ßio quid. ibid. Bonoru poß.aUa eit ordindrid, uhd extruordbiAria. 90 ^' amp;nbsp;^quot;J 4 Bonorum poß.exteßumento dux f[unt,dbmteßdto uerö quituor. 99 d Bonorumpoßeßorix hdredititis petitio qdd. Bonorum pofßßiones mmßm ne-cißtrix. Bonorum peß.numßnt per nou^ßi-niumfubldtx. Bonorü pojßeßio wnde liberi qunn-do compete, Breuiloqttd fubjlitutioqudndo zir quonwdoßdt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ab C. Cdlwnnidtor quitter dd quid temd tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lös b Cdnonß nofoladturtricnmo, antit-tituremphythcoßs. 2204 Cipite dinnnuiibibeniur pro mor~ tuit» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^tb Cipuedimituttiquomodo refit».n tur^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid^ ^uphii diminutio minimi qiMlif,cr eiui effeäus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ppidi Cdpitii dl mnutio quidßt. ibid. Cdpituitiu cur mduiti. ? b ^d^iMdißu^endittnontoüitpotc- |
INDEX fitem pdtridm. Citbomindbono poff.q'neft,çr quib.detur. Cdfwßrtuitut ab ail l.aquil.excu-fat. Cafut ßrluitutquid. CatoniariA régula quißt, Cduponei,ßdbularij quomodo tened tur propter damnüilldtu. «J$ b Caufdconfituitar per quid. 7^4 Cdufaßilßd nonuitiat le^tum.tbid. Ciußd uen uclputatiua debet prx-cederetraditionem,uf ualeat trd duio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4} 4 Cautio iurdtoria quand 0 Iccum bd» beat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1844 Cautio iudicio ßßi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. Cedensboms in qua uturn/acerepo' teil condemmtur, 174^ Cedere die m ßipulaUone quidßt. 1094 Cenßtut quit dicatur. ti7 4 Ceßio bonorum in deliilis Qr miU“ rqs non libérât, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27 id Ceßiobonorüqu£ßtWild ßde, non admittitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. Ccß:onii bonorum eße^luf. ibid. Ctßio bonorum quomodoßat, ibid, ehrOgraphi exceptio. 1*0 b Cibaria domciuca quxßnt. 8“ b Ciuilc mutuumquid. rojb Ciuiiit obU^tio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10} b ClaudeßinA deßonfitio utrum prx ßntur pubitc£, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 b Clandeßimmatrimonii. ibi. CljululaCodiciltaritponiturin te ßamtntominatfolengt;H propter maiorimccrtitudinem. f6 4 CodiciUarttclaufuldefedut. Cid Codidüt ab mteßato ßdi, agmtto ne poßbumi nö corrupttniur.ibi,b Codie iüi quomodoßant ßne teda» wemo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Soh Codidbitrelidd quomodo petan-tur. Codieillutquid. CoQtitioms poenAmnemopititur. Cognitio duplex eil,alia le^’ii,nA turdludlid. Cognitio wide didd |
CegnAtiotouiturpermedià er ma-ximm capitis diminutioni, }id CoUdtcraiti de iure Sax, quomédo ßbifuccedant. ' toi Collatérales quemidmodum ßueee-dant, Colonies ab ufußaduario quomodo dißerat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42 Colanus quit dicatur. Cammixtio quidßt. Commodate rei petit ulurn ad que pertmeat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;106 Commoditi deßnitio. Commodat um debet eße gratuit uni. ibi.b Commodatum quib.in relut coup' ßat. Commedum er periculum reinen di tx ad que pertmeat.u6 b cz 117 4 in Communtone rumocompellitur hiuitutpermanrre, «71 à Communes retcur ei' quomodo di -cuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;js 4 Cöpendioßifubßitutio qnx ßt.egt;4- 4 Compcnfatio contra depoßtarium non admittitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107 Compenßtioquid ßt,Qr quando adnüttatur, Coneußioms crimen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 4 4 Cond mnatus adiont perfotiAh ha' b:t tempus quatuor metißum ad ßolutionem. Condidio certi compeHt ad répété' dwnimituum. Condidio ceni ffaeralii eomptiit ad rem certam,ailio uero txßi* pulatu ad mcertam. ma CondiHioeX 1. contra mimüt0$ publicos,qui plus quam cis de ~ be tur ßortularum tu num ext' glint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,04 4 Condict in ßrtiua cui er contra que detur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;119 4 Condictio indebiti ad quid detur. ■046 Conditio Trttictaria adquidcom» priât. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. a Conditio conßituitur per st. 754 Conditio de prxßenti c deprxteria to, propne conditio non eft. •it i Condition rMtrimonio'.Simdio-rem te non potero muenire,quiJl operetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,8 6 Conditio mboneßa er impoßibilii habfturprQwnadieda. ibid, ! ««ÿ |
|
Conditionesinmiiirimonijs quomo» do obferuentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ig^ 16 b *5^ 9ib Conditionis tuentuf 'm teüamentis retro trahitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ssb ConduUor potefiretiture penponé precöduddutinonUcuit. 1196 Codudor quädo poßit expelli.ibi.it Condudor rem loc at dm alteri locd re poteft,domino irrcquipto.ibi.b ConjeßiomseffedM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iB^b ConpP'mi,miure quomodo acetpit' tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tub Conßipo quomodo pat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tig 4 CoiuffSpalter alteriiKuitd mpdie turjcaußaeddiuortio. nbsp;nbsp;nbsp;X44 Coußan^imitos cap, diminutione toüi non poled,ßcd eßßedusipp-us co^natioms toUitur, ^ t Confangtimitas ad quartum gradu impedit matrimonia. Conßan^'mitds quid ßt,. Conldnÿi'mitdtii deßnitio. Conßenfat cohabititionis non ßeit il b mitrimomwm. Conßenßus expreßus in matrimo-nijs. Conßeußwinmatrimonijs td tri-pltx, Conßenßus paretttum 'm matrimoniji Utrumrequiratur. Coßenßm tacitm 'm matrimonijs.zi b Coßentire uidetur quotiesquisadu contradicendo 'mpedirc potep, ertdeet. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V44 ConpUumquando oblig:t dUquem. Ui d^b Conßituensdliumßoluturum nihil operatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘•79 d in Conßituto requiritur quad print de bit um pt.. Conßitutusquis. Conßuetudmis eßßedut. Coßuetudo optima Ü.'mterpres. ibi. Conßuetudo quid pt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 Conßuetudo quomodo probelur.6 b Conßuetudo quomodo toUdtur. 6 b amp;7 4 Conßuetudo ut 'mduedtur qud re-quirantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ö b Cont'mens non fempermutai ndtu' ram propter contenta, Commuatiotitulorum, Contrada ßducia quid pt. Cotrddapdudamanumittere quid |
INDEX. ContradutmnoinlnAti. totb CotradM nominAti ab initio [unt uo Iuntati5,ex podpdo neeeßita» tis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;titb.cr njb ContradM nominAti quadrupUces. ••^t.b Contradm qui re cotrahantur ßum qumc^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toid Conuemio àßipulationt in quo dip-prat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;log 4 Conuentmex donatione condenmA' tur'm quantumpctre poted. t^^uerb Corporalesresqueepnt. 43b CorrumpensaUenum ßeruum 'm du-plumtenetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1016 Corrumpensplium feupliam aliet nam qua poena teneatur. ibi. Corrupis tabulas pubUcas cre.qua poena tciuatur,uide remißiu r. 1604 Corrupto an detur contra corrum pentem aliqua adio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i6 ■ b Creditores er debitores pupiUi 4 iu dice tutoresdarinonpoßßunt,licet'm tepamentopoßint. nbsp;nbsp;30 b Creditor ppignoreutatur,prtum committit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45 a Creditores expreßßan hypothecam habentes, preepruntur Chiro-grapharijsetiampriorib. 149 b Creditor ut‘espignore,cr depopta-rius depopto,ptrtum commit-tune. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1X94 Cr'imenlefeeimAiepatis pue perdu-cUionis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to-ib Culpa quandoa eomprehendit ne-gUgentiam pue 'mperiiiä. ip 4 Cura quid pt. CuratoradUtem. Curator aTutortm quibusdißpe-rat. Curatores datiui qui. Curatoris oPicium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid, b D. Damnum quid. Datio tutortsedmixtiimperij. 30 4 Datiua tutela qualis cr cur pc di-da. Datiui tutoresdantur trip ria. ibi. Debitor poted le^re rem debitam legitario. Debitor pupillofoluent an tâere. |
tur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft ^ Deceptm ultra dimidium iußi pre-cij,a^t ad [applementum, uel ai reßcißioium contradut. usa ad Decmai conßequendoa competit ad.conpß, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141b Declinatoria pri. Decretalesepidohe lt;quatenas pro-put iurcconßultis. Décréta Vontißeum quomodo p-ant. Decretum Gratiani, Depndononpotedmoueri contra uerßaßatui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;136 Deßundui non cd aßßieiendus 'mm» ria,çr ß aPiciatur,tenetur ad. 'tniur.h^redibasaßßieiens. ’04 De'ijciens aliquidex domo ut alicui noceat,ex quap delido obh^-tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t 3 a DeUdaßunt dupUcia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nSfr Demonilratio quomodo ßat. 73 a. Denuciatioßt taniüm'm pro ecde-paßieo. Deportatio C7 rele^tio dißfcrunt. Deportatui an poßit hares inpi-tui. Depoptat rei periculum ad quempe det. Depoptum cd triplex. Depoptum'mcend'tßnaupagq.rui-nie eaußa,p 'mpeictur depopta-riui,teneturad duplum. ibid. Depoptum quid pt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.4 Deßecndentiu/m hire dum triplex ed dißßereniia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Stb Deßertio utrum pt caußa diuortij. 244 Deledio quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47 b Deterior multis modis peridiei-tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^ta Dies utiles qui dicantur. 99 b Diperentii 'inter adiones bom p-dei er ad.ßridi iuris. 173 b Dipondium er tripondium in hare-ditatequando obßeruentur.62b Diuortij caußi quads [int. ijaerb Diuortium quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zt b Damnati m metaUum 4 damnatis 'tn opusmetaUtdiperunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;274 Dobtt |
|
Doll« ixnsedurdmconlrd.^ui eft ipfa iure nuÜM, lÿo b 17J b Tyolmquid. '‘ nbsp;nbsp;nbsp;1044 Domefticum teßinwrnum ’m amnib, caups reprohdtur. jg 4 Conti mum aliud eil direHumyaHud utile,aliud plenum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jy b Cominium in reiuendicatione pro^ bari d. bet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^ b Cominium quibui modii extrngiii* tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^sa Cominiumtjuidpt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37 a it b Cominiam ijitomod 0 probe tur.1^9 4 Comino potep relmqui le^tirmte' fiamento,in quo pruut eiM he resePmflitutux. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yib Comintu aliquando dereb.fuii di-fponere prohibetur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j'^ b Commui habet eiefHont W dure fer^ uum pro noxa,pue ajiimatione dämm dati. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16^ b Conunut rei furrepte habtt qua • tuoraäioncf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4,6 Conatio caufamortishabitur pro ulcimAUoluntute. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 .^.b Comtia cauja mortis que (y quo' modopal,Z^ quomodo lt;.-xttn^a tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft a er b ConatioeR iuris ^ntium. nbsp;nbsp;nbsp;fob CoMtiomter uiuos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fgt; b CoMtio mter uiuos reuocatur pro* pter mgratituimi donatarij.ibi. Conattones ob causam quomodo re-uocentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi.a Conatio proprtèiwn cücontra-Üui. Conatio propter nuptias de iure Saxoïuim quid pt,er quomodo conjlituatur. CoM’io propter nuptias qua. fi a Conatioquid. Cos repetUur pop annum,er non anti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 j b Cotem promittentis bona omnia fum oppignorata ipp murito. 107 b Cuo rei promittendi quaUter hodte conaituititur,er wquamum te-tuantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»2 a gedepte poteü le^ri coram duob. tantum CeRibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;164 t lede pat cm tur tilfre patronum e-^msm, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q^a |
INDEX. ^diHa tedUium Curulium. 46 Ediita ImperatorummComitijsan habeantuimlegis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi.a Edidalts bon.pop.qu£,er qua deer et alls. Edida pratorum qua Pint. Edidum eâ nomen ^nerts. 191 b Emancipati adaptiui habentur pro extranets. Emancipatio in fueeeßiomb.hodie nonattenditur. 84^ er 9sb Emancipationis ejpedus. Emancipatio non eU pcenA,fed bene peium. ’ Eman ipatioolimpebatcertafolcn mtateper imaÿttAriam uendaio nem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( Emancipati prêterai ad fueeeßio-m m adouttunturetiam cotra te pamentum. Ettancipatio qtai. Emancipatosde iure Ciuili no erat necefpcmpituere. 61a Ema net pat us pliusno excluditur ho die à fuccepione patenta. 184 Emaneipatus quomodo hodie fucce dat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69 a Emens àppo patim fccarus efl.p-feus tamtn tenetur Ulis qui lus m re habe nt repondere. fob Emphitcops quomodo digérât à Eeudo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(to 4 Emphyteups quid pt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;119 b Emphyceuta emphiteopm alienare non poteA,mp dominum require. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbi, Emph tcoticarcipcrieulum ad que P}e£let. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nob Emptio er permutatio in quib ca pb.dip'.rant er cöueniant.177 a Emptio er uenditio quomodo con-Irahatur. tifb er 164 Emptiones er uenditiones quomodo capermt ori^nem. 1154 Empcio quibusmo-lisrefcmdatur. «134 Emptor quas habeatadionescotra uenditorem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttfb Epifeopus elediu depnit effe 'm po-tepate patris, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»7 a Epipoladiui Adriam quid propt p deiuffanbus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttfb Euan^Uum quomodo am iurtna-turtUeomtmit, ib |
EuiPio p renùttatur.uidetwrquo^ remiPquot;am intereß't. u6b Ex aliéna materiaconpeiens ßecie, quomodo teneatur domine. 40 b Exceptio aceeptilationis. 189^ Exceptio de errore. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1914 Exceptio doliuelmetus. 116 4 Exceptio ^ntraUs mepta eP,pcui libellus mcertus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tSsb Exceptio iuripurandi, 189 4 Exceptio metus. Exceptio non numeratapeeumet. gt;91« ExceptioS C,Viacedoniani,cr S. Exceptiouirumdebeatperi'm fcri ptis.Exceptioreiiudicate. u6lt; Exceptio rd ludicahe quando com-petat. Exceptio prglctiptiords. gt;88 4 Exceptio tranlaPioms. ibid. Except tones ammahe. Exceptiones declinatory pri amt litiscoiueila.dcbcntopponi. 187« ^^etptiones dilatorio;,peremptory,e? anomaly. Exceptionespdiqutfnt. Exceptioatsbdsfnitce qua dican-tur. Excepttones pereptoryiuris. iht.b Exceptiones peremptory quando poll Idueiuiamoppom poßmt. 19' 4 Exceptionis ope quomodo toUatur adio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;net Exceptiones qut dantur re-yprtnei paU,ancompet-nt quoqf pdduf foribus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;195 « Except ionum quadruplex differen tia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;104ft Excufatio ab ad.'miuriarum. 134 a Excuf.TutorucrCuratorum. sfb Excufatio tutor urn entra quantum tempusopponipoßit. $641 EXeplarislubßitutio quädo er quo medopat,cr quando eeffd. 03 b Exercitomauis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i6sb Exh^redatio Itberorum. 59 4 Exhtredationts cauhte, ob quasit-beri poffunt cxcludi à fuceeßio j^,funtx.im, s9 4 ixhi- |
|
EMhibitiacliwnwh fitri itie^t. tximmt uîoletiter cum qui eji in iia uocatM,qu a panA tetuatur. t6ob Exitus conßäeratur m Icuionb.de^ li^M,nonuoluntus. ttib Expeditonx res qu£ pntdeiure Sdx.ü'lt;^uipofi mortem debe* dntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;684 txpromi^orquis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;usb Extra iudiciwn quos Uceatperfe’quot; qui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;137 it ExtraneihteredesquidicHtur. 68 b Extraordiruria criminA. io6 4 F. Tdcultds per aUenumlundum eurdi nifi prohibe atur, cuiUbet eH con ^flf^’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t‘^ib Talcidii quibut eaftb. non ddmitta.gt; tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77 b Ealfum quid,cr dut peena. nbsp;nbsp;iu{ b lAnülii emptor har edit loco erat. i7b Libra hérédités didlur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. Enno fa adione conuentut ß timet tte eonu'mci!ttur,fjluat petitum ante condenrMionem, C7 cuitat in^rtniam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSt b tAmofaadionesnonhitbsnt locum inter patrem er ßltum. nbsp;nbsp;no 4 Tera he fia ß damnum det,quid iu' ris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;366 a Eeudumnoutimquoddicatur. 9Qb Eeudum nouum non peruenit ad col laterales,fed ad dominum reuer titur,mortuo VafaUo. ibi.a TeudaUa crEmphyteuticanon uea niunlmpet.hared. tySt Eideicommijfaria liber tas qua, 31 a Eideicommi^tria fibjUtutio ceitn inCodicidisjieripoted. 64.4 Eideicommiffarius quomodo probet ftdeicommiffumrelidum. 79 b Eideicommiffafingulariaadaquatit funt lentis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73 x Eideiconmiß'a tacite quomodoßit, ibi. Eideitqmmißireßitutio quomodoß at inter praf ente s er ab fentes. Eideicommiff«« quidßt. nbsp;nbsp;nbsp;7^ b Eideicommi^umquomodo rclmqua tur. |
1 N D E x; Tidi inhere qui poßttit,cr in quib. obU^tiombut. Eidnujfir quit. Eideiußbr aruequàmexcu^fwft de bit or principalis, eonueniri non pottd. Eideitiffores habent dtto bénéficia. ibi. Eideiuffores idonei qui dicantur. 1844 Eidudarii tutela quails,amp; cur fie dida. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$0 4 Eiliatio quib.modisprobetur, «584 Eilij debent infiitui,aut nemnatim exharedari. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;60 4 Eilijßmi. fi ex caufa cafirenp uel quafifiipuleiuurifibijpfis acquit rum,non patri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n* b EilijßmiUas in publicis offieijsloco patrumfimil.habentur, nbsp;nbsp;18 b Eilq fier turn patri non nocet. ijo 4 Eilij uoedmur ad hareditatem pa-tris 'm tapitd,nepotes cr ulttri ores'mftirpem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teb Eilij 'mpotefiate patrern'miustto-care non poffum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t6ofr Ei'.io arro^to m bonis petris ad-optiui debetur quartd. Eilium exharedant ut Deum 'rnjii-tuat/mpießeit. Eilim 'mterdido de Idteris exhtben-dispetitur. Eilius potefi acerptare fiudd, ^ ab jlinereareliquahareditate paterna. Eilius aliquando apud matrem potins quam apud patri educari debet. Eilius à patre no pole ft dari pro no-xd. Eilitußm. mutuant expeeuho pro-fiditio, cr cafumutuatariuspd. triobU^turciuUiter. totb Eiliusfimil.qutcquid aequirit ex re pdiris,acquirit patri plenum do minium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sib Eilijßm.tißari nenpoffimtnifi de edfirenfi pcculio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$8 b Eilius pratcritusfi non petatdecla rari teddmemum nullum, teda-memumudlebit. 60 a Eilius tenetur alere patrem. 174 a Eifcusquid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^b Eifcus Hncame hareditate^n ied- |
mo gradufuccedit. Eluminafuntduplicid. 38b Eluminafumpublicd,ripauerino, cr qua fit dus rei ratio, Eoemina m fiudis nulls modo fucce-dum. Erater teneturalerepatrem effn tem, Erater cr Soror de iure ciuilifunt infecundo gradu,de iure Cano-tuco m primo,cr ratio dut dif-firemia, Eratres confan^inei 'm bonis pater nis,uteri»i ueró in maternis pra firumur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ts b Eratres confan ^inei feuuteriniti tum,excludumur ab afcendenti busdepndih^redib. 844 Eratres utrinq^ comundi prafirun tur confanguineis crutermisjrtt tribus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 j b Eratribus quandodetur querela contra tedamemumfratris. 674 Erater quibus exedufis repeUatur i.quereld'inoffi.tejlam. ibid, Eratis ia alienatione quonwdo pro-betur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tso lt;• Erudus 'm ad.honafidei ueniunt ex mora. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*7s b Erudus exdlienarepercipiensquo modo,etddquidteneatur. 414 Yuriofocrprodi^quundo demur Curdtores, cr quando ifiacura efffet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34 b Eurt urn quid fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u8b Eurluirapina'm quodifferdt. iji4 Eurfimofustod^spunitur, ttob Eurtum rei communis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 »8 6 Eurtiud res an cr quotnodo prafcri bdtur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fo4 Eurtiuaresufucapi nopotefi.t3o 4 Eurturn committit qui re commodata aliter utitur quim prafinitS ed. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«oj6 ob Eurtum competum malta adio-ms. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1816 Eurtum hareditati fieri no didtur, fed fi quid mde périt ablatum expilatihareditas dicitur. ttz6 Eurtum laqueo punitur hodie. t6i 4 Eurtum 'm aliéna domo an liceat 'm' quirere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n^b ex Eurto oriuMur dut idioms,00* iidio |
|
SifiiofurtiUli er a^io^rti.fi^ 4 Titrtum rMmjrûam, c fatum non IMm^Tjium nihil difarunt hodie, i£t b tSentrif nomine pro f^ttie nonmm-ouitm utuntur iurteos, »6 a Gejiu miuru ßßab ijj 4 GradM^uid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if4 Gramnutici ajiaitennttXfnfcntur 4 tnteltf, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nb UMldtio quidßt. 4« o U^redtf itK^fe quißcomritbert dicuntur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijt 4 Üteredts qui poßint Mf'litut. 4« b Üitredii fats in prefcriptiane nsn Mtenditur^ed tJntum dißmUL fob H^tndisinßii'iticonditio er q^^' littis duobm tempor ibus cößds» ratur, litendis pop߃ lo comi. '^^isi turn paß'tßiotu depiam ie^ ici pt^ feßionem, tigreditM il(^to{nqniL:Ai‘.ßt-rat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7'6gt; 4 i^rcditiis de iure SdXOnaa qumio dodeprotur. tt^ereditM diuiditur in duodedm undtu. Her edit itis äditionadd uoluntxte, . autipfoßiilopotcäperi. 69b Hxrcdumdiß'crentia triplex, ^tb erziel Heeres habet hodte inuentufq bene pcium,uel ius deliberandi m ac-^ quirendahtereditate. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69b Heert^s m teamp;ameMo non poteP eße te ft is. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;st 4 Kares no mini, tus ht tePamento nun cupatiuo,no tarnen ht pript, rc' diäo,niA^ßratum adeat.çr fis» , ciatteftesnominÂtimeitari^c. {44 cr ft Keres qui accipit quartâ Trebeü, anor in quantum teneatur cre-dUoribMhereditarijs.jfetcr ft Kiero.schiurp^',D, f9b Korniddium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%«)4 Homines fa» Rom.lmperio omnes tenfenturChriftiam, 104 ôffW m ^n non tH, 744 |
! N O E X Homo liber ißimari no poteü.ia b Koneftas publiea qudndoq^ matrix moniumimpedit. 174 Hypotheca à planere in quo diß'e» rat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toy a Hypotheca cr pignut diß'erunt. iff a Hypothec aria a£lio cur detur pro le^tOt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yz ft Hypothecaria aHio cr quaß ferula ttaidemeQ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ma h Ignorant quomodoquisolli^tur. 1144 Jgnorantia iuru non excufat,fecus in ignorantia pdi. 79 a Impenfa an de dote detrahOntur. t7ib imperiUa culpa annumeratur.tiz a Imperium translattetst eft 4 Grads ad Germanos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44 hnpotentia coeundi duplex, z^b Inpotentia quido probe at caufam diuortio. t ibi. incendiariorum poena, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»064 Ihcedlanuptiaqua, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194 Inceeftof nuptiaaeifUtr ihentium pee ka. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.b inutiles nuiptia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi, incotâeK nuptias quiconirahant. ibidem a tnea^uop pareittisUberis nöfucce dunt. . - ■; a; 8{ft ïnceejius. e ^ nbsp;nbsp;nbsp;•’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tof a incorporaled rts i« wre conpüunt, i gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;436 Indebiiam quid pt. 104 ft inpmes cr damnatiper fententi‘ arnipoßquot;int per imperatorem refittui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 4 ïnpmia ut uiteturmaliio.miuria rum,duofunt remédia. nbsp;nbsp;nbsp;ijfb cm^b Inpmis utrum poßit eß'e procura^ tor. Inßins Ml iure qtùs iieotur, usa Inginui qui. Iniuria aliquem affïciens p die at ue ritatem,utrum ab 'miur,a{i.ex-eufetur. Iniuria pt quatuor modis. Iniuria qua rept,aflio inde compe tens Ciuilis e{i,non pratoria, du fat (nifn}94ns • m* |
iniuria quid. tmuria ntmine pote^ agciuiUter et criminAHter^altera tarnen aâi one eleda altera perimitur, mß damnum ßmul cum iniuria datS rßet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;134 4 Iniuria probatio ad quengeilet. Iniuriarum aamp;io cui detur, cr eon^ tra quem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.b I niuriarum aÜio haredibiu creon.-tra haredes non iatur, nip lispt eritconteftata, iniuriarum ailio feptem modis tolli tur, ïràuriarum ailio tribus capbus eil perpétua. fmurtarum alliontcondemnatusist pmatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;133 ft Inop^iciofumtcil^mentum quid pt. 66a tn quadruplum aélioaes qua den.-tur. In quantum pcere poteSl, quomodo accipiendum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rysb tnquifttioquid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zo6b in rem uerfum quid dicatur. 169 b Inßitor à procur store quomodo doerat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. a Inßitutio hieredis in CodlciJlis non poted peridir edit Inßitutio 'm Codidüis direila trahi turadpdeicommipnm. inftitutiones primum funt audien-da, inftitutm'mcertis rebus duntaxat, harts eß omnuim bonorum. 6f 6 infulaquidpt. InfulanAtamenfuratioptreßeflu ; poßidentium pradiacireaftu^ men. interdira ab adionibm an difa~' rant. tnterdiüa direila er UtUia. lt;941 Interdiüaretinenda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;too ft inter di da funt dupUcia. Interdidum de libtris exh^ndis, Z96 b Interdidum de Uber abomine exhi-bendo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;197 ft Interdidum de mortuo inprendo. ’944 IMT |
|
înterUliam ie [upcr^cub. lot 4 Interdiilum de tabulis exhibendis, »97 4 Txhiberr quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.b interdidumjrauddtorium. i^fd liuerdiilum ne ukfiat dquOnpof-l^fF^^if^ e{l.Cui,et contra qué competat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;196 b Intcrduüumrecttperdndit unde ui. »oj a Inter didum uti poßidetK. toob inter didum utrobicompetitpro reb.mobilib. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20« b hncüabilii quit pt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$8 a Intedatut nonnanquam decedere di citur,quo ad tutelam,etii ie qui tedamentumpcit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3x4 Inteftatutquis dicatur decedere. Sta Ipfoiurequornodo toSi dicatur ex ceptio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt6b Uer,adut,uia in quibat différant. 46açyb iudex male iudicansßcit litem fu -am. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t}$b Iudex recafari debet ante omnes a^ lias exceptiones oppofitas. 186 b ludicatumfolui cautio quid conti, neat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w^b luramentum debt urn in continenti fieri dcbet,alioqui effet nuUam. (3o4 luramentum habet e^edum natura lisobU^t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179 b luramentum habetur pro ueritate. 180 a luramentum femel deprens an poßit poenitere,p in continenti nan ae-ceptetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibb tx luramento non tantum adori, fed etiam reo datur adio. ibi.b tx ïuraméto quod reus praftitit an competatadioin/idum, ly^b lura perfona,lia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^b lureconfultisffnus eßquoddiale-dicis Ifecics. Wifdidio mfula nAttin flumine pertinetaddominumidiuster^ ritorij. ■turifdidionem pnpUcem tantum habenstutoremdare nonpotefi. 30(1 lurifdidionutnlimitesetiamlon^ |
INDEX. ^ßmo tempore non praferibua tur. lurißurandi autoritas. 1894 er h Iuris nomen edtequiuocum, »4 I uris ofßeium quid. lurißeriti non excufantur 4 tute^ lis Juris funtuaria ßgtüßeationes. 1 a lus aecrefeendi quando locum ha-beat. lus Canomcum quatenus ßtftquen^ dum. lus Canonicum quo ad nupliasmu' tauit omnia reliqua iura. 144 lus Ciuile à pratorio in quibus diffe rat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 b lusCiuilecommuned folo Impera-tore poted condt. lus Ciuile quoniodo or 4 quibus ße-ritconditum. lusg:ntiu/in.i lus ^Mium nonminqudm fumitur proiurettACjuralilCr èconuer^ fo. lußurandumektriplex. , ibid, lus naturale. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tb er 24 lus naturale effe immutabilequo.-modo intcllt^ndum. g b lus noui Teftamentiin caßbusin eo deeißs ßne ali qua llimitatione ob-feruandumed. ■ ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14 g 11« patronatus quidßtl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55 ^ luspoßtiuum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jf, lus poßtiuü eurfubinde mutetur. lus pofniuum quando poßit per fla tutatoiïl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$b luspoüUminij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^rb lus poted tradi methodici. 1 a I us pratorium quod dicatur. 4 b lus priuaium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tb lus publicum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid, lusquidßt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibia lus sax. à iureCiuiliin Teudis an différât. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90 b lus S ax.cum iure Ciuili planicon» cordatinfuceeßiode defeendé» tium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y. 89 b lufßusßtmultismodis, tes a iMtiaquii, .■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;84 |
Lapilli er ^ma in loco ubinafd turmuentacedunt occupanti, Secuspinalioloco. 404 Lataculpa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;104 4 Le^re qui poßint, er quibus legi-ri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 ta Legta er ßdeicommiffa hodie per omniafuntexaquata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbi.b Legtaetiam abrnteflatoreUnqui pofßunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi.it Legta reipudus an 4 tepore mortis tepatoris ad legtarium perti neant,an uero adharedem.7ott Legt a ex imperßdo teßamento numdebeantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;764 Legta 'm teßamento inofficiofo re-lida pnedari debent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67 b Legta quemadmodum adimantur. 7f^ Legta re qui cd Legtarij. 7t a LegtiaUenAtiontnon prafumitur teßatorem adimere uotuiffe leg-turn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7fb Legti dies quando dicatur ecdere, 1-tgti gneralis eledio cd legtarij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid, b Legti translatio quid ßt,er quo-modo fiat. pro Legto confequendo cowpetüt tresadiones. Legtum 4 dotu.tioneeaufa mortis in quibus differ at. . Legtum anteaditam hiereditatcm petinonpoted» Legtum dotis anualeat. iegKiM» quot;Eccleptenegni» nelfoluti onem dus temerè différés hteres» teneturinduplum. ts^b Legtum gnerisinpitü non ualet. 7Slt;i Legtum non dektur antequarn te» pamentum morte tedatorispt conprmatum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6$b Legtum pignoris an ualeat. 70 b Legtum plenius cd quim adio de date. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi.it Legtum quibus modis extin^itur. Legtum quidpt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69 b Legtum rei aliem quando ualeat, 7«4 Legtum rd conmunif- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifgt;gt;^- Legtum |
|
tfglt;f»m rei propre quMiottdc^ ^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70 A Legitum rei quieeâ hteredis. ibid.b i-e^tum rei que non eâ 'm return nAturUfMualeat. 714 le^tumftutimdebetur^èdie aîite heredîtatit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te ja leQtimAhberii debits qtulKcr quanta ßthodic, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67 b Lcÿtimapatroms débita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9$ b LcÿtiTM tutcla cil quadruplex, *9^ legtitM tutelaquedicatur. tbi. Le^fmam tut clique debeantpre eedere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid, b Le^timatioßt tribat modis, 114 Lc^titnatloquibutmodu fiat, ^ob Le^tim Curatorea qui. 54 4 Lcuüculpa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»046 Lexfitlcidia'mdonationibui etiam locum habet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77 a iLex/ilcidia quando locum habeat. 76b lex He^aque. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jb libcUiconclupo quaniot^ fieri po-teüaltematiui, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a^Tb 'Libellut m aüionead exhibendum. 140 4 Libellus in dit. de eonfiUutd pecu ’ ma. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'179 b libeUat'mad.dcpcculio, tesa libellus 'm ad.confififi t^ib Libellé 'm adiom ex luramento, liob libellui'mail.negtt. »44^ t-ibellui 'm adione Pauliand, ip b Libcüui'madionepreiudiciali. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’^7^ 'Lïbellui m ad.PubUcidnA. 141 b Libeüut m adione quafi Scruiana. i$sb LibeU'u'mdd.refcijl'. 1436 HbeÜM m ad.Seruiandi »14 b libeUut mcertiu an ualeat. »8» b Hbeüiit mccrtut quando admttd‘ tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m b I^ibeïlut'mreiuendicitionet t^ob i,iberalitcau[a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^i^b J^ibtri aut beredet debent mfiitui, ' aUtludifde caufit exheredari. i^eri MurdUs v Icÿtimi [W' |
INDEX. ceduntparentibus indifimdi. 8ï b Liberi temntur etiam parentes 'm-fiituere beredet,aut iujiis de caupt eosexheredare, quefunt odo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^ b Liber or urn appeUatiom compre-henduntur etiam nepotestfecus, ' filiorum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jt b Liberorum qumque funt /fiecies. 10 b Liberias direda que fit,er que fi-deicommifiaria. Libertasquid. ‘ ’ LibertatiscaufaqttomodobonA ad dicantur. liber tint qui. Libcrt'mi Latinier deditttq. ibi.b LibertiniKonuru. Liber tut iUbertmo 'm quo dijfe-rat. LibertusalienAnt'm paudempatro ni,quotnodo reuocetur aliénai io. tsia Libertas direda que. 3* 4 Librot apertos proqciens 'm mare, cenfitur eos habere pro dereU-do. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^fb Limites iurifdidionum, 17 tb Linea quidpC Liter arum obU^tio. Literisquomodofiat'miurid. md Litis contedationeperpetuantur adiones. quot;nbsp;Locatio er eondudio quidpt. us b Locator poted propria autoritate res iUatiu includere,donec pen-fio foluatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;134 a Locatorifimdipint onnespudus exeoperceptitaciti oppignora ti. Loeatori omnia mueda er iÏÏata m rcmlocatâ,tacitè pro penpone funt obU^ta. Ludt in corpore,qui non habet 'm ere. Luenniudeaufa er onerofd,que dicatur, lueratiue caufe due circa eandem rem eoneurrere no poff me, 7} a M. Ka^a. Haÿfiratus quomodo conueman’ turrationetutele, tfd |
Kalepcia 'm medio duorum eonpri urn commiffa, difeutiuntur cori eo iudice, apud quern lis primo cd sontefiata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t7ib lAalefidei poffeffor tenetur de 0-mmbuspudibus. 4*lt; Mancipare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.7 b Kandatarius ad quan diligintia m tematur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;me Kandatarius re 'mtegra poted poe-mteretcr à coiuradu difrederei ibid.b Mandati fines diligenter debent ob-feruari. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. Mandator quis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mb Mandatum contra leffS non ed obU ^torium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttt e Mandatum contrahiturfexnudis, ibi. Mandatum debet effe gratuitum. ‘ ibi. Mandatum quidpt.cr quibus modis contrahatur. ibidem Mandatum quomodo finiatur.nie Mandatum tua tantum gratia,ed eonpUum potius,qudnmAnda-tam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbid, Manumißio hominis lUeri non no-cet,què mmus manumffuspt 'm-genuus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 b Manumittere 'm tefiamento licet. «o b Manumittere qui pofimt. nbsp;nbsp;nbsp;ibi.e Maritas eddominusdoils. nbsp;nbsp;}7 b e^rftb Maritas non poted dotem aUenare nip uxor confentiat, sta Marito competit aÜto propter 'm-iuriamillatamuxort. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mb Mater habet tria tempQra,quibus partuiacquiritlibertatem. 9 e Miter natur alls cxcludit patri ad-optiuum'mfuccefiioneplq. i^b Mater nubens mpa tempusludus, an fuccedat libiris. ibi.a çr b Materpfilium pretereatm teda-mento,d^tur adle^timanitfe-cus m patre,quia tune totum te fiamentum rumpitur. 67 amp;nbsp;Mater finoUeteffe tutrix filiorum fuorum,que requirantur, jj « Mathematica an er quando edlici ta, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»ose Matrimoniales aufe per qumque |
|
■..■ilird ieàSuntur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni Vldttimoiüd quomodo reSïntegren tur.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;146 Kdtrisnonidîif inufi mmciudm itd trdnfitm rem iudicdtam,(ium - poßitrctrdädri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti^b lamp;atrtinônid facer datum fufu lid' td, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;44 2Aatrimonij feparatia praprid dû' toritate jiert non debet. nbsp;nbsp;nbsp;»i b W atrimoniofeparato propter ddul teriumtutrum pars innocem pof pteontraheredenuo. *46 JAdtrimorium cuiut iurii fit. 8 d tAatrimoniom de iure Cdn.^udte-nuscontraherelicedt, gt;44 tidtrnnomut» inter libérai duorum plitrumcife potefide iuredui'-li. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^d lAatrimoniumneualedt quit requi' rantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»od t/idtrimomum purum. »9 d Üdtrimoniim quando propter fdé fepararipafit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttd iiatrimanium utrumpoßit contrd-biperfignd, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tib Vhitri KAtunU debetur À plia lc^' timd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S}d tiedki crKhetores^uitenindtU' t telisexcufcMur. nb t^enfura plflt;t pociui. 206 d t^uihodirètradere quid pt. « 4 làetûprobdre fufficit etiampcera td persona non depgnetur qu£ ■metum mtulerit. 262 b l/iüiosquicaditin uirumconpan' tem quii pt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. lAilitares uiri Saxon urn quornodet , fuicedant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;834 ÏMlites noßritemporis an ^«deant priuile^o teßandi iure militari. Kinlßri publiai muit a habent no' minA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1644 ÏAodtf4 conßituitur per ut. 7fd iKolendtndin publico flumine pm md^prdtuf uenia. no pojfuntpe ri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïib fàonetdriortvmpcend, Ulors Ciuilk. lHortii tempiK inplcidia detrahen da cpupderAtur. l^etu altquid extorquent,CT con' fißimreßituenhwn teneturiil'quot; |
Ï M D E T., tr!i,pdpiudiciipnteMidm f je-pc{lat,pu»itur m quadruptum. *6ib KuUerei de iure Sax.quomodo fuc* cédant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85 4 Mulieres posant aceufare tutorem fuß^cHam.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;36 b taulieresfuntpriuilêÿdtd mdoti-but. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17^4 Kulier habet tacitam hypothecas in bonii mariti pro date, er C' (oatrdm«ritut in rcbiu uxorif, ibidem M.ulierinteßdmenio teßiseffe non poteü,fed m Codiciüu poteü. *5’* KiiUcr nubens mpa tenput luPut, efficiturinfamis. 844 Mulierprigtians paß diuortium p ' ex marito^rauiddiwffturiquid it*rit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1,7 4 mutier quando tutrix effe pofit. „ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. jS6 crifd mmutuo quinque iônpdicrantur. . mutin er Surdud'an teßamenta Ji' cerepoßint. nbsp;nbsp;' ^ üb mutufpoieß comrahtre matrimo-niiim. mutuum quidpt,çr quibus rtius eonpüat. Nati ex incxHu ai^ adulterio o. mmno no fuccedunt parentibud, nee exteßamento etiam,adeo ut alimenta eii denera put iure Ciuili,qud tarnen xquitate C4-tunicaconpqui poffunt, Cum ” educatioptiuriinAturalis. ab Naturale mutuum quid, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tot b Naturales pair a tam um an ßbi fuccedant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85 b Naturalei liberi ppntprtettrùi À tnAtre,poßunt a ff re contra te fiamemum matris querela inoff. Sta Naturales parentespcutUiberis de bent alimenta,ita uidßim liberi parentibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tsa Naturales parentes tantum fuccf dunttiberisnaturaUbuieoden ; modoquoilliipps. ibid. Naturalesquantum capiant exbo' (uspatrisintepati,extiintibui U |
^UmisUbtrh. .,,,,|3i; Naturales tantitmin patsèdiè pa* tris non funt. „ »«4 Naturales tantumfuceedunt nairi Mta cum le^timis liber is, nbsp;nbsp;83 4 Naturatis oblifftio quando^ toUi' turCiuilirtmanente, .^ t«if| Naturalisoblifftio tantum ex mi' do pado oritur. ibid.. Natuntis pater fuccedititfteßato '' flio naturali m duabus uncifs., Naturalispoffeßioquapt. 4gt;4 N tce^aria er probabilis abfentia quapt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;474 Neeeßariut hara quit die at ur.ai St Nefficiorum ffßor ad quid tenea- , tur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, txab, KfRw poteß iedderepro partete* fiatus,ar pro parte mtepatus. . Nepos quando dieaturharesfuus. 68b nes. Notarij pip pitna. *oj b Nullet taper fiipulatiôaém quamo» do pat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»Olt Nouatio quid pt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tari Nouatioqiiomodofiat. ibid, rx i^udo paHa nulla oritur adioint pmeonftituto. »/jg Nudo pado quando tolluntur adio* 1914 )Sl/td(»«i p idum adionem non parit t-maerb fedexceptiowm. Nuttie illicit a qua. N uptie qua dicantur, Nuptiarum caufapnalis. Nuptiarumfolenniaqutepiit. ibi. Oblatwn pirtum quid pt. nbsp;nbsp;nbsp;n^b Oblifftioquid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tQob Obhfftio aaturalit nullam parit aa . dionem de iure. Gblifftio naturalis que. ObUfftio naturalis tantiint,»ip iw* ' da pt cum Ciuilijutnquam parib adiontm. Oblifftio ubi nulla ed,ibi nulla eft petitio, ObUfftiones ex confenfu que, cr bb quibus 4 reliquis oblifftionibut différant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt4 bets d ObUfftiones quibm modis toUan* ’ tur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ii^tt |
|
Gtciclens dUenuinftruu Solo,teilen tur dilione l. Corn, de Sic ar.m b Occultdtorcs latronum. nbsp;nbsp;nbsp;to6b Occupatio continet quinejue ßgt;ecb es^ Officio iudicis quie petuittur,per ea non conftituitur pars 'm mor a. ^Î7d officia indicts quod petitttr,non de betur, officium indicis eü duplex, Nobile cr MercenArium. officium indicis nullam pr^efappo-nit obU^tionem. officium indicis quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« 36 b Operarum diümüio. P. Paüueil regulatumfecundumuo' luntatemcontrahentium. 116 b ParentamappeUatione qui cantine ' antur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;160b Parentumtutelaunde'mduila. 19 b Parricidium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zosa Partus quoadßatum fequitur matrem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ç a Pater contra filiumnonpoteâ aff' re attiane forti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;130 4 Pater conuentus ifilio condemna^ tur in quantum focere poteil. ^731gt; Pater couentus pro foio mortuom folidumhodie oblifftur. 367 a cr b Pater amp;nbsp;mater admittuntur pari-ter cumfoatrib. utr'iw^ comitn' Hisadlnccrßianemdefonäi. ’i - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;844 Pater de mreSaxodmeam collate' ralem plane excludit m fueeeßio ne. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S^b Pater er dominus obUffntur rate-nus pro filio çr pâtre, quatenus • eümpeculio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167 a er b Pater pro deliäoßl'tjconueniri po teil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.b Pater quantum poßit reVmquere 'm i teftamitoßlio naturali tantum, fibabedt leÿtimosliberos,feu parentes er uxorem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8} a Patri acquiritur plenum dominium in bonisfilijfimi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;na Patria potefoos qua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 b Patria potefias quibus modtifol' Kitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« a |
INDEX. Patria potefias quomodo [oludtur. z6 b Palriapoteüdsfemelfolutd nonpo» teil amplius redmtegrari,nifi per adoptionen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zsa Patrio poteüatis effedus multiplex. Patriarcharum exempla circa ma, trimomalia non font trabend a in confiquentiam. Patriciatusdignitas pod Caßarem famma. Patripro emancipatione filiorn de betur premium. Patris,nonautem matris confenfus requiritur 'm matrimonijs ßlio-rumfomilias, . Patremfineuenia 'tnius uocans pu niturpeena $o.aureorum. 160 a Patrom, ear urn agnati qualem ha-beant bon.poff.in bonis liberto-rum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99 a Patronorumtutela wide 'mdnda. Patrueles cr confobrini quoto gra du 'mter fe dijient. Pauperies quid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;166 Peculium filiorumfomi. ed quadruplex,er de eins natura. uS a Peculium 'mfficitur tempore finten tia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»67 b Pecumacommodatur nonnimquam adpompam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tos a Pecunia 'm cotradu locationis m teruenire debet ßeuttn emptio-ne. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^4 a PefffidnumS.C.qualefit. 784 Perduelliomscrimen quid fit. 91 a Periurium habet ultorem Deum. 180 4 Permutare edue rbum generale, 377 a Permutatio 4 contradu do ut des, quomodo différât. ibi.aerb Permutatio ed contradus mnemi-natus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi.a Perfonalis adiocurdetur proie ff to, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7zb Perfonarumeleffnsdifi'mdio. sb Perfoadere, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;162 4 |
Ptfiisfiu morbus contd^oßuStquo la borat tefi«tor,exeufot eurn 4 folenmldlefieptem Itfiiivm. t6 et Petitiohareditatis cur non detur contra poßidentem titulo. zoo a Petitio hareditatis datur tam ex te fiamemo quàm ab mtefiato. 1784 Petitio h,ereditatisnon datur con^ tra poßidentem titulo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. Petitio htereditatis non datur ei qui res hær e di tar los femel appr ehe-dit,ç^fiatim apoffeßionecadit. ibi. Petitio htereditatis quibus er ad quid detur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177 b 'm Petitions hdreditatis none fine» ce fie ut resomnesfiecificentur, fed foffidt ff net alls petitio. irsa philofophi font à tut dis liberi. 33 b Pignori dari quierespoß'mt. «07 b Pignut ed triplex. ibi. a Ptgnusiudictale or prietorium. ibi. Pignus quid fit. Pijcarernpublicofluminenemopo-tefi prohiberi. Plàgijpœna. Plantant fiue fierens 'm alienofiolo ad quid teneatur. Polyffmia de iure Can. ed fiublata, ’44 Polyffmiatwdro iure non edper-miffa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tzb Poena forti ed hodie poena laquei, «9 b Poena in fiipulationibusfociëdiad» ijd debet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10^ a Poena indicis qui malèiudicauit. tssa Panæ ma^firatus. 'm Poems melior ‘mterpretatiofie-ridebet. Poenitentia 'm permutatione locum habet. Populus à plebe quomodo différât. PoffcfiioCiuilis fiolum 'm animo çr mteUedu confifiit. Poffeßioclandefiinauel uiolentani hil proded, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tout Poffeßio iuris er fodiqueeßt. 486 ** 9 |
|
T0^ ßib n^turdis corpot'eXiti^it äutem amnio retinetur. ^34 foffeßio »Aturalif turn eft fufficü ent lid produetnd^m ufucapiogt; Vofteftiorum Cmlein 4 nAturali qiu perfonalepdratu. 47 b Cr^-S4 fofteftioquAut modn acquiratur. iki. Poffeßio quibiM nudis probetur. »404 Poftrßto quomodo probetur. 141 b ^ofteßiortitiAiuralitquibw mcdii anuttifur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48 b foßeßiottndediilä, 474 fojudens immobilia nein tenetur ad fjttidaiianem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i3ib Toßidenns potior eft coditio quam aftorn, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;too b I^ofthumuf hodie exhecredarinen pottil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eober^m foftbumutquis diedtur. 604 yraceptavirn gentium. ab l'raceptai;.^ naturdlif primât' ui, yrgeeptorem mimpue uenia an H ecatuocart. Preedofftohatus debet reftituit P r spoilt ut nAUK. fr^fcriptio dnnAlisJbiemiAlii,itetn qumqucnnAlK. irelcriptioquidßt. Vrlt;eÇeriptiû fit multi! modit, ib^ Vrafcripuo lonf^ßimi temporis. ibi, Vneferiptio interrumpitur multit modtt. rr^fcriptiones curpnt muent te. 49 b tr/eftriptionis exceptio, ibi, Crtt6 b pyteferiptioms tempus in firuituti' bus diftontinuti duplieatur, 44b yrxfcriptio fine poffeßione nulla eil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;474 Prtefms aUcutut m^tio ^rehs ui-detur ab eobabere mAndatum. 124 b Prteftdisnomened^nenle. 3t b fe'itfsimt lui omnes res eff1 libérât, i^^b |
INDEX, Pftetor eft cuius ofticiumKomit e^ ercebatur, Protorite afiionesquaßfit, tgt 4 Prtetonte ailiouesqumtdo ptrpe-tute. Praudricationiscrimen, Precarium Acommodato quomoda différât, Princepsfoluthabet poteftatemtó •dendtelegs, PriMlio præfuppomthibitum. 11b Praceffui iuris. Procurator id litem quid teueatur fatifdare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i94acrb Proturatorinßmsquis, iSib Procuritormremluam. ibi, ProcHr4tor ftftiimtJHinis eftabone re tutelle, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ 55 b Procurator licet non poßit picifti de precio,poteSl tarnen pro re^ inuK-erationelaborts »liquid ac-dpere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lisacyb Procurator quemadmodum confti-tuaiur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.b Procurator quit dicatur, ibid.a Prodige quit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34 b Prouifto hominis toUit prouifunem legs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sf i b Publié a ddifla qua dicantur.to^a b Publica delida perfequimur tribus modis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;206 b Publica matrimonia, 17 b Public as ui as ob ft dent es ultimo [up' plicioafficiumur. 131a PubUcianAcr reiuendicatio'm qui bufdam differuntt er in quibup itmeonuemunt. 1424 ç^b Pulfare er uerberare differunt. *ï4 6 PuptUaris fubjlitulio nu^a éünip pater ftbi teftamentum fùciattzr hitreiemmftituat. 034 PupiUaris expreffa matrem exclu, dit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6)4 PupiUaris fubftittitio quibus modis expiret. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbi.b Pupillarisfubftitutio qutftt. ibi.4 Pupiüo denti mutuam pesuniam eb fulitur tribus afliofub. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft 4 Pupillus fine Tut or is aut or it ate hecreditatem adiré non potent Pupilluspneautoritate tutoris ob, h^nnonpotefttpote^ tunftt |
in cordmoduritpttmil aUum pit • obii^re. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi, pupiRm ubi edueari debeat, xj * QUAdrupespro pauperie^cutfr-uut pro noxa,d4TipoteP. i66if Quercia moffi.teftamenti datur ci trafcriptoshieredes, ttiamp DemJroc ell ipfa Ecclepa,mfti-, 'tuta effet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67 4 Qÿcrela moffi.durât qumquenniot Uid. Querelaïitofficiopteüimenti quid pi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;664 Quersld inopiciop teftam. quibus eafibusceffet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;676 Collaterales poftpotresni habent qucrelammoff. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;68 4 Qt^erela moffic.quibutdctur.66 4 Qjierela p le^timapt relidla non datur,Si uerè minus le^tima, 4* Qturadfupptrmentum. 67 b Querelatranfmittituradfi'osh^ert des^wn ttmen ad extraneos.mp périt pr separata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. Quaeres uendinonpoßitit. nbsp;net Quanafex medis « mre debciur. 7âi Quarta TrebeUianira qnibus cap» bus oor, bibeat locum. ibi, Quap c omradus pariumfex aili» nes, Quaft contrail IK quid dteedur. Quaft domimum, Quaft traditio requiriturinferui^ tutibus. Odiap ufuspudlus quid,et in quibui rebus conftftat. Quaft ufuspuilwquomedo confié tuatur. Qiiatuor tantum cantrailus à iu» re Ciuili funs Introduflt.reli* qui omnes fuut iuris ffmiam. »94 Qttt prior eil gradupotior eil tu- re. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;844 Qjiorum bonorum interdiflum ni hil aliud eil quam petitio beere, ditatis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;199 4 Qjiorum It^tfrum mteriiHum, 300 4 |
Qi»!
-ocr page 29-|
CiSotfuni 'm drbof( perfon^tSen^ pt4wia,totfuntsrAdM. ^^b Raptor an raptam poßit babere coniug:m. Raptor tur mitim pumtur quim Reales aüLnes quel. t^ lïS b Reinomen ff neraUßimumeil. s^i Reiuendieatio, Rei uendicatiocur deturpro k. Rei uendteatio daturoontra tita' to poßidentem, Ru uendteatio quanta tempore du-ret. ReUffoßte locM hodie non ejßteitur iUatione firner is. RfO quandoque meumbit anus probandi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1‘^-ib Repetu^darumermen. 1064 Repliratioilesinqua umqueparte tudicif oppoot poffant 191 b Replicationib.pr^jcribitur^ficKt a^tombtis. Replie atio quid. Rcrum inco^poraUum nullum ai tut. Res adpium «l'an reUila.qui de-prehenditurilUdtus d.bet va ^iumujum Ucuumconuerti. Reßd^oria Aäiocontraria eli pu-bUciafite. R^f^^’S^ria ftd ditur contra ah-fciuemreip caufa. Rei commines ey publics diße-runt. Res deteriorati refiituta^non libérât debitorem. Rej intégra quando dieatur.it\a b Res naturaUter tam um débita, fit feluatur t repetition potelé 10(5 Rei nullius qua dicantu¥. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39 b Res [acne quando alienàr i poßmt. ibidem a Res funt triplices. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;374 Reflitutio m mtegruM datur ad an num atatis xxtx. 6^ b Reßautor mm interdidum, tps b |
INDEX. Reuerentia parentibui débita e^ per ias naturale mduüa.ç^ideo rußieitas ab ea non excujat. 160 b Remcatiöquam diu duret. nbsp;nbsp;mb Keus conuiâus m Aä. Confiß.te-»etur prteitare cautionem quad necip[e,nec hitredes eins impe* dituri fint aaorcm,quo minus uti poßit fieruitutc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;143 b Reuudtfinens poßidere rem peticä cenfiturefificmdolo. Rew per conjeßtoaem polfießioms oßertfie lui. Ripa quid. Roffimna imper atorum mandata funt. Rußt i feditioß in Comitijs Spiren-fibusper imperatorem[um refit tua. 474 S'. SacrUe^um. xos a Saluianum mterdiSum. ifó a Sannum quid fit. i^ b Satisdatto quid. 183 b Satisdatio Tutortm ey Curatorii quomodo fiat, Saasfiiilioprofolutiomeit. tzamp;b Saxorns quomodo fibimuieem fuc-cedunt. Scripturaccàit c^iarH, S.C.Claudianum. S.C.XertuUaniim. beythic qui iure [cripto carentf nullum deli^ii/m grautus puni-um ßrto, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117 Scdvioruspoeni, Semifin quaiidoquetotamcomple-ilitur hgrtditatcm. Sememia contra ablcmem non con tumaeem,nulla ell. 147 b Sententiam caufia rrutrimomaii nunqujmitatranfiit mremiudi eatam., quin pößit retrafiari comperta ueritate. »4 b Sementia incerta an ualeat. igx b Sentemiam mtir iniufiam cr mi-quamdiffierentia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;046 Sepulchri uiolati poena. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tosh Sequefier mfie rtcipiens rem ali-quamt nan pot eft tufitiufia ex caufadeponere offiiciumfiuum. to6b Sem afierniendo ^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 et |
SerutUlcrdniurmultismodts tsi Scruimaguamhabent cognatio-mm cum aficripticijs,c,~ cenfii-ta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117 4 Seruipante. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-»74 Serui fi bi muicem non fiiecedunt. 9s b Struitus apud Chrifiianosdefiijt efifeitiufu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibidm. Scruitus inter Chrifidanas kodir fubljtueH. Seruitus quitus modis tollatur, 9 4 Scruitus quidtcr cius eauite, ibid, Sermtus quid fit. Seruituf. Re Ais. Scruitus ut fiat per uenditiomm, quatuor requiruntur. 9 4 Scruitutem babens.nan habet do-minitvm/id ills in aliéna re. if i Scruitutes de fut naiura jum mdi-uiduee. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1714 Serailutesperfionales qua. u^set Scruitutes quibm modis conHituan tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44 b Struitutes quomodo amittamur ibi, SeruitutesRuftic^equiefine ibi.a Seruitutes urbanorum prtedtoruir, •44 fr in Seruitute ahitu non toHendi u-traque a(iio,tam Ncgi.qadm Confif.lOcumhabct. '44 4 Seruus ahenus ditos Tutor fine memioiu libcrtatis, aonuttUs eü datio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?lt; amp; Seruus datas Tutorin TeHamcntOj, eidem tucitè uidaur dma libère tas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi.n Seruus'm fiubfiitutiom nanco^tut inuitus adtri heereditatem. 6 j 4 Seruus per rei umdicatioat mpeti poteR. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;156 b Scrum proprius Teßununto dari Tutor potefl. Seruus quicquid acquirit,acquirit domina etiam mutto. Seruus quicquid acquint,domino acqurit. Seruus quomodo Tutor Tefiamento dari poßit. SobrintfuntdupUces. Societas quid fit. Societas finit ur mult is modis.ibid b Societas omnium bonorum quomo-ioWee^W^ • !M |
|
Societal ([aomo^a täcite conirAhA^ tur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1214 in SocictAteft nihil conuentum eü, feruatur ^qiiAÏUM damni er lu tri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibib Sociiufocio condemnAtur inqudn' turn ficere potcfl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t74A SolcnmtJtei mtr'mleca pr^^umun' turt stiarn fi non aeccjjerint. ii44 Soluens indebittan aliqmndo repC' tere non pHeü. Soluens mdebitum feiens prafumi' turdonAre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'sof a Solutio quid ßt. Sptcief pro I^cde ß fjludtur ,non tüemptio. Speeißeatioquidßt. SpoliAtM anteomma debet reßi -tui. SpoUdtut multd habet remedia ad recupefandam rem f^oUatam, ' Sponfalia de ßtur o quonwdojol- uantur. 17 4 Sponfalia de pritfenti. ibid. Sponfalia quid. tób Sponfalia de foturo. ibid. Sponfalia non tenciu,ubi require turdifhenfatio. tamp;b SponfaUtia lar^ta^quid ßt. fia Sponfahtia larÿtM de iure Saxo' num quid fitter quomodo,er tn quibuiconftituatur,e7- quomo' domeafuccedaturt 37a.erb. Sponfor quit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u}b SponfaUorum deßturoeffeHut. S7 a Sportuhf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16 f b Spurijpoffunt intentire queres lam mofficioß contra TeHa' mtmammatrit,fecui 'm paire. 66 a Spurijqui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nd Spuriorum parentes quemadmodu fuceedantliberii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is a Spurij quemadmodum pareniibiu fuccedant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sth Statuta condere qui poßim. f a Statutaconditaàciuitatibiu Impe-rij.ualent etiamfme conßrmatio ttffuperioris,S(cm ta Cdterisei uitatibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f b |
INDEX. Statuta contra int diumuman ud* leant. Statuta contra tut ^ntitim feu natur ale,anualeant. Statuta quam Wmi habtant, Statutumquidßt. Stipulatio alteri ßiäa quando ua-leat^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iu a Stipulatio empta er uendita h£-reditatif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yoa Stipulatio in quo différât à conuen tioiu,promißione,pa£lo,pollict -tatione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to3aerb Stipulatio quando pofit diuidi. Stipulatio quid ßt. 1054 Stipulationes iudicialesi pratorijs quomodo différant no a b Stipulationes iudicialesqult;e .109 b Stipulationes pretoria. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. Stipuldtionumfolemmtas, nbsp;nbsp;nbsp;njd Stuprum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20a b Subferiptioteftatoris er teßium 'm folemmteßamento qualis effede beat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff b Subßitutio quid ßt. Subßitationes tam 'mßdeicomnuffa, rijs.quam direHis mftitutiomb. locum habent. Sueeeßio 'm capita er 'm ßirpes quit dieatur. , Sueeeßio m defcendentibus er afcë-dentibui durât m mßnitu,m col-later alibiu uerô ujq; ad dec'tmu gradum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;36 b aSueeeßionequandoer quibm ca-ftbios repeUantur haredes. 86 b Succefforiumediilumquidfit. 92b Sui haredes diewnturfe'mtmifecre, extraneïutro adire heeredita* tem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^b Sui haredes excluduiti reliquat 0-mnes m fueeeßiombus. Suffedus tutor et conuidut inßnus eß» Suwm,pronomen prafuppomt do-miniuM. Sum er Heceffarimquitdicatur. 68b T. |
Tabula ^idurte,feriptura uerô tharlteedit»er ratio diuerßta-tis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4» a Temer èlitiÿmtiimt peena cd tri-plex:corporalis,pecumlt;e,cr mßmia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2044 Temput non cd modus toUend‘‘gt;f^ mducendlt;eobli^tionis. ut b Tempuspraferiptiomsde iureCo* tnuni f erdciure Saxonum. 49 lt;i Tempusßipulationiddiedum,com mittitur arbitrio iudicis. m b Terminoru/m probatio circa agroi menfurandos quomodo fiat. Tedamenta à Codiciüis quomodo différant. Tedamenta mfirmant tir multts mo-dis. Tedamentaquib.Codiciüiconfir-mantur fifint inualida,'i)ifiriMn turquoqucCodicilli. Tedamenta rimpuntur agnatio-ne. Tedamentißdio duplex eß. 694 Teßamentum ad pias caufas quate-nusualeat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f6b Teßameti folennis publie at ia. ff b Tc ft amentum capite diminuti irri-tum eß,niß Teßator ante mort temreflituatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66 et Teßamentivm 'mquo noneß inßia tutus hares.nuUum efl. nbsp;nbsp;nbsp;^4 g Teßamentum nülitare quibus nwdis er folemnitatibus hodieeonfid debcat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,(,j^ Teflamentum pa^nicum require feptem teßes puberes maflulof. ibi; Teßamtnium nenturefdum. i7lt;t Teßamentum nuncupatiuum, f6a Teßamentum prias rumpitur per pofleriusle^tirnèconditu/m. 6fb Teßamentum quidfit. f4lt;t Teßamentum quodßt coram prma . cipe,ueliudiceapudaßamfo- ' rOf nonrequiritaliamfolen- . mtatem, uelfeptem teßes. f4b. Teßamentum folenne.quibtd mod». Icribi,confietq. debcat. na Teflanti. |
|
Teßditti 'mltr libefosfu^idant âtio telles. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s^à Tcflm qui prohtheatrtur. nbsp;nbsp;sj à T erator multos gradua bteredum ficcrepoteü,cr ultimo loco fer uum Kecelfuriutnhéeredeminlii tuere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;64 b Teftator ßßciat diuißoneminter bteredes,non hjbet ampHui lo' cumdiuißomiudicio. ij^d Teßatorß uëdat rem lc^lt;im.7o b Teiles mTeüamentofolemni dt' bent ß fubfcribere. Teßes m Teßumento debent tlß; ro^ti. Teßib.duobus de metu deponentib. plus creditur,quim mille qui de poner ent de ßtontaned uolun* täte. Theolog ab off icio Tutelaru funt liberi. Tbefaurum mueniens.quid iuris. 4» b rbefdurw quidßt. lt;nbsp;it.'müit.de legt.dg.ßucceß.per iUSAutent-eü correSitK. 31 4 JPitulus qui requiritur m prlt;efcrt' ptiomb.eil modus acquirendi. 494 Traditio fida ex caufa emptionis, requiritur quid fit folutum pre eiitm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4j a Traditione quemadmodum res no^ bil acquirantur. Tranfadio conuemt omnibuseon-tradib.per quos db adione re • ceditur. Tranfadio cd contradui innomi.-Mtus. Tranßdio pod rem iudicatam, ed mualida. Transfitfione quomodo toUatur adio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' TrebcUianicum S.C.quetlcfit. 73 a TMela eji triplex, raffia cr Cura quimdiu durent. tutfliiuibutnfodisfinßtur. 3, a. ^n^ti |
INDEX. Tutelaquid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i3d Tutcla, tedamentaria qua dicatur. ibid, b Tutor CodiciUis dari nö pottd,i9 a Tutor datur rebus^Curatorper' fonts. Tutorem pupiUo qui pet ere debe* ant. Tutores çr Curatores quomodo co ueniantur rationetutcletmolèad minier ate. Tutoreshodiedantur aquouis iu~ dice,fi ficultuies non excédant $90.aureos. Tutoresfufiiediquidicdittur. 36 4 Tutor muituStmuito danpoted. 30 b Tutoris conßrmatic quando re' quiratur. Tutoris officium. Tutor nomiaepupiüi acceptant Ic-gituwi ex Teilamento.non uide» turiUud apprcbi^e. Tutor pupillo ubi peti çr dart de' beat. V.
Vbi funt plures rationes,ibi debet effe fortius lus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tob
$0 b Venditór ad rem dandam non obU-^tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^77 4 Venditór rem uenditampro pigna n retinere potefi,donee mtegrü pree turn eifoluatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dfb
}84 Veriis quomodofiat 'miuria. as 4 Vetufias erroris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 b Via quando dieatur fieri deterior. 'ff* violenté pand. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vreet |
Vis abiatiua,compulfiud,tUibattua, inquietdtiua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;163 4 V is efi quadruplex. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tas b Vltim4 uolumates mterpretandet funt potiusut uale4nt,quàm ut pereant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gib Voluntas ed ambulatoria ufe^ ad mortem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7fl Volant ver propofitu difimmunt fitda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(60 4 vfua rins commeditatem quam ha^ bet m re,alteri locare nÓpotefi, fecustamen mufußuduario. 47* Vfucapione transfiruntur res ipfo iure ,fedin prafiriptione tan» turn ope exceptionis,rationcm Uide. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49 b vfucapio quid fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi.4 V fufruduario datur confifforia adio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4;« Vfuraueniuntmad. bonte fidei, fecus in adi ftridiiurie,nififint perftipulationipromiffie. 1754 VfufruduarisK abonsefideipoffep-fert quomodo différât. ^tb Vfufruauarius mi debet re,nefiat deterior. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;454 Vfusfiuduscaufalis. ibi.b Vfusfruduseddiuidutu. 1714 vfusdudus cr ufos dilferiint.^6 4 Vfu fiudusJvrmalisquidfit. 4^4 Vfusfiu.quib.moHis amittatur. ibi.b V fus quid fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi. vf tsfrudiK quid fit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45 4 Vtenfilia de iure Saxonum qua fint, t^b Vtilis adio L.Aquil.datur quant do à non corpore in corpus da^ mnum datum cd, 131 fi Vtilis reiuendicatio, 1394 Vulgirisfubfiit.a pupillare quomodo dt^erat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63 4 Vutgarif fubfiitutio quomodofiat, Crquibiuuerbis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61b Vxor adultéra quibufdam cafibut nonpotefia^cufari deadulte-rit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t»b DN. |
«»DNgt; MELCHIORIS
KLING, IVRECOS. CLARISSE IN LIBRVM PrimuniInftit»ImpehaIiurrt ENARRATIONES.
DE IVSTITIA ET IVRE* TIT. Î.
j IC V T in omnibus facultatibus 6C artibusnecef-jfario conftitutum cft,ut indpientibustradantur prima prindpiailliusartis, ita quoquclure eau-turn eft,ut difdpuli IuMSgt; primum omnium audi-ant Inllitutioncs.^difcipuli.in prohcc.ff.5lt; ^bis jgiturUnfra de Iuft.amp; lure. Gum autem lotus liber Inftitutiönüm uetfetUt circa finipbees uoccs , cafque Diakdico 6d Methodico órdine tradedütdefinierido,diüidertdö, amp;cæt.Nos quoq; cum órdinem fcquemur, Primum autem expiieabimus nomen generis,Ïus,ut ad o leken ces nomen arns,in quaucrfantur,intelgt; b§^2 possint
Eftitaq,‘Ius,dcquobicloquimuf , nihil aliud, quam ars boni amp;nbsp;sequiduftuni abiniuftodifcernens.l.i fï.deluft. lure. Hæc deb- J^w^Ïquot;'^ nitio fumpeâ eil ab officio. Officium enim Iuris effiiukum ab iniu. Qffidfim lu-fto difcernere» Dico autem in definmone , de quo bic loquimur, r«.
Quia nomen iüs,en; æquiuocum^interdum capitur pro iuftitiæ exe-cutione, ficuti did fokt i Quod iuftitia iubet, lus exequitur,ut cum dclinquentes puniuntur,ficcxecuao iuftitiæ. Interdumautem capitur pro facultate,ut cumdico ; dominium eft Ius,feruitus eft lus.ufu- De udri4 iurif capio,obligatioeftlus.ólt;^c. Etdehoc lurenos hicnonloquimur^/'^’“^^'*^“”» quia genus hoc cafu non poteft efle ars/cd facultas,exerdtium, buc AnïïwXf-executio,amp;^ turn nomen luns, propric eft relatio,amp; non qualitas. Ufiuiexor^ Igitumoscapimusiushic pro arte quadam,quætraditur amp;nbsp;doce- lt;!‘^f^ rtgilM tur.Ec hoc cafu eft in prædicameto qua lira tis,cófiftens fcilicet in in- ^^'^^^ telledu. Et licet quidam foleant contendere gt;nbsp;ms nori effie artem,fed i^effe trttrn» prudentiam,proptereaqu0dMctbodicctradi noripofsit: Nos tarnen tenemus cum lurisconfultó^qui dicit, lus effi artem, cotta illo-rum opinionem,quorum ratio nori eft liera* Quia lus tarn Methodice tradi poteft,quam ulfa aha artiiim» Si ertimMethodicctradi, lîgnifîcatperlocosDialedicosdüci,utdefînierido,diuidendo,quæ-rcrccaufas,effelt;ftus,cognata amp;nbsp;pugriantia,utüult Ariftotcks,certc nomen artisnulli profcisioniita c5ucnit,qüàmîuri,cùm hoc perpe-tuôuerfetur circa dcfînitiones,diuifîones,caufarum effeduumk-in-quifîtiones.Ergo con dud im us, lunfconfultum optjfncdefinrjnelus
A
-ocr page 34-EHARRATIONÉS IN INSTITUT.
per artem.Rehquæ partes definitiorus differently funt, quitus ius fe-cemitur à reh’quis fpccieb» artis^nec opus habent explicatione, funt cnimfacilimæ*EftautemIusdupIex :PubIicum Ôôpn'uatum^hi* ^ huiusftudq.fF.de Iuftit«ôi lure»
lut Publican nbsp;nbsp;nbsp;^ ^ ^ Publicum eft,quod in publicis perfonis confiftit,quales funt
* magiftratusôdfaccrdotes,in qualibet fui parte, publicam utilitatem refpiciens,Et continetur partira in primo libro ff^ueteris, in fine,00 in principiofecundilibri «Itéra inprincipio X4xi.amp; xfj.C.Huc quoq; refer Edida imperialia,in comités promulgata .Itéra BuUam aurcam Caroli üq.S^fimilia»
iw Prbatum. 1V S Priuatum eft,quod ad ßngulorura utilitatem fpedat. d J. i. ^. huiusautem ftudrj.ff.de Iuft.ôlt; lure« Et hoc eft triplex, Naturale, Gentium,amp; Poiîtiuum«
ïwMiwrfff, nbsp;nbsp;nbsp;^ '^^ naturale eft,quod nature ômnia animalia docuit.d.^Ius nat«
hictit.noftro.Sedhæcdcfinitiononuidetureffèfufficiens. Gompie.
' ditur enim ea tantùra,quæ nobis cum pecudib.funt comunia. Qiia-Iiafuntmaris8lt;Cfoerainyconiun(ffio,foboIis procreatio eteducano, uiolennæ per uim repulfio óór»Alia aûcquæ Iurisnaturalis funt ma. xima,hæc definitio non compklt;ftitur,qualia funt ; Deum co!ere,pa-rentib^ôC patrie obtemperarc,amp; fic conferuare communem focicra-tem.Hæc 06 iimilia natura nondocet animalia. Ideofolecaliadtfint-tio àCanoniftistradiinprin.primgdift.quæhabet: lus naturale eft, quod in lege 66 Euangeîio continetur,quo quifq; iubetur alrj facere, quod Obiuultfieri. Hanedefînitionera fi quis fimplicitcrinidligar, fcilicetlusnaturalenihs1aliudeffc,quâm quod in Euangeîio tradL turn fît,06 fie idem cffelus naturale 06 Euangelium,longcerraret, IL cet enim utriimq; fît lus diuinum,funt tarnen diuerfifsima« Nam lus naturale proponit de Deo thefîn^ id eft, in generc , hue communem TbeJJseowmu propôfîtionem,quôdfciIicctfîtalfquisDeus,quemcoIamus,non ta »ispropoß' rnen addit quis file fît,06 qua ratione fît Colendus,Quart etiam uariy ^*** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opinioncs à gentib.de D eo côceptæ funbEuangelium aut tranfît ad
hypothefin,66fubfumitillamc5rnunem thefîn Iuris naturalis quæ habet Deum colendum,exprimens Chriftueffè ilium Deum, 06 docet quib.modis fitcoIendus:QuareifteintelleduseftfaI(ifsimus.Po teft tarne illa definitio quoq; defcndi,nerapcq)illic per /xï-rttw^/tiarf/con-tinens capiatur pro contento,fiue totum pro parte, q.d.Ius naturale cft,quod in Euangeîio cotinetur in illa fcilicct parte fcripti Euange-lij,qua quis iubetur alrj faccre,quod fibi uult fieri» Et hic intellect us cxipfîsuerbistextuscolligitur.lta enim fonant uerba:Ius naturale eft quod inlege 06 Euâgelio continetur, quo quis iubetur airjfacere, quod fibi uult ficri«£t fic ïviWiteft in didione^quo, idem habes in
-ocr page 35-LIB. I. Tit, L De luUitidtCr lure, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^
pnn«dift«quint£,EthæCdefinitiocftquidê bona fecundu poftcn'o^ rem intelkd:u,non tarnen eft abfoluta. Addenda eft er^o tertia defi-nitio^qug uidetur efle oliquanto perfectior. lus naturale funt cornu, lus Mtutaièi nes fententiæ, mencibus hominum naturalitcr inferiptæ, optimärti Sgt;C abfoIutiCsimam uiuendi rationem ptöponêtes,ut coUigkürex C» lus naturak«t«dift«Genus iftius definition is eft communes kntenti'æ. Totuni emm lusnaturakfubbreuibus aliquot fententqs coprehen-ditur,de quibus infra. Et fic hæC definitio fumpta eft à partibus amp;nbsp;ef-feeftu illarum partium. DicO mentibus hominum naturaliterinferiptæ,Quia ftatim cum nâfcimurjiHæ fententiæ, tanquamparuæ no. titiænobifeum nâfcuntür.Ccepit enim hoc lus ab exordio rationa-lis crcaturæ,neC uariatur tempore, fed immutabik femper perma-net,ut inprinc,v«diftirt.Necrefertquodpkrique homines non de:gt; prehendâtinasfententiâs,præfeftimmaiôres,in animis eorum fieri, ptas ede« Quiahoe lus latetin quibufidam^ficutignis in filice, qui no apparct,nifi excutiatur. Ita quoq; quædam præcepta Iuris naturalis in animis noft ns la tent,donee ab hominibus prudentibus excutian. tur.Eft autem lus naturale duplex fecundum quofdam, lus naturale primæuum,ô^ lus naturale fecundarium*
I VS Naturale primæuumdkUnt eik id, quodfupradefiniuimuSj imi^dturate quodfedicet cum ipfa rerum origine cocpic. lusuerô naturale fecun. primieuum.fui darium dicuntefifie lufgentium, de quo infra» Et Philofopbi ferc irt ^^“^^^“^ ^'^’''* huncmodumfokntdelurenaturâlidifpütare,quôdfcilicctlüs na. ’”* turak 86 gentium,acCipiurtCpro eodem. Sententiæ uerô fine præcepta luris naturalis primæui, de quibus fuprà fecimus mentionem in defînitione,hæc fokntconnumerâri»
1« nbsp;nbsp;Deum coterez
11« Parenti 86 patriæ obtemperare,86 fie confier, uare commUrtem hominum focictatem»
1111. nbsp;nbsp;nbsp;Neminem læderc»I.:^.fF,eo.
1111. nbsp;nbsp;nbsp;Per mutuam 86 uolûtariam communication nem,rebus communiter uti.
V. nbsp;nbsp;Maris 86 fecminæ légitima coniundio» Præcepta luris Vl» Liberorum fuccefsio^ fcilicet quo ad carnis naturalis Pri- \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propaginem»Non enimpoteftintelligidc mæui. j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuccefsione in bonis hæreditarrjs, quia ilia
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft luris Pofitiuh lyiï, Pucrorum educatio.
1 VIII» Omnium una libertas.
f IX, Acquifîtio eorum quæ ccclo,tcrra,mar]q; ca.
J piuntur.
X» Viokntiæper uimrepulfio. * Ai
-ocr page 36-ENA RR AT IONES IN INST 1 T V T*
Et hæc præcepta ex Canonibus collega funt^fcilicet ex c. lus nt-turale.cum glof.ndift.Et conucnithæc præceptorum colkdio cura ' tertia defînitione luris naturalis,de qua fuprà. Secundum lus Ciuilc autem^ca tantum reputantur pro præceptis luris naturalis,qua: no# bis funt cum pecudibus communia,qualiafunt quintum,fextum, fe-ptimum,oâ:auum,nonum,SC decimum^Reliqua ucrô computantur jnterlusgentium.Uj.^.fin.IuniftJti’S^?*^-*^^^^*^^ Iure«Etfccun dura hoc proceditprimadefinitio luris naturalis,quamfupra tradi-dimus*
iMOAtuT^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c A VS AEluris naturalisnofuntquacrcndæ.Hoccnim lusnobi-^Ü'^^* fcumconditum amp;nbsp;natum eft^utcoUigitur ex princi.quintædift.
DE IVREGENTIVM.
iiffSpttwn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V S gentium dicitur, quod naturalis ratio humanis necef ll^B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîtatibusexigentib.interomnesgentescoftituit. ^ lus au tc^g^r^tium. cum fîmilibdnfrà de lure natu.gent. amp;' ci^ uili. Dicoin defînitione, naturalis ratio. Qtiiahoc lus non eft nobifcum natum,fcd collegium ex lure naturali per rationê, Dtffertiiti4 lu Ut infra diccmus»EtfîcdiffcftIus naturale à iurcgentium,fîcut antegt; ^ ^^^«1- ^^^^quot;s ^ confequenrisu lus naturale cnim proponit propofîtîonem ,(^. quandam loco antecedentis,ut cum dicit : Publicam focietatem con feruandam effe. Exhaepropoßdone lus gentium infert: Ergo malt funt tollendi c medio*Dico,humanis necefsitatib.exigentibus»Quia primùm contradus non erant^fîne quibus res human« confîftere no poffun^ncqietiam delinqucntes puniebanturdelurenaturali, per quos tarnen focietas çômunis perturbabatur. Exegit itatj Humana necefsitas inter omnesgentes hoc luseffe conftituendum.
Continet autem hoc lusduo præcepta,
_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ƒ I* Resdiuiderc;
Duopræceptalunsgentium. ^jj Sontespunirc.
Ex primo fluxcrût illa,fcilicet quad gentes funtdiferetîc,régna eÔ dita,dominia diftinlt;fta,agris termini pofîti,ædifîciaparata. Et hsec uvA Kedli4. ^“quot;^ ^“*^ Realia. Inde quoq; fluxerunt omnes ferc contradus, amp;nbsp;fîc lunperfouA' Iuraperfonalia,id eft,exquibus perfonæobligantur,utmutuû,debi ‘w. tum,commodatum,deDofîw,pignu$jemptio,locatio,focictas,man datum,permutatio,paAa Ô^c.
C A VS A huius præcepti eft præceptû luris naturalis,quod habet rcb»comuniter uti.Ponitur enim id tanquam primum principiû ßue antecedens quoddam,ex quo lus gentium colligit confequendam, hoc modo^Si debet effe reru communio, neceffe eft gentes difeerncn-dasJtem regna«condenda« Item certos modes conftituendos^per quoi
-ocr page 37-11 B. I. Tit. I. Dehamp;itidttyture, qûos fiat nia communicatio,quaks funt contradus S^ modi acquL rendi rerum dominia.
E X fecundo præceptO;Sontespunfre,fluxeruntiUa :
POENAE
MAGISTRATVS» Judicia.
BeUa.J
Præcepta fluentia ex fecundo præce-ptolurifgenuumï
Seruitutes* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Manumiisiones«
Poftiiminia»;
Fœdera pacis» ' nbsp;nbsp;,
8* 2’
Municiones*
Legatorum non uiolandorum religio«
c.Ius autem gentium,{»diiU.ß guis kgatuni.ff.de légat»
CA VS A iftiuspræceptiiîucConcIufîonis,fciIicet fontes punk CduJliftettnii re,cum fuis capitibus quoç ex Jure naturali fluxit, ex ilia fcilicet fen ^rdee^ti.^ tentia,quæ habet communem focietatem c on ferua nd am effè. Hine ' ergo infert amp;nbsp;concludit lufgentium : Ergo neceffè eff malos puniri. Non autem poffunt légitime puniri, nifi conffituantur certæ perfo. na:,quibus puniendi prouincia mandetur. Ethincuenitmagiftra-tus.Nec etiam fatis effet habere magiftratum, nifi ilk ordinequodä feruato puniret.E tinde manarunt Judicia» Sub hoc autem Articulo
Citation Adio*
IE
IIL Libellus
|V» Repheario»
Proceflus luris» Jvi. Duplicatio,SCc,
ÎVIL Litis conteffatio«
VIII. nbsp;nbsp;nbsp;Probationes.
IX. nbsp;nbsp;nbsp;Teffium examinâtioncs»
X. nbsp;nbsp;nbsp;j luramenta.
XI. nbsp;nbsp;nbsp;Sententiæ.
XII. nbsp;nbsp;nbsp;Appenationes^^
Hæc omnia quo ad caufam materiaknuunt Juris gentium : Quo ad caufam formalem uerô,funt Juris Pofitiui.Addiditenim lus poß-tiuumiftis rebus formam fecundum uniufeuiuftj regionis confuex tudinem.VideSpecu.in proh.Iib.ï* Cùm autem potentiores citati« in mdieqs non comparcrêt,nec etiam refponderentlacfis,induxit ius gentium ex necefsitate helium, per quod cogcrentur^ Ne tarnen in
A
-ocr page 38-' ENARRATIÖn'eS iN 5nSTIT VT.
Bflkwim- bdlisönlneóiridifF€renterocciderentur^indudaefi:captiuitas,8lt;f fop ^dw *^^^°* uitus.Itemmanumi'fsio,per quamferuiliberantur aferuitute S^c. Et iftorum omnium Üaiifäimpülßuäfuft improbitas hóminum,qui eon tra ius naturale pee cant,led end o ahos^Idcoq; findet natur alis ratio, Igdentes eflè è medio tollendos.Et tantum deluregendum,
DE IVRE POSITIVO.
I^Poptiuwn* I^^^**quot;*y^^^^ VS Poiitiuumpröprièdicitur,quod neq;in totum alure naturali 8^ gehtiiim recedit, neq; etiâ per omnia eiferuit, fedinterdum aliquid addit,interdûuerô detrahit,ut colli giturexl.IiisGiuilcÆdeluft.amp;Iurc.EtdiciturPofitiuu, quia non eoepitcumipfa return origine,neqj etiam cùm genres eiïc *cccperunc,fea à lureconfultis amp;nbsp;prudentibus uiris poftea conditum S^ proditum cit. Dico in definitione : Interdum aliquid addit, quia E'. ' • nbsp;nbsp;nbsp;lus natur aie,amp;^ gentium uerfantur circa thefes Eue communes fenten
. tias,quasIusPöfltiuumdeindefubfumit,addendoaliquid.
^'’^^' ExemplicaufaduigentiumproponitThefirn,Sonteseffepunien-dosdam fi latro uelfur deprchenderètur,amp; quærerctur,quid Iuris C 1^d'ponderetur fecundumlufgentium, cum efïè puniendum,quo au iegenere pcenc,ex lure gentium nori elicitur. Prodit itaq; Ius Pofiti-^Uum^,addês aliquid,fcilicetfi latro eft,puniatur gladio,fi fur, laqueo, f^b^Óieo in definitione : Interdum ueró detrabit S^c* quia præcepta Iuris gentium 8dnaturalis propter circùmftantias perfonarûSd return fæpe limitantur* Exemplum: lus gentium dicit,Paéta feruanda eflè. lam fi infans uel pupillus promitteret mibi centum aureos,ueî millier fideiuberetpro aliquo, Quæritur an téneantur.Et refponde-tur de lure Pofitiuo, quôd non, propter ætatem amp;S fexus fragilitate, ne fcilicet lædantur.Et hoc cafu lus Pofinuum detrahit lurigentium^ Eft autem lus Pofitiuum duplex.lus Ciuilc,ôô lus Canonicum.
DE IVRE CIVILE
H VS Giuilc eft quod magiftratus,populus uel ciuitas proprium fibi conftituiuc.Iusciuile.i.dift. ^lus autemCiuL Ie*infrâ de lure nangent.amp;S ciuili. Et diuiditiir in lus co-mune,ÔC priwtum,fine municipale,
1 V S Commune dicitur, quo omnes qui imperio Romano fubie-- Âi funt,Iigantur. Et hoc diuiditur in lus fcriptum,amp;S non feriptum. üKC9mmme, l'^S Ciuilecommunefcriptumdicitur,quodhabeturinlib. luris Ciuilispcrtotum, nec poteft hodie condi nifi à fupremo principe, hóe eftjmperatore^ecundum laf.in Lomnes populism z.IeÄura.fR ’ deluft.amp;rlur«. Et eft ratio:Quiaper Icgemregiam,quædc Impera-toris
-ocr page 39-tîB. Î.
Ti’f» I. De Ïu^lith, amp;- iure^ ton’s poteftate lata eft, populus Imperatori omne Imperium fuunij SiC poteftatem conccfsit.^ Sed ÔC quod prmcipi.infrà de Iu.na.genu amp;dui. Dicoindefinitione,hocius continen' in libris luris ciuilis. Quia Imperator luiiinianus cùm ocium fuiflèt confecutus,commifî£ quæftorifuoTriboniano, alqsq; lurifprudentib.utlurifconfiilto-rum uolumina,quorum lOOO.extabant.amp;S numerum legum fine rc-(ponforum tricies centena millia continebant,milleq; amp;nbsp;quadringê-tisannisconfufctraditæerant, inordinem rédigèrent, quod amp;nbsp;las’ dum eft.Redegeruntenim inquinquagintalibres, quibus impone- fo.ïMlurU bant nomen Digeftorum,fiue Pandedaru» Eosq; poftea diuiferunt ^^‘^^^ infF.uetus.fF.InFortiatum.Só ff.nouum,ut coUigitur exht.amp;’2-G. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ de ueten'iureenucl.ïn quibus libris continentur leges lurifconfulto-ru,qui fuerunt ante Chriftum natum^amp; paulo poft, forte ufq; ad te-pora Conftanttni,qui Imperium tranftulit ab ItaIjs ad Græcos ♦ Po-ftca autem cùm fedes Imperialis effet in urbe Gonftantinopolitana, funtaIiæIegesIatæabImperatorib»quæGonftitutiones Imperiales uocantur. Etredadæfuntin unümLibrum,qucmuöcaruntGodi in^itutlones cê,IicettresfuerintGodices,Gregorianus,Hermogenianus, amp;nbsp;The. odofianus,ut habetur in I.unica»G.de nouoGodi.facien. Et ex illis ica^^ tribus Godicibus 8^ LibrisDigeftorumcollegerunt Tribonianus, Theophilus,amp;Dorotheus,iu{iu Iuftinianf,Inftitutiones,uteflèntpn' ma elementa luris.^Gumep hoc.8^gló«in ^ Et com facratifsimas. hic in prohce.Ang.8cd.Iafo. in^,Rur(us.infra de Adio.l.fj. ^t Sedquu perfpeximustC.de uet»Iur.enucI.Quibus abfolutis emendatus eft IL berueterisG»8lt;:compadus eft is Codex,quem nunc habemusfecun dum gl.in d.^ Et cùm facratifsimas Jn uerbo, Adimpleuimus,hoc in procemio»
Poftremocompofuitluftinianus librS Autenticorum, lus nouif- it« Authemut fimum continentem,in quo multa ex Pandedis 8c Codice funt inno »’«’»• uata,plcraq; penitus fublata. Cùm autem Imperium Ro.per Caro-Ïum Magnum à Græcis eilet translatum ad Germanos, Græci Impc ratorcs quoep non poterant ferre legemgcncralemp Sed illi àutoritas unà cum Imperio ad Germanos eft translata» Ideo poteris in lus Ci^ uile commune feriptum referre leges generales Germanorum Impe-ratorum,qualis eft aurea Bulla Caroli quart!» Item conftitutiones ^ Edidalmperatorum inComitps édita ÔCc.Diuiditur autem lusCiui Je commune feriptum in duas fpecies,In lus ciuile in fpecie feriptum,
amp; lus Prætorium,fecundum gl.in uerbo,Ius ciuilc» lus autem ciui le.infr.de iure nat.gcnt.amp;ciuili» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
IVS Ciuile commune in fpecie feriptum dicitur,quod eft cOnditù luiCiaitecom ex I.xq,tab.perGonfules,Tribunos,Scnatores,Imperatores,amp;L luris muneinj^t'
* A üq «quot;’
-ocr page 40-1
ÊNARRATIONES ÎN INSTITVT*
PlcbifcUum* confultoSeEthoc comprehenditleges,que fiebat perconfules^ turn- '* Secundo plebifcita,quæ fiebant per Tribunos» Tertiô Senatus pladtaPrincb confulta,quç fiebant per Senatum.Qiiartö Principum placita, P^n- quæ fiebant per Imperatores» Quinto reiponia prudentü,hoc Refpon/apru- p|^^ lurifconfultorum»
luipr^torium, nbsp;nbsp;^ ^ ^ Prætorium uero dicitur, quod prætores introduxerunt,
um‘
aUdsHonorari ud adiuuadi,uel fupplêdi,ucl corrigendi luris ciuilis gratia«Et foletalioquinappellari lus Honorariu,propter honoré Præto risd*Ius aut ciuile.ff.de luff.et lur.Dico in definitione, Adiuuâ
Edi^la prato rum»
di,ut exeniplü,De lure ciuili datur hacredibus petitio hærédita tis,qua a^untad bereditatê defundiïultraillam introduxit lus Ptætoriu bonorupofTcfiionê^quaidem cofequuntur hæredes; Et fie adiuuat lus prætoriS in hoc IusCiuilc»DicoSuppledi,ut exempIu»De lure ciuili datur pro furto adio in duplu fimplict ter,nee diftiuguit,utrnm fit furtum manifeftum, fiue no manife ftum»Iuspraetorium aut diftinguit, fiipplens lusciuile,fcilicet quod pro furto non manifefto datur aftio dupli:Pro furto uero manifefto, Adio quadrupb\Dico corrigendi* ExempluJus ci* uile ta in fucceffionib, ex teftamêto, quam ab inteftato excludit liberos emancipatos ^Emancipatos«mfr,de exhæredat Jiben ^ Emancipate infr«dehæ,qug ab inteft^deEHoc correÄueftper lus Prætoriu,quod fcilicet dat cmancipatis,ucl bonorupoficifi onêcontraTabulas,id eft,Teftamentum,SipatercuTeftamen to deceifit,uel fi ab inteftato deceifit, dat eis bonoru pofleifione V nde libenbd» ^Emäcipatos«^ d» ^Emancipatie Diuiditur aut lus Praetorium in duas fpecies:InEdilt;ftaPrgtorum,etmEdiä:a Ædilium Curulium*^Prætorum» infr,de iure naUgeneSf ciuib EDICTA Prætoru funt, quæ àPrætorib,uarijs de caufis iunt propofita, Qualia funt,de Reftitutione in integrum,dé honora poireifionibus,de'interdiâ:is,S^Ceamp;^ infinitis alq s rebus,qug hic explicari non poiTunt»
EDICTA Ædilium Curulium iunt,qu£ proponebantur de æ* Ediiii Ardili- dib* conferuandis,ne fcihcct incêdiis,uel ædiu ruina,urbïs afpc urn Curulium» ^^y^ dcformctur»IcêdeEdendis,ne fcilicet morbofa caro uêdere tur,uel nimis magno precioJtem de uit ijs 06 morbis reru quarS
eunep uendendarum.De quibjiabes totu b't*(Ede Aedih edift* AHionesexiu Et hoc difcrimen inter lus ciuileamp;C Prctoriuadhoccoducitfci-reciuiliperpe re,quia Adiones,qu^öriuntex lureciuili, in fpcciepleruqpdu tiMßmb rantperpetuo, hoceft, trigintaannis,præfertimin perfonalib» Pr^etori^adio Q^^æ nbsp;nbsp;nbsp;oriuiitur ex luré pretorio, annales plerunqj funt* De
^^a^^ quibus infra, de pcrpet,Slt; tcmp«aft,Et tantum de lurc ciuili co* mumferipto« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tvs
-ocr page 41-■ LIB« b Tib I. Delu^itia,C!-iurtt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
ivsCiuile commune non fcriptum, eftipfalmpcrq confuetu lt;îo,quææquêligatoêsfubdi’tos,quïfunc{ubImperioRoma- , no* Ëchæc nodie fer ip ca eft in libris Feudorum»E tuide in ubb« Feudo» in Tic» hic finit kx»dcinde côfuetudines regni incipiSc» i v seiuilc priuatum bue municipale propriedicitur, qiiod nô ligat oês fubditos Imperp, lcd tantû eos,apud quos hoc lus eft condicum«Et hoc quocp diuidit in lus fcriptum,amp;non feriptu» ivsCiuile priuatum Scriptum, propric dicuntur Statuta«Eft igitur Statutum lus ciuile priuatum feriptum, expreflo côlènfu ©^ Sf^f«»* populi induftum,publicam utilitaté refpiciens,Et dicitur alio-qui lus municipale» Et in quibufdam Ciuitatibus Wtft^yvbuc Weyc^bilb» JDico, Priuatum, ad differentiam luris communis, quod indiflandèligat oês, qui funtfub Imperio Romano»Statuta autem rcgulariter tantum fubditos ftatuentium ligant,non autem alios»Öieo,Scriptum,ad différencia çonfuecudinis, quæ finefcriptura inducit»Ùico, Expreffo confenfu populi,itcrum ad differentiam confuetudinis,quae tacito populi confenfu indu citur» Dico, Publicam utilitatê refpiciens, Primum ideo, quia condcre Statutaeft meri Imperij,amp;cxpeditur ludicis officio no bili» In hoc eft attendendum ad quabtatem rerum fuper quibus fiunt Statuta, hoc eft, fi ftatuendum eft fuper his qu? funt meri Ïmpcrrj,8ó tunc condere Stätuta, eft meri Imperrj.Si autê ftatuendum eft fuper his,quæ funt bmplicisIurisdiAionis , 00 tunc condere Statuta,eft quoep fimplicis Iiirisdidionis»Si autê com munio uel uniuerfitas uult difponerc fuper adminiftrationc rc-rum fuarum,amp;: bonorum,tunc ncc^ Impcrij nequelurisdidio-nis eft,fed permifsionis» DchocuidcDolt;ftor»copiofcin I»om-ncs populi»ff,de Iuft»amp;: lure» amp;nbsp;in ^omnes populi,infra de lur. nat» gent.Sc ciuili»Secundó dico, Publicamutilitatem,ad differentiam conftitutionum principum,qug intcrdum funt perfona CmfUtutioHt» Ies,amp; refpiciunt priuatam alicuius utilitatem» ÿfed amp;nbsp;quo dun-fradelurenat»gent»8ó ciui»
C A vs A efficiens Statuti eft expreffus conlenfus populi,Impc rium Gue Iurifdilt;ftionem,Cue rcrum fuarum adminiftrationê ha bcntis,dc q proximo diximus»Et tamêin hoc diftingue, Aut lu dices fine domini maiores condut ftatuta, amp;nbsp;debêt adhibcre co filium prudêtum»l»Humanû»G»de Icgib»Si tamê motu proprio Gne fapientum conGlqs ftatuerunt, debet id quod ftatutum eft, diuülgari fubditis»utcolligitex h5»C»dele»Âutpopulusc5di€ ftatuta, amp;nbsp;tune eft aut talis populus^ qui nulla lurifdidionê neep concellam neq? prgfcripta,Ec is fuper dccibonib» cAifarum fta* -tuta condere
-ocr page 42-ENARRATIONES IN INSTITVT.
tuta eendere non poflet.Super adminiflranonc tarnen rerumfuarS ftatucre poteft^utde expendertdapècuriia communi. Item de defcn-dendisrebus. Auteftpopulusquihabctlurisditflionemconceflam fiue præfcriptam.00 fubdiftingue:Aut lurifdidtio eftconcefla à duce Marchionè^Comite uelfimili Magiftratu inferion', 8^ tequintur quodisquilurifdidionem concefsit, confirmetamp; approbetftatu-turn. Aut lurifdidio eft conceHaa fummo Principe,hoc eft, Gæfare, utinCiuitatibusImperïi,quæ alps Principibus fubiedænonfunt, amp;nbsp;ualènt illorum ftatuta,etiam fine füperioris confirmatione, fecu-dum DD.ind.l.omnespopuli«fï.deIuftitiaamp; lur.amp;in ^ lusautem CiuileJnfr.de Iurenatu.gent.8Cciuih\ Et hot Cafu autoritatemagu ftratusconuocanduseftpöpulus^feuilliqui populum repræfentât, in curiafn uel alium publicum locum,amp; proponendum altern a tiuc, dequoftatuendum eft,quo fado,quod maior amp;nbsp;fanior pars adpro baucrit,ftatutum dicitur^habctq; uim Icgis, Vide Bart, in d.I. omnes populi SCc,
C A V S A finalis eft publica utilitas*
EFFEGTVS Statutorum eft, quód G fuerint condita fuper cafi., bus,dequibuslurccommuninihildifpoGtumeft, indiftindc ualêt, amp;obtinentuimIegis,modóGntbonefta 8ó rationabilia , nee contra / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonos mores,fecundum gl.fuper Rubr,C»de decret.decur. libr.x.óC
hoc cafu dicuntur condita prêter lus. Idem die, G condita funt cotra lus poGtiuum, id enim per Statuta tolli poteft. d J. omnes populi.ff* de Ïuftit.amp;lur.Hoctarnen fallit Galiqua lex derogatoria extat, qua? fcilicét in fpecie prohibeât fuper tali cafu Statuta condi,ut eft text» in Autent.ômnes peregrini.^. hofpes.C.communia de fuccefsio* Secu-do fallitin caGbus principi referuatis,U€luti in legitimatione fpurio-rum,arrogatione.Item in uenia ætatis impetranda, ( ut G puer petat Gbiconcedilus8d poteftatem agendftac G eftet 2$’annorum)fuper quibusnullum Statutum ualct. Vide lafon, in d4,omnes populi.IE de luft. amp;nbsp;lur.
Qiiandoautemqua:ritur,utrum Statuts condita contralus gen^ tium amp;nbsp;naturale ualeant,Refponde Gmplicirer, quód non, NiG Gnt Statuta limitatiua,perquæillalura non tolluntur. Exemplum, lus naturale dicit neminem lædendum. lam G Statuto caueretur, Bannu turn lædcndum,ualeret Statutum,quia lus naturale per hoc non toL litur,fedlimitaturexrationabili caufa,quôdfcilicet Bannitus prius læGcpublicam pacem.EtGccôincidit hoc Statutum cum alio præcc pto luris naturalis,quod habet comunem hominum focietatem tran quillam conferuandam eftc.Et per hoc negligitur inferius præceptu r^^tfrXÎ^^^^’S’i^turafisdeneminelædendo, utfuperiusimpleatur, uidelicet
publica pax 8lt;c,
AN
LIB. I. Tit. I. Di luHititi, (^ lutv, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^
À Nautem Statuta contra lus diufnumcondi pofsint,qucntur.Ec diftinguCjAutloquimur de rebus mere fpiritualibus,de quibus neç in iUrePofitiuo,neq;inphdofophiahabetur, quaksfunt Articuli fi-deiamp;Tc» Et tunc neq; feges^neq; Canones,net^ etiam Statuta pofTunC contradifponere.c.funtquidam , cuminfinitisfimihbus,xxv.q i« gloiKin Autent. Ad hæc C.dc ufur.Et uide ix. amp;nbsp;x*dift. per töt.amp; xu q,iq,pertotum«amp;c»Conucnior.xxirj*q.vin- Autloquimur derebus moï aiibus,fiue poh'ticis,de quibus fit mentio in facris literis* Qua^ fufu nt de Iuramento,de Contentione in iudicio,dc fure, de defend Coneproprq corporis amp;fc*E£reguIariter Statuts condipoflunt, etia contra ea quæ habentur in racrisliteris,nifi inde (equatur peccatum* Videquæ notantur ind*Au£ent*ad hæcXLde u(uris.amp; in I. fin. G.fi contra Ius,ucI utilitatem publicamXxcmph'gratia, lus diuinum di-cit : Mutuum date, nihih'ndefpcrantesgt; lam fi Statu turn difponerct, ^^^ *' quod is qui accepitmutuo centum aurcos^tenetur finguhs annis ultra fortem dare quinq; uel aliquot aureosjoco accefsionis, nihi! ua-leret Statutum,quia habet peccatum,fcii)cetururam, qua? omni lure prohibita eft. Vide Dod:.indd.omnespopdli,ir.dc iuftjt.amp;lur. 8C in^lus autemciuile»infr.deiurcnat.gcnt.8óciuili, Ettantumdéfis quæ fiunt contra lus diuinum,Statuta au tem quæ Hunt prêter lus di uinum,ualent per ea quæ fuprà notata funt.
T O L LIT V R autem Statutum reuocadonecorum, quicondidc runt.Secundô perStatutum pofterius toUitur prius Statutum con-trarium,nifî prius contineatCIaufuIam derogatoriam» Vide Ang» in d, ^.lus autem Ciuile,hic de lure naugent. amp;nbsp;ciuilû Et tantum de lure Ciuili priuato feripto*
SEQVITVR DE IVRE NON SCRIPTO; '
Hoc eft,de Confuetudine»
ST autemconfuetudolusCiuilc , nonferiptum,tacito Cö»fMrt«4(},' ' confenfu populiindudum, publicamutilitatem rcfpici-cns,ô^habetuimlegis;,ut coUigitur exh dequibus. ff.de il. Dico in defînitione,non feriptum, ad differentiam
Statutorum, quæ nonpoffunt induci, nifiin Scriptis» Dico taci-to confenfu populi , primo ad differentiam Statutorum, quæ in-ducunturperexpreffumeonfenfum populi. Secundo ad differen-tiam fty li,qui ex tacito amp;nbsp;expreffo ludicis non tarnen in feriptis pro-cedere poteft.Dico Populi,iterum ad differentiam ftyli, qui induci-tur confenfu unius tantùm,hoc cft,iudicis, amp;refpicitordincm lo-quendi5fcribendi,Ô^ procedendi. Confuetudo uerô non induci-
turperunum tantum, fed per umuerfum populum, 2lt; refpicit de-cifionem
-ocr page 44-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ENARRATIONES IN INSTITVT.
dfionem Iuris. Dico pubücam Vtilitatcm refpicies, ad differentiam præferiptionis^quæ inducitur quoi^ fpacio dccennijpficut confuctu-do.In hoc tarnen differimt,quód præferiptio tantum prinatis 8^ fin-gulis lus quærit,Gonfuetudo uerô quærit lus uniuerfitati amp;nbsp;publico. Vide doâ:. in c.Vigilanti.extrâdepræfcript.
R E QVIR V N T V R ergo ad conluetudinem quatuor principa-liter ac copulatiuc. Primo tacitus populi confenfus.l.fed amp;nbsp;ca, cum fequentibüs.f£delL Secundo,quôd fit rationabilis. 1. quod non ràù tione.ff.deIh Tertià,quôd fit præfcripta,V€rjapt/hoceft,quæd^ cemanniscontinuisiüreciuilidurauerit , fieff prêter legem indu-da,id eft,fuper tali cafü,qui alioqui in Iure non eftdecifus.Si uerô effet contra iegem Juris Pofitiui, requireretur longifsimum tempus, fcilicet 40fanni,8^ maxime fecundum Canones. Vide gl.ô^ dod«in c.fin.extra de confuet.
Quarto, Frequentià Aduum , quôd fcilicet ad minus fecund dum earn bis iudicatum fit* t j, C.quæ fitlonga confuet. Vide gt 8^ dod.in d.c«firt.extra de confuct*8ó Bart.in d.l.de quibus. ff.de 11.
C A V S A efficiens confuetudinis eft tacitus confenfus populisme diante præferiptionè,
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CA VS A materialis eft ufus8^ mores, in d.I,de quibus.ff.de ll.Et 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fic differtufus à confuetudine,fieut differ teaufa à cauffato.
PROBATVR autem confuctudo per duos teftes , ^WCtt aUc tttatttter/quideponunt ita eflè,8^ Continue fine contradidione ob-tentum,
npttm4jegam EFFECTVS confuetudinisfunt. Primuminterpretari8^con-irderprtt (ongt; fifmare legem,fi fecundum legem induda eft» Optima enim legum 'dtmi^, nbsp;nbsp;nbsp;interpres confuetudo eftJ.fi de intefpretatione. ff. de II. Secundó,fi
eft prêter legem induda,ôbtinet ipfa üim legis, amp;nbsp;fecundum earn iu dicaturj.fed 8c ea,cum fequentibus»ff.dc Il.Tertió,fi contra lus Po-fitiuum,tollit illud lus, nifi öbftet aliqua lex derogatoria, id eft,taliö lexquæprohibeattalemconfuctudinem ludici. Hoc tarnen intelli-gc quantum ad priuatorum utilitatem,fi emm contra publicamuti-litatem,uel contra Ecclefiam induda eflèt confuetudo, non ualeref. Autent»Caffa»C.defacrofand, Ecclef. Si uerô contra lus naturale, gentium,ueldiuinum induda eftèt confuetudo , idem die quod fu-prà deftatutis ♦ Si enim contra lus diuinum effet,non appcllaretur confuetudo,fed uetuftas erroris. c, confuetudo, cum fimilibus»8« diftind.
ronfuauclo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tollitur autem confuetudo duobus modis : Primo per contrarié’
iltóiwi nwdit um adum,fi præferiptio nondum eft compléta. Secundô, fi præferi talUtur» nbsp;nbsp;nbsp;prioeft comble ta, tollitur per nonufum tanti temp oris ; infra quan
tum eft
-ocr page 45-tîB. t. tlt;f. Vî. De l«A(H(r,er IM'6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7
turn eft inJufta antecedentibus aliquibus affirmatiuisgt;Vt fi confue-tudo per decennium tacito confenfu populi induda cfTet ^ amp;nbsp;rurfus infra aliud decennium illiusconfuetudinis non fierce mentioned con trarium obferuaretur,perlapfum iftius decennrj,tacito confenfu po puli,confuctudofublata effets per regulam,NihiI tarn naturakôôc» I.Nihiliff,deregJur.VidePanor»ind,c,fin,extradc confuet, Ethæc de fpeciebus luris Ciuilis fufficiant.
G A Y S AE efficientes Iuris Ciuilis erant« Primo, Decemuiri,qui CMj^e tfffdA à Græcis ciuitatibus petebant Ieges,quas in tabulis eburneis pro ro, Jquot; ””'^ ”^' Aris propofuerunt,duafque tabulas addiderunt. Inde ortum eft lus ' iz.tabularum,lus Ciuik uetuftifsimum« Secundo,Âppius Claudia us,qui redegit in formam Aétiônes,quæuoCabantur lus Ciuik FIa^ uianum,aGneoFIauio,fcribaAppt)Glaudij,qui ras populo dona«* uit»Tertio,Hortenfius,qui Pkbifcitis dedit au tont a tem. Poftremo Senatus,Gonfules,Prætores,Aediles Gurules,lmperatorcs,amp; Iuris-confuIti»Vide per tot»tit.ff,de origUlur*
ÇA VS A materialis luris Ciuilis ;, fumptaeft ex præceptis luris caufamAtet gentium.Omnia enim negotia^circa quæ lus Ciuik uerfatur, aut ci- ^‘^^^'’ uilia funt,aut criminalia. Gaufa materialis ciuilium negotiorum ex primo præcepto luris gentium fluxit,quod habet res diuidere* Cau fa materialis Criminalium negotiorum dependet ex fecundo præcepto Iurisgentium,fciIicet,Sontes punire*
G A VS A finalis luris ciuilis, eft humanam cohercere audaciam, nocendifacultatcmrefrenarc,amp; bonos defcndere*cȕ.4.dift. Et tan tumdelure ciuili.
DE IVRE CaNONICÖ.
BVS GanonicumeftqUoddifponitdereb«acperfonis ec-ckfiafticis prinemaliter» Dico de rebus, utEpifcopatib« Canonicatibüs,Praepößturis,Parochi)s,Pr€bendis,Dc-cimis,Cenfibt6cc«Dico de pcrfonis,ut Cardinalibus,Pa-triarchis,Primatib.ArchicpifcopiS;,Êpifcopis,Præpofitis,Abbatib. Decanis, Ganonicis, Vicaris, PrCsbyteris,Diaconis,$ubdiaconis, Acolitis,Exorciftis,Le^oribüs,Holtiarijs amp;Sc*fecundum loan.de Imo inproh.Decre»qui dicitfubiedu luris GanOnicieflè, circa res ccckliafticas uerfaruEt diuiditur in lus comune èC priuatum.Ius co-mune eft quod cotinetur in libris luris Canonici per touut in Deere. Sexto Ckm.amp;fc, Et hoc fubdiuiditur in Décréta,8^ Decretaks.
Décréta funt que conftituuntur a fummo Pontifice,cum confîl/o d««w^«4 Cardinalium 5ó Epifcoporumadnulliusconfultationem. Etilla fi- ^3«‘lt;”^‘’^'' unt interdum in Gonciltjs,interdum uero extra Concilia* Continet
-ocr page 46-BNARRATIONKS IN INITITVT;’
tur aut comuniter in Decreto GratianijiHud enim eft (J^aft quf dam farrago fentctiarumcomuniumex concilijs amp;fcripas Do dforum Ecclefiæ collecta.Et diuiditur in tres partes.Prima con tinet diftinóliones,quara funt loi.Sccunda continet caufas^quii rum funt 36.Tercia eft de confecratione. Jnfertus eft quocp tra* (ffatus de pccnitêtia.Sed illa lurifcófultisin pkrifqjlocis aut om nino nihil,aut certè paru profunt» N5 enim propter decifiones caufaru forêfium principaliter lata funt, Extât tarne in decreto qugdâ foreniia,ut de rcft.fpol.deprob.de teft.de ap.Itcm exut in co materia de caufis matrimonialib.latifsimc tradfara. Soient quoqp lurifcofulti alios textus interduadducere in argument«, DMTtakjepi Decretales cpiftolc funt,quasuelfumusPotifexfolus,ud cS ^1^- Cardinalibus ad confultationê alicuius conftituit,fecunduglo*
in c.omncs«3.dift. Et inter cas quidam funt de ritibus amp;nbsp;ceremo nip Ecclefiafticis,quales funt,quf cótinêtur partimin primo8C tertioDecretaliu,et iilas lurifcofulti quoc^ no curant,nifi quod ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;interdum ex capitulis illoru librorS colligunt argumeta à firni-
libus adfimilia,a maioriad minus.Qugda uerd funt quç caufas 60 negotia forefia concernunt,quales funt, quæ continêtur in fi ne primi Dccretaliu, amp;S in fecundo per tot.in parte tertij, ut de cotraAibusctultimis uoluntatibus.ltemó^in quarto,Scinpar ' te quinti.Etillg propric pertinet ad lunfconfulcos.Continêtur autemEpiftolæ Decretales inlibris Decretalium anüquarum, amp;infexto Decretalium,Slt;in Clementinis.
Decretales antique continet epiftolas Gregorij Noni,8ffuo rum antccefforum. Redegitenim eas in unum librum,quem uo s«tw D««- cauit Decretales, Sextus autem Decretalium eft compilatio Bo *^‘^' nifacij Olt;ftaui,qug ideo fada eft,quiapoft Decretales Gregorij Noni,quidam pontifices fuccedentes quolt;^ ediderßt Décréta lcs,fæpius inter fe pugnantes,quamcontrarietatem Bonifacius Odauus opera quorundam epifcoporum in concilioLugdunc fi fuftulit,amp;2 hoe opus compofuit.
dementing funt quas Clemens VJn cócilio Viennent c5po ckmcntM^‘ fuit.His adde extrauagates Ioannis,ra.Omnes autillilibri con tinent cofdé ti tul os. Eft enim eadem fere ratio per omnia,id eft, illi tituli qui funt in primo Decret.antiquar5,funt quoep in pri* moSexti,Sein primo Clement. Decretales tarnen antiquæmul tos titulos coprehendunt, dequib.in alijs libris nulla fit mêtio. ' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j v s Canonicum priuatû,funt Statuta 8ó confuetudines,quac
inducuntur à Capitulis,Stalijs Collegijs clericoru.Et de ijs dilt; qüodfupradiximus deStatuusd^ cÓUietudine.Etuntum de dl uiCone luris*Canoniek nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Materie
-ocr page 47-LIB. T. ‘ ’ T'a. 1. iseiu^itidfCrïwe*
’'’MateHa circa quam lusuerfacur,cft luftitia. Didtur autcm fecun i^^i^^^ ” dumlmperatorem hic,conftans amp;nbsp;perpétua uoluntas, lusum'cuiq; tribuens.Volüntas eft genus. Et idem eft ac fi dicerem : Eft habitus lt;toluntatis,quia iuftitia comprehenditurfub ilIafpcciequaliratis.Di to coriftans Ô^ pcrpetua,âd difFefentiaminiuftitiæ,amp; aliorum uitio-rum,quæquidemfunt habitus uoluntatis,fed non perpetui,nec du-rabiles*Dico lus fuum unicuique tribuens,ad diffèrentiam fortitudi nis,amp; modcftiæ,amp;f aliorum uirtutum.Diuifionem iuftitiæ in uniuer falem 06 particularem,ltem fubdiuifionem in diftributiuam amp;nbsp;corn- ^iigi^^^ mutatiuam,à Philofophis pete. Idem die de caufis,quia lurifconfulti yhi Ethicut tontenti funt,teuere officia iuftitiæ,nempe lus fuumunicuiq; tribue re«ReIiqua committunt philofophis.
Sequitur Enarratio Textus*
- nbsp;nbsp;nbsp;Ja^fuum umeui^j tribuere») Hoc fepe negligitur,ut fuperius/cilicct alterum non lædere,impleatur.Exemplum : Sifuriofus penes te gla-diûm depofuerit,pofcenti fecundum pofterius præceptum,redderc togereris^Sedfuperius uetat,ne fcilicet furiofus aliquem ledau
. • DE IVRE NATVRALI; GENTIVM,
♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;CiuiIii Tit. lU
VERS. Hinc defeendit mar^. ;
V ando quæritur,cuius iüris fit Matrimonium, Refpon^ Kdtrimomun de,quo adlnftitutionêeftlurisdiuini,quia Deusin Para cHw^ufit, difb inftituit. Quo ad côniundionem eftlurisnaturaj* Iis,Quod uerô adcönfenfunl âttinet,cft luriigentium. Et quoq; luris ciuilis,quo ad ftipulationes, amp;nbsp;pada dotaha. Etpoftre-mô luris Canonici, Quo ad folennitateSpid eft,quo adfponfalia,bc^ nedidionem facerdotis,amp; introdudionem ad Ecclefiam.
- nbsp;nbsp;nbsp;^, Lcxc/î^ijuàdpopuîus d^omanuv^
DilFcrt pópulus à plebe,ficut genus à fpecic. Populus enim com» prchenditPatritios,Senatores,amp;:quoq; Plebeios. Appellatione autc pkbfelüeniimt tantum pkbei amp;nbsp;infimi, à Senatonbus Sc Patritqs fe-parat!» . r S
^ftf? ' nbsp;nbsp;nbsp;^ Sed^t^uod'Pritteipi^
gt; Et fic eft translata poteftas condcndi legem generalem mlmpera^ totemfoIum.Sènatus enim,ConfuIcs,Tribuni,Prætores 8Cc.quipo terant legem generalem condere , hodienonpoiTunt profiter iUam tränslationem, f* ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VERS* 'Proponèbant^
Vt de morbofis animalibiis,2lt; de morbis»Dâtur enjm tres Adio- intérêt iat t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B ij
-ocr page 48-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ENARRÄTIONES IM INSTITTT.
ri((ifionet ex w^s cxedido AcdiliumCuruImm^Adio redhibitona,qua uend/tor edläa AedUiü remuenditam rcciperetcncturjntrafex menfes utiles à die uenditio.» Oiru^ium, ,^,'g Secunda Adio eft,quanti minoris,quæ datur contra uendentc rem uitiofam,ud morbofam,intantam æftimationcm,quanti mino ris ex uitio ucl morbo latenti res ualuit. Etifta Adio datur ad annu utilem. Tertia adioeftinfadum,quædaturin uendentem,quanti intereft emptoriseam rem non emptam fuiflè,ói durâtxl.diebus, Yi de totum T it.ft,de aedilitio edido.
^ Sedtidiuralia, OttKpitla. nbsp;nbsp;Hic ^ fed Raturalia,uidetur pugnäre cum bis quæ fupra diximus
de lure gentium,quod inducit peen as 00 feruitutes. £ t lic.uidetur Iu8 naturale per id mutari,quia lus naturale dicit neminem lædendum* Solutio. ^^^quot;^ omnium una Iibcrtas»Sed rcfponde : lus naturale propterca no eftemutatum propterregulam,quæhabet;Inferiorem legemnegli-gendam efte,utfuperior impIeatur.Præcepta autem neminem læde-re,SC omnes effe liberoS;,funtinferiora præcepta luris naturalis. Su* periusautem præceptumeft conferuare communem hominumfo* cietatem,quod adimplerinon poftet,nifi ilia inferiora negligerctur» Habet autem hic i^. difterentiam inter lus naturale,amp; lus Pohtiuum» Quod autem lusGjuilefubindemutatur,fitpropter cafuum circun-^/Z^T/bb ftancias, Aliud cnim iuftum eft in alijs caßbus amp;1 alrjs regionibus amp;nbsp;[denvüetur, tcmporibus.c.I^ondcbct.extrâ,deconfang.SCaflimt. Obferuabi# quoq; lus natuvaie duplex çfte,Ius primæuum 2^ 1 ecundarium. lus naturale primæuum dicitur.quod nos fuptà diximus iusnaturaleef fe.Secundarium uerôdici^urIusgentiumôlt;c*Et unum fæpecapitur pro alio indifferenter* . ƒ - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- j- i
DE IVRÉ'PÉR^ONAkVM. tiT-HE
IG Tit«^radat per tot.deperfonis» Sunt autem perfo* nædupliceSpLiberæautferuitutiobnoxiæ. Liberæfunt duplices:lngenuæ,aut libertinæ. Et iilæ aut funt fui luris, aut alieni. Alieni lurisfuntfilijfamilias, qui funt fub pote* date parentum ,id eft,patris amp;nbsp;aui paterni, Cuius poteftatis caufæ funt trestnuptiæjegitimatiofifrj naturaIis,ô^adoptio.SuiIurisfunt patrcsfamiliâs,cuiufcunqüe ætatis ßnt,etiam fi eftent infantes, amp;illi funt aut fub tutcla,autcura,aut neq; fub tutela,nequefubcura» Sub tutela funt minores xüt)- mafculr* Scfceminæ minores xp» Sub cura funt minores xxv.annis. Neq; fub tutela,neq; fub cura funt maiorcs xxv.annorum^ Die ergo çonditionem hominum cUèdupheem ;Ii. benatenijSi^feruitutem» »
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Libertas
-ocr page 49-tlß. I, TU. in. De litre ptrfonitnmlt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0
Libertas eft naturalis facultas faciendi quod cüi$ iibcf,nifî quod lU^tM bi aut Iure prohibctur,8ó diuiditur in ingenuitatenl ^ et libertinitàtê. Ingcnuifunt^quiftatimutnatifuntj liberifunt ^ utordineex textu i^ffauiqHh coUigemus. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Libcrhni uero funt, qui ex iufta fcruitutc manumifsi funt.Et hi e- j^Ufftini, rat olim triplices,Romani,Latini,Dedititfj. Caufæ libertatis qugreri dænon funt.Quia libertas eft luris naturalis ♦ Seruitus uero eft con-ftitutio luriigehtiuni,qua quis dominio alieno contra naturam fub-ijcitur. Explicationcm hums definitionis pete ex illis quæfüprà circa fecundum præceptum lurifgentium diximus,fcilicet fontes punirez. CaufæferuitutisfuntdupIices.AuÉ enim funt ferui déluré gentium^ ^ -. - ... aut de lure Ciuilu Dé luregentium fiunt duobüs modis i Captb ^^^ uitate S^ Natiuitatc. Natiuitate fiunt/quinäfeuntur éx anciUis no-ftris.Gaptiuitate,qui in publico iuftobellocapiuntür, fecundum gh , in c.Iusgentium,i,dift. Panor.in c.ficut,extra de lurciur. De lure ne, ^^^ ^u^hzorco rôCiuilifiuntper uendicionem. In hacautenirequiruntur quatuor puUtiuè requi copulatmc.Primo iufta ætàs,fciIicetxx«anni.Secundô cofenfus uen runtur. dcndi.Tertió precq participatio. Quarto notitiaconditionis,utper lura hic in glo.allegata,in üetbo Maiors
CaufafinalisferUitutis eft* PrimaeratutieruarenturJmperató- caufaf^nAUt, fes enim captmos uendere fokbanc, 6c per hoc feruare nc occide-rentur.
Efteftus eft,quód domino acquirkur, quiequidferuusacquirit* ^j^-f^fff. Seruus enim qui in poteftate alicuius eft,nihil fuum habet. ^ Item uo bis, infra, per quasperfonasnob* acquire amp;nbsp;infra per totumtit.de ftip.fcruorum.
TolhturaütemSeruitus. Primo permaniimifsionem,qu«prö. ^;^^ ^^j^ priédiCiturdatiolibertatis, quæquibus modishat,intextuuidebt toUitur ((tm^ fnus,Secürtdó,fi feruus fucrit à domino inftitutus ha?res.^Iicet,cum ***• feq.infr.quibus éx cau.manümit.nonIiceuTert{ó,pcr adoptionem, Quartó,fi dominus in ludicio ferüum film hóminauerit ^.fin. infr» de adoptiö.Quiató,fiferuus fueritTutordatus in teftamentofilió dommifui.
DE INGENVIS. ïlTJIIt ^•Scdz^ßquti^
, Quia partus quo ad ftatum feu libertatem, fequitur conditionem ■ matris,quo ad dignitatem uero St ho nor es,fequitur pattern. L Mugt; lieres.G.de dignidib.xrj.Sc tfeemudé Senatorib.
VERS. Suff'icit autem^
Id eft,mater habet tria tempora,quibus pàrtui libertatem acquit Óölt;’ ^^ Über* terepoteft : Primum tempus eft conceptionis# Secundum dicitur ^*^^^ ^^* ^
• B üj
-ocr page 50-ENARRÄTIONES IN INSTITVT.
figt;iciuitt t^od medium tempus Scilicet inter conceptionem amp;nbsp;partuin^Tertiufn'cft certiiuefi.scd tempuspartus» Suffidtergo matremunoexiftistemporibushbera fuiflejicet reliquis duobus andlla fuerit. Pater autê in hominis pro-creatione tantum unum habet tcmpus,fcilicet conceptionis, Igituö fauore libertatis,partus fequitur matrem»
ïMterfem^tr tSlcertaXdeo eim conditio inj^idtur.
^Cùmautetnin^cnwf^,
Hunc ^ fic intelhge.Si quis fuerit habitus pro feruo^cum tarnen re ueranoneflètferuus , Ô6pofteamanumiflusfucrit,quærituranina manumifsio efficiat quod habeatur pro libertino, non ingenuo. Et deciditur quod non» Quia nihilominus ingenuus eft,cùm manumiC ho non officiât ingenuitati^h uera feruitus non præcefsiflèt»
DE LIBERTINIS, TIK Vlt;
1 tC titulus continet recuftdamfpecicmlibertatis, fdiieet j hbernnitatem* Et primo ponit quis fitlibertinus : Item, y quid fit manurnifsio,amp; unde dicatur,quot modis cotin-t^ertifii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gat? ^ ^^æ Et diuifio libertinorum. Die ergo Libertinu
dici cum,qui fuit in feruitute,8c manumiffus effiErant autem triplis ces Iibertini,Romani,Latini,amp; Deditith»
Romani hbertini erant, qui cofequebanturplenamhbertatem;,8^ fiebant eines Romani»
Latini hbertini introducti erant per legem Ïuniam Norbanam, quam ferebat RexRoma.Norbanus, Et illi erant toto tempore uitae fuæ h'berf,poft mortem autem fiebantferuii ha quod bona corum non manferunt hæredibXcd ad dominum peruenicbant.Et illa liber-tinitas fublata eft per ilium tit »C.de lat^hb.toIU
Dedüitij. nbsp;nbsp;nbsp;Dedititrj uero crant,qui toto tempore uûæ feruiebant,poft mor
tem autemfiebantliberi. Etpeculium corum cefsit hæredibus,non autem patronis- HocauteminttoduftumeratabAdioSentio rege Roma pcrlegemAeliamSentiam,abeodidam» Etillahbertinitas quoq; eft fublata per illum tit.G » de dedit.Über,toll. E t fic fecu ndum boe lus tantum fuperfunt hbertini Romand Qui quoq; de Iure con-fuetudinario defierunt in ufu efte» Quia hodiede lure confuetudina-rio inter Ghriftianos fublata eft feruitus,Só per confequens hbertini tas,fecundumBarto4nUHoftes.fEde capt. amp;poftk reuerf, Panor, in c. ficut »extradelureiur.Vbiautênulla eft feruitus,ibi quoq;nulla poteft cHe libertinitas, quia libertinitas eft quafi priuatio feruitutis, 8ó priuatio præfupponithabitum» l.decem»ff*de uerbo.obligatio» Ergo fequitur inter Ghriftianos de lurcconfuetudinario quoq,- nullos effi libertin os» Eft autem certuro omnes homines, qui funt fut
Romano
-ocr page 51-LIB. h Tit. V. l^etiMtùh- • 7 lO Romano Tmpcrio,tenen' ut fint Chriftiani, fi non re, nomine fakem^ l.i.C.defummatnnnamp;fide GathoI.
DIFFERENTIA INTER LIBERTVM
80 libertin urn.
Libertus 80 libertinus in hoc difFerunt,quóid libertinus propric di Libcrtui citur quatenus eft manumiirus,amp; nufquârefpicit,amp;fie eft nome abgt; folutum^ Libertus uerô dicitur refpedtu patroni,ficut enim pater amp;nbsp;filius , dominus Si feruusfunt correlatiua,ita quoq;libertus 06 pax tronus.
QVIBVS EX CAVSIS MANVMIK tere non licet. TiU VL
DN præcedenti titulo didum eft de defînitione 86 diuifiogt; ne manumifsionis,8^ libertinorum,Item,de cireumftan.« trjs, ubi,quomodo, 8«^ quando manumifsiô fieri debeat. In hoc autem titulo tracîacur de circumftantia perfona-, rum,ideft,quismanLimi£tere pofsit,8ó fiede caufa efficiente.
Poffunt autem manumittere omnes,quibus non prohibetur,Progt; hibetur autem duobus,Primùm,inis qui non funtfoluendo, èC uo.-lunt in fraudem creditorummanumittere.Nifimanumifsio fiatin te ftamento,amp;manumiflus hæres inftituatur. Hoe enim cafu creditor res nullum fentirent incommodum, Gùm fcruus hæres inftitutus te^ neatur eis fatisfacere,ut hæres. Secundo prohibitum eft minoribus 3cvin.annis,nifihabcantiuftascaufas manumifsionis, Dequibus hic in texmel in teftamento manumitterent,tunc enim fatis effet adimple uiffexiiij.annum.
VERS* A^ inturia definedi^St
Non enim minus iniuria afficiendus eft defunffus quam uiuuslt; nbsp;nbsp;'
Qui autem iniuria eum aftecerit,tenetur hæredibus Actione Iniuria-rum.l.offa.ff dcrelig.Scfumpt.fun.la. ^-quoties.ff.'delniurqs.
'PrceualuilJctafncnd) id eft,prædifta ucra funt quando ex propoiL to manumictit,ut creditores decipiat. Animus enim 80 hominis intê-tio diftinguunt fafta.l.fccdifsimam.G.de adultères, Eftq; hic ^fum-ptus ex tin fraudemÆqui amp;nbsp;à quibus.G.manumiff amp;c.
Serait htera in^itudi^c/l^ ) ld eft,quód non poteft effe hæres,nifi fit liber,Ideoqueintclligitur illudprius,fcilicetlibcrtas,tacitêconcef (urn ,fine quo pofterius,fcilicet hæredis inftitutio,ualere non poteft;
K^ut ^umnutn^ ) Alumnus tam in adiua quam in pafsiua fignifica tionecapitur. Significateumquemtualuifti, 8óquoq; qui te aluiu ïtem fignificatfiliosexconcubinanatos.Uï.cum gUC.quæres pig. oblig.polt
•ß uq
-ocr page 52-ENÄRRATIONES T « IHSTITVT?
^Cumcr^o^
Hk ^ etiâhodk efteorre^us per ^wn Autentico^utfponfa Jarg/ coll.p^ubi dcciditur,quodlt;^uilibet poteft in teftamento manumkte-re,cuipermiflumtftteftameiiturncórtd€rc :Sedomhisadultus , id cft,t44annorüm,qui eft fui luris, poftquanl adimpleuiti4, annum» poteft condere Teftamentum. ƒ cùm ergo. hk tit» noftro. ^ præte-f eà,cum ghinfrà,quibus non eft permifl.fac.Teftàm. Ergo fequitur quod etiani in teftamento manumitterepofsit,poftquam adimpkuè tic 14. annum«
/dcdiam uiam^SdUcet inter 14. amp;nbsp;zo.uidelket xvq«
DE IIS QVI ^VI VEL ALIENÎ luris funt# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tiu V11 b
Contimutia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ titulis præcedentibus explkauimus ünam perfonaruni diuifionem,quæ partim Iuris naturalis, partim uerô Iuris gentium erat. Eaenimpars quæ ingenuitatem tradidit* proprie ad lus naturale fpedabat.Cüm co Iure omnes bo mines liberi fint» Altera uerô pars deferuitute amp;nbsp;manumifsione ex lu regentium originem traxit« Sequitur igitur alia perfonarum diuifio» A/ic«*i«rif, quódfcilket Iiberihominesfunt,autalkni Iuris,aut fui Iuris« Alkni Iuris funt,aut fub poteftaté dothinorum, aut fubpoteftateparêtum, Sd hæc diuifio eft partim luris gentium,partirn uerô eft Iuris Ciuilis. Nam ca quæ de poteftatedomirtorum iri feruos tradit, ad lusgcnnu referenda eft,altera uerô,id eft,de poteftate in liberos,prOpric ad lus Ciuile fpedtat.Ethoc lus exlureciuili originem traxitCum reliquç genres liberos in poteftate non babeant. ^ lus autem« infra de patria poteft.UNam ciuium. findens qui funt fui ucl alieni luris#
Pdtr'mpotet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft itaq;patriapoteftas lus,pet quod filrj :, filial, nepôtes,nep tes
^M» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ cæteri defeendentes per lineam mafeulinam, patri, auo paterno, uelproauo,fcibcet légitime fubijeiuntur. Dko perlineam mafculE nam,propter cos quiexfiliabusnafcuntur.lllfenimnonfunt in po^ teftate aui materni, fed in poteftate fui patris amp;nbsp;aui paterni. Cùm veenitn^ Uhef patres liberos in poteftate non babeant.^ Foeminæ«infrà de adopt« rosm potend' Dico lcgitiino,qùia non omnes liberi , qui patres èC auos babent, tenon habent,Qy]y eorum poteftateflirtt,fedtantùnliliiquilegitimos bafaencparen tes. Ad hoc ergo ut intelligas qui liberi proprio fint iri poteftate pa-däint^fpecies rentum,dic,quód quinquefuntfpecies liberorum t Primo naturales hkroran». nbsp;nbsp;^ kgitimi,qui feil ie et ex iuftis nuptqs procreati funt,de quibus dke-mus in tit.infra de nupt. Secundo legitimitantùm,ut liberi adopts ui.de quib.infra in dude adopt« Et iUasduas fpecics habentpatres
' • quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in
-ocr page 53-LIB* b TîK VIII, De ijs ^uîfuiiitclalicnî Iurii ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«
ill póteftate» T crció funt naturales tan tu, qui fcilicct nati funt ex'. côcubina,uelex duabJibens perfonis, extra matrimontu,inter nbsp;nbsp;nbsp;“
«juas tarnen matrimonium poteftconfiftcre, Etilli no funt in pa tria poteftate,nifi legitimentur.Legitirnatio aute fit trib.modis.
' Primo per fubfcquens matnmoniij,c,T.Slt;c.tantaeftuis.cxtr.Q L«git'«lt;lt;t^ filij fmt legiuSccundo per danone euriæ,ÿ.fina, infr.de nupt.^J“®^””^** Qiiibus connumerari.infr.dc bered.quç ab intcft.dcfcr.T ertió
]P refcriptu Principis,uelcomitis Palatini. Quarta fpecies filio-quot;* rum dicûtur fpuri},qui fcilicet ex fcorto publico natifuntjncer tos patres habetes,quos uocât,uulgo c5ceptos. Quinta fpecies eft illorum,q ex inceftuofo coitu nati funt,ut ex afcendentib. amp;nbsp;defcendentib. item ex collateralibfproximisîEtiîîeduæ fpecies ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
quocp nÓ funt in poteftate parentum, Ncc poffunt legitimari re gulariter, nifi legitimatio fieretperrefcriptum principis deple nitudincpoteftatis,Perfubfequcns aut matrimoniii legitimari nullomodo poffunt* Vide Bal.inl.fiqua illulfr.C.de S,C.Or, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘
c A v s AE patriæ poteftatis tres funt: Prima eff: légitima ma- C4uf£patrtlt;tt *
trimonium,dequoinfradenuptr)s,Secundalegitimatio filq napotejiAtm. gt;nbsp;turalis.^fin.infrâ de nupt.Tertia eft adoptie,ut mfr.de adopt* in principio* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
E F F E c T V s ueró patriæ poteftatis funt: Prfmüm^quod patri acquiritur plenum dominiu in bonis profedirqs filqfamilies, adminiftratio quo ad ufufrutftum in bonis aduentitqs .^Igitur liberi.infra,perquas perfo.nob,acquir,l*i»amp;2. C*debö.macer4 Secundo quód filiusfamibas non poteft regulariter patrem in lus uocare,etia cum uenia iudicis.l.fin.C.dein lus uoca» Tertid quód filiusfamilias no poteft eotrabereneep agerefuo nomine, nift adea qug ex caftrenfi,uel quafi caftrenfi peculio proueniut, ut eolligitur ex gloCin uerbo,dignitatem, in l.fi longius.^fi fill usfamiliàs. ff.de lud.Quartô quod filiusfamiliàs no poteft Te* ftamentum conderc, nifi in caftrenfibus, uel quafi caftrenfibus peculris,utinfrâ,quibusnoneftpermiff. fac.teft.00 ^fin.infra de milit.teftdieliquos effeftus patriæ poteftatis,uide ^lus autêr in glos.in uerbo,in lus.infrâ depatr.potefta.
Soluituraut lus patrie poteftatis fex modis:Primo morte na ^^^ ^^^,^ turali pains,ùelaui paterni 8lt;c.Sccudô morte ciuili,qtiando fti^^y^ ju^p^ licet pater propf aliquodmalefaólitm deportatur, uel eft banni tri^petefiatK^ tus.lntdlige tarnen , quodauus paternus prius fueritmortuus. Tertio, dignitate patriciatus. lila .n.dignitaslummaeratpoft P^trifUtut» Cffaremddem dic,fi fibusfa.eligitin epifcopu.Quarto, ff pater fuerit captus ab hoftib. fed dum patria poteftas eft tantü in pen
• den»
-ocr page 54-ENÄRRATIONES IN INJTITVT.I ?
denti 8d fufpefojnee penitus fublata,Quia pater ex fetuitute redfenS’ iurepoftliminij acquiritpriftinamfuampoteftatem.Quintó cman-cipadone.Sextó adopdone aui.Et fic habes qui fint alieni lunspuide-. Iicetfilfjfubpoteftateparentü,0cferuifubpoteftatedominor5» Ex.
facile coßnofees atq; intenißes,qiu fint fui luris.Contranoïû jj^ emm eadem elt dnciplma* ountitaq; omnes perfonæ fui Iuns,cxce^ Qu^perfont pds feruiS;gt;amp;^ filfjsfamiliâs. Et uocantur patrcsfamiliâs,fine pubères ßutpäwris, fint,fiue impubères.Sicuti filijfamEdicuntur ómnes,qui funt fub po-QQc fui lurif ’^^ft^te parentum,cuiufcunq; tandem ætatis fint. I.Nam ciuium.ff de funttripUces. qs qui funt fui uel alieni luris.Patresfamilias autem fiue illi qui fui lu-ris funt,funt aut fub tutela,uel cura,aut neq; fub tu tel a ^ neq; fub cu-Sub tutelar ra Sub tutela funt mafculi ufq; ad I4.annum,fccminæufq; ad xq* amp;S nocarttUrirt1puberes,fiue pupilli. Deinde adulti fiue puberes àxüq.. annó ufq; ad xw. annum,fub cura funt Só uoeäntur minores .Ab an neq; fubcura, noucrô xxv. amp;nbsp;ultra,nequefub tutela,neqüêfubcürâfunt,ÔC uocan wq^fubtats' j.^^ Maiores.Tunc enim perfonis ac rebus fuisipfi præfunt, nififint pródigi,autfuriofi,quibus quoq; dantur Curatores» Quid autem fit tutela Uel Cura,ltem quotupliCes fint,uidebimüs infra fuo loco» SummAria hu» - ,'Hic titulus tra Etat primam fpeciem fecundæ diuifionis,fcilicet,dc inttituU, nbsp;nbsp;poteftatedominorum in feruos. Qiiæcùm de Inregentium fatis du-,
ra,amp; intolerabifis fit,per lus ciüile eft aliquó módo reftrida ÔC limi tata,ne domini quacunq; de caufa ih ferüos feuirct, amp;nbsp;hoe ideó;, quia Reip»intereft,ne quis re fua male utatur»
dutadademptcram.yQuidhodielurisfit, fidelinquensadfacram ædem fugit,uide in hfidelEamp;T inï.præfend»G.de qs quiad eccle»con fuox.interalia.cxtradeimmu.eccle.
DE PATRIÀ POTESTATE. TIT» IX.
N hoc dtulo traditur altera fpecies fubdiuifionis fupra traditæ,fcilicetpatria poteftas. Et definitur prima amp;prlt;c cipua caufa patrio poteftads^fcilicct matrimonium» De-ICSksB inde addit caufam efficientem patriæ poteftads,uideliceC lus ciuilc,amp; ponit quædam exempla.
, D-E ‘ NVP’TIIS. TIT, X«
’ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VM incaufismatrimonialibusfintuarialura,quae cir-^
,. lt;nbsp;‘ J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ca gradus confanguinitads amp;nbsp;affînitads, Item circa di-
’J°^^’® ubique non conueniunt,primum omnium necef-feiudicamus,dehuiufmodiconfiitutionibus paucaprae mittere,ut confier fecundumquæluranoftro tempore caufæmatri-i»onùles tradandæ ÔCiudicandæ fine, E -
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sunt
-ocr page 55-LIB. I. Tit, X. Ct^upUfü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft
Sunt ka^jquinq; Iura, quae ad decifiones caufarum matnmonia# lium alkgari poffunt« Primum lus eft confuetudo quae ante kgem M^oifi extabac.Secundum eft lus Mofakum. Ter num eft lut Ciuik. Qpartum eft lus noui Teftamenti Quintum eft lus Canonicum«
DE PRIMO IVRE, DE CONSVETVDIME fcilïcet,quæ ante kgem Moifi fuit,
RIM V M itaq; de confuetudine ante kgem Moifidice-mus.£rat autem ilia confuetudo lus, quod permittebat » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuptias in primo graduconfanguiniratis 8c aifînitatis.
Nam fecundum illam confuetudinem, Abraham duxit confan^litet 5aram,quaefororconfanguinea eiuserat,hoc eft,cx codem patre,etfw«fx cohort duabusmatribusnata. Quia GencGiO. Abraham dicit Saram elle Fl^^’^/““' , lororem luam,ex codera pâtre,nôrt autem ex cadera matre, licet m- yterimex una terpretes ibi exponant fororem pro fratrisfilia. Cùm Abraham Ge.. »Mï«,ef dult;h ncCi^, Loth quoq; uocaueratfratrem fuum, amp;nbsp;tarnen filius fratf is ^‘«Plt;lt;''‘^' crat,Genef«i(. Sccundô,fecundum illam confuetudinem duxit Iacob fimul duas forores , ut Rachel amp;nbsp;Liam,Genef.29.Cùm tarnen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.^,
Rachel ipfi lacobin primo gradu aftmitatis primi generis propter Liam fororem, quæ Iacob uxor crat,iungebatur». Sed hæc confuetudo nihil ad nos,quia lus Mofaicum,ciuilc amp;nbsp;Canonicum expreß. feiUosgradus prohibuerunt. Nam fi Sara fuit fororconfanguinea Abrahæ,prohibituseft is gradus per Moifen, Leuit.i8.his uerbis :
T urpitudinem forons tuæ ex patre,fîuc ex matre,non reudabis. Et delureCiuilün gintereas.infrâdenupt. EtdelurcCanonicoin c* Non debet,de confang.Sc affinit. Si autem fuitfratris filia,ut interprétés uolunt,per Icgem Moifi,isgradus LeuitiS .no repcritur pro-bibitus. De lurctarnen ciuili amp;nbsp;Canonico prohibitus cft. ^fratris« infra de nupt.d.c,Non debet .de confang.amp; affi.ExempIum autem lacob cum duabus fororibus exprefse perMoifen Leuit.iS .prohibi turn cft,nee unquam per lus Pofitiuum taks nuptiæ permiffæ funt* Ideo hæc confuetudo nihil ad nos,nee hæc exempla in confequendî trahenda.
DE LEGE MOISL
Ecundum lus diximUs elle kgem Moifi. Permitteban-tur autem nuptiæ per Moifen inter confanguineos poft primum gradum,Sc inter affines in primogradu. Qui# ffliamfratrisducerelicebat, Cùm inter confanguineos
-ocr page 56-BNARRATIOMES IN INSTÎTVT*
hæ perfonae tantum fucrint prohibitæ,ut afcendentes 3C defcen dentes* Item collatérales proximî, üt frater, foror, fiue confan- lt;nbsp;guinei,fiue uterini fint^me ex utroque parente.Item ami'ta,ma-. tertcra,patruus,auunculus»Ideo fequitur quódfratris ftlfam du cere licebat,licet no plane ßtm fecundo gradue Fratrum autem amp;nbsp;fororû liberi hoc iure fine dubio coniunguntur ♦ Inter affines aut quoq? tantû proximiores prohibeantur, ut nouerca,uxons ftli'a,uxoris neptis ,uxoris foror,auunculi’ uel patrui uxor»Relt quç perfpnæ funt permiffie hoc Iure,dc quibus omnibus habes LeuitaStExprefTe autem hoc mandatum eratî Si frater decedc--bat fine proie-, relida uxore, tertebatur frater fuperuiuens reli-Äamfratris ducere,amp;fernen mortu1furcitare.Deu.25. Et tarnen erat in primo gradu affinitatis* Et tantum de gradibus confan-guinitatis et aninitatis fecundum legcm Mofi fcriptam»
Circa diuortia autem hoe lusquoq? habet fpeciales Conftitu-tioncs.Nam Deut,24.exprefrehabetur. Quodmaritus poterie dimittere uxorem ex quacuep caufa, amp;nbsp;ei dare libeUum repudq ^ Et tantum de lege Mofi fcripta^
Brat a5t ante Mofen,amp;tempore Moifi, SeSpoftMoifenquo que confuctudo,qug 'w«A(zy#ew«i»permittebat,Sicuti extantmulta cxcmpla,utIacob,Dapidi3,SalQmonis, 00 qui fimul plures ha-buerutuxores.Sicuti aut nos confuetudiuc,qug ante IcgemMo fi extabat, in caufis matrimonialibus no fequi debemus, Ita nee legcmMoifi,fiueconfuetudinêillius têporis amplcóri tenemur«-PriniLim ideo quod Chrifius ipfe FflAuj-«#***!'» ^ ea que Moifes de diuortqs amp;Iibcllo repu dij tradidit,fuftudit.Na Matta^iChri-ftus Pharifæis de libello repu dij ex quacuquc caufa interrogati bus,ita refpodit: Moifes ad duritia cordis ueftri permifit uobis dimittere uxores ueftras :ab initio aut non fuit fic.Dico aut uobis,quod quicuep dimiferit uxorem fuam,nifi ob fornicationê, amp;nbsp;aliam duxerit,mœchatur* Et per illam ipfam fententia Chri-ftus quoep improbat 5r«Avy««*»lt;th^^? licitaerat tepore Moifi, cu dicitï QuieSque dimiferituxorêfuam,S6aha duxerit,mcechus eftjtem toUitur Tn^v^tadet per Pauli fententiam*i»Cor»7»Vir fui corporis poteftate non habet,fed uxor* Igitur is qui uxore dux it,illifoli alligatus eft,necpoteftfealij obligare^Secundd quod Mofes in caufis matrimônialibus nos no liget,probatur.Nàfi-cuti alia ludicialiaMofaica nihil ad nos pei tinêt,ita necilla,qug dematrimonijs difponutjdeo nos fequi debemus leges prefen-tiu magiftratuu,ut Cæfaris,amp;quo Cæfar nos remittit.Certum eftaute, quod lus ciuile quoque prohibée quafdâ nuptias, quas
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Moifes
-ocr page 57-HB« 1. n. X» OeNwpfl^# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t'
Mofes permittebatjUt inter me amp;nbsp;fratris mei filia. ÿfratrîs wert Inftit. de nupt. Item inter me ctreliftam fratris mei.I. fratris.C deinceft. amp;inutilib.nupt,ldeo lex Moifi amp;nbsp;confuetudo fui tl poris dematrimonijs difponentes,adnos quoep non pertinen .
DE IVRE CIVILI*.
SERTIVM lus quoddeCaufis matnmonialibus difpo «Hcôiitf«. nit,eft lus ciuile.Pf ohibetur ant per hoc lus rjde gra dus, qui fuprà per confuctudinem ante legerti 66per ipfam legeMoG prohibit! eranuProhibentur autem 66 alia quidam , quai de lege Moifi 06 confuetudine permifla e* rant.Iicebat enim de lege MoiG duccrefratris filiam, utcolligfr *^^^ JH“^**^* '^* ^5 gradus de Iure ciuili prohibitus eft, uc lt;^ fratris uerö.hic tit^noftroJtem de confuetudine, ut diximus,licebat lu df is plures habere uxores, quod hoc Iure quoq^ prohibitum re peritur^l^Eum qui duas.C.de adult* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ _
Suncaut in hoc lurepotifsimdm duo confyderanda.Primum ri44n^cTcaa eft quod permittit nuptias in fecudo gradu confanguinitatis,üt fairn’tintn^ttf^ inter liberos duoru fratrum, uel duaru fororum. ÿduorum,hic ^ tit*noftro,l*fi neptem.ff.de ntu nupt.Et fic poft Mofen,Ius ciui le reftrinxie matrimonia per unum gradum, Secundu cft, quod lus einde diuortia permitcebacmulcis ex caufis,Namin ^diftraü huntur,in Autentico dertuptrjs» cdl«4» enumerat Imperator ua rias caufas, propter quas matrimonialégitimé contracta diftra huntur.Sed tarnen is ^uidetur correAus, per ƒ* prædidis itac^ eaufis,in Autentico, utliceatmatri amp;auiæ* colIat.8,Sed tarnen de illo lure nouifsimo quoep extant multæ caufæ diuortq ►
CAVSAÊ D 1 V OR T XI DE IV-
re nouifsimo*
R i M A eft G alter ingreifus fucrit religione. ÿ quia uerô confenfu, in Autentico,ut liceat matri 86 auiæ.SecU ^^^^da eftimpotetia cocundi* Tertia eftcaptiuitas*d.^prse didis itaquecaufis^Sed hoc lus in caufis matnmonialibus quo que non eft confyderandu, edm in nouo Teftamento quædam üideanturexprersêfublata,prçfertim eaquæ dediuortio difta funt*Nam Chriftus Matt.i^.dicitzEgo aut dico uobis, quicun-quedimiferituxorem fuam,nifi ob fornicationem,mcEchus eftj per ^uamfententiam reliquæ caufæ diuortq fublatæ funt, præ-cipue ea quæ de captiuitate difponit, licet lus ciuile quoep non diftinguatin captiuitate, fcilicet,utru conftet an coniux incapti üitatê redaâa,uiuat,66 tu no permittatur alteri aliud matrimo*'
-ocr page 58-BNARRATIOïTES TN INS Tl T VT.
nittm« Si uerô dubium fuent an uiuat, cxpedetur per quincjucnnl-iim,SC poftca permittuntur nupuæ.^ fed etiam captiuitatis. uerf.fi uerô incertum.m Autenticodenupt.coUat.44 Gum ergolusciuilc Slt;2nouumTeftamentum circa diuortia nonuidebanturconuenire, perChriftianos Impcratores,caufæmatrimoniales ad cognitionem Epifcoporum reiectæ funt,utipfifccundurn ca, quæ innouoTefta-mento difpofita funt^iudicent. De airjs uerôcafibusin nouo Tefta-' mento omifsis,condantrationabUesGanones,fecundü quos in eau-fis matrimoniaUbus decideretur ♦ Canones autem prohibent quolt;ÿ fecundumgraduminnuptijSjquemkgespcrmiferut.CtNondebcu extra,de confang4amp; affmit*
Nota autem obiter,quôd omnes cafus;, qui deconfuctudine ante legem Moifi,item per ipfam legem Moifi, amp;nbsp;per lus Ciuile prohibits erant, etiam de Iure hodierno omnes prohibitifunt. Non enim extat ?!iquodexemplum, quôd lus Canonicum permiferit gradum, qui prjur prohibitus fucrit. Econtra autem delurchodicrnomuL tafiîntprohibita,quæ prins permifTaeraht, utuidesdePoIygamia, Kodk prainhi^’^^^ '’ ci^Dfii^ftns. Item circagradusconfanguinitatisSCaffinita-te font nuptie tisjn quibus hodie nuptiæ prohibitæfunt ,ufque ad quartum gra-pfejiad qu^rtü jurn inclufiuc. d. c. Non debet, extradeConfanguinitate 8u AfR-
fiui. natate»
Qiiartum Ius,efi lus nouiTeftamenti ? fed de hoc Iure, quod ad gratins confanguinitatis amp;nbsp;affinitatis attinct,nihil difponitur. Sed tantumhabetur in co,quod ad diuortia attinet.
CAi^e i' Enumerantur enim duæ caufæ Dinortq. Prima eft adulterium, '/■Aüt[.J*^°^ '^ de quo Matthæidecimo nono capite. Sccuntia eft. Si alter ex con-trahentibus infidelisfuerit,ó^noluerithabitareenm fiticli, fed dû feefièrit, permiffumeftfidcliiterumnubere. Dehaccanfahabes priore Corinth, feptimo* Hoc tarnen fie inteUig«, non quôd hodie ficeatChriftiano ducere ludæam, uel Turcæalicuiusfiiiam, cum fponfus 80 fponfa tiebcanteffe eiufdem Rehgionis;Sed ita intcUigen dumeft, quódtemporibus Apoftolorum tæpe alter ex coniugibus conuertebatur ad Ghriftumpaltero infideli mancnte.Uli poterant co-habitare, fi uolebant.Siauteminfiddisnonuolebat/eddifcedebat, fidelis non er at ligatus»
DE QVINTO'IVREp SCILICET
Canonico»
QVIN T V M Ins, eft Ins Canonicum ♦ Hoc autem Ins in certia quibufdam cafibus omnia Iura fuprà diefta mutât. Primùm autem mutât confuctudinem,quæantelegèm Moifîcxtabat,prohi-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bend»
-ocr page 59-LIB. I. tit. K txnupe^h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14
ben Jo (cilicet niatn'monia inter affines,ufq; ad quartum graduni in-tlufiuc»c«t. de Confanguijiitace ô^affînitatCiperquani conffitutia-ncm prohibits furic nuptiæ duarum fórórumiGmul amp;nbsp;feparatim. Ec de hoCeft quoquctext.in c.quidôrmieriùCurnfîmilib.zÿtquæftiôi , rj.Deinde fuffulitquoquc Polygamiam, quæ hac confuetudinc per-miffa erat,de quaxxvirj« quæ. q« Ô^ iqi per totüm,clt;fiquis fuéntgt;0t q^/'C'gaudemuSidediuor.amp;heümquiduas.G.deäduItc. Secundo inucaüitquöc|;IegemMoifi 4 irico quod prohibuitducerèrelidam * fratris, fine fponia,Hue uxor fuerit, c* ff qüis defponfäuCfit,xxvn’q* 1l.C4fin.de DiuOreqsdteni quod diuortià fieri nori pefniittit, nifi ex quatuor cauffs,dcquibus infra. Cum tanieri delegeMoifi^ex quägt; cunq; fieri non pöterat,ut fupra diximus. Tertio mutauit quoque ïi« cj««wu»S lusCiuiIcjineoquódpröhibüitmatrirtionid inter Confanguirieos^ muNuit quo^ ufqjadquartumgradunl irtclufiuc.c.finaiideConfahgümitate ^àf ^^^^** finitate,per quod fublaturncftIüsGiüiie,permittens nuptias inter fij lios fratrumó^fororum.Iteni^inecquoqjmutauit, quod non diri-mitmatrimonia libcrorum firieConfenfüparentum contraóa.c.Suf ficiat.xxvq» quæftiO. ff. Quarto mutauit qüoq; lus NouiTeffameti^ in eo fcilicct,quód Epifcopis,Presbyteris gt;nbsp;amp;nbsp;Diaconis matrimonii intcrdixit,utpcr toturn titulumdeCicric» cohiug.quumcameri illa matrimoniadcIureNouiTeftamchti^ S^ueterumCanórium licita xiatrhnoitidfi fint. Sicutiex difpofitioneSi Exemplis facræ feripturæ probari po ^^^^^«^lgt;^^ teft. Nam Paulus priore ad Timotheüm tertio,ita inquitiOportec Epifcopum irreprehenffbilem effe,uniusuxorisütruin. Et irieodem capi.addit: Diaconi fintunius uxorisuiriamp;eddem bates adTituni capiteprimo. Præterca extant exempla. QüiàMâtthæi odauó hæcuerbahabcntur:Vtquum ueniffètlcfusin domum Pétri,uidit focrum eius îaeentem amp;nbsp;febricitantem. Vnde colligicur,quôd uxo-rembabueriu Et quôd Apoffoliuxoreshabucrint,coll;giturquoque ex capite nono prioris Epiftolæ ad Corinthios, ubi dicit;
Nunquid non habemus poceftatem,fororem mulierculamcircum-ducendi,ficutamp;cæteri apoftoli ƒ Et quôd idem obferuatüm fit in primitiuâ ecclefia,probatur pertextum in c.Nycena,^! diftinôt. Et ex multis biftorffs colbgt pSoteft.Hæc autem poftea pér lus Canonicum mutatà,Sd fublata funr,ut intitule deCkri,coniug. Ét in mub tisalffslocis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
•; Quum crgo nunc quinqj extent Iura de Matrimonqs difponeri-tiâ^ôô inter fe non conuenientia 4 dubitari poterit,quodnamcxei9 debeat feruari in illa dinerfitaté lt;nbsp;Et fupra quidem did urn eft, con-fuetudinem ante kgem Moifi kruandamnon cffc,quia per Moiferi fublata efffEtpöffeakx Moifi per lusCiüile quoque mütata,amp; kn^
-ocr page 60-ENARRATIONEJ iN INÏTITVT.
peratoresipfi in eau fis matrimonialibns alureCiuili recefïcrunt, taf que ad cognidonem Epifcoporum reieccrunt, fcquitur quod in eau-fis matrimonialibus extent tantum duo lura ufitata, lusfcilicct No-uiTeftamenti,^óó lusCanonicum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘
Sed certum eft, quod lus noui Teftarnenti Canonibus non cedit* Igitur conclude primùm;, quod lus noui Teftamend in cafibus in co decifis^fimpliciter finealiqualimitationeßue mutatione feruandum lt;iSoJ'ii«/è- fit. Sed ex eo tantum caufæ diuortq iudicaripofTunt, amp;nbsp;pro parte ^uend-jmßiin quidem,utMatthæi 19.Ô^ l♦Corinth♦7. De alijsautemcafibus,ut *iMi^l^!* ^^ gradibus confanguinitatis amp;nbsp;affinitatis, nihil difpoßtum eft .Set-uaturitaq;in alqscalibusin nouo teftamento non deeißsJusCano-nicum.Echoc ex duab»caufislt;Pnmùmideo, quod Cæfar, cuius fub-did fumus,8c cui tenemur parère, feipfum amp;nbsp;nos in caufis matrimo-niahbus fubiccit. Secundô,quôdeftlusufitatum, 5lt; à mult is fccu-ti«C4»0«c»»nh'sexlongifsiraa experientia introduc7um amp;nbsp;obferuatum. Quarc quattnus fe- feruandum eft, quatenus non pugnat cum lure Noui Teftamend, quendumßt, Pugnat autem cum eo in raatrimonns facerdotum,ut dieftum eft. Er go in hac parte no eft feruandum l. Nam magiftratus.ft'de arbitris, c. Suntquidam^z^.q.i» amp;nbsp;in hoc cafufinedubiopugnat cum lure NouiTeftamenti.
Suntautem8óalijcafus,inqüibuslus Canonicum diciturpugna re cum nouoTeftamento,fed non fine controuerfia,ut in illis quarfti onibus,utrum poft diuortium propter adulterium,innocenti Iiccat, altera parte uiuentc, contrahere matrimonium. Item, utrum fola defertio coniugis fine adultcrio,fit caufa diuortq.Sed de his quarftio nibus infra dicemus« Et nunc tradationem caufarum matrimonialf-um,fecundum lus ufitatum, aggrediemur.
Quia autem caufæ matrimoniales nonpofftmt ineelligi fine co-gnidone linearum amp;r graduum^propterea premittemus primùm de Arbore Canonica»
DE ARBORE CANONICA;
RBOR Canonfeaprîmùmeft excogitata, ut effet quidam demonftratio adoculum/ccundum quam periona-rumdiftanda:,mutuó inter fc difcemerentur ,^ Agna-rionisdnfri dearbore confanguinitatis. Eft autem arbor
dupIex,CiuiIis,ó^ Canonica: '' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;’
.r ArborciuiliS eft,quæperdnctadfuccefsioncm amp;nbsp;tutelas.I. luris-irbürciuiHi. confultus^fftde grad»affinit. Et de hac arbore bic nihil dicemus,fed mfr un dt»de arbore confang:
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Arboi
-ocr page 61-tîB. b- Tit, X ßeVitpe^t, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f|
Arboxuerp Canonica eft, quæfpedatad matrimonia.C. Ad fegt; ^^^^^ ^^^^ dem»55.quæft»c»Eftautenl illa arbor duplex : Arbor confanguinE ^^^ tatis»2lt;arbor affinitans* De arboreconfanguinitatis primwm dice-
mus»
DE ARBÖRÊ CONSAN-
guinitads«
ICIT V R autem confangui'ilitas,uinctiÏum perfonarum ab codem ftipite defcendentium , carnali propagatione Cofan^init^t contraólum* Et diCitür confanguinitaS « quad fanguinis unitas.
Confidcranda autem funt in arbore duo , fcilicet Linea, ^ Gradus,
* Linea dicitur coÜeAio perfonarum, ab codem ftipite defcenden-tiüm,gradus Gontincns,æ numerosdiftinguens. Et cft triplex,linea ‘■‘«^i“^ afcendentium,defcendentium,8^ collateralium, l.i.ff* degradibus affinitatiSfCfï.^^.quæftiO. v.Linéa defcendentium cft,quando nume-ramus à patread filium,a filio âdnepotem,ânepote ad pronepotemj amp;0cdeinccps. Afcendcniium Linea cft ^ quando nurneramus â filio ad pattern,à pâtre ad auum,ab avio ad proauum,amp; deinCeps. Col latcralium ueró eft,quando numcramUs fratresamp;C forOres ^ amp;nbsp;ulte-riores quoq^Et illa fubdiuiditur in lineam äqualem,ÄC inæqualem 4 Aequalis linea cft, quando gradus æquè diftant à communi ftipite* ut frater 8Ó foror æque diftant à communi ftipite, Itcm,patruelcs 06 confobrini àcommuniftipite, Inæqualiseft,quandoquædam per/ fona alias gradupræcedit, ut quum quæritur defratre ^ èc fratris præmortui filio* Item de confobrinis Só fobrinis* Quia frater præ-cedit gradu fratris filium. Et confobrini gradu preceduntfobrinos, Igitur funt in linea inæquali,
Gradus nero eft habitudo diftantium perfonarum, qua cognOx ^^^^^^^ fciturquotaagnatiortisuelcognationis diftantia , duæperfonæinter fe differunt. Et dicitur gradus,ad fimilitudinem fcalarum, gra-duum ,fiuelocorum procliuium, quia itagradimur de proximo ad proximum.dj,iurifconfultu8.ft.de gradi.affiniu
NVNC DICEMVS DE REGVLIS; EX quibus gradus difcemi poflunt*
RIM VM noneftneceflè tradere regulam de afcenden/ tibus 8^ defcendentibus * Quia inter illas perfonas nu-ptiæin infinitum funt prohibitæ ,^. Ergo non omnesLic tit. noftro, propter fcquentes tarnen régulas intelligent
-ocr page 62-ENÂRRATÏONES IM IN S Tl ^t T. das die hanc ene rcgulam in afcen dentibus èC defcendentibus.
PRIMA REGVLA DE ASCENDENT tibus Slt; defcendentibus.
Totfuntgradus, quotfuntperfonæ,connumeratisintcrmedrjs^ugt; na dempta, ut auus 8^ nepos funt in tertio gradu.Et hoc ideo, quia pater amp;filiuscenfentur una perfona» Dicemus itaque de coUatera-lib.Et de ijs extant duæregulse,
SECVNDA REGVLA DE COLLA-teralibusinbnea scquah\
Quote gradu utraque perfona diftat â communi nipite,eodeni gradu etiam inter fe diftant, ut exemplum: PatrudesSó confobri-nidiftantâfemutuôin fecundo gradu , quianumerando adftipi-tem,quælibet diftat ab eo in fecundo gradu, Item fobriniinterfe diftant tertio gradu,quia quælibet perfona diftat à ftipite tertio gradu* Ita filrj fobrinorum diftant à fe inuieem quarto gradu, quia quæ libet carum quarto gradu diftat*
TERTIA REGVLA DE COLLA/ teralibus in linea inæquali*
Quoto gradu remotior diftat à ftipite,eodem gradu diftant in terfe.c.ult.extradeconfang.amp;affinit. Exemplum: Patrueles etfo-brini funtin tertio gradu, quia fobrini funt remotiores, amp;S diftant a ftipite tertio gradu. Ergo amp;nbsp;à patruelib. eodem gradu diftant,Iicet patrueles fint tantum inlecundo à ftipite^ Aliud exemplum: Nepos Petrutf) diftat à filiapatrui quarto gradu, quia totfuntperfonæufq; adftipitem*
DE ARBORE AFFP nitatis,
FFINIT AS fecundum leges eft perfonarum pro^xL mitas, proueniens ex iuftis nuptrjs. Dico exiuftisnuptqs, quia ex interdidis et illicitisnuptrjs de lure ciuili non con trahituralFinitas.LNonfacilè.^ Affines. amp;nbsp;ƒ fejendum* ffi de gradibus affinit. Secundum Canones uerô eft perfonarum proximitas ex quocunque coitu proueniens,omni carens parentela, Et de iUa affinitate loquimur hic«Et dicitur affinitas, quafi duorurn ad unum finem unitas,eó quod cognationesdiuerfc,uel per nuptias uel alioqui per coitum copulantur*
Contrahitur igitur affinitas duobus modis ^ Primo per légitimas ^ont^h^r^ ^“P^’^®* Secundo per coitum extra matrimonium, fine fit licitus,fi-éffîmtM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uein«
-ocr page 63-riB. L rib X. ÜelSupltj{, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^
t!eïncen:uofus.c»difcretionem.c«p€nult« cxtrâ,dceo quidognOiCOn fang*uxonfuæ.Pcr nudam autem d€fponfationem,nondum fecuta copula carnali;,non eft contraria affiinitas ,fed publica honeftasjqug quoqueimp€ditmatrimonia,ut infra dicemus*
Sunt autem tria genera affînitads.Primum eft, quod mediante u^ ^^.^ ^^ naperfona contrahitur^Perfona enim addita perfonæ,mutât genus affimt^th attincntiæ,non autem gradum» ExcmpIum;Ego SC frater meusfu-mus confanguinei in primo gradu confanguinitatis, frater metis du cit uxorem,illa eft perfona addita per copulam carnis ;, amp;nbsp;mutat ge-. nus,id eft,alio genere attinet mihi,quia uxor eft aftinis/rater autem confanguineus,gradum autem non mutat-ficuti enim frater eft mihi in primo gradu confanguinitatis , ita uxor eins eft mihi iunda in primo gradu affinitatis* Et hoc genus habet tantum prohibitio-nem in matrimonqs ufque ad quartum gradum. Reliquà duo genera matrimonia non impediunt.
Secundum genus affinitatiseft,quando primo genen’ eft addita ä-' liaperfonapercarniscopulam.ExempIum:Vxorfratristtïeieftmihi^^^ in primo genere affinitatis iunfta, mortuo fratre meo addc eius reli-lt;ffæ uiduæ ahum maritum, ^ is crit mihi affinis in fecundo genert» Aliud cxempIum:Soror mea habuit maritum, qui eft affinis meus in primo genere,ea mortua,maritus eius aham accepit, quæ eft mihi in fecundo genere,8ó tarnen in primo gradu,ibi marito mortuo,eius re liftam ducere poflum »
Tertium'affinitatis genus eft bus perfonis.Perfona cnimfeci
, quodconftituiturmediantibus tri- ^^^j^^ ando generi per carnis copulam adic, éfa conftituit tertium genus. Exemplum^Relida fratris mei uxor, que mihi eft in primo genere affinitatis, poft eius mortem nupfit Ga io,quieft mihi infecundogenere,ipfa decefsit,Gaius aut aliara dux^ lt,8^ illa eft mihi in tertio genere affinitatis. lam quæritur,utru mortuo Gaio liceat mihi ducere reli^am eiüs,etdeciditur quod Gc«Quia fecundum amp;nbsp;tertium genus hodiè non impediunt matrimonia. e» Non debet.extra,dc confangui.amp;C affinit. Primum enim genus tantum obftatnupti)s,inquo contrahitur affïnitas inter fponfum amp;nbsp;co fanguineas fponfæ,SC uicifsim inter (ponfam Só confanguineos fpo fi,inter confanguineos autem fponfi o^ fpofæ nulla eft affïnitas, qug nuptias impediat. Hinc eft quod pater 06 filiuspoffunt ducere matrem amp;nbsp;filiamffcilicet fi uidua extat quæ habet nliam, 6ó uirqui habet filiumijEtduo fratrespoffuntdücercduasforöres.c. quodfu-« per his,extra de confang. amp;nbsp;affinita. Et ita fecundum amp;nbsp;tertium genus affinitatis regulariter matrimonia non impediut,fed tantum pri mum genus. Subrjeiemusergo in primo genere affinitatis régulas.
-ocr page 64-ENÄRRATIONES IN ÎNSTlTVT?
PRIMA REGVLA IN PRIMO
genere Affînitaris»
Inaffînitatcpropricnoneft gradüsgt;fedcomputantur perfonæ â confanguinitate contrahenrium , ut confanguinei uxoris quota gradufuntipfîuxori iure confanguinitatis , eodeniquoquegradu lùnt ipfius marito iure affinitatis» Et econtrà, confanguinei marin quotogradufuntipfimaritolurecortfanguinitatis , codemquoque gradu affi'nitatisfuntipfiüxori^ExempIumcFratermarni eft marito iundus in primo gradu cônfanguinitatis, Ergo ipfius uxori in primo gradu affinitatis iundus eft. Aliud : Neptis fratris uxoris cft ipfi uxori in tertiôgradulure confanguinitatls,Ergo ipfius marito in ter tio gradu affinitatis cft*
SECVNDA REGVLA,
Sicuti confanguinitas ufq; ad quartum gradum indufiuc impedit matrimoniacontrahi, Icaquoq;affi'nitasu(q; ad quartum gradum, d, c. Non debet. extrà,de confanguinit, amp;affinit,Exemplicâufa.Si Titius duceret uxorem, quæ moreretur, quæritur utrum defunôæ confanguineam denuô pofsit ducere. Et refponde,quôd non ufque ad quartum gradum. Quia affinitas eft perpetuum impedimentum, quod durât etiam mortuaperfona,mediantequa contrahitur.c fra-temitatis.^y^q» lO. Nuncdenuptijsdicemus. Etprimûmdefpon^ falibus.
DE SPONSALIBVS*
VNT autem fponfalia mentio amp;nbsp;repromifsio futura-rum nuptiarum.c Noftrates,^0,q.^« Et habet nomen â fpodendo» Quiaueteresdefuturisnuptiisfpondebant, ______inde uenitfponfus S^ fponlà.Quæ autem requirantur ut fponfalia ualeant,uedebimus de matrimony's, Eadem enim quæ in matrimonies requiruntur,ferê etiam in fponfalîbus adhibenda funt, Suntautemfponfaliaduplicia,defuturo,amp;depræfertti»
sponlhUdde Sponfalia de futuro dicuntur tradatus defuturis nuptps ccle-faurot nbsp;nbsp;nbsp;brandis, ut cùm adolefcens dicitpuellæ:promittotibi,quôdtedu,
cam in uxorem,Per ïllam promifsionem nuptiæ non funt contra de, fed tantum fponfalia de futuro ♦ Sicut in fimili dicitur : Promit-totibiquôdemamàte domumtuam. Per hæc uerba emptio non eftçelcbrata, fed tantum tradatusdcfuturaemptionecelebranda, quandofcificetconuenirurdemerce amp;nbsp;precio, Itaquoque nuptiæ non funtcontradæ per hæc uerba : Proraitto tibiquôdtecapiam, quia hoc eft tantum de futurisnuptys, ^ ueræ nuptiæ pofteacon, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trahuntur
-ocr page 65-LIS. T. n. X, bfnapijn
»?
trahuiiturper confenfum depræfenii,dequibûs îrtc.pcniilt*é?c tra de fponfalib.Et licet uideaturjquód germanica linguaillart diderendam non admittat,tarnen fi quis obferuetj potent idem in germanica lingua intelligere, Sæpe enim fit,quod adolelcen^ tes differutjubi intcrroganturjuel a puella,uel ab eius cognads^ quid fit facturus,an uelit earn ducerCj Adolefces refpondit:Pro initto quod cam accipiam, uel promitto dbi,quód teaccipiam, tantum efttradatus de futuris ueris nuptrjs celebrandis» Et fie Hides fponfaliorum de futuro caufam elfe confenfum per uerba de futuro.d«c»penult.extra de fponfalib*
EFFECT Vsfponfaliorum de futuro funt:Primo,quddea pars f^^^^f°r^\ perquam ftat,quo minus fponfalia deducantur ad matrimoni-j.^^*”* iim,teneturadduplum arræ,fi data eft arra.l,M.ulicr,in priiici-* pio»C»de fponfalibus.Secundo quod fecuta copula carnali, eftii ciuntperfeftum matrimonium.c.Is quijextra defponfalib Ter tid confanguinci fponfi no poftunt ducere Iponfam, amp;S econtrà» Quia licet aftinitas contracta non fit, fi copula non accefsit, publica tarnen honeftas contraiftaeft^c» ad audiendâ.ôc c^fponfarn alterius.extràdefponfalib» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Soluunturautemfponfaliadefuturo:Primo diftenfuutriufqp nbsp;nbsp;.^ , partis,amp; quoep de lürc Ciuili diftenfu parcntum«c.præterea,ex tra de fponfalib.tin poteftate.ff. de fponfah Secundo fi ipófus in terrain longinquam fe contulerit, amp;nbsp;per triennium abfuerit, itaquódfponfa alten' nubat.c. deillis. extra dé fponfa.ldiberu*' C.derepudfjs.Tertio fi fuperueniunt fponfalia deprefenti cum alio ucl cum alia.c. ficut ex litens» extra de fponfalib^ Quartó
èC affinitaættantum de fponfalibus de futuro»
Sponfalia depraifenti dicuntur, quando de præfentibus nu-ptqStraftat , amp;icontrahentesperuerbadeprgfenti confentiut, ut dicendo:Promitto tibi quodfis uxor mea» Item,tra(ftabo té tanquamuxorê meam. Item, nemo nos feparabit, excep ta mor te amp;c» Et iliafponfaliaproprie dicunturmatrimonium,nec in* tereft inter ilia fponfalia BCmatrimonium,cûm nuptias non con cubitus,fed confenfus faciatd»Nuptias,ff»de regJunNune ita-que de nuptqs dicemus»
OE NVPTIÏS,
-Â y v P T i AE autem fîue matrimonium eft maris Sc feemmæ cOrt £iunftio légitima,indiuiduâ uite confuetudinê, diuini huma pique Iuris communication^ contincns,Dico legitima,ad diffe*
• rentiam
SponfaUdß« prielen»*
ENARRATIONES IM INSTITVT*
^cortationis ♦ Dico indiuiduam uitæ confuetudmenl^ ««KUwwefe. Quia non feparant niG morte, Sddiuortio,de quibus infra» Di-additutaddif- CO dmini luris j propterca quod ambo deb cant probten cande fcrentiamcon-^ rctigioncmjtà quód Aut ambo Chriftiani,aut ambo ludæi Gnu cubtm.quM j^j^^ quis.C,deIüdaèis»Dico humani luris,quia uxotperfedo pnem hon pö,rriatnmónio non adtorumparentum, led marin petanct» l«de teft qua habe, lurtS ^ult.ff.ad municipales,
re^dcoricuhi-^ Etnota obiter Synonyma effe, niatrimonium,connubiu, c5 Min- ^i^glo[ iuQium,confortium,et nupnæ,Contuberniû nero dicitur,quod diunt. Infl- dé berui öC ànctllæ contrahunt» Sunt autem matnmonia dupbcia, pdtr-poteli, clandcftina èC publica»
vxor fe^uituf Clandcftina dicuntur quæ dam contrabunt,non adhibitis te f°l‘^gt;”’'‘‘*^‘ti' ftibus,üuib.probari poflent.c»t,ÓC c. cu inhibitio»extra,de clan Cotuberntum- » n 1 r r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• r- 1
Kiitrimoniit duphdät t/iatrimonid tlandeßir}4.
delt.delponlat,Et hæc matrimonià h ab utrac^ parte non negan tur,funt matrimonia: fi aut ab una parte negantur,probatio in-cumbitilli qui matrimóniudicitcontradum efle.d.C.i,dè dand» defpon,Et fi prob ar 1 potent, eft matrimönium,tam cora Deo» q[üam corarri EcdeGa,c,quöd nobis»extr»dc dande.defponf» Si autém probari non poterit, amp;nbsp;tarnen contradum eft cora Deo, qui corda ferutatur, matrim onium eft, fed cora EcdeGa, 8^ in fo ro matrimoniuni noh eft,propter defedu probationis. Et licet ilia matrimonia quoq^ dicantur dandeftihe contradä, iri quib# omiffg funt folcnriitates , quas EcdeGa de honeftate requirit, uc eft publics proclama, Itê benedidio facerdotis, introdudio in EcdeGam,^ Gmilia.d»c,cum inbibitio» dé eland» ddpon» Tarnen propter omiftionem illarum,nonuitiantur, fi alioqui nullum impédiméntum fubefti Quia hæc amp;nbsp;Gmilia hon funt de fub ftantia matrimonij, fed tantum de folenhitate,ut infra dicemus. Publica matrimonia funt, quæ coram tcftibus quibüfdâ,qui-PMWjedMMfhsbhs probari poftunt, contradafunt j Ghé Gntfolehnifatibus8c ceremonijsfolitisconfummatijrieché»
Qu^ßio, ß Quando autem quærit: Si quis cd una contraxit dandéftine, ^ud turn und ^ cum alia publice,quæ defponfatio précédât,8é alten prçiudi (Undeßine, eu cefi^Et dict Aut publicum matrinioniS prtéedGt dandcftinu,amp;2 M^^^M^- ”°“ eft dubiuni,quôd dandeftirto præfert,c,uenicns.la.2.amp; C.fi fp^ntio pra- inter, in principio,defp5falib,c»Tenor,dé té itidica. Aut dande tedah nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftinu preceftit publicû,Et dic: Aüt dandeftinû probari non po-
teft,80non præiudicat publicô,niG ih foro pœnitentiali, fecun-dum Hoftienun^ utru dandeftihâ.uerf»Matrimoni5,de dand» defpon, Aut dandeftinum matrimonium potcft probari,Et di-ftingue; Autquæris utrum præiudicetfequëtipublicotantùm.
-ocr page 67-LIB. I. Tit. X. üeîJuptlj!. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1$
cjUö ad hoc, Utimpcdiat eius confummadonem, Sf die quod fic c# quod nobis,in fin.de clandeft»defponf.c,cu 3d nobiï,qui biri fint legit. Aut quæris^utrum clandeftinum præiudieet publico, quo ad le-gitimationemliberorum ex publico natorum. Etdic.authberipro creatifunt,antequam clandeftinum ab Ecclefiareccptum eft;, amp;nbsp;non præiudicatlibcris,anteillam Ecclefiæreceptionemnatis,etiamfi po fteafiat diuortiunuc. i.Qjjifilijfintlegitim. Aut poft receptionem prions clandeftini matrimony procreatifunt, amp;nbsp;præiudicatclande-ftinum matrimonium ilIorumlegitimitati^Quia abillo temporede/ tegitur fecüdummatrimoniumnonualere.d.c^z.fumptoarguracn-lo à contrario fenfu, qui fili| fint legit. De peenis autem eorum qui contrahunt clandeftinas nuptias ?uide in c.fin. declandeft«defponl. Publica autem matrimonia fubdiuiduntur, quædamenjm contra-huntur fub con Jicionc,quædam purè» Conditiones autem funt tri-plices.
t HoneftæjSf pofsibilcg.
Quædam funt Inhoneftæ, amp;nbsp;impofsibilcö, C Hortcftæ,amp;^ impofsibiles*
Circa Ilöneftam 5c pofsibilcmitadiftingue:Aut eft conditio ne-edTafia^aut uoluntaria. Si neceftaria eft,d!C : Aut eft tab's conditio quæ omnino exmura eft, nee tarnen eftdefubftantia matrimonii,ut fi quis hoc modo contrahit : Promitto tibi quod ducam te , fi foi eras orictur ♦ Hæc conditio non fufpenditeontra(ftum,fed habetut pro non adieifta, fecundum Hoftiendn fum. fua, in tit. de conditio» appor.^.Qijæconditio Verf,Quid fi contrahit fub conditione amp;Cc^ Eteft ratio, Qufä tahafuturaiam funt prælcntia in luis caufis Si tarnen quishoc modocontrahendo,uchtluam promifsionera confer-re ad aliquod cerium tempus,dicendopromitto tibimatrimonium^ fi lol in Cancrum uencric Sic» matrimonium in fufpenlo eftet uique ad illud tempus et ualerct matrimonium, fi promittens interim cum alia contraheset. VidcHeimBoy. hicin c, fupcreo,deconditió ap-pofit.Aut conditio non eft omnino extitura,amp; tune, aut eft tab's con ditio,quçabâsfineexprefsionetacitèintelligcbatur incontracHu, ut filaipromitto tibi quod duco te, fi Deus uo'uerit, fi Deo placuerit,lï uixcrimus.,amp;tabsconditiononfufpenditmatrimonium,arg.l conditiones exfinfeeus amp;I. abquando.ff. de conditio. Óódemonftrat, Aut non incelhgebaturtacitè,5lt;dic:Aut eft tab's conditio,cuius præ exiftentiaelf necelTaria adfubftantiam matrimonii de lurefpcciali, Ö^difpenfatiuo: utfiduo quifibi inuicemiuntfiifuntfanguincinfe-cundo ueltertio gradu, contrahunt his uerbis : Promitto tibi nuptias,fi Papa difpcnfauerit,Slt;non uakt fimplicitcr tabs difpenfatio.
quot; nbsp;nbsp;• Quia
-ocr page 68-ENARRATIONSS !N INSTITVT*
SftonfalU non Qufa dim fp onfall a no tcneant,ubi rcquintur difpenfatiOjErgo tenent ubi re- nec fub condidonc contrahi poterSuarg, hmterftipulantd^fil ^inturdil^n cramÆdeuerbo^oblig^Aut eft tab's codido,cuius præexiftêna *^^*’** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neceffana eft ad iubftantia matrimonij de lure comuni, ut cum Chriftianus dicitIndex:Contraho tecum matrimoniu, fi fadla fucris Chriftiana» fine qua conditione non ualcret tab's promif fio»clt;caue,6c c*non oportet.iS, q^ijgiturper talem conditione matrimonia fufpenduntur,tam ex ui conditionis,quam ex nacu ra rci,id eft, fidci, quæ debet inefle antequam fitmatrimonium ƒ, Et tantum de conditione honefta öd pofsibili neceftariat •
Si ante conditio honefta 8C pofsibilis eft uoluntariaÆt diftin .fit 2uet Aut eft tab's que tacitcineftmt fi contrahetes ita dicutt Pro nupti^bßhone mitto tibinuptias,fi bonefteuixenSjamp;nonabetpro coditione, ßè^^ixirû^ quia non fufpendit adum^Et igitualent nuptig quafi' puræ»arg» dj.conditiones cxtrinfecus,ff»dc côditio.S^demonftrauEt arg^ l.Non reftdC.dcfideiuftbnbus» Auteft tab's conditio,qug no inefttacite, ficutilla : Contraho tecum,fi mihi deden's centu.I-tern fi nauis ex Afiaucnerit4te,fi pater meus confenferit. Et di--’ ftingue: Aut poft illam promifsionê fecuta eft copula carnab's, amp;nbsp;per copulam cenfetur promittens à conditione recefsifle Jgic habetur pro matrimonio puro, per tex» in c*per tuas, extra, de condi^appo* Aut carnab's copula nondu eft fubfecuta, amp;S tunc fufpendit tab's conditio matrimoniu, nec poteft promittens co gi ante conditionis cuentum.c.fuper eo^extra, de condit.appo-ut.Et tantum de conditione honefta 6^ pofsibdi uoluntaria»
DE CONDITIONE 1 N «O'“ rtefta amp;nbsp;impofsibili«
I uero coditio eft inhonefta amp;S impofsibib's de lure,ut fi qs hoc modo promitteret uirgini, uel mulieri matri moniumjPromitto tibi nuptias fi pub lice in tepio do cueris,uel fiMiiTam celebraueris etc.Etqa tales aÄus mulieris fint inhonefti, et de lure impofsibiles.c. Nona qu^da, de pcc«amp;^ remif.Et nihil opcratur tab's adicdlio, fed cenfetur ma trimoniu pure contradu, fi' modo utertp confenfit, etiafub ifta conditione.ca.8d fi-de con.appo. fi' conditio eft inhonefta amp;nbsp;irrt pofsibilis de fadoÆt tunc:Aut eft contra fubftantiam matrimo nrj,ut hoc modo:Contraho tecum, fi' prolemuitaueris. Item fi te adulterandam tradideris, uel fi' meb'ore non potcro muenire». Et non ualet tab's corttradus,nec eft matrimonium.c*fi'4'nprin» de condiuo»appo«Au£ non eft contra fubftantiam matrimonij,
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utU
-ocr page 69-LIB. Î. Tib X. tiel^upi^t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I9
Ut ßhoc modo dicat îcontraho tec5,fi homineminterfecens ^ fi furtum aut rapinam comiferis.Ettunc habetur pro non adieda,óó ccn-fetur matrimonium purum.d.c, fin« ^ licet de conditio, appo.
Si ucrô eft honefta Ôi impofsibilis.ut fi hoc modo contrahad con traho tecum,fi imperium mihidederis.uel fi cœlum digitoattigeris^ £tquoque habetur pro non adieda.d.c.fin« ^Jicetdecondi. appo« £t tantum de matrimonijs conditionalibus.
Purum matrimonium dicitur,quod fine alicuius conditionis adk élionecontrahitur, ut fiquis hoc modo contrahat : Promitto tibi, quod fis mealt;ixor.Item promitto tibi,quôd nemo nos feparabit,cx ceptamorte« Etquædiximusdematrimonqs conditionalibus^fiuc , puris,habent locum tarn in publicis,quàm clandeftinis defponfauo-nibus. Item tarn in defponfationibus de futuro, quam de præfenti. Item quædiximusdeclandeftina 6^ publica defponfatione,quoquc habent locum fine per uerba de futuro,fine per ucrba de præfenti.
Omnes autem nuptisc fine fint clandeftinæ,fiue publicæJtcm fine owwî nuptit: fint conditionales,fîuepuræ,funtduplices. Aut enimfuntillicit», ^»l^w» aut licit»«
DE ILLIGITIS NVPTIIS«
V PTIAE illicit»funt,qu»uel natura,uelIege,ticIcano ne prohibente amp;nbsp;répugnante contrahuntur.Et ülæ fubdi-uiduntur in ineoeftas fiuc nepharias, amp;i inutiles.
Incccft»fiuencfari»funt, qu» natura répugnante amp;nbsp;prohibentecontrahuntur. Quarumcauf»funt«Primum ratio fan-guinis inter afcendentes amp;nbsp;defcendêtes ufq; in infinitum,fiue fint naturales amp;^ legitimijfiue naturales tantüm,fiuc Icgitimitatum, fiuefpu rii,fiue incocftuofi.Quales funt pater filia,auus neptis,auia nepos,ma ter filius. ^. inter eas,hic titulo noftro«l,Nupti».8d I,fin«fF«de ritu nu ptiarum.l«fi adulterium«fï.de adult«
Secunda caufa eft confanguinitas inter collatérales proximiores« Quales Cunt,frater foror,fratris ucl fororis filia, patruus, auScuIus, amitajmatertera.Uquinetiam.ff.deritu nup. Tertia caufaeftaffini-tas proximior,ut nurus cum focero .Item uitricus cum priuigna,no-uerca cum priuigna,fratris uxor,uxoris foror,fororis maritus« kab inceft C.de inceftis amp;nbsp;inutilib.nup.L Auunculo.ff.decond.finecau-es addunt patrem adoptiuum,^ filiam adoptiuam«
Effeeftus autem inceftarum nuptiarum amp;nbsp;nefariarum funt, quod non reputantur pro matrimonio,nec uocantur mariti 8(^ uxores. Et fic neq; dos,neq;dqnatio propter nuptias debetur, Neq; liberi ex cis editi funt in poteftate parêtum,cüm neœ naturales neq; legitimi fint.
-ocr page 70-INARRATIONÊS ÎN ISISTITVT« (èdinceftuofiJdeocp hærcditate paterna indigni funt,^{iadner fus,hic tx'tulo noftro, Nec etiam dcrigore luris ciiulis debentur cis alimenta à pâtre. Autentica,Ex complexu. C.deinceftuo. amp;S inuti»nupc«De æquitate tarnen CanonicaaU debenc.c.cûni habe ret.extrà de eo qui dux.in matri.quam per adult.poll.
Pœnauerd contrahentiuminasnuptias,cftconfifcatioomnt p«»4 contre- ^j^ bonorum.c.quum fecundum ll.de Hæreci.in vi-Nifi extent: ^^^^^^ ^’^ priori licito matrimonio. Secundo priuano cinguli,id eft, dignitatis*Tertio mifsio in cxiliu, Ô^preterea fi uilis pcrfoi* nafueric,corporis lt;aftigatio«^Sancimus,in Autctjco de inceft. 00 nepha» nupt* col. x ♦ Et illæ nuptiæ contradlx non foluuntur per diuortium,ud âlium modura* Ab initio enim nulléç crant et inuahd^Cr
DE iNVtlLIßVS NVPTIIS;
MVT ILE s nuptiæ funt, quæ tantum kgeamp;sCanortc prohibente,et non natura repughantecontrahuntur» Hiarum càuiæ funt* Primüm, cognatio legalis,ut in-__________ter fratrem amp;nbsp;fororem adoptiuam, adoptione duran te. ^.fed fi qua,hic ticulo noftro. Secundo, confanguinitas in fc-cundo, tertio,quarto gradu inclufiuè, computando à confbbri-HÎs.c.i.Ô^ c,Non debet.extrà de confangui. amp;affinit. Tertio,af finitas quocp in fccundo , amp;S tertio , Ôlt;S quarto gradu , in primo généré affînitatis. Infecundoenim amp;nbsp;tertio gcnereaifinicatis, matrimonia permiffafunt.d.c.Non débet,cum glo. Quod aute '^ideUSemperdiximus deprohibitismatrimonqs propter aftmitate, tuinteUi in Conuentioni ge,quo ad fponfum 06 fponfam,nona5teorum confanguineos*. omuTffd^rT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de confang.amp;^ affînit«Quarcô,ratioho-
lur.^iiQe^ neftatiSjUC fi filiaSenatoris,uel ducis, nuberetalicui artem lud» dim- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cram exercenti,inutiles nuptiæ effent, quum in coniunótionib.
nonfolùm quidliceat, fed etiam quid honeftum fit, confiderari debeauhfemper in coniundlionibus.ff. deritu nupt.Qiiinto æ-us, fi fcilicet mafeuli ante xiifj»amp; feeminæ ante xq.annum con-traxerunr.^Mafculi, hie titulo noftro. Sexto, raptusuirginid feu mulieris , in Autentico deraptis mulier.quæ rapto.nubunt» per totum tit. De lure Canonico tarnen poteft effe matrimoniu» C.R.aptor.xxvq.quæft.r)* Videxxxvi, quæ.i.per totum.amp;c. Cum caufa.extra,de raptoribus.Septimo,fipupillaTufori uel Curatori, fiuefilio Tutoris Uel Curatoris nupferit. bi.C.dc fnterd*matri.interpupill, amp;nbsp;tucorem. Odauô, ipfummatrimo mum contradum, Qiii enim habet uxorem, aliam ducerenon poteritt 1» Neminem, C,,dc incoeft» 5lt; inutilibus nuptqs. h
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Burn qui
-ocr page 71-LIB. I. Tit. X. De Uuptijt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20
Eum quiduas.C.dc adult. Nono,cognatio fpmtualis,quæ eft intef eumquipueUamfufeepitexbaptifmo , SC Fufeeptum. 1. Si quisalu^ mnum^infin C.de nuptijs» amp;nbsp;extra per totum decognatione fpiri-tuali.
Effeftusnuptiaruminutihumficontraélæfucrint,hi(tint, quod nonhabenturpromatrimom'o , nec ipfipro mantis amp;uxoribus, Ideoq;neq,- dos,ncq; donatio propter nuptias debenturjiberi ex illis nuptqs procreati non habentur pro Ieginmis,8c cxduduntur ab hæ-rcditate,fi feientes impedimentum fubeffe contraxerunt. 1. qui cotra legum»G«de inccefttamp;inuti.nuptqç.c.Refcrente. cxtrâ,quifiltj fint le gitimi.EtneciUæ nuptiæfoluuntur,neq;per Ditiortiumpnequc per alium moduin,cûm ipfo lurenon uakant, nifiin pofterioribusgra-dibus difpenfatum fit.Et tantum deillicitis nuptqs.
DE LICITIS NVPTIIS.
E QVIT VR nunc denuptqslicitisdicendum,quæ au-’ ^^ fuperioribus facile colligi poteft. Sunt enim omnes Iicitæ,quæ non funt prohibitæ» Prohibitas autemex fupradidispete«
Requiruntur autemad matrimoniumIicitum»Primô?quôd con- ojixrcqiiimn trahentesfîntCiues Romani,hoceft,Iibcri homines, ut hic in princ. turddimtri' lit.noftrûlicetde lure Canonic o no requiratur.c.t.extra deconiu.fer ’w;»w tow. uorum. Secundô,iufta ætas/cilicet ut mafculus fît xiü).annorum,pu clla uerô xq.T ertiô,confenfus parentum.
. Inhocautem punâ;o,quôdCanoniftæ£lt;ThcoIoginoftritcmpo cuoeonfyde^ ris non conueniunt,die effe duo confyderanda* Primùm,utrum ränddincon»^ confenfus parentum requiratur in matrimonio contrahendo* ^z^f^f^lffp^^^^ff^^^ cundo,utrum matrimonium fîne confenfu parentum contraâ:ûua-leat^nec ne*
In primo membro non eft difceptatio , Quia tarn Theologi, /^„cf^^nf^t quàmCanoniftæconcIudunt, quod confenfusparentumadhiberi pdremumre» debeat in matrimonio contrahendo. Theologihabentprofcquar. ifttraur» turn præceptum : Honora pattern amp;nbsp;matrem, SC multos fîmiles lo-lt;-os,Canoniftæhabentc.Noftrates,xxx. quæftio*v*c.penul.amp;ult. xxxi),qua?ftio.q.Etnotatur perlegiftas in ft Titia.ff.de uerbo.obli-gat.Nce eft dubium,quin hberi peccent fine confenfu parentum co-trahentes.
Quod uerô ad fecundum membrum iftius quæftionîs attinet, ’” By'^^^^^”* ^°’'^^”'''^*^^ ’ ’” quibufdam non conueniunt* Ideo diftingue hoc modo : Aut poft matrimonium fine confenfu paren*
-ocr page 72-E N A RR A TI o N E s IN INSTITVT.
tom iam contradum,res no eft integra,hoc eft,carnalis copulafubJ fecuta.Aut res adhuc eft intcgra,hoc eft,carnalis copula non fubfe-cuta.
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primo cafu^fifcilicet res non eft Integra. Ganoniftæ amp;nbsp;Theologi quotj; concordant,qu0d hoc matrimonium feparari non debeat,ut-cunij; confenfus parentum defuerit, Theologi confyderant mains fcandalum,fi refeinderctur.Canoniftæ habent textum expreflum in ccuin caufa extrajdeRapto.
Secundo cafu,quandofcilicctRes adhuc eft intégra, nee copula carnahs fubfecuta,nec tarnen patentes confenferunt. Etdiftingue: Aut parentes contrahentium funtduri, qui aut prohibuerunt übens matrimonia,autoccafiionem quærere noluerunt, amp;nbsp;nulla quoq; eft inter eosdifceptatio,fedutrinq;decidunt , quod matrimonium fine huiuCmodi parentum confenfu ualeat»
Canoniftæ habentcap* SulRciat,xxvi)*quæft,ij.Thcologi alle.-gantIusCiuilc,ut lege qui Überos. ff, de ritu nupt, Aut parentes non funtufq;adeó duri, fed alioqui quæfiuiftènt commodaconiugia li-beris,amp;tarnen üben fine ipforum confenfu alibi contraxerunt. E c die : Autpareptes tacent,ncc impugnant exprefsè, 8equoq;ualetma trimonium,tamfecundumTheoIogos,quâmfecûdum Canoniftas* Theologi habent pro fc exemplum Tobiæiunioris ;, cui Angelus Raphael,parentibus nefcijs,defponfauit Saram filiam Raguelis, ut Tobiæ ó.capi. Et hoe matrimonium ualuit , quia parentes poft-^ a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quamintellexiflènt,non impugnauerunt. Tobiæ 11, Licet quoq; res
hic non erat integra.Canoniftæ habent profe d.c.Sufficiat*Aut patentes matrimonium fine ipforum confenfu contralt;ftû,impugnant4 Et fubdiftingue: Aut puer inobediens, qui fine parentum confenfu contraxit,perfeuerat in fuainobedientia,neccurat in hoc paren-tes,amp;tunc fi matrimonium confummatur,quoq; eft matrimonium, fecundum utrofq;,8lt;^liberiindenatifunclegitimi. Theologihabent profeexemplumEfau.Geneflg, ApudCanoniftas non habet du-bium,dgt;c,Suffieiat. Aut puer,qui contraxit redit ad parères, amp;nbsp;fub-ijcitfccorumuoluntatipoftcontracftummatrimonium* Et in hoc cafu fi pars,quæ alteram fineconfenfuparentum ad contrahendum induxit,eft honefta,Slt; paris conditionis. Et Theologi qucq;non te-merè permittunt feparationem,apud Canoniftas non habet dubium quin ualeat. Aut pars quæalteram induxit dolo adcontrahendum fine confenfu parentum,eft inhonefta,uel faltem huis amp;nbsp;humilis con ditionis.Et hoc cafu eft magna difeeptatio inter Canoniftas Ô^Theo-Ipgos.Canoniftæcontraftumprofirmo indicant;Theologi diffoL uunt.
Canoniftæ
-ocr page 73-2t
LIB. b T/f. X. OeNKpt^î.
Canoniftæhabentprcfe tcxtumin c»SufFiciat« Et licet ibitextus dicat ; Sufficiat folus fecundum leges cohfenfus,amp;c»Tamen ilia uox leges,interpretanda eft,i» Canones.c.lcgum,ii«quæftion.i. S cc un:, dó allegant rationcm;,quôd in caufis fpiritualibus amp;nbsp;confciehtiæ,no tantum habet autoritatis,quantum in reliquis'contraÓibüSt c. fi an^ num. in huiufmodi,de ludicrjs in vi.Quia patria poteftas,neq; Ïuris naturalis,neq; gentium eft,fed Iuris Ciuilis. ƒ lus autem*fuprà de patria potefta. Tertio alIegantdidumChriftipMatthæiip. Propter hoc dimittet homo pattern amp;nbsp;matrem,Só adhærebit uxori fuse.
Theologi autem habentpro fe primum quartum Præceptuhi:Ho nora pattern 8C matrem.Secundo tcxt.Deutero.cap.^^übi dicit ; Fi-liam tuam nondabisfiIioChananæi,amp;c. neefiliamillius accipies fi-liotuo«Etfic paté t,quód.D eus poteftatem contrahendi matrimonia collocauit in parentes,dum dicitï Non dabis filiam tuam,alioqui di-xiflèt i Vos liberi ne accipietis,8^c. Tertio habentprO fetextum Numeri capûtncefimo,qui dicit : Mulier fi quidpiam uoueric, amp;nbsp;fe con-ftrinxeritiuramento,quæeftindomopatrisfui, amp;in ætateadhuc puellari,fi cognoueritpateruotum,amp;c.Só tacuerit;UOtireaerit,Sin autem ftatim ut audierit,contradixerit pater, amp;nbsp;Vota amp;nbsp;luramenta cius irrita erunt. Etlicetistextusnonfaciatmentionem de nuptrjs ï Tarnen idem colligi poteft per argumentum à minoriad maiusgt; Quarto habentprofelusCiuik^ut ^Mafculi,hic titulo noftro,amp;Ï 1. Nuptiæ,cum I.fequenti»fEde ritu nupt, ubi habetur» quod parentu confenfus deneccfsitatcrcquirituradnupaasIiberorum^Poftrcmó allegant argumentum ab abfurdo amp;nbsp;inconuenienti. Nam finuptfar fincconfenfuparentumcontraftæualerént, fequeretur quodquili-bet fcurra,poftet honefti alicuius uiri filiam quafi furari gt;nbsp;eamque de-cipere.Id autem ualde abfurdum 0^ inconueniens eflet.
: Theologi tarnen in fuis libris proteftâtur, fe per hæc nolle ponere legem ludicibus, fed tantum propter Confeientias,hæc feripta cfte» feilicet G filia alicuius fine patris confenfu contraxiffet, 8^: matrimo-, nium autoritate patris diflblutum fuiftct,ôô ipfa alq nupfîflèt cum co fenfupatris,quôd non debeathabere malam confeientiam ; Et hoc de confenfu parentum»
Autoritas tarnen TutorumuelCuratorum non requiritur in ma AuioritdtTut trimonqs contrahendisd.in copulandis.C.de nupt« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^or«» «d Cn-
Quarto requiriturconfenfuscontrahentium»dieautem confen-’’'^^'”’.“quot; *’*”* fum efte tripheem : Confenfus cohabitationis,confenfus copulæ car *’*î*'’”*“*’* nalis,amp; confenfusmatrimonialis fine coniugalis focietatis.C^Suffici- } atjxxvq.quæft.q^
bahtatiomh
-ocr page 74-ENARRATIONES IN INSTITVT.
ter fratremamp; fororem, inter filium amp;nbsp;matrem effet matnittoni* um^d.cffufficiat. quod tarnen fieri non poteft»c.h'teras» extra de rcft.fpol.c»Non debet.extrade con(ang*86affi'nic»
i Confenfus carnalis copulas quocp non facit matrimonium, tieco/ènfkear M^ia fi contrarium decideretur, fequerctur quad fcortator cum ttatiicopuU^ korto cffetin matrimomo , Item fe quere tu r quód inter Beatam uirginem amp;nbsp;lofeph non fuiffet matrimonium, cum ipfa ab initio contraAus propofuerit uirginitatem retinere.d.c«fufiiaat.clt;Bca taMaria«27»q,2#
Confenfus autem matrimomalis fiue coniugalis focietatis,uc Oe nnfenfu j^mdiuiduauitæconfuctudinc,facitmatrimoniS, c,cumlocu, c^crtj^w^ ^ c.Tua,delponfafibus»Etfic certum cft,quód confenfus con-trimomaUt du mgabs foc/etatis facit matrimonium .Die ergo bunc confenfum flex» enedupficem:Tacitum,86cxpreffum»
Tacitus confenfus eff, quando nulla uerba faite ab una parte TMitutconfen proferuntur,fed confenfus utcunq^colligit.Etin boe diftinguej fut mitrimoni Aut qu^ris de illis,qui lo^ non poffunt,ut de mutis,ó: certü eff filii- quad ualet matrimoniu,dummodó confenfus per figna demon ftraripofsit.c^cóm apud*extra,de{ponfa«Aut qugrimus de illis qui loqui poffunt,amp;rcgulariter non ualet matrimoniu,nifi con knfus expreffè per uerba declaretur,cdicet,extra,de fponfa duo rum,ibi,utroque dicentc. Et hoc ideo eff ftatutum ab Ecclefia, nc matrimoniainfintineertis, alias fequcreturabfurdu,fcilieet fi adolefccns et pudla tacite cofentirent, et neuter de alterius uo lutatc certus effet,quod eflctmatrimoniu,neutro £cicte^ Adhge ergo dubia amp;nbsp;pericula tonenda,ftatutueft,utuerbisexpriman£ conlenfum.Dic tarnen in hoc cafu, Aut neuter contrahentiu uri tur ucrbis,fed fignis,amp;^non contrahitur.d,C.licet, fumpto argu mentoacotrario fenfu,cxtr«de fponfa duofu, Autuna pars con trah entiu utitur uerbis,altera fignfs,amp; tune fi ex fignis fumitur ufolêta prgfumptio,amp;cftmatrimoniü,utfiadolefcês dicitpuel I^jConfentio in te,ut in uxorem,ó^ fi' uis mein uirn, porrige mi hi manumffi hoc fit,eff matrimonium,per ca qug notant Doiff/ inc.fi.de fponfaduorum,0óin cffi»27.q»2.Siueró unapars tantum uerbis utatur,altera ucró neep uerbis,ncqj fignis,ut in prg-fentia puellæ adolefccns dicit cius patrijPromittitis mihi filiam iieftram in uxorem,amp;^ tune fi puclla præfens tacet, uidetur con fentire. Vide dehoc D. laCinh Titia,in primo notabili.ff.de uerbo .oblig.Et hoe ueru eft,fi pater nomine filic hoemodo pro mittitïfi autem extraneus quifpiam nomine puellc promitterct, ipamp; præfente amp;nbsp;tacente,nihil operaretur hoe»
’i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Expreffus
-ocr page 75-tils. t. Tib X. Üe^ttplijf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2,2
ExpreHusconfenfus cft,quandocontrahentcs utrinque utuntur ExpreSKt eon uerbis.Et in hocdiftingue ï Aut ufi funt uerbis confuctis, ut accipio p;,j„^. te in mcam,amp; accipio te in mcum,Só non eli dubium quin matrimo mum fit contraélum»c,fi interuirum, extra, de fponfalibus» c.liceu £xtra,de fponfa duorum. Aut ufi funt uerbis non confuctis ad matri-moniurti,ut fidicat : non dimittam te, non defcram te,8^ die, aut co ftat demente amp;nbsp;confenfu con£rahentium,quód uolunt contrahere, ut quiainteruenit inter cos fides padionis,cum carnali copula fubfe cuta,uel fidcs confenfus.Et tune quoq; contrahitur matrimonium,uc habetur in c.i.de fponfa duorura.c.ula.27,q.ulti. Aut non eóftat de mentecontrahcntiumjamp;noneftmatrimonium.utnotaturinc.Tua uos.extra,de fponfalibus.
Quinto requiritur,quód non fit nepharium amp;nbsp;lureprohibitum, ut diximus de nuptijs iUicitis.Ec hæc quin^ funt de fubftantia Matri monij*
SOLENNITATBS NVPTIARVM;
RR AE autem,annuli,dos,donatie propter nuptias,co-'^^f’tioncSjpublica nuptiarum celebratio,traduótio in ec clefiam,copulatio,bencdid:io facerdotis, uelamen fpon —^^^yfïcgCc.foknniafuntnuptiarum,quæde honeftate tan-tum,8^ non de neccfsitateadhibentur.c.nçftratcslt;c.qualis.amp;c.fpo-fus.c.NuIIum.jO^q.5^» Eteaquaerequirunturad fubftantiammatri-monq/requiruntur quoq; ad fubftantiam fponfaliorum, excepta æt» te, SufReitenim contrahcntesfponfaliaeilefeptem annorum.extra, dedefponCimpub.per totumd.infponfalib.ft.de fponfalib.
Caufa efficiens matrimonq eft confenfus per oerba de praefenti, edufaeffieb quia confenfus nuptias facit,non cocubitus,L nuptias.fEde regJur. ens. Secundo confenfus per uerba de futuro, iunda copula carnali« c.Is qui fidem 8^ c.Si inter ♦extrà,dc fponfalibus.
Caufæ finales funt. Prima propter fcortationem uitandam,ficu£ CMfefituisii Paulus dicit ; Propter fcortationem uitandamunufquifq;habcat fu-am,amp; unaquætp fuum. Secunda amp;nbsp;potifsima caufa finalis eftratio procreândæ foboIis.Pudor enim eft feeminis nuptiarum præmia no habere.Cfpudor.p.q*x.c.Non enim.52*q. ».
Effedusnuptiarumiicitarumfunt,quodhabentur pro kgitimis EjJedw, matrimonrjs,contrahentcs funt mariti amp;nbsp;uxores,dcbetur dos amp;nbsp;do-' nacio propter nuptias, libcri funt in poteftate parentum, admittun-tur ad fuccefsionem. d, ^ Si aduerfus', fumpto argumento à contrario fenfu. ƒ; Int eft a tor urn,infra de hæredita.quæ ab inteft defer,
-ocr page 76-ENAR.R.ATI0NES IN INSTITVT-
Q_VIBVS MODIS SOLVANTVR Matrimonia,
Soluuntuf aiitemmatnmo niaiam contraAa duobus modis, Mortenacurali jamp; per diuorciu m* De morte non eft dubium, quia morcuo marito, uxor libera eft à lege mariti,8ó econtrà» DE DIVORTIOgt;
ST autem diuortium légitima feparatio mariti amp;uxo ris,cum caufæ cognitione,apud competentem Indicé» Et habet nomen à diuertendo*DicO in definitionc Ma 1 riti 60 üxoris,ad differentiam eorum, qui contrahunt incceftas et inutiles nuptias,quia non funt marin S^uxoresJgi tur non opus eft diuortio, quia priuatio pr^fupponit habitude decern ftipulatus.ff.de uerb.oblig.Dico cum caufæ cognitione, Sfapud competentem lud/cem: Quiafeparatio propria autori-tate fieri non debet,fed coram iudice competent!, iudiciafio or-dine feruato,cum fufRcienti caufarumprobatione.c. Scculares, amp;S c.hiftoria.33«q.2«c»porrôde diuortqs.Et fi ante caufe cognitio nem uxor propria autoritate expulfa fucrit, anteomniaeftre-ftituenda.d.c.Hiftoria,cumc»fequenti. Nifiadulteriumfitno-torium, amp;nbsp;ipfa poft éxpulfionc pcrfeuerat in adulterio notorio, tune petenti réftitutio deriegatur. Vide que notatur in éditeras, de refti.fpol.c.iîgnificafti. de diuoftijs«
. A nbsp;nbsp;Fit autem diuortium C3t quatuor Caufis,Primo propter adul^ exqud^MT terium.Nam fi maritus potent de adulterio conuinci, uxor ha-eMfu^ bet lus petendi diuortium.Ft econtra, Matthæi i^^c.ex literis» dediuortijs. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
c^ui in quib^ nbsp;nbsp;Sunt tamert quidam Cafus, in quibus uxor adultéra non po-
«w adultéra teft accufan ä marito,nec'peti diuortium.
^^J^^ *^* Primus eft,fi maritus quoq^ conuincitur de fornicatione amp;nbsp;a-dultcrio,6c tunc quo ad ipfos fit criminis compenfatio.d.c.fig-nificaftidn fin*de diuortqs.Et 52,q.6.per totum.
Secundus,fi maritus ipfe proftituit earn. cV Diferetionem, de. co qui cog.’confang.uxo.fuæ» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 ’
Tertiusjeûmuxor uirum credens defunél:5,nupfi'taIi).Quia maritus prior tenctur earn recipere, non obftanteadulterio,ni-fi fcienter poft reditum-primi,apud eumpermanferit.c.cumper bellicam.c.fi uirgo;34»q.2»c.Dominus, de fecund, nuptqs» Qtiartus,fi cognita fucrit ab aliquo,quem' credebat effe proprium maritum. Argumento c. In leélum.34.q.2*
Quintus cafus eft,fi uxor fucrit ui oppreffa.l.fcedifsima.C.dc adult;
-ocr page 77-LIB. I. Tit. X. Tie Huptet» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^
aduItJ«mmpanam.fF*deaduItcrrjs Cfpropofiti'o,52.q»5. de hoc tarnen intelligc de ui abfoluta,non de leuibus minis,
Sextus eft, quando adulteram rcconciliauic fibipoftadultcrium commiflum,uel earn publice aduherantem retinetin confortio mari-tah'»^2»q^i,per totum.I. crimen. C^deadulterijs.
Septimus cft,fi infidelis fidelem dimittit, dato fibi libcUo repudrj, 80 ilia nupferit alq, 8C poftea uterq; conuertatur ad fidem , tenctur prioreamrecipere, non obftante quod ab alio fit cognita.e.gaudei^ mus^dediuortijs*
SECVNDA C A VS A cft,quando alter coniugum infidelis fuc sc^f,^^(^i,p^ n't,In hoc tarnen diftingue :Aut ab initio matrimony uterq; eratinfi propter gudja delis* Aut uterq; erat fid dis, 00 matrimonio conftante alter lapfus eft fitlt;üuortwa. in hærefîm,uel gentilitatem*
Primo cafu die: Aut quæris utrum ebnuerfus ad fidem ftatim pof fit infidelem relinqucre, Et diftingue; Aut infideliseftgentilis , amp;nbsp;nonludæus, amp;nbsp;non ftatim relinqucre dcbec,fi infidelis uoluerit co, habitarc, EtitafecundumCanoniftasintcUtoitur fententia Pauli, j. Corinth.vq^Aut infidelis eft ludæus. Etdiftinguunt Dodt.Aut ma ritus eft ludæus , uxor Chriftiana,amp; ftatim poteft uxor relinqucre maritum,quia ludæi habent Legem 8c Prophetas, quibus muniti 8^ parati funt animas fimplieium faUerc, nee defiftunt à fua pertinacia, quod non eft in gentifibus. Vide quænotantur inc.Iudæi^xxvü^q-#*AutmaritusfaduseftChriftianus,ô^ uxor Iudæa,Etturn fi uxor «ult cohabitarc, non feparentur , Cùmmulieres non facile pofsint uiros in errorem deducere* d* c. ludæi ♦ Sed huic decifioni obftat exemplum Salomo nis,quem mulieres gentiles feduxerunt ad Idolo- j^^^pf^j^ Iatriam,ut habetur ^♦Regum 11*Aut quæris utrum conucrfus no fta- cantr^itim^ , tim,fcd poftea,infidclem in fuainfidelitatc perfeuerantem,pofsit re-linquere. Et die ; Aut infidelis uult cohabitare fine blafphemia Chri-fti,amp; non funt feparandi,per fententiam Pauli,i*Corinth,7. Aut infidelis non uuIt cohabitare,uel cohabitarc,non tarnen fine contume-ha 8^ blafphemia nominisChrifti,8ó feparandi funt. c.Quanto.uer. fienimalter.extra^dcdiuortqs* Et hoc cafu fine dubio fidelis etiam fuoconiugeinfideli uiuentc,itcrum poteftnubere. per tex,PauIiï Si infidelis difcedit,difcedat*Non enim feruituti fubiedus frater uel fo rorineiufmodb Eteft tcxt.ind.c*Quanto« Secundo cafu,quando feiheet quæritur de r)s,qui ab initio fuerunt fideles, 8C alter conftante matrimoniolapfus eft inhærcfim,uel gentilitatiserrorem. Et di-ftinguc : Autquæris utrum matrimonium propterhærefim uel ta-Icm errorem in totumpofsitdifrolui,itaquód fidelis al ter o uiuentc, habeat tranfitum ad fccundas nuptias.Et die : quód non♦ d .c, Quan-
• to,^
-ocr page 78-BNARRAT IONES IN INSTITVT.
to. ^ fi uero alter.cxtra,de diuortijs. Quidam tarnen dicunthoc ue-rum cire;, quandomatrimonium fuitconfummatucarnalicopula, fecus fi nort flut cOnfummatu* Aut quæris utrum foluatur per fcpa-rationem thori, amp;dic ;quód fic, arg.d.c* Quanto.^.fi uero aker,in ucrbo,relinqüitur,
impotentu TERTIA CAVSA eft impotcntia coeundi gt;nbsp;ilia autem cft du-cocfuidi. pIex,Naturaiis,8(C Accidentahs»
Naturalis impotentiadiciturinuironimiafrigiditas ♦ Infoemina inhabilitasadmatrimonium. Die ergo: Aut potens contraxit cum impotcnte,nefciens impotentem efle. Et die: Aut uir cft naturaliter mmiafngtditateaffedus,6dinadiirolüic mâtrimonium lure cotra^ düm»c.i,S(f 24^^.q.j,amp;^ c.laudabjlem,de frigid. amp;nbsp;malefic Aut foemi-na non eft difpofita ad mâtrimonium natur aliter. Et die; Aut poteft ei fiibuCniri,ope medicorum, fine graui periculo corporali,amp; non diri mie matrimoniurn^Autnon poteft cifubueniri,uelfubueniri quidê, fed tarnen cum graui periculo,ê^ dirimitur c.fraternitatis. ƒ. Per hæc autem,de frig.2lt; malefi.Et licet in his cafibus, ut diximus,fiat fepara-tio,non tarnen fieri debet* Diftingue ergo: Aut non poteft apparere de impotentiafeuimpedimento antetriennium, èc triennium expe-daredebent.c.Laudabilem.de frig.amp;malcfi, Autconftatdeimpedi mento antetriennium,Só die: Autconftatper confefsionem ambaru partium,Sierit tempus arbitrariumt d. c.Laudabilem.dc frigid. 06 » malcfi. ^ Si autem, Aut ambæ partes non fatentur impotentiam,ut quia uxorprobauit uirum eftè impotentem,ÔC uirnegat. Et dic; Aut impotêtia cft notoria,amp; ftatim fit feparatio. d.c,LaudabiIeh1,inprin cipio,fumpto argumento à contrario fenfu. Autimpotentia non cft notoria. Et tune fi alter petit feparationem,cxpcdabitur triennium. d c.Iaudabilem.Vide Hoftienf.infum»fua,fuper tit, de frig. amp;nbsp;male., fi. Et tantum de ifta quæft*fi potens contraxit cum impotente,igno rans impotentiam naturalem. Aut potens contrahit cum impoten-te,fciens impotentiam. Ettunclicet propricmâtrimonium non fit, tarnen eft focietas quædirimi non debet.Et fi earn habere non poteft pro uxorc,habeat pro forore.Et econtra.c.confultationi,8c d.c.Iau-dabilem. ƒ. quod fi ambo. Si tarnen potens pars cum alia contrahat, ualct illud fecundum matrimonium;,tenetur tarnen impotente Ut fra-trem uelfororem alere,ut notatur in d* c.confultationi,
DE ACCIDENTAL! IMPOTENTIA* ACCIDENTALIS impotcntia eft,quænaturaliterpotentem,per accidens reddit impotentem. Et ilia Cubdiuiditur in • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiolen-
-ocr page 79-tIB. Î. Tit. X Det^uptijS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^4
öïókntaf» amp;occultam. Violenta dicitur^^quæuioIcnterinFcrtiir.ut fedio,propter quam quisamittituirilia,na quodfpadofîuEt in bac diftingue j Aut iîf a uiokntia accidit ante matnrnomum contraétum, ^^ propter earn dirimitur matrimonium,c.quod federn,in fin.lundi-gtofin uerbo,impotent.EtgIo,in c.exliteris,in uerbopcontraxit.ex-trâ,defrig.8d malefi*
' nbsp;nbsp;Aut ilk uiokntia accidit pod matrimonium» Ettunepofiquam
matrimonium tenuit femefiper impedimentumfuperucniens no tot (itur,fecundum quofdam.arg.c- difci etionem- uerC fed nee affinitas* extrade eo quicog.confang.uxor.Difpenfaritarnen poflet confide-ratis circumftantrjs,0d propter maius periculumuitandum^ Si uero eft dubium,an illud impedimentum præceffent,uel fecutum fit, præ-
• fumitur quod præceflèrit,utfic expediantur, nee maneant impeditfi Vide Hoftiemin fumifua,defrfg*amp;makfi.in ƒ. tertio* uerf Acciden talis,cum uerf fequenti.
. Impotetia accidentalis occulta dicitur,quc fit ex maleficio,( WAd tn«tttt einem em fupim cmgibtj uel fortikgio (5lt;ïuberei) In baedidingue ; Aut maritus per makficium fiuc fortikgium reddituÿ eft impotens omnibus,prærerqüam uxorifuæ.Et non dirimitur ma trimonium,quia illud fortikgium factum eft, pro uitado adulteno» Aut per fortikgium uel makficium fadrus eft impotes fob uxori fuæ, omnibus alqs manfir potens. Et die; Aut makficium accidit in ipfo matrimoniocontradio, Etnon dirimitur,qujalperatur quod cure-tur.Aut prarcefsitmatrimonium.Et die: Aut eft makficium temporale, Ôd non dirimitur,Autperpetuum,8ddirimit.c.fiperfortiarjas,55* q.uVideHofticn. ind»^^»defrig. amp;nbsp;makfi»
Qy A R T O FIT diuortium, fi alter coniugum akeri continuis c5^4rgt;^lt;;^j, infidijs mortem machinetur,fecundum Canomftasin c* i*8dgloG in dwi-tij. c.2.extra,dediuortfis.
Theologi noftri temporis addunt Q_V IN T A M C A V S A M, ^j^i^f^cæ, .fcilicctdefcrtionem,hoc eft,fi maritus deferuerituxorem,uclipfa ma «fio«.;. ritum» InhaccaufaCanoniftae cumThcoIogisnonconueniunt-
Ganoniftæ ha bent pro fe prime didum Pauli, n Corinth* “jr. qui dicit : His autem qui matrim Onio lundi funt, praccipio, non ego,fed DominuSjUXOremauironondifcedcre^quiafidifceflerit, manerc innuptamjaufuiroreconciliari* Secundo habent pro fe lusCiuik in Autentica,hodie. C.dc repudqs-ubi dicit text* Hodie quantiO cunquc annis maritus in expeditione manferit, mulier fuftinerc debet. Diftinguunt tarnen Ganoniftæ hoc modo t Aut conftat quod cöniunx difcedens adhuc uiuit,ó^ nullas nuptiæ alq permittuntur- c* Dominusjin principio,extra,de fecudis nupt. Awt dubitatur de eius
• uita.
-ocr page 80-EMARRÄTlONES IN ÎNSTITVT, uitijCt ne turn alten nubauSî tarnen de faefto nupfcrfr,t^ difloU ■ uitur,donee dcuitaabfcntis conftitent, turn tenetur rehnquerc fecundum»d«c.Dornmus4^ fi uero aliquis.Theologi aut quoc^ habentpro fediAum Pauli,i.Cony» quod habet: fi mfidelis di-fccdi't,difeedat,no enim ferUituti fubiectus eft frater uel foror in huiuftnodibde quotex.utdcin c.Qiianto.extra de diuort.Sccun do al legant abfurdd^Quod feiheet mnocens pars fine fua culpa pnuaretur lure fuo,quod tarnen fieri non debet» d» c, diferetio-ncni»^Nam ctfi*extra de eo qui cog« Vos cogitate*
DE REDINTEGRATIONE.
Edintegrantur autem matrimonia poft diuortium; Primo mutuarcc0cib'atione.c.Apoftolus,cum feque ti 324 qu. 7. Secundo fupcruenienteadulterio à parte -^^“nllius quæ petqt diuortium» c» Ex literis»extra,de di-liortrjs.Tertiô,fi diuortium per errorem effet fadum« Nulla e-nim fcntentia in caufa matrimoniali ita trail fit in rem iudicatam, ut non pofsit retradari quandocunque compertaueritate»c,la-tor«cxtra,de fen^amp;Treiud»
De reintegratione poft ftparationem propter infidelitate feu hçrefîm,uidequcnotanturin c.de illa,amp;2 in c»Quanto.extra,dc diuor»Etde reintegrationepoftfeparationepropter impotenti am,uideque notanturin c»fraternitatis»extràidefrig.8c malefi. Sed nunc eft quæftio, fi matrimonium propterah'quamcau fam eft folutum per diuortium,nee poteftreintegrari, quia partes nolunt,uel ob aliam forte caufam,Vtrum alter ex ecniugib» altero uniente pofsitcum altero,uel cum alia fecundo contrahe-re» Primo uideamus de feparatione propter adulterium.quod üoeenspart ^^^tattinet adperfonam nocentem, quæ fcilicetadultcridcom-nonpoteßeum nlifit,non eft dubium, quin matrimonium contraherenon pof-tiUo contrahe- fit cum alio, quamdiu innocens uiuit,quia Chriftus dicit Mat-re^uiuentein* tf^æf jp^ Quicunque dîmifèricuxoremfuam , amp;nbsp;aliam duxerit, ”^^^'*^^' nbsp;nbsp;nbsp;mcechatur.Et habetur hoc in c,lidte»32.q.7»Dc hoc aut dubita-tur,utrum innocens pars adultéra uiuente, pofsitfecudo contra here»In hac quæft.non conueniuntTheologi noftritemporis amp;nbsp;Canoniftæ« Caiioniftæ fimpliciterinterdicunt fecundum matri monium , quamdiu altera pars muit, Allegant ad hoc didum Pauli, i‘Corinth» 7» quod habet t His autemquimatrimonio fundi funt,prgcipio,non ego,fed Dominus,uxorem à uiro non difcedere, quoniamfi diftefferit, manere innuptam, aut uiro fuo reconciliari» Sed certum eft quod uxori non eft permiffum difcedere â marito,qualibet de caufa, nifi fit caufa fomicationis
• expreffe
-ocr page 81-LIB. I. Tit. X. DeNupf^f« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2lt;^
fxprefsèliabeturMatthæiïp.Ergo illafententia Pauli intdligi debet dedifeeflu ex caufa fornicanonis,quôd fcilicet uterq; maneat fine nu ptqs poftdiuortium,uelreconcilientur. Iiaintelligit Auguftinus ilium locum in Commentario fuo ad Cor.flt; in HomeL49. amp;nbsp;in fib-deadulterinisconiugrjs, Quæfcntentiaallegaturin c^quemadmo-dum^z.q.y, Idem tenet Hierony♦ ad Damafum presby terum,cuius fententiaallegaturinc.Omnes.^l-q.y. Etpofluntprohac opinione aUegari optimærationcsgt;
Prima eft fauorfiberorum ex coniugibus feparatis natorum , uC fcilicet parentes reconciIientunDifficilfime autem reconcifiatio ob-tineri poftet^fi fecundæ nuptiæ fiberæ elTent,
Secunda ratio eft fauordefinquentis , ne omninoeijciatur extra EedefiamJed agat peenitentiam. Si enim innocenti parti fibcrèlicc-ret,nocenteuiuente,fecündócontrahcre,6^ nocenscontinere non poftet^nonfiaberetmodum nee uiam perueniendiad peenitentiam, quia cum afio contrabere non poftet propter didum Chrifti: qui digt; miftam ducit,mccchatur.Siergo innocens contraxit cum alio, nulla fupereftfpesde poennentia^cùm tarnen Ecclefia non claudat gremiü redcuntibus.ut c» fuper eodn vi.dehacreticis,6ó fifina»C.delumma trinit. amp;nbsp;fid. Catho, È t illa pars non poteft redire quamdiu altera ui-Xeriu
Tertia eft,Licet per diuortium fiat feparano quo ad cohabitatio-nem 8Cthorû,non tarnen foluuntur fubftantialia matrimonij,quàm diu ambo uiuunt^quia fi fubftantialia foluerentur,fcqueretur,quód utriq: tam nocentiquâm innocenti 0ermiftum eftctfecundo contra-bere.Sed Chriftus exprefsè dicit : Quidimiftam ducit^mocchatur^Er go fubftantialia matrimonq fublata non funt,amp;f per confequens, fecundæ nuptie fequi non poftunt. V ide de hac quæftionc, ji.q.y^per totum.
Theologi noftritemporis contra fentiunt^cilicctjfiinnocens no-centem poft multas admonitiones recipcre ad confortium noluerit, fed ad aliud matrimonium fe conferre uoluerit, quod liceat,etia no-centeuiuente,allegant ad boe didum ChriftfiMatth-ip. Sumpto ar gunfento à contrario fenfu. Dicit enim Chriftus : Quicunq; dimifc-rituxorem fuam,amp; afiam duxerit, excepta caufa fornicationis,mce-chatur .Ergo a cotrario fenfu,qui propter caufam fornicationis uxo remdimittit,8^ afiam ducit,nónmoGchatur, Etdidum Pauli quod G^noniftæaUegant;, interpretanturdedifceftupropter contention nes,^ rixas coniugum y quod turn demum mancre debeant fine nu-, ptijs,donee reconcifientür.Secundo allêganf,quód innocens pars fine fua culpa priuaretur lure fuo,quodtamebfieri no debet, c.difcre-
• E '
-ocr page 82-ÏNARRATIONES IN INSTITUT.
tionciw. ^fîna.cxtrâ,de co qui cog.confang.uxo«Tertiô,n matnmo* nium eft propter infidelitatem foîutum.Et tune fi Sdelis inciditinhas refim,amp;Sproptereafadum diuortium,non licetfideli,hæretica par-' te ij.iucnce,cum alio contrahere-c.quâto-^ fi uerô, extra de diuorhjs* Aut propter infidelitatem eft fadum diuoitiumpUt quia alter eft Geti tilis uel I udæus. E t licet fideli contra here cum alio,etiam infideli uiue te,pcr didum Pauli : Si infidelisdifcedit,dificedat,i*Corinth.7. 66 e» quanto-^Nos igitur.extrà,deDiuortijs»Si tarnen infidelis fuehtco uerfus priufquara fidelis iterum contrahautenetur fidelis recipere co uerfum^c.gaudemus^^Quiautem-extrâ dediuort. Tertiô,fimâtri-moniumettfeparatum propter impotentiam perfeuerantê.Etquotp Iicitum eft potenti contrahere cum aliojmpotcnte uiuente,c.i.in fin-fcrc,de frig-Sô malefi,Quartô,fi feparatum eft propter continuas in-fidias^ncutri licet contrahere iterum,aitero uiuen£e,per ea quænotâ-tur in c,quæfiuit, dediuort-
Memineris etiam non tantum primas nuptias,fcd etiam bigamiâ, amp;nbsp;fi fieri poftct,odogamiam licitam eftè.c»quomodo,c, aperiant. c* Deus mafculum,xxxi*q.t-
S E Q_V IT V R Enarratio textus tituli de nuptrjs.
ConJer^m haheanf,
qb^»^ p/ttê Hic obferua,Sicaufæ matrimoniales fecundum lusCiuiledecidi tiv^confenfui debcrcnt,ficuti tarnen non fit, Tamenfecundum ca requireretur in re^wAtur» niatrimonijs filiorum confenfus putris,Ôf aiii paterni,non autem ma trisgt;amp;S aui materni^Quia textus hic dicit : Ccnfcnlum habeant parê-tum,quorum in poteftatefunt. Sed certum eft, quèd matresliberos mpoteftatenonhabent»^FccminæJnfrâ,deAdoptio,ErgoSlt;c.Ho neftum tarneneft,quôdmatrisconfenfus accédât*
^ Aîariti tamen*
A^iiutA^reß’i, nbsp;nbsp;Et hoc hôdie pcrmilTum eft per regulam, quèd affinitas refpicit cit tAinùmcon tantumipfos contrahentes,nonautemcomm confanouineos^Exe-autemeorivm plum : Vxomonpotelt nubere allem ex conlanguineis mariti,ulq; cofAngmtKos, ad quartum gradum,amp; maritus uicifsim non poteftducerc uxorem exconfanguineisuxorisprioris,ufq;adquartum gradum» Forum autem confanguinei quicunç tandem fint,nonobftante afiinitase ,lî citciunguntur»
DE ADOPTÏONIBVS- TIT* XL
IXIM V s fuprâ patriam poteftatem habere très ouf«: legitimum matrimonium, legitimationem filfi naturali», amp;: adoptionem-Sunt autem proximo titulo due priores abfoIutæ.Rcftatnunc tcrtia,adoptio fcilicet.
-ocr page 83-tl B. î. T it. XI. Tie RdoptîonÀuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^
Eft autem adoptio in gencre, legitimus a élus, per ejuem ejuis fit fi- Aioptio jfn‘lt;f, bus,qui alioquinon eft fîlius.Ec eft duplex î Adoptio in fpecie, ôé af-rogatio«
Adoptio in fpecie dicituf, quando adoptatur filiusfamibas ab ati^ quo,amp; ea fit coram quouis magiftratd j mixtum Imperium habente. ^Impeh'o.bictitulonoftrói nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
GaufaefRcienseftconfcnfusadoptantis,adoptandi, 6écius qüi adoptandum habet in poteftate^qualeâ funt : auus paternus, amp;nbsp;pa-terJ.In adoptionibÆde adoptio.
EfFeAus eft,quód adoptatus ab inteftato fuccedit patriadoptiuö, etiam extraneo,liCetuiuente patrc fuonaturali inadoptiui potcfta-te non fuit. ^ fed hodie, hic titi noftfo. Secundo, fi aüo paterno hue ni a ter no nepos in adoptionê datus fuerit, quod per hot foluitur lus patri® poteftatis patrisnaturalis,óé tranfit in poteftatem aui adopta tis.^Si ueró.hic tit«noftro.l.pcnult.c,cod.
A rrogatio ucró eft,quando adoptatur paterfam.Ethoc fit princt Arrogitiói pis,id clFCæfaris autoritate.Requiruntur autem in arrogatione, q? arrogandUs fit pubes. Secundo, fi impubes fuerit, requiriturquod per refcriptum principis,cum caufæ cogninone,8é fufticienti cautio nefiat.^cùm autem impubes»hic tihrtolïró.
Caufa efficiens arrogacionis,eft mutuus confenfus CUm interroga done Sd refponfione reciproca inter arrogatorcm,amp;: arrogandum, fiarrogandusfueritpubesJ.q. (Réodi
EfteduS eft,quod arrogacus una cum liberis SC rebus fuis tranfit In Poteftatem arrogantis.d.t fi« 4gt; fi^ff-co. Etadeo, quód etiam alteri in adoptionem dari pofsic.^Ïn plürimis,hic titmoftro. Et hue refer quæ fuprà de patria poteft. diximus.Sunt enim fidem« Poffuntautê ^ip^^uni adoptareomnes,quibus non eft prohibitum. Et prohibetur primo adoptare, caftratis. ƒ. Sed SC illud.bic tit.noftro. Secundo focminis,exccptis qui bufdam cafibus. ^. foeminæ.hic tit.noftro. Tertiô illis,qui non decc 0^ odo annis maiorcs natu funt,quâm adopcandus^Minorem.hic tit.noftro. Quarto tutoribus Ô^ curatonbus, ne arrogent pupillos ud aduttosl.Nec ei.in prin.fF.ed.
„ . Pofluntautem adoptarinepotes^SéquoQ; alicni, inlocu fifiorum ^ nepotum.Hic autem nihildicemusde modis,quibusfoluitur adoptio,Quia cùm adoptio fit caufa patrie poteftatis,foluitur illisipfis modis,quibus patria poteftas.Dequibus in tit.fequenti, VERS* ItriperiaAîagufîratitô^
Vides hic,quôd lurifconfultiutùntur nomme generis pro fpecie, quotiesfpeciem non habent. Hic enim adoptio,quæ nomen generis cftjdiuiditur in arrogacionem amp;C adoptionem in fpecie, Sicuti etiam
• E fi
-ocr page 84-E N A RR. A TI o N E s IN INSTITVT.
lurifdi(flfo in gonerc diuiditur in Imperium amp;S lurifdidionem in fpc-cic. VideBarto.inLImperium fEdelurifdic^omniumlud. Item co* gnatio in agnitionem S^ cognitionem in fpcci'e, V £ R S. Hf naturaUa ^ adoption^ hra^
Ex hoc textu nota rcgulam : Vbi plures funtrationes, ibi quoquc debet efle fortius Ius,ncut hie uides in patre amp;nbsp;auo.Quia in patre eft tantum lus naturale,ln auo ucro naturale Sc Ciuilc, Ideo auus plus Iuris habet in nepote fuo,quem pro filio adoptauit,quâm paten ^Sedfit^uü^
Ratio eft,Quia Auus tarn filium, quam nepotem habet in fua po-teftate.Ideoq; quum nepos fit in fua poteftate,poteft cum,uigore pa-tria: potcftatis,in adoptionem alteri dare,patre fuo,hoc eft hlio,non confentiente,
^lt;^pudCatoftefft.
Seruimultii Seruiliberantur multismodis.Primô manumifsione,de qua fu-ttuiuliberan- pra. Secundo inftitutionchæredis.^Idcm^Iuris,fuprà.Quibus€X ^**'» caufismanu.non lice^Tertiô adoptione,de qua hic, Quarto nomn nationcfilij,hoc eft,fi coram ludicc feruum filiü nominauerit,ut hic*
QVIBVS MODIS IVS PATRIAE POTE* ftatisfoluitur. Tiu XI1*
MPERATOR hadenus quomodo perfonæ,quæ in do minorum poteftate funt,foluantur ab illorum poteftate, tr adauftîNunc porrô fccudum membrum diuifionisfui* prâ traditæ profequitur, quibus modis lus feiheet patriae poteftatisfoluitun
VERS. A uerbyfiui inpote/îate ç^c^
Imperator hic incipit tradare ifmodum,per quempatria potefta , te foluatur^cilicetper mortem naturalcm,ut infra in tex.
^Cumautem^
KonnuÜit. nbsp;nbsp;nbsp;Secundus modus,per quern foluitur patria poteftas, eft mors Ci*
uilis.Etideo dicitur mors Ciuilis,quôd huiufmodi hommes, quo ad IusCiuiIe,habenturpro mortuis,amp; omnesadus lurisCiuihs amit* tunt,quaIiafunt:Teftamenti fadio,teftimonium amp;c.Cùmergopa* tria poteftas fit luris Giuilis. ^ lus autem, fuprà de patria pot. fequL tur,quôdciuiliter mortui hoc lus amiferint,8i liberi eorum fui luris fadi fuerint.Sunt autem ciuiliter mortui,banniti ÔC deportati* Dicitur autem deportario,in infulam mifsio,propter aliquod ma teficium capitale,ut perpetuô illic maneant.1. Inter pœnas.^D^eUx nonis*fEdeInterd.rclegat.8cdéporta# Dico,in infulam,Quiadegt; portatio fierinonpoteft,nifi certus locus , ÔCficInfulaafsignetu^*
-ocr page 85-LIB. I. fit. XlV CiJiti.nartsi«tpitriépdteji/oitiititr^ 1^ fetßc babes primamdiffetetiam inter Deportadonem Só Rekgatio-nem.Quia Relegado eft aUcuiusloci interdi(fdo,qüem Rekgatus ui Re/rgtr/oj tarecQgttur,8ó extra illüm Ïocum poterit uerfari uöieünej; uolucnt, Deportatusautemcogiturmlóco afsignato martere ^ S^alioqui in omnibus alqs lods non eft tütustDicójjperpetrtó^ad differerttiam ré nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
legationis ad certum tempus;,ucl in perpetuum,nee adimit üitam ci, uikm»Quia relegad retinent Ciuitatcm,familiam pâtriam potefta-tcm,Teftamerttifalt;ftionem,8c omnia,quæfunlt; Iuris Gimlis. Depof tati uero tantum in perpetuum deportantur,amp; amittunt Ciuitatem, familiam,patriam poteftatem,qiliafuntciuiliter mortui Sóed. Reïe-gatijiumfta LRcIcgatorurn^lKde interd»rdegat.amp;c;» Tu hódie refer ad Bannitosnoftri temporis,qüi æquiparaUtur deportatis, maxime fi propter tale maleficium bannitus quis fucrit propter quod in arnif fione CiuitatiS qüoq; bona püblicarenturp alias æquiparatur Bannitus Rclegato/eeundum gl ófllhic in ucrbö,Rednet,quamapprobaC Bartdn h Vc uim.fF.de luftic. 8^ lure , amp;nbsp;uide Bartin prima quæftio-nefuarum difputationum. Reliquadè Rekgatione,Deportationen amp;nbsp;Exilio,uide per totum citfEde InterdiAgt;relegat,amp;^ deportatis,
ƒ. SeA ß ex indui^éntidi
Nota ex hoc textu, Quod infames Só damrtati per fententia prd-ptér aliqued capitale maleficium, pet Ïnlpèratorem in integrum re-Hit ui poffuntjtaquód acquirunt omniaJura prius amifTa. Sicuti ui-demus in Édido inGomitrjsSpiræpromulgato,ubifeditiofî ruftici funtreftituth
ÿ. 'PoÉntsferun^, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
, Scrui pcenæ dicuntur hodie,qui damnanfur ad mortem per fente- Strut p6cM. tiam.Ideo illorum teftamenta amp;nbsp;codicilli hon uaknt,fecundum Bar. in Autentica/cd hodic.C.dc donat.int.üir. amp;nbsp;üxor, amp;nbsp;I.qui ultimo* ff-depcenis.
VERS. C^i in metailuni.
DamnatiinmetalIumdifFeruntabliisquiinopusmetalli damna- ,, tur,quód iUigrauioribus uirtculis premebantur. Ideo fi damnati in 2^^^*^. ppusMetallifugiebant,poftea quoq; in rrtetalluïrt damnabantur. 1* pwmtaïü^ Autdamnum.^Intereos,cum ^♦fcquénti.ff.depcenis* SedbæpeC«’ næ hodie non fùnt in ufu,uthic in glôf.in üerbo,in mctallum.
^ Sedexcondittutiottè^
■ Tertius modus eft dignitas pâtriciatus. Fuitautem illadignitas ituptirUp^ fummapoftCæfarem.ldem diehodieinEpifeopis.Si enim filiusfa- »c/l^tHplM* miliàs eledus eft in Epifcopum,eö ipfo liberatus eft à patria potefta- *“’'* ts^Quacautem fint alisedignitates, à patria poteftateliberanteSi VE
« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E iq
-ocr page 86-ENARRÄTIONES IN INSTITVT.
de inl.fîn.gloGG.dc Decuno,Iib,x,amp; ^fîn.i'n Autentico ,Conftitlt;l* tîone§,quæ de dignitatib. coIUb, Vide gIoGhtc,in uerbo,non libérât.
gt;^ Siah bo/îibus, cup^i^in. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quartos modus eft captiuitas.Sed nota captiuitatepatriam pote-ftatem no toIIGfed tantum fufpendiJdeo fi pater captus abhoftibus, , redit,recuperatomrHafuaIura,acßnunquamfuiflet captus* VERS, Sui luriifi^^
Quial.CorneÏfafingiteumprimahoracaptiuitatis mortuu fuif-fe.Sicuti lus poftliminq fingit eum nunquam fuiffe captum, fi reuer-titur, Sunt autem iilæ fiftioncs neceflarisc propter actus fiberorum, utcontradusÔ^teftamentapquæfiuntin abfentia parentum,
^ 'Praterca^
Emindp^ti}. nbsp;nbsp;Quintus modus eft cmandpatio» Eft autem emancipatio relaxa-
tio patriæ poteftatis,cum conftnfu patris emancipantis,amp;filq eman cipandi,coram competcntiludice.Nomen Habens à mancipii id eft, propriumpinde mancipare,id eft^poteftatem aficuius rei acquirerc^è quo poteris componere emancipare^id eft,potcftatem aficuius rei a-mitterc.Dico,cum confenfucmancipantis,quia films regulariter no poteft cogere patrem,ut eum emancipet, ncq; etiam films inuitus e-manciparipoteft. Exceptisquibufdamcafibus,Dcquibusin glof fina.huius titufi',inuerbo.pepe.Idcoque emancipatio eft adus uolun-tarms,non autem neceflarius.Dico coram competente ïudice. Quia nudus confenfus patris Slt; filq non eft fatis , fed requiritur quædam folennitas,quæ propriè eft ludicis accelïus.UNon nudo. C*deEman cipat.
CMf4 ejpeSt, Caufam efticientem uides effe confenfum utriufque,iun(fta folen-nitate. Hoc autem cafu neuter tenetur aUegare caufam Emancipatio nis,fed fatis eft confenfus cumfolennitatc coram ludice^dd Nonno do.
Ejfe^w. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EfFedus Emancipationis eft folutio patriæ poteftatis, ut fcificet
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;films poftea fibere contrahcre,teftari,amp; omniaagcre,ficut paterfa-
mifias,pofsit.ïtcm quöd acquirit plenum dominium,hoc eft proprie Y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tatem amp;nbsp;ufufruclum in omnibus bonis fuis, tam aduentitijs , quam
profeftitrjs.
^.mincipitio nbsp;nbsp;nbsp;Et fic uides Emancipationem non effe pccnam, fed beneficium»
eum pereamfiliusmultaacquirat , quæpriusnonhabuit.Lt. ffdi à quismanumiififuer. Etproptereadebetur patri premium ‘ afiquod,fiuefitLcgaIe,fiueConuentiönale, Legalepræmium,quia ll.tribuunt patri idem lus in bonis filH,fiue nepotis cmancipati,quod * habet patronusin bonisfiberti,uideficet,fi emancipatus eftimptu bes.
-ocr page 87-LIB» t» 'Tü, XII» CiKtb.moditJuiplt;ürÏ£poteft,l9lMtur‘ 23 beSjhabeat pater eius tutcïam,amp;: fuccedat ei,G fine bberis decef-Gn'u^amp;rtunCjtituionoftro, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
Conuentionale præmiam debetur patri pro emancfpatione# Quia pater poteft aliquid accipere ablio, ut eum emancipet.d« hi»^fi parens,ff.fi à parentibus quis manumiff. fuer» Et uidedc his præmrjs ^hoc quoque,cumfequend infra, perquas perfo-nas no.acquir. Et prædiAafic intellige,quód films émancipa* tus non cxcluditur hodieab hæreditate pacris ab fnteftato dece dentis» ^fi quis igitur. in Autentico dehæredi.ab inteft.uenien» conat 9» Idem die,fi pater teftamentumcondidifiec, amp;fiiiume-mancipatum præterqffetjnon inftituendo eum , nee exhgredan do,turn Prætor dat emancipato bonorum pofiefsionem, contra tabulas. ^»Emancipatos, infra deexhæredauliber.Patria aurem poteftas femel foluta,amplius honeftereintegran non poteft,ni fi per adoptionem» Semel tarnen adoptatus , amplius adoptari nonpoteftj.qui liberatus.ff.de adopt»
VERS. SedEmancipatio,
Quiuolebatfiliumfu5emancipare,uendebatalicui forte pro duobus nummis,fubhacconditione,utftatimmanumitterete5. Imaginariæ funt 8c fimulatæ tarn uenditio, quam manumifsio^ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE TVTELIS* TIT. XIJI.
VPRA diximus deperfonis qugfuntalieni Iuris,uc deferuis amp;nbsp;filr}sfamiliâs,ideft,quibus fcilicetmodis alieno luri fubriciantur, 06 icerumlibercntur. Nunc ____^^dehisdicemus,quæfuntfui luris.Diximus autemil^ las effeuelfub tütcla,utpupilli 06 pupillae, uelfub cura,utadul-d 86 minoresjuel neepfub tutela,neq; fub cura,utmaiores 25. an norüm,qui necprodigi,nec furiofi funt. Trademus autem primo de illis qui funt fub tutcla,
Didtur autem tutela,uis a6 poteftas in capite libero ad tuen- r^feb» dumeum,qui fe propterætatem defendere norl poteft, 1 ure ciui li dataac permiffa,uchic in prin.Dico in capite libero,quiafer- ^f**^*^ ^'^*^' uus non poteft gerere tutelam,neqp etiam habere tutorê.Si tamé in teftamento datus effet tutor à domino fuo,per hoc liber effet»
^fed S^feruus infra,qui teft.tut. da.pof» Dico propter ætatem, P»’ôpifi‘rf‘M^gt; quia tutor datur mafeulo minori xiiq.ôd feeminæ minori xij.an no»utinfr»QLiibusmodis tut.fin.in priii. Dicolureciuili,quià iureCimli^ non eft luds naturalis,nec gentium,fed Iuris pofidui.Habet au temnonienà.tuendo,86dicunturtutores,quaficuitores fi.ff.de futel.Et hic titulo noftro in principio. Eft autem tutela triplex.
E üq
-ocr page 88-ÄNAKRATIONES IN INJTITVT* ÇL Teftamentana#
Tutelatriplex»lt;II» Legitima,amp;: 11« Dariua^
DE TESTAMENTARIA TVTELA«
Eftamentaria tutela dicitur,cumlïberhomo, mafcu-Ius,maiorj8ó fan? mentis,qui loqui amp;nbsp;audirepoteft, tutor liberis impuberibus,a teftatore j m teftamento datur» ƒ» permiffum hie titulo nóftro«Dico liber bo--rno,quia ficuti feruus alioqui hon poteft ede tutor,ita hec in Tc ftamento tutor dari poteft» In hoc tarnen diftingue, Aut datur feruus alienus in tutorem,autpröprius»Prinio cafu die: Aut da tur purè,amp;datio iiulla eft. Aut datur fub inaconditione,ïï liber erit, amp;nbsp;ualet datio conditione exiftentc* ^» Séruus autcnl alienus. Infra.Qui Tefta^tuto» dar. poff. Secundo cafu,quandö Icilicec datur feruus proprius,8^ualetdatio,fïuecumlibertate,fiuefinc libertate fiat.Nam etiamfi detur fine hbertate,tarnen tacite üide turlibertatemaccepiife,Cüriï tutela effe nonpofsit,ubi honcftli bertas.ÿ-fed 8Cferuus.infra,Qui tefta.tut.da.pof.Secundó dico ïïberhomo fimpliciter , quia non diftinguitur, fine fitpaterfa-milds,fiue filiüsfamilias, qui tutor datur. Quia filiusfamihas, in pubîicis caufis fiue offices,loco patrumfamilias habetur,ideo magiftratus 8^ tutelasgercrepolTunt.l, filiusfamilias.lEdeijs ^ olpciumtuiè^ funt fui uel alicniiuris.Dico mafculus, quia officium tutela?uiri la;elluirilc,ho j^ ^ftj^icc poffunt mulicres tutrices elfe.Hodie tarnen mater Ôôâ t^ctMU^^i ulsii^tricesfunt,ft uiduæmanferint,amp;:renuciauerint bénéfices tenUripoffmft muliebribus,ut C.pertot.quando mat.tti.offi.fung.pof.Vtdi-cemus infra.DicoMaior,quia minor2$.annis tutor effe non po teft,Si tarnen tutor daturjirtcipittutelajcu maiorfaélus fuerit. ^ furiofuSjinfr.Qiiiteft,tu.da.póf Dico'fanC mentis. Quia furio fus in tutore dari non poteft,fi tarnen detur, tune tutor erit,ctjm cöpos mentis fadus fueric.d. ^Furiofus. Idem die de prodigo.-Quia huiufmodi perfon? ipfæ opus habent ciiratOrib.ut infr.di cemus,Dico qui loqui poteft, quiamuti amp;nbsp;furdi tutores effeno poffutitj.i.ff’.de tutel.Tardè aut audientes, tutores effe poffunt. Quod dico Liberis,intelligcde filqs 8^ filiab. Item de nepotib. 8C neptibus patrem non habentibus, Item de pofthumis.Si aut in teftamento dederit filrj s fuis tutores, non comprehendcretur riepotes. ^-fi quis filiabus.infra,Qui tcft.tut.da.pof.Dico Imp tl beribus,ad differentiam adultorum (xiiq. an.) 86 puberum,qui-bus non dantur tutores, led cura tor es, ut infra de cura, per tot.
Secundo
-ocr page 89-LIB, I. Tit. XIII. DeTuteïÏ!^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^
Secundo adcliffercntiammaiorum,quibusneq;tutores,ne^; cwaJ tores dantur,niti lint furiofi,uel prodigi.Dko, in Teftameto: Quia in Godicillis dari non pofrunt,nifi fint Teftamento confirmati,L^,ff. de tefta,tut. Turn autem hæcdatio uircs 2cquirit,poftquam is qui in Teftamentohær€sfcnptuseft,hæreditatcmadierit. Si autem hære-dcs fcriptihæreditatem rcpudiauer/nt^nihil ualet datio,Sicuti nec to turn Teftamentum.I.fi nemo.(KdeTefta»tut. Et illas circumftantias, quas in hac defînitione recenfuimus,refer quoq; ad alias fpecies tute-. Urum^Quia omnes tutores fiue fint Teftamentarfj,fiue L egitimip fine Datiui,debentcfleIiberihomines,mafcuK,maiores,fanæmentis, frugales,qui loqui amp;nbsp;audire poflunt* Non tarnen omnes tutores in Tcftamento dati fimpliciter Liaient. Qiu'a funt quidam cafus in qui-bus requiritur tutoris confirmatio^ut primô,fî pater filium naturaïc amp;nbsp;legitimum emancipauerit,amp; poftea in Teftamento ci tutor em dc-derit,non ualet datio fine confirmatione. Confirmatie tarnen faden daeftfineinquifîtione , feifieet morum Scfacuîtatum tu to nk^. fin,’ hic tituló noftro.Idem dic,fi pater dederit tutorem filio naturali. Ïn hoc tarnen diftingue : Aut pater naturalis in Tcftamento relinquit aÜ quid filio naturali,8óquoq; dat tutorem* Et confirmaripoteft datio Cneiuquifitione.l.fin.C, dcconfir.tut.Si autem mater dederit liberia fuis impuberiban Tcftamento tut ores, diftingue: Aut liberos quibus tutores dedit,in eodem Teftamento fikredes inftituit, Sc datio confirmari poteftpcum inquifitione»hi.G .de confirma, tut,später, ff.de Tcfta.tut.Aut noninftituit hæredes, amp;nbsp;iudex non tenetur confirma-redationem^Solebant tarnen Prætorescam confirmarc»Vidcl.Ma-lt;er .8c quæ ibi notantur,C»de Tefta.tuuEt tantûm de tuu Tefta^
DE LEGITIMA TVTELA,
Légitima tuteladidtur,quandolcxdat tutores liberis impuberb bus,teftamentari)s tutoribus non €Xtantibus,quod fit cûm Teftator decefsit inteftatus» Aut fi condidit quidem Teftamentum, amp;nbsp;in eo tu-telæ non meminit.Aut dédit quidem tutorem in Teftamento, fed is uiuo teftatore decefsit» ƒ. Quod autem.infrà de leg.ag.tut. Eft autem légitima tutela quadruplex.
ÇI. Agnatorum.
Légitima tutela j 1 b Patronorum^ quadruplex» ^IIL Parcntum,8d
(1111« Fiduciaria«
Igt;E AGNATORVM TVTELA»
Agnatorum tutdadicitur ea,quant lex hodie agnatis 5C cognai»®
• proximis
-ocr page 90-ENÄRRATIONES IN INSTITVt.
proximisexprefsèdcfert,nl3lIisTeftanientari)s tutonbus extantib-^ Exhisan Autcnticodéhered àb inteft üchien.tona.^.Dicoinde* nnidonc hodiéjquia olim agnati ( fd^WCVtlMAnctt ) tantum erant k gitimi tufores,Gognati autem ( fptlimA0(tt) cxdudebantur,ut in-b a,per tot.tit.de leg. ag« tut, fed hæc differentia per lus autenticoru nöuifsimumfublata eft. Quia uocantur adfucccfsionemamp;tutelam, qui funt próximiores,nue fint agnati fiue cognati.d. Ex his^In Fendis tarnen agnatio adhuc habet prærogatiuam, quia cognad exclu-duntur agnatis extannbus.Sicuti etiarn cognado in Feudis nihil ope ratur,ut inufibus Feudorum per tot. ferc. Et nota circa hanctutdâ;. licet tex agnatis 8^ cognatis déférât tutclampfî in Teftam tutor datus non cft,non tarnen pofluntilh adminiftrare, nifiquædâ præcedant. Primô,quôddeccrnatur adminiftratiöperludicê.l^.^.fin. ff.de ad-minift.tut«Secundô,quôd conficiatur Jnuentariu,I»Tutor qui reper-torium,inprincipio.ff.de adminift.tut. Tertio,quodiurctfc udha falt;fturum,0£ inutilia practermiffurum. Vide Angel, infra de legit.ag, tut.circa finem prin,
DE PATRONORVM TVTELAgt;
T V T E L A patronorum dicitur,quam habent patroni inlibertis amp;nbsp;corum Iiberis,amp;^ ca introduda eft,tantum ex mente amp;nbsp;fententia Ic gisiZ.tab.non autem exprefsisuerbis« Nufquam enimintiz.tab» cautum reperitur quód patronus fit tutor liberti impuberis.QjJia ta men lex tx.tab,difpofuitpatronoslibcrds, fine liberisdecedentibus fuccefturos,co'Iigitur candcmkgemquoq; uoluifte quod cumtute-1a onerentur.Quienim uultfentirecommodum, debet quoq; fendre incOmm odum,ut infra,de legi. patro.tuUin fi^
DE PARÉNTVM TVTELA«
PARENTVM tutebdicitur,quandoparentesliberorumcmàn cipatorum tutores Hunt,ad exemplum patronorum.Dico ad exemplum patronorum,quia hæc tutcia primumneq; ex uerbis, nequeex menteTiz.tab.introdudaeft, Cumlexii.tab.eiusnonmcmineriU neq etiarn fit mentio in ea de fuccefsionein bonis filq emacipati. Ideo tantum ad exemplum tutclæ patronorum primùm introdüdaeft» Et fie cùm hodie emancipado in fucCefsionibus nihil opcretur,etim pediat. ^. Si quis igitur,in Autendcö,de hærcd«ab inteft. ue4CoUa. 9* Meritö pater filio emancipato fuccedenSpeius tutelam fufeipiat. VE de BarUin I.frater.C.de legittute,
DE FIDVCIARIA TVTELA.
•FIDVCIARIA tuteb dicitur,quando Frater fratris fui emanci-pati
-ocr page 91-tlB‘ I* Tib XUb TieTuteUb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?O
t fjati impubcns poft mortem patris tutor fic.IIIaautem tutela nc que ex uerbi's, nec^ ex mente legis xrj»tab» ficud agnatorum amp;^ patronorum tutela, neep etiam per mterpretationem fiue extenß onem,fient parentum tutela, fed tantu propter fidueiam quant lex habebat erga Fratres,introduAa eft,Quia lex confidebat fra très propter lus fangumis futuros diligentiorcs in defendenda perfona fratris impuberis, quare earn appellauit fiducianam, à fiducia,Hodieautem quia conditaeft lex, quæ uocat fracres ad fuccefsionem fratris emancipati, dicitur amp;nbsp;ipfa ex menteipfius legi's légitima» per l.frater,C,delegic,tute4
DE DATIVA TVTELA.
Datiua tutela eft aftus legitimus, per quem dat tutor impube ri pure, a ludice mixtum imperiu habente ad peWtionem matris üel proximoru confanguineoru,teftamentarijs uel leginmis tu» tonb.non extantibus,EtdiciturDatiua,quia à Judice dauDico pure, quia fi à ludice detur tutor in diem,uel fub conditione ex-prefta,datio ipfo lure non ualeret,l,mutuo.^ fub conditione.ffi. de tutel.Dico mixtû Imperiu habente,quia datio tutoris eftmi:* Xti Iinpcrq. Idcoqgt; qui Gmplicemiurifdidtionem in fpecietantit habet, S^non Imperiu,tutores dare lion p0teft,d,l,muto.^tuta ris datio.ff’de tutclis.Oico adpetînonématris, uel proximorft tonfanauineoru,quia mater,uel ea deficiente, proximi confan» guinei, ad quos hgreditas pupilli de lure pertinet, quamprimvr fieripoteft,amp;^infra annû, ludicêillius loef,unde origine traxic (b« er gebohrt Vfi gelogen i^) 06 ubi faeul tâtes inueniunf, dom iet liSc^ habet, accedere, amp;nbsp;pupillis tutores idoneos petere debet, utC.pertot, Qui pet. tut.amp;Cl.un.C.ubi pe. tu. quódfineglexe rint tutores petere infra annû,Slt; pupillus dccefTcrit, pnuarent eins fucccfsioned.fciant.C.delegit.hæ. Ni fi habeantlegitimam excufationem,fortafsis propterabfentiam , aut probabilem Fadi ignorantiam.Iuris enim ignorantianon excufat.l.Fin. C.qui tuto. pet.Dantur autem Datiui tutores triFariâm. Aut fine inqui ficione, aut ex inquifitione, autextraordinariè, uel anomale»
Sine inquifitione dantur,quando non quærit de moribus êO-rutn,06anfintlocupletes.
Aut ex inquifitione dantur, quando Facultatés ^ mores in-quiruntur»
Extraordinarie Gue anomale dan^, quâdo miter uel auia dat* Dicitur aut iHa tutela anomala, quia neque teftamentaria, nelt;^ legitima,necpetiaproprièloquendo, datiuaeft, Gum mulieres ïtrgulariter tutelam tanquam uirilé officium,gerere no pofsinu
-ocr page 92-ËNARRATIONES ÏM tNSTlTVT»
! j.C.quango muhtut.off.fungi poiTEt illi omnes fatifdant rem pupilli faluam fore» ^.Nos autem,infra,de Atnlia.tuu
Caufam efficientem illius tutelæ uides effe iudicem habentem mixtum imperium,precedente petitione matris, uel confangui neorum, Hodie tarnen fi facultates pupilli non excedunt 500, au reosjpoffunt dari tutores â quoins magiftratin^Nos autem, infra de A ttilia.tur»
A Q^VIBVS DENTVR TVTORES.
Dantur autem â ludice tutores illi,qui Teftamento daripoP funt,de quibus fupra*
Mater tarnen excipitur, que à ludice poteftdari tutrix,licet m teftamento non detur, Auu Matri 8^ auie, C* quan.do mul, tuuofEfungi pofCEtecontra^Seruus in teftamento tutor datur, ut fuprà,qui teft tut^da^pofEet tarnen à ludice tutor dari non po teft» Sic Creditores amp;nbsp;debitores pupilli à ludice tutores confti-tui non poftunt, licet in Teftamento dentur, Cdm fides eorum cenfeatur à teftatore approbata.^fed hoc,infra,defatifdat«tut.
Q_V1BVS TVTORES DARI POSSINT-
Et poteftdari tutor abfenti,nolenti,8ó inuito,ficuti etiam in-uitus datur,cüm tutores compelli poffunt,nifi habeant excufati ones, fpenult.infr«de fatisda.tutjJllud-cum l.fequcnti,fEdc tu to,uelcura»datis ab bis,
DE TVTORVM OFFICIO-
Abfoluimus tradlationcm de conftituendis tutorib-reftat di-cendum , quodnamfit eorum officium, ubi pupillus educetur, SCquæ detur aAio.Tutorum autem officium,fiue fint teftamen-quot;c^m^ *’^* tarq,fiue legitimi,fiue datiui, eft, inftituere pupilium bonis mo ribus,mercedes præceptoribus conftitucre, alimentaminiftris pupilli præftarej.cùmplures.^. cum tutor.ff.de adminiftrat-tu. Corpus amp;nbsp;falutem impuberis tueri.l-confilio.in principio. ff.de curato. furiofi. Impuberem defendere, fî ab alio conueniatunl.
' Tutoris præcipuum. ff. de adminiftraututo. Pro impubère pro^ mittere, foluere, amp;nbsp;indicium contra alium intentare. Alimenta
, pupillo dare.l.irj.ÿ.tutor.ff.dcfufp.tuto.Pecuniam dareadufu-ram ( gclt AUpt^ÔU Vmb Jlhp» ) fipupilli fubftantia eft mobilis, ut inde fuftentctur.Autcntica,nouifsimc, C-deadminiftrat.tut, Et hoc fi neglexerint,tanquam fufpcefii remouentur. Et damna de bonis eorum , pupillo refarciumur. 1, fin-in principio. C-de adminiftrat. tuto,
DE EDVCATIONE PVPILLb
Educatur aûc pupillus apudmatrê,fi innupta manferit, fi uc-rô nupferic,uel mortua fuerit,apud cognatos,aut eos,quib.Prp
tor earn
-ocr page 93-118.1. nbsp;nbsp;nbsp;«h XIIL DeT«kI»ÿ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3#
tor earn prouinciam decemit. Eft autempotifsimùm cura adhiben-da^neapudeoseducetur, ubi pudicitia eiuspehdi'tarctur.Upenult. ff.ubi pupil.edu. deb.Slt; G.cod.per totum,
Q.ViBVS MODIS TVTELA FINÏATVR.
Finitur autem tutela.Primô pubertatejeem arregationc ♦ depor.. tatione,feruitute,captiuitatepupilli. Item morte natural] pupilli uel tutoris,capitis diminutione tutoris maxima uelmedia. De quibus
, omnibusdicemusinfr.Quibtmod.tut.finia.
Finira autem tutela,tenetur tutor redderc rationem fuæadmini- AâiotutelaIti ftrationis coram Iudice,Durante autem tutelaiudiciabter conneniri btt locum tute non poteft. 1. nifi finita, cum fîmilibus, ff. de tutelSt rationibusdi- J^^quot;“’quot;/’”‘* ftrah. Obligatio autem,ex qua adio tutelæ nafcitur,non prouenit ex contradu/ed ex quafi contradu, quia pupillus cum tutore uerc non contraxit,fed quafi.Et oriuntur mutuæ adiones,direda amp;: ton traria. Direda datur pupillo, qua conuenit tutorem dereddenda rationc. Contraria autem datur tutori, qua conuenit pupillum,dc reftituendo quod dus nomme impendit.^ rutorcs.infr.de obli.quC ex quafi contradu nafclt;
' Inucrbo^^ecc^rh
Quta tutores datur tantùm illis,qui funt fuiÎuris,8c impubères: Nepotes autem ex auo.auomôrcuo nofuntfuiIuriB.fifiIiusaui,hoc eft,pater nepotum adhuc uiuit,in cuius poteftatem poft mortem auf eedunt.Ideoq; anus dus no poteft tutores dare in tcfta. nifi pater co-rum uelmortuusfucrit,uelipfi ab co emancipati,tum enim pofTunt.
Oyf TESTAMENTO TVTORES
dari pofsint. Tit» X i 111.
■ Ï C Titulus tradat circunftantiam perfonarum 6^ temporis.Recenfet enim quæ perfonæ,ÔC quibus Tutores in Teftamento dari pofsint.Deinde quando dentur.
VERS. SedfeienduM^
Ï^atiocft,quiaferuus tutor ciTe non poteft,nifi fit fiber. Ex quo ggy^^^^^^^^ autemdeditferuumTutoreminTcftamcntö,uidcturd quoqjiber. q^e nSfoteH, tatem tacitèconccfsifre,cùm tutcla finelibertate effènon pofsit. Di- DircHaUksr» tedalibertas cft,quæ ftatim competit ex teftamento , ut fi Tcftator *^* *^ r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^eftamento fuo:LegoTitio feruo mco libertatem.Hoc
P^ft mortem teftatoris ipfo Iurc,0^ fine fado hominis li-^r «IRC'Piddeomn^jß^rfg uerô libertas eft, ubi teftator fidei hærc-iscommittit,üt feruum manumittat,uthoc modo : Caius hæres
«ieu8 poft mortemmeam Titium feruummanumitta^, turn enim’^** ^^^*
-ocr page 94-ENÄRRAT IONES-IN INSTIT^VT.
ftatim ipfo lure liber effet,fed requireretur fadum hominisjd eft,ma. . ’1 numifsio hæredis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/
^ Seruiti^In uerbo^'Pure^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
Id eft,Non fub conditione,ut fl ita dicit teftator:T itius fcruus Seq fit tutor filij meijSd non adiedt illam conditionem : fl liber erit, inuti-fis eft datio,
VERS. Certaeautemrei^
riitoridtitr Quibus detur tutor, nempe perfonis, non autem rebus. Et nota fterfonti. j^j-^ obiter differentiam inter Tutorem amp;nbsp;Guratorem,fciLcetquod cur,Zk Tutor principafiter perfonæ, fecundano uerô rebus pupilfi datur. Curator autem datur prindpafiter rebus,Slt; fecundariô perfonæ mi norisd.incopulandis. G.denupu v
VERS. C^uidßnepoter, Qjiæftio eft, Si quis in teftamento filrjsfuis tutorem dédit, an ne* potibus exfifiopræmortuoquoquecenfeanturtutoresdati. Etdû ftinguit Imperator, Aut Teftator dicit : Do fifijs meis tutorem, amp;nbsp;no continenturnepotes.Aut dixit: Do fiberismeistutores,amp;continen tur nepotes^Quiaifia didio latins patet. fi fiberorum. in princ» ff» de uerb.fignifîcatio^
DE LEGITIMA AGNATORVM Tutelar , TIT. XV.
^Sum autem a^^nati, Co^futiot Cognatio in généré propric dicitur ab eo, quôd quafl unâ cornu* niterue nati,uel ab eodem orti,progenitiùe finU Et eft duplex ♦ Co* gnatio legafis,öó cognatio naturafis.
Cognatiolegalisfit per adoptionem,dequauidel.NünfaciIc,^ cognatûcumfequenti, ff.de gradib.affiniu
, Cognatio naturafis dicitur,quæ periura fanguinis contrafiituri Et eft dupIex:Agnatio,ôd Cognatio in fpccie.
Agnati dicuntur, qui nobis per mares coniundi funt, ut patruus;
^”^ ** quia iundus eft per mafculum,uideficet patrem,cuius frater eft* Et idem habent illi nomen gentiIitium,ÔCfuntciufdcmfamifiæ» Eft au^ tem de lurcCiuifiintroduda*
*. ^tâut. nbsp;nbsp;Effedus dus eft, quôd in fuccefsionibus Si tutefis præferebantur
' cognatis. Sicuti etiam hodie in bonis feudalibus fit. ToUitur autem per.capids diminutioncm,uthic,amp; ^.fed agnationis.infrâ eod, Cognati uerô in fpede dic5tur,qui nobis per foeminas lundi funt, ’ ut Auunculus,quia per matrem meam mihi iundus eft. Item films a* ’ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mitæ, licet enim amita fit meaagnata,quiafororpatrismei, films ta
rnen eius,cognatus mens eft,quia iundus per feerninam, hoc eft,ma • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tremfu-
-ocr page 95-1.18. t fit, XV. t)et.e^tïjMa^tortMMetiU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ , trem fuam. Et hæc fpedes tolh'tur tantum maxima êc media capitis diminutione. Etlicct hæc differentia inter agnatos öd cognates de Iure antique procedebat , fcilicct quod agnau in fuccefsionibus amp;nbsp;tutdis habebant prærogatiuam,ita ut penitus excluderêt cognates : Hodie tarnen per lus Auten.eff fublata üla differentia,quia uocantur ad fuccefsionem amp;nbsp;tutelam proximieres gradu^fiue fint agnati. Hue cognate ƒ. Ex his* in Auten.de hæred.ab intcft.uenienxolhix,
Prædida tarnen intellige de bonis aUodialibus. Quia in Feudis a* gnati etiam hodie habentpræfogatiuam, 8C cognatipenitus exclu» duntur,ut in uiib. Feudorum^per totum* Et licet déférât tutelam a» gnatis amp;nbsp;cognatis,fi in teffamento tutor datus non eft, non tarnen poiluntadminiftrare^nifiquædampræcedant. Primô,quôddecer» natur adminiftratio per ludicem.l.iq. ÿ fi*ft*de adminiftra. tute. Secundo,quod conficiatur Inuentarium.LTutorqui Repertorium, in prinJft.de adminiftra. tutorum. Tertio, quod iuret fe utilia fa^uru, amp;nbsp;inutilia prætermiftur um. V ide Angcthic,
VERS. Q^iaquinaJeunturi
Filius arnicas tuæ fequitur agnauonem amp;nbsp;familiam fui patris , amp;nbsp;nonmatris,quæ tua agnata edi
^ Ç^^dautemlcx,
Habes hic duos cafus,in quibus pater,quo adtutelam,dicitur Intc ft atus decedere. Primus fi fecit teftamcntum,nec tarnen tutelar in eo fneminit.Secundus fi dedit tutorem in teffamento, SCis uiuo teffato» ^^deceffèriu
^ Sedagnationii^
t ld eff«ülaprærogatiua,quam habent agnati in fuccefsionibus amp;nbsp;tutdis præ cognaris,tollitur capitis diminutione, hoc eft »per ftatua mutationem,uc fi agnati faûi effent ferui,autdeportati*
VERS. T^ottOtntiibi^smodii.
Id eft,non qualibet capitis diminutione tollitur co gnat io, fed tan turn per maximam amp;nbsp;mediam capitis diminutionem, non autem per minim am,fieuti agnatio.Hoc tarnen incellige,non quod ipfa cogna. tio,ideft,confanguinitastoUatur,cum fitnaturalisqusedam coniun-âîo,quam capitis diminutiones à lure Ciuili introdujftæ,tollere non poffunt. tlura fanguinis,ff»dc reg»Iur. ,
IHoSiper^uot tollitur cognu tio.
Effedum tarnen cognationis tolluntjfcilicet quod capite diminu-ti,maxima uel media capitis diminutione cognatisnonfucccdunt,ut hie in gioin uerbo^fed agnationis.
’ .F q
-ocr page 96-ENARRATIONES IH IMJTITVT,
DE CAPITIS DIMINVTIONE.
Tit. XVL
IMPERATOR hicdigreditur à propofito» Inftituit c-mm diTputationem prindpaliter de tutdis,quam modo rdinquiCfSC obiter interpretatur quid,SC quottupkx lit capitis diminutio,cumin ƒ fiprccedentis.titulieiusobi termemineriu
EU autem capitis diminutio prioris flatus Hue conditionis cornu tatio,ut hiciti pringt;tit.noftri,8^ LrlEdc capitdiminuc. Caput enim fumitur hic pro ftatu,6lt; diminutio pro commutacione, fecundum plo^hic in uerbo ; commutatio.Eft autem tapitis diminutio triplex î Maxima,mediafîueminor,minima. ’ ciuitakmJH Maxima cft,cùm quis amittit libertatcm amp;nbsp;ciuitatem fimul, ut ^tiufduiam Jamnati per capitalem fententiam^uel pro (cruis uenundati« ■
Media fiue minor cft,quumciuitas amittitur, oC bbertas retine-tur,ut in ps qui in Infulam deportantur,ucl banniuntuT» Ciuiliter mar^ ElFcdusiftarumduarum diminutionum eft^quoddiminutibabc
Its dilut fuut frobibUi,
tuut dicitur. j^f pro mortuis ciuiliter» Quare etiam ad tutdam, curam uel fuc-cefsionemfuorumagnatorum amp;nbsp;cognatorum non uocantur» Et propter hunceffedum Imperator iftumtitulumtutelis inferuit. VE debq.lEeod»
Recipiunt autem priftinum fiatum hoe modo diminud,ptr reftf^ tutionem principis.^ fed li ex indulgentia.fup. Quib» mod.Iuspatr» poteft/ptgloUn ^quodautanuerbo,lïmanumi(rus.hic tit.noftro» Minima capitis diminutio eft,quum libertas retinetur,ftatus autem hominis mutatur,utfit in emancipaus ^ arrogads»
Effedus iftius diminutionis cft,quód per cam toUitur Jus agnado nis,id eft,prærogatiuainfucccfsionibus amp;nbsp;tutchs,quam habet agna ti.Intellige tarnen de tutela agnatorum tantum, Quia teftamentariä amp;nbsp;datiuam tutelam tollere no podùnt.Sed nos fuprâdiximus, iHanl prærogatiuam agnatorum hodie non habere locum* ’ VERS» Scruipomee^
Id eft,Quiobi]ciütur bcftijs,qua:pocna amplius nonhabet locu^ Hodie autferuus poenxdicitur,in quem fertur capitalis fententia,ut diximus fuprain ^pcenacfemus^Quibtmod.Iuspatr.poteft^foh Libertatem amittit ') (cilicct quando rediguntur m feruitutem# ^quaf^rirmi^ln cuiuslocumfuccefsitdeportatio,utdiximöSm ^Cùm autem/upr* Quiblt;mod»Iuspatr«potefttfoh Quodaccidit hti ) Id eft, patribusfamilias*
„z^eno iwn) Quiapafsifuntfearrogari*
Non hnbuitcapt) Quia tempore leruitutiscenfetur mortuus?’-'
-ocr page 97-LIB. G Tit. XVII. Deteg^imtPätroiuirMnMfUi ^^ DE LEGITIMA PATRO NORVM
Tutela* Tit» XVIh
VIA fupra uifum cft de kgitirrta agnatorum tut da , $)^
' adhiic aha cR^quæ appdiaiüt kgiuma^fcilicet tutcia pa* tronoruin,eam quoq; hit fublüngit Imperator* Introdu^acfl'jïlxc tutda noeftexpretTain 1« li.tab. cdcoUigitur ex menu illius Icgis,cüm enim patrom' fuccedunt liber tis^meneó funt etiam tutores*
VERS. Q^iaftterunilUf^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Ex lUa régula fluunt omnes tutdæ legitimate
'Plerun^uc.
Dicittcxtusplerunq;,propter feeminas. Nam èC ipfæ fuccedunt Q^MhUcedt
Tutricestarnen effe non pofTunt , exceptis matre, auia,amp; proauia* ^^J^^J^^quot;* quæhodiekgitimis amp;datiuistutoribus prafcferuntur, non autem te nbsp;nbsp;quot;nbsp;* damentarrjs,modó renuncient fecundis nuptqStfenatuftonfuluVeL leia.amp; alqs beneHeijs à lege foeminis cocefsis. Autentica ^ Mâtrî amp;nbsp;a-uiæ.C.quando mul.tut.ofFi.fung.poiKVide ßart.inl.G quis fub con dnione.lKdc teftamenututeh
DE LEGITIMA PARÉNTVM Tutda. Tit. XVIII.
V P R A didum ed de légitima patronorum tutda, lam , fubneit de légitima paren turn tutelar
i /Acceptac/iaita tutda) Sicuti Ddminus qui manumit .^^' tit feruum impuberem,patrortus fit,amp; tutor liberci impu beris: ka quoq.* pater qui emancipat filium impuberem,reünet lus tu tdarinco.
DE FIDVCIARIA TVTELA. TIT. XIX*
M P E R A T o R hic occurrit tacite obiedioni,uidebatuf k'^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9^*^^ ’^'^ fiduciaria tutda quoq;dicenda fîtlegitima^ad k* militudinem tutdæ patronorum* Sicuti enim mortuis pa tronishberi eorum confequebantur kgitimam tutelam inlibertiszitaquoqjuidebaturdcfunótoparentefilri emancipati tu. tdampertinercadnliosdefundi,amp;iïc ira tris emancipati. Imperator autem tantum ponit anteccdens,omifiacofequcntia,nccnim argt;
gumentatur:Liberipatronieomortuo fiunt kgitimitutoresfiber-torum impuberum. Ergo eadem rationefilijmortuo patreemancL p5te,fiunt kgitimi tutores filq,hoceft,fratris emancipati. Sed illa co fequentia ck fgt;lfa,quia Imperator decidit biccontrarium, uiddicet qudJ propcerea non fit uoc5da légitima tutda,cum ma^a fit diner-
-ocr page 98-EKARRÂTIONES IN INSTITVT.
fîtas interfilios patroni ergalibertos,amp;fratres inter fratrem eman* cipatum . Quia fi films emancipatus impubes a pâtre émancipa^ tus non fuilTet, poft eins mortem effedus eftet fui Iuris, nee cecidif-fetin poteftatem fratrum fuorum.Libertus autem fi manumiftus na fuiflet,manfifletin poteftateliberörum patroni,patrono fcilicet mor tuo^quodnoneftin filioemancipato.Hæc tanjen tutela quoq; eftle-gitima^ex alia ratione fupra tradita*
DE ATTILIANO TVTORE* TITgt; XXZ
V P R A uifum eft de Teftamentaria tutela 00 de légitima, uidelicet,quia ceflante teftametaria amp;nbsp;légitima, opus eft prouidere de datiua.Idcofubdit de Attiliano tutore« De^itiUano tutore ) Id eft,de D atiua tutela.
VERS. lt;^ 'Pnefpre urbano.
Pretor. nbsp;nbsp;Prætor própric dicebatur urbanus ludex, quia in urbe lus dice-
bat, à præeundo didus, quàfi preitor.Ejus officium Romæ tantum fiomenpr^ß’ erat.Nam in prouincrjs erant Præfides. Alioqui Præfidis nomen ge-dif entrais, ncrale eft,eo quod Proconfules,Legati Ca’faris,amp; quilibet prou; n-ei as regentes,licet Senatores fuerint, Præfides appeUabantur d.blf. de officio Præfidis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?
DE AVTÖRITAtE TVTÔRVM/TIT. XXh
A B E s hic effedum tutelæ, nempe pupiUirm rcgulariter nihil pofte agere,nifi tutoris autoritas accédât, in hoc ta* ^Jmenbreuibusitadiftingue: Aut agitur ut pupillus con* trahendo alium fibi obliget in commodum fuum, ut fiab aliquo centum aureos ex caufa donationis ftipuletur,amp; ualetcotra* dus fine tutoris autoritäre.Aut agitur ut ipfe obligetur alp , amp;nbsp;non poteft fine tutoris autoritäre J. contra Iur»ciuil. in princ.ff.de part. Ethæceftfumma huiustituli.
VERS. .P7cullumdamnumhabcant, PupiÜMßne Qiiia hæres adeundo hæreditatem quafi cotrahit cum Iegatarfjsgt; nutoritateTU'gdcreditoribus defundi,I.Apud.^fin.cumI.fcquen.Quibus ex ^rediMemdc.' ^^“V*“quot;* pofiefsio.eatur. Quare fi hæreditas quam pupillus adiret,e£. • ßn£iinonpar fft grauata Iegatis,8c ære alieno,damnum haberet,quialegatarqs et reif. creditoribus tenereturfatisfacere.
VERS. Sedcurator y Ratio autem, quare bic adrjeitur curator,amp; rutoridtur non tutor,eft,Quia fi tutor detur,refpiceretdatio principaliter perfo l^Curdtorue ”^*^ P^pfiE* Et fic prioris tutoris autoritas etiamfitefinita,extinda j.^ ^^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eflèt,quod fieri non debet,cum lis non fît modus tollend« tutelæ.Çu
rator non perfonæ pupilfi/ed liti datur, lite ergo finita, ceffat quoq;
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;curator*
-ocr page 99-tîB, î. Tit, XXIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q^iboimoilsfinidtirTiuteU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34
Cnrator^Cùm ceflantc caufa^cefTet effedus.Ergo adminirtrâno prio celfame eauf4 lis tutoris agentis cum pupillo quo ad perfonam dus, amp;nbsp;cætera ne- quot;jfft ijfdim, goda,nihilominus manet firma»
QVIBVS MODIS TVTELA FINIA. tur, Tif XX11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
IC titulus podfsimùm pofitus cft propter adionem tù-tdæ»Diximusenimfuprâtutorestutdadurantc, de ra-noneadmim'ftrauonisiudidah'terconuem'ri non pofle, fed tumdemum poftquam tutela fuentfinira. Refereer-go feire^quot fintmodi per quos finiatur, quos hic ordine intextu audiemus»
ƒ» Itemfinitur tutda^ß arro^ati ^Ct
Hodiekgitimatutelanonperit per minimam capitisdiminutio-nem tutoris,cümea tantùm tollat agnauonem,non autem cognatio-nem^Cognatiautem hodiequoq;Æntlegitimitutores,ficun agna-ti.Er^oamp;c.
DE CVRATORIBVS» TIT. XXIII.
■ X P L1C A T V M eftfupra inter cætera tutelam puberta tefiniri.Cüm autem puberesufq; ad annum x^, nondum cenfeantur habiles amp;nbsp;idonei adnegoda fua gerenda^ dan tur ds poftea Curatoren*
Eft itaq; cura,poteftas in capite libero ad tuendum fine gerédum illius negoda^qui propter ætatem ea gercre no jjoteft.Dico ad tuendum négocia,quia curator datur principahter rebus fiue négoces,Ce-cundario ueró perfonæ.Tutor uerô datur prinefpaliter perfonæ?ô6 fecundario rebus pupillu Et hic notadifferennam inter tutorem amp;S piffereMU^ curatorem,Primó,quód Tutor datur impuberi amp;nbsp;pupillo: Curator 7/c«i^forcw nero puberi 8c aduIto.Secundô,quôdTutor,utdiximus,datur prind paliter perfonæ , amp;fecundano rebus pupilli, Curator ueró datur principahter rebus,fecundarió perfonæ pupillü Tertio, Tutojr po-teftdanin Teftamento,Curatoruerónon regulariter. Quartó,Tu-tor datur inuito^ Curator ueró non,nifiadlitem. ^. Item, hic tit,no-ftro.Sunt autem CuratoresdupIices»Legitimi,amp; Datiui.
Legitimifuntproximiagnatifiuecognati, quos dat lexFuriofis tegtitiü Ciffit SiProdigis^etiammaioribus xxv.annis,licetludiceshodiedent ex tow» inquifitione,hïctitulo nofiro» ^ furiofi.
Datiuifuntquidanturaludicepuberibus S^minoribus xxy.an-nis,8lt;maioribus,fcih'cet mente captis,furdisf,mutis,ó^ qui perpetuo gt;nbsp;morbo laborant, quia rebus fuis amp;nbsp;negocrjspræeflenonpofTunt.l»
4
-ocr page 100-ENARRATIONES IN JNSTlTVT.
fi fui'iofo .ff.de cura.fur.In Teftamento autem de lure dari non póf-funt,de fado tarnen datijualet datio,fi index confirmauerit.
C A V S A efficiens curæ eft,lex amp;nbsp;Index. Uli ipfi autem Indices dant Guratores,qui tutOres date poffunt^ nempe qui habet mixtum Imperium. ^ Dantur.hic titulo noftro.
C A V S A finalis eft gerere illius négocia, qui propter ætatem gc-rcre non poteft,ut hic in principio.EffeduS quaere fupr à de tutelis.
C3it.wJâ ‘ Finitur autem Cura illis ipfis modis,quibus tutela. Nifi quôd eu. ^ni.*ur tutelis ta anno xxv.Tutda uero xiin.ceftat. item fi datus eft Curator ad ne. goda certa,fîueadiitem^ertam,(înitur cura négocie Eue lire finita.
Offîci um Curatoris efi agnofeerc Icgata,fidei commifTa, hærcdL tatem,^ alia bona adulti,furiofi fine prod/gbinuentario tamêfuper bis fad;o.ltcmnonfolùm patrimonium,fed corpus amp;nbsp;uitameiustuc ri débet, maxime fi eftfuriofus.I.C onfilio.ff.de curato.furio.
^ Purk^^uoiluc,
Trodigtif,
Sittifdiitio»
Furiofus Oc prodigus æquiparantur,quo ad curam. Vtriq; cnim, ctiam cùm maior eftradus,curator datur. Eft autem Prodigus qui ncq;tempus,neq;finemcxpenfarumhabet,fed bona fua dilapidant do amp;difsipando profundit ÔCc^PolTunt autemCuratoresdaripro-digis,fîuc furiofis.PrimôfîIiuspatri,fiprob.eff. b i.infin«fF«decura« furio^Sccundôfiliusmatrid.furiofæ.ff» de cura,furio. Deinde agna-ti Su cognati^c.Finitur autem ilia cura, fi furiofus coeperiteffèlanæ mentis,amp; Prodigus frugalisd.uVerf.Tamdiu. fEdecura.furiofi,
DE SATISDATIONE TVTÛRVM ucICuratomm. Tit» XXIIIÏ.
^^^^D A TIO,dcquaIiicIoquiniur, efffpcciespractOt ”æ ftipulationis,qua ftipulatur pupillus fi fari poteff, â * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tutore,fiue adultus à Curatore,coram magiftratu,ut pro
mittat amp;nbsp;caueat res eius faluas Fore« Dico : fi fari poteff, quia fi pupillus efl: infans,ftipulatur eius nomine feruus proprius. Si uerôfcruumnonhabuerit,cmituraliquis:quôdfiamp;hoc fieri no po teft,côftituit Prætor fecuumpublicum, qui eius nomine à tutoribus ftipuletur.l.fi pupillus,cum I.fcquenti.fE Rem pupillifal.fore. Et fit duobus modis,Fideiuffbribus amp;nbsp;pignoribus. ƒ■ Quibus.^ Quod fi, bictitulonoftro.
C A v S A finafis eft,ne pupillorum fiue adultorum bona â Tuto* ribus fiucCuratoribusdiminuantur,uthic inprincipio.
EFFEGTVS eft,quod ex ilia faiifdatione quæfita eft utilis aôio pupillo,finitatuteIa,8CaduIto finita cura, quamprimum conftiterit quod curator dolo male quid egeriul.Non quafi, ^ hanc ftipulacio*
nem
-ocr page 101-tlB. I. Tit, XXIIir. VfSati[iaiotteTuto.liACiifi: ^^ Hem cum glof. in uerbo^,Aliud» ff» Rem pupiUi faluam fore*
VERS. Qjicmmaiorpartcl^erit^^c,
Ratio autem,quôd unus ex Tutoribus,amp;2 Curatoribusgerat ad-miniftrationem folus, hare eft, quia plerüq; negligetitiusexpeditur, quod plunbus,quam quod unï committitur, I» fiplurcs.^quamuis, cum amp;fin,ff,dc admi.tut* * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
■ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- 'tse. ;;■
^ ScictiJutnautcmc/i,
Imperator in boe ^ obiter perftringit quœperfonæ ßntpupilli'f adultis obligatæ ex adminiftratione rerum luarum, fi non fuerit fatifdatum,ueiratifdatum,non tarnen idonce. Circa quod tuitadf-ftinguc ; Si plures funt dati tutores fimul qui nihil geflèrunt ? conue-niunturiniprimùm,quorum bonaexcutiuntur,amp; fiindepupillo po teft fatisficn^fideiufTorcs non conueniuntur, fin minus, conueniun* tur fidciuflbres quoq;,cum excufsione bonorum. Si amp;nbsp;inde pupillo non poteftfatisfieri,agiturcontraMagiftratum in lubfidium, I, ad-uerfus^cum Lfequenti.C.de magiftra. conueni. Si ucró datifunt pluies tutores,S£ adminidratio tutelae diuifa effrita quod uni ex cis tantum cum fatifdatione imponcretur.Si hoe cafu is nihil gefsit,conueni turprimümipiegerens,^ excutiuntur aus bona» Secundô cæteri Contutores,Fidciuflbres,amp; Magiftratusinfubfidium.
In Magiftratibus au tem fiediftingue : Sunt quidam qui tantum p„p/,„, æ^g dant Tutores, nee exiguntfatifdationemrem pupilli faluam fore, ut ßr^m. PrætorjPræfedusurDis^amp;fc.EtiHi non conueniuntur in fubfidium. ^Neq^hictituIonoftro^Secundó quidam MagiRratuspoffunt Tu tores dare,Scexigerc fatifdationem flmul, quates funt Magiftra tus fnunicipales,amp; defenfores Ciuitatum.Illi admoniti ä cognatis ut datent Tutores,fi non dederint,uel dederütquidem,fed finefatisdatio-ne,ucl cum fatifdatione,non tarnen idonea.Ec conueniuntur in fubfidium fi minoris conditio indé fada eft detenord. Aemilius, ff, de ad-ininiftra.tuto.^Nos autem,fupradc Attiliano tu to «Tertio funt qui cxigunt tantum fatifdationem,nee poffunt Tutores dare.Et hi quoq; Conueniuntur,fi fatifdationem non exegerunt,uel excgerunt,fcd no fufficienter,Qjiales funt Tabelliones,Notarn,amp; fimiles.I.i. ^ fi Ma giftratus.fEde Magiftra.conue.glodn ƒ Nos autem,in uerbo^eoru, fupra de Attiliano Tutores
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' fi SubßdiariddUtem ^^iot
Subfidiaria adtio dicitur, quando agitur contra Magiftratum» eyeufsis tutoribusjcorum collegis,amp; fideiufforibuU
® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. DE
-ocr page 102-. EN AR R AT IONES IN INSTlTVT» DE EXCVSATIONE TVTORVM uelCuratorum* TiU XXV»
^^ VIA fupra de Tutoribus 00 Curatoribus confiitncndiS;, deque illorum officio amp;adionibusdiôumcft, 06 fæpc Tutores ud Curatores excufationes, quibus featutdis Keuris libérant,obqdunt. Imperator hiemodosadex-cufationemfufficientes,cnumerau nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i\ru.
nxeufdtio, Efi autem excufatio,alicuius iuftæ caufæaUegatiOjob quam non debeant cogi ad tutdam ud curam» Et fumitur ex multis rationib«-quashicintextuaudicmus» • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
^ Itcmdimty^
Fifcus eft Thefaurus principis,^ue publicum ærarium,quo repo nitur pecunia pcenalis propter aliquodmakficium, udfimile quid-dam præftita,ud débita* Bona enim deportatorum^hæreticorun};, contrahentium inceftas nuptiasdtem hscreditas corum,qui mortem defundi non uindicant Iur€,aut quifibi}pfis,mctu alicuius atrocifsi-mi ddidGmortem confciuerunt,dcfcruntur ad fiCcum. 11» ff» de lure ^^»Et qui illam peeu nia mcxigit,pro curator fifci dicitur, qui excu-fatur ab onereTutdæ amp;^c»
VERS» /\^ccanni.
Nam aIioquiliquisaberatRdp.caufa,poffreditum babebat ua-cationem anni,infra quem non poterat uocari ad tutdam» Eîoein-tdlige de noua tutda fuCcipienda,non autem de fufeepta*
t f, ItcmRonKté
Licet exeufentur GrammatiebMedici amp;nbsp;Rhetor es,ar tes in fua pa tria exercentes^non tarnen omnesexeufantur, fedadbibetur certus numerus pro magnitudine Ciuitatum,in quibus degunt.
.f In minoribusenimciuitatibusquinq;Medici,tres Rhetores Eue Sophiftæ^S^ totidem Gramm atici,Inmaioribusfeptê Medici, qua* tuor Rhetores,^ totidem Grammatici» In maximis autem ciuitatL bus,decern Medici,quinqi Rhetores,amp; totidem Grammatici à tute* lis Só curis excufantur, à^ ultra illorum numerum no admittitur ex* * eufatio.UG duas» ^« Grammatici, ffieodem»
Philofophi quoq; qui fuam artem profitentur, excufantur quot* quot fucrint. Non enim certus numerus præfîgitur,cùm pauci hnt? qui philöfophcntur.l.fed 8lt; reprobari,ff»eodem.DeTheologisnon eff dubiumquin fint excufati, quiade lurc Ciuili amp;Canonico,ab omnibus oneribusamp; offices ciuilibus funt exempti, ut habetur in multis locis.Cide Epifcop,amp; clerhluxta illud ï Nemo militans Deo, iurisprofeffo^ implicet fe négoces fecuianbus. luris autem profeflbres non excures wo« excu- fanturâ tutdispuifiRomælcgerint.d.l.fed reprobari»^fin,ud nifià “ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confiiijs
-ocr page 103-LIBlt; h ru. XXV. belÉxculàiloneruiû'UelCurdi ^^ confilrjs pri'ncipum fucrint» lJurifperitos»ff»eod»Nec ctiam cufantur Mathematicii, qin docent Muficam, Arithmeticam, f^’’^^J'^ Geometriam, amp;nbsp;Aftronomiamd.Geometræ»ft,eod» Vide gio* hie, in uerbo. Grammatici.
VERS ♦ A^w appellant ^c.
Scilicet à datione,cum ie excufare pofsinr. Si tarnen exenfa-* tione propofita fententia feratur, in qua grauaretur, poflet ap-* pellare.bcum in una,^ Tutor.fEde appel.
ƒ Q^ aute/n excupareß uolunt..
Hic ^.continet tempus,infra quod admittitur exCufatiOjG qua poteftproduci. Tuautemita intellige illam computationem, Computatio quod primo tutores uel curatores dati, fi habitant in üfbe,ßue dierum, intrd intra centefimum miliare ab urbe,habeant 50.dies ad exeufatio-nem,fi ueró ultra centu miliaria habitauerint, pro qualibet die- ^g^^'*^^^ ta 20.miliaria, amp;nbsp;ultra illas dictas 30. dies adexeufationem habe rent,poftquamcognouerintfe tutores datos.» Ex hoc tarne uidé tur fequi,-illorum,qui longius abfunt,conditionemeiredeteriogt; rem,quam eorum qui habitant in urbe,autpropeurbem,ueluti nbsp;nbsp;nbsp;- . ,
fi quis effet ducentis miliarqs ab urbe, haberet pro qualibet die , -ta 20.miliaria, amp;fic decern dies,infraquospofsit proficifei Ro-mam,amp;ultra illos decern dies adhuc304quibusfimulcomputa- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' -i
tis,extarent 40.dies , cum in urbe, autprope urbem habitantes 5o»dies continuos habeant,quod tarnen effet iniquum. Ideo dir-cit 1. feire oportet. ^ aliud» iF. eod.illam computationem de 30». diebus effe intelligendam, fi tutores habitauerint quadringen-tis amp;nbsp;quadraginta miliarqs ab urbe. Ibi enim haberent zo.miha riapro dieta,^ fic 22»dies , ad profedionem itineris,8(f ultrail-Ios22,die3 , alios^o. ficutihictextusdicit,æ computarentur 52». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.-^
di'es continui. Quareuides illam computationem de 30. diebus . nbsp;nbsp;nbsp;■„
ad eos qui intra quadringenta et quadraginta miliaria habitant, non pertinere»Cum ipfi quoep habeant 50. dies ad excufatione, ficuti mens»^noftri,in fin.uult, dum dicit:Ne minus fint quam 50, dies/Licct uerba aliud uideantur fonare»
DE SVSPÉCTIS TVTORIBVS amp;Curatoribust Tit* XXVL
AE p E contingit,qu0d tutores amp;nbsp;curatores in admini-fttationibushabenturpro fufpedisgt; Ideo Imperator illam fulpicionem hic traefiat.
Eft autem fufpedus tutor fine Curator, qui non adlt;
* miniftrat
-ocr page 104-EMAR.R.ATÏ0NES IN INSTITVT*
miniftratbonafide, fed doloS^frauduIcnter. Differunt tarnen ▼«de colli i ^*^ ^^.^or et cüratör.Quia tutor a pupillo tutela durante SC non^ turp(^ciogt; lt;iuni fiftitatähquam fufpê^'ûs aetüfari non poteft» Curator ue-* rd pöteü/enam durante cura. Ëtconigiturillafufpicio contra tutorem 8ccuratorem potifsimùm ex dolo, mendacio ac dénega done alimentorum,ut hic. Hæc autàccufatio eft publica, Idcd iquilibet aceufare poteft tutorem fufpelt;flum,Ctïafn mulieres/pU-» pdlo tarnen aliquaradone uel fangUims, uèl familiantatis lun-cflæ.^conlequenSjhic titulo noftro« Modoprobentdolum.Ec fit aceufado co ram illis ipfis magiftradbùs;qui tutores date pot funt.^Datum,hic dtulo noftro»
c A v s A finalis eft, ut Tutor remoueacur.
E F F E CT v s funt, primo quôdlire conteftata, mterdicituf fufpeifto admtniftrado.^ri quis aût fufpeiftus,hic dtulo noftro, Secudo quôd cohmAus de dolo,remouetur tanquam fufpedus edamfiparatus fit fadfdarc, rem pupilli faluam fore, Ô^ fit infa--mis. f NouiTsimèjhic titulo noftro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»
VER S^Du/nmodofneminèrimusfarntPeji/s pareen Jum,.
Qj^epdretn Quia liberals in libello non debet exprimere dolum patrom’, dumfimt pia propter reuerentiam quam débetpatrono, Sed tantum genera-tronorun- j iter accufare, quod maleet negligenter res fuas adminiftrauerit, Ethoccafunon fieret infamis, turn propter dolum ’nOn condem netur per fententiam,ex quo in libello de dolo non fit fadfa men do.VideBart.inl.Hæcnim.infin.princip.fF.cod.
VERS» djiinintoerntuheref»
In bac accufadöne eft fpeciale in fauorem pupillorum $if adul c^emodo mu toFumjqu0dmuliercs admittuntur. Alioquin enim htnufinodi brr« fo^unt ^ fimiiia uirilia officia per Edidum Prêtons eis interdida funt, * ne contra pudicidam fexui congruentem, abertis taufis feimmi feeant.Huie aute Edido Calphürnia improbifsima mulier,qug inuerecunde poftulabat, amp;nbsp;MagiftratUm inquietabat, caufani quot;nbsp;dedit.l,i,^fecundoloco,cüm ^fequenti.ff.depoftulando.
FINIS LIBRI PRIMI IN* ftitudonumlmpenalium»
IN
-ocr page 105-IN LIBRVM SECVN-
DVM INSTITVTIONVM*
DE RERVM DlVlSlONE, ET AC(iyt rerido ipfotum dominio« Tit L
N HOÖ tIBRÖ tkACTATVR $E^ cundum nlembrum diuifionis fupra rraditæ , de reb fcilidct.Eft autem res^gencralifsimum nomê, R«* -euius appdlan'ortc,ttort tantum ipfa rested etiam caufæ amp;nbsp;fruótus teijfem lüra èé fcrüi tutes ipfi rd debitæ‘,ueniun£44t'd appeUatcum gloC ff. de ucr bó.figrt.Sunt au tem ttiplkd fes*
Quïfedanl furtt j’n pätrimonio noftrd,qU2fe fed idd döminio noffro fubqci po(rurtt,ut res törpöraks. Dc quibus infra tradatur in ^. fin.-guJörurH,tifq; ad finemticulinoftrk
Quædam ucró funt extra patnmoniumnoftrum,quænofi:rodo-minio fubnei non poffunc^ut res communes, ^ nullius,quaks funt facræ,fandæ,amp;: rdigfofae.Dcquibustradaturaprincipio tituli uC que ad ^ fingulorum,
Quedam ucró funt nee in,nee extra patrimonium no(ïrum,qua^ ks funtferuitutes urbanorUm 8C tuftkotum pfïcdiörum,ut iter, a-dus,u{a,aquædudus,ufufrüdusî,qüseper fe non poflunt effe, cum haereant in aha aliqua re,utconigifur ex f l♦ff.de ufufru.Iega,ólt;^ t Rc dèdicimusdn printgt;ff.de uerb.fignifi* Et de tjs tradabitur ufq- ad tit» de ufucapio^excIufiuc.Quia autem quædam resdominio noffro fubrjciuntur,dedominio præmittemus»
D Ë D O M I N I O^
S T kaq; dominium ius perfedc difponendi de re corpögt; rali,fi rcicopiam habeas,fn minus,uendicandi,nifiuelk ge,ud conuentione prohibearis« Genus iftius definitio-niseftius.Reliqua omnia pofitafuntaddifFercntiamalia
rumfpccierum Iuris,utadoptionis,patriæpoteftatis, poflefsionis, ufucapiönis,praefcriptionis,obligationis,adionis amp;c. Dico autem perfedte difponendi,ad differentiam pofTefsionis, que eff ius infiften didtem ad differentiam aliarum fpecierum Iuris,poffeffor enim rton poteft perfeélc difponere, Dico de rebus corporalib. quia rerum in- / corporalium,utferuitütum,0ó fimilium,propric nullum eft Ius. d.Ê Rede dicimustff.de uerbffgnific.Ideo is cui feruitutes debentur,no
-ocr page 106-ENARRATIONES I« INSTITVT.
dicitur habere carum dominium,fed lus in re aliéna.Dico 0 rei copi-am habeas,quia dominus rerum fuarum copiam habens,dicitur mo derator èC arbiter rcrumfuarum» Ideo intcIlige,G rei copiam habes, hoccft,firerumtuarumadminiftratio fine controuerfia ad te perti. net.Dico , Sin minus,uendicadi^quia is quircsfuas non pofsidet,ut-puta peralium fpohatus, utiq; de cispcrfedc difponcre non poteft* Potent tarnen cas à poflefïore quolibet ucndicarc.Dico nifi lege pro-hibearis,quia plerxque perfonæ licet dominium rei habeant, tarnen nonpofluntprolibitotrad:are» Exemplum : Maritus eft dominus dotisjô^ tarnen earn alienarc non poteft^quia lex prohiber, ƒ. Nâ do.* tale,infra. Quibusalien. licet, uelnon,Item pupjlli,furiofi,prodigi quoquefuntdomini rerum fuarum,amp; tarnen non pofiuntdeeisdi-fponere,Iegc prohibente. ^ Vnde in his,fupra de autor*tutor.1.1 s cui bonis.fEde uerbo.obligat,Djeo nifi conucntioneprohibcaris,Quia fi uenditor padlum in contraäu appofuit,de re non uendenda, cdi. cit illud padum adied:um,quod emptor utcunq; dominus rei fir fa-dus,rcmaIienarenonpofsit.Videdod. in ^.duofratresj.qui Ro-mæ.fF. de uerbo.obligat.Idem die de debitorc,qui creditor! fuo rem aliquam pro debito obligauit,quia is utcunq; fitdominus rei obliga-tæ,non tarnen poteft de ea difponcre,quia conuentio obfiat. Eft au-cire5«w. tem dominium duplex ; diredum amp;nbsp;utile. Diredum dicitur, quod eft fine frudu,cum fpe tameri confoh'dationis,qualc eft, quod habet y file, nbsp;nbsp;nbsp;dominu8feudi,fiue Emphiteofis» Vtiledicitur,quod habet uafallus,
Plenum» fine Emphireota, Plenum autem is habere dicitur,qui habet utrunç, uteft in omnibus bonis allodialibus Ôf hacreditarqs.
cogoAta, nbsp;nbsp;nbsp;Cognata doming funr,quafi dominiuni,amp; lus in re, Quafi domi
nium habet is,qui rem aliquam ab eo,qui non erat dominus, quem ta men putauiteflcdorainum,cxiufta caufa,ut emptionis ueldonatio-nis,Slt; bona fide acccperit,id cft,nefcicns rem' alienam efle. Dicitur au temidcoquafidominium, quia is qui non eft dominus, dominium quod non habet,in ahum transferre non poteftjuxta regulam. Ne* nio.ff.de reg.Iur*
Effedus quafi dominq eft,quód mediantepræferiptione amp;nbsp;ufuca pione,quæ facit quem ucrum dominum,amp; interim fi quafi dominus rem amifcrit,habct adionem Publicianam,ad repetendamrem amif ii« wre ia fam,dc quib.infra.Ius in re habet creditor in pignorc,licet enim do-^'‘ minus pignons uidcatur creditor, tarnen non eft dominus, fed tan-’ turn habet luspignoris.I.piguus.C.de pig, Adio.Idem die defcrui-tutibus.
CAufg, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caufæ doming funt dupl/ces. Aut cnim de lurcgenrium acquiri-
mus,aut de J^ireciuili. Caufg lurisgentiû funt occupatio, capnuitas, procreatio
-ocr page 107-LIB. It. Tit. t, tier(ri^3(nt^.amp;‘de^uir.ipfäJoitünio»^ 5^ procreatio 80c.de quibus hie in tex. Caufæ uero luris Citn’lis fubdigt; uiduntur« Aut enim acquirimus per uniuerfitatem^ut aditione hserc-ditatis,agnicione bonorum pofTefsionis ÔL hæreditatiSi Aut acquiri-mus ngilIat{m,Ut ufucapionc,præfchptionc legato fideicommiflb , CnguIari.Dé quibus fuo loco*
Effedusdomini) funt ^ quod dominus poteft dilpohere de re fua ^ffeHtaiofiii» pro libito fi habet,Slt; non prohibecur lege Uel couentionc.Cum qui- ni}, libet in ré fuä ht moderator 8^ arbiter,hm re mandata.G. Mandatu Secundo,fî no habet rei copia,poteft ucndicaregt;â quoeûq; pofleftbre poßclTa fucrit«^i Namq; agit.uerf.Aut cum eo. infr. de adionibtis.
ToUitur autem dominium» Primo,fi res noftras tradimus alteri Qg,-j^^j^ animo alienandi* Secundo, fi quis bona fide id quod noftrüeft,pöf- toUatur demi-federitamp;ufuceperit«I.Traditionib.C»depact» Tertio,firesnoftrae ni«^* faeftæfunt publicæ,racfæ,fandtæ,uelreligiofc,ut eolligitur ex ^. Itê contra.infr,deinutihbiftip. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„
ÉN ARRATIoTextüs.
Hunc tiUpoteris docendi caufa diuidere in duas partes principà-lcs«ln prima habes diuifiones return, quod fcilicet fint quintuplices : Comuties,publice,uniuerfitatis,nuniüs,8i fingulorumJn fecuda in ÿfinculôrû, habes caufas,quib*fes de luregentium Huilt noftræ.Tu res itadiuide breuibus,qùôd funt dupiiees ; Corporales èé incorporates. Corporales funt,quæ fui natura tangi póftunt, ut fundus,homo 8óc,Dequib.Ioquitur totus iftetitulus* Etfubdiuiduhtur.Que-dam enim funt diuini luris,qüædamhumarii. Diuini luris funt res fa Rcjj,'^j;^i„. cræ,fan(ftæ,relig:ofæ,quæ nullius dominio fubijeiuntur Rcs huma rit, ni luris fubdiuidutur iri comunes,publicas8^ priuatas. De quib.fuo loco. Incorporates funt, quæ tangi non pofltint,qualia funt quæ in
Iure confiftunt,utferuitutes8Cc.De quibus infra tit» proximo»
Ç, Et (guident naturali lure communia, Dicuntur communia,eó quôd non tantum hominibus,fed omnibus animantibus funt ufuidtâ tarnen cómunia funt, quo adipfumco tinens» Contentum enim à contiriérite feparatum définit effe cornu-ne,fed fit priuati Iuris,amp; cedit occupanti,Excmplum : Mare eft con tinens aquæ,pifcium,gemmarum,amp;c. Si quis ergo haufent aquam ex mari,aut pifces cceperit,fiue geinmas inuenerit,ille ftatim hunt oc ' cupantis poft feparationem a continenti.ldem die de aëre » Et hic ui-des ufum iftarum return omnib.æqüc patere.ïpfæ autemres commit nes permanent Iure naturali,ncc póftunt alicuius dominio fubt}ci,ni-fiiongifsimapræfcriptionc in mari ö^littöre maris id fiat« Sicutiui-demus in Venetis,qui partem maris occupàüerunt, 8^ lurifdiftionc in co côfecutifunt.VideBar.inl.lniuriarum, ^ fi quis» ft. deiniurqs»
-ocr page 108-.1. BNARRäTIONES IN INSTITVT, -
XTBP^tEt lt;edifici^sfe a^ifiedtit,) Ædificiaenimmlittorema* n's ftruâ;a,ædificannum (unt, amp;nbsp;non communia,raododecreto ludicis extrudafint, amp;C pubhcis ufibus non obfint,ab'oqui manu proluben poteft ne fiant.1. Quamuis.ff.de acquit,do» VERS» Ç^a nonßnt iirisgetiUum^
lufgentium bic fumiturpro lurc n atu ral i,fi cuti etiam Ïus na* turak fumitur pro Inregentium,ut ^fednaturalla.fuprade lurc naugent» ÔC ciuiln
Ftumina^
Flumina funt daplkïa:Publica Só priuata» Priuata,-qu^ inter dum aquis deficiunt, 8óquoru proprietas à fingulis acquiri po-‘ï.. teft.Publica ueró dicunt,que pcrenniafunt,ut Rhenus, Albis, Mogonus,Danubius,amp;rc.l.i,ff.de flumi»Et de illis loquitur tcx tus nofter.Quilibet enim in eis pifcari potcft,necab aliquo pro hiberid.fi.in fin.prin.fï.de ufucapio«Nifi quis forte continué in quafi podefsione iftiusluris Fuerit,quódfolusplunbusannis in publico flumine pifcatus fit,tune poteftalios prohibere.l.fi quif quâ.lï,de diuerf.amp;S temp.prekript.Molendm^ tarnen fineprint eipis fiuc magiftratus autoritate in publico flumine fieri no pof funt, neque etiam aquaabduci poteft/ne nauigationi offidatti» Quo minus,5lt; ibi bart.ff.de flumi.
Et partus,
Portus eftcoclufus locus, quo importanfamp;fexportantur mer ^^’'^quot;^‘ ces.I.Portus,ff'de uerbo.fignifi. Ripa uerô eft id, qd fluminis al ^•^^* ueum continet,naturalem curfus fui rigorem tenens.l.i.ft.de flu.
i^l^ipdrum marqué,
Differetia inter Ïittus 8(f ripa eft,primo,quôd littus eft maris, npaüerô fluminis,Secundo,quôd ufus littoris omnib.commu-nis eft,Proprietas uerô nullius» Vfus uerô arborum in ripana^ tarît quoep cÔmunis eft omnib» Ita quôd quilibetin ripa fiumi^ bis poterie ftare,pifcari,nauesep arborib.alligare.Proprietas ta men riparum amp;arbörupriuatacft,hocefteorum,qui propeflu men prgdiapofsidêt.Potent aütdubitari,qug fit ratio, quôd flu mina finit publica,etiam quo ad proprietate, ripæ uerô no,quo ad proprietatê. Refponde earn efferationem,quÔdripæbomk vlumîM ulli ^^’^ cnltura bC labore increments accipiunt, Flumina uerô per cà^ip£uèrô ^^ fluût,fincfado hominis. Ex quo ergo pr^dia pofsidentes mu (»1». nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niuntripas,ne impetus fluminis in pr^diairruat, lure quocp pro
prietas iHarûiad eos fpedare debet, quiaubi eft onus , ibi quoc^ debet effe comodu.^Qiiia plerucp,fupra,de legit.pacvo.tutcla» 07^^*^ ‘ ^^5 comunes fecundu Angel.differwnt a pubhcis, quôd iliac prunt^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nunquam .
-ocr page 109-LIB‘ 11« TU* I» bertftltndwif’C^iiecptïr-ïpfa^dominïo* 3^ nunquam in alicuius dominio fuerunt, fed funt relidta communia , fecundum lus fuumnaturaleprimæuum.Publicæ uerô, ut flumina Sóportus,interdumfubrjciunturdominas circumiacen . tium,ficuti eolligitur ex l.quod in littore.ff.de acquir.rer.dom. Res autem publica: difterunt à rebus uniuerfitatis, quod illaru ufuseft omnium populorum fimufqualcfcuncp fint. Vfus uerô uniuerfitatis quoque communis eft, fed tantum illorum homi-
^Saerte^ie^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Res faerse funt,ut textus hie dicit,que rite per pontifices cole cratæDeo funt»Et funt duphees, Queda»n.dedicantur ad ufum amp;nbsp;cut turn diuinu fimpheiter amp;nbsp;immediate, ut calices, libn, orna menta 8Cc.Et iHæ alienari non p offline, nifi caufapictans,ut fia-Kenenturpro redemptionccaptiuorura,uel fuftentatione paupe rum tempore famis,iuxta regulamjAuru habetEcclefia,non uc feruet, fed ut eroget .ÔC fubueniat in necefsitatib, c, Auru* xrj .qu*. ij,amp;hfancimus»la#i.C»dc SacroGEccle* Vel fi Ecelefia habet fu- . perfluaua.fa,ôôdebent,ô^pofluntah'enan.Aut.preterea»C.dela crofanA.Ecclefi* Quædam uerô res facræ non dedicantur fimquot; ■ r . pliciter ad eultum diuinu,led pro fuftentatione miniftrorumEc clefiæ. Et disc poffunt ahenari, fi conditio Ecclefiæ inde fit me-lior,uel alioq Ecelefia grauata eft sere alieno,nec poteft de mobi libus fatisfieri»^^Hoc aute« in Auten* dealie^ScEmphit«coll,ix*
In alienatione aute requirunt tria. Primo caufæ cognitio,uc fcilicetfuperior Prælatus examinet,utrû alienatio expédiât Ec^ clefiç,nec ne.Seciindó confenfus,feu autoritasPrælati Ecclefiæ, fecundiï Panordn c.Statuimus* extra de tranfaft.Tertio cofen-fus totiusCleri fiueCapituIi.c.Placuit.xrj ♦q^ipc.fi.extra, de reb, Ecclefiaft.non alienan.Qui authis non obfematis alienauerit,fi ue occupauerit,punit de lure canonico,et Ciuili.Pœna Iuris Ca nonici eft,quôd habentur pro facrilegis, amp;nbsp;excomunicantur.c» omnes EccleG'æa7.q.4.Pcena Iuris Ciuilis eft,quod Ecelefia re alienatam uendicatprecio non reddito.Autentica,qui res.C^dc facrofanéf.Ecclefi, Si tarnen res aliqua effet ad piûufum relicta, . qui deprehenditur illicitus,debet in aliû ufum pium ^ licitu co- i^y^^JJ” uerti.ldegatu.amp;^ quæ ibinotantur.ff.de ufu amp;ufufrudulegato»
Effedus rerum facrarum eft,quód fine cauft cognitione terne rè in profanum ufum conuerti non poteft.ESancimus.de facro-fanlt;ft,Ecclefi.
Hodie illatione mortui üuecadaueriSjfiniplicitcr locus no fit
-ocr page 110-ENARRATIÔNES IN INSTITVT-religîoGis de Iure,fed requirit autontas Epi4copi,ficutf confiât# ^ SanéliC guo^ue B-es^
Stn^uta- SanAumcft,quod ab xmuriahominuni,defenfuni atq? mumgt; turn eft,didlum â fagminibus» Sagminaenimherbæ funt,quas Saginidit' legau populi RomJerre folebanc,nequis eos uiolaret.Lfanôtu» fEde rerum diuifio»
^ Singuîorum^
Cittot modii De rebus que in dominium noftrum uejiire non po(runt,dixî confequimur mus:Nunc de rebus priuatis, quarum dominia confequi poflu-rerumdominiu mus,dicenius, Confequimur autem earum dominia duobus mo dis,de Iuregentium,5lt; de lure Ciuili. In hoc ^ufq? ad finem ti^ tuli traftat de modis lurisgentiu. Et deinde à titulo de ufucapio ne,ufc^ad ritulu de obligationibus,cradatmodos luris ciuilis» ƒ, ferlt;e igitur he/îiie.
Primus modus fiuccaufa acquifitionis rerum priuataru delu Prirmmequifi regentiû,efl occupatio qug continet quinc^ fpeciesj V enationc, tionismodui, pifcationem,aücupium,captiuitatem,inbeno fcilicetpublico iu fto,et inuentioné.Efl igitur uenatio occupatio beftiarum feraru vtiMtio quid- de luregentium permifla.Nifi aliqualongiff.præfcriptionehoc lus in aliquo loco folus acquifienuDico feraru,quia qmanfue-tas occupât,furtu cÓmittit.Dico,Nifi aliqualongiff.etc.Qiua fi quis folus in aliq certo loco longifsimo tempore uenatus fuerit, poteftalios prohibere, utcolligitexl.fi quifqua. fEdediuer»8^ temp.prefc/Et licet Imperator hic indiftinótè permittat uenatio né,tamê de lure c5fuetudinario Feudoru,illa facultas eft reftn-lt;fta ad urfüs,apros,6d lupos.^Nemo de pace ten en, in ufib»feu»
VERS* Q^demmante nullius.
Res nullius funt duplices: Primo natura,ut feræbeftiæ,uolu eres,pifces,06 illæ conceduntur occupanti. Secundo uocantur nullius,èxiftimarione fine cenfura hominum, ut res facræ, fan-“ lt;ftæ,dequibus loquitur texten ^Nullius,fuprà cod,
Jntcorare) Apihus adhuc in arborependentibus cum fauo» Glo.inuerbo/Talif régula, in ^pauonum.
Tria änündHu ^^ fecundugio.hic in uerbo,Talis, (^ôd tria funt generaa-ÿ:nalt;i. nbsp;nbsp;nbsp;nimaliS.Quidam funt prorfus fera,ut lupi,apri Sdc. amp;nbsp;illa con--
ceduntur occupanti, luxta ^.fere igitur heftig,fupra eod»Qugda natura quidem fera funt,fed tarnen diligentia hominû manfueta reddita. Et illa turn fiunt occupantium, quando conftat abijfle animo non reuertcndi,dequibus in ^ceruos , bic titulo noftro^,
Quædam funt natura manfueta,ut gallinæ,anferes amp;Ic,EtilIa • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per
-ocr page 111-LIB. It Tit, L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J^rtrumiittiflcr acquît,ipfi.äoHÜiM» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40
per occupationem nonfiuntoccupanns,dequibusloquitur ^GallL narum,hic titulo noftro,
VERS. Et^uilucrandiammo^c,
Furtum enim non effet,fi dctineret,non tarnen ammo lucradi : Ad hoc emm ut furtum fit,requiritur dolus amp;nbsp;frauSpUt infra dicemus*
VERS. Inlittoremarts,
Dicitur notanter,in littore man’s,quia lapilli 5Cgemmae ibi nati, In nuUiusbonis unquamfuerunt,igitur cedunt occupante Idem die de airjs rebus natis in publicis fine communib.Iocis,fecus fi quis gem maspaut alias res,in alio Ioco,quàm ubinatae funt,inueneht,tdenim non Hunt inuentoris,cum prius dominum habuerint,qui eas amifit, Ideoq; reftituere debet. Si uero retinuerit,furtum committit ♦ Quia animo lucrandi rem alienam contredat.
^ 'Prlt;eterea,
Secundus modus generalis Iuris gentium,quo rerum dominia co gccu3M modus requimurpeft accersio,quæ fit duobus raodis. Quandoq; enim acce- generaliselt;iuo dit rebus noftris , SCnoftrum fit fine hominumlaboreamp; induftria, rerundonurM quändoq;perhumanumlaboremamp; operationcm. Prima accefsio eft duplex,Continua,^ Difcreta.Difcretaeft, quado CX animalibus duplex. noftris,utuaccis,ouib.gallini's Scc.quid procreatur. Continua uero fit per alluuionem.Item fi in Infula,in fluminc publico nata fuerit,ucl Rumen dereliqueritalueum. Eft autem alluuiopropriè,quando flu-men paulatimdetrahitfundoalicuius,amp;fundo alterius adpeit, ita quod non poterit animaduerti,quid quouis momento adiedum fit, Ideo^p ilia accefsio fit eius,cuiusfundo adr)citur,fiue lapides, fiue li-gna,fiue gemmas,fiue aurum adiecerit,modô terraeinhæreant, óó oblita fintd.adeo, ^præterca«ff*deacquir.rcr,do.utBart,in tracta.de alluuio.in principio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
Secundo accefsio, quæ fcilicetfit cum bominumlabore amp;nbsp;indu-ftria,fitmultis modis5utcommixtionc,ædificatione,implantatione, fatione,fcriptura,pidura amp;c.de quibus infra in textordine.
^ Initia.
Infuladicitur proprièlocus,quiundiq;aquiscircundatus eft, fi- Du^exinpitt, ließt in mari,fiue in flumine,uthic in glof.inuerbo,infula. Et eft duplex, Naturalis,6ó Accidentalis fiucCafuaIis,Naturalis eft,quæ non fitcafu,fed perpetuôfercfuit,quales funt Creta, Rhodusamp;c. Et de illis non loquitur textus nofter. Cafualis fiue Accidentalis dici-tur, quae uelin mari,quod tarnen raro fit,uel in flumine nafcitur«. Inmarinata,quia nullius eft, cedit occupanti,quo ad dominium. SC in hoe cafu loquitur ^ nofter. lurifdidio tarnen fpedat ad illum,
•G . iüj
-ocr page 112-ENARRÄTIONES IN INSTITUT.
cjuimare difttnguit,ubinata eft.l.lnfulæ,cumglof. fEddud« In flu-m neueronatalnfulaeorum fit ipfo Iure , quipropeflumcnprædia poisidcnt,quo ad dominium, lurifdiétio tarnen ad dominum illius territory pertinctd. adeo. ^. Infula.fEdeacquir»rerum domi»
VERS. Scilicet pro modo latitudintSt
Id eft.fîtraenfuradoJnfulæ, refpedhi utriufq; pofsidend$ prædia dreaflumen.Etfifueritin mediofluminisorta gt;nbsp;cediccuiq^dimidia pars inCuIægt;Si autem in una parte ripæ duo prædia poffcderint, diui diturdimidia pars infulæ proportionabiliter ratione prædiorum.
Si uerô in littore fluminis orta fuerit,ita,quôd uni fit propior , ab altero uerô longius diflet,Iterum fît menfurado, 8^ cedit unicuique fua pars,pro ratione propordonis, hoc eft,is ad cuius prædium in» clinat Infula,plus acquirit quâm alter, qui cft remotior»
ƒ» Qûm ex aliénai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'*
PritMßiecfes nbsp;nbsp;nbsp;5 equitur nunc accefsio,que fit per nofirum laborcm,cuius prima TpeeSh. ^P^cies cft fpecifîcado. Eft autem fpecifîcatio,quando quis ex aliéna materia bona fide fpeciem conficit,ut ex alieno auro annulu. Quægt; ritur autem uter fit dominus fpcciei,an is,cuius fucrit materia, an fp« cificans.Etdiftingue : Autfpecies poteft reduci adrudem matcriam, ficuti annulus poteft reduci ad aurum. Et habet dominus materiæ adionem ad exhibendum,ut fcilicet exhibeatur fpecies,8c reducatur ad priorem matcriam,quo fado habet rei uendicarionem, qua con-fequitur fuammateriamJ.ln rem. ^fiquis*8^ ^ Item quæcunq;.ff.dc reiuendieat.Autfpeciesnonpoteftreduciadrudemmateriam,ut ft quis ex alieno frumento coxerit panes, ibipanes non poftuntrefolui in frumentum. Et tune diftingue: Aut fpecificans fuit in bona fide, id cft,ncfciuit frumentum efte alienum,amp; fit dominus fpeciei. Tenetur tarnen domino materiacadione in fadum ad æftimationemmate» næ^d. ^Icem quæcunq;, Aut fpecificans fuit in mala fide, id cft, feiuit materiam efte alienam,Etdaturdomino materiæ adio adexhiben-dum,amp;f deinde Rei uendicatio.Quiafi quisfeies ex aliéna materia ali quid confleit, uidetur operam fuam domino materiæ donafTc^bCu-ius per crrorem.ff,de reg. Iuris»
In uerbo^Species alicjua.
Hie nota lurifconfultis effe fpeciem, quod Dialedicis eft indiuE duum,utcvim dico : Promittis mihi Pamphilum , promifsio fpeciei eftSicuti cum ita ftipulor : promittis mihi hominem, promifsio ge» neriseft.
Q^odßpartimi
Serunddlpeci^ Sekunda fpecies accefsionis in fpecie eft commixtio fiueConfu-esucceßioms» Qq^ pjj- autem Commixtio, quando quis partim ex fua,partim ex a» * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lien»
-ocr page 113-LIB. II. Tit, L tkreriMcUui[.(Tlt;tc^uir.ipf4.3omimoi ' ^^ licnamateriafpeciêfaci't.Exempligratia.SiquisfurarcturTïtiofnj-inentum,0C uendid€ritSempronio,SemproniiisIicetbonafideeme-yit,ncfciens fcilicet fr umenturn cfle furtiuum, tarnen no fit dominus frumenti,Cum uenditor,fur folicct,dominium non habuerit.Igitur manctfrumentum alienum,fcilicetillius,cuifurreptum erat. lam fi Semproniusillifriimento afure empto fuum immifcuerit^ amp;nbsp;panes coxerit ÔCc.quæritur quid luris fit in ilia commixtione, cum materia fpccier5,partim fpecificantis,partim uero aliéna fuerit.Et diftingue ; DiWio. Autex commixtione ficcertafptcics, cuius materia feparari non po teft,ita ut fciatur,quæ pars cuiuftp fuerit,uv uinum, annulus amp;fc» Ec fubdiftingue: Aut commixtio eft facra uoluntate folius fpecificantis bona fide,nefcientc illo qui fucritdominus partis materiæ,8lt; fit fpeci ficansdominus fpcciei»quia concurrunt duæ rationes,uidelicet opera fua,id eft, fpecificatio^amp;C pars quoq; materig quam adhibuit, Etin hoc cafu loquitur ^ Qjiod fi partim,hie titulo noftro.Dominus ta men partis materie,habet adionem in fadum ad æftimationem,per regulam: Nemo cum alteriusiaduralocupIetetur.l.Nam hoc natu ra, if. de condidundeb. Aut eft fada commixtio cum confcnfu,fiuc uoluntate utriiifque,tam fpecificantis quam alterius : fiue eft fada co mixtio cafu,id eft,neutro fciente,0C fit fpecies ex commixtione fada communis,daturqueadioutriq;,communi diuidundo.UIdem Pom ponius,in principio.ff.de Reiuend.Ètin hoc cafu loquitur ^fi duo-rum,hie titulo noftro.Si autem eft fada commixtio matenaru, fed fingula corpora fuarn fubftantiam retinucrunt,ut fi frumentum meu alieno commiffcatur.Ettunc quoq;fubd.ftingue ; Autfrumentu eft mixtum uoluntate utriufq;,8lt; fit commune,competitq; adio,c5mu-ni diuidundo.d.l.Idem Pomponius,in principio.Aut eft mixtu cafu, id eft,neutro fciente,fiue uoluntate uniustantum,altero nefcicnte.Et fubdiftingue; Aut frumentum extat.Et tunc,aut apparct quantum cu iufq; fuerit,8c habet uterq; rei ucndicationem,ad repetendu id,quantum de fuoaceruo frumenti accefferit dJ.Idem Pomponius.Aut no apparet quantü cuiufq; fuerit,amp; index ex officio fuo aftimabit qua. turn cuiq; reddi debeat.ut hie in ^.»fed fi ab akerutro.Si uero frumentum confumptumfuerit.Etitcrum fubdiftingue: Aut fuit confumptu bona fide,06 tune fi conftiterit quantum cuiufq; fuerit,datur utilis a-dio ad æftimationem illius confumpti,exmente hqui occiderit. ^15 quis alienum.ff.ad 1. Aquilû Si uerô non conftiterit quantum cuiuC-que fuerit,committitur arbitrioiudicis,qui ex officio deccrnit,quan turn cuiq; debeatur.arg.d.^fed fi alterutro,hic titulo noftro, Aut ma 1c confumptum eft,amp; furtum comifit confumens. Quia feienter con Jredauit rem alienam,animo lucrandiJdeoq; furri adione tenctur*
• VKRS*
-ocr page 114-ENÄRRATIONES IN INSTITVT»
VERS* Candidpojjitni^in ^ß ^ùii tarnen aîtenam.
Dominui cut ^^^^ ^ poteft agi contra Eurem adione pcrfonali.^ Appclla-* resfurre^uefl mus,infrà de âdionibùsÆt nota obiter,dominum,cui res furre'« bubet quatuor ptaeft, habere quatuor adlfoncs.Prima eftaciio adexhibendu, gt;nbsp;iHioneit quæ eftquafi pfæparatoria rei üendicàtionis,nempe qua agitur contra pofsidentenijUt exhibcàt rem,amp; det infpeÀioni, Secun-da eft rei uendicatio,quarem ipftm Ji extat,a.quoins pofleftbre ' repetit» Tertia eft actio furti, qua confequitur duplum uel qua-druplum , fecundum lus antiquum,amp;Squoqj reiperfecutionem habet.De qua infra. Quarta eft conditio furtiua, qua confequi-* tur rei extinctæ æftimationem»
^Cüminßioßdo^
T ertia fpecies accefsionis eft edificatio.Fit aut ædificatio,dè Tertia f^ecies qua hic loquimur,duob« modis^Aut enim quis in fuo folo ædift acee^ionn* nbsp;nbsp;cat ex aliéna matefia. Aut in alieno folo,ex fua materia* Primo . cafü die:Autgdificans edificatbona fidc,id eft,nefcitmateria cf -fe aliéna, Só fit dominas gdifieq , quia edificiu cedit folo*Tenet lt;nbsp;tarnen domino materig aftione detigno iniun(fto,qua confequit duplu'.Siüero edificiu dirutum fuerit,amp;nondum confecutus eft , dupliim, habet aAionem ad exhibendu,^rd uenditatiortem, qua repetit fuam materiam» Idem Juris eft in eo qui habet tignS iniunftum,licet ipfe noninïunxerit,ut hic in glo,in uerbo,de ti-gnb iniunélo. Aut gdificat mala fide,8ó agit contra eum aólione adexhibendum,rei ucndicatïone,a(ftione furti, conditftione fut tiua,Sf aAione de tigno iniünAo. 1.1. in fin.amp; bfin.ff.de tig.in-iun(ft«8ó glös.hic in uerbo,de tigno iniunAo.Secundo cafü,qua do ædificat in alieno folo ex fua materia, Et fubdiftingue: Aut gdificat mala fide,feiens fcilicetfolum alienum, Sóuidetur domi no foli donare illam materiamJ.Cuiusper errorem.ff*deregu#^ luris.Ideocp cedit tale edificium folo,nee uendicatur materia,é-tiamfi fit dirutu ædificium, ^ de illo cafu loquitur ‘^SiC ex diüer fo,hic tit.noftro. Autbona fide, SC nontenetur dominofolire-ftituere ædificium, nifi foluerit domin,us précium materiae, ÔC fabrorum merccdes.Iuxta regulam: Nemo locuplctetür cum al tenus ia(ftura»Et in hóe cafü loquitur ^ certe, hic tit* noftro*
ÿ Ä lattus aliénant plantam^ s^ckt ateed' nbsp;nbsp;Eft plane eadem ratio cum implancatione æ fcriptura, qug eft
riemgt; ‘^ ^quot; ^^”^ gdificatione.Sieüti .n.ædificiu cedit folo, itaquoqt planta amp;nbsp;frumentu folo,8dfcriptura charts cedit.Et ficuti feiens alientt fold effe,ædifiçando de fua materia, ædificiudomino foli facit: . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;ficuti
-ocr page 115-IIB. If, T(Ï. I. üdKruMÜu^.crdc^Kir.ipfd.ioniitiio: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, amp;nbsp;neun iedificans bona fide in alicno folo,poteft petere expenfas S^ «ftimanonem materia: : Sic quoque plantans amp;nbsp;ferens bona fide in alicno folo,p«nt a domino foli impenfas amp;nbsp;precium feminis fiucplagt; ta?»
ƒ, Si (luff in alienä tabula.
Ratio diuerfitatis eft,quod fcriptura cedit charte, amp;nbsp;tabula pidu ræ,quia olim cum non erat papyrus,chartæ muliopræcihores feri-pturis erant.Piduræ autem propter fumpms coIorum femper erant preciofiores quibuslibettabulis, Ideoutrinç uilius preciofiori cc*
^ Si ijMis d non domino.
Eft amp;nbsp;alius modus acquirendi dominium, Perceptiofruduum ex ASutmoia rc alicna,bona fide ponèiïa,utintelligas,ponccafum hoc modo:Ti- dojuireniU«* tiusemebatfundumâSemproniobonafide,cùm tarnen fundus non p^^fg^^j^ eilet Scmpronri,00fietraditionenonpotuit tranbiern dominium in ^uamp;hu»., cmptorem,quia uenditor non erat dominus, Certû tarnen eft,quöd TitiltZ perpoirefsionemlongitemporis,id cft,deccnnn, Sd fic per præferi-ptionem,potuitairequi dominium , fi ergo interim phufquam Fundus emptuspraefcriberetur,auerodonr/'no uendicatus fuerit,qu»-ritur anemens Se fic poiTeiTor bonæ fidei teneatur quoq; ad frudus quos inde percepinE t diftmgue: Autquaeritur de naturahbusfrudi-bus,qui fine induftria hominum , amp;iaborcprouenetiint,utdepo-mis,ptris,amp;fimilibus.Et die : Aut extant,00 uendicat dominus à bo-w fidei poiTcirore* Autfuttt confumpti,amp;r tenetur bonsfidei pof-feiTorcondidione finecaufa, ad aftimationem in quatumfadus eft locupkeior, Autquæritur de induftrialibus fruCtibus, qui feiJicet ho minum labore Só induftria prouenerunt, ut frumentum, uinum amp;c» Et iterum diftingue:Aut extant,8ó pofTunt uendicari per officium lu dicis.l.certum.^«Bonæfidei*G.de reiuendi« Autconfumptifunt,8^ plane nihil tenetur poiTeiTor, Pro cura enim 8^ labore fuo eosreti-nct,uthic in |,noftro.Etha?c in bonæ fidei pofiêftbre procedunt,
Maîæ fidei autem pofïèiïbr indiftindc tenetur de omnibus frudi bus,tamnaturahbusquam induftrialibus,de extantibus quam con-fumptis, Similiter quoq; de perceptis amp;nbsp;percipiendis,nifi habeat tiw lum.T urn enim excufatur de percipiendis.
^tL uerd.
Sicutibonae fidei pofTeflor frudus indu finales pro labore Sfin-^“^*^“®®^’cit,ficquoque urufruduarius,8^ quoqueColonus* O irrert tarnen ufufruduarius a bonæ fidei pofïeflbre. Primo,quia ad hoc ut frudus fiant ufufruduarq, requintur quod aut ipfemet, • aut
-ocr page 116-ENARRATIONES IN INSTITTT,
aut ali'usfuo nomine cosà terra feparet,8^ percipiantfifur deccrpfegt; rit. ff. de ufufruâ:u,Bonæ fidei aute pofTeiTori cedunt frudus, à quo-cûq; fuerintfeparati.hfî üfufruduarius meflem» ff.Quibus mo»ufu-frud.amittacur,SecundodifFerut^quod ufüfruduârius facit ornnes frudus fuos,tam naturalesquàm induftriales» Lufufrudu legato, f£ de ufufrudu » Bonæ fidei autem poflefTor tantum induftriales fuos facit,non autem naturales hfrudus.fEde ufuris.
VERS» Badern jirè ^ de Coloao dicuntur4
Colonuseft,quifub certa annua mercedein pecunia numerata, uel alia materia,uelutifrumento,uino,amp;c,agrosfufcipitcol«ndos.
.... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sicuti autem ufufruduarius omnesfrudustam naturales, quàm
induftriales fuos facit Jta quoq; Colonus, Differt tarnen colonus ab urufruduario,quôd frudus funt colonisa quoeûq; fuerint decerptu I.ficpes.^fin ff defurt. Vfufruduarq uerôtumdemumfîunt,cùm ipfemet, ucl alius dus nomine à folo feparaucrit» d. 1. fi fur decerpfe.
V.îib . rit.fifdeufufrudu.SecundodilïeruntquôdhæresCoIoni, eomor-tuo in eins locum fuccedit, amp;C frudus percipit»^; fin.infra de Loca-tio»ô^ condudioi Hæres uerô ufufruduarq, non item, per text.no-drum hic»
fgt; Sed/Î^e^ff^
Debet enim uti,frui,bona fide,ficutidiligcns paterfamilias, falua return fubftantia»
^ T'he/àurof,
Thefaurus eft depofitio pecunia? ab ignotis dommis, cuius noU extat memoria.I.unica»C.deThcfaur.li,x,Dico ab ignotis dommis, amp;nbsp;cuius non extat memoria,quiaquando.conftat quisdepofuerit,ct quando depofita fit,thefaurus non eft. Ideoq; fi quis uel lucri,uel me-tus,uel euftodiæ caufa pecuniam abfconderit,Inuentoris no fiuQui autem inuenerit,fciens conditionem, amp;nbsp;retinucrit, furtum commit-tit»UNunquam nuda.^. Thefaurus.(Kde acquit» return domini. Äb-feondentis enim,uel dus hæredum manet, I.ThefaurusÆad exhibf-dum»Si tarnen quis talem pecuniam inuencrit,ncfciens conditionem, Sdputansthefaurumeflè,rctinendo non committit furtum, quia no eft in dolö,ut dicemus infra de furtis.
Adhocautemutfeias quidjuris fitdethefauris inueniendisfiuC quærendis,quorum non extarmemoria, DiftinguejAut quæritïfi* sitjutiqu^rit ueinuenitquisthefaurum in fuoloco. Etfubdiftingue: Aut quaeri-infuoioco. j-yj. fimpliciter,non adhibitis artibus magicis, amp;nbsp;fit thefaurus inuen-inlocofacrt. torts,fiuccafu inuenerit,fiueinquirendo. Aut inuenit in loco fa er o, uel religiofo,amp; fit quoq; inuentoris,fi non inquirendo, fed cafu for-tuito inueniudJ.unica. C,de thefaur, Iib.x. d, 1, Nunquam nuda. ^ ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Thefaurus,
-ocr page 117-LIB. II. Tit/t ' 'Tiertrimdiuif-crdci^uîr.ipfdJô^ài^a» 4^ Thefaurus.ft,dc acquir»rerum domi.ôi ƒ» noftro hic. Aut non quæ-ritur fimpliciter,fed artes Magicæ adhibentur,8ó fifco debeturjim^ uentus fuerit thefaurus.GloGin uerbo,Arte,amp;ibi Bartind.hunica* C.deThefaurdib.x. AutquisinucnitThefaurum non infuoloco, neq; in loco rclig{ofo,fiue facro/ed inuenit in re aliéna, fine in Cæfa- û» re dîùMt fis,fine Fifcali.Et fubdiftingue ; Autquis inuenit thefaurum cafù, ut arandopuel aliâs terram alienam colcndo,non tarnen animo require dithefaurum,8cfitdimidiainuêtoris,dimidia ucrô domini foin Aut ftudiofè animo quærendi thefaurum inuenit,amp; tenetur domino foli inuentum reftituere,puniturq;pcGna extraordinaria.d J.unica.C.de thefauris,Iib.x.
§, Ter traditionemt
Aliusmodus AccersionisefttraditiOfEftaiitemtradiuofei alicUx f^n^^^^^ iusinaliquem transIatio.Et fumitur duobus modis,Propriè 8ó lm-pfópric,Propriè,qüando res m o bills traditur, ut annulus, ucftis,li- Traditiopcr ber Sóc.Improprièueró in rebus immobilibus,quæ tradi uerè non polTuntjfedfitindudtioinpoflefsionem , quæpro traditione habe.. tur» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Cbferuabis autem folamtraditionem honfatis clTead transferen dumdominiuma,Nunquamnuda.fF.dcacquir4rerumdomü Quia primo requiritur,quod tradens fit dominus rei trad»tg,uel faite qua* fidominus.hixtaregulam, Nemopluslurisin alium transferre po-teft,quàmipfehabctSecundô,quôd (ïtperfonahabilisad tradendu, uelutinon pupillus,non furiofus,nön prodigus,l.igt;ff.deCurato.fu-riofi.Tertiô,quôd procédât caufa uera,ucl putatiua,utcaufa emptio nis,donationis,dotisdegati amp;c. Si uera caufa præcefsit, non eft du-bium,quin transferatur dominium. Si ucrô putatiua pr2ccefsit,Di-ftingue: Aut uterq; putauit caufam fubc{re,8ó transfertur dominiû, uelquafi dominium per traditionem. Aut trades putauit fubefle caufam,amp; accipiensfciuit nullam fubeffe, amp;nbsp;accipienshoc modo, furw committitquia feiens contreó:at rem alienamhfi iuflii. ƒ4. ff.de fur3 tis.Autaccipiens putauit caufam fubeffe, tradens autem feiens nulla fubenè,amp;transfertur dominium, quia uideturdonare.l.Cuius per errQrem.ff.de regu.lur. Qiiarto, quod res non fit prohibita alien ari, ut res facra,fandf a,dotalis,liber hom o 8^c.Et quia illæ uteunque tra danturetiarn ex iufta caufa,non tarnen transfertur dominium.Quin tó,fi traditio fucritfadla ex caufa emptionis,requiritur quod fit folu tü precium,aut alioqui uendicori pignoribus, ucl fideiufforib. fatis-faftum. ^ uenditæ,hic tit.noftro.
VERS. Sedßü,
Quare antefolutum precium, uelfufficientem cautionem poteft
-ocr page 118-ENARRATIONEÎ JN INSTITVT.
«enditor rem uenditam tanquam fuam ucndicarc.Nifi uenditor fide empconsfit Cecutus,ud emptor paralus fit in condnentipredum fob uere,uel aiqs modis uenditon fatisfacere. L induile.G. de Reiuendu amp;C,
^ ^ia ßmei
In uerbo'.C^ma pjLim^'NiCicK quafitate proieótionfs intelligi pofsiC res i’ta proiedas,quód proderdido habcantur. Exemplum : Si quis libres apertos ènaui in mare proiecerit, ftatim appareretefjeientem cos habere pro derdidojdeoq; cederent oceupanti. Si uero daufos, amp;nbsp;inuolutos abqceret,uideretur non animoamictendi eiccifTc, quare amp;nbsp;etiâ eins manêc.I.fallus .^ Si iadum-fE dt furtis.iundaglo.hic»
DE REBVS CORPORALIBVS ET incorporalibus, Tit. IL
Ntitufo præcedcnti,explicâtïcfuntmultædiuifiones re-rumjnhocautem ntuloyhabes aliamdiuifionem,fcilicet funtCorporaks,quædamIncorporal€s» Corporales funtquæ de fui natura poirunttangi,utfun-' dus,prædium 8ócgt;Et funtduplices, Quedam enim de fui natura funt quidem tangibiles,quæ tarnen propter impofsibilitatem tangi non poffunttQualia funt corpora cceleftia^ Item ea quæin Mari fubmer guntur. Et de ijs,licet fint res Corporales,ramen de eis lure nihil di^’ Ipofitum eft,cüm dominio noftro fubijci non pofsint. Couard am uero ita tangibiks funt,quod à quouïs facile tangi ô^ deprehendi pof-funt.Quales funtædes,fundi,amp;reliquat res,quas habemus in nollro commercio :quæquibus modis noRræfiant de luregcntium , didu cftintituIoproximo.Quibusautemmodisnoftræfiant,deIurcciui-Ii,audiemus infrâ,in titulis de Vfucapio»de donatio.de Teftamcn»de Legat.de Fideicommifsis,dc Succefsione ab Intefta.de bonoiû poC fefsione,amp; in quibufdam titulisfequentibus.Incorporaksucrô funt quæ tangi non poflunt. Qualia funt ea,quæ in lure conf Bunt,ut fer-uitus,ufusfrudus,ufus,habitatio,ufucapio,præfcriptio,ha’reditas, poffefsio,obligatio,adio Ô^c» Quarumtradatio ufq; ad finem trin librorum fequentium durât, 2lt; fingularum explkationcmfuoloco audiemus.
VERS. C^ua:inÎurcccnft/lunf^
KeiMcorpo^ nbsp;nbsp;Ideo diciuRcs incorporaks in lurc confifterc ,quia mcorporalia
nies «1 .«r« cogitatione tantum difeernuntur.Quid enim fit hatred iras, tangi no conjure, nbsp;nbsp;poteft, fed animus hominis percipit^ideo Iuris ene dicitur^quia per
lus fubftantiatur,creatur,Só nominatur. Et licet contenta in hære-ditate fint res corporales,ut fundi » prædia ÔCc, T amen ipfa hære-ditas.
-ocr page 119-LIB. IL quot;nbsp;TÄ. Ill, r)tS(ruiMii.ru{iicorumpr£3iorum. lt;44 ditas,id eft,ipfum lus per fe non cft corporale quiddam. Ideo quoq,-pofsideri propric non poteft,fcd quad pofsidetur. Idem die dc reli-quis rebus incorporahbus. Et fic nota obiter quod continens non temper mutât naturam propter contenta»
DE SERVITVTIBVS RVSTICORVM
amp;Surbanorumprædiorum* ’ Tit» lîU
J^^^nONTlNV ATIO ad fequentes très titidostab'spoteft afsignari : Didum ed in proximo titulo^rcs incorpora., ^^^^^s elle, quæconnnun tin Jure, qualesfuntfcruitutes, hæreditasamp;c,quas Imperator ordineexplicabit,amp;^prigt; .
IT1Ó orditur à feruitutibus» Seruitus eft Ius,quod habemus in rc alte.. Strtätttt» ' rius,utispatiaturaliquid,autnon facial aliquid.l. Quotiens.^Ser-uitutumÆdeferuit. Exempli caufa j Si habere miter in fundoTitij, oporteret eum pati,me ire perïUum f undum. Vel fi habeo lus in æ-dib»uicini,ne feneftram faciat amp;c»me inuito feneftram faccre no po^ terit,amp; illud lus feruitus uocatur, quia uicini ædes uel fundi, in hoc fern lût ædibus;gt;uel fundi's meis Dico in defînitione, in rc alterius,ad difFerentiarn doming,quod eft lus,quod habemus in rebus noftris,et non aIienis*Eftautcmferuitusduplex :RcaIisamp;Perfonahs. SeruE tus realis eft,cum res feruit rei,ut fundus fundo,domus domui,præ ,4^/*'^ dium prxdio,pratum prato ê^c ♦ Ideo realis dida, quia perfanâ non refpicitjCed durât,etiamfi perfona cui dcbetur,fublata fuerit. Et trafic adqucmcunqjfucceflbrcm/ccundum gl.inl.i.ff.deSeruit.Etfub-, diuiditur in feruitutes Rufticorum prædiorum,amp; urbanorum præ- . diorum. Rufticorum prædiorum Hint, quæ rufticis prædqs deben-tur,ut agris,uineis,pratis,horreis,ftabulis,arcliquis tamê ædifierjs, caufa inhabitandi fadis, feparatis. 1. Eo lurc. ^ Stabula» ff» in quib. caufpig^uel hypoth.contrahitur»
Titer* Adus»
\ Via-
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J Aquae dudus»
- Qualiafunt ^Aquæhauftus» jPecorisadaquamappuIfus» ƒ lus pafcendi, ^Ü tviHt. I Galeis coquendæ* L Arenæfodiendæ-
La.ff.de fer uit.ruftico.præd-Hisconnumeraripoterit usuena di amp;nbsp;aucupandi in alieno fundo, lus pifcandi in alieno flumine, lus ♦fecandi ligna in aliéna fylua* Nam amp;nbsp;hæc rebus feruiunt,amp; ad fuc-celTores perueniunt.
-ocr page 120-• ENARRÄTIONES IN INSTITVT.
seruitutes W' SeruitiUes urbanorum prædi'orum funt, quaedebentur prxdigt; battorum fr^' utbanis.Dkuntur autem Vrbana prædia,omnia ædificia,inhabit an äionm, nbsp;nbsp;nbsp;j j caufa fadla,ubicunq; fint, modo non fiant fruduum reponendo-
rum caufa,fccundumglo,hic in ucrbo,ViIlagt;
f Aldus tollcndi ædificium, amp;nbsp;officiendi luminf-k bus uicinÉ
\ Aut non extoUendi.
Seruitutes ur- jStiUicidium auertendi in tedum ßue äream uied banorû pr«- nu
diorum funt lAut non auertendi.
hæ* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ Mittendi tigna in uicini parictem*
1 lusdepciendi,
( Item ne officiatur profpedui, 11, cum fequenti- ’ bus,ff.de feruit,urbanorum prædiOrum.
... CaufæfèruitutumRcaIiümfuntpadiones,ftipulationes,contragt; tumtiiiliiM, Aus^utemptiones, donationes,kgata»^Siquisuelit. hictitulo nogt; ftro^Item ufus tanti temporis,cuiusinitrj non extat memoria, Habc^ tur enim tab's præfumptio pro conftituto.l. i. §gt; fin,ft,de aq .plu.arc, Requinturtarnenquafitraditio, quxfitperpatientiam domini,qui patiendo inducit quem in quafi poflefsionem, amp;nbsp;cauet fe non impex diturum utentem feroitutem.l.Quoties.ff.de feruit.Effedus eft,ha-i here lus in re altcrius*
f^udtbuuto-fer nbsp;nbsp;Amittuntur autem feruitutes Reales, Primó;,per cofufionem,boc '
uitHttt Reu# cft,fi is qui habet feruitutem in fundoalicuius, illum fundum emat, ^* aut econtri,bj.ff, Qucmad,feruitus amittatur.Secundó,per ædifica tionem.Si enim eo fdentejquiferuitutem habet, in co loco ubiferuû tus eft , quid ædifîcatum fuerit, amiffaeftferuitusJ.Siftillicidqd« pfin,ff.Qjiib»mod,feruit,amittatur. Tertio amittuntur non uteru do infra decern annos inter præfcntes,amp; uigintiinter abfcntes,G fcr-uitus eft continua,nec habeat temporis interuaHa. Si uero difeotinua fuerit,ut fi al ternis menfibus feruitutem quishabeat,uel aqua in afta tc tantum,in alieno fundo habeat,dupheantur tempora amifsionis, utfeiheet non utendo uiginti annis inter præfentes, amp;nbsp;quadraginta inter ab fentes amittatur, Lfi fie conftituta. ff. Quemad,fer,amit, Et hoc eft uerumin feruitutibusrufticorumprsediorum, Inferuituth bus autem urbanorum prædiorum non eft fatis ad amifsionê,quód quis intra decennium,ucl uiginti annos non fuerit ufus (eruitute^Sed requiritur impedimentum ilh'us,in cuius bonisferuitus hæret,uideli-cct quoddecern uel uiginti annis impedicrit ne uteretur ilia feruitute, globin uerbo,Recipiat.hic titmoftro*
-ocr page 121-LIB. II. Tif. lli. DeliruiMih.rhüico.pr/eiiorumj 4-4'
DE SERVITVTIBVS PERlt;* fonalibus,
SERVITVTES perfonaks funt? quando res feruft perfonæ, Et Servitutes pf^ * idco perfonalis dicitur^quia tantum perfonæ inhæret^ èC non re. f^^^^^* ^uSfldeo cura perfona int erm oritur.
c Vfusfruftus«
Et funt tres, c Vfus,^
( Habitatio» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;
DE VSVFRVCTVgt;
Vfusfradusdicitur lus alienis rebusutcndi,frucndi, falua rerum vfusirudtts, fubftantia.Dico Alienis rebus,quia ufufruAuariusnon eft dominus rei,in qua conftitutus eft ufusfruélus, Sed tantum habet lus fruendi, ^^ntAg^d AlkiH^€ttK0eh* Ideo^* non datur ei rei uendicatio, fedatflio confeflbria.^ Aequefî^at,infra de Adio, ubi principali-ter tradatur materia feruitutum^Dico utendi,addifferentiam luris, , quod creditor habet in pignore 4 quo un non poteft. Imôutendo, WAßn er €8 ^ebtaUC^t/committit furtum. ^ furtum autem. infra*
Dt oblig.quæ ex del.nafc.Dico fruendi,ad differentiam V fuarq, qui tantum un poteft,quantum opus habet ad quotidianum ufum, non autem fruigt;ficuti Vfufruduanus , qui fit dominus prouentuum,ôi reddituum rei,ex quadebetur ufusfrudus, modo ipfepercipiat,óc àterrafeparet^Isuerôffupr* De rerum diui(io,kiï furdecerpferit. (f.de ufufrudu. Dico falua rerum fubftantia,quiaVfufruduarius itautifrui debet,ne proprictas fiatdeterior. Ideoque fiufusfrudus üineæ legatus effet,in locum demortuarum uitium uel arborü, Vfu. fruduarius alias fubftituere debet ^ Scd fi gregis.fupra de rerum di UiGo.
‘ Cognata ufusfrudus funt, uGis,habitait o, amp;nbsp;quafi ufusfrudus* Co^uiei» Deufu S)Chabitatione infra dicemus« Quafi ufusfrudus ueró eftin rebus quæ ufu confumuntur,ut uino,oko,frumento,pccunia nurae rata amp;c,Et dicitur ideo quafi ufusfrudus,quia non poteft efte in hu-iufmodi rebus,falua rerum fubftantia. Aut fifalua manet fubftantia, nonpoteft Vfufruduarius ütiamp;frui. Et fic non conuenitcum defi-nitione ufusfrudus^Gonftituitur autem quafi ufusfrudus, præftan do cautionem dereftituendo tantundem pccuniæ,olei,fiueuini amp;c» uel æftimatiônem corundem,finito ufufrudu,quæcautio loco pro-prietatis foluendæ habetur*
Eft autem ufusfrudus duplex; Formalis amp;nbsp;Caufalis« Eormalis dicitur, quado ufusfrudus feparatus eft a proprietate, ( de quo loquitur propria titulus nofter.
•H iq
-ocr page 122-ENÄRRÄTIONES IN INSTITVT.
' Caufalis uero eft,quando coniunguntur proprietas æ ufusfre-üus,amp; nihil aliud eft in cfFcdu,quani plenum dominium. Et dicitur ilia coniunAio confolidatio.ÿ Nam cedendo^hic tit. noftro»
Caufæufusfruâ:usfuntpaô:iones,ftipulationes,côtraôtus,teftâ,. mentaleodicillûVt fi teftator alicui ufumfnidum domus fuæ lega-ueriultem fententia ludids^ ut fi Index uni proprietatem, alteri ucr ô ufumfrudum adiudicaucrit^UVfufrudus pluribusmodis.lEdeufu-fruA»
Caufamaterialisfuntrescorporales,amp;:incorporales,mobiles,8£ immobiles.Mobiles funt;gt;quæ ufu no confumuntur,ut iumenta, pc-cudes amp;c.Immobiles,ut prædia urbana amp;nbsp;ruftica, ut fundus, ædes, prata,uineæ amp;c.lncorporales,utlurifdidiones,dcciraæ,cenfus,red ditusôCc.CaufafinaIis,utifruirebusalicnis,' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ?
EfFeÄus eft,parere Adionem confefîbriâ. ^ Aequc.infr,de Adio^
Q.VIB. MODIS FÏNÏATVR.vSvFRVCTvk
Pnmô,morteyfufruduarfj*
Secundo,maxima Ô^ media capitis diminutionc* Tertiô,nÔutcndo decern annis inter præfentes, amp;nbsp;uiginti inter abfentes»hAn ufusfrudus, fU )deufufrud»
Quartô,mutationerei, in qua debeturufusfru,. dus,ut fi in domo fueritrelidus ufusfrudus. 06 ilia exulta fuerit,uel décident ; uel fi fit in a-mi I.IWU« Miv-. rearelidus,etpofteafadùmfitfdificium,uel dis# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ fibabeam ufumfrudum agri alicuius,qui po-| ftea fîtftagnum.uel ec5trà,uel in lylua cedua, / ubi poftea agri parati funt SCCt In iftis 06 fimi Iib»cafibus ceflàtufusfrudus, quia res eftmn tata.LSi ager»cum fîmilibus.ff, Quib.modiÔ ufufrud.amittatur,
Quinto,çonfufîone,ut fi ufufruduàriusnanci-. fcatur proprictatem,^ econtràJ.Siferuus.ff* Qyib « mod. Vfufrud»ami ttatur »
DE’ V S Vi
Vfus dicitur lus cum cautione utendi rebus alien is,falua reru fubgt; ftantia.Dicocum cautione,quia ufuarius tcnetur fatifdare de uten* dare,arbitrioboniuiri,idcft,Iudicis,amp; dereftituendo eo quodre-ftabitJ Huic*^ fed 06'ufus.fEufufrud.quomodo caue^Dico utendi tantum,ad differentiam ufusfrudus,in quoeft quoqueius fruendi» • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod
-ocr page 123-LIB. 11. Tit. III. Tieferuitutikru^iico.pr^iiortmf 4^
c^uod hie non habet locum.Idcoq; is qui ufum fundi alicuius habet, Dijferemu frudibus,pomis,okribus,floribus7oko,focnoamp;c,0^ali)srebusqug mterufumey in fundo nafcuntur tantum quo ad uidlum fuum proprium necefla. f*f'^i^^^^* rium amp;nbsp;fuorum,uelintcrdumctiam conuiuarumfiue hofpitu quos recipit,ncc aliquid quod ultra uidtum fupcrcrit,uenderc uel ahenarc poteft^quod tameufufruduario permiffum eftiSum quoq; alias dif-ferentiæinter ufumamp; ufumfrudum,quas poteris coUigere in loan, de Pla.hic.Fit autem ufus dupliciter. Aut coftituiturin rebus immo bilibus,uc fundo amp;c.amp;poteft ufuarius uti omnibus rebus,que inde nafcuntur.Aut conftituitur in rebus mobilibuSpUtgrege ouium, amp;S fubdiftingue:Aut ea quæ inde proueniunt,in ufu tantum funt,n5 au tem in frudu,óó cedut ufuario. Autno tantum funt in ufu,fed quoq^ infrudu,amp;non cedunt. Exemplum. Siufus pecorum uel ouium k-gatus effet,certum eft,ufuarium Iade,Iana,ó^ agnis uti nS pofk, uel tantum modicè,quia in frudu funt^amp;S non in ufu.^ In pecudum.fu-pradererumdiuiiio.Adftercoradum autem agrumpecoribus kgans uti poffet.^kd S^ fi pecorum,cum ^ fcquen.hic titulo nokro.
C AVS AE eædêfunt^quæfuntufusfrudus,uthic titulo noftro. Effedus eff uti rebus alienistFiaitur quoq; ufus illis ipßs modis,quitus ofusfrudus« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .
IDE HABITATIONE.
Habitatio eft lus feparatum ab ufu amp;:ufufrudu,in habitando co-fiftens,amp; tantum in domo conftituitur. Dico, tantum in domo, ad differentiam ufusfrudus ÔC ufus , qui in omnibus alqs rebus cóftitui poffunt,modö ufu non confumantur. Secundo differt habitatio ab ufufrudu amp;nbsp;ufu,qui a lus habitatio nis finitur tantum morte inhabi-tantis.Eaautem pluribus mpdis amittuntur, ut dixi. Tertio differt ab ufu,quia ufuarius lus fuum alteri locarc non poteft. Is autem qui habitationê habet^locarc êó gratis concedere alteri poteft, EtIn hoe caCuçonuenit cum ufufrudu.Cum ufu quoq; couenit habitatio,quia casperfonas adferecipere poteftinhabitans ? quas recipitufuarius. Cyn^itroq;conuenit,quod eafdem habet caufas, quas inæ feruitu. tes.Secundopquód non tranfit adhærcdes,ficut nee illa duo lura.Vi^ de Ioan.de Pla.hic,
C A V S AE habitationls,ut diximus,eædem funt, quæ funt ufusfrudus, amp;nbsp;ufuSpde quibus fupra.
EFFECTVSeft habitarc in alienis ædibus. Finitur autem habitatio morteillius,qui inhabitat,non autem alqs modis;, quibus ufus-Jb^u^.tollitup.
Arff. iA ' ; VERS* Itcr^a^inf^uiai^
P®A^ntia inter iterpudum^S^ ulam h^c eft, quod qui habet iter.
-ocr page 124-BNARRATIONES IN INSTITVT.
ms habet eundi Si'ambulandi,fiue ipfe eat^fiue fella uel Ied;ica ucHa? tur,fiueequo,alióucquocuuq;animahinfidat, iumentum tarnen 8^ ' uchiculumducerenonpoteft, Qui ucro Adlum habet,primùm habet omnia iuraitincris,amp; præterea plauftrum Só iumentum ducere poteft^Viam uero quihabuerit,tamiusitineris,quam a dus habet. Et præterealustrahendilapides Aligna , ferendiquc eredam ha-ftam,hoceft,ius habetducendi exercitum Eue peditatum per alic. num agrum, modo frudus non lædat.I. qui fella« ff.de feruitu. rufti. præd.
t^Jifiçijf ) Fadis caufa inhabitandi*
Et fl in uilîa ceJificatä fint^
Econtra omniaædificianon caufa inbabitandi,fedreponcndo-rum fruduum gracia fada,ruftica prædia dicûtur,ctiamfi fine in ur-bibus.
^ lâeo autant ha^
Ided^feruitus eft Relatio,quæ uerfatur inter duo extrema , inter fundamentum, 3C terminum. Fundamentum eft prædium in quo hæretferuitUs,amp; ex quo debetur. Terminus uero eft Fundus fine prædium,ad quod refpicit^Eue cui debetur feruitus. Ideoœ line iftis prædnsferuituseffenonpoteft , ficuti accidens non poteft efte fine fubiedo.
Ef^ incorporez
Id eft,in re aliqua ifnmobili,quæ ft fuerit mutati, 8f ipfum ms u-fusfrudus fublatum eft,ut fi agcr in quo debetur ufusfrudus, fit pi* fein a» Eft autem ufusfrfidusquoq,* Relatio, quæ uerfatur inter duo extrema,inter fundamentum amp;nbsp;terminum. Fundamentum eft:ipfum corpus,Gue res immobilis,in qua debetur ufusfrudus«Terminus uc-ro eftperfona,cui debetur ufusfrudus,
VERS. Itetnahjt^umfrvélum,
ld eft,tcftator potefteundemfundum duobus EmuI legarCjUniU-fumfrudum,amp; alteri proprietatem,
Caueatur ) Scilicet^de reftituendo umo, oleo amp;c, ueleorum adH« macione,ufufrudu finito,
Sat^Jet) Pignoribus,uelfideiufibribus,
Capite minueretur ) In feruitutem red igeretur,uel deportarctur, 'Per cautionem ') Quæ fcilicet loco proprictatis habetur.
/Maximay Id eft,feruitutlt;»
^edia^ïd eft,deportationc.
Cedendo extranco) Id eft,cedendo lus ipfum ufufrudus, nihil agi tur,quia perfonæ inhæret,âqua feparari non poteft. Gommoditas tarnen uendi 8d cedi extraneo poteffetiam proprietario inuito.
• . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^atur)
-ocr page 125-LIB, IL- Tit. III. ^cScTuituia.rullicorumpr£iiorun. A‘7
J^atur ) VfufmÄuarius habet omnesfructus^ta naturales, quàrn induün'alesjôc poteft de p« pro Iibito difponcre, ncc tâtùm ad ufum, ficutufuarius.
, TVe^* h^) Id cftjfamni’æ rufticæ, quæ ibi eft fund/ colend/ caufa, urbanx tarnen licet moleftus fit,pr opterea non prohibetur illic mo^ rari,ut colligiturexl.fi habitatio. ^.pen.amp;S ultimo.ff^eod.
_ V ERSgt; ZVecuUialif hfii.
Id eft,commoditatem quam habet ufuarius,alteri cedereuel locate non poteft,quod tarnen ufufruAuarius potcft,Et fie inteHige non de lure ipfius ufus,fed commoditatis.Quia etiam ufufruduanus lus ipfum,hoc eft,ufumfrudum in alium transferre non poteft,^. Nam cedendo.fupra de ufufru*
Cum uxore) Sine quib^ufus domus eft inutilis, Nam ubicunq; m aliqua lege,fine difpofitione fit mentio de fe,nel de fua perfona,ucl fi-miIibus,T alia uerba non folum comprehendunt propriam perfona, fed etiam alias quas circa fe habet neceflàriô,puta uxorcmjiberos et fîmiles. I.ii)»^fed quod diximus,fEde pe.Iega.
Proprium ali^uodhfi) Scilicet in domo tantum confiftens«Alrjs lo care,8«f etiamgratis concederepoteft. 1,1.ginter commodatum»fE commodati.
VERS» Bxpc^imits^ ) Co nt/nuatio ad fequentem Titulum#
DE VSVCAPIONIBVS ET LONG!
temporispræferiptionibus. Tit, VU
N fuperioribus tit.librifecund/ diximus^quibus mod/s
^^ ^^^^ gentium res fingulorum dominio noftro fubheU-antur» Sequuntur nunc caufæ Iuris ciuilis,quæ funt du^ Cduf^iurh plices,Autacquirirausrerumdominiafigillatim,autper^““^^* uniuerfitatem.Sigillatim acquirimusperufucapionem,præfcript/o-nem,legatum,donationem,fideicommifliim finguIare.Per uniuerfita per uniuer^ tem uero confequimur primo adit/one hæreditatis, quæ fit duobuspt^ttm. modis,exteftamento,amp;abinteftato. Secundo agnitione bonorum poftefsionis.Tertio arrogatione^ Primum itaq; de ufucapione amp;nbsp;præferiptione dicemus, Quiaautemufucapionis amp;nbsp;præferiptionis caufa eft polTefsio.Iuxta regulam : Sine poftefsione præferiptio non proceditc^fine poirefsione,de regu.Iur ,in 6 ♦
DE POSSESSIONE.
Dicitur autem poflèfsio,quafi pedum pofitio,quianaturaliter te-netur abeo qui infiftit.l.t.ff, de acquir. poftefsio. PofTefsio in genere eft ius infiftendi rei corporali, non prohibitæ pofsideri.Bart* in 1» i.ff.de acquir» poffelf. Dico Ius infiftendi ^ ad differentiarn •feruitutum.
-ocr page 126-ENÄRRAT lÓMES IN INSTITVT.
Tietentio.
féruïtutum,dominij,óbl«gationiSpadionis,amp; fimihum fpcderuin lu ris. Dico rei corporali,ad differentiam rer um incorporalhnn,quæ propric non pofsidenturffed quafi pofsidentunpico non prohibée pofsidcri,propterres facras,fan(ftas,amp;rel]giofas,quœ pofsideri non pofluntjUtfupra diximus .Cognata poffefsionis funt quaß poffefsió amp;nbsp;detentio.Quafi poffefsio «ft in rebus incorporalibus.Detentio uc ro in pignorepCommodato amp;nbsp;ïïmilibus.Eft autem poffefsio duplex, Naturalis 6lt; Ciuilis.
ciuiliipoUefi ; Giuilis poffefsio cft lus infiftendi rei corporali, no prohibit» pof-fideri,id €ft,caufam probens præferiptioni amp;nbsp;ufucapioni,ex quibus deinde fequicur dominium^aptumproducercciuiles effedus refpe. du ueri doming.Dico aptum producere ciuiles effedus,refpe du uc ri dominrj. Primo, quia per ciuikm poflefsionem inducitur ufuca-pio amp;S præfcriptiopquæfunt effeduspoflefsionis 8i caufæ dominq» Præferiptione enim compléta bona fide,fit poffeffor dominus» Se-Cündô,addifferentiam naturalispofffsionis, quænoneftfufficien« Jidproducendamufucapionem é^ præferiptionem» 1. Acquiritur. ^ fimlKde acquinrerum domi, Nifimak fides defucrit. Nam tune Só illaproducitufucapionem,ut Bart.md I i.ff.de acquir.poffef, Sunt autem illæ du» poffefsiones picrunq; coniundæ, amp;nbsp;in certis tantum caßbusfeparat». Nam ciudempoffefsionemänaturali feparatam, habent im tantümfPrimóproprietarius^Secundó,dominus Emphi-teoßs.Tertiô dominus Feudi.Quarto,dominusfoli.Quinto,preca. rio concedens.Seitô cuius bóna occupantur cùm abeft.Nam in ab-fentia fi neminem domi reliquk, amp;nbsp;alius eius bona occupât, amittit abfens naturalem poffefsionem,ciuilcm tarnen retinct» l.clam pofsi-
gt;?'t ’ dere.^quiadnundinas.ff.dcacquir.uelamiupoffef Exprædidisui des quod caufaretinensciuilis poffefsionis , eft ipfe conatus animi, quem quis retinetin mente,ut poffefsionem de fado, uel naturaliter
vr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amiffam,recuperet. Etideo Ciuilis poffefsio dicitur intdlcdualis poffefsio,propterea quad in animo amp;nbsp;intelledu confiftit,fecundum lafodndd.ï.ff.deacquit*poffefsio. Exemplum» Si aliquis princeps per uim expellitur poffefsione rerum fuarum , per hoe amittit naturalem poffefsionem,Ciuilcm autem retinct,quamdiu toto mentis co natuinnititur,ut naturalem recuperet.
E FFEC TVS ciuilispoffefsionis eftproducere dominium, roe^ dianteufucapione Sc præfcriptione.Secundô impedirepræferiptio* nem iff co qui tantum naturaliter pofsidet, Communiter tarnen funt coniund»,naturalisôlt; ciuih'spoffèfsio.Tertiô in co,cuiusbona occupatafuntinabfentia,tribuit abfentfamp;f fie ciuiliter pofsiden li acquifitionem fruduum . In alqs tarnen cafibus ciuilis poffefsio' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nis
-ocr page 127-LIB* II‘ T/t VI« TyeufucdpiO'f^lon^i tanpO'prielcriptia* ^3 «IS non eft Item, quia ufufructuanus , uafallus,colonus Svc.qui naturaliter tantum pofsidentjucrant frult;ftus«Ergo proprietari uSjdominus feudi,amp; fimiles, qui ciuilem poflefsionem habent, non lucrantur»
Naturalis poftefsio ftiunAa à ciui'li, eft lus mfiftendi ref cor-porali, non prohibitse pofsiden, aptum producere ciudes effe-(ftus,refpc(ftualicuius luris à dominioftparati, amp;refpeclunatu ralium accefsionum.Dico rcfpectu alicuius luris 'à dominio fepa rati,quia poftefsio naturalis tantum , non refpicit dominiu,nec ufucapionem, Sed tantum lus percipicndorumfru(ftuum,iicuti uidemus in ufufruCtuario,uafallo,ct fimilibus,qui habent natu-'ralem poftefsionem tantum,non tarnen ad hoc ut mediante ufu-çapionc Sc pr^fcriptione plenum dominium confequantur, Sed , tantum ut frudtus fuos faciant-Semperenimrecognofcunt alios dominos,ufufrudluarius proprietarium, uafallus dominu Feudi,Emphiteota dominum EmphitcoGs.Et fic defingulis. EtGc naturalis poftefsio propne dicitur, quando quis corporaliter i-pfanirem pofsidec,per ie,uel per ahum.
Et ilia dicitur quoep corporalis poftefsio,nomen habens a pc dumpoGtione, d. 1, i.ft.deacquir,poftefs, EtGenotabreuibus, quod naturalis poftefsio acquiriturSó rednetur corpore,Ciuilis autem una cum niUirah, corpore, amp;nbsp;Gc apprehenGone quidem acquiritur,animo tarnen 8^ mentis conatu retinetur, naturali a-miffa.Naturalem autem poftefsionem feiuntftam aciuftihabet, . ufufruduarius , emphiteota , uafallus, fuperficiarius, precano .pofsidens,Só occupans abfentis bona.
Quod ad caufas naturalis poffefsionis attinet,diftingue*Aut « poftefsio eft uacans,fd eft,quod nemo pofsidet, utin rebus qua: ; funt de fui natura nullius,requiritur apprehenGo adualis, Quo refer occupationem cum fuis fpeciebus, de quib,fupra in ^ferg i-gitur beftig,dererum diuifio,8óinht.in prin,ibid.Nam hec pro tinus eorum fiunt,ff«deacquir,poftefs.Aut poftefsio non eftna^’ cans,fcdaliquis ia pofsidet,Et fubdiftinguc:Aut prior poftcftor non tradituolens,8ó iterum requiritur apprehenGo.l qdmeo.^ , E.ff-de acquir.poffef.Aut priorpoftefsor tradituolens,etquæri tur poftefsio multis modis.PrimôapprehenGone.Secûdô perfo . lumafpedum.Tertió per introituin partem illius rei poffefsg.1. pofsideri,in prin.ft,de acq.poftef, Huc refer quoep mifsionê lu-dicis ex fecundo decreto.Nec refertGue quis ipfe, Gue alius eins nomine deprehêdat, afpiciat, fiueintretin poflefsioné,modó Gt habilis pcrfona,que pofsit acquirere poftefsionê,ut no pupillus
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• fine
K
-ocr page 128-ENARRATIONES IN INSTITVT*
, fine tu to ri s autontate 3Cc, dJa.^adipifeimur.fKde acquir.poC EFFECTVs naturalis poiTefsioniseft, quodnatiirahter pofsi dens,facitfruÄus fuos» Fallitineoquioccupatabfentisbona, tarnen amp;nbsp;iHà poftefsio fuum effeeftum habet.Licet enim occupans abferttis bona, propter naturalem poftefsionem non poteft le défendere contra ciuilem pofteflbrem,id eft, abfentem» Tarnen habet lus detinendi contra extraneu, intcrdiCto,fciIicctuti pof-fidetis» Secundo, fi ui expulfus fucrit naturalis pofreflbr,etiam àuero domino habet intcrdiftum,unde ui, quo récupérât fuam naturalem poftefsionem* 1.1* ƒ. Qui autem à mc.ff.de ui S^-ui arma. ^»R-ecuperandæ,cum fequen.infrà de interdis
Amittitur aûtpoffefsio naturalis muftis modis.Primo poflef fio rei nlobilis amittitur,fi res demergatur in mari uel flumine»I, Ponlponius,in prin.ff»de acquir.pofteff SeCimdó,fi clanculum furrepta,uel per uiolentiam aniota eft.l.Rem qug nobis.fEde ac quir»poffef.Tertiô,ferorumanimaliûpoficfsionem amittimus, cûm naturalem faeuftatem ÔClibertatem affecuta Hierin t.^.Cùm uerô tuam.fuprâ de reru diuifio»Rei immobilis poftefsio amittitur,primo inundatione,utfi prediuinundatum fit.Hpofsideri, ^.Labeo»ff,deacquiriuel amit.pof»Secundô, filatronum amp;2 ho-ftiupotentiaprohibeatpofsidere.l»Cûmunus«^.fi.ft»debon.au to* iùd. poCsidend. Tertio,illatione mortui caufaperpetuæfe-j pufturæ.Quia res fitreligiofadelure ciuiïi» Quarto, mutatione conditionis, fine ftatus pofteftoris , Ut fi pofteftor fadus fit fer-uns» Quinto, fipofteftbr à Indicé iüftus ex primo decreto nolic uicino cauere de dam no infefto , mittitur uicinus ex fecundo de creto,in eins poftefsionem,amp; fie amittitur,!» Qui uniuerfas»^4» 80 2»ff.de acquir»poflef.Sextô, fi polTeffbr longo tempore abfue rit.l.furtum» ^fundi»ff»dcufucap,PoftefsioautemCiuilis amie titùrfolo animo, quando fcilicetquis reliquit ilium animi cona-foffeßh ciiù- tum,rccuperandæ pofiefsionis naturalis»!» (^emadmodum,amp;^ Uiquib^ modii ftpofsideri»^an amittenda»ff»dc acquir«8Camitten.poflef. luwttitur» Eft Sc alia diuifio poffefsionis» Quèdâ enim dicitur PofTefsio luris tantu,cûm fcilicet quis pofsidet rem, qua lure poteftpofsi dere,utfimiles uelnobiles pofsidêtFeudû, uel clericus benefiet um ecclefiafticu.Quscdâeftfà(ffi,utfi quis pofsidet feienter rem alienam,uel earn quæ pofsideri non poteft,üt facrâ,fan(ftâ,relH giofam,liberû hominem,res pupilliamp;Sc» Quædam uerô dicitur luris 8dfacTri fimul,ut quado quis rem aliqua, que nön’eftprofit bita pofsideri, aïo 8c corpore pôfsidet»Poftefsio»n.animi, ideft» ciuilis,poteft dici luris poftefsio, etpoftefsio corporalis poteftquot;
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diet
-ocr page 129-LIB. II. Tit. VI. Ùe ufucipio.er long tempo.prefer}fth* nbsp;nbsp;nbsp;' 4^
dici fadt. Videgloftin c,fine poflefsione, In uerbo,finepoflefsionc# De reg.Innin xf.
Ha^epræmifimus, ut materia ufucapionum amp;nbsp;præferiptionum co facilius intdiigi pofsit,lt;5uia,ut diximus,poflefsio caufa eft ufucalt; pionis amp;præfcripcionfs.Ideodeea præmittendum erat. Nunc itaq; dicemus de effedu ponèfsionis,deufucapione fcilicetecprefcriptio-ne»
DE VSVCAPIONE ET PRAE-feriptione»
Eft itatjj uCucapio due prcfcriptiö,ïuS;,rem alicnam meam faciens, quampræferipto àn*tempore,bonafidc,amp;iufto tittilo cotinuepoC fedûDico præfçripto àlLtemporc,quia ad hoc, ut præferiptio ualc-at,requiritur in ufucapionerei mobilis de lure communi fpaciû trien nrj,8C de lure Saxonunafpaciuuniusann4anniamp;dierum.£treiim-mobilis,fpacium decennh inter præfentes , amp;nbsp;uiginti inter abfentes delure communi.Delurc Saxonum uerôfpacîum^o.annorum,an-ni Sgt;C dierum.Dico bona fide,quia ß quis feiens rem alienam aut iiitio fam,ut facram,fandâ,religiofam, liber um hominem,res pupilli 6^c» amp;nbsp;fimiles à ILpofsideri prohibitas,poftèderit,mala fide dicitur pofsi dere,nec u(ucapic,etiam longo tempore.1.ubi.ff.de ulucapio.c.uigi-lanti« extra de præferiptio.c.pofleffbr malæ fidesde Reg, lur» lib.vi. Dico iuft0 tituîo^quia ad hoc ut poffefsio inducat ufucapionem, rc-quintur quôdpræcedattitulusuerus,ueIputatiuus.QuaIesfuntma di acquirendi return dominia^De quibus fuprâ de return diuifio.Itc tituli pro foluto,pro hærcde,pro I^ato,pro emptore,pro dote,pro fuo amp;c.Dico poffedi,quia fine pofidsione ciuili,præfcriptio nô præ ccdit»c.fînepoffefsione,dereg.Iur,in ô.Dico continuepoficdi,quia poffefsio noniuuatfifueritinterrupta , quæinterruptio ufurpatio dicitur»I.2..fEde ufucap*
Differ fit autem ufucapio 5^ præfcrîptio,quôd ufucapio habet lo* vf««pilt;». cum in rebus ntobihbus.Præfcriptio autem in rebus immobibbus. tufenptta,
Eft autem ufucapio dupIex»Triennalis amp;nbsp;Annah's»TricnnaIis habet locum in rebus mobilibus de lure communi. Annalis 6^ die turn habet locum in rebus mobilibus de lure Saxonum« Pr æferiptio ante de lure communi eft quintuplcx. Prima eft longi tempon's,decern annorum inter præfentes,80 uiginti inter abfentes,qua: habet locum in quibuslibetreb.nonuitiofis priuatorum,bona fide poffefsis. Et de hac loquitur tit. nofter. Secunda eft longifsimi temporis ^o uel 4lt;5*anno.quapoteftpraefcribiresfurtiua,ueluipoffe(Ia,bona fide tarnen acquifita.Item pignus a tertio quoda poffeffum.I,ficut in rent» C.depraefcrip^i^uel 4O.annorum,Item habet hæc præferiptio I0-
-ocr page 130-ENARRATIONES IN INSTITVT« cum,q«ando præfcribendu eft contra principem,ucl Remp^üel Ecclefiarn,uti'n Autentica,quas aftiones^C.de facrofaneft» Ecc» Et præfcnptiO 30, annorii habet quoep locum m omnibus aeftio nibus perfonalibus ex cotraftibus ortfs-.'h ficut.C.de pr^fcript» 3o.iiel4o.anno.Eftamp;:prgfcriptio annalis,nt primo aéliones in^ iuriarum,ex conuitfjs orte,fecundum glo, in ^«fed8ól.Corneh in uerbo,introduxit.Jnft:deiniuri}s Jtem omnesadliones præ^ toriæ,pœnæperfecutoriîc.lnft.deperp»8^ temp, adtio.in prin. Prætereaeft præferiptio biennalis,ut aôiones de dolo- Poftre-mô êftpreferiptio quinquennalis, utquerelç inofficiofi teftame ti.l.h quis blnfmpu fi»C,de inofticio;teft,Vide qug notantur in d. ^i.Inft.de perpet.00 tempo.adio. Tertio êftpreferiptio tand temporis,cuius initq nonextat memoria,que habet locum in fer uitutibus difcontinuis,utaquæduâTJ,amp;re» 1, Hoc Iure* ^dudus aquf.ffLde aq.quot.S^ efti, amp;nbsp;l*i. ^ fi,ff.de aq.plmarc.amp;^c.fuper quibufdam.de uer.üg.QLiartó eft præferiptio quatuor annoru, quæ competiccontrafifcum uendentem rem alienam , uthic.^ fin.amp;l.bene aZenone»C, dequan.præferi. Quinto eft præferî ptio centum annorum,quæ habet locum contra Romanam Ec-clefïam.d.Autencica,quas acfioncs.C.dc facrofamft.Eccleii* Cotisaufucapto CAVSA ufucapionis fine prefcriptionis propinqua, eft conti-* w^ nua poftefsio^mediatib^ftatuto têpore,bonafide,etiufto titulo. CdujarmotA- q^vsa remotaeftlus ciuile,quodintroduxitufucapionem*' Cdufafinulit» nbsp;nbsp;nbsp;C A vs A finalis eft,ut fit litium finis*argu.I,fi.fflt;pro fuo.Et re
fpexit ïus ciuilein introduftionem ufucapionis adius naturale, qp habet communem focietatem feruandam efte.llla enim confer uari non poftet, nifi certus terminus litibus eflet prxfcriptus.I-deo fi quis intra terminum à Jure præferiptum res fuas no pen-erit,cenfetureas habere pro derelict:0, amp;nbsp;earu oblitus efte,quia tempos inducit obhuionem, obliuione autem amittitur dommi urn. Vide glos.hic inuerbo,abfentiam,in ^.quod autem*
EFFECTvs ufucapionis eft, quod ufucapiens fadus eft domt nus rei alienæ ufucapt^ ipfo lurc.I.Traditionib.C.de pad.Prg-fcriptionis uerd effedus eft quocp transferre dominiu,non tame ipfo lure,fed ope exceptionié*Obqcitur cnim exceptio præferi ptionis dho petenti rem præferiptâ. Item fi prefcribens p ofte fsi onem rei præferiptç cafuamiferit, poft pr^fenptionê compléta,, paritutilêrei uendicationdl.fiqs emptionis.C* de prgferip.3°* ïiel 40.ann0rum.Er glo*hic in prin.in uerbo,dominia reru.Ra-tioautem quare in ufucapione dominium ipfo lure transfcrt,æ dâtur rei uendieatio direda^hec eft,quia mobiles res ufucapiun
tur.
-ocr page 131-LIB, II. Tit, VI. Üeufucdpio.crlonÿtewpo.pniftripttoi ^O Cur,quandiu eft uilis amp;nbsp;facih's doming translation In præfcf iptiöne autemfuntresimmobiles,quæ funtprecioiîoresJdeoq; ipfarum do minia non tam facile transferunturipfo iure,fed ope exceptionis^Vi de glo*hic in uerbo,Dominiadn fin# Interr um pit ur autem præfcri-ptio duobus modis : Naturaliter amp;nbsp;Ciuiliter, Naturaliter, primo perinundationemmarisuelfluminis. Secundo,fiquiscpofTefsione ciedus fuerit.Tertio,fires mobilis alicui furrepta fucrit» {«Natural^ ter«ff,de ufucapio.UpofsiderL ^Labeo.ff^deacqiiir.poflefsio. CiuL liter uero fit interruptio muleis modis. Primo,fi annali adione libellus fucrit oblatus,qualis eft Adio iniuriarum uerbalis» Secundo,per litisconteftationem in perpetuis Aiftionibus, Sunt quoq; alp modi,, quosuideinglo.capfUIudflnuerbo,Interruptio,extras de præferi-ptio, Vfucapio tarnen in rebusmobilibus, per litisconteftationem noninterrumpitur.hSi poft acceptum,cum glolTfEde Rei uendica«^ tio.Nifiin quatuor cafibus fpccialibus,quos habes in glo»Uut perfe-óus.C, de anna. excep.
^ Furtiuce ^uo(lue res,
De rebus furtiuis amp;^ ui poffefsis ita diftingue •• Aut fures,fiue uiole ti poffeflbresipfipofsident,^ nunquam pofluntufucapcre,maximè fecundum lus Canonkum^quiafunt malse fidei polTeffbres.c.poflef for malæ fidei,de Reg.Iur.m vi. Autquidam acquifiuit ab eis, à fub-diftingue : Aut mala fide acquifiuit,id eft,feiens rem furrtuam ud ui pofteftam emit, Só quoç non præferibit. d,c. pofTeffor malæ fidei. Aut bona fide acquifiuit,id eft,putauit alienantem dominum eflc , amp;nbsp;prærcribitdeIure.C.Spacio50.uel4o.annorûJ«ômnes,amp;i I* ficut* C,dc præfcript.^O.uel 4O.anno0
^ Sed tarnen^
Inpræccdentibus tradiditregulam, quod resuitiofæno pofsint ufucapi,inter quas recenfuit quoq; res furtiuas. Et definiuitfurtum committi,quotiefcûq; res aliéna,etiam ex aliqua caufa traditafuenU Ïftius regulæ in hoc ^ po nit limitationém.
Vfucapiatur) Vt fi quis emit rem alienam ab eo,qui nefcit alienam, ufucapere poteft.Ceftat enim ratio furti,cùm uenditor ut fuam alie-nauerit,
^ Error autem
Hic ^loquitur de errore proprq fadi,qui facile poteftdeprehen- Errorproprif dbut fi quis credat fe emiffè,quum tarnen non emerit y ufucapiö non ^^^ proceditSecus autcm,fi quis errat ex fado aïienö,ut fihæres credat ^^^q^^^ defundurera emi(ïc,hcet non emerit,non impeditur ufucapiö, quia eftprobabilis ignorantia, L fin. ff. pro fuo ♦ 0^ l.quiinalterius.ff.de rcg.iur.
-ocr page 132-EN ÄR R AT IONE s TN INS TI T VT«
^ DiutinapofJeßto^
Scilicet fi defundus incepit præferiptionem pofsidendo, 5ó mor-tuusfueritjpoterithæres continuando præferiptionê impkre. Quia defundusamp;hærescenCentur una eademque perfona lurisfidionc* tex.eft in Aut.de lur.a monpræftûin prin.coUv»
VERS» Bonorumpoß^ricontittuatur^
Ratio eft^quia non attenditur nee mala , nee bona fides bæredis, fed tantum defundi,S^ ideo fi defundus nouem annis prædium alk quod bona fide ÓCiuftoTituIo poiTèderit, Ôfpofteahæreseius uno anno cum mala fide,fciens fcilicet prædium alknüeffe; mhilominus præferiptio compléta eft.
VERS, C^uodßUle.
Id eftjSi defundus mala fide pofledit rem per odo annoS;, amp;nbsp;poft inorteni eius hæredes per biennium bona fide, nefeientes fcilicet rem alienameftè,poflederint,præfcriptiocomplcta non eft,propter ma-lamfidem defundi.Si autem hæredes poft mortem defundi decern annis illam rem continue 00 bona fide pofledcrint, turn præferiptio com piëta eftet,quia poftèfsiopatrismalæfidei in hoc tempus no eC fetcomputata.
^ Inter uenditorem»
Id eft,Siuenditor incepit præferiptionem,emptor poteft earn co^ plcre.In hoc tarnen differt a fupcrioricafu,quôd in utroq;,id eft, em ptore de uenditore,requiritur bona fidcs.
^ Bdi^o dim Adarct
Si quis emit rem a fifco,ftatim fecurus eft, fifcus tarnen tenetur infra quadriennium refpondere illis, qui aliquod lus in ilia re practen-duntd*fin,C,dequad»præfcrip.
VERS. î^odîraautem.
Q^dddem Iuris eft de patrimonio fiue priuata fubftantia Impera toris,óC Auguftæ,quod eft de bonis fifcuSicuti enim emens rem alienam à fifco,ftatim fecurus eft,nec poteft conueniri, Ita quoq; emens rem alienam ab Imperatoreuel Augufta,ftatimfccurus eftjmpera-tor tamen,fiue Augufta de precio conueniri poftunt,infra quadrien îiium.Item,ficutiresfifcipræfcribuntur tantum fpacio 4o,annorugt; Ita quoq; res priuatæ ImperatorisS^ Auguftæ.
DE D ONATIONIBVS.
Tiu VlU
IN hoc Titulo habes alium modum, quotes de Iure Ciuili no-ftræ fiunt,donationem fcilicet. Licet donatio quo ad raateriam
(
-ocr page 133-LIB. IL Tit, ni, DtDoMtionibitt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^
fît lurîsgennum,tarnen quia lus CiuAe formam addidit, dicitur hie modus Juris Ciuilis ede.
Nota autem obiter donationem,propTic !oquendo,non ede con, tractu,cotradius enim eft obligatio ultrô cirroep obligatoria, LLa-. beo. ^ contradlum.ff.de uerb.ÖC rerum Hg. Quædefinitio non con uenitdonationi,NuUalt;nim ineft obligatio»
Editaej; Donatio quidam niera Iiberalitas,quæ nullo lure cogen te conceditur.tdonari.ff,dedonation.Etdiciturdonatio,quafîdo-nodatiod,Senatus,^Donatio.ff*deniort»cauiadonatio.DiconîC-raIiberaIitas,quiadfitcxnccefsitate,donationoneft,I.ReniIegatam. ff.de alimen*Iegat.Secundô,fî fit ob caufam,ut quia aliquem inditui fti,quoq; non dl donatio,fed remuneratio,X5in Verquickung fcî-uermuke.
Eft autem donatio duplex : Impropria,^ propria,fiue abfoluta, Impropria eft ,quando quid datur , ut turn démuni accipientis fiat, quum aliquid fuerit fecutum.
Et ea diuiditur in donationem ob caufam,8d donationem conditio nakm.
D onatio ob caufam eft, quæ interponitur ut à donatario aliquid fiat^uelnÔ fiat,quaUs eft fponfalitialargitas, amp;nbsp;donatio propter nuptias.
Dicitur autem fponfalitia Iargitas,quæ fît a fponfo fponfæ, Sc c conuerfo,ante nuptias,in qua eft licita caufa matrimony, quiamatri monij intuitu fit.De qua in hSi à fponfo.C.dedonat.ante nupt.
Donatio propter nuptias f^eqewttermacbwnqej) quam facit fponfus fponfæ in recompenfationem dotis,ad hoc, ut fponfæ folu-to matrimonio fit confukum.Huius autem donadonis caufæ funt padliones,fiue in fcriptis, fine finefcriptis fiant, amp;nbsp;poteftaugcri fi dos fuerit audla,ut feruetur æqualitas utrinque.^ Sed tarnen, hie tit, noftro,
Reuocantur autemDonationesobcaufam, Si donationes acci- ß^,/^^, piens,conuentiones habitas adimpkre nolueritd.Generaliter. C.de ^uomodore^ teuoc. donat.Autentica,dosdata.C.dedonat.antenupu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MocMtur.
y- ; Donatio fub conditione eft,quæ fit in euentum,fi aliquid fuerit fe-cutunn,qualis eft donatio mortis caufa,l.i,8d l.Senatus.ff.dedonat. caufa mortis.
Eft autem Donatio caufamortis , quum donans magis uult fe-ipfum habere,quâmeumcui donat,8cmagiseum,cuidonat,quam haeredem fuum. ^ In fumma.hic tit.noftro. Dico mortis caufa,quia inhae donatione requiritur,quôd fiat mortis mcntio,alioqui habere-tür pro donatione inter uiuos,fccundumgloChic in uerbo. Si quid
• I
-ocr page 134-BNARRATtONES ÎM- INSTITVT’.
humanîtusÆft autê per omnia æquatakgatis amp;nbsp;fideicommiTsfs paf ticularibuslt; ^ Hæ mortis»hic tiunoftro,
Çaufa iftius donationis eft padum,fiue ftipulatio, cum cohfenfu utriufq;,coram quinque tefttbus,fcn'pturainteruenicnte , uelnon, modo morsdonatoris fcquatur,fecundum glo^hk in uerbo,Conftj tutio.
Tollitur autem hæc donatio,primo morte donatarq, fî donata-tins fuit paterfamiliâs,fî fuit filiusfamiliàs,uel feruus,durât hibilomi nus donatio in perfonapatris fîuedomini,hSifiIiofamiIiâs,cum fi-milibusÆdemort caufa donatio. Secundo tollicur per pœnitengt; tiam Rue reuocationem donatoris, Eft enim eius uoluntas ufque ad mortem mutabilis amp;nbsp;ambulatoria. I. Non uidetur. ff.demqrt.caufa donatio.
Propria uerô donatio eftintèrmuoS, quâefitqüumquisexmera Îiberalitate,purcfincaliqua cônditione uel caufa datuelpromittit,. utftatim uelit accipientis fieri, nec ullo cafuadfe reuerti. d^hi.ff.dc' donatio.Dico ex méra Iiberalitate,qüiadonator non debet aftridus efle ad dandum,nec donatarius ad aliquid faciendum. 1. Hoc lurc^^i: fi quis feruo.cum ^ fcquenti.fF, donatio.Dico purèjfînealiqua con-ditione uel caufa,quia fiunum ïllorum deprehenditur , non eft pro-: pricdonatiod.1,001,Hoc lure,^Labeo ff.de donationib, Dico ut ftatim uelit accipientis fieri,quia repetitio non habetlocum, ficuti in donatione mortis caufa,ucI in donatione ob eau fam p caufa non fe— quutafd.l.Senatus. ji- i^de mort,’eauf.donat.
Caufa iftius donationis eft ipfa traditio uel ftipulatio,fine nudum paôlum^Vtcuntp enim neq; ftipulatio,neq; traditio acceftent, tarnen de lure nouo donatio ualet.I.Siquis argentum.^.Sin autem*C,dedo nat.Ethocuerum,fiucin fcriptis,fîuc fine feriptis eekbretur, modo in præfcntiapublicarumperfonaruminfinüetur ,fifumma excédât çôo.aurcos,ut hic ^.Etcumretro* :
Reuocaturautcmilla donatiohodiepropter ingratitudinern. do.« natarq erga donatorcra, ueluti fiatrocem iniuriam incumeffum dat,uelmanus impias inférât, ueliaduræ mokm ex infidqs fuis inférât. Et eft ratio,nc fît cuiq: licentia,^ aliénas res rapere,amp; liberali-tatemirrideredonatoris. Hanc tarnen reuocationem tantum habet donator,non autem dus hæredes.kGencraliter.C.de reuocand»do-hat,
Sicamp;apudHomerum.
Hic locus fumptus eft ex ly OdyffQuurn enim Pyirhæus fecurri haberetdona,quæMeneIausdéditTclemacho, iufsitTekrnachum «a ad fe recipere»Tekmachus autem quia tirnebat^ne proci matris fi-
-ocr page 135-tlB. IL tU. Vit- CeDoMitoï^tli^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^
bimoftctnclanculum inferrent, ói^ patrimonium fuum inter fe diui-cItrent,noIuitttimrccipcredonaMenelai.Difpofuit ergo hoc modo ; Si proci me clanculum interfecerint,tu Pyrrhace,rctineto ilia do na,Si uero ego cos opprelïèro,adfcres mihi.Hic mauult Telemachus feipfum habere dona ]Mendai,quàmPyrrbæum, amp;mauulchabere Pyrrbæ«m,quàm procos.Iiaq;donatio morns caufa dicitur, quia fa da eft mortis mentio.
Et nota hie obiter,quod autoritates Poetarum,OratorumpPhilo Autoresiii fophorum,amp; Medicorum in caufis luris citari amp;nbsp;ailegari pofPunt» caupseitari Quia hic,^ infra de emptione» ^dtem precium ,amp;^ infra del. AquL f’iT**« lia.^Quod autem,amp;inl.».ff.dccontrahenda€mptioneSCuenditio ue,multi uerfus Homericitantur Jtcm,in kin tantum,in fimff.de return dmiCcitatur teftimonium Virgilq. Itaquoq; in 1. i-fftde 11. babes definitionem legis ex oratione Demofthenis contra Ariftogito-nem,Slt; in I.Cicero.ff.dc pernis,extat teftimonium Ciccronis ex oratione proCluentio.fimiliter indgt;k2»ff.deil.extatgraxadefinitiok Ex Chryfippo Philof0pho,amp; in 1. fcquent» teftimonium Theophra-fti.amp; in Lfi pater.ff.de foluucitatur audoritas Ariftotelis^Etin Lfepti momenfe.ff deftatuhominum,extatautoritasHipocrads medici. Sed hoc intelligc,quôd citari poffunt in his,quæ funt fuæ artis,utpu tà cum qu^ftio Phy fie a oblata fuerit : An fcilicet puer natus feptimo menfe poft nuptias,uel natusundecimo menfe poft mortem patris, dicatur legitime natus. Hæc quæftio Phyfica eft, Ideo ex lib ris Hipo cratis,uel fimilium deadend a,
Addecifionesautemcaufarumciuiliumillæ citationes neceflâriæ cts^nioftd»^ non funt,fed tantum probabiles. Ideo cis non ft atur nifi ualidifsima ^^^^^^-^^^^f ratione nitantur,ut colligitur ex I.fed diuiff. de return diuifio. , oratorHamp;ei
Temerèÿ Textusdkit temer è, quia reuocari quidempoteft pro-’ pterfummamingratitudmcm,utdiximu8i
VERS» Etaddicmplum,
Id cft,ficuti emptio perfeffa eft,€tiam ante traditionem, Gc quoq: dofiatio,amp; cogitur donator ad traditionem rei donatæ. Et fie nota 9biterhic,quodualet argumentum dudum à contradibus ad mo-dos acquirendi return dominia. Quia Imperator argumentatur hic de uenditione ad donationem, amp;nbsp;tarnen donatio non eft contradus propric,fedpotius modus acquirendi return dominia.
-. Jnßnuan) Scilicet coram magiftratibus,ud in præfentia publica-tuni perfonarum feribk^ttb«öC5cvtcbtôbô4gt; fd):eiben lallens
^^ Bu amp;nbsp;aliud ^cmi^.
In hoc ^ babes,quod donatio qua: dicitur propter nirotias, olim
-ocr page 136-ENÄRRATIONES IN INSTITTT,
DMAtiodttte ^”te nuptias dicta erat,quia fiebat ante nuptias,amp; tadtam condition nupùM, nbsp;nbsp;nbsp;nemdefuturomatrimonio continebat,utfdlicet tuneualerct,cùm matrimoniumcflètfccutum,amp;quacpofteaexconftitutione luüinia ni etiam confiante matrimonio augeri poterat, fed cùm illud nome, fcilicct ante nuptias,buic donation! non conuenirct ? quia poft nuptias potuit augcri,Iuftinianus fuftulit,difponenshanc donation^ poft nuptias confiante matrimonio inchoandam,Et ft dos au da fuc rit,augendam,donationcm^- propter nuptias appellandam, quant græci (xmlt;^{p'«i«,quaft pro dote dationem« Reliqua bona uxoris praeter dotem^paraphernafta dicuntun
^ l^ratokm»
iMf dcirtfcen- nbsp;nbsp;lus accreCcendi eft, cum portio unius accrefeit portioni alterius« ^t' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Notabis autem quodincontradibus 0lt; adibus inter uiuos ius ac-cr efeendi Regulariter non habet locum,id eft^portio unius ex cotra-hentibus non accrefcit portioni alt er ius J, ft mini amp;nbsp;T itio,fF.dc uerb* ob liga. In ultimisautemuolutatibus locum habet hoc Ius, quia hoc uideturextacitaamp;Sconieduratanaenteteftatorisprouenire , quare etiam non petentium partes accrefcunt partibus petentium. Exempli caufarSi plures effent haeredes inftituti,amp; quidam fuam parte non peterent,accrefceret ilia portio portioni petentium.
VinJi^a) Scilicet per ilium ritum, quo Prætorferui caput uirga tan gens,dcclarabat eum effe liberum. Vide glof.in ƒ Multis autem modisjin uerb o, uindida.fupra de libertinism
QVIBVS ALIENARE LICET
uel non. Tit. Vlll.
Domltàta».
BN hoc tituloexplicatImperator partemdeftnitionis doming, quæ fuprâ tradita eft. Diximusenim dominium effe Ius perfede difponendi de re corporalis nift lege uel conuentione prohibearis.Circa quod propofuithic duos cafus. Primus eft, quod quidam licet ftnt domini rerum fuarum, non tarnen poffuntdifponere pro lubito,nec eas alienarc , quia uel lex, uelconuentio prohiber. Lex prohibet, ne maritus res dotale# alienee, Exceptis tarnen quibufdamcaftbus,dequibus hicinglofJn uerbo,dotale,amp;in uerbo,prohibctur. Secundo prohibet,ne pupillus uel adultus fine tutoris uel curatoris fui autoritäre aliéner.
Conuentioautem obftatdebitori,quia licet retineat dominium in pignore,nontamendc co difponere poteft pro lubito. Deinde ê concrario,quidamlicetnonfintdomini,tamê certis ex caufis,derebus etiam non fuis difponere,ô^ eas alienate poifunt « utereditores qui
-ocr page 137-LIB. lî. Tiï. VIII. (iüi^Uf^ilienAreUcetiUtîwn. 5? qui pignora aliénant,fi id padtionibus fuit cautum* Si uerô nihil fuit cautum,poftunamdenunciationcm,ut debitorpignusluat^ clapfo biennio,alienatio ualet.Si uerô fuit cautû ne alienetur pignus V poft trinam denunciationem creditor quoq; poteft alienare, Vide glof, hic in uerbopCertus modus.
Interdiélafitalictiatio»
Si tarnen uxor confenferit aliénation!,amp; iurauerit non contraue-nire,ualet alicnatio propter iuramentum,quia hoc iuramentum poteft feruarifine difpendioæternæfalutis. c,EtfiChriftus.amp; c.cùm contingauextrà de iureiur.Hoc tarnen uerum eft,nifi prins iurafiet fe nunquam uelle confentire alicnationi,turn propter priusiuramentu, fecundum non ualerct.Vide cdicet, de iur ,in 6.
Idco^^uendicarinummipolJutïi,
Habes hic très adiones^quibus poteft pupillo confuli, ft pecunia -à fine Tutoris autoritäre mutuô dederit.Prima eft rei uendicatio,quæ *'datur fi pecunia nondum eft confumpta,fed extat^Secunda eft condi âio certi ex mutuo,quæ datur contra perfonam mutuatarr|,fi pecunia bona fide confumpta eft,hoc eft,ab co qui nefciuit mutuantê efifè minorem^Tertia eft aftio ad cxhibendum,quæ datur cotra eum,qui mala fide pecuniam minoris mutuö acceptam confumpfit» ld eft,fci cns mutuantem pupillum efte*
LiberabUur') Adhoc feiheet ut dominium rei transferatur in pupil lum,non autem ad ilium effedum,ut debitor fine Tutoris autoritate pupillo foluensliberetur.
Dare) ld eft,Dominium transferred
Iradcrc') ld cft,poirefsioncm transferre.
Soluerit^
- Nota hic ex glo.in uerbo, foluerit^tres fecuritates* PIena?plcnio-rem,8c plenifsima.Plena eft,fi debitor foluit pupillo fine tutoris au-toricate,8c pecunia foluta extat,ucl eft uerfa in commodum pupilli, ita quod pupillus inde fadus eft locupletior. Hoc caCu licet debitor nonfîtliberatusipfoiure,tameneftfecurus ope exceptionisjnhoe cafuloquitur ^ fin autem aliter,hictitulo noftro.
Plcniorfecuritaseft,fi foluit fine decreto ludicis, cum autoritäre tarnenTutoris,quo cafu debitor ipfo lurequidem liberatur, Pupillus tarnen fi non habet rem faluam,poteft in integrum reftitui. amp;nbsp;in hoccafuloquitur^,ldeoq;fi debitor^hictitulonoftro.Etefttext.in Li.2lt;fin.C*fiTutor uel Curator interuenerit» Pknifsimafecuritas cft,fi fitfolutio autoritate ludicis, In hoc cafu loquitur ^ fedhoc,hic titulo noftro, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
PER
-ocr page 138-ENARRATIONES IN INSTITVT.
PER Q^VAS PERSONAS NOBIS AC-quiritur* Tiu IX»
V P R A tradidit quæres;,amp;^ quibusmodi'snoftræ fiant* Hicautcm exprimit^per quasperfonas nobis acquiran* tur» Quod autem per nos ipfosres nobis pofsintacqui-ri,noneftdubium. An autem per alias perfonas nobis acquirantur,dubitari poteft.Imperator ergo hicdecidic,quód etiam per alias perfonas nobis acquiraturdominium ô^poflèCsio. Et prû mùm acquiritur nobis per cas perfonas,quae nôftro dominio amp;nbsp;Îurî fubicÀæfunt» Sccundô,per feruos aliertos,quos bona fide pofside* mus.Tertiô,per liberum hominem,bona fide nobis feruientê» Quar tô,per Procuratorcm.Item per Tutorem,Curatorem,6C fimiks per-fonas.
In primo cafu diftingue,AutIoquimur in filfjs,aut feruis. Si in fî-fi^Sjamp;fubdiftingue : Autloquimur in peculio profeditio,quod fcili cet filiusfamiliàs ex re,uel propter rem patris acquirit. Et habet pater plenum dominium,tarn proprietatem quam ufumfruó:um. Aut Io- lt;nbsp;quimur de pcculio aduentitio,quod fcilicet aduenitfiliofamiliäs, ex bonis maternis,fiue alinea materna,uel ex profpera Fortuna. Et habet pater ufufrudum,filius uero proprietatem. Aut loquimur in Ca-ftrenfi peculio, quod fcilicet filiusfamiliàs in caftris acquirit. Aut in quafiCaftrenfi peculio loquimur,quod fcilicet filiusfamiliàs fua arte uel induftria acquirit,ut fi eft Magifter artium liberalium, Medicus, Aduocatus,Notarius amp;c«Vt hicin glodn uerb.Caftrcnfib,Etin his duobus pécules nihil acquiritur patri,fed films retinet tam ufumfru-dum quam proprietatem. Vide l.cùm oportet, cum ibinotat.C*dc bo.quælib.Si uero in feruis loquimur,iterum diftinguc : Autloquimur de feruis in quibus habemus plenum dominium, 8C nobis etiam inuitis acquirunt.Cum fcruus nihil fuum habere pofsit.^Item uobls, hic ritulo noftro. Aut de fis loquimur,in quibus habemus tantum u-fumfrudum,óó noftrum fit quod ex re noftra , uel ex operibus fuis acquIrût.Reliqua uerö omnia,utfielïèthæresinftitutus S^c* ad pro-prietarium fpedant .^ de fis, hic tit.noftro* Idem die de eo qui fiber5 hominem,aut feruum alienum bona fide pofsidet.
^ Exhisita^^c^
Quia alteri per alterum Regulariter nee obligatio,nec adio, nec dominium, necpoirefsioquæripoteft,Vthicamp;infrà»^Siquis alfi, deinutilibus ftipulationibus«
^ Eia^cnif^»
In initio
LIB. H. Th. X. üeTeSdnuntkoriinAnäif, 5'-4
In im'cio huius libri diximus duphces effe caufas,quibus res n oft re Bunt,de lure gentium fcilicet,^ lure ciuili, Caufas luris gentium ex-* pheauimus in titulo de return diuifio. De lure autem ciuili diximus, quod res fiant noftrx bifariam,aut figillatim,aut per uniuerfitatem«. 'SigiUatim acquirimus,uteûm fîngulæresfeparatim nobis acquirun.-tur,quæ acquifitio pro parte in præcedentibus titulis traeftata eft;gt;ut ufucapione,praefcriptione,donatione. Partim uerô expücanda eft, wtin titulo de legato,fideicommiftb fingulari ô^c.Peruniuerfitatem uerô acquirimus reSpCum uniuerfa bona alicuius nobis adijeiuntut;, quod fît aditionehæreditatis,agnitionebonorum poftèfsionis, arro gatione,afsignatione bonorumjibcrtatum conferuandarum caufas Aditio autê hereditatis fit duobus modis. Autex Teftamento,autab: inteftato. Traftatergo in titulo fequenti primum modum deTefta-mento.Dereliquis fuo locodicemus.
DE TESTAMENT! S ORDL
nandis. Tit, iX*
^ESTAMENTVM eftuoluntatis noftræ iufta fentert* TeÂ^wwrw». I tia,de co, quodquis poft mortemfuam fieri uoluit.l.t, 1^*^^PP^lb'^tf’r, tcftamentum,qua(i teftatio Qs^ mentis.ut hic in principle^ Huius defimuonisgenus eft fententia» Dicoindefînitionenoftræ'uoluntatis,ad diftèrentiam feruorum,fîlioruiTifamiliâs,impubenïm,furioforum,prodigorum, mutorum, furdorum amp;cgt; Qjiiailli amp;ftmilesnonhabentliberum arbitrium propriæuoluntatis, Sed dependentcX alicno confilio S^ poteftate. Quare illorum fententia proteftaihento non habetur, ut infrâpertotum titulum. Quibusnoneft permifTfa, tefta.Et hæc differentia refpicit propriè circunftantiam perfonarum aftiuam, hoc eft,quiteftamenta facere poffuntftnprimisenirn debemus con-fiderare an is qui fecit teftamentum,fucrit tabs perfona,quæ potue-riefaeerc» Deinde fi potueric facere, confiderandum eft,an fecun.-dum difpoßtionem lurisfeceritd»4«fF.deteftam. Sequitur in defini-tione, iufta fententia, Dico ergo primùm ad difFerentiam tefta-meuti non folcnnis, uel imperfedW ratione teftium,uel aliorum re-quifîtorum,quiataliaTeftamenta nonualent,nec funt iufta fententia , ut infrà de hæredû quæ ab intefta. defer, in principio. Secundo dico iufta,ad differentiam tcftamcntiillegitimi,fiuereprobati,uc fi quis inftitueret hæredem non capacem,ueluti deportatum,uel na-turn exincceffu,uel turpiterdifponeret, quoq; non effetiufta fententia. t quidam, flf.de çonditio. InftituJ.nC.de hæred, inftituend, Ethæc pars differentia; refpicit circunftantiam perfonarum pafsu
uam.
-ocr page 140-ENARRÄTIONES IN INSTITVT.
uatn^boc eft, hæredes inftitui poflunt in teftamento, de quitus infrâiTerdô dico iufta,addiffcrentiam ceftamenuimperfedti,»! quo plane nullusefl inftitutus hæres, quia non ualectaletefta-’ mentum gt;nbsp;nec eft iufta fententi a. ^ Ante hæredisjnfrà de légat» Dico de co , quod quis poft mortem fuam (ien uoluit, ad dirfe-rentiam aduum inter uiuos»
EftautTeftamentum duplex: Militate 5lt; Paganicum»Tefta mentum militate eft,quod miles facit.Et fit bifanam.Aut n.do mi extra militiam,fiueexpeditione,amp;Stenctur teftari fecund5 di fpoGtionem luris^adhibins folennitatib. ^.illis autem» cu multis limilib.Inft.de militari Tefta.Aut teftatur in militiaftucexpedi tione.Et fubdiftingue: Aut in coflidlu, hoftiuep congrelTu, amp;nbsp;fic in extremo uitæ periculo teftatur, amp;nbsp;nullæ folcnnitates requiru tur. Adeo quod ft in uagina autclypeo fanguine fuo aliquid an* notauerit, aut puluere gladio inferipferit, pro teftamento habea tur, 80 ualeat.l .milites. C.de teft.militari. Modo probetut duo-bus teftibus , etiam cafu fortalTeaduenientibus.l.Lucius.cu gh fEde tcfta.milit.Autteftatur in militia,non autem in tanta necef fitate , Sdhoftium conflitftu , ut fi ualctudinarius-eftet, S^iterum non requiritur folennitas, fed ualetTeftamentum uteunep fiat» modo duos teftes ad hoc roget,quibus probetur.Nec enim latis efle teftes non -togatos cafu accederc,cum habeat ipacium rogan di teftes,quæ ratio ceftat in fupcriori cafu.l.Diuus,cum gios.in uerbo,conuocatis,ff»de militari tefta« Qui bus autem modis milites hoc priudegium amittant. Vide l.iq.amp;fl.ex militari,ff^de left, militari.Et l.amp;militibus,C.de teftamen.mili»
Telhtmentum' l^a^anicun»
Teftamentu Paganicum,eft quod domi extra militiam confti tuti facimus,Et hoc diuiditurin duas fpecies,in teftamentum fo lenne, et teftamentum nuncupatiuum.Solenne fubdiuidit in left amentia quod coram principe, fine apud Ada cOra ludice fit J Et in teftamentu qd alioqui fit coram feptem prniatis perfonis, feruatis folennitatibus JnTeftamentO coram Principe,uel cora ludice apud Adafado,nonrequirunt aliqui teftes, UC eft tex.m 1.Omnium,amp; ibi D.Iafo.fuper glo.in uerbo,tcftib,C,deieft,cil Principis uel ludicfs prefentia fufficiat ct fuppleatomne folenni tatem.Licet Bar.ibi requirac duos teftes,quemuide.Altèrâ fpC* ciem teftameti folennis,diximus efle,quod fit in fcriptis coraft-ptem teftib.priuatis,omniexceptionemâiôribus.în quoprimo requiruntea, quæ alioqin omnibus Teftamentis requiruntur, uidelicet,qu0d is qui facitTeftamentu,habeat teftamenti fadio nem adiuam,Id eft,qgt; fit tails perfona,quæ pofsit codere Tefta _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mentum
-ocr page 141-tIB. 11. Tit. X. De Ttamp;ttmentK ordioMÜt^ ^^ mentum,de quibus infra. Secundô,quôdinftituaturhæresquifit de perfonis,cumquibusteftamentifalt;ftio pafsiua eft. Id cft,quæ poftet hæres inftitui,de quibus infra. Et præter ilia communia, habet hoc Teftamentum etiam alias folennitates , quæ neceflariô adhibcndæ funt,alioquinonualet. Primo itaq; requiritur, fi teftator literas no-rit,quôd propria manu Teftamentum fcribat,aut aliofenbente , fe fubferibat. Si uerô nefeiat Iiteras,adhibeac aliquem ultra alios fepte teftes,qui fuo nomine fcribat 8cfubfcribat. Secundo privientia feptem teftium,præter cum,qui loco teftatoris feribit. T ertiô,quôd iUi teftes fînt ad hoc rogati,8d non cafu accefterint* 1. Hæredes palàm,^ inTeftamentis,ff«de teft.Quarto,quôd illi teftes fint omni exceptio-ne maiores,utliberi homines,puberesmafculi,non furdi,muti, nee bonis interdi(fti,uelprodigi , nee poteftati teftatoris fubieüi» ^Tc-ftes,cum fequen.hic tit.noftro. Quinto, quod teftes fe fubfcribant, unocodemq;tempore^loco, nullo fcilicctadu extraneointeruc-niente,nec unus teftis pro alio fcribat, fed quifque proprio chirogra pho uti debct.lfingulos.ff.de tefta.Nifi fia c in tali Ioco,ubi tot literati non inueniuntur. Nam tune duo uel tres,pro alps literas ignor anti busfubfcriberepoifunt.kfin.G.de teft, Sextó,quod teftes confignêC propres an nul is, uel alienis,ß propriosnon habent.l.fi unusdn prina cipio^C^detdfcf.’ Scptimó,quöd teftator fcribat hæredem,aUl fcribi faciat,proprioq; nomine explicetd.Hgredes palam.ff.de tefta.OAa-uo requiritur,quüd omnia illafiant unoconiextu, 8^ finediuerticu-lo ad alios adus,nifi interueniat aliqua humana necefsitas, heum an tiquicas.^ i.C, de tefta. Et fi prædidorum unum dêfuerit,dicitur Te-ftamentum non ualere,propter defclt;ftum folennitatis, I Hac confuL tilfC.de Tefta.
DE TESTAMENTO SOLENNI
Qui ergo uuït eendere Teftamentum inferiptis foIcnnc,Primüm f^^^^ ^daL ipfe fcribatfuam uoluntatem,fi literas norit,aut finefciat,manu ake^ ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. riusSc fecreti amicifcribifaciatjn charta fpaciofa,amp; non rafa,ita uc \ ^^ j j retincatmargi'nes,amp; præfertim in parte inferior!, propter fuam 80 f ^‘^‘’ teftium fubfcriptiones,óó figiUorurn appenhones, amp;nbsp;feriptam impK cetjita ut uacans pars,in qua fubferiptiones amp;nbsp;figilia fieri debent, e^ '' mineat,mcmbranulärue fiue figatula , in quibus figna teftium affigi i debent,appendat,Quofaâ:ouocetfeptemteftes,corâm quibus ex- i* ponatquideummouerit, quodTeftamentum foIenneS^ fecretumi, compofuerit,amp; ne pofsit impugnari, roget eos fua figilla apprime-ƒ r€,féquefubfcribere» Etprimumipfeteftatorfefubrcribat,fîliteras j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
norit,Autfinefciat liter as,alius quidâ praeter illös feptem teftes ,eius /
-ocr page 142-ENARR'aTIÓ^ES IN INSTirVT. '
'Vit As A nominehocfaciatiPofteaueroteftes fuis proprijs figiUis,fihabcflt/ 1 autpluresunoannuloidfignent,amp;fefubfcribant» .
Sunt autem fubfcriptionis formæ4Primô,fi tedator literas norit, f feitafubfcribat:
Fomii* (ubfcri . Quod hocinftrumentum fiuc charta, fit Tedamentum mei N* ^ ^lit^^'*^^^‘^ ^'^^^ omnia amp;fingulacontenta,contineantmeamultimam uoluiv ; tatem,8c quod tedes fubfignatf per me rogati, corum figilla appogt; fucrint,feq; fubfcripfcrint, hoc meotedor chirographo,anHO Slt; die ódc.Siüerö nefciatliterastedator^tumahus extra numerum feptem tedium pro eo fubfcribat,hoc modo :
Quod contenta in hoc indrumento iuffu Sópetitione Naedato-ris manu meaN.fcripta,dicdustedator uolücritfuum cfTcTeftamcn turn folenne,ultimamq;uoluntatem,tcdibusfubfcriptjsfubfcribcn» dam amp;nbsp;fubfignandam exhibitam cfTcptedor ego præfatus N^manda to didi tedatoris,h'terarum ignari, in cuius fidem merogatu amp;nbsp;man dato didi tedatoris fubfcripfi,fignoq; mco quo utor fignauü Tedes ueró feita fubfcribant ;
Ego N»rogatus amp;nbsp;præfens una cum omnibus fupra ud infra fer# pris tedibus præfentibusamp;rogatis , ad fingulain hoc præfenti In-drumento contenta amp;nbsp;fcripta,pro folenni tedamentoN.nobis exhi bita,didi tedatoris precibus amp;nbsp;mandate,me in tedimonium fubfcri pfi,amp;id proprio(fihabet_) uelcommodatoffi proprium non habet) figillo fignaui SCc.Ethæc de confedione tedamenti folennis dixide fudîciauCùm autem tedamentorum foknnium inferiptisfadoru, tenorem ante publicationcm nemo tencac,placuitquoq; de publica-rione pauca annedere.
DE PVBLICatIONE TESTaMENTO^ rum folennium in fcriptis.
Iudex ordinarius adeaturd.tcftamcnta,amp; J»confulta«C.de Tcfta*qui citat omnes , quorum intereft publicationcm fieri,uelut illos qui ab inteftatofuccefsiflent defundo.Quiainadibus præiudicialibusuo candi funt omnes,quorum intercftd«De unoquoq^fF.de re iudica* Secundo debent uocari teftes,utrecognofcant figilla fua.I^Cüm ab initio.ff.qucmad,tefta,aper.EtTcftamentum femel hocmodopubli catum 8^ apertum,man€t firmum,etiamfi charta fuerit amifla. L p«-
blicati.C^de Tefia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
DEgt;TESTAMENTO NVNCVPATIVO*
NuncupatiuumTeftamentumeft,quandoceftatorcoramfifptem Tr^anwff^um tefi;ibusuoluntatemfuamdeclarat,hæredcmâ; palam omnibus te^ ftibus audientibus nuncupat,l*Haeredespaiam,H:,dctefta. JNomen ; nbsp;nbsp;nbsp;. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Habens
-ocr page 143-LIB« II» Tit* X« DeTeflumenlisordinandi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^
häbens anuncupando, Differt autem à Teftamento folenni in feriptis , quod in illo teftator celat teftes fuam uoluntatê,m hoc aûcnon»Ec fit duobus modis.Aucenim teftantur patentes inter liberos,Sefatis eftadhibere duos teftes,etiam non rogatos, hue fincma(culi,fiue fœminæd^hac confultift.^ex imperfefta.C.de teftJftin.C^famil.hercifiAut teftatur quis nuncupatiue inter ex traneos,amp;fithoc teftamentucorafepte teftibus, omni exceptio nemaiorib» quales funt liberi homines , puberes amp;c. de quib,. uide que diximus fupra in quarto requifito teftamenti folennis» Fit autem hoc Teftamentûbifariàm»Aut enim illa uoluntas te* ftatoris coramfeptem teftib*declarata,in præftntia Notary redt giturinformam publicam, id eft,conficiturdefupcr Inftrumen turn per Notariu,amp;ftaturpofteahuic Inftrumento, Aut no rc-digitur in forma publicam, fed tantu ftatur notitiæ teftium, uel feripturæ têftatoris priuatæ,quæ tarnen feptem teftibus proba-ri poteft.Et diftingue: Aut teftatur in infirmitate,aut extra infir mitatem.Si extra infirmitatem teftatur, Sciterum fubdiftingue, Aut teftatur in tali loco,ubi poffunt haberi teftes, Óórequirutur feptem teftes rogati,prefentes 0ó audientes,cumquib« teftamen ti fadio eft, nee fint de famiha. têftatoris. Aut teftatur in pago, uillafiue alio loco,ubitot teftes adhiberinon polTunt, Etfuffici unt quincp4.fi«^Sin autem.C.de Teftament. Sinaut in-infirmi täte teftat.Et dic,autlaborat morbo contagiofo,ut pefte,0dc.amp; poteft teftari fecundu Priuilegium militate, in prefentia duoru teftium,Quia non facile inueniuntür, qui fubeunt periculum J-deo(^ necefsitas excufat à f0lennitate.argum.dd.fi4C.de Tefta^ men.Autnoneft inorbus contagiofus,utfebris, amp;c. Etrequi-runturfolennitates requifitæ , uidelicetcum numero feptemte-ftiu,adhibita tarnen diftindione,de qua fupra.Si fcilicetin loco fuerit,ubi poffunt haberi tot teftes, 00proptermaiorê certitudt nem,foletinhuiufmodi Teftamentis apponi claufula Codicilla ns,hocmodo :^ihoemeurr^ftamentum nonualctluretefta-mendjUaftat fahê^re Codicillorum,uelalterius cuiufdam ultt mæ uoluntatisimperfeêî:æ,5^nonfôîénnis»UeCôdîcillis dice-nius infrâ.Et fi hefes nominatus inuTiteftamento nucupatiuo, nontamen in ftriptis rcdacto,uelit quo'd illudTeftamentupro* bet perpetuó,poteft adire magiftfatu illius loei, 80 petere,ut teftes, coram quibus hæres eftnuncupatus,cum omnibus qui alt-quod Intereffe pr^tendere uelint, citentur. In quoru prefentia producat heres Memoriale à priuato aliquo fcriptum, uolunta xeni Têftatoris continens,ó^ legi faciatcora inagiftratu, petatep
-ocr page 144-ENÄRRATIONES IN INSTITVT.
Teft« examinari, utdeponant an iliafucritTeftatoris ultima «£?-lt; luntas.Etfi Tcftes,audito tenore Memorialist fiue chartulæteam fuiireuoluntatemdcfundi,redigitur id in A da ludicfj.Ettune fiex-aminatis Tcftibus,nuIIiextiterint concradidores,publicabitludcx eorum dida, Öd pronunciabit publicationem ritefadam , ac tan^ tam fidemillifcripturæadhibendam, aefi originale uoluntans de-fundi in feriptis mandata: extaret. Quibus peradis, talislcnptu-ra publicationis tanquam publica,ubiqueprobabit.utcolljgitur ex nouDodorUnl*PubIicatüG»Teftament. Et hæc uera,finuni con^ tradidores extiterint. Si uero extiterint contradidoi es, contradi-dio Cummatim ante publicationem excutienda eft, an fît fufficicns, nee ne.
Si uerôTeftamentum nuncupatiuum fit inferiptis, debet Tefta-torhæredemnominarecxprefsè,coramfeptemTeftibus, Ôd Nota-rio,qùi poftea illam uoluntatem Teftatoris redigit in formam publi çam.Et hic modus teftandi eft maxime in ufu. Et hic refer diftindio# nes,quasin proximo membro allegaui.Nihil enim ab eo differt,nifî quôd Teftatorpriusconcjpitfuamuoluntateminfcriptis,amp; poftea iïlud ProthocoIIon exhibet Notario,ut publicum Inftrumêtum de-fuper conficiat^quod fîue confedumtfîue non confedum fuerit,ni-Iiilominus teftamentum eft ualidum,quo ad fubftantialia, modo fe-ptemteftes extenu
Quomodo autem publicetur hoc Teftamcntum,pradic£c amp;^ con fuetudini uniufeuiufque regionis committendum eft.Fit tarnen pu-blicatioplerwnqweperexccut9res^ideft,Teftamentarios poft men* fern.
Et prædida,quæ de folennitate feptem teftiû diximus, uera funt, QijomoJo rr?i ^ ^“’^ ’^ ^“0 teftamêto inftituerithæredes extraneos,quales funtfra» nunturUberi tres,f9rores,^ remotiores Secus autem fî inftitueret liberos fuosna h^des. turales,amp; Icgitimos.Nam hoc cafu ualetteftamentum,etiâfînepræ didis folennitatibus,modô adhibeantur duo teftcs,fîue mafeuli fîue Ci^ttnutui‘ fœminæ fînt,dj,hacconfultifsi ^ Eximperfedo,cum Autentica fe-leatttdimen- qucnti.C.de Teftament»amp;l.fina.CTami.hercif.Seciin^ delurcCa-^M^^^“^ 1 nonicouaUtteftamenn^ad pias caufas, cumi duobusteftibus« c. ^f^ ' j | Relatum»exträtde TelïamenU Imo de lureCanonico quodlibet te-1 ftamentuma Parochianis, in præfentia Presbyteri parochialis 0^ ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 duorum teftium fadumtUalet.c.Quum clTes,extra de teftament-Sed
Ihoc poteft procedere in terris Ecclefîæ , fecus autem in terris Impe-arh^quia ibi feruatur lus Ciuile cum feptem teftibus.arg.c^Si duobus, fin.cxtra,de appellat.
Caufa efftciens teftamenti ualidi eft teftator, qui habet teftamen-tifadio
-ocr page 145-LIB. II. TU, X. DeTeUitmemisoTihundit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^'Z
tifadi'oncmadiuam.Omnis autem iUam faclionem habet, qui non Qui prohiber prohibetur teftan.Prohibentur autem teftari» filiusfamiliàsm peem’ turtcUari. Üo aduentitio amp;^ profeÂitio,Impubes,«tiam paterfamihàs,furio(us, inutus,furdus,feruus Ô^c,utinfrà,Qinb.non cftpermiffum fae.tefta încn.per tot.Sccundô,hærcticus,credcns hæretico 5^ fouens. c. Ex-communicamus»^Credcntes»extràdehæret»Tcrtiô,incertusclc fta tu fuo,id eft^qui nefeit utrum fit liber uel feruus,fîliusfamiliâ$^ue] pa terfamiliâs.I.de ftatu.fîgt;de tefta. Quarto, condemnatus ad mortem Ciuüem,uelnaturalcm,propter crimen commune,!,Eius qui. ƒ. »4ff» de ceftamenuQuintô,perpctuô Banniti,qui æquiparantur déporta-tis.glofUinuerbOjRetinent.^ Rdegati.Inft» Quib. mod.Ius patnæ potlt;ft.foIui»Scxto,obfides,bÛ (BtClfcl/qui feil icetea condicione ali- ' cui traduntur,ut fi dans obfides à fide recedat,accipiens uuæ neciiq; in cos habeat poteftatem,kObfides.ff. deteftament. IlliScfimiks fi feccrintteftamenta/unt ipfo lure nulla,Reliqui uero omnes,extra ib loSjhabentceftaraentifacnrionemadiuani.Concrariorumenimeadê eft difciplina,iuxtal.i.ff,de qs^qui fünf fui uel alieniluris.
Effedus Teftamenti cft,quód hæres inffitutus in omnibus bonis, in quibus eft inftitutus,ftatim poft mortem teftatoris fit dominus fi-dc,ô^poftaditionemhæreditatis,uerc,8ckgatadcbêtur legatarqsy fccudum difpofitionem tcftatoris.Rcipub.enim intereft ultimas ho-minum uoluntates cxpcdiri.I.i.C.defacrofand« Ecck.
Hucufqidctcftamentorum confedionedidum eft, Nunc autem dicemus quomodo teftamenta fada infirmehtur. Et primum tefta-mentorum quædam fîuntlure,quædam uero non Iure, N on iure di- ^^^ tezamen cuntur fieri,quæ carent fubftantialibüs, amp;nbsp;foknnitatibus requifitis, AidMurrio uêiuti fiteftatornonbabuitteftamenti fadionem ädiuam ,ucl omi- iurefitri. fit folcnnitates.udnon inftituithaeredem,nec exprefsc exhxredauit, quê debeacinftituere amp;c.Et illa teftamenta ab initio amp;nbsp;ipfo lure funt nullad.t.ff.deiniuft.rupJrritóqucteftam, lure dicuntur fieri tefta- Qg^ tei^dmen tncnta,quacconfidunturfccundummodosfupradidos,Horum ta.^“’«quot;^«’«K men quædaminfirmantur,quod fit duobus modis, Aut ipfo Iurc,aut‘^'‘^“’^’ ofticioludicis.lpfo lure quoq; infirmantur bifariam» Aut enim rum puntur,tutfiuntirrita.Rumpuntur primo agnationenaturali uel ci üili,utquumpoft teftamentum annafcitur fuushæres’,idcft,filius uel nepos,ante mortem teftatoris,Vel fi ipfeteftator antemortem fuam, poftteftamenti confedionem aliquemadoptauerituel arrogauerit, qüoddicituragnatioCiuilis. (^Rumpitur.infra, Quib»mod»tefta-mentanfirm» Secundo rumipitur,fi poft teftamentum natus fuerit
1 Pofthumus.^Poftbumi.infrà,deexbærcd.liber»Tertiô,pcr pofteri# U8 teftamentum perfedum.^ poftcriore. infra, Quib. mod. teftam.
^ «1
1
-ocr page 146-EKARRATIONEjS IN IKSTITVT*
InÊrm.ïrntumfîtKftamentum lure fadum, Primo ,fi teftator capita diminutusfuerit,etiamfi minima fuerit capitis diminution ut adopt# ÿAlioquoq;modô.infrâ,Quib.mod,t€ftam4nfir# Secundô,quan^ dohæres,fcriptus udnominatus,hærcditatcm non adit.dJ.i, ff* de iniuft.rupt.irritoquc teftam ♦ T ernô,G T eftator metu futuræ panse feipfum interfecerit.l.q.in fin.C.qui teftadae.poŒ Officio ludicis in-firmantur teftamenta,quâdo opponitur querdainofficiofi teftamc-ti,dc qua infrâ fuo loco,
Ojerumaltcro inpace} Quod nos dicimus paganicum#
Qjjae ßnt Calata GomidanUide apudCdUlibj^^capi.iy. Ea au^ tem teftamenta uocabant ipfî Calata Comitia, quæ nos appdfamus Paganfea^Et quod nos dicimus militate, ipfiuocabantprodndum, quafi fucemde fieret*
^ inuerbofimilûtempton
Familiæ emptor,qui hætedis loco erat, coram quinq; tefiibus 8C seftimatore hærcditatis,qui Libripens uocabatur,cmebatha?rcdrta-tem æftimatam â Libripende,pro uno aut altero nummo»Et ilïa cm-ptio erat imaginaria,amp; fie in iîlo Tcftamento requirebantur très per fohae.Primô aenditor,quiloco tefiatoris erat. Secundo emptor ta- •. iniliæ,id eft,hærcditatis,qûierat loco hæredis» Tertio Libripens,qui œftimabat hæreditatem. Adddaâtur quoq; quinq; teftes,quibus pro. babatur illaimaginaria uenditio«
'Per emancipationem ) Sicuti lure ueteri emancipatio Elqfamiliàs fie bat perimaginariam u€ndrtionem,quia pater emancipansuendebat «umalicui prô nummo,fortcfub ilia tarnen condirione , utemptot cum ftatim manumkteret,de quo in ^ præterea.fuprâ^ Quib.modx lus patr.pote.foheadem fimulationenebantquoq;teflamêta,dequû bus hic*
Emancipatio ) Id eft,imaginaria uenditio*
VERS. Sedutnihil,
Ïn hoc principiô ufque ad ^ Poirunt,habcs quatuor Formas Telia Chentorum, Prima erat T eftamenti,qüod fiebat domi, extra milinâ, Sc uocabatur Calata Comitia* Secundum,quod in militia fiebat,amp; dicebatur procindum*Tertiüm,quod fiebat per æs 8^ libram^d cfigt; hæreditate ædimatà pro exiguo ïBrc,pro quo emebatis, qui diceba^ turfamiliæ emptor,amp; hæres cratLibra autem proprichacreditas di citur.Sicuti cnim libra in duodecim uncias diuiditur, Sic quoq; harre , ditas in duodecim parkes,utgiof.hic in ^ Qjiód ueró, in uerbo, Li# bram.Sedhæcomnia funtfubIata.Qjiartum,eftfoIenneTefiamengt; turn in fcriptis,quód coîledum eft ex lure Ciuili, Conftitutionibu« Principum,amp;IurePrætorio.Pnmô à lure Ciuili fumpturn eft,qucd
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tdlcg
-ocr page 147-tlß, it Tit ÿk t!ieTt^dmtntisar^ininUs^ i^@ idles adhibentur. ExConftitutiónibusïrnperatorum, fubferiptiö^ nes teftatoris Si teftium,ut d.I.Hac cönfultiCsiitiä.C^de Teftam» fertig de Iure prætono^ngnacula ÔC numerus feptem teftiumt^ Iure e-nirnbonorano. hic titmoftro*
C^nHUutionum^ld eft,ex IkPnncipum, quibus lus Uctus emenda-batur*
. lurc Ciuili ) ld eft,ex libris Pandedarüm,ut h hæredes palam» IR déTedamentis.
Scänc(lue mutier»
Licet muller in Teftamentisnon pofsiteffe teftis, tarnen ióCodL cilIis,Donationibus caufa mortis,00 alqs uolütatibus.ltem,in omnibus caufisGiuilibus,6iquoq;GriminahbüsreguIariter teftis eflè pó teft,fecundumglof.inhfin»iiïucrbó quinq;. C*deGodicilHsgt;tquitc-/lamento, ^Mulier^ff.deteftam.EtuidegÏo.Cfforusdnuerbo foe-mina.extra de uerbolt;fignifi.
Intc/labilcs^4
Inteftabilis eft,qui necTeftamentum fat ere,nec in T edamento hc i^f ^^^kt. res inditubnee etiam teftis adhiberi poteft» Quales funt qui ob crimen famofumdamnantur,ucl qui muliebria pafsifunt, de quib.in glo, hic in uerbO^nteftabilcs,
VERS» Reprobaiumefi.
Notabis hic obiter,quod domefticum teftimonium reprobetur, bomrfl/cwHf« nonfolùm in Teftamentis, uerumetiam in omnibus alfjs adibus in- ^^^^'^ ter uiuosd.i.C.dc Teftibus.Nifi fiat aduerfario uolente, uel probarc triait.^14^ tur innocentiadomeftica» Q^i auxem fint domeftici,uidegloEhic, inter uiwi ni in uerbo,In ea» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’“‘^*’
Rctu^ißimi} Sicuti familiæ emptor amp;nbsp;cius eóniumdi in tertio ge-here teftamentorum,quod fiebat per æs dclibram, non poterât ede
telles in Teftamento.Sic hodie nee hæres, nee cius coniundi teftes ef CepofTunGquiahacres fuccefsit in locum familiæ emptoris»
ÖE MILITARI TESTAMEN-
to» Tiu XU ' aRopter nimiarn impcritiam) Magis enim debet fcire arma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^
quamleges.l.fin»^Arma»C*deIufcdelibcr. IdeöqJuris ignorantiam quoœ aIlegarepoPunt,etcxcufahtur,uthic J’JJ^jJJ mtextU7inuerbo,lmperitiam.Quïeautemrequiranturiy„, gt;dhoc,utquis pofsit lure militari teftari. Vide in glof. fuper Ruhr» Anauj:em noftri milites gaudeant hoc priuilegio, eft communis opE nio,quód non.Q^ia illorum militia non eft priuilegiata» Vide Ang* tóe,in ^Planc.8c loan.de Pla.inprincipio tituli noftri.
-ocr page 148-; -,B N A R R A T ION r « IN INSTITUT.
Set/ ic/lari ) Régula eft,quód fihusfamilias regularitcr non pot^ ' condcre Tcftamentum»Hæc régula faHi't,Primó in filiofamiliàs rhC lite,qui in Caftris 5^ domi in peculio Caftrenfi teftaripoteft^uchic» Secundo fallit in peculio quafi Caftrenfi ,'dequo quilibecfiliusfanliJ iiaspoteftteftaii.^»fin«hictitulonofiro» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;-
§,Clmder^f '
Vel uti fi miles teftaretur in caftriis pfiüilegio militaripamp; inftitücrec Titium hxrcdem,fub hac conditione : Titius hæres meus éfto, fi fad ÔUS fuerit ConCuI, Poftea miles miftus eft domum p amp;nbsp;decefsit infra annum.Titius autem hæres inftitutns,póftbiénnivirn fallus eft Gon ' fuï,8d fic conditio infra annum non eft impkta.Quæritur an ualcaC Teftamentum quafimilitis.Et uidecur quod non. Quia militareTe-ftamentum poft mifsionem ad domum,anno clapfo cxtinguitur,Et hæc conditio;gt;fcilicet fi fa eft us fuerit Cofub finite intCgro biennib eft impkta Ergo amp;^c,T amen deciditur contrarium,quöd uakat,Quia cuentusconditionis in teftamentis retrotrahiturad tempus teftamê» tbamp;f ideo hæres inftitutüsfub conditione,ea aduenientecenfetur hx resinftitucuspurê,temporcteftamcnti. '
QVIßVS NON EST PERMISSVM FA-cereTeftamentum^ Tit» Xlh
^' ^ ^ ^ iftius tituli ufq; ad ^ prætefcâ^hæc eft,quÓd fid Eusfamiliasnon poteft condcre Teftamentuminifi de pt culioCaftrenfi,00 quafi Caftrenfi» nbsp;nbsp;nbsp;quot;
VÉRS. Jtemfifioft» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;
Nam in teftamentis requiriturfanitas mentis , amp;nbsp;non corponV, Hinc eft quod Notary in omnibus teftamentis» fcribunt: fanus mete ÄS in telkdu Jicet languens corpore.I.2.amp; ibi Barto.fEde teftamen.
JS/cc ad rem) Occur rit tacitæ obielt;ftipni,id eft, Teftamentum int puberis fiuefuriofi,propterêa non confirmatur, quod poft cofedid nem impubes fadus eft pubes,uelfmipûisfanæ mentis, per d. regu-Iam.Quod ab initio non ualuit amp;c.ut glo,hic in uerbo,inutile.
^. Item fur dtté^
In muto 8lt; furdo ita diftingue : Aut naturaliter hoc accidie , aut cafu.Sinaturalitermuti^fürdi funt,necTeftamcntagt;necCodicfi-losfacercpoflunt.Siueroïdcafuaccidit.Etdic; Autquis eft furdus amp;nbsp;mutus fimuf .Etdiftingue X Aut nouit literas, ÔC poteft Teftamen/-turn manu fua fcribere,obfcruatis foknnitatibus: aut non nouit, Ä teftari non poteft- Aut xnorbuseft feparatus. Et tunefieftfurdus tantum,^ habet uocem artfculatam,amp;tcftari poteft. Si ucró aures apertæfuerint,lingua autem impedita, poteft Teftamenturnferibe*
-ocr page 149-Il B. IL Tit, XlII. Vie exhiteijtionthberoftM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^^
îT, finiras norit, quas Onon nouit, non potcftTeftamentumcondc* K^hdifcretis.C.quitcfta.factpoir.
DE EXHAEREDATIONE LIBERO-rum. Tit. XIII.
NVMERATA funtinfuperioribusquæinquolibettegt; ftamento pcrfcvlo rcquirâturjupcreft adhuc aliud quid-dani,propter quodTeftamentûimpugnatur,ueIuti fi pa-’^terhabeatinfuapoteftatefiliosjfilias, nepotes èc neptes cx filio,8^eos exprefsènon exha^redaucric, nee hæredes inftituerit, infirmatur eius TeRamentum.Quare bic tit.tradat exhæredationem Iiberorunî.EftigiturexhcredatioIibcforum,àruccefsione cxclufio. Et eft duplex* Tacita,amp;^ exprefta. Tacita eft, quando mater uel auus ^j^j.^^^^^^.^ raaternus filios fiuc nepotes filentio prætereunt. Silentium enim ma. ^^^^j^ ^^^^ tris uel aui materni tantum facit, quantum patris amp;nbsp;aui patemi ex- flex. preffaexhæredatio.^Mater uel auus,hictitulonoftro. Habent ramen iftiliberiquerclaminofficiofi jeftamenti, de qua infra Cuo loco dicemus. Exprefta eft,quando pater uel auus patemusfiliumnepo-tem,fiue neptem,ucleçontrà, precedente fufficienti caufarum preba done à fuccefsione exprefse amp;nbsp;nominatim excludit. Dico pater uel auus paternus,ad differentiam matris Sc: aut matemi, qui liberos Ô^ nepotes non habent in poteftate*Quarc etiam exprefta exhxredatio non requiritur,fed fufficit Glentium. Dico præccdête fufficienti eau farum probatione,Quia ft non fufficiens caufaingratitudinis filq er-ga pattern probatafuerit,exhæredatio no ualet,8ó Teftamentum in-firmatur^ Aliud quoq;» in Autentico,ut cum de appeUcog.colIa, g. Dico exprefse amp;nbsp;nominatim, Quia non fatis eft liberos inter cæte-ros cxhæredari,fed nominatim,ut hoc modo : Titiusfilms meus cx-hæres efto,propter illam uel illam caufam.
C A VS AE exhæredationis,propter quas parentes liberos fuos exhæredare poftunt, funt X111 h
Prima,fiquis parentibusfuis manus intulerit. Secunda,fi grauem uel atroeem iniuriam cis ingefterit« Tertia,fi cos in criminalibus caufis aceufauerit;, quæ non funt contra Ptincipem,uel Rempublicami
Qnarta,fi cum maleficis hominibus ut makficus uerfatur* Quinta,fi uitæ parentum fuorum per uenenum fiuc alio modo infi-diaritentauerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^
Sexta,fi nouerez aut concubine patris fui fe immifcuerit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Scptima,fi delator contra parentes extiterit, 6ó per fuam ddationem grauia difpendia cos fecerit fuftincre,
r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cäaua,
-ocr page 150-ENARRATIONES in’ INStiTVt? - * , .
Odaua,n pater comedus fucrit in uincula,amp; filius nolit ptö CÖ Wf iubere» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
Nona,fifinusprohibuit parentes condereTeftamentum.
Decima,^prêter uoluntatemparentum arenarrjs amp;nbsp;mimisfilius fe fociauerit.
Vndecima/ifilia mauult impudicêuiuere,quammatrimonio wn^
Duodecima,nfi1ius neglexcrit pattern furiofum curare ud nutrire, Decimatertia, fï filius pattern captiuum non redemerit* Decimaquarta,fi filius fuit hæreticus ^ Aliud quoq;,cum ^ fequen* in AutenticOjUtcum de appellat. cognofcitur,collatione $♦
Et econtra, fi filius uel nepos de caftrenfi ,'uél quafi caftrenfi pecu-. lioTeftamenta condiderint,nec extent defcendentes,tenentur paren tes aut hæredes inftituere,aut cértis ex caufi's eos cxhærcdare^alioqui Teftamentum non ualet.
Prima eft,fî parens aceufauerit filium de criminc capitali,nifi aceufatio fiat de crimine læfæma^ ieftatis,uel hærefis.
Secunda^jfî pater ut maleficus,uel alio modo infi-diatus fuerit uitæ filfj.
Tertia^fi pater immifeuerit fenurui uelconcubi næfili)»
Oefto font caufæ.
Quarta, fi pater prohibuit filium Teftamentum condercin caftrenfi, uel quafi caftrenfi pecu-
propter quas libey lié»
dare patentes»
ripolTuntexhærç\Quinta,fi pater infidiatusfuerituitæ uxoris, ^ fie matris filq^uel mater uitæ mariti ueneno/fî* ue alio modo.
Sexta’, fi pater filium in furore conftitutum curare Ôlt; nutrite neglexerit.
Septima, fi'pater filium captiuum redimereno-luerit.
0ftaua,fi filius fuerit orthodoxus^pateruerobe re tic us» Vide ^.fi uerôcontigen't,cûfequen.in Autentico,8^cùmdeappel»cogno.colla»S»
Poteris quoque addere alias caufas æque graues, uel grauiores, propterquas permittitur exhæredatio. Hoc cnim â fîmili probatun Nâ ficuti in Feudo funt expreflæ caufæ,proptcr quas uafallus amio titFeudum, Tarnen propter alias non expreflas, æque tarnen gradues,quoque amittipoteft.c.Vnico^. porrô,in ufibus Feud.in titulo, quæ fuit prima cauGbenef.amitt.Et hoc obtinuit D.Doftor Hiero-
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nymus
-ocr page 151-LIS. TE TU, XlII. Üee^'h^yeintîoneîibCromie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^0
jnymus SchiurpfFjn publica difputatione.Et fie uitles exbæredari pot fe defeendentes ut filios,8C afcendentcs,ut patrem,matrem,auum,cc duiam amp;cgt;In collateralibus autem etiam proximioribus no opus eft cxhæredatione»Nam etiam prætentio fratrum non inuahdat Tefta-inentum,cùmipfiquerelam inofficiofiTeftamentiproponere non pofsint^nifiturpesperfonæ pro eis fintinditutæ. ƒ fororunfrâ.dein-ofF.tefta.Exhæredare autem alios amp;nbsp;remotiorcsgradu plané ineptu eftd. quidam ♦ ^ fed uideamus,fF. deucrb.oblig. Eft autem in exbæ-redatione obferuandum,ut pure fiat,non fub conditione , item t ut fiat in tota hæreditatç,non in parte, V ide glofin t^ ♦ ^ Ante berede s* ff-deliber Sc pofthu»
^ Filiumy Naturalem uel légitima,uel legitimum non emancipatu» Silentio pr^eterierit) Si non inftituendo hæredem, nec exhæredan do,
Inutiliter te/îabitur ) Id eft,ipfo lure non uaIetTeftamentum,fî filû us eft præteritus. Hoc tarnen ita procedit, fi filins peticrit deelarari Teftamentum elle nuîIum,Si uerô tacuerit,licet de rigore luris no ua leat,tarnen de æquitate Teftamento fubuenitur, 1, filio, cum glof.fîn* ffide iniuft,rup urn. tefta,
VERS, SeJnonitdt ,
lure neteri erat differentia inter filios amp;nbsp;filias,nepotes amp;nbsp;neptes ex filbs,quia pater tenebatur filium inftituere hæredem, uel nominatim exhæredarepSecus autem in filiabus amp;nbsp;nepotibus,uthia
interCieterosy Vthoemodo :Titiumfiliummeum hæredeminfti tuo,cæteros omnesexhæredo.Subhaeexhçredatione continebatut filiæ,nepotes amp;^ neptes ex filqs.Hodie nulla eft differentia quo ad ex-hæredationem intermafculos 8ó feeminas.^ ledbæc.infràæo.c#
VERS. Z^otninatinn
Ratio quod filq nominatim exhæredari , aut hæredes inftitui de-bent, nec præteriri,hæc eft, quod etiam uiuentibus paren tibus exifti mâtur quodammodo domini return paternarum, quod dominium perpraeteritionemamp;filentiumpatris eis nonadimitur* Requiritur ergo expreffa exhæredatio.lJn fuis »ff.de liber. Sé pofthu,
^ 'Poflhumii
Pofthumus dicitur quafipofthumationem patrisnatus. Et funt Poö6/flB»'gt; triplices.Primô,dicuntur pofthumi, quinafcuntur poft mortem pa-tris. Secundo,quinafcunturpâtrequidem uiuent€,fed tarnen poft: conditum Teftamcntum.b^.^pofthumos. ff.de iniuft,mp. irritoq; teftam,Tertióeftpofthumus,quinafcitur auoexuxorefiÜj fui.l.Gal Ius,in principio. ff. de liber. amp;nbsp;pofthu. Et lure ueteri requirebatur autinftitutio,aut expreffa exhxredatio, Eratque differentia inter j^fthumuia
-ocr page 152-ENARRATIONES IN INSTITVT» ' pofthumumamp;S pofthumam. Hodie autemnec pofthumusnec gt;nbsp;pofthuma exhæredari poffuntjCÛnl non fcntianc,ncc cadat in e-os aUqüa caufa ingratitudinis, ex 14« l.fi quis in fuo» C. de inofF» tefl.Qiiare fi præterin fuerint nee inftitun,rumpuncTeftamen-tuin. Eft ramen differenna inter filium præteritumamp;pofthümu præteritum,quia filius præteritus ftatim amp;nbsp;femper facit Tefta-mentum nullü»Pofthumus uero prgteritus tum demum rumpit teftamentumlure faó:um,fi uiuus natus fuerit.d.l.j.fEde iniuft, nipt, irritocp teif. Nam fi uxoraboftumfecerit , manet Teftamentum firmum.^Ideocp»hic titulo noftro»
VERS. Sedfixminini,
Vides bic lurc ueteri differentiam fuifle inter pofthumum 8^ pofthumam, quia pofthumus nominatim exhgredabatur,pofthuma ueró inter cæteros,itatamen, ut aliquidlegetur/nefcilicct uidéatur præteritaper obliuionem. Sedhæc differentia hodie fublata eft per rationem in 1.Maximum uitium.Clt;deliber,pra: terit.uel exhxred^amp;S per ^ fina, ibidem»
^'Poßhufnorum.
Cafus iftius ^talis eft:Pone, Titius habet filium Semproniu nomine,8lt;f ex eonepotem Gaium,lïis Titius uultcondere tefta mentu,qd ömni lure ualeat,neceffe eft,eum ita teftari;Sempro-nium filiummeurrt hæredem inftituo,amp;S fi contigerit,quódipfe me uiuo mortuus fuerit,fubftituoGaium nepotem ex eo natumgt; Hpc cafu licet Sempronius decedat uiuo patre fuo, tarnen iialet teftamentu,quia Gains nepos teftatori3,qui habetur loco poft-humi,in illo teftarnento inftitutus eft.Si autem Gaius nepos effet præteritus , amp;nbsp;Sempronius filius uiuo Titio patre fuo dece-deret,rumperetur hoc teftamentum, quiaGaius nepos poftmor tem Sempronq patris fui,intratin locu fui patris,amp; fit fuus hæ-res» Ergo cum inuenit fc præteritum,neç extat aliqua perfona, per quain excludatur,certum eft quód teftamentum rumpit.
VE RS. jy lege Julia»
Sicuti iure ueteri teftatores dicebant in teftamêtis:Si poftmor tem mea intra decê menfes,filio meo moftuo, nepos mihinatus fuerit,heres uel exhercs efto.d.l.Gallus.in prin.ff.de lib.et poft, Itaquocp cofulebat Iulius Velleius obferuandueffeinnepotib, ex filrjs,utauus hoc modo inftitueret:Titium film men berede inftituo-etfi contigerit eum mori antemortem mea,Semproniit nepotêex eo fubftituo,uel exh^redo d.l.Gallus ^Nucdelegc» Alioqui fi poft teftamentuuiuete ano moreref, effet nepos fuus hæres
-ocr page 153-LIB« II. *rit, xni. Deexh^reddtïoneUberürnfn* ^1 hærcs aul, qui rumperet teftamentum eius,G non effet hærcs no minatuSjUtlexprcffè exhæredacus.
ÿ Emancipatos^
Ratio eft quod de lure ciuili filrj emancipati hec hatred es ih^ ftitui,nec exhæredari neceffe erat. Quia lus ciuile in fuccefsiOni bus refpiciebatagnatiOhém ^ ut infra de legit, agnat. fucceff. in prin. ÂgnatiO autem omnibus capitis diminutiombus tollitur, ^ fed agnationis.fupra de legit.agnat*tut.Ft emancipatio eft mi nima capitis diminutio ^Minima, fupf à decapit.diminuUErgO ciimirifuccefsionibn§, prima ratio erat agnatorumj EtagnâtiO emancipatiOrie tollcbatur, Sequitur etiam emancipatosdelure ciuili à fuccefsione exclufos effe. Sed praetor pOtius cognatione naturalem,quam agnationem,quæ Iuris Ciuilis eft, confideratz Qtiafeetiampropterillam naturalem cognacionem,quæpere-tnancipâtionem tolli noii poteft ^ àdniittit liberos émancipatos præteritos ad fuccefsionem contra Teftamentum^
VÉRS» Emancipate
Quia tam naturalia quam ciuilia lura liberis adoptiuis email cipatis ceffant,^ habentur plané pró extraneis» Quare non o^ pus eft exhæredatione, hec inftitutióné.
VERS. Ç^araâonéf
Hochodie correefturri eft per^fed hodie,fupra de adopt. Vbi dicitur,quód per adoptionem kb extrancofadam lus patrie pd teftatis patris naturalis non diffoluitur*
^ Sed hire quidenL
Perhune ^prædifta ferè omnia furit correÀa, Dicas igitur quôdhodie tam filq,quàm filiæ j tam hepotes quam neptes, ex filijSjauthæredés funtinftitüëndi,atitiuftis ex caufis exhereda-di.Ethoc uerumrefpedii patris del aui paterni. Mater cnimuel auus maternus poffurit filentió præterire fdiosamp;S nepótes.^Ma ter,hic titulo noftro.llli tarnen liberi inTeftamento à matre pre teriti,poffunt opponcre querelam iriöfficiofi teftamëti, ut infra audiemus deinofftefta*
^ Circa adoptiüoe
Liberi autem in adoptionem extraneo dati manerit in potefta té patris naturalis. ^«Sed hodie,fupra de adoptio.bpenult.C.dc adoptio.Similiter Sc pófthurrii êépofthumac j omniho exhæredari nonpoffunt,utdiximus,quaré bic ^*quo ad pofthumos^ hodie eft correftus.l»fi quis in fuo.C.de inonicio.teft.
-ocr page 154-' ENARRATIONES IN INSTITUT.' DE HÆREDIBVS INSTI-tuendis. Tit» XIIII»
N prçcedentibus titulis traélauimus de eo,qui habet ceftamentl faxfEonem aftiuamjhoc eft, qui teftame«--jtafacere,amp;Shæredes mftituere pofsi't, Sc fimilib» Hic __j autem habes de eo qui habet teftamenn fadionê paf-fîuam, ho c eft, qui, Ô^ quoniodo hæres in Teftamento inftitui pofsit»
Eft autem hæredem inftituere, nihil aliud, quam fibi hærcdc aliquem ftatuere. Dicit enim inftituere, quafi fuo locoftatucre» Hoç enim agit inftituens, utinftitutus poft mortem fuam fit do minus omnium bonorum fuorum,una enimamp;S eademperfona efthæredis amp;nbsp;defunlt;fti,utin Anten» dciureiiir.àmorien.præft» colla.5.in prin.Fit autem inftitutio tribus modis. Pure fub con-ditione pofsib/tijCt in diem inccrcum.Purè,ut cum tcftator fimlt; pliciter dicit: Titius hæres meus efto.Sub conditione, hoe mo-dojSi Scia uiduamanferit, hæres meus efto» In diem incertum, hoc modo:Titius cum capere poterie,hæres meus efto-h in tem pus,in principio.lF.de hæred»inft.
Poteft autem hæres inftitui quilibetqui non lure prohibetur * hcreditatem caperc.Hinc fequitur liberos homines,feruos pro-’ prios,amp;alienos,heredes inftitui pofte. Si modo domini feruo--rum alienorum tales perfonælint,quæ hcreditatem capere poP finc.LNec^ per fe.C.dehgrcd.inftit.Icem inftitui poffunt patres familiàs,filiusfamil.mutus, furdus , furiofus, prodigus,miles, laicus,clericus,monachus,ciuitas, Imperator, Augufta,fifcus, Ecclefia,8ô quilibet locus uenerabiIis»^tTeftamenti autem»infr« de hered.qual.amp;S differenC.l»Cûm h^redes.C.qui tcft,fac»po(r»b Hgreditatis.C.dehered.inft, Non autheredes inftitui poftunt, Primô,deportati,{îueperpetuôbanniti»l.i.C.eod. Secundo,da‘ nati in metallum,l. Si in metallum.ff. deqs qui pro non feript* Tertiô,Anabaptiftæ»l.Nulli.C.Nefacrumbaptif»reiter.Qi.iar tô,collegium non priuilegiatum» 1.collegium» C. de hered-infti tuen.Qiiintô,natiex damnato,uelinceftuofo coitu.Autentica, Ex amplexu.C.de incceftu» æ inutilibus nupt»
non
In deportatis tamê amp;nbsp;fimilibus perfonis attende tria têpora» Tempus inftitutionis,media tempus, 00 tempus mortis teftato^ ris, fine acquirendæ hcreditatis» Si tepore inftitutionis déporta tus fuit,inftitutio non ualet.l»i»C. de hçrc.inft.Si uerô medio te pore fuit deportatus,80 ante aditionêreftitutus , media tempu» oiïicit»l»Sedetfi.^folennis.ff.de hcre.inft. Si tempore mor tit
-ocr page 155-LÎB. II. rit. Xmi. behMiHinUtnftitutttiit. ^gt;
' tis teftatons deportatus fueVit,quôc^ non ualet inftitUhO.Nam lus hæredis eo maxime tempofeinfpiciendühi eft^quo acquirit hæredicatem.hfi alicnum»^ In extvaneis.fKde hscred.inft,
EtFÉCTvs Infticunonis eft, quod inftitutus fit dominus om^ Ilium bonorum poft mortem inftituentis.
Hunctitulum diuide prinzipaliter in très partes «In prima ba bes quæ perfonæ pofsint hæredes inftituijamp;C ponit regulam, ^ tam liberi homines quam ferui^tam proprp quàm alieni régula-* riter hæredes inftitui poffuntJn fecunda parte in^hereditas.rra dat quomodo h^reditas in inftitutione diuidatör* In tertio ^hc res^expiieat quomodo fieri debeat inftitutio,nempe purcj8é lub conditione pofsibili« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
^Pliereditaf..
Habes bic diuifionem h^reditatis.Diuiditur autem bereditas plerunq^ in duodecirn partes ^ lÏcuti as in duodecim uncias,qug diuifio neceffaria eft, quando tcftatoruulthj^redes inftituere eX: inæqualibus partibus. Veluti fi teftator habeat tres filios,Titi-um,Sempronium, amp;nbsp;Gaium, quos inaèqualitcr uelit hgredes in ftituere,ita quod dimidiah^reditatis perueniat ad Titium^alte-ra ueró dimidia diuidatur pró rato inter SemprOhium amp;nbsp;Gaiu. Hoc modo inftitueret:Titium filium meum mftttuo ex femiffe* Semproniurnex quadrante.Ideft, Titius babebit fex partes he reditatis.8ó fie dimidiam. Sempronius tres,Slt; fic quartam hære ditatis,Gaius quoq5trcs,êlt;fic quartamhæreditatis,
Ïgt;/erMzi^) Dicit pleruncp,qùià interdum diuiditur in 24* inter-dumm 36.uncias,ut infra audiemus,
VERS-N^^Mc eni/rt,
- Occurrittacit3cobiedioni,Potèritenim obqci, fiunus tantu in femine,amp;fic dimidia hereditatis inftitutus eft, uidetur quod reliquafemifsis pertineat ad haïredes ab inteftato 4 Cum as con-tincat duos femiffes» Ergo alter , in q hemo eft hæres inftitutus4 uidetur ad her edes ab inteftato pertinere» Sed textus hic decidit contrarium, quod fcilicet hot cafu totah^reditas comptehenda tur fub femiffe.Et eft ratio, quia quis non poteft prO parte tefta-tus,8cpro parte inteftatus decedere.
VERS» amp;«ero tofz^^ (t^.
» Id eft,ft tota hgreditas diuifa fuerit inter cos qui exprefsis par tib. inftituti funt 4 amp;fuperfunt air) heredes fcripti fine exprefsiS partib. tui diuidit bâcreditas bot mödö, Qüodinftituti exCertiS partibus habent Unam dimidiarn, amp;nbsp;eseteri aliam dimidiam.
-ocr page 156-ENARRATIONES IN INSTITVT'
r Si quîs inftituerechæredes ex: multi's panibus, ita quôd cxct derentaffcm, èCfuperelTetahus hæres nonexprefsis pambusirt ftitutus , is rehquû quod dupondio deeHer,redneret.Exemplut Teftator mfbtuic Tiuum ex (cmiflc,id eft,ex fex pamb.Gaium ex beffe, id eft, odo, Sempronium autem fine exprefsis partib# Habebitergo Sempronius decern partes,qu^defunc dupondio, fic quoqp hoc modo dupondius expletus fit, ec unus hueplures hæredes fine exprefsis partibu^inftituti fuerint,itur ad tripon-diuin,id eft, accipient quoddeeft 3ó,uncqs»
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ J/npoßlbiiis.
Qtlia ultima? uoluntates interpretanda? funtpotius utualeat, quam utpereant.bfi quando.^i^C.dcmofticio^tefta*
DE WLGARI S VBSTIT VTIONE^Ti^XV,
lj,^!C*^^ Roximus titulus de prime gradu inftitutionis props' pohiftî Hie aucemdilponitdefecundo gradu inftitu* bonis,quae fubftitutio dicitur.
Eft igit fubftitutio nihil aliud, quam fccunda infti tutio,quæ fit poft prima, in loch deficientis,ut quando teftator ita dicit;Titius h^res meus eftojhuerô Titius defecerit,Sêprô-nius hæres meus efto,ut colligit hic in prin.tic.nri. Et diuidit in duas fpecies,in directam Sôobliquam,fiue fideicommiftariam» Direiliigt; Dfteâa dicitur, quando quis capit hæreditatem deficientis, mediante nulla alia perfona,ut in exemplo iam propoheo*
Obliqua eft,quando quis capirhæreditatemex fideicommif o ‘Γ**’fo^utedm hoc mododico:Titiushæresmeus efto:h uerôdefequot; iaiuiCtodirealt;e cerit,Sempronius hæres meus efto,8c fidei eius committo, ut rc fubditutionh» ftituat Scio»de hac inftde fideicom.hcr.Direcfta fubdiuiditurin uulgarem,pupillarê,exemplarem,breuiloquâ,8i^c5pendiofam» DE VVLGARI SVBSTITVTIONE.
Vulgaris dicitur,quæ fit cuilibet à quolibet de uulgo, dû ta* men fubftituensteftamentumfacere,amp;fubftitutus ex teftamen* to capere pofsit» Vide Doeftan Li«fF»de uulg.amp; pupihfub» Et ilia fubdiuiditur in exprefTam 06 tacitam^Expreffa quæ fit uerbis negatiuis,hoc rnodo : Si Titius hæres meus non eft, Sempronius hæres efto,uthic tit.noft»Tacita, quæ fit uerbis aftirmatiuis, ut cùm teftator dicit:uos duos inuicem fubftituo:uel fîc,uter inter TitiumSc Seium uixeric,hæres meus efto* T une fi uterep ui-xcrit,ambo hæredes funt,h' uerô unus decefterit,alter folus hæ-rrseritcxaflèd.TitiusôCSeiasÆdchærcdn'nftic#
^‘ Eftedus fubftitutionis uulgaris expreftg ÔC tacite,recefet Bar*
-ocr page 157-LIB. Il» TU. XV. Deuul^rifubUitutione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^
MLtÆ,deuuIg,5c pupU.fub. Etfuntquinq;, Primus eft, quod facit fubfti'tutum admitti adhaereditâtertijfi iilftitutus non fit hæres.Sccû-dus,quôd teftamentum pOteft fuhleté Hires à fubftituto, fi fortè in-ftitutio non ualet.TertiuS^mdd illa Uulgaris exprefta rübfti£utiö,c5^ tinet tacitam pupillarem* C^artus,qüöd per earn fuccediturdéfun-«o,non ei cui fubftitutus qujis «ft, Quintus, quod uulgaris fubftitu-tio facit de fuo amp;nbsp;neceflario hâ^rede uóluntarium,id dtjeruus in in-ftitutione fit fuus SC neCcfTariiis hscres,boc eft,nolit uelit,cogitur adi rehæreditatcm.In fubftitutionctiéràeftüoluntariushæres,hoceft^ poterit abftinere fi uolueriti. fi fifius hæresÆ. de libe Só pofthum»
DE PVPILLARI SVBSTtl’VïlölsrEï
Pupillaris fubftitutio eft, quändo pater filio fuo impuberi aliü hæ Pupidurit f«gt;« redem fubftituit,amp;S idem cft ac fi iUi impuberi teftamentum conderct, /i‘^»®’ Pater enim poteft filio impuberi condere teftamentum,poft fuüm te ; ftamentumJ.Moribus.cum fimilibus.^.Prius.ff.deuuIg.amp;^pup.fub* Et eft quoq; duplex : Expreftàjamp;S tacita. Exprefta eft quæ hoc modo er. fit:SifiIius meus mihi hæreserit, êCm pupillari ætatc poft mortem meamdcceftèrit,Titiumeifubftituo.utinfr.dcuulg. amp;nbsp;pup,fub,in princ^Etdico hic notanter : ei fubftituo,Quiain pupiU.fub. fubftitu tusnonfithxresdefundi teftatoris , fed ipfiuspupiniinftituti,S^ in pupillari ætate decedentis. Tacita eft,quæ fit uerbis : Quifquis mihi ^^j..,^* hjeres €rit,fitha:rcs filio meo,in pupillari ætate decedenti, /Primùm,utfitdehberis pupillus cui fubfti | tuitur,Nam extraneoftibftitni non po
Quatupr requiruntur \ Secûdô,quôd fit impubes cui fubftituitur; ad pupillarê fub» ut ua ^Tertio, quódfubftituens habeat eu in po-kat fecundum glof. in ^ teftate»
ucrboliberis. infra, de lQuartó,quódomnes alq liberi fint inftitu pupil.fub.in prin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ tiuelexhæredati,aliâsnullumeftètprin
j cipalc tcftam,Et per confequens pupil-
) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L laris fubftitutio quoq; non ualeret.
Éffejftus pupilUfubftitutionis fecundumBartinUMorib fE de tlfrätKpupil, ijulg»8c pup.fub#funt quatuor. Primus,qucd pupillaris exprefta co f**^^^^ tinet tacitam uulgarem. Secundus,quód per cam fucceditur pupil-Io,6^ nondefunfto,Et hic uide differentiam inter uulgarem amp;nbsp;pupil Iarem,quia in uulgari fucceditur defunefto, In pupillari autem pupil lo,cui quis eft fubftitutus. Tertius,quód pupillaris exprefta Cxcludit matrem,Si alios afcendentes per lineam maternam prætcritos,quos filiuspræterire non potuiffet. Qiiartus, quod fi pater iubftituit filio
R iq
-ocr page 158-fiNARKATIONES IN IMSTITVT.
fuo impuberi ta km hæredem, qui ipß patri effet fuus amp;nbsp;neceffari'itS hærespUt feruum 8lt;Sc«fitisfubftitutusimpuberiquoq;fuus ÔC necef-farius hæres.d. I, Moribus, ƒ. prius, S^ U fed fi» ff. de uulg.amp; pupille fub.
Expirât autem pupiflaris fubff tutio fecundu Azo.in fumma fua, quinq^modis» Primo,raaxima,media,0^ minima capitis diminution ne pupini,5nbuenitur tarnen fubftitutis per utiles Adiones. Secund do,finonaditaefthæreditaspatris* Tertiô;,fipatrisTeftamentû per querdam inofficioßteftamentifucrit expugnatum in totum, Secus fi in parte tantùm.Nam turn ualerct pupillare teftamentum.Qiiarto, fi fubfbtnenti teksrtori fucrit agnatus pofthumus,kfi pater filium.fH rieuuIg.amp;Spupibfub.Quintü,perpubertatem,ut glokMid-^ 032 ratione,Et tantum depupillari*
DE EXEMPLAR! SVBSTITVTION E,
Exemplaris fubftitutio eft^quando parentes utriufq; fexusfubftin tuunt furioCo ud mente capto cius defcendentes, uelhis dcficientib* fraties,ud etiam extrancos,fi fcilicet neq; afcendentes, neq; etiam fra trcshabuerint.Etdiciturexemplaris,quiafit ad exemplum fubftitux tionis pupillaris, Sicuti enim pater filio impuberi poteft fubftituere, ita quoq; parentesutriufq; fexus, furiofis amp;nbsp;mente captis fubftituere^ poffiint,quia ipfi rebus fuis præeffe non poffunt,Geut nee pupillf, ^ Quaratione,Cüm fimilibus.infr.de pupil.fub.In quibus autem difte rat liste fubftitutio â pupilIari,Só in quibus concordet, Vide glof* in ■ uerbo,Ad exemplum,in d.^Quaratione,Etcftquoque duplex,ex^ preffa,amp; tacita.Expreffa eft quæfit uerbis exprefsis, Tacita eft quæ continetur in expreffa uulgari,facta furiofo ud mente capto,de qui bus uide Ioan.de Plateaftn d.f. Qua ratione,Ceffat autem hacc fubft* tutio adueniente fanitate,ud cùm furiofus compos mentisfatftus fu®’ rit»Secundó,fi frater furiofi,uel cxtrancifubftituti fuerint,ceffatfub ftitutiojiberis àfuriofo procreatis.f.Humanitatis, G. de impub. SC alqsfub,
DE BREViL0Q.VA SVB STlTVTIONE,
• Breuiloqua fubftitutio eft,quæ continet duas uulgares , amp;^dua« pupillaresfubftitutiones,utcümduo impuberes,hoceft,qüi nondU natifuntL4.annos,inftituti à parente^, qui eos habet in potcftate,fîbi inuicem rcciprocèfubftituuntur,hoc modo ; Titium amp;nbsp;Seium filios meos impubères hæredesinftituo,amp; fibi inuicem fubftituo.Hæc fub ftitutio primo continet duas pupillares fubftitutiones,uiddicctutetf illoruin pupillari ætate decefferit, eft ei fuperftes fubftitutus. Deinde continet duas uulgares,fcilicet cùm ambo inftituti uixerint ufque
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad
-ocr page 159-tIB, It Tit. XV. De utdÿiri fuiÜitutioWi ^^ pubertate,amp; mer Hforum pofteadccefferit, alter fubfti’tutus manet uuIgariter.Dtcitur autem breunoqua,quia breuibus uerbis continet communiter quatuor fubftitutiones* Dicitur qiioque recipro ca,quia fit quidam reciprocatio id mutua fubftitutione*
DE COMPENDIOSA S VBSTITVtlÖN E.
Gompendiofa fubftitutio dicitur,quæfub compendio uerborum pluresfubftitutionesfeutemporacompklt;fdtur , amp;nbsp;ht per aduerbiu quandocunqjjfecundumgloJnc.Raynucius. ext»deteft.in uerbo. Si abrq;,ÓC fit his uerbis ; Inftituo Tinum fihum meum bærcdc,amp; quan docunq; decciTeridGaius hæres efto.Vides quèd aduerbium quado-cunquehic compkctituruulgarenj öd' pupitlaremfubftitutionem.Si enim inftitutus in pupillari deceflèrit,cft hæc compendiofa fubftitu-tio quoque pupiUaris» Si uero poft pubertatem deceflerit,uulgaris* Etfic quoquecomprehendsplura tempora,tempus pupiUarisæta^ tis,amp; quoque tempustotius uitæ* Poteft autem hæcfubftitutio fieri tam à milite,quam à pagano.Si fit à. iilice,ualet Iure direkte. Si ucrô âpagano , ôè fie â non milite fit,diftjngue:Aut inftitutus moritur in pupil-mtate,^ ualct fubftitutio quot^ luredircÂo, quia pater uide-tur cafu impuberi teftamentum fccifle. Aut poft pupilbrem mtacem inftitutusmoritur, Sd fubdiftingueMut fit fubftitutio per bare uer-ba : Quandociinq; filius meus inftitutus dccefrcrit,fubit!tuo Sempro nium,Et ualet fubftitutio ; quiaeft gulgaris, èc fuccedit fubftuutus fionipfi inftituto,fed teftatori* Trahitur autem hæc fubftitutio ad ft dc{comraiiïum,ideft,acfi teftator dixiflet; fihum meum inftituo, 5d rogo cum,uelfideieius committo,uthæreditatem adeat,8d reftituat Semproniofubftituto. Autfit fubftitutio per hæc uerba : Quando-cunq;filiusmeusdeccftèrit,fubftituo ciSempronium , Sénonualct fubftitutio,{ï inftitutus moritur poft pubertatem, quia Sempronius eft hic fubftitutus inftituto,8ó no teftatori, quod fieri no poteft poft pubertatem,quiapaterno poteft aliquemfubftituerefilio,nifi fitpu-pilIus.ErgoSóc. Videglof. in uerbogt; Ad exemplum.^. Qua ratione* infra.de pupiKfub.Ethæc de direda fubft.fuft'iciant.Notabis autem obiter,quad ficuti direda inftitutio hæredis tantum fit in teftamen-to,8lt; in nulla alia ultima uoluntate, Ita quoq; diredæ fubftitutioneS ßunttanium in teftament.Obliqua autem fiue fideicommiffaria inftitutio uel fubftitutio etiam in Godicillisfieri poteft. ƒ. Codicillistcum fequ,infra de Codi»
DE OBLIQVA, SIVE FlDEICOMMlS-faria fubftitutione,
Diciturautemobliquafiuefideicommiftariafubftitutio, qUæ fit it iiq
-ocr page 160-BNÄRRÄTJONES IW INSTITVT,
hoc modo : Inftituo Titium filium meum hærcdem,amp; rogo cum,ut hæreditatem reftituat Scmpronio,(i deccflcritTidusfine libens. De qua larius infridcfideicom ha’rc^Vidcde fubftitutionibus gk in uer bo. Ad exemplum. ^. Qua ranone.inf.de püpil,fub.glo.amp; docfl.in d» c.R-aynutius.cxtnde teftam.DotJl.in 1.1.00 LMonbus,ff.de uulg^SC pupd.iub»
In teflämetifo ) Dicitnotantcr,in teftamento^quia in Codicillis 8£ alqs ultimis uoluntatibus fubftitutio dire da non ualeu
Sub/lituere pote^) Ideft,fi fortehæreditaseflètgrauata ærealie- , no,adeô quod hæredes inffitud no facile adirent cam. Ne ergo poll mortem teftatoris eius bona fuo nomine uenderentur, quod ignomi niofumeffet, permiffum eft teftatoribustrès uelquatuorhæredum gradus f acere.Quód fî unus hæreditatem repudiauerit, tarnen alter adirct^^cuiusnomine , ÔC non teftatoris, bona deinde uenderentur» Q^od finccaliquisexinftitutisfiuefubftitutishæreditatem adiréue ht,poteft teftator loco nouifsimo feruum fuum heredem inftituerc, qui uclitnoht,cogKur effehærcs,amp; bona teftatoris^iftius ferui nomi ne uenduntur.
^ Et^ex J^aribits^
Vt fi teftator inftitueretTitium in fex uncns,Gaium in quatuor,elt; Seium in duabus,Sô illos très fibï inuieem fubftitucrct,non tarnen ex» prefsis partibus in fubftitutione» Q^uæritur, fi Titius moriatur ante aditionem,quomodo fex uneiæ Titio rcliâ:æ,intcr Gaium amp;nbsp;Seium reciprocè fubftitutos,diuidentur C Decidir Imperator,quôd GaiuS habebitquatuor uncias,amp;Seiusduas. Quia in inftitudone Gains quatuor, ÔC Seius duas unciàs habebanU
^^ Siferuum^
Hicefteafusiftius ^Qindam mftituit feruum alienum hæredem» quem putabateffe liberum amp;nbsp;fui lüris : amp;nbsp;fi hæres non effet, fubfii-tuicMeuium. Defuncto teftatore feruusinftitutusiuffudomini fut adiuit hæreditatem. Meuiusautemfubftitutus,quiateftatorerrauit in conditione inftituti, petebat hæreditatem iure fubftitutionis». Qtiærebatur itaq quomodo hæc uerba interpretanda fint,fcilicct,fi hæres non effet. Etdicit Imperator, fi teftator fciuiflètiUum bære» dem inftitutum feruum effe,ita fieretinterpretatio ; Id eft,fi neq; ipfe feruus hæres crit, neq; aliumfcilicetdominum fuum hæredemenè.-cerit» Si uero teftator ignorauerit inftitutum eflè feruum, ut in cafu noftro,fie fit interpretatio î Si hæres non effet,id eft, fi inftitutus hæx reditatem fibi uelei,cuius iuri pofteafubieduseftè coeperit, (perar» rogationem fcilicet,uelper redaffionemin feruitutem) non acquifie rit,Meuius hæres efto.Et quia hic uterq; tam inftitutus,quâm fubfti • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tutus
-ocr page 161-IIB. II. rît, Xr, üeuuîÿirtjuiîîitutioi», 6i tutus habet proferationem, Qjiia dominus infti'tuti admit hæredix taccm,proptcr feruum fuum initicutum. Igitur argumêtatur hoc mo dogt;c5tra fubftitutum : V ulgaris fubUitutio poft adidonem hæredû tads per inftitutum eft ext mêla, 1. poft aditam» G, de impub«amp; aJrjs fubft» Sed tu es uulgariter fubftjtutus,amp; feruus meus inftitutus hærc ditatem meo iuffu adic.Ergo fequitur tuam fubftitudonem eift extin lt;n:am»Et per confequens te non poffe inftituere peddonem hæredita ds,Econtrâ fubftitutus pro fe contra inftitutum quoq; habet ratio-nem,amp; argumentatur hoc modo : Voluntas teftatoris podus fpeda daeft,quàmuerba. Sedeertumeftteftatorem credidiflè te liberum, hominem inftituere,Slt; uoluiflcfi liber non e{res,ut ab hæreditate ex-cludereris.Etfic uoluit liberum hominem inftituere,elegitque tuam, non domini tui pcrfonam«Sequitur ergo,quia liber non es,amp; tarnen fub iUa condidone inftitutus, quod inftitutio ftatim non ualuit, 8gt;C hæreditas ad me pertincat. Cum ergo uterq; pro fe habeat ratioqern, diuiditurhæreditas,Primo induosfemifles,amp; alter femifsisdiuidi-tur in duos quadrantes. Primus integer femifsis,8ó unus quadrans al terius femifsis,dantur Mcuio lure fubftitutionis, ita quod nouc un-. cias habeat.Domino autem inftitutidaturquadrâs,proptereaquôd hæreditatem adiuitl. fi paterfamiliàs,cum fequentib.fftde haered» m-ftitVidcgloChk in uerbo,in partem,
DE PVPILLARI SVBSTÏTVTIONE.
‘' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tiu XVE
VERS* j^ammorihifS,
ATI O,quód pater filio impuberi poteft Teftamentum facere,eft,ne impubes decedat inteftatus.Decedcret mim inteftatus,fi pater ei Teftamentum non feccrit. Cum nul lus impubes Teftamentum condcre pofsit» ^prxterea* ' fupra qui tefta»facer. poffunt.
^dexemplum) Quia furiofus amp;nbsp;pupillus in plerifque æquiparâ-tur,ut coUigitur ex ^ pupillus.infrâ de inudlib»ftip.
VERS. Illudpalam,
- M eft, proptcrea fubftitutio non eft inualida , quod inftitutio amp;fuhftitudo funt feriptæ in eadem chartajicet pupillofitpericu-lofum»
^ Liberti autemJuiS4
Pater pupiUariter fubftituerenon poteft,nih fibijpfi condatTefta mentumjamp; in eo fubftituat.
Id dt, fi Teftator uult quod nullus impuberurn decedat fine Tc.
ilamcnto.
-ocr page 162-B NARRATIO N ES INGINS TI T VT, ßamento,potcft nngulis fubftituerc.Si uerô uult quôd legitimo mogt; do fibi inuieem ab inteftato fuccedant, non cft ncceflè fîngulis fubfti tuere,fcd tantum nouifsimèjUt hoc modo :Quicunq; fîhorum meogt; rum nouiCsime impubes décedèr] tyOt ci Titius hautes,
QVIBVS MÔÛÏS TESTAMENTA ' infirmentun Tit, XviL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
V M M A iftius titulihæc eft,quôd teftamenta Euntduogt; busmodis,non Iurc,ô^ Iurc,NonIurefîunt,quæ tarent folennitatibusrequifîtis, uelquando teftatomon habet Teftamenti fadioncm aéliuam, amp;nbsp;tarnen fecit Teftamen tum,uclhîercsinn:itutusnonhabet teftamenti faÀionem pafsiuam, uel filius in poteftate conftitütus,prscteritus eft amp;c. Et ilia ipfo lurc non ualent,lurc hunt in quibus prædidonam nihil deßderatur. Et ilia infirmantur duobus modis. Primum ipfe Iure» Secundo per officium ludicis.ïpfo Iure infirmantur quoq; bifariam. Aut rumpuntur^ aut irrita fiunt«Rumpuntur primo pcragnationêfuih^redis,quod fit,fi poft Teftamentum faAurn natusfucrit Pofthumus, uel teftatof aliquem adoptauerit,uel arrogàucrit,Secundô rumpitur per pofte-rius Teftamentum lure fadum,Irrita fiunt,fi teftator fuerit capite dl minutus^ut fi arrogatus fuerit.Per officium lüdicis infirmantur Teftamenta lure fada^quando proponitur querela inofficiofi teftamê-ti,De qua in titulo fequenti,
His cafibtts ) ld eft,teftator decedit fine TeftamentO, Sc uocantuf ad fuccefsionem ab inteftato,qui funt gradu proximiores.Quia tam primum quam pofterius Teftamentum irritum cft. Primum rum pi* tur per pofterius^pofterius autem ideó hon ualet,quia hæres uel coö ditiodefecitf
^ Sed etjlifuis*
Hæc fecunda inftitutio non uidetur ualere,quia cum hæreditasfît fuccefsio in uniucrfumlus defundi. LHæreditas^fEdereg.îur.Vide-tur quód in re certa quis non pofsit efle hæres. TarnendeCiditur hic cotrarium^Quia altera parte detra^a habetur hæres ex Certis rebu« ' inftitutus pro hærede omnium bonorum,ne teftator Cenfearur partim teftatus,partim uerô inteftatus decefsiffèd,!» ƒ, fi ex fundo, ff, de hæreddnft,
VERS, ^diamentum/kündolocö^
’ Licet teftator in fecundo Teftamento dicat^quod primum Teftamentum quoq; ualeat, nihilominus tarnen primum inualidatur pef fecundum,quia nemo poteft decedere poft fe reliais duobus Tefta* mentis. Hercs tarnen in primo teftamento inftitutus confequitur ma • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iorem
-ocr page 163-LIS» IL TU, XVII. QnibttimidisTeiiairtentitmprMftUur, ^é iorem partem hæreditatis,amp; hoc cxfecundoteftamento,quôdfcih'-. cet approbauit fuam l'nfti'tutioncm nomine fîdeicommifsi.Nam hæ.-Tes fecundi teftamêtï,cognur edè cotentus fua parte,ne! quarta parte hæreditatis, amp;nbsp;reftituere nomine fideicommifsireliquampartem inftituto in primoTeftamento.Idem enirn eftac fi teftatordixiflet in feenndo Teftamento : Titius hæres efto in certis reb,amp;^ fîdei eins co» Initto,utreliquam partem hæreditatis reftituat hæredi.
Capite diminutifs) Id eft,maxima ud minima capitis diminutione, üt fi paterfamilias fecitteftamentum, Só dederit fe poftea in arroga-tionem,hoc teftamentum eft irritum,quód per arrogationemfit Hli-usfamilias^qui rcgulariter teftari non poteft,ut Cupra diximus*
^. Z^on tarnen.
Régula eft,quód teftamêtum fitirritum,fi teftator cftcapite dimi-nutus,Hæc régula falbe,fi teftator ante mortem fuam eft reftitutus.
DE INOFFIGIOSO TESTA1\IEN--to» Tiu XVnu
N proximo titiilo dictum eft,quibusmodisTeftament5 ^ ipfo iureinfirmetur fine fafto hominis: In hoc autemtitu lohabesquornodoinfirmetur, non ipfo Iurc,fed officio {udicis,quod fit per querelam inofficiofi teftametuEft au teminofficiofum Teftamentum,quod contra pietatis officium fadu eft.Dico contra pietatis officium,propter parentes amp;^liberos;, qui fi-bijpfis debent mutuum officium amp;2 pictatem.hi .fEde obfequ,a libe-ris,amp;;hbertf parent,00 patro.præftand.Et fienota,Teftamentûhoc cafu non impugnari,propterea quod folennitates omiffæ funt, fed tantum fit querela,qu0dquis dicitfe præteritum,ucl iniuftcexhærc^ datum,Eft itaq; querela inofficiofi Teftamenti remedium fubfidiari^^ Qgeyf!4 ^wquot; urn, quo petit quisut index ex officiofuo Teftamentum refeindat, '«^etoß itamp;4: quafi contrapietatis officium factum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»w^^'.^« »
Datur autemhæc querela tribus , Defeendentibus, Afeenden-tibus,8ó CoUateralibus proximis. Defeendentibus datur,utfilqs, filiabus,nepotibus , neptibus 0£c. In his tarnen diftingue: Aut lo-quimur de liberis naturalibus tantum, amp;nbsp;fubdiftingue, Aut traÄa-tur deTeftamento patris,8C non poffunt querelam inofficiofi Tefta mend inftituere,fiue præteriti fint,fine exhscredati (debentur tarnen cis alimenta ex bonis paternis)quia non funt in patria poteftate, nee fuihçredes,ut colligitur ex glof.in ^ finffupra de nupt.Aut tradatur de inofficiofó Teftamento matris, amp;nbsp;tam naturales quamfpurq de inofficiofo Teftamento coqueri poffunt, fi funt præteriti,uetiniuftc
• exhanre-
-ocr page 164-ENARRATIONES IN INSTITUT.
exhæredatUtSi fufpééla^^dcinofïiciöfoifRdc înofF^Tefta. Aut Io-quimur deliberis naturàlihuS Ô^ kgicimis fimül, ud legitimis tart-tùm.Etdiftingue : Autfuntexhæredati, aut prseteriti. Primo calu fubdiftingue ; Aut funtexhærédati ex iufta caufa irtgratitudinis, de quibus f^râjôC uakt Tcftamentum^iiec poteft impughari per quere lam inofficiofiTeftamcnti.^.fiueigiturgt;in Autenticö,utcuthde ap-pcLcog.coll.S.Auc fine iufta caufaà pâtre exhæredatifünt,üel à ma tre,uel auo materno prætèriti ( quaï præteritio pro exh Spreda none habetur.^fîn.fuprà^deexhæred» lib»)Et habent querdam inofti-ciofi TeftamentûkNort pütauit^farté»fRde bon» poff cônt.tab. ^ fin.irtfi.cumglof.füprà de exhaered» Iiber.Secundo cafu,quando fei licet liberi à pâtre üeî auô paterno prætèriti funt. Et diftingue i Aut fueruntin teftatorispoteftate^ôi no opus habent querela inofficio-fiTeftamentfiquia Teftamentum eft ipfo lute nullum.^.fed quifiliu, cumfequen.fuprâde exhaïred.hber.Autfueruntemancipati, amp;f ite-rum non opushabenthacqücfda,quiadatureis âPrætore bonorrt poftèfsio cônt.tab.^Emancipatös^fuprä de exhæredjiber. Ettan-turn de defeendentib.
Secundo daturhæc querela afeendentibusufq; in infinitum contra Teftamenta inofReiofa fiberorum. Inqs tarnen quoq; diftingue: Aut funt parentes naturales tanttim,aut naturales amp;nbsp;kgitimi fimub fine kgitimi tantum, Primo cafu die ; Aut pater naturalis,ud au us pa ternus præteritus,udiniuftccxhæredatuscftj6«^non poteft propo-neré qUerdam inofficiofiTeftâmertti.arg» d»glof»fin, ^. fin. fuprâ de nupt. Aut maternaturâlis ßlq^ud etiam mater fpurq præterita,ud iniufteexhæredata eft à filio natural^ ùd fpurio, 8^ poteft banc que* rdani proponerearg. d,l.fifufpc(fta»^deinofticiofo. ff. de inefikn tefta.Secundo cafu,qüando fcilicetloquimurdepatentibus natura-libusSc legitimis fimtil,ud legitimistantùm. Etdiftingue*. Autbbe ri qui teftantur funtinpoteftate paren turn,aut funt emancipati.Sini poteftate parentum funt,8c fubdiftingue: Aut teftantur de peculio aduentitiö,amp; TeftamCntUm eft ipfo Iure/nunum;,necopuseft que-rda,utfuprâdiximus intitulôtQjlibüsnoneftperniiirfaCiTèfta.irt prirtCipio. AutdeCaftrenfi udquafiCaftrenfi peculio teftantur,amp;^ Îterum fubdiftingue; Autloquimur de parentibus à linea paterna, ut patre,auo paterno SCc-Et tune, aut funt exprefseexhærédâtfaut prætèriti»Siexhæredati,iterumdiftingue 1 Auf exbæredatiôcontin' gic propter iuftam caufâm,8lt;^uaktTcftâmentumfiItj,nec poteft im*' pugnari per querdam inofficiofi Teftamenti.define igitur,in Au^n tico,cùm de appefeog, collars. Autexhæredatio contigit fine idt^ caufa,Et fubdiftingue: Autexhæredatus eftparens â filiomilite in
-ocr page 165-LIB* II» Vitt xvni» tteinojficîofoVeRdnKUtd, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(gt;^
militia conftituto,amp;S non habet locum querela!,De inoffîciofo, ; C» demoffido* tefta. Aut eftexhæfedatus àfilio paganô,lîueà non milite, amp;nbsp;habet locum querela inofßciofi tefumenn\ Ante tica,Presby teros«C«de Epifcop«5ó der» Aut loquimur de pareil tibus à linea materna, æ diftinguej Aut quaeris de liberis legiti-
gt; nbsp;nbsp;mis tan tûm,S^ualetteftamert turn fiue p ræ teriti, hue exh acted ati fine. Aut quaeris de liberis natutahbus 0(f legitimis hmul, amp;nbsp;fub-diftingue: Autfilius exh^redauitillos iuftam ob caufam, èc ua-» letteftamentum.d»^.fiueigitur, in Autentico,utcümdeâppeL cog.colhs»Aut fine iuftacaufa,8if eft locus querela* 1. eu filium* C.deinoff.tefta Nifi filius fit mileS,d,l*dcinofficiöfó, C.cod.fi emancipati liberi de bonis fuis quibufeunq^ teftati fuerint,præ-tenerintcpparentes,h'üeexhæredaueriiît,quaerituranhabeatlo cum qucrela,Etdiftingue t Autloquimur deparentibus à linea paterna,amp; tune fubdiftingue: Autfünt exhctcdati^uel præteri-ti,Ettunc fi exhæredati funtex iufta eaufa,ualet teftatnentu, nec poteft impugnari*d.^.fiue igitur,in Auten.ut c5 de âppella.amp;ct Si uerd fine caufa eos exhaîredant,ôô habent querelam» Si uerd ' eos prætercunt,8e habent bonorum poffefsionCm contra tabu-las^hP^otonius.fEfi A parente quis manumifT, fuer, Aut loqui* mur de parentibus à linea materna,fine caufa præteriris, uel ex* hgredatis, amp;nbsp;die quôd habent querelam inoffidofi teftamenngt; filium,Cgt;de inofEteftâ*
Tertio datur hæc querela inofticiofi teftamenti proximis col Iatcra1ibus,ut fratrib.fororibus,Sed hoc cafu requiruntur duo ♦ Primo, ut dli qui proponunt illam querelam, fint defundi fra* tres,ucl forores utrinq? coniundi,uel ad minus confanguinéi,id cft,ex eodê pâtre nati» Secundo quôd fit turpis perfona pro eis inftituta.Si enirn effet honefta perfona inftituta,non pofrentTe ftamentum impugnare* l,fratres,C«eod*
Suntaut très caufe propter quas frater agens de inoffîciofo teftamcntofratris,etturpibus perfonis inftitutis,repelli poteft,
Prima eft,fi frater morte fratri defundo uoluit inferre.Secu- ,^o^^^7X da,G eu uoluit criminaliter aceufare, Tertia, fi properauit ladu- mento fratri ram fubftantie eins inferre.^ingratitudine, irt Auteii» dellupt, ete re^eUipo-coll.4,tt hçc refer adca que fuprà diximus,de cxh^redat,lfbcr. *^^* • Datur aut hcc querela contra fcriptoS,Uel nunCupatOs hçre«-des,dire(ffosuel fideicommiffarios uniucrfales,quicucp fuerint, ctÛ Imperator,uelDeus inftitu€ret,id cft,ipfa ecclefia.l.Papinia nus, ^fi Imperator,cum glo»ff*dc inoffi tefta-ubi citaturdiefuin Auguftini dicentis:qui uult Deum inftituere here dem, filiu ue-
-ocr page 166-ENARRATIÔNES IN INSTITVT*
' ro cxIixrcdarCjalium quærat pro confi]io,non Auguftinum^Cé quicun(^.i7,q.4,
Etincipic competcrepoftaditam hgreditatemfquæ intra fex menfes, uel annuadin debeu)Et durât uflt;^ ad quinquenm5*l»ß quis fihu,i'nß«C«eod.Ecü' filiuspræceritus,uelexhfredatusmc dio tempore antequerelam præparatâdecefTeri't, tranfmitticca adfuos defcendentesd»fcimuslt;^In medio,amp;d*hfiquis filiu.C* lt;o,Adextranéos ueró hebredes non tranfmitntquerela,nifi ftie-ntprgparata,id eft,nifi filius uiuens eam inceperit amp;r preparanc ht,amp;poft prçparanonemorcuus fuerit.l.Pofthumus» ^.ß qs.ffe eod^Circaeffedlus querdæ inofficiofi teftamenn diftingue: AuC exhcredatis,finc iuftacaufaApatrc:ueI p retentis ämatre,ßneiu Jfta caufa, in teftamento eft relida légitima, aut minus légitima, aut omnino nihil. Primo cafu,fi fcilicet légitima relida eft,cogu tur liberiede contenti,nec polTunt teftamentum impugnare, Sc eundo cafu quando minus légitima relicta eft, agitur ad ßapplc-mentum legitim^.dd.fi quis filium.Tertio cafu,quandofciliccE nihil omninorelidum eft,diftingue: Autquæris depræteritio^ ^^e matris,amp; adhuc datur querela inofficiofi teftamêti,ufi^ adlc gitimam.^fina,iunda glos.fup.deexhered.libero.Autquæris de præteritione patris,pctitur totum teftamentum refcindi,amp; ft pronunciatum fuerit contra teftamentum,nee appellatum,fit alt; dor hæres uniuerfalis, uel bonorum pofteftbrd.Omnimodo.^ fin ueró.C, eod.titulo. Legata tarnen amp;nbsp;fideicommifta fingula^ ha, in teftamento inofficiolo relida,pr,gftah debent.^.fiueró co-tigerit,in Autentico,utcüm deappell.cog.coll.S»
Eft auclégitima liberis débita triens,id eft, tertia pars bono-ru,fi funt quatuor liberi,uel pauciores.Si ueró plures quam qu» tuor extarent, légitimaomniûbonorûeffetfemifsis,ideft,dim£ dia pars bonoru,quc pater têpore mortis habuit dedudo ere a* lieno,Iegatis amp;nbsp;fumptib.funerum.Autentica nouifsi.C.eod»tiu Repellitur autê quis ab hac querela tribus modis* Primo,fi à tempore aditæ hæreditatis tacuit per quinquennium.d.I.fi' quia filium,in fin. C.eod.Secundô,fi agnouit teftamentum illud prg ftando aduocationem his qui agunt ex Teftamento. Hoc enim modouidetur teftamentum approbare.l.fi ♦ ff.eo.Tertiô fi com petit aliud remedium quam querela,ut bonorum pofTefsio centra tabulas,uel condidio ex lege« ^Tam autem,cum glos.hic ti tulo noftro.l.Papinianus.^.fi' quis impuben\fEeod.
^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ 'Pkrtmque.
- * Hic nota obiger,quâdo querela inofficiofi teftamenti locu ha . • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beat.
-ocr page 167-LIB. IL Tit. XVIIL netnofficiofoTeddmeitto, 63 beat,lit primo G parentes utnufq; fexus liberos fuos fine caufa exhaï.. rcdant,ut hic in uerbo,fine caufa. Secundo,fi parentes à linea mater* na cos prætereant,quæpræteritio pro exhæredationehabetur.
I~loccolore ) Sedhodie hiccolor feu hæc ratio, fcilicetquod tefta* tor non fanæ mentis fuerit,non habet Iocum,fecundum Bar.I, Nanr ^ his,in fine, ff eo. Ad hoe ergo,quód hæcquerela locum habeat, fa tis cft proponercpcaufamcxhacredationis fiue præteritioms non efïè ueram.
VItrafratra) Reliqui cognatiutciinq; proximigradu,contra of^ ficium pietatisimpugnarenon poflunt. Si ueröteifamentum per fe non ualeret, ut quia teftator non habuitteftamenti faólioncm adti* uam,uel hæres inftitutus teftamenti fa^ionem pafsiuamjuel ali oqu i teftamenti foknnitate^ omifle fint,tum quihbetqui abinteftato fuc cedcret,uel intereffe aliquod prætenderct,impugnare poffeu
^. Si lutor.
Tertió,fi adlor approbauit Teftamentum præftando aduocatio* ucm.Sed hic in textu eft limitatio iftius rcgulx. Hic eft cafus iftius ^ Titius habuit duos fiIios,Gaium 8c Seium. Gaius cratpubes êlt;ma-ior,quem pater fine iufta caufa exhgredauiuSeio autem qui impubes crat,ccrtam pecunia fummam legauit, cuius tutela gefsit Gaius fra* ter maiorexhaeredatusjdefunéloteftatore, Gaius accepitlegatü ex coTeftamento,nominepupilIifui,boceft,fratris. Soluto autem iUo ï’^ê^to^uolebat fuo proprionomine contra illud Teftamentum que* rclam inofficiofi teftamenti proponere,propterea quiafine iufta eau fa exh^redatus crat.Quscrebatur anpofsitagcrc,amp;uidebaturqüód non. Quia per acceptionem lcgati,nomine pupilli fratris fui,uide* tur Teftamentum approbafle.Probansaaitcm Teftamentum, amp;nbsp;deinde agens querela,repenitur exceptioneel.Nihil.ff eod* Tarnen Int-per.hic decidit contrarium,fcilicet quod nihilominus filius exhære datus,tutor impuberis,cuius nomine accepit lcgatü,adhucfuo proprio nomine etiam quere!am inoffîciofi Teftamenti proponcrepoG fît.Nec obftat ratio dubitandi.Quia procedit quando quis acceptât Ugatum tanquâ aduöcatus,uel procurator ipfius, SC fie nomine uo-Hntario,tunccnim Teftamentum approbaret.fecus autem quando 3cceptarctlegatum,nominenecenàrio amp;tutorio,uelcuratorio no-mine,ut hic ♦ Tune enim non uidetur Teftamentum approbate,quia necefsitas excufat. Et fic adhuc poteft fuo nomine querelam inófR* Ciofi Teftamenti proponerc. gt;
ImitatyXd eft, fi'nominepupilliTutor egerit querelainoffîciofi Teftamentfô^ uielus fuerit,nihilominus tarnen poteft petcre kgatu fibijpfi in eodem Teftamento relieftum.
3ÿ
-ocr page 168-ENARRATIÓNES’ IN INSTITVT, ■
^, Igitttr ^uartam. '
' Hodie tcrtiani,ut diximus» Ita autem mtclïigctertiam Icgitt* mam effe,ft liberi funt quatuor, uel pauciores Sóc. utfi teRator haberet fn bonis 600. aureos, omnium filiorü légitima ßmul eft trienSjid eft,2oo.aurei,qui poftea diuiduntur pro rato,ita ut qui libethabeat 5o.Ethac légitima parentes liberos fuos priuareno poiTunt.Econtra autem liberi parentes prohiberenonpoffunt, de reliquis duabus partibus , pro lubito difponere*
lure h(ereditarto([d.cii,ü pater fecit teltamcntu^tcneCur blijs re linquere legitimam lure inftitutionis.Si uerdCodicillos conde-rct, quocunœ titulo relinquere poteft. Vide glos,bic in uerbo lure legati. An autem hodie légitima alio titulo relinqui pofsit quam inftitutionisjiide quæ nocanturin Aut nouifsima, C» de inofticio,teil»mentogt;
DE HÆREDVM QVALITATE Só differentia. Tit* XIX,
E inftitutionc amp;nbsp;fubftitutione hgredum,fupra dicRum eft.Hic autem titulus diuifionem bæredum compleet! tur* Sunt autem h^redes lucceffbres in uniuerfum lus ^^^^defunó:i,ut eolligitur ex 1. Hæreditas. ff. deRegJur, Et funt triplices,neceffarij,.fui amp;nbsp;neceffarrj,Sóextranei,Ncceffa«-nus hæres eft,feruus proprius , Qin ideo neceffarius barres diet tur,quiauelit nolit, Rat imp oft morte teftatoris liber fitethgres, quæfita tarnen poft mortem defundijUel quæ defunftus ei debc batexnaturali obligationc, retinet,nec poteftàcreditoribus de bis moleftari, fi à indicé feparationem impetrauerit, antequarn -bona hereditaria attingat.l.t.^fin.ff.de fep ar at, - Sui ^ neceffarij hgredes funt, qui funt in poteftate teftatoris, ut filius,filia,nepos,neptis-etc.refpeftupatris et auf paterni.Nc pos tarnen Só neptis,tum demu fui hfredes funt,fi nemo eos gra du precedif.Id cft,fi pater eorum aut decefferit,autab auo eman cipatus fucrit, Appcllantur aut fui heredes,quia funt domeftici, Só uiuo patrc,quodamodo domini exiftimanturj.in fuis.ff.de li ber.Sópofthu.Neceffari) uero dicuntur,quiaex lege 12,tab,Rue uelint nolint, coguntur fe immifcere, De lure prætorio tamê ha bent facilita tem abftincndi,fi hæreditas eft grauata ærc alienor Extranei heredes funt omnes, qui nô funt in poteftate teftato ris.Hinc eft q? fratres,forores Sóc, Só omnes reliqui gradu remo ïiores,imó et liberirefpeftn matris et aui matcrni,proextraneis bfredib.habentur» Et illg dwæ fpecies hæred w fui ^ extranei ha
-ocr page 169-I
LIB. IL Tit. ÎKIX. De lire dum quaUt At eer differentia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6p
bus lus deliberandî,ucl fi muentanum fecchnt, ante aditam hæredi-tatenî,fine pencuio,hæreditatcm defundi adeunt,boc eft^non tenc-turcrediconbus ultra quàmhæreditasdefundi fe extendiu
'Tune enim nepos) De lure ciuili emancipati liberi â fuccefsfone pe-m’tus repeUebanturpquia erât capitc diminud.De iure autem præto.. no adraittebantur ad bonorum poflclTcôtra tabulas,fed per edidu de coniungendis cum emancipato liberis fde quo ff. de coniungen, cum emanci»lib,)difpofitum erat,quod etiam nepodbus ex fibo ema cipato,ipfequoq;emancipatusadmittebatur* Hodie autem hoc tc-neas deemancipads : Si teftator condiditteflamentum,8lt;2 in eo præ tcrrjtemancipatum,adhuc lus uetus locum habet, uidehcet quod e-mancipatus præteritus habet bonor^polTefsio.cotra tabulas,de quitus fuprà m ÿemancipatos,de exhæreda. libcro.Si uero fine teftame to deceficrit parens,relidis poft fe liberis emâcipari»,8lt;^ liberis in po., teftatefuaconftitutisjamp;hoccafufucceditcmancipatusunâcum aids filqs in poteftate exiftentibus,ex æquo, quia differentia inter emanci pat08,00 cos qui funt in poteftate,hodic eft fublata per Auten. ceflan te fuccefsione,6^ in corpore unde fumitur* C.de legiti. hæredib. Et ta tenent communiter DD.Ioan. Fab, ÔC Angc.hic Barc.la.in prir* fEde coniungxum emanci liber.glof. in d Auten.Ceflantc fuccefsic-ne.Et fic habes quod hic ^ S^ totus titul.ff.de coniungend. cum erna ciliber.hodic perd,Autcn.Ceffantcfuccefsione,cofredifunt,fi te- , ftarnentum non eft conditum.Condito ueró teftamento ius uetus fir gt;ïïuni manet.
ÿ. InextTMctdi
Teftamend fa^do eft duplex A(ftiua,ó^Pafsiua. Aftiuam is dieu turhabere, quieft talisperfona,quscpoteftteftamentumconderc, Pafsiuam autem is diciturhabere, quipotefthæresinftituiintefta-menco.
Etidduobitstcmparihtté') Quando quæritur de temporibus quæin hæreditatcrcquiruntur,diftingue : Aut teftator condiditteftamen* tum,autdeccfsitinteftatus, Primo cafufubdiftingue : Autloquimur deneceflàriohærede,ueldc fuo hærede, amp;nbsp;requiriturhabilitas duo-bus temporibus,Scilicet tempore teftamenti, ut pofsit hæres infti-tui* Secundo,tempore mortis teftatoris,ut inftitudo pofsit habere cffèólum.Tcmpus autem aditæhærcditatishoc cafu non attenditur, quia nullum eft medium ante tempus mortis teftatoris,amp; tempus a-ditaeha:reditatisgt;Cùminhis cafibus lex fine fado hominis in conti. licntitcftatoremortuo,faciat noshæredes. Autloquimurinextra-neohærcde,amp;requiruntur tria tempora , uidelicet quôdinftitutus fithabilis tempore condititeftamend. Secundo,tempore mords te-
M iij
-ocr page 170-ÉNARRATIONES IN INSTîTVT.
ftatons^Tertîô^temporc aditæ hæreditatis. Quia lex êxtrancos barredes non facit in continent! hærcdes,ficuti fuos amp;nbsp;necedarios, fed tantum quando adicrunu
VERS. Sedßueü.
Habes hic differentiam inter fuos hæredes amp;nbsp;extran co s. Si enim fuus hæres ex teftamento capit hgreditatemp dicitur fe immifcere bo nis haereditarijs.Si autem recufauerit;,abftinere dicitur,Adtus autem hæredis extranei,€fl adiré uel repudiare#
'pretorfuccurrit} Per reftitutionem in integrum ufque ad annum 29. Datur enim quadriennium poft tempus maioris aetatis, intra quod læfus in minore ætate poteft petere reftitutionem in integrum* bSuperuacuamiC,de tempor in integr.reftitu ♦ SCc,
ƒ ScJnofira.
Hodie habet hæres utruque beneficium,tarn ius deliberadi, quam confeeftionem Inuentarq,fi mauuït dcliberare, habet à lege annum* Si uerô à Indice petierit tempus deliberandi,arbitrabitur index quart turn tempus fitdandum,non tarnen minus det,quam centum dies.Et ft poftdeliberationem adierit,tcnctur omnibus creditoribus in folb dum.Si uerô mauuït Inuentarium facere,ultra uires hæreditarias, no tenetur,amp; detrahit Falcidiam à Icgatisd.Scimus. ^* Et ft præfafôm.C. delure deliberandi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\
ÿ ItcmcxtranafSi
Summa iftius ^hæc eft,quod hæres extraneus poteft hæreditate adiré bifariam.Primùm ipfo fado,id eft,quàd trade très hæredita-riastanquamfuas,uendendo,IocandO;,donando ÔCc» Secundo,nu-da uoluntate,uerbis tarnen declarata,hoc eft,qüôdfatcatur fehærc dem elfe,Et occurrit Imperatorin hoc ^ tacitæ obiedioni. Nam ft hæres extraneus poft aditam hæreditatem Inuentario non confedo teneatur creditoribus in folidum,potcft quæri,quando hæreditas dl caturadita.EthuiC quæftioni Imperator hic refpondet.
DE LEGATIS» TIT. XX»
V G ufq; propofuit Imperator modos,quibus res noftré fiunt de lure Ciüili,partim per üniuerfîtatem, partim uerô ßgillatim. Ideo hic inferitmateriam legatorUm,qüæ relidafingularia fine particularia dicuntur»
Eft autem Legatum donatio à defundo relida,abhærede præfta da»Dico donatio,quiainmultisæqüiparatur donation! mortis eau fa. Dico, A defundo relida,äddifferentiam donationis inter uiuos» Legatum enim non debetur,niftteftamentum morte teftatoris con-firmatum
-ocr page 171-lut it Tit. XX. DéLfgMfjy. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*^0
nrniâtum fucrit^Dico ab hærede præftanda, ad difFerentiäm dona* tionis mortis caurapquæ plerunq; præftaïur adefundo.DifFcrt quo-qu€ legatum à donatione mortis caufa^alijs modis. Primo,quia lega lUmfemper ab hæredepraeftatur,ut hic in definitionekgati, Donatio autem mortis eau fa à quolibeuSecundô,in donatione càufa mof tis,obligaturdonans,inlegato non-». Tertio, fi aceufoteftamentum tanquam inualidum,perdokgatumpnondonationem» Quarto,fi^ Iiusfamihasdonarepoteft,kgarenon poteft. Vide glofidn ^Nam curti prudentibus,in uerbo ferè^fupra de donation A donatione inter uiuos differt legatum,quiailla non poteft reuocari, nifiex certis caufis.De quibus in I.fin.C.de Reuocartd^donatio Jegatum ueró po teftufq; ad mortem kgantis femper reuocari, ambulatoriaenimeft uoluntas defundi ufque ad mortcm4,in»^.Non fokim.^C Liirj.fEdc adimend, legat, Differt quoq; legatum ab hæredùatepquiahæredi-taseftuniuerfalis fuccefsio in omnibus bonis,amp; tranfit adhæredem cumonere-»Legatum uerô eft fingulare quiddam, amp;nbsp;tranfitad Lega-tarium fine aliquo onere^nifi quod interdum detrahitur quarta per le gem Fakidiam.I.Si bæreditatem. if* Mandan,Cum fideicommifsis fingukribus funtomnino adæquatalegata. De fideicommifsis uerô 'miuerfalibuSjidem die quod de hæreditate.Et hæc de definitione le-gatifufficiant.
Fit autem Legatum fex modis : Prinid^ih re propria tefiatoris. Sc ^'ïïrdó^in rehæredis.Tertiôpn re Legatari}«Quarto,ïnfe commune 5^’ntó, in re aliéna»Sexto,in re quæ non eft in return natura.
Fï’itnô,quando legatum fit in re propria Teftatoris. Diftingue : Aut teitatoV eft dominus rei kgatæ reuocabiliter, aut irreuocabili-tcr.SireuocabiIiter,ut maritus in dote» Et fubdiftingue ; Aut mari-tus legat dotemextraneo cuidam,amp;non trxori,amp;nonuaktlcgatü, füpr»quibusalien.licet,uelhon,in princ.Aut maritus legat do tem ipfi uxori,0cdicï Autdotemab uxorepriusacccpit,amp; uaktkga-tum dötiSpquia plenius eftlcgatûquàmadiodedote, faciliusenim poteft uxor dotemfuamkgatam ex teftamento acquirere , quam fi ktentaret Adionem de dote. Aut maritus nihil accepit in dotem ab *J’tore,8^tunc fifimpliciteramp;ingenere legat dotem,non ualetkgai* tum,eft enim inutile,propter incertitudinem.Si uerô certam pecuni-ani,Ut centum aureos,uel eer turn corpüs,ut fu nd urn Tufculanü etc» prodotekgauit,uaktlegatu* ^Sedfi uxori» hïétit.noft.Aiittefta-toreft dominus rei irreuocabiliter. Etfubdiftingue: Aut res legat# eft in bonis teftatoris fine onere,aut eft altcri obligata,aut habet earn inaltcriusbonis,putaquôdaliquisei debet. Primo cafu teneturhæ-resfolucre legatum,fine teftator fciuerit rem legatam fuâ eflè,fiue pu M üq
-ocr page 172-ENARRATIONES IN INSTITVT.
taueritalicnam udLegatari), ƒ.Si quis rem fuam.hic titufo nodro. Secundo cafu,quando fcilicet res legata erat pignori data, ud akeri obhgata.Etdikingue : Autloquimur de rebus,quægrauatæuel ob- , ligatæ étant priufquam legarentur.Aut poft legatum alicui obligate funt. Primo cafu fubdiftingue ; Et tune aut teftator legando fciuit rem legatam pignoridatam,uel obligatâ ede, 8lt; tenetur hæres earn luere,amp; Legatario foluere,etiamfi iplïcreditori kgauerit.Aut ignora uit rem legatam pignoridatam.Et fubdiftingue: Aut Icgauit con-iunctx perfûnæ,amp; tenetur hgresluere.hprædia.C.defidcicommiff* Aut legauit omnino cxlt;raneo,amp; non tenetur hæres luere»^. Sed etd rem.hic tit.noftro. Aut loquimur derebusgt;quæ poft teftamentum fa dum akeri obligat» funt» Et tune autteftator ucndidit,aut tantum pignori dedit.Et fubdiftingue: Autuendidittotam rem,amp;ficonftat uendidifte animo adimendilegatario,óó ceftatlegatun). Si nero non animoadimendiuendidit,ualetlegatumpagitürquecum hærede, ut uelrcdimatjudcius æftimationem præfteu Si uerö partem rei tâtùm uendiditteftator , pars non uenditaindiftindedebetur legatario» Vendita uerö pars turn demum legatario cedit,fi non animo adimen di uendita eft. ^ fi remfuamlegauerit^hic tit.noftro» Si ueroreslega ta poftconditum teftamentum non eft: uendita, fed tantum pignori data,amp;teneturhæreslïmpliciterluere, 06 legatario folucre.d,^. Si quis rem fuam»hic tit.nO'ftro. Tertió;,quandofcilicet teftatorhabet rem legatam in bonis altérius^utputa quia Titius debet ei centum au reos,amp; poteft earn rem legarc cui uuk,etiamfi ipGdebitori,amp; ft debi tori legata fucrit purc,po,terit debitor beredem conuenire, ut liberet cum per acccptilationem.Si uerö ad certum tempus res legata fucrit^, hæres infra illud tempus non poteft debitorem conuenire. ƒ. Siquis debitori.hic titulonoftro. Etfilegatumreipropriæcftpurcfactum, dominium illius rei,a morte teftatoris fidte tranfit in Legatarium. Ab adita uerö hæreditate uereXegatarius tamê poteft legatum repudia-re,fi uukd,Sitibi.^tCum feruusÆdeLegat.i. Et prodeft hoefeire propter quæftioncm,utrumfrudusreilegatæ,à tempore mortis to ftatoris ad Legatarium uel hæredem pertineant.
Secundö,fic legatum inre hæredis. Et hue refer diftindliones, quas de re teftatoris pofuimus. Vbique enim conueniunt,excepta ea parte,qua diximusquidiuris fit,fipoft legatum fa drum res fucrit uendita uel alienata.Nam poft legatum fadfum in re hæredis,non uakcalienatioreilegatæ ab hærede fada,fi modo uukhæres efte ex Tcftamento,ôd Teftator in ea fententia perfeuerauerit, ctiamfi alic-nauerit animo adimendi Icgatum.Quia adlus hæredis,non toUit di-fpofîtionemdefundli.LSimihiSêpronius.fEdeLegat.nEt in legato
-ocr page 173-IIB. IL Tit. XX. beLt^tis. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71 rd h acre dis nihil refcrt,fîuc Teftator fciu€rit,fiue ignoraucrit rem ha* redis eflè. ^ No folüm,cnm glof.in uerbo hæredis .hic titulo noftro. Sedhoc cafu dominium rei kgatæ non tranfit in Legatarium,nifî fa-ôatraditione ab hærede^VidcAng.hicin ƒ Legatum. VerfEtpræ-dida*
Tcrtiô,fît legatum in re Legatarij.Sed hoc cafu diftingue : Autle^ gatur illi res fua,quam habet fine onere,nec eft grauata, 06 omnino nönualetlcgatum,quiaquodpriusnoftrumeft,ampliusnoftrüfieri uo potèh,€tiamfi poft legatumfalt;ftum,eamalienauerit. ^. Sedfi rem Legatarq.hic tit»noftro.Aut legatur ei res fua propria, pignori tarne alten data,86 ualet legatum,ita quod hærcs earn Legatario rediraere teneturd Si tibi,in principio, ff* de Legat. 1.
QjuartOpfit legatum in re comuni.Inquo diftingue: Aut legator legandofundumcommunem,dixit:LegoTitiototumfundum, 86 uaktlegatumintotum,itaquôdhæres alteram partem fundi lucre tenetur,fiue Legatario eius æftimationê preftared, lulianusdn prin-dpi. tf.de Legat,iq» Aut dixit fimpliciter ♦ Lego fundum communem. Et fubdiftingue : Aut habuit fundum communem cum extraneo, 86 ualet legatum in eaparte tantum,quæ teftatoris eft,ctiamfi poftlcga turn teftator uiuens,alteram partem quoq; redemitd^v. ƒ fina. Cum ibi notat.ff.de Legat* t.Aut habuitfundum communem cum hacre,-de,86 tune autdixit : Lego meum fundum, SC uidetur tantum fuum Ius,autfuam perfonam kgaffe^ aut fimpliciter dixit : Lego fundum communem,86 debetur Legatario totus fundus.l.Cùm filius.^ Dominus, ff.dekgat.n.VideBart.inLv^^’fiu.ff.dekgat.ï*
’ Quinto,fitkgatum,quandoqua:riiur,anlegatumrei alicnæua-1 eat,nec ne. E t diftingue : Aut teftator fciuit rem kgatam effe aliéna» aut ignorauit,primo cafu diftingue : Aut res kgata ante mortem Te-ftatoris non peruenit ad Legatarium. Et tunc diftingue î Aut dominus rei legatac poft mortem Teftatoris uult uenderc illam rem,86 te-neturhæresillamremredimere,86 Legatario praeftare, Aut dominus non uult uendere,86 tenetur hacres iuftam æftimationemLega tario folucre.LNon dubium.^, fin.ff.dcLegat.ii), Aut peruenit ad eu cx cauffalucratiua,puta donationis,uel kgati, 86 ceffat illud kgatu, quia duæ cauffæ lucratiuæ circa eandjem rem, 86 eundem hominem concurrere non poffunt,uthic ^fi resaliéna.Aut peruenit ad eum ex caufa onerofa,utemptionis,86 tune aut emit totam rem,aut tantum proprietatem,dedult;fto ufufrudu.Primo cafu poteft kgatarius age-re contra hæredem,a(ftione ex Tcft:amento,qua confequitur preciu reikgatæ*d.^ fi res aliéna* Secundo cafu,quando nudam pro prie ta-tem emit^diftingue ; Aut ufufrudus peruenit poftea quoq; ad Icgata-
• rium
-ocr page 174-ENARR'ATIONES IN INSTITVT* num ex caufa onerofa, ut quia emit ab ufufruÄuatio, Si^herum tenetureihæres adpreci'um totius rd^ Autufufruélus perucnic ad eumex caufa lucra«ua,puta morte,uel capitis diminutionc u^ fufru(îî:uarfj,amp;tencturhæres kgatario tantum adpreciumpro-prietatis,deduâ:o ufufniÄu^^fi cui fundus,hic titulo noftro.Se cundo cafu,quando ignorauit alienam rem elfe,amp;f dubitatur an legatum uakat, Sô diftinguendum eftj Aut kgauit omnino ex-traneo,8Cnon uakt legatum,ut hic ^quodautem diximus. Auc kgauit coni'undg perfong,ut uxon,fratri, uel fimi1i,cui ahoqui reliqui(retkgatum,amp;uaktd4cûmrem alienam. C.dekgat.Pro-CuiproidUoin ^^^æ aute hoc cafu incumbit kgatario, uidelicet, quod probat cumbdtremd=‘ teftatorem fciuiffe rem alienam cfk. 13ft enim kgatarius ador,0£ Uenamelfene' hærcs reus.A(koreautemnon probante, reus etknihil omnino fauiffittftdto^ preftiterit,abfoluitur,ut hic in uerf.Et uerius.l.Qui accufare.C, de edendo»
Sextó, quando quæritur utrum kgatu rei quæ non eft in re-rum natura,ual eat nec ne,diftinguejAut non eftin rerum natu-ra,ncc fperatur futura, ut homo mortuus , uel chymera, 8ónon ùalet legatum.^ fed fi tab's , hic titulo noftro. Autnon eft in re-' nbsp;nbsp;nbsp;rum natura,fperatur tarnen futura,ut frudus futuri foetus peco
rum, 80 ualet legatum.ÿ.eaquolt;^res,hic titulo noftro.Et nota in dubio , quando fcilicet non certô conftat an res kgata extet,uel non,hgredeten'eri deprofequenda 8óreftituendarekgata,amp;ft prokcutio reqrit magnos ftimptus , pertinebutiHi fumptus ad hæredem.Si ucrô res kgata non longe abfuerit, fatis eft hæredê foluere in eo loco,ubi eft leQatum.kcdm kruus/cum ibi nota»fE. de kgat.t.Et fie habes ex predieftis que res pofsint kgari,nempc res priuatorum,quæ dominio noftro fubrjei poffunt, Poteris 1-tacp facile concludere,que res non pofsint kgari*Quândo enim conftatquod kgari pofsit, ftatim concluditur quod kgari non pofsit.Contrariorumenim eadcnicftdifciplina.l.i.fEdehis qui fuhtfuiuelalien.Iuris. Infertergo quodres quæ nonfuntinno ftro commercio,utfacræ,fanftæ,religiofæ,liber homo, amp;Sfimi-Qgof modiste ks,ut res publice,uniuerfitatis,communes, kgari non poftunt, genturresgt; bcethntin reriim natura» ^fed b tab's,hic tit»noftro.Omnes auc res quæ kgari poftunt, kgantur ant pure, autfub conditioner aut in diem,autex die.De quibus fuo loco dicemus»
Teftia diuifio,quôd legataut eit teftamento aut ab inteftato» Exteftamentokgatur duobus mödis»Aütin teftamentis,autin Codicillis.InTeftamentisrequirunturfeptê teftes,In Codicilli« quinep.ba^^Et ft quid tak,cum gbin uerbo,kgatorum»C. Com • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mu»dc
-ocr page 175-11 B. II. Ttï. X X. nbsp;nbsp;nbsp;De te^tif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7Z mu.dcIcgât.Abmteftato olimlegan non pourat^ præterea^in En«^ de fideicom«hæred. Quia autem fideicommifla pardcularia ohm ab jnteftato fieri poterât.d*^, Præterea,amp;legata hodie æquiparata funt illis fideieommifsis. ^ifed non ufque,hic titulo noftro.Sequitur quôd ctiam Ïegata abinteftatorelinquipofsint. Ira colligit loan, de Pla.in d.^ præterea»
Poteft autem legatum rclinquere quilibec qui habet teßamenti falt; Qg/z.^g ôionein adiuam. 1. Z» ff, de légat.l Etkgaripoteft illis qui teftamê, ^otc^^ tifaffionempafsiuarnhabent. Vide ^Iegari,hic titulo noftro,cuni glos.inuerbopTeftamenti,quæcxplicat;,quinon habentteftamenti fa. (ftionempafsiuam.Et poteft legatum fieri ante hæredis inftitutionê, inter médias hæredum inftitutiones,Sô quocunq; tempore teftamen ti^modo tarnen hæredes inftituantur* Q^ia ex hæredis inftitutionê teftamentumuirescapiu^,Antehæredis,hictitulo noftro. Etlega-tur in Teftamentis amp;nbsp;Codicillis.hz» ƒ Et fi quid tak^cum glo.in uer-. bo,legatorum*C.Communia de légat.
‘’ C AVS A efticienslegati,eftisquihabetteftamenti fadionem a-ôiuam.hZ^ff.delegatJ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
G AV S A materialis eft, res quæ noftro dominio fubijci poteft, de quafupràinprimadiuifione,
C A V S A finalis eft,ut transferatur dominium rei legatee inlega- , tariumgt;
E FFEC TVS eft parère très aâ:ioncs,rei uendicationem,a«ftiO/-hem hypothecariam , amp;nbsp;adionern perfonalem exteftamento, ÔC quoque exceptionem. Sed circa iftas affiones diftingue ; Aut legata • eft res t€ftatbris,aut aliéna.Si res teftatorû legata eft pure, diftingue: Autlegauit debitori fuo hberationem,amp; habetlegatarius exceptio-nemcontra hæredem petentem debicum,aut legauitalfjquiei nihil debebat. amp;nbsp;die; A ut eft legatum generis,Hue quantitatis,utfi legatee equum in genere , ucl decern modios frumenti00c.Ec dantur duæ adiones tantum, hypothecaria, S^adio perfonâlis cxTefta-mento,nonautem rci uendicatio,quia certarcs hoccafupcr lega-tarium uendicarinon poteft* Aut legauitaliquid infpecie,quod eft incliuiduum,utlegoTitio illuduasuini,ucl Stichum,fimodô tantum unus Stichuseft,fccüsfi pluresfunt,uel fundumTufculanum, amp;darttür tres àlt;ftiones,Rei uendicatio, Hypcthecaria,8ó Adio per-fonalis.
Rei uendicatioideo datur,quia ftatim poft mortem teftatoris, dominium rei legatæ tranfit in legatarium fide, poft aditamhæredi tatemuere»
. Hypothecana ueró ideo datur, quia omnes res defundi funt k-
* gatario
-ocr page 176-ENARRATIOHES IN IMSTITVT.
gatario hypothecate, quamdiukgatum folutum non fuerit.
Perfonahs autem aftio ex Tedamento ideo datur contra herede, quia heres creditoribus 0^ legataris obligatusèftexquad cotradu* ^Hæresquoqjdnfrâ deobh'ga.quaeexquaficontrac.nafcJIIaetamc tres adiones non dantur fimul legatario, fed unam iUarum elegie. I, cum filius .^ uarijs.fF.de legat.i. Aut rcs aliéna heredis due legatari) legata eft,amp; non datur legatario rei uendicatio,quia teftator nÓ erat dominus,quarcetiarndominiumneqjfidc, ncq;uerc inkgatarium transferre pótüit.Datur igitur üelhy pothecaria,ucl aedio perfonalis cx Teftamento.Ethæ adiones intentandefuntpoft aditamhæredi-tacem,non autem ante, amp;per eas legatarius confequitur ab berede rem kga tam.Here s tarnen idis aclionibusconucntus à legatario 1Û berari poteft multis modis.
Primó,n rcs kgata fine fado heredis penret,ut ß domus kgata ff nc culpa heredis combureretur,uel feruus legatusdecederet. fi rcs legata.hic titulo noftro.
Secundo,hberatur per transformationem rcilcgatæ.LLana.fî.dc kgat.^ ut diana legata efret,ueftisquæuiuentc te da tore inde fît, no debetur,quia uedis no potuit reduci ad rudern materiam, amp;nbsp;lana definit edèlana,podquam uedis ed inde facda. MafFa tarnen auriamp;ar ' genti legata,00 podea fcyphi cx ca fadi, exigi podunt, quia aurum non definit cfk aurum,fed poted reduci ad rudern materiam.d.l.lana. cum ibi nota.fEde kga. |i
Tertio hberatur her es, fi kgatariusrem alioqui excaula lucraó-ua nadus elTet. ^ fi rcs aliéna,bic titulo nodro.
Diximusfupra quemlibet legate podè,qui habet Tedamenti fa-dionem adiuam.Ita quoq; cuilibetkgaripoteft quihabetTeftamê-ti fadionem pafsiuam.Qui autem fint illi,uide in ^ kgari, cum glof. in uerbo,Teftamenti,hic titulo noftro.Et poteft Icgatum fieri ante be redis inditutionem,inter medias harredum inftitutiones, amp;nbsp;quoeuq; tempore Tedamenti,modo tarnen hæresinftituatur. Quibus mo-dis kgatum fiat caducum, V ide Lunicam» Et cum triplici.C.de cad» tollend. Et quibus modis adimantur kgata,uidebiniüS infra titulo proximo.
VERS. SeJ(luodJee/Î,
IdedJd quod ucterilure erat in fideicornrnifsis, ^deficiebatin kgatis,hodic additum cd legacis,8c econtrâ,quod état in kgatis, SS deficiebatin fideicommidis, hodie quoq,- accefsit ad fideicommifTa. Defuit autem infideicommifsis,quódfideicómmifFariuspoft mortem teftatoris,nonhabebat tres adiones,ficuti legatarius. Ïnkgatis uerô defuit refpedu fideicommifTorum, Primo? quod in fideicom-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;midis
-ocr page 177-LIS« Ïb' Tib XX, Delegatit* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^ '
mtTsis potent relinqui alicui poft morte hæredis, ftuc legatary, in legaus autem non, $.poft mortem,hi’c titulonoftro.Secundó, quod fideicommiflafiebant ab inteftato, legata ueró no fiebanc nifi in teftamento, ^præterca,infra de fideicommiflChæreditan» Tertio fideicommiflarius fin gul ar is poterat rogari ut rem reli-lt;ftam reftitueret alteri.Icgatarius autem non item,ut infra de fin gulis rebus per fideicommiftum rcliftisamp;fc.in prin.Ho die idem eft lus circa omnia in legatis Só fideicommifsis fingularibus,
' ^ 2\/ônfoIum^
'Taîeîegatuftr)A.â.eô quod etiam poena non debetur,quç eft ad lefta tali legato,ut hoc modo : Hæres meus det poft mortem me amTicio templum, et finondederit,detei nomine pœnæ mille aureos,hoc cafu neutrum legatum ualet,
Concurrere non-po^è ) Id eft,fimul, diuerfis tarnen temporibus concurrere pofrunt,de quo eft cafus inLexiftimo^ôCDD,ibi,ff» de ucrboobligatio,
^ Si res aliéna^
Duos lucrafiuos Cc/«^)Gaufalucratiua dicitur, quado aliquid gratis, renmnerationc,uel mutua praeftatione nobis obuenic,uc ex donatione,legato, fideicomifto fingulan 8Cc. Caufaonerofa ueró appellat,cûm aliquidita accipimus,ut uicifsim alia re qua-dam acceptum rependamus,ut eft emptio,item permutatio.uide Bardnldta ftipulatus, in ultima parte, uerf, 2lt; eritfolutio,ff«de uerb o, obligation
^gerepoteß) Scilicet ad rem ipfam, quia res S^preciumrei nonfunteadem,feddiuerfa, 1, fundumCornelianum,inprin» ft.de nouatio. Ergo filegatarius precium fiue teftimationem rei . in duobus teftamentis legate, ex uno teftamento confecutus eft, nihilominus tarnen poteft ipfam rem ex altero teftamento con-fequü Secus ueró fi rem ipfam ex primo teftamento confecutus fuiftet, turn enim non poffet ageread precium ipfius rei,cuius fa élus erat dominus ex caufalucratiua,
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^tSieademreh
• ''T^wo fe^ittore) Dicit notanter,fi uiuo teftatorc deceffcrit col-legatarius, qa fi mortuo teftatore alter decefferit,pertineretlega tu adhgrede cius,iure tranfmifsiuod.Vnica.^u igitur.cum gk in uerbo,cedere.G.de caducis tollend.Licet régula fit,Quod bo num arguments fit à contraftibus ad ultimas uoluntates,8Cec5
• N
1
-ocr page 178-ENARRATIONES IN INSTITVT»
trà.hæc tarnen régula Fallit in cafu^noftri ♦ Nam eadem res duo bus legata m ultimis uoluntatibus,inter eos cliuiditur,nec prior cxcludit pofteriorem,Secus eft in contralt;ftibus,ubiprlt;cuentio locum habet» Si enim eadem res uendita eft duobus,is acquiric dominium, cui primo eft tradita, nee alter emptor potefteam uendicare, licet prior conttaxerit» 1» quoties duo bus » C» de rei uendica»
fSicuifünJiis,
Hic eft cafus iftius ƒ. Qiiidam teftator legauitcuidam Fundum alienum leiens, cuius proprietatê dedudo ufuFrudiu legatarius uiuo teftatore emit, Vfufrudus autem poftea quoq? ex cauia lu cratiua,utmorte uelcapitis diminutioneufufruétuarrj,peruenic ad Iegatarium,ita quód uiuo teftatoreplenum dominium iftius fundi legatarius nadus eft.Iam quçritur,utrum legatarius mor tuo teftatore proprietatem ÔC ufumFrudu fimul pofsit ab hærede pet ere adione ex teftamenco C Et deciditur, quód eftimatio proprietatis tantum debebitur, quód ufuFrudus peruenit ad eu ex caufa lucrahua,
S^Sijupideltiark
Si ttihitphfsyVtd mihi deberetioo, indiem puta,utpoftquin ». quenniu foluat, 8lt; legauit mihi illud idem debitu pure, ualet Ie-* gatum,qgt; plus eft in legato quàm in debito,Creditor enim lega tarius accepit ex teftamento illos ioo»ftatim,quos ahoqui fine le gato poft quinquennm tantum accepiffet, 8ó interim caruifTet il lolucro,quodconfequitur exillisioo*purèfolutis,llludcrgo lu crum quod debitor côfequitur ex pecunia in diem débita,etpu^ rè foluta,amp; propter legatum, commodum repræfêntationis di-citur, Hinc eft quod dicimus, plus dat,qui cito uel ante tempus dat.arg.^plus autem.in uerEqua enim rationednFra deadio»
VERStQ^o^ uiuo teßaiore^
Poteft tarnen quæri,quid fi debitor in diem uel fub codirione legauit fuo creditori illud debitu pure, amp;nbsp;priufquâ teftator dece deret conditio extitit,fiue dies uenït, ita quód illud debitu pure debeatur,utrum etiam tale legatum adhuc ualcat,amp; uidet quód non,quia legatü in eum cafum perucnit,aquonon potuit incipe re.Dies enim hue conditio cxtitit,ita q? ultra non in diem, neq^ fub conditione dcbet,amp; in legato nó plus eft quàm in debito, 8^ hoc modo ceffat comodumreprefentationis.Tarnen Imperator hic decidit contrariS,uidelicct,quód ualeat tale legatu, ÔC eft ra tio,quia legatum ab initio ualet, Sc potuit habere loch commo-dum
-ocr page 179-LIB. II. T/f. XX. DeLfgaftf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74
dum reprærentatioms,id eft,potuit fieri quod debitor ante diem nel conditionis cuentum moreretur. Et fatis eft hoc cafu^quod creditor quoq; habeat adionem ex teftamento»
J^ontcnctur hares ) Id eft, ad æftimationem manumifs^quia fergt; uusper manumifsionem faills eft fiber^ ôdiberi hominis nulla eft æftimatio.I.z. §gt; Cùm in eadem naue» ff. ad Icgem Rhodiam, de la-du.
^ Si (^uis andllaSi
SianciUacufftnatiik^atd/iicrity Duofunt IcgatapUthic ingloff* irt uerbo,cedunt* Similiter fi ferui ordinary cumuicarijs kgati fucrint, quoqueduo funt legata per fe.Quare fi ancilla,uel ferui ordinary de-fecerint,nati ex ancilla amp;nbsp;ferui uicarq nihilominus debentur. Secus tarnen effet,fi feruus cum peculio^S^ fundus cum inftrumentis kga^ rentur,hoc enim cafu feruo cktindo^óf fundo afienatO, pcculiü ferui Sc inftrumenta fundi non debentur. Et eft ratio,quia hoe poftcrio ri cafu peculium 8lt; inftrumenta accelsiones funt kgati principalis, feruifcilicet amp;nbsp;fundi. Déficienteautê princjpaïi legato,deficit quoq; accefsio.Sed iHa ratio ceffat in priori cafu,ut in ancilla 8lt;c. quia nati cx ancilla non habentur pro accefsione propter dignitatem homi- • nis.I.iuftiCsirne,in princ.ff.de ædili.edido. Sicuti etiam alioqui dici-tur,quód partus ancilla: irt frudu non eft,quia abfurdum effet homi nem in frudu uel accefsione cffe,cùm Omnesfrudus gratia hominiö creati fint, ƒ partus.fupra de rcrum diuifio.
f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ Si peculium» '
Scruus^deft^cuius peculium kgatum eft. Hiceftcafus iftius ^in uérf.quodfi poft mortem teftatoris.Quidam iegauit cuidam peculium ferui fuisse decefsit,poft mortem teftatoris,ante aditam hæredita ' tem,aud:um eft peculium kgatum.Qjuæritur cui accedat hoc au-gmentum,anlegatario,uelhaEr£di,8cdiftingue: Aut peculium eftlc-gatumipfi feruointeftamento manurniffo,8d accediteiomnequod ante aditam hæreditatem adiedum eft,quiacius kgati dies ab adita* haereditate^S^ non ante cedit.Cùm etiam fibertatem nonpriuscon-fequatur quam haerèditâè fît adita. Aut peculium legatum eft extra-neo,amp; nonacceditilli aügmehtumante aditamhæteditatem,poft - mortem teftatoris acquifitum,qüod eiuskgati dies à tempore mortis teftatoris cedit , Ôlt; co tempore etiam debétur legatum èXttaneo. Qtiarc fi quid poft mortem teftatoris accefsit, hacredi amp;nbsp;non legata-noaccefsit.
Cedetedtem )Legati diem cederc,(ïgnificat diem adeffe, quo inci-P^l^g^tumdeberi.Ucedcrcdiem.ft.deuerbo.fîgnifi. Dicimus autê N q
-ocr page 180-ENÄRRATIONES IN INSTITVT.
diem in Ïegads cedcre tribus modis^Primo ad tranfmifsionem adbg redemkgatarij» Secundo quoad obligadonem,Tertio quo ad do-mint) tranfitionem^fiue petitionem#
Primo cafu,quando fcilicct quaeritur de cefsionedici,qiio ad tras mifsionem,amp; diftingue : Aut legatum cft puru, Aut in diem, Aut fub conditione,Si eft purum,fiuc in diem certum,amp;2 cedit dies legati à tê-pore mortis teftatoris,ideft,filegatariusetiam poft mortem teftato nsfueritmortuus,anteeuentum tarnen illiusdieiincepti nihil tranC mittit ad fuum hæredem.Si uero eft conditionak^^ut hoc mododego Titiojoó*aureoS;,fifa(ftusfueritconfulamp;G. amp;nbsp;ante cuentumcondi-tionisnihil tranfmittitadhæredcs,Cùm diesilliuskgati ante condi-tionis eucntum non cedit.
Secundo cafu,quando fcilicct quæriturdecefsionedieq quo ad obligationem,id eft,quando hæresdicaturlegatario obh'gatus,Só refponde,ante aditam hacreditatem diem cedère non pofte, quia tu nuÜaextat perfona,quæ pofsitcircumueniriJIIa enimquafiobliga tiohæredis turn demum incipit, poftquam hæreditacemadiuiu^ hæres,infrà deobligationib.quæ cxqua.contradt» naf.Itaque poft aditamhæreditatemcedit dies legati quoadobh'gationem.Diftin-guein hoc cafu* Aut kgatum eftpurum,amp; ftatim obligaturhæ-res poft aditam hæreditatem regulariter » Aut legatum eft condi-tionak,ucl in dieraccrtum,amp; cedit dies legati adueniente conditio-ne uel die«
Tertio caru,quando quæritur decefsione diei, quo ad petitio-ncm,fiuedoming translationempS^diftingue: Autlegatum eftpurum,fine in diemeertum , amp;nbsp;cedit dies à tempore mords teftatoris fi(3:c,abaditauerô,uerèpideft,quôd turn demum kgatarius rem le-gatam,tanquamfuampcterepoteft« Siuerôin dicm,uelfubcondi-done reliTtum cft,non cedit dies legati, quo ad doming translation nem,nifîadueniente condidone uel die» Vidc Bart. in t Vnica* ^ Et
, cum lex.C.decadu.tollend.
Reblin pcculiaribifs) Vtputa ft in peculio fuiftent pecora, foetus ik Jorum quoque cedit extraneo legatario, quia contigit ex rebus pen culiaribus. Secusautemfi ex donatione aliquid peculio accefkrit, poft mortem teftatoris ante aditam hæreditatem«
^ Si^encralitcrferui^S4
Vtft teftatorhaberetplures feruos,amp;2kgaret Titio feruum in généré,non exprimendo nomen, digit Iegatarius,ita ut digat nee optimum,
-ocr page 181-LIB, IL Tih XX. De Lentis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;^y
njum,necpersimuin,fedmediocreni4 Sccuscftincontraflibus,Si e* nim res in gencre promittitur,eledbo promifibris cft,non ftipulato-ris.Nam imputet fibi ftipulator cur uerba exprefsius non dixcrit, itt* xtaI.Quicquidaftringendac,ff»de ucrbo.obliga.Nota ex hoc textu lurifconfultisgenuseile,quodDialediciscftfpecieSpQuando enim quis legat alicui feruum uel homincm,kgatum generis dicitur, ut in hoc legato^quia non confiât de quo feruouel homine teftatorfenfe-rit,habetlegatarius deAionemjita tarnen digere debet, ut nee optimum,nee pefsimum,fed mediocrem digat.l.legato generalitenff .de legat^ï.Sigeneraliter,id cft»in genere fubalterno uel infimo, turn in fuperioribus non u ai et leg a turn,ut ft quis legaret animal, corpus,fub ftantiam^jUdeius quiddam,legatum inutile eftet,propter gencralita-tcm,hæresenina præftandomufcamliberarctur.Vide glof. inuerbo dedio#^ ft generaliter,hie tit.noftro.
^ Incertis autentperfonis.
i^epctinon pojje) Id eft,licetciuiliterhærcsnon dTet,tarnen natu-raliter debeat,Slt; licet obligatio naturalis no pariat adionem, ad pc tendamfcilicet rcm,fi tarnen res ilia fueritfoluta', repeti non poteft. Conditio conftituitur per ß,utcüm dico :Iego Titio »00. fi filiam fu am filio mco dederit in uxorem. Modus autem conftituitur per ut, utcam dico ; lego tibi »ööiutliteris incumbas»Caufa coftituitur per quia,ut cum dico : quia filium mcuminftituifti,lego tibi-decem, De-monftratio uero fît oftendendo aliquid,quod eft:,ud non eft,ut hoc modo : Stichum feruum meum uernam do,Iego. Conditio autem 8C modus fi dcfecerint,uitiantur kgataregularicer ,falfa enim demon-ftratio amp;C caufa non nocent.
^ inferno hier edü 4
'?Mrcin«ti/ifcr)Ideft, propter confufionemhæreditatis amp;legati, quia hæreditas amp;nbsp;legatum concurrerent circa eandem perfonam,ut libres Si legatarius effet idem in effedu, domino enim acquiritur quicquid fcruus acquirit.Si enim hoc cafu dominus hæres, amp;nbsp;feruus eins legatarius efret,is dominus fibfjpfi folueret legatum,quod debc. retur kruo fuo » quod effet abfurdum.
Q^iadiutiihitc/lator) Propter rcgulam Catonianam,quæhabet, legatum quod ab initio non ualuit,ex poft fado non poteft conualc fecre» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- -
VERS. Subconditionctierdt
Vthoc modot Siferuushseredis meieo tempore quo incipit de-berilegatum,manumifrus fuerit,uel alia ratione de poteftate hære-disexierit,detcihæres meus iOQ,ualet legatum tanquamconditionale, in conditionis cuentum.
N* iq
-ocr page 182-ENARRATIONBS IN INSTITUT.
^xdiuerß} Quaeritur tarnen,quod fî feruus fucrit heres inftitutus, Sc dominus cius in co teftamento legatanus,an ualeat kgatum,amp; ui detur quodnon, quôdhæreditasôi legatum uidentur concurrere circa eundem hominem. Tarnen deciditur contrarium, quad poft mortem teftatoris domino ferui non ftatim debetur nomine ferui fuihæredis inftituti,ficut fuperiori cafu,Iegatû,Cùm rcquiratur,ut feruus ipfeiuiTudomini cam adeat,^ ante aduakm aditionem domino nihil debetur de hæreditate« Quare hoe legatum poteftuale-rc,quia fieri potcft,quôd ante aditam hæreditatem feruus alten uen-datur,uel manumittatur,ita quêd priori dominolegatario, hxredi-tas perillumîeruum nondebcatur. Sed hæreditas uel àferuomanu-miflo,uel ab alio,in cuius poteftate fuerit,peti poteft.Si uerô feruus ineadem perfonamankrit,cuanefcit legatum domino faÄum, ne fciliccthæreditasô^ legatum concurrât circa unam amp;:eandemper-fonam»
C^ibtis Ci^bii6) Scilicet fi feruus hæres inftitutus ante aditam hæ reditatem iuiïu prions domini manumiffus, uel alteri uenditus effet, öiS fie c poteftate domini prioris,qui kgatarius erat, exierit«
^ Tante nomine,
' Q^a impoßihilia') Vt fiquisitakgaret:Si StichusSempronium interfecerit,habebit ex teftamento meo loo.aureos* Si ucró non in-cerfecerit,nihil habebit*
DE ADEMPTIONE LEGATO-
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum» Tit. XXI»
IC VTI nemocogitur in Teftamento alicui quid leg»« re,fic quoq; poteft cogi in Teftamento,uel Codicillis k-gata non reuo'care,fiue adimere.Cùrn Teftanti uolunta-, tes ufq;ad mortem fint ambulatoriaeamp;mutabiks.l.4‘ ff.de adimend. kgat.Cùm ergo proximo titulo de conftituendis kga tisdidum fit,meritó quoq;fubiungiturhic,quibus modisilla adima
Eft itaque kgatorum ademptio nihil aliud, quam relidorum pef contrariam uoluntatcm propter pcenitentiam Teftaton's,pura fine conditionalis reuocatio»R.euocatio genus eft iftius definitionis. Dico per contrariam uoluntatem,quiarequiritur quod cotraria mens teftatoris dcprehcndatur,fiue fiat contrarrjs uerbis, fine præfumpta uoluntate, de quibus infra. Dico propter pcenitentiam,quia per u-trumq; uidetur teftator rem kgatam adimcre, Si tarnen alienauerit, quando conftatquod cumkgatinonpcenitucrit,ualetlegatum, no
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obftarite
-ocr page 183-LIB. IT. Tif. XXL Dediemptiofutt^lortm, 76 obftantealienatione.^firemfuamkgaueri^fupra dekgat. Dico pura fiueconditionahs,qiuaadcmptiopoteftfi€ri purcamp;fub con-ditionc.I. Datum C »de kgat.Et fi fub conditionc fit exiftcnte condi-tione,ademptum€ftkgatum»
Fit autem ademptio illa tribus modis^Primö^in eodem Teftamê-to,quokgatum reliétumcft.Sccundo^inalio Teftamento, Tertio, nudauoluntate.Et primo cafudiftingue^Aut teftatorexprefsis uer-bis adimickgatum in eodem Teftamento , amp;nbsp;uidetur nunquam fuif-fcrelidum.Ufi ita fit fcriptum.iEdekgat4, Autdeleuitfiuc cancella-uit Iegatum,aut confeidit Teftamentum. Si dekuit fiue canedhuit Teftamentum,diftingue : Autcanedhuit ante confummationem Tc ftamenti,amp; ademptum eft kgatum,fiuc confultó, fiueincofulto de-kuerit. tï.^»fedfi kg.fEdeqsquaeinteft.deU Autpoft confummationem T eftamenti dekuit,amp; fubdiftingue ; Aut dekuit confultó,et debetur quidem kgatum,hacrcs tarnen habet exceptionem contra k gatarium potentem. Aut inconfulto dekuit,amp; poteft nihilominus peterekgatum legatarius.th^kdconfultó,amp; ibi Bart, ff.de qs quæ in tefta^deknuSi uero kgatum in Teftamêto eft difciffum,diftingue ; Aut Teftator ip(e confeidit,Só non poteft kgatarius agere, Aut alius inuito teftatore confeidit,amp; poteft agere Iegatarius.d4»kdcönful-ïo»His tarnen cafibuskgatario incumbitonusput probet teftatorem inconfulto cancdlaffe, uel kgatum eo inuito cfk confeiffum ^ Et ue-rius,fupra de legat, Secundo,quando fcilicctkgatum adimitur in aUo T eftamcnto,diftingue : Aut adimitur in Teftamento perfedo,8C ademptum uidetur ipfo lure fine fado hominis.l, Si lure.ff. dekgat. 5. Aut fit ademptio in Teftamento imperfedo, uel Godicillis, fecun-dumquofdam,8^ turn debetur quidem kgatum, adhuc tarnen hæres ipfo lure poteftfe defendere contra kgatariumpetentem per exce-ptionem,fccundum gloGind.l.Datum.C.dekgat.T ertio cafu,qua-do fcilicct kgatum adimitur nuda uoluntate,diftingue : Aut expref-fc conftat de nuda uoluntate teftatoris, ut fi rem kgatam alteri dona uerit,animo adimendi,Slt; kgatum eft ademptum^ l.Rem kgatam .fff de adimend.kgat. Aut non exprefse conftat de eius uoluntate,fed tâ-tùm præfumptione coUigitur , amp;nbsp;turn aut præfumptio fumitur ex gtauifsimis ÔC capitalibus inimicitqs inter teftatorem ÔC kgatarium, amp;nbsp;uidetur ademptum kgatum nonipfo Iure,fed ope exceptionis, fi in illis capitalibus inimicitqs ufque ad mortem Teftatoris perfeuera-uerint.Siuero redierint in gratiam,amp; pcenituerit Teftatorem offen-fæ, kgatum rcliffûrcintegratur.l.^.ffde adimenddegat.Et in fum-ma,fi Teftamentum eft inualidum?aut initio,uel ex poft fado inuali daturquibufcunq;modis,regulariter omniakgata funt adempta;
N iif) -
-ocr page 184-BNARRATIONES IN INSTITVT.
Except© CO cafu,quando infirmatur Teftamcntu,ut propterea quod liberijud parentes fine iufta caufa funt exhæredad.Tum cnim nihi-lominus dcbcnturkgata.^SiuerócontigeritJn Autcntico , utcum de appel! cog collars. Etpoteftadimitotuni legatum^cdamfiplus f ueric ademptum quam Icgatum,uel etiam pars rei legatæ adimi po-teft,utreliqua tantum debeatur»ExempIum ; Si quis Centum iegaue-rit,poteflquinquaginta adimcrc,nulli autem poteft legatum adimi, nifieicui reliâ:umeft.Quarefifilioüclferùoresfueritlegata,ô^ pa-triu€ldoniinôàdernptagt;adempdônoüaîet.l.îegàtumnulli.fF.de adi-mend.legat.ïtaquofj; adimere nemo poteft,nifi is qui reliquit.I.gene-raliter.^Hoctaraen»C»dlt;rcuocand1donat«Quare ademptiohære-dis nihil ualcreti
EFFEGTVS Ademptioniseft,qu0dreslegatafimpliciteradem ptaremanet penes hæredem,cum omni onere luo»USi adimendo,amp; i bi Bart»ff,de adimendJegat.Fit autem traslatio legati quatuor mo^ dis.»
Prjmô,âperfonainpcrfonam,utcùmdico : return florenosquos Tido legauijego Seio,
Secundo,ab eo qui dare indus eft transfertur,ut alius det.
Terdô,fittranslariodercadrem,utcùm unares pro alia legatur. Ut pro fundo,decem florenu
Quartô,de tempore præfenri,in condidonis alicuius cuentum,uC cum id quod pur e datum eft,transfertur fub condidonc.I.TransIa-tio ft.dc adimdegau
DE LEGE FALCIDIA. TIT. XXII.
R 0 XIM O Titulo didum eft,quibus modis legata alL cui in totum adimantur, Hie autem habes modumpct 1 quern adimitur tantum pro parte» Fit autem hie modus
per legem Falcidiam,qua fcilicet contra lus uetus difpo-fitum eft,ne quis ultra dodrantem gt;nbsp;id eft, nouem uncias, legaret. Et fitotamhærcditatemlegadsteftator abfumeret, habet hærcsfacul-tatem per banc legem Falcidiam,quar tam partem âlegads defalcan-di, nd abfeindendi. Habet itaquehæcfedioueldeUlcado locum» quandoteftator omnino nihil rcliquithærcdi, amp;nbsp;poteft integram quartam ategads defakare. Si uero hæredi aliquid relidum Fuerit» non tarnen quarta,dcfalcat per legemFakidiam,quoddeeft quartf. Exemplum: Vtfi quis habeatin bonis 400.6^ de qs legaret ^80.potent hærcs feriptus defalcate oÄoginta, ut quartam fuambabeat integram. Datur autem hæcdefalcado hæredi inftituto,hæredi hx-redit
-ocr page 185-LIB. lî. TU, XXlb btltfffhlciiUi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^'^
redis inß3Cuti,amp; quoque hæredi ab intcftato , quod fit in præfentia quinÇtcfti’umdfUldma G^quandodieskgati cedit» Et habet nomê hæclex à Faleidio autore,uel eft metaphora fumpta à fake , ficuti egt; nim falcefccnum^itaquoqjex Fakidiakgatarefecat, uthicinglof* »♦Habet autemha:cJ|.locum,Primo,inkgatis,uthic. Secundo,in fi-deicommifsis particulanbus.Lz.G.ad l.falcid.Tcrno,in mortis cau-fadonatione^l.Si quis quadragintorum.§, Si enim»G^eod. Quarto, indonationeinter uiuos,quæ morte confirmatùr, ut eftdonatio inter uirum amp;uxorcm.l.indonationibus.G,eod. Et priufquam datur boebeneficiumpdeducitur omne æs alienum, etiam id quod teftator hærcdidebebat,modôhîcresfeccritinueHtarium,Sc teftator no pro hibuerit,licet per confufionem utriufq; bonorum faÄum fit indcbi-tum»Secundô,deduciturfunerisimpenfa. Tertio,preciaferuorum manumi(roi-umlt;Quartô,id quod ad inuentarfi conf elt;ftionê expreß turn cft.I.Scimus. ƒlt; In computationc»C»de iuredélibéré
Sunt tarnen quædam legata, à quibus nihil omnino poteft defaka rc hæres,utcunq; totahæreditasfiiâbfumptakgatis,ut primo, à le-gatis in militisTeftamêto reli(ftis,qui teftatur in expeditione» Lin Te ftamento.Gfeod»Secundô,fîk2antur inftrumenta. Tertiô,fidosk-gaturuxori,quiafuam remrecipereuidetur»!. fi prædiorum. G.eo» L^arto,fi libertates kgatæ fuerintfecund glof.in ^. Non liccbit,in Autentico de trien » Çlt; UmiiTcoL ^ .Quinto,in I egitima filq s retida. L feimus.^fancimus.Ia.uG.deinoffi»Tefta. Sexto,in kgatis relidis ad pias caufas, ut pto redemptione câptiuorum.$» fi autem hæredes, in Autentico de trien. amp;nbsp;femifT. Alios Caruso in quibus kx fakidia cef-fat,uidc in glos.finhic titulo noftrô»
.^ Q^antitdf autem, ..Morffefez«porc)îdcft,tantùm confideratur quidteftatortempO-re mortis fuæhabuerit,Slt; ab illo poteft detrahi fakidia. Si autê poft mortem teftatorisanteaditam hæreditatem aliquideiusbonis accef ferit,illa accefsio non reputatur ad bona hæreditaria, nee ab ea poteft detrahi fakidia, Scd ultra quartan! quæ dcfakatur,illà accefsio quoq; hæredibus cedit,in quakgatarq nihil Iuris habent.
VERS. Exdiuerfo.
Is qui habebat centum in bonis,Só poft mortem eins ante aditam hæreditatem,quarta pars,id eft,25.cafu ab hæreditate defecerint,u-trum hærcs inftitutus adhuc in reliquo pofsit detrahere quartam,8d refpondeturhic fimpliciter,quod non,quiahic confideratur tempus mortis teftatoris fui»
Decreuerint bona) ld eft, 2^. äurCi pericrint Col id a kgata, id eft, iiecpoteftdctrahiquartaafcptuaginta quinque aureisreftantibus. • Et
-ocr page 186-ENARRATIONES IN INSTITVT.
Et fic dico breulter,quicquid poft morte teftatoris antcaditam hæreditateni,hoc cafuhæreditad ucl accedit uel decedft,non ad kgatarfum (pedatjquantum attmet ad quartam»
VERS» J^eceares^
Occurrit tacitæ obielt;ftioni,quæ res effîcitgt;i'deft,heet de n'go-reiurishagres inftitutus hoc ca{u,quandofcihcet quarta deficit in eo quod fupereft, nihil pofsit defalcate, tamê poteft legataris cogere,ft' modö uult legataex teftamento legatoru petere, utali quam portÏonêex æquicate hæredi remittat^Si enim nihil amit-teret Icgatarius, hæres non adiret hæreditatem, qua non adita, teftamentum non ualeret,necetiam legata deberentur*
* ^ Finalise
Hic eft cafus iftius ^.Si teftator qoo.florenos habet in bonis, Sc légat 4oo.dctrahit hæres quartam partem, hoc eft, cent«» 2$, VOlKmcm fegltd^cn ^Unbevt-Si nerd 300,0c 50,detrahic hæres ab illo legato tantum 50.80fie odfauam partem hæreditatis,quia ai teram odauam partem, hoc eft,50.prius habuit ex inftitutione, 80 ita tantu detrahit,ut fuam légitima fuppleat. Si üerô quingen tos legaucritjCÛm habeat in bonis tantu 400» Primu detrahit hg res quinta partem à legacis,hoc eft,centu aureos, in quibus feilf ccc legata excedebant hæreditatem poftillam detraftionêjàrelî quis crecentis,nihilominus detrahit quartam partem, puta 75*
DE FIDEICOMMISSARIIS HAERE-
ditatibusgt; ' Tit/XXllL
vPERlORiBvs Titulishoc.tantumaclumeft,utin-Stelligatur quibus modis lure diredo ex Teftamento fflres noftræ fiam,Hic ante audietur ratio,qua per me-I^^Sidiam perfonam;inter teftatqrem fcilicet amp;nbsp;cum, ad quern hæreditas peruenit,return dominia confequantur, per fi-* deicommiflum fcilicet.
Eft aurem fideic5miflum,inftitutio hæredis diredi, cum hoc
modo,utadeathæreditatê,8feam reftituat tertio cuidam,à tefta tore nominato, retenta quarta omniûbonorû,fî libet.Dico hæredis diredi,ut cum hoc modo, quia quædâ perfonæ funt, quæ in Teftamento non poflunt hæredes inftitui lure diredo,nec e-tiam aliquideis legari poteft,quales funt fpurq. Difpofitû ergo eft,utinftituaturalius hæres,qui poteft inftitui,8^ pofteaiHin-' dcic5mi(rarioreftituat,uthic in prin,tit.noft. Dico,retdaquar ta,quiafîcuti per l.falcidiam poteft hæres retinere quarta, fi ultra dodrantem legatS eft,fic quocp pcrSenatufconfTrebelhin-troduduni
-ocr page 187-LIB. II. Tà. XXIIL Tiefidcicoïnmiff'itrijth^eiiMibut, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;75
troduAiim eftjhæredem directum podè rçtinere quartam hærcdit» tis.Eftautem duplex, Vniuerfak,amp; Singulare*
’ Singularecft,quandohæredisfideiconimictitur Gngulas rcs, hoc cft, domum, fundum, alicui reftituere, amp;nbsp;hoc eft adæquatum kga^ ûs,
V ni’uerfaleuerô eft,quando hæres in(litufcur,amp; fidei eius commit titur,ut tocam uel partem hgreditans tertio alicui rcftituat,qui fidei-commifTarius appeUatur, amp;nbsp;poteftutrumq; tacite uel exprefsc fien* Exprefsc,ut cùm teftator dicit : Titius hæres meus efto, 06 rogo ut quamprimum adeas hæreditatem, eamq; reHituas Seio« Tacitc uerô fit hoc modo , fi pater fih'um 6^ filiam fimul inftituerit,amp; adieccric ; Mando tibi Alia^ne condas tcftamentum,fî fine liberis dccefferis.Per hoc mandatum uidetur fidci filiæcommittere,ut hæreditatem fratri reftituat.l.qui fihumÆ ad SenatufeonfuLT rebell.
C A V S A impulfiua fîdeicommifsi hæc eft,quôd cùm efient quidam perfonæ,utdiximus,quædireâ:o lurchæredes infiitui non po-terantjintroduiftum eft,ut infiituantur oblique, ÔC fie per fideicongt; miflunn,
EïFECTVS efi:,reftitüi tôtâm hæreditatem deduAa quarta,per hæredem directum fideicommifTario.^Inprimis, hic titulo noftro. Et hic non refert cuius cÔditionis fit hæres diredus,modo fit capax, nec etiam rcfcrt,fiue inftitutus fit,fiue ab inteftato fuccedat. I ». ^. hoc autê.cum fimilibus.fEadTrebcl.Etfi noh'tdireâushæresadireherc ditatem,compelli poteft ad aditionem ÔC reftitutionem.hSi eius, fi neceflTaril.fEad SenatufconfuLTrebclhElualct iUa reftitutio, fiuc in^ ter præfentes,fiue inter abfentes fiat.Si inter prefentes,tune poteft fie ri5autre,autuerbis»Rc fit,fi hæres diredus patitur res hæreditarias à fideicomiflario pofsideri,animo reftituendi* Verbis fit,ut fi ei pro-mittat Ce uelle reftituere. Inter abfentes autem poteft fieri reftitutio, i^erAblintet fine per nuncium uel per literasindicet Ce uelle reftituere , amp;1 ft atim ^«omodo fît cùm confiât de mente hæredis diredi,cenfentur omnia bona hærc* reflitwuo. • ditaria effe inbonis fideicommifiarfimtciinq; poftefsionem nondum nadusfit.Erefiituta*SCl* fada.ff.ad Senatufconful.TrebelEEt G po fteafueritimpcditus,habebitrci uendicationem.
ReCtitutione autem fiuere,uerbis,literis,fiue per nuncium fada, tranfeuntomnesadioncs amp;nbsp;obligationes in fideicommiflanum.ü ut conuenire pofsit omnes,qui defundo obligati fueranuhquam. uis.fEadSenatufconfuETrebell. Superfideicommifsisautem erant lataduoSenatufconfuka,unumPegafianicum,alterum uerô Trebel lianicum* In Pegafiano inerantprimo, quód hæresdiredus reti- ' nebat quartam in re^tutione« ^ fed quiahæredes, hic titulo noftro.
• Secundo,
-ocr page 188-E NARRATIO N ES IN INS TI T VT»
Sccund0,qu0d hæres dircdus propter quart am;,quain rctinint,fofus ferebat omnia oncra hæreditaria, nifi inter cos intcrueniffet ftipula-tio dccommunicandis oneribus* ƒ poft quod,hic titulo noftro. Ter tio intcrueniebant ftipulationes emptæ amp;nbsp;uenditæ hærcditatis, ^ Ergo,hic titulo noftro. Quarto,quod hæres directus nolens adiré, coercbatur adiré,omnibus oneribus in fideicommiffarium trâslatis, d.^Ergo.hictit, noftro.Sed ab hoc Scnatufconfulto, amp;nbsp;quotÿâPe-gafianicisftipulatiohibus cft rccenùm,amp; ftatur illi, qüod per Sena# tufcônfultum Trebdlianicum introdudum eft, uideheet, quôd hæ^ res inftitutus cogitur adiré hæreditatem, eam^ poftea hdeicommiC fario rcftitucrejta tamenquôd quartam partem retinerepofsit, hue jUaquarta fit ci a teftatorereli(fta,fîuenorcli(fta- Secundo,quôdhoc cafu diuiduntur Aâ:iones,quæcontra defundudari potuiftent, mo dô non fine pcenales,quiaiHæ contrahærèdes nondantun^Non au tem.infrà,deperpet,amp; tempo.adio.pro rataportione utriufq;, nifi hæres directus totam hæreditatem reftituiflet fideicommiftario. Eo cnimeafucompetuntfideicOmmifiariocotracum omnesAdtiones* ƒ. Sed quia ftipulationes,in finJuc tit,noftro.Sunt tarnen quidamca-fus,in quibus hæresdireâ;us cogitur reftituere hæreditatem fideico miflario,nectarnenretinet quartam^ Primo, ficoaduseftadiré. 1*. Nam quod. ^ qui compulfus.ffde SenatufconfuIuTrcbelfia. Secun-dô,fi teftator miles cr at, 1. Marcellus au tem. Quôd autem, ff.adSe natufeon. Trebell.
^'Po/lcaUiuus.
• Confirmatie fideicommifibrum per Auguftum,qui diCpofuit,qgt; efient necelsitatis,non uoluntatis.
^ Re/htutat
C^itt redptï) Transfert hæres diredus in fideicommifiariu aüio* nes utiles,ipfeueró retinet dirclt;ftas,quæab dus ofsibus feparari no poffuntjUt nota. in 1. quis ergo, (Ede peeuL
^ Sediluiaharcdei^
Nota bic obiter ex glof.inuerbo,pcrinde,quódquarta debetur fexmodis.
Prima debetur liberis in bonis afcendentium,06 afcendentibus in bonis dcfcendentium,quædiciturlegitima,iurcnaturah débita.Hox die tarnen tertiam habent,ut fuprâ diximusde inofficio.teftam.
Secunda,quæ debetur hæredibus,quandoteftator ultra dodran tê legauit,quæ dicitur quarta Falcidie.dequafuprâ de lege Faleidia.
’ Tertia eft TrebeUianica, quædatur hgredidiredo in reftitutione hærcditatis,de qua loquimur hic*
Quarta,quæ datur filio arrogato,â pâtre adoptiuo fine iufta eau c
-ocr page 189-LIB. II. Tit, XXlit. beYilcKomm^drijsy^treiititiiiut, ^^ fa^cmancipato uel exhæredato ^ Cum autem impubes. S^^fed ctQ decedens.fupra de adoptio*
Quinta eft, quædatur cóncubin£e;,qü2èeóanïmö apud quend art! iiixit,ut duceretur in uxorem,quæ pofte a fi fuerit expulfa,debétur ei quarta pars bonorum illiusgt; qui earn expulit ^qui ueró kgem^in Alt tent.ut liceat matri uel âuiæ^coUat. $♦
Sexta, quando diues maritusdecedit gt;reÏinquenspoftfe uxorenl inopem 8cindotatam,retinétipfa quartam omnium bonorum,fi tarnen turn tres uel, pauciores liberi extarént. Si ueró plures/uccedit una cum liberis ex acquis portionibus. Auten» Præterea.Grunde Uit amp;nbsp;uxor.uidegloftnc.RayhUtius.extra deteftament*
^ Ergoßquidenï.
Emptte ç:^ uènâitæ ) Stipulatio emptae amp;nbsp;utnditac bacreditatis bæC crat,quôd emptor Só uenditor ftipulabantur^fi quid ad üenditionem perueniret poft contractum ex re uendita, emptori reftitucret, amp;S e-contra emptor prómitceret,quód damna quæ haberet uenditor, re^ ftituere uellet,ut glos.in l.uenditordn uerbô,intcrpofità.ff4de bered» uel aftio uenditadta quoq; hOC cafu ftipulabâtur,quôd fi quid ex bac reditate perueniret ad hæredem direeftum, reftitucret fidcicornmifta rio, amp;nbsp;econtrà fidcicommiflariusprómitteret Omnia damna reftitü ere,quac inde eflèntfuturabacrcdidiredó»
^ Sedguiaflipulationei^
V el repctcrefblutumßd eft, reftitutum^fi reftituit pet errorem tota hacreditatem^deceptus ignorantia fa(fti,repcterc poteft, ut quia refti-tuitóöo.aureos,putansreftare 200. exquibus pofsit habe te quartam. Si hôccafueftdeceptus,idcft,quôdi.oO.nÔrcftant,rcd totashäi rediras continet 6öo.aureos, poteft repetere quartam bacreditatis lï-d«commiftarioindebitcfolutam,Secusautemefletfi ignorantia iu-ris eftet deceptus,ut quia refciuifTet fe pofte retinerequartär turn om-nino non habet locum repetition quia ignorantia iuris non exeufat» l»regulatff*dc iuris amp;nbsp;facti ignot*
^ /\7ihil autétti.
Sicutifideicommiftariusumuerfalispoteft cogère bacredem di-telt;ftum,uCrcftituathacréditatem5 itaqtioqjsqui in parte eft inftitu-tus,cogi poteft ut adeat, amp;nbsp;earn pattern reftituat ex afte, id eft, tota hæreditate.
^ Sicluüund,
Hæc eft mens iftius ^hærcs mftitutus poteft haberequartam duo busmodis, autinre, aut in fundo amp;c. uel in quantitate certa,ut in loo.aureis ex difpofttioneteftatoris,autin nullarc certagt;fedtati# turn ex hæreditate capit quartam*
. 0
-ocr page 190-ENARRATIO NES IN INSTITUT,
Primo cafu, quando fcilicet habet quartam in re certa, diftingue: Aut habet in re certa totam quantitatem, ud etiam plus quarta, amp;C habetur pro Icgatario,nec poteft conueniri acreditoribus,fedcranf fercreitituendoomnes adliones in fideicommifTarium» Aut non habet in re certa integram quartam^SC tune fi eft contentus illo relido, nee agit ad fuppleraentum quarte,iterum habetur pro Icgatariojiec poteft coueniri à creditonbus» Si uero agit ad fupplementum quar-tæcx ScnatufconCuI.TrebeUia.tunc tenetur pro ea parte creditorib, refp onder e.
Secundo uero cafu,quando fcilicet non cft rdiifta certa,8óexpref fa res nomine quartæ, Sed ipfe fïmpliciter retinet quartam, amp;nbsp;tenetur pro iUa quarta quolt;^ refpondere creditoribus, quia hoc cafu ha betur ut cohæres,amp; non utiegatarius, ideot^ ad onera hæreditaria obbgatur.
'Pro doJrantc ) Veluti fi ah’cuideberentur $0* aurei ex hasreditate quadam,tunc creditor! tenetur BdeicommifTarius pro 60. Só hæres direÄus pro lo.amp;eft ratio,quiauterque tenetur cofiderata propor-tionepartis,quseadeum peruenit. Adfideicommiftariumautemper ueniunt tres partes hæreditatis, ad diredum uero hæredem una;»er-go tres partes debiti fideicommiflarius præftare debet,amp; hæres dire tftusunam«
EtJecum Jelibcrarc^Qccurrit tacitæ obieÄioni, Poftet enim obq-ci,fi in re certa hæredis fcripti relida, continetur maxima pars hæreditatis, amp;nbsp;ipfe nihilominusreftituendo minimam pattern fideicom-miftario, per hoc transferre debet omnesadiones in eum, uidetur iniquumeflè amp;c«
Huic refpondet Imperator, uidelicet fidcicommifTarium délibéra re poffc,utrum expédiât hæreditatem fibireftitui,nccnc, ScCenon poteft cogi,ut recipiat hæreditatem reftitutam.
Praterca,
Z^idrtfr/«w.)Sicutiininftitutionibusdircdis poteft teftator plugt; res gradus hæredum facerefubftituendo, ita quoi^ in fideicommif' fis fieri poteft, hæres enim diredus rogari poteft, ut reftituat fidegt; commitTario hæreditatem,Slt; is iterum rogari poteft,ut algreftituat* fic deinceps*
» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿ Fina^
Hæceftfummaiftius ^ Si teftator inftituit hæredem, Si rogat cum adiré hæreditatem, Ô^reftitu ere Caio,nec tarnen ex tat teftamen
turn fcriptum,nec tot teftes,quibus probari pofsit fideicommi ffum.
-ocr page 191-LIB. If. Tit, XXIII* DeYiieicónntüjJ'ir'^shtereditdtihus. 80
Si hoc cafu hæres inftitutus negaret fideicommiflum, poteft ci fidci-commiiTarius hares deferre luliurandum, quod tenetur praflarc.Si autem præftarc recufauerit, 6^ poft negationcm exceptionem oppo fuerit,fcilicet eflc quidem fideicommiflum reliAum ^ fed in teftamen-toinualido, Ideo non ualerc fideicommiflum» Hæc exceptio nihil prodeflet propter mendacium praccedens. Si autem primiim fuiflec confenus,amp; oppofuiflet poftea ill am exceptionem, rekuaflet eum.
lufiurandum eft affirmatio uel negatio,mediantc religione,uelcfl: remedium quo deciduntur lires,deficientibus probatiombus*
iConuentionaleluramentum, quod 00 uoluntarium, fine cxtraiudiciale appcliatnr, eft, quod quispartidefert extra ludicium.
noeflciurat,amp;fubdi jludicialceft, quod parsparti
(uiditurin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ nbsp;defert in ludiciojudiceap
Credulitatis,quod amp;S luk probante,6lt; hoc luramen-
ramentum Galumnig 1 tumhabetlocum,quando dicit ,ert:, quâdo quis j de lure Saxonum res con-iurat fie efle,uelnon / feientie alicuius committi-
\ efle. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ tur. ■■
jAffedionis,quod8^Iu / Neceflariumeft,quod indefe
ƒ ramentum in litemapl dumprobationisludcxde
/ nbsp;nbsp;peUatur, eft, quand o\ nbsp;nbsp;fert»
res,de qua agitur iu-
xtaaffedum iurantistaxatur,utquando quis iurat, fc malic carerc ioo.aureis,quam ilia uel ilia re,licct tanti
' uendinonpofsic.
DE SINGVLIS REBVS, PER FIDEL commiflumrelidis* Tit. XXIIIL
QVlAhodie fidcicommifla fingularia funt adequata lcgatis,po-teris hue referre,quæ fuprâ de legatis dida funt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/
•^ Libertas,
Libertas eft duplex : Direda amp;nbsp;Fideicommiffaria» Direda eft, LthefiatiK- Lb quæfituerbisdiredis, utfiteftator fie dicat: Titiusferuus meus li-flex.
ber efto,V el ita: T itio feruo meo libertatem Icgo.Iftis cafibus ftatim poft mortem teftatoris fit feruus ipfo iure liber, amp;nbsp;libertus defundi tcftatoris,non autem hæredisipfius.^Qui autem. Verf. At is.hic titu
lo noftro.FideicommilTarialibertas eft,quæ fithis uerbis:Titius hæ rideicommiff» res meus efto;amp; rog o eum; ut poft mortem meam Stichum feruum *^ ^it'^rtat.
-ocr page 192-ENARRATIONE? IN INSTITUT, rncum manumittat^Hic Sdchus no ftati'm fit liber ipfo iure, (edi requiritur faftuin hominis,hoc cft,manumifsio hgredisJdcoq; hæredis libertus ficret,nonteftatons^d ^ Quiautem»hic ritulo noftro#
ï^SE ^U c T v M eß haCtenus de teßamentis folennibus amp;nbsp;per f^^*®»’*^“®”^^^^*^^**:at'^”'«^*' hoe autem titulo dice-tur de teßamentis impcrfcctis, quæ dicunt Codicilli* CoiteiUutquid ®'^’ -' EßigiturCodicillus,teßamentuimperfectum,quo fine folennitatibus di(flis,per fideicommißum aliquidrelinqui-tur,Dico Imperfectum, ad differcntiam teftamenrorum perfc-Órorupn quibus requiruntur folcnnitatcs,ut feptem telles* Lß* ÿfi«C.De Codicillis^DicOjPer fideicommiflum, quia in Codi-cillis non poteftquis diredèhæres inftitui,ficutin teftamc£o,8d ß diredè fiat inftitutio, nihilominus trahitur ad fideicomiflum» ^♦Codicillis» bic tit, noft» 1» Sceuola«ff.ad Senatufcon*TrebelIgt; Differunt tarnen teftamenta ^ Codicilli in alps quoq; cafib,.
Primo per fecundum teftamentum perfectum,rumpitur primu^ ^fed etfi quis,fup.Quib.mod,teft.infir,Sed per fecundum Co-dicillu primus non rumpitur,nifi expreße caueatur.L Cum pro ponatis.C»eo*Secundó per arrogationem poldhumi /rumpitur teftamentum^Rumpitur.fup.Quib,mod4teft.infir.SedCodicil li fi ab inteftato faCli fuerintper agnationem poßhumi,non ru* piturd.Si quis»ff*de lure Codicil.Tertió,in teßamento no pof-funt eße telles,nifi rogati.l.hac confultiß.C.de teßa. In Codicil lis autem etiarn cafu aduenientes teßes eße poßunt,d.hfin^di.C. eod* Quarto , in teßamentis tantum maßuli teßes eßepoßunt^ Teßes autem, fupra de teßam.ord. In Codicillis autem etiam fee minx adhiberi poßunt. glos, in l.qui teßamenti ^ Mulier*ßdc teßa»
Conueniunt autem etiam in hoc, quodquis poteßcondere tc jnlt;fuo eonttetu ßamentum cum fcriptura,uel fine feriptura.^ fed cum paulatim, ent CodiciUitt ^ »^fed hæc.fupr. de teßJta^q^_Codicßluii fçripnsjjelJîne erleftantetttü^ feriptis fieri poßunt,modö fiant in prglentia quinqj teßium,(c-» cXj^'^ cundum glos.hic in pnn*tit»noßri*
^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fiuntaut Codicilli duobus modis,Cum teßamento,80fine tc
' ßamcnto.Qiiandofi'untcuteßamento,confirmanfautinfutu-rum,aut in prxteritu,aut de prefenti perclaufulä Codicillared». Conficiunturdn prin.ß. de iure Codicil.In futurum confirmant, ,. , quado Codicillos prgceditteßamentü,inquoteßatoritadixitX ^ueqd inCodiplhs per me fiendis dixero,uakre uolojn prete . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ritun,
-ocr page 193-LIB. IL ' Tif, XXV. T^eColidüis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S«
ritumconfirmantur , quando teftatonn teftamentofcquentidicit: CodidUosquosfecijferuanuolo, 1. Siuci'n initio.C.de CodidUis. De præfenti per claufulam Codicillarcm,ita confirmantur CodteiL li,ut fî teftator condiderit tcftamentum,adhibitis fex teftibus, ud ad-hibitisfeptem teftibus,inter quos tarnen funt qui non fun t omni exce nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/
ptione maiores,ut infames,banniti, amp;adrjceretiliam elauiulam: Si hoc meum teftamentum non poteft ualcrc ut teftamentum,ualeat ut Codicillus.hfin.^illlud quoq;.C,cod,VidegIo.hic in ucibo,Confirmatos. Sine teftamentis autem fiunt Codicilli, quando quis decedit inteftatus,amp; conuocatisquinqteftibus^declaratcoram eis fuam uo Iuntatem,inftituendohærcdemfidckommiflarium»I,Siquis,in prin ci.lf.de lure Godicillorum.
C A VS AC efficientes Codicinorum,funtperfonæ, quæbabent dcIureteftamentifadionemadiuam.l.Diui.^Codicinos.ff.de lure CodicilLQjiæ autem illæ perfonæ fint,uide fuprâ,in «tuL qui te ftamen.fac.poiruelnon.EtiUisreIinquiinCodiciIItspo!;cfi:,qui ha-bent tdlamentifadionempafsiuam. De quibusuideglof. in ^.Lc-gari.fuprâ,de légat.
G AV S A finalis eft, quôd ubi propter defecum feptem teftium quis non pofsit condere teftamentum folcnne,poteft tarnen condere Codicillos,fi habeat quinc^- teftes,ne inteftatus decedat, ut coUigitur ex principio tîtuli noftri.
Circa effeausCodidllorurndiftinguc: Aut Codicilli confirman-tutinteftamento,aut fiunt ab inteftato-Primo cafuhæredes in tefta mento inftituti,direlt;ftê tenentur adiré hæreditatem, amp;nbsp;reftituere ei, cui inCodicillis relida eft.poffunt tarnen retinere quartam ex Sena-tufconf.Trcbell.l.fi* ^ fin.ff. de lurcCodicill.Et fi teftamenta,in qui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
bus Codicilli confirmantur;,funtinualida,ut quiahæresdiredus ex cis hæreditatem adiré non poteft, infirmantur quoq; Codiciîli.Secû-do funt fadi Codicilli ab intcftato,hoc cafu uidcntur direde inftitu ti illi qui alioqui ab inteftato fuccederent,^ rogati feruare , quæ in Codicillisdifpofitafuntdieetre ipfainftitutinofînt.l-Conficiuntur, cum glof.inuerbo,Poirunt,8^ 1. Si quis cum,8^ ibiBarto. ff. de lurc Codiciîlo.Qjlare etiam adiré tenentur, amp;C fideicommiffario reftituere,retenta quartaTrebellianica,ut coUigitur ex d. glo. in uerbo^ poffunt.
Etpetitur res in Codicillis relida,uel condidione ex koe, ut 1. V-nica.ff.de condid.exlege,uel adione utili ex teftamento.Cùm Codi cilli ad inftar teftamentorum fintindudi. 1. q. ^ », ff, delure Codic. Vide glo.hic inuerbo,Relinquitur*
Infirmancur autem Codicilli illis ipfis modis, quibus teft amenta, quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® »0
-ocr page 194-ENÄRRATIOHES IN. INSTITVT.
quos uide fupra,quib.mod.tefta.infir.,In hoc tarne FaUit^quód agna-tione pofthumi^Codicilli ab inteftato fadi,non rumpunturd«fi qui# cum, in prin«ffrdeIureCodiciIf.
Qanditionem^ytii teftator inCodicinisdiccret: Titius Hthæres meus,fi fadus fucrit Gonfu^non ualerct,quia eft direda adietflio ÔC inflitutio»
Sub/lituo ) Vt hoe modo : Inftituo Titium hæredemmeum, amp;nbsp;fl hærcs non eritjubftitoo ci Gaium.
FINIS SECVNDI LIBRI, INSTITV-tionum Imperialium,
IN LIBRVM TERTI'
VM INSTITVTIONVM IMPERIALIVM, EnarrationesD^Dodoris MELGHIORIS KLING, lureconfulti.
DE HAEREDITATIBVS, QVAE AB IN. teftatodeferuntur» Tit. I.
MNE IVS QVO utïmur,aluftinianoin^Bn. fupra de lurc natu. gent» 6c ciuili,ita diuifum eft, quod uel ad perfonas ucl ad res, ud ad adioncs pertineat. Perfonaru tradano in primo libroab-foluta eft. Diuidit enim perfonas primum in libéras amp;nbsp;feruiles. Deinde in cas quæ funt alieni luhs, ut ferui,8ó filqfamihas.amp;C eas quæ funt fui Iuris,ut paterfamilias. Et illæquæ funt fui Iuris, aut funt fub tutelar ut minores xiii)»annorum: Aut fub cura, ut minores xxy.annorum« Aut neq^' fub T utela,neq; fub Cura,ut maiores xxv. annorum*
Deinde infecundo librofufcepittradationemrerum,amp; casquo-Summfoftt« que diuifit hoc modo, Quöd rerum dominia confequimur duplici-D»quot;£^ter eon ^^^“^“^ ^® hu e gentium, aut de Iure ciuili.Iure gentium,per occupa-fequimur rerü tionem,inuentionem,procreationem,anuuionem amp;c.De quibusfu dowinM, nbsp;nbsp;pra de rerum diuifi.cum fcquen. De lure uero ciuili quoq; bifariàm
confequimur.Autnginatim,utufucapione,præfcriptione,Icgato,fii deicommiiïofingulari.Autper uniuerlïtatem,utexfucccfsione,qug^ fit duobus modis. Aut ex Teftamento, De quo à titulo de tefta.uflt;$ ad fin» 2. lib, Aut ab inteftato, dequo in præfentititulo tradabitur.
Q.VIS
-ocr page 195-LIB* lit» Tit» I* • Deh£redihitib»quiea.hintefl.deferuntur* S3 ■‘■' , QVISDICATVR. INTESTATVS DECEDERE.
Diciturauteis mteftatus decedere,qui auc omnino Teftame^’ turn non fecit,aut fecit quidem,{èd non lurejaut lure fecic,fed id poftearuptum,irritüinue fadum eft,aut:nemo ex eo hæres exti tic,uchicm principto ntuh noftn.Dico in definïaonc,qui om-ni'no non fecit Teftanientum,propter eos qui uolunc teftari,auc quiuolunt,fcd non poffunt,ut impubères, furiofi,prodigi etej. i.in principio.fEde fuis etlegit.hæredùDico autem,non Iure fe si-ia heren in •dt,propter illa Teftamenta, quæ quidem fada funt,fêd fine fo- iuredidtur» lennitatibus Iuris,utquianonfuntadhibiti celtes, Dico,ruptu r'^‘1*” eft,propter teftamenta quæ per agnationem fui hæredis rum pu tur,quodfit,fi poftteftamentum fadum, teftacor quem adopta fl^te conamp;au* ueritjUelpofthumus natus fuerit.^Rumpitur, fuprà,quib4mo-fw. dis teftjnfir. Dico irritum fadum, Quia telfamentum etiarn lu re faAumjper capitis diminutionem tefi:atoris,ficirritum,^alio autem modo,fupra,quibus modis teft'infirmentur.Dico,nemo hæres extitit, prop terea quódteftamentum uires capic ex hære disinftitutione,Slt; eiusaditione,^Ante hæredis, kip ra de legat. Lifinfin.cumglos.(Ede uulg, amp;pupilhfubft. Quare prædicki omnes dicuntur inteftati decedere,amp; eo cafu uocantur ad fiiccef fionem defunói légitime hgredesjn quafuccefsione dic:Autlo quimurdéfuccefsione in bonis hæreditarqs fiueallodialibus. AutloquimurdefuccefsioneinbonisFcudalibus. Primo cafu die: Autquæris de fuccefsione Gcundumlus ciuile,autfecundu lus Saxonum,
DE SVCCESSIONE IN BONIS HAEREDITA-rqSjfiueaUodialibuSjfecundum lus ciuile,
De fuccefsione in bonishæreditarrjs fecundu lus ciuile,primu dicemus,Secundü quod habetur triplex ratio hæredum. Prima j„ fuceeßioM eftdefcendentiû,utfihorum, filiarum,nepotu,neptumamp;c*qui habetur tri^ fui hgredes dicuntur, Scexcludut omnes alios. ƒ inceRatqru,hic plex ratio he' titulo nok. Nee rcfert fiue in poteftate parents, fiuc emancipati fuerinc.^’fi quis igitur,in Aut.de h^r.ab inteft.uenien. col,?. Se cunda,fi defuerint defcendentes,habctur ratio afcendentium,ut parentti ueriufe^ fexus,lecundu graduum prærogatiuam,ut fei * licet pater preferatur aiio.d. ÿ.fi quis igiC Tertio habet ratio col ïateralium.d.i’Si quis igitur,la.2.in eod,titu,in Aut.c0lL9.Cir cadefcendentes diftinguendum eft.Sunt enim quinqp fpecies fi-liorufiuedefcendentiUjUidegLinc.tantaeftuis,inuerbo,repel (isi»lt;pl^(lt;i^ lêdus,extraq filq fint Icgit.Pt fimilc gLin c,hberi.32.q.4,in uerfi^'^^^’^' bo,liberi,Primó funt naturales amp;nbsp;legitimi,ex iuftis nupeps pro
-ocr page 196-f ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN Ji RR ATIONES ÎN INSTITVT,
creati.Secndojleguimi tantu,utadophui*Tertio,naturales tantum,ut ex c5cubma,uel duabjiben's pcrfonis,extra matrimoni urn nati,Quarto,Spun),quihabentincertum patrem, etexfcor to publico nati funt«Qumtó,ex inceftuofo etprohibito coitu na ti» Dequibus omnib.fup* de patr.potcft-diximus.Etbicpn'mii de fuccefsionenacurahum Óólegïtimorum liberoriim dicemus»
' DE SVCCESSIONE NATVRALIVM ET
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legitimorum liberorum.
Naturales S^legitimi liberi fuccedut parentibus tarn paternis' x quammatemis ab mt citato indiftinó:e,fiue mafeuli Ent,fine fee minæ^fiue in poteftateparentu fuermt,fiueemancipati, ^nulla, Autentico,dehærcd,abinteft.uenientib«coII.9.Etquod dicitur de filqs 8lt;^ filiab. idem die de nepotib* 00 neptib. pronepotib,8i »proneptib. Succeduntenimnepotesamp;Tpronepotes in bonis aut amp;nbsp;auiæ,cum patruis amp;nbsp;auunculis , amitis amp;materteris in ftirpe (ideft, earn pattern accipiunt, quam parens eorumaccepiffet,fi unus Gt,fine plures)00 non in capita» Cum filq repræfentent pa trem , amp;nbsp;cenfeanturçadèm perfonacumeo«d,^fîquisigitur, in Autent.de hæred.ab inte,uenientib^colkp.
*Hoe timen eü inteUi^endunt, cinn quod^m temperamento, ^uii filij uocantur ad h^redititem pitrit in capitd,nepütes, O' ulterioresgraduéißirpem: oeilrittio,qtüiipß nepotei petrisIccunt intrdnttj fiquisigiturfAutenticotdehiered-abinteft-uen coll.9'
DE SVCCESSIONE LEGITIMORVM filiorum tantum,
fü^ kgitimi nbsp;nbsp;nbsp;drez lècundam Ipeciem, quando fedicet quacrit de legitim is
tantum fucce» tantü,hoc eft,de adoptiuis,amp; die quód fuccedat tantum in linca duntin bonis paterna,^ non materna.Diftingue tarnen: Autfuntadoptati pa paternis^ tresfamilias, q feibeet nullos habet parères càlinea paterna. Aut fuut adoptati ft lij fa. id eft, qui habet patrem uel auum patemu. Primo cafu fubdiftingue: Autmanferut in patris adoptiuipotc ftjte,nec funt emancipati.Et idem luris eft,qd in naturalib.ee Ie gitimis.^inceftatoru,hic ti.noftro.Autfunt emancipati,amp; tune , autfuntemancipati iuftam obcaufam,Sóhabentproextraneis, nee fuccedunt. (^cum autê impubes,cum feq.fupra de adop«Aut fine iufta caufafunt emancipati, Sèreftituunteis óiabona, que nomine ipforu pater adoptiuusaccepit.Etpr^terea quoc^quär-ta pars bonoru ipfius patris,etiam uiuo patre.d,^ Cüm aut im-pubes.fupr.de adoptio.Secundo cafu, quandofcilicet filiusfarni lias adoptatus eft,diftingue: Aut eft adoptatus ab auo,amp;S fucce-dit ei adinftarnaturaliSetIegitimoru.^»fedhodie, fup, de adoptio. Aut eft adoptatus ab cxtraneo,ut fratre uel rcliqs ulterio-ribus
-ocr page 197-LIB. III. Tü. L T)cJjieye3itdtibatqu£4lgt;intejlJeJirut^ur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ç;J
ribusgradujamp;r tunc autis dccedi'tteftatus,amp; tantum confe^uiturfi^ Iiusadoptiuus cxeiusTcftamentOjquantum ei fuerit rcliAum. Aut decedit intcftatus,amp; fubdiftingue : Aut films adoptiuus eft ab co e^ _ mancipatus,8d nihil confequitur. Quiafublatum eft per émancipai tionemius filiationis»ƒ Minus,hic titulonoftro. Autmanfit ineius poteftate,^ fucceditutfilms.I.Cuminadoptiuis. ÿ.fed nearticulu. C^deadoptionibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘i
DE SVCCESSIONE NATVRALIVM tantum*
Tertio cafu, quando fcilicet tradlatur de fuccefsione naturalmm tantum,Slt; diftingue : Aut loquimur de fuccefsione in bonis mater- NdturafesUbc niSpS^ tunc aut mater fecitT eftamê£um,nec cos inftituit hærcdes,2lt; ^^{'-j^j^.^^^ç^ polTuntagere contra Teftamentum matris querelainofficiofitefta- ^j, menti, etiamfi legitimi hæredes fuerint inftituti,fecundü gloGIn uer-bo, cum kgitimis.l.fi qua illuftris,in ^.fimC.ad S.C.Orifi. Aut noco diditTeftamentüm,fed decefsitinteftata,amp; fuccedunt Gmul naturales cumlegitimis,fi extant, modo mater non fit illuftris perfona*d.L fi quailluftris, ^fin.C»adS.C .OriGAut löquimur de fuccefsioneirt auHowiimcct bonis paternis,amp;^ tüc aut pater naturalis decedittcftatus,autintefta- ^^{wetßtom; tus.Primo cafu diftingue: Aut reliquitpoftfeunacumfilfisnaturalf ■^®’**P*”''’ bus,etiam legitimos liberos,aut parentes, aut uxoremindotatâ pau^ perem.Siliberosreliquitlegitimosunàcum naturalibusdnTeftamê topotcftnaturalibusrelinquereunâunciam,quam habebuntevima tre.^cofideremus,cum fimilib»in Autenticode tiien,Slt; femiffe.eoh la.^.Si ucro unà cum naturalibus parères poft fe rcliquit, poteft filfis iiaturalibus inTeftamento relinqucre quantum uult, modo parétes rctincantlegitimam,id cft,tertiam partem bonorum. Autentica licet Legtmtf^. ^ Quod fi parentes.C.de naturalibus liber»Si autem reliquit defuru *‘‘' P‘‘’'‘ ^^gt;^'^ dus quilocuplesfuitpunacumlibens naturalibus, etiauxorem pau-’^*’”' pcrem,2lt; indotatam,amp; poteft fimiliter naturalibus relinqucre quan turn uuît,uxori tarnen debetur quarta.luxtadifpofitioncm Autenti-cæ,Prætcrca.C,unde uir amp;nbsp;uxor. Aut pater naturalis decedit fine k-^ gitimislibcris,parentibus amp;nbsp;uxore,amp; poteft naturalibus liberis tota fubftantiafuam inTeftamento relinqucre.d. Autêtica,Licet*^.quód fi parentes.G.dc naturalib.liber, Secudo cafu, quado fcilicet pater na turalis decedit inteftatus,^ tune aut extant naturales amp;nbsp;legitimi libe ri unà cumnaturalibus tantùm,8c naturales non fuccedunt,fed alun tur àlegitimis,fecundumfubftanti2e menfuram, àbono uiro, id eft, ludice arbitratâ. §lt; Si quis igitur habens.cum fimilibus, in Autentico, ïw^«’« ^f^* quibus modis natural, effici. fui.collât. 7. Aut non extant naturales ,™j^^quot;^
-ocr page 198-ENARRATIONES IN INSTITVT« 8lt;:lcgitimf,nequeenamuxor8óc»Ettuncautpaternatiirans hä-buitfimul plures concubinas,8óex cis liberos,amp; nihil omnino debetur eis, propter odiu effufæ libidinis^.Si ueró effufaj'n Au-tennco,quïbus modis iiatural.efF.fui.Authabuiteodem tempo re tantum unam concubinam, amp;nbsp;ex ea liberos, amp;nbsp;debentur eis una cum matre duæ unciæ hæreditatis,id eft,fcxta pars-^fi quis autem defunlt;flus,cum G'milibus.in Autentico, quib^modis nat» effiCtfui» amp;nbsp;d. Autentïca,licet^ab inteftato.C^de naturalibus li ber»Et qüæ de filqs , amp;nbsp;filiab» naturalibus dicuntur, eadem die quoc^ de nepotibus 00 neptibus,8ó pronepotibus^i Denepoti-bus,in Autentico,Qiiibus modis natur.em,fui»
DE SVCCESSIONE SPVRIORVM. 6ó uulgo quæfitorum.
Quarto, de fpurqsScTuulgoquæfitis die: Aut queritur de fuc cefsione paterna,amp; non admittuntur ad fuccefsionem , cum pa-trem demonftrare nOn pofsint,l» uulg0,ff«de ftatu ho^uulgo«iii fradefuccefsio»cog. Aut quæritur de fuccefsionein bonis ma-ternis,ut matris amp;nbsp;aui materni,amp; diftingue: Aut mater fuitillu ftris perfona,amp;:tuncfi habuitfimul cumfpurijsetiam legitimos liberos,et fpurij neqpex teftamentó,nec^abinteftatofucceduC» l.Siquaillufl:risperfona.ÿ.rancimus. C.adS» C» Onfi.Autnon habuit legitimos liberos,amp;fuccedunt Spurq ex teftamento, èC etiam ab inteftaco.fecundumDD»poft glos.dd.Si qua illuftris. Si ueró mater non fuit illuftris perfona,tunc fuccedunt ei, SC a-mæ Stauo materno,ex Teftamento, SCab inteftato, etiam unâ cumlegitimis^Nouifsimè, infrâ adS.C.Orifi^ Vulgo,infra de fuccefsio,cogn.l,T^Sed amp;nbsp;uulg.ff.ad S.C.Tertuld* Hac paf te,amp;fl.M.odeftinus, ftlunde cognati» Etfiin teftamentis fuerinC à matribus præteriti, datur eis querela inofficiofi TeftamentiJ» ft fufpeda ^dc inofticiofo.ft.de inofticiofo tefta.
DE SVCCESSIONE ILLORVM, QVI EX incceftuofo Ss nefario concubitu nafcuntur,
N4it « inex^ QiiintójNati ex incceftuofo etnefario cócubitu,necpad fuccef fiuofocoitu,ne fjQ^^ patris,neq^ matris admittunt, quales funt nati ex patre «Xp4fX, ne fdia,fratre amp;nbsp;forore Sfedte ex adulterio nati,qb.de rigore Juris que matrisad^ ciuilis ne alimêta quide aparentib.debentur, CÜm fint omni fub mittuntur- ftantia parentu indigni,nec nomen habeant filioru^ult.Auten, ^^^^’^^ mod. naturales effîc. fui.coll.7.ibi.Nee eft alendus à pa-tndi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Autent.Ex complexu, Sf in corpore unde fumitur.C.de
nefa.amp;inceft.nup. Deæquitate tarnen Canonica debetur eis all menta.c.cum haberet-Scibi pulchra glo.in uerbo,fecundu facul • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rates»
-ocr page 199-LIB. HI. Tit. I. TieliCfeiitittilmt lt;lU£iiinttjl,c[(feruiiiUf. S4
states♦cxfrà;,de coquidux.in matri,quam per adult.pot. in fin.et huic ^^^^^j^ ^ textui etiam ftandum efle ftatuo de lure ciufli, propter naturalem æ. ^uitaten caw quitatem,quam Canones femper ob oculoshabent, amp;nbsp;eft pukherrL »« femper ob ma ratio» Nam educatio hberorum eft lurisnaturæ, atque origine oeuioshabentr habet ex inftindunaturæ.ejus naturæ.».dift.adeôquidem,fi paren 'tes iiberis indigentibus alimenta negarent^ homicidq poftuntaceufa» ti.l.necare fLdcUbtagnof.
DE SVCCESSÏO'NE ASCE NDENTIVM»
Deficientihus defcendentibus, qui fui hæredes dicuntur,uocan^ tur ad fuccefsionem afcendentes utriufq; Gxus, fecundum graduum prærogatiuam. Hic autem memineris toteftefpecics afcendentium, hue parentum,quot diximus eftè defcendenrium.Filq enim SC parentes funtcorrelatiuajamp;^ correlatiuorumeftcadem natura, 1. fina, cum glos,C»dc indic^uid.ïolh Die ergo quinq; effe fpecies parentum,naturales Sc Iegiumos,legitimos tantum,parentes fpuriorum ^ naturales tantùm,2lt; parentes inceftuoforum,
DE SVCCESSIONE NATVRALIVM 0lt; legitimorum parentum fimul»
Primùm dicemus de Icgitimis amp;naturalibus parentibus fimul» T^tf^ectes »gt; In quibus difUngue » Aut foli afcendentes extant, amp;nbsp;fuccedunt ex {«««i«^«»?««’* æquo,falua gradus prærogatiua, quod kilicet extantibus matre amp;nbsp;Qo^elZri patre,diuiditur inter eos bæreditas filq defundi, cxclufis auis. Mor-c4lt;Iem mt« tuo uero patre Sc matre, uocantur aui SC auiæ utriufq; parentis , amp;quot;nbsp;rrf.Qwn^^c-daturauispatemis dimidia pars, 8d auis matemis altera dimidia;,*’'*^**’^^”^’*’”* etiamfi fint difpares numero! Nee bic fexus attenditur,ncc etiam u-trumdefundusinpoteftatefucrit, uelemaneipatus. Autentica de-f undo, Ct ad S» C. TertuÏ^^Si igitur def und:us,cum fequent,in Au-tentico,dchæred, abintefta uenien, eolb 9, Aut extant unacum a-fcendentibus fratres amp;nbsp;forores,amp; liberi fratrum,uel fororum præ-mortuarum,diftingue: Aut funt fratres amp;nbsp;for ores confanguinei,fîuç uterini tantum, amp;nbsp;excluduntur ab afcendentibus. Aut funt fratres Sefororesutrint^ comundi. Et tune autquaerimusde patrc,SC fuccedunt pariter pater,fratres amp;nbsp;for ores defundo in capita,fratris ue-10 uel fororispræmortuarum liberi in ftirpes^d.in Auten.ut filrjfra trumfuceed, collât. 9 ♦d ^ Si uero cum afcendentibus,in Autentico de hæred.ab inteft.uenien. Et idem Iuris eft in matre , fi fupereft uî-«ente marito fuo» Aut quænmus de matre, quæ uidua eft, amp;nbsp;tune aut manfit uidua, nec conuolauit ad fecundas nuptias Et idem iu. ris eft quod in pâtre. Aut fecundô nupfit infra tempus ludus , Sô - ita infra annum, ôC fit inf ami s, quo cafu diftingue: Aut infamia non
• remittitur
-ocr page 200-BNÄRR-ATIONES IN INSTITVT»
remittitur uiuente filio,amp; omnmo non fuccedit.^i.cum iimilib^ in Auten.de nupucolI»4»Autinfamia remittitur, amp;^ no fuccedit, nifi omnibus blijs mortuis,amp;f fie tantum nouifsimo fuccedit,fe-cundu gbin ^Etquoniam mater, in uerb, in uirilem,in Au ten., de nupu coll. 4» Autfecundo nubit, SC poftannum,amp;tunc aut quecrimus debonis defundi filrj caftrenfib* quafi caftrcnfib.uel aduentitrjs,^ fuccedit mater ab inteftato, unaeum liberis fuis, hoc eft,fratrib.amp;sfororib.defund:i,pleno lure,id eft,quo ad pro pnetatem et ufumfruélu» Aut querimus de bonis que defuncrus à pâtre fuoacquifiuït,hoc eft,debonis profeditijs.Et tune, Aut fecitTeftamentum,8ôinftituitmatremhæredem,8lt;Sfucceditma ter ex Teftamento pleno iure» Aut decefsit inteftatus,amp;fcilicet quo ad fuâ parte confequit mater in illis bonis tantum ufumfru-â:um»^Hinc nos,amp;^ ^Etquoniammaterun Autentico,denupt*
DE SVCCESSIONE LEGITIMORVM parentum tantum»
Secundo cafu, quando fcilicetloquimur deparentibus legiti mis tantum,id eft,adoptiuis,diftingue: Aut loquimur demacri bus,amp; non fucçedunt Îiberis adoptiuis, quia fœminæ regulari-teradoptarenonpoirunt,^fœminæ.fuprâde adopt. Aut loqui-inurdepatribus adoptiuis, 80 tune aut arrogatus eftpaterfamiquot; liàs,8lt;S fubdiftingueî Autfuitante arrogationem à pâtre natura li emancipatus, ita q? pater naturalis,etiam durante adoptione, adhuc uiueret,Ô^ fucceditpatèrnaturalis cum matre,fratrib, ^ fororibffratruc^ filrjs,eo modo q fup«diximus,exclüfo adopci--uo patre,quia hodie in {uccefsionib,emancipatio nô attendicur. ÿ.fi uerô,in Auten,dehæred*ab inteft.uenien. colf p^cumfîmili bus,Et adoptatio tanquam res inter alios adia,patri naturali no poteft lus fuûauferre,peruulgariâ,Aut pater naturalis,Sfautis paternus filq arrogatiantearrogationêfuntmortui,amp;tue, Aut mater cxtat naturalis ^légitima æc.æexeluditpatrê adoptiuu» 1.2^obrjcitur,cum lequentib.ff.ad SiC. Tcrtull.fecundû Paul/i de Caft» in Autent» dèfunélo. C,ad S.C.T ertulï» Aut nô extac mater,fed fratres amp;nbsp;forores utrinç^ coniun(fti,amp; fuccedunt un» cum pâtre adoptiuo,fecundumgl,ind^mortuo,inüerbo. Alite pcrfonæ,in fin.infra deacquifi.perarrogat. Si autem fratres èC forores quoq? non extant,fuceedit pater adoptions in folidum» d.^mortuo,infra de acquifit. per arrogat. Aut adoptatus eft iiz liusfamiliàs , amp;nbsp;diftingne î Aut eft adoptatus ab auo paterno, uel materno,amp;foluitur ius patria^poteftatis patris naturalis,e-^ dam fine emancipatione, ^ cransfertuf iu auum adoptantem*^
-ocr page 201-LIB* in» Tit* I» TxlieTtiitdiib-gtt^alfintfli.deferuhtuf* 85 Si ucrô pater naCuralis.fuprà de adopt* Quare etiam filio ado-ptiuofuccedit, cxclufo pâtre naturali, per rationes quæ colligi poffunt ex Lcüm in adoptiuis» ^Si ueró pater naturalis.C«de a-dopt«^fed 80 G pater» fupra quibus mod, lus patriæ poteft»fok Autfiliusfa.adoptatus eftab extraneo,8lt; manet ius patrio pote ftatispatris naturalis firmum,ita quod ei fuccedat»dd»cüm in a* doptiuis.C,de adopt,^fedhodie* fupra de adopt*
DE SVCCESSIONE NATVRALIVM parentum tantum»
Naturales parentes tantum,fucceduntquoqplibcris fuis natu ralibus eo modo quo liberi ipGs,amp;ficuti parentes naturales debent liberisfuppeditare alimenta , itauiciffîm liberi parentibus alimentapræftaredebcnt»^de nepotibus,inÄuten.quib.mod* nat,eff»fui»collat,7,Dic ergojAut decedente filio naturali,que-rimus deIurepatris,matremortua,Ettunc aut films deceditte-ftatus, Sc poteft patrem inftituerehgredem in omnibus bonis,fi Uult,nifi habeat defcendentes,Si uerd noliteumin omnib.bonis inftituere,potent in parte bonorS Slt;c, Aut decefsit inteftatus, amp;nbsp;fucceditpater in duab.uncijs, id eft,infextapartehgreditatis,p lura fupra de liberis naturalibus allegata, Aut qugrimus de lurc matris,èC tune, Aut filius condidit teftamentum, nee ei reliquic legitimam,ideft,tcrtiam partem, amp;nbsp;poceft mater teftamentu im pugnare per querelam inolfici,teftamenti,arg»l»G fufpeda. ^ de inofficiofo»ff»deinofficio»tefta,Aut decefsit inteftatus, amp;nbsp;tune, Aut mater eft fola,^ fuccedit ei in uniuerfum» ^.fi.infra ad S.C* Tertull»Aut mater non eftfola,fed extant pater,fratres,8d foro res defundijSc utrinep coniunó:i,ó^ fuccedit pater in duabus un cns,ideft,in fexta parte,Mater ueró,amp; fratres in reliquo,utSa ly,in d, Autentica defun^a,C.ad S‘C,Tertull*
DE SVCCESSIONE PARENTVM SPV-riorum,ueluulgó quaefitorum»
Quando de parentib,fpuriorum uel uulgo conceptorum que ritur,diftingue: Autqu^ritur de linea paterna, amp;Cnonfuccedür, quiafpurrj incertos patres habet, nee poflunt eos demonftrare* Aut quæritur de linea materna.Ét tune, Aut fpurius fecit tefta-mentum,amp;: matri non rèliquit legitimam, amp;nbsp;poteft mater teftamentum impugnare, per querelam inofficiofi teftamenti» d.l.fi fufpeAa» ^lt;de inofticiofo.ff.de inofficio.tefta.Aut decedit intefta tus,amp;;deuoluithæreditatem Gmplicitef ad matrem, d»^fina.in fra,ad S, C. Tertull. Et quæ diximus de patribus amp;nbsp;matribus, tuquoi^referadauosÓdauias, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
-ocr page 202-EN A RRA TI o NE5 IN INSTITVT I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE SVCCESSIONE PARENTVM
incerftuoforum,
Deineceftuonsparennbus quærendum non eft, cum ibi nulla Pt fuccefsio, nee appellatioparentumamp;filiorum.^uIt.inAutentico» Quibus modis natur*eff.fui. Au tentica ;, Ex complexu. Ci de mcceft« nup.
DE SVCCESSIONE COLLATERAî^ lium.
Tot [untfpen» nbsp;nbsp;*^ crtiOoß 9U1S decefrerit,amp; neq; de£cendentes,ncq; afeendetes poft
eifrairH.qMt fe reliquent,uocantur ad fuccefsionem fratres amp;nbsp;fororesutrinq; co-^feendentium, lunÄi in capita,fratrumq; Sdfororumliberiinftirpes, Memineris au ^^‘^^‘^^'^' tern dC hie quoq; tot eift fratrum fpecies,quot diximus effe filioru SC parentum.Quare de finguhs dicemus.Et primum de fratribus natu-talib us amp;nbsp;legitimis firn ul»
DE SVCCESSIONE NATVRALIVM ET kgitimorumfracrum ßmul.
Circa fratres naturales amp;nbsp;legitimos fimul diftingue : Aut extat fra très amp;nbsp;fororesutrinq; c^iundficum liberisfratrum, amp;fororum de-fundorum, 00 fuccedunt fratres, fororesq defundo abinteftato in capita,liberi uero defun riorum fratrum,una cum eis in ftirpem, ex-cluBs fratribus confanguineis amp;nbsp;uterin is* Autentica ceflante. C-de Ie git.hæred.^^ Si igiturdefunAus. in Auten«dehæredib» ab inteft.ue-nien.colla. 9. Aut non extant fratres utrinq; coniunôi,fed cofangui-nci,uel uterini tantumjiberiq; ex fratre confanguineo uel uterino,amp; fuccedunt defun do eo modo,quoiamdiximus,exdufispatruis, amp;C auunculis dcfundblicet ciufdem gradus fint. Autentica,poft fratres, cumfimilibusgt;C»delegit.ha?red.lta tarnen quod confanguinciin bo nis paternis,uterini uero in bonis matcrnispracferantur,I,De emand pads, ƒ, penult. C.delegit.hæred.
DE SVCCESSIONE LEGITIMORVM fratrum tantùm»
' Q^uado quæritôrde legitimis fratribus tantùm,die, quod fibi im uicem nonfuccedunuPatribus enim tantùm,amp; non familiæ?necco gnatis patrum fuccederepoffunt.I.Cùm in adoptiuis, ^ Neq; eniU* exueterfC^de adoptio.
DE SVCCESSIONE NATVRALIVM fratrum tantùm.
irgjhwfrrf- De naturalibusfratribus tantùm ita refponde: Autfuntlegid-ircsjibumacc mati,amp; diftingue: Aut legitimatio fadaeftperfubfequensmatri-woßf«c«4K«,j,,Q,^j'yna,ö£ fuccedunt omnibus fratribus exeo matrimonio editis» nee excluduntur â legitimcnatis.^Trib.cumfequcn. Et ibi Barto.ia • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Autentico,
-ocr page 203-11 B. III. Tit. 1 Dfl!?(erfiJjf4i6.^«.fxiHrffft.lt;If/fr«»0lt;r. $6 Autentico,quib.mod,nitural.efFbfui. Aut kgitimatiofada eft per dationcmCuriæ^ud per refcript5principis,amp; tunc, Autquærtmuc de fuccefsione fratrum légitimé natorum,ÔC non fuccedunt cis,quia folius patris^amp; nullius ultra,propter illam legitimationem fucceftb-res fadi funt, ^ Filium uero^in Autentico,quib.mod, nat. effic, fuu Aut querimus de fuccefsione naturalium fratrum legitimatorum inter fc,8ó fucecdere poiTunt ab inteftato«argumd.q»0C l.Si Spurius.ff. unde copoati. Aut non funtlegitimati,amp; 1 uccedunt fibi inuicem. d.h ij. amp;nbsp;d.hSi fpurius»fEundc cognad.Et inqs fcruatur quoq; iUaregu Ia,quodfratres ÔC forores,utrin(^ coniundipcxcludunt cos qui funt comundi ex altero parente tantum4
D£ SVCCESSIONE FRATRVM VVL-go quaefitorum.
Fratres uulgô quæGti,qui tantum uterini funt,fuccedunt fibi inui cem abinteftato,quum fîntcognati.d4l»ij» ôCd.l.Si fpuriuStff unde CognatU
DE SVCCESSIONE INCOESTVOSORVM fratrum 8cfororum.
Deincceftuofis fratribus quçrendum non eft,quum inter cosnul lafîtfucccfsio,nec alicuiuslurisparticipatio,pcxfuprà allegataÎu-ra.
Quandoautemnecafc£ndentes,n€q; defccndcntes,neq^lt;tiS Fratres 2lt; for ores,uel fratrum 2^ for orum liberi, fedremotiores gradu extant,tune uocantur adfuccefsionem omnes, qui funt graduprox$ TOiores,S: habet tune locum régula : Qui prior eft gradu , potior eft lure. Et fi plures eiufdem gradus extitcrint, uocantur fimul in capita,id eft,fccundum perfonarumnumerum.Nei^hoc cafu attenditur-verumiUæ perfonac,undc origineracognatiotraxit,fucrint Fratres utr inq; coniundi,uel ex altero parente tantum, cùmhæc umculom coniundio tantum in fuccefsione fratrum ÔCfororum, corumk li-b er is,amp;: non in ulterior ibus gr adibtis fpedetur* Nec etiam diftin^ guitur,utrum mafcuUfint,uclfcEmiuæ, cmancipati,nec ne* ^ Si uc-ro neq; f ratres,in Autcntico,deh3crcdib.abinteft»ucnicn,Hinc fcqui tur patruum,auunculum,amitam,raatcrteram effe eiufdem Iurii, he patruû magnum,item auunculum magnum,amitam magnam , mater ter am magnam quoq; effe eiufdem iuris. Item fequitur amitam fi-ue materter am ex uno parente tantum,cxcludere amitam,6C materte ram magnam SCexx utroq;parente.ltem amitam magnam, uelma-ter ter am magnam exduderc Elios patrui magni, fine auunculi ma-gni,amp;t liber o s amitac Gue materterae ex uno parente tantum exclude u nepotes auunculi exutroq; parenu.lum fequitur auunculum fu
-ocr page 204-UC matertcram ex al uro parente tantum propiores effe filf|spatrul exutroq’^encre.
Durât autem fuccefsio ih afcendentibus 8C defcendentibus, ufep ininfinitum,nequepræfigjtur certus graduumordo. In collatera-Lbus autem durât ufque ad dedmumgradum,Iècundum glofan ^« fina.óóibi Dodu’nfra,de fuccefsioxog* Etfi indecimo gradu nemo extitent,haereditas uacat,amp; cedit fifco» 11»C. de bon» uacanez Übr.iö»
Repellunturautemafuccefsionibus, Primo, dim inuti capitis di-ipinutione,maxinia,amp; media»^ Quod autem, fupra de capitis dimi nutione.Sed hoc cafti hæreditas defertur alijs cognatis» Secundo,Si parens damnatusefletcrimincperduellionis, deßneret liberi cius fui hæredes eflè. ƒ Intcrdum.hic tit. noftro. Tertio, is qui duxit uxorem contra décréta Iuris,repenitur à fuccefsione illius uxoris.Utj.fEde rjs quibus ut indig,Quartó,is cuius negligentia 8^ culpa teftator deFiiii dus cft,Quintó,qui non uindicaueruntiure necem defundi.LHærc’ demode rjs quibus utindig.
Q^butmoOs nbsp;nbsp;Hoc tarnen cafu fubuenrturhærcdibus,Primô,fîludicis iniquita-
fubtfemtur bit te’occidens abfolutus fuerit,Secundó,fi hæredes fuerintminores 2^., ’’'‘*'***» annorum4Tcrtió,fiautorcmreperirenonpotuerünt.tPropteruene ni.^Vlt»fr.adS.G»SyIIeian,LMinoribus«C,deijs,quibus ut indigo Sunt amp;nbsp;ah) modijpropter quos à fuccefsione quis repellitur, quos ui de per totumtituLG*amp;ff.dei)s,quibus ut indigo Wis autem cafibus omnibus habet locum régula: Quod aufertur indigno, appheatur fifco.hPapinianus» ƒ Merainifre.ff,deinofRcio,teftamcn,£t tantum de fuccefsionibus in bonis hereditarijs de lure Ciuili.Nunc dicemus delureSaxonum«
DE SVCCESSIONÈ SECVNDVM lusSaxonum«
Ad hoc,ut rationemfuccedendidelurc Saxonum inteHigas, die breuibus : Aut deccditmafculus,aut fcemina.SimafcuIus.Etdihin^ gue: Aut eft miks,hue equeftris ordinis,id eft^Dott fitters Aft» Aut non miles^ut Ciüis,Rufticus« Sï miles eft. Et die : Aut habuit uxorcm,aut non habuit uxorem.Primo cafu diuiduntur bona,cxce ptofeudo,inter tres,inter Uxorem, proximumagnatumfeniorem, ft«ilgt;J»M?*‘ 8^hxredes.Vxoridebentur donatio propter nuptias,quæ amp;nbsp;Spongt; falitium appeUatur.V tehfîlia,bÛ CBcf^bc.T ertiô,Sponfah'tia largi-tas,t)îCtîÎ0în€ngrtbc.Et Cibariadomeftica,nîÔ^tl}€yI. Ethæc omniacapit mulier fine onere. Non emm teneturfatisfacere credit toribus»
DONA-
-ocr page 205-Liß« III» Tit-' I» J3eb^ereat4ti’ijut^ïnie1l,ieferuntuf* $7 DONATIO PROPTER NVPTIAS \ quid fit. ■
Donatio propter nuptias, fine dotalitium , quæ uulgo £etb-* JUC^t ober 2,dböcbin0 uocatur,fecundum glofT.JPacbbllbt/ A r ticul.zi.dicitur proprie remuneratio,quam maritus in bonis fuis,uxori in recompenfationem dotis conRituit, amp;nbsp;de hac fupra, dedonatio^diximus*
Conftituitur autcm,Aut in rebus mobilibus,aut in rebus im^ mobilibus* ’
In rebus mobibbus conftituitur fine bgredum confenfu. In re bus immobilibus conftitui non poteft fine hæredum confenfu^ Etfi res fuerit Feudalis, requiritur confenfus domini, S^aubt-rCCbt/lib.i,Articul«2t»amp;: Articul.5i.Sedc0ntentio eft,quid propria ueniat hoc cafu appeUatione hitredum. Quidam intelhgut tantum illorum heredu confenfum requiri, qui habet querelam inofticiofiteftamenti, quales funt,afcendentes 8c defcendentes. Quidam uero extenduntetiaadalios hæredes collaterales. Pen detitaq^uisexeo, quid propriefignificet nomen hæres , à lege prolatum» Hoçautem non eft mjaterianoftra.Sed in donatione propter nuptias,habet mulier tantum ufumfrudum, fecundum glof»S,cb€ttV«cb^-^^‘^ftu,3i.libr4»
SPONSALITIA LARGÏTAS Q.VID SIT»
Sponfalitia largitas,quæ uulgô Ulotgengabc uocatur,cft do natio,quam erogatui r militaris in uxorem,antequam cum eaad xno»aengöbc prandium difcubuerit,S,«ttbtVcd)t/b^‘'*^^^‘^‘^* ^’^ dicitur quo queinterdum large loquendo dos,d.Art.iO.Poteft tarnen fieri, quandocunc^uiro placuerit, fecundum glo.Wcidgt;bllbt/ art,22» Poterit aut maritus donare uxori nomine fpofalitig largitatis,fi ne confenfu hçredu,feruüimpubercm,ancillaminermem,fepes, cdificia, carpenta nondum abfoluta,amp; pecora pafcualia.S,anb1: tcd^t/lib.i. Arti.2o.ltem pOterit ei dare ( A^on tarneninteUi^c VOrt ^^’’”*’*’** Ötütpfcvbctt)equos, qui adlaborcs rufticos nondum coaptati func,amp;Cgregatim pafcuntur.Itc,uaccas,capras,et porcos.SlAttbt red^t« libr»i.arti.24«ói lib»2,articul.ii. Et hæc non debcntur,nifî cxprefseconftitutafuerint» Si autem fuerintconftituta,poterie . tnulier exigere,ficut utenfilia,8ó qque cibaria domeftica. Die au
• tê in fpofalitia largitate, V tenfilib,amp; Cibarqs domefticis. Aut tnulier ftatimpoft tricefimufepatatfe àliberis fuis,amp; poteft fta timilla triacapere, Aut no ftatimfeparatfeàliberis.EttûcîAut liberi funt cum matre in bonis , amp;nbsp;matri adhuc liberu eft,quan-docunt^ uoluerit,illaexigere,fine aliq impedimento, fiue filius
B'ü}
-ocr page 206-ENÄRRÄTIONES IH INSTITUT, - • r. .1 ducat uxorcnijßue non» Aut mater eft cum filqs in bonis.Et tunc,fifî* husduxcrit uxorem;,amp; mortuus fücrit,præfenur uxor filij ipfi matri in fponfalitia largitate,utcnfihbus,amp; quoq; cibarrjs domefticis, don obftantc,qu0d mater fuanondum acceperit, ^an^rec^t/lib« gt;»ari ticuUzo*
VTENSILIA QVID»
lt;3?«rt0c. nbsp;nbsp;nbsp;VtcnfiIia,10K (Hcfrtbc, uocantur fupcllex,amp; res domefticæ,ad
quemcunq;ufum quæfitæ,fccundum glof.inprincipio WciC^b»art. 2^»Ethæcnonconftituuntur per pada inter maritum .amp;uxorem* Sedexlegisprouifionedebentur uxoribus nobilium, poft mortem ' maritorum fuorum.Et eo multi pcrtinent,ut anfcres,oues,ciftæ co^ lumnatæ,mit Angc^cncftcn hiben/kdi, puluinaria, lintcamina, menfalia,manutergia,pclues,candclabra,balneamina,linum,ueftes muliebres,amp; multa alia,De quibus uideS-AUbrccbt/lib. 1. arti»24* Et 2.ctgt;c««cbt.c56. inglo* Vcrft2(wflr bAf’ j^ï^ eyglt;»tlidgt;wip fcLEt XPctcbbilbt,att.25. intexu amp;nbsp;gloft Et de utcnfilibusmulier hoe cafu non tencturparareledum hæredi, ßeuti alioqui proxima cognata poft mortem mulicris ßne filio decedentis, tenetur marito menfam,^ledum amp;:c.dcutenßIib.inftruere,Qjjia nobihsmulier te netur kdumdare,^«ml5^CVgCTVCybt‘^Anbrcd^t.Iib»i»art.22«
DE DOMESTICIS CIBARIIS.
Domeftica cibaria funt,quæ parata funt ad quotidianum uidum ülius anni,ctfuperfunt poft tricefimum in quibufuis ædib»fiuc curijs. ipßus mariti,amp; pertinent caro,lac,pennæ2 farcimina, cafei, butyrü, fal,adeps,mel,pifces,uinum,cercuifia,amp;alia pomsgenera. Item ; ß.. Iigo,kgumina,amp;^ multa alia,quæ omnia diuidit muher cum hæredi-busXAnbt€C$t.lib.i.art.22«
Sed in bis die.’ quod UAd} XVcid)biIb rcd}t,millier diuidit in bis tantummodo ædibus Sócurrjs,in quibushabetius aliquod,utquod ad cam pertinet lure dotahtq. In alqs ucró ædibus,in quibus ius dotalitrj non habet,non diuiditcibaria cum hæredibus,fed ex eis tâ-tùm uidum habct,donec donado propter nuptias ßue dotalitium fueritreftitutum.Ethoe uerü,utdiximus,nACb Wcid)bllb VCd^tZ ut Wcid}biIbt/art,24.Scd illa differentia pkrunq; non fcruatur,uC quæfupràdiximus circa fponfalitiam largitatemde matre in bonis filiorumamp;c.tuquoqueextendead utenfilia , amp;nbsp;cibaria domeftica» ■ Et in bis tribus,fcilicct fponfalitia Iargiratc,utcnßbbus amp;nbsp;cibarrjs do mcfticis,babct millier plenum iusjtam ufumfrudûm,quâmpropric tatem ßnconere,ideoqueadfuos hæredespoftea abinteftatodeuoi uit,ucl u tuen s pro lubito dcillis difponit. ^AnbtCC^tJib.^.aru^S,» , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oeben«
-ocr page 207-tIB» III« Tib I» Dehtereditdfihuflt;}ult;ieat)intelï^def'eruntur* $$ Debentur autem rtlamuheribus, fi ahoqui mrehæreditano m--hilaccipiunt. Eftenimm quibufdam regionibus confuetudo, quód mulieres accipiunt terdam partcm bonorum lurebærcdi tano.Sed turn habent eleftfoncm accipicndi uel ternam partcm, nel aha mulienbus débita. Si ternam partcm elegen'nt, habent cam cum onerc,ita quód tenentur fansfacere creditoribus ut ha: -redes , elcó:is aids , habent ea fine onere, fecundum glofT.finaU SfllïbtVCdgt;tMi*c»24, Et tantum de ijs quæ pertinent ad reli Aam liirimihtaris» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
, QVID DEBEATVR_PROXIMO . agnato uiri mih’taris* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Proximo agnato,Ï)cmnccb|Ïenfc^Wevtina0Cn/niri mih'taris. dcfunAi,debentur res expeditoriæ,quasuulgo uocant, ^CV0C- ^«rgeweßh xvdbt»
Dicuntur autem res expeditoriæ præparamenta ad expedi-tionem exercitus pertincntia,fecundum glo.fin«Art»27.S,AHbt« h'b»i.Dico autembreuibus.Autdefunctus relinquit poft fe plu res filios mafculos,amp; fubdiftingue: Aut funt pubères,amp; dim-dunt inter feequalif res expcditorias,ita tameutfenior retineac gladium,in argumentu cutelc amp;nbsp;curæ Aut fdij funt impubères, odaccipit fenior agnatus res expeditorias , quas retinctufep ad annos pubertatis filiorum. Interim autê tutor eorum cft,amp; tem porepubertatis aducnicnte,reftituitfilijs cum omnibus quç per cepic,mfi probauerit res in eorum utilitatê uerfas. jLAnbived^t/ libr.i.artÜ23«Si ueró nulli extant filij, fed plures agnati ciufdem gradus , turn illi diuidunt res,expeditorias , ita tarnen ut fenior. gladium retineattS-Attbtdibrj, Art. 22» Et hoc cafu fenior diui-f ditjunior autem eligitXanb4ib«-ï»arc.22« Si autem neq? filfjyn^ que agnati extiterint poft tricefimumjpracCentantur res expedi^^ toriciudici,fiue prcconi,qui eas petittet per annum amp;nbsp;diem,qua elapfo,in fuos ufus conuertcre porterie,niCi is cui debebant,iufto, ïmpedimentb fuerit impeditus,utfi fuerit captiuus, uel in ferui-tio imperij eonftitutus.S.Anbtdtb.t.ai:t.28*ldem die deutcnfihlt; busamp;cibarijs domefticisgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
Pertinent autem ad res expeditorias,gladius defunAi cum ua'?»««5«’gt;^quot;, lidiori equo inftrutSti,mclioraarmap.ro uno équité inftruendo^ ^w^*^*'^* quæ temporemortis defundlus poffedit,leftus paratus,menfa-rf le,duæ pelues cum manutergio ,realia adexpeditionemmilita rem pertincntia, quæ omnia uiduadefundi præftare tenetur,ß modô extant.Si uerô non extiterint in bonis defundi, neque uidua , neque hæredes , ipfa comparare , uel æftimationçnit
-ocr page 208-ENARRATIOMES ÎN INÎTITVT.
præflare cogi poiïùnt.Idco fi illæ rcs, uiuente uiro, uenditæfuiflènb ôd fie precium in locum corumfuccefsifTetjtam m afculi,quâm foemi næagnati,ud cognad, ÔpiUmagCtt/in r)s,ex æquojanquam in rébus hæreditarijs fucccdcrcnt»Â.ahb«Iib.i,art.22gt;Præterea fi uiuen-te marito quidam illarum rerum loco pignons obligatæ fuiflènt, neq;uidua,néq; hæredes redimcretenercntur,fedis cuide lure debc-retur^poteritifi ueIit,rcdimereXAnbJib»uart,24,in fin.
DE REBVS HAEREDITARUS.
ttærediautem debenturres hæreditariæ- Et dicuntur rcs hæredi-tariæ,quæaddonationem propter nuptias, fponfalitiam la^itatc, ucenfilia,cibaria dpmefticajô^ res expeditorias non pertinct. £«nb. Iibr.ï.art.24.Pctuntur autemftatimpoft tricefimum, amp;: fi turn nemo extiterit qui petat,deferuntur iudici,fiue præconi,qui cas retinet per annum,amp; diem,hoc eft,per annum,amp; fex intégras feptimanas, infra quod tempus,fi hæredes nOn extiterint,conucrtct iudex in ufus pro-priosXattbrecb^dib.i.arti.lS.Suntautem reshæreditariæ dupli-ces. Aut cnim funt mobiles,aut immobiles. In mobilibus procedit quod iam dieftum eft de iudice,quia in eis habet locu annalispræfcrû ptio.dart.iS.Iib.i.Immobiles autem pcti poftunt,ufq; ad terminum xxx.annorum,anni,amp; dierumX^tn^dib.i.art^zp. Et Colent nume^ rari inter reshæreditarias;,omnes fundi, et liberg proprietates,omnc aurum amp;nbsp;argentum,fine fit rude,amp; fie in mada^fiue in pecunia nume rata,oriines annuiredditus,dimidia cibariorum domefticoru, equi, lt;quife,Si pulli equarum,qui quæùc in curribus fine aratris poflunt ef fe ufui,boues fiue fint caftrati, fine non,omnia animalia mafeulini (e-xus,ut arietes,hirci,porci faginati,ucllus,ephippia,frenapet alia muf ta,quæ Cupra enumerata non Cunt. De quib. uide textum amp;nbsp;gloC XP^t(bbtlbt.artic.26« Et ab his deducuntur primùm merces familiar St miniftrorum uCq; in diem obitus defundi. Merecnarps quoç ufq; in diem tricefimum prouideatur,ut circumCpiciantfi alicubi reel pianturXrtttbrccbt.Iib^i.aruii.
EtucnîünthuiufmodireS'âdhæredem cumonere,hoceft,quod ipCe tenetur fatisfacere credicoribus.Quæ autem a (ft ion es de lure Sa xonum ad hæredem fint tranfit0riæ,Sc qua: non,Vide 5llt;?nbdib,f. arti.6.amp; libr.^.art.ii/ Quae autem fit ratio Cuccedendbquo ad per* fonas hæredum,wifrà dicemus. Si Uero decedituir militaris,uxoreni non habcns,fic diuifiobonOruminter duos,intcr proximumagna-fum amp;nbsp;hæredem. Proximoa^nato debentur rcs expeditorie, fecun-dum diftindionem proxime traditam. Hxredi autem omnia alia, qua: poft reftitutionem return expeditotiatumexdterint« J^anb-hbr.iiaruiy. Et tantum de Cuecefifionibus in bonis hanreditarps uiri mditaris
-ocr page 209-tIÉ. irt Tit, I. t)i1}iertiitdtih,(lUxAb’Me^.3eßMur, ^^ fnilitaris^Dc Feùdo infra dicemus, Aut dccedit uir non militaris,amp; non habet locum dtuißo,de qua fuprâ* Quia omnia quæ extanc^ad hæredes fuos mafculos fine fœminas pertinente jtaftb. lib. n Artic* 27, Ethæredestenenturuxori reftituere donationem propter nu» ficortftituta cftfccundumdotis quantitatem* Si autemnequc dos numerata,ncque donatio propter nuptias conftituta fuiHct, fucce-deret uxor inOps fecundum ea, quæ habentur C.undc uir amp;nbsp;uxor. De quouideÓ?etC^bilbt.art«Z2«ingIof.inuerf.Nota, Et tantum de fuccefsionein bonis uirorumi Aut dcceditrnulierèEt die.’ Aut eft nobiliSjSlt; fubdiftingue : Aut habet maritum,amp; diuiduntur eius bo na inter tres,inter maritum,proximas cognatas §d hæredes,fiue fint mafculi,fiüefoenïinae. -
, Marl to debentur res mobiles,proximis cognatis utcnßlia.In quL bus die ï Aut habet filiasÆt tunc,fi quidam mantatæ funt, quæ fu-am partem a matre acceperunt,8c non diuidunt utcnfilia cum alqs;, quæ adhucfunt in domo matris.Filq autem quickrici funt,cùm fo-roribus diuidunt utenGha , niG habeant præbendas. Et eft ratios Quia clericine^- Feudum,neq;res expeditorias capiunt,cum ilia dc-beantur militibus.IpG autem non militant « Ideo in recompepfatio* nem admittuntur ad utenGIia^SrAtt^ Iib.i.art.ç* Aut non habet GIL 35,8^ tarnen proximæ cognatæ utenGha diuidunt,8c tenentur recipi-entes UtenGha mar ito de^nftæ parare Ieélum,quemadmodumux o re uiuente parabaturJtem menfarn cum menfah,fedile cum puluina-' riXrtttb.lib.^^art ^S.Hsercdi aute debctur res hæreditariæ. JIA Hb» (ib.naruzy.ÔC art» 51*
Aut mulier mihtarisnon habet maritum?8è tranfmittit utcnfilia ad proximiorem cognatam^ reliqua omnia ad hæredes. Aut decedit mulier ciuis,uel ruftica.Et tune fi maritum habet?diuiduhtur eius bo na inter duos,inter maritum amp;nbsp;hçredes.Maritus retinet reS mobiles, Hæredes autem res immobiles Si hæreditariaS» Si maritum non ha-bet,omnia pertinent ad hærcdes^S-ADb.lib.i. art» 2-^»fumpto arg.d contrario fenfu.VtenGh'a enim de lure fcripto ad proximam cogna-tarnde iure non tranfmittit,licet in multis locis de cofuetudine quoq; utenGliadebeantur.Ettâtumdediuifionc return quasdefundi poli fe relinquunt»Nunc de ordine fuccedentium dicemus»
DE ORDINE SVCCEDENTIVM, delureSaxonum»
Tresfuntordinesfuccedentiumde IurcSaxonum,ficuti qUoque de Iure communi diximus » Defcendentium, Afcendentium, amp;nbsp;CoL kteralium»
• DE
-ocr page 210-ENARRATÏONES IN IMSTITTT.
DE SVCCESSIONI DESCENDENT» num de Iure Saxonum»
În defcendentibusïusSaxonum plane concordat cum Iure ciuÜi« cum ^ in co defeendentes primum locum habeant,omnibus ali^s a-feendentibus amp;nbsp;collateralib.exclufisjfilij amp;nbsp;fîliæin capita , nepote* amp;neptcs cumpatruis amp;auunculi3inHirpcsfucccdcccs.j^Antgt;« lib«. i.am^.SC aruiy^tcxigitur hoc hire quoq; coUatio corum, quae ui* uisparcntibusquisacccpcritXattb41ib.i.arM^»
DE SVCCESSIONE ASCENDENTI^ umdcIureSaxonum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ?
Secundus ordo eft afeendentium* In quibus lus Saxonum a lure coramuni recedit. Nam de lure communi fratres amp;nbsp;for ores utrinque coniundi, unacumparentibus adhæreditatem defundci uocantur, u t fuprâ diximus.De lure autem Saxo.quamdiu pater excitent, cam, diu iinea collateralium penicus excluditun Ideo diuiditur hæreditas def unÄi inter pattern amp;nbsp;matrem in capita,fratribu« ct fororibus ex-dufis.5,attb.lib, i.art.t/.
DE SVCCESSIONE COLLATERAL hum de lur^^axonum.
Tertius ordo eft GoUateraliuija,In quo funt très airjordines. Primus eft Fratrum amp;nbsp;fororum utrinq; coniundorum « Secundus fratru Sd fororum ex uno parente, Tertius eft aliorum quorumeunq; qui proximiorigradu agnationis Ouecognationis defundi erant» De quibus fîngulisdiccmus» , - ,
Fratres igitur Sdforores utrinq; coniunAi,dcfundop non extanti bus patre Si matre,fucccdunt, amp;nbsp;excludunt primum auos amp;nbsp;auias dcfundli,ut coUigitur ex d»art. i/.Iib.i.fumpto arg,à contrario fen-fu.lbi emm nulla nt mentio am 6d auiæ, fed tantum patris fid matris* Et addittext.Qui fi non extiterint,fratres Sd forores defundi uocan tur»Ita colligit glof.Ibi.Et inhoc quoq; recedit à lure communi,cüm uel auum ÖC auiam admittat cura fratrib. amp;nbsp;fororibus,ut fuprâ dixi-mus.Secundô excludunt fratres confanguineos amp;nbsp;uterinos tStum, quia illi funt in gradu remotiores,ut eolligitur ex art.^ « J^ADb» lib»« Et efttext. £«ttb.Iib»24art.2o.
Tertio excluduntlibcrosfratrum Sd fororum fuarum, quia lusfC prefentationis de lure Saxonum non habet locum in collateralib. fi* cuti ex d.art.i7.patet»Vbi dich tex.Qjiando ad hæreditatem foror non pcrtinet,neq; frater^omnes qui fein uno gradu exiftere probaue tint cognationis,æquam in hispercipiant portionem. Et probatur ex d.art.2o.hb»2»Et in hoc quoq; recedit à lurecommuni.
Secundus ordo in coUateralibuseft, fratrum fid fororum corn
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fanguL
-ocr page 211-LIB» III» Tit, I, Tiehieredltatiitis^u^eaiittteli deferuntur* 90 Janguincorum fiueutennorum tantum» Et cum eis uocantur lilt; beri fratrum amp;nbsp;fororum ex utróep parente, ^(inbt.Uh.2,2^,204 èCglo.art.^.bb.i.Et cum his fortèpoffent uocari anus ^ aula»
Poftremó,quando neep defcendentes extant,qui' primum locum habent,necp afcendentes proximi,qin' fecundum locum ha bent,neep enam fratres amp;nbsp;forores,utrin(pconiuncT:i, qm tertiu locum habent, neep etiam fratres amp;nbsp;forores ex altero parente ta turn,fine liberi fratrum amp;fororum ex utrot^ parente, qui quar-tumlocum habent,extant, Turn procedit régula luns Saxonu. Xüantt fid) cm ctb verfd)ïvefïcvt ober veebmbevt/ bic fiel; gkid? nabc 5« ber (Ip jteb«» m^gen / btc nemen gkieb tbeyl baran/cs fet tn4tt Obev Wcib»De quo in d»art»i7.1ib.t»Et prædicla procedunt in naturalib.amp;legi’timisliberis,parentibus amp;fratribus, Quod enim attinet ad fuccefsionem naturalium,fpuriorum,incce duo-forum amp;nbsp;fimilium,lêruatur Ïus commune. Et tantum de fuccefsi onibus in bonis allodialibus,fiuehæreditari}s.Nunc de fuccef-fione Feudi dicemus« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
DE SVCCESSIONIBVS IN BONIS Feudalibus»
Hæc fuccefslo in Fendis propriê adcaufam inteftati pertinet, valallu^muUt quiauafallus in ultima uoluntate de Feudo difponcre non po-w4 «oïwHirffe teft.c.unico,in principio,de fuccef.Feud,inFeudi autem fuccefsi ^^^^ one duo funt ordines»
PRIMVS ORDO DE SVCCESSIONE Defcendentium.
In defcendentibus die: Autfuntfeeminæ,fîue mafculi ex fœ-minis,utnepotes ex filiabus» Et adillos de feudo nihil omnino pert{net,nififpeciali pafto , fineinueftituraidacquifitu fit» c.n-. nico,de natur.fuccelÏ.Feu» Aut funt mafculi,et illi omnibus alqs preferuntur,fecundum ea quæ fupràquoep in bonis allodialib» fiuehæreditarqs dictafunt,hoc eft,quôd filq defundi fucceduc çquaîiter,nepotes autem ex filio loco patris fui,non diftinguen do,utrum feudum nouum,fiue paternum fuerit. d. c« V nicojn principio defucceir.feud»amp;rd.c» Vnico,de natura.fuc.Feudi.
Il» DE SVCCESSIONE COLLATERALIVM.
Secundus ordo eft Gollateralium , qui admittuntur defcendentibus non extantibus.Et in his diftinsue: Aut feudum eft no uum,aut paternum, Si nouum eft,oC nonadmittuntur Collate-rales,fed reuertitur ad dominum, defcendentibus non extanti-bus.Nifi per inueftituram ordinatum fuerit,ut frater fratri fuc-cedat.c.unico,debenef,frat»c»Vnico,de Feud. March, Dicitur autem
-ocr page 212-BHÄRRATIONES IN INSTlTVT.
autem Fcudum nouum,quod de nouo acquißtum eft, 06 non prou? turn ab afcendentibus» Si uerô parentum fuerit^quod fcihcet aliquis ex fuperioribus,nue afeendentibus acquifiuit.Et uoeâtur primo Fratres defundi,cum fratrum præmortuorum filfjs,qui fcilicet in loeu patrum fuorumFucceduntc.Vnico.uerf» His uerô, defucceiK Fratr, Qiiibus deficientibus habet locum reguIa.Qjui prior eft gradu,po-tior-eft lure.d.c.Vnico.infin.de fuccefffem Et prædida omnia pro-ccdantinfilijs,nepoobus,fratribus naturalib.amp; legitimis fimuhhoc eft,quiuerèinmatrimonionatifunt» Naturales enimfpurfj^Scfimi-les,nihil luris in feudo habent» Imo 06 fi filius naturalis legitimatus fuerit, tarnen adhuc non eft capax Feudi» ^ Naturales, fi de Feu^cont» fuer.int»dom.ó6 ag.Vaf»
Durât autem hæc fuccefsio in feudis ufq; in infinitum,hoc eft,qua diu aliquis extiterit natusex primo acquircnte.d.c»Vnico,denat.fuc celffcu. Afcendentes autem perlineam diredam.ut pater,auus S6c» defcendentibus non fuccedunt.Nam fi Feudum eft paternum, defcen dentes id communiter nancifei non poftunt quandiu extant afeende tes.Etficceflatin paterno Feudo. Si autem fueritnouumfeudum,ex natura einsfuccedunt tantum defcendentes,36nulli alq. d»c.Vnico, de nat.fuccefffeud^Nota quoq; obiter,quod inter lus commune, 06 lus Saxonum,quod ad ordines fuccedentiumin Feudo pertinet,nul-1a eft differentia,licet fit quædam diuerfitas in fimultanea inueftitu-ra»Sed hoc nihil iam ad propofitum.
SEQVITVR ENARRATIO TEXTVS.
K^t non lure ) Aequiparantur enim Teftamentum non ficri,ucl He ri quidem,fed non ordine luris.hquoties.ffqui fatifda»cog»
Ruptum) Vtperagnätionem fuihærcdis,quodfitfipoftTeftamc turn conditum pofthumus nafcitur;,uel filius arrogatur»
Irritum» ) Vt fi teftator fe in adoptionem dederit»
^utßnemo exeo hares,) Fundamentum enim,ô6 caputTeftamc ti,eft hæredis inftitutio,hærcditâtis ex cö aditio.
^dfoos aut cm beereJa,) ld zü^ddeendentesi Sui autem hæredes funt triplices,Naturales 06 legitimi,kgitimï ta mum;, 06 naturales legitimate 1
^ Intcdlatorum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
Hic ^ cum fequentibüs ufq; ad ^ emancipate continet definitie* ***d^^** *'^”^*^^^’^°”^”' ’ ^ ördinem fuorum hæredum. Dicuntur autem ® * nbsp;nbsp;* fuihæredes,quifueruntinpoteftâtemorientis.Etfunttriplices,Na
turales S61egitimidegitimitantu,06 naturales legitimati» Légitima-**° ^^ tribus modis.Per dationem curiæ,per refcriptum principis,S6 Ma. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per fubfequens matrimonium. D einde in ^ ha dernum eft limitatif
ad
-ocr page 213-LIB. III. Tit. I. Delisreciitdtibttt quail)inteß.deßruniur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pt
ad defimnonem. Non emm omnes qui in poteftate funt morienns, æque fucc«durftpScd hi tantum,quos nemo gradu prsecediu
l^lutiemancipatione) Hoc hodie fublatum eft. Quia in fuccefsio-nibus non attenditur emancipatio.^ t.In Autentico,de hæred.ab in-teft»uenien»collatip. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u r.-
Jits cnimpo^limtni) ) Gaptiuitas cnim efficit ,quód lus fuccedendi in fufpenfo'eft,proptereâ quôd patriapoteftas fufpeditur, ƒ ft ab ho ftibus.ruprâ,quibusmodiamp;iuspatriæ potefta^föhTamen ft reuerfus fueritabhoftibus , admitdtur ad fuccefsloném per lus pofth'minrj, quod fingit eum femper domi fuifte.
'PerMlionficrifnenyCrimznperduellionis dicitur,quando quis ç^ij^^p^^^ hoftili animo arma contra principem uel Remp.moueu LfimfEad b duemoj^s. lubMaieft.Etdicitur perduellionis^quaft hoftilis,cùm perduelliones hoftcsappellentur.bquosn0S4ff.deuerb.ftgnifi Atioscafusuide in glofdn uerbo,quod ad noftram.
^ Ciimfiliitsfliauc,
Haclenus dixit de fuccefsione fuorum hæredum, qui font in pari gradu,utfilius,filia,06c; Hic autemdicit de fuccefsione eorum,qui funt difpares in gradu,ut ft' quis decederet reliais poft fe fïlnsamp; filial. bus fuperftitibus,óó quolt;^ fimul nepotibus ex filio præmortuo.
Z^on in Capita Jedinflirpes.,y Succefsio in capita propriè dicitur fic medpitifu ri,quando hæreditas diuiditur fecundum perfonarum numcrum* In cedere. ftirpes fieri dicitur,quando plures tantum accipiunt quätum unus, ^quot;/^’^^fi* ut ft extarent duo filn,^ tres nepotes ex filio præmortuo, diuideregt;
. tur hæreditas defundi in tres partes, quarum quilibetfiliorumunâ haberet,óC tertia pars inter nepotes defundi filq diuiditur^
, ^Çùmautem^ult;eritur^
Hic eftcafosiftius^Quidamhabuitfilium,amp; ex eo nepotcm7 r Filium autem ïuftis ex caufis exhæredauit,8lt;C extraneum hæredem inftituit,poftea filius exhæredatus moritur. Ethæres inftitutus non uult adiré hæreditatem,uel forte etiam moriturpita quod Teftamen:# turn eft deftitutum,amp; res peruenerunt adcaufam inteftati,idemq; eft, aeftTeftamenturn non effet conditum.Hoc ergo cafu quæritur,utrû nepos ex filio exhæredatoeo,fcilicet,cxhærcdato mortuo,amp; Tefta mento deftituto,fit auo fuushæres,necneÇ Etdiftingue: Aut uiuo 4 auo ille nepos uel cóceptus,uel natus eft,^ fitfuus hæres,quia auus decefsit inteftatus.Auteftconceptus 8dnatus poft mortem aui,amp; fuus hæresauonon efficitur, quia nullo cognationis iure auum at-tigit.
VERS, d'^dê [iberi*
Hæc bonorum poffèfsio datur liberisemancipatis, ft parens eo-
-ocr page 214-ENARRATIONES IN INSTITVT*
Qg-ü:Jo cope rum dccclïcrit inteftatus Si ucro fccit tefbimentum,SC cos præterqf, feß^'S Ube ^^^ P*'^toï‘ os bonorum poffefsionemjContra tabulas, ƒ♦ Emancipa rZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tos.fuprJ,de cxhærcdat.libcn
f^tif^^ui.
ç^|•^^^^ Hic eft cafus iftius ^ Si pater naturalis filium fuum, quem in pote ftatehabebat,emancipauen't,8C émancipatus poftca in adoptionem extraneo fedederit, quæritur, utrumetiam patri natural! fuccedat. Et diftingue : Aut manfît in adoptiua famihapóó no fuccedit patri nagt; turaliiureiftOjAutcft à patrcadoptiuoquoq;cmanc]patus,Et fub-diftingue : Autemancipatus eft uiuo patrenaturali,amp; fuccedit patri naturali de lure prætorio«' Aut eft emancipatus poft mortem patris naturalises^ neq; naturali,ncq;etiam adoptiuo fuccedit» Sedhæc o^ mnia hodie funt fublata perlus Autcnticorum,quod difponit,in€uc cefsionibus ab inteftato non attendin^Ç emancipationem, neq; pa-triampoteftatem*
VERS* Qwoe/ilt;ïeo plaçait.
Id eft^fi fifths adoptiuus poft mortem patris naturalis a pâtre ad^ optiuo emancipatus patri naturali fuccederet, fcqueretur ,quód in poteftate amp;nbsp;uoluntate patris adoptmi elfetpUtrum liberidefundi ud dus agnati fuccederent Nam ft pater adoptiuus filium adoptiuurn e-fnanciparet,fuccederctfiIius,Sd non agnati.Si autem nonemancipa rct,non fuccederet filius,fedreliqui agnati. Etfiependeret fuccefsio cx alieno arbitrio,quod fieri non debet»l»Illa inftitutio »iF.de hæred» inftit»
ÿ Eadem bac olßruanttif-^
ïdeft^pretor dat liber is emandpatisbonotumpoflefsionem duo busmodis.Primó,fiintcftamentopfsetcriiifunt,datcisbonorü pof fefsionem contre tabuIas.Siuero ab inteftato quis deceflerit, dat eis bonorum poflèfsionemundeliberi.Sicutiautem nonfuccurritpræ' torliberis emandpatis in adoptiüafamilia exiftentibus ab inteftato* Sic quoq; non fuccurrit eis per bO-poiFcontra tab» fi in teftamento præteriti fuerint»Verbö. Alia tame parte uocari,id eft,licet liberi nagt; turales Sé legitimi a pâtrenaturaliemancipatie 00 tempore mortis c^ aus exiftentes in adoptiua familiâ, non uocentur per bonorum pof-fefsionem ; unde Iiberi,uocantur tàmen per bonorum poflefsionem: Vnde cognati,fuisfdlicethaeredibus amp;nbsp;agnatis non exiftentibus.
Ïtem uctu/las,
In hoc Paragraphe hâbes triplex lus » Primum, quod tantum li-bcriexfilrjsuocabantur inter fuoshæredes, Nepotes autem amp;nbsp;ne-ptescx filiabus^ non inter fuos hæredes, fed inter cognatos uoca-bantur*
-ocr page 215-LIB. III. Ttï.'ll. DelegtijMiignMorumfucce^ione. pi bantur.Secundum lus erat,quo difponebatur illam differentiam inter nepotes eflè tolkndam.Hac tarnen ratione, ut nepotes amp;nbsp;neptes cxOliabusadmittantur, una cumnepotibusexfilijsadcam partent quam mater corumaccepiffetp cumdimmutione tarnen tertiæ partis* T er tium lus amp;S nouifsimum eft^quod nulla habetur ratio fexus, ,Sed nepotes ex filiabus æquè uocantur,ut nepotes ex filijs.
DE LEGITIMA AGNATORVM SVG-cefsione* Tit» IL
HVRE ueteritreserantgradushæredum. Primo fuihæ-redestSecundo agnatiphoc eft,iunâ:ipermafculos,qui uocabantur fecundo loco, fuis hæredibus fcilicet defici-entibus* Tertiô deheientibus fuis hæredibus amp;nbsp;agnatis, -uocabantur cognati. Hicautemtitulusloquitur de fecundo gradu, Jj^f^i^“^^ de agnatis fcilicet,qui dicuntur legitimi hæredes,quah à lege,amp;jion agnAtos creo à natura introduÀi*Eft autem totus titulus per lus Autenticorû cor grutos.mum^ reâus,ut^i.inAutcntico,dehæred*abintefta.uenien, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^'*^^'
VERS. Itcmfllt;luiicxcieteris, \ Hodiefihusadoptiuus, quo ad confanguineos patris fui adopti- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;
ui,habctur pro extraneo.Ideoque nulh ex familia fuccedit, excepto pâtre»
^ Ca^terum inter mafcidon
Hic Paragraphus continet quatuor lura» Primo ponit mediam Q^^taoy^.,.. lurisprudentiam, qua reftrida crat fuccefsio agnatorum ,ita ut agna tæ,id eft,fceminæ nobis iunâ:æ per mafculos,ultra forores non fuc-cederent.Secundo ponit lus prætorium,quodifponcbatur agnatas fœminas, ultra forores, admitti per bonorum ponèfsionem;Vndc cognati,ideft,tertioIoco.Tertio ponit 1.12.tabul.quæ uocabatpari teradfuccefsionera tam agnatos,quâmcognatos, etiam ultra forores. Quartumluseft conftitutio luftmiani;,quiillamfuccefsionem r'eduxitadl»i2.tab. èC difpofuitomnes agnatos per uirilem fexum, etiam ultra forores ad fuccefsionem admitti. Tu adde quintum lus Autenticorum,amp;: nouifsimum,quo cauetur tam mafculos, quam fee minas indidindè admittendos ad fuccefsionem,fublata omni differentia agnationis amp;nbsp;cognationis,ut in tit. de hæred.ab inteft» ueniêt.
collat.9.
ÿ. T-loc etiam addendum» j lusuetus poft fuoshæredesuocabat tantum agnatos» Filiosautê n^^uttw, 8c filiasfororum non uocabat,quia erant cognati,amp;fic tertio loco. Imperator autem in hoc .^ amp;nbsp;hoc ipfum lus emendat, difponês filios
j, Tororum,licet fint cognati,quoq; ad fuccefsionem uocandos»
-ocr page 216-ENARRÄTIONES IN INSTITUT,
^ Tlaccbat autcm^
succeffbriam nbsp;nbsp;Suceeßionem»') Id eft^ucceflohum edidum,quod propric dicitur, ediiium. quando unus ordo fuccedendum d«ficit,ucl reeufat hacreditatem a-dire^amp;fequens ordo uocatur. Exempli caufa : 5ui barredesfunt pru
. mi ordinis,qui ß abllinuerintabhæreditate,uccanturagnati,Agna Deordine ia ^g quoq; reeufandbus uocanturcognad*£thoc diciturde ordine in ^e^h.quot; ofdinem* Deinde eo quoq; udmur,deperfonain pcrfonam,ut fi fib-mperfottAM usrecufat,admitdturnepos,exfuccenbriocdido» Item,fifrater ucf ferfotumfw fororreeuCan^admittuntur fiberi ex eiSjamp;Salix perfonæ eiufdem or
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dinis. Olim autem proximo agnato reeufante, fequens in ordine no admitcebatur, fed uocabantur cognati, exclufisrefiquisagnatis. Quod poftea Prætores corrigentes,difpofueruntagnatos remodo rcsgradu,una cum cognatis admittendos,Quia autem Sgt;C bæc corre-dio infufficiens uidebatur Iuftiniano,fuftulit earn, difponens fuccef Noflt;lt;.HoJtf Jefoiium edidum de perfona in perfonam in agnads fequêtibus^pro-perfo»A»Mperximorecufante,locumhaberc.Et hoe inde coJfigit,Déficiente pro^ ^^tdiâ^^ ’“”’® agnato,qui pupiUi Tutor effè debebat, uocatur fequens agna-locwn habtre. ^’^^ ^^ tutelam,exclufis cognatis. Ergo déficiente proximo agnato, qui debebat uocari ad hæreditatem,uocatur fequens agnatus^exclu^ fis cognatis*T enet confcquentia,quia ubi eft onus, ibi quoque debet ciTe commodum«Sed penes agnatos etiam remodores, onus efi,tu-telæ fcilicet^£rgo etiam commodum, id efi, fuccefsio penes cos effe debet,exclufis cognatis,
Suceeßionem non effe. ) Scilicet fi proximior agnatus reeufabat hagt; reditatem adiré, non admittebatur alius agnatus ex eodem ordine, fed cognati uocabantu^
Videtur quod pater,qui filium emancipauit,einonpofsitfuccedc te,quia pater eft agnatus filq amp;c,Agnatio autem etiam minima capi tis diminutionetolfitur, ^Sed àgnationis,fuprâ,dc legiti.agnau tu^ tel» Emancipado autem eft minima capitis diminutio. ^Minima.fu pra,decapitisdiminut.Ergo amp;c.Sed ad hoc refponde, quod text, in d.^ Agnationis,non dicit fimpliciter agnationem tolli per capitis di minutionem,fedutituruerbo,plerunq;, propter pattern amp;nbsp;fratrem, qui etiam iure ueteri emancipad fuccedebant. Sed de hoe hodie non eft quærendum,cùm emancipaiioin fuccefsionibus nihil officiât.
Contraria fiducia^ quot;) Id eft,Edamfi pater in emancipadone Blij non dixerit : Referuo mihi in bonis eius ius fuccedendi.Nihilominus ta-
menfuccedit^quia femper præfumitur didum eße.
DE
LIS* HI* Tit‘ III« titSefMufçenJuUoTtrtuWifitot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9T
DE SENATVSCONSVLTO TER-
tulbano. Tit. 111«-
^ A agnad m fticcefsione pr^fefebahtur cognacs, uf W^m^didurn eftjS^ mater eft cognatafilrj^tiidebatur quo(^ exiftentibus agnatis,ad fuceefsionem filrj no Head g^^^^mittenda« Ideo in hoc titulo ponitur fpeciak benefiet ■senefidunt urn matribus conceffum* Primo ut exdudant agnatos« Deinde fi tantum forores defundi extiterint cum matre, mater habebit dimidiam,SC forores omnes alteram dimidiam.Siuero unacuni’ matre,fratresSC forores fuperftites extabant,ftebantfecundum illud lus fuccefsio in nfatrem , fratres amp;nbsp;forores in capita.Quo-modb aute matéfbodiçfuccedàtfilio, uide quæfupràdiximus. Quin^iurah» In hoc titulo babes quinep ïura«Primô lus u»ta» ^d ufepadeoeîf tenturinitio dudehat fccminas,qubd ctiam agiiatos matribus prjferret» Sc*^'^“^*’ cundumeft lus pretorium',qubduqtabat mattes tertio locö per bonorum poffefsionerii, unde có^ainTertium eft conftitutro Claudi),que tribuebatmatribus fiZccelsionem in bonis illorum liberorum, quiin acie principis perieranuQuartu eft S.C*Ter^ tullianum, quo difponebatur matrem ingenuam quæ ter, ^ matrem libertinam,quæ quater peperdTet, ad fuccefsionem de-funftorum filiorumaut filiarUm admittendam»,Quintum eft cü ftitutio Iuftiniani,quæ matrem admittit in fuccefsione filij j^x^ clufis agnatis,cum diftindione tarnen,quat eft in ^Sed cumanr tea,utcuncp tandem defundum uel defundtam pepererit»
’ ' DE S»C»ORrFITIANO» Tit» lilt , titulo precedent! dictum eft de fuccefsione matrum bortisliberorum,lnhoc autem tit»quibus modis li-w3beri uicifsimfuccedanc matribus,traftatur» Cumaütê Rfgulx^ntb communis régula de Iure antique fuerit, quod in fuc- 5«lt;« eëfsionibus primo loco uocabantur fui hærcdes,fecundo agna-ti, tertio cognati, Et matres ac filrj fint inter fc cognati, 6^ non agnati,Sequitur illos duos ti tul os, de S«C.T ertulliano,de S.C» Orifitiano, fuiffe fallentias ab ilia régula, 8ó cafus fpeciales»
' ' Ex lege izdabu.') Agnatorum.Ratio eft,quialex 12.tab .tantum refpiciebat agnationem,quæ minima cap«dimi.hoc eft,emanci-patione,ucl adoptione tolli poterat.Nouum autem ïus,utS.C» refpicittantùmcognationc,amp;fic lurafanguinis, qua: capitis di minutione minima tolli non poffunt^fi» mp «de legi t«agnai«tut;
lt;1 in
-ocr page 218-B N A R R À T1 0 N E S * I N F M S T l T V T.
DEi SVCGESSIONE GOGNATO. :
rum. .Tiu, V»
HIG titulus continet tcrtium ordinem hæredum luns uetens,fuû c€fsionemfcilicctcognatorum,deficientibusfuishæredibus amp;S agnatis» , i ,
DE GRADIBVS CQGNATIONVM.
ONS A N G V I N IT A S eft uinculum perfonarum ab modern ftipite defçcndentium,carnali propagationecon tî^Âuni.Et dicitur côfangujnitas,quafi fanguinis uniras* Et habetur dus ratio circa fucccfsiones;,tutelas, amp;nbsp;matrix monia. In fuccefsionibus enim amp;nbsp;tutdis plcrunq; proximifunt potion’s Iuris,ÓC excluduntrcmotiores.Econtra au tem in matrimonqs contrahendis ulterior« gradu funt tutiores, amp;nbsp;proximi repcllutur» Di fcretio autem illorum ex arb ore depiÄa deprehenditur,
DE ARBORE,
Arter primum nbsp;nbsp;Eft enim arbor primât« excogitata^ut eflèt primum quafi quæda exco^tdu. demonftratio ad oculum,fecundum quam perfonarum diftâtiæ mu ArterQwX tubinterfedifcernerêtun^. Agnationis,hic tit,noftro,Eftq; duplex,; (g^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;arbor ciuilis,amp; arbor Canonica. Arbor Canonica eft,quefpelt;ftatad matrimoniale. Ad federn.2C,q.c, Dequafupràdidumeft in titulo dènuptqs.
DE ARBORE IVRIS CIVILIS. -
Arborüuilif, Arbor ciuiliseft,quæ{pcdatadfuccefsionesSótutdas.IJurisc5 fultus,in principio, ff.degrad.aff. Et licet illæ duæ arbores,in qui-«fgt;M««Trter*^^^^^*^ biff'-i'antjn quibufdam tarnen quoç co nueniuht, Primùm citfiliscrlt;ir' ^lOï Conueniunt in eo , quod utraq; arbor habet lineas amp;nbsp;gradus. b'or (aiwtü«i. Quid autem fît lutea,item quid fît gradus, didum eftfuprâ in titulo denuptijs.
Secundo conueniunt arbor Iuris ciuilis 86 arbor Canonica,quod Ütrinq; eft cadem régula in afcendentibus S^ defeendentibus, utroqj enim lure pater amp;S materin linea afcendentium, filius 8C filia in line# defcendentium funt in primogradu.Etficdcinccps,Quia in afceudS tibus amp;nbsp;defeendentibus poteft primus gradus conftitui etiarri in lure ciuih l.t.inprincipio.ff^degradTaffinit. '
iHt{uodi^erii D iffert tarnen arborCiuilis ab arbore Canonica ,quiainarborlt; arborciuilis ciuili in coHatcralibus non conftituitur primus gradus. d. L t. in ö6^r6lt;»-eclt;lt;iwßj.jj^^‘plQ jp.de gr ad »affin it. De lute uerô Canonico conftitui po-teft.d,'c. Ad federn. 3 5 fqu.^, ut frater Si foror funt proximi collatc-ralcs^
-ocr page 219-LIS» quot;rn. Tifv vr, ■ cegrdtHht^co^ftsiiofium. '“ i ^4
raies,Sf tarnen de lureciutli in fecundo gradu funt, De lure nero nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/
Canonico funt in primo gradu» Et ratio iftius ditferentiæ fumi^ tur ex régula Iuris ciuilis,quae dicit, Quôdunaquæque perfona adieda,conftituit nouum gradum^Hadenus,hic titulo noftro»? Heo quia ego fum patri meo in primo gradu , fi nafcitur poftca alius ex codem patre foror uel frater, ex generatione iftius eau--faturnouusgradüs,8óperconfequens appellaturfecundus» lus ucróGanonicumhoc non confiderauit, fed tantum illud quód duo fratres,aut duæ forores tribuunt initium tranfuerfali lineg, amp;nbsp;ideo in primo gradu illius lineæ eos conftituit»
‘ Secundadifferentia eft, qp in lure ciuili traditur régula, Qiïdd ^fS^U lurisd in linea tranfuerfali foU perfona adredta facit nouum gradum,,’“^* utdiximus^Quialus ciuilenumeratgradus,quo adfuccefsiones
^ tutelas.Succefsio ueró 8ótutela deferuntur de una perfona ad, ^f?«^‘^^«’'amp; hallam» Meritó ergo quælibetperfonain collateralib. confticuit ^‘^‘’”‘‘^‘’ ïiouum gradum«Sed lure Can.rcgula eft, Qnôdad caufandunt' nouum gradum,requiruntur duæ perfong«,Et eft ratio,quia lus Canonicum numerat gradus ratione.matrimonq.Sicuti ergo nu ptiæ requirunt duas perfonas,fic quoque duæ perfonæ fimul de Iure Canonicei conftituunt unum gradum.d,c.Ad fedem.3?,q.5. ®*S^** ut frater amp;nbsp;foror, de lure Canonico conftituunt primum gra- fotper, dum,Confobrini ^ patrueles fecundum,fobrini tertiumjilq fq brinoruinquartumgradumr’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
Priufquam tradamus régulas, hocobferuari oportet, ccHulâ «acuam,quç fcilicet continet imaginem,nee habet proprium no men,uocari Petrutium,Schaberi in linea aJeendenrium refpeCtU fuperioris,pro filio,8óin linea defcendentiu pro patre,refpedUi ueró fratris 8c fororis , pro fatre amp;nbsp;foforeetc.Omnes ueró cellu Ig fumunt nomen à Petrutio illo , exceptis illis que per geniciuS; Cxprimuntur,quales funtfratris filius, fororis nepos. Fingitur enim Petrutius quafi perfona quædam,cui cæteræ in eellulis no, minatis cognatæ Sc agnatæ funt.Secundo obferuabis in aften de tibus,amp; defcendentibus, poni utrunep fexum in eadem cellula, utpatrem,matrern,auum,auiam,filius,filia,nepos,rieptIs,Etin lateribus confanguinitatem effe feparatam, ita quod agnati ,14 cft,iunftl per maftulos,funtin dextero latere arboris, amp;nbsp;cogna ti iunftiper fœmlnas in finiftro latere» 'Tertio notabis, Arbo- ^ , 7^ “^^^^ res nabere commumter duplices numéros in ungulis eellulis,tu ^eriores , amp;nbsp;inferiores» Superiores dénotant gradus fecundum nbsp;„^
arborem canonitam» Inferiores ueró fecundum arboremciui-fem»
‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q üq
-ocr page 220-BMARRATIONES IN INSTITVT.
SEQ.VVNTVR REGVLAE, PRIMA REGV* la, de Afcendenttbus amp;nbsp;Defeendenubus*
Quotfunt perfonæ,de quibus qüæritur,computatis intcrmedrjs, tgt;naderapta,totfuntgradus inter eas»Exemplicaufa.Quandoquæ-ritur quoto gradudiftat abauus à Petrutio, numerantur quinq; per^ fonæ,demeunam,ôô remanent quatuor,tot ergo gradibus inter fc di ftantfltaquoq; fiquæriturquotogradudiftetfilms ab abnepotc,ha bebis quatuor pcrfonas,demeunam,ÔC efficiturtertiusgradus.Item quando quæritur quoto gradu diftet pronepos a proauo ^ numera. buntur fex perfonæ, (amp; in ilia numeratione poteft præteriri Petru-tius,fi placet, ) fi uero placuerit numerare,habetur pro patre,0£ ceL lula paths pro auo,cellulauerôaui pro proauo,deme unam, amp;nbsp;remanent quinq;,funt ergo in quinto gradu. Addunt autem rationem afimifi,quodinafcendentibusamp;defcendentibus una perfona (cm-per abundauQuia ficuti una columna non conftituit feneftram, ita una perfona non conftituitgradum* Duæ autem columnar coniun-' Aæ conftituunt unam feneftram,amp; tertia adieda,duas,quarta très» Sic quoq; duæ perfonæ unum gradû,très,duos gradus^ amp;nbsp;quatuor très conftituunt»
SECVNDA REGVLA IN COLLATERA-Iibus,inlinea æquali.
Tôt funtgradus,quotfuntperfonæ,ftipite dempto.Eft autem fti pes ea perfona, â qua cæteræ omnes,de quibus quæritur, defeendut amp;nbsp;originem trahunt- Vt frater amp;nbsp;foror funt in fecundo gradu,quia numera cum cis ftipitem,hoc eft,patrcm,ÔC habes très pei fonas, deme nune ftipitem,amp; rémanent duæ,quæ conftituunt fccundum gra-dum. Item quando quæriturquoto gradudiftentinter fc patrueles amp;nbsp;confobrinfnumerando habes quinq; perfonas cum ftipicep derac ftipitem,amp;S efficies quartum gradum.Sic fobrini diftât à fc mutuô fex gradibus,filq fobrinorum odo gradibus. Tôtcnim ubiq; perfona» nabebis,fi ftipitem ademeris*
TERTIA REGVLA, DE COLLATERALS bus,in linea inæquaU»
Ladern eft régula hic quæ fuit fuprà in linca æquali,nemp c, Quot funt perfonæ,tot funt gradus,ftipite dempto,ut fi quæratur, quoto gradu fînt patruus amp;nbsp;pronepos,numerabis fexperfonas,deme ftipL tem,ideft,eam perfonam â qua patruus 86 pronepos originem tra-bunt,amp; remanent quinq;,funt ergo in quinto gradu ♦ amp;nbsp;fie de fimiÜ* bus.Diximus fuprà arborem ciuilempertinere adfuccefsiones Sótu telas.Eft autem in fuccefsionibus turn demum eins ufus,quandoneC defcendentes,nec afcendentes^nee etiara fratres Slt; forores, fratrum* queSC
-ocr page 221-LIS. Ilf. TU. Vl. ÜegriObuseogMttonunu ^^ que 8^ fororum liberi extant. Turn enim amp;nbsp;non an tea habet locum régulât Q^ipriorcftgradu,potioreftlure. Illa ergo graduum di-fcretio,ex reguhs quas de arbore tradidimus^deprehendi poteft Po-namus autem exempta : Pone Petrutius decedit, reliais poft fe Übens pacrubamp; liberis auuncub^quæritur quis Iuccedat,S^ coclude eos fimul fuccedcre,quiapari gradu defunct o fundi erant,nempe quarto. Aliud exemplum in lin eainæquali : Petrutius decefsit,8^ reüquic poftfepatruinepotem, amp;nbsp;neptemfororis,quærituruterfucccdat, ^ numerandi funtgradus.Prior enim pofteriorem excludit, amp;nbsp;inue nies patrui nepotem diftare à Petrutio quinto gradu , quia funt fex perfonæ.deme ftipitem, Só manentquin^. Neptis ueró ex forore quarto gradu diftat.Excludit ergo in fuccefsionibus nepote patrui, quiagradu praecedit.
DE ARBORE IVRIS CANONICI.
Quia hæc arbor no ad fuccefsiones amp;nbsp;tutelas,ut fuperior, fed ad matrimonia pertinct,Ideo dantur peculiares regulæ » Eft autem duplex arbor Canonica. Arbor confanguinitatis,6i affinitads.
DE ARBORE CONSANGVINITATIS, Regula b
In afeendentibus 8lt;: defeendentibus nulla eft differentia inter ius Canonicum^amp;Ciuile.Daturenimeadem régula utrinque.Totfunt gradus,quot funt per fonæ,connumer ads intermedrjs, unadempta» SECVNDA REGVLA, DE COLLATERA-libusjn tinea æquali.
Quoto gradu utraq; perfona diftat à communi ftipite,eodc gra-du etiam diftant inter fc,ut exemplum : Patrueles amp;: coniobrini di-ftant a fe mutuo fecundo gradu,quia numerando ad ftipitem^quili. bet diftat ab co fecundo gradu. Ergo etiam inter fe fecundo gradu diftant* Item liberi fobrinorum diftant inter fe quarto gradu, quia utrinq; diftant à ftipiK quarto gradu. Ergo etiam inter fe diftat codem.
TERTIA REGVLA, IN LINEA INAEQ.VAL«
Quo to gradu rcmotior diftat à ftipite, eodem gradu diftant inter fe. c.ultimo,extra de confang.amp; affînita. Exemplum : Patrueles SC fobrini funt in tertio gradu,quia fobrini funt remotiores,0^ diftant â ftipite tertio gradu.Ergo etiam à patruelibus codera gradu diftant,li cet patrueles lint tantum in fecundo gradu a ftipite.
ALIVD EXEMPLVM.
Nepos Petrucq diftat à filia patrui omnino tantum in 4.gradu, quia tot funt perfonæ ufque ad ftipitem, quarc eodem gradu inter fe diftant. Notabis autem matrimonia ufque ad quartum graduni
-ocr page 222-ENARRATIONES IN INSTITVT.
dum inclufiuèprohibita efle« In quinto autem gradu permittuntur. emon debet.€Xtra,de confangui.8d affiniu Potefttarnen difpenfari in matrimonqs quarto gradu contradis» Reliquas régulas arboris affinitat{s,uide fupra de nupt.
'Propiorß)brtntiSt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Vt text, bic inteïbgas,dic fobrmos effè dupbees : Propiores amp;nbsp;re-vropiores. tnottores^Propioresfobrinifuntliberi patrui màgrUjamitæmagne» auunculimagni,8ômaterteræmagnæ,ut ^.noftro^Remotiorcsuc* rô funt liberi confobrinorum uel patruelium, ut bic ^ Sexto gradu»
DE SERVILl COGNATIONE.
Tic. VIL
V P R A tradidit Imperator de lure cognationis in liberis hominibus. Quia autede lure naturaliinterfcruiles per-fonas quoq; cognatio oritur,dubitatur utrum etiam fibi inuicem fuccedant. Etprimo certum eft,durantefcruitu
Jui pdtroitA-
tc^fuccefsionemnoneflepermiflam , cum fuccefsio luris ciuilis fit» Serui autem de lure ciuili habentur pro nullis,l,feruitutcm.amp; I.quod attinet, fï,de reg.Iur.Si autem libertatem fuerint confecuti,admittun tur hodicin fuccefsionibus. Et primo defcendentes, quib»deficienti-büs afcendentes Sc collaterales,cxclufo patrono» Sed totus ifte titu^ lus non eftin ufu;,quia bodie non babemus feruos, Iurepatronati(s^)ius patronatiis,de quo bic Ioquimur,eft lus quod retinet patronus in perfona Só bonis manumilsi.
DE SVCCESSIONE LIBERTO^ rum. Tit» VIII»
IC Tit. non eft in ufu, quia nonbabemusferuos, Sf fic per confequens nee libertos.Seruitus enim de lure eófue-J tudinario apud Chriftianos eft fublata.Dicitur autem Li bertjjs qui ex iufta feruitute manumifius eft, alioqui etia libertinus dicitur,fed refpedu patrom' dicitur propric libertus, quia p^trowiîçr li patronus amp;nbsp;libertus funt duo correlatiua,ficut pater amp;nbsp;fiiius.Patro bert'dt duocor nus itaq; mânümittendo feruUm,retinct tantum ferc luris in bonis IL rcldtiud» nbsp;nbsp;nbsp;berti^quantum pater emàncipando in bonis filq^uidelicet quod nan-
cifcitureïustutelam^fiirii^ubesfuerit, 6C fuccediteidecedenti, fuc fuis hær edibus 0(fc« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘
Sedadcoheeredes Corum hodonr^s redundarct^ ) Tertia pars debetur patronisfine omni onere ^ adeoquódfi libertus in fuo tedamento frmuXjüt ‘I^’^ legauerït.illud kgaturnnonfoluiturextertiapartepatroni,fcd hberti, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cx reliqua parte hær editatis.
-ocr page 223-tIB. ni. TU. X. De iworumpoffeßioniiiu»
DE BONORVM POSSESSIONIBVSgt;
Tiu X.
NhocTit.habcsfecundummodum, quo rcrum domi-niaperuniuerfitatcm acquirimus , uiddicetagnidone bonorum poflefsionis. Eft autem bonorum pofTefsiOp^’^^X^* lus Prætorium , propter quod profequimur 8c retinegt; mus patrimonium,(lue rem;gt;quæ cuiurque,cùm is m0ritur,fuerit. I« îrj.^bonorum.fEdebono*po(rEftitaqueuna didio,(îcuti hæredi-tas ud paterfamiliàs.Dico in definitione lus,ad differentiam pofleC fionis bonorum,de qua fuprà de ufucap.Quæ licet etiam fit Ius,ra-men non eft mcrum ius,cùm confiftat in fado. Diximus enim in de-
finitionc : Poftèfsio eft lus infiftendi rei corporali ê^c. Infiftendi autem reicorporaliutiq^fadumcontinet, quareilIa poflefsiofadi ÔC non Iuris eftè dicitur,fed tarnen tribuit iusgt; Dicitur enim poftèfsio, quafi pedum pofitio. 1.1. fE de acq. pofEfed bæc bonorum poftèfsio, de qua hic loquimur, eft res incorporalis tantùm in lure confiftens, ficuti hæreditas,dominium amp;c.Nam ius quod in bonis defundi,ueï cxteftamento,uel ab inteftato confequimur,uocatur de lure ciuili hg xeditas,DeIurcuerô prætorio bonorum poflèfsio.Prætorium uero dico,ad differentiam hæreditatis.Hereditas enim luris duilis nomen eft,bonorum poftèfsio autem luris Prætorrj nomen eft, Dico propter quod profequimur,ad differentiam bonorum poffefforiæ hæ-reditatispetitionis. Bonorum poftèflbriæ hæreditatis petitio enim ijottore* frf. adioeft,quaidpetimus , quod nobis ex eo quod bonorum poffef- re^an^t h^^s^i fionem agnouimus,debetur.Bonoru autem poftèfsio non eft adio, *t^‘*l***t‘»' tld inftrumentum ag€ndi,fcd eft caufa iftius adionis , ficuti dominé um eft caufa rei uendicationis. Non enim dicimus : ago bonorum poffefsione unde Iiberi,ud unde cognati.Sed ita : ago bonorum pof feftbria hæreditatis petitione,quia bonorum poflèlsionem, unde li-beri 5s:^c.coram Prætore agnoui.Vide glo»inhirj.in uerbo,lus perfe quendi.ff.de bonipoffDico profequimur, ad differentiam hæreditatis,quia earn confequimur nuda uoluntatc. ^ fin» fuprà. de hæred» qual.ô^diffe.Sed in bonorum poflèfsione requiritur,ut coram præ-toreeamagnofcamus,8^ isfuumdecretum interponat.d.I^.^ ficau fa.ft'.debono.poff.Suntautem amp;nbsp;ahæ differential inter bonoru pof d/ä’^^^/^j^ fefsionem amp;nbsp;hæreditatem. Primo, quod hacreditaspoteftpeti infra terbonoru pof fpacium5o.annorum.Llicet,cumibinotat.G.deluredelib.Bonorü feßiotumer autem poftèfsio àlibcris intra annum petenda eft,ab agnatis uero amp;nbsp;^^^^^^^^^^ cognatis centum dierum fpacio. ^ Cum igitur,hic titulo noftro. Secundo,hæreditatem profequimur per adionem,quæ petitio hæredi tatis uocatur.ßonoru autem poftefsionem per adionê^quæ uocatur pofteftbria
-ocr page 224-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E N A R R ft t ÏÔN E s IN INSTITUT?’
poflèflbriahæreditatrs petitio. In effeélu tarnen nulla eft differentia inter hæredi£atem,amp; bonorum póflèfsionem,quia illud idem confe quimur ex bæreditate,cûm bonorum poffeffores nice hæredum ha-beatur.l.ii»lKdebono.poffeflCSuritaUtem‘bonorum poffefsioncs du pIices,Ordinaria amp;nbsp;extraordinaria«
Ordinafia eft,quæ ftabilita eft certaparte edidi Prætoris, amp;nbsp;du uiditur in bonorum póffèfsionem,quae datUr ex Teftamënto ,8c çÇ quædaturabinteftato» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/
ExTeftàmentoduædanturbonoriim poffefsiones* Prima diei-tur fecundüm'tabulas,quæ daturhæredibusfcriptis inTeftamen-tOp8ó eis deRcienribus fubftitutis amp;c«hii. ^« defcrtur.ff.de bon .poift fecundumtabi Secunda bompoiTexTeftamentodaturcontra ta-buIaSjSc datur liberis naturalib»amp; kgitimis fineiufta caufa exhære-dafis,uel præteritisàmatre,uelauomaterno,fiuefint nati, hue fint pofthumijfine in poteftate morientis conftituti, fiue emancipati : 8d arrogatis;,id eftjegitimis tantum, quia in poteftate fuerunt morien. tis^i.ï» in principio .ff.de bon/poff contra tab* ƒ. Emancipates, fu-pra de exhæredau lib.
Ab inteftato autem dantiir quatuor bonorum poffefsioncs» Prima eft,‘undcliberi» lUVndéâgnath ÎIL Vndc cognati» IllLVndc uiramp;uxor-; ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• ’
' Ad unde liberi, admittuntur liberi naturales 8lt;f legitimiindiffe-renter^fiue in poteftate fuerint,fiuc emancipati,fiue etiam fine iufta caufa exhæredati,uel præteriti à matre^uel auo materno. Item liberi arrogati,rión tarnen emancipati. Et admittunturfecundum ordi-nem,de quofuprà,quôd fcilicetfihus exduditnepotem,ex fe natuni. óCficdeinceps. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nbsp;nbsp;nbsp;'
V nde agnati,5ó undc cognati,olim feparatæ crant,cûm agnati Ha berent prærogatiuam præ cognatjs.Hodie autem idem ift,cùmprc rogatiuaagnarionisfitfublata, amp;nbsp;admittuntur ad illam bonorum poiTefsionem liberis deficientibus.
Vnde uir amp;nbsp;uxor,competitinis,quilegitimum matrimönium co-traxerunt,fed tum demum eis datur,quahdo nee afcendentes , nee defcendentes,nec edam cognäti extant,nificoniunx præmorienslo cupks fuiffèt,8c fuperftes pauper. Tune fuperftes una cum liberis defundifuceèderet iuxtaformam Autentice,præterca.C.Vnde uir èC uxor.Et prædidæbonorum poflefsiones tribuunt lus in proprie tate,id eft,dominio amp;nbsp;poffèfsione^amp;concedunturcum plena caufa: cognitione»
DE EXTRAORDINÀRIA BONORVM poffefsione.
Extra-
-ocr page 225-115. nbsp;nbsp;nbsp;III. Tit. 2?» nbsp;nbsp;Üi hierum poffeßw)ülgt;M.
97
Extraordmaria bonorum poflèfsio eft,quænon eft ftabilita certa parte ediélb Etfubdiui'ditur.Nam quaedam eftquæconCeditur cum caufæcognitiône,6dtribuitquoq;ius in propn'ctate amp;nbsp;poflefsione, quædamucrôfuntquæconcedunturftne caufæcognirione, Ettri-buunt tantum fus in poflefsione^non au tern in proprietäre»
Prima extraordinaria bonorum poflefsio eft,quæ competit quox tics ex nouis lUdatur hæreditas ex teftamcnto,uel ab inteftato. Et di- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^
citurextraördinaria,quianonhabetccrtam fedem/ed interdumda tun tur ex tcftamento,intcrdum ueró ab inteftato.Exemplum : Si quis ef fet captus ab hcftibuS;,SC illic morerctur,datur eius bonorum poffef fio,id eft,hæreditas,no fecus ac fi domi eflèt mortuus,propter I.Cor neliam,quæfingiteummortuum ante captiuitatem. Mex Cornelia^ fitdeuulg*amp; pupil.fubft. Ethæc bonorum poflèfsio extraordina-riadiciturprimùm,quiadarur ex noua lege,hoc cft,exl.Cornclia.t iij. ƒ♦ Dari.ff^de bo»poft»l»Nec nos.C.de captÄ poftli»reuerf»
- Secundo hoc cafu ex I42»tab.nemouocatur ad fuccefsionem ca-pti,amp; apudhoftes mortui,quiapercaptiuitatê quis efficiturferuus, Sóferuus de lurc i2.tab»habetur pro nullo , nee pöteft habere hære-dcm.hfcruitutcm.8ó I.quod attinct;ff,dc rcg.Iur.
. Tertio hæc bonorum poffefsio no comprehenditur fub iftis quæ dantur exTeftamento, neq; etiarn fub illis quæ dantur ab inteftato, fed promifcuè datur,fiue quis decedat cum teftamento, fine fine Te-ftamento»Si enim captus fecitTcftamentum,ante captiui£atê,8ó po-ftca apud hoftcs moritur,datur bonorum poffefsio ex teftamento.Si . uerôfîneTcftamêtodcceflèrit apud hoftcs, datur extraordinariabo norum poflèfsio ab inteftato.d4dq* ^dari.ff.de bon.poff,Et fic uides illam bono.poflcfsioncm,non effe comprehenfam in tertio loco edi-ói prætoris,cùm non detur neceffario ex Teftamento tantum,ut bo» po{r,cotratabulas,racc etiarn ab inteftato tantum, ut unde liberi, uel undecognati SCe^Scd interdurn ex T eftamento,int er dumuero ab in tcftato,prbutres poftulauerit,
* Exfraordinariæ autem bo* poff* quæ tantum lus in nuda poflef-fioneffnedominiotribuuntffunttres»
Prima eft Garbo ni an a, quæ datur quando filio impuberi no infti-tuto,nec cxhæredato,fcdpræterito,ftatus controuerfiæmoueturab «o,qui paterna bona pofsidet,quafî nön fucrit films defunfti, tune «nim mittitur impubes in bonorum poffefsionem dcfunfti,quam re tinct donce caufa filiationis fucrit decifa, amp;nbsp;differtur illa decifio ufq; ad tempus pubertatis»l»i.in principio.ff*de Carbo*edido, Et datuf hæc bonorum poflèfsio omnibus quibus datur bonorum poffefsio contra tabulaspuidelicct,omnibus liber is in bonis patemis amp;c»
-ocr page 226-ENARRATIONES IN INSTïTVT^ •
- Sjecundaeft,quæ datur uxori nomine uentris«Nam fi qui^ de xedit, rdinquens poft fe uxorem, que aflent fegrauidam ex de funcfto,micncur.üla in bonorum poflefsionem defunlt;fh',quo uf-que conftac utrum conceperit ex eo,nec ned. Vbicuncp.ff.de uS tre in poffeCmfttcjri.Et ftc iftis duob» cafibus confequuntur tan-r tüm nudam poflefsionem,finealiqua proprietate,amp;domimo.
Tercia eft quæ datur gratia lias agnofçendæ, id eft, querela? intentandæ,quæ fecundumiafo» dat filio emancipato, ex hg re* dato,uel preeterito à matre facuïtatem,ut admittatur de lure ciui li ad querelam inofticioh teftamenti, ad quam alioqui non ad* Tnicteretur.Ciim lila querela fit Iuris ciuilis,amp;lus ciuile emanci* patum non agnofcit, Ideoq? hæc bonorum po fie fs io eft quaß præparatoria ad querelam inofficiofiTeftaanendd. Papinianus. ^j,ff.de in o ff. Tefta. V ide lafo. in 1» Certum* C« Vnde legit.Ec tantum de diuifione bonorum poftefsionis.
UÜen^i^'
, Poteft autem quæri, utrum bonorum pofiefsiónes fint fubla* tæ per noua lura.Etuidetur quod fie, quia hodie eft fublaca dif* ferentia emancipationis patriæ potcftatis,agnationis amp;nbsp;cogna* tionis,quæ erant caufæ,quare inducerentur bonorum poflefsio nes.Etfic ceffante caufa,uidetur ceftare effectus/Tarnen glos.amp; Doél.contrarydecidunt,uidelicctquodnonfmtfublatg, quia nulquam reperitur ilia lura exprefsè correfta efle,et uicanda eft legu corredio , quare fiquis uelit, poftet etiam hodie bonorum pofiefsione uti.gl.ßarc amp;nbsp;DotftJn d.l-Ccrtu.C. Vnde legitimi, Vtrum autem bono.poftefsionesfincneccftariæ, uideamus* Et primo de bonorum poftefsioneftcundum tabulas, circa qua ieft communis conclufio3qudd nee olim,nee hodiefit ncceflaria, fed uoluntaria* Quia inftitutus hæres poterat adiré hæredita' tem ex Teftamento de lurc ciuifi, fi uolebat, uel de lurc prseto* rio per bo,pofte(sionem,ftcundum tabulas. Ergo liberum erat. Hoc tarnen Fallit in quibufdam cafibus,in quibus amp;olim,amp;ho diebonorumpoftefsio fecundura tabulas eft neceftaria.Dequi* bus uide Bald.fuper Rubr.C.qui admit.ad bono.poflefiet An* ge.fupra, de exhæredatdibero.in princ.
Bonorum poflefsio contra tabulas , fi cuti olim , ita Sf hodie neceflariaeft,in liberis fcilicet emancipatis,utdiximus,qüi furie exhgredati uel preteriti. V ide lafo.inbCertü.C, V nde légitimé
Vidcamus nunc,utrum bonoru poflefsiones ab inteftatofint neceftahæ.Et primo quodadbo.poflefsionênmdeliberi, atti* net, die, quad olim fuit neceflaria liberis emancipatis,qa de iure ciuiU
-ocr page 227-LIB, ni. Tit X. rxlonorttn^o^cßionihttf.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;98
ciuili nonadmittebantur. ƒ. cmancipati.fuprâ,de hæred.cjua? ab m-tefta, Hodie uero nemini eft necefTaria, dim ctiam emancipati Hberi hodie de lurc ciuilifucccdant.^ Si quis igitur, in Aütentico,de hære-dib.ab intefta.uenientib.coIlac.9.Secunda î unde agnati, uel unde le gitimi,8c tertia : unde cognati,hodie non funt neceUàriæ^Quia diffe rentia agnationis 8ó cognationis hodie eftfublata per lus Autentico rum.^;Si uero neq;,in Autcntico,dehæred.ab inteft.uenien.Olim ta men,unde cognatbneceflaria erat. Qjuarta : unde uir amp;nbsp;uxor,ficuti olim fuit necefTariadta amp;nbsp;hodie. C^uia de lure Ciuili coniuges fibi inuicemnon fuccedunt,etiam cognatis amp;nbsp;agnatis deficientibus.Prg tor tarnen dat eis bonorum poflrefsioncm,excluro fifco. I. b cum ibi nota.Caindeuiramp;uxor.Etbrcuiccrubicunque quispotefteflc hae res de lure Ciuili,ibi nulla bonorum pofTefsio eft necelTaria.Ec econ-trâ,ubi quis non poteft eflè hæresde lure ciuili, ibi bonorum poflef-fiones neceflariæfunt. Quiautem illi cafus fint,exfuperioribus pete* Et fic habcs,quód quidam funt neceflariæ, quædam uero uolunta-næ8lt; utiles.
BonorS polTefsiones extraordinariæ,Gcuti olim, ita hodie quoq; funtneceirariæ,fecundumcommuncmDoâ:o.opi» Etmaximè ea, quæ datur gratia Iitisagnofcendæ,hodie neceffaria eft hberis eman-cipatis,uel in teftamento præceritis,uel exhacredatis,qui aliter quere lamintentare non polTuntXicetcnim ab inteftato fit fublata différé tia emancipacioniSjCondito tarnen teftamento,adhuc durât. Vide glo,Bar.8lt; lafoan d.l.Certum.C.V nde legitimi,
Eft 8C alia diuifiobonorum poffefsionum.Nam quædam dicitur Ediftalis, quædam uero Decretalis.Ediftalis eft, qua quis poteftha* bere ex edido Prêtons mortui,fed à Indice uiuo nondum petita.De-cretalisuero êft,quæintrapræferiptum tempus à indice uiuo petita eft.Hodieenim decretum Prætoris non requiritur,fcd fatis eft, corâ quouis ludice bonorum poffefsionem agnofcerc.l.fîn, C .qui admit, adbono.poff.poffunt.^« fin.hic tit.noftro,
Caufa effteiens bonorum poffefsionis eft prætor, uthic in princ.
Caufa autem impulfiua,quæ mouit Prætorem,eft breuitas amp;nbsp;du ritia luris ciuilis circa fuccefsi ones,quod Prætor fuppleuit,emenda-uit Si confirmauit,tam ex teftamento,quàm ab inteftato.
Primum enirn quum lui.tabu, de fuccefsiombus ab inteftato dû fponerct,adco fuccindumerat, ut ne quidem matres in bonis filio-rum,necalios quofcunq;cognatosadrhittebat,fedtantùmfuos hæ-rcdes,8lt; agnatos uocabat,ut fuprà,dc S.G,T ertulliadn principio.^ ïnteftatorumffuprà, dehæredi.quæ abinteftat.defer,amp; fuprà,de lcgit»agnat.fucccfsio.in principAdeo primum S.G.Tertullianum ôC
-ocr page 228-ENÄIIRATIONB5 IN INJTITVT.
Onfîcianum fuppkuerunt quæ deerant legi n» tabiihdifponcnîiâ matres ad fuccefsionem filiorum,exclufis agnatis : SC ecotrâ filios ad bonamatrum admitn.Q^ia autemcognatis neq; adhuc conCuItum crat^motus eft Prætor ad illam pareem fuppkre , difponens cognâtes per bonorum pofTefsionem uocari tertio Ioco,ut fnp. de fucceC fioxognat*
Secundo erat lusciudenimisdurum, amp;nbsp;contraæqaitatemnatu-ralem,quïacxcludcbat filios emancipatos â fuccefsione parentum, hoc Prætor emendauit,naturalem equitatem fecutus, amp;r dedit cis bo norumpoflèfsionemîundeliberL^Emancipati.fup.dehæred^quæ ab in teft,defcr ♦Tertio confirmauit prætor lus ciuiie in co, quod len' ptishæredibus dat bonorum poflefsionem,fecundum tabulas , qr? tarnen alioquipoHuntcflèhæredesdelureciuili, uthic inprinc.fü noftri.Quo autem cafu emendet prætor lus ciuiie teftamento fadoa uidebimus in textu in princ.tit* noftri,
EFFEGTVS fexbonorumpoiTefsionumordinariarum,8^ptê mæextraordinäriæ funt,quôd tribuunt lus in proprietate,ölt;r in pof fefsionc,non minus quam aditio hæreditatis de Iure ciuili,ut glo ma gna in I.i.ff.de honor* poffefsio. Et de iftis bonorum poffefsionibug tantum loquitur tit nofter*
EFFECTVS autemtrium bonorum pofTefsionum extraordi-narûrumpofteriorum,quære fupra in earum definitionibus.
ENARRATIO TEXTVS,
^ Sunt autem
'PræteritisUberfi ) ld eft,in teftamento patn‘s,ueï auf paterni.Nam qui prætenti funt in teftamento matris,uel aui materni,non pofTunt dicere tedamentum nullum, necetiam petere delure annuKandum, quia mater liberos non habuit in poteftate.Ideoqjproponuntquere-laminofficiofi teftamenti^fina.fupra,de exhæredatlo,libero. Poteft autem quæri,cur detur hæc bonorum podefsio liberis præteritis in teftamento patris,cöm propterillam præteritionem teftamêtum fit ipfo lure nullum ♦ ƒ♦ Alioqui.fupr.de exhæred Jiber. Ad hoc refpon-de.Qjiod primo datur propter liberos emancipatos in teftamento præterltos,quidc Iure ciuili plane erant mcogniti, nee alia uia exta-bat,per quam poterantuenire ad hæreditatem defundh'. Secundo licet taicteftamentum de lurc ciuili intotum fit nullum.tSi films quiin poteftate»lF.de liber^Só pofthu*Tamen de lure prætorio aliquo modo ualet,quarc per illam bonorum poflefsionem contra tabulas eft impugnandum.V ide gloffhic in uerbo,contra tabulas.
ExtraneomonumifJorh) Ideodicit, extraneo manumi{rori,quia o-bm in emancipandis liberis tabs crat ritus, quód fi pater abquem uo-kbat
-ocr page 229-LIB. III. Tit. X. • De ioiurtMpoffe^ioniiiK, ^^ hbat emancipare,ucndebat alicin fortafsis pro uno nummo* E c fie crac tantum imaginaria uendi'tio,ut emptor eum poftea manutnitte; ret.ÿ Prxterea*cum fimihbùs^fupràjQiub^modUus patriæ potefta tis foluatur. Et is manumifibr licet extraneus c{rct,rctineba'taliquid Juris in fuccefsionibuSimahurm'Csi, cut præferebantuf in ilia fuccef-fionc decern pcrfonæ,quas babes hie in textu*Scd hoc cA hodic fubla
' Sed caf lt;lui^cni4 ,
Hæc eft fumma quatuor Paragraphorumfequentinm.Ofimex tc-ftamento erant duse bonorum poiTefsiones, âprætoré introdudæ contratabulaSpamp;Sfecundumtabuhquàeetiam hodiefuntin ufu. Ab inteftatouerô erat o«fto,quarum Imperator rcliquas quatuor fuftu-Iit,amp; reliquas quatuor confirmauit* Sublatx autem funt primo un-dccirn pèrfonæ .Secundo,ea quæ dabatur familiæ.T ertiô,unde hbe-ri,patroni,pàtronæ^;,6^parentes.Qjiartô,undccognaumanumif-foris.Manferunt autem refiquæ quatuor,uidelicet unde liberi; unde legirimi ; unde coonati : ^ unde uir amp;nbsp;uxor.
Contrac^fidudai) Qjodfcificetemancipansfilium ,fempcfrL tinet lus in cius bonis fuccedendi,fiue hoc exprefTerit, fine no expref ferit,uc fuprâ,delégitimaagnätOifuccefsio. ƒ.fin. cum glof. Qjiare ilUbonorum poflèfsio; undedecem perfonx,fupcruacuaeft.
VERS. Cinncnim,
Quia ex ConftitudönibuS Idftiniani,patroni, 8c ilfi qui patronis ex tranfuerfo latere iuncli funt Juccedant libertis decedentibus fine l;beris,ufq;inqüintumgradum , ficutiingenui interfe fucceduntin decimum gradum-Ergo fuperfluumeratfpeciàlcs bonorum pôffèf-fionesde patronis,Iibcris,parentibus',ct familia patronorum propo nere,quum eflènt uribonoruni poflefsiones,contra tabulas:undelc gicimi,undecognati,propter illamtcquiparationcm, Só fimilitudi-nem,qu« eft faSa inter fuccefsionesingenuorum, amp;nbsp;libertinorum, ut bic in princip. ^ Gumep antea,ÓC fupra de fuccefsioJiber. ^Muftis alijs.Idèo etiam Imperator illas duas bonorum poiTefsiones, tarii quam ex familiàpôi ex patrono fuftulit»
DiJf/ari^adut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ ,
V tin bonorum polTefsióne : unde libcri,funtfilq 5C nepotes.Sifi-Üj reeufauerint hæredicatèm,âdmitÉuntur nepotes.
VÉRS* Etßintra.
Vt fi primùm liberi tepudiarenijdefertur agnatis, quibus reeufan tibus,deferturcognatis^amp;c*Ethoceft fuccefsorium êdiAu? de quo fupràdiximus.Vid6fuprâ,de'legitima agnato.fucceŒ^ Placuit,
V E R ß 0, ...^dmittuntur^
R iq
-ocr page 230-'EÏJARRATIOSES IN INST IT VT.
Silibendcfundiftatim poft dus mortem rcpudiarent bon omni poftefsionem^quam primum deFerret Praetor agnatis, nec expeda* ret donee tempus liberis præfixum,hoc cftjannus utilis laberetur*
Uici utiles^
Hits utiles, nbsp;nbsp;Dl« utiles dicuntur,quibus coram Indice litigari poteft/errjs n5
computatis»Itaq; datur pro anno utili plerunq; quadriennium, ut h fin»G.de tempo.in mteg.refti.
VERS. SMenc^
Inbonorum pôfrefsionenonrcquintur,quodprætorfuu decree turn interponat^edfatiseft quoenqjmodoeam coram Indice agnoz feere,
DE ÀCCLViSltiONÈ PER ARRO. • gationem» Tit. XI.
HIC TituIus tradat tertium modumuniuerfalem, per quern re./ rum dominia confequimur,arrogationem fcilicet.
DE ARROGATIONE.
Eft autem Arrogatio,ut fupra diximusjpecies adoptionis, quangt; do quis adoptatpatremfamiljàs,hoc eft,eum,quieftfui Iufis, amp;nbsp;per iUamarrogationemconfequiturpateradoptiuus lus in perfona in bonis arrogati. Circa quoddiftingue: Autquærimus delurepatfis adoptiui in bonis arrogati dum uiuit arrogatus. Et dic,quôd pater adoptiuustantum habetufufrudum.^ Ecce.Verft Nihifthic tit.no ftro. Aut loquimur de lure quod habet pater adoptiuus in bonis hb arrogati,poft mortem arrogati. Et fubdiftmgue l Aut arrogatus eft liberatus à poteftate patris naturalis peremancipationem, 06 tune ft decedit fine defcendentibfUiuo patre naturali qui emancipauit eumr Sóexcluditurpateradoptiuusperpatrem naturalem in eins fucceft fione.Aut eft liberatus à pat, pote, per mortem patris naturalisé Et tunc fi extat mater,adhuc excluditur pater adoptiuus. Si uero St ma terfueritmorcua. DiftingueiAut arrogatus eftimpubes,amp;impu^ bes quoq; decefsit,2lt; reftituuntur eius bona illis,qui ab inteftato fuc cefsiftènt,exclufo patre adoptiuo.Aut arrogatus eft pubes EttUneft unacum patre adoptiuo extant Fratres uel i or ores defundoutrinq; coniundijamp;Fucceduntuna cum patre adoptiuo. Si non extant Fratres 86c.fuccedit pater arrogans foIus.Et hoc cafu habet locum ine n tulus,uidelicet quod uniberfa bona arrogati eo mortuo,perueniant adpatremadoptiuuméVidequæfuprâdiximus dehæred.quæ ab inteftédefer»
Q^âief funtoperarum obligations.
Quas fcilicetlibertidebebantfilio arrogato,utpatrono«Suntau tem
-ocr page 231-LiB. în. tU^ ÛSCIL De eocuitibertâti^caul'dboM.ctddicUftiuf, lt;00 téitl operæ libertorum dupIices,obfequi'aks,ÔC fabrilcSjGuc artibcia ies.Obfcquialium ah'æfun£infaciendo,utdereuerendopatrono,c£ afTurgendo ipfKAIiæ uerô confiftunt in non faciendo, ut de non tefti ficando in patronum,de non uocando eum in lus.
Fabriles fine arcificiaks funtfcriberc,pingere amp;c.quas ftipulatus cd patronus àliberto in ipfamanumifsione.Sed hic text.Ioquitur tan tùm de opens obfequialibus,quæin faciendo confiftuntpUede reue-rendo patrono.Nam illæoperæ tranfeunt tantum ad fuoshæredes^ non autem ad extrancQSt Vide Azolt; in fummafua. C de openliber..
DE EO evi LIBERÏATIS CÀVSA bona addicuntuf* Tit. Xlb i iC habesquartummodump per quem ferum dominià de lure ciuili per uniüerfitatem cohfequimtir, addidlio-nemfcificctbonoruni, caufa cOnferUandaru libertatu* Eft autem addiccre bona nihil aliudgt;quam aticuieada r^ amp;o pa(fto,utCrediC0ribus Catisfiau Eft autem hie modus fauorcli-bertatis introdudus* Et habet turn demum propric locum,quando quis Condit Teftamentumgt;8i in co reliqtut feruis fuis libertatem dirs Àc,uel per fideicomiffum^Si poftea nemo ex fcriptis hæredibus uuk adire hæreditatem.ita quod libertas propter defertionem T eftamen-ti impeditur. Ad hoc autem ut liberates conferuarentur permiftum lt;ft,qu0d aut iUi quibus reliifta eft libertas,autcxtranei,aut etiâ fifeus petant fibi bona defunCti addici,qui ft uolunt cauerc creditoribus hg reditarijs datis pignoribus,uel fideiuftbribus defadsfaciendo, addi* cuntur eisbona defunclfSó conferuantur libertates reliâ;æ,fiue fint direâ:æ,fiucfideicommiirariæ. Illiautem quibus bona addicuntur, net^ hæredes exTeftamento funt,nelt;^ ab inteftato^ed anomali pro-prièdicuntur.
^ $cdtslt;luk
Quæriturergoutrumreftitutionepoftaddidionem fadaliber-s fates debeant reuocari.Et deciditImperator quod nom
DE SVCCESSIONIBVS SVBLATÎS, QVAE fiebant per bonorum uenditionem, 00 ex Senatuf-conCultoCtaudiano. Tit. X111.
RANT olim ali] duo modi-,per quos quis aheüi fucceds bat per uniuerfitatem.Primus erat,fi debitor ceflabât in folutione,8lt;S adidcotra eumfolenniterproponebatur^ neque ipfe ueniebat,neque fdlUebat/uccedebat ei credU R •ütj
-ocr page 232-ÊNARRATIONES lit INSTITVT,
tôt in omnibus,tanquam raortuo,ctiam(î debitor haberct barredes^ amp;nbsp;licebat creditor! omnia uendere,nec opus erat iudiciali autorita-te*Hodic autemfolennitatesillarum actionum funt fublatæ* Ergo nee tab's uehditio locum habet,Sed tantummodo datur beentia ere-ditoribusfine folennitate uerboru,propofita a(flione,fidebitor non ueniat,per ofticium ludicis poflularcfcmitti in pofTefsionem, quèd etiam obtinent amp;nbsp;difponunt de bonis, prout utile üifum eft. Alius modus crat,fî muber capta amore ferui alicuius, cotra denunciation nem domini illius ferui,ei fc immifcuerit,fiebatilla ancillailliusdomi ni,amp;eiusfubftantiam tanquamdominus capiebat, ex difpofitione ScnatufconfultiCIaudianuSèd boe erat durum, IdeoeftCublatum^
DE OBLÏGATIONIBVS. TIT. Xillh
V C ufq; funt explicata duo membra partitionis, fupra M Omne autem Ius,dc iure natgent. amp;nbsp;ciuili,traditæ, dcpcrfonisinprimolibro,amp;dercbusinfccundo. Re-ftattertium membrumde adlionib. Q^ia autem alt;flio- ' num caufæ funt obligationes. I. licet. ^» Ea obligatio. fEde procurât» Igitur de obligationibushic dicemus.
QVID SIT OBLIGATIÓ»
Eft autem Obligatio uinculum luns, quo necefsitate ftringimut aliquid foluere,facere uel dare.
DEriNlTIONIS EXPLÏCaTIO.
Dico fttingimur^quia Ecutibouesftringuniur funibus,ita homines obhgationibus.Dicoautcm aliquid foluerc,facere,uel date, ad difFcrenciamdominqgt;perquoduendicamusres noftras,firei copia nonhabemus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- '
DIVISIO OBLIGATIONVM.
Et diuiditur in obligatiónem naturalem S^ ciuilem. Efideiuftbn j» fideiuftbrrfEde fidciu^rib,
DE OBLÏÖAtlÖNÊ NATVRALL
Obligationaturaïisdicitur,quandoquistantùmex æquitate natural!,uel difpofitioneïürisgeniiüm cbligatur,ut Bart» in I» lulianus Herum debitorem.Verf. Itemdubitatur.ff.dc condidio» indeb»
SVBDIVISIO OBLIGATIONIS NATVRALIS»
Obligatio Naturalis fubdiuiditur.Nam quidam prouenit ex ÏU re natural! primæuo,amp;r üc ex foloinftindu natural!, quæ etiam in bruta cadit. Ettunc,aut lus ciuileapprobauit,8c oritur inde adio, qualeefteducarefobolcra»Dcquoper totumtituIum.C, de alend» über,amp;r parent» Aut lusciuile nonapprobauitputeftobligatioan-tidoralis
-ocr page 233-Il B. ni. Tit. XIIII.- fie olfUÿtionibut, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lO#
tidoralis^dc qua per gloCinl. Sedetß. ^ confuluit. fF.de petit,hæred. Et non oritur adio,
OBLIGATIO ANTIDORALIS Q.VID.
Antidoralis obligatio eft uoluntaria,ôô no neceftaria. Licet cnirn Anddoydt^ quilibetnaturaliter fitobligatus officia pro offices reddere,amp; bene- olgt;liÿ.ti9, mentis benemerita remunerare , nemo tarnen ita necefTano obliga-tur,ut cogi pofsit bénéfices refpodere, Except© liberto,quiquadam necefsitaceftringitur 00 obligatur patrono etiam ad obligationem Antidorakm.l.i.^cum patronus.ffidc offi,præ,urbis. Iffius obliga-tioniscaufæquærendænonfunt, quiaproucniunt ex lure naturalt primæuo. Effedus tarnen ododecimuide apud lafo.inLEx hoc Iure,ffide iuft^Sc iurgt;Quædam uerô naturalis obligatio prouenit,non ex ipfo inftindu Iuris naturalis primæui,fcd exlurcgentium,atq: ort tur ex fimplici promifsione feu conuentione,Slt;: ftc ex nudo pado.Et contrahitur in omnibus contradibus innominatis luris gentium,ad quos non accedit uinculum ciuile,ftipulatio fcilicet,uel rei traditio* Et iUa fubdiuiditur*Quacdam cnirn eft induçfta ad obligandw, quæ-dam ucrö ad liberandum.Circa primam,quæ fcilicct induda cd ad obligadum^diftingue : Aut approbatur â lurc cjuili in eertis quibuG danicafibus,ut ft nudo pado ciuitatibus ufutepromiffir effent, propt er nudum padum , propterea non deberentur ufuræpromifTæ, quia illud parit tantum naturalem obligationem, ex qua non oritur adio, quia cum lus ciuile hunc cafum fpecialiter amp;nbsp;exprefsè appro-batpOritur adio,proptcr approbationem luris ciuilis* L Etiam^ffide iifuris.Et dicitur illud nudum padum iam légitima couentio, luxta I.kgitima.fEde pad« Aut eft improbata à lure ciuili, ut ft quis contra-xeric cum pupillo infantil proximo,uel furiofo,uel prodigo,cui bo nis interdidum cft,amp; tunc nenaturalis quidem obligatio nafcitur, L Quod pupillus,ff.decondid.indeb*tpupiUus,fF»dcadio.0CobIL-gatioLIs cuibonis.ff.de uerb.obligatio»
Aut obligatio naturalis prouenicns ex Iurcgetium,amp; fic nudo pa# do,neq; approbata,neq; improbata eft à lure ciuili« Et tunc non oritur adio,fed exceptio contra folurirepetitionem« Ethoc eft in muftis caBb us*
Primo,fi promitto tibi centum ex nudo pado, 1* lurisgentium*^ Quinimo,8c ^ fed cum nuUa.fEdepad*
Sccund0,cx contradu patris cum filioin poteftatcexiftente«
Tert io,ex contradu fratrum in eiufdempoteftateJ» frater à fra-tre.fLdc condid.indcb*
Quarto,ex contradu domini cumferuo alieno.LNaturalitcr.ff, de condid.indcb.
Sts^
-ocr page 234-ENARRATIONEI IN INSTITVT.
Quinto^fi KUS nudo padotranfegit cum adore fuo,ut ab eo ao cipiat certam pecuniæ rummam,amp; difeedat à lite.ldiue apud ada.Q de tranfadio» *
Sexto^cxlegatisinTcftamentominusfoknnircIidis, fecundum communem opinionem Dod^inhCumquis^C^de Iur.8d fadugno.
Septimo ,Gx contradibus innominatis,£raditione uel ftipulationc non fecuta J»Ex placito.C»de return permutât.
Odauô,ex contradupupillipubertatiproximi^fine tutoris auto* ritateXt.in fin.fF.de nouatio.
Nonö,ex furto filq uelferu^patriueldomino fado. I. Ne cum fi-liofamilias,cum Lfequenti«fF,dc furuamp;c. Ex iftis omnibus cafibus oritur tantum naturalis obligatio,nonautem ciuilis, quia lus ciuiU nequeapprobat,neq;improbat.Idlt;oq;inde non oritur actio,fed ex* ceptio.
CAVSAE OBLIGATIONIS NATVRALIS.
Gaufas iftiusfpeciei obligarionis naturalis,uides edc nudum pagt; dum,fiue fimpIiccmconuehtiouem.Secundo contradusinnomina tos, ftipulationc fiue rei traditione non ueftitos* Tertio contra dus nominaios,^ delidarefpedu'quarundam perfonarum^ut patris 6^ fiiq,domîni amp;nbsp;ferui S^c^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
EFFEGTVS OBLIGATIONIS NATVRALIS^
Eftedus autem iftius fpeciei natUralis obligationis funt prime, ß res naturaliter tantum débita,foluta fuerit,quod repcti non poteft. Obftatenim exceptio,licctnulla dctur adio ex obligatione natural li.dj. lunsgentium.'^ fed cum nulla,fF.dc padis. Secundo uaki ad compenfandum.I.Etiam.fFdecompenfat. Tertio nouâtpracedeo* tern obligationemtl.bfKdc Nouatio*
Quod autem dixi t Naturalem obligationem non parère adionc, intellige fi una amp;nbsp;fimple^fuerit,fi ueró fuerit duplicata, tunc efficaJ^ eft ad producendam adionem Eft enim régula. Quod ubi præce^ ditdebitum naturale tantum,fi illud idem debitum nudo pado iterU proraittatur,uel adebitore,uel ab alio,inducitur conftitutum,^ habet locum adio de conftituta pecunia*^, de conftituta.Inft.de adii^* Canodn c.Quinta uallis, extra de lureiur.
Quidam uero naturalis obligatio â Iure gentium,^ fie ex coftn* fuproucnicns,cftindudaadlibcrandum* Et in hoccafudiftingutî Q\iandoCpapprobaiurdeIurcciuiIi,amp; per earn tollitur omnis obligatio.!. Ab emptione. fF.de pad. Quandoque uerô lus ciuile refiftit? prohibendo fcilicet pacifcbamp; nihil operatur. d* I.Iuris gentium, ƒ• A pacifear.ff.de pad.amp; l.tranfîgere*C.de tranfadioni.Quandoq; ue* ro lus ciuile^netj afsiftit,neq; refiftit,ui quando creditor facit debito-rifuo
-ocr page 235-LIB. in. TU. Xînil. molU^tioMat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOÏ
ri fuo paruin de non petendo,8c exifto pa et o debitor libcratur nä-turah'ter,nccogaturdebitumfoluere,licetciuiliter maneat obliga-tus. Etcrcditorquoquenatiiraliter obligatur debitum amplnis non peterc.l.fi unus.§lt; padus ne peterct. ff* depadl* Etitahabes cafum, quo naturah's obligatio tollitur,ciiiili remanente^Econtra notabis a-hum cafum,ubi ciuilis obligatio tollitur,amp;naturalis manet, Vt fi dc^ bitor qui uerc debet,iuraucritfe non deberC;, per illud iuramentu to! liturciuilis obligatio,naturalistarnen manettEt in fumma, Ex quo-cunq; nudo pafto ,fiuc promifsione, Eue etiam partium conuentio-ne,quæ non habet fpeciale nomen contradus, de lure gentium oritur naturalis obligatio,modo fitutrinq; confenfus. Vide lafo.fuper Rubr,fEde uerb.obligau
DE CIVILI OBLIGATIONE.
. Obligatio ciuilis eft,quando quis non eft obligatus ex lure natura h,uelgcntium,fed ex difpofitioneIuris ciuilis tantum, déficiente ici-licet confenfu obIigati;Ut Bart.ini. lulianusucrum debitorem. fE de condidundeb.
DIVISIO CIVILÏS OBLIGATIONIS.
Ciuilis obligatio eft duplex. Quædam parit actionem in efFedu cxadionis,utfi quis damnatus eft per fententiam inique, quæ tranfî-uit in rem iudicatam,amp; mandatur executioni, is utiq; non confentit, quare etiam propter diftenfum non obligatur naturaliter, ciuiliter ta men obligatur, ÖC datur contra eü adio cum efFedu exadionis pro^ pterautoritatêreiiudicatæ.I.QjiiRomæ.^Duofratresffdeuerb. obligat.Quædam uerô eft quæ quidem adionc parit,non tarnen ex; adionem,utfîquisfpcfuturæ numerationis dédit alicui Chirogra-phum,in quo confitetur fe certam pecuniæ fummâ ab co mutuô ac-ccpiire,quam tarnen non accepil.Hic feribens non obligatur natura-liter,quia nonconfenfit obiigari fine numerationc,ciuiliter tamêob ligatur.ldeo propter illam ciuilcm obligationcmfolùm habet creditor contra feribentem adionem propter Ghirographum:exadionê tarnen nonhabet,qüia feribens potcft fe defendere exceptione no nu meratæ pecuniæ.V ide Barto.in l.i^ft-de fideiufroribus,ôô in d.h lulia nus uerum debitorem .ff.de condid.indeb»
.. C A V S A itaq: ciuilis obligationis folius,cft approbatio luris ciuilis, déficiente confenfu débitons obligati ÔCc.
.- E F F E G T V S eft regularitcr parère adionem,non autemexa-dionem.Sicut naturalis obligationis folius efFedus eft parère exce-ptionem,non autem adionem. Licet autem obligatio habeatduas fpecies,naturalem fcilicet amp;nbsp;ciüilem,ut audiuimus,Tamen illæ rarô àfemutuofuntdiuulfæ. In illis enfin cafibus tantum, quosindica-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uimus.
-ocr page 236-ENARRATIONES ÎM INSTITVT» uimuSjautpaucisahis qni colligi poflent,funtfeparat£,alioquirt em'm femp er funt coniunélæ*
Primiim enim funt coniunÂæ in omnibus contraélibus nomi natis Iurisgcnti5»Qiiales funt contradus qui re amp;nbsp;cOnfenfu con trahuntur.Secundó funtconiundæ in contradibus Iuris genti* uminnominatis;fi rei interuentu funtueftiti.Vtfi dedi tibi rem, utaliam mihi dares. Tertio,coniunguntur in contradibus lu--ris ciuiiis,quales funt ftipulatio, literarü obligatio , contradus •? Emphytcuticus,et Iponfalitia Iargitas»Quia in illis omnibus eft confenfus, qui de Iure gentium conftituit naturalem obligatio-nem^Et ad hoc accedit lus duile, quod illos contradus appro-bat, unde oritur ciuilis obligatio* Quarto cocurruntin dclidis, quia ex precepto Iurisgentium(Sontes punire)oritur obligatio naturalis. Nam naturalis obligatio duo habet capita quot;nbsp;Confen-fum,utin omnibus contradibus,Et naturalem equitatem, utin quafi contradibus amp;S delidis» Itanotanter dicitBarto» in I«i, in prin»q»coIum.fi»decondidio»indebi.Etex lureciuili, quod de delidis hngulis difpolüit,oritur ciuilis obligatio» Quinto funt coniunda: in quafi contradibus, 8(^ quafi delidis regulariter»
0 A V s AE autem naturalis amp;nbsp;ciuilis obligationis fimul,amp; fit obligationis in genere, funt primo omnes contradus nominati Iurisgentium,amp;S Iuris ciuilis fimpliciter, amp;nbsp;contradus innomP nati,quatenus traditio réi interucnit,ucl fadum aliquod»
Contradus nominati funt quadruplices. i» Quidam contra** Iiunturre,ut mutuum,indebitum,commodatum, depofitum,pl gnus.z.Qiiidam uerbis,utftipulatio»3.Quidam literis, utlitera rum obligatio»4» Quidam confenfu, utemptio, uenditio, loca-tio,condudio,focietas,mandatumgt;
Contradus auteinnominati funtquinep. Permutatio, idefi, quado datur fpecies pro fpecie.uidc gl»in 1» »♦ inuerbo, nomen, in finc.lKde uer.permutatio»amp; gl.fin.in Lu C«eo» titu.amp;f ibi dd/ Pcrmutatio,do ut des,do ut facias, facio ut des, facio ut facias* Secundo quafi contradus,ut negotiorum geftorum, tutelçamp;fc* De quibus diceturintitulo, de obligat» quæ ex quafi côtrad» naIcunt«Tertió,delida, quæ funt duplicia, Priuata 6^ publica, Priuata funt, furtû,rapina, damnum, amp;nbsp;iniuria. Publica funt cri^ me Iffe M.aieftatis,parricidiu,homicidiûctc.De quib.fuo loco* Quartó quafi delida,de quib.in tit.de obligat* qug ex quafi del. nalcuntur.Et de his caufis tradat ufep ad titulum de adionibus^
Naturalis autSd ciuilis obligationis fimul effedus eft, parère adionem efi effedu exadionis»Quamprimu enim quis alicui na turaliter
-ocr page 237-LIB. lit Tit. XV. duib.mo^.r£contrAbiturolUÿtiô^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iô^
.iuralkcr 8c ciuilfter obligatus eft, parit ilia obligatio lu?perfequenâ di in iudicio cum effeâ:u,quod debetur amp;c,1.licet, ƒ. Eà obligatio.lE» de procura.
, Tollitur autem obligatio.Primûm^per foIutioncm.Secundô^fi res débita, fincculpâdebitoris intericrit. Tertio, per acceptilationem» Quartô,per nouationem.Dequib.fingulis dicemusfuoloco.
OVIBYS MODIS RE CONTRAHL
» . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur obligatio* Tit» XV.
ON hoc tituiô tradatur prima fpecics contraduum, uide^ nbsp;*
licet contradus qui recontrabuntur, qui inde nomen ha bcnt,quodueq; citiilis obligatio,neq; etiam adiö naturä lis oriripoteft,nifi ipCaresmterueniau
Ïü nbsp;Mutuum;
i. Indebitum. !♦ CommodatunS;
4, DepoEtum* ^. Pignus^
DÊ MVTVO.
. Mutnumefteùm resnoftras,quæ pondère , numero,menfuratié ConGftunt,alteri damus,ut idem genus nobisreddat.l.q.fT.de reb* cred.Etdiciturmutuum,quafiex meo fiattuum,ut hic intextu* Di.» co in definitione res noftras,quiamutuans debet cfie dominus, uet quafi,rei mutuatæ.d,l,d.^ln mutuufEdereb.crediuDicb numéro^ pondère 8^ mcnfura,ad differcntiam commodati., in quo non UenT unteiufmodi res,fed tales quibus utimur,ut Illas ipfas fpecies, amp;nbsp;no . alias eiufdemgeneris reddamus, Dico alteri damus, ad differcntiam commodati,depoGtiamp;^ pignoris, in quibusres ita tradimus ,ut non accipientiumfiant,Sódominiumtransferatur,fedad alium finem, ut infra audienius.In rautuo autem res ita datur accipienti, uteiusfiat, alioquinon poffet ea uti.Dare enim fignificat dominium transferre. Dico ut idem genusnobis reddat,primo äd differcntiam commoda ti^Cdepoßtipin quibus redduntur like ipfæ fpecies^que traditæ funt, amp;nonaliæ eiufdem generis.Vt fi tommodauitibiequum gratis, te. jriéns raihi reddere illum ipfum equum,amp; non alium. Similiter fi de-pofifi péneste centum aureos ^ illos amp;nbsp;hort alios eiufdem generis té-nérisreftitucre.
. . Inmutuo autem non redduntur iÙæ ipfæ fpecies, fed aliæ ciufdê gcneris,utfî ioo*quis acceperit mutuô, poteft illos confumere, 8c mutuanti alios löo.aureos eiufdem ualoris redderc.Secundô,àd diff fcrentiamcontra(ftusinnominati,do ut des óCc.Sienim non illud
-ocr page 238-ENARRATIONES IN INSTITV T, genus,fed aliud,utpuca pro filigine triticum reddideris, non crit mu tuumpfed contradtus innominatus,do ut des»
DIVISIO MVTVI.
Mutuum eft duplex,NaturaIe,etCiutIe. Natural«eft cum tibinu mero adualiter pecuniam meam,uelaliam rem,quae numero, pon»-dere,menfuraue confiftit,do mutuo aftualiter fine ftipulatione, ucl ft terarum obligatione.Ex ilia re,id eft,numerationc ,ucl acftuali tradi* tionc,oritur mutuum naturale,quod parit obligationem,ex qua po-ftea oritur actio,quæ uocatur conditio certi fpecialis,qua repeto rc mutu0datam,uthicinprincipio.
Ciuilc mutuum fubdiuiditur in mutuum,in quo natura coopéra-tur,^ in mutuum mere ciu!le,in quo natura non coopcratur. In primo fubdiftinguezQjioddamenim fitperquandamfitftionem Juris, utfifiliusfamilias ex peculio profeditio dederit alicui pecuniam mu tu0,hoccafumutuatarius patriillius obligaretur,licet ille nihil nu-mcraucrit,8c oritur mutuum ciuilc, quia lus ciuilc introduxït quod ex contradu filq quæritur obligatio patri, amp;nbsp;fingitur hic lus patrem illam pecuniam numcralft,ctfi non numerauerit.Quare refpedu pa tris oritur mutuum ciuilc tantùm.ln hoc autem ciuilimutuo coope-ratur natiira;,in eo quöd pecunia à filio eft adualiter numcrata»Ideo dicitur mutuum ciuile,in quo cooperatur natura.Item fi depofui een turn aureos penes Titium,amp;poftca promifi,utipfeTitius depofita-riusutereturillisioo*fitiamexillodepofitomutuum, Licet non ut mutuum,fed utdepofitumnumcrauerim » lus tarnen fingitnumcra-tionem denuôintercefsiflè,quare oritur mutuum ciuile,in quo coop« tatur natura .LCerti conditio. ^ fin.ff.de reb.cred.Et ex hoc mutuo quoq; compctita(ftio,quæ uocatur certiconditio fpecialis. Quod-dam uero mutuum ciuile,cui natura cooperatur, dicitur quado quis per ftipulationem promittit alicui mutuo dare loO.aureos. Et ill am ftipulationem in contincntifequitur,uel precedit numeratio,orituf mutuum ciuilc per ftipulationem,cui natyra per numerationem cooperatur. Inde tarnen non oritur adio ex mutuo, fed ex ftipulatione impleta propter mutuum l,Si ita ftipuIatus.^ChryfogonusiUerftfu pereft.lF.de uerb»obligat« *
• Mutuum ueromerèciuiledn quo natura non COOperatur, eft,ft quis non animo donandi,fed fpe future numerationis dat chiro-graphum fuum alicui,in quo confitctur,fe centum aurcos mutuo ac-cepiire,quos tarnen non accepinEx ilia fcriptura oritur mutuum ci-uiletantijm,quiaaftualisnumerationon acCefsit,^ fic natura non poteft cooperari,nihilominus tarnen ex illo mutuociuili, oritur ci-uilis obligatio poft biennium,nifimutuatarius probet pecuniam nu
meratam
-ocr page 239-LIB, Hf Tit, XV. ' Q^ib.MitrecontrMturobU^tio. nbsp;nbsp;nbsp;lO^-
mcratamnonfuifle^EthoccaCuquoq; non oritur Alt;ftiö cX-fnutóo, fed ex contractu literarum propter mutuum» Si autem* quis animo donandi dediflet Chirographum, ftatim effet nacumhuiufmodi mu tuum ciuiIe,6C obligatio. V ideßartan 1. ij, ^ In mutui datione^ß de reb.cred. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
mutuôdedimus» Quia autem hie fitmentio Adionis,qua: condt
quando apparetquid,quale « quantumuefit, quod debetur,ut uini Rhenenusquatuor amphoras.I.Vbiaütemnoapparec.fF.de uerbo« obligat,
Condidio eft duplex: Condidio certi generalis,^: condidio eer tifpecialis.
Condidio certi gencralispcft quæ datur ex omnibus obligation! bus puris,ex quibus quid certi debetur, excepta eau fa mutui. hCerti Condidio.inprin, ft.de reb.cred.
Condidio certi fpeciaUs,eft quæ datur in mutuo.
GondidioautemTriticariahabetlocuminomni fpécie amp;nbsp;quantitate,nifi fit débita ex caufa mutuültem in re incorporali,ut feruitu-te.ltem pro pofTefsione^qua quis obligatuseftmihidarc. Vide Azo. infummafua.C.ficert.petatur*
QVAE IN CONTRACTIBVS CON^ fidcradfoleant».
In contradibus folent quinque confiderari» DE CASV FORTVITO.
Primumeftcafusfortuituspqucmnullahominum prouidentiaca uere aut prouidere poteft»
D E D O L o» ’ quot;
Secundum eftdolus.Eft autem dolusmachirtatioaUcuius decipi-cndicaufa,GÙm aliud agitur,Sr aliud fimulatur.l.q.^nfF.dc dolo.
DE LATA CVLPA»
Tertium eft lata culpa,quæ propric eft minima negligentia, fcilicct non intelligere,quod omnes inteUigunt.Eftep duplex. Lata culpa uerfutiæ,8ôlata culpafocordiæ.
Lata culpa uerfutiæ eft,quum quis eft fatis diligens in rebus fuisgt; in alienis autem negligens. *
s* 4
-ocr page 240-ENÄRRATIONES IN ÏNîTlTVT»
Lata culpa focordiæ,cfl: magna 8ó fuprema negligentia, quæ etia nimiafecuntas appeUatur^non inteUigere quod omnes intdligunu
D fi LE VI C V L P A,
Quartum ed kuis culpa,fcïlicet non adhibere cam diligentiam 8C Cudodiam rebus alienis,quam diligcns paterfamilias adhibct in reb* fuis4,Ea igitur.fEde pignorac^adio«
DE LEVISSIMA CVLPA.
Quintum eft kuifsima culpa,nün fcilicet adhibere tantam diligc* Uam in rebusalienis,quantam adhibct diligentifsimus quifq; patci ia Nof4j?lt;e nbsp;nbsp;milias in rebus fuis.^ Item is cui. Verf. At is qui. hic titulo nodro« In
^uiaq,^^^^ niutuo ida omnia prædâtur, Siue enirn pecunia mutuata caCu, dol o, ^®^^*r‘*^^*’lata^lcui^uclkuiffictilpafnutuatari)amida fuerit, nihilominusmu-tuatariusteneturreddere,quiafadus ed dominus rei mutuatæ.
. DE INDEBITO*
Secundus contradus , quifcilicet re contrahitur, ed indebitum. Diciturautcmtnd«bitum,quando quis foluitper errorem , quod nondebet»DicofoIuit,quiais contradus non oritur,nifi adualis fo lutioaccedau Dicoper errorem, quia dquis feiensfoluicindebitu, uideturdp^re^neepoted repetere, 1« Cuius per errorem,d.de reg« Iuris»
DÏVISIO INDEBITI.
. Ïndebitumed quadruplex«Primô,NaturaIitcrSlt; Ciuiliter indebi turnout fi id foluatur,quod nullo iure debcatur. Secundó,NaturaIi-’ ter indebitum;,amp; Ciuiliter debitum,ut fi quisfofüat, quod confefibs edfe deberein Chirographodato,fpefuturæ numeration is. Et in hi® # duobus cafibus habet locum eóndidio indebiti« Tertiô,ed indebitS ciuiliter,6^ debitum natur after,ut inter pattern 8^ filium, dominum amp;nbsp;fcruum.Item legatum reliduin tedamento minus folcnni. Et hoc cafu fi quis foluerit errorciuris ucl fadinon probabilis, repetere no potedx HocfallitinmuIiercS^minore, quos ignorantiacxcufat. Quarto,cd mdebitum,ope exceptionis , circa quod die, quod exce-ptiones hoc modo funt quadruplices.
Prima edDilatoria,fiuc temporalis,utfiquis promißt alicui tóói indiem,antccuêtumilliusdieinihildcbet,quiahabet lt;xceptioncm« T amen fi illud indebitum ante cuentum illius dici folueritpnon repetit per condidionem indcbiti,quia certum ed debitum iri.
- Sceunda Exceptio ed perpétua. Circa quam didingue : Aut cd faüorabilis^utfi mulier fideiuberctpro aliquo,cx illa fideiufsione m bil debet,quia habet exceptionem Senatufconfulti Velkiani« Si autan indebitc,uel errore Iuris uelfadifolueric,potcd repetere per co-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;didioneos
-ocr page 241-LIB, III. Tit, XV» C^^ib.nud.recontrnhiturotli^tia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10Ç
didioncmindebithAut eft odiofa exceptio, utfi filiusfamilias acce# petit ab aliquo pecunia mutuo,non tenetur reddere, quiababet exce ptionem Senatuscorifulti Macedoniani. Si tarnen indebitèfolueric pererrorem luns,non poteftrepetereper condidtione indebiti,quia üla exceptio eft odiofa»
Tertia Exceptio eft dubia,ut fî quis promittat fub coditione, hoc modo :Titi promittis mihitöO.fi hoc anno eelebrabitur Concilium: ante conditionis iUius cuetum nihil debet promiftbr, habet enim ex-ceptionem,Si tarne indebitè per errorem foluerit,poteft repetere per condidionemindebitsquiadubiumeftanfit futurum debitum nee ne»
Quarta Exceptio,quæ fuit induda rigoris Iuris conferuadi eau-
r Exceptio litispendcntiæ,contra uerum debito-
(^ Exceptio epiftolæ Diui Adriani,8óc» EXEMPLVM.
Sifuntplures fideiuffores alicuius,qui omnesfuntfoluendo, quib bet tenetur tantum pro fua parte, nee poteftconueniriinfolidum, quiahabet exceptionem epiftolæ Diui Adnani.Si tarnen in folidum foluerit,8^ fic indebitc,non poteft repetere percondidionem indebiti â creditore 4 confideiuftbres tarnen propterea conuenire poteftgt; Vide Bartin l.i.fEdccondid.indebtS^ Ioan.de Plat.hic»
EFFECTVS Indebitieft,parereAdionem,quæuocaturcondi dio indebiti,qua quis repetit id,quod indebitèfolutum eft»Et datut ei qui indebitè foluit,aut cuius mädato folutum eft, 8^ hæredibus e-iu3»Et datur contra eum cui folutum eft indebitum, amp;nbsp;contra hære-des eins«
. GeiTat autem illa Adio primo,quando quis feiens foluit indcbi-tumjquia uidetur donare»Secundó,fi per fententiS damnatus eft foL uere,quod non debet,amp;^fententia tranfit in rem iudicatam. Et is cui quid indebitè folutum eft,tenetur omnia præftare, quæpræftantur in mutuo,id eft,fiue pecunia cafu,fiuc dolo,fiue qualicunq: culpa pc rierit,reddcre tenetur.Et bic cotradus impropriè dicitur cotradus, eft enim potius diftradus,8i impropriè dicitur contradus»
DE COMMODAT 0,
Tertiuscontrâdus,quire contrahitur,eft commodatum. Eft au te commodatum alicuiusrei ad certum ufum gratuita fada concefsio, uteadem fpecies,8^ non alia eiufdem generis nobis reddatur»Etdici tur commodatum,quafi commodo utentis datum»Primó dico in de ■ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s üj ,
-ocr page 242-BNÄRRATIONES IM INSTITVT«
Rnitl'one alicuius rei,quia hic contradus non oritur,nifî res interne^ niat.Secundo dico ad certumufum,addifferêdam precarq, quia pré carium conceditur indefinite,amp; fine certi ufus præfinitione, Ideoq; poteft reuocari quandocunq; placueritconcedenti, amp;nbsp;præftatur in co folùm dolus amp;nbsp;lata culpa.l.Qjiæfitum. ^ Eum quoq; « amp;nbsp;t Gum precario.lF.dcprecario.l.Lucius fEde donatio» Incommodato augt; tem eft tantum certus ufus prscfinitus,quem fi quis tranfgreditur, S^ recommodata aliter utitur,furtum committit»^ Furtum autê,infr» de obhgat.quæexdelido nafcuntur. Ideoq; commodansrem com.-modatamreuocare non poteft,nißufufinito» Tertiodicoufum, ad differentiampignons06depofiti. Quiafi creditorpignore,uelde-pofitarius re depofita ufi fuerint,furtum committunt.d. ƒ. Furtu au* tem,infra,de obligat*quæ ex deliÄo nafcuntur .Quarto dico gratuit ta,ad differentiam locationis amp;nbsp;condudionis.Quamprimum enim datur merces pro ufu rei, t ran fit in aliam fpeciem contractus,amp; fit Io C'jwwJrffttw catio. Commodatum enim de fui natura debet ede gratuitüpalioqui grtUMtameJfe non effet commodatum.Quinto dico concefsio, 8lt; non translatie, ^^^^^quot;^ quia commodans retinet dominium amp;nbsp;poffèfsionem rei commoda-tac,I.Rcicommodata?iff»eod.Poftremódicout eademfpecies redda tur,ad differentiam mutui,in quononredditur eadem fpecies, fed idem genus,ucfupràdiximus«
Confiftitautem commodatum in rebus mobilibusamp; immobili-bus t Corporalibus,^ incorporalibus,puta habitatione. Li,^ Inter commodatum. IE eod.lnillis autem quæufuconfumuntur,utpecugt; nia,oleo,amp;c*non cofiftit commodatum;gt;nifi fiat ad pompam amp;nbsp;ofte tacionem,ut fi quis accipiatpecuniarn commodato^utdiues appare-atd.ifj.^fin.fEeod.
QVAE ACTIONES EX HOG COï^«» tradu oriantur»
Onuntur ex ifto contradu duæ adiones.’ Adio commodati du^* da,amp; Adio contraria »
D/wlif dHio nbsp;nbsp;Diredadatur commodanti 00 dus hæredib, contra commodatagt;
camp;itiiit^idaiL rium,amp; dus hæredes,qua petit reftitutionem rei commodats? qult;c fi non reftituitur,iuratur contra contumacem in litem»
Co/ft^wM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Contraria datur commodatario,dusq; hseredibus c5tra commo-
dantem,^ dus hæredes»Primùm,ut impediat eum uti re commodata Secundô,adægritudincsamp;impenfasmaiores, in re commodata fadas.Tertiô,fi quis feiens commodauituafauitiofa, in quibusuinU uel oleum infufum,corrumperetur,tenerctur hac adionc.tln rebus«» ^ poffunt,cum ÿ. fequenti.fEeod.
Sunt tarnen cafus, in quibus direda adio non poteft competere
. comma«
-ocr page 243-LIB* HI* Titt VI, Ciuîi’mocl’COttlrMturoÜîgdlîo* ^^^ commodanti,utfi quis commodaretahcuiequam, quam comi- (^^iif^i^qiiifijf^ taretur pullus,pro repetendo pullo no poteft dan' dircda adio nbsp;nbsp;nbsp;competit
commodau, quia non fuit in commodato. Datur itacp utilis a- direct a{iiogt; dio ex mente contrahentium,l, 5 ^ufep^fF^eodem. Item fi ego propria autoritateacciperemutendum equum amici mei, Sc pu tarem eum ratum habiturum,hic quocp competeret tantum utw lis actio ad repetendum,
AD Q.VEM PERTINEAT PERICVLVM . fires Commodata perqu
Qiiando aut qugritur, ad quern pertincat periculum/i res co modataperfjt,diftingue: Aut eft commodata gratia commodan tis tantum,ueluti fi fponfus comodet fponfg ornamenta,ut hone ftius ad eu ducerctur,S^prcftat tantum dolus fi fuerintamilfa, IJi ut certô^InterdumÆeod, Aut eft comodata gratia utriufep* Vt fi Titius et Gaius pararentfimul conuiuium in gdibusTitrj, amp;nbsp;Gaius comodaretTitio pocula,hoc cafupreftatur dolus,lata 80 leuis culpaJdn rebus,in princ.fF.eo, Aut commodatur tan turn gratia commodatarij,tuncprçftatur dolus, lata bleuis cut pa,non autem talus fortuitus. Sunt aut très cafus in quib,com-modatarius etiam tenetur,fi res commodata cafu pent. Primus eft,fi commodatarq culpa pent, putaquiarcmifit rem comoda-tarn,per minus idoneam perfonam, uel equum forte comodato accepit, ut Ly pfiam proficifeeretur, Sc profedus eft in bcllum-‘Secundus,fi exprefsè padi funt inter fe de preftado cafu fortui-to, Tertius, fi commodatarius interpellatus,utremreftitueret, nec reftituit. Hoc cafu propter moramtenetur de cafu fortuite* c. Vnico , extra de commodato.l.5.$,Sedinterdum,fEeod»
Nota tarnen fi res commodata perqt culpa nuneq illam defe-rentis,peritpericuloc5modantis , fi non poteftimputari culpa quot;remittenti ineligendo talem nunciumj. Argentum.ff.eodem» DEDEPOSITO.
‘ Qiiartus contradus, qui re contrahitur,eft Depofitu,Eft an quot;tem Depofitum,quod ad cuftodiendum alicui datum eft.Didu 'ex eo,qu0dponitur,quafi feorfum pofitu. Præpofitio enimde, auget,ut oftendat totum fidei eius commiffum,quod ad cuftodi am reipertinet,l,t. in prinÆdepofiti, Dico adcuftodicndu,adt differetiam aliorum contraduum,quia depofitanus tantdm cu-ftoditjicc poteft re depofita uti. V tendo enim furtum comittic, d. ^furtum autem.infra de obligequæ ex delido nafeuntur*.
D I V I S I 0 D E P 0 S 1 T 1.
Depofitumtft triplex.Depofitum fequeftravium, dtpofttum
3 • uq
-ocr page 244-ENARRATIONES IN INSTITUT« quod fit caufa impedi'endatum ufurarum , amp;nbsp;depoGtum quod fimpliciter fit grana cuftodiæ»
DE DEPOSITO SEQ,VESTRARIO.
Dcpofitum fcqueftran'um eft,quando res aligna h'ngiofafub hac condinone traditur fequeftro, ut renneat, donee ex caufæ cognitioneconftetcuidebeatur* Ethoe cafudcponentesaniit--tunepoflefsionemrei depofitæ » In fequeftrum enim transfer-turpoirefsio.ldicet^rei,ff»depofin;Nifialiter exprefsefitadtu» l.Interefle»fEdeacquir.poir.Et in hoe depofito,fequefter officia fuuni deponere non poteft,nifi fubfitiuftifsimacaufaj.ei^fi'na» fi;eod*Et de hoe depofito bic non loquimur«
Secundum depofitum eft,quando debitor off*ert creditcrifuo pecuniam debitam,quamcreditor reciperereeufat, Ódadeuitan dum curfum ufurarum, confignat cam,amp;S deponit in publicum, uel facram ædem41.acceptam,cum glos. C, de ufuris. Et neep de hoc depofito bic loquimur»
Ternum depofitum eft,quando quis apudamicum remfuam tantum euftodiæ caufa deponit,ita ut dominium Sdpoffefsio pe nes deponentem maneat.Et poteft quandocunep uoluerit reuo-carfic.Bona fides, extrà de depofito. Et de hoc depofito loqui-mur hic,Confiftit autem tantum in rebus mobilibus,non autem in immobilibus, Dantur autem in hoc contradlu quoc^ duæ a-* dfiones.diredla amp;nbsp;contraria.Direda datur deponenti,eiusc^ hf redibus contra dcpofitarium,eius(^heredes,fi depofitarius do-lo uerfatus eft in depofito,uel hæredes inde faéfi funtlocupletio res. Agititaep deponens, primo, ad reftitutionem reinon deteriorate cum omnibus accefsionibus. bloque depofitis, ff. eod. Secundo, fi hæres nefeiens rem penes teftatorem depofitam fuif fe,alienaueriteam,necpoteritredimere, agitur ad precium rei*“ d.1,1.01.cum 1,2.863,fF,eod.Tertiô,fi' qVis rcmincendii,naufra-gq,tumultusucl ruing caufa depofuit,86 depofitarius inficiatus fuerit,agitur contra eum ad duplum^ln duplum,infra deadio^ Etinhac adione iuratur in litem,fi depofitarius nonuultreftitu * cre,d,l,i.ÿ.Si rem depofitam,ff,eod, Ethæc adio eftbon» fidei, pcrfonalis,ciuilis,Ô6 famofa.
Contraria uerô adio datur depofitario,eiuscp hæredi contra deponentem,eiuscp hæredem, in quauenitquod utilitereftim-penfum à depofitario in rem depofitam. Item uenit interefle,uC fi quis feiens deponeretferuum,qui fureffeuEtin hac non iuratur in fitem , neep etiam eft famofa,quia contrarie adiones non infamant^Ex quibufdam* infra de poena temere fing»
Eft
-ocr page 245-LI Bk IIT. Tit, XV. (isikiM3.reeotitrabiturûîgt;îiÿitt»» 1Q^ Contraria ucró adio datur depoiïcario,eiusq; hæredi contra dc-ponentem,eiusq; hæredem, in qua uenitquod utiliter eft impenfum adepofitario in rem depofitam. Item uenit interenè,utfi quis feiens deponeret feruum,qui fur eftèt.Et in hac non iuratur in Jitem, neque etiam eft famofa,quia contraria? adiones no infamant-^ Ex quibuG dam,infr,depoena temerclitig.
Eft autem Depoiitum priuikgiatum, quod contra ipfum non ad-mittitur compenfatio regulariter.^ In bonæfidei. uerf. Excepta,in-frâ de adio.
AD Q^VEM SPEGTÊT PERICVLVM interitus rei depofîtæ.
Pcriculum autem interitus rei depofitæ non fpedat ad depoGtarL um,‘nifi dolo uel lata culpa uerfutiæ tes cius périt. I. ». ^ fi quis, amp;nbsp;1. quod NeruaÆ.depofituDe kui enim amp;nbsp;leuifsima culpa non tenctur depofitarius.Quia imputer fibi deponens, quod rem fuam apud nc gligentem amicum depoCuerit.Si tarnen depofitarius obtulit fc depo fito,præftatur quoque leuifsima Culpad. 1.1. ƒ fed etfi fe quis. fEcod« Cafum autem fortuitum præftat depofitarius* Primo, fi exprefse a-dumeft,quiacontradus ex partium conuentione kgem aceipiunt* d 1 i»^Siconueniat;8lt;^ ^fæpe.fEcod»Secundo, proptermoram de-poficarn,ut quia poft licem çonteftatan^otuit rem reddcre,ncc reddidit,ita quod perrjt.lfi in Afia. ^ fina.ff.eöd.Et uideglof. in d» 1« n ^ Sæpe.ft'.eodern.
DE P I G N O R E.
Quintus contradus qui re contrahitur,eft pig nu s. Dicitur autc pignus propric res mobilis,quæ pignori eft obligata, amp;nbsp;tradita ere-ditori,ut fit faluumdebitum fuum,didum pignus à pugno,quia res quæ pignori dantur,manu traduntur. 1.plebs. ^ pignus. ff. de ucrb* fign. Dico indefinitione propric,quia alioqui etiam pignus nOmen generiseft, comprehendensfubfcpignus infpccie amp;hyp0thecäm. Secundo,quia impropric etiam capitur pro reimmobili, ut gloff in d.l.pkbs.ff* de ucrb.fig,Dico fes mobilis, ad differentiam hypotbe-cae,quia hypotheca indifferenter conftituitur tam in re mobili quant ' immobili,Pignus autem tantum in re mobili. Dico tradita,iterü ad differentiam hypothecae,quiahypotheca conftituitur tantum per nu damconuentionem fine adualitraditione, Pignus autem non nificu traditione. Et ea eft proprijfsima differentia, qua pignus fecernitur ab hypotheca.
Requiruntur enim in pignore duo copulatiuc. Primùm,quôd fit tcsmobilis.Secundo,quôd tradatur,quç ambopoflunt abeffeinhy potheca»j» Inter pignus,cum gloCinfra de adio.
-ocr page 246-ENÄRRÄTIONES IN INSTUVT.
Eft autem pignus ti iplex,ConuennonaIe,Prætorium, amp;nbsp;Indicia^ le*
iPignusconuendonakdicitüïjquodcontrahitur ex conuentionc partium^LïfEdepi'gnora.adior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Pignus Prætohum eft,quando ludcx ud Magiftratus raittit que in podèfsionem alicuius.LNon eft mirum# ff.de pigno^aclio.Hocta frien inteUige,G fiat mifsio in poffefsionem ’, ut caueatur pro Icgatis» ud de damno infelt;fto,uel de nouo opère demoliendo. ' '
ludiciak eft ;, quando index iubet mitti inpoflèfsionem ex officio fuo,ut fententiadefînitiua mandetur exccutioni.Erhoc cafu capiun-tur primo mobilia. Secundo immobilia.Ter cio peruenitur ad débita.!, A diuo.^ In uendicione.ff.dereiud,
Conuendonakpignus fit bifariam, exprefse amp;nbsp;tacite. Exprefsc, quando partes expreCsis ucrbisconueniunt de oppignerando* Taci-tc^quandofitex ui 8Cpoteftatekgis,fi'nehominum€xpreffa conuen tione,!icet hoc quoquepoffet dici hypotheca, quia non femper tragt; ditur.
PONAMVS QVAEDAM EXEMPLA.
Primo omnia bonapromittentis dotem nomine .uxoris aheuius funt tacite oppignerata ipfi marito, amp;nbsp;econtrâ* D ote foluta omni® bona manti funt tacite oppignerata uxori pro dotej.i,^ Et utpkni us»Cgt;de rei uxo.adio.SecüdóJocatori fundi p funt omnes fruftusex eo pereepti,tacite oppigneratidtem omnia inucTta 8^ iilata pro pen-fione.LcertüCidelocato, Rcliquos cafuS;, in quibusefttadtumpt' gpy^xVideapud Azo.in rit .In quib.cauf.pig.taci.contra.
Poflunt autem oppignerari res, in quibus quis habet do minium; ud quand,Si inter.fidebitor,ff .de pignorib» Nec refert Gue prækn tesfint res,fine future,ut funt frudus penden tesJtem partus pccogt; rum»I*Et quæ nondum.ff.de pignodtem res corporales âf incorpO raies,ut cauriones,inftrumenta,nomina debitorum. Et hoc cafu ce» duntur utiles adiones, keum côuenit.ffde pignodtem feruitutes per fonaks oppignerari poffunt,utufùS;, ufusfrudusd» fiis* ^ufusfru» élus.ffxôd,
1 /Et poteftfieri oppigneratio in fingulis quoq; rebus,amp; quoqjunf werÇs*Si tarnen in uniuerfis fityntelbguntur quædam debitori exee» pta^de quibus non 1 eft uerifîmile, quôd fpecialitcr obligaffet, puta fupelkx,udueftisaIiqua»Oppignerari autem regulariter non poC funt,Primo, rcsreligiofæ,amp;^ facræ.l.^.C.quærespig.oblig poŒb Sancimus neminem.C.defacrofand*eccI, Secundo,liberihommes» Adep quôd pater filium pignori non poteft date. EQuififios.Cque *’^* pig oblig.nonpofli Tertió,res quarumruftici opus habent in eultura
-ocr page 247-LIB* III* Tih XV» auH-moi-reconirihiturohllgdtio* lög Cültura agrorLim.l.pignorum,cum Autenticafequenü» C. quæ res pig oblig.non peif.Qi.iartó,feruitutcs urbanorum prædi'o-rum,ne deformaretur urbis afpe0:us4»G' is.^B'na»fF»de pigno;
Quando aucc cc quib.modis creditorpofsitalienarepignus, uide que dixi in-^Contra autem,fupra quib»alienajicet uel non, Datur aut in hoc contradlu aÓtio pignoratitia diredle, debito n, qua repent pignus fi pecuniam folucrit,uel alia rationecredi tori fatisfecerit.l.fi rem.ÿomnis,fEde pig.adto. Aeftio autem pi-noratitia contraria datur creditori ad lump tus, li quos fecit in pi gnore.De hac adioe amp;aôlione hypothecaria dicemus in ^Item Seruiana,infrà de aclio.Præftatur autê in hoc contraAu dolus, lata amp;nbsp;leuis culpa»Cafus autem fortuitus Scleuifsima eulpa non præftantur.l,fi cûmuenderet^Venit.ff.depignorat.adlio*
DE VERBOKVM OBLIGA-tionibus» Tit. XVI»
O N tantum re contrahitur obligatio, fed etiarn Lier-bis,qui contractus propriè ftipulatio dicitur.Eftautê stipulatie fluid ftipulatio conceptio uerborum,quib»is qui interroga cur, daturum, fadurumue fe id, de quo interrogatus eft,in continenti fpondetud promictit-h^^.ftipulatio autcm«ff, eod.Et habet nomen à ftipulo, quod apud uetcres firmum Ggni ficabat, fortèàftipite defcendens,uthic inprincipio tituli no-ftri,E_ft enim ftipulatio firmifsimus contradus , quo reliqui fo-lentcolligari. Dico in definitione, conceptio uerboru,quiahic contradus non oritur,nifi uerboriim folennitas intcrueniat.Di co daturum,fadurumue, quia ftipulatio propriè cotrahiturper uerbafuturi temporis, amp;nbsp;per uerba præfentis temporis contra-da, (ut,promittis quod des mihi ioo.)regulariter non ualet.Di-co in continenti, quia refponlïo debet fequi interrogationem in continenti,nullo adu extraneo interueniente» d»l» i » ^ qui præ-fens, ff. eod» Dico qüód interrogatus fpondet 8Cc, Quia in hoc concradurequiriturcji præcedat interrogatio, amp;fequaturre-fponfio,alioqui ftipulatio non effetjndefequiturquódnccpfur dus,ne£^ mutus,net^ abfens,ftipulari poffunt. Exaudire enim fe inuicem debent, nee ftipulatio effet, fi promiftor annueret ca-pite,cüm nec^ naturaliter,necp ciuiliter obligetur»dd«t«in prin» S^^fi quis ita.ff.eodem»
IN Q.VIBVS DIFFERAT STIPVLATIO à conuentione SCc*
Differtaut ftipulatio primum à conuentione, quia Conuen-tip eftnomen ualde generale ad omnem contradu amp;nbsp;diftradu, , fiue
-ocr page 248-, ENARRATIONES IN INSTITVT»
fine re^uerbis,Iltens,fiueconfenfu,fine pernuncïu,uel pcpiflo-lam,fiue exprefsè,fine tacite fiat.l.i^conucntionis,cu fimil.ff,de ’ pac»Etfic differt couenno à ftipulatione, ficuti fpeefes à généré«*
SECVNDO DIFFERT STIPV-latio à promifsióne«
Secundo differt â promifsione,qui'a promifsio etianl genera^ lius quiddam eftquam ftipulatio»Àdàptatur enim adpaiflum^ pollicitationem amp;nbsp;ftipulationem,anguftior tarnen eft quam co^ ücntiodfSciendum^iDiélüm.ffde ædiLedi^o.
TERTIO DIFFERT STIPVLA-tioanudöpado»
Terho differt à nudo pa cd o» Quia nudum paótuhl proprie fit, quando quis non interrogatus promittit , ita tarnen üt is cui fit promifsio,confentiat, licet promittentem noh interrogaucrit^ Ideóque contrahitur per nudi confenius minifterium , une uer^ borum folennitate,neC parit aftionemjJurifgentium^ fed cutö nulla,cumibi nota.ff,dc pact*
QVARTO DIFFERT STIPVLA-tio apollicitatione*
Quarto differt à pollicitationc,quc eft quado unus promittit, amp;^ alter nee .tacite,nee exprefsè confentitpromifsiönid.pädlu.fb de pollicitatio. Et fit communiter inter ab fen tes g literas, upper nunciS* Vides ergo in quib,difFerantftipulatiö,nudS padij, 3^ pollicitatio , q? fcilicec in ftipulationé requirunt interrogatio ^ refponfio.Itêconfenfus utriüfc^, In nudo paft o fatis eftprormf' fio fine interrogatione,modô tame uterep côfentlat. In pollicit3-none quoq; fatis eftnuda promifsio cum confenfu unius tantu, promittentis fcilicet, Vide Do Jaf.fuper Rub.fEde uerb,oblig*
DIVISIO STIPVLATIONIS.
Eftautem ftipulatio triplex,pura,in diem,amp;conditionalis, DE STIPVLATIONE PVRAlt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Stipulatio pura eft,in qua nulla dies fiue conditio apponitUr, 8èillaftatim coraittitur quando eft contrafta,cêflat enim S^ue-' nitdies, Ecedere diem^ffde uerb^fignifu Debettameri tantum* temporis præterire, quôd traditio fieri pofsit,niß tacite infit téquot; pus* Vtfi quis pure promitteret dare centum Francofordise, bic dies tacite ineft, quofcilicetpöfsituenire Francofordiam*
ƒ DE STIPVLATIONE IN DIEM.
Stipulatio in diem eft,quado dies apponiturcertaud incerta, dum tamêcertufit,quód fit uentura V t prornitto ioo*poftmor tem mcam,Et h cc ftipulatio non committiqid eft,promiffum pc • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tinon
-ocr page 249-LIB' III‘'-‘;- ' Tib XVI* .TJeuerlorumolligiiïötiihab fÓ^ tl non poteft pnufquamuem'at dies. Ante euentü enim dïei petf 'non poteft, heet promiffor ftatim fit obligatus Jdeoep in hac fti pulatione dicit dies cefsifle,non autê uenme.Id eft, obligatio eft quidem ftatim eontralt;fta,c5miflatamê ante diei euentü non eftgt; Imo etfi dies ucnifïct,eodê tarnen die peti non poteft,qa totus is dies arbitno foluentis tribuic^omnis ftipulatio , bic tit.noftro*
DE STIPVLATIONE CONDIT ION ALL
Stipulatio conditionaliseft, quando apponit conditio de fu* turo,quæ habet fe ad elfe amp;noneire,utfi ita ftipulor: Promittis mihi loo.Ü Cæfar uicentTurcarri.l.Itacp«ff.ficertum petatur.Et hæc ftipulatio non obligat anteeuentum conditionis,nec etiani quid peti poteft.Quiaquod eft in conditione, non eft in obliga tionc4.fi quis fub c5ditione.ff.fi quis omiffa caufa teft. Hinceft quod dicitur in ftipulatione pura,cefsit amp;nbsp;iienit dies,id eft, pro miffor ftatim eft obligatus,itaquod petipoteft. In ftipulatione autem in diem cefsitquidem dies,id eft,promiffor eft quide ob-ligatus,nondum tarnen uenit,id eft, ante euentum diei peti non poteft. In ftipulatione conditional! neep ccfsit,necp uenitdies, id eft, promiffor non eft obligatus , nee etiam ab eo quicquam pcti poteft ante euentum conditionis»
SECVNDA STIPYLATIONVM DIVISIO.
Secundaftipulationum diuifio eft, quôdquædam confiftunt indando, quædam in faciendo* In ftipulationibus dandi pro-mifforfimtgt;liciter ad dandum tenetur.l.ubi autem ^fi«ff»de uer. obligat. Et naturalftius ftipulationis eft, quod diuidi poteft,id eft, quod pars debiti poteft folui, amp;nbsp;promiffor eiustphæredes tantum in reliqua parte conueniuntur. Ethoc eftuerum,fi pro-miffa eft quantitas aliqua, utioo.aurei.Secus fi aliqd corpus,uC homo,uel equus 8fc.uel aliud quoddam indiuiduum promitta-tur. Turn enim pars regulariter non poteft folui.l.rj^.Et harum, ^ l.ftipulationcs non diuidnntur. in principio.ff.eod»
In ftipulationibus autem que in faciendo confiftunt,ut fi qui# promittat ædificare domu, fcribere libru,fi id non fit,poteft a-gi adintereffe, quanti fcilicet ftipulatoris interfit, re promiflam taftam non effe.Et hoc ucru,fi non eft adieda poena, ut hoc mo ' do: Promittis mihi fodereuinea,amp; fi non feceris,promittis no-,n^inc, poena: lo.amp;c. Et utilius eft adpeere poenam,cum intcreffc ixonfacile poffitprobari,l.fi.ff.deprætoriisftip^fi.hic tit.noft»
Stipulationumquædam funtludi ciales, quædam Prætoriæ, quædam conuentionales, 6C quædam communes, fcilicet um Prætoriæ quam ludiciales* .......... r
-ocr page 250-ENARRATIOXeS* 1^ “INîTITVT.
DE STIPVLATIONIBVS IVDICIALIB. ' ludîciates ftipulacionesfunt, quæàlegib. lurifconfultotûm ‘ ud Imperatorumfunt âdïnuentæ,amp;^perofRciumIudicisuïuenlt; ns,fine prindpaliter,fiucincideiiteraccedatur, ubicunquceix-' quu uifum fueric,exercent,ut eft c'autio de dolo,uel fimile quid* dam, quod legibus ciuilibus Sd non prætorijs introdudum eftƒ Et hç ftipulationes non func numeracy, nec etiam comprehends gt;nbsp;turfub certis ntulis,fed funt fparfæ per uniuerfum lus ciuile,
' DE PRAETORIIS STIPVLATIONIBVS,
Præcoriæ ftipulationes funt, quæ non à lege lurisconfulto“* f rum et Imperatorum , fed tantum à Jure Prætorio introdudar Hint, 80 à Indice uiuo cxerccn t.Et funt trip lices, Judiciales, Cau^ cionales,amp;sCômunes.I.i»in principio^ft.deprætorqs ftipulau DE PRAETORIIS STIPVLATIO-nibus ludiclalibus,
Prætoriæ ftipulationes ludiciales funt, quæ interponuntuf propter fentcntiam,ut confèquatur effedum,quales funt ludica , turn folui,quod continet très claufulas.Prima de re iudicata fob uenda,Secunda,decaufadefendenda* Tertia, dedolomalo ab-futurod.Iudicatum folui.ft.jud.foluï.lcem continet rê ratam ha beri, qùa cômuniter cauet Procurator,fi non habet mandatum, ' uidelicet,dominum fuum rem ratam habiturum amp;c. dcquofuo • loco. Item de nouo opere demoliendo,quatenus per lèntentiam . apparebitiniuftèædificatum»
DE PRAETORIIS STIPVLATIO-nibus Cautionalibus,
pr.«toru mpu Prætoriæ ftipulationes Cauuonales funt, non quibus ftipuU ^‘^^^‘^^fo mur,ut ftntentiæ pareatur, fed inftar adionum habentur, Agb ' mus enim per eas,ut quid nobis detur,uel fiat,inducaturc^noua no,quod fit quatuor modis.Primo per ftipulationem legati, Sc ( cundo , per ftipulationem de tütela. Tertio, per ftipulationem rem ratam haben, Quarto,per ftipulationem damniinfedi.
Nouatio per ftipulationê legati fit hoc modojSi Qs mihi in te N«»-tó»per/K-j^„^ legâretio.in diem,ante euentu illius dlei,adione ex te-gatb^'^^”* ^ ftameto ab hærede teftatoris petere non poffum. Si aut ftipulor ab hgrede illos decem pure, nouatur Adio ex teftamcnto,p im ftipulationê prgtoriam, qug dicit legati ftipulatio,et poffum ft* tim petereAdione ex ftipulatu.I.Si Stichu^legata.ff.de nouât»
Secundo fit nouatio per ftipulationê Pretoriam Cautionalc dé tutela,hoc modö ;Tutör finita tutela couenic Adione tutelc.
• Si aut infpofita fuerit ftipulatio pretoria caunonahs, qug dicic
rem
-ocr page 251-LIB.UI/* T/f. XVÏ. Deiterborumobli^tioiubuf, ' • HÔ rem pupilli fatuam fore,poteft tutor conueniri Adione èx ftipulatu, quia Adio tutdæ eft nouata fiuetransfufa in Adiohcm ex ftipulatu, propter ftipulationem interpoütam.Igt;Si pupillus.*fF,de nóuati quot;nbsp;'
Tertia ftipulatio prætoria cautionali s eft,rem ratam baberi,et in^' ducitur per eam nouatio» Exemplum. Vt fi procurator acfncgocia alieuius exegerlt pecümam indebitam,fi non promifit de ratd^ ^ tft' dominum fuum ratum habiturumgt;conuenitu r per codidionéni ingt; debiti à Coluente pecuniam. Si autem promifitde rato,nóua^rilÏa condidio indebiti;,^ datur Adio exftipulatione iHa prætoria Vqua promifitrem ratam hab end,fi fine,inprin.ff.rcm ratam haben, Dif-fert autê hæc cautio de rato à fuperiori caunone de rato, quödfup^ rior fit per procuratorem ad litem propter efFedum fententiæ4Hæé-autem per procuratorem ad negocia,ut nouetur condidio indébiti.
Quartacautionalis ftipulatio quæinducit nouatiönemda'mni infedi,hocmodo fit ♦ Si uicinus meus ui uel dam ettrUit opUs,quód pofsitmihi nocere^competitmihi contra eum interdidum^quod ui autclam.Si autêftipulor ab eo dedamno infedo,illa ftipulatio prætoria cautionalis nouât prius interdidum, quodui autclamgt;’*Vide' 1.1. ^fludicialcs,cum ol^glt;3 art.ff.de practorrjsftipulat.
DE STlPVLAtlONIBVS PRAETOi? - ƒ riiscommunibus.
Stipulationes prætoriæcommunes funt,quæ fiunt ludicq fiftert-di cauCa,ói partim refpiciunt proceffumludicq^partim uero effedu fententiæ, qualis eftilla :Promittis fiftere in iudicio illo uel illo die* Idempromittisdefenderecaufam8^c. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
EFFECTVS prætoriarumftipulationücft,quödftipulatoïpet easredditurfecurior 8ó cautior. Ideóq'ómnes cautionales dici poC fentd.ti.^ communes*ff.de prætôrqs ftipulat»
- Difterunt autemftipulationesprætoria* à ludicialibus ftipulatio- p^^g^^,^ ßi^ nibus,quodin ludicialibusftipulationib.nonrcquiruntur fidéiuffo- puiatioMspm tes SC pignora.fed Catis eft fimplex cautio fiuc repïómifsio, ut patet fo«« 4Wiew * in cautione de dolo,nifi aliter â partibus adu fitjn prætorqs autê ft'^^’^“^’
pulationibus non eft Catis nudaprómiCsio -^ Cedréquiriturfatifdatio per fidemffores 00 pignora.ExceptiS tribus* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..f nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
. Prim^eftftipulatiO'eifc noui opens nunciationé, ïn qua diftingUe P Autquisfadtnouum Öpusinfolópr'iuató^i amp;tenetur fatifdare pL' gnoribusiudfideiuftbribus^de rionnocendöuel demoliendo» Aut ædificatur in publico,^ Catis eft nUda repromiCsio.’ ” '
Secundaeftftiipulatiéydè'd'arnnoinfe-doiin qua quoq; diftingue: Aut fitopusin flumine publico^qubd minatur damnum, Slt; requiri-tur CatiCdatio per fidduflores 8lt; pignora* Aut Cunt ædes in Colo pnH
-ocr page 252-ENÄRRATIONEJ IN INSTITVT.
uatorum^quæ minanturruinftm,Slt; fads eft nuda promifsio. Hare ta men diftinÂio procedit^ß quis cauet nomine proprio.Si enim alieno nomine caueret^ut procurator,indiftindc teneretur fatifdare per fi^ deiuftbres amp;nbsp;pignora,nec facis edèc promifsio«
Terdaeft ftipulatio dupli in cuidionib. ubi fatis eft repromifsio, niß exprefsèadüiïtdefatifdatione.lnreliquisftipulationibus omnL bus Prarcorqs requiritur fatifdatio uel per pignora,uel per fidciuiTo^ Tcs.d,la. ^»Sripuladonum.ff.de prætorijsftipula«
Secundo diffcrunt, quód ftipulaciones ludiciales edam poenaks funtperpetuac^id eft,durant^o.annis,utinfra,dcperpetu.amp;tempo* alt;fd»Vtfi quis ftipuktur hoe modo ; Promitdsdedoloabfuturo, amp;nbsp;fi dofum commtferis,promitds nomine pcenæ »00. Si promiffor an^ te lapfum ^ó-annorum dolum cómitteret,incidercc in peenam, quia bæc ftipulatio ludici^'seftperpétua. Prætoriæ autem pcenaks funt temporaks,annum tantum durâtes» Vt fi quis hoc modo ftipulatur : Promittis de no iniuriando uerbis,^ H iniuriam mihi feccris,promit eis nomine poen ar centum, Hoccafu fi promiffor eJapfo uno anno,co uitiadixerit,non incidit in pc£nam,quia hæc ftipulatio eft tantum an nalis.Uin honorarqs,ff. de adi.SdoWigau
, Tertio differunt,quód ftipulationes prætoriæ ferêomncscopregt; hendunturfub ccrtistitulis^utfub ntulis,dc Aediliiio edido, de noui opcrisnunciatione,dedamno infedo, prætorqsftipulationib» rem pupilli faluam fore,iudicatum folubrem ratam haberi Sfe» ludiciaks noncomprehendunturfubcerds titulis,fed funt fparf? per uniuerfum lus ciuik amp;c. Et tantum de prætorqs amp;nbsp;ludicialibus ftipuIadonibus.Dequib.omnibusuide tex.ink^.amp;ibiBarto.amp;laß ff.de uerb.oblig«texc.cumgl» amp;nbsp;Bart.inl.i.ff.de prætorrjsftipu».
DE C ONVENTIONALIBVS STIPVLATIONIB.
Conuentionaks ftipulationes funt,quæneq; iuffu ludicis uiui,ncç per edida prætoris mor tui,fed ex partium conuentione condpinn.* tur,quarum totidemfuntgencra,quot poffunt effecontradus» ^Cb uentionaks.infr.dediiiiß.ftipu«
DE STIPVEATIONE COMMVNI.
Stipulationes communes funt,quæ interdum funt ludiciaks, in-terdum nero Prætoriæ^ Comunes.infr«de diuifi.ftip» Quaks funt:
«; rem pupilli faluam fore,ftipulatio duplæ,ftipulatio de rato 8ec.
Stipulatio enim,rem pupilli faluam forc,prætoria eft, quando is. cui dccernitur tutela,pupillo cauet,res fuas faluas fore.
DE STIPVLATIONE IVDICIALI#
ludicialis ueroeft,quando onus tutorum iuffuiudicisuiui,non t pG pupillo,fed alqs contutoribus cauet rem pupilli faluam forc,pro^
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pw
-ocr page 253-LIB. III. Tit. Xvr. CeKcrbonmobU^tionibM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tit
pur fedandam difcordiamJ.irj.i'n fine.ff,dc adminiftr.tutO»Sic ftjpn latio duplæ in cuidionibus turn demum prsetotia eft^quando uendi tur feruus,ucl animal aliquod«ludicialis ucro eft , quando uenditur aliqua alia res preciofior : fic quoq; ftipulatio derate eftprætoria, quando interponitur à procurator« Adoris Judicialis uero eft,quâgt; _ do interponitur a procuratoreRei,ut loan, de Plat* infra in tirade di-uif.ftip. Hæ ergo tresftipulationes dicuntur communes^quia inter,. dumfuntïudicialesJnterdumuerôPrætoriæ» VideBarto.ini.^.in prin.fEdeuerb,oblig.Et tantum de diuifioneftipulationum.
Acquirimus autem obligationem no tantum ex noftra ftipulatio-ne^fed etiam ex ftipulatio ne illorum,quos in poteftatehabemus,pu-taper liberos noftros,puta in peculio profcditio,quo ad plena pro pnetatcm,Sóin peculio aduentitio,quoadufufrudum. Item acquiri mus per feruos S^c.De quibus fuo loco ♦
C A VS A ftipulationis eft folennitas uerborum, praccedentefcili-cetinterrogatione,8^CequenCeTefponfione,Cuni COnfenfu 8^ prüfen tia utriufq;,tam ftipulatoris ;,quam promifforis. d.l.nin princ.ff»dc uerbgt;obliga.Ethic cotradus eft à lure ciuili introdudus, non autem à lure gentium.
EFFECTVS funt,primo^quod ftipulatio tanquam uinculum quoddam firmat omnes contradus,fuper quibus interpomtur.Secu do parit obligationem addandum,faciendum,ucl præftandum, 6c per confequens Adionem.
Dantur autemex ftipulationcduæ Adiones. Condidio certi ge-neralis,8c Adio ex ftipulatu,ut hie in principio tit.noftrt.Condidio certi generalis habet locum,quando certum quid dedudum eft in fti pulationem,puta quod cotinet quid,quale,quantum î ut quado quis ftipulaturuiniRhcnenfisdecem urnas: Adio autemex ftipulatu da tur,quando incertum eft,quid fît promiffum ; ut G quis promittit e-quum in genere.
Redditur autem ftipulatioinutilis multismodis, Primo,propter impofsibilitatem naturae. Secundo,propter impofsibilitatem Iuris* Tertiô,quando quis alteri , cuius iuri fubiedusnon cft,ftipulatur* Quarto,propter diuerfitatem in qualitate ÔC quantitate. Quinto,ra none perfonae ftipulantis,ucl promittentis . Sexto,impolsibilis con ditio. Septimo,dreunftantia loci* Odauô,errorinrepromiffà. Non0,turpitudo. De quibus omnibus habetis titu.dcinutilibus fti-pula,
ENARRATIO TEXTVS.
Siittccrfdiyit.)Hocfallitin dotc,pro quadatur Adio ex ftipulatu, licet incerta fit,5C ftipulatio non fit interpofua.Fingitur cnim inter-
T* iq
-ocr page 254-E-NARRATIONES IN INSTITVT.
pofitafauorc dQris.Ui.i'npnncip.Cfderduxonaâio, Regula eft, quod incerdtudouitfat ftipuîadonem,L Ita ftipulatusÆ.de uerbo, oblig.Tu breuibus die : Aut promittitur quid in generc generalifsp moputfipromitto animal, inutiliseft ftipulatio, amp;S nulla datur A-0:io,quia ftipulatordando mufcaIiberaretur,Aut promittitur quid ingcnerefubaltcrnO;,quod Dialectic!uocantfpeciem , certisq; finigt; bus continetur, ut homo, cquus*Et debetur nee Optimus, nee pefsi-mus,fed mcdiocris.I.Ieoato generaliterxum olo.ff.de kga.i.Vide co piofifCDo(ft,ind.l.Itaftipulatus^4deuerb.obliga.
Cowycj7iOT,;)Confcftiin intellige cum quodam tempons modéra^ mcnto,fortcdccem dierura,qu0dfcilicet ftipulator non ftatim pub fet fores promiftorisd. Q^id dicimus.lRde folutio.
^, ^t J( ita^
Q^wa ad templis (luid nonpotc/l de^erj, J) Tempus non eft modus tolkndx obligationis,ficut neeinducendæ,quia tempus,nequede-liÄumjUeq; contraftus,neq; quafi delidum, neque quaficontradus eft^rgo no inducit obligationem,quia omnis obligatio ex ibis quatuor oritunSic quoq; obligationem non tollittcmpus,quianon nu meratur inter illosmodos,qui obligationem toUunt. De quibus infra. Quare fcquitur,quôd in bac obligatione,quaquis promifit ali-cuidecern aureosannuos,quo ad uiuitpromiftor , etiam hærcdi ftf-pulatoris obligatus fit.Hæres tarnen petendo illos aureos,rcpellitur à promiflbre per exceptionem paefti conuenti.Qjiia inter ftipulato-rem amp;C promiftbrem conuentum erat, quod illiaurei tantum in uita ftipulatorispeterenturd.obligationum ferc.^placet/ff, de adio. SC obligate
^ Ijoca etiam»
Tempus adie^um,') Committitur autem id tempus arbitrio ludicis qui æftimat quanto tempore diligês paterfamilias in locum folutio-ni deftinatum peruenire pofsit,ut neO; duplomate,id eft,diebus et no 0:ibus,amp;rtempeftate contemptahæccontinuarecogatur, Ncq; tam delicate progredi debet,ut reprehefionedignus appareat.Sed ration ne habita tempon’s,anatis,fexuSpUaIetüdinis,8Cc»proficifcatur promittens uteo tempore perueniat, quo pleriq; eiufdem conditionisfo • lent proficifchl.continuus* ^. cum ita ftipulatus.ff.de uerb.oblig.
^ Qanditiones,
Conditio eft triplex,depræfcnti,de præterito,amp; conditio defu-turo. Conditionesdepræfenti, amp;nbsp;conditionesde præteritoimpro-priefuntconditiones,necfufpendunt obligationem. Vtcùm dico: promittismihiioo^fiiameftconuentus principum Auguftæ: fi ill* principes funtAuguftæ,ftatimobligatio eftcommiflà,Siuerô non
• funt
-ocr page 255-LIB; 111. Tit. XVII» Tieiuoi.ttkprogt;nittindi,crßtpuldnii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt^ funt Augufte^ftatim eft nulla, nee fufpenditun Conditioautcmdé future propne eft conditio, ut cum dico : promittis mihi lOo, fi Cæ far uiccrit Turcana.Hæc obligatio fufpenditur ufq; ad euentum con-ditionis.
/Ve^uantitasflipuIation(fi')3ienimnoncÜ3idicamp;Si pcena mftipu-latione fadijcogiturftipulator agere quanti fua intereft rem promif famfaélam non cfïè,amp;f fictenereturprobareintereffè, quod tarnen eft difficile probatU;,ut I.fin.ff.de practor.ftipulat»
VERS» Sedß queedamßeru
Id eft,fi quisftipuleturfadumaffirmatiuum, 8C fa dum negatiuu fimul, ut hoc modo : Promittis mihi ædifîcaredomum,amp;pofte» nonimpedire,quo minus inhabitem»
DE DVOBVS REIS PROMITTENDI, ET ftipulandi» Tit» XVIb
n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;promittendi propriedicutur, quiunam Sd candê
S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem, firn ui amp;nbsp;femel æqucprincipaliterpromittût,
§ ut hoc modo ; Titi promittis mihi decern aureos. Et Sem Îisagî^l proni promittis mihi eofdem deeem aureos amp;c»Sûtduo rei promittendhôô quilibet tenetur in folidum.
Duo autem reiftipulandidicuntur,quandoduo ud pluresunam amp;nbsp;eandem quantitatem fimul amp;nbsp;femel æque principalitcr ab uno fti pulantur,amp;r tenetur promiffor cuilibct ftipulantium in folidum,
Differunt autem duo rei promittendi amp;nbsp;ftipulâdi ab co qui in de^ • fedum promittit,quod adiedus in defedum non tenetur ad certam quantitatem,fed adid tantum,quod creditor adebitore fuo cofequi non poteft,l.Decem,cum ibinouff.de uerb.obligé
Différât quoq; Correi à fideiuCfbribus,quód fideiuffbres accédât obligation! altcrius,nec poffunt conueniri in folidum,nifi Reo prin-cipali excuffo.Correi autem funt æque principalitcr obligati pro fe SCc» De quibus dicemus in tiude fideiufforib» Hodie tarnen duo rei promittendi amp;nbsp;ftipulandi non cóftituütur,nifi exprefscagatur,Aü tcntica.Hoc,G«dcduob. reis promitu
^ Ex duobi(Sreti.
Vt fi quis ita ftipulatur : Titi promittis mihi to*aurcos, fi celebra-bitur concilium.Et Semproni promittis mihi eofdem, pure conftitu untur duo rei promittendi.
DE STIPVLATIONÈ SERVORVM;
Tit, XVIII»
VERS* Sedetßb(eréditai inplcrif^-.
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T •^
-ocr page 256-ENARRATIÖNES IN INSTITVT, '
43803' IC1T notanter,in plerifq;, quia hæreditas no indift^ötH:«^ fuftinet uicemdefundi. Si enim defunftoquid fueritabgt; Iatum,dicitur furtum commiiTum, Hæreditati autem rc* 'gularitcrfurtum fieri non poteft»Sed fiquid amouetur, dicit ur crimen expilatæ hæreditatis, Vide gio, hie in uerbo;,plerifq;,^
VERS, Idem lurUeü^
In hoc differt ftipulatio filior umfamihas a ftipulatione feruorum, quod filr)familias in duobus cafibus fibqpfis ftipulando acquirut obgt; Iigationem,amp; nonpatrbutfiftipulanturexcaufa caftrenfigt; uel quafi caftrenfi.Sccusfi ex caufa aduenntia,uel profedicia^quia ilia obligatio acquiritur patri.
Sedeumfiéîum^
Stipulatio feruorum eft duplex,quædam confiftitin dando,quae* daminfaciendo.Quæ^ndando confiftit, acquiriturdomino.Et in hoc cafu loqui tur principium iftius tituli. Qua; uero in faciendo con fiftic,acquiritur ipfi fcruo,commoditas tamen ad dominum pertinet« Etinhoccafuloquitur ^.fed cumfadlum.
DE DIVISIONE STIPVLATIONVM.
Tiu XIX.
VERS» ludicialcsfunt.
X E M P L A Iudicialis,uide in glof.in uerbo,de dolo,6^ ^ uerbo,de perfequendo,
'PratoriafunU) Damni infet^buthoc modo ï Aedes uicinimeiminanturruinam.EgoftipuIor abeo de da* mno futuro,ut caueat de refarciendo,fiquid inde damni accident« Si aliter, ) Nam Ô^ Prætor turn demum iubet res pupilli faluas fo' re cauer^quando conftituitur tutor. Etfithæc cautio ipfi pupiUo» Qtiandoautemunusextutorib.iuffuiudicis non ipfipupillo, ftd alqs contutoribus,cauetrem pupilli faluamfore,propterfedandani difcordiam,iudicialis res eft.
DE INVTILIBVS STIPVLATIONE bus* Tit. XX.
VERS. AZee in pendentif
OTA hic régula,quando ftipulatioâ principio eft nuHa, 1 ut eft ftipulatio liberi hominis,licet poftea deueniat ad ca-fum,à q pofsit incipere,utputa fi liber homo promiffus/a dus fuentferuus,no tamêrecoualefcitftipulatio.Etficecotrâ,fî ftipu latio ab initio ualuit,ut fi qsftipuletferuû,qui deueniat ad cafum,aq no pollet inciperc ftipulatio,puta quad fine fado promifforis manu • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mitteretur,
-ocr page 257-I,IB. 111. Tit, XX. Ce inutilibaißifiulation^ttf,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U^ mitteretur , uidaretur^ Ripubdo , quæ ab initio ualucrit.
VERS. T^aminfinis
Infans pro prie dicitur,qui nodum adimpleuit (eptimum annum« Infandæ proximus^qui nondum adimpleuit decimum annum. Pu* fees uero^qui adimpleuit 14. Et pubertati proximus, qui adimpleuit decimum annum.
Siferiptum^
Solcnnitas Ripulationis bajceft, quod præcedat interrog ado, ÔC fequatur refponfio. Et eft duplex. Solcnnitas extrinfeca,amp; intrinfe^ ca.Extrinfccacft.quando ininftrumento tâ deinterrogationc,quam de refponlione caueturdntrinCeca cft,quando tantum in inftrumen-toHtmentio promifsionis,tumiuspr%fumitintcrrogationem acceT liiTcyniH contrarium probetur.
Neq; cnim neceffe eft in refpondendo omnia repcti, quæ ftipula-tor expreflerat. ƒ præterea,fuprà eodem.
^Jieccrit panam^) Vchocmodo:promitds Sempronio dare 50, (tlinondederis^promitds nomine pœnæ centum*
VERS» Etßcreditori.
Vtfi creditor meus^cui fundum oppigneraui, promifit alicui pee nam,quam fi tenerctur præftare , forte cogeretur uendere fundum nieum oppigneratum^Egoita^ftipulorabillo cui debetur poena* ut creditori meo poenara remittat.Hoe cafu ualet ftipulatio, licetab terifiac,quia meaintereft fundum meum quem oppigneraui, prompter poenae commifsionem non diftrahi.
^ p^rßa uisc^
Sicuti ftipulatio fadialicni fine pcenæ adieddone non ualet, Ita quoq; promifsio alieni fadi non ualet, ut hoc modo« Promitto obi quod Titius feribat tibi librum*
item nemo rem fitam,
V t hoc modo:Promittis mihi uuas in uinca mea nafcituras, non ualet,quia quod prius meum eft,amplius meum fierinon poteft, ^ Qj^d turpi excaufa,
Sicut cnim de natura impofsibile eft? quern digito coelum attinge re,Ita quoq; de iure impofsibile eft,quern pofte homicidium^uel facri legium committere*
DE FIDEIVSSORlamp;Vl Tit* XXI, J^l C T V M eftCuprade obligationibus,quibus quis j^incipalb ter 8^ pro feipfo obligatur,Sequitur nunc quib.modis quis pro aIio,8C fie acceftbric obligatur.Sunt autem perfonatum fpecics,quc • proalqs
-ocr page 258-ÈNARIl’ATlÖNÉS IN INSTlTVT. *
pro ani?intercedunGqui'nqgt;Mandator;,Sp'onfor^ Conftkutus, Exgt; promifldr,amp; Fideiuflbr* • lt;
Miiidrffor. Mandatoreft qui confentitde præftandô officio gratüito,amp; colt; fticuitur tantum ante obligationcm principalis, exce^ÓMbo cafu» ut cum mando creditor! alicuiusjiie urgeätdebito^em^tiUfffiperrcui lo mcOfUSiucró nonrcmunerandigt;^»fipoft,VerEpTàttlSff?Hîandàgt;
spanfor. Sponforéftqiu fua fpontc amp;nbsp;fine rogaMine interC^diïpro alip principali debitore præferitc, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; ip i !' -
Conftitutuseffiquipromittitnudopadofoluere, quod ipfeud on i u Ui, g|^yg 3j^j.^ debebat,0^ is tantum poft obligationcm principalis acee-’ dit*
^xpromiffor. nbsp;nbsp;Expromiffior eft,qui promittit pro nS obligato,ut fidominus ücE let manumittere feruum,qui ei deberet decCpSlt; aliquis accederetprO/ mittens domino illos dccem ‘pro’ fcrtio lt;nbsp;dieeretur is expromiffior, quia promittitpro feruoquiobligatus nóu eft faltem ciUiTiter,!. Et deganitr. ^. Icruns pacrionis,ff.de dologt; gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
Piddulfor. Fideiuflbrueró eft,qui perftipulationem dbligaturpro afio prin cipait ad iUud idem,ut fitcreditOri diligcntius cautum. Et fi.plurcs ftintdatifideiuffiores uni creditori,tencntur ornnesin foliduipfo lu rc,nifi creditor diuidat petitionem fuam.l.r‘eö?,G,dd fiddfiffibnbu^* Beneficia fideiu(Jórum4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ofi^uqqo u
quot;Habenttarnen fideinflores duo bénéficia qüæ obfjCèfé-^dfiujlt» Primum eft beneficium epiftolædiui Adrian! ,'qpo cfèdlfór counit diuidere obligationcm, èC à fingulis fuâm partern petere^, fi modo folucndo funt. Si uero quidam fideiuflorum foluendo nonfunt,cæ-trti oner^ntur ^'fi plures,hiGt!tuIó’noftrov Hoc tarnen üérlWcftpfi bü«?ibeneficïó ex preise non rcnunciauerunt. Sccundum bciiéficinnl fi'deiuffiorum eft difpofito Autenticæ præfentciC, de fideiuffio.quä caueturquôd creditor fideiuflortnTcoAuenire non poteft,niiipr^us excuncrprinc!palidebitörc,qu!'fifucrit a b fen s, uel non folucndo, conuenitur fidciuffior. Poffunc autem fideiubcreomnes, qui alioqui obligari poffunt,Excip!untur tarnen milites.!.Milites» C.locati, Se-cundó*.deriG!»Tert!ó mulierès.Vt C»pertotum tit.Ad S.C^VeUcia. Et poteft fidciuisio fieri pro omnibus perfonis, quæ cimfiter ^ natu raliter obligari poffiunt.Ïtem poteft accederc fideiuffor tatum in c!uE li obligatione,ut pro, co quidedit chirographum alicui fpe futura: numeration!^,'iriquó confitetur fc pecuniam mutuo accepiffe,quant edmemtonaccepit.Etboe cafu habet fideiuffor exceptionem cótra creditorem,non numeratæ pecuniæ. Similiter poteft accedere fide-iuffovdh fbla natüfali obligatione^ut fi detur pro feruO tantum natu Ec.qe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;raliter
-ocr page 259-lis; III ru. Xîrr. neTHeiufni^. . ^^^^1x4
' ' flitter ôbligato.Prædida tarnen omnia intcOige in ciuilibus caußs;? tjuiaincriminalibusfidciufsio nonadmittitur, ,
C A VS Afinaliseft,ut creditortdiligentius fit cautum.Sunt enira duæ cautioncs quæ dicuntur plenæ,per fideiufibres fcilicet,amp; pigno ra.Siautemfîdeiufïbrpro reo foluit,repc tit ab co per actionem man dati»
ÇFinans') Id eft,fideiufsio debet fieri per ftipulationem, Sc ftipw-latiofitperinterrogationem 00 refponfionem,0C fie foknnitcr» Si autem^nunc in inftrumento efktferiptum quern fideiufsiflc,nec tame fieret mentio ftipulationis,nihilominus præfumitur quod ftipulatio interce{Icrit,amp; fie quod omnia fint folenniter ada, quia huiufmodi folennitates intrinfeca: præfumuntur. 1. feiendum, ff»dc uerbo^oU ligat.
DE LITERAfiVM OBLIGATIONE Tiu xxih
E QVIT V R tertia fpecies contradluum, ex qua oritur um obIigatio,contradusIiterarumfcilicet,Eftautem obli-gatio Iiterarum,quando debitor fpc futuræ numeratio-nis dat chirographum,in quo confitetur fe certam pecu ' niæfummammutuô accepifie, Dicofpe futur» numerationis, quia fi ex caufa de præterito cofiteor me debere, ut quia emi rerri aliquam a creditore,amp;:tuncnonatt€nditurnumeratio,fed tântùm an preece. ' dens caufa fuerit fufficiens^Et hoc cafu non habet locum materia ti-tulinoftri.bAduerfus.C.de non nume.pecu^Debet enim hæc obliga ‘ tio fieri de pr^Cent^non autem de præterito» Dico^dat chirographs etc.quia fi debitor confitetur fine fcriptura,non eft obligatio literaru, utSali.inl.generaliter.C.de non num.pecu.Dico,in quo confitetur fe mutuo accepifle^quia ficonfiteretur pecuniam fibi efle numerata, non eftet contradus Iiterarum,fed contradus qui re cotrahitur, mu tuuni fcilicet.Dico certam fummam,quiahic contradus regulariter habet locum in reb.quæ numéro,pondéré,amp; merifura conliftunt» Si autem ex alia caufa quam mutui confefsio fiat,ftatim præiudicat fibi confitenstUgencraliter.C.de no nume, pecu» Eft enim fpecialein mu ■Wo.-'..-,
Caufam efftcientem iftius obligationis uides efle confefsio,nem in ’ fittris fadam.Et eft hie contradusaiure ciuili introdudus, Reliqui ‘enimfere omnes funt Iuriis gentium ♦
Û E F F E C T V S eft,qu0d confefsio in Uteris fada parit ciuilem ob E^«Ä»». (I'gationem tantum ante biennium^non autem naturalem, quia deficit confenfus debitoris,uoluit enim tacite fe nolle obIigari,G nume-
ratio
-ocr page 260-r, C N A |t.R A T 1ÖN E ^ t« I N s T i T^,
; Mtio pccuniæ non fcqueretur * Poft biennium accedit quo^j natura» lis obligatio ad ciuikm«Præfumi£ur enim quod pecunia fit nurtlcra» ta,ex quo debitor Infra biennium chirographum à debitore non re* pctqt. Oritur autem ex ilia obligatione adio ex ftipulatu,fi ftipula» tio intercefsic Si uero non intercefsit,oritur actio qua: uocatur con-» diiftio exlege^tin contradib.C.denon nu,pec«Et ficreditor infra bu ^ennium aclione ex ftipulatu egerit,pot€ft repelli per adionem^ in fa-Óturn.Si uero codidio ex lege à creditore propofita fuerit infra biengt; nium,cliditur per exceptionem non numeratæ pecuniae« Et transfer tur onus probadi in creditorem ,ut probet fcilicct pecuniam , de qua in chirographo metio fit,numcratam e(re,Gucropoft.biennium agit creditor,probaturadio per confefsionemebirograpbariam. Non cnim præfumitur debitorem fuiflètamnegligcntem,quôd infra bien niuin chirographum fuum non repcticrit,fi pecunia numerata non fuiffet.Et fie eft præfumptio pro fcriptûra,quæ transfert onus pro* bandi in debitorerrout probet fcilicct pecuniam numeratam non fu* iife.Et hoc fpeciale inhoc ccntradu.Idem tarnen eft in fponfo,qui cö ficeturfe accepiffe centum aureos in dotem afocero, iuxta 1« in con* uad»bus,in fin.C.denonnume.pecu. InquibuscafibusccfTatcxcc* ptio non numeratæ pecuniæ.Vidc loamde Plauhic, Hæc tarnen cj^* ceptio non numeratæ pecunia: ceflat in quinque cafibus. Primas» quandoquisconfîteturferecepiflèdepofitura. Secundus, quando procuratorfifei confîtetur fe recepifte folutiones tributorum,6c col* Iedarum.Tertius,quando maritus poft dotalia inftrumenta confite* turfe dotem recepifte, Quartus,quando procurator fifciuendens rem,confitetur fibi precium eflè folutum. Quintus, quando mulkt in inftrumento fideiufsionis confiteturfe precium recepiflepro fide* iufsione. Vide Ioan,de Plat»
'jPoümulium temporat
Non poteft fe defendere per exceptionem non numerate pèCU* nix,nifi paratuseftet probate pecuniam numeratam non efte»
DE OBLIGATIONIBVS EX CON. fenfu» Tit. XXIII.
E QVIT V R quarta contraduum fpccies,cotradusfd licet qui confienfucontrahuntur.Dicuntur autem dhco* tradusoonfenfucontrabi, proptereaquodineis nudu# confenfus parit obligationem ^ adionem , quod non
; cftinainscontradibus. Ideoque difterunt abalfiscontradibus.Et primo differunt abillis quire contrabuntur, quaicsfuntmutuum, indebitum,commodatum,depofitum,pignut, dc quorum fubftan* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;da
-ocr page 261-LIB. Ill* Tib XXrib neoUigitMuscxconlcnfit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»$
lia eft quod res interueniat, alioqui nihil operantur. Secundo differunt à ftipulatione,de cuius fubftantia eft, quod partes fine præfentes,8dconfenfum uerbis exprimant. Tertio differunt all terarum obligatione, in quaneceffano requiritur feriptura« Quarto differunt à contraftibusinnominatisjquiquo«^ confen fucontrahuntur^Sed tarnen in eis folus confenfus nihil opera-tur,requiritur enim rei interuentus* Confenfus tarnen eft de fub ftantia omnium contraduum. Sed confenfus folus per hoc fine alioadminiculo nufquam parit obligationem Slt; actione quam in emptione,locatione,focietate amp;C mandato*
Præterea differunt ab omnibus contradcibus, fupra nomina* tis, quodinfuperioribus principaliter obligatur tantumunus, utin mutuo mutuatarius,in ftipulatione promiffor. In his ante cotradibus obligatur uterc^, ut in emptione obligatur emptor adprecium,Uenditor uerd ad tradendam rem uenditam.
Poftremd differunt à ftipulatione,quod in eanihil uenit,nifi de quo exprefse adum eft. In illis autem contradibus officio iu dicis ex bono amp;nbsp;æquo mul ta præftantur,de quibus adum non
, eft.Vtfi quis ignorans uenderet equum uitiofum,teneretur cm* vitiumeHi ptori de uitio,utcunqt de eo nihil fit adum. item fi quis fimplici^^^^* ^^. ter conduceret domum,cuius parietesrumperentur 8Ccæ.tencrc per^^q^f«,. tur condudor de ruptis amp;nbsp;c^fis officio iudicis ex bono Slt; equo, licet de eis nihil fit adum.
'Percpi/lolam,) Inde fequitur qudd etiam furdus 8ó mutus hoe modo poffunt contrahere.
quot;PromUtat,) Etquod uerbis omiffum eft, habetur pro om/ffo, neqp aliquid præftatur ex æquo 8ó bono*
DE EMPTIONE ET VENDITIO* ne; Tit» XXIIIL
1 RiMvs contradusquiconfenfucontrahitur, eftem* ptio.Ccepitautememptio primum a permutatione* Olim cnimcumnummus non effet,neep merx,neque precium conftituebatur,Sed unufquifep fecundum te porum acrerum necefsitatem utilibus inutilia permutauit, quia autem no femper,nec facile côcurrebat, Ut tu haberes quod ego defiderarem,amp;econucrfo,ego haberê, quod tu accipere uelks, inde eleda materia cft,cuius publica 8óperpétua æftimatiodifft cultatibus permutationu æqualitate quantitatis fubueniret,eacp materia forma publica percuffa,nûmus dicebatur,preciû â mer* ' ce diftinguês,ac emptione côftituens.uidel.i»ff,de cotrah.empt.
n,
-ocr page 262-BNARRATIONES IN INSTITVT.
QVOMODO CONTRAHITVR EMPTlO Sóuenditiopnmo»
Contrahitur autcm cmptio Só ucndiüo folo confenfu,poftquani inter emptoremamp;: uenditorem de precioconuentumeftuerè amp;nbsp;no fimulatè* Dicofoloconfenfu, quia nonrequiritur interuentus ref, utcunqueenim merxtraditanoncft,necprccium numeratum,tameji fi'conuentum eft,utnnq; orta eft obligatio , quod fcilicet uenditot tenetur ad tradendam rem, amp;nbsp;emptor ad precium numerandum» Deinde quoque non requiritur partium præfentia,quia inter abfen« tesputpernuncium,uelepiftolamemptio fieri poteft. Dico uerè ^ nonfîmulatc,quiafide precio conuentum eft animo donandi, env ptiononeft.Contrahiturautememptioóó uenditio bifariam» Ao£ per uerbapræfentis temporisent quiauenditor dicitjuendo tibi ü-* Jamuel ülam rem« Aut per uerbafuturi temporis, ut quia uenditof promittituendereôC tradere« Primo cafu diftingue: Aut fadia eft uera traditio rei uenditæ,Slt; emptor non habet adionem ex empto ad perfediionem contraduSequia per traditionem iam perfedus eft» habet tarnen alias adiones. Prima, fires empta fueric euida, poteft emptor agere de euidione contra uenditorem.LEx empto,in princi pio.fEde ad.cmpti.Secunda,fires uitiofa (intellige de uitiolatentij eftuendita,habetemptor adionemredhibitoriam contra uendito^ rem,ut contradus diflbluatur.d.k Ex empto» ^ Redhibitionem. Hi dead^empt»
T crtia,fi uenditor pada adieda emptori no feruauerit,habet em^ ptor contra eum adionem præferiptis uerbis 8Cc. ad impletionê pït-dorum.l.x,C.de pad»int»empt»amp; uend.
Auteftfadaquafitraditio, putaquia uenditorconfiteturferctn uêditam precario tenere ab emptore,quo cafu,quia translata eft nagt; turaÜs poflèfsio,per quafi traditionem competit emptori ad confer quendam ciuilem poft'efsionem,adio ex empto. Ita colligitur ex gh in l.lulianus.^ po{refsionê»ff»de adio.emp. Aut resuêditaomnino non eft tradita.Et tune,aut emptor prccium non numerauit» uel nugt; merauit,fcd tantum partem precq,^ non poteft agere contra uend^ torem adioneexempto, utrestradatur (nifialiter conuentum fit) quia uenditor rem ipfam pro pignore retinere poteft,nifi preciu fok uatur.dJ.IuIianus.^olFerri.ff'.deadiOiempti.Autemptornumera.« uit precium,amp;S tunc,aut uenditor habet rem uenditam, Só competit, adori adio ex empto,ad rem tradendam» Aut uenditor non habet rem,amp; agitemptor contra eum ad intcreftc,quanti fcilicet fua inter» eft,quod res tradita non eft»I.j.in prin.ff.de adio. empt.
Secundo cafu,quando fcilicet emptio SC uenditio eelebratur pet uerba
-ocr page 263-LIB* IH* fit* XXIIII* Heemptioneamp;ueniitionei ü^ ucrbafuturi temporis .Diftingue: Aut eft à contrahentibus aft--, quid datum nomine arrarum^ amp;S tunc ft comuni confenfu ab cm ptionedifceditur,arra non amitcitur» Siuero altero nolentedi-* fceditur,0d tunc ft emptor difcedft,amittit quod nomine arrg de dit.Si uero uenditor difcedit,reftituit dupluarræ ^ In his ante.. , hie tit.noftro« Aut nihil eft datum nomine arrarum , Sif impunc difeeditur.argumj» q» C^quando liceatab emptio«difcederc» -Secundo contrahitur emptiaS^ uenditio , aut in fcriptis,auc fîneferiptis»
In fcriptis fic,quando conuentum eft,quod non aliter ualeaf, quam ft defuper faftafit fcriptura, quo cafu contractus dicitur perfed:us,poftquam fcriptura redaCta eft in mundum^In hisau tem.hic titmoftro» Et ante illam abfolutionem feripturæ uterep poteft pec ni tere» Si tarnen ab initio fimpliciter contrahitur,^ pofteafit fcriptura tantum ad probationê contradus, quo cafa contraftus etia fine fcriptura ualet.l.Contrahirur* ft.de pignorgt;
Si ueró fine fcriptis celebratur emptio , ftatim eft perfecta,^ adobftgationem,nec etiameftlocuspcenitentise,utcuncpmer5i: tradita non fit,nee precium folutü,nifi data fit arra» Turn enim locus eft pœnitentiæ.Ita tarnen quod fi emptor à contradu rece dit,arram amittat.Siueró uenditor, reftitua t dupheatam»
Tertio contrahitur emptio uel pure;nel in diem,uel fub con-ditione» Pure fit,quando neep dies, neep conditio adr)citur,fed fimpliciter contrahiturjn diem ueró, cum adiecdo die,quo cm-ptio perfici debet, contrahitur.Sub conditione,cùm in aliquem cafum differtur emptio.De quibus uide ^ Omnis ftipulatio,c5 feqiien»fup, deuenoblig» Diciturautem Scilla Conditionalis emptio,quando exprimitur, quódfi quis meliorem conditione adiecerit,res fit inempta,ut ft.per tot» De in diem addidio.
Quarto contrahitur emptio» Aut fimpliciter,aut adieclis pa-dis.Simpliciter contrahitur,quado uenditor tenetur tantum ad tradendam rem, emptor uerô adnumerandum precium» Adie-lt;ftis paftis contrahit, quando ultra traditionê rei et precq nume rationê,alia qcp requirunt,uthoc modojVendo tibi domiï mea fub illo pa(fto,ut fi tu pofthac uêdereuolueris,mihi uendas» V el hoc modo : Vendo tibi fub hoepafto, ut quadocuip libuerit à teredimere poITem’De quib.C.per to.ti.de pac*int.emp»et uen» c Avs A efficiens contradus iftius,cft conlenfus contrahenti-um.la.in fin»ff.de contrah»empt»
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAvsA materialis eft precium in pecunia numerata, SCmcrx fiueres quæ uenditur.d»l.Ex empto.inprin» ff» de adio. cm pu»
V. q
-ocr page 264-V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ENARRATIONES ININJTITVT.
EFFECTYSeft parère obligatio nem ad tradendaïn rem uendi tamise precium numcrandum, quæ obligatio parit duas a(ïlioneslt; Adionem ex empto,amp;^Adionem ex uendito,
DE ACTIONE EX EMPTO.
Adlio exempto datur emptori,qua agit contra ucnditoré,utrefii uenditam tradat. Et hæc compleditur tres alias Adiones. Primo, Adionem de euidione,qua agit emptor côtra uenditorcm,ß nofue* rit dominus rei uenditæ,amp; res euincatunSecundô,Adionem redhi* bitoriam,qua agit infra fex menfes ad rcfcindendumcontradum,fi uendita eftres,habens uitiumlatens. Tertio,Adionem præferiptis uerbis,Si uenditor placitis non fteterin d« U Ex empto. ff, de Adio. empti,
DE ACTIONE EX VENDITO*
Adio exuendito competit uenditori ad ea confequenda, quæ ei emptor præftare tenetur. In qua adione ueniunt primüm,prccium* quanti fcilicet ea res uendita eft»Sccundô,ufuræ preci) poft diem tra ditionis. Nam cum emptor refruarur,æquifsimum efteum ufuras preefj foluere.ftluhanus. ^ Ex uenditO4ff.de Adio. empti.
Hic contraduscelebratur inter omnesperfonas non prohibits. Prohibetur autem in illis,quæ habent aliquarapoteftatemin perfoquot; na emptoris uel uenditoris. Hinefequitur pattern mon pofte emere à filio,ÓC econtra.Nifi in Caftrenfi 3^ quaft caftrenfi pcculio. !♦ q. ff, de contrah.empt4ltem tutorem a puplllojcuratorem ab adulto,8c ecd^ tra,niHalteriustutoris autoritasaccedat. Idem die de procurator!^ bus,negotiorum geftore,oeconomo eccIefiarum.l.Si in emptione. ƒ fin.ff.dc contrah4empt4
QVAE RES VEND! NON POS-fint*
V endi uero non poftunt res facræ,fandæ,religiofæ,püblicæ? uegt; nenum malum,frumentum quod pro exercitu principis,usl ad ufum Reipublicæ comparatum fit^Item Iiquores,arma, amp;nbsp;fimilia, Barbagt; ri,Spadones feu Eunuchiuiolenter fadi,liberi â parentibus, perpex tua hæreditas uiuentis amp;c. ut colligitur ex tit.G. quæ res uendi non pofsint.
AD Q.VEM SPECTET COMMODVM
amp; pcriculum rei uenditæ.
Quandoautem quæritur,ad quem fpedet commodum ^ pert culum rei uenditæ. Diftingue : Autuenditio eft fada alternatiuè,ut uendo tibi Stichura aut Parapbilum. Et tue interims prioris fpedat ad uenditorem,periculum uero pofterioris ad emptorem4 l.Siin em ptione.^Si emptio.ff.de contrah.empt.Auteft fadauenditio fuper
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;una
-ocr page 265-LIB* HI* TU^ XXnn« Tiefmptionez^uendittcne^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt^
una re certa-Et tunc, Aut exprefsè conuentu eft,ad quern pericti lum pertinere debeat,amp; pertinet ad ilium,qui in fe fufcepit,L Si in ucnditione,in pnn«ff.dc per.amp; como.rei uend* Aut nihil eft conuentum.Etfubdiftingue : Aut uenditio eft conditionalis,06 tunc pendente conditione,fpe0:at periculu ad uenditore. l,Nc-ceffario ^ Quod fi p^ndentê«fEde per»amp; com, rei uendi* Aut eft pura uenditio,uelper coditionis euentu purificata,Et fubdiftin gue: Autres uendita eft uere tradita, aut omnino non eft tradi-ta3autefttantuquafi tradita.Primo cafufubdiftingue; Auttem pore traditionis,res eft fine uitio,etperiçulû fugueniens fpectat ad emptoreJ^XfC^depericu.amp;Lcom.rei uend, Aut tempore tra-ditionis res eratuitiofa.Etdiftingue: Autloqmur deuitijsnatu ralib.fiue accidentalib.reru animataru, utputa de morbis anima Iium,fiue corruptismoribus feruorum. Et tunc, Auteftuitium patens,amp;;fpe(fi:at periculiïademptorem, Auteftuiti51atens,ut quia uenditur feruus,qui eft fur ♦ Et tunc fi ex illo uitio périt res uendita,periculu uenditoris eftj.fi .C.de per,amp; com.rei uendu Aut non loquimur deuitqsnaturalibus rerum animatarum, fed de uitqs quarumeune^ rerum, que forte rei uenditæ ex fadro em p£0ris,uel uenditoris infunt, ut quia uenditoruenditrem alie-nam,qu^ poteft euinci,Et diftingue: Aut caufa euidionis prcce débat contra(fi:u,id eft, ante emptionem potuifTet res euinci, amp;S pertinet periculum ad uenditorem. Aut caufa euidionis fequuta eft emptionem,ut quia emptor poft cotraCtam emptionem forte obligauitrem emptam,ita quôd ab eo pofsit euinci, amp;nbsp;periculu emptoris eft.d.lnÿAudlor^C.de pericu. Ôd com,rei uendi.
Secundo cafu,quando feilicetres uendita périt ante traditio-nem.Diftingue: Aut périt per uenditorê, quia eins culpa,mora uel calliditate facftum eft,quo minus res traderetur,et periculum pertinet aduenditoremd.Quódfi neep, ff, de pericu, amp;nbsp;corn,rei uend* Aut ftetit per Emptorem,quo minus traditio fieret.Et pe heulufpeftat ad emptorem.l,Leftos.ff,depericuLamp; commode * rei uend,Aututercp,tam emptor,quàm ueditor, fuitin morauf culpa,quo minus traditio fieret.Et tuncad eum fpedlat periculum, cuius culpa uel mora nouifsima traditionemimpediuit.I, Illud.ff.de pericul.Só commo, rei uendi» Aut neuter erat in mo-ra,uel cülpa,ettuncfi' res uendita perit, periculum emptoris eft, l,final.C.de pericuLSó com.rei uenditæ.
Tertio cafu,quado fcilicetres uendita no eft uerè tradita, fed , quafitradita,putaqaliquores per emptorem guftati funt,grana inenfurata,animaliafignata»Etdiftingue : Autuedite res funt g
V . iij
-ocr page 266-ENARRATÎONES IN INSTITVT.
fnodumcertarSfpecierum,uPcerta corpora^utquia cjuis emit u-* niuerfum,quod in horreis pofitum €rat,uel emit ülâ ÄSillam am phoram ui'ni,exprefse defignatam, amp;nbsp;fptótat pcnculum ad cm--ptorem» Aut uendice funt quidam res è muleis eiufdem generis ad menfura tantum, ut fi quis fimpliciter emeretin cella umäna decern urnas uini menfuradas ex numero uaforum illic exiften^ thim.EttuncG' perituinSantequam menfuretyr, pertinetpericU ljU aduenditoremdui» C.de per.amp;com.rei uend.Et qug de peri culo diéita funt, tu qcprefer ad comodS« Ad quem enim fpeélat comnriodu,ad eundem fpelt;flat quoc^ penculum.Quando autem Res aliéna uel alteri obligata uenditur, 8ó poftea ab emptore C' uincitur,qu£rjtur,quibus modis cmptorifubueniatur.Ét diftm guejAut exprefsè conuentum eft de re euióa, uenditorem nulU adione teneri» Aut conuentum eft re cuicta,uenditorem adtionc de eufdione tantum non tenen» Aut conuentum eft re cui^fta ue^ ditorem de certo modo tantum tenen* Aut omnino niltil conuc turn eft. Primo cafu diftingue : Aut uendicor uendidit bonafiquot; dc,nefciens fedicet rem alienam, uel alteri obligatam. Et tune ft euincitur,non tener,necp deprecio rdtituêdo,ncq? ad ïntcref e* Aut uenditor uendens fcimt rem eße alienam,amp; fic fuitin dolo. Et tune reeuiifta,teneturemptori ad precium, non obftanteilla remifsione.Non enim debet fimplicitas emptori obeflè, 6ó ueir ditori dolus prodcfle.LTenetur^final.ft.de adt.empt»
Secundo cafu, quando fcilicet conuentum eft uenditorem a-tftione de euictione tantum non teneri.Diftingue: Aut querimr de precio reftituendo.Et tune fubdiftmguc, Aut emptor leiens emit rem alienam uel obligatam,amp;f ea cuiAa,non poteft repete-reprecium.ftSifundum^C» deEuiftio.Autnefciuicrem aliéna, amp;S tenetur uenditor refh'tuere precium» Aut qu^ritur de interefte praertando,8c non tenetur uenditor. Per remifsionem enim eui-eftionisuidetur quoq? remilfum interefle»I»Emptorem^ Qiu au tem.ff.de aftio.empti»
Tertio cafu,quando fcilicetconuentum eft dereeuitfta, Ven ditorem de certo modo tantum teneri.Ettune feruatur quodeft conuentum. Paiftum enim eft regulatum fecunduhi uoluntatem contrahentium,modöabfitdolus.
Quarto cafu,quando fcilicet omnino nihil aÄum eftdeeuifti one.Diftingue: Aut euincit poffefsio,aut proprietas reiuendi--tæ.Si poffefsio, tune non competit aeftio emptori cotra uendito rem ad preciu reftituendS,quia res pro non tradita habetur.Sed poteft emptor agcre ad rem tradenda, uel fecundum quofdam.
-ocr page 267-LIB. III. Tit, XXIIII. Tieemptiomcf ueniitione, Ifg ad tntcrcfleJ.Rati'o po(refsionis,in principio,iunct.glo. ff.de actio* cmpi*Si uero proprietas euinciturptunc aut euincitur de faâ:o,et uc-ditornontenetur, nifi promiferit emptori ftare decuidionefadi.L 2.in principio.ff.de hæred*uel aiflio.uend.Aut euincitur de Iure,ct fic caufa cogaita.Sd fubdiitingue’Autfcntetia,per quara euincitur, fuit iniquclatapererrorem,0t nonteneturuendicor. LCperimprudentt amgt;ff,deeuid:io.Aut Centcntiafuitiufta«Et fubdiftingue ; Aut fuit uc * dira res cuicta cum uniuerfitate, puta quia uendita fuit tota hæredi-tas,in qua crat prædium alienum,quod euinci poterat, 8^ tunc ß no-minatim fuit adum de illo prædio,amp; tenetur ueditor .Si uero no minatim de co adum no erat,non tenetur uenditor,perI.i.C.dc euid. Aut res euida fuit uendita fingulariter, nee eft fada mentio euidio-nis Et tunc fi emptor in tempore,ante fententiam fcilicet denunciaue rit uenditori de euidione,amp; tenetur uenditor de euidione. U fi rem quam. fina. ff*de cuidio.
DE RESCINDENDA VENDITIONE*
Poftremo de refeindenda uenditione dicemus,quo cafu diftingue: Aut uenditio eft ab initio nulla,aut ex poft fado annullanda. Primo cafu,aut eft nulla ratione rei,ut fi feienter empta eft res facra,fanda, religiofa,publica,liber homo amp;c,amp; no opus eft refcifsione,Aut eft: nulla propter defedum fubftantialium cotradus^ Etfubdiftinguc^ Autloquimurdefubftantialibusextrinfccis emptionis, qualia funt merx precium.Ettunc quia uitiafunt apparentiaquoq; ,no opus eft refcifsione,fed contradus ab initio non ualuit« ^ precium autem« hietit-noftro*Aut loquimur dedefedufubftantialium intrinfecaru, qualis eft confenfus«Ettunc,aut deficit confenfus propter dolu qui dédit caufam contradui,8c quoç no opus eft rcfcifsionc,fed emptio fuit ab initio nulla.kEt eleganter,in principio ff.de dolo, Aut defuit confenfus propter metum,quipotuit cadereinconftantcmuiru. Et relcindituremptioperadioncm,quodmetuscaufa,utC.8lt; ff, per totum titulum deeo quodmet.cauf. Secundo cafu,quando fcilicet emptio ab initio ualet, fed expoft fado annullatur,fubdiftingue; Autrefpicimusperfonas contrahentium,utfi minor contraxit amp;nbsp;Im fus eft,00 refeinditur emptio per reftitutionem in integrum,ut C. per totum,fi aduerfus uendiu Aut non refpicimus perfonas contrahen tiu,fed ad ipfum contradum,Et tunc aut uendita eft res habens uiti-um Iatens,8c refeinditur uenditio infra fex mefes per adionem red-hibitoriam*l*Exempto.^rcdhibitioncm,cumfimilibus.ff*de adio* empti* Aut res uendita no eft uitiofa,amp; tue, fi quis deceptus eft ultra dimidiuiufti precrj,agit uel ad fupplementu preen » ^^^ ^^ refeifsione c0tradus.l.2.Ggt;de reicindmend.e.cum caufa^extrà de empuet uend»
V • üq
-ocr page 268-- ENARRÄTIONES IN INSTlTVT.
i^rrärufH nomine, ) Arra datur duobus modis-Primô,ut lit argume turn emptionis,quo cafu poteft uterej recedere ab emptione cum a-mifsionearrarumiSecundo datur pro parte precq, quo cafu neuter a contractu altero nolenterecedere poteft» *
^ Dtuerfte Jcholte^ ) Gonuentio erat utrum etiam efTet emptio 8ó uenditiOjfifpecies folueretur pro fpecie,86 quidâ,ut Sabinus amp;nbsp;Ca€ (ïus,tenuerunt,quód lÏc.Et probauerunt ex uerfib* Homericis,quos habeshicmtextu Sedcontrariam opinionem,fcilicet quód no eftet emptio,fed permutatiO;,tenuitProculus.Primó ex illa ratione,quód in emptione requirantur duo^merx fcilicetpamp; precium. Sed quando datur fpecies pro lpecie,ut uinum pro frumento,non poteft conftagt; re,quodnam ex his fitmerx,amp; quod fit precium.Præterea habet amp;nbsp;i* pfepro fc uerfusHomericos,in fexto Iliados»
Juppiter eripuit miré huicpnecordia Glauco,
cum Htyde demem crepitantia mutat
i^rmafubteratisaurouifeftdacoru^oi*
'Proi^ue nouent centumjpro^rro tradiditaurum^
Qjiiia autem Proculus habet pro fe rationes firmiores,amp;C quoqu« uerfus Homericos,meritó eiusfententia preualet,quia ubi fupcr una re uariæ funt opiniones,ftatur iUi quæ habet plures uel fortiores ra^ tiones.
VERS* f^i^j tarnen,') Quando res uendita eft furrepta,amp;:coftat ubi fit,dantur tres adiones,Primo rei uendicatio»Sccundó eSdidio? qua Icihcet agituf contra perfonam illius qui furripuit^Tertió,adio furtfiHæ autem adiones dantur dóminis tantum, Quia autem efn-ptor ante traditionem rei non eft dominus, quæritur ergo fi res em-pta furrepta fuerit,quibus adionibus pofsit repeti. Et die uenditori tanquam domino competere prædidas adiones,quas cedit empto-* ri,amp;2 emptor uirtute illius cefsionis,illis uti poteft.
DE LOCATIONE ET CONDV-dione* Tit, XXV, .
SECVNDVScontradusquiconfenfucontrahitur, eft locatio èC condudio, quæ eft duplex, Quædam enim eft temporahs,quæfcilicetfît ad eer turn tempus, amp;nbsp;illareti-nuit nomen locationis, Quædam uerô eft perpétua, S^ ilia aliud nomen fortita eft^amp;dicitur Emphiteofis, Primùm,de Ioca^ tionctemporalidicemus: Eft autem locatio amp;nbsp;condudio perfonæ uelreipromercedein pecunia numerata, uel conuenta ad ufum fada concefsio,Dicopro mercede,addilRrentiamcommodati,quod quoqueeftconcefsiopfedgratuita. Inpecunia numerata die o, quia fi , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conueniatur,
-ocr page 269-LIB' III* TÄ« XXV DetoiAtionct^eonduilioM» _ H^ conueniatur, ut una res detur ufui pro alia, uelud fi ufui darem tibi equos hodie ad opus faciendum,ut tu mihi eras aliorequos utendos dares,non eflet locacio, fed contradfus innominatus,fa cio,utfacias.^prcterca,hic tit.noftro»Dico adufum,ad differen nam emptionis ^ uenditionis, in qua res non concedit ad ufum tantu, fed dominiu transfert fi uendens 00 tradens eftdominus» Eft aut duplex locatio têporalis,Exprefra,et Tacita»ExpreG» fa eft,quando uerbis exprefsis conueniunt de re aliqua conftitu ta,certa mercede locanda»Tacita,quando condueftor finite tem pore locationis retinet rem locatam fine aliqua alia 00 noua con uentione* Vtriufep tarnen eadem eft natura« Nam in tadta cenie tur repetitum id, de quo in exprelTa loeatione conuentum erat» c A v s A efficiens iftius locationis eft confenfus, quamprimum enimde mercede pro re ufuidanda conuentum eft,efticit file con fenfus contra(ftum,qui locatio dicitur«
c A VS A materialis eft merx,amp;: res quæ locatur»
EFFECTVS eft parère obligationê , qug obligatio parit duas adiones.AdioncmexIocatOjóóadionem ex condudo»
Adio cxlocato datur locaton, qua petit mercede promiflam, quam fi condudornonfoluit,poteftcxpelli. Item expellitur,fi dominus rem condudam proprijs ufib, neceflaria probauerit» Tertio,fi domumreficere uolueric.Qiiartó,fi condudor male in re locata uerfetur« Extra illos cafus condudor expelli non poteft’LÄdem.C.eodem^
Pro mercede autem funt locaton omnia illata 86 inueda tacite obligatad, certi» C.eod» Secundo agit locator hacadione ad reftitutionem rei locatæ , inquaconfequiturquoepreftitutionc deftrudorumd,cum condudorem«C.eod»
QVID PRAESTETVR IN ACTIO-nelocati»
In hac adione præftatur dolus,lata amp;nbsp;leuis culpa» Ideo fi*res conduda dolo uel culpa condudoris periret, periculum condu doriseffetJ.Iniudicio^C^eod-Sub culpa comprehendunturpr» mó imperitia»Secundó,error,utfi fulloni ueftes poliendæ datæ eirent,quas mutarct.Tertio negligentia amp;rc,
DE ACTIONE EX CONDVCTO.
* Adio ex condudo datur condudori alicuius corporis uel rei cx his ferè caufis, utputafi re no liccat uti quam conduxit, quia pofiefsio totius agri, uel partis cius non præftatur condudori, aut domus non reficitur amp;c.Et poteft agere condudor ad remif fionem mercedis, ln quo tarnen diftingue : A ut condudor impeditur
-ocr page 270-ENARRATIOMES IH INSTITVT.
impeditur uti re locatajmpedimêto locatoris, amp;nbsp;tenetur locator ad intereflè^quanti fcilicet condudoris mterfuit re conduó:a uti no po tuiHè« Aut impeditur impedimento tertfj cuiufdam.Et fubdiftingue: Autlocator potun prohiberene impediatur coiiduélor, nee prohb buit.Etiterum teneturadintereflè,finon prohibuit. Aut nonpotuit prohibere,amp; remittitur penfio^eruata iufta proportione. Item agît condudor pro remifsione penfionis propter ftehlitatem,ubi fcilicet recompenfari non poteft cum ubertaterefidui temporisUJicet,cuin (ïmiIibus.G,eodemgt;
Remittitur quoque conduciori penfio propter uim fluminü^^gra* culorum,fturnorum,aut hoftium, uel fi uredo frudumcorruperit, aut folis.fcruore non aflueto id accident,uel ager terrgmotu ita cor^ ruerit,ut nufquam fit,uel domus fine culpa conduéloris incendio p^ rierit. Et breuiter,propter omnem uim, cui refifti non poteft , agit condueftor ad remifsionem mercedis,fiue penfionis. I.Ex con du do* (F.eod.Item agit codueftor hac adrionc contra locatorem , fi feruum furem,uel uidofum Slt;c»ucI uafa uitiofa fcienter fiue ignoranter lo-cauerit4gt;fedaddes*^ï.fF«eod. Qjii autem pofsint locarc amp;nbsp;com ducere,ltcmquæreslocentur,Videfupràde empt. Et tantum dclogt; catione temporal^ Nunc de perpétua,quæ emphiteofisdicitur,dp ce mus,
DE EMPHITEOSI.
Emphiteofiseftcontradlus, per quem dominus retento dominie dirclt;fto,amp;ciuili poftèfsione, transfert in Emphiteotam utile doW^ nium,amp;^ naturalem poflèfsionem rei immobil is, ad hoc utfingofs annis ipfc,uclhæredcs eins,domino fuisç hæredibus, annuam pem fionem foluant,Ethabetnomen âgræco tA^t/TdVB;;,quod implantare fignificat.Fitq; communiter in fcriptis, Nifi confuctudo regionis ah ter teneatJ.ï,amp; ibi Bart.C.de Iur*Emphiteo,Dico in definitione, dogt; minum direlt;ftum transferre utile dominium in emphiteotam Ôlt;^c,ad diffèrentiam emptionis,in qua transfertur per traditionem tarn um le,quàm directum dominiurn,moddtradensfuerit dominus.In em^ phiteofi autem diredum dominium non transfertur,fed tantum um le. Secundo ad diderentiam locationis temporalis, in qua ncq; pofquot; fcfsio,neque dominium transfertur. Sunt 8c aliæ differentia: inter I® cationem ÔCemphiteofim,quôd locatio femper fit adcertum tem-pus,Emphiteofis autem communiter in perpetuum.Item quodcon^ duAor rem locatam alten locate poteft,locatorc etiarn irrequifitod* nemo. C. eod.Eraphitcota ueró Emphiteofim alienate non poteft, nifi dominum requifierit,an ipfe uelit emere, amp;nbsp;fi dominus directus ufque ad très menfes diftulerit, turn poteft emphitcotauendere cui
• uult.
-ocr page 271-LIB., HL Tiï. X^V. Tie Locitiotie^ conäudtone. liö
Uüît,modô dctur domino diredo,quinquagenma parsemer 4b$«g) „l.fi.G.dc IureEmphiteo.Dico indcHninonereiimmobiIis,quia Eni phiteofis in rebus mobilibus conltittii non poteft, ficue nee feudum* Et lie iterum differt à locatione,quæ ta in rebus mobilibus, quam im-mobilibus fieri poteft. Dico, ut fingulis annis penfionem foluant,ad differentiam feudi j propter quod uafallus nullam foluit penfioneni domino direfto,fed cum fuis fideliter feruiu
, EftSC aha differentia inter einphitcofim,amp; feüdum,quôd emphf-tcota emphiteofim etiam domino inuito, feruato modo, de quo fu-pradiximus,alienare poteft» Vafallusautem fine confenfu domini feudum alienare non poteft. üt per totum tittude prohi. feu» alie. per Frid.ôC Lothar.Dico,ucl hæredes eius, ad differentiam ufufruftus, qui non tranfit ad hæredes,fed unà cum perfona ufufrult;ftuarii définit» Emphiteofis etiam adhæredes Emphiteotæ tranfit, modo foL uâtannuumCanonera.gt; Eft autem Emphiteofisduplex, Ecckfiaftl- ^„piueólii ca,^ Priuata. Emphiteofis ecclefiaftica conftituitur,quandó œco, duf^Ux^ nomis uidetur congruum cftè,qu£^dam bona, quæ forte alioqui non funt(ausculta,inEmphiteofim dari.Ethæcamittitur,fiemphitcota intra biennium Ganonem non foluerit»c.potuit,extrâ delocato, Pr j uata Emphiteofis eft, quand» aliquis priuatus uel fccularis transfert utile dominium alicuiusrei in Emphitcotam.Ethæc Emphiteofis a-mitutur, fi emphiteota intra triennium,annuum Canonem nortfoL
, «eritd.2»G»deIure emphi. Conftituitur autem utraq; Emphiteofis, sut in perpetuum, ut fcilicet nei^ emphiteotæ, neq; hæredib.cius au-feratur,quâmdiu penfio prgftetur» Aut conftituitur inter certas per fonas,id eft,ufcpadcertiumuel quartumgradum amp;c. Aut ad cet turn tempus,quod tarnen rarô fit.
lt; C A V S A\efficiens propinqua iftius contra(ftus,eft cônfenfus con trahentium »
G A VS A autem remota eft tusciuilc.Nam omnes alqcontradus contrafftai«-à luregentium funt introdudi, Exceptis quatuor,ftipulatio,Iitera- rmiuiUi^ rum obligatio, donatio propter nuptias, Sc contradus emphiteoti-cus.Illi enim à iure ciuili iutrodudi funt, ut glofin ^ lus autem gentium,in uerbo,penè,fupra de lure nat. genti. amp;nbsp;ciuili. Primum enim tantum (fernes fundi concedebanturin emphiteofim, ut maiori fide amp;nbsp;diligentia eolerentur. Poftea ex conftitutione diui Zenonis,quaa eft pars Inris ciuilis, difpofitum cft. idem feruandum eft in fertilibus fundis, ut fcilicet pro annua penfione concederentur ^ adeo, hic ti-tulonoftro»
, EFF E CTYS eft patere obligatiOnem, ex qua deinde na feit ut a-di0pquæ uocatur condudio ex lege, fcilicet diui ^^enonis, que iHu contradum
-ocr page 272-ENARRÄTIONES IN INSTITVT.
contraélum introduxit, quo pctitur Canon ab eo cmrcsinEmphi-teofim data eft,ód agitur ad alia obferuanda, de quibus adum cft 111 glor.ïnuerbo,propriam,^4 Adeo,hictit. noftro.
Quando autemquæritur ad quem pcrtincatpencuIum,fircsEm phitcotica peric,diftingue : Aut eft conuentum ad quem fpedare degt; beat,amp;l fpcclac ad eum qui in fe fufccpit»Aut nihil eft conuentum. Et tunc,autperittota rcs,^ periculum eft dominidireóti. Aut pars rei périt etiammaxima,8ófpe(ftatadEmphiteotam,adeoquod nihilo^ minus tenctur ad penfionem*
ENARRATIO TEXTVS»
Si alicnoarbitrioi) Vt fiinter locatorem amp;^ conduólorem iu congt; uencrit. QuantiTitius æftimaucrit,tantifitresIocata,ualetlocatie* Si modo Titius arbitrator iuftam mercedem æftimaucrit.
ƒ. Locatio or Conduélio,
Sicut enim emptio amp;nbsp;uenditio confenfu contrabuntur, ita quoÇ locatio,8c ficutin emptione fubftantialia contraeftus funt preciS merx,ita quoq; in locatione fubftantialia contractus funtpmerces,6^ resquælocatur*
Prætereaficutinemptioneprecium arbitrio tertq commictip®' teftpitaquoq; in locatione merces^Poftremo ficut in emptione pre-ciü debet effe in numerata pecunia,alioqui eftet permutatio,ita quo^p in locatione mcrces,alioqui efletcontradus innominatus,facio utf’ cias»
Sedeo nomine-,) Quia ficut in emptione precium debet eftè certuni, uelexalterius definitionecertificandum: Ita quoq; merces inlocatione debet eftè certa,uel certificanda,
^C^'naturalii ejjetcgntraélits. ) Omnes alp cotrad us ex luris difpo fitione habent quadam fubftantialia, quæ omifta uitiant cotradus» Emphiteofis autem conftat ex fola priuata conuentione contrahen-tium»
ƒ. Itcmc^Uisritur.) Si materia eft artificis,tuncfinecontrouerfiaco ^ trahitur emptio. Si uero materia eft condudorisjocatio eft. Quia flgt; conducit tantùm operam artificis*
V ERS-Conduélorautem^} Inlocationeprimumferuantur illa,d^ quibus exprefsè a(ftum eft. Deinde autem,quia locatio eft cotradus bonæfidei,multa ueniunt præftanda ex æquo èC bono,de quibus et-iam exprefseconuentumnoneft, Qualia funt,quód locator poteft petere intereftè,fi merces non foluatur. Item tenetur locator reficefc feneftras,oftia,teda,8ó parietesdomus,Gfine culpa condudorispe rierint.
DE
1'
-ocr page 273-1
tïB. lIb Til. XXVI, titSocieMt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ul
- • DE SOCIETATE^ Tit. xXVt ŒERTIVS corttraAusqui Confenfu tontrahitur,eft fö-cietas» Dicitur autem focictasduorum plunumue con* uentio»hondiceontraâ;â,ad ubetioremquaöftump amp;nbsp;co modiorem ufum,DicopiuHum,quiconcra nacurämifti ùscontradus cft,quôdunus tantum côntrahac. Dicohoneße con-trada^quia malor um nulla eft focietasjtaque fi duo conuencrintdc lucro communkando ex prohibita caufa, ut furto ucl fimili makfi-ci6,focietas non effèt.l.Si dReo.^ fina.cumfimilibus»ff»dcfidciüfttgt; ribsuSiDico ad übenorem quaeßum^ad diffcrentiam eorum, qui ft» mul habitant in cadem habitation^» qui licet large loquendo pro fo^ eqs haberi poCsint^reipfa tarnen foerj non funt. Idcoq; non competit directa aÄio profociOjfedutilis tantum^ut Specdn tit* de lud«^ge n'eralia.Verf,Hocctiam* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Contrahitur autem focictas bifariam^Exprefse 5^ tacite, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coiti^ahitif
j^^ Exprefse contrahitur,quando duo uel plures confulto amp;nbsp;delibc- Çod^tM^ ratc,de return earum communicatione coueniunuEt ilia fit quatuor modis.Primo de omnibus bonisduqua ueniunt ipfo lure omnes res corporaks,quo ad dominium amp;nbsp;poiTefsionem. Deinde hæredita« tesjegata? donationes caufa mortis. Nomina CgeUlehulb ) tarnen non ueniunt ipfo lurched alter alteri cedit adioncs, L i. 2,8^ ^, ff, eo* dem. Non tarnen ueniuntinhac focietate,quæ ex prohibitis caufis, furto uel alio makficio accefferunt» Delidorum enim foeda 8f tur-piscommunioeft.l.Sifratres^fina*cum ll.fcqucntibus,ff,cod. Secundo,Gmpliciter fine mentione omniumbonorum.Ettuncueniut folum illa,quaeex quæftu,id eft, opera perfonali quæruntur. Vt G quod lucrum ex emptionc,uenditionc,locatione,c5dudiônc8cc.de fcendit,non autemhæreditatésjegata, 6^ donationes mortis caufa 8lt;c,Q^ia ilia non ex qua:ftu,rtcC opera * fed ob meritum quoddam «-acccdunt4,Coiri,cum fequentib.ff.pr 0 fociO.T ertiö fit focietas ali-cuius certæ negotiationis,ut uini,frumcnti,oki amp;c .Et tunc ueniunt folum ex illanegotiationequæfita,ê^ nihil præterea,uthic in prin-cipiotitulinoftri. Quarto contrahiturfocietasinunaaliquare,8^ nine ultra rem illam focietas non extenditur»ut in equo,uel alia re e-menda.l.ç.ffpro focio*
Tacite contrahitur focietas,ut fi duo Fratres maiores l^.annis nc-gotiatifuerint,amp;pofuerint quid in commune,uidetur tacite focietas contrada in his fcilicetnegotqSjin quibus eftcommunio. Secus tarnen in hæreditate paterna communi , quia focietas non eft, neC competit adio pro focio,fed communi diuidundo, uel familiac her-
-ocr page 274-ENÄREATIONES IN INS TI T VT. cifcundæ.VtBarto^in Ucumduob. ^.Papjni'anus. ff.pro fociO*
Poteft autem focktas contrahf,ucl ad certum tempus, ud ufip.a^ mortem alicuius ex focrjs.Item purc,uel fuh condition« J. i.fEcoddO æternufn autem focietas nullo modo c5trahitiir#UNtiHa.fF.cod» Eft autem de natura iftius contrad:tis,quód feruetur id, de quo expreß fè partes conuenerunc-Si autem nihil conuentum cft,feruatur æqua* litas damni amp;Iucri,fecundum proportionemGeometricam,hoccfti fi Tmus SC Seius contraxiflènt focietatem ,amp;^ TitiuS pofuiHet duceft* tos aureos,Seius ucró iQo.tuncfpedarent adTitium duarpartesht’ cri,uel damni,adSeium uero una,
C AVSA efficiensfocietatiSjeftconrenfuyeotrahentium.Qjjaffl primum ehim plaçait de incunda focietate,perfeóa eft focietas, heet in commune nihil fit colIatum.kQiii admittitur,-iKeGdcm.
E F F E C T V S eft parère obhgattonem,cx qua nafcitur adio poft focictatemfinitam,quæ uoeaturaeftioprofocio. In focietatetamen - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ue^ig;ah’um,in qua propter uarios ahos contrains, neutriprodeft
^. ƒ , . - à locietate recedcre,datur aélio pro focio,chgt;m focictau duraijtcJ»^ Adione,^ Nonnunquam^ff.eodem, .
Agitur autem hac adione adcollationcm reijucrkdamnkfacien' dam iuxta diftindionem fupra traditam, ut fi fit in omnibus bonis» agitur ad collationcm ómnium bonorum, amp;nbsp;fic deinceps. Et d’' tur hæc adiofocio amp;nbsp;hæredibus eins contra focium , amp;nbsp;éius hærc* des;,eftc^ direda,id eft,cornmunis,cittCi: ^At blt;0 ßnbern VOj^unt men/ab utraq; parte, ^» Ex quibufdam.infrä de poena terne. litigant» In hoc autem contfadu præftatur tahtûm dolusJata Sd: kuis culp2, hoc eft,quod in re communi fociustenetur tantam dilfgentiam aæ* hibere,quantam adhibet in rebus proprijs* Lcuifsima tarnen cub pa nonpræftatur.Imputetenimfibiqui neghgentem focium ekge.-rit.l. cumduobus*^ Venit,fEeod*^fina* hie titulo noftro,Soluituc autem focietas. Primo,morte natural» unius ex focqs,adeû,quôd fi plures fint in focietatc,amp; unus moriatur, tota focietas fokatur, nifinouo confenfu reintegtaucrint, uel conuentum cflèt inter eot# fociétatemetiarn poft mortem alicuius ex focqsdurare. 1. Adion^ ;$,Morte.fï.eod.^,foIuitur,hic tit.noftro*Secundó, morte ciuili,ut maxima capitis diminutione,ueluti fi quis ex foefjs cfïèt deportatie» uel in feruitutem redadusJ.Verum,^ focietas. fF.eod*Tertió,pubt^ catione omnium bonofum.d.L Adionc. ^ pubïicatione. ff «codem# Quartó,morte naturali return quæfunt in focietate. Qjiintô,morte ciuili rèruminfocietatemcollataru,ueluti,fî conditionem muta-üerint,S(C ex prophanisfacræ , uel religiofæ fadæ fuerint. d. 1* Ve-rüm.'^fîna*ff^eod» Sexto,renuncia^ione tempeftiua.d,I»uerwm*^
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ênâ*
-ocr page 275-LIB* IIP tit, XXVI. beSwietatt* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hi
Ena.ff. codem. Septimo contrario confenfu ^ Manet,Ïiic tkulo noftro.Od:auó,cefsioncbonorum^ item fi quis, hic titulo no«» ftro, Nonôjfinito negotio.
DeiÜaßtne,
Itaintenigehunc^eTitms 8óSeius conuenerunt, ut dug partes lucri pertineant adTiuum,8^ damni tantum ternapars,et econ tra ad Seium duæ partes damni,lucri nero tertia, ualet conuen-tiOjSC tune computatione faóla fi omnibus expenfis dedudis fu pererit,Titio cedcrent duæ partes lucri, 8^ Seio tertia .Si autem nihil lucrati funt, fed funtin damno , tune una pars dani fpedat ad Titium,5ó duæ partes ad Seium.Ratio hic eft in textu. Quia fæpetaminpreciofaalicuius eftopera,utex induftriafuaomne lucrum focietati accedat»
DEMANDATO Tfu XXVIL
V A R T V s contradus,qui cofenfu contrahitur, eft ma datum* Dicitur autem Mandatum contradus , quo muis honeftum officium Sólege permiffumgratuito, 1 tacite uelexprefsè expediendum fufeepit. Et dicitur mandatum,quafi manu datum.Contrahitur enim per hcc uerba pleruncp:Rogo,uolo,peto,committo 8^c»L».fïi Mandati.Dico in definitione officium, quia bic contradus proprie eft beneuo* lentia,quam reddit amicus amico, 8iab amicitia primo fumpfic öriginem, Honeftum dico» Quia in rebus turpibus amp;nbsp;inhonc-ftis,non eftobligatorium mandatum,ut fi quis mandaret com-mittere furtum, ueladulterium^Illud quoqj.hic tic. no ftro. Dico lege permiffum,quia utcunque mandata fit honeftum,tarnen fi eft contra leges, quoque non eft obligator! 5, uelutifi quis ma-daret filiofamilias dari pecuniam mutuó,nonualcretmandat5, effet enim contra Senatufconfultum Macedonianumd.i.cum fi-milibus,C.ad Senatufconfultum Macedonianum. Dico gratui tó,quia fi merces interuenit,mandatum non eft, fed locatio ope rarum ^ fina. bic titu. noftro.Remunerandi tarnen caufa poteft mandator mandatori aliquid dare, amp;nbsp;manet nihilominus man-datumd.Si remunerandi.ff.Mandati.Tacitë dico,quia quando me præfente patior quem gerere negotia mea, mandare uideor. dd.Si remunerandi^Si paffus.ff.Mandati.Dico,expcdiendum fufcepit,Quia fi quis adminiftrat negotium in abfentia alicuius fua fponte fine mandato fufeepto, mandatum non eft, fed quaft contradus.Ideoque non oritur adio mandati,fed adio negotio rum geftorum^Igitur, infra, tit.proximo.
Çontrabitur autem mandatum lex modis. Primo,mea tantu
l
-ocr page 276-EN AR RATIO NE S IN INSTITVT, gratia,ueluti fi mandern ut négocia mca geras,uel pro me fidefubeas* Secundô,alierii tantum gracia, uelutifimando tibi, ut Titq négocia géras, Tertiô,gratiamea amp;nbsp;aliena,puta,utmea ÔC Titq negotiagegt; ras^Quarto,gracia tua ÔC mca,ueluti fi mandern, ut credas procura^ tori meo pecuniam fub uiuris, Qiuntô,tiia Sô aliéna gratia, ueluti fi mado, utTitio fub ufuris pecuniam credas. Si autem mandarem,ut ci crederes pecuniam fine ufuris,eflet mandatum tantum gracia alie* na,Scxtô,gratia mea,tua,8ôaliena,ucluti ut pecuniam mini amp;nbsp;Titio fub ufuris credas.Si autem tua tantum gracia fitmandatû, ut hoc mo dû ; T ici rogo te,ut des pecuniam fub ufuris,mandatum non eft, fed confilium,nee oritur Adio mandati,
Poteft autem mandatum contrabi inter præfentes, Sc abCentes, per nuncium uelepiftolam Jtem pure,in dicm,a die nel fub condition
■gt; *(C A VS A efficiens iftiós contrabas eft confenfus»
*’EFFEGTVS cft,fi mandatum à mandatariocftfufcepcu,quod parit obligationcm.Si autem abeo fufeeptum non en-,ni nü paritEft enim ab initio liberum mandatum fufcipcre.ucl nen fufcipcrc,Sufcc ptum tarnen obligat fufcipientem,iuxta regulamtContradus nomi nadab initio funtuoluntatis, ex poftfado autem necefsitatis ,fcuC Cjdeadio.Só obligatio. Obligatio autem ilia parit duas AdioneS, Adionem mandati diredam,amp; Adionem mandat! contraria A do inandatidiredadaturmandanti,quapetitremexmandato fuo em-ptam,una cumfrudibus. Velfimandatum expeditumnon cfi,3git ad intereffe.Veluii fi Titio mandaflcm,ut Lypfiæ in nundinis mea nc gotia gereret, quia acceptaflet mandatum,nee tarnengefsiflec,corn* -pcteret mibi Adio mandati direda contra eum,in quantum mea in* tereft,negotia gefta non elfe,Siautc nihil intcreft,nulla datur Ado, etiamfi mandatum fufeeptum expeditum non eft J, Si procurators, i^. Mandati adio. ff. mandati, Adio mandati contraria datur mada* tario,eiusq,- hæredibus,contra mandantem, eiusq; bæredes,poftquâ mandatum impleuit,qua petit,quod mandantisnomine expenditp'n qua ueniunt quocp Vfuræ,Veluii fi mandatarius empturus nomine mandantis,acciperet ad hoc pecuniam mutuo fubufuris,agit qoolt;^ hac Adione ad ufuras contra mandante.Item daturhæcAdiopro-curatoribusamp;^fideiuftbribus.^Si quid autem,fuprà;,defideiuflbri* busJtem datur ei,qui pro alio promittit animo nouandi,
QVID PRAESTETVR IN MANDATO*
Qiiandoaute quæritur,quid præftetur in Mandate. Diftingue* . A ut eft tale mandatum,in quo requiritur exadifsima diligetia, utin • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caufis
-ocr page 277-LIB, III. TiV. XXVIL DeMdniato. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;li^
' cauGs forcnfibus,qusc mandantur procurator!,amp;: tenctur procura, torprseftarckuifsiniam culpam.Là procuratoren G. Mandan» Aut eft tak mandatum,in quo requiritur exaefta dihgentiapUt folucre pe. çuiüam,ædiHcaredomum ÖCc.Ettenctur mandatanus praeßare k. uem culpam.kln rc mandata, GnMandatü Idem die de dlis quæ re« quirunt modicam dilig€tiam,ut portateliteras, üel fimik quiddam, nifimandatariusin fercceperjteußodiam üelmercedem ,tunc enim tencretur etiam de periculo rei.quod nota Contra uectores amp;nbsp;nunci. os.LEum qui,^ ß epißolam,ff.defurtis. De cafu autem fortuite n3 tenetur»
Finitur autem mandatum,Primo,fi re Integra mandatarius reuo. cauit.Dicitur autem re intégra, fi eo tempore renunciet is, quo man-dan integrum ins explicandi eandemremperfeuel per alium refer* uatumfit. Si tarnen mandatarius poft negotium fufeeptum a4üer^ famuaktudinem,capitales inimiciüas,aût fimiles caufas prætende. repofsit,tuncquoquerenunciatio habet locum, 1. Si mandauero. ^ fimeumip dl ♦ft quentibÆMandat i. Secundo, morte mandatani rc integra. Tertio,morte mandantis rc integra. Si tarnen poft mortem mandantis,mandatarius mandatum fueriiexecutus, Óó ignorauerit mandantemmortuum,fubueniretur ei ex æquitate.^, Reffe, hic tu tulonoftro»
EXPOSïTIO TEXTVS.
•Autft Molentc, 31d eft,SiT itius fidciufsiffet pro Sempronio, credi tor aut£m,qui eum fidemfforem accepiffet, egit cum eo ex fideiuffo -riacauffa. Titiusautemmandat,utcumSempronio reoprincipal! ^tfuo periculo^mandatum dicitur contraffum gratia tua^Sc man dantis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,
. StipuUrtii) Exemplum« Gains dédit Scio Centura aureos,8d uult alium delegare qui pro eo promittat,ita ut fiat nouatio, Seius autem creditor recufat,ideöcy Gaius principalis debitor mandat Scio credi torifufeipere promifsionem à delegato fuo periculo,hoc mandatum uiicjj fit mandantis amp;nbsp;mandatary gratia*
1^ Tua tantum ^atia.y Manda turn inutile eft duplex. Confilium, 8c turpe mandatum* Mandatum tua tantum gratia, eft confilium» Ideoq non obligatorium,quum ex confilio nemo teneatur.ln hoc ta mendiftinguet Autloquimurmcontr affiftus« Et tunc fi confilium fitbonafide , ÔCnonteneturconfulcns,modômandatariusalioqui fuiffetfaffurus^etiamfinonfuiffetconfultura. Si autem non fuiffet ffioquifaffurus,0Ctenetur confukns.LSi remuncrandi, §, Plane, ff, Mandati* Auteft confiliumfraudulentum,utputa , quia confulens fciebatquembreuiccffurumbonis,2lt;mandauit,ut quisilli daretpe.
-ocr page 278-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ENÄRRATIONES iN INSTITVT.
cuniam mutuô, ccrtèconfulcnshoc cafu tenetur Adionc de doîo* b Qjiôdlîcùmfdres.ff,dcdoIo.Aut lóquimur mdelidis.Ettunc aat delidum eft fèquutum,amp;S tenetur confulens ilh^in cuius pernicie com fuIuit»Eius enim ope factum efle intcIligiturX Qjii feruo. iEdefur-tis*Aut delidum non eft fecutum,amp; tunc aut loquimur de grauion-bus deIi(ftis,quaHafunt: Magna furta,itcm cædes,amp; fimilia, Óópu^ nitur confulens extraordinane,id eft,non eft certa poena in-lure eXx preira,quæ debet imponiilli, qui confuluif ut quis ddinqueret, fed puniturarbitrio ludicis, Eteftratio. Quia in kuioribus fpedatur €xitus,non uoluntas* Secus autem in grauionbus JJn eum,ff,de exi traor crimin. Aut loquimurdeleuibuSpUtdciniuria uerbali*amp;:c«5^ nontenetur confulens. L Item apud Labeonem» f'ft tuï^uedu fF.de Iniurqs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
JVon ta/fien ulh/fi, ) Confulens tarnen tenetur ilE^in cuius pernicie cpnfuluit«d«Uqui feruo* ff.de furtis.
§gt; Isquiexcquitur tnandatufn,
Regula eft,fines mandati diligenter euftodiri debcre\ nec ab eis recedi. In hac diftingue : Aut mandatum eft generale, nee habet de., terminatam amp;nbsp;certam formam,ut : mando alicui,ut emat mihilibrugt;’ nee tarnen exprimo precium^Só ualet emptio, pro quocunq; precis tes empta fic.l,Præterea.ff,Mandati*Aut mandatum habetipecifie^ amp;determinatamformam;puta.quia mando tibi, ut domum meam tundaspro centum aureis, Sé tune fi mandatarius maiorisuendide-rit,ualet uenditio,quia maiori fummæ ineft minors Si uerd minoris? non ualet,Si poffum domurn meam,non obftgntc uenditione, uen-dicare,nifi emptor fit paratus reliquum quod deeft fummæ, adders tdiIigenter.ff'»eodcm.Sic quoq; Jî man^OpUf cmas mihi rem pro cm rum aureis,maioris emere non licet,Mihotis uero fic, Quia mail’d fummæ ineft minor«
Integra resßti ) Rés dicitur integra muftis modis, In procuratore ad litem dicitur integra ante litem conteftatâ,ut eolligitur ex ftNut la.C*de procurat.In procuratore autem ad negotia integra res eft, fi nondumfecit præparamenta neceffaria, Exemplum Si tibimandai-fem,ut ædificesmihi domum,quamdiu lapides amp;nbsp;ligna parata non funt,res integra cft,ô^ poteft mandatum reuocari à parte mandants amp;:c«
^Äfanjatutttnotifufeipere^
Rcgulariter omnes contra élu s nominati ab initio funt uolûtatis, export facto autem necefsitatis4.ficut.G,dc adfi.æ obligat. Inman* dato tame eft fpeciale,quia mandatarius ett'am mandatofufeepto re Integrapoenicere poteft,8Crenunciare,Ratioiftiusfpccialitatis bæc
-ocr page 279-tiB?iin tir xxvit T^emnidtd, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti4
t(l;lt;5uóc3exniandato tumdemumdatur Adio direda ? pöftquant eoepit intereffe raandantis.Sed integra mandâtis nihil intereft. Ergo nulla compettt Adio.Ec per cofequens habet locum reuocatio, qu^ tatioceflatinalqscontradibus« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' -
' NuUamcrcedccon/lituta^) Si enimmcertafucrit conftituta mer-ccs,fit contradus innominatus,do urfacias,Só compefit adio præ-feriptisuerbis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
DE OBLIGATIONIBVS QVAE EX - quaficontradunafcuntur^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»
• v j Tit. XXVIÏE
1XIM V S fupra caufam Adionis perfonalis effe öbliga-tionem^Obligationis autem caufas,contradus,quafi co tradus,delida,quafi delida.Decontradibushucufquè didum eft, Nunc de quafi cotradibus dicemus, Dicitur autem Quafi contradus,quando quis obligatur igttorans*Dico,ï-gnorans,addiffercntiatn uerorum contraduum ,in quibus confen-fuseft de fubftantia.Sed in quafi contradibus licet utrinq; non fit co-fenfus,leges tarnen interim confentiunt nomine ignorantis, præfu-menus neminem tam fi:ultum,quinuelit conditionem fuametia ab.-Cens meliorem fieri. ^Igitur .bic tit.nôftïb.^quot;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
* Oriuutur autem ex obligatione quafi contraduum fex adiones#
f Negotiorum gefto, ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ Tutti«» '
/ Gommunidiuidundo. AdiO \ pamiliæhcrcifcundæ*
' ƒ Exteftamento.
f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C^ondidio indebitu
DE ACTIONE NEGOTlORVM
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;geftorum,
- Adio negotiorum geftorum oritur,quändo quisfua fponte alita na négocia neceffaria in alicuius abCentia utilitcr gerit, Dico fua fponte,Si enim alterius gerit negotiarogatus, nondatur Adio negotiorum geftorum,fed adio mandat!» Secundo, ad differenriam tutelae,inqua tutores quoque gerunt aliéna negotia, non tarnen fua fponte,fcd ex necefsitate, Ideoq; fpccialis Adio ad boe eftprodita, fcilicet Adio tutelæ , Dico Aliéna, ad differentiam propriorum negotiorum , ex quorum geftione nulla datur adio « Dico Neceffaria,Quia fi quis tantum utilitcr gerit fine nccefsitate,bæc adio non datur .^ fed permittiiur expenfarû ablatio « fifindæfioneprioris
X • üq
f
-ocr page 280-, ,^ ÉNA5RA,XIPNEJ.^IN.. INSTITV.Tlt;. -ftatus auferri poflunut Scd an ultro. ^ Is autem.B^ I» ExJuob.fEd« P^S’S^t I^*cogt;In alicuius abfentia. Nam fi oero akenus negotia,in ciüsp.ra:fciui'^,uideor ab^ohabere mandatum» Idcoque hæc AdiP non competi tpfed Aélio mandatukRemunerandk^ Si paflus«fF* MH d^n.Pjco^ytjilucr geritjUt^unq; énim effedus non fcquatur ^famefl fiquis utilitär geri^datur h^^ Aâ:io.ExempIum» Simedicus cnrarcl aDfentiscumfdamfilium , nee pofletreftitucrepriftinæ fanitatkit# quod filius moreretur,tenerctur nihilominus pater medico, Adion^ negon'orüm^eftórum^ Et habet bæc Adib quoquélocums fi tâtûm unum negotium geftum fit,fccundum gloff» bic in uerbo. Negoties* rum^Eft autem Actio negotiorum geftorum duplex,Direda amp;nbsp;Co^ trariav ' lt;crr; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ^r,- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,;quot;'^ï
.DiKeAa.4atur e^cuius negotium geftum cft,emsq- bæredi contra geftorem^utreddat rationera adrainiftratjonis,Slt; reficiat fi quidma^ iè adminiftrauk» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Contraria datur ipfi geftpri,eius^ hcredi,qua repetit fi quid impc ditdè^o^,.T
Cédât tarnen bæc Adio contrariain mjÿtiscafibuSjPrimôjratW* neaffectionk ,.utftuitricus e:f paterna affçdionepræftitiflètpriuk gno alimenta,ud maxitus uxoixm ægramex maritafi affedione ciu ralTet amp;c,tfi paterno»C,depegpgt;geft* Secundo, fi quis prohibuifik quemciusnegoxiagerer;Ç»l./îqa.ff,denego.geft» Vide.Ioan.de P^t»
Quandoautemquæritur,adquid teneâtur negotiorumgeßori diftingue : Autloquimur de geft^Et tup,ç fi nullus adfuitqui potuit commodius gerere,reguranur tenetur/de dojo, lata’ amp;'^ui culpa. h T utoriiC-de nego.geft. Si àutém âdfuÿdil^e/itior qui potuiftèteo* modiusgerere,teneturgeftor^deleuifsimaculpa. ^Sicut.hic titu^no ftro. Interdum tarnen tantum tenetuf de dolo, ut fi aliquis uidetet mea bona diftf3thi',coadüsr'affedione,mcisbcgotiisgcréndisfe obtu litj.irj.^Interdum.tRdenegocqsgefiiAutloquimurdenegkdis ne gqtqs ; Et tünCpQutaccefsit * utgefturus omnia,6^ indiftindetenefeuf denegledis, Aut accefsit/Ult;gefturusaIiqua,Slt; tune autdibgendor ader at qui uolebat omnia gerere,Slt; quoq; tenetur neghgês de omni-. bus*Aut nemo adcrat,0d tenetur tantum de fufeeptispnon autem ne*, gledis.Vide Angel.bic. - ;
.^;C f ;Ï^P^E ACTIONE TVTELAE.
ffi^eeunda.cft adio tutelæj,, quæ ideo dicitur ex quafi contrahit orta,quia inter tutorem èC pupillum oritur obligatio,pupillo etiani ignorante Si non confenticnte,imó inuito. j Q^ia autem nihil inter fecontraxerüt,neq; ex dekdo^aut quafi delido obligati funt^dicituc
,• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bæc
-ocr page 281-tiB» IÎI‘TjY.XXVnii rieollî^dbiiu^exqud^îconlrâ^,fielen»* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^
hæc aâ:10 ex quafi contralt;fî:u procedere, amp;nbsp;oritur hæc aclio,tu--celafmita.Eftautcni duplex, {Dire dlaamp; Contraria.
Diredla datur pupillo contra tutorem finita tutela, ut reddaC rationem fuæadniiniftrationis.
Contrariauero datur tutori contra pupillum , quarepetit fi quid in rem pupilli impendit,uel pro co fuerit obligatus. Idem dicdeaélione tutelæ,quæ datur contra eum , qui gefsittutelam nomine alterius tutoris Sfe,Quid autem amp;nbsp;quotuplex Gt tutela, fupràdiftumeft.Præftatautem tutor regulariter dolum , latam cülpam,ó(2leueni culpamd.Quicquid.C.Arbitriumtutelæ, DE ACTIONE COMMVNI
diuidundo*
Tertia eft aftio communi diuidundo, qu^ compent pro reb. ftngularibus diuidendis, uel pro his quæ in re communi expen-fa funt,ueljî quis folus ex recommimi fruftus perceperit. Velu ti fi duobus fundus effet legatus, amp;nbsp;units folus ex eo frudus per cepiftet,certè obligatus efiet alteri. Quiaautem nec^ contraxir, neep deliquit, neqp quafi deliquit, ex quafi contradu obligatio orta eft.Eft autem duplex hæc adiOjDireda amp;nbsp;utilis*
Direda datur qs,qui habet rerum dominium in re communs
V tilis ueró ilhs,qui habent quafi dominium,ueïuti his qui e, merunt rem communem bonafide à non domino» Dehac adio ne infradicemusjdeadionibusmixtis»
DE ACTIONE FAMILIAE Hercifcundg.:
Quarta eft adio familiæ hercifeundâî, quaî competit pro uni uerhtate, ueluci pro hæredicate diuidenda. Quia ueró hæredes inter fe nihil contraxerunt,ex quafi côtradu uidentur obligati, ut diuidat.Differt autê hec adio àfuperiori,quôd ilia datur pro rebus fingularibus diuidendis , hæc autem pro uniuerfitate» Et eftquoe^ duplex, Direda,Ôd V tilis»
Direda datur hæredibus,fîue ex teftamento,Gueab inteftato fint hæredes» V tills ueró eft,quç datur bonorum poffefforibus, quia de lure ciuili hæredes non funt»Et de hac infrà dicemus» DE ACTIONE EX TE.
ftamento»
Quinta eft adio ex teftaménto, quæ competit legatarqs, eo-rumep hæredibus pro legatis,contra hæredes grauatos»Licet e-mim legatarq cum hæredibus nihil côtraxerint, tarnen hæredes adeundo hæreditatem,cum omnibus legatarqs et creditoribus, quafi contrahere uidentur.
• DE
-ocr page 282-ENA RR ATI ONES IN INS TITVT*
DE CONDICTIONE INDEBITL
Sexta eft condidio indebiti, quæ ideo dicitur oriri ex quan con-tradu,quiaquando quisfoluitquod non debet,putans tarnen fe de-berc,potius diftrahere quam contrahere uidetunldeoq; ex quafi cö tradu obligat accipientem,quod poftea reddere tenetur* Q^id au-tem fît indebicum,8c quando habeat loeum codidio indcbiti,fuprâ didum cft deindebito»
Exquibufdam,
Sunt quedam adiones quæ dantur in confitentem,in fîmplum. Irt negantem autem in duplum, quia inficiando lis crcfcit,qualcs funt, Adio damni,Iniuriæ,ex 1. Aquilia, Adio depofîti ex quatuor caufîs, incendio,naufragio,ruina 8^c,amp; Adio ex teftamento,quæcompetit pro legatis ad pias caufas,^FurtGinfra,de adio. In illis Adionibus dicit textus hic.Si quid indebitèfoluatur,non poteftrepeti per con-didionem indebiti. Exempli caufa.Si quis ageretcontra me,quód pe nes me depofuerit centum aurcosin incendio4icetdepofîtum no ft penes me,fed penes alium.Ego autem u€rcor,fî negem dcpofîtum,et ipfcmeuicerit,quödcondemnatio fiat contra meinduplu propter inficiationem. Ideoq; ante condemnationemfoluodepofitum.lam quæritur,fî poftea conftitcrit Adorem nihil penes meeled penes ali* um depofuiflè,utrum ego illud fimplum,quod indebitcfolui,per co didionem indebiti repetcre pofsim,amp;deciditur quod non* Videor enim tacite tranfegiflè cumdeponente,8ó potuit fieri filitigaftèm,^ fuiflèm damnatus in dupIo.Quarc debeo contentus efte, quod foftquot; tio fimpli me libéra uit*
VERS. Exl.^i^uilia^) Vtfîquisalteriusfcruummcpræfentein-terfeciflèt^amp;r ego accufer licet non feccrim,tamen quia uercor?quód condemnatio nat in duplum,fî negarem,do illi fîmplum, poftea utj cunq; conftiteritmenonfeciffe,tarnen ilIud fîmplum indebite folutu repeti non poteft, Qjjia ex quibus caufîs lis inficiando crefcit,cx nC dem indebite folutum non repetitur.
VERS* Q«lt;e certa conflUuta^ ) Erant enim olim quatuor genegt; ra Iegatorum,pcr uendicationcm,per damnationem,pcr finendi mo dum^ó^ per præceptionem^SedillahodieruntfublataiVidequædi** xi fupra in ^ Sed olim,de legatis,
PER QVAS PERSONAS NOBIS OBLL gatio acquiritur» Tit, X X1X ♦
HIC Titulus differt à fuperiori,per quas perfonas rcs nobis ac-quiruntur,quód ille loquitur de acquirêdo return dominio, hie autem de acquirenda Obligationen
Peculium
MB* m« TU4 XXIX» Perqudtperlóndittoïit!Dirigé-ae^rn^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tzé
Peculïum filiorumfamilias eft quadruplex, fdliGctprofeÆ« um, Aduentinum,Caftrenfe,amp;f quaficaftrenfejn profeifrino hx bet pater proprietatem amp;nbsp;ufumfrudum» In aduentitiohabet h-Kusdominium,Sópater ufumfrudum» In caftrenfi uel quaft ca^ ftrenfi pater nihil habet » Jdeoep fi filius ex peculio caftrenfi uel quaficaftrenfi contraxerit obliganonem,fibi acquirit.Si auté ea peculio aduenntiocontraxerit,propriecas obligationis percinet ad filium,exercitium nero adionis ad pattern Jn peculio profe-
ditio omnis obligatio iridiftinctè quæritur patri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;►
Q.VIBVS MODIS TOLLITVR
obligatio« Tif« XXX« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
Vibus modis obligationes ex contradibus Sf quafi contradibus eonftituannir,ex fuperiorib. eolligi po teft.Nunc autem dicendum erft, quaratione obliga-. Clones ex illis duabus caufis contradae, colli pofsintlt;j Obligationes enim ex delido uel quafi delidoortæ, non tolló* tur fimili modo,ut infra dicemus.Tolluntur autem illæ obliga-tiones duobus modis, Aut ope exceptionis,aut ipfo lure»
Ope exceptionis dicuntur colli, quan do naturalis obligacÉo tantum fublataeft,ciuili remanente , ex quaadhuc competic A-^ dio^que tarnen per exceptionê eliditur.Fft aute hoc muleis mo-* dis,uidelieet per omnes exceptiones peremptorias Iuris,ut pri«^ mó ratione padi,ut fi creditor facit debitorifuo padü de non pe tendo,libérât eum anaturali Obligationen Quiaautciuilis obligatio per hoc nudS padû colli non potuit,copetit credicori ad-, hue Adio contra debi tore, quam debitor per exceptionê padt de non petendo,elidit.Et fie obligatio ope exceptionis tollitur*.
Secundo,ratione doli uel metus,ut fi quis dolo uel metu indu dus eftad promittendum per ftipulationem propter dolum uF metum,naturalicer non obligator, quia defuit confenfus. Propter promifsionem tarnen adhuc durât ciuilis obligatio, quç tri huit ftipulatori Adionem»Sed ilia eliditur ope exceptionis do li uel metus amp;c»Idem die de exceptionibus non numeracy pecu-niæ,Iurisiiïrandi,amp; luramento uoluntario, amp;nbsp;omnibus alps ex: ceptionibus peremptorpsiuris, que elidunt ciuilem obligatio-nern non ipfo iure,fed ope exceptionis«
Tertid rei iudicatæ ratione, ut fi quis me conueniret in ludi* cio pro centum, 06 Iudex ferret pro mefententiam abfolutoria, quæ tranfiret in rem iudicatam, per illam eflem liberatus à natu rali obligatione,Ciuilis-tamenfemaneret,aqualiberareroppo* nendo exceptio nem rd iudicatæ.bjdlde Exceptio«
- ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/^arta#
-ocr page 284-ENARRATIONES IN INSTïTVT»
' QuirtOjtationc temporisant fi cmiffem trona fide a creditorc hypothecamaliquam,poflec debitor) cuius eft hypotheca, âme uendicarc»Tamen ft pofsideo earn triginta annis,libcror, itaqgt; fimecoueniret, cxcepcioncprffcriptiois me defenderepoHem»
Quinto per Chitographi exceptionem. Nam creditor refti'' tuendo debitori Chirographum autinftrumentu, uidetur ei ta' cité facere paeftionem de non petendodXabeo ait»ff«dc partis*
Ipfo Iure dicitur tolli obligatio, quado omnino extinguitur, nee aJiquæ reliquat, neque naturalis,nequeciüih's obligationis, durannEtfit muItismodis.Pnmd',folutione»Sccundó,acceptio nc»Tertió,nouatione Scdelcgatione» Quarto, co trario eSfenfu» Quintd,compenfationc.Sextó,confuhone, Septimo,oblatio' nc,depofitione,amp;conngnationepecuniædebitæ, Olt;ftauó,intc ritu fpeciei debitæ fine culpa débitons» Hue refer omnes excc' ptiones peremptorias fadi fiue intentionis,fiuelitis finit«»Pfi' mum dicemus de folutione,
DE SOL VTIO NE-
Eft au tem folutio aAualis fatisfadtio per ipfum debitorem, ß eft habilis perfona,uel per aliu eius nomine, creditori idoneo fa éta.Dico,fiefthabilis perfona,Quiaprodigus,furiofus, pupil' luSjSdcJicet debeant,non tarnen fine tutorum uel curatorum aü tori ta te foluerc debcnt»Dico, Vel per alium eius nomine, Quia tutores amp;nbsp;curatores, nomine pupillorum amp;minorum foluun^ Item procuratores amp;nbsp;quilibetadminiftratores. Itê quilibet pf‘’ aho iolucre poteft.Dico creditori idoneo, Quia pupillo amp;^ dtn^ tibus non poteft fieri folutio,fed tutoribus amp;nbsp;curatoribus, De q uide ^ At ex contrario, euParagraphis ièquen,iundta gl»in ucr bo,foluerit,fupra,qüib,alicdicet,uel nomDico A dualis , prO' pter res incorporales,qu3c ficuttradi nonpoflunt,itancc foluL Dico Satisfadio, quia omnis fatisfadio fiue fiat pignoribus,fi' ue fideiufforibus,uolentc creditorc pro folutione habetur»!» Sa tisfadio.cum glolf.ft.de foIutio»Et fic folutione eft fublata om' nis obligatio,adeo quód non opus fitfoluenti fedefendere exte ptione»Si tarnen exceptionemfolutionis obiecerit, non dicimt exceptio Juris,fed fadi,fîuc intentionis,fiue litis finitæ,ut infra de exceptionibus dicemus»
DE ACCEPTILATIONB.
Acccptilatio eft quida diftradurobligationisp'n q ad fimili' tudiné ftipulationis interrogatio débitons prçcedere,etrefpon fio créditons feq debet,ad hoc ut debitor à natural! 06 ci ui li ob' ligatione liberet.Et habet nomen ab acceptu ferre, quafi credi-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tor
-ocr page 285-LIB. Ilb Tit- XXX* OjiUutmoHitollituroiUgitlo» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'H'^
tor dicat^ habeo pro recepto, qd mihi debebas,enafï nulla folu tiomterceflèrihDico in defimnone diftractus,addifferentia fn pulatioms,qug quoqj fit per incerrogationem et refponfionem, fed ea tendit ad obligandum.hæc ueró adliberandum» Dico ad fimilitudinem ftipulationis , ad differennam nudi' pacfti de non petendo,per quod tolhtur tantùm naturahs obligatio,ciuili remanente Integra, â qua tarnen ope exceptionis reus quoque fibe ratur»Dico interrogatio débitons,amp; refpofio créditons,quiain boe diftradu debitor interrogat creditoremjQuod ego tibi pro mffï,habesneacceptumlt;Creditorre(pondet;Habeo acceptum, id eft,habeo pro recepto,licet nihil folutum fit, Dico debitorê ab utraq? obligatione liberari,quia acceptilatio eft propric ima ginaria folutio. Sicuti ergo per ueram amp;nbsp;adualem folurionê o-mnistolliturobligatio , Ita quoep per fflam imaginariamfolu-tionem tollitur obligatio uerbis contracta.
Fit autem acceptilatio diiobus modis. Per fimplicem accepti lationeni,amp;per Aquilianamftipulationem,
Simplex acceptilatio locu habet infublatione obligatio nis, qug ex ftipulatione orta eft. Ea enim quia folennibus uerbis eft contraria,Gontrarffs folennibus uerbis tolli poteft. Quia nihil tam naturale, quàm unumquodep eodem genere diffolui, quo eolligatum eft.l*Nihil tam naturale.fEde reg«Iur*
' Acceptilatio auc qug per Aquihana llipulationem fit,habet locum in alqs obligationibus,quæ ex contradtibus Iuris gentia fumpferuntoriginem,illg autem quia autre,autconfenfu contra huntur,nudis uerbis tolli non poffunt.Quodlibetenimeodê ge nere diiroluit,quo eftcolligatunj.Transfundantur aut illæ ob-Ïigationes,primüm Aquilianaftipulatione, Sc pofte a fiat acceptilatio* Aquiliana ftipulatio fit hocmodo:Si Titius mihi debe ret centu ex caufa mutui, amp;nbsp;effet quoque obligatus ex caufa em-prionis, ill^obligationes tolli nonpoiruntpacceptilationê,qa re Só confenfu funt contracte. Si tamê ego ita ftipulor à Titio de bitore : rTiti, promittis mihi ex caula ftipulationis omne id,ad qd ex quibufeum^ alijs caufis mihi obligatus es lt;nbsp;SiTitius pro rnittit,iam omnes illæ obligationes fiue re,fiuc confenfu contra de fuerint,transfufc funtin ftipulationem,adeó quodia non ha beantur pro obligationib»re amp;nbsp;confenfu contradisjfed uerbis* lam itaqj poft illam obligationem transfufam Titius debitor in terrogat creditorem'.Habesne acceptum, quod hodierno die g» Aquilianaftipulationêtibi promifi'^^jSi creditorrefpondet, Ha beo,acceptumc^tuli, 8^c, Titius debitor omniiio eft libcratus*
-ocr page 286-‘ ENARRATIONES IN INSTITUT.
Pn’miïm enim omnes obliganones funt transfufg rn Ac^uiUs-^ nam ftipulanonem. Obligatio autem ex illa ftipulationc contr rijs uerbis per acceptilationem (èilicet fublata cft»
Tertius modus quo obligatio ipfo lure tollitur, eftnouatio» Dicitur autem Nouatio prioris obligationis in pofteriorê trans fuGo.Et habet nomen ânouando.Eli autem duplex;Propria5^ Impropria»
Propria Nouatio eft, quæ obligationem primam lïmpliciter tollitjamp;cransfundit in fecundara, Eteaquoc^ eft duplex: Vera nouatio,amp;Squafi nouatio»
Vera Nouatio eft,quado quis eandêrem,quefibidebebatur, ab eodê debitore,aliquid addendo uelminuendo,f què principa liter ftipulat,ut hoc modo : Titi promittis mihi ufumfrutflu fun di tui»ipfepromittit,pofteaftipulor:Titi promittis mihi totum fundum tuum^promittit» lam qucric,utru prima ftipulatio,quf continet minus,fit transfufa in pofteriorem.Circa quod die,ilia ftipulanonem fieri bifariam.Aut enimexprefsé agit,quod fec5 da ftipulatio fiat animo nouandi, et tSc transfundi tur prima in fecundam^Siucro non agitur exprefse de nouando,non fitnou^ tio,fedagitex utraq^ ftipulatione, amp;nbsp;hoc ueru, quandoquisfd 'pulaturabeodemdebitore«Si autnoua perfonain fecunda ftipu latione acceflerit,ueluti fi debitor delegaret ali5,qui per ftipula ponem promitteret ftipulatori quod ipft debebat, fieret noua-tió per delegations,qaaccefsitnouaperfona,bfi.C.de Nouatio,
Quaii nouatio eft, quæ fit per ftipulationem pcenalem, hoc inodo:Titi promittis mihi ædificaredomum,ôd fi non ædifica-* ueris infra annum,promittis nomine pœnæ centum,lam qued tur,utrumcumiftapccna ædificaredomum, adhuefit in oblige tione,uel utrum per ftipulatione pœnalêilla obligatio fit nouaquot; ta,Et diftingue: Auteftexprefse aftu de utroc^ foluendo, amp;nbsp;u-trubic^ debetur, Aut eft tantum de poena aftum, amp;nbsp;priorobln 'gafïö eft nouata.Aut nihil eft aftum.Ettuncin dubio quot^de-' betur foispeena. Vide Doftenl.Ita ftipulatus.ft,de uerb,obli»
Impropria nouatio eft, quando prima obligatione manente, adfjeitur fccunda obligatio, quod fit per litis conteftacionem èC fententiam,
• Per litis conteftationem ehim in muftis caufts hæredes incipi untefte obligati,qui ante obligati non erant.Sic quoqs per fence tiam adijeitur noua obligatio priori,quia ultra primam aftione oritur quot^ actio ex fentcntia,quæ uocatur in faftum.
Quarto toUitur obligatio ipfo iureper contraria confenfam, quod
-ocr page 287-tIB.'ril.' TU, XXX. QuthMModist^UiturciHsttio, 12g quo^babetlocunifPrimo in obli'gationibus, quæ confenfu contra-huntur,traditione rei,ucl folurioneprecfj nodum fecutä«) 3c fie re intégra SCc.Secundo habet locum in quibufdam maleficqs, ut in iniu-ria,quæ difsimulatione toUicur^quo ad ius partis. Vide gio.hie in uer bo,quæ confenfu*
Quinto tolhcur per compenfationemjde qua infra in ^ Gompc-fationes,dc adionibus.
Sexto tollitur confuGone, quod fit fi debitor fit hartes creditoris, uel creditor hartes debitoris .Tune ertim confundutur eorum bona, amp;nbsp;toUunturobligationesquîéinter cos contracta: erât,l. debitors G»de pad,cum fimilibus,in gIof.ibi»aUega,
Septimo tollitur oblationejdepofitionep c5fignationc,uthoc mo do ; Si debitor pecuniamdebitam, quam creditor recufataccipere, confignat,amp; deponit in publico,ipfo lure liberatus eft ab obligatio nefortis amp;nbsp;ufurarum.I.acceptam,cum glof.C.dc ufuris.
Odaud tollitur,fi fpecies débita fine culpa debitoris interierit, t ft cxlegati.ft.de uerb.oblig* -
Nono tollitur transfufione,ut CÙm debitordeportatur,uel aliud delidum committit , propter quod omnia bona publicantur, tunc transfunduntur obOgationes in fifeum, ita ut debitor ipfo iure libe-retur,amp; fifeus teneatur creditorib.ut fucce{ror,hfi debitori,in prin-cipio^lKde folut.Videglof fin.hic tiunoftro.Et hue refer omnes ex-cept iones litis finitæ*
VERS» Q^ic^uidtemibk
Non opus eft creditorem uti omnibus iftis uerbis,qua: funt in tc-xtu,fed fatis eft interrogate de fua obligatione,
^^ Qs«o,gc«cre, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ ,
Acceptilatio enim à lure ciuili eft introduda* Contradus autem ex confenfu amp;nbsp;re,funt luris gentium, amp;nbsp;lus ciuilé non poteft tollere, quæ funt Iuris,gentium^ fin»fuprâ de legit,agnatOitutel.Ergo ÔCc
FINIS LIBRI TERTlîj INSTITV* tionum Imperialium*
r 4. / '
-ocr page 288-EHÄRR/VTIOME^ IM INS T IT VT« lt;
CLARISSE VIRI D-MELCHIORIS KLING. I- V. DOCT- IN quart um Impenai^ln^iicuno.Libruin'duîlata«
. DE OBLIGATIONIBVS QVAE EX ddido nafcuntur, Tiu I»
X QVATVOR CAVSIS, QVIBVS OB* Iiganonesnafcun tur;,duæ funt abfolutæ, Cotra» dus fcihcet,amp; quaff contradus* Reftanc poft^quot; riores duæ : Dehda^Só quaff ddida.
Sunt autcm ddida duphcia,Pn'uata,amp; Publié ca»Pnuata,perfequimur ciuiliter 8^ criminahter* Ciufliter,quandopctimus ut poena nobis adiu^ dicetur;Cn'minalitcT,quando agimus,utreus luat poenam in corpo xe,uel præftet quid fffeo. Sunt autcm quatuor fpeejespriuatorüt:'-Iidoruin.Furtum,Rapina,Damnum,lniuria,De publias infra aigt; diemus in Ht.ffna.Dc Priuatis autemdicemus ordine, amp;nbsp;primum de furto.
DE FVRTO;
Eft autem furtum eontrcdatio fràudulôfa rei aliens niobib's,co^ poralis,uel etiam ufus eius,poflèfsionisue,quæ fit animo lucrifad«^* lt;1i,inuito domino, quod lure naturali eft prohibitum committers* Et habet nomen a furuo,id eft,nigro,co quod dam amp;nbsp;obfeurè fit, pkrunq; node: nd à fraude,uel à fcrendo,id eft,auferendo : uel agrg co ucrbo,lt;?fcf«j;,quod ferre,fine portare ffgnificat,unde etia çfi^x^f«?* quaff ablatoresdcduxcrunt.1.1«^ de furtis.^. Furtum,hictit.noftro«; pico in definitione , contredatio, quid ffne aduali contredatipne, furtum non dicitur fieri,licet uolutas,uel uerba, uel fcriptura inter-ueniant.SolacnimcogitatioueIfcriptura,furem non fatiünt.14.ff» de fums. Dicö fraudulöfa,qüia ff quis credat aïiquem facile pérmiC furumcontredare res fuas, contredando non committit furtum» Item ff quis putat ff bi lieere clanculum furripere res fuas propria $,B^ furripitremalicnam,putanspropri3m,furripiendó non commit«* furtum.^ quia tarnen,infra de ùi bo.ràptôPico rei alien?,quia in tc propria quis non poteft committerc furtum .Secus ff habet cum alio rem c5munem,utl.ff focius.fF.de fur. Dico mobilis,quia immobilia propter fuiimmcnfftatem,contredari n5 poffunt.^ quod autem,fm pra de ufucap.Si tarnen quis cretam de fundo alieno abftulerit,furtis committit,non quia fodit cretam, fed abftuliul.fi cretæ.ff, defurtis.
Dico
-ocr page 289-LIB. IIII. jpit. I. DcobU^lionib.lt;lutexiclihonAfci(n{ur. 12^
Dico corporalis,Qjuia tes ineórpóraks ficuti nee tradi,nec pofsi den poffuntjita nee contredarij.feruüs^. Inc0rp0rales.ff.de acqui. rerS domi^Dico ufuSjpoffefsionisüe, Quia fi creditor utitur pigno-rejamp;depöfitariusdepoßto. Furtum committunt.^,furtum aucem^ , hic titulo noftro.Dico animo lucrifaciendbpropter cos,qui tes àlie nas contre^ant,non tarnen animo furandi, Furtum enim non com mittunt, ÿ Item fiiSjfupràdeufucapio,Slt;præfcriptio'.\
Dico domino inuito,quia quando fît üoknte domino, etiâ fî fur-ripiens putat inuito domino fieri,furtum non tft.^ placuit,cum ^fe-quen*hic titu.noftro.Dico quod Ïure naturaliprohibitum eft com-mittere,Quialus naturaledicit ïQuöd tibï nónbisfieri,alieri ne Fe ceris.Hinc eft,quód Scythæ,quilureferipto carent, nullum debeftu' grauius puniunt,quam furtum,ut apuälüftinum. ; nbsp;' quot;nbsp;,t-!
De furtidiuifione,bic nihil dicemus,Iicet olim in furtum manifé/ ftum,amp;^ non manifeftum diuideretur.Tarnen illadiuifio hodie non habet locum,fed eadem ratio eft de furto quocunq; modo contracte», Oriuntur autena ex furto duæ aâ:iones,Condi(ftiô furtiua,8^ aftiofurti.
Condiftio furtiuadaturdomino,tiüs^; hæredi, contrafurem ét' iusq; hæredem,fîaliquid defurto ad cos peruenit,uêf lis cum fure cS' teftata fitad perfecutionem rei ablatæ/nie eiusæftirnationem, fi ta:;^46f«in«lt;Hi men is cui resfurrepta éft,dominus nefn fît ƒed hahruerit fortè lus' in ” ƒquot;ƒƒ‘® re,putaIuspignóris,datüreicondiéKöCe?tiSlt;c*-'^'?'‘ '^^^*^*
Venit autem in hac aftione tes ipfa', etiafn impe^nfis amp;nbsp;diligenftà' furis meliorfafta.‘ üerum,fi'extat res i fiautem hott'ext^t,uenit a^fti-matio rei,quanti plurimi fuèrit à temport fürti«Etiarrift tes fine culpa furis perierit,femper enim fur motam facere uidetur .hin re^, fi ex caufa.ff.de condictffuruEthxcaftioeftciuilis.
DÉ ACTIONE FVRTL ^’ -
Àftio autem furti eft criminalis,amp; datur ad poena, Olim in qua/ druplum Sóduplum.Hodiè autem quia iHadiftinAi'ófublata eft,agi/ tur hac adione,utfurluatpccnam in corpore»
Datur autem hæc aftio omnibus,quorum intereft èx honefta, SC probabili caufa,utputa domino,quafi domino,amp;c.de ‘quibus in tè/ xtu.Mitigatüt tarnen peenapröptetmihötem ætatém,8^ competit* contra furê,fiue pUbes fine imputes fuerit,dum tamê fit doli capaxƒ tlmpuberem.fEdefurtis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unriLi;'
Deinde contra eum,qui furi præbuit ópem,fiuecöhfiiium,ad fut' ripiendasres:fedhóc eftuerüm,fi furtum effet fecutum,alioqui non datur. 1.6is.ff.defurtis» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ nbsp;nbsp;nbsp;. . .r
Ethæcaftio nondatur contrahæredesfuris, quia eft pcenalis.^’ Y iq
-ocr page 290-ENARRATIONES IN lNSTlTj|^T/ Non autem. infra de perpet* ^ tempor* adionibus»
Datur quoq; domino,cui resfurrepta eft,rei uendicatio,qua uco dkat rem fuam,a quocuntÿfueritpofleffà» Item adio ad exhibendu, qua agit contra pofsidentem,ut dctur infpedio rei pofleflae.
Parntfurtiie Poenaautemfurtide Iurcconfuetudinario,eftpcena laquci, qux ^^confwefM- fg^undum lura feudorum habet lo cum,fi quis fuerit furatus, ualens quinq; folidos ♦ Si minus furatus fuerit, uirgis caftigatur* ƒlt; Si quis quinq; folidos,dc pace tenen.8ó cius uiolato.
Impunita furta funt,quæ fîunt permittente Iure,quale fuit furtum Ïudæorum in Aegypto*Itëfîquis furarctur res Turcarum, iîuealio-rumBarbarorum.l*NonfoIum*G,decommer»8ómcrca*Itê fî quis funipitresakatoris.hi.fRdealeato* Hæc amp;nbsp;fimilia puniri non pof* funt.Qui enim facit aliquidkgc permittête,n5 peccatU* Gracchus« C.dcadukerijs,
’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O B L A T V M f V R T V Mgt;
Si fur remfurtiuamdedit alicui euftodiendam,Is autem qui eufto diarn fufcepit,timet ne apudeum inueniatur, Ideoq: oflert tertio cugt; ftodicndam,apudquemficoncepta fuerit, habet contig afferentem adionem oblatifufti.Hodiefufcipiensremfurtiuamfcienter, amp;nbsp;cegt; . lans,tenetur adione furti.
I^cmapud /c.)Hodienopoteff quis cogi,ut permittat quem fcru-tari in domo fua,utrumibi fin tres furtiuæ,fiue furto fubtradæ*BX' pedit enim patrifamihas ne fecreta patrimonii fui pandantur»
Hoc tamertfaUit^quando effetfufpicio contra aliquem , ÄTappa* rent indicia,quôd res effet in domo alicuius,quia tune poteft impk-rare officium Iudicis,ut detur famiha pro quærendo furto*Ita tame^ utquærensprimüm iuretdeCalumnia.Vide loan.dcPIau bic* i^rafitie arianes,)ïd eft,quæ ex requifitione oriebantur,ab ufuco muni recefferunt.Si ueró furem ipfum fufeeperit amp;nbsp;cefauerit, fur no effjfed receptator,ÔC punitur eadem poena qua fur.Vide totum titu^ lum.fEde receptator,
^nneutro.yEt uidcturquod neutroteheatür,qüiadeïidumeftfa dumcum confcnfu amp;nbsp;uoluntate domini.Furtum autem fit^quando quid contredatur inuito domino ,fed tarnen contranum hic decide tuf*
Contra euftt dari.) Daturenim adio in duplum ad intereflèpro fet uo corruptOjSd quoq; furti adio in duplum*
Confilium corruptorü,') Hic uides puniri affedum fine effedu fecu-to.Punitur enim Titius hic de feruo corrupto,cum tarnen corruptus non fitjquod uidetur effe contra regulam»
Cogita-
-ocr page 291-tiS, lîlîi tit, t Ûeoiliÿitionii.qMeicitUdioniJcilnilit’t t^O
Gogitationis pccnâ nemo patitunl.cogitationis.fEde peenis» fed die ilium effedum per Hgnaexteriora hfe fuilfe demonftratu, ideoq* punitur»
^ Inter J um,) Agit päter contra furenl tantum^ ut fur purtiatur eu iamde lure ueteruNonenim pdteratpetereduplum,uel quadruplât ^uialiberi hominis nulla edæftimatio« Præterca duplum amp;nbsp;qua-druplumpetebat is^quieratdominusreiablatæ^fedpater no eft dominus filq^cùm ficliberhomod.Cumhaéredefet^fin. ffi dedequiren,. poftefl^
I^on tenetur^} ld eft,fi furtum no eft fecutum,fi uerô fecutura eft^ tenetur,utfupradiximus,demandato.
^Fli (luh) Quia ex dclido filq contra patrem,8i ferui contra dominum,non competit adio furti»
Q^ianec erd/t4M//4CdMyâ4)ResàfiIiopatrifurrcptafîtfurtiua, SC tic uitiofa.Ideoq; ufucapi nön poteft ab alio pofteftbre, qui emit earn , àfilio,Pater tarnen non poteft agere concrafilium adionefurti,quia eft adio famofagt;quæ inter pattern amp;nbsp;filium non habet locum, fîcuti quoqjuxor ß furata fitmarico^nort tenetur adione furti,fed adione return amotarumjeaq; fi filius habet caftrenfe uel quafi caftrenfe pc-culium,unde pofsitfoïuere,datur patri contra eumadioin fadum« I.fiquis uxori,^i.8ó Ztff.defuru Quodhicdicitur dominu non habere adionem furti contra feruumfurem , procedit, fi fint leuiora furta,tunc enim publice uindicanda non funt.Si uerô fine magna fur ta,agitur contra eos criminaliter. Lrefpiciendum» ^ furta* ff de pee-
Cuiud intcreH»} Madone honeftæ caufæ,uel ratione euftodiæ, uel rätione po(refsionis,uel Iuris realis. •
,.^erep^e. ) Quia dusintereftratione Iuris^quod habet in pi» gnore. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;
^ -^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In perfonam.') Scilicet débitons. Hic nota commodius effe agere a-
dioneteali,quam adione perfonali»
^ Q^æ dcßllone,} Sicuti fullo amp;nbsp;farcirtator propter euftodi-am'quam præftant,habent contra furem adionem furt^fi funt fob uendo. Itaquoque commodatariusgt; quia ciusintcreft ratione cu- diFcreWM«»-ftodiæ.In hoc tarnen differunt,quod fi fullo uel farcinator foluen- eomwdX^ do funt,domino nulla competit adio contra furem. In re commo- gt;■«««.
data autem fublata,habetdominus eledionem,uel agere contra c5-modatatium adione commodati , uel contra furem adione furtif una tarnen ekda, ad alteram redire non poteft. Ratio aütem i(tb us differentiae eft. Q^ia commodatum fit gratia unius tantum, fcilicetcommodatarij. Ideoquc ex libcralitate dominicommodâtis.
-ocr page 292-ENARRATIONËS IN INSTITVt» ' ' fauemusipfidominOïUthabtattïeeïllonenïj contra quem agerc uèlt; lit.Sed curn fulIoncSd fare inatórc fit locatio rations utriufque,quare fi fullo euftodiam fufcepit,amp; efi foluendo, ipfe agit adionc für« refublata» • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
Cozrtwoc?drlt;twdrcc^?er:7»3Ïd eft;,fcmpcrdominus habetêlcÆoneifi, fine commodatariusfit pro parte foluendo, fine fît rn fölidiim Tóf-iiendo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r -f petM criminA' ^ Furti a^iojfue dupli* ) Peena autem crirrtinalis furti gt;nbsp;de lure no* ' r nbsp;nbsp;^® cft,quód fuftigetur^ Autentic fed nouo lure. C.de ferms fugitf ur/imojutt uislt;HocfaUit fifitfurfamofus^qui fcilicetfæpius furatüs fït,uel 3' lioqui magnum furtum commifent, ut glof in d. Autentica,féd nögt; uo Iurc,amp; tune fufpcnditur.Sec undo Fanit,quando furando frangit publicam pacem.Tune enim pro furto quinque folidorum fufpendi tur»Ita loquitur.^ fi quisquinq; folidos.de pace tenenda. in ufibus Feud.Tcrtiô fallic,fi per ftatuta amp;nbsp;confuctudines prouinciarum ali* tereftdifpofitum.
DE VI BONORVM RAPTORVM.
Tit. 11.
A PIN A eft contredatiorei alienæmobiîis,ui, de dolo malo fada.Explicationem generis amp;nbsp;quarundam diffef rentiarum,uide fuprà defurtis. Dicoindéfînitione rd \ mobiIis,Quia immobiles rapt non poffunt, ficunnec ôlt;^ cupari,fed propficinuadi dicuntuf.
Vidico,addifferêtiamfurtf quod dam fit.Dico dolo malo,quia‘ fi quis rem alienara rapuerit,putans fuam’ efrê,errore dudus? hac a-éfione non tenetur,fed aliter punitur,ut audiemus in textu.'
Oritur autem ex hoeddiéro adio,quæuoCaturui bonorum raz ptorum.Et eft induda per êdidum prætoris,quod habet tria capita» Primum caput eft,quando coasts, id eft? coadunatis homimbus eft datum damnum. Secundüm,cùm noncoadunati fiinthomines,fed fimpliciter res aliqua dolo malo per uim rapta eft, E tiftis duobus ca-pitibus pcena eft,quadruplum intra annum utilem, póft annum up rô,fîmplum.ln quadruple autem comprehéditurperfecutioreid,^. ff.de ui bonorum rapto ♦ TertiUm caput eft,übieft damnum datum jn turba,ad hoc principaliter non congregata, fed ad rapientis cur-fum de clamorem àduentitiâ.Eiùspcenaeftduplumirttfaannumuti-lern ; poftannum,fimplum,ut CoIIigitur ex d. 1.2. amp;nbsp;1« Prætor ait. ƒ Erit ff.eodem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' :
Daturautemhæc a(ftioci,cuiusintercft,rcsraptasnoenè, eiusq; hæredibus.de quo intereflè,uide quæ fuprà dixi de fur cis»
Et
-ocr page 293-LIB. nil Tib IL TbeMbonorumruptoftmt^ i^i
Et datur contra raptorcm?amp; cum, qui præbuit opem amp;nbsp;auxili-
7, Illi uero qui publicas uias obfident èC rapiurtt,ultimo fupplicio af ficiuntur,fccundumconfuetudines regionum^Vide Bartun tcapita hum.^ famofos.fEdc pcenis«
Ete/l intra annum utilem,) Pro anno utilbinrclligitequadrienniu» I* fuperuacuamtC^de tempo «m irt teg« reft»
VERS» Q^aJruplum,} Vides hie efle duas differentias inter fur-turn Si rapinam.Prima quod induplo,uelinquadruplo furti, no in-eft rei perfecutio.Sed in quadruple rapinæineft rei perfecutio. Ita quod poena rapinæ in effedu tantum triplum eft.
Secundadifferentia,nondiftinguitur,utr5fic raptor manifeftusgt; uel non manifcftus,femper enim in quadruple punitur.
Q«dz«(^«fc/d/«d/«oMcr.Ratioqu0draptormitius punitur, quant fur manifeftus,hæc eft,quôdraptor fe exponit periculo mortis inua dendo,fur autem non fic»
Secundo,quod furtum eft frequertdus quam rapina ♦ Debet ita-quefeucrius puniri propter exemplum« I. Autfadaf^fina.ff« de peenis.
VERS. Ç^^od nonfolum. Nota hic quod rapina habet locum in rebus mobilibus. Inuafio autem in rebus immobilibus. Si quis autemdoloftinuaditrcs immobiles,tenetur eos reftituere cumfru* dibus.
DE LEGE AQVILïA. tit. Ïïï,
KA M N V M, de quo bic Ioquimur,dicitur propriè,quan« do quisdolo,culpa,fiueiniüriaferuum,fiue quadrupède alterius occident, uulnerauerit,üel alio qui rcs eiüs fre« gerit,ruperit,aut ufferit« Et habet nomen à demo , quafî ßt ademptio,fiue diminutio patrimonrj.I.ir),ff.de dam.infcc.Dico de lo fine culpa,Quia fi quis feruum alienum,infidiatorcm fine quadru-pedem ad fui defenfionem,ucl cafu occident, hac lege non tenetur» Quia quod quis ad corporis fine uitæ fuæ defenfionem facit,iufte fâ cit.l«utuim,ff«de luft.ôilure«
t Secudo dico dolo Si culpa,propter infantes 8i furiofos ,qui cunt îi0n habeant animi indicium,non poffunt dici damnum dare.
Sub culpacomprehende impcritiam,fiuenegligentiam,ut fi quis foueamlupisfeccrit,eo loco quo frequenter homines irefoknt: uel fi quisequoscommiferitei, qui propter imperitiam non potuit gu-ber nare fine retinere. Item fi quis ftipulam Guam, fine fpinam ineen-d i t,amp; ignis latins euagatus,uicini fegetc,fiue uineam læfit,quoq; té.
netut
-ocr page 294-e'ÖaRRATIONES IN'iNSTITVT.
ncturhac adionc^nifi fubita ufsuentiid effeceritj.qui ocddit* j^Iö hac.ff.ad kAquiIiam»Dico iniuria,ad difFerendam quadrupedu nue animalium irrationabilium,quacdicuntur pauperiem facere,amp; hou damnum,cùm in eis no fit iniuria.Senfu enim carent, ut infra, fi qua* drup, paup.fecikdicatur» Seruum dico, quia fi quis liberum homine occideric,teneturl,GórneIia,ideficarqs,punitur ferro^ Item kx Córnelia,infr.de publ.ïudüDico feruum uel quadrupedem uulnera* ucnt,iterum ad difterennam fiberihominis.Qui enim liberum hon’* nem uulnerat,tcnetur adioneiniuriarum,de qua in dt,fequenti, Dico res eins fregerit,ôlt;clt;Qjiia omnia damna, quibufeunq; modis fiant in rebus noftris,huc referenda funt.
Oritur aute adio ex hoc defiâ:o,qüæ dicitur dam ni iniuria, quse eft introdudaab Aquilio Tribuno.Et habet tria capita.
Ex primo capitecenetur is qui alienum feruû, alienamue quadru* pedcm,quæ pecudu numéro uenit,quales funt muli, afinkoucs, boues amp;:c*iniuria occident. In feruo tarnen occifo diftingue : Aut eft occifu5cafu,8e: occidens non tenetur.Autdolo,amp; tunc occidenste* netur lege Cornelia de ficarris,amp; tâquam homicida punitur gladio* Etfilege Aquifia prius adumfit,nihilominus poteft etiam agere lex gc Gornefia de ficarqs.I. inde Neratius«^fi dolo.fEad 1. Aquil. Aut eft occifus culpa,0Clocum habet aâiolegisAquiliæ, 2lt; quo^ extraordinarii punitur occidens,
In adionc I.Aquiliæprimùm uenit aftimatio occifi,quâti plurim* coannouendipotuiflet» Secundo omne damnum,quod ex illoft-do acciditpuduti fi feruus eiTet hæres inftitutus, amp;nbsp;priufquamiufin domini hæreditatem adiret,öccideretur,teneretur occidens,no tan* turn de feruo occifo,fed etia dedamnö priuatæhæreditatis. ƒ IHud, hic in tit, noftr o, Secundum ca put non eft in ufu,
Ex tertio'capite,competitadio pro omni damho cæterarum re* rum,utputafiquis feruum,uel earn quâdrùpedem,quæ pecudum nd mero uenit,uulnerauerit,uel cam quadrupedem quae pecudum nu* mero non eft,ueluti canem,uelferam beftiam occiderit. Pr3Cterea,fi damnum eft datum in alps omnibus rebus,quæ anima carcnt, quod fitrumpendo,frangendo,urendo,amp;c»compctithæc adio.
In hoc tarnen diftingue: Autquisdedit damnum fuo corpore in aliud corpus,ueluti fifuamanufcruumuulnerauerit, £lt; daturdirc* daAdio IcgisAquiIiæ,Autdaturdamnumànoncorpore in cor* pus,ueluti fi quis pecus alienum ita incluferit; ut fame perierit SC ne* caretur. Vel de corporc datur damnum in non corpus, ueluti fi quis tibi annulum de manu excuirerit,ut in aqua caderet. His duobus ca* . fib,datur utilis Adio, 1,Aquiliae,0^ quoq; Adioinfadum.Autdatur damnum
-ocr page 295-..LIB. nil. Tit. III. .üeleffAtjuiUii. i t^Z «Jamnum Jc non corpore in non corpus, ueluti fi quis mifericordiat dudus debitorem meum incarceratum foluerit^ut liber fieret. Si ha betlocum Adio in fadum fubßdiaria* Vide glo.fin.hic. . ;
Obligatur autem is qui damnum dedit ex tertio capite, ad æfiima tionem rei,quantiea res triginta diebus proximis fuerit. -i . ..
Si aliter pcriculum c^J'u^erc nonpote/i^^ Ac fie cum moderamine in eulpatæ tutclæ.Differt hic titulus à titulo fequenti.Quôd inhocaC-cipitur iniuria pro omni co,quod eft fadum non Iure,fiue per dolUi fiue per culpamfiat.In titulo autem fequenti accipitur pro contume-Iia,in qua uenittantùm dolus,non culpa. Scciindô,qudd adiol.A-quiliædatur ad damnum refarciendum regulariter. Inhac Adiohc autem iniuriarum agitur ad uindidam* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!
VERS. /s7amßid^ ) Vides itaq; duo requiri ad hoc,ut que cafus foriuitus in hac Adione excufet.Primó,Iudens iaculis fit talis,qui co fueuit fimilia fac6re.Secundô,quôd faciat loco confueto, alioqui no cxcufatur. 1
/Vc(iuepr(eclafnduit. 3 Hunc textum nota ad hoc : Si uicinus timet; neexædibus fiaisalteriuicinodamnuaccidat propterædes ciusma lèemendatas. Vtprimôdenuncietuicino,ædesefleemendandas,ut damnum eüitetur,Quod fi uicinus côtempferit, amp;nbsp;poftea ex ædibus denunciantis damnum datum eft,non tenetur,quia alter potuit præ-caueregt;Hocquoq;colligiturexhquifoueasgt;ff’.eod,tit, gt;nbsp;l ; 5
VERS. ItnperitiaquoqueculpieiyQuàddicitimipcrithmculpæan numerari,procedit inmedico amp;nbsp;art i fi ci bu s, qui ar tem. aliquam pro.* fitentur.ltem in Ïudice;,qui propter impetótiam male iudicat,eo eriim ipfo,qu0d fe locat pro indice amp;nbsp;afleftore, uidetur fe afterere peritû, amp;nbsp;ideo tenetur de imperitia.Ufi iudex» ft . de uarqs amp;nbsp;extraord » coglt; Inaliisenim,fi feperitosnQn afterunt,hoc non procedit.
Sed (Quanti id in co anno.ßts. tarnen quod æftimatio fiat quanti res co muniter ualuerit,non ex fingulari affedione.
Longe ali(luando pluris.} Vt fi quis occidilTet cæcum,qui ante annul cæcus non fuerit, occidens in plus teneretur, quam in æftimationem damniiTenetur enim præftare æftimationem fani hominis, cùm mu tilatum occiderit» • *■ '
C^uäratione. ) Hæc adio'quoq;aliarationeeft pcenalis, quia per inuitationem crefeit in duplum .^ In duplum,infra de adio,
VERS.!! Ideocp confiât^} Nifi hafcres inde fadus fit locupletior,Utgt; puta,quia tu occidifti bouc,^ hæres tuns comedit carnes eins, glof« in d. Linde Ncratius.flfiadl.Aquib quot;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;:.
r. $. Liberum autem e/ï. ) Nota ex hoc textu optimam regulam* Quando ex êodem delido oriuntur dü j adiones, ciuüis amp;nbsp;criming
liSj
-ocr page 296-E H A R R A T I O'N E S I N I N S TIT V T.
fis,quod una intentata,altéra quoQ; poteft intcntarûEt cft liberum a^ don'jâ qua adionc uclit incipere,In hoc tarnen diftingue : Aut utraç adio tendit ad uindidam,ôô tune una perada altéra non com petit» Exempli caufa.Si liber homo iniuria eflètoccifus,tenetur occidens primùm adioneiniuriarû,Deinde quolt;^ de homicidio ex lege CoP nebde ficarijs^Hæ ambæ adiones tendunt ad uindidanipquare una cleda,altera non habet locum, debet tarnen aceufatio primùm dû gùl.Prætor edixit. ^ fi dicatur.ff.de iniurijs.
■ Aut una tenditad perfecutionem rcifamiliaris,8C altéra ad uindû dam,ô^ tune licet in eodemlibello non poffuntfimul intêtari, luxta I»Interdum«ff.dc publ. lud* T amen una perada,altéra nihilominus durat,ut in terminis noftris.Primùm enim agi poteft ciuiliter ad æfti mationem ferui occifi^cx 1. Aquilia,qua adione finira, poteft nihilo* minus intentari publica aceufatio legis Corneliæde fîcarijs.Idem die defurto,rapina,amp; fimilibus.
Da^âHionti nbsp;nbsp;Ex rapina enim competùtduæ adiones. Prima eftquadruplum»
oriimtur exra *”^“^^”^^ perfecutio rei raptæ, Secunda eft criminalis,de qua iam pMM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diximus,quæ tenditad uindidamdta loquiturtext.nofterhic.Et 1»
Prætorait.^»Hocedido.fF.de uibono,raptogt; Et 1. unica,C.quando ciuil.ad.cri.præiud, •
' ^Cieterum placuit,) Licet differentia fit inter adionem diredaW amp;nbsp;utilem,quantum ad uerba,in effedu tarnen nulla eft differentia. Idem enim confequitur agens adjone utili, quod confequitur adio^ ne direda.Nam utrinque erncndatio damni præftatur,ut colligituf ex Lantepenult ff. de neg^geft» i
. DicitUr autem propriè direda adiô,quæ copetit ex uerbis amp;nbsp;men ' tclegfs iz.tab.Vtilis uero dicitur,quando non exprefse coftat ex uet bis leg^iz.tab. Sed lurifeonfulti ex interpretationc introducunt l.pe-nult.ff,fiquadrup.paup fecif»dicaturgt;
Adio in fadum fubfidiaria legis Aquiliæeft à Prætore in fubfidh urn I .A quiliæ introduda^ubi 1.12. tab.exprefsc non prouidit,nec alq luffsconfulti per interpretationem dederunt utilem adionem.
DE INIVRIIS, Tit. nib
NI v RI A, uthic Furnitur,diciturpropriè, quando quis malo liberi hominis corpus,dignitatem uel famam ffi^J^S Isedit. Dicodolo malo, Qjjiafiquis ioco,autcertando, uel etiam inuitus quern Iædit,non tenctur hac adione. I» Illud relatum.^uS^ I.fi cum feruo.ff.eodem.
Secundo dico dolo,ad differentia damni legis Aquiliæ* Vbi quo.» que locum habet kuifsima culpa,Hic autem tantum dolus,
Liberi
-ocr page 297-tIB. un. Ti^. ÎIIÎ. DelniuUjt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I^|
Liberihominis dico.Si enim quis fcruum l^ferit^Kabetlocu Adio llt;gi$A^üiii$.Dico Icfit Nam fi liber homo occiditur, agitur propriê i.Cor.dc ficarpSjSd inftituitur publicum iudicium.
Fit autcm imuriaquatuor modis^re,üerbis,literis, amp;C geftu. Re, Re, quoties manus inferuncur^quod fit,quando quis fc pulfatü, aut ucr^ beratum,uel domum fuam ui introitam dicit. Et adio ex hac iniuria defcendcns,eft ciuilis,amp; non prætoria«Competit enim ex legeCor.-nelia,ideolt;^eft perpétua,ideft,:50.annis, utglof. hicin ^fcd amp;nbsp;le% Cornelia,in uerbo,introduxit» Hue refer fi quis domum abfentis fi-gnat,uel liberum hominem pro feruo fugitiuo capic,uel ftupru etiarn in ancillam alicuiuscommittit,ucl in inferiorem uicinu aliquid prox i)cit,uelin fuperiorem uicinum fumum immittit. 1. fiiniuriæ, l.fiftu-prum,l.fi inferiorum,cum fimilibus*ff. eodem,
Etifto Cafu tenetur ador probare ea effefada animo iniufiandi* Om'nia enim ifta fine iniuria fieri poflunt.
Verbis fit iniuria,cùm alicui conuitium fit;gt;Uelutbfi quis fur nomt ytrbit^ natur. ,
. Hue quoq; refer,fiquis fidciuitores idoneos reprobat,uel fideiuflb res in iniuriadébitons interpcllat.l.fi crcditor.ff,eod. Et in iftis duo-bus cafibus quoq; requiritur ea elTc fada animo iniuriandi.
Literis fit iniuria,cùm quis librumicarmen, ucl hidoriam ad infa- tittrii^ miam alicuius pertinêtem,fcripferit,ucl componi curauerit. Nee re-fert ediderit nomine fuo,ucl alieno. An adiedo nomine eius in quem fcripfit,necne,Idcm die de eo,qui talem feripturâm curauit emendâ, ueluendendâ.EtcompetitprohaC iniuria publica aceufatiojmpo^ niturq pcena capitalisd.unica,G.defamo,libeU
Geftu fitiniuria,ut fiquisutitur ueftclugubri,üelfqualida ad iniu. Ge/U» riam alicuius,uelbarbam,capillosq;dcmittit, uelalioquifaciê quis mutet^fîue linguam in contumeliâm alicuius extendat.
Et in hac quoq; requiritur,quôd Ador probet eu animo iniuriandi fcciflc.ln alqs cnimfpeciebus iniuriarum rcgulariter probatioim. poniturreo,uidelicet,ut probetfe non animo iniuriandi feciffe.
Etiniuriaquæuérbis 8cgeftufit,eftàPrætore introduda , ideo^ que annalis,nec poftlapfum anni de eaagipoteft.l.finonconuitq, cumfîmilibus^C.de iniur^gloŒind.^fed amp;nbsp;lex Cornet in üerbo, introduxit,hic titulonoftro.Poffuntautemfacereiniuriam, ÔC hac adione conueniri omnes,quiiniuriam pari póftunt. Hoc tarnen fal-litinfuriofîs,8timpubefib.quilicet patiantur iniunam,ipfi tarnen iniuriam propriêfaccre non poffunt.Nam iniuria ex aftedu facien* tisconfiftit.
Oritur autem ex hoc delido adio,quæ uocatur adio iniuriaru,
-ocr page 298-ENARRATIONEÎ IN INITITFT*
que turn demum nafekur^ tniuriam pafTus earn ad animuffl reuoca i2eri£«Si enim quis aducrdc,6ó non reputa t pro im'uria,fed ridet, nee .curat,aÄio iniuriarum nonnaCcitur,uel etiam fi eflet rata,tarnen pet difsimulationcm abokretur ,nifi corpus lardercnir. ƒ fin. cum ibi nö ta.bjetiunoftro, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
Et datur hæc adio primura iHi, qui per feipium pafTus eft iniuri* am^Secundodatur patri,quiper liberos fuos iniuriam pafTus £ft,ligt; cetfiliofanïil.'prófua perfona quoq; ad:foiniuriarum cornpetat,!^* xtalfiKusfamdiàs.ffde Adtio»^ ob hg» pater tarnen habet exercitie’ um Âclionis. Terrio datur marke propter iniuriam illatam uxorb non autem econtrà♦ Vxoresenimà uiris,nonuiri abuxoribusdefer* dendifunt.^patitur.hic tfc.noftro.Etpro infuriaillatauxoricompc tunttres Acrienes« Primo,patri uxoris«Secundo,marito cius.Tergt; uo^occro,fi markus adhuc eratin poteiTate,nec uniusadioper alk urn confumkurduJnftn^lEeod« Q^uarto daturhæredibus^ft Ed^ , eftin urfa cadauerijofsibus^S^epitaphiodefundk Velft quisfamaf defunefti infidieturd .OfTa.fEde rehg.0lt; fumptib»fu»8f dJ«»^fî fort^ ffeod. Quinto daturdomirio pro atrociinfuria illataferuo. Vel fi axroxnon fuerii,incontumcliamdomini tamenfada fit, adhuc com petit Adio. ^ Teruis autem^hic tituîo noftro E t datur primo contra lt;u'm,qüi fecit iniuriam. Scoupdógt;in eum,qüi dolo malo curauk ut Tc rct.Térció,in eum^qui manda uit aheui ut faceret iniunan!.Qj.:artó, in cum,qui conduxk aliquem a'd hoc. Quinto,in eum;qui perfuaTt ,aïicui alias nolcnti^ut fibi obedfret ad iniuriam faciendam, ƒ Nonfo Ium*hic ri.noftro.1* Nonfolum.in prin,amp;^SiMandatOjCÜ fequen ti*fT.cod.Contra impubères tarnen S^ furiofos,utfuprâdiximus,no datur,quia hic requiritur dolus, qui non poteft cfk in fu riofo ^ im* pubereinfantiae proximo.Etinfumma,contrâquemeunq; Adio de dolo,ratione pèridnæ,locum habet,contra eu nd cm habetquoq; io* cum Adio iniuriarum.Hine fequkur3contra uniuerfitatem aliquam, fine fenatum,Adionem iniuriarum propric mtentari no pofte.Qi'’^ V niuerfitas de facili dolum non poteft committere. 1, Sedfi ex dologt; ■^.fed an in municipes ff.de dolo. Contra hæredes quoq amp;f bæredk hushæcacftionondatur^nifîlisfueritconteftata.ï.iniuriarümadio'» ft. cod. Condemnatus tarnen hac adione infamatur, ^Exquibof-dam,infr.de.poe.teme lkig. Qui uultukareinfamiam,dercndarfc per procuratorem. Tunc enim fententia fertur,non centra ipfum principalcm,fed contra procuratorem.I.i.G.de fent.amp;S Inter! omni» lud.Deomniiniuriapoteftquis uelciuilitcr,uel criminabteragcre. Ciuiliteragk.quandopetkpcenamfibi adiudicari, 8^ datur adio in tantum ;, in quantum iniuriam pafTus ad animum reuocaueriq
-ocr page 299-LIB. lin. Tit. UIL Deïniutijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^4
Vf cum dich in libeUo/e malic tot ueî tot aureos amitterc,quam tale iniuriarum patbLicet in tali æftimatione plcrunq; iudicis taxatio attend atunCriminaliter agit,quandopctitiniuriantem puniri in cor-pore^uel adpoenam pecunianam fifco applicandam. Et tünc Index poteftpcenam imponerc ex arbitrio ^ adeo quod fuum.'arbitnuufq; ad mortem extendcre pofsic^fecundum gio.in ^ In‘furn‘ma,in uerbo, Extraordinaria»hic cit.noftro.Modo Fadi qualitatem'diligentcr per pcndat.quodfit,fi colîdérâCdignitatem eins qui inibham pafTus eft* ExeacnimaugcturiïuemihUiturpcCrta,aIioquipócnapIêrun^auge ' turjî iniuria eft atrox,quo'd fît quatuor modis.Primo,ex ipfo fado, ut ß quisfuftibus cæfus elTet.Secundô exlocô^ut Ii in fôro,uel in çon fpedu prætoris iniuria Fadaeft, Tertióexperföna,utfiquismagi-ftratum iniuria affecerit. Quarto ex loco uulncris,utfî guis in oculo percuiruscHct ÔCc. Si tarnen ciuilisuelchminalisâdio ekdafuerit, 'Adoruriaeóntentusefledébet'nee pÓteft redire adàh'am. Vtraque cnim tendit aduindidam.hPrætor edixit.^» fîdicàtUf, ffxod. Nid unà cum iniuria quoq; damnum datum eilet. T um enim ctiâ poft cri-minalem adionem,poflct quis agere ad damnum. Vt glof.amp; dod.in ^,fin»bictit.noftro.
Excufaturautemquisabhacadione. Primo fatione officq, ut fî - . , quisinmagiftratuconftïtutus,quid exequitur^ud paulo durius que ^ai^ 'mw^ aUoquitur,ßue iubeat incarcerari,non uidetur hóé Facerc caufa iniu r«w. riae.lurisenimexecutio,nonhabetïniuriamJ.Iniunarum adio» ff. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,.-'
tod.Secundo fî ueritatèmdicit is qui iniuria afficit aliquê. Sed in hoc diftingué ♦ Aut Reipublintereft hoe fclre, V eluti fî quis obijceretaii-cui,eumeirefpurium,ueldamnatumdehomicidio 8é'c, fi üera funt, nontenetur óbi)ciens,Rcipub.enim intereft cius infamiamnota effe, ne ad teftimonia uel dignitates admittatur. Aut Reipubmon intereft fcire,VeIuti fî quis obqccret alicui,quód eft cæcus ,ucl claudus Sfe, amp;nbsp;tune terieturobqciens.tEum qui nocentem,cum ibï nota, per Bar to.ff.de iniur.Tertiô,fî quis Facit iniuriam caufa uencrandæ Reipub. btß fcutum illius pcrforaret,qui male fé gefsiffet in bcllo,non tenere tur^quiaficTetad uindidam maieftans püblicæ. 1. quod Reipub, ff. 'eód,Quartó,ratione artis,utfî quis Aftrologus, uel diuinator cofuL tus,dicit quem furem,non tenctur adione iniuriarum , Fed alias Vari-quam illicitamartem cxercens,punicur.l.Item apudLabeonem.^fî quis Aftfologus.ff.eod.
Q.V1BVS MODIS TOLLATVR Adio iniuriarum,
Tóllitur autemhæc Adio iniuriarum feptem modis, Primo^difsi riaulatione,quôd feilitet iniuria paffus,comedit,bibit; rißt, amp;nbsp;ioedfe
-ocr page 300-BNARRATIOMES IN IN5TITVT^
ton lier fatus eft cum iniunantc.^ fina.cum gloæhic titnoflro.Seaf-’ dô,per patflum^hfi tibi.^ quædam»fF.de pad.T ertio,per tranfadio iiem»Quart0)p€r fuliurandum ddattim iniuriand, fi iurat,fc non fc* cifTe !niuriam,uel fedfle^non timen animo iniuriandi»! »Non folurn» ÿ »»ucrf.proindc.fReod.Quintô^per lapfum unius anni. USi non co-Uitr)»Cgt;eod»Sed hoc iwrum eft,quôd tollitur ope exccp£ionis,no tarnen ipfo lure.Quia ficut tempusnon eft modus inducendæ obliga-tionis,ita nec tollcndæ,ut dixi in ^ At fi ita ftipuleris, fupnde uerbo» AÄP invfri4' obligatJn tribus tarnencafibus perpetuaeft hæc Adio, fcilicct quan rtmferfetm, do quis eft uerberatiis,pulfatus,uel domus fua per uim introita^ fed
S^ lex Cornelia,cum ibi nota.infr.eod. Sextô,perfatisfadionem,uc feiheet non pofsit ampliusad uindidam agijicet ad damnum,E t hic CrfMfrUie t^t notaoptimamCautdam.Quod quando agitur contra aliqucadio ne jniuriarum,0C timctdecondemnatione,cftconfult5ut foluat ante condemnationcm id,in quod damnari pofsit,amp; Ec euitat infami-am. Abfoluiturenim per fententiaminterlocutoriam ab obferuatio ne iudicq.Qjuæ interlocutoria habet aim fententiæ defînitiuæ. Vi^^ Bart.in kinfamem fEde pub.iu.Septimo tollitur morte ilhus,qui paE. fus eft iniuriam ante litem conteftatam, 5^ morte iniuriantis poft htc contcftatam«I.E eam ^ qui iniuriarum.ff.fi quis Cautio»
^'^^^ ^^^prator,) Differentia inter fentêtiam iniuftam 6^ inique* ttrl'cixenudm Iniqua dicitur,quando quis feienter inique iudicat,amp; turn facit in^ inMüamer fuam,ÓC cenetur infolidum.ïniufta fententia dicitur,quando igneïquot;« «if»M»n. nbsp;nbsp;nbsp;j^j, g^ per imperftiam iniuftciudicat,8^ tune non tenetur in fohdm^»
fed in quantum bonouirouidetur,necetiam efficituripfamis. Vide Îoan*de Plathic.
'Pu^nopul/atiis, ) Differentia inter pulfare èc Uerberare hæc eff^ Quia uerberare lit cum dolore amp;nbsp;fuftibus« Pulfare autem Ene dola-rc,utpugnisgt;
^» Infrmma. )VclcriminaïiterueÏciuiliter,una tarnen intentata,no poteft redire ad aliara,cum utraq; tendat ad uindidäm»
'Per procuratotemJ) Ïn Adione tarnen iniuriarum ciuiliter intenta-ta admittitur procurator,ctianl mandatum generale habens.I.kkft* $. Ad Adionern,cumgIo,fEdeprocurato. l.udfi unius. ^Procura co rem autem^fEcod»
DE OÈLIGATlONlBVS QVAE EX quaff delidonafcuntur. Tit* V*
DE obligadonibus,qüæ ex cöUtradibus,quaff contradibus, 8i dclidis,didum eft» De illis autem quæ ex quaff delidis profi-
cifcuntur, dicendumcrit, Dicitur autem quafidelidumpropnc, quango
-ocr page 301-LIB. UIL Tit. V. üeohU^tlonib.iltifexqud^tdcli^onAfcKttfur. ^^ ^uando quis neq; ex dolo,ncq; lata culpa, fed forte ex imperitia ßue n^Jjg^noa fua,uel fuorum conueniri poteft.Eius ponurur hie in tex» tria exempla.Primum eft de Iudice,quôd is male iudicando htem fua facit» In quo diftingue : Aut is iudex fuit paterfamilias, aut filiusfami liâs.Primocafu fubdiftingue : Aut feiens,uelex propofitomalè iudi cauit.Et tune,aut loquimur de ciuilibus caufis. Etiterum diftingue • Auteftlüdicfaliquid datum ucl promiflum,utmalèiudicaret,amp;lda* mnatur læfæ parti in triplum eius,quod accepit, amp;nbsp;in duplum illius, quod promiffum eft, Autentiea, Mono Iure» C. de poenaiudic. qui pa:^^^^^^ male fudie, Aut neq; datum,neq; promiftum quid eft, fed alioejuido-16,amp; ex propoßto alteram partem læfit. Et datur contra eum aótio infadum,ßue de dolo ad cxpenfas,6c æftimationê litis,fitq; inî amis. I.fina.C.depoena.iudic.quimaleiudica»Autloquimurde criminal!-bus caufis,amp; cofifeantur omnia eius bona, quod male iudicauit, de-pofitoq;cingulo amp;nbsp;dignitate,in cxilium mittitur. d« Autentiea» No-uolure.^.Si qu!sautê,in Autentico,ut lilig» in exord lit.lur.Colhp^
Et hoc membrum diftindionis no pertinet ad nos» Quia illi ludi-cesueredclinquunt.Autmaleiudieauit,r.ontamen exdolo,fed propter errorem autimpefitiam. Tune aut parslæfa appellauit à fenten-tia,amp; nôtenetur Iudcx,fi pars fuccubit in caufa appellaticnis» Quia emsfententia manet firma» Argu.LAproconfuIibus. C»deappdla-tioSi uero læfusin caufa appcllationis obt!nuit,ßuc non appellauit, puniturludex. Poena autem eft in arbitrioludicis,qui debet habere rationemfumptuum amp;nbsp;damnoruro læQ partis Die tame: Autludex crrauitcircafaciHimas leges,quas feire debebat,qualis eft Autentiea ce{rante»G«delcgit,hære.Sc grauius punitur» Aut circa difficilhmas legeserrauit,utde intelieduL Gallus,ff.deliber.amp; pofthu amp;miti-«s punitur,fecundum glo. Autludex fuit filiusfamilias,^ diftindio-nes fupra traditæ quoq; locum habent. Diftingue tarnen : Aut is fi li-usfami.habitauitindomopatrisjó^ pater conueniri potcft de co, qgt; per imprudentiam iudicauit, quatenus eft in peculio filrj^fccundum quofdam. Aut feorßm habitauit,ói ipfe filius conuenitur ;, no pater, j.SifiIiusfamilias,cum glo.hic tit.noftro.
Secundum exemplum eft,fi ex alicuius domo, uel propria ipfus, ud c5duda,uel in qua gratis etiam habitat,quid dciedu, effufumue fuerit,5óalicui noccret,^ tenetur inhabitans pro deiedo fine effufo àfamiliafua,utabuxore,liberis,amp;S miniftrisamp;c» Quo cafu diftingue : Aut deqciendo uel effundendo damnü datur in rebus, utfi quis dfunderet aquam putridam fub die,amp; loderet ueff es alicuius, tene-retur fimpliciter ad duplum damni 8Cc.Si de node fadum fucrit» Di ftingue: Aut fit in loco,per quem frequenter iter fieri fokt, amp;nbsp;quoq;
2
-ocr page 302-/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ENARRATIOHES IN INSTITV T.
teneturdeqciensfiueefFundens.AutalioIocOjamp;Snon tenetur. Aut da mnum eft datum perfonæaUcuius liben hominis. Et fubdiftingue Aut deheie nd o uel efFundendo eft uulncratus;,et damnatur effundes, ßue deijeiensjin quantum ludici æquum uidetur, feiheet ad expefas faiftas in curatione,in mercede medicorü,etin operis quibus caruiO amp;nbsp;cariturus erat. Aut Über homo deqeiedo eft occifus,8c peena quin quaginta aureorum ftatuta eft , non tarnen pro æftimatione oedH» QjJia liberi hominis nullaeft æftimatio,fed ad hoc, utnonimpuni fiat,hæc peena ftatuta cft^quædaturAiftori. Quia hæc Adio eft pO pularis.^ Ob hominem liberû,amp; ibi Ioan.de Plat.hic titulo noftro» Idem die de eo quod appenfum eft.Hoc tarnen adde,fi appenfum no' cere pofsit,hcet nondum nocuerit,tamê pcena decern aureorum ftagt; tuta eft in appendentem. Si uero nocuerit,dic feeundum diftindiO' nem proximètraditam.Et licet paterfamilias hoc cafuteneaturcx fi do uxoris,hberorum,et miniftrorum,tamen fi filiusfamiliâsfeorlînJ ab co habitauerit? amp;^ quid ex domo eins deiedum fuerit, effufûmue Sfe-patereonueniri nonpoteft,fedipfefihus.d.^ Sifîliufifamibàs.hiC titulo noftro.
Tertium Exemplum eft,Si ini,quoscauponespftabularij,Gue exe^ citatoresnauium negotijs fuis præponunt, in rebus illatisdamnun* dederintpuel furati fuerintjpfi caupones,ftabularii, ßue ipfi exerciö tores nauium,ex quaßmakficioconueniripoftimt. Etdatur Adi® cotra cos in duplum,propterea quödmalorum hominum opera üß funt.Diftingue tarnen : Aut primum conftat,quifnam ex feruis delt;i^ rit damnum,amp; poterit damnum paffùs contra cum Adionenoxah agere,in qua eft liberum cauponi,ftabulario,amp;c.uel feruö dare pt^ noxa;,ucl cum retinerc,ucl noxam alio qui refarcire,ut infr. per t^^^ tit.de noxalib.Adio. Aut non conftatquisfecerit^Sc agitdamnum paftus contra cauponem,nautam,ftabulariumjAdione in fadomi’^ duplum.Vide Azo.fuperhoc titulo, cur dctur A nbsp;nbsp;nbsp;^’^ omnibus ergo quafi maleficqs oritur Adio,quæ uocatur infa öio injurtum. dum,Só datur regulariteretiamhxredibus,non autem contra harre
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;des,quia eft poenalis.^ fin^in glo^hic tit, noftro*
DE ACTIONIBVS. Tit. vh
J VI lura docent,folent in coniungendis continuations bus titulorumamp;- Rubricarum plerunque diligenteseC È fe,turn propter faciliorem intelledum materiæprepofi-— tæ,tum quoq; quod Rubricarum autoritas maxima eft, 80 fæpe pro legibus alkgari foleat. Nib hnt Rubricæ Decrctoruni, quæcùm fint fadædocendi tantum caufa,ab co qui lus co nd endi le.
-ocr page 303-LIB* IIIÎ* rih VI. TieAâMM» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t3^
ges non häbint, pro Autentici's non habentur, nec enam quic-quam probare poffunu Sicuti deiftis omnibus copiofifsime la-fon^hic in principio feribit»
Nos autem quia principalem titulum iftius libri,quambreuif fiimè enarrare decreuimus, rationem continuationis quoq? non intermittemus,amp; utfequentiafaciliusintelligantjducemus con tinuationem,non à proximo ticulo præccdenti,ficun fieri folet, fed ab initio fecundi libri«Primûm itacp fcias,ea quç ab initio fe cundi libri ufcp hune tit^difta funt,continere caufas AAionum.
Secundus liber cum principio tertii, ufcp adtitulum de obli; Habet caufas aAionum Realium,eodem ferè ordine,quo hoc ti-^ tulo tradantur«Certum enim eft,quód primus titulus fecundi li bri tradat modos,quibus dominia rerum confequimur. Dominium autem tribuit Aélionem Realem j quæ uocaturrei uendi-catio , amp;nbsp;omnium eft præcipua,de qua tradatur in ^omnium. VerCAutcumeo^hictitulonoftro. Sequentestituli infecundoquot; libro de feruitutib. de ufufrudu,de ufu amp;habitatione , tradant rcs incorporates,ut feruitutes reales Óó perfonales.Seruitutes au tem tribuunt Adiones , quæ uocantur Negatoria Sc ConfelTo-ria.De quibus babes in ÿæquè,hic titulo noftro.
Preterea titulus de ufucapionibus tradat de materia quafi do minq , ex quo non oritur rei uendicatio, fed Adio Publiciana, de quain.^Namcç,hic titulo noftro»
Poftremô requiritur materia fuccefsionis , ex qua oritur A-dio,quæuocatur petitiehæreditatis , iUahabet duplicem cau-fam.Aut enim oritur ex Teftamento, autab inteftato. Adio ex Teftamemo eft duplex : V niuerfalis amp;nbsp;fingularis. Adio uniuer falis oritur ex titulis de Teftamentis,dehæred.inftitucn» de fub j^^” ^muevfa ftitutionibus,de fideicomifsis uniuerfalibus.Adiofingularis o, ^Jj.^ Çm^u^. ritur ex titulis de legato, de fideicomiflo fingulari» Petitio uero r«. Hæreditatis ab inteftato oritur ex materia titulorum de hæ» quæ PfUïwbtfrcdi-abintefta.defe»De Senatusconful»Tertul. De Senatusconlul.^‘*’ Orificiano,defuccefsioneco2natorum. Titulus uerô debono- .a rum pouefsionibus,pertinet ad interdida adipncenda» ex tantu p.p,{,^ de fecundo amp;nbsp;principio tertq libri.Tertius liber à titulo de ob-ligationibus ufc^ ad hune ti.continet caufamadionum perfona lium j quæ eft obligation
Obligationis autem caufæfunt quatuor î Contradus , quafi Contradus , Delida, quafi Delida» Contradus fiunt quatuor confrdflt« j modis,Re,Verbis,Literis,ScConfenfu,Ex contradibus quire «ntquatuor contrahuntur, oriuntur adiones : Condidio certi, Condidio wiod«*
-ocr page 304-‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ENARRATIONES IM INSTlTVT*
indebid,adio c5modad,depon'd,8lt;pignori3.De quarum eau-lis eft dtulus;Quibus modis re contrahi.oblïga.Et habetur m^ Item Seruiana^Rei perlequendç^Omncs autem«8d ^.adionum quædam,hicdt.noftro. ! •
Ex contradu uerbali oritur adio ex ftipulatu, de cuius mate riaeftdtulus,de uerb.oblig.amp;f d.^Omnes autem , hic dt.noft»
Ex licerarum obhgadone oritur adio denonnumeratapecu nia,de quo eft d.de litera. obliga.
Exconfenfu oriütur adiones exempto,uendito,Iocato,con-dudo,pro focio,mandatuE)equibus{unttit.deempt4ocat.foci ct.amp; manda.Etd^adionumquædam. hic dt.noftro#
Ex quafi contradu onuncur adiones negotiorum geftorum, tnrelæ,communi diuidundo/amiüç herdlcundç,dequibus eft tic.de obliga.quæ ex quafi conenafeuntur.
Pnndpium quard libri tradat de delidis priuads, SCqua^ delid*
Ex delidis oriunturquatuor adiones, furd, ui bonoruraprO rum, legis Aquilie,8ôiniuriarum, Dequibus in ftngulis tiiulis. Simt auronm ^^ quafi delido oritur Adio perfonalis in fadum, de quo in tnatuHnamplu tit. dequaft delido.Etfic habes quad omnia fuprâ dida, cauf» Md^ßcdomini Adionum funt. Sicutiergoauroram matutinam fequitur plu-um ertjuafier uia^na dominium amp;nbsp;quafidominiu et obligadoncm fequitur a-’fequùHra^o ^^^.Et cohæret hic dt.cum fuperionbus, ficuti coherent caufe amp;C effedus.Quia autem omnes caufe abfolutc funt,nunc de elfe-dû earum,hoc eft,de AdionibuSjdicemus*
Adlio eft lus perfequendi in Iudicio,qd fibi debetur,ut h/c irt prin.n.noftri.Genus iftius dcfininonis lus eft. Dico autemius, ad difterentiâ rerum corporabu,qu3E m lure confiftere non pof' lunt,ut fupr.de rcb.corporabb.diximus«Secunddad differentia offici) Iudicis,qd non cftfpecics Iuris,fedponus cxcrcitiuquod dÂ,necpoteftproprièdidalt;ftioJnboctamê diftinguejAutcon ftderamus officiÛ ludicis,prout perfonæiudids cohçret,S^ tune nullo modo poteft dici'a^io.Nam adio côpcticpardb.qua lu« fuum confeqiiuntur. Aut confideramus officiû Iudicis,utàpar-' tib.pedtur amp;nbsp;implorât inlocudefidenns adionis, quahseftp^ tido reftatudonis in integrû.Itê peddo excufadonisàtutela amp;c» Et largèloquendo poteft dici adio» Si.n.hoc cafu fpedficu no-men non habet,t5appellaturperfecutio.l.pefuniç,ucrf.perfetu cffiium iudi-^ tionis.fEde uerb.fig.Perfecudo aut quoqj didtur adio.l. Adio ^^pXü^dici ^^s uerbo^ff.deuer.fig.Ergo taleoffiduiudids large poteft did aL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adio.
-ocr page 305-ut. nu, rit, ^t DfAnóttiSü^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f;7
ft^lio^Sedftnitcamp;Sproprièloquendó^onlninodiflrcrutadio amp;nbsp;offl-‘cium iudicisgt; Primo certum eft^quod adio regubritér ptæfupponît ^niofff^ptf ius aliquod,uel obligationem .klicct^ Ea obligatio.ff.de procurator prxfuppomt (Officium autcm iudicis propric neq; dominium ^ neq; obligationem *itiiuod ijw. præfüpponit.Nânôn debetur quod officio Iudicis pecitur,fcd qualï j^^^ debetuf debetur^utdeprehenditurin pentione reftitutionis in integrum öfc ^aoi exofuj» tqui perconufionc.^prccq.fF.dcadio^émpt.Bartrinl.fin.fEdé inin »«4«« ffri-rijs.glo.in I»0féruum»fin.in uerbo,poffè.fEdc Uérbo. obligé Hine ‘“’'‘ eftquod parslæfaümpliciter implorât officium iudicis.Et Index no ex debicOjfed ex mera gratia Sd mifericordia fubuenic, fee und ü gloC fuper RubÆde interrogat.adio.Secundôdifferunt,quôd in bis que ueniuntiore Adionis,pars p«rint€rpeUationem,etiamextra;udicia-Icm,conffituitur inmoraJ.qui Rome«^cohaeredes,iundagI,in ucr bo,Teffato.fE.de uerb,obIig.EtgIü’inl.uinum,inuerbo,cüm petit« effèuff^fi certum petatur,
In hisautemquæ officio iudicis ueniunc perinterpenationemex^ traiudicialem, pars noncouftituiturinmora» I.cümpoftulaffem» in principio.fEdedani^inf^Ó^Cf
Ratio diuerfitatis coll/gitur ex prima differentie,quod fcilicet offi ■cium Iudicis nullam præfuppônit obligacionem.Ec ubi nulla eft ob» ligatio,ibi quoq; nulla eft petitiO.Vbi autem nulla eft petirio,ibi quis ^^^. ^^^^^ non poteft in mora conffitui.ErgO Ó^cl ff pupillus.ff.de ucrb.obli. LaîcApni-Dico indefînitione ; Pcrfequendi,ad differentiam exceptionum que «o. dantur reis,non ut perfequantur, fed ut le contra Adores defendât, fccundumglo.hicinuerbojpcrfcquendi* Dico autem,inludicio,ad differentiam eorum,quæperfcquimurextra ludicium , quaîes funt fares noffurni S^ diurni,milites déférentes militiâ, publici latrones, amp;nbsp;malcfadoresydebitores fugitiui, quando Iudicis copia ha be ri no poteft^dummodo tarnen creditor ultra 2o. horas eum non retineat î alias dicercturhaberepriuatumcarcerem,contràdifpofîtionem lu-ris»C.depriuatis carce.pertotûd.4.ff*adI.Aquili.C.pertolu, quâgt; do licet unicuiq; Slt;c.Et in fumma.omnes qui ad perpetuam obedien Q#ot Herat tiam affridi funt,quaîes funt uxores,Iiberi/crui, extra iudicium pro «tw tuduiusi^ pria autoritate capere amp;nbsp;perfequi poffumus,fecundum glo»hic et la ^'^i^i'**^ fo.inuerbo,{udicio.
Dico quod fibi debeturi Primo ad differentiam officq iudicis^per quod non petimus,quod nobis debetur, fed quod quaff debetur, ut fupradiximus. Secundo, ad differentiam aceufationum criminali-umamp;publicorumiudiciorum, in quibus nOnperfequimur, quod nobis debetur, fed ad uindiAam agimus, ut quis puniatur, Poteft quoquepofitum effe addifferentiam aAionum Realium, in quibus • nihil
-ocr page 306-ENARRATIONES IN ‘ INST IT VT, '
nihil debetür^ed petimus id quod prius noftru/h eftppzeundum glölt; hic,quæ tamert in hac partereprobatur.Licet énim in* Adione Kca* li pro prie huila fît obligatio, tarnen fubeft quædam quafi obligatio» ut gloiLhic deCidit.Suilt autem adiohes düpliccs,Reales amp;nbsp;perlon?
Reales fünt,quibus rem perfequimur ^ contra quemeuhq; poirefquot; ƒ rorem,Etfunt aut præiudiciales,aut noh præiudidales.Non præn^' ■vaidiedtoru '(Jicialcsdiuidunturin Vendicatorias amp;nbsp;Reuocatprias^Vendicatorif 4t lotus. nbsp;nbsp;nbsp;funt,quibüs res noftras üendicamus» E t funt duplices.Q^ædâ dapquot;
tur diréde ad res uendicandas,quædam uerö funt præparatoriæ negt; diCationis. Quædirededantur, funtduplices» Autenim daturpro rebus corporalibus,autincorporalibiis.Pro rebus corporalibus da turduæ,R.ci uendicatio,quædaturdomino,etadio PubIiciana,qPê datur quafi domino »Pro rebus incorporalibus quoq^ danturduar» Confeflbria,amp;: adio Negatoria. Præparatoriæuendicationis fi“'^ due,Adio ad exhibendum,amp; Adio refcifforia. RcuocatoriæadiO' nes Reales funt duplices: Quædam enim dicuntur pro prie reuoca^ toriæ;,quædam uerô auocatoriæ.Reuocatoriædicuntur,quibusti'* dicio rci,quæin fraudem alicuiusfada cft,reuocatur. Et funt quinÇ» Pauliana,Fauiana,amp;r quafi Fauiana,GaIuifiana,S^ interdidu Fra^ datorium. Auocatorigfurit,quibus auocantur res,quæ locatoribns» uel creditoribus tacite obligatæ erant,quales funt i Adio Seruiana» amp;nbsp;quafi Seruiana,Saluianum interdidû-Adiones autem Reales præ' iudiciàles dicuntur, quibus dcftatualicuiusperfonæ contenditun Et funt très : Prima datur domino amp;nbsp;feruo » Seconda patrono SdÜ-AHiotuspcrfo berto. Tertia parend ÔC filio.Adionespcrfonalcs uerô dicûtur,qui-”^^^' 'busagimuicotracum,quieft nobisobligatusadfaciendum aliquid ueîdandum,amp;ffemperaduerfus eundemhabcntlocû^EtiUæorjun* turex!obligatione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ .^
Obligatio uerô adidnem perfonalem pariens, ontur ex quatuor caufis»Ex delido,quafi delido,contradu,amp; quaficontradu. C^uX exdelidooriuntur,fubdiuiduntur:Quædam oriuntur ex debdo fine fado proprio cuiufdam,quædam uerô ex fado feruorum,fu^ ‘ lafciuia animalium fuorum.Illarum autê quæ ex fado proprio orv untur,quædam funt pcenæperlècutoriæ tantum, quædam uerômi-xtæ.Pccnæpcffecutoriætantûm dicuntur,quibus pcenam perfequj-murdebitamexaliquo delidopriuato,06illædanturuelin fimplu, uel in duplum,uel in quadruplum,uel ex arbitrio ludicis.
In fimplum dantur Adiones pœnales, quarum funt très : Pdn?* datur aduerfuscum,qui quid ex albo Prætoris corrupit. Sécurisa aduerfus cum,qui patronum, uel parentem in lus uocauit,cùm 13 • quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non
-ocr page 307-tl Bi ïnT' rib ni DeA^HoftHui^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I^S
non ïmpetrafTeuTertiaaduerfus cum,quiui’ exemiteufn,quï Zit Zus uocaretur»
Jn duplumdantur acrio furti non manifefb',amp; acrio ferm' cor rupti. In quadruple nero datur aótio furti manifefti.adio quód mecus caufa,A(flio de ea pecunia,que ad hoc data eft, ut quïs ca. lumniæ caufanegotium ahcui faciat» Ex arbïtrio ludkis agitur adioneiniuriarum» .
■ Mixtæ ueró dicuncur,quibus tarn rem, quam pœnam perfe-quimurfimuEEt dlæ quoep dantur,aut ïn fimplu, autin dupluj autintriplum,autmquadruplum»In fimplumdaturadio LA-■quiliæ,dcdamnodato, ftmodo reusconfiteturfedamnumde-difle.In dupludant,primo Aóa'o depoftti ex quatuor cauGs,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ Gquis depofuent caufa tumultus,ruing, nicendq,uel naufrage►
Jn fecundo aftio ex teftamento contra cos, qui relidis facro-fandis Ecclefrjs dare diftulerunt.
Tertio Adio l.Aquiliæ dedanodato»lnteîligeaûtillas très A diones turn demd in duplu dari, G reus negauerit,contra co-fitentemenimdanturin ftmplumjn triplum datur adio contra eos,quimaioTê uerg adhrnationis quantitate infcrunt,ut litium executores amphorcmfportularum fummam indeexigere pof* fint.In quadrupla ueró datur Adio ui bonoru raptorum. Et in ïftis omnib» Adionib»mixtis, rei perfecutio continetur fub ipfa pana» Nectnim datur fpecialis Adio ad rem perfequendâ. Et tantum de adionibus, quæoriuntur ex fado proprio cuiufe^,
Adiones ueró quæ ex fadoferuorum, fiue animalm fuorum lafciuia oriuntur,funtduæ, Adio noxalis, amp;nbsp;Adio,fi quadru- A^Hioneforiua pes pauperiem feeftfe dicatunln iftis habet dominus eledionê, *uor^^e4iii ut det uel feruum,G'ue quadrupedem pro noxa,uel damnum rC:^ milium. farciat^Et tantum de Adionibus ex delido»
Ex quaft delido oritur Adio in fadum, de qua fupra titulo j^^^i.^ ^ ^^ß proximo^Quæ ex contradibus oriuntur adiones,fubdiuiduii» delido, tur. Quedam enim dantur non tantum contra ipfum confraben tem,fed etiam contraeum , qui habet cÔtrahentemin poteftrte, pattern fcilicet ÖÓ dominu.Et illarum quidam dantur peculiote nus contra pattern 8^ dnm,ut eft adio de peculio»Qugdam ueró ^f'^^f^*’^ dantur contra pattern etdominûex cotradu fiïii,uel ferui, in fo rfowisw«, iidum,cum limitatione tarnen,amp;funtquincp, Adioquodiuftu, cributoria, de intern uerfo, Inftitoria,et exercitoria» Qtiædam ueró Adiones dantur contra ipfum contrahentem tantum, amp;nbsp;il larum quidam funt mixtæ,quædam mere perlonales»
Mixtæ dkuntur,qug funt ta reales,quam perfonales, 6f funt MixUaihoet*
, tres»
-ocr page 308-ENARRATIONES IN INSTITVT-
Amanet'mete ferfonales-
A^iottes boni fidei.
tres.FamiliaiihercifcundaCjCommuni diuidundo,amp; finium regu dorum.Meræ perfonales funt duplices,quædam dantur contra Reum no in folidum,fed in quantum facerepoceft, amp;f funt quirt que:Adio de dote, qua agit mulier contra maritumjtcm ft quis egerit cum parente ucl patrono fuOrAdio pro focioJtem fi quis conuenitur ex donatione fua, et quando agunt creditores contra cum, qui cefsit bonis* A diones autem qug dantur in folidum,di euntur,in quibus reus condemnatur ad totum id quod petituh Et funt duplices* Aut enimbonæ fidei,aut ftridi Iuris*
Adiones bong fidei dicuntur,in quib.ex gquo amp;^ bono mulu ueniunt,de quib*non éft adum.Et funt decern Só feptem ïE x En* pto, Vendito,Locato,Condudo, Negotiorum geftorumjMaquot; dati,Depofiti,TuteIg,Commodati,Pignoratitia, Familiæherquot; cifcunde,C5muni diuidundo,Prgfcriptis uerbis,qug de gdima
to proponitur,qutc^ ex permutatione competit,amp; Petitio hgre ditatis»His adde adionem pro focio,licet non detur in foliduni«
. Stridi Iuris adioncis dicuntur, in quibus nihil uenit, niß lt;Ï^ striaHurK quo cxprcfsc eftadüm,ut funtadio de coftitutapecunia» Adio iiUonet- in fadum,Ex lureiurandó defcendens, Adio ex ilipulatUjCod didiocerti ex mutuo,Depo(ïti*Etbreuiteromnes alie adioneS perfonales, quæ fupra inter adiones bonæ fidei numeratæ no^' funuEt tantum de contfadibus»
Ex quafi contradu oriuntur fex adiones,de quib*diximus ^^ Ex i^udlï CM- pj.^ jç obligationib/quC ex quafi contradu nafcunt.Nune otdi traduaHionei ^^ j^ fingulis fuo loco dicemus.De Realibus primum dicemuî^
pE ACTIONIBVS RÈÂLIBVS.
Dicitur aut adio realis proprie,per quam rem no dra, qua?^® Aüiorealis» aho pofsidetur,pctimus» Quod diCo in debnitione rem noftf^» tu primu intellige de domino, qui petit rem fua» Deinde deeju^ fi domino,qui petit rem nondu ufucaptam^Namœ,hic ti.rtoft» Tertio deeoquilus aliquodhabetinre quada,ut {eruitutem,S^ id amffit^gque^hicti»noft«Quartó de eo,qui habet ius pignoris uel hypothecg in realicuius^ltcm Seruia«hic ti«noft.Quód dif^ in definitione,ab alio pofsidetur,fit ad differentia adionis perfo
? . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nalis quæ non refpicit pofTefTores rerum,fed perfonas ex contra
gt; du,quafi contradu,delido,uel quafidclido obligatas.Hxc au tem adio propric inhærctrci,amp;f fequit poffefforem quahfeunt^ ctiam fucrit.Qiiod autem dicO Pofrenbr,tu intellige primum ^
CO,qui quafi pofsidet res icorporales, et Iura,ut feruitutes,Iurif didiones,
-ocr page 309-LIB. nil. Tit. VI. ‘DeA^ionibut. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i;p
di^i’oneSjd^cimaSjSC fimilia.Et breuitcr intdligc de omnibus qui re ftituendihabentpoteftatem, uel dolo defierunt habere poteftatem reftituendijS^c.l.ofFicium.fF.dereiuendi. Diximus autem Adiones RealeseŒeduphees, Qjiafdamdaridirede adres uendicandas,8C iUas fubdiuidi.Aut enim datur pro rebus corporalibus, quales funt Rei uendicatio, amp;nbsp;Adio Publiciana.Dcrei uendicationeprimum di ceniius,
DE REI VEMdIGATIONE.
Reiuendicatio eft AdioReahs,qaædatur domino contra pofleC ReiuenSied* forem quemlibet,ad uendicandam rem fuam corporalem.Gcnus iftr^*^‘ usdefinitionis eft Adio .DicO autem Reahs, ad differentiam Adio-num perfonalium, Dicó autem domino, ad differentiam Adionis Publicianæjquædatnrquafî domino ad uendicandâremfuam,quâ nondum ufucepit.Secundô ad differentiam Adionis confeflbriæ,^ negatôriæ,quæ tj“^non dâtur domiffis^fed inis;,qui habent ius in re aïterius,puta feruitutem realê. Et fic capitur bic non dominus pro pricamp;Sftridê» Dico contra poffèffbrem,ad differentiam Adionum perfonalium. Secundo ad differentiam rcrum incorporalium;, quæ non pofsidentur,fed quafi pofsidentur.Eft autem duplex Rei uendi- Dapfex rei catio : DiFeda,8lt; Vtilis. Direda daturiHi^ qui habet plenum dornt ^^^^'^^^f^^* nium in re aliqua,uel fakem dominium diredu, qualis eft dominus feudi fine emphitcofis.
Vtilis autem rei uendicatio competit illi qui habet utile dominium alicuiusrci,qualis eft V afallus uel EmphiteocaJ.i. ƒ, fin. ff.fi ager uc diga.uelEmphit.petatur.
C A VS A iftius Adionis eft dominium propric 8ó ftridc fum-ptum. In libeUo autem rei uendicationis medium concludendi eff^ quöd Ader eft dominüs rei petitæ,amp; reus eft poffeflbr. Tenetur ergo Ador probare illa duo copulatiuc,nempe fe effe dominS, amp;2 reu eflèpoffèflbrem'. Alias fei uendicatio non procediU' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
• Q^ibus autem modis ïlla duo probentur,dicemus» Et primo de ^’^J^^“ probationedominfj,quæ eft diffïcilis,cirta quam diftinguct Aut lo. ^, quimur derèbus,ex quarum qualitate conftat,quód ante occupatio-nern fine apprehenfionem Adoris,fuerint in bonis nullius , quales fantferæbeftiæ,gemmæ,lapiUi in littore Maris inuenti. Item Infula^ inmari nataSic.Dcquibus loquitur ^. feræigiturbeftiæ,cufequcn tibus,fuprade rcrum diuifi. Et dominium illarum rcrum probatur diredeperpröbationemOccupationis ,fiue apprehenfionis perre-g,uIam:Quaamp;nUlliusinbonisfunt,occupant!conceduntur,Ethæc Reguü» probatioeftfacilima. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
50 Aut loquimur de rebus, ex quarum qualitate colligi non poteft.
-ocr page 310-ENARRATIONES IN INSTITVT»
quod anUânullius fucrinuSedccrtumeft, cos dominum habuifl^^ quaks funt^fundi,domus,animalia manfuctappecunianumcrata, Ö^ omncsfpecics,fiuercsoperahominum facftæ,amp;S in cfk produôæ» Dequibus loquitur LAdeo.^ cum quis,ff.de acquiren»rerumdox mi.à ƒ cum ex aliéna,cum multis fequent.fuprà de rcrum diuif. Et in iftis diftingue : Auc probatur quad quoq; in nullius bonis aliquan diu fucrint,quod fit tribus modis. Primo,(î prior dominus habue.-rit illas res pro dcrelido,ut ff.per tot.pro dereli(fto»Et hoc cafu probatur dominium per folam apprehenfionem fine occupationcm. Secundo, fîres erat tnbutaria,amp;uacauitbiennio , præfumitur que-que habita prodcrclido, probaturq; dominium per apprehenfionem amp;2 poffefsionem biennalem .1. qui agros C,dc omni agro defer* libtXûTertiô,fiofficio iudicisfiuntproclamatajuel affiguntur publica edidahoc modo. Siquis uelit diccre illam uelillamrem fuam cftc,corapareat infra certum terminum amp;c»Et finemocomparuerit infra ilium termin urn ,cenfctur quoq; res habita pro dcrclido, 00 oc cupansearnpofteaeiusdominium perapprehenfionemprobet, ft* cundum Iafo.hic,qui multa ad hoc allegatjftis tarnen tribus cafibus probatur tantum utiledominium,nonautemdiredum Aut proba-ri non poteft,quod aliquandiu in nullius bonis fucrint. Et die: Aut quærimusdeprobationedominijutilis.Et tunc,fiquis dicitamp; probat fc rem immobilem decern annis inter præfenteSjôr counter ab* fernes cum titulo,amp; bona fide poffediffe,dominium utile probatum eft,fecundum gloGamp;dod. in 1. traditio nibus.C« de padis« Aut quæ-rimus de probatione doming diredi. Et diet Aut loquimur de rebus mobilibus,êó probatur dominium,fipoffefsiocum titulo amp;nbsp;bo na fide per triennium continuum probata fuerit^ d, I. Traditionibus amp;c.Autloquimurfimpliciterdequibufeunque rebus,amp; probatur dominium bifariam,Primo per præferiptionemtanti tempons, cuius initq no cxtat memoria,fccundum BaI,amp; Dod.in d. I. Traditio-nibusSecundo per allegationemalicuiusrituli,utfiquisdicatrcmfi-bi donacam,uenditam,lcgatam,item quod habeat exfuccefsioneali cuius,ut hæres6Cc,Sedhoc cafurequirunturtriacopulatiuc. Pri-mum ipfe titulus,ut emptio,legatum,donatio.Secundó quod res fue rit trad it a, Tertiô,quôdtradens fueritdominus.hcumres, iunda gloff Et qua: ibi notantur per D odor.C ♦ de probatio » Vide Specu-la.in titulodeLocato.^fin,Verf.56.Nec fan's eft probarc titulum, amp;itraditionem,fi non probeturtradentem dominum fuifle. Nemo lt;nim plus luris in aliu transferre poteft;,quâm ipfe habet^luxtauulg* reg.in 6.
Ethæc deprobatione dominq a parte Adoris inreiuendicatio/ ns
-ocr page 311-LIÏ» T iriM. TU. VI, TSeMntbttt. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;140
ne dixiffe (uSicunt» N une dicemus quid Ador teneatur proba reapatterei. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;♦
Requiritur crgo adhoCjUtrei uêdicario locum habeat,ut pro bet Reum rem pedum pofsidcre^aut dolo defrjffe pofsidere. v, Probaturautem poflefsiomuleis modi's. Primo,fi Reus mfi-ftic in ipfa reJa’Sciq .cum fimilib.ft, de acquirend.poflefsio.Secundo , fi fructus illius rei colligit» Tertió,fi ei refpondetur de penfionib^fecundum Bart»amp; dd.in l»Qui umuerfas^ Quod per colonum.ff*de acquirend^pofTefsio.QuartójG' fecitfundum cOquot; li.glofunl.ii)» Cdmi.rcQ. Ne autem Adordecipiatur,primùm cauteldexpor debet Reum conuenire,^ interrogare, an pofsideat illam rem, ^^^^^* nel an dolo defïeritpofsidere,quiaueljteam uendicare.l.Qui pc dtorio»ft,de Rei uedicatione.Et fi reus in iudicio fatcatur fe poG» fidere,uel defijlfe pofstderc,iam Ador tutus eft, ÔC poteft cotra eumagere,modó tarnen probet dominium, nee refert fiue Reus pofsideatiRue non,nihilominus damnatur, dominio probato* Quia per confefsionem obtulit fe Ud.hSin autem,in prin»ff»de Rei uendicatio.Si autem negauerit,dicemus quid Iuris*
Primo,quando Reus negat fe dolo defqffe pofsidere, Adlori probandum cft,eum po(rediftè,amp; fe dçnuncia(fe,ne alienaret il-Ïam rem,quiaueliteam uendicare, quo probato, probatum eft Reum defi) fle dolo pofsidere» Bart» in d^ 1» Qui petitoriot ff. dc rei uendicatio.In ho^ bene diftingue: ’
AutReus alienauitrem uendicandam poftlitem conteftatam, 6c conuenitur nihilominus Rei uendicatione,d.l.Qui peticorio. Aut alienauit ante litem conteftatam dolo, Sc non competit Rei Uendicatio cotra eum, fedadio infadum adintereffe, utcolligi tur ex cicul»C,de alienadudi.mut.cauffada.Ita tenet quoep Pa-nor.in c.T.extra,de alien.iudic.mut.caul.fada.Quida tarnen ar-2uunt,fi reus tempore prime citationis poffederit,et poftea de- turindelT.’^ nerit pofsidere, quod praefumatur indolo. alleg.adhocD,laf. Bal.in edin.extra de iudiç»
Secundo, quandofeilicet Reus poft aptu Adoris libellu ne-gatfe pofsidere,DiftinguejAut bonafide negat,id eft,nefciés fc pofsidere, Só nihil officit negatie etiafi pofsideat,fecundu Bart* in l.fina.ff.de Rei uendication. Aut mala fide negat,id eft, feiens fe pofsidere» Et fubdiftingue; Aut negat qualitatê poffefsionis, aut quia dicitfeemifse auero domino,ettunc fi adorprobataU urn T itulum,puta quod reus poffefsionê cófequutus eft à furio fo,pu,pillo,uel ü'mili,et punit Reus in translatione poffefsionis* Aut negat ipfam poffefsionê, 8c tuc,fi negat parte poffefsionis.
-ocr page 312-EN-ÂkR'ATrONES**ÏN tîTNSTITVT* * f l
Si. ab a(florelt;îcm€nâsîciocOTUiinritur;adZùdicatur flia pars/quî negauic Acdon'.Bald.in E Cogi. C» de pet.hæred.Si uero nega# toum p oflefsioncm, Ôd ab âûore conuinatur, tenctur ludex ad peunonem Aeîloris, eum mUterefn poirefsionem rei canquam uacantem domïnro,eüam nondum ab adore probato» d*Efi.ff» de Rci uendiea.Et hue refer to turn titUlumi fuprâ,de rerum diin ho.Libenusiu Rei uendieationejquo ad fubftanuaha',potefti't» proponipræmifsis prcmittendis. A.Jit'b*- ”'5 i
LIBELLVS (N'R’Bf' VEN- -* J dieanone^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
^ÄrdiHtn con-ilii^rtdi^
Coram uobis D.IudexxomparetTTftius, Sf proponitSepro nium funds Tufculauumpoïsidçrcjuèl dole defiffle pöfsidere*^ Quia autis fundus Jure doraihi) dtredi udutihs ad Adore fpedat,amp; Reus habet faculrate refb'racndi: Jdcoc^ petit Ador,* fc declarari dominum ilhus fundi,amp; Reum ad reftitutione, una cum fra dibus à tanto tempore perceptif, quique à diligenri paquot;' trefamdids ufcp ad fmemifbus controuerfig perctpi pocuiflenW Hoc procedit contra poHefforem mala? fidei. Bonar fidei enim polTciTornon tenctur deffudibus percipiendis , fed tantum de perceptis amp;nbsp;extantibus» Vidé glof^ifi quis à non domino,in net bo,Cogitur reftituere,Inft.dereturn diuifio.Quos Actor dedu dis omnibus impenfis adeiusfculturam fadis,pfo tot uel tot an reis taxât,falua tarnen ludicis taxationcc0ndcmnari,eumcpcon demnatum,ad reftitutionem ptaedidofum compelli 06 cogi« Ef hæc uerafunt,quado petitur res tin à cum fructibus» Si uero fin* plex res peteretur,fieret tabs condufio hbelli '.Petit itacp AdoG fe declarari dominum rei petitæ, ÔC Reum ad eius reftitutionem condemnari, damnatumt^ ad reftitutionem cogi amp;nbsp;compcUi»
DE ACTIONE PVBLICIANA.
Secundaadio Realis, quæ prö rebus corporahbus repetenquot; disdatur,eftPubbciana*=' = • ■
AéltO Public U «a.
Eft autem Adio Publicianaadio Realis, quapetimus id^d nobisexiuftacaufaanon dominobona fide traditum eft , 8^ nondumufucaptum«l.ï,ff.de Pub .in item adio. Ethabetnomeir à Publicio prætOre, qui earn introduxit#
c A v s A Imp ul flu a hge erat,quum de lure ciuili nulla adio ex* tatet,qua quis rem amiflam,quæ bona fide, amp;nbsp;ex iufta caufatra ditaerat,nec tarnen ufucapta,uendicaret ( Rei enim uendicatio fob dornino datur)Pubbcius cquitate motus,han'tAdionem in-troduxic,ne quis fuo Jure,id eft,quafi dominio ternerè priuatt*
tur^Namc^fî cui,hi'c titulo noftro
Scd
“ -MB. un. Tie. Vb DeAaMM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;4#
Scddicoiadefinitionc Adio ReaUs, ad differentiam Adion^m pcrfonahurh.Quod autcm fît ReaUs inde patct,quiadatur quafi do* mino,ad petendamrem,fibi exempnone,donatione, ucl ahaiufîa caufa traditam,amp; nondum ufucapram contra poffefforem quem« cunqueJnde patctquoque ex eo,quod imperator earn connumerat, inter Adioncs Reales prætorixs.Dico ex iuRacaufa,ad hoc cnim,ut hare Adio locum habeat?requiritur iufta caufa, hoc eft,quôd præ. cédât aliquis titulus , ad translationem dominij aptus,qualesfunt: Tituli enïptionis,dona.tionis, dotis,Jegatorum, amp;c. !♦{•).ôôiij.ÔÇde Publicia, Adio»Dico à non domino ijC^uia fî à ucro domino res tr^ dita eflèt,amp; pofteaamifîa, competeret non Publiciana Adio gt;fed Rei;Uendicatio«Dico bona fîdc,Nâm qui feiens rem alien am emit,is non facile habet ufucapiendicaufam*ddcoq; cam rem amiflàm hac Adioncrecuperare non poteft. Vbi emm ufucapio 6^ praeCcriptio locum nonhabentjbi quoq; non oritur Adio Publiciana,amp; ecÔtrâ* hTraditioncm,5(C quæ ibi notantur.fF.de Publicia.in rem Adio.Di co traditum,quia fine traditione.uelquafî traditio ne rcgulariter pof fefsio non procediuV bi autem nulla eftpofTefsio, ibi quoq; nulla ori tür ufucapio,uel prxfcriptio,amp; ubi nulla eft ufucapio » ibi quoq no bahetlocum Publiciana.Ergo ubi nulla traditio ud quafi,non cft locus Publicianæ,ut Sorites fît perfedus. Dico nondum ufucaptum, quia fîtes mobilia pofTelTa ufucapta,uel immobilis præfcriptt eflet, non competeret Adio Publiciana,fed rei uendicatio. Quia per ufu-* capionem rerum mobilium,transfcrtur diredum dominium,et per præCcriptionêimmobilium transfertur utile dominiu. dd.Traditiq-nibus,cum ibi nota. C. de pad* Sod de iftis fingulis infra latius dice-mus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
’ Vides iam rei uendicationem 8ó Adionem Publiciana in quibuf-dam conuenire. Primo,fîcuti rei uendicatio datur uero domino,ita Publiciana quafî domino.
Secundo,fîcuti rei uendicatio datur contra cum, qui pofsidet uel defijt dolo pofsidere .item qui habet reftituendi facultatcm,ita que-que Publiciana*
Tertio,fîcuti in rei uêdicationc pofleffor tenetut de dolo,culpa feu mora.Itemdedamnis,frudibus,8c expenfîs reftituendis, Itaquoqp in Publiciana.Et breuitcr,in omnibus fer è conueniunt, iuxta 1. Bum qui.^inPubliciana.fF.de PubLinrem Adio. . t , ^, 5^ DilFerunt tarnen quoq; in quibufdam.Primó,rei uendicatio non datur ad res incorporales.1. V cndicatio.fF.de rei uendi. Adio autcm l^ublicianadaturtamad res corporales, quam ad inçorporales. Si enimferuitus^qug ell res incorporalis, â non domino cfTet alicüi con ïi - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a iq
-ocr page 314-' ’ ENARRATIOKES IN INSTITVT, ft{tuCa;5^ priufquam prælcnberetur amifTa, competeren proca recU peraHH'a-.Adio publiciana.Lfi ego.|. fi deufufrudui fEUePublkiâ» ihrbïiAdib» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
■ ’Et efi ratio diuerfitati’s,fecundum lafon. Qjua pro rebus incorpo rafibus conftitutis perueros dominos competunr Adlioues fpccSagt; ks,fcilicetconfeffbria Elt; negatoria. Si uero à non dommis conftitu^ untür feruitutcs,amp; po (ica am Ithinturi? nulla extat fpecialis^Adîo* ided extend kur ados Adio Publiciana d. Ufiego. ''
' Secundodiffcrunt^quodreiuendicatiodaturctiam dontratitiilo pofsidentem.LorïiciumdF.de tduend. Publiciana autem non datur contra titulo pofsidêcem^ut codigitur ex IJiue.^ li duob. iund.glo. ff.de pubhinrem Adio» NifitabstieuJuscfTetprocuratus in odium agt!httS,turhenim poHetTor elTctin mala fide,uel nifi pofleflor habe-« rdrcicuhim â furc,ucl ab alio^qui cenuiflet rem cum uitio. Iftis enim cafibusrompeteretPubliciana etiarn contra titulo pofsidentem, fo CuMum lafofSd Dodo.hic, • - •'
Rij:io autem,quód Publiciana non datur regulariter contra utu-^ Ïoj5ólsidentemh«vceft,quöd pofsidenscum titulo habet duo,dtul5 icihcct’0^ pofiefsipnem Agens autem Publiciana contra titulo pol? fidèntemhabcttàhtùmunum,netnpenudumtitulum,quia pofidsio eft imi!Ïa, Et ficin pofsidenterum ticulo/untduærationes» In aito rP ucro rantumuna.Vbiaut^rnfüntplures rat’ones,ibiquoq;debd effe fortius lus. ^ fi ueró,cumibi no ta.fu pr.de adoptie.
' C A VS Aiftiusadioniseftquafidominium.Sicutienim in rdue-dicatione requ/fitur Adorem efle dominum,ita quoq; inhac Adio» ne requiritur Aeftorem efie quafidominum.
. Requiruntur autem ad quafi dominium, ut ex fuperioribuscolh’-gi pdtei,quinq;. Primó,traditióreturn mobilium corporalium,iid quafitradiciorerurnimmobil.um,uelinCorporalium.l»Traditionclt; ff*dc publ.in rem Adio* 1. Seruus. ^ Incorporaks. ff; de acquirend» rcrumdominio.
In titulis tarnen pro legato Só pro har ede, non eff neCefTaria tra» . ditio.Qjjumetiarnfineeaquœratur dominium Apprehenfio tamé lï^denariacft.fecundumgloi. inh Celfus,ïn uerbo,exiff:imarenr.iK deufucapio.Secundô,quôd ex titulo habiliadiranslationemdomP At^ traditio fadla fit,ut ex emptione,donatione,dote amp;fc.utfupradt-' ximus,Tertio,quód à non domino acceperit.Quarto,quöd bona fi deacccperitabco,quem putsuitdominum, quiq;habcbatfacultaté difponendiderebusfuis,ut nonpupillus,nec furiofiwamp;c«^ credit dentpertradîtionem fe dominum fa^lum l. Eum quidfunofo.'ƒ Pr3ctor.lEde pubUm rem Adiogt; Quinto^ quód credat fe tempók aeendi
-ocr page 315-115« un. Tit. VJ. t)eAilionâgt;ai. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;4^
Hgcnârdômmumnon clTc,uel dubitet, propterea quôd nodum ufü* cepent.
! Sed tarnen hîùcquinq; omni# de neccfsitate probanda non funt^ Sed tantum duo; Nenape tradiuo §4 titylus. Rcliqua tria non item» Primo enîm probate non tenetur rem à non domino traditam, fecû-dumAngel.hic..Ncq;etiambonam fidem probatetcneturdllacnim præfumitur,don€CGontrariomprobctur. . ..
•'î’Prætercahæc Ô^ fimiha confi^tuntio ipt^Uedu ^ 60 rclinquuntut aheuius confcientic,nec pofliint cadere jiitenfuni teftis,fecundij glo*t biCjiriuerbo^dicit. ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t
i fit predida quinq; requiruntur à parite Adoris. Dk autem breuû bus,caufamAâ:ionisPubiicianæcfl£dupIïcem,Propinquam amp;nbsp;re*^ motam.Propinqua eftquafi dominium.
• -G A VS AE remotaïfunt caufæquafi dominib ut traditio, titulus, bona fides SCc.Sicuti caufa propinquarri ucndicationi^eft domini-. um,^ caufæ remotæ funt modi acquirendi rcrum dominia Sóc* nbsp;nbsp;. • Materia iftius Adionis totadependet^ ritulo de ufucapioni, Sô, præfcriptio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. n r
A parte autem Rd requiruntur illaipfa,quæfuprâdereiuendica-tionc enumer animus,uidelicet quôd Reus pofsideat,uel dolo defierit pofsidere.Itemquôdbabcatreftituendifacuhatem* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
Sicuti autem rei uendicationiseffedus eft,quôd Reus teftibus,in-ftrumentis,uel propria confefsione conuidus,tenetur rem reftituegt; recum omnibus frudibus^daninis 8Ó expenfis, Ita quoq; in Adionc Publicianadicendum cft.
/J Extinguuntur autem prædidæ duæ Adiones perufucapionero oti^uttM^a amp;nbsp;præferiptionem. Nam fi res mobilisfpacio triennij,amp; immobifis ««w^far inter præfentes decennio,8óinter abfentes uiginti ann{s,bona fide,iu ^ p^^^u, ftotitulopofleflafuerjt,cxtinâ:æfunt AdionesReales,quia domi-nium ud q uafi dominium, quæ funt caufæ iftarû Adionum, per ufu.
capionern 00 præferiptionem in poiTefforem translata funt»
-d „ LIBELLVS IN ACTIONE
-i u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Publiciana.
LicetdomnsquamTitiuspofsidety Adori abco,quemcfedidit . dominum c(re,ex iufta caufa,emptionis fcilicct,tradita fit^ab coq; ali McJiuwicazr-quändiu póireira,ita quod in caufa prçfcribendifuCrit,tamcn cû ipfc ütfdtndi, abd^t,ilIadomUsaTitioapprehenfaÓÓOCCUpata eft , qui earn iam pofsidet,nec uultreftituere,licet reftituendi habeat facukatem.Petit ergo Adorper ueftram fententiâmdeclarari,eamdomumlure qua fi dominij ad fe peitinerejóóTitiumpofTeflbrcm, adiUiusreRitutio»
* - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a nq
-ocr page 316-’ E N A R RA T ION E s 113 -llN S T I T V TZ nefiicondemnari,condcmnatumï|;opor turn's* luns remedies ad refti tutionemcompdiiamp;^cogi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
Nota hi'c obiter,Si quis intentauftprimo rei uendicationern,et in ea fuccubit^quia domihium nonpotuit probare, quod nihilominus adhuc poteft intentare PublicianamjSc ec0ntra,modo foluat aducrlt;» fariofuoèxpenfasJ'.Minor.^iïferuuB,iEdecuidï6. ? Air
Secundo nota.Licet regularitcritbeüus incertus non ual cat ^ ntÇ etiärn admictatur, tarnen quando Aftor incertus eft, art fit dominé* uél quafi dominus iUius rei quam petit,poteft alternauuè conclude« re,uidelicet peto me dedarari dominum,uel quafidominum, amp;nbsp;ua-kt libellus fecundum Inndc.m exonkitutus.extra de reftitiit.in in-« tegrum.Et tantum de AdiOflibus Realibus,qutcdannir pro rebuJ corporalibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* . , ? n.; / -
- Et pra’dida procédant in ludicio Pfætorio,hoc eft, quandó’A-Äorpetitfedeclarandöminurnudquafidominum^ amp;nbsp;eft paratus probare dominium uel quafi. Seçus fi intentaretur indicium pofteHo rium ,hoc eft ,fi quis dicetetie fcrifte in poflefsione alicuius rei,amp; fpo liatumcflc , tumintentaturintcrdilt;ftum,undeui,udremediuni ex Canonereintegranda,t|.quæftio.irj.Ethoc.cafufatiseft?probarepof fefsionem Slt;fpoliationem.c«Inlitehs,cxtra4dcreitirut.fpol» Et tw dus eft intetare pôflèfibrium,quâm petitorium, propter probatiP* nes,Multóertim facilius probatur poflefsio 00 fpoliatio, quam do-minium,ucl quafi. •
' quot;nbsp;DE ACTIONÏKVS REAtIBVS, QVAE dantur pro rebus incorporafibus.
'AftionesReaks,quaïdantur'pr(gt;rebusincorporalibus,hoC lt;ft» ■ feruitutibus,^ alqs lüribus:ifuntdult;c,Confeftoria amp;nbsp;Negatoria» '
' - DE 'ACTIONE CONFESSORIA.. confifforUi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ConfeiToria eft Adio Rèalis, ;qua agimus contra impedientun nos uti lure fine feruitute competend noftræ perfonæ,uelrebus no* ftris ex re alterius. Et dicitur Conkfibria^quia proppnitur uerhis aftirmaduis. Dicoindefinitione^Adio Realis. Primo, quia datur illi,qui habet affine doming,ïd eft,lus in re. Secundo,quia rci,boc eft,fundo fiue domui inhæreé,’'ôi rem'fequitur àquocunqrtOEpedt pofside ri.LViaconftituij^ß fund us.ff.de feruitut.Ruftico-prædior» Dicolure,quia hæcadionon tantum competitpro feruitudbusgt;
' ' fed pro quolibet Îureincorporali,fccundum loan. Fab. hic, amp;nbsp;Spr* culat.in ^fecundo,in titulode rcftitutionefpol. Hinc eft, quôdlî quis me impediret in receptione dccimarum,uel reddituum exrc ait qua, uelimpediretme uti Iurifdidionc,competeret Adio ConfeE foria contra impedientem, Dico feruitute, propterea quôd hæc A.
dio
-ocr page 317-•quot;tIR. TIIT. *-1 Tib VL DeAflrWwf^: A 14^ fiiO^0ofniMbusferuitutibus,cam rcal;bus,quam pcrfona?ibTi3‘lt;la-inf.Dicökrtöftrse perfonæ^propter ufuoifruûun),iifum, Ô^bahua. tionem,quœ{ijnt feruicutes perl’onaks^amp; perfoitis inhæilt;nt»qua;lt; . que cum perfonis inurcidunc. Dico rebus noftris, propter feriwtutê urbanoruin amp;nbsp;rufticorum prædiorùin,quæ non perfonis,fed.rcb» hoc eft,fuftdis ßuedomibus debentur^Dico autem ex re alterius.Pri mo,quia res alicuius propria ci non feruit Secundo,quia feruitus eft tdatio,8lt; uerfatur inter.duo extrcma,Fundaraentum fcilicet 5lt; ter-fhinum»
Fundamentum eil tes aliéna feruiens,nam mea conGftii feruitus* Fun^jiwn««. -‘^ Termitjusueroeftrcsfiucperfonadominans^quô refpicitilla fer. Tami/wi?» tiktis* Xü-../. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' . nbsp;nbsp;nbsp;'
^ 'Conuenit autem hæc Aftiocum CLiperioribus,quôdßcutireiuen dicatiodâtur domino,amp; Publiciana quafidomino,. Ita quor^haiC daturilU qui habet lus ibre^quod eft affine doming. , 1 i Diftcrtiamer» ab eis,quod iliac dâtur pro rebus corporabbusbec auumpro rebus tncorporalibus. Skuti autem res corporales pof-funtpetibifariam,In iudicio petitorio,8lt; iudicio pofleflbriOjUtdixi mus,lea quoq; resincorporaks^de quibus hie loquimur,pctuntur bi fariam»Autenimpeiitur earum proprietas,aut quafi poffefsio. , *’ Proprictas petitur ih iudicio petitorio, in quo feilicct Aiftor petit dedarari,illamferuitUtemiureadfepertinere,Et turnpropiicloctt habcthsec AftioconFefforia. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
' Eftautemhæc Adioduplex,Dircóa,8f utilis. r. ” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• ' nbsp;nbsp;nbsp;.
f Direftadatur Ubsquthabent diredum dominium in prædns Hue domibus,quibus debetur feruitus. Et datur contra enm qui eft dire-dûs dominus fill us rei,ex qua feruitus debetur.V tills uero datur flU quihabetutik dominium,fiuelusahquodin ilia re, cui debetur feruitus, qualesCunt -.creditor pignons, Vfufruduanus, Emphneoia, Varallus,fecundum loan.de Plauhicz
C AV S A iftiusadioniseftlus quodin re alteriushabemus.Hoc autemlusprobaturpercontradusinteruiuos,uelper ultimamuo-luntatem,iundapatientiadominiiUius reiferuientis, quae loco tra-ditionis habetur .Item per prçfcripnonem,modois qui agit,fitdomi nus directus,uel util is fundi iUius dominantis.Si cnim effet quafi dominus, compcteret Affio Publiciana,utfupra diximus.
KFPEGTVSiftiusAftionkcft,qu0dReuscouiffusad petitio-nemAfforis,0Cimplorationem officii ludicis,cum reftitutione In-ttreffc,fru(ftuum 8cdamnorum,abimpedimcnto abftinerecogitur* l.Loci corpus, $,lnconfefforia,cum ^fequenu.bCLEtfifortc.^fia» ff, fl feruit, uend»
Practerca
-ocr page 318-» B MARR AT IG« ES U,- INST I T VT.
~ Prælereatcnctur Reus conuidus præftare cautionem, lt;3ult;M ^A' futurum necipfe, nee hæres eins, nee fucceflbreseiusimpediturl fint Adorem uti tail feruüute,I,Harum»cum limilibus« fE H feruitutf uendi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•'
Etpraedidauerafunt, quandoquis agit ludiciopetitono, iddî» quandodicit,hoe lus^uel hanc feruitutem in re alterius (ibi compete re,uirtute alieuius contradus,fiue adus,amp; quafi traditam per padennam domini* Hoceafu tenetur ilJa probare« Secus autem H ager^* Iiidieio pofrcflbrio,id cft,dieerct fe in quafi poflèfsione alieuius fagt; uitutis in re alterius fui(Ïc,óC de fadoeiedum , fine in ca turbatuiE’ Etfiefpoliatufcproponit. Etagitadrefh'tutionemquafipoflêfsio-nis,quo eafu non eompetit Adio cofeiToria^fcd pro fpoliatione utiV Ie interdidum,unde ui,uel utifit Adio in fadum, furrogata in lodl Ülius interdidi, uelutihs AdioexeonilitutioneL Siquisin tantant* C»Vnde ui.de quibusdicemus infra deinterdidis. Et hoc eafu tent-retur tantum probatere in quaß poiTefsione fuifiè. Et per Reum elt;® du m. Pro turbatione autem poflefsionis,quafi iftius com peter er Ilt;^' terdidum,quafî uti pofsidetisd-ßeuti. ^ Arifto.fKfi feruitus uendic®* tur, VidcSpccuLdereftitut.fpoI.in ^Nunedieemus.
Q0»« Moi^ nbsp;nbsp;C^ando autem quæritur,quibus modis probetur hæc poflefri®»
protenwpop Diftingue : Aut loquimur deferuitutibus neganuis,ut eft,akius no*’ feßio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tollere œdifîcia,^ probatur per unum fol«m Adum,ut ft Ador
cat.fe prohibuiftè,ne altiustoUatur ædificiUmuicini » amp;nbsp;aduerfaß^ acquicuiflèprobationiBatt.inLi.C,dcferuitut.8^aq.AutIoquiniu^ deferuitutibus atïirmatiuis,quales funt : ire^agere, liccre. Item aqua ducere per alteriusfundum.Etiniftisftibdiftingue.
Quidam funt,in quibus poteft ufus eflè per modum facultatis «^ amicitiæ,ut ire per fundum» Cuilibetenim datur facultas per altert us fundum cundi,nifi prohibeatur.l«iii.i^ Plane, ff.de acquirend. re-rum domi.Et de his non dicitur. Qjiaedam funt,in quibusufus not* poteft effe per modum faculfatis,utfi quis ducat aquam per fundum tuum,tunc per primumadum inducitur quafi poflefsio.I.i^inpdn-ci.Su ^ quod autcm.ff.de aqua quo.3C seft«
OgiStt» woOt Tollitur autem Adio confefforia illis ipfis modis,quibus amitturt toUitur Aiiio tur feruitutes,pro quibus competunt, quos uide fupra de feruitu** Confi^oria, ^^uCufrud.
LTBELLYS IN ACTIONS C0Ngt; fefforia.
-*• Conueni cumTitio,amp; emi ab co pro tot aurcis Ius,ut per fundum fuum T ufculanum,ad fundum meum Sdanum,quorum confi-nia cohærent,aquam ducere Iiceret«Et ipfc poft feruitutis iftius co-' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftitutioneiu
-ocr page 319-LIB. un. TU. VÎ. IXAfliowt«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;44
(lituttonempafiuscftduccreaquaminfundummcum,8ó kaper »mpatiauiamhocmihilusquaG tradidk. Qjiumq; atiquandiu in libera ÓCquktapofrcfsioneducendiaquampcrfundumfuüm^ fuif* fcm,ÓCid mihi uirtute difti contradus ÖC quaG traditione libère li* ccreputaffem,familiaTitd«iusiu(rumeimpediuk, Sd adhuc impe. dit,quo minus mihi aquam duccre liceat,propter quod impedimen* tumtantimca intcreft,Stc*Pctokaq;per ueftram fententiamdeda* ïari,camfcrukuumduccndæ aquae perfundum Tufculanum Titii, tundomeoSciano compctcr«,Titiumq; condemnarkutpoftprtrfta-tionemlncere{re,niediantcucftro officio caucat,fc,hærcdcs, Scfuc-Ctfforesfuosin futurum non cffcimpcdituros,mcuti lurcmeocon* ftituto,amp;c.
Hidibdlusita effetformandus^n quisiam fuiffet in quaG poffeC Gone feruitutis per contradum,ÔCquafi traditione côftitutæ,8lt; ite* rum amiffr-Secus autem G feruitus tantum promiffa effet,amp; non quaGtradita.Tumenitn a^ercturcontra promittentem , Adione pcrfonaliex ftipulatu,praelcriptis uerbis, uelexempt©, fecundum lafo.hic.
tgt;E ACTIONS NEÖATORÏA.
Adio Negatoria $4 Adio Realis ,qua agimus res noftras nOrt (eruire rebus Gue pertonæ iUius,qui contendit Gbilus in eis compe* terc.l.h.cumibinotatis.ff.Si feruitus uendie» Et dicitur Negatoria, quia plerunqueneganuc proponitur, licet interdum proponatut
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbis affirmatiuis ,effedus tarnen femper cft negatiuus^ut quum di-
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co : lus mihi effe aldus toUendi «des meas , idem eff , ac G dicerem,
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prohibenteuicino ,luscinoneffc prohibendi me,ne aldus tollam,
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ita quoq; licetConfefforia plerunque pr oponatur uerbis affirmatie
’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiS) tarnen interdura quoq; proponitur negatiuis uerbis ,ut quum
dico,uicinum meumnonpoffealtiustoUercxdesfuas.Per bxcuet»
1 ba ago AdioneConfeffória,mibi cornpeterelusin ædibusuicini,ne \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipk altius tollat. Et Gc nota bic obiter ,lnferuitute aldus non tollen* di,utramque Adionemlocumhabere,tamGonf efforiam,quam Ne \ gatoviara.
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gonleffor ialocumhabet,quando ago mibilus effe inxdibus ui»
tini mei,ne ipfe altius tollat,
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Negatoriaautem ,quandó contend© aduerfariumlus non habt*
rein xdibus mtis, quo impediat ne altius tollam, bC Gc ago tantum pro libertatemearetinenda, qux mihi corapetit delate cOmmuni* Quumenim ad Gt communistes, unicuiqut liber urn effeo uti, niG exconuentioneprobibearut. IdeonegoUidnoracolas competere, quomeptolnberecupitne altiusxdS.ccmA,Altius.G»de letuituU
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Veum
-ocr page 320-E N A R R A T ioiS E S IN ItJ^ TîT V ¥,
I.cum eo^cumfimih'bus.ff.dcferuirur.tirbanorum prædiotum.Dicû j Asfliô ReaUs^quiadatur dominoilh'usrd,quæ contenditur cflèlrbci i ra,ôd in qua negatur feruitus.Dicotes noftras,ad differentia Action nis confeffûfiæ,qua agimus rem alienam nobis feruire.Reliquæ paf tes defînidonis omnespofitæ funt ad difFerentiam Adionis confeC foriæ«Nôta quoQ; banc Adionem non tantum pro feruitutibüs,Rd quoq; pro alqs iuribus competere , ueluti fî quis neget ex rebus fuis deberi décimas,redditüsuel cenfus»Ad hoc autem uthæc Adi'ololt;^ habeat,requirüntür duo.
Primùm,quôd Adorhabeat dominium, uel lus aïiquod in ca rc^ in qua negatur feruitus.
Secundô,quôd Reus prsetendatin ea re fibi eflè conftitutam fcri^* tütem.Etlièetin omnibus adionibus onus probandi regular iter im ponatür Adori,8ó nonReo, Ideo quod ß Adorinprobationedefe cerit,Rcus, etß nihil omnino præftiieric, abfoluitur,Iuxta uulgata kQuiaceufare.C^deedendo. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
In hac tarnen Adione diuerfum féruatur, quia Ador non tenctur probare intentionem fuæ Adionis, uidelicet rem fuam non feruif^ rebus alienis,fcd fan's eff,ut probetfe dominum iftiusreieffe.Hoe^* nim caCu eius intétio eft fundata,per probationem döminrj,propt‘^’‘ ^'tfimptio iK præfumptionem Iuris,quod præfumit quaslibet res effe libéras,ç^æ ^** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;preefumptio transfert onüs probahdi in Reum,ut fcilicet probat » ’^
rebus A dor is lus fibi cöriftituturti effe. Et hoc ideo, quia Adof agit negatiuè,Reus autem c^ipitafRtmat'iuc. Affirmatioueró probada eft,ó^ non hegatioj. Ador. C/deprobatio.VidegIoff»inL5icutf^ Sed fi quæràtâr,ïn uerbo^Toffcfforis.ff.SiEcruit.uendi.Bart.inlJii ædibüS.ô.deferuittS^'aqui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;*
Probit ergo hoc cafu Rcusferintutem fibi conffitutam inJ^bus Adoris,m'ulti'sfrtiodis,utpêrpadiönes,ftipulationes,cotradus,pcf ultimam iibTunitatem,'æc.''^ fi quis üèlit,fupra,de fefuitut. Item,per præfcriptionem,qua: habetur loco'conftitiJti.I.HocIurc, ƒ Dueftu? aquæiff.de âqu.quôt.8^ teft.hfi quis diuruf no, in principio. ff • fi^th uiuuendi.Et fie Reus in Adione negatoria in effedu nihil differ! ab Adore in AdioneConfeffofia. gt;q' '
LIBELLVS IN ACTIONE NEGATORIA. ' ƒ , Licet fundus Titianus lure doming uel quafi, quo ad SeinprOnh ûm’,liberê,8cfineah’quoonereuelfetuïtute ad mepertineat, tarnen quia Scmpronius contendit,ineo cohfiitutam effe feruitutem fun. do fuo,eaque utitur,licet ego negem^amp;utendo res meas facitdetc* riores.Peto ergo perueftramfentehtiam decIarari,Semprönio non effelys utedi aliqua feruictite in rebusmeis,fed fundum meum, quo • • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad
-ocr page 321-LIB. nil. Tit. VI. DfAAiombith nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;145
ad ipfu{n,e(le liberum.Et tantum de Adionibus Realibus non præ-iudtdalibus,quæ dantur direde ad res uendicandas«Nunc de Pr^pa ratorqs Rei uendkationisdieemus.
DE ACTIONIBVS PR AEP ARATORIIS.
Dkuntur autem præparatoriæ Adiones ideo,quia préparant ui am alqs Adionibus,quando res ob aliquod impedimentum uendi-cari Sc haberi non poteft»Et funt duæ,Adio ad exhibendum, ÔC A-dio refeinbria»
DE ACTIONS AD EXHIBENDVM. .
Adio ad exhibendum eft Adio Realis,quædaturcuilibet, cuius AiHo^iexbit intereft pccuniariter,ad hoc ut rcsmobilis exhibeatur in publicum, •ni^*’» detur^ experiundi copia,0^ habet locum contra quemeunq; poflef-forem.hq adexhibend.
Dico Adio ReaIis,Ideo quia perfequitur rem aquocunq; fuerit pofTeiTa naturaliter 8c ciuiliter,uel naturaliter tantum, hue etiam detent a per fe uel per aliumdmo datur contra quemhbet,qui tempore fentêtiæ habet reftituendi facuItatemd.Cum feruus.fE ad exhibend» Licet ergo text.in Liq*^» Eft autem.ff.ad exhibend.dicat,quôd ht A^ dio perfonalis,tamen id poteft intcnigi,quôd delidum interdupræ betcaufam huic Alt;aionJ,ficuti uidemus in feruo qui noxam dedit,óf poftea abfconditur.Iam agityr ut is feruus exhibeatur, amp;: Hcdelidü iitius Adionis,hoc caCucaufaeH, Tarnen quiafemper perfequitur i-pfam rem à quocuneß fuerit pofleffa, poteft dici Realis, præfertim cùm propter rei uendicationem fit præcipuc inddda. 1,1. ff. ad exhibendum.Dico pecuniariter.Hoc intelh'geaddiffercntiam affedatio-nis.Licet enim alicuius interfît ex affedu,quód rès exhibeatur,tamê fi inde non rentitcommodumpecuniarium , non habet locum hæc Aého.Dico cuius intereft pecunia riter,quia hec Adio multis datur. Primq datur domino,qui præparat ut.pofsit rem fuam à poffeffore fuo uendicare. Ethoccafuidem ferc operator, quod interrogatio, cjua Ador interrogat Reum,an non pofsideat rem, de qua fuprâ in rd ucndicatione didum eft. Eft^ maxime neceffaria, propter res, quæ lure aCcenfionis alicui acquit untur.V t H mea gemma inclufa effet too auro,non poffum uehdicare priufquam eximeretur.Ago ita-que ad cxhibendump4tfcparetur gemma ab auro,8f poftea uendice-Jur»kGcmma.ff.ad exhibcndum.EtH0c cafu eft præparatoria R.ei .uendicationisdirédæ,Secundô,datur ei qui habet feruitutem in re aliqua,utfîquis habçretufufrüdumequi,amp;hoc cafuéfLpræparato riaRei uendicationis utilis.Tertiô, datur ei qui habet ius in re, feili-cctluspignoris^uel hypothecæ, 8^ tune eft præparatoriæ Seruianæ
-ocr page 322-EÄARRATIONES IN INSTITVT.' '
tld by pothecariæ, Qjjartó datur ci qui petit omncs feruos aîicuius exhiberbut noxium feruum agnofcat. Nam quando teftes dicunt/e non agnofcere perfonam , ucl rem nominahter, fed fï earn uiderent, cognofcerent,rcs fine perfona debet eis oftcndi.LSi.criminis.C.ad ex hibend.QuocafucftpraèparatoriaAdionisnoxalis*. . . .
Poftremo datur cuilibet,cuius intereft pecuniariter rem exhiberf l.ifj.pcr’totum Ferè.fEadexhibend» Dico resmobilis, ad differentia return immobiliû^quæfinc aîicuius exhibitionis propoßtionc feexbi bent.ltaqjprorebusmobilibustantûmiocumhabct» Circa quas df ffingue*
Aut promiiïàeft exhibitio ipß Adlon' per Reum, 5^ tunc non bagt; bet locum hæc Adio^fed Adtio cxftipulatu propter promifsioneni* Quia factum eft dedudlum in obligationcm.I.Vbi autem. ^ qui id fr deuerborum obligatio.Autnon eft promifta exhibitio,amp; tunc.Aut quaerimusdetabulisTeftamctiaIicuius,fiueCodiciniexhibedi,quas forte aliquisdetinet» Et fubdiftingue : Aut ipfe Teftator adbuc ^^' uus,uel eius hærcs poft mortem Teftatoris agit pro exhibendis tabti lis.Et hæc Adio locum habet.I,if) ^ fi ipfe» ft» de tabulis exhibendis» Liq» ff.quemadmod.Teftamenta apcriatur.I.iq»^. fi quis ft'.ad exhiba Aut alius quidam præterTeftatorem 8ó hæredem, cuius intereft tagt; buIasexhiberbutpucaLegatarius,8lt;rc.agit,amp;^ non competit hæc A dtio,fed interdidum de exhibendis TebuIiStd.bnf ^. fi ipfe Teftäte^ ff.deTabuliscxhibcndis.amp; d.hiq.ÿ fiquis»ft.ad cxhib» Aut qu^A mus de ali|s rebus mobilibus, quam Tabulis Teftamehti, ut feff^^ cquOj,pecude,Sóc.EcfubdiftingucïAutIoquimurdeinftruraenns?^ uariæ competunt AdUones^fccundûm uarietatem contraduuH’ ede bratorum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\/
EXÈMPLVM.
Legatarius agens contra hæredempUt exhibent Inftrumenta, ^^’’' bus probetur origoreilegatæ,habet Adlionem exTeftamento^dn' ftrumenta.C»defidcicommifsis.Sicqüoq; emptoriagenticontf^^^*^ ditorem competit Adio ex èmpto ad exhibitionem Inftrumenton^» quibus proprietasamp;approbationesfinium probentur. LTidus hæ^ res.fEde AAionib.empti.Plura eXémpla uide apud Azij^dn fumm fua.C.adExhib.Dicoiitexhibcatuf m publicum^quia f-escoramiEa giftratu exhiberi debet. I. iff ^Hoc interdidfum. ff. de T abulis exW* bendis.I.Inpublicum.ff.deferuisfugiti, Ita enim exhibitio bet,quód Adtor rem exhibitam tangere amp;nbsp;apprehendere pofsit , Inftrumentum eft cxhibendum,ita exhibeatur, ut Adfor facultatem Ugendi 8d defcribendi habeau nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pn
-ocr page 323-tl B. un. TU. vi. tJeASio«^#«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4^
t ft autanexhibfrio fadenda in «oïoco, ubi res fuit tempore litis «ôteftatæ.Si uerô Ador uelit alibi exhiberi, ten etur in fe fufeipcre pe-riculum,amp;omnesexpcnfas,exceptisillis , quæ ininueftigando üuc curando eonfiftunt,amp; tes eft exhibenda in ea caufa , in qua fuit cum ludicium fufciperetur» Dico^deturexpenundi copia,quia priufquä tes exhibean tur;,plcræq; Aébonesin ten tari non poflunt,cum ilia ex-hibitioadpracparationem Reiuendicationis, aliarumqjAdionum ba^DicOyamp;habetlocUm contra quemeuqj poftefrorcm;gt;quia in hac Adioneprincipaliterrequirunturduocopulatiuc, Primo, quod Reus pofsidcat,S^ habeat facultatem reftituendi. Secundo,quod A^ doris interfît pecuniariter,ut didum eft, Sed ad probationem iftius interefle non requiruntur teftes uel inftnimenta, fed fans eft Adore curare,fe non ealumnix caufa exhibitionem poftulare. UThefaurus* ft» ad exhibent
C A V5A MateriaIiseftiftiusAdionis,dominium,quafidomini-um,Ius in re,contradus,0Cdclidum»
Quando dominium,Sóquafi dominium eft caufa, tunc præparat uiam Rei uendicationi diredæ,^ Adioni publicianæ»
Quando lus in re eft caufa,ut eft lus ufusfrudus, tunc eft præpa-ratoria Rei uendicationis Util is.
Concradusquoeppoteftefle caufa , ficuti uidemus inpignore. Tunc eft præparatoria Adionis Seruianæ»
Dehdum quoq; poteft efle caufa,amp; tunc præparat uiam Adioni noxalijficut fupradiximus*
C A V S A finalis cft,ut res exhibeatur»
E FFEC TVS eft,quôdreus conuidus Condemnatur ad exbibi-tionem rei,cum omnibus accefsionibus 8^ Utilitatibus.Etft dolo uo-luerit exhibcre,iurat Ador contra eum in litcm,ïdeft,iurat quód fua tantum interfît rem non exhiberi.l.Non ignorabitC. ad exhibend* Si uerô culpa rei intercefsit,quö minus tes exbiberetur,teneretur ad interefte.hSi optiöne,cum l.fequenti»ff. ad exbibêd. V ide Azo .in fum ina.C.adexhibend,
LIBELLVS iN ACtlONE AD
Exhibe nd urn*
In hac adione libellus eftformanduseoipfo modo, quo forma« rctur,fi principalis Adio,propter quam exhibitio petitur,intentare« tur. Et hocideo,ne Iudexputet,exhibitionem fine caufa poftularu In principalitamen caufamon proceditur priufquam exhibitio Hat, fed eer ta form aUbeUandi in hac Adionepræferibi non poteft, cura multarum Adionum,utdiximus,fit præparatoria, quarum quac-übet habet fuum proprium medium condudendi, Ponamus itaque b^ q
-ocr page 324-EN A R RATIONES IN INSTITVt.
Vnum exemplum, utfcilicetfit præparatoiïa Adliom's noxah'shoc snodo : Domine Iudex,uicinos meus habet pluresTeruos , quorum unus acdcs meas claculumingrctlus eft^SC uiginti aureos furtim fub-traxit.Quiaautem illis quiegi edientem cum pecunia fubtradla uide* runtgt;notum eius nomen non eil,amp; tarnen fi infpeeflioni detur,furcm demonftrareamp;agnofccrc pollent, Peto pronunciari mcinum meU tenen ad exhibitionem omnium Teruorum fuorum,utteftes cognO' •fcere,Turemq;indicarepöTsintgt; Et mihi deinde noxalem Adionein -contradominumTurisintentareliceaU Hoc modo quoq;inatqs A^ 'âionibusTormanduseffetlibenus,ut fi remtuSuelis exhiber^ progt; poneresad fimilitudincm Rei uendicationis, te dominum illius rei» ScTitiumpoffefforem,quitamenncgettuamefïe,pctas itaque cum condemnari,utexhibcat,tuq; pofthacrei uendicationem intentât« poTsis«
DE ACTIONE RESÖnsöRlA*
Secunda Adio Præparatoria,eft Adio ReTcifforia, qua: fiect ingt; ’terdum fitperTonafis,ut quando præcedens Adio eft perTonahs, üf men quia plerunq; habetur pro Rei uendicatione util^Tecundum Ïgt;* fon«h!C,nos earn quoq; hue uolumusinTerere.
Eft au tem nihil aliud hæc Adio , qu^mquæ refeindit uTucap^quot; nem«
Diciturautem Adio ReTcifforia, quaagituradremijTucapW’^* quafi ulucapta non effet Et habet nomen à reTcindendo, quia iiTu«^ pionem completam rcTcindit^ÓÓeflcontrana Pubbeianre. In Publia -cianaenirp Adione quafi dominas,qui am!trit rem TuamnonduU^^^ captam,repetit earn quafi eftet uTucapta. Ita econtra in hac Adione, Ador repent rem uTucaptam,quafi nunquam uTucapta.Dico indcfv nitione fimpliciccr,qua agitur,quia hæc Adio datur tribus • PfimÓ, præTentï contra abfentenipqui Tcilicet in abTentia rem præTentîs ufiu cepic.Vt fiT i«us uenderet SemprOnio librum meü,amp; tiadei'ctjScmgt; pronius autem emptor poftea diTcederct, ^ abeftèt per continuum triennium,ita ut librum meum ufucaperetqjoft uTucapionem cópl«* earn rediens,mihi non éompetit contra eum kei ucndicatio,quiaiH® daturdomino tantum»Dominium autem per uTucapionern traHslagt; turn eft. h Traditionib C.de pad. Compérit uerô Adîo refeiffotia, qua peto per officium ludicis me in integrum reftitui, 5lt; uTucapione reTcindi,utrem mcam,cuius dominium per uTucapioneminempto* rem translatum érat,utiliter uendicare poflèm.
Et hoc caTù quando præfens agit contra abTentem, non diffin' guitur,èx qüibus caufis uTucâpiens abfuerit* Datur cnim contra ewnjqi^ Reipub.cauTa âbeft.Et fie ex caufa neceffaria ôc probabib, multà
-ocr page 325-LIB- IIII. Tit, n* bfAlliottthat* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147
muho magis compenc contra cum,qui ab eft ex caufts probabiîi bus tantdm ud non neceflarqs, ut coUigitur ex textu noft» hie* Requiruntur tarnen hoc cafu, quod abftns domi non relique titProcuratorcSjUecpetiahabeatconiundos, fiucidoneos pot* feflbres,quos prüfens domi in ufucapientis abfentia potuiffetco uenirc,8(f ufucapionem interrumpere.l. Ergo* cum fimilibus^fE-ex quib-caufis maio.Si itaq? abfens neminem domi relinqt,tunC datur hiec Adio contra redeuntem* Praefens tarnen non tenetur Temper expeAare donee abfens redeat, fed fi fperat breui reuer-furum,expedare tenetur.Sin minus,ut fi eft captus abfens abho ftibus,8Cnontenetürexpe(ftarepræfens, fed dec Curator bonis abfentis,contra quern poterit procedere ordinane, ufcp ad deft nitiuamfententiam S^ executionem.l.ab boftibus^ Ego aurem» ff.Ex quibus cauftmaio* Vide lafo.hic in ^Rurfus,amp; Bart in 1« Ignorare,ad finem«C»de reftitutio.milicum^
Secundd datur abfenti contra abfentem* V t fi me ab fente T i-tius rem meam bona fide emeretjôd poft traditionê quoep abef« fet,doneeufucapionem compleret-Si pofteaambo reuertimur, competit mihi contra Titium Act 10 RefcifToria, qua ago ut ofti cioludicis reftituar ’^ integrum, Sf ufucapio refcindacur,egó-que rem meam un liter uendicare pofsim»
Tertio datur abfenti contra pr^fentem. Velutifi Titius bona fide emeret â Seio rem Sempronq , Sf prtcfens ufucaperet, quia forte Semproniusabfuit pet triennium, datut Sempronio reuer nfo Adio Refciftbriacontra præfencemt Sedin iftis Cafibus duo , bus,quando feiheet abfens agit Contra abfentem,uel abfens coti tra praïfentem,non quælibet abfentia excufat, ad hoc ut ufuca-pio pofsit refcindi.
Die ergoabfentiameffe quintuplicem-Primaeftneceftariaec probabilis.Secunda probabilis tantum» Tertia neceflaria tantum. Quartauoluntaria,finecontumacia.Quintauoluntaria,cu contumacia,fecundumglor,óc ßart»in 1.fina.ft.de Reftitutione in integrum,amp;f lafo.in ^ Rurfus.hic tit.noftro.
Exempla neceflariæ Ôd probabilis abfentia? multacolligi pof funt.Vt primo, ft quis abeft propter Rempublicam cuiufeunq^ ciuitatis,ut caufa Militiæ ft'ue Legationis.l.Sed etfi per Prteto-rem^fin.ff.ex qub.cauf.maio»
Secundo, fi abeft caufa aduerfæ ualetudinis» I. quæfttum .fE dereiudica»
Tertio,fi captus eft ab hoftibus. Lab höftib.Sc t Ait pttetorr Imitera ei,ff.Ex quibus cauLmaio»
b lij
-ocr page 326-ENARRATIONES IM INSTITUT, '
Qjiartô,îî captus eft a prædonibus,aut pot endoribus ui, SC detb netur in uinculis.Liuccurrnur.fF.Ex quibus caufis maio. Appellation neautemuinculorum , nonpntùm ueniuntcarcercs amp;compedes, quiaenam is m uincuh'seflèdjcitur,quiita obligatus eft ,ut fine de-décoré in publico apparere non pofsit,ut dicit lafo.in ^ Rnrfus,cot It.hic tit,noftro«Et eolligitur ex glof-c.fi qui teftium^n uerbo,paun pertate,extrâ de teftib^Et illis omnibus qui hoc modo abfunt, amp;nbsp;do minia rcrum per ufucapionem amittuiit,fuccurritur per réftitutiO' nem inintegruni,daturq; Adio rcfcilToria, qua agunt ad res ufuca-ptas,quafi ufucaptæ non ellent.Et hoc uerum,fi dominon relique^ rint procuracorem nee dcfenforcm,qui nomine eorum potuifictag^ re,amp; ufucapionemimpedire. Quid autem lurisfitfidomi reliâus « ft Procuracor,8^ tarnen abfens læfus,Vidc quæ notantur per Bart» S^ Dolt;ft»inl.fin.fEdereft.in integ»Exempla probabilis abfentiæw^ turn hæc funt,ut fi quis abeft caufa ftudior um,hoc eft probab Ie, fed. non neceftarium,quia nemo cogitur amp;c.Et is rediens queq; reftitut* tur,fidominonreIiqueritProcuratorcm,qui potuiffct ulucapioné impedire,Videqusenot.in l.contumacia, ƒ contumax^fEdereiud amp;nbsp;ENec non,in princi .ff^Quibus ex caufmaio. Exemplum abfeU'-tiæ neceftariæ tantum,ut fi quis elTetrelegatus^Et circa hoc die :M quisexpulfus eft ui c duitatediue aufugit propter iuftum metun»»^? die* Autilliusbonafuntpublicaiajamp;agitur cotrafifcum. Autfunt perfententiam alicuipriuatoadiudicata Ecfentctiaeftipfo lurenuln Ia,quia fententia contra abfenterti,non contumacem Iata,noni’aht. Ede unoquoqgt;ff.dere iud.Si uero nemini funt adiudicata, fed ufuca ptaperaliquem,ufucapio reftinderetur per hanc Adionem« Aut quis eft rekgatus propter aliquod delidumpamp; is fimpliciter nonr^ Kituicur,nifi domi non potuiftètrelinquere Procuratoremd. Papi* nianus.ff.de mino» Exemplum abfentiæuoluntariæ finecontuma* cia eft,ut mercatorisuclalteriuscuiufpiam , qui abeftfui comwodi caufa*Et is rediens,non habet refciffbriam Adifonem contra eu,qül resfuasufucepit,plerunq,- enimhabent dom» Procuratoren» nego/ tiorum,fecundum lafo» ind»^Rurfus,in undecimacol hiclit.noft» Exemplum abfentiæ uoluntariæcum contumacia eft,utfîquis cits* tus amp;C monitus per ludiccm,tarnen abeft,amp;S is quoq; non habet aâio-nem refciffbriam,nee auditur appeIlansrcguIariter,Vide Bart.in d* l.fînÆdercftitu.in integr.Etregulariter quotiefcunquequisexne* ccfsitate amp;nbsp;non ex uoluntate abeft,ncc potuit per abum res fuas do* mi curare, fubuenitur ei per reftitutionem in integrum» t fed etfi per Prætorem.^fin.infine. fEEx quibuscauf.maio. Etubicunque cUu^uU, imj^Q equum uidebitur, poterie abfentem reftituere ex claufula gcgt; *’• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nerali,
-ocr page 327-LIB, un* T/f. VI, DeAv^wwlw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;148
eeraii^nifi contranum lure cautum fit. Vide Ioan,Fab,hie, Secundo dico fimpliçiter,qua agitur,qina hec adio non tantîî dacurkfis perufucapioné, uerumetiarerum fuccefforib, Gillis quoruintereftjUtcolligitur Cx l.primus, in princ.f£deniinorib. Et datur non tantum contra cum q immediate fentitlucruex ufucapione, uerumetiam contra eius fuccèfToreSjamp;concraterti-um, ad quê res peruenit.Maxime quado aiflio prgcedens eftrca lisd.cuminiles,fEex quib.cau.maio.Dico ad rem ufucapta fim-pliciter,quia hæc acflio dat tam pro rebus mobilib. quam immo bilib.ufucaptis, Quiando pro mobilib.competit,utiliseft,óif n5 direda,quiares mobiles ufucapiuntur, ufucapione aut transfer Amo refeiffo^' tur direftum dominiu. L Traditionibus.C.de padis. Et prætor ^^lt;^^^^^‘^' dirediï dominiureftitucre non poteft, quare etiam direÄam a- prêterdireaU dionêdare non poteft. Dat itacp hoe cafu actionem,quæ per u- domMumrclH fucapionê amifla erat p oft refcifsionê ufucapionis utiliter. Qua tucre non pc-do aüt pro rebus immobilib,datur,direc'ta cft,amp; non utilis,Na ^^^^ res immobiles præferibuntur, præferip none aut dominiu dire-dum nontollicur,fed utile, Qtiare refcifta præfcriptione,adhue competit a^io direéfajqug ante pr^fcriptionem completam co-petebatjlicetfic fortiatcognomen,amp;f appelleturrefcifforia, ut ft ante compléta prçferiptionê competqUet, Rei uendicatio poft refciftam prefcriptione adhuc competit,Sed appellatur rei uen-dicatioRefciflbria.Etfic defimilibus,fecundum omnes dd.hic»
Complelt;ftitur autem hæc aóEo duo remedia, Remedium rc-fcindens,amp;^ Remedium refciftbrium,-
Remediumrefcindens propric dicitur officium Iudicis,quod datreftitutionem in integrum,refcinditque ufucapionem, quæ quafi obftaculum impediebat aAionemjS^ ponit rem in ftatum, in quo eratpriusquàm ufucapio compkreturd, quod fi minors '^•reftitutio.ffde mino. Et hoc petitur infra quadriennium,
R-emediumrefcifforiumeftjillaadio, quaquis poft ufucapio nis refcifsionemagitadipfam rem,quæ ufucaptaerat^Et hæc a« ^tiointerdum eftRealis,interdum eft Perfonalis,
' Realis eft quado ante compléta ufucapionem realis adio co-pctebat,ut ft rei ucdicatio copetebat poft refcifsionê ufucapioisj adhuc intentatur rei uêdicatio^ fuß nomine aêfionis refeifforiæ, Perfonahs ueró,qüand;gt; competebat perfonalis Aétio ante completam ufucapionem,ueluti,fi Titius fuiffet mihi obliga tusexmutuo , amp;alt;ftio effet extindfaperpræferiptionem, quod fitpertriginta annos, refcinderetur primum illa præferiptio ^per remedium refcindens, amp;nbsp;daretur poftea adio perfonalis
b •üq
-ocr page 328-ENARRATIONES IH INSTITUT.
ad mutuum mcumperfequendumfub nomine AdionisrcfcifloriaP^ Hine fequitur Adionem refeifToriam non efli propriam fpeciem A* Aionis pet fe,fed potius adicétionem Adionis præcedentis, fine potins cognome n »Sequitur enim omnino eius naturam» Vide loantPA bri,in ÿ. Rurfus,in 5» colum»hic tiunoRro»
CAV S A efficiens iftius Adionis eftlæfio propter iudam abfen* tiam,uel aliam ludam caufam,quæ Prætori iufta uideri poteft,ut iu-fta ignorantia.huff.Qiubus ex cauGmaio, Qjnb. probatis reftitui-tur Ador in integrum per officium Iudicis,refcindês ufucapionem»
C A V S A materialis nulla eft,quia nulla fubeft materia per fe exi* ftens,ex qua hæc Adio nafcatur.Sed Prætor tantum ex equitatedat cam.Ideo dicitur Datiua,8^ non Natiua» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
C A VS A finalis eft, utufucapio refcindatur.
LIBELLVS IN ACTIONE
Refcifforia.
Quidam contenduntmateriarn iftius adionis perunum libella coniundum expediri no pofte, fed rcquiri duos libellos proponiR* paratim, quod fcilicet primo proponatur libellus in officio indicia refcindente,in quo petaturreftitutioin integrum,^ ufucapionisrc/ rcifsio,quibus impetratis proponendus fit alius libellus,illius fcilicef Adionis,qug per ufucapïoncmfublatacrat,fubnomine tarne Adi^’; nis refciflbriæ,Qiiofundamueró opinio eft, fatis effeproponiuo** libellum^qui contineat utruncp,uelfaltem effe liberum, coniunlt;rdlt;o uel feparatim agi.Ethane opi.tenetDJafo.hic in fin«^ Rurfus^NoS formabimus libellos feparatim» ex quibüs quo^ facile colligi poteft ratio proponendi coniundim»
Non autem poffunt praefcribi certæ regulx fine formæ üMH ’’' bac Adione,cùm uariarum Adionum naturam habet. Is autem qw* aptèlibellum concipereuelit,primùm obferuct,qualisfuerit Adio» quæ per ufneapionem extinda crat,Slt; narret in principio libdli iffl-,pedimentumfiuecaufam, propter quam in integrum reftituicupit» Deinde petat in libello èO Jpfo modo»quo peteretur in Adione,quaï per ufneapionem extinda eft,fiuefic rcalis,fiue perfonalis» In perfo; nali tarnen concluditur ad dandum,uel ad faciendum : In Reali utr^
. ad declarationem doming,uel quafi»
Forma itaqftibellnm in officio refcindente feparatim hoc modoi Gum ego Reipu.caufa abeffem, neminem^; domiqui negotium ineum cxpcdiuiffet,reliquiffem,ucndidit Sempronius rem, que mea , crat,ó^tradiditTitió,qui cam ufucepit antequam redirem. Nee enim ufucapionem interrumpere potui propter iuftum impedimen tum.Gur autem lura abfentibus, uel alias iufta caufa impeditis/ub-
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueniant,
-ocr page 329-lift. Hit til Vt NAßsorii^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;4^
ttcniantgt;cosq; in integrum reftitui iubcaot,Pcto per officium ueftrS me reftitui in intcgrum,dictarnq; ufucapionem refeindi, 8C me ad a-^ gendumprodidarcadmitti.Perindeac fiufucapta nuquatnfuifTcu Foftquam autem per officium refeindens reftitutio in integrum im-gt;. petratafuerit,ufucapio^r€fcifla,poteft deinde ilia Adiointcntari^ quæ per ufucapionem fublaca erat,fub nomine tame Affionis refeiC foriæ,hocmodo/
LicetTitiusrem,quæmea erat,cum ego Reipub/eäufa abeffern^ ’tmiffet,2lt;ufuccpiffet, dominium^; illius rei perulucapionemin cd translatum effet.Ego quOeÿ impediebar illam rem uendicare.Tamen quia ilia ufucapio per officium iudicis refeindes refeiffa cfl ^e t fic ob-ttaculumquod agereimpcdiebat^fublatum» Ideo peto per uos deda rari^didamremadmepertincrcluredominrj^ uelquafi, eamq; mihi reftitui^ac ft ufucapta nunquam fuifTet.Et hæc eft AdioRealis«Eo* dem autem modo formatur in Adione perConali,ut tarnen promit-tatur caufa obbgationis,8C in fine Adionisrefeiflbriæ petatur ad da dum,ud faciendum^Qui uerô coniundrm ilia uelit pr oponere,poU ritutrumq;Iibelluminunum fimulconnclt;ffcre,amp; quoq; adraittitur, fecundum lafo»Et tantum de AdionibusRealibus non præiudiciali busuendieatorqs Nunede ActionibusRealibus non præiudicialû busreuocatorqs dicemus»
DE ACTIONIBVS REVOCATORIIS.
Sunt autem Adiones reuocatoriae duplices.Quædam cnim dieüri tur proprièReuocatoriæ,quædamucrô Auocatoriæ, Reuocatoriai dicuntur,quibus traditio rei,quæ in fraudem alicuius facia eft, reuo •catur.DicoindefinitionetraditiO;,ad differentiam AÄiönüm refeiC foriarum,quibus agitur,utufucapiô compléta refcindatUr. His aüt€ Aftionibus agitur principabter,uttraditio,per quam dominium ali cuius rei translatum erat,uél transferri debebat in fraudem alicuius, 'quafî tadanoneffet, reuocetur^ôcfunt quinq;.
' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r Paulianâ.
1 nbsp;nbsp;nbsp;Species Adio- \Fauiana«
♦ nbsp;nbsp;nbsp;num Reuoca- nbsp;/ QuafiFamana.’ totiarum, zCaluifiana» Et
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C Interdidumfraudatorium«
DE ACTIONE PAVLIANA.
AdioPaulianaeftAdioRealis,qua creditores priuati reuocant 1 id quoddebitorinfraudem corum uerc alienäuit 2lt; tradidit, quaff nunquamtraditumfuiffèt. Et babetnomen à Pauto luris confultO, qui earn primûm mtroduxit,fecundum Opinionem Vltramontanö# rum,
■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Quod
C
-ocr page 330-BNAR R AT l ON E s IN INSTITVT»
Quod dko in definidone, Aëlio rcalis,fitideo»pn’muni;, quia Imp* Tator earn conumerat inter reales,ut habetur in Item fî qui s infrau dem,hic tit* noftro*
Secundô,quôd habet magnam cognatïonem cumfuperioribus proximis. ^» Sicuri enirn per refeiflonam refcinditur ufucapio copier ta,ita per Paulianam reuocatur traditio nerc fada. Alioqui fi quis ri* gidc amp;nbsp;ftridcfingula uelit excutere,probate poiTet earn effe perk* nalem,quiaoritur ex fraude^amp;fic exdeh'do amp;c*
Qjiôd dico creditores,tu primùm extende ad eum quoq;, qui « aliquam uniuendidit,nec tarnen tradidit, amp;nbsp;poftea in fraudem pri* iniemptoris,eandem rem alten quoq; uendidit,amp; tradidit,
Gertum eft ,quôd conditio fecudi em ptoris elf potior propter W ditionem,adeo quod primusemptor iiïam rem uendicare nö potdb Lquodens. Gde Rei uendic^tSiue autem.^fiduobus.fF.dcpublMu Rem Adio.Tarnen fi illa traditio fecudo emptori in fraudem pri®^ fada eftyteuocatur per utdem Adionem Paulianam, ac fi res tradid non eflèt,Cum diftindione tamen,dequa infra.
Secundo cxtende,fi Creditoraheuieeflèrit omnia Iura , quæ h?-bet contra debitorem quendam,certum eff, quod illa cefsione n^o obftante,Creditor cedens^ab eodem debitore pofsit petere ars ^ü^ num,(propter Adionem diredam,quam cedens rctinet)Nifi erfsio* nariuscum debitore fuidètlitem conteftatus, uel nifipartem lt;i^biu fufcepi(ïèt,uel nifi cefsionarius denunciaueritdebitori nefolutrett^ denti,iuxtal.iq.G.de nouatio*Iam autem fi creditor cedensbb^tarf^ debitorem in fraudem ccfsionarq,priuCquam cefsionarius cum d^b* tore potuilTct litem conteftari,uel pattern debiti fufeipere, uel dtbi* tori denunciare nc foluereteedenti,poterit cefsionarius iHam libéra* tionema Greditoredebitoriinfraudemciusfadam, per utü^ui A* dionem Paulianam reuocare ♦ Tertio extende. Namcertum eft? quod Cr edit ores habentes hypothecam exprclïam in bonis debito* rnm,præfcruntur alqs creditoribus Chirographarijs,quifcdketb^ pothecam non habent,licet fintprioresJiixtahEoSpCummultisniul libus.C.qui potior.in pignor,habentur. Tarnen fi illa hypothecatio pofteriorum creditorum fieret in fraudem creditorum priorum, S^ pofteriores creditores effent participes fraudis, id eft, feirent priwä obligationcm,amp; debitorem allo quinoneffefoluendo âfc.poff^^ ^ Ia hypotheca per creditores priores reuocari perutilem Adionem Paulianam* Alios autem cafus,utrum (eiheet alienatio â patrein fr*” demliberorum,§d alienatio liberorum in fraudem parentum fada pofsitreuocari,uide per Angel, hic. Tu breuiter conclude, Quo* tienfeunq; Adus aliquisgeritur a duobus in fraudem tertqdtaquo®
-ocr page 331-LIB. nil. Tie. 71. beAAomt«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f$0
frau3 utnufq: interuenit.Poteft is aclus regular iter per utilem Adió^ neraPaulianamrcuocari^ItadeciduntDodOfind. ^Itemfiquis in fraudem,hie tit.noftro.Dico pn*uad,quia inter creditorcs prinatos, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
8{ fifeum debitorem exiftentcm,aliquid intereft, Nam in debitore ci uitatisjfiuefifei.fatiseftfraudeminteruenifleaparte alienantisjicce accipicnslitin bonafide. Semper cnimreuocari poteft^nondiftin-guendo,fiuc alienatio fada fit ex caufa lucratiua,fiuc oncrofa»Lii»G. dcdeb»Giuita.Iib.xi.Secuseftin priuatiscreditoribus,quia ad hoc uttraditio reuocctur, percosrequiritur , quod fraus interceflerit à parte utriufque,tam alicnantis^quam recipientis. Diftingue tarnen : Aut debitor alienauit tittilo onerofo,ut quia uendidit amp;c,Et tunc re-quiriturquodinterueniatfrausabutraq;parte. Autalienauit titulo lucratiuo,ut donatione uel legato^SC fads eft probate fraude à parte alienantis.
Probatur autem fraus in alienatione hoc modo. Qjiôd debitor Q^owilo pro fciueritfehabcrecreditores,8ó bona fua non fufficere. 1» tiquis cum bterfraa,; in haberet.ff.deqsquæ in fraudem cred. in fraudem«, fuprà qutb«ex ‘«^‘f««$«”*» caufimanu.nô licct.Qjiôd autem fciuerit fe creditores habere,pro-batur de facili ex fuo proprio fado. Nemo enim ignorantiam pro* prijfadiprætendere poteft.I.quanquam.fEadS.G.Vdleia.Quôdavi tem fciuerit bona fua no fufficere creditoribus,facile apparet, Quia nemo uideturtam negligens eflè/ut proprijpatrimony uiresigno-ret« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j .
’ An autem 8^ quando quis dicatuf ignotare uires patrimonq fui. Vide nota.per Bartdn Autentica,fed cum. G.ad UFal«amp; Iafo*hic.
- Deinde probïitür fraus expræfumpdonibus. Primo,fi debitor aliénât omnia bonafua ex caufadonationis, uelex caufa.emptio-nis,pro exiguo tarnen precio,üel alienaret maiorem pattern amp;:c.prç fumitur fraus ab utraq parte accefsiffe, licet alias nonprobcturl. •OmneSi^Lucius.fF.quaeinfrau.cred«glo.inl.Nomen.^filio,inuer bo,Omnisfubftantia, SS ibiBarto*ff.deIcga.^.bfumma,in princi-pio.ff.de pccu«Secundo,fi alienatio fieret in coniundam perfonam. liDatajCum fimilib«G.de donat.Tertiö,fi poft alienatio nem debitor repcrituripfabona poCsidere.l.ficut.^fuperuacuum.ff.quib. mod* pig«uel hypo.fol.licet hoc cafu intcUigi pofsitfimulata, amp;nbsp;imagina-•riaalienatio,quæeft ipfo Iurenulla,nec opus eft ut reuocctur,Quar to,quando alienatiofieretclam,utcolligitur cxl.fin.ff.dC ritu nupt. Iftis enim cafibus praefumitur fraus,etiamfi non probetur. Q uod di-co r'cuocant,T u intdlige tribus concurrentib.Primô,quôd alienatio fitfadafraude,de qualupra. Secundo,quod creditores fint per fen-tetiam iudicis mifsi in poffefsione bonorum debitoris. T ertiô,quôcl * ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiat ex-
-ocr page 332-ENARRATIONES IN INSTlTVT.
fiat cxcufsio bonorum dcbitoris,an fcilicet ex illis,quæ alienate noO luntjfatisfieripofsitcreditoribus;,quo lt;a(u reuocatio nonadmitic* tur,fi ucro inde fadsfieri non po(sit,mtentar€tur aó:io Pauliana. L lt;♦ amp;nbsp;bignotbC.de reuo.his quaeïn frau,cred.Dico in fraudem,na pro pteralienadonem bonorumdebitoris,quæ fine fraude creditoruni fît,hæc aódo non datur,quando autem dicaturm fraudem fieri,ia’’’ dictum eft, Dico in fraudem creditorum, quiaquando alienadofi^ in fraudem Iegis,amp; non hominis,non reuocatur per banc aÆonto’* Sedeftipfo iure nulla J.fîlibertuspô^ibiBarhff. de lure patro» Dî^* tur autem turn fieri in fraudem legis.) quando Adusgerunturintd perfonas prohibitas,ul fitutor cotrahit cum pupillo fine al tenus W' toris autoritate,uel alias fitadexcludendam legisprouidendam? ’^^ fi temerè fundus dotabs aIienaretur4»Non dubium.Ode 11, Secus ß fieret tantum in fraudem alicuius hominis^ut créditons j turn cniiwß cetipfa aïienatio per feualeat,potcfttarnen reuocari per hanc aâîO'' nem. Dico in definitione,uerè alienauit,ad difFerentiam alienauonis fimulatæ amp;nbsp;imaginarïæ amp;c qüïc eft ipfo lurenulla .bNuda.ff.deco trah.emptio.Dico fimplicirer alienauit,quia non diftinguitur^fiueaquot; lienado fiat per Adusinteruiuosjïnein ultimauoluntate, utlegafl* do,uel fidei committéndo^Primp tarnen cafu compedt adio Pauliaquot; na dir eda. Secundo uerocafu compedt udlisJ.qui autem* item ß necelTariuSoiund.glo.fEqute in frauvcrcduide lafo. in di^ Itc H q^'® in fraudem,hic tit,noftro. Dico tradidit,Namin alienationeeßicaci tradidone interuenirenecefleeft.Sinetradidone enfin dominiuui no transfertur,^ pcrtradidónein,curn fimiljb,fupräderer,diuifJ^^oß res tradita hon^fïèt,ndn opus eflet rciJOcatiorteifDico quafiitr^dim non eflatiJnhocenim cafu fingitdrinodiumdcbitorum,qutdoloft alienant^quod traditio fad» nonfit,quæ fidio «incit ueritatem« Ê* in hac parte æquiparatar' Adio Pauliana rcfciflôriæ.lnillacnimfo gitur rem ufucaptam non effe^cura tarnen reuera fittradita Ód alien* ta,quæ aïienatio ipfo lurc quidem ualet,poteft tarnen reuocarià cr6 ditoribus^Et hoc adeouerumeft, quod etiam in reubcationepred# non reftftuitur,fiue abeo quiaccepit alienatam,fiue ab hæredibus e* ius petatur ♦ Nifi precium^extet, uel effet in utilitatem débitons utr* fum:T uracnim reftitUcretur emptonb^cum ’hac A dione nemo frau darecurd« fi debitor^ hex his, amp;nbsp;t ait prattor,^,hæc Adio«fEquæ in fraud^cred;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:gt;
' Anautem emptorespofsint retinëre rem alienatam,fi paradeffent fatisfaccre creditorib.üide Dod.ind,^ Item fi quisin fraudem, hieti tulo noftro«Eft autem hæc Adio duplex,Dircda amp;S V tilis»
Diredadaturueriscreditorib.qua reuocantid, quod per Adus inter
-ocr page 333-LIB. nil. Tif. vi. ticAUMut» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^t
inter utuos in fraudé corum ab'enatumeft ♦ Vtibs uero datur CTt identitate ranom's,enam Ill's Q reuera creditores no funtjUtfi ea-* dem res duobus eftuendita,0lt; in fraudem pnmi,fecundo tradf.* ta,de quo diximus fupr.fupcruerbo,Creditores J tern daturpro reuocanoneeorum,qux in uleimis uoluntadbus alienata funt, CAvsAE Adionis Paulianæfuncmaleficium,8cquabcontra dus* Ex maleficio turn demum dicitur nafei, quando fraus a parteucriufe^ tarn alienands,quàm recipiends interueniuEft cgt; nim fraus bue dolus delidum-idtem exigit.ft.de dolo.l.i.Iunda glolT.inucrbOjCrimine.fEdefideiuffo.tut*
Ex quaG contradu dicitur nafei,quando dolus intercedittart Aaio?Mtîd»à turn à parte alienands. Nee redpienseftpardeeps doli» Hocc- qtiMdödicatut nim cafu non poteft dici,q)nafeatur ex contradu etc.quia reeipi J^^J^ ens rem alienatam cum ereditoribus nihil contraxit. Ex malcfi-do quo(^ non poteft: dici orta,quia in co requiritur dolus reeipi ciitis,q hie deficit.Ex quafi maleficio quoep non poteft iudicari orta,quia ne culpa quidem recipiends accefsit,cdm tarnen neeef fe fit,ut hge adio habeat aliquameaufam.Recipiens enim eft ob ligatus creditorib.Concludendu erithanc adione ex quafi cOil tradu or ta e(re,ad fimilicudinem indebid, quodignoranterfo-' lurûeft.Teneturenimrecipienscx quafi contracdu .^hcm iscui, fupra de obligat, quæ ex quafi contradu nafeuntur. Ex quafi contradibus obligatur quis,edafi non eonfendat,peruulgaria..
Etex prgdidis infercmus contra comunem opinionernjhane Adionem noneftemere Realem, nee mere perfonalê.Merè Rea lis non eft,quia Realium Adionum eaufç funt,dominium,quafi dominium, ills in re SCe.Sed caufa Adionis Paulianæ non eft dominium, nee quafi dominium , nee edam ius aliquod Reale, fedmaleficium,^ quafi conrraduscauht funt,cx quibus oritur obligado,quæ deinde parit adionem perfonalem» Mere perfo nalis quoep non eft,quia hpe profequit rem alienata, èc agit con trapoifeftbreSjUtalienatio reireuoeetur* NeceiTeergo eriteam non efte mere perfonale, quum perfonalcs tantum gfonas obli-gatas profeq uant, non aut return polTeftbres.l.i^fi heres,iunda gl.cum multis Gmilib.ff.adS.C.Treb.Concludeigitur fecundu laf. hanc adionem Paulianam efle adionem perfonalem irt rem fcriptam.Dequibus fuo loco dicemus. Ef indequoquenon le-quitur hanc adionem non efte daduam,fed naduam, quia nafei.-turex maleficio,uel quad contradu,ut didum eft.
EFFECTVS eft, quod pofteftbres tenentur cedere de bonis,hoc raodo in fraudem alienatis,De quibus fuprà»
£
-ocr page 334-E N Ä RR A Tï o N E s I N INSTITVT.
An autcm hoc uerum fît m primis poflcfforibus tâtùm, uct an cîf • tendatur ad alios poffclTorcs^id cd cos^qui non ab ipfo debitore,fîd à primo cmptore Si ultra acquifîuerunt, VidcIaf.in d.^fi quis infraU dera.hictitnoftr^Dic tarnen breuibus,quamdiu durât fraus amp;nbsp;do* Ius,tâdiu durât hæc Adio^quia pofîta caufa,fequitur quoq; effedus» Eft autcm hæc Adio interdum perpétua, interdum uerô tempo* rail's,mtcrdum uerô indilFerens.
Perpétua eft, quotiefeune^ qu id ex caufa lucratiuâ ad aliquem do lofcpcruemtJd enim poteft ufq; ad annos ^o«rcuocarij. Ait preton ƒ hæc Adio.fEquæ in frau.credi.fccundum inteUedum Bart.ibb ^ lafoihic in ƒ, noftro«
Temporalis uerô eft,quando res corporalis peruenit ad bonoru ‘ poiTriTorem ex caufa onerofa. Tum enim infra annum utilem,id eft» quadrienniura,reuocatioadmittitur4dd»Ait prætor.^ Annus* Ind* pit autcm is annus currer e à tempore fadæ exeufsionis, uel à tempo* re quo incipit Notorium fieri,debitorem non efle foluendo*
Indiffercns uerô eft in alienationc return incorporalium,ut ft dcbi tor in fraudem creditorum alium debitorem fuum libera ret. Tone cnim adreuocandam illamliberationem datur tantum tempus,infrä quod ilia Adiodebitoris duraffet, dJ. Aitprætor, ^ Si conditions* lis,f£quæ in frauxred.Et hæc Adio datur hxrcdibus creditorum/t contra hæredes eorum,in quos bona funt alienata.
LIBELLVS IN ACT1ONÊ PAVLIANA^
Poftquam aliquandiu cum Titio fuiftem negotiatus^uo^' nomi* Bcmagnam pecuniæfummamexpofuiflem,ita quod in 2öO 3urd^ mihimanferitobligatus,quos ab eoconfequinon potui. Licet autc hocdebitumnotumeifuerat,uiresq; patrimony fui perfpedas habt bat,quôd fcilicet no fufficeret ad fatisfaciendum credito meo,Cùm tarnen experiretur me uehementius urgere ad crediti foJutionem,lt;^o* mum quæ turn extabat,ex quo turn potuiftetfatisfierijin fraudem 86 præiudicium meum alienauit,uendidit 6ó Sempronio tradidit. Qui unacumco eratparticepsfraudis,$^fciebat bona fua non foIRcei« credito mec» Quia autem contra didum Titium debitorem meufö egi Adione perfonali, 8^ obtinui, quód mihi in didis 200» florems condemnaretur,iuftuê|;Iudicis in poffefsionem bonorum eins mittebar* Sed comperipoftexcufsionem, bona eins credito meo non fufficerc. (Quarepeto domum illam in fraudem meam alienatara, quam nunc pofsidet Sempronius,ueldolo defijt pofsidcreSóG.inbo naTitij debitorismei,ac fi alienata nunquam fuiiïèt,reftit«i,me^; in ciuspoftèfsiortemmitn^utinde mihi fatisfieri pofsiuEt hic libellus proceditquado alienatiofada eft ex caufa oncrofa. Si uerô ex caufa lucradua
-ocr page 335-LIB. Illi. Tit, VI. DeAilioniiat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I^f-
lucratiuafadafuifTct, non eflet necefle inlibeHomemininè fraudis redpientis alienationcm.Satis cnim effet fraus aliénant! s.
DE ACTIONE FAVIANA.
Adio Fauianadidtwr,quapatronusid quod libertus in fraudem fuamuercalienauit,quafialienatumnon dlfet,reuocat. Et habet no-mê ab Autore.Definitionemhic non explicabfthus,idem enim in ef-fedu continet,quod definitio adionisPaulianc» luscnim quodin fu periori habet creditor,in hac habet patronus,amp; ficuti creditor reu o, cat alienata à debitorib.uc fibi fatisfiac,ita quoq; patronus reuocat.
DifferttamenhæcAdioàb AdionePauliana» Primùm,qüôd ifi AdionePauliana creditor non tenetur quemlibet ex poflefloribus pro rata conuenirc,fed potent digère quem uelit, amp;C eum conuenire in folidum,quatenus ad eum peruenit. In Fauiana autê fi libertus res fuas in pluresalienauit,teneturpatronus omnes conuenire in parte debitam,amp;fîcproratoU.».^‘fipluribus,fF.fîquidinfrau. patro. Secundo difïcrt,quôd in Adione Paulianacreditor reuocans, non te-neturreftituerepreciumjires in fraudem fuam uendita eft. In Fauia na autem patronusreuoeäs tenetur precium reftituere. Et eft ratio, quia creditor reuocans agit de damnouitando,patronus autede lucre captando.In reuocatione tarnen patronidaturemptori eledio, utrum malit rem emptamhabere iufto precio,fiforte primum pro ui liori emptafuiffet.An uero ab ipfa redifcedere uelit,precio reftituto, dffu^iïquisinfraudem.ff»fi quid in frau.patro.
f ;Requirunturauteeaipfa,quæin AdionePauliana, nempe fraus liberti alienantis in alienatione per a dus inter uiuos. In alienatione autem per ultimam uoluntatem à neutra parte dolus requiritur.d. Ut. ^•Dolunr.Só 4$.G alienatio.fF« quæ in frau. patro.
Liberti autem fraus probatur illis ipfis modis , quibus débitons fraus. Primó,fï libertus fciuerit fe habere patronum.Secundö,quód fciueritpoft alienationem patronum fuum non poffe habere tertiam parte bonorum fuorum,fecundueaquæhabentur in ^ Sed noftra» fup.deluccef.hbe.Secundorcquiriturmifsioinbonoriimpoffefsio-nem liberti. Tertio excufsio. De quib. in proxima Adione diximus. ' Datur autem hæc Adio patronis,ó^ corum hæredibus, fi plurcs runt,fingulireuocantuirilem portionem,amp; uno déficiente , accre-feit reliquis.I. Quodcunque. ff.Si quid in fraud, patro. Et datur contra recipientes alienationem,€orumq; hæredes,ufque ad^O.an-hos. Eft enim perpétua Adio,amp;^ perfonalis in rem fcripta.d. Lu ÿttæc Adio.fffi quidinframpatr. Etaofturincanon tantum ad Q2ii««»i^.ï» ipfam rem , led etiam ad friidus practeStos Slt; perceptos poft ff ^‘^ tem conteftatam.d,i.ï.^.fin.2lt;l,ii.ff.Gquid infrau. patro. Et fi res
-ocr page 336-ENARRATIONES IN INSTITVT. non reftittntur,iuratur cotra poffefforem in litemd.Tenetur.ffieod*
Ceffatautem hæc Adio Fauiana ex quatuor caufis» Primo,fi pa-tronus poft excufsionempoteft habere tertiam partem ex bonisfi-berti.l.Sipatronus.^Sihbertus.ff. Si quid in frau patr. Secundo,fi patronusnon poteft habere tertiam,ideo quialibertusin uitadona-uitquxdam bonk amicisbenemeritisd.Vinns.ff.cod. Tertió,fi res in fraudera alienata non extat. Quarto, fi Lbertus res fuas donaret
LiiiddEeod«
• DE ACTIONE CALVISIANA4
f^aioCitlnißi- AdioCaluißanaeftindifferens.Competitenimtamcreditori ad
«A. reuocandam alicnationem in fraudemfuam à debitoribusfadam, quära patrono ad reuocandam alicnationem aliberioinfraudemf^ amfadam,fecnndurnglo.hic.Quado competitcreditori,inefFectU eft Adio Pauliana« Quando uero patrono competit, in effedueft Adio Fauiana. Qjriare nihil de ea dicemus.
DE ACTIONE QVASI FAVIANA.
c^dttcla^
Adioquafi Faufanadicitur^quaHIius arrogatus id quod â patr^ adopnuo in fraudem eiusalienatum eft,quafi ahenatum no effet,r^“ uocat l.fin.ff.fi quid infrau.patro«Di'coindefimnone,films arrogé* tus,Quia lure caucum cft,fiquis patremfamilïâs impuberem arrlt;’g® ucrit,qui tenetur cauere,fi eum poftca emancipauerit,uel fine caufa exhæredaucrit,omnia bona quæ ab arrogato acceperat fe refffutu^ rum,amp;r præterea quoq;quartam partem fuorum bonorum, ƒ Cuni autem impubes,cum feq.fupr.de adoptiodam fi pater adopouws*** fraudera filq arrogati alienarctfua bona,ifa quod poft emâeipatio* nem uel exhæredationem arrogatiin bonis eins, quartapars extaf® non pofsit,competeretfilio Adio quafiPauiana,quareuocaret u^Ç adquartampartem,dJ.fi,ff,Siquid infrau.patro. Etbæc ucrafi^^® in bonisipfîus patris alienatis» Secus fi pater adoptiuusarrogatibO' na alienarct. Hæc Cnim alienatio eft ipfo lure nulia,tanquani ^ ^^g^quot; bus interdida. I, Cum non folum. ^dpfum autem, cum Parag^^P^’* fequentibus.C de bon.quæ liber» Qina pater inbonis arrogati habet nudum ufufrudum,ÿ.Ecce,fuprâ,de acquifit. per arrogat« Ï^^,® utifrui tèneturfalua rerum fubftantia. Si tarnen pater adoptiuus^® præiudiciumfilqarrogatiuelitomninoalicnare, bona cautela enet quod films prius cogat patrem,utcum emacipet. Licet enimregul^ riter pater cogi non pofsit,ut filmm emancipet,tarnen fi impuni'® «t arrogatus Slt; pubes fadus,fenferft fibi non expendere in patris ado-ptiui poteftate ede, poterit patrê cogere,O£ ipfum emacipet. LNoo* nunquam,cum I.fcquen.ff»de adopt. Poft emancipadonem autem
-ocr page 337-iiB. un. T/f. VI. be^aiotuiu«. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^;
uendicarèt bona fua à pâtre. Quia per emancipationem lus patriae potcftatis,unde ufusfrudtus debebatur,fublatum eft»^ Præterea fu. prà.Qu{b»mod,Ius pat.poteft.foUEt licet texjndd.nmiF.Si quidin frau^pacdoquatur tantum de filio arrogato,no autem de natural! amp;nbsp;legitimo,tarnen Bart.inl.nonufq;.ff. fiquisà parente manu,extendit eum quoq; ad filios naturales amp;^ kgitimos. Etdiftinguit hoc modo Î Aut pater aliénât in fraudem liberorum,ex citulo lucratiuo,et pored alienatioreuocari perquerelam inofficiofædonationis. Aut aliéna-tioeftfaâ:acxtituloonerofo,utex cauCacmpbonis. Ettuneßfadtä eft pro minori precio,in co quod ultra ualet res quam prçciû, quoq; reuocari poteft alienatio per querelam inoffîciofædonationis.Si ue rdiufto precio faefta eflet alienatio, diftinguit : Aut ex precio eft fa* tisfaefum creditoribus patris,amp;no habet locum reuocatio,etia quo, ad legitimam,Qiua légitima debetur deduefto ære alieho. Aut inde non eftfatisfadum creditoribus, fed eft frauduknta alienatio, amp;' rc-uocatur ufq ad legitimam portionem. Idem die de alienatione liberorum in fraudem parentu fada. Debetur enim amp;1 parentibus ex bo nislibcrorulegitima^Explicationem aharu partium deßnitionis pe: te ex AdionePauhana» Frausaute in hac Adionequoq; probatur., Primo,quod pater ftiuericfe arrogaftefilium impubcrem.Secundo, quodfeiueritinboniseiusquartamdebitam deprehendi non pofte, -^
DE INTERDICTO FRAVDaTORIO*
: Interdidumfraudatorium propric datur,quandoquis rem non . fuam,fedalienam in fraudem alicuius aliénai» Exemplum ;Tidus eft JXiL*q»4rt impubcs amp;nbsp;pupillus,habensdebitorem Seium. Tutor pupilh habet dodetur, creditorem Gaium,amp;^ mSdat Seio debitori Titq impubcris,ut ex erc dito ipfius impubcris fatisfaciat Gaio fuo crednori. Hoc cafu Credi-tum impubcris in fraudem fuam eft ahenatum in creditorem tutoris fui»Quæritur an hab eat locum AdioPauhana, Et die quod non. Sedcompetitinterdidum fraudatoriû,fimodô creditor tutoris fuit particepsdoh,id eft,fciebatfibifatisfieri ex credito pupilh* LPupilli debitor*ff.defolu.Ec tantum de Adio, Reuocatoriis,nunc de Auoca torijs dicemus.
DE ACTlONIBVS A VO C ATORIES*
Adiones Auocatoriæ dicuntur,quib. res nobis tacite uel expref-fe obligatas à quocunq; pofTefTore auocamus.Ecfunt très : Adio Ser uiana,quafiSeruiana,^Saluianuminterdidum,quæhabent magna cognationem cum fuperioribus reuocatorqs. In hoc tarnen differût, quod reuocatoriæ non dantur quamdiu extant res poft exeufsionê, unde poteft fatisfieri creditoribus.Hæ autem fimpliciter dantur,etiâ-fî condudor alioqui fit foluendo. Secundo in fuperioribus requiri-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c in
-ocr page 338-ÊNARRATIONES IN INSTITVT.
fur frans,hic non»Tertiójn fupcnoribus requiritur ut creditor mÄ fus fit in poflèisionem ex decreto Iudicis,hic fans eft res illatas effe»
DE ACTIONE SERVlANA»
AÆo Sfr«i4«4 ^«U.
AiflioSeruianaeftaéb'o Realis, qua locator ad res,quæacondüx ôore feienter in rem Iocatam,ut perpetuô lUicefient, inueftæ 5^ill* tx,nbiquepropenGone amp;nbsp;reideteriorationetacitcobJigatæfun^a* git,Sc à quocunq;poflèiïbrequafi pignusauocat,amp;doneccifatisfi--atjreunet.EthabetnomcnfccundumquofdamàferuandOpquôdpei* camferuentur locatorcs indemnes* Vel habet nomen à Seruio,fjcut Publiciana à Publicio.
Genusiftius Axiom's eft Adio Realis* Dico autem Adio Realist quia datur domino rei locatæ, amp;nbsp;contra poflèftbrem rerum inued# rum.Nam fi Locator pro penfione amp;nbsp;detenoranone rei locatænofl poteft confequi ius fuum, amp;nbsp;poftefsio rcrum lUarum peruenit ad t^ tium, potent Locator etiam abillo tertio pofteftojeeasauceare,S^ loco pignons,donee ei intègre latisfianrctmei e. Dteo m definitioi^^ Locacor,quia ad hoe uthæc Adio locum habcat,requiritur rem 10quot; ca tam enè,nec penfionemfoIutam.Dico icienter,pioptereaqMÓde* tiam Locator feitedebetiquae resfintiJlatæ,uclinucciæ, Quæautc locatore ignorante inuedæ fuerint, obligatæ non funt. In hoct^* men diftingue ; Aut loquimur in colonis,quj fcilicet prædia ruftic* conducunr, amp;nbsp;procedit quod iam dixinaus* Illi enim nihil polTuot inferre,quod non fit exhibitum infpedioni locatoris, qualia funt a* ratra,ligones, uomcres,8^ fimilia cultui agroru deputata. Autlotp’i mur in inquilinis,hoc eft,qui pradia urbana conducunt, caufa inhagt; bitandi,8c non eft necefTaria feientia locatoris in rebus inaiis,fcd in'» diftinde omnia inueda amp;nbsp;iUata tacite obligata funt ipfi locs tori. So lent enim illi ff pc inferre pecuniam numcratam in ciftis reeonditam^ iidfimilcquiddam,quod non exhibetur. L certi Iuris,C»de loca.P** co perpetuô, ad differentiam illarum return quæinferuntur ut tm^ tùm adtempusillic maneant. Sicutifolentfaceremerearorcs,quiin^ ferunt donee uendant. Requiritur ergo res eo animo ill a tas dfe, ut illic maneant,quamdiu colonus ucl inquilinus inbabitauerit, alioqul non efïènt tacite obligatæd.debitor, ff*depigno. Dico in definition ne illata?,ucl inuedæ* Nam res conchidoris non illatæ pro penfione loeatori tacite obligatæ non funt, ut colligit ex l.q. amp;i irj ft In quibus cauf.pig* uelhyporh. contrah.Ethoc non tantum procedit in rebus colonijn quibus dominium habet, fed etiam in rebus alicnis,abeo bona fide poTelsis amp;nbsp;illatis.Nâec iHf tacitcobligatefunt.I.ti ab eo.ff» de pigno. Res tarnen ufui quotidian© députât^ co referri non debet*
Hine
-ocr page 339-LIB. lUb Ttb Vr. DeAllionihit* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’$4
Hi'ncefi:,quódueftes , fupelkx , libri necenarij, quitus quis o* pus habet, amp;nbsp;fimiles res pro penboue tacite obligatæ non funt, l.obligatione,ff.de pig»
Si tarnen conductor res aliénas in rem condudam intuleric, ^ dominus rerum iliarum fciucrit res fuas inferri, uidetur ta-citg obligationi confentire.Quotieseunepenimquis contradice do poteft Actum aliquem impedire,nec impeditjfed tacet,præ^» fumitur conCentire.Nec need leeft probare quod tacens dolo ta cuerit,utcunqueenim tacuerit,eius taciturnitas pro confenfuha betur, fecundum gl.approbatam inft Itemquiaconuentiones, inuerb,inata.ft«depa(ft.Iteni fiinquilinus doinuconductamjuF eiuspartem locaucrit tertiojbona illius tertr) inuefta quoq? lunc tacite obligata ipft locatori Jn eolono tarnen qui prædium ruftt cum conducit, hoe non obferuatur .Licet frudus naturales à fun do feparatos,amp;: ilh'c adhuc exiftentesjoco pignons Locator re tinere,06 eolonum,donee penfionem foluat,ne exporter prohi-berepofsit.Induftriales autem fructus Locator retinere loco pi* gnoris non potent,fecundum Bart, in L Afsiduis* Verf.quæro an habeatX.qui potio.in pig.hab.Minoris tarnen bona prope fione domino obligata non funt, fecundum dd. bic,
Dico in definiuone,pro penfione 8Cc.quiaficuti in emptione debeteflepreciumin pecunia, ita in cótracftulocationismerces, Cuepenfio quoque in pecunia conftitui debet. Vel fecundum quofdam in aliare,que numero, pondèreuel menfura conGftic, alias effet focietas,uel permutatio-uel facio ut des, amp;nbsp;perconfe-qucnsnó competeret hæc adio.HinC eftq? dd.difpuiant utrum rescolonipartiarrj iHatæ Scinuede queep Cnt tacitè obligate^ penCone,amp;c» Et concluduntcommunifcr fecundum lafo ♦ bic, quod Cc Dico pro dccerioratione rei^qa ex natura locationis cc condnenonis eft rem condudam retinere integram , Si nero ex ^^ghgentiacondudoris deftruda fucrit, teneturemendare , e-tiamfi exprefsein ipla locationede hacnon eftadum.Lcum co--dudorern,C,dclocat^.Condudor-fupradeloca, Si ergo quod fucrit deterioratum,neerefedum, omnesres illatæproilladetç norationetaciteobligatæ funt,doneereficiatur.dd» q, amp;nbsp;iq. ff» In quibus cauffpig.uel hypoth.taci»contrali.
Poteft aute Locator propria autoritäre etiam fine decreto lu-dicis,donee pêfio foluatur, res inuedasincludereJ.Eftdiffcreii tia.amp; ibi BarÆlnquibus cauf.pig.uel hypoth.taci.contrah»
Pcteftc^ eas Locator retinere non tanedm pro penfione, fiuc pro deterioratione,uerumetia pro alio debito Chirographario c iiq
-ocr page 340-\ nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ENARRATIONES IN INSTITVT- ' '
Iccundum Angel, bic, qui adhocaUegatLunicam, C.etiamobf Chi\pecu.pig,ret.poCSt tarnen expreffa hypotheca, nel pignus locator! conftitutum encores illatæ amp;nbsp;inucdie tacite non obligé rentur,quiaprouifio hominis tollitproinfioncm legis.Lfi.C.de paA.conuent, Res enim illatc amp;nbsp;inuecte ex prouifione legis,fci Heet Lijlt;»amp; ifj»ff.In quib.cau.pig.uel hypoth«8Cc,ipfi locator! ta cite obligate funt« ExprefTa aut hypotheca ex contrahentiu con uentione confticuit.(^iare etiam derogat tacite obligation!,quf ex ipfa lege tantum orta eft.Dico tacité,Nam fi códudoh bona exprefsê obIigataefrent,dicerethypothecaexprefra»Nec habequot; ret locu hec AdliOjfed quafi Seruiana, de qua infr. Dico à quo-can qj pofleiïore,quia hge adlio eft Reah's,6c perfequit rê à quo-cunq? fuerit pofTefTa. Si tarnen tertius pofleflor habeat titulu ^ bonam fidem,uidetur tutus elfe ab haca(fî:ione,cüm etiam Pub-liciananon deturcontra titulo pofsidentem, utfuprà diximus» CAvsA remotaiftiusatîlionis eft, ipfecontracfluslocationis* Sic enim docendi caufa placet caufas quærcre, Non enim ignoramus ex locationeoriri Acflionemperfonalem. Nihilominus tarnen quoep caufam præbet huic aébioni,Iicet impropric» Hæ^ enim Adio non poteftoriri, nifî caufalocationis præcedat. Et fie eft potius antecedens, quàm caufa,
CAVSA propinqua eft ipfa obligatio realis, qua res hiuec'l^ tacite obligantur locatori^
CAVSA propinquior eft,quôd conductor non foluitpenfo* nem,uel quôd proptereius habitationem rcs conduda fadadt decerior.Si enim neutrum illorum accideret, nec adio Scrui^oa cum effedu intentaripoflet. Probat itaqpador. Primo feinem rem locaffe condudori pro certa mercede.Secundô, condudo-rem res,ad quas agit locator,co animo inuexifle,ut perpétue i^ lie manerent,Et hoc eo fciente,fi fcilicet prædium rufticum loca turn eft. Si uerô urbanum prædium locarctur, probat fimpbd^ ter rcs illatas»Tertiô,probatcondudorcm habutfte dominium, ùel quafi dominium in rebus illatis , uel faltcm quod ahoquim bonis eius fuiftcntjUcl quôd fuiffent alienæ, eu confenfu tarnen domini indudæ,ut diximus,
LIBELLVS ÏN ACTIONË Seruiana,
r Cumlocaflem Titio domumeaad trienniu,utfïngulisanntó propenfionefolueretx,aurcos,intulitin ea rcs fuas,quas habe-bat,quc(^Iuredominq uel quafi doming adeuptinebant, S^m ferêdo^ pêfione ipfius domus fiue deterioratióe mihi tacite ob
-ocr page 341-LIB. IIII. Tiï. VI. Dtkdionikiti, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^^
Kgatæfunt.Qui'aautcmTitiusconduÂorpenfionê promiiïamnoii foluit,Só res eius per illationem pro ca tacitè mihi obhgantur , peto poflefsionem illarum rcrum mihi adiudicari,donec de penfione fuc-ritfatisfadum. Ethiclibellus procedit fiprædium urbanum condo-lt;n:um eiret.Siueró prædium rufticum conduccretur, addendum eflet res ede illatas,fcientc Iocatore,ficuti fupra diximus.
DE AGTIONE Q.VASI SERVIANA.
Adlio quad Seruiana fiue hypothecaria dicitur, qua creditor ad rei pofTefsionem^qua: Gbi iure pignoris,uel hy pothecæ exprefse obli gataeft,agit ad hoc,iit id retinere uel alien are pofsit,fi à debitore no tuericredemptum,Et dicitur quad Seruiana, quia per cam no ita pk ncprouidetur creditoribus,ficuti per Seruianam prouideturlocato- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
ribusXocatorenimpoteft propria autoritäreres fibi tacitè obliga-tas,capereamp;includcrc,quodcreditoriincxpreflb pignore no licet, fi id creditor nondetinet Dico indefinitione hypothccaria,quiaBar * todnl.fina.fEdeSal.interd.dicitidemeffc Adionem quad Seruiana ^hypothecariam. Dice crtditor,addiFerentiam Adionis Seruia-næ,qu3enon datur ciuiliter crcditori,fed tantum locatori, cui res ib iatæ tacite obligaeæ funt.Dico polTelsionemrei, Na licethæcAdio fapiat naturam ludicq petitorn,ucuult Bartin Lnf£ de Saluia4 inters Aiiocat tarnennudampoiTefsionem rei obligatæ, dueporius deten-tionem.hdcumuenditor;,in pria.ff.de EuiAio» Dico lure pignoris, udhypothcce.Nam quantum ad hanc AAionem attinet,nihil inter--eft inter pignusamp;hypothccam,datur enim pro utroep. Alioqui ta- ^^ msn eft differ encia,quia pignus propnc dicitur quod traditur,Hy po ttr^i^i^ checaueroquodnontraditur,fedexfola conuentione conftituitur. hy^iKc^n, Et dc in pignore transfertur pofTefsio due detentio in creditorem.ïn hypotheca ueró non,fed manet penes debitoremiSecundo differunt, quod pignus propriè conftituitur in rebus mobilibus, Hypotheca ueró indifferenter in rebus mobilib«amp;immobilibus,fecundum text. hiCjiunftaglo.in J'.ltcm Seruiana^in uerbo,maximc.Dico exprefse obÏigataeft,iterum ad differentiarn AAionisSeruianæ , quæ datur pro rebus tacitè obligatis. Dico retinere pofsit. Quia caufafinalij pignoris amp;nbsp;hypotheca:hæc eft,ut creditor! dtfaluum creditum fuu» Et propterca retinet pignus. ^Creditor,fupra quib,modis re cotrah. oblige
Dico alienare Nam d debitorcs pignora noluerintredimerc, pof funtacreditoribusuendi,modóidpactionibuscautumdt:d autem nihilcautum eftde alienatione , potent adhuc uendi elapfobiennio poft unam denunciationem, V ide glof» in ^ contra, in uerbo,certus modus,fupra quibus alie» licet uel non.
GAVSA
-ocr page 342-ENARRATIONES IN INSTITVT»
C A V S A matcrialis iffius adionis eft pionus ffue hypotheca» C A V S A effifciens eft ipfa exprefla conuentió, quæ tribuit mihi JUS in rebus obligatis,EtilIud ius reak mihi conftitutum,poftca pro-iequor.Srautem non effet conftitutum^cd tantum promiffum ut co-Rituatur;»tum oriretur Adio perfonalis ex ftipulatu,ad hoe ut con» fcituatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
C A VS A finalis eff:,utcreditorres hypothecates retineat,nel ah« ; net,ff debitor noluerit redimere» Quando autem quæritur quid in bac Adione teneatur Ador probarc,diftinguefecundum Dodkf* Aut Adoragit contra principakmdebitorem,aut contra tertiupoC feflbrem,Primo cafu,quando feiheet agit contra principakm debi-torem,qui feiffeet obligauit rem iure pignons,uel hy pothecæ,etpof ffdct eam,fufficit probari pignons obhgationem amp;nbsp;pohefsione de-bitoris,licetnon probetur,quód debitor fit dominus rei oppignera tæ,quia ipfe debitor non poteft negate fe cfk dominum,alioquin e-nim argueretur mendaci)» Tutiustarnen cft in ipfa Adionealkgai'^ debitorem dominupignoris,uel faltemid in bonis eius cfk. Ex qu® deinde præfumitur dominium»
Secundo cafu,quando feiffeet agitur contra tertium pofkffbreiH? diftingue: Aut tertius poffeflbr habetcaufam a debitore principaf^» autuon habet caufam.Primo cafu non fufficit probare fola pe^^*“ ffonem debitoris,fed necefk cft probare debitorem fuiffe domin^^ illius rei oppigneratæ, uelfaltem qudd in eis bonis fucrit têpore^P* pignerationis» Et cft ratio,quia Ador qui habet hypotheeam,Habet tancumiusinreadauocandum,fcilicet nudam poffèfsionem dd^n cum uenditor,in priiuffde Euidio»quod ius hypothecæ non po^di ei tribuere occaffonem ufucapiendi,multo minus dominium Ter^ nbsp;nbsp;| us autem poffeffor,qui à debitore caufam habet,caufam,titulurn,bo nam hdem,amp; quoep poffefsionem , habet ufucapiendi occaffonem» j Sd poteft fieri dominus,amp; fic plus habet in re hypothecata,quàm cï^ ditor,qui tantum habet ius pignoris,quare etiam ab eoqui mim^b’ bet,impugnarinon debet,nifi is probet debitorem fuiffe doming,8i rem ahenatafibi realiter amp;nbsp;cum effedu,ab co fcilicetqui potuk oW^ Çare,obligatam,quod ius fine eius fado no potuiffet tolh? ut collige* tur ex fff creditor,^ Quaeritur^fKdediftrad. pig Secundo cakz quando feiffeet quis agithypothecaria contra cum, qui nullam caufam habet à debitore principaff»Et tune Ador tenctur probare debi torem fuiflèdominum,uel quaff dominum rei hypothecate:»
LIBELLVS IN ACTIONE quaff Scruiana»
Titius
-ocr page 343-LIB. IUI. ru, VI. lyeAahttibM» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^
Titius accepita memutuo c.aureos,pro quitus obligauic mi hï exprcfsèiure pignoris aureum poculum,cuius ipfe erat domi nus,uel quafi dominus,uel faltem habebat in bonis fuis, uel pof fidebat^Quia autem mutuum non foluit,egóque detentionem il liuspoculiexprefsèobligati non habeo, Peto earn,donee fucrit fatisfaélum,mihi dccerni.Et bic libellus procedit,fi ipfe debitof pofsidetpignus.Si ueró alienalTet in tertium,illa alienatio quo-quenarranda amp;nbsp;inferenda etfet»
DE SALVIANO INTERDICTO.
Saluianuminterdiólumeft, quod indifferenter daturtam lo-catoribus pro rebunucclis 8c illatis,tacitecp obligatis, quam a-Irjs creditorib»hypothecan}spro pignorib.exprefse obligatis, fecundu Bart»in la.ff.co. de Saluiaunter. Si ergo detur locatori pro rebus inueiffis 00 illatis, die qd fuprà de adlione Seruianadi ximus.Si ucró detur alqs creditorib» pro rebus hypothecatis SC exprefsè obligan's,dic qd diximus d cacti 5 e quafi Seruiana. Dif ferttarnen Saluianttinterdidum ab illis adionibus, quodillud eft ludicnpoffcHonj,id eft,in co probatur fola poffefsio,Hæ au tem funtiudici) petitonj. De hoc interdido habemus infra de interdidis.Et tantum de aftiombus Realibus non præiudicia libus, Nunedeadionibus realibus præiudicialibus dicemus»
DE ACTIONIBVS REALIBVS præiudicialibus.
Adionesprçiudiciales,de quib»hic loqmur,funtadiones rei les,quib.de ftatu alicuius perfongcontendit.Et dicuntur preiu-diciales,qa preiudicant alqs quçftionib.intex- Adoré amp;nbsp;Reû,çp decidi nôpoffuntquamdiu caufa ftatus no fuerit difcuffa,qd in-teUige de fententia definitiua,qug fieri non poteft illa queftione pendente. Alioqui etia inter adorem 8é reum poffuntlites fuper aliacaufa inchoari, Modó tarnen ante difeufsionem queftionis de ftatu nulla ferat fentencia.l.Ordinata.ff.de libera»cauft Dico autindefinitione,adiones reales, qadantur proreb♦incorpora libus,prolurefcilicet,qdalicui competitex pfonafua propria, qjfcilicet agit pro iureingenuitatis,uel filiationis,8Cc4uelcôpe-titex perfona alterius,utquiaquis agit pro iureferuitutis fibiia perfona alicuius cópetêti.Dico de ftatu alicuius perfone,ad differentia aliarum Adionum prpiudicialium ,qup fcilicet funt pre iudiciales forte ratione contingentiæ alicuius,ut qa ita contigit, q) fententialata in una caufa,facit preiudicium in alia.Hcc adio eft quidem præiudicialis,non tarnen agitur de ftatu alicuius per foiiæ,ficuci bic dicemus.Sunt auté Adiones præiudiciales tres.-
• Prima
-ocr page 344-ENARRATIONES IN 'iNSTITVT.
hRiowi prit» Prima eft quae datur domino èC feruo»Sccunda,quædatur patrono iuduMlestm, ^ liberto»T ertia,quæ datur parenti amp;nbsp;fiIio»Sunt autem omnes reet proeæ.
Primum itaq; diximus cfTe, quando dominus agit contra feruum Stichum,qui eft in quafi poflefsionelibertatis, êó contendit feruum fuum efïè,ucl econtra. Stichus qui eft in quafi poflefsione feruitutis, agit contra dominum,amp; contendit fe liberum efle»Et hæc Adio pro priediciturLiberalis caufa^de quauide fl.8d C»per totum ,de lib^* ra^caufa. Et fic hæc Adio primùm illis datur,quidicunt fe domines contra cos qui funt in quafi poflefsione libertatis*
Deinde datur quoq; illis qui funt in quafi poflefsione feruitutis c5 tra dominos,qui eos retincreuoluntin feruitute. Habetautem hæ^ Adio tantum locum contraferuum uiuum«Defundo enim non po teftmouenquæftio de flatu propter liberos,nifi fiat propter pccult urn. DilFert autem hæc Adio primùm à rei uendicationc,quæ quoç datur domino pro uendicandolèruofuo.JMam feruuseftrescorpo-ra1is,Et reiucndicatiodaturprorebuscorporalib^crgo8Cc,quiard uendicatio tune demum locum habet pro feruo uendicando, quando feruus ab alio pofsidetur utfcruus,nec mouetquæftionemde fia tu libertatis,fcd confiât cum feruum cflè,tum demum poterit dominus uendicarc feruum à poflèiTore, tanquam rem fuam in qua domP niumhabet.Sed hæc Adio competitpropricquando agitur de fia* tufcrui,amp; quæritur utrum fit feruus,uel liber» Tuncenim dominas nonagitadferuum,fed adius,fcilïcetferuitutis.Ethoccafu eft h^rX Adio præparatoria rei uendicauonis»DifFert autem ab Adiont ^o* feflbria Sgt;C negatoria,quæquoq;dantur proreb.incorporalibquia iHæ locum habet pro iurib.debitis ex bonis amp;: rebus alicuius, ut pro . iure uiæ,itineris,adus,aquædudus,ftiHicidr) 80c. Hæc autem ado datur pro iuribuscompetentib.in perfona alicuius, ut quod dice t^ efle feruum meum,hic prætcndo me habere ius in tua perfona? no** tantum in rebus tuis*
Vt autem conftare pofsit,uter illorum fit ador uel reus,attftiden-dumeft. Aut quiseft in quafi poflefsione libertatis , negarÇ fc feruum efle, Ôif uicem rei obtinet. Is autem qui Contendit eum feruum efle,uicem adoris obtinet,amp; tenetur id probate. Et fi in probatione defeceritAdor,reus nihil tenetur præftarc, fed fimpliciter abfolui-tur»l.quiaccufarc.C.deeden.$iquoq;reu$ infe onus probandi nolens fufeeperit,^ defecerit,nihil obeft,fed adhuc abioluitur. Non tarnen pronunciatur liber efle.Ideo^ Ador,quandocunq; uult poterie moucre controuerfiam de flatu,amp;S probate eum feruum efle»Si autem Reus probauerit feliberum efle, quod tarnen non teneturfa-core?
-ocr page 345-LIB.-nn. Tib VI. DfAStoBtluf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^7
cere,non fimplieiter abfoluitab impctitione AÄonSjfedprona ciatur quoeç quod Uber fit, quç fententia coftituit lus , q? poftea facile non potent moueri quæftio de ftatu.l.Circa.ff.de probat. Competit aut bare aélio non tantum illi qui in feruitutem trahi-tur,fed etiam eins parentibus,fratribus,{ororibus.iCçteriscpco gnatis,quibus fit iniuria,fi ex eorum familia aliquis inferuitute trabitur. Etfi furiofo motafuerit quæftio deftatu,admittitur quilibetextraneus.Vide Azo.infurrtmafua, C.dclibcra.caufa. ' Eft authæc aftio duplex,fecundu gl.bic,§0 quoldamDod# dircftaamp;utilis^Dire^fta-datur domino S^feruO, ficutdiximus* Vtilis uerd datur domino amp;nbsp;colono aftcriptitiofiue cenfito jUi cnimlicet fint Uberi homines,babent tarnen magna cognatione cumieruis.NamalTcriptitius propriè dicitur,qui per feripturâ, amp;nbsp;extera ita fe obligat ad certum aliqucm locum,uel fundü amp;cl ^^^„ptj-j;^ colcndum,quódinde nee uelit,nec pofsit decedere,fed medieta ^J^. tê fruftufi, uel partcm,fecundum quod conuentu eft, annuatini domino reddere.Etis fc,(uosliberos,amp; fucceffores ufep in infinitum obbgat.Cenfitus autem cft,qui annuatim certam penfio- c«^^«* nem domino foluit,fecundum Angtl.amp; loan, de Plat, fupradc lure perfo.in prin.SC globin bq. C.in quibus caufis colojib.xi» Si ergo nunc quis exigerctab aliquo cenfum,uel penfiones,con tendens cum fuum ccnfitu,uel afferiptiuu effe, amp;: is neget.Simi-liter fi quis’effet conftitutus in quafi poffefsione illius iuris , cp præftando fcilicetfoluerct penfionê, nee dominus uelitrcmitte re,competit utriep Aftio præiudicialis utiUs, qua dominus pe-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;titdedarari ,Sti churn fuum affcriptitium,uel cenfitum effe.Econ
1 traStiebus petit declarari,fe non effe afferiptitium, nee cenfitu. \ t - LIBELLVS IN ACTIONE 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præâudiciali direda.
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- Seiaancillaferuicbat mibi, amp;nbsp;durante feruitute peperit Sti-
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ebum, quilicet radone feruitutis, qua Seia mater dus obligata
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mibi erat,meo dominio 8lt; poteftati fubqceretur »tarnen negat fe
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feruum meum effe,undc peto me dominum dedaran,eumcp co-
\ pdli,utpræftctferuitiaÂnahaquocp Adione, quaStiebus agit ' contra dominum ad libertatem, eodem modo libellus forman-dus eft, quod fcilicet primo narretur de radone libertatis, 8C deinde petatur fe effe liberum hominem. Idem die de libellis in Adionibus afferiptitiomm SC cenfitorum.
DE SECVNDA.PRAEIV-diciali Adionc.
Secudaadio præiudicialis datur patrono contralibertu,qui
-ocr page 346-E N A RR A TI o N E s IN INSTrTVT, cft in quaR poTefsionc ingenuitatis, amp;nbsp;negat fc libertum ci'us efTe^Si^ ccontra datur liberto exiltenti in quaff polfefsione libernnitatis con* tra patron urn, qua petit declarari ingcnuum,SC econtra. Hue reftf quæ circa Adionem præcedentem diximus» *
,DE TERTIA ACTIONE praeiudiciali.
Tertia Adio præiudiciaîise{t,quæ datur patri amp;nbsp;filio. Et in hs^ diftingue: Aut pater uultagete contra filium, qui negat fefilium.E^ tune,Aut filius gerit fe pro patrefamili.dicens,{e non ede eius filiuin, amp;nbsp;datur hæc Adio prciudicialis, qua petit eumdeclararifihumamp;^‘^» Autfiliusfamil. detineturab alioquodam , quiaflèrit eumfuunifi' lium effe, amp;nbsp;fubdiftingue : Aut detinetur ab eo uoIcnsgt;Só iterum habet locum Adio præiudiciaîis. Autinuitus amp;nbsp;nolens detineturab a-Iio, SC agit pater contra detentorem rei uendicatione, adiedacau^^ de lure C^iritum , uelagitinterdido deliberisexhibendis. Ij j-p^*’ hanc.ff.de rei uendd. i. n, dcliber exhib* Aut filius agit contra pa* trem negantem fe pattern illiuseiîèjSd tunc? Aut eft natus poft fo^^* turn matrimonium,uel eft natus matrimonio conftante« Primocafu diftingue : Autmatrimonium eftfolutum per diuortium,amp; muh^*’ poftca prægnans capitur. Hoc cafuipfamulicrintra50. dies conn* nuos poft diuortiumnumerandosipffmarito,ueleius patri, io^^' iuspoteftate eft maritus , denunciaredebetfeexeo effe prägnantem.Et tune fimaritus contra denuncaueritmulieri, uelcius paten-ti,amp;c»eam ex fe non cffegrauidam, uel miferit cuftodes,qui cam CU-ftodiant,iuxtaS.C. Plautia» Et tune non tenetur partum deinde a* gnofcere,nifi probeturfuusefl[è;quod fieretin Adionepræiudiciali» Idem die ff mulier neglexiftèt denunciationem. Si ueromaritus non contradcnunciauerit earn ex fenoneffeprægnantem,nequeeriam miferit cuftodes,tenetur part urn agnofclt;reutfuum,amp;finon^no-iierit,extraordinaric punitur, nifi probet partum fuum non die,in-xta I»i.^Permittit,cum fequen, amp;nbsp;1« ßue contra ^Quia Plaudanum. fRdeliber. agnoU Etfi indicium inter partum amp;nbsp;pattern fufeeptun» fuerit, pater aütem decedat antequam feratur fententia, amp;1 mitcitur filius in poflèfsionem bonorum patris, exedidoCarboniano. 5i modo in pupillari ætate fuerit,ut fcilicet differatur quæftio de Ratu, donee pubes fadus probauerit fc filium illius fuifTe. d. I. fine contra, in fin, fere. ff. deliber. agnof Aut matrimonium eft folutum morte marituEt tunc fi pater mariti adhuc uiuir, 8^ non uult agnofeere par turn pro nepotefuo, Diftingue : Aut-auus dicit matrem illius partus non fuiffe uxorem filq fui,- uel partum ex filio fuo non efftfufec-ptutn,amp; fie non effe fuum nepotem. Et agitur contra cum Adiöne
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præiudiciaE
\
-ocr page 347-Il», till. Ttf. Vt. OfAßtanik«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^§
præiudi'ci'alùd.l.Siue contra^Qjiia Plautianum.fF.deïibct.âgnôf* Aut auus fatetur tdiûam fuiuc hxorém filfj fui. Dieft tartieh parturrt conceptuni amp;nbsp;naturn führe poft matrimönium^Et tutte agitur nomi ne partus contra aüum ex Senatufconfultó, quod fub D juó Adriano faâumeft»d. 1.Siuecontra ÿ QjiiaPlaütiattüfti,Verf.Quodfi hoe ipfüm.fEde liber, agnoC
Qüandoauternquæritür,quibusmôdisptobctüffiliatio aparte filpcontra patrcni«Dic quod fthusprirao probat, illntn qui negatfe filium amp;e^Contra:tiflc inatrimOniüm cum matre fua. Secundo,quod unà cohabitauCrint.Tertio,quod conftantematrimonio bel folutö matrimonioinfraix.uelx.menfes Ó^c.ipfitisü'ïtóre natusfit. Quaf to,quód fuCrit nominatus amp;nbsp;reputatus pro filio* c. tranfmiffæ.^x-tra,quifiln fint legit. Quinto, quod ipfe traftauerit cum ut filium* hNon nudis.C.deproba. Qj^ibus ptobatis, præfumiturfiliusd.fi uicinis.G*de nuptr)s*Prærumptiuc enim tantùm,non ucreprobatur filiatio.hLucius.ff.dc cond.Slt;demonft.EtiIla præfumptiO fi eft pro filio,transfert onus probandi in pattern, Uiddicet quod probet cum noneffeRlium.FitautemiliaprObatiOnegatiuahocmodO. Primo, fiprobaueritfc abfuifie per v-Uel vi*annos,amp;reuerfum inucniffein-fantem domi* Secundögt;ctiamfi Continué domi fuerit, Só probaucrit grauem aliquaminfirmitatem,ucl aliam fimilem caufam,cx qua con fietcum cum uxore non concubuine,probàtum eft, eum qui domi ex uxore natus eft,non effe filium fuum .1. Filium* ff. de ns quæ funt fui uel alieni iuris. Si autem quis effet in quafi poftefsione filiationis, 8c nolit filius efte,poterit contra pattern agere AAione prpudiciali, ^ petere ut decer natur fenon effè filium, Ethoc cafu probatio illius negatiuc ipfi neganti incumber et,quia Aft or eft.Sunt amp;nbsp;alp cafus,in quibusexidentitaterationis locum habent AftiOncs præiudicialcs» ut fi quis negetfc effè maritum,ud econtrà ipfi negaret fe effe uxore* Item,fi quis dicatquemeflè fratrem uel confangumeum fuum, fecurt dum Bartodrtd.l.Siuc contra. ^Q^ia Plautianüm.ffidelibcr. X» g’^of*
j DE ACTÏONIBVS P ERSON ALIBVS.
Aftio perfonalispropricdicitur,qua agimus contra cum ,qui eft nobis obligatus ad faciendum aliquid ücldandüm.Etfcmper aduer fuscundemlocumhabet.l.AftionUnIgenera.^In pcrfonam.fF.de aft.amp; oblig.Dico in definitione obligatüs, ad differchtiam Aftionis ' rcalis,in qua non uerfatur obligatio proprièloquédö, fed perfcqui-murius,uelrcs noftras. Hic autem non agimus ad rcs,fed tantum contra perfonam obligatam,ut prüftet qUod promifit. DicO adfaci •ndumjiteru ad differ entiam Aftionis Rcalis,in quan cq; datio neq;
-ocr page 348-ENARRÄTIONES IN INSTITUT» fadum uerfatnr,fed tantùm petimus ut rcs noftra nobis rcdituatur# In hac autem aut fadum aut datio uerfatur,ut fi quis promififlct mb hi ædificarc domum per ftipulationem,prorHififlct fadum quod te^ ncretur præftarc«Si autem nollct, competeret mihi Adio ex ftipulagt; tu,qua agerem contra eius pcrfbnam,ut faciat quod promifit« Dico in definitione dandum^iterum ad difFerêdam Adionis Rcalis,in qua non a»itur,ut rcs detur^cùm dare propric fignificet dominium trâsgt; ferre. ^ fie itaq;.infr.cod.Is autem qui agit Adione Rcali,ad id,cuius dominium ucl quafi iamhabct,agit,6C eft fpoliatus pofieCsione« Non poteft ergo peter«,ut dominium quod prius habet,in eum transfers turned ut resfua fibireftituatur« In Adione autem perfonaliagimus addominfjtranslationem,utfiqui«mihi promififlct per ftipulatio-* nem c.aurcos^ago contra eum no tantum ut tradat,fed utdet, ideft» dominium in me transferat. Dico,8ó femper aducrfus eundem locü habet,iterum ad differentiam Adionis reaIis,quaE daturcontra que/ nis pofleflbrem, Adio autem pcrfonalis tantum contra eumdatur, qui obligatus eftjudeontra eiusbærcdem,nifi fit Adio pœnalis.
C AVS A Adionis pcrfonalis efl: obîigatio,utconigitur cxdcHni tione.Obligationis autem caufæ funt quatuor : contradus,quafieo tradus,dclida,quafidclida» De quibus omnibusfupr. diximuS’^^ fic caufa propinqua Adionispcrfonalis eftobligatio,Caufa ueróremota,funt contradus,quafi contradus»
DIVISIO AGTIONVM PÊRSONALIVM,
Sunt autem Adioncsperfonalcs duplices. Quadam oriunWr ex dclido,quscdam ex contradu.Quæ cxdelido oriuntur,fubdiuidun tur. Quædam oriuntur ex dclido fine fado proprio cüiufquaiu* Qjiædam ucro ex fado fcruorum;,fiue lafciuia animalium.Illarüat'-tem quæ cx fado proprio oriüntür,qüædam funt poenoeperfecuto-riæ tantum,quædam uero mixtæ» Pœnæ perfecutoriæ tantùm Jic’^ tur,quibus peenarrt pcrfequirtiur debitam ex aliquo dclido priuat‘’' Etillædantur uçl in fimplum ucl induplum,üelinquâdrupluni» nel ex arbitrio ludicis .In fimplum dantur Adioncspcenalcs,quæh^t)ê-tur in ^Pœnales.hic titmoft.qualesfuht Adiones in fadum contra corruptoresalbi prætoris. Item Contra co s,qui parentes ucl patres-nos fine uenia in ins uocant.ltcm contra cos,qui ih lus uocatos ui exi* muntin duplum dantur adio furti rton manifcftbóc adio ferui corgt; rupti. In quadruplum ueró datur Adio furti non manifefti, Adio quod metus caufa,Adiode ca pccunia,quæ ad hoc data eft , ut quis calumniæ caufa negotium alicuifaccret. Ex arbitrio ludicis agitur Adione iniuriarum. Mixtæ uero dicuntur, quibus tam rcm,quàm poenam pcrfcquimurfimuUÈtilIit quoque dantur^ Aut in fimplum, aut
«1
-ocr page 349-il», lilt T^f. 1M. ÖfA/Ïwni^. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^9
int in Juplum,aut in triplum,aut in quadruplumjn fîmpïuftî da tuf Adio 1. AquiHæ,de damno dato gt;nbsp;fi modo Reus confitetur fe dam« numdediffe» In duplum dantur ^ Aélio depOfiti ex quatuor caufis,ut fi quis depófueric caüfa tumultus,ruinæ, incendq 5 uel naufragrj. Secundo Adio ex teftamentô contra eös, qui relida facröfandis ecclè fijsdarediftuierinu Tertio AdiOtAqüili3e,dedarnnödato»Intclli« ge autem illas très Adioncs turn in dupltim dari, fi Reus negaucrit. Contra confitentem autem dantut tantum in fimplum. In triplunl datur Adio contra eos, qui maiorem ucræ aeftimationisquantita-tem libello inferunt, ut litium executores ampliorem fpOrtularunl fummam exigere pofsinuln qüadrüplom autem d atur Adio ui bonorum raptorum*Etirt iftis Omnibus Adionibusmixtis rei perfecui* tio continetur fub ipfa pecna. Nec enim datur fpecialis Adio ASto^ ri ad ipfam rem perCequendam.
Adiones auteqüæ ex fadoferuorum GucanimaUum tafeiuia 0-riuntur^unt du a?. Adio noxalis, amp;nbsp;Adio,fi quadrupes paupericM fcciTe dicatür.Etirt iftis habetdominus tlediortem, uel leruum Gué quadrupedem pro noxä,üel damnum datum refarcire»Et tantum de Adion.bus ex debdoi
DE ACTlONIBVS QVAÉ EX CÔÎlt;-tradibus oriuntur»
Adiones aUtem quae ex contradibus oriuntur, fubdiuiduntuf * Qutedam enim danttir non tantum contra ipCum contrahentem/ed ctiam contra cum, qui cóntrabentem habet in poteftatc,pattern fei-licetuddominum. Et iUärürnquædam dantUr peculiotenus contra patrem ÔC dominum,uteft Adio de pceuho.Q^ædam üetô dantur contra pattern et dominurn,ex contradibus filti uel fetui in folidum* Etfuntquinq;,Adioquódiu{ru,tribütönajdeintcmUcrfö,lnftito-ria^amp;excrcitotia. Quædamucro Adionesdantur contra ipfum contrabentem tantum,Et illarum quidam funt mixtæ, Quidam uero metèpetfonales. Mixtæ dicuntUr, quæ funt tam reales,quant pcrfonales,8lt;funtttcs:FamiliaEhetcifcündæ,communidiuidurtdo^ Si finium regundorum. Mere petfonales funt duplices , Q^icedant dantur contra teum non in folidum,fcd in quantum faccre potefr, Ecfuniquinq^Adiodedoté^quaagitmulier contra maritumdtent fi quisegerit cum patente,uel patrono fuo. Adio pro fociO.Itcm ft quisquæritur ex donatione fuä, 2lt; quandO aguntcreditores contra cum,qui cefsitbonis. Adiones autem quæ dantur in folidum, dicun-tur,in quibus reus condemnatur ad totum id qüod petitur. Etfunt duplices.Autfunibonæfidei, aut ft vidi Iuris. Adionesbonaefidei dicuntur,iit quib^exbono amp;nbsp;gquomultaueniunt,dc quibus nortel^
-ocr page 350-ENARRATIONES IN INSTITVT.
adum. Etfunt iy.Exempto,Vendito,Locato,Condudo,NcgociO rum geftor um,Mandati,Depofiti,Pro focio,T utelæ, CommodatU Pignoratitia, FamiIiæhercifcundæ,Communidiuidundo,Præfcri‘' pris uerbis,quæ de seftimato proponitur, quæ ex permutatione com petit,Petirio hæreditatis,Adio de dote.
Stridi Iuns Adiones dicuntur,in quibus nihil uenit, nifide quo elt; prefse adum eft,ut funt adio de conftituta pecunia, Adio in fadum ex lureiurando defcendens,Adio exftipulatu. Et breuiter omnes Agt; dionesaliæ , quæfuprâ inter bonæ fidei adiones enumei atafflOfl funt,de quibus omnibus SC fingulis fuoloco dicemus«
DE ACTIONIBVS POENALIBVS;,
Prima Adio pcenalis popularis eR,ôC contra cum, qui id quod’^ albo præcoris propofitum eft,uel per fe,uel per alium dolo malo cof ruperit,fîue fuftukrit^in ^0*aureos datur^Dico popularis,quia cm^ libetde populo conucnitdinquis.ff.dclurifd* om^iudihi. ff^dep®' pu.adio.Quod dico in albo PractonSjintcUigeprimùm, quôd alb*^ Præcoriseratmurusnue paries dealbatusin lt;minentiloco,fecun'’ dumglofTin ^pcenaks,inucrbo,Exalbo,hic ritulo noftro,amp;fgk^» ind.I»fiquis»in uerbo albo,8^ erat triplex fecundum loan. Fabri, ^ djafrin d, ^pœnaks, Vnum erat in quo deferibebantur nomina P^ curionum, ÔC Magiftratuum,amp;2 deifto loquiturtit.ffde albo fall’* Akerumeratinquo Edicta tcmporaliaScfpecialiaponcbantur?’’^ de citationibus, ut de uocando aliquem in lus. Et fecundum quo^^^’ corrumpens tak album tenetur bac adione.Communis tarnen opt* nio eft,quôd puniatur pcena arbitraria. Terrium erat,in quopo^^^* banturSC feribebantur generabaedida , continentia publicamô^ generalem æquitatem,ut de padis8c fimitibus edidis prætorumge neralibus,quæhabcnturfub fuis titulis in ff^amp;C. èC in corrumpt*' te taie album propriè habet locum hæc adio*Tu modo extendepeç* nam illius adionis etiam adalioscafus , utfiquiscorrumperctia quod pofitum eft in publico, ut perpetuô illic eflet. Exemplum,fiß^ gura alicuius,fiue arma,uel infignia propter proditionem bue falßta tem eflèntdepida in publico ad perpetuam fui ignominiam,corr^ pens ea,hac adione conuenitur^Si tarnen in proditoris laudem quid in publico feriptum ud pidum effet, poffet quis impunè corrumpe* re.Reip.enim intereft huiufmodi piduras tolIi.I.Eorum, àC ibi Bart» ff.de poenis. Idem die fi quis Iibros armarq communis corrumpe-ret, uel fi furripcretproceffumalicuiusexiftentempenesadaeoni* munis,uel repofitum in archiuis publicis 8óc, Qua autem poena pu* niatur corrumpens, uel delens tabulas publicas, kern qui fubtrahit feripturas,
-ocr page 351-LIB. IUI. Tit. VI. ■DcA^ioniSm: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l60
fcripturas^uetinßrumenth aliéna,uel ca amouet^corrumpitjaccrar, uelinionem mittit, Similiter qua pcena punicndifintquiabfcindunt figillaaliterisImperialib Ec deapcricnccliceras aliénas, fine ortende teaduerfano, uel pandenteuniuslitcrasalq amp;c«uideapud lafon^in d.^.pccnales.Dicoindcfinitioncpcrfe,uel peralium, amp;nbsp;idem ert,fi quis m anda Lient quid fieri,ac fi ipfe facer et, Erde hoc diÄo, sn feifi-cet mandans dclidum fïeri,puniatur eadem pcena,uidccopiofiiï*D. Iafunl.fi quis» ft', de lurifdi. om» lud.Dolo maloindcfinitione dko, Namfi quis per fimplicitatem, impcritiam ,Tufticitacem,ueI ab ipfo prxtoreiufluscorruperitalbum, non tenetur. d l. fiquis» uerfi.doli mali.Etficuides,quód uoluntasSC propofitadiftinguuntfacta.IDi uus»ff»ad 1. Cornehde ficarqs» I « fcedifsimam. G* ad 1, lul .de adule». Dico in ^o.aureos, quia ilia pcena exprefse conftituta eft pro tali de lido.Etlicetiura uarientfuper ilia pcena, Nam quædam habent 5ogt; Quædam uero ^oO» aurcos? tarnen interpretatiodébet fieri in 50.-cuminpocnismitiorinterpretatiofitaccipienda. c.Inpccnis,extra dercg,Iur.in6.I.fi præfes»fF.de pccnis. Si autem duo uel pluresdolo fecorrupennt, uelcorrumpimandauerint, quilibet tenetur in 50» neepræftatiounius fibcratàlium» Si uerôunus dol ofc, alter autem ex fimplicitateuel imperitia corrumpcret,dolofus tâtùm tenerctur». dd.fi quis^in fi-applkatur autem illa pcena alt;rtori 8^ non fifco, fecun dum omnes ferê dd.in d.t fi quis^S^ in d. ^peenaks. Et fi corrumpes non poterit foluere pœnam çô»aureorum,punitur in corpore.luxta illud:Qui non habet in ære,luat in corporc,ut d,l,fi q uis .^ In feruos,. Eft autem hæc actio duplex, Direda amp;nbsp;Vtilis. Direda datur ex uer-bisipfiuslegis/cilicet contra cum quiedidum iam propofitum cor-rupic,ucl furtulit. Vtilisuero datur ex mente amp;nbsp;fententia legis,contra eumfcilicet, quidum edidum proponcretur, uel ante propofitione corrupItjUcl fuftuIitJ.tß quis,in uerbo fententiamjiund. gIo.ibi»fF. dclurifd»omnjum lud,
C A V S A iftius Adionis eft dclidum, fcilicct ipfa corruptio fine fublatio albi. Probatur autem nihil ahud, quam reum corrupifle,uel fuftulifte album.Eft autem hæc adio tantum annalis.Ncc datur con trahæredescorrumpentis.l.fî.ff,depopu»Adio.
DE SECVNDA ACTIO-nepoenali.
Secunda Adio poenah’s eft, quae datur in 50» aureos contra cum, quipatremuelpatronumfineueniainiusuocat» Dico^o* aureos, quia ilia poena exprefse conftituta eft à lege pro tali fado. Remittitur tarnen pcena. Primo fi filium uel libertum pecnituit citanonis,6ó Adionem remifit» Secundo, quand© patronus uel parens citatus ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d üq
-ocr page 352-ENARRATIONES IN INSTITVT.
ttonuenit. Tertio,quandononinuituscitatuseft^I^QuanwisifFtJ^ inlu$ uocart.Iftis tämert cafibuspeena ^o.flo.non committitur. D^ co patrem nd patronunl, quialicet multæ petfone prohibitæ fint in lus uôcari,utGonfules,Præfecii,ProconfuIes,amp;C aliæ de quibusinb i).cuni fequen ff.de iniusuoca. Tamenirtfólisparentibus,amp; patro-nislôcum habet pcènâlègâh's ço. flo, 86 in alqs perfonisprohibitif in fus uocari habet locum pöenaextraordinaria Ô^ arbitrariaffeeun* dunigtoffdnuerbo,cùnï non impetraidèt^in d* ^pdenalcs,hic rit «o* ftrOjSif perl.ï^.Effraó:ores»ff»deeffradö»amp;rexpiIato» Diftingueta-’ men in Hhis,aut furtt in poteftate parentum,ó^ non polTuntéos uoca rein ius,etiam cumuenial.finatC.deiniusuöcan. Nifiprocaftrenß udquaficaftrenß peculio» Ettunccum ueniaeosiniustiocarepoC funt.LAdopciuum,cum gl.in prin .ffde in ius uocan.1. lis nüüa.fftÏ^ lud» glo.ind.^ poenales,in uerbo,cùm id non impetf aflet. Aut loq^^ mur de flips emancipatis,amp;S tuin propriè habet Iocumhi^cA(fl:ió*qi’ê autem diximusde patre, tu intelligc de pärentib * utriufq; fexüs, ullt;ÿ in infinitum.!. 4* Sparen tem.ff^de in ius uocan» Item de parentibus naturahbus,amp;^ legitimisJegitimis tantum,naturalibus tantùm,uitn co,nouercâ,focero,focrü,^ fimiIibus,qUi loco parenrum habentuO de quibusUide ^ Ergo nOn OmneS^cUm fimihbus,füpra denuptb parentes,Eadoptiuurrt,cunlfirrtiIibuS.ff.deinius uocan. inince^ ffuofis tarnen rton habet locum hsec Affiö, fecundum Doffo.intï’^ PcCrtates.Quia inter eös rtullaeft appellatio parentum 6lt;f filiorum-^^'’ militer extendehoe ad cornpatres, quiaillihabentur pro parenobuf fpirituahbuSfC.tua^cumfimilib^extradcCog fpirit, Sccundóadtl^ fenfores ciuitatum,quia CiuibuS funt!oco parentum .Tertió ad ptæ' ccptores,qui inuiti à difcipulis qüoq; non debent realiter in ius uoca* ri,uocatione tarnen uerbalicitari poffuntffecundum loauidePIat J^ d^PccnaIes,quemfcquunturibiAng.8óD.Iafon^
Poenaautem ^o.flo»quoq;ceditpatrióipatronoagentbNonaügt; tem filio,fccundum Dodo.in d.^pcenales.Et differthæc Adio 3^^^ perióri proxima, quod in illa requiritur dolus. Ignorantia autem ly ue rufticitas excufatquem à peena. In hac autem adione commit^ tur poena^ etiamfi quis fine dolo citaucrit patrem. Qjjia reucrentii crga parentes per ius naturale induffa eff. Et ignorantia illius luns neminem excufat.l.ReguIa*ff.deIur,S^faffi ignö«
Tertia Adio poenalis in fadum dafür contra eum gt;nbsp;qui citatum in ius per fe,ud per ahum uiolenter cxfmit,quo minus ueniret,in quantum Ador in litem iurauerit* Dico Citatum firnpliciter,quia bare A^ dio quoq; locum habet,flquis exemeric eum, qui per calumniamcitatus efl.hfed eximendi^ Item fi quis# ff, ne quis eum qui in ius uoca* uiexh
-ocr page 353-tîft. int rît w. DtAamp;Wwï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tôt
ui CXI. Violenter dico,quia fans eft intcrucnirc uim^etiarn G dolus aba fucrit l.üj.^quodPrætor.ff^Nequigeumamp;c. Dico exemit, quia uerbum eximendi generakeft^fignificans quoquo mode auferre,uE fi quisexemcrit quern,feu moramfecerit quo minus in ius ucniret,amp;2 fie Aftionis dies exiret,ucl res tempore amirteretur,uidetur exemit fe,licet corpus noncxemerit»d4.Sed eximendi.
Dico in quantum A dor in litem iurauerit, quia punitur eximens quanti Ador iurauerit fuaintcrefle citatum in ius non uenifTe.Ethoc cafufi propter exemptionem Ador perlapfum tempons Adionem temporalcm,ucl rem mobilem,quæ fpacio triennq ufucapitur, ami-fit,iurat primùm in litem,quanti fua interfit reum non ueniffe,^ quia fortemagnisfumptibusadduxit aduocatos 8Cc. Deinde autemper Adionem ReCcitToriam petit Ce ex dauCula generali in integrum refti tui,uCucapionémque reCcindi,ac fi impleta no n c(fct,SC tune intentât contrarlt;umprimamadionem.Siueróneq;adiones, neq; res propter exemptionem praeCcriptae eCCent^iurat Ador inUtem contra exi mentem ad intereffc,amp; pofte a agit contra citatumd.fina » ff* ne quit turn qui etcÆt fi plûtes fuerunt qui quem exemerunt, Colutione uni-us,altinonliberantut,dd.fin.iund.gloC*ibi-.Geffatautempeenaifti^ us adioni8.Primô,fi talk Status eft,qui citari non debebat, ut |^rês udpatronus.Ut»^ Offilius.ft.Nequis eum qui in ius uocat.Secudo, fi quis citatus eft in alium locum,quàm quo debebat citari* 1. q.V erft Eademxquitas,ff.nequis eum,SCc*Teïtió,fiiscxemptuseft,qui ba-beiiu8reuocandidomum,utlcgatus8Cc«l.n.infin«iund,gloftff,Nc quiscüamp;:c*Quarto,G eft citatus ad pedaneu indicé* ft iq« $.fi quis.ff* ' Ne quis euXt tantü de AdionibuspoenaUbus^quae uoeâtur Adio-nes infaduro,cx edidoPrxtons dcCcendentes*Sunt Slt; alix adiones
» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pcenalesPrxtorix,de quib.uide glojn d » ^ pcoiales,inuetbo, innu
merabiks.bic titmoftto »
DE AGTIONIBVS ^ERE VOENAtt businduplum*
Adiones mercPcenales in dupVumCunt dux,Adio furtinon ma-\ nikfti, bC Adio Ceruicorrupti. DeadionefurtinonmanifeftiCu-' pra dfiximus ‘.Nota tarnen obiter, quod bodie ex furto regulariter non oritur adio ,Ced publica aceuCatio , quia fûtes Cufpenduntur» ftketenira demure communi caueatut ,ne quis propter furtum oc-cidatur^aut membrum amittat,T anten bodit delure tonCuetudi-nario poenafurti eft poenalaquei,bc Gc capitabspeena^Geut quoq; pa ut ex §.G quis quinq.folidos,in til.de pace tencda,7bi diciturG quis quinqfoVidos furatus f uerit plaque o finiat uitam» Dod. tarnen re# ftrirgnm
-ocr page 354-ENARRATï-ÔNES*’IN iNSTlTVt.
ftringunt iHiim textum , quod locum habeat in furib. qui furando quoq; publkæ pacis fraÄorcs exiftunt»
DE ACTIONE SERVI GORRVPTL
Adio ferui corrupt! propriè dafür contra eum^quiferui alteriüS animumdolomalopeffuaderido corrupit,üt detcrior fieret» Dico feruum fimpliciter^quia nihil rcferl fiuebonum feruum fecerit ma; Ium,fine malum perfuadendô fecerit deteriorem y utróq;enim cafti COrrupiilèdiciturd.ï» Æfedutrum»fF,de fer. corrupt.ExtendciUam adionem,quôd etiam nabeatlocumjî quisfilium^uelfîliamfa. pc^ fuadendocorrupit,datürenim utilisadio,quia noftrum intereft a-nimumliberorum noftrorum noncorrumpi.l.ut tantum»^de filio» ff.deferuocorrupto.Tumautemnonagiturad duplum, quialiberi hominis nulla elf æftimatio, fed ad intereflè ex affedione patrisde-lato iuramento,iudicis tamentaxarione pf-treedente, ut fi quis habt ret filiam beneinftitutam , quam eumkui doteutcxl.aureis forte pofsicinmatrimonium coHocare. Pofica uerô âceedit adSlefcens, animuna eins itacorrumpit » quód Ctiam cum dote cc. aureoru uilt; pofsitalicui nubere.Decidunt Död.in ^ in düplum,hic tit»noftro, corruptoremanimiuirginistenetlad prajftationem illorum cc»au^ reorum.Deinde datur hæc adio quoq; corrupto.ExempIum : Ado^ lefccns quidam boni ingenq mittitur cum uiatico à parentibus, cau^ faftudq ad uuiucrfitatem,0óillicex perfuafionequorundam leuium hominum,uiaticumfuumludendo, potando 0^ fcortando profond dit,dccidunt communiter Dod.fi parens fuus illic neq; perfe^nc^^^ perprocuratorem præfens fuerit, quód is adokfeens pofsitag^’’^ contra perfuadentes adione utili ad duplum ædimationis damni fai LicetD.Iaf.in fouines autem^ödloan,de Plat.hic tic.no/bod^ cant, hoe de rigorciuris, uix poffeobtineri. Dico alterius/’ enint quisfcruum fuum propriumcorruperit,contra feipfum nonpo^^^ agere.Dico animum,fi enim qüis corpusferui corrumpit,utuulno rando,tenetur direda adione.l.Aquil de damno dato.Siautem fer^ uo fuaferit,utintedumafcenderet,ucïin puteumdefcenderct»amp;is afcendendouddefcendendo cecidcrit, crusq; uel aliud quid frege-tit,ud pcricrit,utili adione l.Aquilic conueniripoteft.Ita quoq; die, fi corpus filrj uel filiæfamiliàsuulnerando corruptum fuerit^ ud in-terficiendo gt;nbsp;competitadio iniuriarumrealis, uel publica aceufatio exUCorneLde ficarqs.Sic quoq; fi uirginiscorpuseft corruptum, in foro ciuili datur publica aceufatio ex I.IuUde adult. Slt; ftup» Dicodo lo malo.Si quis enim lufus gratia feruo alterius quid fuaferit,8lt; isin-de deterior fieret,non tenetur fuadens. I.dolo malo» ff. de feruo cor^ rupto.Itaquoq; dic^ quis feruum abenum rec«pitutcuftodiret,ud hurtanitatc
-ocr page 355-/À1.IB. TITI/ i T/f. Vk. DfA/IiWuf? ... fél iiumanitate ucl mifericordia,uel alfa probabili atq; iufta ra donc, no tcneturhac AdlioneJicet alioquidolo maloredpicns teneatur. Dk co pcrfualionC;, quia beet alias exconfilio amp;nbsp;perfuafionc quis regular riter non teneatur -§lt; tua tantum, fupra de Mandato.tamen bic tene-tur.Primó,quiaconfiItumcftfrauduIentum.Secundo,quia hoe confilium fiue perfuafio eft per fe delidum. Nee adhibetur dladiftin-óio, an alias eflèt fadlurus, .nee ne,quia fi quis malo feruo perfuafe-rit quemadmodum delinqueret, quoq; tenctur-Imö amp;nbsp;fi feruus animo cratfugitürus,uel furtûfaduruSjamp;S aliquis laudator eius propo fitiextiterit,tcnetur.Nonenim oportetlaudando agere mabtiam.d* i,ç ƒ. fed utrum*ff.de feruocorrupto*gloff. in ^.ope«in uerbo,non te netur,fupra de oblige quæ ex del, nafe. Perfuadere autem in hac ma,, teriafignifieatplusquâm compcllereatque cogère aliquem,utfibipa Pfrfuaiere rlt;aud»Uf^peifuadcre.ff» de feruo corrupt*Quód dico corrumpit, tuextende quoepfi recepit,hoc eft, abfcondendi caufa, feruo uelin fuoagro, uclinalienoloco, ædificiouerefugium præftitit.d.Lu ÿ Quod autem. æde feruo corrupto» Dico utdetcrior fieret,quod fit multis modis, Ut fi quis fuadeat feruo, ut iniuriam faceret, uél fur.-lt;um,uel fugcret, uel ut alienum feruum folicitaret, uel peculiurri in-•tncarekuel amator cxifteret,ucl errori, aut malis artibus eflet dedi-tus,uelinfpe0:aculis nimius,uclfeditiofusamp;c. d.l, i.infin.iund.tfî» ^1. corrumpitur.t£de feruo corrupto, Et corrûpens non tantum te Wturdomin0ferui,fedetiamaltjs, quibuscxfuaperfuafionc damnum datum eft. ‘Nota tarnen hie obiter, fi feruo fuafi, ut Chirogra-phum debitorum corrumpat, certura eft fuadentemteneri. An autem tune teneatur,fi poftea ex confuetudine primæ perfuafionis quo 5querationes»inftrumentaamp;fimiliacorruperit, fubtraxerit,ueldele* lierit.Et die fimpliciter,quod corrûpens ex hoe non tenetur, nifi fpe-cialitcrperfua'fe-rit.l.Neratius.^ ß feruo .ff.de feruo corrupt. Eft au-Umdupkx jDireóa amp;nbsp;Vtilis» Dir eet a datur uero domino contra eum qui animum feruifui perfuadendo corrupit. V tills uero eft,quæ primo quoque domino uero datur contra eum,ex cuius perfuafionc corpusferuicorruptum eft,licet commodius detur utilis Adio 1. A-qûiliæd.dolo . cuml.fequen, fff eod.Secundó datur ufufruCtuario, ■Uelbonaefideipofteflbrhfffi quis feruum. ^Si in feruo- fff eo. Tertio datur patri contra eum,quifiliam,u€lfibumfa,corrupitd.ut tantum« ^defilio«ff.eod. •lt;■
*quot;''C A V S A iftius aAionis eft perfuafio/juxjut diximus, habet hie prodolo.Peena autem!cftduplum,tâti enimcondemnatur corrum-pens in duplum,quand feruus ob id quod corruptus eft,fit deterior, ■^Jnhoe iudicio ucn it quoque æftimatiorerum, quas feruus fecum ^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^abduliK,
-ocr page 356-ENARRATIONES IN INSTITV^.
abftulit,quia omne damnum duphcaturUanhoc iudicio* 8^ hß quit feruum^in fi»ff.co.Eft quo^ perpétua, amp;S datur hæredib^iUius, euius feruus corruptus eft»Non autem contra hærcdcscorrumpcntîs.tflt;d amp;C hæres,ô^ hhæc Adio^fF.deferuo corrupte»
DE ACTIONE POENALI IN quadruplum»
Prima adio quadrupli,eft AAio furti non manifefti« Et de ea hifi nihil dicemus : Supra enim in titulo de oblig. qua?exdditflo nafcun-tur,cius matena tradita eft. Ethodiede iureconfuctudinario illadi* ftm Aio inter furtum manifcftum,§i nonmanifeftum,no eftinufu^ fed rcgulariter proquolibctfurto imponicurpccnalaquci, ut fupri diximus.
DE ACTIONE QVOD METVS CAVSA.
’ AAio quod metus cauCa,cft A Aio perfonalis in rem fcripta, qü» datur illi qui per metum in conftantem uirum cadentem ad alienan«' dum;,ucl dandam rem aliquam pul fus eft. Dico perfonaIis,quiahxC A Aio primùm cotra perfonam dlius qui metum intulit, datur ad in* tereflè,quod æftimatur officio iudicis, excuflb iuramentoin litefflX Al bitrio» ^ Ideo.ff.de dolo. Et is qui metu rem aliquam extorfit»*' pfamç iuffu iudicis ftatim reftituit,ultra non puottunSi autem r^^^'* fauerit,5lt; per Cententiam deffnitiuam adreftitutionem codemnatus fuerit,punitur in quadruple.^ Item AAio,hic tit. noft. Dico/ni enJ fcripta,quia datur contra quemcunq: qui ex metu iUato fenCt como* dum,licet ipfc metum non intulerit.l.metum^ finff.quod niet, cauf« Ideo etiam non neceffe eft probare,quod certa pcrfona metum intU* Ierit,fed fufficit imperfonalicer probare metum illatum effe. Na euw metusinfehabeatignorantiam, quis non poteftaftringi,utdefîgntï quisei metum intulerit»Sæpc enim fît noAu, uelin aliqua-multitndu ne.I.Si cum cxceptionc._^lnhac.ff. quod met. caufa. Dico permew in conftantem uirum cadentem,quia n5 omnis metus fufficit, ftd ud metus mortis ud cruciatus corporis, ud amifsionis omnium bonO/ rum,ud fimile quiddam,quod arbitrio iudicis committituf. f indüj* v^amp;vi.ff.quodmet.caufa, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;
Nee diftinguitur utrum quis timuerit mortem ud cruciatum cof* porisexfuo præcedentiddiAo,necnc.Nam etfi adulter in adulte riojiid fur in furto deprehenfus dederit aliquid, ne occiderctur, ha* bet locum hæc AAio,ni(î iure potuiffet occidi,ut pater cum filia,ud marituspofttrinam denunciationem Cum uxore adulterum depre* hendcrit,uel quis furem quife telodefenderet,poffcnt occidi, iuxta I.Gracchus,amp; Autentica,ß quis.C.de adult.l.f urem,iun A.gloff.ad I.Cornel. defica»Quarc ft illi aliquiddarent ne occiderentur, per hanc
-ocr page 357-Lis. nib tit Vt DeAfliowti«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)6^
Banc Aélionem non poffene repetcre.l.Nec timorem 4’ Proindc»fflt;; cod.Et intdlige definitionem non tantùm in metu iUato perfonæ no ftræ proprijt^fed qüöc^ perfOhis filiOrum fine cOhiudOrum noftro-rum,ut G quis tinrieret,ncGlia fuaftuprum pateretur^ etdarctaliquid adfupprimcndam filiam , poffetrepetcre per Affionem, qtiod me-tuscaufa Llftiquidcm ^ inGne* fEqüôdmetuscaufa. EtpetiUuni quoqimetumintelligéreücréntialem^ ÔC maiontâtis* Inhoctàmert diftingue : Qüædam eft maiOritas abfq; autoritäte amp;nbsp;poteftate publica , ut maritim uxor cm ^ patrOni in libèrtUm, Slt; pätris in filivimlt; EttuncextalirrtctuAfftusreicinditur per officiumiudicis tpe.Verf. Etbocmódö*ff,dèfurtis.ht. ^quæ onerandæ, cum gl off. êó noÆ quarünarerüm Adionondatur* Idcrrt dicendumcft,fiquisrogatu Principis contraxit, qui alias contracturus non effet. Nam regarni-na imp er at o rum mandata funt 5 fecundurn gloff.inCle.i.inuerbo, Exhortamur,4e tcftib. Qüædam eft maioritasffue rcucrcntia,qum habetur ex offició publico ,uteft maiOritas magiftratuüm. Ettunc Gmetuamp;CüiiUóruniquidcontraftunieft,compctithaec AiftiO^Um»
‘ ^ca:terum,ff.éód.l.firtal.G,cöd. DicOad alienandum,quiaaliéna-reeft uerbumgencräle,comprcbendens omhes Actüs,quibus resnó Ali«»««* ftrae abducüntur,Güefiat per pignora,ucnditiones,douationes,Slt;c» feeundum glofft.in tit.dealie.feu patemi» Tdcohabctlocumbæc A-êio,Gdcditaüt£ecitaliquid 4 ut quiauendidit, uel do nauit rem ^ quam alioqui non buffet uenditurus. Si autem pr OmiGt quid,nee tarnen aftualiter pt£ftitit,cónuentUs habet ex ccpdoncm,quod metus eauVa. Dicoconipuffuscft, Gcnimuolensbciffet,noncompeterct. hace affio. Et Gé nota Actionem quod metus eäuGa oriti, Slt; ui corn- ^^tx|^p«lt;Éi i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pulGua. ' Nam pro ui ablatiua ^ datur Aébö uibonorUm raptOrum» v « mrbatiud;
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PróuiexpulGuainterdiiftüm utipofsidetis in rebus immobihbus,et vu miMrtdti-
\ in rebus mobilibus utrobi. Pro ui autem inquictatma inter diétum, **^* 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoduiaut dam. Vide Azo. inGummaGua Gideqs qux uimetuGue
t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caubgeftaGunt.
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' GauGam iftius Actionis uides eGGe metum illatum, Sê ut diximus,
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Adormhilatiud cogitur probate,Gresalienataatcrtiopoffeffafué
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rit,quammetum illatum effe impetGonaUter. Etdüobus teftibus de
’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;metu deponentibus plus creditut quam mille tcftib. qui déporter ent
gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dd’pontaneauoluutate.Adhocallegaturlnuo, in couper,extra de
K.ertundat,EtutdeD AaGon.hié.
D atur autem hxc Affio inb a annum in quadruptum, poft anuff inhmplura,
DE ACTIONE IN E ACTVïAgt;
de Galumniatoribus«
•t
-ocr page 358-ENARRATIONES IN INSTITVT.
Atfli’o in factum de Calumniatoribus propriedatur contranim» qtn pecuniam accepit, uelaliquod aliud commodum fen(it,utinnox cend alicui iniudicio negotium per ealumniam Aceret, uel non face reed.f. in princi.ff»de ealum. Dico pecuniam accepit. Quia hie non fpedlatur cxitus^donce fcilicet ealumnia fiat, fed foI5 uoluntasJdeo ex fola receptione pecuniæ, licet ealumnia fecuta nonfit, Aélio or^ tur .h Et generaliter. ƒlt; fi igitur.fF.de ealum. Dico uel fenfit aliud quoddam commodum, quia non eft necefic ,proptcrea in prompts pecuniam numerari,fed fads eft rerum quocunq; modo commodum fenfifte l. Qjjinedam,cum l.feq, fF.de calum.Dico Innocenti,Qjjia finocenstranfigendo aliquiddaret,neaccufaretur, nohbaberetlo' cum hæc Aftio^kfi ab eo fEeod. Dico alicui fimpliciter,quia non di ftinguitur, Hue in pecuniärescaufis, fine in publicis crimimbuseax lumnia fiat,utroq; enim cafu habetlocum hæc Adtio. In criminalib* tarnen calumniator quoep tenetur.l. Iulia repetund« ^Li. ^ Hoc au--tern iudicium.fEeo.Secundo habetlocum hæc Acftio,ctiamfi proem rator uel aduocatus propter aliquod commodum negotium donii per Galumniam ageret,in co fcilicet,quod per ealumniam pateretuf, (e ab aduerfario uinci,pcr nota.in dd.i.^fed amp;nbsp;c5ftituti.fF.cod. Dico in iu Iicio,Quia fi extra ludicium dedi dbipecuniam,ne faceres miW ealumniam,id cft,ne fpoliares ucI uerberares me, amp;c. non habebit locum hæc AAio , fed Adfioquod metuscaufa,fecundum Ioanna’’’' Fab.S^ loannemdePIat.hic. utcolligiturexgloffifuper Rubnlfd^ Calum.Dico per ealumniam, Nam fi aduerfarius accepiftetpccunh am,ut non agcretuclaccufaret me,non tarnen per ealumniam aecc-piftet,fed animo tranfigendi,quoque ceiFathæc Adio.d.ki*^ SedSó conftitutio.fF.dccaIumni.Dicofaceretuclnonfaceret,Q^iahæcax ^10 primùmdatur contra cum,qui commodum aliquod fenft,ut ne gotium alten faceret,is tarnen qui dédit pecuniam, non eonuenitur, ied amittit Guam pecuniam,quam dédit propter ealumniam, nrepox teft repcterc,quia eft in eadem caufa turpitudinis. d.l. Et generaliter. ^.Illuderit.ff.de Calumnia. Et daturhæc Adioetiam illfquipeem niam dedit,utfibi non fieret negotium per ealumniam» Etinhoedix ftingue: Aut tertius quidam dedit pecuniam alicui, ne mihi fieret ca# lumnia.Et tune fi memandante amp;nbsp;ratificantehoefadum cft,egodex diffeintelligor.ldeoque competitmihi Adio contra recipientcm,8C non ei qui dedit pecuniam» Hoc enim cafu pecunia honefte data cft, turpiter tarnen reeepta,quarectiâ repetitur.Si uerô tertius motu pro prio dedit pecuniam,ne mihi fieret caIumnia,Ïpfe agit ad fimplumit i lius,quodexpofuit,egoautemad quadruplum pro poena.
C A VS A iftius Adionis eft delidum,calumniafcilicet, amp;nbsp;utfu-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pr3
-ocr page 359-LIB. HIT. Tif. VÎ. OeASiWiMJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;164
pradi'xi'mus,obitcr notabis, quod hie punitur effedusjicet effeduS non fequatur, Punitur cnim recipiens pecuniam gt;nbsp;licet calum-niafequutanon fit» Datur autemhaec Adio tarn in cum qui dédit* quam in cum qui acecpitquid gt;nbsp;ut akeri ealumnia fierce * infra annum utilemin quadruplum*poft annum in fimplura^d«!.!* in prin-cipio. Etfiturecepiftipecuniamab alio, ucmihicalumniam face-res , 8Camc quOque recepifti pccuniam *ncfaccrcs,tcncrismih«irt odoplum. d.UEtgeneraliter.^ Ulud*VerCQuarc*ff.dcealumn* Etilludquadruplum fiuc odoplum folum poena cf^* 8^ extra lUam pcenam datur quoq; repetitio fimpliillius quod datu eft. d» t fi quis ab abo.V evt.fi autem.ff,eodcm,HçrediaUtembæc Adio non datur* Quiafuffkered débet* quod cam pecuniam quam defundus dedit ne fieret ealumnia 5 repetcrepoteft» Inhærcdem autem calumniato-ris competkinid * quod ad eum peruenit» Nam licet crimina motte ddinquenti^m extin^amur * Turpia tarnen lucra etiam ab bæredibus extorqueridebent* l,inbærcdem*Cuml. fequen, fftcode de calumn.
? DE CONDlCTlÔKE EX EEGÉ, CÔî4-traminiftros publicos,
Hæc Gondidio exlegedatüt contra êüecutoresud nuncios public os in quadruplum^quifportularum nomine plus,quam eis debc-tur,exegerint* Oicocondidiocxlegc * QuiabxCadiononbabet propriumSó fpecibeum nomen 5 ideo dicitur condidio ex b:ge, in
i quadeeafitmentio,utex^Q^adrüpli« Vert item ex lege *nic titu.
1 noft.8c ex §,Etbocquoq;dn AutemutlttigdufxoUx* Dreo execu-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tores,uelnuncios,quia multafuntSy norty mâ,qu\büs miniftri magi-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fttatuu fignificamur ,ut eXecutores,nuntq*appmitoïcs*uiatores etc» \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dicopublicos,quiapriuatisÖi noniuraus miniftris non facile cre-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ditur« Nee iUi Cportularunomine quid exigere poffunt citando qUc ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bCc. Et extertdebanc adionem etiam ad eum cafum * feilicct G nuncq publici afteruntfe babere commifsionem pignorandi aliqucm, uel perfonaliter capiendi, eum tarnen à magiftr atu eis non Gteommif-
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fum, 84 propt er ca timoreillius aliquid datum Gt, quod ilG miniftri
nedumtenenturirtquadruplumiUius * fed etiam puniri poffunt extra ordinem officio iudicis, quia incidunt in crimen coneufsionis da l.bCibiglo.ff deconcuf.Sitamenisquideditpecuniam,fciuiffettni-triftr osGneiuftupoteftatisf eerffe * poruifftt def adö r efifter e»\, pr 0-brbitum.beibibart.deiureGfci.lib»x.Dicoin quadrUplum,quodtO tumpetnaeft ,bc exttaiUudquadrupfum adbuc quoq,uerfatur pet-fecutio Gmpb dati ,fcibeet fpovtularum nomine. gt;nbsp;ut cobigiturbic cX
-ocr page 360-E N A RR A TI o N IJ s IN INSTITVT.
t«tu d.^Qnadrupb'.Hodie tarnen de iure Autenticorum,tripIwiTgt; 11quot; lius quadrupli cedit fileo,ält; ßmplum damnum paflo^EthocquoÇ; in Autentico,ut litiguurent,colla.ix. Et ita deddit DJafon»
CA V S A iftius Adionis eft delidum, exaeftio feiheet iHius^quo“ non debetur.Et tantum de adionibus quadruple Ex arbitrioautc .iudids agiturin Adionemiuriarum, quæqualisfît, u diximus de îniunEt htcc de Adionibus mere perfonalil fidatSequiturdcMixtis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k
idequælupra □usdixiffefut
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, DE ACTIONIBVS MIXTIS,
Adiones mixtæ dicûtur, quib.tam rem quâm pana ex aliqup o^ nÂo debitam,fimul perfequimuri Etillæfubdiuiduntur. AutenW® .dantur in fimplum,aut in duplum^aut in triplum,aut in quadruplé’'* ; Infimplumdatur AdioL Aquiliæ,dedamnodato,fimodôf2i’^ eonfîtetur fe damnum dedifle, Et de hac quoç nihil ditem ustupf’ enimtradataeftfln duplumdantur. Primo, Atfbo^depofiti.Stc*^”' do Adio ex teftamento, contra eos, qui reliât, facrofandis eeddo® dare diftulerinu Tertio, Adio U Aquiliæ,de damno dato.
Adio depofiti turn demum datur in duplum, amp;nbsp;panalisdh^F^ do quid ud caufa tumultus, ruinæ, incendq, ud naufragé caufa dCquot; ponitur,Sé depofitariusnegatidpenesfedepoßtuefle. Si tarnen co-uincitur, tenetur duplum reddcrc,Et ßc caufa iftius Adioniscftdo lidum,mendacium (cihcet,alioqui eft Adlio non panalis ,fed ex co-tralt;ftudefcendens.Etdaturinfimplum. Quid autem fitdepofitum, amp;: quacindcoriantur AdioneSjfupradidumeftdedepofito»
DE ACTIONE EX TESTAMENTO, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|
pro rendis facrofandis ccclefrjs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
Hæc Adio ex teftamento datur in duplum,contraeum,qui negJ^ ' cx hæreditate, quam ipfe adiuit ,ccclcfiæ quid legatum efle^ud tetur,ßne iufta tarnen caufa illius legatidiftert folutionem. Dico ad duplum ,quiaßmplum habetur pro re legata, amp;nbsp;aliud ßmplutn pro poena, amp;nbsp;ueniunt quoque frudus, fiue ufuræ legatæ* Dico contra cum ßmpliciter, quia hæc Adio primùm datur contra hær^demeX teftamento, ßue ßt diredus hærcs, ßueßdeicommifTarius» Deinde i datur contra cxequutorcsteftamêti,negantes legata pqslocisrdida I efte , uel differentes folutionem. Tertio daturcontraeumqui haeres ah inteftato. Nam etiam ab inteftato in præfentia duorum t^ fttumpfjslocisrelinquipoteft,Etdehac extenfioneuideDod.in,^ Ex makficfis.hic tit.noftro,Dico qui negät, Qjiia primùm propter negationem datur hæc Adio. Si tarnen Ador âprincipionegaue-rit,amp;pofteafateretur, releuateuminaconfefsioadeuitandampGC-nâ duplip modo Ador agat contra eum cx negatione, amp;nbsp;no procra-
-ocr page 361-tIB. nib Tö. VI. üeAiiionibitt. ftinationc,amp; fie cxfuaconfefsioneueWt probarchoc» Si autem ex di latione fiue procraftinatione ageret,tuc fiue neget,fiue fateatur, eius nihil refertlnciditcnim in pccnamdupli propter dilation cm 4. Dico adiuit,Quia fi quis efiet hæres inftitutus,uel ab inteftato,00 hæredû tatem tarnen non adiret,noninciderct in hanc pcEnam,utcunq; lega-tapqs locis non folucretur. Dico ecclefîæ,Quia hæc Adio prîmùm daturipfi ecckfîæ,deinde fingulis perfonis eedefîæ , quibus quidle-gatumeft. Tertio extenditur adlegatapauperumfifci,Reipubl»8C pro redemptionc captiuorüm.Gum ecclcfia enim óC illa æquiparan-tur.Et inæquiparatis idem eft lus,per gl.in Lfi quis feruO alieno fua-fcrit,inuerbo,corrumpi,SCibi BaruG.de furtis. Dodor. imd?^£x makficijs latiCsimè.D.lafon tarnen impugnat illam extenfioneni per aliquas rationes, Dico fine iufta caufa,Si enim hæres iuftam caußm ïetardationis probare poterit,non incidit in poenam dupli.Dicódft krt,Quia Icgacum ftatim debetur à die aditæ hcreditatis,fecunduni Bart. inl.unica.G.de cad.tolklUa ergo diés interpellât loco ecckCæ. Quarefihæresufq;adiuftum magiftratusfolutionemdiffert, incidit in peenam tmagnam.Gfdecontrah.amp;commituftip.Dicofolu» tionem,Quiakgatarius potefthæredem ardare adiuradum ,uelad - foluendum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 'i ' - ’’
C A V S A iftius Adionis eft delidam,mendacium fcilicct nel do*
1 InTriplum datur Adio condiditia èx lege, contra cos, qui dolo-fè maiorem ucræ æftimationis quantitatem libeUo inferut^ ut litium exequutores ampliorem Cportularum fummam inde exigere pofsint. Dico condiditia cxkge,Quiahæc Adio non habet proprium nomen,fed datur ex kgequadam ueterisCodicis, quaziam non extat » Dico dolofc,Si enim per errorem ud temeritatem,non augendifpor tularum fummam, Ador fuam petitionem maiorem feci(rct,non ha berct locum hæc Adiofccundumglo.inuerbo, inlibeUo. $.Tripli, hictitulo noftro.Dico maiorem uere æftimationis quantitate,Quia olim dabantur executoribus Gitationum Talaria, fecundum quanti^ tatemfummæinlibeUô petitæ,8c reus tenebatur foluere illa falarfa, utind»^Tripli,8cin Autentica generaliter. l.i.G.dcEpifco. 8lt;Ck-# tic .Si ergo Ador inlibcUomaiorem uerac æftimationis quantitatem inferebat,obidqubdReus cogeretur præftarc executoribus maio^ rem fummam nomine fpórtularum, tenebatur ad triplum illius,quo per exequutores plus exigebatur.Hodietamê hoc non eft in ufujed
-ocr page 362-ENÄRRÄTFONES IW IMSTlTVT»
fportulx foluimtur fecundum confuetudinem ludkiomm, ucl fongt; gicudine in'ncris,fecundum d.glofljn u€rbo,jnlibdlo,amp; Autentica, fed hodie»C»de Epifc.amp;ClenQuod dico ExecutoreSptuintdligcdc miniftris^quibus Gitationes commn€untur,de quibus tradat ƒ no^ fter hk.De alqsfpeciebuscxecutorum^uidelafo.in ^Tripli,in pnn-dp.hic titulo noftro «Dico nomine fportuIarum,Quia fportulæ d^ cuntur lalana^quæ dantur nuneqs ludicis. Sed hæc Adio hodie non eft in ufu,Quarc uoluimus brcuioresdïè.In quadrppludatur AÆ^’ uibo norum raptorum,dc qua fnpneoxi. Et tantum de Adionibo« quæ ex ddido fine fado alicuius proprio onuntur. Sequitur de iHi® quæ«xfadoferuorum,ftuc lafduia animalium origmem trahun^
Adiones autem quæ ex fado feruorum Eue animahûlafçiuia ori* unturdunt duæ,Adio noxaJis,amp;^ Adio, ft quadrupes pauperiem ^^ cifte dicatur.
DE ACTïONIBVS NOXALIBvS,
Adiones noxales,funt Adiones perfonaJes in rem feriptæ, SC da* tur ex ddido ferui contra dominum, ut futferat lit is æftimationen’» ud det fcruum pro noxa. Etdicuntur noxalcs, quia ipfum ddiduiA ferui Noxia dicitur. Corpus autemnocens,hoc cft,feruus didn*‘’ noxa,ut infr dc noxa,adio .in prin.Dico Adiones pcrfonalcs, qui^ oriunturex obligatione. Obligatio autem ex ddido. Dico in r^*” feriptæ. Qd^ia iftæ Adiones fequuntur fcruum a quocunq; fu^^^^ pofleflus. Tranfit enimcumfuouitio. Siuero fcruus tueriem^f^ miHusupfe tcnetur;gt;ÓCextinguitur noxæ deditio. ^Omnis,infn^^ noxa.adio.llt;Noxalisautem.lF.co.Dico ex ddido ferui, Qui^“* cuti dominus obligatur ex cotradu ferui,quatenus eft in pecüli‘’ ’ ^^ quoque obligatur ex cius delido,in quantum corpus ferui adh’^^’^^ poteft: ’ VJtra enim non tenetur. Dico utfufferat æftimationtm da* mni,ueldetferuum pro noxa.Quiadominus,cuius fcruusdehqu’^* habet illam dedionem in folutionc,quod poteft ud damnum refre* re,ud feruum dare pro noxa, ut libcrctur. Licet Ador in fuolibdlo non debcat petere altcmatiuc æftimationem fcilicct ud fcruum, «“ tantum æftimationem,(Quia fcruus non eft in obligationcjkd fit folutione. ^ Dominus.infr.de noxa. adio» Hoc tarnen falhLquO“ fcilicct dominus no nhabet dedionem. Primo,fi fciuit,amp;- prohib^f® fcruum potuic,nc ddinqueret,nec tarnen prohibuit, tune enim tenetur in folidum,I.f).C.cod.Sccundô,fî quis mandauitalteri, uteertum fcruum fibi emeret mandanti,00 is pofte a madatario furtum fecerit» tenetur mandansin folidum emendare damnum.I. ft fcruus commua nis. ^. Quod uer0.fF.de furtis.T ertió,in ddidis publicis, ud etiapd' uatis,criniinaliter tarnen intentais« Ibi enim puniiur fcruus ddin*
j- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quena
-ocr page 363-Lis/ nil* rib VI* ütAüMia» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;160
quetts in corpore,fecundum difpoficionem iuris J.pcan fi.C.eo* l.i.^Cumferuus.iEde ijs qui deie.uel eftud» Quarto,ft dominus negaueritferuu effe in fua poteftate.l.quoties^.Prastor ait^eo*? Hgc autem aótio non habet proprium nomen, fed potius eft ad-iedio,ut Adio noxalis furti,adio noxalis ui bonorum raptors amp;c.Hinc eft,quódinterdum eft ciuihs,interdum prætoria. Ci-uihseft,fi feruus fuerit fur non manifeftus,uel dederitdamnum ex LAquiftuel realiter iniuriam commiferit, quiaiUæ Atftiones ciuiles funt»Prætoria ueró eft, quando feruus commiftt furtum manifeftum,uel bona alicuius rapuit,uel conuitium alicui dixe^ rit, QuiaiUæ Adioncs principales per fe prætoriæ func,quaru naturamlequitur Adho Noxalis,tanquamaccefforia*
Daturauthxca^lioherediamp;in hgredê,non tarnen Ïurefuc-cefsionis,fed iure poffefsionis amp;nbsp;doming,Exemplu. Vtfidomi nus feruihaberet plures filios h^redes, poft eins morte tâtum is conueniretadionc noxali, qui dominium Slt; poffefsionem effet con(ecutus inferno» Reliqui autem ut h^redes non tenerentur-Extinguitur autemhæc Actio, Primo, ft feruus fuerit manu-miffus.Secundó ft fuerit mortuusd^Eleéfio^fi is quem*ff»eo.Nt ft dominus feiens non prohibuerit, turn enim ipfe tenctur in foli dum,8lt; hæres quoque , ft cum domino lis fuerit conteftatad» Si
DE ACTIONE, Sl QVADRVPES PAV-periem fec^e dicatur*
Âàio ft quadrupes pauperiem feciffe dicatur,datur co tra eft, cuius quadrupes ex lafciua,feruore,uelferitate co tra natura fut generis,nullius hominis inftinclu aut culpainfueniete , damtm dederit* Et dieitur pauperies damnuftne iniuria facie ntis datu» Animalia enim eu careant ratione,non poffunt diet iniuria face redn^Ait pretor df.eo.amp;'J’Ceterumdnfra eo.Dico contra natu ram fui generis.Primum ideo ,quia hge actio loeft habet pro da-no inmanfuctis animalibus dato, quæ de fut natura regularitex ^’quot;^' nemini noeent«Si aftt afcrabeftia alicuius damuft detur ,non ha-betlocuh^c actio ,prscfcrtim diredta, ut ft quis urfum foueret,et is euadendo daret damnft,non tenetur is ,cuius fuit urfus ,modd talpa eins non cuaferit»Statim enim poftquam fera euafit naneï feitur libertatem naturale ,amp;definit in prioris dominio effe^E e ra: igiturheftig,cum feqffupr.de rerft diuifio.Odiles tarnen pTö hibuerunt,ne quis canem, uerrcm,apTum,urfum,uelfimtlembe ftiamibi habeat,qua uulgo folcat iter effets i ueró co tra fuerit fa dium^bAiber homo perier tt, damnatur dominus in ioo,aur eis;
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c i^
-ocr page 364-ENARRATIONES IN INSTITVT*
Si aut libero bomini nocuent,in tantum condemnatur, ^uantU ludici æquü uidebitur, habita fcilicetrationeexpenfarum in cu rations faclarum,amp;operarum amiflaru.l.Ex hac»fF.eo.Cætera rum uerô return damnum datum uel factu in duplu refarcitur, amp;nbsp;mhilominus poteft agi utili paupene^fi» infr.eo.Secundo di co contra naturam fui generis,quia fi fecundu fuam naturam da num dederit,ut fi canis carneahcuius comederit, uel pecora tua glandeuel herba aliéna pafcerentur,nonhabebitlocumhæc A' éliojedadlio depaftupecorisJ.Quintus^uff.adl. Aqui.LQ-i** feruandarum^fi glans* ff.de prxfcnptis uerb. Dico nullius ho^ minis inftinfl:u,aut culpa. Sicnim animal ad dandum damnuirt dolo,culpa, imperitia,fiue imbecillirate alicuius hominisfuP^f c0motum,ceffathæc adtio* Et habebit locum autadlio in Fad^if, autadliol.Aqui,^Impctu,fupradeIcge Aquilia.Etficutinp^'® xima adlione noxali liberatur dominas dado feruum pro noxa» Ita quolt;^ hoc cafu dominus quadrupedi liberatur, dando q’î*' drupedê pro pauperic,modó tarnen dolus abfuerft. Eft aut duplex, Diredta, Scutilis. Direftadaturexuerbis amp;fmenteleg’5» quando fcilicet quadrupes dederit damnum* Vcilis uerô datur ex mente legis tantum,quando fcilicet bipes dedit damnum etc, CA vs A iftius Aftioniseftobligatio , quæ oritur ex delifto, pauperie fcilicet. Etficut aftio noxalis datur contra quemui^ poffefforemferuiquinoxamdedit, Icaquocp hæc adtio contre quemuis poffefforem quadrupedis.Tranfitenim quadrupes t^^ fuo nitio. Et hinceftquód datur hæredibus , amp;nbsp;contra hæredes iurefcilicetdoming Sifpoffefsionisjuonautcmiurefucccfsioui^* Extinguitur auternhæcadî-iomortequadrupedis amp;fc. 13 trau tu de Aftionibus quæ ex delidlo defcendunc.Dicemus nunedeijs, quæ defcendunt ex contradu*
ACTIONVM Q.VAE EX CONTRA-lt;ftibus oriuntur,diuifio.
Quçaûtex contraftibus oriuntur AdioneSjfubdiuiduntuh Quidam enim non tantum dantur cocra ipfum contrahemejeu criam contra eum,qui contrahentem habet in poteftatc,patrc^ domihu. Et illafurn quædam dantur pêculiotenus contra p^tre amp;nbsp;domin5,uc eft Aftio de peculio*Quædâ in folidum,utmfr^*
DE ACTIONE DE PEGVLIO./
Adlio de peculio eft,quapetimusapatreuel domino,utfoluat ^ filiouiuête,uel ieruonobis ex cotradlu obligato, quatenuseK in peculio.Hæc Adlio iecundu communem opinionem dd» non eftpropriè diftindla fpeciesAdtionuper fc,fed potius adiedho
ue qua-
LIB. HIT. Tit. VL DeMlioniat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t6'^
uequalkas Aâ:ionum,lt;xquibus oritur. Agitur enimeSntradomL num uel pattern ex eo contradtu qui celebratus eft cum filio, uel fer-uo^adieda ilia qualitate, ut foluat eacenus , quatenus eft in peculio« Quod autem dico in definitione, pctimus à patre uel domino,u£ fol vat pro filio uel feruo,amp;^c.eft omnino contra lus ciuile«. Per id enim ' exprefsc depofitum erat, quod pater pro filio,dominus pro feruo, St econtra conueniri non poffun^ut habetur per totum titu. Ne fill us pro patre.Sedpraetor exmera æquitatehanc Aélionera introdUx xit,confidcransqu0d pater uel dominus interdum exprefsc ueltacu te filio aut feruo pcculium concedit, quod cenfetur quoq; quafi prox prium filiorum uel feruorum patrimonium, Ideo fi contrahunt, ui-denturcontrahere cum confenfu amp;uoluntateeorumquiconceffè-runt pcculium Hine eft quod pater uel dominus ex contradu filfj uel fcruitenctur etiam ignorans amp;2 inuitus» Imo prohibcns cum eo con-trahered.fi quis feruumJnfi.fFde peculio.Dico à patre uel domino, O^iahodie ex contradu filq S^ferui oriuntur du« adiones, una eft quædatur contra ipfum filium uel feruum contrahentem in folidu exfuo contradu. Adco quàd fi in folidum non fuerit foluendo,dc-trudipofsitin carcerem.Nififclibcrauerit cedendo boniStUCum et filijfamilias.G.qui bonis cederc poffunt.
Alia A dio datur contra pattern uel dominum, non tarnen in folidum, fed catenus,quatenus eft in peculio ,uthic*Deducit tarnen pater conuentus, uel dominus de peculio in primis æs alienû quod fibi dcbetur,uclillorum qui funt fub fua poteftate ucl gubernatione,mo do tarnen aliunde debitumfuum confequi non pofsit, nee indemni-tatifuæconfulete.hfinoxali.^ Idemredc,amp;.^. Quod autcm.ff.de peculio.Dicoindefinitione,profiliouiuentc,quia fi pater conueni-retur pro filio mortuo, teneretur hodic non tantum quatenus effet in peculio,fed in folidû.Maximc in aduentitps, cafttenfibus amp;C qua fi cafttenfibus pcculqs.Quæhodic poft mortem filq occupât, non ut pcculia,€ed ut hacreditatem.Si ergo uultcffehæres,fatisfaciatctedi-toribus,pcruulgaria8ic. In peculio tarnen profeditio etiamhodic tnultu immutatü cft. Ideocp mortuo filio couenitur pater in co,qua-tenus cft in peculio. V ide gl.in l.Patcr q caftrenfe, in uerbo,teftamê-to.ff.de cafttenfi peculio.Dico ex contradu obligato.Quia pater 8C dominus proptie tenentut de peculio. Si filius uel fetuus contraxe-ïit,uel quafi contraxerit, uelfigefferit alicuiusnegotia fine manda-to.l.fi filiusfam.ff.deneg. geft. In dcliftis differentia cft inter pattern Sc dominum. Quia fi Uruus dcliquit, ucl noxam refatcire poteft, udferuum date pro noxa,utinfra audiemus de noxalib.adionibus* Hoc non cft in filio , qui non poteft dari pro noxa , fi ddiquetit.
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed
-ocr page 366-ENÄRRÄTIONES IN INSTITUT»
ScJpaterinterdum ex ddido filq conueniri poteft, quatenus eft in peculio. VideglofThic in uerbo,ipfo Iure,amp; quæ notant DoÄo.Di co quatenus eft in peculio, ad difterentiam AÂionum de in rem uef* fo,quod iuflu, exercitoriæ,inftitoriæptributoriæ,quæ quoq; dantuf contra pattern 00 dominum, ex contraeftu filq uel ferui ;, non auteni peculiotenusjfcdinfoIidum.Dequibusinfrâ. Adhio autem de pecugt; lio non datur contra pattern amp;c.in folidum, fed quatenus pcculium patitur* Etin hoc infpicitur tempusfententiæ, quantum fcilicettunc fuerit in peculio♦ Nam eeft ab initio litis nihil, autparum in peculio extiterit, Tarnen ft id poftea tempore fententiæ fueritaudum,tent-« tur pater amp;c,de audio peculio. Sed creditor tenetuf probare pecu-lium extare,et ex eo fatisfieripofte,uel in totum uel in partem .Si quo que Ador femel adionem intentauerit, Sdfuccubuerit, quiatum mul turn erat in peculio,iterum agerepoteritpcculio audo. Videlo an.de Plat.hic. Qjjæ autem hue ufq; diximus,tu intellige de peculio profeditio,hoc eft,de eo,quod filiusfa. uel feruus ex rebus patris ud domini acquifiuit. De caftrenfi enim uel quaft caftrenfi pater non tt« netur filio uiuentc, fedipfefilius conuenitur tanquam paterfa. eufU in eis habeat plenum dominium, tam proprictatem quam ufuh^' dum,paterautemadminiftrationemj, iiq.cum ftmilibus.^» Adio^ num.fEdccaft. peeuk Mortuoueró filio conuenitur pater iniHis» non tarnen ut in pécules, fed ut in hæreditate filq. Si modo filiusnon rcliqueritdcfcendentes,utdiximusgt;In peculio autem aduentitioton uenitur pater bodie, ut legitimus adminiftrator, habet enim inüsu-fumfrudiim,filio rctinentcproprietatcm.l. !♦ iunda gheum ßmihb. C. de bonis mat.
G A V S A efficiens iftius Adionis eft prætor, qui, ut fuprà dixi« mus,naturali æquitatc motus,introduxit hanc Adionem,contra lus ciuile.
C A V S A materialis eft ciuiîis obîigatio,habcns effedum nature-lis obligationis,nec naturalis 8d ciuilis obligatio fimul,ex quibusali quando oriuntur adiones 8dc.ueniunt autem ex contradibus^qua-« fi contradibus Sdc.Sed pater Ôd dominus cum creditors filp uel fergt; ui,neq; contraxit, neq; quafi cOntraxit, fed tenetur folùm,quia prætor tanquam ciuilis magiftratus ex quadam præCumptione præfu' mens fcilicet pattern Sdegt; contraduifilq confenfifte, hoc ita confti-tuit.QuareconcIudendum eft, hanc adionem oriri contra communes régulas ex fola ciuili obligatione « Et inde fcquitur earn eflè Nad wam,06 non Datiuam ,quia ex ciuili obligatione nafcitur. Eftqftri-di Iuris,non bonæfidei,fecundum Bartin bi.fTdepecu. Vide DJa fon»hic.Probat aut Ador primo contradum cum filio etferuo etc,
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quomodo
-ocr page 367-LIB. Hîh - Tit. Vr. . DeA^hnihat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;163
quomodo principalis obligatio orta eft* Deinde extare apud pâtre peculium,undealiquo modo pofsitfatisfieri,
LIB ELL VS,
Poftquam compertum habebam,Titium filium Sempronq ex eins concefsionehabere peculium, quopofsit negotiari, contraxicum co,putanspatterncontradtui confentire, ucndidiq;eiioo,modios frumenti5Q,aureis,quostamenabeocxigerenon potui. Qjuia autê Sempronius in poteftatecius tenet 06 pofsidet hoc peculium ,Peto euminprædidaCumma^Ô. aureorummihicondemnari,quatenus uires peculq padantur. Quædam uerodantur contra patrem Sf dominum ex contradu filquel ferui in folidum. Etfuntquinq;, Actio quód iu(ru,cxercitoria,inftitoria,tributoria,06 de in rem uerfo.
DE ACTIONE QVOD IVSSV,
Adio quód iuffu datur in folidum contra patrem amp;nbsp;dominum iL lis qui cum filiofam-uel fcruo eorum iuftu contraxerunt. Dico cons» tra patrem 86 dominum, quia dominus uel pater uidentur ipfi con.-trahere,quandoiubent atium cum fcruo uel fiIiofam,contrahere,Sc quitur enim contrahens fidem iubentis* Ideö etiam tenetur in folidu» lu.inprinc.ff quod iulfu. Dico cum filiofamiliâs,quia nihil refert,(ï-’ucfitfiliusna::urahs 8d legitimusjfiuekgitimustantùm ,modôntin poteftate Dico iuifu^ad differentiam addonis de peculio, quæ datur contra patrem S6 dominum ex contradlu filrj uel ferui, etiamfi con-traxerinteis nefcientibus Juffus autem multis modis potcft fieri, uer bis,nuncio,epiftola,fubfcripdone,ratthabitione, uel alio quocunq; modo,quo quiscontradlum eelebratum ratumhabet !.i. ^1,86^.fi ratum»ff. quód iuftu. Item fi dominus uel pater dederit fcruo uel filio plenamachberam poteftatem omnia faciendi, quæ ipfe pater face.-re poterjt. Eft autem duplex hæcA6tio,direlt;fta 86 utilis, Diredf a da-tur,quando quis contrahit cum fcruo uel filiofamili. iuffu illius, qui cumhabecin poteftate, Vtilisuerodatur, quando quiscontrahit c5 libero homine,iuftu illius,cuibona fide feruit,fecundumloann.Fab,
CA VS A iftiusAdioniseft obligatio, Obligationis autemcau-facontra(ftus,EtnotaiftasAlt;ftionesquinq;non eftè propriè Aeftio , nes per fe,fed adiedtioncs potius, Vt fi feruus emit iuftu domini,datur adio ex empto contra dominum,quia ipfe iufsit,86 fic de alqs. Et hæc Adio eft perpetua.I.Macedoniani.G.ad S,C, MacedJdem die dereliquis quatuor. Licet enim fint prætoriæ, nihilominus tarnen funt perpetuæ 86 tranfitoriæ ad hæredes, fi modo principalis Adtio, cui illæcohærent,talisfueriu
DE EXER ClTORI A,
Adio exercitoria datur in folidö contra doming,qui confenfit fer
» uum
-ocr page 368-E N A RR A TI 0 N E S IN INSTITVT.
T^citmeott' fenfm.
uum fuum viel ah'enum,magiftrum naui præponi, ad hoe qUodeuW co eius rei gratia , cui præpofitus erat , contradum fuit^.fi igitur, VerRExercitoria.infra » Qjjodcum co quiinalie.poteft. Et did-tur cxereitoria^quiaexercitorappenaturpræponens, ad quem quo tidianus qü^ïÏus nauiVperdnêrPræpôîrcus autem appellatur mag^ ftej^uigobernatio nauis permitiitür.l^ï.^tMagiftruïn.ïEdëëxërcït» Äd^Dico m folidum, addifFerentiam Adionis de pcculio,qusc tan-lum datur contra dominum excontraduferui,quatenuscftinpccu-lio.^cocontra dommiynxC^ia cum co guls contraxifle uidetuf» qui contrahit cum eins præpoOtod.Mn prin.ff.guôdduîKTDicoqÉi coienfît, quia fitantùm fcitferuiimfuum negôtiari,non tarnen con» fentit»non tenetur Actions exercitoria in folidum, feda^lione de P^ culio. Requiriturergooepref^ uel tac^s domini confenfus.Tad-tus,ut quûfciuitjS^hquid fecit, undedus confenfus coHigitur, p*^quot; taq^ôdaccipiebat mcrces.Iu.^.fi is qui in. V erfTfeï^fcicni^fEcod» Etinhoc quoep differ tab Acffione de pecuh'o,in qua nee confenfus, nee feientia requiritur,ut fuprâ diximus. Dico feruum fuum üelahd num j ad differentiam Aeffionis, quod iüffù,in qua quis tenetur tan-tiim ex contraeffu ferui proprij. Dico magiftrum naui præponi,it^' rum ad differentiam actionis de peculio,quæ non datur ex eertan^* gotiatione ferui, Hæc autem habet locum^quando quis Cèrto gentri negotiationis præpûnitui\Pico eius reigratia,Si enim ex alia caufalt; quam cui præpôfftusefl,contraxerit, non tenetur «dominus, heet te-neätür ex eîûs dehtffo in naui comminb,quia utitur Opera'malorurt Ho^inuni.d.Lf ^ 51^giftratum,amp; ibi gloff.in ü erb o,de tur adio.ft» codigloiEin uerbo,eius rci,infra,qüod cüm eo,8óc.
DE ACTIONE ÏNSTITORIA«
Adio inltitoria datur cOncrahentibus in folidum contra cum,qui feruum fuum,uel alium quendam taberne üel negotiationiuniuerfa-li propter quæftum præpofuit,âd id, quod cum eo eiusrei eauffa, cui præpofitus eff,contradum fuerit. Et appellatur inftitoriapguia qui negotiationibus præponuntur, inftitorcsdicuntur,^h^o’^”'* Verflnftitoria.infr^quodcumeo amp;c,Dico in folidum,ad different tiam adionis de pecu.S; tribu.de qua infr. Dico feruum fuum uelah urn quendam , quia non attenditur conditio præpofiti, utrummi-ior uel minor fit, liber uel fcruus , maiculus uel foemina.Lfedetfi quis.^tparui.fEde Inftitor adio.Si tarnen inftitor fuit fiber homo, tenetur 8c ipfe ex fuo contradu, non tantum præponens,Dicotaber næ,ad differentiam excrcitoriæ adionis, quæ datur contra eüm,qui feruum nauipræpofuit. Dico,uelalg negotiationi,quia nihilrefert cuicunq; negotiationisgeneri quispræponatur, amp;nbsp;quocunq loco.
-ocr page 369-LIB. UIL Tit. VI. Dekaiowbut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l6^
ßuc certo ßuc incerto,femper cnim inftitoria competit «hcuiufcüq;« ^2»^.4.tinftitor*ft.eod.ctfiplurcs Füéh'htdomini præponct€S,quû libettenetunnfolidum.DkouniücrfaÏL Si cnim uni negotio tatiim cHet præpofitus^non diccretur inftitor ,fcd procurator adnegotia, amp;nbsp;competcrct adio mandatij.cuicunq;» ^.Labeö»iund.gl.fF.eo. Di co propter qult;cftum,quiarcquiriturquôdrtcgotiàtio fit quæftuofa ad aliquod lucrum cxtrinfecusfcilicctquærcndum. I«fî cum Villico. ft.cod. Ad exemplum tarneninftitoris quoq; obligatur dominus. U lneum,inprincipioÆeodem. Quôddico,præpofuit,tu fimplici-ter intdlige,fîue quis ipfc præponat,uel praeponit lüre,Ut per procu ratorcm,tueorem 8^c»d»Lcuicunq;,, n fin fEcod.Dicô eius rei caufa. Si enim quis cum inftitôfé akerius rei caufa,qüâmcüi præpofîtus cft contraheret;nonobligaretdominüm,utdiximus in AdiOneproxi-ma»Dicocontradumfuerit,quiadominus indiftindè obligatur ex contradu inftitoris fui,ita quôd conueniri poteft» Ipfe tarnen dominus præponens ex contradu inftitoris contra alium non poteft agc re-Nifi inftitor fit eius feruuspuel fi eft liberhomo, cédâtipfi præpo-nemiAdiones*Et ad hoc poteft compelliAdiônemadati,uelnegotiorum geftorû^uclnifiirtftitorabfueritjuel fine hæredemorerctur# Tune enim in Cubfidium competeretdomino Adiol.t.infin.cum l. ftquen.amp; ibiBart.ff.eod.
DE ACTIONE TRÏBVTORIA-
Adio tributoria datur iUis,qui domino feiente SC non contradice tc,contraxerunt cumferuo in merce peculiari contra dominum, ut pro raio cÔtribu at inter le amp;nbsp;alios crcditores,quod eft in merce, uel indcreceptum,ô6 minusdiftubutum cft.Etdicitur tributoria, quia cuilibetexcreditovibusdebetparspeculqdceo quod Cupereft^tri-bui.Diçodomino feiente, Sd noncontradicente,quiafîeo ignorante feruns inmo^ce peculiari contraxit gt;nbsp;non habctlocum tributoria, fed Adio de pecùlio.Ethoc cafu dominus priusdeduccretorane id, quod fibi debeturd iq^erf.Quod fi ipfumÆ de trib. Item detrahe-ret quod deberetur perfonis fubiedis,8lt; de refiduo quod fuperfue-ritjatisfit creditorib Xidn prin.ff,eod .Hoc autempriuilegium non haberetjfiagéretur tributoria.Tum enirntanquam extraneus credi-s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tor uenit intributum,id eft,diüiGonem illius mercis pariter cû alrj»
f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;creditoribus.Etficin Aétionc tributoria dominus eft parisconditio-
1 nbsp;nbsp;nbsp;nis cum alps creditoribus,nee habet aliquam prxrogatiuam.d-bi.ct
i ^lsquoq;,infr.quodcüeo8lt;c.Hoctarnenpriuilegiumbabetdomi- Prùultgm 1 nbsp;nbsp;nbsp;nus præ alps creditoribus ,quód petit Gbi deb itum ex qu aeûq; caufa ^lt;”»«♦
I nbsp;nbsp;nbsp;debeatur,tam ex perfona fua,quàm eius, qui in poteftate coftitutus
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft.S cd alq creditores petunt folum creditum contr alt;ftum
ex merce.
ENARRATIONES IN INSTITVT.
nec præferuturdominO;,u£ prius cis foluatur,nifi recepiHent pignon ra. Turn cnim is,qui pignus habet,domino præferri poteft. I.ProcU' ratoris. ^ fed eft quaefitum.fEeod. Et hoc uerum eft, quod is qui pi-gnus habet,alqs omnibus præferatur, etiamfi res pignoratæ empf^ i eflent ex pecunqs aliorum creditorum. d. I. procuratoris* ^ Plane» Dico mcrcc peculiari. Si enim ex merce dominica cotraxiflet feruus? competerct Adio inftitoria amp;nbsp;tributoriad.fed etfi pupillus, ^penuh fEdeInftito.adionegt; Dico contra dominum, quia requiritur quod fitcontradumpercumquieftinpoteftatealcerius uerc uelpræfum-ptiuè,ut feruum proprium,uel alienum etiam,feu liberum hominem bona fide poffèflbs,feu eum,in quo quis habet ufufrudum ♦ d* 1* i»
, Poteftatis.ff.detributo.adio.Si autem nee uerenee præfumpriuem poteftate fuerit,non datur hæc Adi o,fed uel exercitoria, fi negotie-tio naualis fuerit,uel Adio inftitoriaamp;c.utfupra didum eft. Di^® contribuat,quiafupràdidumefthoccafudiftribui interdum credi-tores ferui,quicquid extiterit de merce peculiari.Tenentur tamé cf^ ditores caucre,fi poft illam diftributionem alq creditores pofte« ’P' paruerint,feremifïurostantum,quód amp;nbsp;illipofsinthaberefuamp^*^ temid.kProcuratoris. ^Tributio,cuml,feq.ff.eo. Alias differenties inter Adiones,tributoria,dc peculio,exercitorw,amp; inftitoriam gt;nbsp;«t’quot; diemus in textu,in ^Gæterum.infr«Quod eu eo,qui in alie.poteft’i^’
DE ACTIONE DE IN REM VERSO.
Adio de in rem uerfo datur contra dominum,quatenus in fon lt;* fusuerfum eft,quando£eruuseo ignorante,fine etiam inuito cotra-xit»Quod dico dominum,tu extende ad pattern. Omnia enim q^æ I in his quinq; Adionibus de feruis amp;nbsp;dominis dida funt,extédi quolt; j que debent ad filios,filias,nepotes amp;nbsp;neptes amp;c.quiin poteftate pa^ j tris uelauifunt,amp;r eis nefcientib. fine etiam inuitis contraxerunuDu , co quatenus in rem eius uerfum eft. Primo, ad difterennam Adio* nis de peculio,in quo agitur contra dominum uel patrem,quatenus eft in peculio. Deinde ad differentiam Adionum ex iuflu exercito» riæ amp;nbsp;inftitoriæ,quædantur contra dominum in folidum,hæc au* temquatenusin rem eius uerfum eft.Dicitur autem id in remets 1 uerfum effe,quod feruus 8óc. conuertit in rem neceffariam domini, ut fi acciperet pecuniam mutuo ad fatisfaciendum ereditoribus do-miniddq.^In rem.fpcod.Vel ut domum domini urentem reparet, uel melioremfacerct.Secusfiornaretexpenfis uoluptarqs, ut pidu* ris amp;c.quia turn non dicitur uerfum in rem domini,nifi ex mandato uel uoluntate domini id fiereu Secundodiffertab exercitoria amp;nbsp;in* ftitoria Adione,quia illæ dantur,quando certum genus negotiation nis eft dcterminatum.Hæc autem quando nullum eft determinatum.
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dico
-ocr page 371-tl B. 1111. Tit. VU DeAÄiWw, 170
Dicoeo ignorante Jtcrum ad difFerentiam Adionu quod luflujCxer atoriæamp;: Inftitoriæ , quæ fcilicet danturquando ex uoluntateuel confcnfu domini contradum eft in merce nauali,ueï terreftri» Hæc autem quando domino inuito uel ignorante feruus contraxit, fecun dum loan»de Plat ,hic.Ec rcgulariter toties Adio de in rem uerfo da^ n pote i ,quoticns procurator Adionem mandati, uel negotiorum geitorum Adionem habereud. l.iq.^Inrem.uerf.Et regulariter.ff» eod»Et nota hic obiter Adionem tributoria,amp; de in rem uerfo non dari in lolidum/cd tributoriam dari ad diftributioncm,ut didu efti De in rem uerfo ueró , quatenus eft in rem domini uerfum. loan.de Piat.rcferthicdift.Iacob^Butrig^exquabrcuibus poteftdeprehendi differentia iftarum v, Adionum inter fe, hoe modo« Autcontradus eftcelcbratusperferuüfuperredominica,uclpaterna* Ettunc,Auc fuit neoociatio naualis,óó habet locum exercitoria. Aut non fuit na-ualisjamp;daturinftitoria. Autcontradus cekbratuseit,nonexre do ra in!, uel patris/edex re peculiari. Et tune fi feruus contraxit domino ftiente amp;nbsp;iubentc,datur Adio quod iuffu. Aut folum domino fei ente,non autem iubcntc,amp;: habetlocum Adio tnbutoria« Aut contraxit domino ignorante uel inuito,Et tune, Aut aliquid eft uerfum in rem domini Etdatur Adio dein rem uerfo. Aut nihil eft in rem cius uerfum,Óu daturAdiodepeeuho. Didumeftfuprade Adionibus perfonalibus,quæ dantur non tantum contra ipfum contrahentem, uerumetiarn contra eum,qui habet cotrahentem in poteftate, Nune de illisdicemus,quæ contra ipfum contrahentemdantur,Etillarum quidam funt mercperfonaks,quædam uero mixtæ.
Actionesmixtæ,dequibushicloquimur,funttamreales, quant perfonaks.Suntautêtriplices^QjJsedam enim mixtæ dicuturideo, quia funtrei perfecutoriæ,8d poenac perfecutoriæ iimuL De quibu# in ^ SequensJlic tit.noftr.De quib.fup.diximus. Quædam uero mi xtædicunturideo , quianonpoteftdifcerni,uterin eis fit Ador uef reus Et funt tres Adiones,fàmiliæhercifcundæ,communi diuidun-dojSf finium regundorumdtem quod ad interdida^ut uti pofsidetis, amp;nbsp;utrobi. Quidam uero ideo dicuntur mixtae^quia funt tam reales quam perfonaks,utprædidætres Adioncs,fecundum Ioan.de Pla* ^DdaCin j^ Quædam Adiones.hictit.noftro.Et iUæ licet dicantur raixtæ,reaks fcilicet,86 perfonales,hoc tarnen tantùm debet intelli-gi confiderato fine amp;nbsp;effedu illarum. De fui enim origine,fiue caufa funt mere pcrfonalcs,quia oriuntur exquafi contradu. ^Item fi inter aliquos.fupr.de oblig.quæ ex quafi contradu naf. Differut itaq; illæ très Adiones mixtæ ab Adionibus perfonalibus in rem fcri-ptis , quôd illæ funt perfonales origine, amp;nbsp;tarnen ex propria
-ocr page 372-ENARRATIONES IN INSTlTVT.
ipCarum natura habent effedum Adionum Realium*
Adiones autem perfonaks in rem fcriptæ funt continue perfora Ies,id eft^tam origine,quam fine;,amp; tarnen ex quadam æquitate,amp; no ex propria ipfarum natura conceduntur contra quofeunq; peffeiTo résout poteftdeprehendi ex Adioncad exhibendum« Alias differen* wasuideapud DJaCin dlt;^. Quædam adiones « Dixi autem A dienes mixtas efTe tres,familiæ hercifeundæ,communi diuidundo,0i h-Ilium regundorum.
DE ACTIONE FAMILIAE hercifeundæ.'
Adio familiæhercifcundæ daturcontra hæredem,qui fine iuH^ caufa cohæredi negat diuifionemrerShaereditariarum de fuinatu-ra diuilîbibû ^ quas pro indiuifo pofsidct,utdiuidat,prçitetq inter* c(le,utcolligitur ex l.q.ff.eod.Etdicitur familiæhercifcundæ,id f^i hæreditatis diuidendæ* Familia enim hæreditatem fignificat. ƒ Ae* cefsiejunda globin uerbo,familiæ.fupr.de teka. Ethercifeo EgniH* catdiuido.Dico contra hæredem,quia hæc Adio non habet locnJ^ nifiinter hxredcs. Interdum tarnen datur quoq;contra cum,qujdio eRhæres,utfi pater habens duos filios, unuminftituathæredcni 1*’ modica quatitate,amp;’ altenfaciat inofFiciofam donationem, ultra do-drantemetiam,idcft,ix.uncias,ucl partes hæreditatis, isquihær^® mftitutusefl, poteft Adionc familiæ hercifeundæ contra fratron fuum donatarium addiuifionem Só fupplcmentum kgitinièag^rc» tij. G,deinofFi.donat.Deindedaturquoquecontracum,cuieoh«v-res uendiditfuam pattern.Lhæredes. ^ fiteftator.ff, co.licctnoridc-tur contra titulo pofsidentcm,ad fimilitudincm petitionis hæreditatis* D ico fine iufta caufa. Quia fi hæres iuftè reeufaret diuifionem,ut quia lapfi effent xxx*anni;,amp; præferiptum efîctdiæc Adio non com-pecerct,fecundum glo. in d.^« Quædam Adiones,in ucrbo,faniiliæ‘ Dico cohæredi ♦ Quiahæc Adio non datur nifi inter cobæredesud cos,inter quosdolofadum cft,quo minus fint cohærcdcs,uc’3m dixi de inoHiciofa donatione.Anteomnia autê ludcx inquirere débet, an fint cohæredes,alioqui ceffat hæc Adio.d,I.i in fin.ff fod, Dieo ad diuifionem rcrum hæreditariarum,ad differentiam Adioniscoin munidiuidundo,quæ competitetiam pro diuidendis alps rebus co-munibus particularibus.hquibus*ff.pro focio.Et fie differunt famu liæ hercifeundæ,8^ communi diuidundo:gt;quôdinadatur prouni^ uerfitate, 00 fie hæreditate, Hæc autem pro fingulis rebus diuiden-dis* item ilia tantum femel competit, hæc autem fæpius» Dico de fui naturadiuifibilium.Ytprimo funtrescorporales,quæcommo-dam
-ocr page 373-1
LIB. IIII. Tit. VI. DtAaionhM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f'^t
damrecipiunt diuifioncm , ut fundi,domus,numerata pecunia, id-pdkx*Si autem res corporalis diuidi non poceft, ut quia eft fpecies ccrta,p«ta equus,bos amp;c.adiudicatur tota res uni, qui grauatur in danda pecunia alteri,ut fiat æqualitas. ƒ quædam Adiones, cum fi-niiiibus.hic tit.noftro .^ fi familiæ.infr.de offic, iud.ïdem die de no-minibus debitorum,quæ quoep non ueniunt in Adfione familiæ her-cifcundæ,Quia lex i2.Tabul.alioqui fecit diuifionem, quód fciliccc quilibethæredumpro fua portione habeat Adtiones hæreditarias aefiuas amp;Ç pafsiuas.l. ea quæ. C.eoddem quoq; l uris eft in alfjs rebus incorporalibus,ut feruitutibus quæ fui natura funt indiuiduæ. I.fti-pulationcs non diuiduntur,in princ.ff.de uerbo.oblig.Excepto ufu-frudu qui diuiduus eft,amp; uenit in ludicio familie hercifcundæ.I.fed lt;tfiufucapio.§.Vfufrult;ftus,cumduabusll.fequ.ff.eo,Dico proindi uiduo pofsident, Si enim â teftatore uel partibus fad^a effet diuifio, nonhabcrccamplius locum diuifio in ludicio, fed ftandum effetdiui-fioniteftatoris uelparnum.l.i.ff.eo. Dico,præftetq; Intereffe, Quia in hac Actione ueniunt quoq; frudus. L Inter cohæredes .^. frudtus. ff-eodemdtem fumptus bona fide fadli.hüij» ƒ. Planè, iunda 1. fcqugt; ff.Cornmuni diuidun.l.his confcquenter»^fumptum.ft.eod.Itê ue-niûtdamnadataabunohærcde.l.ÉtputOf^fed etfi dolo^, cum L fcq. ff.eod-Eft autem duptex?Dire(fta,8lt;: V tilis.
Dircdtadaturhærcdibusdelureciuilû Vrilisueródaturbonoru poffdToribusdelure prætono,amp; quoq;illisquibus hæreditasreftU tuitur ex S.C T reb.ut fîdeicom.hærèdib.I.fed Ód eius.ff.cod.
C AVS A iftiusAdtioniseftobligatio, Obbgatioriisautemillius caufacftquafi contradlus.Hæredes enim inter fequafi contraxiffeui dentur»^. Item fiin ter aliquos.fupr.de oblig.quæ ex quafi contra» DE ACTIONE COMMVNI DI-uidundo.
Adio communi diuidundo inter cos qui res corporales particu-kres de fui natura diuifibiles ex aliquacaufa habent communes, 8^ proindiuifo pofsident,datur ad diuifionem,perfonaksq; præftatio-nes.Dico res particulares,ad differentiam Adionis familiæ hercifcu dæ,inquaagitur ad diuifionem rerum uniuerfalium, ut fupradixi-mus.Dico corporales, C^uia iura incorporalia, ut feruitutes,in bac Adlione non ueniunt,ut 1. Arbor ^. Aquarn.fRCom.diuid.Etin hoç conuenitcum famil.hcrcifc.Tu uide quæ dixi circa proxima Adtio-nem.Dico de fui natura diuifibilcs. Si enim res diuidi non poteft,ad-iüdicat Iudex uni totam rcm,alteriprecium fuæ partis, I. Ad cfficiû» $.Cum autemC.eo.Dico ex aliqua caufa,Quia fi reus folus pofsidet rem communen^nce uult diuidere^ tenetur Ador exprimere caufam - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f iq
-ocr page 374-ENARRATIONEJ IM INSTITVT^
nuwrtcoÿ pottâ.
communionis»E(i enim hæc adio quafi quædam rei uendicatio, amp;nbsp;compedtin omnibus cafibusinquibus reiuendicadolocum habet, non tarnen econtrà.Si autem uterq; pofsidet,non eft neceflariacaufe communis exprefsio,fed fuffïcitexprefsio uoluntatis uolendi in co Nf»« wuifi« munione perfeuerare. Nemo enim inuitus in communione manere coKiuMHiQiu ^^gj poteft.I.fi^cumfimilib.G.eo.cxceptistamcquibufdam cafibur, quosuideinglo»dJ,fi.G.eo*Dicocommunis fimplicitcr,quia nihil refert,ex qua caufa res communis fit,an cum focietate uel fine focie-tate^Vtroq; enim cafu adio communi diuidundodatur.Ex focieta* rcscomrmnis. te autem diciturcommunis^quandoduopariter eandemrem emut, Sitte[beïetate Sine focietate ueró,quando eadem res duob. kgata effet. Lq* ff, cod» wr fonmunis. j^/co pj-Q indiuifo,quia fi' extra iudicium diuifæ effent, non haberet locum hæc Adio, Incertis autemcafibus præfumiturfadadiuifio,
Ut fi duo Fratres tenuerunt bona tanquam diuifa,pro quibusquilihrt per fc foluit colletas amp;nbsp;onera,præfumitur fada diuifio,gloujnLfi luaior.G.eod.Dko pofsident,quia ad hoe ut hcc adio competat/u^ fielt pofïèfsi'o rei communis,mediantc tarnen aliquo iure realu nine eft,quôd fi duo fucrintin pofïèfsione rei ex caufa pignons conuen^ tionalis ud prætorq, poffunt inter fe diuidereres communes opp*' gneratas, faluo tamê luredebitorum J.communi diuidundo. ÿdntef cosÆ.cod.Duo autem bonæfidei pofieffores find ure rcali non dio^ duntjfecundum loan.de Plat.Dico ad perfonaks præftationes, qui® in hac AdioneuemuntfumptusfadfifrudusJtem negansdiuiHouc tenctur fi res communis eius culpa uel dolo fada eft deterior.I.ß’’^® ior, ƒ Idem eorumTG,eo .Et in hoe couenit cum Adione familif her-cifcundx,C0nuenit quoq; cum ea quo ad præferiptionem 8Cc. ‘^^ ca fuut opinioncs uariæ.Sunt autem mukæ aliæ differentiae inter A« dionem famiIiæhercifcundæ,Sô communidiuidado, Primo,quod ilia datur tantum hærediphçc autem confortibus alicuius rei,ex qua* cunq; caufa fitcommunio. Secund0,iIIa datur pro rebus uniuerfdi* bus,hge autem pro particularibus.T ertiö,iUa tantum femdregulan* ter intentatur,hæc autem iepius.Quartó,in illa ueniunt etiam resde* pofitæ,commodatæ amp;nbsp;fimiles,licet non fint hæreditariæ,inhae aute non.QuintójiÜa datur etiam non pofsidenti,haec autem regularitef tantum datur pofsidenti.Sexto,in ilIa ftatim mota hte probibetur a* fienatio rerum,in hac autem non,nifi poftlitem conteftatam.Deinde diffèrtquoq; ab Adione pro focio»Primó,qgt; Adio pro focio no datur nifi præcefferit tacita Uel expreffa conuentio focieransU.utfitpro focio,c5duabusn.fequcntibus»ff;profocio.Adioautêc6munidiui dundo daturetiamfi ex incidenti resfiat comunis, d.I.ij.ff.cOfSecun* dó,Adio pro focio non femper datur ad diuidendum ,fcd quando^
-ocr page 375-LIB. un» Tit. VI. TieAfHonibut* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^i
udcommunicandum.l. duo focictatem* ff. pro foci'o.Communi ucrd diuidundo fimpliciter datur ad diuidendum,cóueniunt ta# men quo ad pcrConales præftationes Sóc. uide Ioan.de Plat. Eft autem duplex hæc Aélio, Direfta amp;nbsp;Vtilis. Direda datur dlis quihabent abcuius rei corporalis dominium direó:um. d. l.per hoe.ff.eod. Vtilisuerodaturillisquihabent utile dominium, uelquafi dominium, uide A zo.in fum.fua, C.eod.
CAVSA iftius Adioniseftobligatio. Obligationisautem caufa eft quad con trapus.
DE ACTIONE FINIVM REGVNDORVM-
Adio finium regûdorum datur illis,qui habent pr^dia rufti* Cl confinia contra uicinum poffefforem adeoftitutionemnouo* rum terminorum,ucl reffitutionem antiquorum, 80 ad præftan-dumintereffe. Dico illis qui habent prçdia,quia hæc adio pri* mûm datur dominis prçdiorum diredis 00 utilib.Deinde datur quocpemphiteutæ,ufufruduario, prophetario, creditorib.pi-gnorü,amp;fimilib.l.44’hniû.ff.co.Dico prædiaruftica, ad differentia prædiorûurbanorum,quæ non funt confinia, ieduicina, SCeommunib. parietib.plcruncç difterminantur , nec competit hæc adio.d.l .A-^hoc iudicium. ff. eo.nifi ædfficiû effet loco ter-înini,quia tune idem iudicatur de ædificio,quodde termine, 8^ habetlocumdiredaadiojfcilicetfiniû regundoru.l.i.ff.eo. Dico confinia, iterum ad differentiam prædiorum urbanorû,quæ nondicuntur confinia,{eduicina.d.l.4.^hoc iudicium.ff.eo. Di co ad conftitutioné nouorum terminorum,qa fi prçdia terminis diffindanô fuerint,accédât index perfonaliter, ut res demôftre tur, et tune fumptibus partium per agri menforem diuidat, ter-minosch fecundu illius declarations ponat.b fi irruptione , cum Cmil.PUeo.ludexautê debetfequi antiques termines, nifi neut apparucrint légitimé conftituti.l .in finali.cum fimil.ff .eo. Et in perhisadmittitprobatio per libres antiques, telles {eniores,et quoeç fam am, ut notatur in c.cum caufam,extra de proba.Vbi auteffetobfcuritaSjSó cÔmodè terminari non pollet fecundu an tiquos termines ,poteftludcx ex prædio alterius alteri adiudica re,eum damnando inpecuniam danda ei,cui pars prædq ablata tft.l.x.in fi,iunc.l«feq. ff.eo, In bis tarnen iudieqs finalibus per mfpedionem oculorum terminandis non requintur folennitas ordinis iudiciarq, Poteft enim procedi fine libelle Só fine litis conteftatione , altera parte ceffante,nel ablente.l. 3. C. eedem. Dico ad reffitutionem antiqueru, quia fi termini euuUi fuerint, agi p oteff ad reffitutionem. BueUens autem crimmabter puniri
-ocr page 376-ENARRATIONES IN INSTITVT-
poteft.l.4^fï dica^ff.co. Et comperit hec adio non tantum pro rebus incorporalibus,uerûm etiam pro iurib.incorporalib,cu* nifmodi funt l'un'fdicfEôes.c.fuper eo,extrà de parro. Pofluntc-mm domini hac aélione agere ut penantur limites,et feparentur tcrritona,etiam inuitis illis,g prçdiapofsident. Regulariter ta-* men iurifdidionû limites folêtefle flumina, montes, paludeSjuf etiameertæ arbores ibi nate,quc folentcômunes elfe, ideft,utri Limitenurit ufcp.Ethuiufmodi limites lurifchcbonu, prouinciarum diocees itäwnuno fum,parrochiarum, 00e. non præferibuntur, eriam longifsimo têpore, fi modo poflunt probari per antiques libros, teftes fiquot; niores,famâ uel alia adminicula.d.c.eu caufam,extra de pro.Ai^ lioqui tarne prcfcribuntalq fines fpacio xxx.annoru.l.fi.C.eo; Demaleficijs aut in medio duorum côfinium commifsis,dfi g? is prefertur,coram quo lis primo conteftat,feu qui primo prf üenit.de quo uide loan, de Plat.Iiic. Dico ad præftandum int^^ elfe, quia in hac aó:ione etiam ratio habetur illius quod interene Ideo(^ fi quis aliquam utilitatê ex eo loco perceperit, queuidm elTe apparet,conueniri poteft poftlitéconteftatâ,fruâ:us quolt;f ueniunt« Ante litis autcconteftationem fr uct us perceptinonuc niunt,fi modo bona fide percepciamp;confumpri fuerint, fiauteni malafide perceperit,condicipoterinud. l.q^In Iudicio,cuni^ leq.fEeodem.Differt autem hæc a^flio ab adfione communi lt;i*^ dundo,quód in communi diuidundo caufapoflefsionis amp;^prO'' prietatis regulariternon cumulantur«In finium autem rcgundo rum adione, iudex fuperfuubus aditus cognofcitde omnibus» Primó,decaufapoficfsionis.Secundó,de caufa proprietatis.Et deinde per fè,uel per agri menfore expenfis partium lit^mternU nabit,fines diuiforios apponendod .fi quis fuper iuris» G. cod*
CA vs A iftius Aéfionis eft obligatio. Obligationis autiniu* Afiionet '«‘^^^ caufaeft quafi contracftus»Alt;ftiones auteramereperfonales,^!“^' ptrjom es» j^ntm- contra ipfum contrahen tem, funt duplices: Quidam da tur in folidum,Quidam ueró in quantu reusfarerepoteft» Po-* fteriores funt quinep^Prima adio de dote,qua mulier contram» ritum.Secunda,fi quis egerit cum parente, uel patrono luo.Ter tia aftio pro focio.Q_uarta,fi quis conuenitur ex donatione fua» Quinta, quando agunt creditores contra eum qui cefsit bonis* DE ACTIONE DE DOTE.
Circa aftionêde dote notabis,quód olim fuerunt duæ Adio nes qu^ côpetebant pro dote,A(ftio rei uxorie,eta(ftioexftipU' Iatu^fuerat,infr«eo.Hodiea5t Alt;ftio reiuxorie transfufaeftin adionê ex ftipulatu cum omnibus fuis qualitatibus, qua petitur
-ocr page 377-LIB. I»L Tit, Vk DtAdioniiut, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17^
80repctiturdos»Etpriufquamadifti'us Adionis dcfinitionempcr-ucnianius,de dus priudegns pauca dicemus»
Et primo,quod datur Adio ex ftipulatu,fiuc dos fît certa fîue incerta,Item fîuefît perftipulationem proraifla,fîue fîmpliciter, fîue ec-iam omnino non promifla Fingit enim lusftipulationem interuenif fe^etiam fi nullainterueneriLRetinet quoq; hæc Adio natura Adio-nis rei uxoriæ,in cuius fcilicet locum furrogata eft, Ideoq; cenfetur inter Adionesbonæ fidei,licetalioqui fitftridiluris^d.^fucrat^Ni fiextraneus dedcrit dotera,amp; ftipuletur earn fibi reddi, turnenim effet ftridi Iuris,fccundum Iafo»in d, ^ fuerac.
Secundo habet mulier tacitam hy pothecam in reb- mariti pro do tefua,ÓC ecôtràmaritus inreb.uxoris. Ethocadeo uerumeft, quod etiam procédât fi res dotalis fuerit eui(fta,per tex.in tunica.^. 1 in uer bo,uel reb.dotalibus cuieftis,^^ ibi Bar.C.de rei uxo-aót.ldem quoq; iuris eft in donatione propter nuptias , amp;nbsp;in bonis paraphernalib-per tex.in hubi adhuc,inprin.C.de iuredot.glo.fupcrrub.C.de pa ftisconuentis^ Ethocprmilegiumnon competitipfimulicri,fed a-ftioni ex ftipulatujd eft,non eft perfonale priuilegium, ideoq; trafic adquemeunQ; mulieris fucceftbrem in dote.Tertio habet mulicr priuilegium prsclationis,quod fcilicet præfertur omnibus aids credito-rib.mariti*d.$.fuerat,8lt;l,afsiduis.G«quipotio.in pig.hab» Hoc tarnen uerum eft de illis creditorib.qui aut nullam omnino,aut tantum tacitam hypothecam in bonis haberentSecus autem in his qui habet cxprelTamhypothccam SC priorem, (ecundum doft in d.l.afsiduis» hem procedit hoc priuilcgiS fi dos fucrit aftualiter numcrata.Sceus fi tantum ininftrumento aliquo per maritum confeflata,fecundü gU amp;nbsp;doft.in dd.afsiduis.Ethoc priuilegium eft pcrfonale;,competit e-nirnipfi muIieri,Sc non Aftioni,ideoq; ad nullum aliumfucceftorem iranfit,cxceptisdefcendentib.fecundumBart. inl i.ini.col.ffjolu* matri.Nce amittunt mulicres hæc priuilegia per tranfitum ad fecun-das nuptias,fecundumBardnl.Nupta.ft^folu.matrh
DE ACTIONE EX STIPVLATV-
Eft itaque Aftio exftipulatibde qua bic loquimur,qua uxor repc tit dotemàmanco,ueleiushæredib.foluto matrimonio,8lt;S condc-mnaturmaritus in quantumfacereporeft. Dico,de quabic loqui-mur,quia alioqui aftio ex ftipulatu,quæ oritur ex uerborum obliga tionc,eftftriftiluris,Hæc autem quia furrogata eftinlocûaftionis rei UK oriæ,eftbonæfidei«d.^fuerat,infra cod. Et bocuerum,fi ipfa rnulier repetit dotem.Secusfî extraneus quidam dediftetdotem pro muliere,amp;: ftipulatusfuiftctca fibi reddi. Ex bacftipulatione orirctut aftio ex ftipulatu^qux eft ftrifti luns, Dico fîmpliciter,qua repetit dotem.
-ocr page 378-ENARRATIONES IN IN«TITVT.
dotem^quia fi dos fuerit in pecunia numerata, uel rebus mobilibus, repentur poft annum^ôC non antc.Ui.^ Exaclio. G.de rei uxor. Ad» Et intérim muîicr alenda eft ab hæredibus mariti, fi non habet unde uiuat,glo,in d«^ Exadio,in uerbo,reftituendis,amp;S ibi Dod.Nifî h^ redes tirent parati ftatim reftitueredotem,quia hoc tempus induits cftin fauorem hæredumd.fiitarelidum^, Pegafus.fEdeiegatisfj.St* cundô,nifi conuolauerit ad fecudas nuptias. Alioqui fi hæredes poft annuminterpellatidifferrentfolutionemjproptermorampofretpt* ti intereftè. Si uerôdos fueritin rébus immobiIibus,utprædijs,lW' tim debetreddi.d^Exadio. Dicociushærcdibus,quiaa(ftioexfti* puIatu,quadosrepetitur,efttranfitoriaadhæredcs»Qjiod autê ad dedu(ftionem,in quâtum fcilicet facere poteft, attinct,diftingue: Auf extant hberi communes mariti Si uxoris,8d illi quoq; tantum condt mnantutjin quantum fcilicet facere poflunt.Aut extant alfj hæredts, amp;nbsp;non fit ilia dcdudlio,I.maritum;,cnm gl,ibi,fed hoc hæredi» fEi^i* matri.Dico in quantum facere poteft,quia in illa codemnationt dt* ducidebec,ne egeatmaritus.In quareconfiderandafunt duo;qu3^ Q^it^rei ï^^^® temporis,^ quantitas rei.In quantitate rei infpiciuntur facul» tes amp;nbsp;conditio perfong marituSi enim maritus artificio fuo quid po terit acquirerc,fït deduclio operarum fuarum,gL fin» in hSi manWS inid.fF, folu.matri.Circaquantitatcm temporis debet attendi/^fu® ^^^^^^^ ™ ætatis fit maritus,ut fcilicet dedudio non tantum fiat pro uno anno.
GeflatautemhæcdedudiOjPrimùmjfimaritusfuitindoIo^udlâta culpa ► Secundô,quâdo uxor quoq; eftet pauperpamp;^ nihil haberet pr^ ter inamdotem,qua2tota€fretnece(rariaad ipfius fuftentationem. Tertió,quando res dotalis extat. In iftis enim cafibuscondemnat^^f maritusinfoIidüm.uideD.Iaf.in ^Itcm fide dote,infra eo» Impend penfJdetra^X' ^^^^'^ ^^ perpetuam rei utilitatem fadæ ipfo iure minuunt doKW» tur. Sècus autem in alijs quæ Hunt ad euftodiam.Gomputantur enimidæ inter f ru(ftus»I. pe»amp; ult*ff.de impenf. in rebus dotafifadis.
C A V S A iftius Adtionis eft ftipulatfo uera uel fiefia, lusenim fin* git ftipulationem interueniflè^licet non interuenerit.
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c
. . . AGTIO QVANDO FltlVS AGIT
.1 . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contra patrem*
‘' Secunda A^io quædatur in quantum reus facere poteft?eft quan# do films agit contra patrem, uel libertus contra patronum, Ethæc aeftiononeftpropricadioperfe , fedquædam adiedlio adionum, G^alicunq; enim adione filius uel libertus uelit parentem uel patro* num conuenire,habent ipfi hoc beneficium quod deducitur ne egeât» Quod autem hic dico contra patrem,tu inteUige de parentibus utru ufcp
-ocr page 379-LIB. nil. Tiï. VL OeAÄwwtMf. • nbsp;nbsp;174
ufq; fexus ufq; in infinitum,ut notatur inLpatronus (Ede re iud«Ra tio autem iftius adionis cft : Primùm,reuerentia paterna. Secundo, illa exceptio,dolo petis quod ftatim reftituturus es. Eftenim régula quod ßlius tenetur alere patrem egentem.l.ßquis à liberis.^ uel H parenstfEdcIib.agnof.Si ita^-pater non cflètfoluendo,amp; tarnen fi-Ïius exegerit ab eo folidum,ita quod pater egeret poftea, teneretur fi liuseum alere,amp; ficreftituere quod exegiffèt. Repellitur ergo primS per illam excepüonem,dolo facis,quia petis quod es reftituturus* Et ex hac ratione habes quod idem luris fit» Primo, fi pater egerit cotra filium fuum,fiue filius fit in poteftate,fiuc emacipatus» Tenetur enim pater filios egentes alere .d.l»Si quis à liberis»
Secundo,fifraterconueniatfratrem, quiafrater maxime utrinep coniundus tenetur fratrem alere quieget, ita tenet glolEi, in h i. amp;nbsp;ibiDod.C.de alendiliber. Et Ioan»Fab.m ^fedetfi quis,infra,de Adio.
Tertio,fi Ecclefia conuenitpatronum,quiaegcntem patronu te^ neturalere.c.quicunq;fidelium,i6,q y.ldemdicuntde uafallo amp;nbsp;do mino.Etbreuiterconcluditur, quod quotienfeunq; reus ab Adore ali debet,fi eguerit,toties habet locum illa dedudio,in quantum feili cetfacere poteft.C^od autem didum eft de patrono,tu quoq; intelli ge de parentibusSc liberis patroni»l»patronus»fEdereiud.Prædida tamcnomniauerafunt,nifiis,quiuoluerituti iUo priuilegio, fuerit ingratus.l»fi.C.de alendib»
DE ACTIONS PRO SOCIO»
Tertia Adio quæ non datur in folidum,fedin quantum reus face re poteft,eft Adio pro focio .$. fed Ô^ fi quis,infra eod»amp; l.funt qui in id.cum fimilib.ff.de re iud.Quid autem fit focietas,amp; Adio pro fo-cio,fupra de focietate didum eft partim,amp; infra latius dicetur de co tradibus bonæ fidei.Hæc autem dedudio primùm habet locum, fi-' Ue fîntfocij omniumbonorum,fiue unius negotiationis tantû»UVe-rum,in prin.ff.pro focio.
Secundo,fiue focius agat Adione pro focio ,fiue alia quacuni^ A-
■ dione,dumtarnenoccafionefocietatisortafitAdio,fecundum o-mnesDod.in d^Tedetfi quis.EtextenduntDod»illam Adionem, quod procédât etiam,fi duo autplures ftudiofi habitauerint in pfdc
- cdibus,etunus effet debitor alterius,occafione illius focietatis,quód quoq; dedudio locum habeat,8lt; conueniri non pofsit, nifi in quantum facere pofsit.
AGTIO QVANDO QVIS EX DONATIONS fuaconuenitur.
Quara Adio quæ datur in quantum reusfacerepoteft,habetlo
-ocr page 380-• ENARRATIONBS IN INSTITVT.
cum quando quis ex donatione fua inter uiuos pura amp;1 fimplici cou^ nitur^ $. fed etd quis,hic tit.noftroJ^Inter cos ♦ I s qiioq;,amp; LExhæ'' redatum^fEdcreiud.Dicöexdonationeftia» quia fiquiscouenituf ex donatione alterius,ut films ex donationepatris,non habet locum hoc beneficium,fed teneturin folidumgt;Non enim tranfit hoc beneß ciumadhærcdes.I.Et fifideiuffor^fimaritus,cum hfeq.ff.de re iud‘ Sicutquoqjaliushaïrespropteringratitudinêdonatarn erga dona-torem ipfam donationem reuocarenon poteftjicet ipfedonatorr«* uocarc potuiflèt.I.fin*G»de reuo,donat. D ico inter uiiios,quia in lt;^o nationecaufa mortis noeftnecelïèutiillo beneficio,quia donatof^^ ueniri non poteft. Habetur enim illa donatio pro ultima uolunfa^’, quæeftambulatoria ufq; ad mortemJ.mortiscaufa donatio,cün’i’l tisfimilibus»ff.dedonat.caufamortis» Dicopuraamp; fimplici»quia hoc beneficium non habet locum in donatione ob caufam. Eftcuim ratio illiusadionis,ne donator ex fualiberalitateinopsfaduspc’'’' cÜtetur.I.ne liberalitatc.ff*de re iud» Et donatio ob caufam non «^ proprieliberalitas.Ui.SC ibi glö.amp; Bar,ff de dona.unde quod ebean fam donatur,eft potius permutatio quam donatio.l.fed etfi kge^^f® fuluit,infin»ff,de pct,hæred.Et ncmopotcftdicere,quöd inpet*^*^ tatione habeat locum hoc beneficium in quantum facerepoteft. T** autemdiftinguefecundumIoan.Fab»Sd lafo. Qjuandoepdaturo^ caufam concementem fauoremeius,a quo datur, utdotibiiOO.au* reoSjUt inftituas filium meum.Et hæc donatio eft quafi quædam p^’^ mucatio,nec habet locum hoc beneficium, Quandoq; uero daturob caufam refpicientem folum fauorem recipicntis,amp; non dantiSfE^^' plum ; do tibi io.aureos,ut tibi emas lus cmikpSd tunc, quia efimerä nbsp;nbsp;j
Iiberalitas,habetlocum hoc beneficium.
ACTIO QVANDO CREDITORES A GVNT contra eum,qui cefsit bonis»
Quinta Aff io habet Iocum,quando priores creditores poft ^^l’* tiliquidationemcontraeum,qui propter debitum pecuniarium ci* uile,bona fide cefsit bonis, amp;nbsp;poft cefsionem peruenitad pinguio* rem fortunam,in quantum facere poteft agunt»^ fi»hic tit^nofff®«^' nq.ff de ceffbono.Dico in definitione,priores creditores, quia endens bonis habet hoc beneficium tantum,fi ab illis creditoribus ton uenitur,quibusante cefsionem obligatus erat, creditores enim poft cefsionem agunt contra eum in folidffut colligitur exhiffC^de bo* aut»iud.pofsid.Etficceflat iUa communis régula, quôd priores ere* ditores præferuntur pofterioribus.l,Iicet.C»qui pot.in pig. hab. DE co poft debitiliquidationem, quia in cefsione bonorum requiritur quôd prius agnofcat debitum^amp; confiteatur uel in iudicio, ud extra, ‘
-ocr page 381-118.1111. Tit. VU OeASion®««. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17$
tra,quodetiampouft fieri per cpifiolamud nuncîum.l.pc.amp;S ult.ff. dtaff.bo.Dcîurctamcn G.folaprofcCsio uolûtatisdeccfsionc fuf ficitXlnomni»G»quibo.ccd»po(r»Dico contra cum,quiahoc beneficium cefsionis datur tantùm ipfi debitori,non autem cius fideiuffo-xibus^quiaquiaiiospro debito obligat, hoc maxime profpicit, ut cùmfacultatibuslapCusfuerit debitor,pofsit ab bis,quospro co ob. ligauv^iushium eonfequi^. fi.inf.derepli. Dico propter debitum pc cuniarium,quia fi quis effet obligatus ad fadum^non liberarctur cedendo bonis,quamdiu corporis habilitas ad faciendum extiterit, Ce# cundumDoâ:.in d.^hic tit.noftro.
Dico debitum ciuilc,propterea quod in delidis cefsio bonorum non libérât delinquêtcm,ctiamfi ciuiliter agatur ex criminc» Hinc ed quôdfîAdioiniuriarumfueritciuilitcr intentata,ÔC reus codemna-tusinfummampecuni3e,ceCsioquoq;nonliberaret,utcunq: reus no fit foluendo,quia pcena pecuniariauertiturinpeenatn corp oralem, iuxtaiilud : qui nonhabet in acrejuatin corpore.li.infi.ff.de pccnis. Dicobona fide.Namfi quis in fraudem creditorum bona Cua alienaC Cet,ueldi(sipa(fet,neinueniatur folucndo,nonprodeft ei ceCsio, fed conu€niturinColidum,S^GfolidumfolueTC non poteft, detrudnur incarcerem expenfis creditorum,quitenentur ei Cuppetcre alimeta, fecundumDoddn d.^fi* hie tit.noftro»
Deinde fi occuimbona Cua,nec indicat creditorib^ud iudici,quo-que efi in mal a fide,nee ptodeft ei cefsio,fecundum B artdn l. penult. ff.de ceffbonorum.Conceditur enimhoebeneficium propter impo twtiamfoluendi,quando Cciliccicreditores inftant utdetrudatur in 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;catcertm.V.i.cumibi nota,G,quibo.ced»poff.?oftquam autem bona
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mdKaueTit,Sccedereparatuslutrit,habetlocumdeduCtio,neegeat»
1 Alimenta enim denegari nonpoffunt, habita tarnen ratione ftatus debitotis ud conditionisd.quibonis»ff-de cefsio «bonorum. T ertio, fitemporequo contraxit,CciebatCe non effeCoVuendo, quocudicitur in malafide,neehabethocbeneficiuTnlocumd.pe. 2lt; ibi gloC. in uer-bo,infidiarctut«ff«de\uYedot» Quarto dicitut in mals fide effe, qui (picdsioniscontraxit,feeundumDofk, 2lt; prxCertimDdaC.ind.^ fi.hict\tmoftro.DicoinquantumfaeeYcpottft,quiapTimuscffe£tus cefsionis eft,nc debitor condemnetur inf6hdum,utdvximus. Secundus cft,ne detrudatur in catcetem.dd.t.C.quibo.eed. poffSi autem sfietdetrufusincarcerem propter iUampoenam cotporalemjeffeto-mnlnobberatusadeblto AVioquiper cefsionemnee^ ciuihsneq, natur alls obfigatio toWitur ,fed tantum exceptio paratur » Si tarnen debt totem pcennuerit,poterit reuocate cefsionemre Integra, bonis CciU-cet à eteditorib .nondu oeeupatis.V» que poenitet^C, de cefsio «bono -
-ocr page 382-ENARRÄTIONES IN INSTITVT,
AcHioncs autern que dantur in folidum^ubdiuiduntur. Aut en ffl funt bonæ fidd,aut Andri Iuris, Bonæ fidei dicuntur non ideo^quod alq contradus hic non numerati fint: malæfidebcùm in omnibusco-tradib.bona fidesrequiratur I Bonamfidem,C,dc Adio.ô^ oblig» Dicuntur itaqucbonæfîdeipropterca,quôd ineisex bono amp;equo milita ueniunt,dcquibusnec ad:um,nec cogitatum eft, amp;S index fugt; um officium latins ex tendit in eis ad ca , quæ uidentur Gbibona S-a2qua,ut fi domus Iocatur,tenetur condudor de omnib,ruptis ^ ff^ ótis in illa domo,ctiamfi de cis nihil eff adnm in conuentionc;, fecun-dumgloffin^ Adionumautem,inuerbo,Bonæfîdeipamp;^ibi Dod* infr.eod.
Adionesautemftridiluris dicuntur, in quibus tantum idiienih de quocxprefscadum eff. I quicquidaftringendæ ft'deuerb.obli-gauSuntautem multæ differendæaliæ inter Adioncs bonæfidei S^ ftridi luris. Primo,fi in contradib^bonæ fidei quis reftituerct miW rem deterioratam, nonlibcratura prima Adione,fedadhuc agitur ad totam rem propter deteriorationem.C^uia resdeterioratareddi-ta,non cenfeturredditadorj. ƒ fireddita. fF. Commodatu In contra* d.'b.autemftridiiuris,d3ndorcmdeteri'oratam,liberatur J pdm^ Adionc, agitur tarnen contra cum propter dcteriorationemiAd^quot; ne dcdolo nel in fadud.Et eleganter«^ Non folum.fPdc dolo-S^'^^quot; dó,fi c'olusdatcaufam contradui bonæ fidci,contradus eff ipff^^'
• re nullus,d. LEt eleganter, in principio. fF. dedolo.Contradusa^^^ ftridi luris propter dolurti,nonruntipfo lure nulli ,Fed refcindutur per Adionem,uelperExceptioriem dcdolo,utcoHigiturexddgt;Et ^-Ïcganter ^. NonFoIum.fEdedoIó«Tertió,in Adionibusbonæfidd ueniuntufuræ ex moraal. In minorum. G, in quibus cauCreftunifl-' teg.non eft nécèlFIncontradibus autemftridi luris fciIicetpUtinniu tuo,non ueniunlu{uræ;,nifiper ftipuIationemfintpromiffæd.ifj^C* deuFurisJ.quia tantundem,ffydenego,geft,Quartô,incontradib» bonæ fidei ueniuntfrudus ex rnora.LVideamus, la.i). ƒ. Excaufa,cu fequen. fF*dc ufürisdneontradib^autem ftridi luris diftingncnduni cft.Nam fi pèto‘rcm,quæ aliquando fuerit mea,tunc quoqi ueniunj frudus ex mora.Si autem pcto cam,quæ primo non Fuerit mea, no ueniuntfrudus, hifi póft litis conteftationcm d. h Videamus. ^ Si Adionem*Qjuintó,in Adionibusbonæ fidei iuraturin litemdeaf-fedione fcilicet.I. In Adionibus. ff, de in litem iurando.In Adio* nibus autem ftridi luris non. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Poftremoin Adionibusbonæfidei ueniunt frudus lurc Adio-nis,ufuracueró officio lud kis,fecund um laf in d. ^. Adionum.In A-dionibus autem ftridi luris fruduS;ufuræ,Slt; omnes ahæ accefsio-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nes
-ocr page 383-HB. ÎIII. Tit, VI. DeAiliawbiit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;176
nes folum uemunt officio ludicis mercenario. Rdiquas differentjas ütdcmglo.d.^ Adionum^inuerboybonæfîdei, amp;nbsp;ibi Doe. omnes» hictiunoftro.
Adiones autem bonæ fidei numerantur bic in textu xvij.Pofftint autemita facile deprehendf.
Trcsoriuncurcxcontralt;ffibus,qui re contrahuntur, utcommo-dati,depofiti,amp; pignoratina.Sex ex contradibus, qui confenfu con trabuntur,ut Adio cx€mpto,ucndKo, locato, conduó:0, mandat^ pro fodo» Quatuor ex quad contrad:ibus,ut negotiorum geftoru, tutelæ,familiæhercifc.communidiuid. Duæcx contraefHbusinno-mniatiSiUtAdio præfcriptisuerbis,quæ præponitur exarftimato, üd permutatione.Poftrcmó petitio bæreditatis,amp;: A6:1 o de dote*
Textus autem ita numerat Aétiones bonæ fidei hic,€x empto^uen dito,locato,condudo,negotiorum glt;ftoruni,madati,depofiti, pro focio,tutclæ-,commodati,pignoratitia,familiæhereifcûdæ,comrpu nidiuidundo,prærcriptis uerbis,quæfcilicetde æflimato Si permu tationecompetit,hæreditatispetitio, 8«JAôiode dote. Hisaddunc Dod,fcx Aftiones contrarias,fcilicet Adionem negotiorum geftOx rum,contrariam mandati,contrariamdepoGti ,tutelæ, commodati, amp;Adioncmpignoratitiamcontrarianî. Nosbic explicândo fequL mur ordin cm text» Quia autem maiorem pattern Adionumbonæ fideifuprà cxplicauimus,inashicbrcuitatis caufa intermittemus«Ma teria ex empto amp;nbsp;uendito tradata eft in tit.de empt.Itcm aliènes de locato èC condudo in tit-.de loc.amp; conduA. Negotiorum geftorS, in tit.de oblig. quæ ex quafi contractu nafeuntur, Aft io mandati, in tit.de mandate. Aftio depofifi,in tit.Quib. mo. rc contra, oblig. A-âioprofocio,fupr.intbdefocieta« Detutcla quoq; fatis diftum eft in 1 lib, Adio commodati 8i pignoratitia fuprà de contra.qui rc con trah.Etde Adione Seruiana amp;nbsp;quafi Scruiana.Adioncs familiæbcr-cifcundæ,amp;^ communi divudundo quoq; fupr.de Aftio. mixtis tragt;. datæ funt.Sequitur ergo Adio prækriptis uerbis, in ordine nondu ex plica ta.
DE ACTIONE PRAESCRIPTIS VERBIS.
' Diciturautem Adio præfcriptisuerbis,per quam agimus ex prægt; feripto ucrborum,quibus contrabentes ufifunt.Etdiffertab Adio-nc ex ftipulatu,quôd Adio præferiptis uerbis rcgulariter oritur tâ^ tùm ex nuda conuentione,adio autem ex ftipulatu, ex conuentione folefini,quando fcilicet interueniunt interrogatio 8c refponfio,OrL ?tur autem hæc Adiomultis modis.Primo ex omnibus padis,que in continenti apponuntur contradibusnominatis,præfertimbonæfi^ dei, ui fi uendidi tibi domum fub hoc pafto, ne akeri uendas quant
-ocr page 384-ENÄRRÄTIONE« IN INSTITUT.
mibiî fi poftca alten ucndidcris,daturmihi contra teaótio præCcrigt; ptisuerbis adintercfleJ.q.C.depa^.int.empuóó uend*Lfi fteriliï» ƒ♦ fitibi fundum,cum muleis fimilib.lKdeadl.cmpti. Secund© orituf cxoninicontra(flu,inquo iufièdubitatur^quædetur aótio» Tertio, quoties aélionescxtiterint,quarü appellationes nulJoiureciuilipro dite func^pluraenim funt negotia quam uocabula.I.ij.amp; iq.lTdepre fcrjp.uerb»Quartóquando resæftimatauendendatradituramp;cJ.l» fF»de æft»aâ;.Qt]intô oritur ex quatuor cotradib.innominatis,qua* les funt permutatie do utdes/acio ut facias,do utfaciasd.naturalin per tot IKeod.
Ex quinto autera contractu innominato,fcilicet facio ut des, non oritur Adiopræferiptis uerbis, fed Adiodedolo.d.l^naturalis.^ Qjiodfifacio.fEeodd.Gumproponas.G.dedoIo. lila tamenAdi® præferiptis uerbis,licet multas habeat caufas,ex quibus oritur? uW' que tarnen eftftridi iuris,cxceptis duobus cafibus» Primo, quando proponiturde æftîmato.Secundô,quâdocompetitex permutatio-» ne,d.^ Adionum autem.hic tit, noftro,Et de his duobus cafibushit breuiterdicemus.
Adio præferiptisuerbis de æftimato proponitur contra eumqoi rem alicuius æftimatam uendendam accepit, ut uel ipfam rem in^oï ruptam ,uel eius ^ftimationem reddat.Et habet hic côtradus/xq^^ Adio præferiptis uerbis oritur,magnam cognationem cum alnsf® tradib.Primum enim uidetur quod ex co competat Adio ex uendb to propter æftimacionem rei,Habetur enim loco preefj» Secundoub detur,quód competat Adio ex locatouel condudo,quafiquis rem uendendam locaucrit,uel operas alteriusconduxerit. Soktenim bu« iufmodi uenditoribusrerum alienarum darimerces,quæ locationé conftituit,T ertio uidetur,quod detur Adio mandati,maximê fi quis mandaflèt rem fuam æftimatam uendi,nec promittit mercedem um ditori amp;c.Itaq; propter illam ambiguitatem, quod feilicet non con^ ftabatde certo nomine contra dus, deciditlureconfultus VIpi«nus, mftimatonam præferiptis uerbis Adionem darn I.i. ff» de^fti» ad, Eft autem duplex,Dfreda,^utilis*
Direda datur,quando quisrem æftimatam gratuitófufccpitum dendam.
V tills uero,quando fufeepit uendendam,ut pro fuo Iaborc,in uó denda re habeatmercedem. Licetenim mercesin contradibus pro prié conftituat Iocationem,boc tarnen cafu non impedit, quo minus detur Adio præferiptis uerbis,amp; non locati. Capitur enim merctS proquadamrcmunerationc.I.fidund glo.lE de adli.adio*
C A V S A iftius cotradus eft lus ciuik.Eft enim à lurc ciuifi intro/ dudus*
-ocr page 385-• LIB. nil. T/f. VI. De Allioiuiitt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177 dmflusJ.i.ucrf.Eft enim negotium, fF. de æfti. ad* Comcidit tarnen cum contractu,do ut des,qui eft lurisgentium,fecundum gio. in uer bo,GiuiIe,in dda.fEde æft.ad* Periculum autem rei æftimatæregu lariterpertinetadeum,quirem æftimatam fufcepiW.I.r^ Aeftiraa-tio fEdeæfti.adû
Adio præfcriptis uerb]^,qu» oritur ex permutatione, datur illi qui dédit rem fuam certam contra cum,qui illam accepit,amp; promiOt aiiam rem certam pro ea dare, ad hoc ut contradum pro fua parte quoq,implcat.
Primum notabis permutationem efte contradum innominatum, quia non habet fpeciak nomen contradus, ficuticmptioamp;ucndi* tio.
Eftenimpermutareuerbum générale , quod conuenit omnibus contradibus,in quibus aliquid hincinde datur ,fecundumgIûŒfu-perRubr.G.de rerum permuta» Sicutquoque detranfadione dici-mus,quæquoq; eft contradus innominatus.Conuenitenim nomen tranfadio omnibus contradibus,per quos ab Adione receditur,fc cundum Bart.inl.ï»ÿ’Conuentionis»ff,depadis. Dicoin definitio-ne,qui dcditSóc.quia ilJam Adionem quis non poteft intentare, nifi contradum pro fua parte adimpleat,^ rem certam dederit» Ex fo-la enim conuentione de permutando quis non agit, quia eft nuda# Veftituritaq: rclintcrutntu.hex placitó,6CÏ»reb,C.de return permu tat.Dico rem fuam,quia ad perfedionem permutationis,quo ad effe dum,requiritur quod permutans fit dominus. Alioquitenetur de e.. uidione.Licet dominium probarc no teneatur.Cùm quæftio domi-nijdeducatur in Iudicium,non principäliter,fed incidenter,fecund5 Ioan.de Plat.in d .^ Adipnum»Dico aliam rem,ad differentiam em* ptionis,in qua non datur res pro re,fed precium pró re,que tradide^ bet.Si tarnen in initio contradus couentum eft,ut tu dares rem, ego pecuniam darem,non effet emptio,fed contradus innominatus,do ut des.De natura enim contradus empti non eft,ut uenditor oblige tur ad remdandam,{edtradendam,fecundum Barto»inl»ï.C* dere-rum pcrmuta.In hoc tarnen conueniunt,quia ficuti in emptioneno transferturdominium ex traditione rci,fi precium non eft folutum, nee fides de co habita.^ Venditæ,fuprà,de rerum diuifio*Ita quoquc inpermutatiône,fi res ab altéra parte non tradatur, nec eft habita fides de ea tradenda,non transferturdominium rei ab una parte tra-ditæ.Alias differentias 00 conuenientias inter emptionem 8Ó permutationem, uide in glo.notab.amp; approbdn Eq^in uerbo, obtinere. C, de rerum permutât.Dico rem certam,quia ad hoc utfit permutatie, requiritur quod detur fpecies pro fpecie/iue indiuiduum pro indiui*
-ocr page 386-BNARRATIONES IN INSTITUT.
duo.utdotibi hanc ucftem^fitumihidasinam^Sienimdaturgcnu» pro gencre.Exemplum. Do tibi urnam uini, uttudesmihimod^ urn frumend: uel fpecies pro genere, ut do tibi hunc meum CodicG ut tu des mihi aliquod aliudtft, uetus,non eftpermutatio,fed do ut des«
Eft autem magni effeélus,hanc diuerCtatê inquirere,quia ex per* mutationc ontur Adio bonæ fidei.Ex do autem ut des, Adio ftridi luris.Sicuti quoep magni effedtus eft inquircrc,an fit emptio ud pet'' mutatio.Si enim eft emptio,eft contractus nominatus,in quo non ha bet locum poenitcntia.l.Sicut.C.dc Adion.Sd obligatio.Si autem eft permutatio,tunc eft contractus innominatus, in quib us habet lot»* pernitentia ante perfectionem contractus« Videgîof.S^ ibi Bart.^ Doc.inl.i.C.dererumpermutatio. Dicoadhoc ut contractuniiui* pleat pro fua parte,quia hæc eft propriifsima conclufio in hac Adio^ nc«Alioqui enim folent ex permutatione oriri plures amp;nbsp;diuerfæ A* élioncsad diuerfaquoq;tendentes« Qjuandoq; enim,ut dictum eft’ agitur adimpletionem contractus,amp; fie utres conuenta tradatur,^^ tune fiintcruenitftipulatio,agitur actione ex ftipulatu. dj. expiai’' to.C.de rer«permut. Autnoninteruenit ftipulatio, amp;nbsp;tunefiAeftur impleuit contract urn pro fua partc,poteft agere a tione præftnp^'® uerbis,uel actione in factum,quæ eft eadem,uelc5dictioneobeau- « fam ad rcpetcndum i'd quod datum eft, dummodofitrepetibift» ^^^ Nofx KHorem ^‘^ iriterefle« Et fie poteft in libello concluderc alternatiuc biftriam« polfemUhcUo Primo,Utadimpkatcontractü,ueldetinterefle. Secundo,utimpleat concluderc lt;1- contractum,uel reftituat rem acceptam« Vide Doc,in hi S^ 2« CJe tïr»««i. nbsp;nbsp;rcrum pcrrnuc.Doc.in ƒ Actionum autem,hic titulo noftro»
DE PETITION! HAEREDITATIS*
Petitio hæreditatis datur ei, ad quem res hæreditariæaheuiusde* fùncti de Iure ex Teftamento,uel ab inteftato fpectant,contra eûqui cas fine titulo pofsidet.Dico rcs hæreditariç fimplicitcr. Prime),quia daturpro rebuscorporalibus,amp;incorporalibus,ô^ pro omnibu« iuribushæreditarijs amp;nbsp;actionibus. Seruitutes tarnen prmdijshære* ditarijs débita? petuntur non ilia actione,fed uel negatoria « uelcom Fefforia.
Secundo,quia datur hæc Actio fine quis hærcs fit in folidum, fine pro parte ctiam minima.!.licet minimam.ff.cod.Tertic3,quia führe* busbæreditarrjscomprehenduntur res defun cti. Item res abeo poC fc(ræ,S^quoq;rcsdetcntæ, quæfeilicet remanferunt in hæreditatc tempore mortis defuncti,ut funt res depoficæ,comftiodatæ amp;c.qoe licet nc?n fint in effect u hærcditariæ,inucniuntur tarnen in hæredita*
-ocr page 387-LIB. 1111. TU. VI. DeAÄfomfcw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;178
tcJJtemuîdendum.^fin.iund.l.feq ff.cod. Non tarnen eft neCefTe quod in libello omnes res fpecificentur , quia in huiufmodi indicés uniucrfalibus^fufficitgeneTalispetitio* U Si mater» ff. de except, rei iud.Quartô,dico reshacreditariae,ad differentiam return feudalium ^^^ j^yj^j^^ ÔCemphiteuticarum,quæregularit€r nonueniuntin petitione bæ^pj^^j^^;..,^.,^.. reditwis. Hinc eft quod fi pater habet res haereditarias Si feudales, œ reo« KCiH-c eftîÿobftriausæreabeno , ÔC filiusuultliberariabincærealieno,‘«r ^o„. b, poterit abdincre ab ill a hacreditate^ô^ affumere feuda,fecundù D oc; hic»Dico alicuius defunéfi, quia ad hoc ut Kæc Adtio locum habe.» a^tequititut quod aftot illas reshaereditarias priusnon apprehen.. derit. Si enimfemel apprehendit, Slt;ftatim àpoffefsione cadit,non habet petitionemhæreditatis ad eas récuperandas,quia iUæ tes poft apprehenfionemnon cenfentur amplius defunÄr , fed res hæredis. Ideoqdatur aliud rcmedium,utpuiauclrciuendicatio,uel publicia îia,uelinteTdilt;ftum unde ui.Secundô dico defunfti^quia uiuemû nid la «fthsercdita8.USC ibi gloff» ff. pro haerede.Propterea neceffe eft Adorem probate ilium effe defundum , cuius haereditatem peut, quod fit pet famam publicam,uel alias rationes,de quibus uide dd » in l.fiquidem.G.folu»matri.ôe D oc»hic» Dico delute,quia fi com-peterethæreditasex aliquo ftatutofiueconfueludine contrains co-mune,hoc ftatutum fitie confuetudo debet déclaratif Dico exT efta mento,udab inteftato,quiaill» dux rationes fuut caufæ iftius A-
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftionis,amp;e ü left amentum eft conditum,debetinlibello exprimi,Si
y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non eft conditum,fed decefsit ab inteftato, qnoq debet exprimi in
\ hbdlo»DicofpeaantGmpliciter,quianibilrefeïtfiue quis fuccedat ', delundo per fc,Guc per medlam perfonam .Secundo dico fpeCta ut, \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quiafi AÖ;or agit ex teftamentó,debet probate peroftenfionem te.
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftamenti non ab oliti nee câcellati,bæreditatem iure inftitutionis ad
' te perùnere.bfi.G.deediCto dim Adria. tolbSiueroabinteftato fpe. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^M^A. aêtorem^tenetur probareVe effe proximiorem co^atu^, nel
' agnatum,Autentica,poftfratres.G.delegit.baeredib. Tertio dico fpeftant ,quianoneftneceffe,ponereinlibdlo,quodadiuerit ipfe
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AÄor hxreditatem tanquambacres .Vetendo enim dedarat fua uo*
luntatein,amp;C per illam dedar ationem fttaditio.Bart dnVgerit» ff* de acq,hxred.Dico finetitulo,quiapetitioViereditatisnon datut cotta titulo pofsidentem,niG fit titulu8ptocutatus,ud putatiuus.Tteft ra tio,quiaquiagitpetitionebç.rcditatisbabet nudum tnulum. P ofsi-densautem extit»babet quoq, titulum ,bC quoc^poffefsionem* Nlc. liot ergo efteius conditio fecundumbatto.inV.ptob^te ft.de petit» heted»Datut itaque contra cum qui dicit fe pofsideteptob^tede, tumnonfit,udptopoffeffote,utqü.itantumpofsidet,necbabetfuS
-ocr page 388-ENARRATIONES IN INSTITV T.
poffefsionistitulul.rcgulariterpS^ Lprohærede^fEcod.Et licet pof' dc^irpcMh f^^oï' regulariccr non tcneatur titulum aUegare fuæ poflefsionis,tagt; hxreditaiK, men in hac adionecogiturr€fpondere,quo titulo pofsideat. Lcoggt;*
C.depetido. hæred.amp;Lt.fEdeinterrog.adio. Eft tarnen cautdaJ^ quis poftèderitreshæreditariascx titulo,quod AAor intentetreiué-dicationem,quiairieanonfundatfecxfplo titulo , fed ex dommis fuo,nicdiantc perfona dcfuhdi. Petitur autem in hac adtioncquod index declaretAdorem haeredem effe,quo fado,reftituunturres hc reditariæ non iure adionis,fed officio ludicis dJ.Iicet minimâ^ffeO' Et in hacreftitutione ueniuntctiam frudus percepti ÓÓ percipiendi, quiafrudus augent hæreditatem.Dehis 00 fimilib.uide.l.Itcm uenigt; unc*^ ï.Item non folum,cum feq^ffeod. Et in hoc difFert à rei uendii cationc,in qua frudus uendicantur per fe à malæ hdei pofleftbre, u^ deBar.ind J.Item ucniunt.lKeo» Alias quoq; differentias inter rei «^ dicationem amp;nbsp;peticfonem hæreditatis,item inter interdidum quorn bonorum,uideapudDod hic. Etdicctur infr.dc interdidis latins* Dicitur autem hæc adio perfonahs in rem fcripta, quia eft quidem realisjjhabet tarnen aliquorpradationes perfonaIes,fecundumBar« in Efed etfi; ƒ, petitio.amp; ibitext.quoq^ff.eo.uide glo^cum ibinotaus in ^ hærcs quoq,',in uerbo,intelligitur,fupra de obliga. quæ ex quaß contrinafcuntur* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- t
Adiode dote eftfupratradata*EttantïjdeAdionib,bon2Efidd' DE ACTIONIBVS STRICT!. IVRIS, ’ '
Adiones ftridi iuris funt,in quibus nihil uenit,nifi de quo expr^^quot; fe adum eft.Differentiasinter adiones ftridi iuris amp;nbsp;bonæ fidei, m* de fupràdeadfô.bonæfideiiDicuntur autem omnes adiones fei^ iuris,quæ nonflint comprehenfæ fub adionibus bonæ fidei,quaks funt Condidio certifpccialis ex mutuo,Condidio certi generalis lt;* alrjs contradibus»Adio deconftituta pecunia. Adio in fadum ^^ lurdur.defcendens.AdioctftipuIatuamp;fc, Condidiones certifpe^ cialcs amp;nbsp;généralcsfunt fuprd tradatæ de mutuo.
: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DEuACTÏONE .DE CONSTITV-
* b ff - tapdunia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;‘ '
Adió de conftitiïfa pecunia eft adio perfonalisjqua agirnus co«* tracumgt;qui pernadum padum fe conftituit foluturum id *, quod priusexnudo pado, uel alius quidam exquacunquecaufadebebat» JMateria iftiüs adionis frequens eft,maxime inter mercatores*Dico in ddlnitionepef nudum padum, quia fi' per ftipulationem quisfe conftituiiTet foluturum,hæc adio non haberet locum ƒ fed condi« dio certipuel adio ex ftipulatuXft quis certum.fEfi cert.pehSi fuprà de uerb,obli.in prin^DicaC: Conftituit,quia fi conftituifièc tertiumy ut fob
-ocr page 389-LIB» nib Tib VI» DeAaionihM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179
Utfotucretid quod Sempronius debebat, nonualcret conftitu-turn, quia eflet omnino faftum alienum.Si autquis conftitucrec Tiuum,utfQlucrcc,quodipfcrcftitucns debcrec, ualeret confti-tutu,tenercturlt;^ conftituens , quiainteUigitur promififle faftu proprium»l«qui aut.$.iUunc.glo,in uerb.fed etfi quis.fF.de conft» pcc.Dico quod uel ipfe ex nudo pado, quia in conftituto requi ritur quod pnus débita fit^Aut ex naturali amp;nbsp;ciuili obligati one fimul. Autex naturali obligationc tantum,quæ ex nudo pado nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
proucnitjecundum gl»hic in uerb.conftituerint» Sed in hoc di-ftingue, Autloquimur de eo qui coftituit fe foluturum id, qd i-pfemetprius debebat*Ettuncfi debebat naturaliter tantS,utex nudo pado amp;c»iUud conftitutum eft magnç utilitatis, quia or-ta eft Adio quam pnus non habebat creditor. Si uero debebat naturaliter Sc ciuiliter fimul, tunc nihil opcraturhoc conftitutu, nifi quod creditor habet plurcs adioncs, cum ex priori obliga-tione potuiffet etiam fine conftituto experiri»
Aut loquimur de co qui conftituit fe foluturum quod tertius debebat,amp; tunc non rcfcrt,ex qua obligatione debeatur, modo non fit ciuilis obligatio tantùm,quiafuper ilia conftitutum fieri nonpoteft,nifi conftituens feiat effe tantu ciuile débita, de quo fe folutura conftituit.Tum cnim quocp ualeret, quia donate ui-derctur,pcrl.cuiuspcr errorem.d-de reg.iur.Dico,uel alius de-, bebat, quiaquis poteft ft conftituere foluturumquod alius débet,etper hoc principalis debitor liberatur.T ransfertur obbga. ho in conftituentcm,cius(^b3credcs,l»t’C.de conft.pecu. Dico 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex quacunep caufa,quiain coftituto, quodfitpro alio debitore,
1 non attendimus, fiuc is naturaliter tantum , fiue naturaliter Si i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciuiliter fimul debeat, fed id tantum , ut obligatio transferatur
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per conftitutum in conftituentem,dd,v.C»codem»
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cavsaadionisdeconftitutapecuniaeftobli^tio.Fftius aut^ „
obligationis caufacftnudumpadum ^noft»bic»Et licet de lure ciuili regularitcr nulla oriatur adio ex nudo pado.l.lurisgenti um^cd cum nulla,8lt;.§.Quinimo.ff .de pad.Hoc tarnen fallitfc-Cundu comunem opinione in conftituto, in quo ex nudo pado oritur adio.Bt eft ratio,quia boe nudum padum apponitur fu-per debito iam naturaliter contrado.ldeo potius opcratur pdu dione adionis,quam fi apponeret fuper debito cotrabendo .Ut bocht propter geminatione promifsionis , cp fcilicet per nudo. paduidem bis pr omittit.Sunt Si alb cafus fpeciales ,in quib .ott ^ Vur adio ex nudo pado ,qs uide in gl.bic,in uerb ,t\ulla,etcopio ' leper D daftP oftunt abt ft conftituere omnes qui aboq obligari prjftuutf
-ocr page 390-ENARRATIÖNES IN INSTÏTVT. quot;nbsp;' ponunt.Hinc fequitur quod pupillus, furiofus,mutier et fîmite^ perfonæ fepro aho foluturos conftituere non poflunt. Et nota quo cji obiter, conftit uturn non tantum fieri in conftituta pecu* nia, Icdinqualibetaliare,quæinobligationemdeducipoteft* Quibus autem modis conftitutiotollaturjuide Infti.pertot.qt**-bus modis toll.obligat»
LIBELLVS IN ACTIONE, DE CON. ftituta pecunia.
Cum Titius rt egoefTemusineademnegotiatione, ipG?c^ opu* baberet pecunia,rogauitme, utioo. aurcoseimutuodarc,quos ica à me acccpic,promittens ad proximas Calen. Marj fe folurU' rum. Calendis aut aduenientibus creditam pecuniam numerate non poterat,ideo(^ Seius per nudupaiftu illos aureos fe folutuquot; rum conftituit,quia aucex illo conftituro Sems cfficacitermit’t obligatus eft,peco cum condemnan ad danduuel foluenduiH^’® 100. aureos. Ethidibellus proCedit,G’ quis ft conftituit foluttt* rum , quod alius debet.Facile autem poteris mutarenarration? incafu,quoquis fe conftituitin id,quodipfemetdebcbatpti^^’ DE ACTIONE IN FACTV?*1 EX lureiurando.
Adioin faÄu ex lureiurando cft,quaagïtis,qpöftuïantca4 tierfariofuo in cotinentiiuraueritinformiterqdiibidebcd» “^^ cum res fuas pofsidere.Dicoin definitionc,agit, qa heca^io.p-* prié locu habet,quando iuramentû eft delatum a reo ipfi a^on» lit iuret fcilicct fibiqd a reo deberi. Tunc enim oritur âébo in ^ Ótum ex illo iureiurando, nec quæritultra utrumreus aftoriah nbsp;nbsp;I
quid debear, Sed tatumanatftoriuraueritfibiquiddeberi.Eth ebuftiterit de iuramento,damnat reus.Et Gchabechoceafuiio^ mentum effeeftu naturalis obligationis,dequo Só alrjs mukisno AiifxwwwfK tab.effelt;ftibus iuramenn,uidcIaf.hic.Si autem aeftoripfeinindi topr^ftito i cio reo detulerit iurametum/rcusep iuraucrit fe a (ko ri nihil deb^ reo oriaturA- rejet quærit utrum ex illoiuramento Oriaturreo atkioin factum. HuMf^dunt’ j3.j diftingue: Aut reus iurauitin ad^ione perfonali,id eft,ft noct fe obligaeû ipfi acf ori,amp; tunc iuramentu parit tantdm exceptio ncm,qua reus fe défendit contra Alt;ftorc, fi denuo adeandeob* ligationêegerit» Aut reus lurauit in adlioncReali.Et tunc fi iura uit Gmpliciter negatiuc,fcilicct rê no effe acloris.Ec quoep ex il* lo iurainêco non oritaAio, fed tantuexceptio-Siuero iuraucrit '• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;afFirmatiue,fcilicctremquaalt;ftor petit, fuam effe. Tunc ficarcs
aliquo cafu ad adtore perueneric,'habet reus ex iuramento adio nem infadum contraadorcm pofleflorera» Non tarnen contra .■ nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quem*
-ocr page 391-116. 1111. Tit ¥1. De Agiotai#*
Igo
(juemlibetpoflcfibremjfcdtantumcontraeum^proptcf cuius delà-tionem iuraujt,gloirhic in uerbo, deberi. Dico poftulante aduer-fario,quiafi Adonuranctnemine poftulante,necdeference, ex tali iuramento plane nulla ohretur Adfio. Sibi enim tantum iuraHet U i)»^.Eum cumquo.fFdeiurciuran. Dicoincontinenti, Ideo quod in quolibet iuramento deiato,iacitcineft conditio,fcilicet utiurctur incontinenti,alias nihil prodeft. Itaqueiscui deferturiuramentum, caucus elle debet, ne dicat îuolo deliberare , utrum uelim iurare, nee ne. Qyia tunc propterinteruallumiuramentum non ualcret, Nififueritdenouodelatum,quod reus non facile faciet, G fenferic aelorem fuamintentionem probare non pofle. Item propter illam delibcrarionem,pofsitReuspocnitere, amp;nbsp;iuramentum dclatum re-uocare,quod tumenctpræiudiciale Adori. Maxime fi fuæ inten-tionis nullas alias haberetprobationes»Pcr lufiurandum enim de-latum probareuHoc tarnenpoteftdicere Adorfeuelle iurare,fed petatdilationem ut debberet quid iuret,fccundum Barto* in l.non «nt.^fin.ffde iurciur.Dico iurauit,quia hæc adio propriê non ori turniiîab Adorefucritiuratum,uel iuramentum poft delationem à reoipfi Aftorircminiirn.Hoc enimp€rindchabetur,acfifuiftètiu-. ratum.Diftinguetamen.Aut fuitiuramentum ab adore acceptum, amp;nbsp;tune reus pcenitere nonpoceft,ita ut iuramentum reuocet* Si üc-rd pcenituerit,habeturprorcmiftbd. Nonerit.^fin.iundal.fcq^ff. de lureiur.Aut iuramentum ab adore delatum non eft acceptatum* Et tune poteft Reus pcenitere ante acccptationem,amp; per confeques iuramentum impunè reuocare. 1. Si quisiufiurandum.C, de rebus cred.gloifinhmanifeftæturpitudinis.fftde iureiur, Iuramento au-tem præftitonon ampliusquæritur utrum reo quiddebeat, fed an iuratum fît. Agitur enim tantum non ex priori contradu , fed ex iuramento.Et hoc adeoucrum eft, quod etiamfî reusuoluerit P’* O'A« aaJiaftti' bare Adoremmaleiuradc,nontarnen auditur.Quia periuriumha- re«« uolispro betDcumregularitcr ultorem Et index credit iuranti»Uti*C«de re. fclt;«»-e aßorew bus cred* Dico informiter, utquia Ador iurauit fimpliciter quid ’’’*^^*‘jP» fîbideberi, nec tarnen adiecitcaufam exquadebeatur.Tuncenim immediate ex illo iuramento oritur adio in fadum propter quen-dam quafi contradum delationis amp;nbsp;acceptationis iuramenti. Si au-tem Adorformitcriurauerit,adiedaq; aliquacaufa , ut fi iuralfet ex caufa mutin' fibi deberi. Tunc datur Adioutilisexmutuo, uel ex alio contradu celebratO;,quæ nata eft ex hoc iuramento. Habetur enim iurarhentum pro ueritate.k fi duo*^. fiquis iurauerit, cum ^ fequent. ff. de iureiur. Sed hæc differentia de iuramento formicer uel'infotmiter fada , procedit in Adione perfonah.
• Si
-ocr page 392-ENARRATIONES IN INSTITVT.
Sienim Aélor furet inAdioncreali rem fuamcflc,comp€ti’t tam uri* Ijsrei uendicatio,quam Aóio in fadum exiureiurando, fiuc fornix tcr,fiue informiteriurauit,id cft,Gue adieceritpOuc non adieccrit CJ^ qua caufa res fua fit.Dico quid fibi deberi propter Adioncs perfona les,in quibus maxime fokt iurari. Dico reumremfua pofsiderepro pter adionesreakspinquibusquoq; iuratur. Pronomen enim fuum
. nbsp;nbsp;præfupponit dominium,uel ius in re pofkiTa amp;C* Et nota obiter elt; S»ociX- iuramentoAdoris^nontantumipGAdoriadionemdari,fedetiani mento, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TCQ deferenti iuramentum , ut fi iuraikt fc emilTe domum à reo pr® lOO.Ex hoc iuramento Adoris competunt due Adiones* Priroum, ipGAdoriadioexempto,quaagi£ ad traditionem» Deindedatur quoO; aduerfario utilis adio ex uendito, qua agit ad precium. d.l*^ duo» ^ fi quisiurauerit,^ ƒ. Marcellus, ff*de iureiur,
C A VS A iftiusadioniseftipfumiuramentfi, quod habetur pr® quodam quafi contradu propter rei deïationem,amp; Adoris accepts tionem.Hinc eft quod hæc Adio recenfetor inter pcrfonaks,amp; ha-* beturpro AdioneNatiua,quianafcitur ex iuramento, quodhabe* tur pro quodam quafi contradu.Quotautem fint fpeciesiurameo* ti,bic non dicctur,fupra enim de fideicommiiïb uniuerfali in ^ hn«di dumeft. Hæc autem Adio propriêloquiturdeiuramentoindicia* li,quod feiheet pars parti defert in iudicio iudice approbante»
LIBELLVS IN ACTIONE IN FA* dum,cx lureiurando.
Non poteft certa forma libelli in hac Adione trad^ cùm multiki* miter iurari pofsitduratur enim in Adioneperfonaliduphciter,in* formiter amp;nbsp;formitCr.Et quodlibet iuramentum habet propriamfor mam IibeIIi,Dcinde quoq; iuraturin Adione Reali, formiter S^ “** formiter* leaq; in formatione libelli narra primùm qualiter ivraoc* ris,amp; fecundum uarietates fadorum narranda eft conclufio, ut ^^ beet agendo realiter concludas rem tibi reft it ui. Agendo uerdpcrlo* nalicer,rem tibi tradi uel dari amp;C«
SECVNDA PRINCIPALIS Adionumdiuifio,
Secunda principalis Adionumdiuifio eft, quod funt autCiwlcsgt; aut Prætoriæ.
Ciuiks dicuntur,quæ ex ll.ciuilibus introdudx funt* Et funt hx
t. Rei uendicatiol nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41 2» Adioad exhibendum, ^,
3* Confeßbria^ Negatoria* ö»
Adioncs prxiudiciaks*
Petitio haereditatis* Famili»hercifcunda:.
7* Com*
-ocr page 393-|
LIB. UIL Tit, VI. TitAiiMM» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»8l | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Q.VARTA DIVISIO.
Qjiædam funttranfitoriæad hærcdcs,quidamuerô non item* Deiftisduabus infra dicemusjn tit.de pct'pct.ôd tempo.a^io* ‘^’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QVINTA DlVlSlO.
Quædamfuntfamofæ,quædani ucrô non item. Dehacdiuifio-fteaudiemusin ^Ex quibufdam^infra de peena terne. litig.
‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' SEXTA DIVISIO.
»' Quidam funtDiredæ, quædam Vtiks : DircAæ dicuntur quæ Erfreß«, öriuntur exipfis uerbisIegis.Vtiles uero quæex mete kgis,ut G grus Vttiw» fecit pauperiem,non poteft daridireâa aóio, fi quadrupes paupc-ricmfcci(redicatur,quiagruseftbipes. Datur itaqp utilis ex mente iUius legis»
-ocr page 394-ENÄRRATIONES IK INSTITTT,
SEPTIMA DIVISIO.
Q^ædam funt diredlæ,quædam contrariai» Et de bis fuprà dix^ mus,ut de Adione Depoßti,commodatidireda Ôd contraria»
OCTAVA DIVISIO»
SMgufdret. VtuHtrfde!,
Gduulet,
QuædamfuntSingulares,quædam VniucrfaIlt;s,quçdamuerogt nérales«SinguIares funt,quando pctuntur res Gngulæ.ut in mutuo» commodato,8C fimilib .contradlibus» Vniuerfales funt,quæ de füll’' gnifîcato multa in fc continent,ut petitio hæreditatis, adio de doft# adlio de peculio,fecundum Bar.in l.i«fF.de edendo. Generales funt? quæ habent fub fc multas fpecies ad inHar generis dialedbci, quaU* funt Adlio prb focio,Adbo negotiorum geftorum, tiitelæ pro red» dendarationeadminiftrationisSde. Etomnes Adliones générales funt perfonales» Quæ autem fit differentia inter Vniuerfales Ôd Ge* nerales,ôd quomodo in unaquaq; concludatur, uide laf in ht» lundi» glof mag.ff.de ædendo.l.pro focio arbiter, ff. pro focio.
NONA DIVISIO.
liäiut. Quædam (tint Natiuæ,quædam Datiuæ. Natiuæ dicuntur aîiquam caufamhabent,cx qu’a nafcuntur,ut funt quæ onuntuf J^ dominio uel alio quodam iure.Item quæ onunturcx contradi^»^ Ddtiint. dclidis» Datiuæfunt quæ nonhabent caufam ex quaoriunt«!^quot;^® danturtantùmâlegecxquadam æquitate^ uteftcondidio «* adlio in fadlum uel præferiptîs uerbis,inquibufdam cafib.Viddaw in ƒ. rurfus,in fi»ferc.fupr»cod«
Depofteriore autemdiuifionc,quôdfcilkctquædam funt Arb* trariæ,quædam non,infrà dicemus circa texan .^ prarterea^infrf^' De alqs diuifionibus,quaks funt pcenæ perfecutoriæ,rei perfecu^®* riæ,mixtæ,quæ dantur in fîmplum,duplum^triplum,uel quadr^P^^ amp;c«didum eft fupr,dc Adio.perfo, Et hæede Adionib,hocniolt;î® dixiffè fuffîciat.
SEQYlTVR TEXTVS EXPLICATION VERS. Tlanè»
Exceptio,id eft,is cui res furto fub tradia eft, primum ut fur pro* pter illud ddidium puniatur^deindequoq; habet rei uendication«^ qua uendicat rem fuam furto fubtraham. Poftremo, licet domimU rei furtiuæ uero domino per furtum non fît ablatum, tarnen quoque poteft contra furem adiione pcrfonali, ad dandam illam rem» amp;nbsp;hoc eft fpeciale in odium furum, quo magis pluribus aAionibus teneantur.
V ERBO, Afcritorciuxorue,
adho,
-ocr page 395-LIB. nil. Tif. VI. De Afliontbut, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;82
adio,8^ hæc eft nunc translata in adlionem ex ftipuIatu.Lket autem aftio ex ftipulatu fimpliciter fit ftridi luris,tarnen quód hoc cafu fur rogäta eft in locum aiftionis ref uxorive,quæ fuit bone fideipCenfetur amp;nbsp;ipfa eflèbonæ fidei in hoc cafu,quia furrogatum fapit naturam ik Iius,in cuiuslocum furrooatum eft*
'Pra^ttred^ DE ACTIONIBVS ARBITRARIIS.
Adiones arbitrarix dicuntur aêtioncs ftriefti iuris,in quibus præ ter naturam A ét io nis propofitæ exercetur ofticium iudicis msreena riiimaftioni deferuienSjptoptcraliquod aCcidens éxtrinfecuni, fc-cunduniBarMnl.unica.G«ubiconuen.quiCcrdo.da*pro.Et dicuntur arbi£ran'æ,non ideo, quod fit proprium nomen Aeftionis , fed quiaexarbitrioludicisdepcndct. Inde diCuntür arbitrariæ* Dico, ftridiiuris, quianullæ alt;ftionesbonæ fidei funt arbitrariæ Qjiot-quotante arbitrariæ funt,ômncs funt ftriéliiuris, Et omnes aélio-nes ftriéb iuris,quæ dantur ad reftitutionem, fîue exhibitionem rei, fiue funt Reales,fiuc pcrfonalcs,funt arbitrariæ. Sicut inkin diuifio-ne latins diccnius*Dico præter naturam aélionis propofîtæ,ad dif-ferentiamaélionis bonæfidei,in quibus iudicis officium mcrcena-rium etiam feruit,non autem præter naturam aétionis, fed fecun-dumnaturam*In adionibus cnim bonæ fidei ueniuntufuræ amp;nbsp;in-teredè propter moram ex natura aétionis,Sé iuratur quoq; ex natura adionis in fitem» Inadione autem ftridi iuris ifta fieri non pof-funt,fecundum naturam adionispropofitæ. Tarnen quando æqui-• tàsfuadet,îudex præter naturam adionis habet etiam intereffè utri-ufq; partis accidentafiter,prout uiderit expedite ex natura negotq. Exemplum : Si egiffem contra te rei uendicatione,tu^; mihi ad reftitutionem rei fuifles condémnatus,8é fententia tranfriffetin rem iudi-catam,mea quoque intereffet rem rcftitui,ftatim poft condemnatio-nem,nec tarnen reftituiftbpoffum â te petere illud Intereffè» Sed pc-titioillius Intereffè non dependet ex natura rei uendicationis, fed eft accidens extrinfecum,quod principali adioni non inhæret.Ideo im ploro officium Iudicis,ut exarbitrio fuocondemnetmihireum in id,quanti mea intereft,rcm reftitutam non effè. Dicooffïciumludi-cis mercenarium,quia nobile officium Iudicis adioni non inferuit, utinfr.diccmusdeoffi.Iud. Dico propter accidens afiquod extrin-fécum.QuiailIudquodin Adionibusarbitrarqspetitur,nondebe. tur ex natura Adionis propofftæ. Sèd quia extrinfecus accedit» Sunt autem Adiones arbitrariæ duplices,Reales amp;nbsp;Pcrfonales.Rea-fis arbitrariæ funt : Adio ad exhibendum,Rei uendicatio, Publicia-na,Seruiana, amp;nbsp;quad Seruiana» Et dicuntur ideo Arbitrariæ , quia h
-ocr page 396-ENARRÄTIOpiEi? IN INSTITUT,
lî reus iußus eft exhiberc,nec exhibet,uel rem reftKucre,amp; non reftP tui't,codemnatur ex arbitrio ludicis ad Interefle.Perfonalcs arbitra* riæ funt omnes Actiones ftridti iuriS;,quæ competunt ad rem reftitu* cndam»Lqui reftituerc,in fin.fEde reiucn»quaks funt: Adcio noxalis, Interdidum unde ui\ Adio quod metus caufa^Adio de dolo, Adio qua i'd pctitur,quod certolocopromiftiimeftjfiineo loco non præ^ Âaturi
G A VS ÀE Adionis^rbitrariæ funtcontemptus ludicis Ôdcoi^ tumacia.Si enira qui» â iudice iuffus fuerit foluere Ôôc»amp; contemnit» ïmploratur contra eum officium ludicis , ut ex arbitrio eius quoquc condemnetur ad interefte,
EFFEGTVScft quôd in cis plerunq;duæfententiæ proferun«'» una de re reftituenda,exhibenda ud foluenda. Altéra qua cotempio’‘ dlius Cententiæcondcmnattir ad pccnamudinterdïè*
An lènteatU nbsp;nbsp;nbsp;^ Curareautc/ti^ ') Quôd fententiacerta ualeat, noneft dubiu. Au
wetruMkut. autem incerta ualeat,dubitari poteft. Tu die fecundum Baruin hin» C»de fenten.quæ finecertaquant* prof. Aut certaquantitas repeti» tur in adis probatoriis,amp; fidem facientibus,ut in inftrumentis/on £efs:onibus,ud indidis tcftium,amp; ualet etiam incerta fentêtia^q^a poteft referri ad ada. Aut in adis probatoriis non reperitur c^f^® quâtitas,Sed tantum in adis afrertorqs,ut in libello ud pofitionif’“^' Ettunefententia propter incertitudinem tftnulla. Yidedoc* hiG^ præfertim D Jaft
A» peS^w i«- nbsp;nbsp;nbsp;Perbo etiamß de incerta (Quantitäten) Quaudo quæritur, utro^ P^»
wu miibeUo ticio incerta in libdlo ualeat,diftingue fecundum Barto* in Lij»C*dlt; Mk^t, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fen.quæ fine cert.Aut proponitur adio uniucrfalis, ut petitie ha’r£gt;
ditatis»uel adiode doteJtem adio generalis,ut adio tutelar,pro ^^' cio,negotiorum geftorum,8^ procedit incerta petitio, ficuti quoq^’^ incerta fententia,Aut proponitur adio lingula ris,ut eft adio cxi^^ tuo amp;c.Et tune, Aut eft obligatio fimplcx,id cft,non alternanua^b^ fubdiftingue : Aut in libdlo non poteft deelarari certa quantitas,k“ declaraturinfententia,utquandopetitur Intereflè:, quoddep^iî^^ ex arbitrio iudicis.Et procedit petitio incerta. Aut in libella P®^“^ exprimi certa quantitas.Et non ualet incerta petitio. Aut non eft ob ligatio fîmplcx,fed alterna du a,ut h oc modo’ PromittismihiSticbn,-aut Pamphilum^Et tune fi dedio eft debitoris, ut det quem ipfe udt, amp;nbsp;ualetincerta petitio*Si uerô eledio eft creditoris.Ettunc,quiapo tuit dare certum libellum,non ualet incerta petitio,Vide lafo.Wc m Ver» aliaergo, •
§, Compenfattones,) Compenfatio eftdebitiS^ crediti interdis contribudo»I.i.fEde comp, Et ideo introduda eft,quia neftra inters
-ocr page 397-LIB. int T/f. VI. De Aaionübat^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îS?
eft potiusnon foluere,quàm folutum rcpctcrc^UiqÆeo.Habct aute QnHohaiedi tunccompenfariolocum,quandoab utraq; parte debetur quântas,/oct»r. campen uclaliquid prorniflumeftin genere, Si ciufdem generisutrinq; L ril^**°' conftat,cum fimilib. C. de compen* Secus autem in debito fpeciei^ quia compenfatio non admittitur.Firautem turn compenfatio,quâ, (^^„jofj^t do à partefueric oppofita »Non autem ipfo lure, per text.nofirum compenfatio. hiedn déliais autem fit compenfatio ipfo Iure,ficuti uidemusin dc-lidisamp;fimilibus»
QVOD CVM EO, QVI IN ALIENA PO. teftate eft,negotium effe dicitur. Tiu VIL
f Illudpropricßruatuny^rcuiurhocS.C.ccffaLt^ quando pecunia mutuô accepta eft uerfa in utilitatem Ëlpfam.uel patris. Quia nemo debet locupictari cum alterius iaclura.l.Nam hoc natura ff,dc coo. di.indeb.
DE NOXALIBVS ACTIONIBVS» Tit. VIIL
Jnuerbo udutißrti*') Et fie uides AÂionem noxalem non efie pro-pdüm nomen Actionis,fed potius adieÆonem, ut cùm dico ; Adio furiinoxalis.Adioiniuriarumnoxalisamp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
DE HIS, PER QVOS AGERE POSSV-mus* Tit» X.
Nhoctit tradaturdeperfonis ,quæalieno nemincin iudicijsconuenircS^ conuenirifoient,qualesfunt; Pro-curator,Ador,coniunda perfona,defenfor,excufator, Syndicus,Curator,Tutor amp;fc,Qj.iia autem hic duprin cipaliter eft de procuratoribus,dc lUis pauca dicemus.
Dicitur autem procurator is,quialicna negotia mandato domini gratis adminiftrat» L tin prin.fEde proc»Dico mandato^quia fi quis fine mandato alicuius negotia g€rit,non eft procurator, fed nego-dorumgeftor,ut habetur pertot.tit.fF»0lt;C*dcncg.geft.Dico do- nbsp;nbsp;,
mini,ad different!am tutorumuelcuratorum,conegiorum amp;fimi-!ium,qui cum proprie non fint domini rerum quib.præfunt,fequi-turquodetiamprocuratoresconftituere nonpofsint. Conftituunt a^uem uel Adores ucl Syndicos.l.Necciuitatis.ff.de procu. I.Ncquc tutorcs.C*deprocu. Dicogratis,quia fiprimumdecerta mercede præftanda conuentum fuiftet,non effet conftitutus procurator, feef operarum locator,ncc effet mandatum,fcdlocatio,quia mandatum lt;ft de fui natura gratuit urn. U»»in fin. ff.m anda ti. Hoc tarnen intdbgi
1 i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h iq
-ocr page 398-ENARRÄTIONES IN INSTITUT.
debct,ut procurator à princi’pionegotq nihil certi exigatpronegO' tio gerend o. Sec undo, ejuod non pacifeatur de cjuota litis. 1. Salariu» fEmandatiJUitera G.de proc»Mandato tarnen fufcepto,ÔC negotio expedito tacite poteft pro remuneratione laboris fui falarium accip^ re.d.I.Salarium.fFmandati.dJJitem.
Quod autem dici fokt, procuratores infames eiTe^intenigedeil^ lo qui pacifcitur de quota litis. Sunt autem procuratores duplk«» Procuratores ad negotia,8c procuratores adlites. Procurator ad negotia is dicitur,qui ex mandate alicuius extra iudiciu negotia e^^ quitur,qualesfuntminiftrimercatorüamp;c.Etde ijs non loquiturtitr nofter.Procuratoresautem ad litem dicuntur,qui ex alicuius mada^ to eius negotia in iudicio exequuntur. Et de illis loquiturtitnoft^^-Sunt autem duplices» Quidam enim conftituuntur in rem fiue ca«^ fam alienam.Quidam uerö coftituuntur in rem fuamd.Procurator (Ede proc,l.Iu(ïurandum»Ia» !♦ ^^ fi.fE^de iureiur, Procuratores adlit^ in caufa aliéna dicuntur,qui ex mandato al tenus in iudicio ciusnot”^ ne aguntuel defendant. Ab Adoribus conftituti propric dicuntof procuratores. A reis uerö conftituti propric dicunturdefenfor^®’ Decautionibus Sófatifdationibus eorumdicetur in tit.fcq,
C A V S A iftius procuratoris ad litem in caufa aliéna eft mandat conftituentis«Nifi enim coràm iniudicio, uel per feripturamp^’^^’“ cam,uelpriuatam conftituantur^ita quod de mandato cond^r^'^ê^ lariter non uakt conftitutio,ut colligitur ex Cle,f»cum gl. depf®^*^* uel ft non habetmandatum, cautio de rato elEicit,quód admit^^^*^* Mandatum autem per quod procurator conftituitur,€ft triph^’^Pf ciak,generale,0ó mandatum cum libéra,De quib uide c.Qui ^d ag^ dum,extrâ,de procu.in vi* Procurator in rem fuam,propricdiült;:^‘' is,cui ex aliéna caufa utiles adiones ceduntur,quasnominefuoin-^^ tat,diredis penes cedenteraremanentibus. Etnoscxplicauiniu^’® tihde proc.in proceflu*
DE SATISDATÏONIBVS. Tit. Xk
ATISDATIOeftfecuritatisredditioperidoneosfidr a iuffores.l.i.ff. quifatisd.co. Dico fecuritatis redditio# a quia fi aduerfarrj noftræ promikioni ftarc noluerint»*^^ s® nemurillorum defideria adimpkre.d. I. i.Pico perfide^ püf^idrntiwiw iuftores,quia bic proprièno fit cautio per pignora*Qui enim im^o r«rm7«Jido*’^’^^ pofsldcntÿCjuæ loco pignoru habentur, in iudiciofatisdareno litudiirc. nbsp;nbsp;compelluntur.l.fcicndum.in prin. ff. Qui fatis.co.Sitamenreusconz
uentusnonhabensinvnobilia^iurauerit fenon poikfatisdare fidc* iuflbrijbus,ftaturfuaciuratoriac cautioni.^Sedhodie,cuin fmilib.
-ocr page 399-LIB. Ilir. TA. VI. DeAaionihitt* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»34
hic ti'.no.Dico idoneos, quia fidduffores , per quos huiufmodf fansdanones fiunt, debeteffe idoneï, duplici ranone.Pnmó eir cafacultates,deinde circa facilitatem coueniendi. Circa faculta tes dicuntur idonci,ß finit locupletesJ.ij.in prin^fE Qui fatifda.-cog.Fadlitate conueniendi dicuntur idonei, quando non funt priuilegiatæ perfong, ut mulieres uel minores , Iterrtjclerici uel fcholaftici,quitantum coramfuis iudicib,conueniuncur. Autê» Habita.C.Ne filius propatre.c. Si diligcti,extr.de foro compe. Item qui non fit potens,nec rixofus,uel calumniator,quod facile pofsitconueniri 8Cc,fecundum Bar.in d.l.ij»ff.qui fatifd.coggt; Fiuntautfatifdationes bifariâm. Autenim fiuntperipfos prin cipales,aut per eoruprocuratores.Circaprincipales diftingue: Aut loquimur de Adorent olim tenebatur ad duas cautiones, dequibus uide glan^fcdhodie,in uerbo, nullam, hi« ti.noftro, fed illg hodie non funt in ufii. Aut loquimur de reo, ÔC hodie tan turn tenetur fatifdare iudicio fifti, boe eft, quod uelit expedare iniudicio ufep ad finem litis.d.^fed hodie,hic titulo noftro.
Et promittitin hac fatifdatione reus, quod uelit fiftere in iudi cio. Fideiuffor autem eins promittit fecuraturum, quodfiftat reus, alias promittendo fadum alienum, non obligaretur ^ fi quis alium,fuprà de inutilibus ftip »
Quando autquæritur,quamdiuduretbæcfat(fdatio, diftin-guc:Autquisfidciufsitufœadceruimtempus,ctteiiecur ufep ad illud tempus, 6ó nó ultra, Aut promifit Ümpliciter.Et tune, Aut fuper promifsionc confeda eft publica fcriptura,amp; perpetuó te netur, Auteftconfedafcripturapriuata,Etfubdiftingue : Aut aftor negligitagere,amp; tenetur fideiuffor rei tatdm ad duos mê-fes.Autagitc5tinuè,8ó tenetur fideiuftbr ufep adfententia, quæ poteft dinerri ufq^ ad triennium.l.properandum. C. de lud.ui-degl.H'icind.^Sedhodie,inuerbo,ad terminum.Committitur autemilla fatifdatio ad interefled.q^fin^ff qui fatifd.cog.l.fi.ff» fiquisiniusuoca. non ierit. Et licet hodie principalis couentus non tenetur fatifdare de iudicato folucndo.d.^fedhodie.Hoc ta men inteUigitur pendente iudicio» Verum poftlatam fententia tenetur de iudicato fatifdare etiam hodie,fecundum Bart, l.fi de bitori.ff,dciud.arg.l»debitoribu3, Verf.Hi qui tibi.ft.de re iud.
Circafatildationes Procuratorum quoep diftingue : Aut loquimur de Procuratore Adoris , 8c tune fi conftat eum habere mandatum,uclfiador prefens in iudicio dus perfonalegitima-uerit,nihil fatifdat. Si ucró de madato dubitatur,cauet de rato» Eft tarne in elediôc Procurator!s,an uelitcaucre de rato ,ur pr^ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b iiq
-ocr page 400-ENARRATIONKS IN INSTITVT»
bare mandatum. Item cauet de de fended o in caufareconuenhO^ nis.Si autem conftitent cum non habere mandatum, non admit titur etiam cautione de ratOjNifi pro conmnda pcrfona.l.fedS^ hg.ff.de procura. Aut loquimurde procuracore rei.Et die quod tenecur fans dare de ludicato foluendo , necdiftinguiturbican habeat mandatum uel non,an pofsideacimmobilia, uel nonpo^ fideat.lndiftincfleenimtenetur cauere deiudicato foluendo,qu? fansdano continectres claufulas,de re iudicata foluenda, derco defendendo,8ó de dolo malo abfuturo»
Circahanccautionem tuita die : Autreus principalis eftab' fens,amp;fitillafatisdatioper alios idoneos fideiuffores, Amf^ præfèns, SC poteflipfe prom it tere fob obligatione rerum fuif** in iudiciOjUel^xtra, AÂori de re iudicata foluenda»Et releuatuf procurator à fatisdatione^.Sin autem,hictitulo noftro. Et opt^ ratur ilia fansdano tantum,quôd mandatum Procurators mo^ te domini non finiturd.fi defun^lus.fF.de Procurât. Durât aut« tantum in una inRantia, quia fi fueritappellatum, non ten^^**^ Procurator in caufaappellationis ex prima fatisdatione, 1« tu^^ apud.ff.de iud.folui.
“ “ PER PET VIS ET TEMPO R ALT bus Acflionibus. Tit. XII.
N hoe titulo babes duasAótionum diuifionesT^'’^® quód quædam funtperpetuæ, quædam uerd temport les.
Perpetua? dicuntur,quæ longiori tempore iiiount/ Inquibusdiftingue : Autloquimurde Affionibus Realibus. Et die, quód ufucapione amp;nbsp;præferipnone tolluncür,fi feilittf Qgott/^-«ÎKrfipoffefforiufto tempore, amp;nbsp;continuopoflederit. ISamfîqu*® ^^iUt^'° *^”^*^^^*^^’^^*^^^^*^^”’ mobilem,duratilla Affio per trien nium-Si uerô immobilem , per decennium inter præfentes, amp;^ xx.mt^** abfentes.De his uide quæ diximus fupr.de ufucap.amp;^praefenp» Aut loquimur de Affionibus perfonalibus. Et fubdiflmgue. Aut loquimurde ciuilibus, amp;nbsp;durât triginta annis.l. ficut, cum fimilib.C.de prefcrip.triginta, uel quadragintaannorum» Hot tarnen Fallit in affione quæ datur pro iniuria Reali. Hæc enim licet fit per I.Cornel.introduffa,amp; Iuris Ciuilis,tarnen anno tol litur fecundum quofdam. Videdchoe glof.hic,in uerbo,confti tutionibus,in fin.amp;glof.in^fedamp;lex Cornelia, fupradeiniu-rrjs. Item fallit in affionein Fa (ft urn repetundarum.De qua uide
ideft,
-ocr page 401-tlB. nil. TUt Xll, rKp:rp(tuh er temportilib.k^ion^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1ÇÇ
idcfl:,duranttngintaannis,uthicinprin. Verf.AhquandoiHoc ta^ menfalIn.Primö in Adione Refcinbria,quæ durât anno utili, inten f^^^i^, tata tarnen infra annum ucilcm perpetuatur.I.In honorarqs^Sed cG rcfciiTa.ff.de Aifh'o.amp; oblig»^ Rur(us,fupra de alt;ftio»Sccundó fallu in Adionibus ex ædilitio edi^o proucnientibus,Nam redhibitoria datur infra annum,amp; Adio quanti minons datur infra kx.menfes, dequibusuide quæ diximus in ^ Proponebant, Pupradelurenat* genuSC ciuili^Xcrtiô fallit in Actione Pauliana,quæ datur infra annum utilem. Quarto fallit in Adione de Dolo,quæ debet inchoari Si terminari infra biennium* Neç perpetuatur per Iftis contcitatio-nem.l.fî G.dedolo,Nifi dolofus fit faduslocuplctior ex doIo,Tum «nimtenetur pei'petuôd,Sabinus,cum fimilibus ff» de dolo,Alias fat kntias,uide apud loan,de Plat.hic*Autquæritur de pemæ perfecuto rrjs»Et lUæ funt annalçs,ut hic in prin .Annus aurem non intell igitur continuas,fed utilis,fccundum gUbiedn uerbo,infra annum.Fallit ta nienhocinAôbonefuitimanifeftbqusceftprætoria,S«i tarnen perpe tua propter frequentiamiUiusdelidfbut hic in textii.Itê fi ddinquens dlfaduslocupletiorexdcIiÂopriuato,quoq;perpetuatur Aâio*. bdn prin*fF. de ui 8C ui ar,
ÿ JVonautem.yin hoc^ eft alia Aéfionum diuifio,qua?d?.m énim funt tranfitoriæ ad hæredes, quidam ucrô non funt tranfitoriac adhæredet,;
Tranfîtonæ ad hæredes funt omnes Aéftones Reales,amp;S quoque perfpnales ex çontradibus,8ô «luaß contradib.prouenientes.
Non tranfitoriæ ad hæredes funt omnes AÄiones pccnales. In his tarnen, diftingucî Aut agitur de dcliéto criminal iter, fc dieet ad P®?^™ CQrporalcm,ucI ad pcenam ademptionis bonorum, uel ali-am peenam fifco applicandam,^ tune contra haeredem non compc tit Adioexddido defundi,non diftingüendo an fît delidum priua turn uel publicumdtem an lis GtconteÆita,ueI non conteftata,quia hoc cafu crimen mortecxtinä:umcenfeturJ.fiC,fiReus,ucI aceuf* mori.Si tarnen fententia effet lata, in qua quis damnaretur ad amiC. fionembonorum , uel poenampecuniariam,/ierctexecutio contra hæredem,fî Reusfuerit mortuus.l.Ex Iudiciorum-ff.de Accubt. Ec funt alp quinque cafus, in quibus dantur Adiones contra hæredes^ ttiam in crimin allbus crimin aliter intentatis,ut læfæ Maieffatis,bx-refis,rcpetundarum,peculatus,80dercfiduis»De quibus uide gloQ hic,inuerbo,ex maleficqs. Aut agitur ciuiliter decrimine, amp;nbsp;tunc, Aut quæris an detur A dio haeredi contra delinquentcm,6c refpon^ dcquodfic,uthic,inuerbo,ha:rcdibus*Hoc tarnenfallit» Primó,in Adione Iniuriar um,ut hie,
Secyndo,
-ocr page 402-f «’'■» ÉNARKATîONES l li‘ INSTITVT. ‘
Secundó;,in Adioneïn factum contra filium,uel Iibtrtum vocan; , tem patrem,ucl patronum in nis fine tienia.
Tertid^ïn Adionibus popularibus,nifi lis per defun df um fit con^ teftata,fccündiïmgIöGhic,inuerboJniuriaruni. Autquæris and«« fur contra barredes defundi,Sd régula eft quod non,per texunoftiu ipcrlititconti. bic.Nifi lisfitconteftatà^ per litis conteftationem enim perpetuatur jlitionem per. Adlio^fitq; Tranfitoria adhæredes.
^aio^'^‘*^ ^* ' nbsp;nbsp;nbsp;^*^^”^ ”’^ ‘^’^’^ ^’^ delidio dcfundti ad hæredem peruenen't»ldn l^æ'
'^’ redem* ff. deCalumniatoribus» Hoc tarnenquoqj falh'tin quibufi damcafibus.Quos uidehicinglofiGinnerbOjCOmpcterct, àinlo* an.de Plat*
CttMeld^ ^ Supcre/i^ ) Hie nota optimam cautelam«Si qui's conuennut A' lt;ftionefamofa,amp; timet quod conuind pofsit,foluat quod debet an* tecondemnationem,Slt;S euitatinfamianiJllamcautclamdat Barto» inl.infamem.ffdepubLiud.Sdnepetiteam hie loan,de Plat,
DE EXCEPTIONIBVS. Tit. XIIL
ACTENYSde Adionibus quæâ parte Adorump’’®* ponuntur, didlum eft. Nunc autem de Exceptionibus, qüibüs rd Contra Adores ft defendunt,diccnduni ^tit Dicitur autem exceptio nihil aliud, quam Adionisd’ elufio. Dicocxclufio,quiaficutiAdionesfuntarrnaAdoftim/f^ quoq; exoeptróndtfunt arma Reorum,quibus intennonem Ad^ns repellunt.Hinccftqüod reusexdpiendödicitur Ador, In mulos t' nim conueniunt AtdioAif Exceptio,
: Primiub ficuti Ador tenetur probate fuam intentionemjta lt;1^0/ que Reus-probat fuam cXteptionem,Ui. ff.eod, 1. In exceptionib.it» deprobat.'''^-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Secundo conuemuftt. Nam ficuti libellus generalis non procedit oppofitaexcêptionegencralitatis.I.'firt.Cidcanna^exce. 5^ habetut in c. t.exerädehbeft óbl» Ita quoq; generalis exceptio non admitn* tur^quia cenfeturinepta* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.u. . .
T errio cönueniunt,nam ficuti in Adïonequæ proponiturperniâ aceufadonis,debet inferilocus 8lt; tempus* l.libellorum.fPde aceufa^ do.Ita quo^;quando deducitur peruiam exceptionis, Suntquoque quidam cafus,in quibus differt exceptio ab Adione.
Primo,quód Adio debet fieri in feriptis, ut habetur in d, c,d extra de libek'ôblat. Exceptio autem non fit de necefsitate in feriptis. 1» Icirc oportet, ƒ, OportctlEdc cxcufat.tut.Iudcx tarnen ex officio fa* ciateam ‘redigiinfcriptis.c quoniam contra falfam , extra depro-batio.
Secundo
-ocr page 403-LIB* nil* Tit, XIII. DeExcrptiobui* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;8^
Secundo difFcrunt,quia adio debet contincrcconclufioncm, fecundum Bart.in l.i. ff. de Eden, in exceptione autem hoc non q^^^^^^/^ requiritur,fed fufficit earn fimpliciter proponi, fecundum Bart, turexd^itm in dd.i.ff.de except.licet enim excipiens dicatur agerc,amp; fic fub tigere» nomine Adionis comprehenditur exceptio. Hoc tarnen procc ditnon propria fignificatione,fcdimpropria, et larga.Etideo fi ftatutum meminit adionis,non poteft intelligi quoque de exce-puonibus, quiauerba ftatutorum debent propriê intenigi,fec5 dum Bar.in d.hi,fF.de Excep.
Exceptiones autem funt tripliccs,Dilatorie,Percmptorif,amp; Anomalæ .hii)*fF.co^Appellantur,hic tit. noftro,glo.6c Pano»
Dilatoriæexççpriones dicuntur excepnones teporales, quae fciUcct tantum ad tempus nocent, temporise^ dilationem tribut unt,Et dicuntur dilatons i differcndo,quia negotium differuu Suntautem duplices,qugdam dicitur Dilatona folunonis,quidam uero Dedinatona ludicqjta diuidit Speejn titulo de exec ptio^Exceptionum.VerGDilatOfi««
Dilatona folutionis propric dicitur,quæ differt (luc impedit folutionemin totum, uel pro parte. Exemplum,fi promifi tibi decern poft biennium, amp;nbsp;tu ftatim poft menfem pctis, repcllo tc per exccptionem,fcilicet non teneor ad folutionem ante lapfuni ^’^nij, quia itaab initio conuentumeft, arg. 1. cedcre diem.fK de verb,fig. Et oritur h^c exceptio ex multis caufis* Primo ex i' pfo c0tradu,ut quod promifi tibi in dic,amp; tu pctis ftatim.I.c5-tinuus^cum ita. VerfiNam S^ quod in diem.fF.de ucrb.oblig* Secundo ex pado,ut quia ab initio pure obligatus cras,amp;S po fteafed tibi padumde non petendoufepadeertum tempus» U iij^tcmporales.fF.cod»
Tertio orit ex legis difpofitione,ut quia condemnatus fum in aftione perfonalitided no teneor iudicatu foluere, ante lapfum quatuor menfium,utnotatur in hi).CÛ fimilibus.fF.de re iu. Item quado uxor uel eius hfredes foluto matrimonio repetunt doté, non tenctur maritus reddcre ante annu,a die foluti matrimony, quia défendit fc per exceptionê Dilatona folutionis. Hue quo-querefer exceptiones,quib. quidam fe defendunt à folutione fo lidi,quales funt dominus amp;nbsp;pater, quando agiturcontra cos de peculio filrj ucl ferui.Secundó n^aritus, quando uxor repetit do tem. Tertio, parens amp;nbsp;patronus , quando conueniuntur à Filqs fiflibertis. Quarto,quandoagitfociuscumfocio. Quinto,fi quis
-ocr page 404-ENARRATIONES IN INSITTVT- '
quis conuenitur ex fua donatio ne.Sex to, is qui cefsit bonis. Na illi omnes habent exceptionem ex lege,qua fe defendunt, nefci licet teneantur foluere folidum,fcd quantum facere poftunt.
Et fic differturfolutio proparte^.Suntprptcrea,cumparagra phis fcq.Inft.de adio.l.Sunt qui in id,cum multis fimilib. ft. de reiudica^Etitaineffedu deciditSpec.in ti.de Except^Nuncui ! obieiUo» dendum,in prin.Siadtquis obrjeeret fex exceptiones pofterio-res non elfe dilatorias,fed percmptorias,ideo qi pro parte pen'' mant adionem, relponde qudd no périmant adionem pro pat re, ficuti uidemusin eoqui cefsit bonis,qui licet primd mue tab exceptione,ne condemnetur in folidum. Si tarnen pofteaperue* i nit ad pinguiorcm fortunam,fcmpcrconueniri poteft in quantum facere poteft» Et fic differt hæc exceptio tantum partem fo^ lutionisjuon perimic»ftddehac q.fortèinfràdicemus, ^
OpponituraUtemhæcexccptio dilatoriafolunonis antd’^ conteftatam,amp; probatur turn demum,quando aftor fuam mt^^ , tionem fundamf. Si autem aeftor fuam intentionem non Rm^^* uerit, qihd obeft Reo exceptionis obieftio. Per earn enim J'^ fitaffirmatiua, Aclorisintentio fundata non eft. 1, fiquidem.Q cod.l.Exceptionem.C.de probat«glolt;in c. Exceptionem» de Excep.Sed fuper hac q,quando fcilicet exceptio dilatons^ lutionisopponi debeat,funtopiniones Doefto^De quibus uidc Panor.in d.c.exceptionem.extra eod.
Declinatoriaiudicq dicitur,quæ forum mutat.Et ilh^^^^'g* turexmultis rationibus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Primo ratione Iudicis,qui eftincompetcns,fufpGclus,banni' tus,infamis,minor25.anno.damnatusl.Iuba repetundarum/uf dus,mutus,furiofus,mulicr, adignitate propter delirium amo* tus, quod propter ealumniam in aliquacaufa tulitftntennam* Item quod eft Iudæus,Hæreticus 06c« Alias fimilesexcepno’1^® uide apud Spec, in tit. de iud. deleg.^Excipi poteft, amp;nbsp;in dc.de Recufa^nia: autem exceptiones,quibus index recufatur, dmep* , ponendæ non tantum ante litem conteftatam, fed etiam anteo- nbsp;nbsp;I mnes alias ddatorias-Nam proponedo alias coram indicé,uidc-or perfona cius reprobare, nec deinde eum reprobate poHum,’ fecundum Panor.in d.c.exceptionem.Nifi pars ignorauerit m-dicem elTcincompetentem.Tumenim etiam poftfententiampo terit opponere.l.fi.iunft.glo.C.eod,
Secundo colliguntur ex perfona aftoris,ut quia eft in fans, pH pillus,uel adultus,86uultagerefineTutorisuel Curatorisauta ritate,prodigus,furdus,mutus,non edens libellumetc.De qui* bus uide Specan tit-de adore. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*r ^dd
-ocr page 405-tiB. IIH. w. XIII, titiuftfHoiaM, 187 quot;^Tertiocolliguntur exception» ex perfonard, ut quiaeft parens wel patronus Actions,amp; conuenitur fine ueriia,quôd eft conful, ucl aliquisfummus Magiftratus,Itcm clericus conuentus coram indicé laico« Idem die de Medicis,Dodonbus Iuris,£lt; profedonbus arti-umlibcraUum,qui coginon poiTunt dTeiniudicio , de quibusuide Spec.intiudereo.
Quarto colliguntur ex perfona procuratori6,ut quia eft mulier, minor^aceufatus dccriminc,nec purgatusjedemptor litis,cxccdcns fines mandati/uriofus,prodigus,furdus,mutus , mente captus amp;c» Déquibusuide Spec.intit. de procura* ^lt; Rationen
Quinto coUigutur ex rcfcripto,ut quia eft falfum,furrcptîtiû,can cdlatu,rafum,q) litera non eft uniformis óóc.Dc quibus uidc Spcc.in , titulo de ReCcripti præCentatione*^primo agitur,cum fcq. Idem die de exccptio*quæ coll iguntur ex mandato Procur atoris. Item de illis quæ colligûtur ex ipfa citatione,de quib.uide Spec* in titu* de citât* Sexto eolliguntut ex ipfo loco Iudicn,ut quia non eft tutus propter incurfum hoftium,uel latronum, uel etiam propter imminence peftem.Clc.paftoralis.uerf* Efto igitur, de fent. amp;nbsp;re iud. c» Acce-dens.la*ii*extrà ut lice non conteft.ôc ibi Panor .Item quôd in alio Jo cbfoluere tenetur* ^Huic autc,(uprà de Adio,c,unico,cxirà de plus petino.
quot;’Septimo colliguntur ex ipfo tcmpOTe,ut quia quiscitatus ad diem ftriatam,uel tempore mefsisgt;fxue uindemiarum, ut ff. amp;nbsp;C*per totu défcrqs,amp;cxtradeferti8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' .
• 0 ftauo colliguntur eX caufa,ut quia aliquis couenitur Cuper plu.» ribus Aeftionibus perfonalib.coramdiuerfis ludicibus. c-dilpendia, extra dereftriptis in 6.
Nonô colliguntur exlibello,ut quia non habet medium conclu-dendi,udeft generalis amp;c.uide Spec.intitulo de Exceptio» ^ Exee^ ptionumigitur.Verf*dilatonarum,6i Panor* in d. c.Exceptionem, Cle*paftoralis,VcrCEfto igitur ,deCcnt.2lt; re iud* c, Accedcns.la.q.et ibi Panor,extra ut lire non contefta. Et lUæ declinatoriæ indien op-poriénd3e funi2lt; probandæanteUtem conteftatam, ad hocutliiis ingreffumimpcdiant*l*Ita demû,G,deprocura l*fin*C.de exceptio, l.Exccptionem*C*de probat.l,NÔ ignorât.cum mult.fimihbus* C* quiaceuf* non poffunt* Etpoteftindexreoterminumftatuere,intra que omnCsfimal proponat.c.PaftoTalis,extradeexceptionibus* 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sitamen poft litem conteftatam,quandocunq; exceptio dilatoria in*
ctperitcompeterc^tuncpoteritpoftlitemeonteftatam* Videde baC materia,qua: notantur in c.pafto .extra eod.
Exeeptionesuero peremptoriaeftpe perpétua dicûtur,quç Afdo
-ocr page 406-BNXRJIATÎORHÎ * IN INSITTVT«
hem pen munt feu elidunt.^Appellantur,hic titulo noft.Etfont duphces.Exccptionespcrcmptonx fadli fiuc intenrionîSjô^fXquot; ceptiones pcremptoria: luns.
Excepnones pcremptoria: fadri dicuntur, qu» de fado p^d* muntmtennonem Adoris, quando fcihcct Adon' de lure nul^ Ia compcrit adio,fed tantdm agit de fado,ut quód reus nec^ n^ turalitcr neep enuliter ei obbgatus eft,uel eftquidcm obligat*^*’ fed tantum naturalitcr,non autciuiliter,Quiaex dUnaturaü^^ hgationc nulla oritur adio de lurc»Igitur quoepnoneft opu* «^ ceptione Juris,fed fans eftopponere defado,utfupradiximi^®‘ Opponutur aut iHæ excepnones bifariam,in uim fdUcci ^*^* toric,etin uim peremptoriç.Quando in uim dilatorig oppoi’*^’’ tur,ante litem conteftatam opponendf,óóin continenu pro^^ dæ funt, adboc utlitis ingreflum impediant. Quando uerói^ uimperemptoriæ opponuntur, opponi amp;probari debent P^‘^ litem conteftatam, u/dc gl.amp;^notjn c» Excepnonem, extra ef“' éC qua: notantur in h fbC.co. Enumcrantur autem a Dodon^*’* multa:excepnones fadi.Prima eftreiiudicatæ, nam fi ^èntt^’ƒ*ƒ eft lata,qug tranbuit in rem iudicatam,pcr earn (ublata eftd‘’^^*’ obligatio,ctiamfifueritiniqua« Igitur ador denuó agens p^^^^ ceptione rei iudicatæ,repellitur.Adhocautemut hæc A^^5^ pe tat, requit un tur tria: Primo,quod fentétia fit lata aiuJi^^ ^etcnti,qui fcilicethabuit ius iudicandiJ.iirjf’Condemnïtum.rr. dereiud.l.q«infi«ff.dcpcenisgt;Si aute a non iuo iudicefu^dtUw fententia,ipfo iure non tenct»c« At fi' clerici, cum fim4ibus,extr* de iudieqs,in antiquis«c«feculares,extra de foro comp.^od.bt’' De defedu enim iurifdidionis femper poteft opponi, ut no^^ tur in Clc.i.de fequcftra.pofr«amp; frudlt;Secundó requiritur,qi^^^ fententiafitlataJurisordineferuato, amp;fic quodnonfitconni Ius conftitutïonisd»proIatam.Cxlcfent.6óintcr»omlt;iudJ«ii Ç* quando pro.non eft necefte.Siautem non contra Ius conftituuo • nis,fed ius litigatoris lataeffet fentétia, nee ab ca infra dccê did appcnatura,tranfirctinrem iudicatam,etualcret.c,cum inter,cX tra de reiud.TertiÓ,quód at canon fit appcllatuminftax.dies« His tribus concurrentibu8,competit exceptio reiiüdicatae,quac eftintentionis 8^ fadi tam inciuilibu5,quàm in criminalib^ödc bis,extra de Accufatio«Hoc tarnenfallit in caufa matrimonial!, quæ nunquam tranfit in rem iudicatam , quin pofsit retradari Cdufkmdlrïmo comperta ueritate, Ncc obftat in cis exceptio rei iudicatx.c. La walif nunlt;iMm for extra de fent» ^ re iud. Et fic habes quoquc explicatamprb iuiicdtdiif w»®’ parten gloUae magnsem uerbo, hnita»
/ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Becunda
-ocr page 407-lt;,lt;B. nil. Tir. XIU. De Exreft/owim. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«$8
Secunda exceptio faâ:i,quæ litis ingreflum impedit ^ cd trafadio* niÿpertext.noftrumhic^amp;fconcordatl.degantmj^fiqtjis.ff.decÔ-didundcb.l.fracrestuûC^de tranfa(fl.hNeq;.ff.dein iusuocan. Et cil ratio,quia lires Icgitimis tranCa^lionib.fopit^^etiam Impcnali rc. feriptorefuCcitari nondebenc.Lcaufas,cuni fimilib.C.dc trânfadto. Sed in hac exceptione tria requiruntur* Primo,quôd liât tranfadio inter pcrfonas,quæ pofTunt tranngere,ut nô inter pupillôs Eue aduL tos,fineTutoris uelCuratoris autoritaçe,non cum filiofamiliàs, fu-per peculio profeditio,non pater cum filio, non dominus cum fer.. uo.l.Intcrpofitas»^ Sed queniam.C.detranfadionibus, Idem die iî eilet fadafuper rebus,fuperquibusnonpotefttranfigi,Utfaeris,fan âis,religiofîs,ltem fuper libero homine,Slt;c.utfuprâdererumdiui-fio.ÿ Nullius,cum fimiIibus.Secundà,quôd fît fada bona fidc.Si e^ nim dolus interceirerit,amp; quis exceptione tranfadionis fe defenders uoluerit,replicatur contra exceptionem dedolo.l.Tres frattes,cum multis iimilibus. ff.de padis Itc,fî metu fuiffet coadus quis ad tran. figcndum,quoq; refeinderetur tranfadio.dd Jnterpofîcas, in princi P*ogt;G»dc tranfadio Tertiô,quôd non fiat poff rem iudicatam, quia *^iistranfadio non ualet d.l.Elepanter. ƒ fi poft rem. ff, de condid. indebNifînegeturiudicatumene,uel ignorari poteftanfîtiudica-tum.l.pod rem iudicatam.ff.de tranfadio.
Tertia Exceptio litis finitæ,fiue fadi, eft Exceptio præferiptionis. Sed fuper hac quæftione,anfcilicet Exceptio præfenptionis fît Exceptio iuris uel fa di,8c fie an oppofita ante litem Conteftatam impe-diat litis ingreffum^nec nc/unt contrariae opinioneS*
Primo cnirnutdetur , quod fit Exceptio iuris , debeatq; probari poftquam Ador fuam intentionem fundauerit,8c fic poftlitem con teft^tam per uxt.ad literam,in l.Emptor.C» de praefcriptio. long, tempo,Et habet hæc opinio optima* rationes. Primo quia licet per ufucapionem dominiumrerum immobilium ipfo iure transferacur« I Traditionibus. C.de padis, tarnen per præferiptionem nontolli-tur dominium rerum immobilium ipfo Ïure,fed Ope exceptiónis,fe eundum gloff.Só qua? ibi nothin uerbo dominia rerum.fupra de u-^MS?pi9 in pnn.Cunurgoper præferiptionem dominium ipfo iure non fîtfublatum,tarnen (equitur quôd pro re præfcripta,adbuc co-petat Adio de lure,quae non per exceptionem fadi,fed ipfo iure eli-dendaeft,8C fic oppofiulitisingreffum non impedit,per textum no# fttumhic.amp;c.t.deliti^ contcft.in6. Secundô,ficuttempus non eft modus inducendæ obligationis,itanec tollendæ.l.Cbligationum ferp $.Placet.ff.de Adio.ôC obligJ.Seruitutcs,ff. defcruiu ^ Atfi ^?*fMP’^’’^« uerb»oblig.Si ergo tempore^SC fic prmferiptione obliga i .n
-ocr page 408-EN ÄRRAT IONES IN INSTITV-T.
tio ipfo iure non tollitur,fcquKur quod edamAdioquæ no per exz ceptionem faôi,fed iuris elidenda eft,amp; fie poft litis conteftationem iure adhuc durct»Et hanc opinionem tenet gUhic. 8ó in d. c, i.deliti's conteft»in6.
Contraria tarnen opinio,uidclicct quód exceptio præ^riptioms fit litis finitæ^amp;C àntelitem conteftatam oppofîta impediatlitis ingref fum,uidctur uerior,hocprobatur,quia omncsexceptioneslitisfin^ tæpfimtcxceptionesfafti, impediuntq; litis ingreftum,per text.nO' ftrü hic»amp; text.dfC.i.dclit.conteft^in ô.Præferiptioautê eft introdu-Óa adhoc,utfitlitium finis.l.fin.ff.pro fuo. Ergo exceptio præfed' ptionistanquamlitis fînitæ impedit litis ingreflùm. Et funt textes cxprefsiinhi.infin.ibi uellongo fîlcntiofopitaÆad S.C.TertülJ» Tranfada ff.de uerbor.fignifica.amp;exprefsiusin 1. Sicut,in fîn.Slt;^^* Omnes^n fîn*C.de prælcrip.^o.ucl 4ö.annoL.Licet,per argumengt; taàcontrario fenfu.C.de iuredclib» Pro uitanda ergo contrariété^ te,icadiftinguefecundum Dodl. Aut exceptio præferiptionis ptO' ponitur ad mérita Ô^ iuftitiam^ut dicatur Aftorem lus non habere, amp;r me abfoluidebere fcilicetabadionc, quia præfcripfi,ud 3-lt;ftioeft perempta,Et tune quia opponiturinuimpcremptoriæ,tit5n impeditlitisconteftationem«Etinhocintelligendafuntiura propt* maopinioneaddufta. Aut exceptio præferiptionis opponitutétî proceffum impediendum,utfidico A ft ore magere non poffiO^t litem efteconteftandam,quia Aftio eftperempta præferiptionc* E^ tune quia opponitur in uim dilatoriæ,impcdit litis ingrcffum«amp;^ di* citur litis finitæff t in hoc cafuintelligenda funt Iura addufta pro ff cundaôpinione.Ita tenetCynusind.l.Emptor.C.depræfcriptdofl-gitemporis«BaId»inl Edifto.VerCTertiodecimooppono«C.dc£’' difto Diui Adriani tollcndo Bart.in d.lfina. amp;nbsp;multis alnslocisn* pro fuo* Petrus de Ancho. 0^ Philip; Franc» hie Aret.in^ Acque, Verf.Oftauo.eod.tit.
Art domlmwm Ncc obftatquod fupra diftum eft,dominium per præfenpHonc perprajeri- nontolli, quia fecundum Angel.ind. ^Aequè,rcfpondeturquod ^°^^* ctiamfiucraefft opinio quorundam tenentium,ipfo iurenon toll* dominium per præferiptionem, tarnen certum eflet quod acquit?* turquafi dominium,Si tollanturper eamfaltem hoc cafu Aftioncs ^f^XSu^t Reales.Idem refponde ad hObligationum ferc.4. Placet, cum limih-ilt;Sttw«tti. bus.ff.de aftio.amp; obligé Qjiaillalura planeloquunturin diucrio cafu. Nam quuminbis ex conuentionc partium debeatur ad tempus, mcritó quoqueinilla obligatione non debet attendi tempus, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neq; in inducenda uel in tollcnda obligatione, fed folum quód inter
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;partît
-ocr page 409-LIB. nil. Tie. XIII. De ExcfphW««. 1^9 partes conuentum (it.Sccus autem eft in præfchptione^ubi nulla prg adit conuentio partium Jed fit ex negligentia non petentis, iunda pofiefsione praefcribentis» Idco fi quis per triginta annos poflederit rem aliquam,obligatio amp;nbsp;Adio extinda eft,non folùm propter la-pfum temporis,fed quia ipfe pofledit per illud tempus,Slt; aduerfari-us neglexit petere.Et ita in effedu refpondet Angel ♦
Quarta exceptio ante litem conteftatam oppofita litis ingreffum impediens,eft exceptio iurifiurandi* EtquiainhacquoqJuntopi-nionescontrariæ.Tudiftingue: AutReus excipitde iuramento A-doris,ut quia Ador iurauit ampliusnon agere uel petere. Et hæc fine controuerfia cft litis finitæ,nefcilicet aperiatur uia periurqs, c.V c niens. ^Gumigitur.extra,de aceufat, Specutin titulo de Exceptions. §.Dido,dc dilatorns*V erUSi nero aliqua. Angel, Aret.8c loan.de Platan d. ^ AequeJupra de Adio,^ Dodor.bic, AutReus excipit de proprio iuramcto,ut quia iurauit fe non cffe obligatum, uel rem petitame(fefuam,8cfubdiftingueïAutloquimurdexuramento uo. itir^mmdtm luniatio,quodrcilicetpars defertparti extra indicium, amp;nbsp;ex eo ork «»l«««««*«* tur exceptio Iuris,qnoenonimpeditlitisingreffum.ï^am propter co Venfumdeferentis amp;nbsp;iurantistollitur natur alis obligatio per hoc iuf. iurandum.l.Stichum, Ç^Natur altsoft »de folutio. amp;nbsp;ibi Bar «Q^uia au Umüladilatio fitextra indicium,manet iurans nibilominut obliga-tus ciuiliter,quæ obligatio parit quidem Adionem,licet non cum cf fedutxadionis.Kliditurenimpoft litem conteftatam per exceptio-nern iurifiurâdiinuimperemptoriæoppoGtâ^Et inboccafupoteft intdligid. §. Aequc.inuerbo,obligatus,bictit.noft.Etpatetquoq;
refponfio ex boc,ad opinionem Angeli. Aut loquimur de iur amen- i«y4„„„(uju 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to neceffario , quod Ccilicct index in def edum pr obationum def ert weejfdru*«.
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;partibusiniudicio,Etdicquod ex co oritur exceptio litis finitç,quia
', nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tak iur amentum b ab et uim rei indie atæ Jecundum Barto.in dd S ti
ebum. §. Naturalis. ideo ficuti per rem indicatam tollitur ciuilis obli-gatio.dd.lulianus,cum ibi not.ff.de condid.indebAta quoq per iu-ramentum neceffarinm,quia fit inindicio ex delationeiudicisjccun-
y dum Barto.in d. §.Naturalis,Autloquimur de iuramentoindiciali, ^^^^^^^^ \ quodfeilicetparspartiiniudicio dcfert,iudice approbante,Et tune ig^XuT quia inbocconcurruntconfenfus partium propter dilationem , ÔC quoq; autoritas indicis appr obantis,tollitUT utr aq; obligatio,Natu rails propter confenfum,Ciuilis propter antoritatem indicis, Ideo quoq, oritur ex eo exceptiolitis finitae. Et eft ratio .Primo,quia poft bulufmodl iuramentum delatum bC pratftitum^prxtot no dat adio-
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nem,cumnullafubfitoblioatio,l.A\tpraetor.la.ü.b^bNam bC po-
ftca,ff,dcluteiurau.EtregulaeR,quódnemofinc Adioneexperitur.
-ocr page 410-B M A R a A T Ï o M B s I « IN s T I T r T, Î;n pupilli^ Videamus.fF.de nego.geft.Secundô ,hociuranî€ntunl habetuim tranfadlionis.l.rj.fF.deiureiu.Ergo ficuti exceptio tranfa* ciionis cft litis fînitæ ,lta quoq; luhurandû» Tertiô lufiurandû habet maiorê autoritatc,quâmresiudicata.d.hfj. fF.de Iureiu.Ergo cùm cJt rciudicata oriatur exceptio litfs finitæ,multô magis ex iureiurâdolt; Quarto omnis controuerfiæ finis eft iuramentum c Etfi Chriftus^ ïaeobus.extra de iureiur. Ergo exceptio iurifiurandi eftlitis finit«» Quintô jdato iureiurando tantùmquærit,an fit iuratû,nec alia qu«-ftioadmitticut.L Non erit^ Dato. fF.de iureiur.^ Si quis poftulan* te,fupr.dcacfi:io.In continentiautem debethæcExceptio probaru Si enimdubitetur an fitiuratum^obiedano impedit litis mgrelîun’» d»l. Nam poftca,cum ibi nota.fKde iureiur*Bar un l.Cùm quîcttha tur. ^ ProindeJa^q.fïuud.foL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Prædida autem omnia liera funtpfi fur amentum efi licit um 5lt;^^^ neftum,nec fuper re turpi præftitum^c.quemadmodum» c, quanto» c um multis fi milibus. extra de iureiuran. Alias fallentias uide apu^ loan, de Plat.m d.^ Aequè. hic tit.noltro . Dehaeexceptioneuidt Legiftas in d.L Ait prçtor,amp;: d LNam poftea,cum multis fimibbus» fRdeiurciur.amp;^inl.Cùm quærebatur^« Proindc.Iafn.fF.ludican’rti folui.Canoniftas ind.c»EtûGhrifius.extrâdeiureiur. Dodo» hic ind.^. Aeque.
Quinta exceptio Fadi eft Exceptio foIutionis.I.Cùm qua^rebamn z ^ Proinde. fF. ludicatumfolui.quiafolutioneeius quod tenetur^o-ranis tollitur obligatio, fupr. Quib.mod tolUoblig in print»
Sexca eft exceptio acceptilationis.d.l.Cùm quærebatur ^Ptoindû Sicuti enim ft ipulatio fit per interrogationem ÔC refponfionê ad oh Iigandumnaturaliter Só ciuiliter.Fup, amp;nbsp;fF. de uerb. oblig- per tot* Ita quoq; fit acceptilatio per interrogationem amp;refponfiontm adh berandum à ciuili èC naturaliobligationc.Eft enim quafi quaedami* maginaria folutio.^. Itë peracceptilatiohê.fupr.quib»mo-toll obhg» Septima eft Exceptio eónfefsionis^quando fcilicet quis confdhis ^ùd, eftjaduerfariumeinonencobrigatumexillacauFa. Etin batf^tiui* runtur tria.Primo,quod fiat'confefsio in iute. ConfeCsienim ’n iure pro iudicatis habetur,8d poft confefsionem in iure fadamjmhilani pliusquæritur.-l,unica.C«delt;?onfefFUpoftrem.fF*dereiud.l.n8^ibi Confr^io ^tf(lt;rt’Bar;1FdeConfcCEtdicituf‘iniurefieri,quandofitcoramiüdice,iJ* io totwriwi« bien nq; fit, fi ne fedeat pro tribunali,hue domi,fine in balneo fitJ-uo refieri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuit^ Qiiod ait.ff.de interrog.aftio» Secundo quod Rat aductiario
præfente.Tertiô quod aduerfarius acceptet earn.De bac materiaui decopiofiFsirnèdd.indl.Vnica.C.deConfcfsis.
Odaua eft Exceptio renunciationis ', quand© fcilicet quis liti re-nua-
-ocr page 411-Lil. nil* Trt« XIII. DetWfptfewW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;190
Äunci'auit.l.poftquam litige.de padîs.Dehac materia uide dd. ind.tpoRquamlici. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Nona eft exceptio proueniens ex palt;fto , uf cocordia fadain criminalib.eocafuquopotefttranfigi,fecundüBal,8dDo. mU ■ tranfigere* C, de tranfaÀio^Ethoc maxime procedit in iniurqs, * ' qugremifsione amp;nbsp;difsimulatione colhlntur^ fi,cum fimilib.füp. de iniur. Sed hec Exceptio côcurrit eu exceptiôe tranfadionis’î*
Décima eft Exceptio, que datur parentib.amp;patronis contra liberos 8lt; libertos,proponentes aclionesfamöfas. Nam bac a* ftioncfimpliciterrepelluntur.l.Non debet.ff.de dolo.Huc refer oinnes exceptiones pr3Eiudiciales,ueluti :Tunon€shærc8,ïgi* tuïnonpoterisagerefamiliçbercifcundçd.i*ff.famil.bercïfcungt; bem,tucs adulter, igitur non poteris agere ad feparationc tho-ti.c.fi.cumrntiltisfimilibus.extra de adul.ltemes filiusfamilias, fcïuusuelnonlegitimènatus.Dequibusfuprainrationibusdtt r - nbsp;-4
biundi. Alias exceptiones fimiles uidc apud Angel, in d»$.Ae-que,bictitulo noftro,EtPhilip,Eran.hic. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;';
Sedtuobferuane decipiaris , quia quas énumérant,non funt omneslitis finitæ.bilcrtæ enim funt qua?dam dilatoriæ,ut dilà toriæfolutionisjtemcefsionis bonorum , amp;nbsp;fimiles , quas idea ïetenfuerunt,quiaimpcdiuntlitis ingreffum.lUa autem pr opofi tio non eft uera : Omnis exceptio quæ impedit litis ingreflum’ eft litis imite, ud per emptor ia fadi fine tute ntionis. Cumidêfa , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dantomnes dilatoriç.Hçc uera eftzOmms Exceptio litis finit?
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impedit litis ingreffum,fdcó Uttupofsis iudicare,quæ propriæ
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îintExceptiones litis fini te ,b oc modo conclude : Quandocuneç
1 concludipoteft,quôd Adori nuUacompetu Aôio de lure, cet \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turn eft, quod exceptio litis finitç,8i impedit litisingrcfium,mQ
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;do pofsitin continenti probari.Nam fine adione nemo experi-
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turdJi pupilli.$»Videamus.ff, de negotps geftis.SednuUacom
petit aftiofi reus cum Aftore neque contraxit,neque quafi con traxit, nee deliquit, nee quafi dcliquit .§♦ Sequens,fupra,de ob-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vgado. Aut quidem contraxit, fed obligationes funt fublat«^,l’*
ta quod nee naturafiter ,nec ciuilvter Aftori obligatus eft.,ut qa tïantcgerunt,ue\ Reus foluit, uel. liberatus eft per acceptd atiogt; nem,uel eft quidem obligatus , fed tantum naturaliter »non au te ' duiliter, quiatuncquocpnullacompedt Aftio ,uteftinExce-ptione NVacedoniani-,^! V elleiani,ut ft.eod.titulo.Vloc cafu o. VanesExcepdones contra buiufmódi Actores funtlitis finite ; \tê,fi Aftoris nb intereft. ratione doming , uV quafi doming »net ratione alicuius iuris ,nec r adoneReipublic? ,nce r atioe populi »
-ocr page 412-BNARR.ATI0NBS IM INSTITVT«
lit tn adionibus popularibus« Et tunc quo^ nulla compcn’t A* lt;^*ogt; igitur datur exceptio litis finitæ, fiue faAi, fine intention nis,Et tantum de Exceptionibus peremptorrjs fadi.
ixeeptionet J Exceptioncs percmptoriæ luns dicuntur,quibus cliditurA' feremptorû âio illius cui competit quidem Adio de lure, fed non cum cftcquot; ^”^* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ducxadionis,uteftinillisca(ïbus,quandoReus non eft natura liter obligatus Adori,fed tantum ciuiliter» Hoc enirn cafu lieft .ciuilis obligatio pariat Adionem, 111a tarnen cüm non babeatef fedum cxadionis,eliditur per exceptionem Peremptoriâ luris, amp;nbsp;poft litis conteftationem huiufmodi exceptioncs opponendg funt,non enim impediunt litis ingreflum per texmoftrum hic.0^ pcrtcx»in c.t.dclit.cont.in 6»
Prima itacp Exceptio Iuris eft exceptio lurisiurandi ex iura-mento uoluntano,non autem necefiario,ucliiidiciali orta. lura
UrMUHtuM mentum enim uoluntarium eft, quod pars parti defert extra iu-u^luntdrium. dicium. Et fic in quo eft confenfus utriufep defcrentis amp;nbsp;iurâtis, propter quem tollitur naturalis obligatio.l.Stichûi ^naturabS' ff*dcfolutio.6^ibi Bar.Quia autem fitcxtra iudicium,perido^ ligatio ciuilis non tollitur.Ideó competit quidem deiure Adod lus a gendi, fed non cum effedu exadionis. Elidnur ergo eins a-dio per exceptionem iurisiurandi«d^Æquè,bic titu.noftro«Et Uidequæ diximus fupra dcexceptioneiurisiurandi,
Secunda eft Exceptio qua repcllitur is»qui agit ad id quod do lopromiftum eft, ut hic in pria.tit.noftri. Nam licet dolus impe diat naturalem obligationem, quia tarnen promifsio fit,inde o-ritur ciuilis obligatio,ex quaadhucagi poteft.Sed elidituracnt’ per,exceptionemJ,j^ldeó.ff.deexcepcio.dolimali, Etliccthtc exceptio iêcundum gbamp; Bart.in I. Qui fe debcre,ff,decond.csu fa data caufanon fecuta,fit quintuplex,Tu breuib.die quantum adpropofituattinct : Autdolusdedit caufam contraduibonæ fidei,amp; tune contradus eft iplo iure nullus.Et fic per cofequens hoc cafuexceptiodoli mali eft exceptio intentionis fiucfadi.lï Et elegïter,in prin,c5 fimilib. fEde dolo,Aur dolus dat caufam cotradui ftridi iuris, ^ tune oritur quidê adio,fed adorexce-ptione doli repellit,nefcilicet dolus dolofo patrocinet. Idédic fi dolus coincidit.d.bi^ldcôÆde excepc.doli malu De hac materia, quando fcilicet dolus dat caufam co trad ui, uel coincide, uide qug notanturin d.I.Et elcganter^ff.dc dolo.in I.fi quis cu, ff.de uerb.obli.Glo.amp; Dod« in ^ Adionum autem , in uerbo, Bonæfidei,cummultisfimilibus,fupr,dc Adionibus«
Tertia eft Exceptio quodmetus caufa^quafcilicetrepeUitiS
-ocr page 413-tîB. int Tit. xin. • Df cxcfpuWi«. 191
(lui petit quod metu promiffum cd.hG donationis.C.de bis, quæ ui, metuCue cauCaNam amp;nbsp;metus impedit naturalem obligationem. Igi tur exfolaciuilihic agitur.Requiritur autem quod Gttalismctus,qui^ cadatin conftantiCsimum quemq;, ut metus mortis ,cruciatus c or po Tis,capitalium minarum,potentiæ amp;c. d. U G donatioms, £lt; L G per uim,iunclal.Gn.G.dchis quæ ui,metufue caufa. Propter uanum e- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
nim metu nulla datur exceptio. l.Metum.C, quod metus caula. c. de mulicrc,extra de fponCa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’’^ ’ ■
Quarta eft Exceptio de crrorc,quæ fcilicct datur iUi, qui promu Gtquodcrediditfcdcbcrc,cùmnon deberet, Obligatur enim ciuili-ter propter promiftionem. Gùm autem error impediat conlcntum» UG pererrorem ff.de iurifd.om.iud.Sequitur quoq; quôd nulla lub« GtnaturalisobligatiofficonlenCusdcGcit.VidepriiKUt.noftri,^!!^, gloff.in ucrbo,promiGfti.
chuinta eft exceptio non numerate pecunia», quæ datur illi, qui îpefuturæ numerationisconfeCTuseftfedeberecertam quantitatem, quant tarnen nonacceptt,bic obligatur ciuiliter propter confeCsione üuî ebirograpbum.C per tot.ut.denon numerata pecunia Inftnut. p(r tôt de lit.obliga. Quia tarnen numeratio non accefsitmatutabs obligatio orta non eft,8é agitur tantum ex ciuili, quæ eliditur per bancexeeptioncm.^\demluris,bic tit.noftro« tt opponiiur bæc exceptio infra bienniumd An contradtb.C.de non nu.pec.’ Si enim infra biennium bæc exceptio fuerit oppôGta,incumbii onusproban düpG Aaori,quód probetfeibect pecuniarn effe num er a tam. Poft ,
\ biennium uerooppöbta,incumbitonusprobadiipGReo.^quód pro ^^^ beifeilicetNegatiuam ,nempe pecuniarn non effe numeratam,utno taiur in d.bln contraó'bus.
' Sexta eft Exceptio pa^i deT\on petcndo,qutctdco tlidit A^ionc iuris,quia per paöium de non petendo,eliditur tantum natur alis dï. ligatio^bC ciuilis temantt.Sicuti enim nudum padum non parit effi-eacem obligationem ad agendumd.Xurifgentium. §.Sedcum nulla,
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eutnGmibb.ff^depadisJta quoq; nonpoteft earn tollere tpfo iure,
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ïed tantum ope exceptionis ,boc tarnen fallu.Primo in omnibus eon
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trafdbus qui confenfu contrabuntur , quia illx obligationes nudo
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eonfenfureintegvatolluntur. ^.Gna.fupr .Qmb mod.tolbobliga ft
fiunu§; §.Pa€lus ne peteret-V erf.ldem dieemus. ff «de pa£bs^Sec un-dofaWit in Rftionibusfamofts exmaleffcpsdefcendenvbus ,utfur-ti,iniuTiarum,bC bmilium,quiaiftncaGbusper tale paóum obbga-tionesbCafbon^ ipVoluretoUuntur ftSiubt. i^G\uxdam.iunóa glo inuelt;boltöA\untut?.bC.l.ftunüs.§.Pa€lusne pctexet,V erf.Sed ft paftum,ff.depaftts.»*‘
-ocr page 414-ENARRATIONES IN INSTITVT.
Similt,
SeptimaeftExcepti'orciiudicatae,inqua dic. Auteßlata (enten* liacondemnatoria,qua:tranfiuitinrem iudicatam , amp;nbsp;ex ca oritur Adio I«Adori. G. de rebus creditis.hMiIes. |»fina, ff. dere iudican Aut lata ed fententia abfolutoria» Et tunc,Aut Reus non fimpliciter abfoluitur , fed pronunciatur cum quoq; effe dominum rei petite. Et üla fententia fi tranfit in rem iudicatam, parit exceptionem litis finitæ,per text.noff rum hic. Et ita intcIJige lura, fupra de exceptio« rei iudicatæ produda. Aut eff fimpliciter abfolutoria,ut quiareus abfoluitur,ideoquia Aftornihilprobauit,amp;rc. Et tune datur excc* ptio rei iudicatæ,quæ non eft litis finitæ,fed peremptoria Iuris. Toi lit enim tab's fententia tantum duilem obligationem, naturalirn^^* nente. Ex qua naturali oritur quidem adhuc Adio de lure, fed didi* tur per exceptionem rei iudicatæ. ƒ. Item,fi in iudicio. hic tit.noftto« Poteftautem obrjci,cùm per ill am fen ten tiam abfolutoriam tolbtut ciuibs obligatio , amp;nbsp;remaneattantùm naturalisEIuIiaaus.Vo^^^ cet.ff.de cond.indeb, amp;nbsp;naturalis obligatio no pofsit parère Adio* ncm,Quomodo ergo poft illam fententiam ex fola naturalioblige tio4e de' lure quis agere pofsit. Refponde,qu0d obligatio natura* lis fola non pofsit producere alt;Stionem,ucrum eft in ca, quæ ff f^P^,*” fuitfola,neealiquandoiundacumciuili,utin nudo pado,^^!’'quot;*' libus.Sccus fi naturalis obligatio fuit iund a cum ciuili, T um ^^'^ licet ciuilis toUatur,tarnen naturalis adhuc eft effieax ad confftvan-damAdionem exutraqueobligatione produdam,ficutip0f^^ ®* ftendi per fimile.Ciuilis obligatio eft tanquam pater adionis « quot;’**’*' rails ucró tanquam mater.Sicutiergo muffer quæ fuit lundi® etiarn oo mortuo poteft conferuare 6^ producere partum, Ita quoç naturalis obligatiopoftciuilcmfublatam effieax eft ad conferuan-’ dam adiortem quæex utraq; producta eft.Et ficutimuliernunquar^ uiroiunda nihil parit, Ita fola naturalis, quæ nunquam futteiP“* iun(fta,quoq; nihil parit.Ita refpondetBart.in I. lubanus.VetfStton dodixi.fifde cündid.indeb.quemfequunturibiPauIus dcCaff«!^* Jafon,amp;Jalri, « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; , c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. '
Aut fi lila folutio non placet,poteris alio modo refpond^t^ ad d» ƒ Item in iudicio.hic titu.noftro,quód fcilicetideoin eoC®fft pon rem iudicatam datur adio,quiaReus decepit Adorem^utconfetti* rct abfoIutioni.Quarefiadoriterum agit poft abfolutionem,dial* tur quidem ciusadlio per exceptionem rei iudicatæ,fed contra ilb® adionem datur quoq; Replicatio doli,per text.in I.Cum à te,amp; qoç ibi noufEde dolo.ßar.in l.Et eleganter.^ fi dolo.ffde doloP^ bac q.uidc copiofifsimc quæ not. in d.I.lulianus uerum debitorem.u«a^
condundeb.Et iu incellfgit Angd.d.^ Item C in iudicio.
Ratio
-ocr page 415-tIB. Hü. TU. Xltt Dlt; ^xeepitonih», t^t
Ratio autcm diuerfitads inter iftas duas Exceptiones rei iudicatæ n^;o a^fffi, ex fententia abfoiutoria hæc eft,quia primo cafu,quando fcilicet fen utih tenna non eft (ïmplicitcr abfoiutoria,fed quoq; profertur fuper do-miniojuidetur Adorconfentirequod dominium ma neat penes reu, finonappellat.Et per ilium confcnfumtolliturnaturalis obligatio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i Heuti per fentenciSciuilis tollitur.Secus autcm infecundo cafu,quan do fcilicet fententia eft fimplicitcr abfoiutoria,ideo quia forte Ador nonprobauit,hoc enimcafu Adornon appeUando non uidetur co fentire in dominium rei, cumin fententia de dominio nulla fit fada mentio,Quare lolliturtantùmciuilis obligatio, natural! manente. Et compemhoc cafu exceptio peremptoria Iuris, Opponuntur autcm SCprobantur exceptiones peremptoriæ fu-ris urq,'adfententiam,non autcm poftfententiam.l, Peremptorias, Cfcnt,refcindi non pofte. Incertis tarnen cafibus opponuntur ena poftrententiam,utprimó,fi fententia eft lata contra minoré, Potent mimisreftitutionem in integrum pctcre,amp;r exceptionem pcr,empto nam etiam poft fententiam opponcrc.l.Minor xxv,annis omiftam, ft-deMinoribus,Secundó,fi contra militem armatæmiliciæfentêtia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;lata eft ipCo iure,etiam fine reftitutione,adhucpotcftopponerccxcc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ptionempercmptoriam,quiamilitesmagisdebent feirc arma quam Ûgc8»l.i.C.de lur.SC fad.igno. Idem die de Exceptionibus Dilato- fare lieber ar rnSi^uibus quis fc defendit,ne tcneatur folucrc fólidu. Item exceptio tm^Mmlcgci. nem falfi procuratoris,amp; fimiles.ltem de nullitate proceflus Slt;c De quib,8c multis alijs quæ poft fententiam opponi poftunt, uide glof. ind.l,i,in uerbo,uti.8e ibi Dod.C.dcIur.^fadi ignoran,
Exceptiones anomalaediGuntur,qu^ no omnino fequuntur nor- Exeephow, mam percmptoriarum,nec dilatoriarum, fed participant cü utraq;, '*»®»“^* 5«*» ficutiuidemus incxceptionenonnumcratac pccuniae,8^nonnume-ratædotis,quæfuntperemptoriæ,quiaperimunt fiueeliduntmten-donem Adoris,utdiximus.Etquoq; funtdilatoriæ.Çmnesenim tê-poralesfunt dilatoriæ,6éecontrà.l.Exceptione£^tcmporale6.fEeo-dem, j, temporales,bic titulo noftro. D ebent enim iliac Exceptiones infra biennium opponüd.l.Incontradibus.C. de non num^pceun, Idê die de exceptione ordinis, quod fcilicet Reus principalis primô debetconueniri,non fideiuftor. Idem de exceptione ex epiftola diui Adrianijquæ interdum opponuntur ante litem conteftatam,interdû non.De quibus uide Bart.in dd.Exceptiones.ft, eod, 6^ in hfi dubite 'tur.fF.de fideiuftor ibus.Dod.in d.Ufi.C.eod. Dod.in ^ AppeUatur, cumfequen.hic rit. noftro.
SEQVITVR TEXTVS EXPLICATIO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.3,,,
f Eas«erd.^Quando quacritur,utrum infamis pofsiteffeprocu- . 1 ♦ rator.
-ocr page 416-*^ ENARRATIÔNES IN INSTITVT*’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ '^oß^t^e^f^’ro ^^^®^»^*®*'g“^ fecundum Bald.m 1, Reum» C» de procurator* Ïtrator»’^^’ AuCinfamisuultdTe procuratorilluftnum perfonarum,utepi' Uluftreh fcoporum,ducum,prælatoruniôôc.8ônonadmitntur.c. quiac^ pifcopus,$» q»3. Autuultcffeprocuratorah'arumperfonaruni» InftmUiurif» Pj fubdiftin^ue: Aut eft infamis infamia iuris, ut damnatus pet fententiam»fcttune, Aut eft condemnatus per (êntentiam cap’' talem,uelaliam Criminalem,amp;nonadmittitur» idem eftfi tabs caufa pendcret in iudicio^dj. Reum, cum ibi nou C» de proc. Si uero eft damnatus in Actione ciinli,quæinfamat.De quibus ui* de^Ex quibufdam.infradepcena tcme.liti. Et potent eflepro' curator»Auteftinfamisinfamiafadti, utqaapudbonosÂ^graquot; iitftmtäf^Hh lies uiros nullam habet exiftimationcm,8Cpoteriteirencurator. Idem die deinfamia Canonica, qua notant potatores,amp;: fimiks» Etiniftis pofterioribusmembrisloquitur ^.nöfter» Eteftratio fecundum loan. Fabri, quia prOcuratoris officium eft onus»l»fi quis.procurationem.C. de dccur.lib.x.Infamiaautcmnodebtt öuemliberare âbonere.Quandoautêqucritur, an proprerholt;^ tiuodduiicH Ip^“^ ^“^ natinfamis/quodeftprocurator, die breüibüsîÂot frocurator.ß^ procurator faeftuseftde quota litis,uel eftredemptor litis,S' ittinftmt» infamisd» litem»C»de procurât, 1, ft remunerandi »ƒ» Mauru^»“* 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;M.andati,Si uero noneftpaftus de quota litis, fed fufeepitoißquot; • - * - ■ QUOIgratuit0,6lt;f'noneftinfamis,quiacftlicituofficium,eti^*^* ft pro remuneratione laboris aliquidacccpcrit» d, 1» litem, amp;- ^* Öalarium.ffiNIandati» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
DE REPLICATIONIBVS* Tit, XlUJ;
Ep L i d ATI o prOprie dicitur exceptionis exclufio» Si acu^ enimExceptio extludic Aftionem,ita quoep Rtquot; plicatio'ExceptióTiem»Et ideo nocet ReplicatioRef, ^^^“ficUVÉxeeptfp Aftori» Exemplum* Si duofuperlite tranfegerintjS^artërdöïd’uelmetu Slt;c» du ft us fuifleradtranß-^endum; adhùc poterft agere prima Aftione. Et ft Reus^Jtce-ptioiietranfaftionfs uoluerit%ümrepcllere, datur Afton Re^ * plicatio doli uèl metus 00e. qua illam exeeptionera elidit. Et fic habet fe Repheatio ad Exceptionem, ficut habet ft exceptio äd‘Aftionem» In hoc tamén eft diuerfitas , quod exceptioneJ peremptoriae flint perpetuæj»iîi » ÿ Perpetuae.ffide Exceptioni* bus.Replicationibus autcmpracfcribitur,ftcuti Aftionibus, ft* cundum glof.8ó Barton th «ffideExcept/onib» Etpoteft Repli* eLUMdodele- catioin quacunq? parteiudicq opponi,fecundum gloftind.hij» dHtopponi Rc ^x.ff.de exceptio.Et poflent enUmerari multr Replicationes de flif4tienfSt dolo,mctu,uijcrrorepafti» 'Etecontra daturreoDuplicatio, qua
-ocr page 417-LIB. un. T*, xnih DtKct^tcdMonilw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;9^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ,
«{Ut elidit RcpUcationciTi Adoris, Adori T riplicatio, Rlt;o Quädru pUcatio,ÓC fic in infinitum.T empus autem ad replicandum, duplica. dum^tripUcandum amp;c»datur à ludice. ', nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' '
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fin^lif, ) in hac q. an kiUcet exceptio Reo compecens, detur
quóquefideiuffori» diftingue: Aut funt cxceptionerquæinhærent perVonæ debiioris,ut quia debitor eft minor,uel ceftit bonis, item exceptiones in quantum quis facerc poteft,amp; non dantur fideiuftbri bus«AutCunt exccptiones,qu3p inherent ipfi rei.non perfonæ, utex-ceptiones doli,quôd metus caufa,reiiudicat3e,iurifiurandi ^pa0i de non petendo ÔCc.Et dantut fideiuftbribus.V ide gl.bic,in uerbo,fidc. iuiforibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
BE INTERDICTIS. Tit. XVlt; , V p R X m tit.de A^^tonibus di^um eft,quibus modis a* ®'quot;*’f Cupetproprieiaie,amp;the petitorio. Inhocautem üu deiudiciopoffefforio tradandumerit, quod kilicet fit perlnterdiö^a* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Inicrdifta efant olim quidam uerba præceptona, ucl pronibito«
1 nbsp;nbsp;nbsp;riaiVtxtore concepta, 8C difpofita'cóm certis {olennitatibus intet
daoamp;(uper poffekione,uel quad contendente^utme in princi. tituli
Etdifterebant ab Aaionibus,pTit«o^quodAntones tam a iure ci afti^quamPtaGtorio introduóx erantAnttrdnSta autem lolum à ^* \ttPt«torib.Secundo,quöd uerbalntetdiaorum rdetebantur io-lumàPrætôreadduos mu\ccmbtioanUS,utunde tuiUumdeicciRi» de co quod ibibabuit in(r a annum ,poft annum de co, quod ad le pet mvudiciumdaboda vnpnne.ÇP.de ui 8lt; ui atma.Etficcramintet duo$veddiia.lt;^Exbibitórfa,bictitulonoftro. Aliae autem Actioncs proponebantur indebnitiuc,utquicunq^emeTit,agatcx. empto, ie-cundum gVoiV bic in princip.^ BartXupet Rubr. €?• de interd.bodie \ autem irt eÇfeôu nulla eft differentia inter interdira bC Actioncs, 1 nbsp;nbsp;nbsp;quialnlcrdiftumbodicdicitur aûtoPrætoriainÇaÔum,extra ordb
y nbsp;nbsp;nbsp;ncm\i’»antiquam {olennititem,£ecundum gloff in ^b. mka eod. bl
\ probaturcxv.uff^eo.quibcbabctdelnterdiöiia Çaiextraordinarpl
\ nbsp;nbsp;nbsp;h£t\on\b\\4,qux probte competunt.bt quod nuUa tit inter Afkionca
^Werd’i6tabodicdiffcrentia,tcncntgV.inRub«ff.de\nieTd* Atso in eodtmtit,Spet.intit»dc A£kio « ^ poftt emo .loan, de Pl«t,bC multi a* \ Iqbk,
Sedbot impugnatb art ,Vup er Rub ff .del nt er d .lo an. V ab »bC alp tuulti.bie tit.noftro. T enentesquod etiam bodie Ebdifferentia in* / let actionem in laftum,bC intcrd\0tum,bt pr obantboi modo ,quia
-ocr page 418-E M,A RR A TI 0 N ES • IH, INSTITVT.
RubricainfEhabecdidioncm feu,cùm dïQtde Interdiâisfeu extra* ordinarnsAdionibus^feddidiofeu, aqipUatiua eft,pei- text.in U* quis ita.ff.de auro amp;nbsp;argen.legato.Ideodicit,quód inter interdidU) amp;Adioneminfadum,fitdift€rcntia,ficutinterobIigatiönemêlt; A* dionem,quód feibeet Interdidum pariat Adionem in fadum* Slt;d tarnen ineËedu parum intereft. AbEdido autemdiffert InterdiCt^^ fiewti genus à fpecie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.,
Edidum enim eft nomengeneris,continens duas fpeciesjntef^^h' iftum amp;nbsp;Edidum in fpecic,fccundum glo.in LPrætor. ^ Interdi^U) inucrbojnterdidum^ffdenouiopcrinunc» Et inter iftas duas fp^' despoteftdifcernihoemodo , quod Interdidum pkrunç finnt^*“ duos præceptiuè,quafiinter duosdidum. Edidum auteminfpf^'^ . - fitjquandoPraetoringenerecxoffidoaliquiddifpomt^utnequis)'^ imcrü^um, ^^^uocatum uieximatÓCc.fecundum Bart, in 1.i.in 2,col.ff,deno«*^ oper4nunc*Itempoffuntincodifccrni,quöd omnia Interdira funi pofitain v4ibro.ff,nouüamp;in8«C.Edidaautern non funtin^^ certum locü red a da, fed fparfa per uniuerfum lus civile, quah»^®^ dealbo corrupto.Item ßquis ius dicentinon obtemperaueritÂ^-’^^ qaibus uide copiofiff,Spéculât,in tit, d« Adio« ^»Poftremo, Veri« Nunedkemus. ' = nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.Eup-k, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^‘•^'
Sunt autem înterdidadupIicia.Quædam enim refpidunt rdigio nem.Quædamuerôiushumanüm, lä v i- ^'
1 Religionem refpieientia funt,de mortuo inferenda/dei^P^ï^^’^J ædifîcando^ne quid in loco facro fiat uel immittatur ♦ Item id quo« fadum uelimmiffum efftollatur S^c.l.q»^ i,ff.de Interd. Q^æ manum lus refpiciunt,fubdiuiduntur,Qjiædam funtpublicpu^^* tatis,quædam priuatæ»Pubb'cæ utibtatis^runtput uia publica,Ité n^' mine publico utiIiceat,S6 ne quid in eis fiat amp;c,lnterdida priuaiæ u* tiIitatisfubdiuiduntur,Autcnim funtgeneralia,autfpecialia.
Generale Interdidum ad omnia pofleflbria pertinens,cft interdît dum,neuisfiatei,quiinpoflèfsionemmifliiseft» » nbsp;nbsp;nbsp;' ■
Spedaba uero funt,quçdc fingulis caufis funt introduda*Etfvnt triplicia» Quædam enim dantur caufa tuendi fui iuris,ut de libms ’exhibendis,de I)bertoexhibendo,detabulis cxhibcndis^e. Qpæquot; dam dantur offieq tuendicaufa,utde libero homine ? Vafallo,eiut? uxore,uelaba perfonaexhibenda,inquaiushabeo« Quædamuerf dantur caufaconferuandærci famiIiaris,Et illafuntdupb'cia.CM' dam refpiduntcaufam proprietatis. Quædam ueró caufam poneu fionis.Caufam proprietatis cotinet Interdidum de itinere,aduq;pu uato.Quæ caufam poffefsionis continent,funt triplida, AdipiU^ö'
d«,R.€(inend»^amp; Rçcuperandæ»
AJipifc^nd»
'VisS Uîv th. XvJ beimrt’aiÂfc.'î - - * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194
*j^ AàipifeeMte Cunt trü: Quorum bonotum^quorum legatótuhi, ÓCSaluianumilüterdiduni* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^f ne nrv ^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;., ,» _ j^jt, (ê
f Rennendxfuntduo: Vtfpofsidctis,86utroEi. sn^r^» nbsp;nbsp;i/ hgt; vï
^ Keettperahd'^é eft u»«ïm,fcdiC€t lntc,rdilt;ftum undo ut De quibuamp;j ömaibu«SifiHgölis ordme dicemtis.VideUiîÆdê Interdidw» .1 tï d
1 r,DB4NïTEJKDl.GTl$ AO*REVlGlOH^ê^/Kl k .juJ^DCHóc i ' 1 peninçotibus» jjq,^,• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, ;,p,j tiiibusaxw
. Primùm diWraUs de Uterdiftis ad rdigionem pertinêtibu^itpapa turn primum eftde morcuo infei endo ^qupddatur’^ut quU nonpr Oiz Kibeatur inktte mórtuum,amp; Upóirc,qüo licet euro inferraSt tepcJ Rtdlla autem probibitio poteCt fieri tribus modis♦ Primd fi q«« inw pediretur ihfmeindocUm Sic Secundódi arceretutmitinet«.’ TóeJ tio^i alicui debétur ins uix inlocu fepukurx.óC irapeditur, agit boa? Wrdiào.l.utnprincipiOsCUtn§.CeqaÆdimoriUoinkre^.ReÜ4 qnatnaintefiig'i’^rttr,proui uetbafónaQl^ del^ukbro aedmcandiei inloco^quo abcuiUcet mortuum inferreAx. ^lt;r raptor ait.ft.de mótgt; luo in€erendodienn,ne quid fiat in loco (acroqd'eft^.inç^nnnnodi*,uçi.
, deforn\iter»De ornamento enimhoc nôinteUigitür.bibæc triafunt ptohibiioria Atem de to’kndo quodindbep’ïacro fadum uel iromit kmeft.bft vlocorumARNc quid in pub^o loco fiat amp;c.Eiho5 dt \Reftitutorium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
Q^æadlusbumanumattinentXubdiuidunturjUtdixwnusQü^r-dam enintWntpubUcaeunbtans,quxdam uero ^iuatæ» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n
quot; VubbcæubbtatisÇunt^uduti uia publica, Si nuroiné pubucOfUti Veeat^Si nequidineisfiat,quxrplt;crficabimusinrcqucfc.ttnotaobU. Ut ,çç iW a Interdict a promiVcue kintPïobibuotia Si Reftitutoria.
Ptobibitoria Cunt,quando ptobibttut,nc quid fiatdenono^ut ht qnftxdificetinlocopubftcoj .é un nnt.b'y'. r'uqnq •»•'»Sod
Reft.itutoria€unt,quandoiquid non tuttin locopttblUoïaôiütù: eft,äCtoVUdebet» Defttuiumquoc^ bxcAnteid.ilt;fta tarn pubUcisç quam pnuatotumunUtanbus. \deo fiÏoïte opus fietet inpublRO» quod adptiuatialicuiusdamnutn Tcdundaretxpioqtcornpeteretitii*
\ nbsp;nbsp;nbsp;Utdiébim ,He quid in publico .Uq» ^\nuvdiCtuonila.i»ft»bie. quid ïà
\ lucopublico, . i;d gt;u ,iA buV.i . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dvd*'' ' n'^-, o
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x.%.unt autonlntctdiCtapublicx utilitatis dupVciaN tiValcilicet SC
Xiitefta.V tiliadicuntut,qux coibguntut exmenteSi inteYptetaud» \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iwlegismcjKYautetnftxiofiiiueTbia.Étbotïittnultian'Odis* Primo „ft
\ nbsp;nbsp;abquidJntnellaöum cftin ribuscommunibus.vSecundo in rebus
' nbsp;nbsp;nbsp;umdetftmis„ut^ biatt \sv?i«\io in rebusftngu\otutn„Sijftc pr \uuv^
qiodtamiu extenAxut adres publias, «u'^a b.^ut mu^, -gt;1'‘ U^ ^
-ocr page 420-E N A R R A T 4 ONE 5/ »H .-AN S T I T V T.
EX E M P L V M de rc communi : Quand© cjuis proqccret mole in mare,quo minusnauigari po{ret,compct€Tet quidem Interdido ex edido prêtons,ne quidinloc-o publie© 6lt;c.Quia tarnen mareoo cft res publicized conimunis,non datur diredum InterduSu ex uef bis,fed utile ex mente adidu d» h q. ^ fi quis^'V^erf. Aduerf^s, ff.^N^'’ * quid in loco publico. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
A LI VD eXemplum.Quâdo aliqôidfitinrebusprwätoru,lt;1^0(1 lt;xtenditur tarnen ad respublicas.uc fi quis uelit ædibusfuisappllt;^3' re pergulam'.quæ obelletprofpec^lui pUblico.d.l.f). ^ Cumquid^'^ liclum»tï’Ncquid in locó publico. Item fiquiscloacaminfuisæd!* busconderct,quæpofteadeflueret in publicû.Vd in fundo fup fi^Ci^ üm quis fecent|Sd aqua ibi collecfta in publicam uiam decurrerctd* bq» ^ fi quiscloacam,cum ƒ..feq.ihem fi fectore terræetiam priuatæ Icrcusfieretpcftilçn«iofus,ucquiaibifecitfulphurariam.d En ^dde Labe© VerGIdem ait.tfi. Ne quid in loco publico amp;c. Iftis^ fimili?' ka«cafibus,quandofcilicetquid nonfitpræcifein publico Jp^oZ^ alibi,extenditurtamenperquot;confequcns in publicum locum , ^dat^f utile Interdidlumjne quid in loco publico.;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; nbsp;nbsp;;
lnterdilt;fi:a publica di re eta d icunmr, quæ præcife ex uprbis cd 'âf prætoris,pTobis,qua’ filmt in rebus publicis^dantur.^t funt fer^^’^’l Ne quid in loco publico,liifi.innere fiat. De loco publico frumd^v*; Deuia publica,6^innere publico reficiendo. DefluminibuSj^’-P^ quid in flumirte publico ; ripauc etus fiat çquôpeius n^uignuc* ^^ nbsp;nbsp;|
quid in flumine publico,ripâuc eins fiat,quo aliter aqua fluut, A^^*”-in priore æftatefluxerit.Vtinfluminepubliconauigareliceat'Efde ripamunienda. n im. r.J ‘
Primum itaque daturgt;Nc quid fiat,aut reficiatur in publico,qf^d nfui publico uel pnuatorum nocere pofifit# Dico ufui publico»^“’^ hoc cafu eft populäre,amp; datur quibuslibet.Grj, ^ Hoc Interdiäum. ff«Nequidin locopublico,amp;c»Dico priùatorum,quia fi fotteoF^ in publico fierct,quod ad priuati damnum redundaret, competeret Üii pHuato hoe interdieflum.Quotienfeunq; enim in publico aliquid fieri permitcitur„ita oportet permitti, ut fineiniuria cuiufque fiat* Tumautem quis damnum patiuide£ur,ficommodumamitti£,qtiod cx publicohabebat, qualecunqueillud fit,ueluti fiprofpedus ud adieus fit inde fadtus deterior , 'nel anguftior.dJ. q. jgt; Meritô. ff«cogt; dem.’
Extenditurautem hoe Interdidum ad multas res,ad uias ,itinegt; ra,areas,agros,amp; Infulas publicas Ad res fifci autem non pernnetP Q^uia iliac funtpriuatæ,amp; proprium patrimonium principis«tl l*n* f. Publici,cum feq.ff.eod.
V
-ocr page 421-LIB. IIII. Tit. XV. DtlMtriMt. t^$
Viae autem funt lt;iupIiccs,V rb icæ,amp; Rufticsc. Ad urbicas hoc In-terdiVlum non pcrcinecSi enim commeatus uiæ urbic^ Gc exemptus, uduiacoardata,magiftratus intcruenic,amp; impeditcx officio.d.l.q» ^Hoc Interdidrum tantùmÆ.eod.
Vïæ rufticæ funt tnpIiccs,Publicæ,priuatæ,æ uicinaks«
Publicæuiæ dicuntur,quarumfolum publicum eil,Accrus GnL bus iacitudinis ab co lus publicandi hab uit præGnitum,quas Græci i/it^xirthiMti Latine prætorias nias regias,fîue confularcs uias appel lanhdd.fj ^ Viarum.ff.eod. Et fi quid in tali uiafîeret,prohibcrctur autreftitueretur hocinterdido.
Priuatæ ucrô dicuntur^quas agrarias appellant,SC accipiuntur bi fariam.Qtiædamenirnfuntinagns,quibusimpofitacGferuitus, ita ttt ad agrum alterius ducant,3^ illi funt priuati luris, ncc côpetit hoc Inurdidum,fi aliquid in eis fit, fed forte Adio ex tertio capite L A, Çuil.uel Interdidû uti pofsidetis,uel undeui 6«fc. De quib.infr.Qu£-dam uero funt quæ ad agros ducunt, per quas omnibuscommeare h'cet,in quas exitur de uia cofuIari.Et fie poft illas excipit uia uel iter, uel a ft Us ad uillam ducês,quae quoq; funt publici luris.Ideoq: fi quid ineisnoniurefit^quot^' hoc Interdido prohibctur,autreftituitur, d, 1.1)4 Priuatæ.
Vicinaks uiæ funt,quæ in uicis funt,fine ad uicos ducunt» Et iUae funtduplfces: Qjiædam enîm conficiuntur excollationepriuato.. tuîn,8c tune quoq; funt priuati luris. Ideo fi quid in eis non Iure fit, non datur hoc Interdidum,fed uti pofsidctis,uel unde ui S^c. Quæ, darn Uero reficiuntur ex coHatione*publica,^ habent ufum , utilita, temq;conîmuneni,8cinæ funt publier Iuris.Ideo fi quid in eis non Iq refît, competithoclnterdidum,ne quid in loco publico, d.Lij. ^Vicinales,ff.Ne quid in loco publico, ^c.
Genfetur autem uia deteriorficri,fiufus eins adeommeandû cor, rumpitur,ut quum plana fuerit,cliuofa fiat,uel ex molli afpcra , an^ guftior ex latiore,uel paluftris ex ficca.d.l. ij» ^ Deteriorem. ff. eod» Idem die de innere publico,arca,lnfula,uel agro publico^ quodfeili, cet fi quid in eisfit,immittitur uel ædificatur,quod ufui publico uel priuatbnocere pofsit,per hoe Interdidum prohibetur.
Eftautcmhoclnterdidum duplex,Prohibitorium,8^ Reftituto-tium. ; .
Prohibitorium eft,quando quis prohibetur in loco publico quid facere uel immittere de nouo,uel quod priusfadum erat refieere. 1. lÏ'^t’^.^’Siquis.ff'.eodem.EtefthocInterdidum perpetuu amp;nbsp;po. pulare,cöndemnatiolj; ex eo fit quanti Adorisintereft.d.Lij^HoC Interdidum perpetuum, ff, eod.
*?’*gt; fc wj
-ocr page 422-E N A RR A Tl o N E S I N lN S T I T VT»
Reftitutorium di'citur,quando agi tur ad toUendû id^quod in uia» Kinerc,uel loco publico lam faâ:um cR.Rcftituerc enim hoc cafu di* citur,qui in priftinum ftatum rcducit ßue tollit quod fadum eft,fiuc reponitquodfublatum cft»dJ.f|^Rcftitucre,ff.cod,Ethoc fubdiui ditur in Diredum SC Vcilc.
Dircétum datur non contra eum,qui fecit,fcd qui fado utitur, Si lure polTefsionis fruitur,fiuc ipfe opus fccerit, ßue ex alia caufa ac* quilicric.Nec diftinguitur^ßue pofsideat, fiuedolo defierit pofsidf-re,d*l»rj ^ Hoc interdido.Æcod*
Vtik datur cotra eum,qui fecit aliquid,per quod uia publica cot Tupta eft,amp; opus illud poftca pro derelido habuit» Et hinc cft quód fi arbor ex fundo tuo in uiam cccidcrit,ut itineri impedimento ßt»“* amqjcorruperitiSC tu cam pro dcrelido habeas arborcm,nihik'”’j nus teneris de uia publica rcficienda,modô ador paratus fit arbore fuis fumptibustollere^d.kij ^ Vnde Offilius«ff.eod»Et eft hocinter* didum quoq; perpetuum,fit^; condemnatio quanti Adorisinttrtß idfadum noneflè»d.Ln.^Reftituas,cum feq ff.eod.
Secundum Interdidum publici luris efi de loco publico fruendo, S^ daturpublicanisSCc.quo agunt contra eos,qui impediunt, q«^ minus loco publico ucl uedigal^fecundu legcm locationisfrui p‘’^‘ fint.l4.ff.de loco publico fruendo.
Tertium Interdidum eft de publica uia reficiéda,^ datur iB ^“^ uiam publicam uel iter apcrit,purgat,fiuc rcficit,amp;C fic ad ueteréni® dumreftituitjCotraimpedienteshoe ficri,amp; eft perpetuum, habetç condemnationem,in quantum Adoris intereftX-i« ff.de uia publica reficienda*
zQuartu cft,Ne quid in flumine publico^rfpaueeius fiat, quop^ iusnauigecur.Dico publico,addifferentiam eorum, quæfluntin^u minibus priuatis.Inter illa enim amp;nbsp;alias res priuatas nihil interet- ^* i. Hoc Incerdidum.ff.deflumi.Secundo ad differentia ülius,quod fit in Infula,in publico flumine orta.Illa enim aut eft occupâtis»âutc* ius,cuius ripam contingit. Aut fi in medio alueo,eft eorum qui propt nbsp;nbsp;■
ripas prædia pofsidenc.d,l.i« ^ fi Inful a. Tertio ad differentlamiU^ us,quod fic in alueo ueteri,quod fcilicet flumcndercliquit. d.l.l*f quot;nbsp;nbsp;nbsp;1
InfuIa.IIIa enim omnia priuata funt,amp; quod in eis fit, prohibetur p^ Interdida ad Ius priuatum pertinentia. De quibusinfra. Eftauteol duplex,Dircdum0^ Vtik.
. Diredum datur,quando in fluminibus nauigabilibus aliquid ft, nbsp;nbsp;i
per quod Ratio uel nauigatio fit deterior,ut fi «fus eius corrupitur, fiel fit difficilior,aut minor,aut rarior,aut fi totum auferatur.- t
Vtile uero datur^quando quid fît in publico flumine,quod tarnen
-ocr page 423-LIB. lin. Tie. XT. Ct lattfiUiit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;196
non eft nauigabik,per quod aquaexarcfcit^udcurCuscius impede tur»d. 1.1.^ Non autem. Et funtilia Interdira quoç prohibitoria èC reftitutona.d Lf^Supenus.
Centum eft,Ne quid in fluminc publico,ripaue ciusfiat^quo a-liter aqua fluat, quam in priori æftatefluxent, tipper tot.Ne quid in flumine publico.Dico publico,Q^ia amp;nbsp;illud Incerdiiftum ad priua ta Huminanon pcrrinct,cxrationibusfupràaddult;ftis. Hic autê non diftinguitur,fiucflumina Gntnauigabilia,fiuenon,modófint public ca.Dico priori,Quia inftantis æftatis fluxus fluminis dubitatior eft. U-^Is autem.ff.Ne quid influmine publico, Dico aftatc^Quia fem per certior eft aiftate naturalisfluminum curfus,quà hyemc. Aeftas Atfllt;. autemadjcquinod^ium Aucumnalcrefertur,d.l.i.^lsautcm. Etin fummais tenetur hoc Intcrdilt;fto,per que fit quod mutatur aque cur-Tus,util fiatdeprefsior uel altior aqua,ucl rapidior in incommodum accoientium,
C A V S A impulfiua iftius Interdicfti eft, ne deriuationibus minus toncefsis.flumina exarefcant.uelmucatus alucus,uicinis aliquam in-Mam affcrat.d.l.iftn prin,ft,eod.Et eft interdiCtu hoc quoq; Prohi ^itorium 84 Reftitutorium.
tiitur tarnen interdum exceptio contra hoc interdilt;ftu,ut G quit rjpâmunieritaggeribus,autaliam mumtionem adhibuerit?utagru fuumtueatur £lt;cdequa uide d,l.i.^. Sunt autem.ft,cod.
Sextum eft,ut in flumine publico nauigare liccat, quod dacur flli qui impeditur,quo minus liceateinauigarc , uel in ripa oncrare uel «xgt;oncrare.l.unica,inprinc.ff,utin publ flum.nauig.licc.
Quod autem dico in fluminc publico, tu quoq; inteUigede lacu» foîfa,uel ftagno publico.Eft autem duplex,Diredum ÔC V tile. Dire üumdatur illi,qui prohibetur in ilhs publicis fluminibus, Gue aquis niuigare.V tile uerô datur illi,qui prohibetur pecus ad flumen publi cum,ripimue appeUere.ltcmiUi quilacum uclftagnum publicücon durit, 8c prohibetur ilUc piCcarkd. tunica, $• plane, cum ^fequent, fheodem,
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Septimum eft,de ripa mumendä,quoddatur iUi, quiprohibetur 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tehecre ripas,agri fui tuendi caufa,dum tarnen ca ita refleiat, ne fiat ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nauigatio deterior, Gtep paratus cauerc de damno infedto boni uiri » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ar bier atu ufq ad decern annos.l.unica,ff’de ripamumenda, Ettan» tumdelnterdiélis ad public am utilitatem pertinentibus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_.
DE INTERDICTIS PRIVATAE
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utilitatis,
% Interdira priuatæ utilitatisdiximus efU dupUcit « quidam enim funt Qtuetalia^quxdam ucr o Spccialu»
-ocr page 424-BNARRATIONB5 IN INSTITUT.
Générale Interdidum eft,nlt; uis fiat ci, qui in poiTefsionem mdfts eft.Et dicitur ideo gencrak,quia ad omnes qui in poffefsionem w«^ lunt,pcrtinet.Daturitacp contraeum,quidolo æalo impedit, lt;]^ minus is,qui iulTu Prætorisiuftèin poflèfsioncm miflus cft,inca die pofsitJ.i.in princ.fF.Neuis fiat ci, Dico de dolo malo primûm ideogt; quiafiquis prohibueritquem uenireinpofTefsionernjquamfujmpU tabat,uel fibi ûbnoxiam,uel non efle debicoris^nô tenetur hoc ihtlt;^* dido.d.l.i^fiquis.ff.codem.
Secundo,propterfuriofos amp;nbsp;pupillosdoli non capaces, tiett tlt; nim illi prohibeanc,noo tarnen tenentur,quia carent aiïcdibus.dlj’ ^ Hoc edido^Dico iuftc,quia fi quis cft immiflus ob falfum credit‘d uel quia potuit exceptione remoueri,amp; poftea impeditur,non J®**^^ hoc mrerdiétum. d»I.i.^hæc uerba^DicoimmifTus fimpliciter?9“’’ hoc intcrdidlum habet locû in muldscafibus, ut fi quis cft immiHù* caufa rei fcruandæ,uel caufa kgatorum,uel caufa damni infclt;^b“” uentris nomine,dla. ^ fed fiueÆeod,
Eft autem hoc interdidum annale, ideo quoq,- non datur contrl hærcdes,uel fimiks perfonas,nifi aliquid ad eos peruenerit.Hoch^' licmimm fsioneex caufa kgatorum,amp; damni infedi,in quitusc^ï'* bus eft perpetuum« d«!.».^- Hanc adionem,cum gl,in uerbo,niif^'‘’'' ne,ff.eod,8t daturquanti créditonsintereft poflefsionemhabe^^‘^‘ 1.1 hæc uerba.ff. eod.Interdida fpecialia priuatam utilitatenjeôcer nentia,funttriplicia, Qjjædam enirn dantur tuendi fui lurisg^’^”» qualia func de liberis exhibendis uel dcduccndis,de hberto exhibent do,amp; tabutisexhibendis , quæideo dicuntur tuendi fui Juriscaufi» quia in liberishabet pater ius patrisc poteftatis« In libertohabet pi' tronus ius patronatus.
In tabulis,id eft,teftamêto intereft a «ft o ris,ut fciat an fit hærtdh* ftitutus,uel an fit ci aliquid kgatum,amp; fie utrum ius habeat intentât pecitionem hæreditatis,uel aeftionem exTeftamento S^c« • lnterdi(ftum de liberisexhibendis,datur cotra eu m, qui dolo reö* netfilium,uel filiamfa«inuitam,necuultad pecitionem parentisexbi beïe.'l.i.^interdiAum^fRde liber.exhibend. Dico qui dolo retinet« Primö propter macrcs,qui a fi mater filium ex caufa retinuerit,datur ei exceptio contra patrem exhibitionem petentemôæpeenim iuftil* ftmæ caufæ fubfunt,cur filius potius apud matrem quam patrem mó retur.d«Lilt;^ In hoc interdido«ff*de liberis exhibe
Secundo propter maritum fiuefponfum, item propter uxorem, amp;c.Si enim filia alterinupta eftèt,quicam honeftêretineret,amp;pa« ter uirtute patriæ poteftatisuelitcamexhiberi, rcpelkreturperex* cepcionem, ne feiheetmatrimoniabene concordanda lure patri» potefta*
-ocr page 425-LÎB. HIK Tif. XV. ne hUerüHii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^^
pouftatis turbcntur.Ideoq; patri perftiadeatur,ne patriam pQtefta-tem acerbe excrceat»d.Li,in fin fEeod.
Tertio propter eum, qui forte mifericordia duftus retineretfiliu alterius,6C non dolo malo amp;c»Pico filium,uelfiliamfam. ad diffère tiaractnancipatorum,quiaini hoc interdiâo exhibendi,non petun-tur,cùm non fint in patria poteftate.Sccundó ad difFerétiam matris, , quæ nonhabet liberos in poteftate» Ideohoc interdido uti non po^ teft.lj.^,Hocinterdidum.ff«dc liber«exhib. Dico inuitam,quia fi filiusfamiliasfuafponteefTetpenescxtraneum^nonhaberctlocuhoc, intcrdidum.argd’fî*^ ff«eod« Competeretenim adio præiudicialis contra ilium filiumpdc quafuprà de adio.præiudicialibus.Dico parents,quia hoc interdict um datur patri ad exhibitionem filfi uel fi* liædtemauopaternoad exhibitionem nepotis uelneptisSCc. Dico fimplkitercxhibere , quia reo plane ex nulla caufa datur exceptio, qua fc contra exhibitionem tueri pofsit,niG fit mater,uel maritus,de quibusCupra,ucl niGiudicatum Gt,eum qui exhibendus eft, non effe inpotcftatepetentis,tunc repellereturpetens exceptione rei ludica-tæ,etiam fi fuiffet pronûciatum iniuftcd.l.t. ^ pari modo.ft.de liber* txhibÆthocinterdidumeftexhibitorium 80 præparatorium alte-rlus,quoddicitur deliberisdeducendis,Nam quandoliberi in pote-ftateconftituti qui retenti erant,exhibirirunt,8lt; ahquis prohibet ne parentes pofsinteosducere quo lus habent ducendi, fubuenitur eis per interdidumdeliberis deducendis^niG is de cuius dudione, agi. ^^^ ^ tur^ucritimpubes,ócdubitetur de patria poteftate. Turn enim^o-'j/t'Cü d.. gnitiouCq; ad tempus pubertatis differridebet, Sed tamenhoc cafu d«ce»d«. perfonæ eorum qui agunt,item genus cauCæ attendidebent.uide de hish^.^lulianus.ff.deliber^exhibcn* _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
-;Secundumlnterdilt;ftumeftdclibertocxhibendo,quo agit patro* nus contra eum,qui liber tumCuumretinet,8lt; impedit quo minus co uentus operas iniungere 8c exiger e pofsit^fecundum gloff.in^fum.. nja«V erÜKxhibitoria,in ucrbo,indicer€,bic titmoftr 0,
Tertiumeft de tabulis exhibendis^Datur autemhoejnterdidum i^jy^i^^^ lt;iiCuius inter eft tabulas defundi exhibe#i,contraeum qui dolo ma- jj^dele, loeasretinetjót exhiberencgat,Guedolo deffit exhibere pofte,ad id qüantiAdorisinttreftd.i.inprimff.de tab.exhib. Dico tabulis,quia tub iUa uocecomprehenduntur, primo Teftamentaffecundo Codû cilli, tertióLibeUi 8lt; Epiftolæ fideicomiffarisc* Et in fumma omnia, quæ ad caufamTeftamenti pertinent,non diftinguendo GueTefta» mentum ualeat,Gue aliquaratione inutile, autinualidum fit, nee etia refert,GueGtunumTeftamentum,fiuepluraeiufdem teftatoris* d.U
( »4»Hocinterdidum,cumfcquent.ff.eodem»
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod
-ocr page 426-ENARRATÎÔ^ES' 'Ïll' Tn S 1*1 T VT.
‘ Q^od iïic^èjïhibendisitnihtcll/gtqüÖdfiat ccramPratorc * ut «x autontate eius fignatores admonitt vlt;niaht ad recognokenda fi*-gilla. Exhibércâutémhfcfignificat matcriæ ipfius apprebendenda’ copiam facefeJuïj. ^.HocinterdidunT.fiïêod. Dico ei cukis interdis qûiâomnes qufinTeftamento quid adferiptum habet,agunt hoe iu*^ tcrdïdlOjUtfuhthrcredesdiredb^amp;lfïdeicomminarrj, Ïteitt légatarij’ d.l^ijjifoient.ffieod. quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?
Djco Tabulas defundi,quiahoefnterdiduni ad teftamentutn ut uentis non pertinet,ideo fi ipfe tedator dum uiuit, tabulas fuas tde dicat^8C exhibeti defideret,agatad exhibendum, utexbibitasuindt cét.d.Ii.inlïn.S^d.l.^.^nipfe.lKeod, ’'-■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Secundo dico defundii^d differentiarri feripturarum^ua? fiutfu' percontradibus',a'dillasqbóq,'cxhibcndas agituradfoiïe'ïrdtxhfhê* dum,amp; rei uendicatiÓnè.Dïcó quïd’ólö,riam fi quiscofifiteatut^^^quot; ft amentum penes fe efle,fcd in præfentiarum exhibere non pofiè,n6 cft in dolo,nec conuenitur hoe interdido, iubendus tarnen eft exb* bere infra certum tempus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Datur itat^ contra eum quinegatfe exhibere poflè,autoporKf«‘ d.l.|.^.fiquis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t
Dkodolomalo^quia fi quis nee amoueret,neccelaréf tabulas,^ lt;astantùmaji)ideotradident, ne intetdicenti exhiberet» eilet flU** dem in dok,non tarnen omnino in maîo dolo, cùm non fieret«tït mo amp;nbsp;confiliö op()timendi. IdeoKoc interdido non conucnitctiit* d.l. ^.ÿfiquisâojo.ff.eo. Dico defqt exhibere, ad diffe renn steint us,qnidolo'fecjti,qu0 minus tabula: à principio ad eum pcrüeniïBt, fee u nd urn glófT.in dd.i. in 'uetb'o,ut defihcrcnr.Sccundó ad differ^' tiam illius^qui fine dolo deleuicTeftàmcntum in totum’,uelptop^‘ tC^^nfamen adhuefegi póteft.HiscafibUSnon compietifhocinterdi* dum^fi autem ita deIetuméfret,Utleginó'n'pofret,haberct locüquaß dölö deffjnet exhiberi pofte propter deletionem. d. 1.1, in fin. ^töd« Dico quanti’Adóris inteféftVftbia m hod interdido æftimatur irii' t'^refie Adorii^fédundum caufæqualita tem , utfi Adorefth^tes, fié aha ïcftimatiÓ.,quam fi effet Icgatarius d. l.ii). ^. condemnatio.P^ rat autem poft ahhum,Só' datur hteredicæterisîj; fucCcffbt^ibùsdl it|.infin.ff.dét#bStxhib.Iritefdida priuatafpecialia,qua^danturob fien tuendi caufa.funt de libero homine exhibendo, de uafallo exhu bendo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
Interdidumdclibero homine exhibendo,datur cuilibet, contra eum quidolómalo Slt; kiens retinet hominem inuitum, de cuiuslihcf täte rtOndubititur adhoc utexhibcar,amp; eft introdudum caufa tiv-qidæ libertaus.Cùm is patumdifférât à fcruo,cuinon daturfacuL tas
-ocr page 427-LIB. 1111. Tit. XV. De MerHait. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;198
tasrccedcndi.U i.amp; lÆde liber.hommcexhiben. Dice in definition. necuilibet,quiafauorelibcrtatishocinterdidum omnibuscompc-lit,nifi forte contra adorem præfumptiones extent,quod fokat col ludere uelcalumniari,Hine eft, quod fimulier,uel pupillus pro co-gnato,parente uel affine hoc interdidum defideret,admitteretur. d» l.3.$.hocincerdidum.Plurcstamen Adores non admitterentur, fed Prgtor ekgitcum,qui eft magis idoneus.Dico dolo malo.Primô ad diff erentiam illius qui retinet eum quern habet in poteftate.Suo enim iureutitur.ldemdicdeco,quiretinet émancipa turn ,libertum , feu alumnum,0Ce.d.l.^.^ is tarnen, ff. delibero exhibend. Secundo ad differentiam illius , qui retinet cum quern redemit ab hoftib.nec eft preciumproco oblatum,fiautcmfemclremiferit,precioetiam non dato,8lt; poftea uelititerumretinerc ,competeret hoc interdidum.. dd.^.$.Gquiseum.ff,eodem,Tertio addifferentiam illius, qui liberum hominem bona fide proferuo emit amp;nbsp;retinet.l.4. ff.eod. Dico feiens, nam is qui nefcit apud fe effe liberum hominem, caretdolo» Vbiautemcertioratusretinet, dolo noncaret.d,l.:j.^lsqui. Dico hominem, quia nondiftinguitur^fine fitmafculus, fiuefcemina, pubes,uelimpubes,unus fine plures,fuiuel alieni luns,hoe enim folum fpedatur,an liber Gt.l.^-^'hæc uerba.ff-de liber .homine exhibé. Di co inuitum, quia qui uolentem retinet, non tenetur , nifi caUsdiiate quads eum circumuencrit,feduxerit,uel foUicitauerit. d. I4. $* fi quis uokntem.Dico de cuius libertate non dubitatur,quia-fidubium eft^ utrumfit liber uel feruus,^ fie quad 0 inouetur ftatus contreuerfia, non datur hoc interdidum, fed liber alls. caufa«d.l.^.$.ls qui. Dico utcxhibeat,quia agiturutliber homoretentus,inpublicumprodu-catur,8cfacultasuidendftangendiq; hominis præbeatur. Exhibe.» re enim propriè eft extra fecretum habere, d.l. 3.$.18 qui. Verf, Ait prætor.ff.eod. Et fie ftat per re tentorem,quo minus pofsit hoc in# terdido conueniri,ut quia abeft 8lt;c.icur ad bona iUius^d.l.^.in- fin. Quodautemattinctad interdida dealqsperfonisexhibendis,nota takm r egulam. Q^icunque habet aliquod lus Reale in perfoua all cuius,propter quod competat Adioinrem,is poteftintentareinter-didumdeillaperfonaexhibenda,feu deducendaad fimilitudineni interdidorum præcedenttum,ut dominus agit de uafallo feu afferi-ptitio exhibendo feu deducendo,ciuitaspro due.kde jure.ff.ad mu* nicipaks,tutor pro pupillo,maritus de uxore exhibenda, etiamtfi pa ter earn retineat.l.2 ff.de liber.exhiben. Hanc regulam tradat Bart.
' ind.l.x,ft,deliber.cxhib.Quod autem dixide iureReali, fit ad diD ferentiamc'reditoris,quiquoqueiu8habetinperfona debitoris jfed perfonale^non autem Reak^ficuti pater,quia er edendo fiber atfe, .t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Igitur
-ocr page 428-ENARRATIONEÎ IN INSTlTVT.
Ig'turquoq; creditor nonpoteftde debitorecxhibcndô agere, fd debet mien m poilèfsionem bonorum ciufdcm.l.b ^ fina.ft.delib.ho mine exhib.lntcrdiôa priuatæunlitatisfp€cialia,quæcaufa rcifamu bans conferuandæ danrur,funtduphcia,qua'dam refpiciût caufant proprictans, quidam uerôcaufainpoflefsionis»
G A V S A M propriet atisrefpicit de itincrc,aducj;prfuato,amp;h«' ber d uo membra. Prim um datur contra eum, qui turbat aliqueni qm hoc anno itinere,adu,ucluiapnuatanon ui,necdam , nee pre-cano uSus dhl.t.in ptin.ff.de itincre adu^ prinato, Dico turbat,ad dctercnnam iilius,quïutentcm feruitute omnino eijcit. Contra ib lumenim datur utile interdiélum undcm\ ut infra dicemus. Dico boe anno,quiahic nonquarritur, utrumutenshabueritferuituum Iareimponfam,nccne,{lt;d tantum an itinere , adu ucl uiapriuata hoe anno,modico temport,ideffnon minus quam^Otdiebusufus dl.Non enim nccèfreeft,fempcrire,cüm pkrunque id itincribus,ud wia non ütamur,nifi eum ufusexcgcrit.d.I;i. ^ Hoc interdido.ff.co. Sfcamenquis proptcrinundationerh non ufusfitiiinerc,alt;ftuq;hoc anno,ud peruim prohibitus,cumfuperiorc anno ufus fit,potdtnr hftominus petita reffitutioncin integrum hoc interdido uti.dd. r/ Hquis prapter;ff;eod. Etfienotaquod is qui^o. diebus boe anno iijft,ambulauiis,teuegit;, per hoc conftituitur m quafipoflefsioncin w ris fundi,arDbuIsmdi,agendiamp;€.Sciuitus tarnen nondumeftcom ff ituta per hos adus^lcd incipit præferiptio currerc,quæ fi interru« pta non fucrii,feruitus confftcuitur. Dico itinere,ä(fru ueluiagt;namH cee hoe interdn^^um detur tantum pro feruitutibus rufticis^non in'* V^murbams.dd.in'n prin ffcod,Non tarnen datur pro omnibusfeï uitntibusrufticis,fcd tantum pro iftis tribus« Abarumer«m feruitu, turn quail poffeisionemnonacquirimus tam breui tempore, ut eft ins aqua?duccndæ,amp; lî mi h«m,qu æfi int erd urn permittantur, ecru fenturex qu^tdam amicitia domini fundi concedi,igiturducfnspro-bibe» i poteft;uide de hoe ßarto in d«I,i ff.eod. Dico priuatogt;ad differentia m itineWs fcuuiæ pubbeæ, pro quibus dantur aliamterdi* Óajütdc uia publica,ud itincre publico reficiendo^de qu’bus fuprä« Qjiód dicoclam,intclligé decoqui prohibitosutiturd.^‘inprin»fE eod.Quod’dicöufus cft,intdligeGuefiatperfe ipfum, udperahu eins nomine,ut per hofpitem, eolonum amp;fc.-Et daturhocinterdi-tffumdominoahcuius fundiJtem emptori,ufufruduario, ufuario, amp;ftmiiibus.Et datur quantiintereft illiusqui irc,uclagereprohibe tu d:^.^ Hocinterdidum ff eod.’ Ethoemembrumnon pertinet propriè ad kis proprietacis,fèd tantum ad lus quafi poftefsionis amp;e» Secundum membrum ifflurmterdidi datur dli, qui hoc anno no «fi
-ocr page 429-LIB. HIT. Tih XV. Décernait. quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^9
ui,nccclam nec prccario ufus eft iiia,adu Jeu innere priuato.Habet que lus reficiendi contra impedientê refedionem.dd,^.^ Ait Pretor. ff.de nineaduq; priua. Priores partes iftius definitie nis, fupra tra-^ataefunt, Verbum autem reficere ,hic fignificat ad priftinam for- ^^ß^^^f* mam,, iter, adum, feu uiamreducere ,hoc cft,nequis dilatet^depri. mat,producatfeu exaggerct.d.k^. ^Reficerc.Dico autcmiusreficL endi, ad differentiam præcedentis membri, quia proximo interdû âo omnes uti polTunt qut hoc anno ufi funt. Hoc autem interdióo is tantum utitur,quihoc anno u(us eft, 0^ quoq; probare potcft,fcrgt; uitutem iure fibi deber^ôô conftitutam effe, ÓÓ ideo agens hoe inter-difto,tenetur duo copulatiuc probare. Primo, quod hoc anno illo lureufus fit.Secundó,quódilla feruitusei exprefsedebcatur, d.l.:^.^ Hocautem àfuperiori,ff.cod. Etideohoc interdiôum pertinet ad lusproprietatis , quia A ft or non tantum tenetur probare ufum Só poffefsionem,fed ipfum ius fcruitutis,talefcilicet ex quo pofsit inten Ure confe(roriam,uel negatoriam actionem.
' Eft autem hoc interdiôum tranfilorium adhæredcs.l.app ar et .ff. de itine.aftutp priua.
* Interdira autem quaedantur cauCa conferuandac rei fatniliaris, refpiciuntque caufam poffefsionis,funttnplicia, Adipifeendæ, Rc-tincndæ,ôlt; Recuperandæ.
DE INTERDICTIS ADlPlSGENDAE. -^ Interdidaadipifcend^dantur illis qui de nouo conantur adipiCci poffersioncmrci,quamprius nunquamhabuerunt. Ideo fi quis ade-ptuspoffefsionem,eamamiferit, hoe intcrdiftum ei inutile eft ^fc-quensjuerf.propoffefforejhic titulo noftro.
Sunt autem interdira adipdcendæ tria,quorum bonorum, quorum k§atorum,8iSaluianuminterdilt;ftum,Qjiorum bonorum da tur bonorum pofte (Toride lure Prætorio pro adipifeenda poffefsio nebonorumhatreditariorumcorporalium contra pofsidentem pro j Eaerede,uelpropo(Teffore,l.i.ff.quorumbonorum. Eteftineffe, 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;du nihil aliud quam petitio hæreditans. Quod enim eft petitio hæ-
1 nbsp;nbsp;nbsp;ïcditatisdciure ciuili,hoc eft quorum bonorum de lure prætorio,
1 Î^icilurautem t uorum bonorum ideo, quiaedidumPractorishis herbisincipit•.Quorumbonorum exedidomeoiUi poffefsiodata df SCc» Dico autembonorum in plurali, quia hoe interdidum non datur pro fingulis rebus,fed prouniuerfitatc,ficuti pc titiohær édita i nbsp;nbsp;nbsp;tis.d.ln.ff.quorumbonorum.Quod dico poffcffori,tu inteUige pro
1 nbsp;nbsp;nbsp;Unauoce,nempeprohæredelurisPrætori3,cui(cibcctcompetitbo.
norum poffefsio ,primùm ex ediAo Prætoris mor tui, qua: edifta ap pdlantuïjutundeliberijundecognatijundeuir SCuxor SCc. Dein-
-ocr page 430-BÄARRATIOKEJ !« INSTITVT« de cuiiUa bonorum poflefsio per mdiccmuiuum décréta cft , qux Decrctahs appdlatur.ut coibgitur ex eextu iundaghin d.^. fequcns« 1 in uerbojidata eli,hic tic.noflro«
Licet Angelas hic teneat hodic non eße neceffe « quod iudex bo/ norum pofufsionem decernat,Ced fact's efTe coram iudice poHefsio* nem bonorum agnofccre,bcctfuam autoritatem non interponau Dico pro adipifeenda^quia hoc interdidum datur ei qui poiTefsio* nem nunquam habuit,fed uult de nouo adipifci«Qui enim poßefsio ' nem habet, ÔC curbatur in ea,agit interdido uti pofsidetis uelutro* bi : qui uerö eä amißt,agitrei uendicatione uel pubiiciana, uel tntergt; didoundeui amp;c.ut infra dicemus» Dico po(refsione,addißercnn1 pctitionishæreditatis,quædatur non pro adipifeenda pofTcfsion^ led proprietate return hæredicariarum,fecundum gtfuperRub.C» quo.bono. Dicobonorumhaereditariorum^quia nondiftinguitur Cue Ador fît honor urn pofTefTor ex Tedamento, ucl ab inteftatoJ* X.C.quorum bono. Deinde quoq; non refert,fiuc reus omniabona b»reditariapofsideat,ßuepartem corum, fîue unamaliquamKW» Dico corporalium,quiares incorporales,ut lura, feruicutesS^c in bocinterdido non ueniunttl.rj fEeo. Et in hociterum differta pen* tione hæreditatis,quia in ea ueniunt quoep res incorporales,ütlura, {cruitutes,6Cc«l. Item uidendum.,^ Cn.cum fimilibus.fïde petit.ba’’‘^ ditatis.Quoddicopofsidentem,tu quoqueextende ad eumcjnid®' lo dcfijt pofsidere.l. i.ff.eod.Q^uod dico prohærcde,tu inreUig^ d^ co quidicit fehærcdem,cùm fciatfe hæredem noneflc.Item intdUgt de co qui putat Sd credit fe hæredem,cùm tarnen non Gt.LK'^^ '*'’”* poderioricafu tir^pro hæredehabeaturpro fufficienti ad inducco* dam ufucapioncm,ut tF.amp; C«per totum prohærede, Priufquam « men ufucapio compléta ed,non habetur pro fufficienti titulo , pf texc.hiciundaglof«8dd.l i.ff.cod, Qjuod dico pro poflèflbre,intd lige de co,qui dicit fe pofsidere pro rebus fuis, nee tarnen potentat legate titulum fîuccaufam futrpoilcfsionts^namlicctregulariterne mo teneatur al'égarétitulum fuæ poflefsionisjamen in petitions: be reditatis amp;nbsp;interdido quorum bonorum,fallit régula» I.cogi-C*de C^utw. petit.hæredit Sit ergo Ador cautus, utante litem con tefîatam in-terrogetreumfîmpliciter,anbona hæreditariapofsideat. Si ncget fe pofsidere,nee ador poflèfsionem probauerit, ceflatinterdiflum* Adore autem probante poffefsionem contra negantem,transfertiir poffefsio fînc alia cognitione in eum,propter Rei mcndacium.l.fift. dereinendiea. Siautemreusfatcatur fe pofsidere,interrogandus cd quo titulo pofsideat,fîallegauerit titulum, teneturcum probarc cum omnibus fuis qualitatibus, ut Callegaueric titulum emptionis, tenctuf
-ocr page 431-LIB. un. Tie. XV. tiflHttrMit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;100
ienetür oftendere â quo,à: quâto precio emerit, quod ß probaucrit, icerum eeßat interdidum.Sicut enim contra titulo poCsidentem, no datur petitiohæreditatis,ita quoq; nee Interdidtum quorum bono^ rum.d.gloGfuper Rub.G.quorumbonorum,cum ibi notatis.Ratio autem quare îllæAdiones non dentur contra titulo pofsidentem, hæc cft,quia agens ad bona hærcditaria,hab€t folum ritulum hæredi tariüm,quofefundat agendo. PoCsidens^autem res hæreditanascû titulo habetduo,fcilicet poflefsionem 8d titulum,Slt; fic eft eius caufa potior merito, Ergo ab eo qui nudum titulum habet, uinci non de.. betSi autem titulum no probauerit, uel refpoderit fe pofsidere pro hacrede^cupropoflèlTorc, turnpropric competithocinterdidum. Eft auteminterdidum quorum bonorum duplex, Diredum amp;nbsp;Vti h«Dircdum datur bonorum poflelTori de lure Prætono^V tile uero datur hæredibus de lure ciuili,RcundumgloCfuper Rub. S^ quæibi notantur per Bart.Bal,8^SahC»quorum bonorum.
Interdidum quorum legatorum datur hacrcdi 8lt; bonorum pof-fcftbritontrategatarios,quifincuoluntate hæredum occupaucrunt defaéto leoata,ut titulo pro legato ea pofsidcant, uel dolo defmanc pofsidere adboc utreslegata reftituatur,óó praeftetur interelTc.Hoc interdidum dicitur ideo adipifeendæ, quia locum habet fi Icgatàri-usoccupandopraeuenithseredem , quircilegatænunquamhabuit poftefsionem.Si enim aliquo modohabuifTet 2lt; amifilTet, compete* retinterdidum recuperandæ.Quoddico hæredi amp;nbsp;bonorum pof-fdfori,tu extende quoq; adhæredes eorum, non autem ad alios fuc-edfores. Quoddico contra legatarios ,inteUige de metiskgatarqs. Sienimhæredi quid prælegatum effet,ôC id occupaffet propria auto ritate,ceffaretlnterdidum. Idem die de donatario mortis caufa, nifi ïemlegatamhabeat,utdonatum.d.l.u§,fi quis. ff. quorum legator* Deindeextende etiam ad hærcdeslegatariorumgt;8c alios eorum fuc-ceffoïes,fiue fint uniuer Cales, ßue fingulares.d.l.i. $. Le gator urn. ff. tod.Dico fineuoluntate,quiafihæres poft aditamhæreditatem,ucl agnitambonorum poffc(sionem,c6fenferit occupationi, ceCCathoe Intcïdidum.Si autemante aditamhæreditatem conCenfiffet occupa
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tioiii,nihil operatur is cófenfus.d.Li» $• Quod ait prætor.la.q. ff.« o» Quod dico de uoluntate hæredum ,intellige de omnibushæredibus. Sienimunusconfentiret,alh uero non,uniusconfenfus non impe-diretlnterdidum^dlt. ^ fi alter.Dico defado^Quianemodeberfi. hqpfi lusdicere,fedabhæredeiufto ordine petere,fi quid debetur .d. ti.Verf.Etenim æquifsimum. Dicolegata fimpliciter,Quiahocln. terdidumdatur indifferenter,pro quibuCcunq;rcb.kgatisde fado per legatarium occupatis,fiue fint corporales ,fiue incor pór aies .d,L 1 0
-ocr page 432-BHARRATIOMBf IW INSITTVT»
i^Quod ait prætor.Et in hoc diffère à fuperion, quod pro reb» incorporalibus non daturj.fùff,Quorum bonorum.Dico tituquot; lo pro legato.Quia fi dicat fc pofsidere pro hærede uel pro pof-fcflbrc,daturquorunibonorum,uclpctitiohgreditatis. Quaiv do tarnen incertum eft,an pro legato uel poflcflbrc,uel pro hx-' rede pofsideat,potcft utrumep intentari in codé libcllo, tam pc» tio h^reditatis, quam quorulegatoru, ut fiuc quis ^ hgreffe,ud ^ poffeffbre pofsidcat, hoc interdict o teneacur.Quotiens.nun* certum eft,quæ aólio potius tcncat,poflumus duas fimul inten* tare,amp;: proceftari ex altera, nos uelleconfequi quod nob/s debe tur.d.l.i. ^Quia autem.fF,eod,Dico pofsidcat.Nam fi quis m»* fus eft in poftefsionem legatorum,caufa conferuandg rei,non di citur pofsidere, fed cuftodirejded non habet locum Interffidu» præfertim quum etiam huius rei autorem habeat prætoreni, ni' fi forte Icgatorum nomine per haeredem cauw eflet.dJ.i^ Qpf fitum.Quód dicOjdefqt pofsidere,intellige fi' efficit, ut non ha* beat facultatem reftituendi» Quód autem res legata hoe intefdi-lt;fto rcfticuacur,agatur^ ad interefrc,probaturexprefsèper tex» in d.Ut.inprincipio.amp;per Lij ^ Ex hoclnterdido.ff. Quorum legatorum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
De Saluiano InterdiAo diximus fupra de A Aione Seroi*”** Et tantum de interdiAis Adipifeendae»
DE INTERDICTIS RETINENDAE-
InterdiAa retinendæ dicuntur,quibus agimus, ut ponersio-nem,quam habemus,rctincamus.Melius enim eft poftefsfone rc tinere,óóab alio conueniri,quàm A Aoris partes foucre.Namß pofTefsionem retinemus , amp;nbsp;is qui contra nos petitorio agit, m probationedefecerit, manet res penes nos, etiamfi non ad nos, fedadipfum petitorem iurcdominij,uel quafi,6ó cæt.percineaU ^Retinendæ, hic titulo noftro,Sunt autem duplicia. Aut enim dantur pro rebus corporalibus , aut pro iuribus incorporalib» Qug ueró pro rebus corporalib.dantur,fubdiuidumr ? Vnum daturpro retinenda pofTefsionercrum corporalium, immobili* urn, Sc dicitur uti pofsidetis.Aliud ueró ut utrobi, datur pro rc-tinenda pofTefsione rerum mobilium«
InterdiAÛ üti pofsidetis datur illi, quiiufto téporeres immo Ïr^Xf^^ ^*^^’^^f pofsideri pofrunt,n5 precario,nec ui, nee clâ ab aduer fario pofsidet contra turbante, ad hoc ut pofTefsione quitte re* tineat.Et eftmixtum quoddam,Nam illi,quibus hocinterdid» cópctit.interdum aAores amp;nbsp;rei funtutrinen. Quando enim con tenditw
-ocr page 433-LIB. int Ti. XV. DeliKtriiHit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;201
tenditur de poiïcCsionc.amp;S incertum eft, uter litigantium pofsideat, competit utricj; hoc interdidium. Vincit autem is qui longiorem amp;nbsp;iuftiorcm poflèlsionem probaucrit Licet autem in hoe Interdido pc titorium amp;nbsp;pofTefTorium non pofsint Gmul concurrere,quia priuf^ ad petitorium perueniatur,dcterminari debet poflefTorium.Tamen ad probandam poffefsionem iuftiorcm, admittunturpoGtiencs ,Slt; articulidedominio Et istuncquoq;ccnfetur iuftiorcm habere pof. fefsionem.qui dedominio probare potcrit.c.Licet caufam.^ Ex pre mifsis^extradeprobatio.Dico autem in definitione,iufto tempore, quia isquihoc Interdido agit,probare debet Ce poflèdilTe duob. te., poribusmempe tempore turbationis,amp; quoque tempore litis conte ftatx.^SedhodicjCummuItisIimilibus.bic tiiulonoftro. Etftreus contra Adorem poITefsioncm probantem probare uclit, probet A-doremàfcclam,ui,uelprecariopoiredinè.d.^fedhodie. Dicorcs immobile!, ad differentiam Interdidi utrobi, quod datur pro retisf nendapoflèftione return mobilium,ut infra dicemus.Dico quae pof fideripoffunt, ad differentiam return communium, publicarum, fa-crarum,fandarum,teligiofarum,quæ pofsiderinon pofTunt, Gcuti nee dominio noftro fubqci. Inftit» de return diuiGo» in principio. Nota quoque obiter,quódhoc interdidum non datur pro rennen^ discloacis,quia aliainterdida proptcrea propoftta funt.l.iftn princi pio.lEcodem.
Dico non ui,nee clam,nec precario, Quia clandeftinam uel uio-IcntampolTefsioncm quis retincte non poteft,fed debet reftituere, d Iji^ finahff.eodem.Dico ab aduerfario, quia fi à tertio quodam clatn,ui,uel precatio pofsideret Ador, nihil intereftet aduerfarq^d » Lt4final.amp; hq.ff.eod.^Hodie,bictitulonoftro. Dicopofsidet, quiahocInterdidum primo datur ei qui naturaliter amp;nbsp;ciuiliter pof-Cdct.Secundó ei,qui naturaliter tantum pof!idct,ut Vfufruduario, Vfuario,VaCallo 8lt; fimilibus,qui cum turbantut in poftefsione na. tuïali,tamen hoc Interdidum rctinent.l.finiEeod.Deindedicopof-fidtt, addifferentiam creditorum, 6^ aliorum qui mifsifunt in pof-fefsionem,nonut pofsidcant,fed ut cuftodiant.d.l. iq. $» Creditor es. ff.utipolsidetis.Quoddico contraturbantem, tuintelligede quolibet impedimento,per quod inquietatur quis,quo minus poffefsio-nc return fuarum uti p ofsit,quod multis modis fieri folet. D e quibus indl.iq.^Hocinterdidumlufficit.ff,codem* Dicoutquietcreti^ utat,quiahæceftcaufafinalisiftiusInterdidi* ideo Adorinlibel-loprimümpetit Reum condcmnari,utapr«fentiturbationeden-ftat, Sc caueat denontutbandoinfuturum, præftetque inteteffe quanti fcilicet Ador» lAUtfitUbcram poftefsionem non habuiffed# ^ ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 üi
-ocr page 434-ENÄRRATIONB» IW INSTITUT.
fiduo^Gna. cumglof, fEuti pofsidetis. Eft autem hoclntcrdiduffl duplex, Dircäium amp;nbsp;Vtilc. Diredum datur pro retinenda poflefsio nc rerum corporalium immobilium, öd oritur ex uerbis legis. Hue refer omnia quæfuprâindeGnitionc dida funt. Vtile uero datur pro retinenda quaGpoftefsionciuriumincorporalium. Dico utile,quia \ ex uerbis legis non habetur, fed colligitur ex cius mente» Dico pro retinenda quaG poftefsione, quia res incorporales non pofsidentur, fed quaGpofsidcntur,c»Qjierelam.^Nosigitur,cum ßmilibus,ex* tra deEkd. Secundodicopro retinenda quafipoftefsione, Qui» quis uelit agere pro retinendo iure ipfo, amp;nbsp;non tantum quaG poflef ftone,non competeret Interdidum,fed Adio confeftbria, uel negatoria, ut fupra diximus de Adioneconfeftbria» Dico iuriumincor* poralium,ad differentiam præftattenum perfonalium, ut G csmihi obligatus,ut Gngulis annis des iö.aureos,G in illa receprioncturbor, non datur hoe Interdidum, fed Adio ex ilîocontradu, unde obligatio Orta eft. Niß forte aliquod lus prætenderem in perfonaGcob ligati^utquiadicoefte uafaUumuelaftcriptitium meum,pereaquae rptanturinLrjff.Quorumbonorum.Datur itaq^pro turbataqua-ft poftefsione ufufrudus,ufus habitationis,iünfdidionis,iuris reeJ-piendiferuitiainter aliquos homines,utuafallus, amp;nbsp;ßmiks, per^» quæ not.in cdicetf Ex pra?mifsis,iundaglo.in uerbo pofsidetis»^^* tradeproba,
DE INTERDICTO VTROBL
Interdidum utrobi datur pro retinenda poftefsione refunimo^ bilium. Etintclligeutrobi, apudquemillarcseft amp;^c, HucreGt omnia quæ dida funt fupra de interdido uti pofsidetis.In omnib«^-nim conueniunt,excepto uno, Nempe qubd illud datur pro retin^n* da poftèfsiönercrumimmobilium,hoc uerbproretinenda polTefsio ne rerum mobilium. Habet autem hoc interdidum locum in duobus caßbus. Primo fi quis pofsidet rem mobilcm,utequuro,amp;i ine-fus poftefsioneturbatur.Secundô,quandoduo contenduntfe pof« dere candem rem mobilem, quod fieri poteft , fi egohabeo cquuw quem dico me uere pofsidere,Tu autem obqcis me à te habere ex caü fa depofiti,commodati,uel fimili.His enim cafibus poikfsio non trâl fertur»Intcrimergo priufquam difcutiatur, exquacaufahabcat,du bium eft uter pofsideat, datur itaqj utriq;,ÓC is retinet poflèfsioncni» qui earn probaucrit.
C A V S A iftorum duorum Interdidorum eft uis turbatiui» enim uis quadruplex, Compuffiua, expulfiua.inquietatiua amp;ablarf Uji»CompuIfiuadicitur, quando quis ui uel metucompellitur ad^
-ocr page 435-' LIB. Ulk Tit. X7. lie MerHaït. 20»
quid faciendum, 00 ex ilia oritur adio quod metus caura,Expulfiua dicitur, quando quis per uim ex poflefsione return immobillum ex-pcllltur,^ oritur ex ea Intetdidum unde ui. Ablariua dicitur,quando per uim res mobiles auferuntur, ^ ex ilia oritur adio ui bonoru raptorum«T urbatiua ,feu inquiéta tiua dicitur, quando quis turba. tur in poflefsione rerum fuarum,amp; ex ilia oritur Interdidum uti pof fidctis,8lt; utrobi.Vide glolEin c. Ad audientiam, ex trà, quod metus caufa.Caufa finali8,ut retineatur poffefsio, amp;nbsp;defiftat reus à turban. do.Quibus autem modis in his interdidis feratur fententia, uidegU amp;nbsp;ibidd.in c * licet,in uerbo,pofsidetis,extra de probat,
DE INTERDICTIS RETINENDAE»
Intcrdidaretincndæ,dequibus agimus,ut quafi poffefsionem itt riumincorporalium fpecialiunt quorundam retineamus, hæc funU defuperficieb» de itinerc aduq; priuato, amp;nbsp;uia priuata. D e aq»quo. amp;nbsp;xft.ltem inter cos qui ducunt aquam per cundem riuum, item inter eos qui ex eodem caftello ducunt, de quibus in gio. in ^retinen- nbsp;nbsp;-*
dæ,in uerbo,ingens,hic tiunoftro,
Intcrdidum de fuperficiebus datur illi, qui non ui, ncc clam,net: precario, fed ex conuentione habet ius fruendi fuperficie in folo alte rius,Ôdneius quafipoflefsioneturbatur. Dicocxconucntionc,ut quiaconduxituclemit. Licetautem hoc cafucompetantquoq; A-dioncs ciuiles perfonales,pro retinendo iUo iure,ut adio ex condu-do,uelexempto,diredæ,ô^ utiles»Diredac contra ipfos locatores, fiueucnditores turbantcs«Vtiles uero contra tertium turbanten^.Te-nercnturcnimuenditorc8fiuelocatores,quibushoccafu contra tertium turbantem direda Adio compeiit,ipfifupcificiarioutiles8dio f nescedereSCc. Tamenutilius Si tutius eft:, hoc Interdidoquafiin rem agerc propter commodum poflefsionis,ut fcilicet poflefsio red neatur.l.i.f,Qj»ifuperficiem.ff.defuperfici, Dicoinfoloalcerius, quia is in cuius folo eftfuperficies, non opus habet hodnterdido, Quiacompetit Adioinrem, quam habet pro retinendo toiofolo, udhabetIntcrdidumutipofsidetis,d,higt;^18 autcm.ff.defuperficie -bus. Hue refer omnia quç de Intcrdidoutipofsidetis diximus,d.l.i. ^proponitur.ff.eodem .Secundum eft deitinere aduquepriuato.Et dehoc fupra diximus. Tertium eft de aqua quotidiana 8lt; mftiua, quod datur ei qui non ui ,nec clam, nec precario hoc anno duxit a-quam quotidianam,fiuc çftiuam,cx aquis pcrennibusfluentibus,ad ufum amp;nbsp;commodum fuum, adhoc ut quafi poflefsionem illius Iurii retineat.Dico non ui, nec clam, nec precario,Quiahoc intcrdidum primum datur illi,qui feit fe habere lus ducend^ aqu|.Secùdo illi qui
-ocr page 436-BRANKA TtOM If IK INI T ITT T.
putat fe iure ducerc.Licct enim in fafto crrauerit^nihilominusdatuf hoe Interdidum. Ui.^Caput»amp; ƒ Arifto.ff» de aqua quotidianaS^ æftiua.Quod dico hoe anno, non eft intcUigendu, quod hoc anno quotidie duxerit, quia fati's eft ud una die, fiue una node iftius anni duxi(ïc,Perhoc enim acquifiuit quafi poflèfsionem.d.Ui^Quodau tem» ff. codem« Eodem tarnen modofemperduceredebet,quohoc anno duxit,amp; non ampliori.d.I.i.^IHud tamen*ff.eod.Dico aquam fimplicicer,quia hoe interdidlum quoque procedit, fi à capite uifon te,flumineuellacu ducatur^dd.i.^Caput. Neediftinguitur,fiueagt; quæ fint calidæ fiue frigidæ, fiue fint intra urbem, fiue extra urbem» d. 1.1. ^Idcm Labeo. ƒ fiue au tem»ff »eodem.Quöd dico quotidiinä, intellige de ca aqua, quæ quotidie duci poteft,hyeme uel gftate^bect aliquo momento temporis dudla non fit.Quód dico æftiuam, int^b lige de aqua, quæ quotidie quidem duci poteft, æftate uel hyenid Ducitur autem æftate tantum,non quia non pofsithycme,ftdquia non fokt « d. 1» t ♦ ƒ. Quod autem feriptum eft» ff. eodemgt; Hico a* quis perennibus. Quia ex nulla aka aqua poteft duci, nifiqwæ P^* rennis efi.d» L i « ^ Loquitur»Dico fluentihus. Nam licet quidam agt; que fint perennes,duci tarnen no poflimt,utfuntputeales. Etqud« fubmerfe funt,ut defluere extra meatus fiios non pofsint.d.I.»^Qf quam.Dico ad ufum amp;nbsp;commodum fuum,quia hoc InterdiäunJOO tantum competit pro aquaducenda, ad agrumirrigandum/^^’^ quemcunqjufum.Idco adrufticauel urbanaprædia quisdueff^P®* teft d.I.n^IIlud quæritur, Imo pecoris uel arncenitatiscaoraquoq; aqua ducipoteft.UHoc lure.fEeodem. Eft autem hoe Interdidui»
. dupkx,Prohibitorium6c Reftiiutorium.
Pro loMiux prohibitorium eft, quando quis probibetur, ne quid faciat/oflb 'at,ferat,fuccidat,putet amp;c, qua ex re illa aqua,quam Ador hoc ao* . noduxit,inquinetur,uicietur,corrumpatur,detcrióruefiat.dJ.t»^ f 1 u *’■“**”*£ j^jjgQ .Reftitutoriumeft ,utficüm aquam duxiffès, aduerfaduste prohibuerit,deinde tu interim ius aquæ ducendæ amifcris, pr^ßf-lur per hoc Interdidum quod amififti, d.I. t »^ Præterea iHud feien» dum.ff,cod.
We»'*(?tt»i Ml- nbsp;nbsp;Interdidum inter corriuaks datur, quando inter duo« eft conteft
tertorriudit.-tio de aquæ ufu,utroq; fuum effecontendente. Et hoc quoq; eftpro» 'hibitoriumS^ reftitutorium.d.I,i.^fiintercorriualcs.ftdcaq»quot» amp;nbsp;æftû Idem die de ijs qui ducunt aquam non exipfiscapitibusa fonttbuS;fed ex caftellis,hoc eft,ex riuis fiue rcceptacu1is,quc aquam publicam fufcipiunt* Et hoc iusinterdum datur perfonisjotetdum prædqs. Quod prædqsdatur,extinda perfona non extinguitur» Quod autem perfonis conceditur,cum perfonis amittitur. Ideoque
-ocr page 437-tl®, nu. Tie, XV. Dr WeriiSif, 20;
nec^ ad alium dominum prædtorum,neq;adhæKdem ,uclquallt;m* cunc^(ucce(rorcmtranfiud«l.it^ Aitprætor,çumfequen ff» de aq. quouamp;æft.
Diffen auum hoclnterdié^um afupetioribus duobus,quodfupe rioraduo pertinent adpoffefsipnem temporariam»Et præparâceau famadacquifitioncmillorumiurium,boe autem interdido ad pro-prietatem retinendam agitur .Nemini enim competit ius aquae duce dætxcafteUo publico,nifi fit «i afsignatum amp;nbsp;fpecialitcrconceffum per magiftratus»d. Uu $- permiiutur,cum uq»ff.dc aq» quot. amp;nbsp;«ft* Kt tantum de Interdidii retinend»,
DE INTERDICTIS RECVPERANDAR undcui.
Jntwdidumrccupcrandæeftundeui, datur autem bocinterdi* ^m ei qui ui nonUgitima ex poffeCsione return immobilm eiedus tft,ad hoe ut poffefsionemrecuperet, ^Recuperâdæ^bic tit.noftro, btbabet nomen à uerbis pra:toris,quæ talia erant .unde ui luillum ddedfti 8lt;c,bi.ff,deuiamp;tiiarma,Dicouinonkgnima.Primumad diffetentiam illius uiolëtiæ,quam quis iuffu iudicis patitur,ut in exe cutioneVententix Sèc» l. Qui reftitucre. ff. de Rei uendkat. Secun^ dóaddifferêtiamilUu8,quiquum eieduseft, poffefsionem amiffam cum moderamine in continenli,boc eff, quod ad alios adus extra«
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neos nonreueriitur,recupetat.Genfetur enimboe cafu fuaro poffeR
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fioncmpoiius defender e,quamtccuper are.Vip'§’E urn ignur.Scbqui
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poffe(sionem,cumibinoia#ft.de ui è^ ui arma,T erno addifterentia
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illius qui cilcii,amp;C bab et ius commune pr o fe c ontr a eiedum ,tu enim
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non datur reffitutio» 0» Ad décimas^ cum ibi nota.extr a de reftitut»
\ fpol.invi.
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dito expoffefsioneGmpliciter,Primüm ideo, quod boe interdi-
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum non tantumbabetlocum,fi tcepcio ex poffefsione tua ,fed etia
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;procediqfi te uiolenter eqcio ex poffefsione mea,quam à me ui, dam
\ udprecario pofsidebas^nemini tnimlicetbbqpG ius dicere ,§.Recu-V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptrandacjcumGmibbus,bic titmoftro.Etbine eff,quod dicitur pre*
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;donemüuelatr onemfpoViatum reftituendum effe .c. inliteris,extr à
\ dereff.fpolA,i.§.Quiime»ff.deui0Cuiarma. Secundódieoex pof-
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftfsionefimplkiier ,quia boe interdidum datur ei qui natur aliter ÔC V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciuiliter pcvsidebat,deinde quoc^îUi qui naturaliter tantum pofside ' bat,utufufruduario,ScGmilibus. Poffrembilb quoqquiciuûitet
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantum potsidebat,ut qui abf uit,SC in abfentia dus poffelsic» per abu
» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oecupata eff,quiredeuntem non admittit d.l»t,^biue autem corpo
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re.ff.deuibCuiarma.
^«bb dieopoffefsione^addifferenttamtnquibnoruTO BC coXono
rum
-ocr page 438-BM ARRATIONBS IN INSTITVT»
rum,qui cum nullam habeant poiïefsionem,nccp hoe mterdidu cis datur,Depofitari}s tarnen et Commodatarrjs Ó^fimilibus da turhoc interdidlum,quia eorum mtereft^dja» Dico return im-iTiobiIium,ad difterentiam adlionis ui bonorum rapcorum et fur ti,quædanturproamifsionererûmobilîum , utfuprà didueft» Licet auteiri hoc intcrdidlum principalitef’rton deturprorecu-perandapoirefsionerer5mobilium,fecundario lamen'amp;m co-* fequentiam quoep pro rebus mobilib.exiftentibusin re immobi li occupata,dat.d.l.i^llluduncp,lF.deui S^ui arm.Dicoeiedns cfl:,ad differentiam illius,qui in poffefsione tantu turbacurjEic* nim datur interdidhum rccinendæ,ut fupradiximus.Dicoutrc-* cuperet,qui'a hge eft caufa finalis iftius interdidi, amp;S daturcôtra cum qui deiecit,uel qui mandauit fiueiUfsif, utquis deqeeretur» I tern contra cu qui eiedionem ab alio fuo nomine faAamirawin habuit.d.l*i^deieciire,ff,de ui etui arma.In hac aSt recuperation nc uenit primdm,ut res occupata reftituatur, 8ó alia quo(J^^^ in eacontinebatur,Nec liberatur fpoliator interitu reliquiae ƒ pore delidi,eft plus ^ fruftracor, 8^ fuit inmoradJ. i^Q^ôd autem,ôlt;f ^.reétifsimèjCumfimilibus.fF. dé ui 8^ uiarma»^
Secundo ueniunt frudus percepci 8^ percipiendi, 8C omnet^ tereffe deieéti,quodfcilicethaberet, fi fcilicetdeiedusnonfu”' fet.d.1.1^ Qui autem ui deieétus eft. ff.de ui 8^ ui arma. Eß^“^^ duplex interdiétum unde ui,Diredtum amp;nbsp;utile» ’
Dircsftum datur pro recuperanda poffefsione rerum imroobi lium corporalium,de quo diximus indefinitione. Vtiho'^ro da tur pro recuperanda quafipoflefsionererum incorporaht^*^’^’’ fi qs efTet fpoliatus redditib.decimis, bénéfices 8lt;c. Quod au^ tem in his fieri pofsit fpoliatio 8^ reftitutio, funt text» in c.Nub lus,i.q,2.c. Ad décimas,cum multis fimilibus,in glof. ihi allcg» extra de reflit.fpol.in ^,
In diredo probat Adtor fe fuifTein poffefsione, 8lt;^fpoliatum cffc.In utili probat fefuifle in quafi poffefsione, gf fpohatucffc’ De hac diuifione uide copiofè Spec.in-^i.amp;^z.in tic.de reftitut» fpoliat Hoc autem interdidum unde ui,continet Judicium ciut Ie,non autem criminale, nee eftfamofum» Annaleautem eftde co quod non peruenit aduiolcntum:intcllige tarnen de annou-tili,non autem continuo.dj.i ^Annus.ffide ui 8^ui arma*
Perpetuum ueró eft dceo,quod peruenitad uiolentu.d.fi«*^ prin.ff.de ui amp;nbsp;ui ar. Ided quoep datur hæredibusfpoliati,3^co tra hæredes fpoliancis in id,quod ad cos peruenit, dolóuc malo fadS eft, quo minus perueniret«d4*i ^ fm.S^^ l'2.ff»de ui 8f ui ar»
-ocr page 439-LIB. nib T/b XV. TieMerdiAit^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;204
Die autem breuibus muhaeffc rcmedia,quibus fpob'atus uri po teft.Pnmum eft unde ui,dc quo diximus, Scd eins loco plcruq^ fokt tntencari A (ft 10 in faeftum, obferuatis tarnen bis quæ dixi* nms.^etündum eft Condidio ex Decretali fæpe,extra de refti. IpoUq-utiaxiatur contra eu,qui licet no fpoliaucrit, tarnen rê fpo liatamfcientcr à fpoliatorcacccpit.Tertium eft codidio ex cano ncrcintegranda«c.Reintegranda,3.q,i»quæ eft generalis, Sc da-turcontraomnes pofïenbrcs,fccundu Spéculât.in^.i.uer.Qtiar turn,in tit. de reft. fpol. Quartum eft auxilium conftitutionis,fi quis in tantam.C.unde ui, quoddatur fimpliciter pro reftitutio nc tam mobilium quam immobilium. Quintum eft Edidum di uiMarci,quod prf cipic,ut creditor debitorem fun in iudicio co ucniat,alioqui fi pccuniam,uel rem obligatam propria autorita te accepcrit,acceptam reftituat,amp; adionem amittat.l. Extat,c5 fimilibus.ff.quod met.caufa.Sextum eft de ui publica uel phua-ta,dc qua dicemus infra de publ. lud. De his 8^ alq s uide Spec, in d.^bin tif.de reft.fpol.
Nota obiter interdida adipifcendf,rctinendx amp;: recuperan-dæpropriè dici interdida 8d indicia poffefroria. In adipilcendæ amp;rccuperandæ poffunt cocurrere petitorium 8C pofleftohum. InretinendfC ucró non*
DE POENA TEMERE LITb gantium* Tit* XVI*
emerita s litigantium punitur tribus pcrnis,pccna corporali,pccuniaria,amp;infamiæ. Corporalis peena aM K^ imponitur calumniatoribus, uclßmilitudincfuppli--crj,uelextraordinem proarbitrio ludicis, per tot.ti, decalum.ad S.C.Turpil.
Pecuniariapcenaimponiturin multis cafibus. Primo filibcri uelliberti uocant parentes uel patronos in lus ftne uenia, puni-tiirillorum temeritas in ço.aureis. Secundo punitur temerèliti-gan» in expenfis 6d fumptibu«,ut C» per cot.de frudibus amp;nbsp;liti-um expenfis.
Tertio eft peena pecuniaria in omnibus adionib. dupli, tri-pli,amp;quadrupli,dcquibus(upri.Infamia notanturinodo A-dionibus.dequibusin ^Ex quibufdam,hic titulo noftro.Præ- p^^^ ;^^^ teriftaspœnas partes amp;^corum aduocatitenentur decalumnian. iurare, quódfcilicetcredantfe habereiuftam caufam. Et fi hoc luumentum cafu peierauerint,rcferuatur peena Deo* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4f «lt;«««im.
DEOFFL
-ocr page 440-RNAMIATIONES IN INSTITVT*
DE OFFICIO IVDICIS. Titgt; XVII.
F F i c i v M ludicis eft duplex,nobile 0lt; merccnarium» ■ E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerfatur circa ca, quæ funt meri amp;nbsp;mP xti imperi),œ de hoc non loquitur tic.noft.Mercena^ numueró eft, fine feruile,quod uerfatur circa ca qu« luntfimplicis lurifdidionis,6lt; de hoe loquitur textusnofter, VERS.Si«ero}Ideft,bonæ fidei poffeflbr tencturtantümd« perceptis èC extantibus,non autem de confumptis amp;r percipien-^ dis,nilj poft litem conteftatam,tumenim tenetur tamdepercipi cndis,quani confumptis»
DE PVBLICIS IVDICIIS. Tit. XVUL
-^ v c ufep diximus de eau fis pnuatis, quæ per adiones exercentur, nunc autem dicemus de delidis publias» Dicuntur autdelicfta publica, quafïpopulica,lt;ïu’^ cuilibet de populo,modó fithabilis perfona, ad accu fandum competitcorum perfecutio,fecundum gl» hic, in uerbo publica.Sunt autem duplicia, Ordinaria, Sc extraordinaria» Ordinaria funt,quorum peeng fpecifice et nominatim infuf^ expreffæ funt,quæq? ordine Iuris feriptitraftantur.
Primum ordinarium çrimen eft læfæ maieftatis, ut quango quis contra Imperatorem uel Remp. quibufeunep mods quid molitur,uel ad hoftes fugit.Et dicitur propriè crimen perduclquot; lionis,cuiuspcena eft uitæ amifsio, amp;nbsp;damnatio memoriæpoft mortem,ita quôd fuccefforem non habet, quia fifeus eins bona occupat.pertot.titC.fi quis Imp.maledix.èóadl.iuhmaieih
Secundum eft adulterium, quod in nuptam committitur,6^ i’ættddduüer^ j'njponitur adultero pcena gladq , Adultéra uerô uerberarain monafteriumdetruditur.Autentica,fedhodie,C.dcadulcerio.
Tertium eft ftuprum,quod in uirginem uiduamlt;^ honefteui uentem commitritur, dC eft duplex, Voluntarium 80 uiolentum, Voluntarium eft, quoduolence Sc cofentiente uirgineueluidua fit,cuius pcena eft publicatio dimidic partis bonorum in ftupra torehonefto.In humili uerô coertio corporis cum relegatione^ Item lex Iulia,hic tit.no» Violentum ftuprum eft, quando uirgi nes uel uidug per uim opprimuntur,uel abducuntur,non diftin guendo fine nolcntes hue uolentes abducantur, èc diciturjjpric raptus,cuius pcena eft pcena capitis, quam parentes uel cogna* ri ipfi fumere poffunt à rapicnre,fi in flagranti crimine deprehen derint,ut C.per totum de rapt»uirg*feu uiduarum.
Quartuni
-ocr page 441-LIS. 1111. Tit. XVIIL De^ubUtitmiU^t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20^
' Quartum eftincceftus^SC dicitur confanguineorum^ut afcende* UfotM. ïiumóidefcêdcntium^uel collatcralium proximiorum abufus.c.Iex gt;Ua«0, q.i»6^ imponiturgrauior poena quim pro adulterio, ut col Ï'giturexc.i.cxtrade eoquicog.confang^uxo* fuæ.Vidcbfi adulte i^iu(Qcuniincoe(lu,in prinÆadl.IuL de Adulter. Depeccato cotra prcc4/MB ton naturam uide in Autentico,ut non luxurientur contra naturam,col- fr^nturtiK, la»ó«ÓCl,cüm uirnubitin fceminam.C* de adulte.
Opintum eft uisïïueuiolentia,quaceftduplex , publicaS^priua-ta.Vis publica eft,quandocum armis uiolentia committitur, cuius vUpurent poena eft in liberis hominib. deportatio, In feruis ueró occifto, fi in-fcio domino uim commiferunt,alioqui eft damnatio in mctallu.Vis ^^ ^.^^^^ priuata eft,quae fît fine armis,cuius poena eft ademptio tertiæ partis bonorum,à amifsio dignitatis QC famæper tot,tit,fKamp; C.ad 1. lui. deuipubl.amp;priuata.
Sextum eft homicidium,quod fit bifariam,aut per uim, aut ucnc- Homtri/iuM ï^OjUd arte magica* Vtroq; cafu diftingue : Aut interficitur e«tranc- /»lt; bißruH, “s»8Cpœnaoccidentis eft hodie poena gJadq, per tot.tit.ad l.Cor.dc Cea. Aut interficitur unus ex afcendentibus ueldefcendentibus, puta ï^ater,pater,uel films 8lt;c.8^ poena interficientis cft,quód infutus cu Ito,cum cane,gallogallinacco, uipera amp;fimiainuicinum mare uel amnem proqciacur.per tot,tit.fEadl,Pomp.de parri. EtC.pertot.
deijs qui parent.uel liber.occid.
Septimumeft magia,fiucfortiIcgium,S^inhacdiftingue: Aut fit in finem boni,puta ut detegantur furta,uel frud^s terrae à tempefta-tibus faluentur,ut fi quis gefterit charadleres in collo, ut euftodiatur ^c.Sede lure ciuili nulla extat poena, quia non peccant contra tran-^aiUitatem publicam,nec aliquem lædunt,quia autem contra Deum peccant,imp onit ius Canonicum pcenitentiam.extrâ per tot.de forti legqs.Aut utitur arte magica ad finem mali,ut contra falutem homi num,uel ut pudicos animos ad libidinem proupeet, amp;nbsp;poena gladij iniponitur.l,eorum.C.de MalcG^ Mathe.
Mathematica autem propricloquendo,omni lurecft licita, db a^tJjtftuilté^ ftinguetamen,Aut loquimurde Aftronomia,quæ fcilicet tradit a- äncrlt;jMnio ftrorum curfus QC motus,amp; indiftindc eft licita,quia lura Aftrono- J^gJ^jJJ^ mis præmia præfcripferunt,l.i.cum fimilibus.fF.de uar.amp; extraord. cog.Autloquimurde Aftrologia,quæ fcilicet ex fyderum motu col Af^ticgé, bgitprædidionesSediuinationes, Sc diftingue: Aut quis ex aft ris praedicit inclinationes,ut fit in natiuitatibus 6Cc,Et licita eft Aftrolo-gia.Autprædicitquod neccflàrio8C aliter fieri non pofsint, quâm aftraoftendant,SC hoc eft prohibitum. De bac materia uide totâ eau fam zó.
ICD
-ocr page 442-ENÄRRATIONBS IN INSTITVT»
O^#uum ddidumcft uiolatio fepulchrorum,in quo diftingut: Aut uiolantur fepulchra hoftium,amp; fit impune, Aut uiolantur fepul chra ciuium noftrorum ,6c fubdiftingue: Aut dirimuntur tantum scdificia, flatuæ, Gue epitaphiamonumentis impofita. Etdatura-, ó:i'oCiuihsinfadum,fiueinterdidum,quod uiaui dam contra um latorem» ci,cuius intereft, S^ punitur uiolans pcena pecuniaria,non minus centum aureis,qui agenti cedunt» Aut inuiolationemortuo/ rum corporaextrahuntur,amp; ofTadin'piunturamp;c.amp;tuncfiuioIator
; ‘€fthumilisperfona,affïcitur ultimo fuppIicio.Siautemhonefta, de* portatur in Infulam,au€rdegatur,ud damnatur in metaUum.Cptr tot.'defepukhnuio,
Nonumdelidum eft pIagium,quodpropricfit,quandoquisab-‘ ducitamp;cclatpatrifilium, dominoferuum , amp;: Reip,ciucm,amp;^ ^os PanApUs^“ feiens uendit Slt;c«cuius poena eft,quód plagiarius beftrjs Cubijcitur,' r^ GeftferuusudIibertus.Siuerócftingenuus,ó^ diftingue, Auteftuf lis pcrfona,amp; puniturgladio^Autnobilis, amp;2damnatur in metallu, ut per totumtituIumadl Fla.de plag.
crimen/ilfi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dccimum eft crimen falfi:dicitur autem crimen falG mutadoum
tatisdolofèfada^óócommittitur quatuor modis,Dido,Scripturi, Fado,ÓCVfu^
Dido committitur,ut G quis dicat falfum teftimonium,ucl «‘^^’^ ueritatem,ucl aliquid acceperit nc ferat teftimonium.Et hoc ci^^ P*^ na faiG tcGisdl tfiplex,quia tres Igdit. Primo Deum^pro quoimpo* niturpoenitentia.
'Slt;icundó ludicem^proptereaGtinfamis.
. Tertio proximum,contra quem tcftiGcatur, S^punitif P^®’*®* do læGonis Ô^c. Eft amp;nbsp;hoc crimen falG,G Index feiens ma^^ P*’®^’*’'^ ciat,quo cafu tenentur omnes^» qui opem praftitcrunt iudici» W qui falGslI Utiturallegando. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
Scriptura Gt falfum,quando falfum fcribitur ,uel uerumdeïetur, pe^Not^r^ ^^^ j.^p^j. g^ hoc,G quis falfo Ggillo utitur.Poena autem No tarp fain * efthodie/quod amittitmanurndtem G quis Gbi aliquid in Ttftamcm v-v '' - toaftcribit.
. ' nbsp;nbsp;nbsp;; nbsp;nbsp;Fado committitur falfum, ut in moncta amp;r menfura- in monda
* quot;nbsp;.....diftingue,Autquishabetpoteftatem cudendi,^^ cuditfalfam,uddc , nbsp;nbsp;nbsp;. A Trahit legitimum pondus, amp;nbsp;teneturl.Cornel.de falGs* AutcjuiS
non habet poteftatemeudendi, Ödtunc ßalicuiusmonetamnonre* cognofeentis fuperiorê, falfaucrit,comburitur,Slt;^ omnia bona fua confifcantur.Autfalfatmonetam eins qui reçognofeit fiipenorem, tunedeportatur. Domus autem in qua commifTum eft, publica* tur.Idem eft G quis monetam raferit Redeem G quis feiens monetam ab alio
-ocr page 443-LIB» 111 v Tie. xvm/* DfPttWifisÏHdüijï» iO^
tb 1110 ftlfatam expofuerit, fuftigatur ucl relegatur, Peena aütc pcemj^ipnij-r
Vfu commit«tur falfum’, ut fi quls utttur inftrumento lauo, ucl gerat fe pro milite j cum non fit, üel tordus pro libero homi-nejiem fi quis dolofè utatur falfo nomine amp;c. Etbi omnes pof-funtfeliberareabftinendo.Et in fumma, falfum c5mittitur,quo^ tics ucritas dolofè occultatur.Generalis autem pcena falfi clt de ?««« W* por ratio, Vide totum titulum ad l «Gomel .dé falfis»
Vndccimumeft crimen ambitus, quod committitur quando
quis pecunia facit ie digi ad aliquam adminiftrationem upl dignitatem, eius pcena eftdeportatiojper totum titulum ad l,lul«- ; deAmbitu» ' ' ' ’ s ■i-quot;'
Duodccimumeftcrimenrqjetundarum, quodbabetlocum, crimenrepet# quando is qui eft in publico officio,propter munera facit abqd *»««• quod facerc non debet.Cuius poena eft duplex,Ciuilis ,aut Cri-minalis« Si ciuilitcr agitur, condemnatur in quadruplum eius quod accepit, Si autem CriminaUter ,fub di dingue : Aut exitus tauÇç adfert damnum in corpore,et tune,fi fequitur mors,amp; poe natif capitalis,fi uero non fequitur mors,fcilicetillius contra quem accepit muncta,fcd alia corporis Isefio, amp;mittitur Index in exilium, b onatp’ei us confifcantur « Aut e xi tus caufæ adfert
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;damnum inbonïs,2lt;pccna eftdepofitio ab officio.V idc totum
1 titulum adl.fubrepetundarum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«J«
1 Oecimumtertium eft crimen peculatus, quodbabetlocum cnmenpccuU \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quando pecuniapublica,rcs facra,2lt;c«intcrempto quoquomo- tw.
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docontaminataeft,circapcenâ diftinguct Autis quifubtrabit,
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cftludex,etinadminiftratione,ctpcEnaeft,capitalis animaduet
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fio, Autis qui fubtrabit,eft priuatus aliquis,^ pœnaeft depot*
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tatio «T ollitur tarnen bxc aceufatio fpacio quinquennq «
y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Decimum quartum eftfacrilcgium,quod propriè fitfecundû s^criUgtH«»
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legiftas,quando quis aufert factum de loco facto «Et imponitut
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pœnapro qualitatepctÇonæ,tci,tempotis,ætatis 8lt; fexus, plc-
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tique in futcam lufpenduntut «Vlodie pletûcp folent membra co
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turn rota contundi «Si autem quis modicum de templo extulerit
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;damnandus eft* in mctallum, ucl in inlulam depottandus eft, fi ï®f«lt;‘r*quot;‘l*W
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;boneftus, V ide totum titulum C. de ctimine factilegq.
Dccimumquintum eft feditio, quod fit quando quis mouet Seditw.
populum contra NVagifttatum. Eius pcena fumitur pro qualita tcpetfon3c,2lt;dignitatc, Autinfutcafufpenduntut ,autbeftqs fubqciuntur ,aut in Infulam depot tantur ,uide totum tit .C « de fe
-ocr page 444-BNÄRRAriÖNSf Ï» ÏN^ÏTTVT'
iiürMriiturl P*’^’^^^ extraordinanum delirium eft incendiu, in lt;JUO dic» iwdeliüun» Autquis feiens amp;prudens quidcombufsit,ÓC ignenecatunAuC infcius, amp;nbsp;tune fi culpa uel negligentia intercefsit, amp;nbsp;tenetur re^ farciredamnum, uel caftigatur leuius amp;c* Siucró cafu fortuite accidit, mere tur ueniamd.qui xdcs,amp;l,fi fortuite .ff.de incendi ruina Sfe,
,;v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Secundum eftconcufsio,quo tenetur is qui occafioneabcuius dignitatis uel offieq quodhabct.aliquem premit.Bius peçnafft extraordinaria jSd arbitraria,pro modo delidli. Vide gloffan 1» ijn uerbo, ablatum.ff.de coneufsio»
Crimen prMé nbsp;nbsp;Tertium eft crimen præuaricationis.Dicitur autem pratuan-
ricatiottit, nbsp;nbsp;nbsp;cari is,qui aliquem aceufauie, Óó fieflitias probationes adduxit,
. omittendoueras«Aduocatusqua^pr£uaricari dicitur,quipat .vp nbsp;nbsp;tem aduerfam adiuuat,prodita fua eau fa. Poe na utrinep eftarbP traria amp;nbsp;extraordinaria. 1. i.iunda glof.ff.de præuaricato» nbsp;nbsp;» f Quartum eft crimen ftcllionacus,quod habet locum quand®, SfeZna/xu», quis uarietatis è^ mendacq reus eft, iitfi quis unam 06tandem rem feienter pluribus oppignoraret* Habet autem hæc aceuh' tio locum,quando alia adlio fpecialis nonextat. Eftenimgen^' ralis incriminalibus-Sicuti Adlio dedolo,vel in fadumintm'quot; libus.Eius pœnaeftarbitraria,modô tarnen in uili perfonanon excedatur damnatio in mctallum« Eftin honeftiorib.rekg^bo. Infamat tarnen hoe crimen per totum titulum,de criminel*®
natus^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
üUgeiHti, Quintum eft crimen ab/geatus , quod fit quando tjuis dol® malo alienis infidiaturanimalibus, amp;nbsp;ea abducit.Eius poßnadt damnatio in opus temporale, ubi tarnen frequens foerit,g1adiQ punitur,per tontit.C.de Abigeis»
Oetulutio 14^ Sextum deliAum eft occultatio fiue receptio latfonum, ud » tro»jw. nbsp;nbsp;nbsp;milium;8c puniunturoccultatores eadem pcenaqua illi quos oc cultant.ft.per tot. tit.dcreceptato. Alia font, ut de termino’^®quot; tOjdeeffraftoribus, de follicitatohbus alienarum nuptiarum» Item de ea quæ data opera partum abegit Sfe.dequibusomnib* uide totum ti.ff.de extraord.crimi. Perfequimur autem delida, præfertim publica,tribus modis:per uiam accufationis,inquifi*
^etifiire^ tionis,8f denunciationis. Accufarenihil aliud eft, quàmreum . nbsp;nbsp;nbsp;criminis alicuius per libellum deferre, uel facere ad uindidam,
quod in ciuilibus eftAlt;ftio,hoc in publico ludicio eft aceufatio» In ca autem requiruntur tres perfonæ,accufator ,accufatusctlu dcx4 Accu, f^for tenetur feinferibere ad pccnamtalionis,hoccft, fi non probauerit delidum contraaceufaturn » puniretur eadem pociu
-ocr page 445-tIB. nil. TU. XVllt DepidWicÜHwiit^f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XO7
pœna qua accufatui,fî£uifïctconuiâ:u8#hfina,C,dc accuratio.
Conuincitur autcm accufatus manifeftifsimit probatiombus, ct luce meridiana clahoribus.l. G^C. de prob au
InquiGtioeß:, quando Iudex perfonam Adorisamp;ludicis Gmul m^uißti»^ obtincuEt itaex officio contra aliqucm inquirit.Hoc autem cafu ne ccfTccG^eum contra quem inquintur,de er imine e{lèdi(Bmatum,5C quod fama traxerit origine à 6de dignis uiris,ut notatur ia C,inquü filionis,cxtride Aceufationibus.
Denunciatio tantum 6tin fora Ecclcfiaftico.
SEQ.V1TVR ENARRATIO Tcxtus.
Ordwaatur.) Scilicet per aceufationcs , 5lt;pcrmoduminquiRtio-ernnino. )ÏnCiuilibus agimus,ut nos aliquid acquiramusjn pubUcisIudicijs autem tantum agimus ad uindidam.
UBRt^VARTI INSTITVTIONVM Imperialium,6ni8.
FRANCOFORTL apudHærede» Chriftiani Egenolphi, Anno Mgt; D. LVU Men- -fcAuguRo.
-ocr page 446-n'T’V^ -fr;?/^*:^ J î»';3.»h£ïtigt;/5î'?quot;4»!r.î2(
* PIBTASiAD omWAiUf^v
-ocr page 447- -ocr page 448-