DIVI CAROLI QVINTI

POLITIAE AC REI-PVBLICAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, IN CLARï5SIMA CIVITATB AVGVSTA VINDElTCO RVM, ANÎÎO Domini 1548« Germanies publicata:nunc ucroperDodoremlu* ninum Goblerum Goarmum,Iureconfu!tum, einem Francofortenfem,Latine interpréta:», ^ explica ta»

Cum dedicatoria Epifiola ad^mplißimum Senatum citfi « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dem urbts ^u^ur^nßs*

PRAESTANTISSIMO. OMNIBVSQVE MODIS AMPLISSIMO SENA TVI, AC DECVRIONVM ORDINI, CLARISSIMAE CIVITATIS A igullæ Vindelicorum , Dominis fuis colendifsimis , Dodor luftinus Gobkrus Goannus,IureconfuItus, ac ciuis Fran-cofortenfis, S. D» P.

îZ^Af TQLiri^M H^NC UV [ter deterat (Jon^itutionèi Diuits Imperator Carolus Z^intus ^u^uHi^^in urbe uc/îra ce^ leberrima^'Patres prudcntißimi^ma^fiifict^ uirî^ Domini Cot^ules ac Senaiores,iam antea conlli^ tudjett^c^o illam properanter utcun^ÿ ,pro mei tnqeni^ mediocritatesn Datinumuertißem explicu* iJJcm^j pturibiió ratiombtia adduUa^Jum ,ut cam operam meam uobtiprceHantißimh uirii^dcmtnis colendtßimti,iam nominattm infenberem^ Cttm emm ein/dem Imperatorin nolln ^ 112'i lï ßt ift’public or urn iudiCiorurn, feu de criminalibim caußi pocrjn Conllt’uionempnnn ex lingua Germanica inlfatina tranllul fjem, ^^Ii^ t^i^ tuUo (FtJuo^ (ut mihiuidebar') aceeßtonii uieeomafjem: acfub i'latfßa Cafarea Alaiepate^ ecu tutelari numineat^ patrocinto in publicum edidtßem, abbincannoplufjuamui^efimo : Deinde multd poll Impc^ mlifcluoquciudui^Cameras ordinatianemcumßtii additionibtm, ^hic in u^be ue/lra ^ugußana eminenti/ftma acßorentißimafaneda euulgatam^^ httnereddidißem ^ ^ iam proximo anno, in honorem ac dec im Ceelarei nummiSydiui ßdaximiUani Secundißemper^ugu/fi^totiun^^ imperil Gern maniciacI^eipubltae utilitatern^Typo^’-apho edtionem permßßem^ui^ Jum mihiomnibitnmodinaptumconuenicni^^fare^banefaturammeam, fei’ nuem heet exigua^, nee pâtit ob adaerfàm c^MtHam hoc tempore ualetut etmern meam,prout mihi propofucram,a^pbß^at am ZJquot; elabcrafam, uobis tarnen amplißmii lt;^ pneHantißtmii uirin ac d^tnif honorißeciuxtaac reuerenter dedicare, cum quodamplitudinem uefl^m eo fludto atg? off^icio meo pnedignam arbiträrer, turn quoduirof pohtißtmos uos in urbe poUtiP-fima ^uguftana uidclicet,null urn libraim al turn pr rinde decere exß martmt atq^ de pamp;litiapriptum-, ^ qu'dvü depolitia Germanica, Germanorum^^ /Républicainurbeußrapohtißima, primum ab Imperatore D.Cirolo I^’ ipfo ^u^ußo,eßormita ^ exiedtjkata.

C’Jplo emm/Reipublica Germania,ceucommunïpatria,promea ui^' rlli,quihufcuvg} modit potero^prodeße Z^grattfi art ; tn qua re multum certe impedior hoc tempore maligna ualetudine ç^ cruditibnn ca/9uli^pc ut argum^ti materiarn totantyueßne eminentie i^ claritudini cona iKmenCem;, iam tranare ^ expluare nequiuerim, quod tarnen alias ^ ut

E P I s T o L A

fpcro. Mihi opportuninó ^Ud beni^nitate ^coticedeiur, Ita/ufft etenitn baf denrts per uitam mcam, ([uantum heuit acpotui,ann^iiS mea compararc/lu» dta^co^aéliones meas dirigere, utatnidi non priuatim tnodd,/ed etiam in commune, quantum fieri datum c/l, J^eipublicte grade ff cm, 'Pergen-^ dem apud animum meumiUam pulcherrim^m dtuini 'Platonif, ac ftegeà Cicerone repetttam fententia, /Vobii nos non Jolùm natos ^e,fed Q^ pa^ triie^parentibtts^propinquts Cf' amieü, adeo^ uniuerfee Heipublicte.boc edl^quemadmodumabbidicit, con/ulere cr'fcruirchumafice/ocietati,aC memingje nos ea lege natos ejjè, ut ea habeamus principia natura, quibua Cicero j. parère, C^ qua femper/èqui aebeamifiS ; ut utditas tua communis utibtatis ^fffidor, ßtyUid^tm^ ea communis utibtas tua ßt. Bonorum autem uiforum edl, C^ ingenuorum iuuenum, cumprtmisßudere J:^eipublicacommodo ac u^ tilitati^neignauamautocio/amducantuitam, quemadmodum Cf' Crijf)us Salußius adbortart uidetur, Omnes homines, inquiens,quife/efludent pra^ ßare cateris animantibus, fumma ope nitidccet,ne uitamßlentiotranß^ j^nt, uelutipecora,qua natura prona, at^ÿ uentriobedientia finxit, Sed ornais noßrauis in animo Cfquot; corporeßta edi ♦ ^nimi imperio, corporis feruitio magis utimur, ^berum nobis cum Dß, alterum cum bclub Commune edi. Qj/o rnihiredbus effe uidetur,ingenigquàm uirium opibua gloriam quarere : CT quoniam uita ip/a, quafruimur, breuis edi, mhmoris am noßri quam maxim è longam eß^cere, dVam diuitiarum Cf fortna^lo^ riaßuxa atq^ ßagi lis edl : utrtnó clara aterna^s habetur, Ç^uapropter is demum mihi uiuere at^frui anima uidetur, qui honeßo aliquo negodo Cf* d^eipublica intentas,praclarißctnoris^ aut artis bonaßmam quant,

'Pulchrum autem edl aclaudabile , benefatere Reipublica : adquod fèadßeßcere tuuentns tnitiâ debet, utfibi hacuiaCf exercitationead/eS nedlutemquaßuiaticum, quemadmodü ^nßoteles dicere foUtus edlparet^ inquit enim , Kx^titsw tipö/my ibeu TsjsT yi^x Treudéxp. d^tmirum optimum ßenedlutiuiaticumejfe,dtfdpiinan^:y^ cruditionem, qua Re/lubbea ho^ noratur Cf excolttur, ^4iuntporro de politics duitatum ^rißotelctn ß^^pßß^ bbros centum âiginti odlo ,’ Cf ßoßum de democratia, obgarf chia,arßlocratia,Cftyrannide. Ç^uosautemVlatobbros, quos ^eno„ phon, quos Cicero, quos T^lutarchus ^ ali^ feripßrint, eruditinorunt, lyec tarnen quißquam neget, uel etialh^ dubitet, hoe tempore hos paus ^^^ P^2^iilt;^ Cafarea Adaießatis ,Germanis politics Cf Rebufßubbeis multo conducere magis, ac conuenientiores uideri. Sunt enim nunc alia •tempora, Cf magna edl rerum uieißttudo atqueuarictas, iuxta Grad^u^ toris fèntentiam .* fx 3vhtk Tretrfx lÀÎfnSoÂxQ 7ro2Kcci ^x® * ^^ /^ quot;^^ Tra^àp kU ßxß'n^ xannoen. Raudabde apud Romanos Cf hoc, olim tam primilm iuuentnaßmul ac belli gatiens crat,in caßrisper laborem tß^ militiam

DEDICATOR! A.

dtfeebat, magif^ in decorisarmhj 0 fnilitanbiió exercitip, ijuam infeor^ ■ tn ^ conuiuiji Ubidmem agcbant, J^itur tahbits utris non labor infolij iKóyfwnlocit^ ullm a/])er aut ardutts crat^ non armatn^ hoßü formtdulo^ fas : utrtits omnia domuerat ^ fed gloria maximum certamen inter ipjbs erat, Sicfe(luif(lue ho/lem ferire ^murumafeendere, conflict, dum tale ßeinutßecret^properabat ; cas dtuitias, earnbonam ßmam, magnâm^ue nobibtatem portabant* v, J^audis auidi^ pecunia bberala crant, glog riamingentes dtuitias putabant,

Ve/bra autan,ornatißimi Senatores, poUtiame, d^ei^publica ap. plaudcre\^ acclamare at^uum edï, in qua tot tanta^ praclara ornamen. ta omnn generis uirtutum or bonorum conj^iduntur : honor um, inquarn animi, ac morum corporis item ac fortuna, utpote rerum, nonJolüm aduh tam tuendam, C^ annona nceejjariarutn copiarn, opes, adtßeia, arma, apparatum,fedetiam ad afßuentiam, dccus, O' omamentum,adeods admiraculum quaß, C^ua tarnetfi omnia per Jeß ßnt eeleberrima O‘ praßantißtmainußra Republica, tarnen non minoraßunt decora, quin etiam uelut nerui ac baßs ueßra politia, iußitia, leges, dßiplma ,iudi^ da, honeßas publicaßan^la religio , cius^ re Jia traditio in Eccleßa pa^ ritif^^ Scbolabenè O' hberahter inßituta ,quodjummum proßSäßr^ tunatißtma urbis^ugJJurgenßsueßraKa/x^^toy, decus^ eße, nemo iue^ rit tußeias, nbsp;nbsp;Qgqapropter huiu/modi eulogon uobis, patres amplißimi, ' ueßra^ Reipublicameritd occinetur, quodalibi Carmine extare compere tutu cA,in bunc modum :

Sedquadiccturfanflus mihilaudcScnatus,

Etfaccr ordo patrurn, ex quo quiksibusurbem luftisprudcntipopulofam mente guBernans Commiffasfapiens plcbis moderaturhabenaï, ludicat, amp;nbsp;trutina nil non expenditin æqua:

Pondérât Si iufta prudenter ÄigulÄancc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Vim non exercet crude!cm, nullaq; fadi^

Dedecoris, diriue extant exempla patratf

Magnatimù eft, tenuis, ncque S:infima portio laudis. Ad miferos dextram promptam, facilcmq;iuuandos

Extendit, donisq; pqs luHcntat amp;augct.-

Quos mala fata premu»t,auttriftis torquet egeftas, Illibara uiget populi«3ncordia,pacis

Sedula curaanimis, amp;. amor, ftudiurnep tuendæ.

Kinefummo quoqucflorcuigcnsaccrcuit, amp;audlacft.

Omnibus accumulata bonis, opibusepreferta,

Profperanunc pollens VrbisRcfpublicaucftraf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Cui^t^tiidem iam applauderc ^ O' acclattfarc hac, ftmul O^tf^^^^^^ er^a uos amplißimoi wros, u^ram^ laudatißimam É^cmpublicam hoc 5

1

EPISTOLA DEDICATOR! A.

^ualicun^uc dedicationii offside publiée teßari uolcbam : uot Dominos patres ornaitßtmos.proueßrafumma ac maxima humanitate crans, ut te» nuc hoe munupculum officium^ meum benigno animo ßuore^i iamfufeit piatis, ^ boniconjulatis^ donee melius dim aptiitâ^ ueflne pne^ ßanti/^imte amplitudtni con^uißero^ Î^akte . Ex Francojvrto AîanU Calendü Septem-bribus^ ^nno Domini

IN LAVlt;

(N L AVO EM CL ARIS SI MAE VR.

BIS AVGVSTANAE VINDELICORVM, EPI# gramma Dodons luftini GobIcri Goarini lure con* fultb ciuis Francofortenfis ad Manum,

VRt j htec VinäeUcis ßta florc^ßima^errii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Habile ab Augura C£ßare nomen habet i Dines opum, locuplesqi uirum, ditißima merch^

Prie cunilK alijs lande beata niget.

Vna parte fui Lient late aîluit ip fam » Quacelfas Alpes cernerepo^ datur.

Hecproculab alio latere eilf^UKidusamnis

AenuSy ubi emmeunt Rhÿlca iunda inga :

Vmdelicos, Rhetosi^ fuo quidiuidit alueo, ty O cciduas Rheni tramiteffeHat aquas.

Vloenibuturbsfirmis, omataq} legibus equtst Martis honoreßmul diuitißqi potent.

Kane adeo dextre pinxit Gaffarus AchiUeSt Hon opus utfuerit dexteriore manu.

» ^*2® f^^lt;^ externe eil uelut nUius indi^ tandist 05« iandatarcm tantum habet ipßa dami. nbsp;nbsp;^

ACHILLES G^SS ^RP^S ME. dû ina Doélor^ de duitate ^u^uflana, CZ ciwbitô ciitâ.

.IVITAS nortra cclcbcrrima hab et omnis generis Panoplia, pre-cipuèa^ncorumtormentorum, quæ bombardasuocamus,aliquot domus elegantifsima copia refertifsimas, fimul amp;nbsp;publicas alio-rumartificum,turn tabernas,turn officinasopcrofifsimas, quibus non tam ton orbi ufurpatifsima, quàm Mercatorum fuorum num» mofifsjmismonopolesnotifsimapaucisretrôannis euafit. Adhæcpauperum curamunicègerit : extant enim præter xenodochiaægrorum ac orphanorum hofpitalia, fpecialesadhuc ædes, quibus gratis ucl pefte infedi fu8 fouentur tempore, uelGallicahîclaborantcscurantur,ueldeniq; leprofi feorfim adfer-uantur. Deniqjingenti elecmofyna, tum reliquosinopespafsimliberalifsimè leuat,tumftudiofospucros,nonparummultoscx his domi humanioribusli-teris emancipat,forisqj ftipendpsnon pœnitendis alir. Qum uelfoli Fuggari, penurialaborantibus,fedfrugimunicipibus,Annoisi 9. fupra centum habita-' Mones, tanquam iuftam ciuitarulam, de fuo apud lacobinum fuburbium funda* runt. lamquaæquitatc, dementia,amp;prouidentia Magiftratus,quàm politicè hîcpolleat, qu.iucprofperitatc, induftria,humanitatc,amp;uirtutcreliquieines inter fefe, aut cum alqs, tum in négoces, uel ap ud Antipo d es, ac utrumq; mundi polumgcrundis,tumincducandorumlibcrorumhoneftifsimalibcralitatc,tuni deniqrindomefticæfupcnedilisnitorcadinfolcntiam ufquc certent, nemofa* cilè dixerit.

Sunt enim picrunq; hommesilli (inprimis blanda» fcemellæ) forma pu!-chri,ucftitufplcndidi,uiduuoluptuarrj, congreffu Si. ucrbiscercmoniofi, a-dionibusahuri, moribus exotici, SCopulentia^^Moa/Toj. Ex quibus plebsho/ diefedulaopereSiquæftuofficiofifsima,fortcfua contenta exiftit. Mercatores uerô aliquot Si patricq magno numéro natalibus funt reftituri, multi Baro» num nobilitate eminent, nonnulli eriam comitum prærogariuis gaudent, fed Si integrumregnüfn quidamapudIndos pofsident, adeô ut in üniuerfumSena-tus, populusq^ Augfpurgenfis inftar Alabandæ fortunatifsimi ( utprouerbio habetur;cenferiplané debcant pofsint^. Quibus reditibus uerô, auri^ Si argenti diuitqs ærarium ciuitatis locupletatum fit, uel inde conrjcictargutus le* dor, quodSenatus exceptis annuls fabricarum (ut ficloquar) publicarum con* dudi fagmlarq certorum officiorum, adeoeg belli maximi Infinitis impenfis, pro fola obtinenda pacefupra^ecenft milliaaureorum Rhencnfium, citra pri-uatasciuium contriburioAs proximisexpofucrit prompta pecunia comités. Vtautem tanquam condii^Iuftro, etiam ciuium capita curiofus aliquis ceuper tranfennam obiter queat æftimare Si eolligere, feiendum pro certo, qua d anno »y49-proximéiamlapfo, mille feptingenti Si quinqueinfantes Baptifmo adhibiri,ac communibus cccmc^crqs mille ducenta uiginrifc* ptemHumana cadauera, ntlla epidemiagraf-fante, fepulta Au^purgi fucrint-

APPEN-

^Tgt;7gt;E2VD1X DOCTORIS IXSTI^ ni Gobleri interprets^ad clarißimum Senatum ‘Xu^lpurgenJem »

VR ad uos(præfi:antifsimiuiri Domini Senatores) 8C Rempublicam ueftram Augfpurgenfem,iam hanc com^ mentationem meam Cæfareæ polinæ,eiufque interpret --»tationis perfcripferim ,fecit præter caetera,cùm ipfius urbis ueftræ fîngularis genius, turn ueterum in ea amicorum meOi? rum præcipua cultura amp;nbsp;obferuantia. Quæenim mihi quondam cum nobilifsimis, magnificis amp;nbsp;clarifsimis uiris, dominis, Antonio F“§§^’‘O,Dodore Claudio Peutingero , Doóloribus Scldqs Fra^ tribus,optimatibus, patritijs, amp;nbsp;lureconfultis. Item cum ftrenuis, nobilibus, equedris amp;nbsp;militaris ordinis uiris dominis, Sebafbano Schertilo5 Marco Phiftero, Petro Herbroto, ThcifoneSchelo , Dod.HeeIo,Nicolao Meyero, Georgio Læto ,Programmatarip, V’uoIfFgangoMufculojAchilIeGaflaroPhyficOjD.loh. Botzemo, D.HieronymoVuolffio,utriufquelinguae,Græcæ amp;Latinæ,dOigt; Âifsimo,unâcum Difffteteris inftitoribus,cumVetterisGeorgio ^^ito, ac alqs multis ifthic notitia amp;nbsp;familiaritasfuit, occafio, nem non 1 euern modicam q; huk fcriptioni amp;nbsp;interpella« tioni meæ obtulit^ quam, uiri prudentifsimi, aequo animo uos benignoç ferre fpe* ro^oro^;. Ac rurfus ualete quam felicifsimc.

AVTO*

AVTORES, QVi IN HIS COM» mcntarifs ç^ ^nnotactonibitis T^olitiacitantur*

’ N D E X.

. INDEX*.’

toUos^linA i9.leff,inddff':ionibus,nontnddffnib’ts.Fol.ti.lin.6.leg. de plano,non,de plena.Pol.ts. Un.j.leg.i» corpore,zr rebus ßiiis.Eod.ßl.lm.zz.lcgjd quidem,nS,uelquidem.Pol,i6.lin.34-leg.lnßrtnitas,no marmites. Eodem lm.3?.leg.addtceittur.¥o.37-hn.36.leg.inturiatus,ideUßmiuriampaßus.Fo.37.lin.s leg-Dinus,nonda jnintts.Po.si-lin.zis.ag.biremesleurs Fo.s4.ltn.37 leg plc£lentur.leg.ibi,non nuhi.fo.sfJm.ó.l^. Veruma» temubied,omitte,non.Fo.s3 lm t^Jeg.Pur^jrdusà Crdm,nonJïcrnhdrdus.Po.9'.lin.tt-leg.reéie,uelrite^ ttoncertè,Fo.93.hn-to le.politi£. Fo.97.lin.to le.quod,no quo, Fo.tot lm.sé.le.fegmticm.Fo. 103 len.^k» cognitio.nondgtutio.Fo.ioy lm 4.le.conßeßoruFn,nonconßßßorMn.Fo.itlt;-lm.ft.le.perraro,nott,pcccato,

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g Ctetcrd'mterleffndum/icilèemendctipfclefior,

POLITIAE ROMANI GERMANICIQVE IMPERII GONSTITVTIO, AVTORE DIVO CAROLO QVïNTO, IMPERATORB AVGVSTO, t^inno Domini 1548* if^ Ciuitategt;/u^flana PindcUcorumpubUcatat Interprète Do^ore lußmo Gobkro Goarino lurifcon* Cum eiufdem ^nnotatiombuf^

----^AROLVS DIVIN A FAVEN^ te dementia Romanorü Imperator, fernes per AuguRus,, Rcx Germaniæ, Gaftihæ, Arragoni^jLegioniCjUtnufcp SidhæpHie^ rufaIem,Vngariç,DaImatiæ,Groati?,Na-uarræ,Granatæ,ToIcti, VaIentiæ,Galhciç, Maioricarum,Hifpaîis, Sardiniæ,Corlt;Iu^ ? bæ, Gotficæ, Murtiæ, Giennis, Algarbqf ----------^‘ j^lgeziræ, Gibraltaris, Infularum Cana-TJæ,Indiarumqb amp;TerraE: firmæ, maris Oceani Sfe Archidux Ault; ftriæ, DuxBurgundiæ,Lotharingiæ, Brabantiæ, Steyriæ,Goring? thi'æ^aniæ,Limburgiæ .Lutze nburgiæ,Geldriæ, Galabrig, Athe^ narum,Neopatriæ,Sô V uirtembergæ Ô^c Gomes Habfpurgi,Flan«’ driæ,Tyrolis,Goriiæ,Barcinonis, Arthois, amp;quot;nbsp;B urgundiæ, Cornes Palatinus,Hennegoiæ,HoIandiæ,Sdandiæ,Phirdæ, Kjburgi,Ma* murci, Rofsilionis, Geritaniæ, Zutpheniæ. Landtgrauius Alfatiæ, Marchto Burgoie, Oridani, Gotiani,ac facri Romani Imperri prin-ceps in Sueuia,CathaIonia. Adutia amp;c.Dominus Phryfiæ, Vandali-corum,Portenoiae,Piftaiæ, Molinis,SaIinarum,Tripoli, SC Mechi liniæamp;c . Nunciamus omnibus ÔC fingulis nodris, amp;nbsp;facri Impe* rq fubditis ac fidelibus, adeoq; generaliter unicuiqjChridianofidelt homini, cuiufeunque dignitatis,datf!b,cofiditionisq; fit,qijibus hæc nodra Reformatio 00 ordinatio,eiufue Anti^raphusfeu deferiptio uifa ledaue fuerit,clemêtiâ nodrâ,omneq; bonû,ac nom uobisbifee mediâtibusfacimns:Quandoquidê Dcusomnipotêscreator noder Décalogue in Decalogo,decemq,- præcepi^,lt;^æ unufquifq;, finguliq; homines ^'’quot;”’ mediante animæ fuæ falute obdruare tenentur, ordinauit ac man;« fu^f‘^ob^‘* dauit, Diuinum nomen eins uenerari coliq;,nec uanè ufurpari,no#Jeruand^. minariue, âquoquammortxlium. Cuipraccepto nosinherendofe^« quendoq; prgdecedbres nodro*: facri Imperq,Romanos fcilicec Im- * peratores,laudatæ aefelicis memoriæ,imitando,tandemquoque in Comices Augudanis Annoï ^^0« falubrirerpræuidimus,amp; Âriter feuerecjpprgcepimus, ne nomen eiusfandumf mcmbraq;deiereniur omnibus modis caueri ac euitari.Quôd fi autem earn admonniunem

A

l

3. POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO.

Sómandatum quistranfgr«(rusfuerit,utidcmdeierator,omnes^;i'L ^tnJum ^*’9^* taliaflagitiaaudiunt,nec dsconcradicunt^aut ad Magiftraium priceptti diferunt,puniantur,i£a,quemadmodum Imperiales conftuutiones, i^rcaiogi: noftræq?Reformadones ÖC Ordinadonesdeeiufmodi amp;nbsp;alqsfaci# Imeswme ”°’'**’^® ^ criminibus prolixefanciunt,difponunt, atepdedarant. dominiDei ^crûm autem diuina illa præcepta,noftrorumq; antecefloru conüi# tuiinuanii, tutfones, ordinadones, amp;nbsp;adhortationes, hue ufep parum aut nihil bdbebitüo P^°f“^^“quot;^’^^*^^*^ó ferc obliuionitraditæ (unt,atq; negkdui conlt; minuting temptui^;habit», adeoquidem, utperoCcitandain ÔC ceflationem fontem eü, Magiftratus debit» iuftæç pœnæ non fucrint reçut»; nequead^ qui affum^ hibitc.Quocirca Deus omnipotês,creator nofter, iufta y-a, mérita# wMDow/# 9“^ indignadone ergahomines commotus Sc accenfus, famem, beb m in UMÜ. la, pedem, aliasq; multipliées panas in terrisgraffari permittit amp;c. 'Dtu^c. jqæj.y^j-Aomnianosunà cumEIeó:oribus, Principibus amp;nbsp;Statibus facrilmpern , amp;nbsp;abCendum nuncijsgrauiteradmoduminanimiim

*rcuocantcs,his noftrisGomitqs hic deliberando confultandoq^qua uiamodo^ eiufmodideieradonibusatq;blafphemi)s, airjsq; perm*' ciolis criminibuSjamp;S prohibids ufurarum contradibus,item hellua# tionibus amp;nbsp;frequendbus afotqs , immoderat» ueftium luxudæ» amp;nbsp;fimilibus ataxqs feu inordinauonibusjuittjs Sgt;C defeÓibu^gbuie# tur amp;nbsp;aduerfum eatur,ea^ omnia deinceps pr»uideantur, cuitentut ar prohibeantur,Tranfgreirorcsueró illorum fadnorum 06 crimw num puniantun Itaq; anteedforum noftrorum facri Imperr),noigt; flrasq; Reformationes amp;nbsp;Ordinationes prædidisin Comicqs A^*^ gulla nis conclufas, ac ty pis euulga tas in manus fum pfimus, reuidi* mus,in compendium contraximus,alicubicorrcximus,auximus,8^ mutauimus, deliberato matureq; confilio tandem in hanc fequenic Reformadonem 8^ Ordinadonem redegimus atep condufimus : quam nosuobis omnibus coniunóim Scdiuifim, priuatimac pu^ blicê • generaliter autem amp;«iin commune Chrifti fidelibus hogt; minibus,his mcdiatibais denunciamus; acriter ac feuere mandantes ^ uolentcs, ut huk Reformadoni amp;nbsp;Ordinadoni in omnibus fuis pund:is,totoq, tenore,fubpoenacuilibetarticuloannexa,fi:renuc ac firmiter finguliperfefe pareatis,i^dros co adducatiset compdlads, ut huk Reformadoniac ordinadotl^oftr»,fub cuitadone dufdem poen»,inuiolabiliter pareant amp;nbsp;obfequantur. ,

Dcblafphemi^finDeum» Utubuptüitus ^ ^ Capitulum primum.

V M in diuinis amp;canonicis fcripturis, ac ciuili iure, bfagt;. fphemi»ex#cratio,fcu malediólionominis Dei, fubgra. uifsimispoenisprohibitafit, atq^ per dufmodipebimam ac flagk

D. IMPERAtDRIS CAROLI V.

ac flagitiofam impictatem Deus omnipotens nonfolumaduerfus blafphemos ipfos 8C uituperatores Dei, fuiq;nominisp uerum etiam contra Magiflratus, quostaliaprohibereoportcbat, ad indigna* tionem, 06 iræ opera horribiliter, ad lemporaneas iuxta ac ciuiles poenasmfligendas commoucrió6 excitarifoleat, Proindequó tale præceptum in uniuerfo facro Imperiodiligentius obfcrueturac cuftodiatur,neque quiCquam ignorantiæfealicuius excufare pofsit; fancimus, ordinamus,acuolumus, utomnesacfinguIiMagiftra* tus fuis Parochis amp;nbsp;Goncionatoribns dent inmandatis, plebem omni^s Dominicisdicbusdiligenteradmoneant, à facrilegisillis conuitijs,maledidionibus 06infamationibus nominis Dei, faci æq; pafsionS ,uulnerü,uirtu«{s, potentiæ eius,aliarumq; fimilium exe-crationum Sd blafphemiarum,fefecontineant06ab(tincantpeniius arque omnino, ueluti ipfis Parochis Ô6 Concionatoribus eiufee confignationis formula per Magiftratum præferipta tradetur»De^ indequoque ParochiSd Concionatoresin cæteris omnibus S6 ge-neralibus precationibus plebem populumq; fideliter commoneft* ciant 06 adhortentur adorandum, quo Deus omnipotens tales tantasq; blafphemiaset execrationes aChriftiano populo dementer auertere dignetur. Vt autem Magiftratus, eorumq; indices eô ccr^ ti^wiorintatcp intelligant, quo modoblafphemiæ 06 execrationes illae,quouedifcrimineredc muldandæpuniendæqfînt, ex mer ito 06delid:ocuiufque,ftatuentes, uolumus quemlibet Magiftratum 06 ludicem fequenti Ordinatione noftra inftrudum dfe, eamq; in infligendis poenisobferuare,utfcquitur : Videlicet,fiaIiquis,cuiuG» cunquedignitaris,ftatusuefuerit,qui Deotribueret, quodciusdi* uinam Maieftatemnondeceat,autpoteftatem, necipHconueniac, autuoce uerbisq;fuis, id quod adDeumpertinct,detraheret, aefi Deconfew Deus non pollet, neciuftuseifet, autlîmiIiaquædaminiuriofaS6 p tu in ne» contumeliofa uerba effutiretcontra Deumabfq;medio, SCaduer# tf^^fthlaf» fus fandifsimam dus humanitat^n, tontraqdiuina Saftamenta cfc^«w^ euomeret, taliscapitedamneturacpuniatflr, membris aliquot ab- sebaßta. feifis, iuxta conditionem perfonæ criminôlî delinquentis 06 blaß Brandt fol, phemiæ, turn Ô6 ex Iuris præferipto ordine» Fada autem dufmodi ^^’ ^’* maledidione 06 execratione^^fentibus duabus aut plunbusper«’ qmowoJo fonis , teneanturfingulæ üMagiftratui indicate confeftim, S6ad ^tpirgua fummum intra odiduum proximèfubfequens» SimuI 86 indicando cos qui praetereainterfuilTcnt, Ô6 contumelias illas in Deura audiuif* fent. Quos 86 Magiftratus (nifiipfimetfe indicauerint) uocet,SC fingulos priuatim, alijs abfentibus, audiat, atq; diligenter examinee, uidelicet an execrationes illas feu maledidioneslimilesue ij^fe audi*

4 POLITIAE ROM. IMP. tZONSTITVTIO, uifTet, 5C quo id modo,qua forma condgiflèt,omnibus circumftan* tqs diligenter percundandis,

Vbiautem Magiftratusuerccompcriet, remdelationiconform mem,SC blafphcmiam in Deum faéfam efTe, blafphemos utique,fiue C ericus,fiue Secularis fuerit, per ordinariam poteftatem, non loei, ubi delidum patratumeft,iuxta maius 8c minus,8d qualitatem pcr:gt; fonac,muldetur aut puniatur.

Si qui uerómaledicftionem feu execrationem prædicHam audie-rint, uel inædibus fuisfadamtacite fuftinuerint, nee Magiftratui loei indicauerint, q præter id, ^ abfq; eo,quód Deum graifter of* £endant,etiam à Magiftratufuo,fecundum qualitatem caq/x,muL dentur punianturue.

Qjjod fi quis ucró praedidam blafphemiam, quam audqiïèt, ad requtiitjonem ordinariæ poteftatis fuæ, dolofe autfraudulcntcrre* ticuerit, uolumus eundem à Magiftratu ut colluforem blafphemiæ pTb qualitate amp;nbsp;conditione fadi caufæ^, in corpore uel bonis gra# niter pledi*

Si quisautemElelt;ïl:oriscuiu(quam , uel Principis, ucIComitis, uelDomini, autCommunitatis, uelalteriuscuiufquam OfficialiSj aut ex Nobilibus, aut alrjs,quibus funt Iudicia,uel cis præfunt, ptermunera, dona, aut rauoresillosquosdetulerunt,autcompenG flt;ntipG, blafphemos in Deum fuiflè, nee, ut antedidum eft, punis rent, fed fcientes amp;nbsp;prudentes fubprimerent ac fubticerent, tales quidem OfFiciati, Nobiles, amp;: cæteri, per fuosMagiftratus, utpotè Principes, Comités, Dominos amp;nbsp;Communitates, confedim Gmul atque ipfis innotuerit, adeo puniantur feuere, quo cognofcatur pa# lam,ipfis inuitis nee confentientibus contigiflè. Quód fi ueró Elc* dor, Princeps, Praclatus , Comes, Dominus, Nobilis, uel Communitas , fuos Amptmannos , Officiatos , Præfedos uel fubditos non puniunt ^uel ipfi ffiafphemiam admittunt ,aduerfus cos Fifcalis nofter cqptumaciæ amp;nbsp;inobedientiaz ergo tanquam contra permiflbres amp;nbsp;collufores, feu patratores ipfos ciufee* modi blafphemiæ Sc cxecrationis,prout acquum eft , procédât» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• •

Sin autem Magiflratusfupradidlt;JsbIafphemos punirenequi# ret, tunequidem Cæfareo Fifcali, fub poena decern Marcarum auri,indicet atq; proponat, qui contra cos, ut æquum eft, feuere procedat. Atqui uerô fi talis blafphemuspredidus à quopiam,cuiuf nam ftatus,fublimis ne an humilis fuerit,debito modo capitah mor tisue pCena pledi non poftet, is quidem blafphemus^ fitubi blafphemiæ crimine cdtiuidus fucrit infamis propterea eric,

D.IMPERAT®RIS CAROLI V. ^ ^ ab omnibus pro talihaberidebci,ca^; infamianotari, nee eo minus, quandocunq; fieri poteft,criminaliter amp;nbsp;capitaliter,ut ante dû dum eft, capitis amp;nbsp;membrorum pœnam, iuxta qualitatem patrati criminis, lucre,

Qui item præterea delates blafphemos^utfupra ponitur, feienter ac temere in familiam fuam, feu pro miniftris afeifeit, cum illis nc-gociatur aut agit^promouetuel receptat,ne pkdantur aut punian* tur,fed poena uc efFugiant,contra eos,feu fuerintfublimisfeu humi^ lis ftatus,Gcfareus nofter Fifcalis corn Imperiali noftro ludicio Ca* meræ ad poenam arbitrariam procedere debet. Si quis ucró prædidarum blafphemiarum ergo indicium dedinaret, uel pro« fugerct,to nihilominus contraipfum amp;nbsp;res fuas,proutin huiufino^ dl cafibus de iure æquum eft^agi procediep decebiu

DeenminationibM c^Jcicrationibii^,ucl execrationibf/dno» mints diuini. Capitulumfecundum» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ awR^^PQVANDOQVlDEM ueró uulgoac frequenter fit vjR^n^hoctempore, ut pleriq; hommes, uim uirratem^* Dei, pot^”“’™* corpus, membra, uulnera, mortem, pafsi* ^^S23|oncm,cruciatus amp;nbsp;Sacramenta, Domini noftri ac Salua« tdfis lelu Chrifti fæpe multü^ Ieuiter,temcrc, praueq,- deierent, cri# minentur Ó^ execrentur:ob quod Magiftratibusquidem impenfius atq: attent.us equü eft ac decet in illos animaduertere.Quocirca ar^ bitramur, uolumusaciubemus feuere, ficubi ciuis quifpiam, feu opcrariusuel manuarius op if ex,aut agricola, feu rufticus,aut tali# ufmodi priuatæ acccelibes perfone,incolg feu extraneg,fupradido modo femel aut iterumdeierauerint,ab illo, qui audiuerit initio bc# nignêadmoneâtur,fi^ famiÜariter rogent,ut ab ea redefinât atq; deal fiftant,amp;de cætero abftineSt,ne Magiftratuideferre ncceflè habeat aut opus fît,quô débita poena corripianiur» Quod fi uerô pon défi. ftant,Magiftratui uelMaioritati ecclefiaftÿg aut feculari,iuxta qua litatem perfonæ indicentur confeftim: deliqqucns autêincarceretur uel muldetur feuere,iuxta modum amp;nbsp;grauitatem delidi perpetratû

Decriminatione cj- blafjthcmia aduerfu^genitrieem Chr^ii, ^ fanéldiDei, Caputtertium»

I quisaduerfus matrem Chrifti faluatoris noftri, aut du ledos fandos D ei maligne deieraret,is primùm humji niterfamjliariterq;admoncatur,utceiretatcp defiftat: quod fi non f ecerit,nec maledicerc defierit,m^x abflt;ç mora ,utfupràdidû eft,indi^eturî ÔCdelinquens corpore aut ære,iuxta conditionem perfonæ^ amp;nbsp;qualitatem patraiæ SC

6 POLITIAE ROM. IMP. •CONSTITVTIO, circum* commifrc blafphemiæ^per Magiftratum ac fuperioritatem compel ftMti£ nbsp;nbsp;tentem corripiatur. In his nero pcenis omnibus non folùm magni^ funtdiü' tudo ud enormitas criminationis amp;nbsp;blafphemiæ, feu quantitas ipfa ‘^^^‘^^ actendatur, uerum etiarn, an eædem perfonæ fæpius in eo«

* demcriminepeccauerint, S^quotiesilludexcefferint,quaoccafio^ nc,quo motu feu inftindu id fecerint : cuius flatus aut conditionis eæ perfonæ (ïnt,expendendum crit, ut ita demum poena ex præfcri-pto S^ forma Iuris magna uel modica irrogetur. Quod fiquif^ Eledor, Princeps, aut Status, caufa talium blafphemiarum amp;nbsp;cru minationum aliquod decrctum feuconftitutionem, hac fortêgraui-orem feueriorémue euulgalfet, autin pofterum deinceps (imilem edituruseffet, ei quidem per hanc ordinationem nihil derogetur, quin omnibus modis permittatur 8C concedatur. Magiftratus item fi exfflimauerit, eiufmodi poenam blafphcmatorum 0£ deiera-torum acuendam amp;nbsp;exafperandam fore,eins rci,ex qualitatc hego* ci^pfacimusipfisdamusq; poteftatem, Ne ucro eiufmodi criminai’ tiones Dei amp;nbsp;blafphemiæ reticeantur,quifq; Magiftratus, puniendi Sf^ muldandi poteftatem habens,exploret amp;nbsp;expifcetur talia dclida feduló atq; diligenter*

De j^obilium, ^^ eorum e(iuitumblafj)hemi)s ^^^ criminal tionibué.Caput ^uartum,

A M SC, quo prædidæ blafphemiæ, apud Comités, Do^ 1 minos, Ôd Nobilcs(quos minus illa quam uulgum aut ple* ' bem decent )amp; eorum miniftros feu familiäres ceftèntac omittantur, nee cæteri hommes peripfos offendantur:

V olumus ac iubemus, ut quifq; Eledorum, Principurn, Comitum, Dominorum,NobiIium,Communitatum, amp;nbsp;ipfimet hanc noftram Ordinationem amp;nbsp;Conftitutionem fub prædiéla poena euitanda ob^ feruent: ^militer 6c apud fu^^s aq^cos ac miniftros feuere præcipiâc atq^ conftituantfub deUtaiuftaq; pcenaamp;mulda,ita utprgfatg cri minationes, deierationes S^ blafphemiæ apud fuosaulicos, minilt; ftros, Sc familiäres, non minus quam apud reliquosdeieratorcsóC blafphemos,ut fupra diélum eft ÔC ^nftitutu, euitentur, mulöen-tur quoq^ amp;nbsp;puniantur. Porro fi qui€omites, Domini,Commit-nicates,aut Nobiles,peculiariter etin fpecie,Ele(ftoribus aut Princi^ pibusnon fubfint,fed immediate foli^ nobis de facro ImperioattM néant: Volumus atq; iubemus eofdem,fub iuramentisipforum,qui-bus mediantibus deuindifunt nobis5^facro Imperio, fcfc à prædi-cftisblaf^hemqs amp;L deierationibus abftineantipn,miniftri, famuliq; corü,famiIiaresamp;Sconiuoes,omnibus modis, prout fupradi^u eft, deEIedoribus, Principibus, Gomitibus,Baronibusfeu Do minis, Commu-

D. ÏMPERATÔRIS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 Communi'tatibus, amp;nbsp;alqs nobilibus, quiEkdonbus amp;nbsp;Pnncipibus fubfunt, amp;c eorum miniftris amp;nbsp;famiharibus,cxprefse dareq; confti-tutum eft. In quibus omnibusiia fefeEledores,Principes,Comités, Barones,Domini amp;nbsp;alpnobilcs,Clerici amp;^ Laici,fedulos ac diligent tesexhibeantgerantq;, quoipforumiuftis moribus acuita, honorquot; 60 gloriaOei, ut diximus,plus promoueatur ac prouehatur,minuG ue impediatur,autremorecur,quemadmodumalioquin ob datum ipforum ante teauioresminores^; perfonas facere teneantur,

Dcuul^itriutnmiUtutablafphemi^s ^ deicrationiba^.

Caput (pinturn,

M inter uulgo milites feu bellatores in ufußt,formu 2(rtitfd» 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eorum 1 uramentorum id quocp contineri, utdeieratL

’ maledidioncs amp;f blafphemiæ puniant,eofce in cri. i^ji^^l^iTjinofos quandoc^ capitaliter animaduertant, fed tarnen propter prædidas blafphemias amp;nbsp;criminationes feu deieration|^ nulla poena muldaue conftituta fit.’ Idcirco præcipimus amp;nbsp;mandat mus nos feuere omnibus Ekdoribus, Principibus, Statibus, Comi» munitatibusfacrilmperij, ac militumetiam tribunis, præfedis feu capicaneis: amp;nbsp;uolumus atcp iubemus,fi qui deinceps milites conferis benttufeipiêt^;, ut in omnibus eorum formulis amp;nbsp;catalogis articu-lorumiuratisponant, fenonfolùmpoenarumôe muldarum caufa erga perfonas,quæ Deumcreatoremnoftrum,redemptorem ÖC fab uatorem, ac Mariam benedidam matrem eius, amp;nbsp;diledos fandos Dei blafphemantes, uerum etiam earum deierationumamp; blafphe-miarü nomine,poenas, ac muldas, qug ftipendrjs eorum detrahan^i tur, obCecuturos fore,quæ mulde quidem deinceps pauperibus pri uatoru inalimoniam, autuirginibuspauperibusconferantur præs» beantur^. Capitanei ueró,Tribuni,Centuriones, feu prouifores militum,feuerc amp;nbsp;acriterdent ope^m, ]^udeâtq;,ut blafphejnie, criminationes S^ deierationes,de quibus antea gnentio fada eft,ab uni^ uerfa,totaq; calonum SClixarum turbacuitei^rfimiliter caueaturq;, fub peena capitali»

Qp^e ris in militie ac beUo priuilcgiatie fme, Caput fextum,

N ueterimilitia apud prifcoslmperatorcsacprind^ pes exercituumlaudabiliter ufitatum eft,quemadmoi^ dum amp;nbsp;hiftoriæmultifariàmperhibentatq; demons ftrant, EcckfiasSC aliafacraloca immunia amp;S j^riuik-giata : Sacerdotesitem amp;nbsp;Ecclefiafticæperfonæ ? fc# nes Si ægroti hominespagricolæ,grauidae mulieres,puerpeiæ^inge-

A 4

8 POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO nuæfoeminæ, amp;uirgines in rebus amp;nbsp;négociés militaribus ac belli» cis non fpoliatænecuiuiokndaue obrutæ6nt, neq; ut fpolientur, _ aut uiokntur, feuere Só acricer caueri. Propterea amp;nbsp;nos præcipû mus omnibus Tribunis, Centurionib.etCapitaneis^his mediâtibus feuere amp;nbsp;acricer mandantibus,uc apud omnes eorum milites in for# mulisarticulorum amp;nbsp;iuramentorum Aatuant amp;nbsp;caueant prouide-antq;, ne Ecckfîæ, aliaq; facra loca, adeoq; Sacerdoces, priuilegiatæ perfonaz/enes amp;nbsp;infirmi, feu ægroti, Agricolæ item, grauidæ mul^ eres,puerperæ,ingenuæ Ô^ honeftæ foeminæ,uirgines SC infantes, ab omnibus ipforum calonibus etlixis,tocaq; calonum turba fecure tucæ^nnc,necdeprædentur,necuini uiolentiamue patiant, amp;nbsp;neo quaquam mokdentur aut prægrauentur. Qjiicunqj uei6 cotrâ fe-cerint, corpore amp;nbsp;capitaliter puniantur. Huius autem noftræ or-dinationisfîngulipedites,Tribuni,Cêturiones,Capitanei, antigra-phaapudfehabeant eiufdem tenons, acmilitibusunàcumformu-lis articulorum iuraturis legenda prebeant,amp; feuere obferuare pre-cipiant.Similiter amp;nbsp;eorum prouiforeshorum mandatorum ac præ-ceptorumantigrapha feu copias habeant, ea^ præcepta Teuere ÔC acricer cuftodiant acq; conferuent. Si qui equices autem nullo fub uexillo, fignis aucordine,fedalicubiinoppidis,uicis, 8c uillis dégât feu laborenc, contra eofdem pœnarum amp;nbsp;mulâarum omniû»«io# neac modo, quemadmodumamp; contra incolas ipfos, resgerenda, negocium^ exercendum fuerit.

De afeo^ü, cr acoironis, id eßy ua^antium militum conuentifi cul^fuul^umplcbem^^rauantibust Ca^ put feptimum»

I qua porro accideretpinEkdoris cuiufquam,prin^ cipis,alteriusue ftatus eccleßaftici aut fecularis,prin cipatu fei^donynio, peregrin os équités aut pedites congr^gari,fingulatim,cateruatim, aut alio modo, agmige quodam magnolt;^ numero, praeter Ekdos» ris,Principis,autDomini,cuiuk^-Ioci,uoluntatem,

ac permifsionem ingredi,uel populari etiam conarentur : ex tune £ledorquidem,Princeps,aut Status^ cuius dominio feu territorio eiufmodimilites fefe conglomerac,intó'pelkt,qu£ratq; ab eis, cuina domino militent ac feruiant, ducanturue : quód ß nos auc dikdum fratrem nodrum, Romanorum Regem,nuncupaucrint, idqjiteris Teu diplomate aliquo démontrauerinc, obedienter proßcifci fuis impenßs permittantur. Quod fi uerô herum uel autorem non habeatft,quem uerè indicate poiTentjaut etiäß nominaueripejedeu coUedum militem, cuidfeunq; nomine fuerit congregatus,citra no-Rram

D. IMPERATOKIS C AROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

dram permifsionem,citraq; cognitas,urgentes amp;rationabiks eau-fas conferibendi non baberet poteftatem, ac demonftrare nequirct: tune quidem Elclt;ïlor, Princeps, aut Status, fub cuius dominio feu diftridu uagantur, omnem nauet operam, omnemq; adhibeat dilL gentiam, ecctum ilium feu colluuicm militum, fingulatim aut cater* uatim difsipandiac difpergendi» Si quaueró ipfi per fefeidfacere impofsibik foret, tune in propinquo adjacentes èC confidentes Ek^ (flores,principes,autStatus iheo implorctuocetq,-,iuxtaqualira-tem , fibi,iuxtaqjnumerüamp;uim fadionis illius, ui alfjsep uiribus militaribus auxiliari, aut fineceiïèfuerit, etiambellicistormentis obuiare,mox,amp; quantocyus fieri poterit,eamq; fadionem ac milite gt;nbsp;incertum * ut prædidum eft, uerbo uel fado, ui uoceue, abfq: alio-ruminiuriaamp;damno, extra diocefinprouinciamq,-,quantum fue-ritpofsibik,difpelkre ac propulfare* Dudores ueró feu principales , ubi præftô fuerint, aut poftea in alijs locis reperii fuerint,copel-lantur non tantum fubditæ pkbiillata damna refarcireac reftituc^ re, uerum etiamDudoresipfos,Capitaneos, AutoresSó concira* tores eiufeemodi fadionis amp;nbsp;turbejluftisdebinsq; peenis fubpee^ re. Idq; Ekdor, Princeps aut Status,adrequifitionem,utpræfatum eft/uis impenfis facere teneant,fub noftra Si Imperq graui indigna* tiorft ?(nfuper et mulda quadraginta Marcarum auri puri,nobis pen denda exotuendaq;. Quam poenam Fifcalis nofter Cæfarcus a cotumacibus,ut par pquumç cft,his mediantibus exigendi po tefta-tem habeat.NihiÏófecius tarnen Eledor,Princeps aut Status ine,quj fic pro ope auxilioq; ferendo interpelIalTct, aduerfus contumacem damni pafsi adionem tam fuqpfius,quam fubditorum fuorum nomine inftituere,fi quod damnum paffus fui(ret,idq; coram Imperialf noftro Cameræ iudicio, ubicontumax quoquerefponderetene-tur, èCdamnum pa(rumreftituere,exfententia didi Imperialis no^ ftriludicq. Edamfiucróex enumeratiscaufismiles feratur, Capita-nei tamenamp; Dudorespro commÂtuSê alimonrjs fideiubJantca;* tieantq;iad quæ preftanda,medqsfuis iurametitis,adigantur ÖC com^ pellantur-

JDü Compotationihii^ (^ Ehrictatibtts^

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Captlto^auum,

VM amp;nbsp;ex ebfietate amp;nbsp;compótatiónibus,ceu quotL diana docet experientia, Deus omnipotens mirific^ offendatur Sd irafcat, multatj; uitia amp;f flagitiainde nafcant et emergant:Pretcritisquoq; Comités proZ prer compotationes etebrietatumcaufa conftitutu crat,utq^i(cpMagiftratus com potatioes abrogaret, et ebriefatibus aduerlarctur , tranigrefforés ucró ac ddinl^uentes feuere puniret* Qiia:

10 POLITIAE ROM. IMP.*CONSTITVTIO.

Compou^ Qyæ ordinattones quidem ac conftitutiones baßenus tarnen pa; tbrietatii *’“”’ tanto malo proiucrunt, quin abulus is Öc ataxia compotatio# fetkra, num et ebrietatum magis und iep magisq; ac frequentius gradata ed, acceu radices in helluonum fundoegit, ut propemodum extirpari amplius non pofsit. Ex quo blafphemiæ,criminationes, caî umniægt; ( deierationes,homicidia,cædes,adultcria,ac fimilia crimina Ôd flagi-tia, uitiorumq; omne genus, uelut ex agmine fado exundarunt, ho-dieq; dum exundant: cura alioquin ex ebrietate res tacendæ ÔC fecre# tæ quandoep prodantur, £oque pocationis ac bibacitatis uitia Ger-manis peculiaria, quorum uirtus tarnen apud prifeos fæpe Jaudata, 2 apud exteras modo pkrafep rationes uitupeno, ludibrioq; ed, Sæ-penumero etiam ex ilia inter milites rixæ,contentiones,tiÂnuItus,amp;^ (editiones exortæ,amp; aduerfus principes aedudores contumaciam Ô^ rebellioncs: commeatus quoque amp;nbsp;uidusfumptusq; crefcunc6^ augmentantur : Conuiuia uerôhoneda? amp;nbsp;focietates decoræ, ex ^uibusolim Germanicomprimis laudati fuerant^minuunturaceui tantur,ut interea fikam,compotationes et ebrietatesillas, rit' Trivritf xftxw^, omnium malorum caufameik, hominisqjuitarafîmulamp;anb mam,felicitatem,decus,honorem, fauorem, fenfuslongæuitatem, amp;nbsp;uircs perdere. Quocirca mandamus omnibus ÔC OnguIisEle^ doribus,Principibus, £cckßadicisamp; fecularibus,ac cætciaamp;Sta; tibus, cuiufeunque dignitatis, conditionisp datus, aut nationis fint, ut fuis fubditis exemplo fint, maioremq; in eos animaduertendi oc^ cafionem habeant,ultrôfuaq;fpontepotationes amp;C ebrietatêeuics^ re,ac in auÜs fuis,fatrapis,miniftris,familiaribus: tum amp;nbsp;in ipCorum principatibus, dominés, terris, territorqs, omnibus fubditis,fub acr i feuera^- pana ac punitione prohibeant compotationes, quocunlt; que modo fiant uel fingantur, fieri aut fingi pofsint: ipfimet quoque idem mandatum drenuc conferuent atqp cuftodiant« Patresfamp lias quoque fuisdomedicis amp;nbsp;familie,Iiberis,feruis 56 ancinis,man* dentatcppramcipiant, blaf^hen!hs,criminationesamp; deieracionesin DeumiDei^ genitriq^m, S^ fandos Dei, dcuiient ac caueant, ac quoque à compotationibus amp;nbsp;ebrietatibus omnino abdineant, quemadmodum his mediantibus drenuê atqp feuerè præcipiendo iubemus ÓC mandamus* •

Volumusitem,utMagiftratusfuisParochis S^Coneionato; 4abuspræcipiat,fîngulisDominicisdiebusuulgoac pkbi annun; cient,ut compotationibus abdineanhenumerans ac percendtis uitfis Só flagitqsgt;quæ excompotationibus orianiur, et ex ebrietate fequan tur.'proutformuIaiUis eiufmodi denunciationisper Magidratum porri^etur*

I^cinordinationc ^ ataxia ueßititSi dus^ luxußu ßtlcndore^Caputnonufttt

D. IMPERATORîS CAROLI V.

tl

OSTQVAMhoneftus acmodcratus ueftitus ex fua dignitacc ÓC Ratu quenque deect ornatep. Gerat enim unufquifque fele ac ueRiat ex modulo dignitatis, honorum, rerum ac faculcatum fuaru, quo difcrimen fit in cuiufq; ftatushominibus«Mo* dus autem uefiium acomamentorum cumin tantum luxum deuenerit creueritq; inter dominos. équités,nobiles,Clues,Ô^ colonos,feu agricolas,hoc padlo modo^, utidcirconon folùm priuatæ perfonæ, uerûm etiam nationcs amp;2 prouinciæ indeexcenuentur,egentiores^efFiciantur:uidelicet,cùm per aurga, argentea,fericaq; indumenta, per Dammafena, AttalaCe* na, Byfsina, aliosq; peregrinos pannos, Mitras, margaritas, uniones, qui hodie abufusadluxum magnus cd multusq,* in Germanies natione,ex qua trafjeitur atq; auehitur in peregrinaset aliénas regiones ingens pecuniarum copia : ut interim de liuore,odio atq; inuidia, in diminutionem ac detrimentum Chriftianxdiledionis contic^ca^ mus. Quandoquidem igitur in tanta ueftiumluxuria,ÓC,ut ita di* cam.preciofitate 0^ prodigalitateimmodeftiacxuberat,fic, ut inter Principem amp;Comitem ,inter Comitem amp;nbsp;Nobilcm, inter Nobilê amp;nbsp;ciuem,intcr einem Si coIonum fiueagricolam,nullum difcrimen, nullaq; agnofcatur differentia ; Idcirco uniuimus amp;nbsp;coeordauimus noscumEleffonbus, Principibus, 8^ Statibus, ac ordinationem de ueftitu amiducp,hoc pado modoq; ut fequitur,coftituimus,quani etiam fub poena 8Cmuldaimpofitaobferuaricuffodiriq;uolumu* atq; iubemus.

De ciuibtfSfO^icoHi, C^ colonü^aU/f^ fùbJitü» Caput decimum^

V M in ciuibus S^ incùlis, inq mcrcatoribu3,indi-toribusamp;negwiatoribus, ac opificibHs,inciuL tatibus, amp;nbsp;eorum minfdris, itemq; in militibus, adeoq; in pagis 8(2 coloitis, corumq; uxoribus 8lt;S liberis immoderatusiuxtâ acinordmatus ueffitus feuamidusc^nfpiciaturcomperiaturq;, in orna^ mentis S^^imelqs , maxima Rcipublicæ detriment© : id^ malum patriæpopuloq pcrniciofam radicem egifie : Ad hæc cum fcorta 8c meretrices, Iidores8^ Ïudæi tali ueftitu utantur, quohoneftasfupprimitur,amp;cuiu(queconditio 8ii ftaius nequitinternofci ; atqui ineaip^a re tota communis ordinatioob difparesdifsimilcsq; mores Sd ufusditionumeonferibingn poteft ; Proinfte ordmamus ac uolumus, ut eo c(rca quifqj Magiflratus in^ tra annum proximum, fub pana duarum Marcarumauripurite#

neatur

« POLITIAE ROM. IMP.XONSTITVTIO, neatur, ordinationem bonam, honeftam amp;nbsp;firmam componere ^ conftitucre, earnej; utdecct, conferuare, contumaces uero, immorï* geros atlt;^ rebelles punirc. Si qui uero Magiftratus negligens in bis reperiatur,nullamq,' iuftameius excufationem habeat,aduerfuseun dem quidem Magiliratum Fifcalis nofter Gafarcus procedet ut ac^ quum cft,ad indidam poenam inßigendam.

De ZVobilitate ac IVobüibus. Caf put undeamutn»

ORRO nobilcs, fcricaaautcarmaGnas atJaGnas ueftes non gerant, eis autem ad fummum p^mutun tur damafinx, aut Gmiles, quas fex ulnis de lerico tai’ tùm,necamplius,fîmbriaripoterunt» Similiter pote-runtannulos aurcos^aureasq; uittasfeu tiaras,unaq; catenam auream gedare, ualoris non amplius ducentis aureis,q uam ta uien filo cingant uel inuoluant,prout antiquitus factnatum cft.

^ nbsp;Si quis uero principisarchitriclinus,Magiftcrcuriæ,CancclIarius,

Marfchalcus,aut ConGliarius, nee tarnen nobilis fuerit,potci it feü^ mul cum uxore fua,amp; liberis,in modum nobilium,ut did urn eft,ue# ' ^ dire feu gerere. Milites ucró ( feu Equités aurati ) ab bis eximun« cur, quibus catenas aureas, abfq; filo cindasfeuimplieatas aperte ac publicègeRare liceat amp;nbsp;permittatur,ne tarnen e^dem ualore qua/ 4 dringentosaureos excedant, Quibus 6^ prohibitum non fit. Mar/ dermis pellibus indui ac uefiiri ♦ Nobilium item uxoribus conce« ç dantur quatuor fericætunicæ, quas gerere palam ac publiée potcx« runt,uidelicet unam ferieam ( OAmiUAt ) alias très de Oamafo, aut fimili ferico, ne tarnen plures fint quâm quatuor, èiquoi^ fine mar/ garnis, fine argento aut auro « Quas fi libeat fimbriari margaritis, autintexcre argenteis til is filisue, fuperius quidem id pet mittitur, non ultraanediam quartæ ulgæplt;y^cemlatitudine* Equitis autem ( aurati) coniunx fimbrias eiufmodi intexere margaritis, auro, au/ reisc|; filisfuperiüs poterie, nee latiùs unius quartæ ulnæmedia parte. Si que uero plures uefies prædidis modis habeâc,easq; fuis liberis amp;nbsp;filiabus referuare uellent,id liberqgi ipfis concedetur ac permitte-^ tun Liceat eis quoque tiaras feu ßirrÄas, aureasq; uittasgefiarc, fie tarnen, ne ligamina et ornamenta adefita aureorum quadragmta preaum excedant. Foeminæ item nobilcs ÔC ingenuæ, catenam ,fi^ bi4am,torquem,aliaç cimelia præterannulosprccio ducentocum g aureorum, nec ultra plurisûc geftarelicebit. Similiter aureasbortas de cingulq^, qui precium quadraginta aureorum non excedant.

De Doólari^ii^y eorum^ uxorihus» (Ja^ ^ut duüdcïimuat

D. IMPERAtÔRIS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i|

O C TO R E S icem,amp; uxorcs eorum,potcrunt Jiccatq; ipfis ueftes amp;nbsp;amidum, catenas, aureos annulos, aha q; ^^ J ftatuicorum conuenientia, priuikgijsc^ contorraia ge* ftare*

De ComUibtts o* Dominli (feu Barombi/ii ) Caput decimum tertium*.

O MIT E S, 0^ Domini ( feu Barones ) non gerant au# reas argenteas ueftes, hoc eft, exaurcis amp;argenteis filis texias, feu amift um,folummodó fericum,uel bom* by cinum, ©Animât/Garmafina, aliaq fericis filis te* xta ueftimenta, fed auro non intertexta uel fimbriata. nifi Equités (aurati) fuerint. Eis amp;nbsp;catenas geftare heet, quæ tarnen * quingentos aureosprecio non excédant. Similiter fefe Comités 8C 5 Domini ( Barones ) amicire poterunt peIh'cibus,exceptisZobeIinis, aiqsc^ preciofioribus» Coniugibus quoque eorum liceatfericas^e- 4 ftesauroamp; argento infimbriatas amp;nbsp;intertextas geftare, prêter catenas Ô^ cimelia , fexcentis aureis preciofiora, praeter q; tota au# xea autargenteaueftimenta, à quibuspro difcrimineacdifferentia altiqris ftatus,geftare fefe abftineant*

d^c EpbippiJs 0^ Ornamentik Efjuorum^ Ca^ put decimum i^uartum^

Vandoquidem inephippns etiamS^équorumornamê«*’’quot;‘^f'“'^ tisluxus lt;X lumptus lupcrHuusrepentur accernitur,nul NuWKcfr# liporróhccatephippia tribus aureis preciohora, extra infrcnnjn arma,amp;: ea quæ ad armatum pertincntjuluaq ephippia equeftribM geftareducereüe,niG fuerit Eques ( auratus). Nee Comes quifpiam, Qg^^^ Dominus , Baroue,autEques,eiufue minifter uelferuus,ephipprjsgdrittn, fericis, 8/ ex filis bombycinis text's (©Ammât) utatur, neep aureis fmaragdes uel argenteis qualibufcunque,tantùm inl*s, Eledoribus, Principle ^of^pu* bus, ac principum fimilibusexceptis,qul'fecundumeorumftatum re,Grdelt;iK ïpfi,equicp eorum ac miniftri, quos habenifub fuis Marchallis, tali# tifidhut bus ephippijsuti poterunt. ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w^/”^'

Si quis item à fuo princ(|^e, domino, alteriusuc herilis ftatus ali# quo munere,uefte,autcimeliddonatusfuerit,eaipfedona quidemin j principisac domini fui honorem portare geftare^; nequaquam pro# bibeatur, eo uidelicet cafu, ita tarnen ne quis dolus malus,fraude ahoua interueniatautufurpetur.

Cùm quoque hæc ordinatio eo tantum refpedu 8^rat^nefufee- ^ pta inftitutaq fit, utluxus Óóabundantia^ueftitusauertatur, arcea-turq, fi qua porro EUdor aliquis, PrincepCue aut Status,in fua di# ß

î4 POLITIAE ROM. IMF. CONSTITVTIO.

none ac luperioritate, uertitus ergo, altcriufue rei caufa ordination nem quampiam acriorem hac nortra feueriorennq^in profedum 00 udiiatem luæ ditioms ac fubditorum,côftituere uellet, aut iam an« teà conftituifTet, eidem Eleélori, Principi ac Statui liberum fit, nec 4 ifthac ordmatione amp;nbsp;conftitutione uetetur remoi eturue. Neq; te-N«pfUw ncatur quifquam inelocationefuorum Iiberorumhuic ordinationi fui^tiMc^ dirc^OjOmninoueparere,fed licebic eielocare,nuptuiq; darejuxta ' ’ uires fui patrimonqjfacukatumq; fuarum:haud tarnen fumptuofius ueftirclicebit.

Conftituimus et am, uolumus ac iubemus fingulariter, atepin DedenJ fpccie,uti omncsEledores^Epifcopi ac PrælatijCierum fuq^n amp;^ Eci? ecdcpalU-^ clefiarticoseo perducant,iniiitcntq;, habitumac ueditum ipforum forum ue- Qatui conuenientem atcpdecentem,jnciuitateatq;ecclefia,in foroet ^^^‘^' choro gerät quomodo id honeftas,modeftia amp;nbsp;pietas fandla facraq; exigitatcp requirit: Immodeftia uero amp;nbsp;luxusueftimcntorumcis pH^orfusell uitandus.

quot; 6 Ed amp;cuitandus atc^cauendusinutilis amp;^ fuperuacaneusillefum-ptus hatdenus in deaurando cupro, ferro, amp;nbsp;lapidibusfadus : Idq; ita aurifabris, pidloribus, alrjamp;çartificibus inaurandarurn return fohtisamp; gnaris,fub peena decern aureorum, ne quid porróciufjriO-diinaurent, Magidratu id acriter amp;nbsp;feuerèuetante. In quo tarnen EIe(doribusamp; Principibus,amp;^intjs,quæadhonorem Dei,minide-riaq; facra fpetdantmihiluolumus præfînitumautprçfcripiumenè»

^ nbsp;C^5 ueroheenodra conditutioamp;ordinatio,nimrju€dituscui^

lusq; ergo ,acobcrmelia omittenda,firmiusobferuetur amp;nbsp;exequatur, fancimusatq;mandamus, omnibus8^ fingulis Eledoribus8^ Principibus, Ecclefiadicis amp;nbsp;feculatibus,PræIatis,Comitibus,Ba« rombus,dominis,Equittbus,minidris,SchuItetis,Burgfmagidris,Iii dicibus amp;nbsp;confiharqs,hi(ce mediantibus feuere, ac uolumus, ut ipBquot; methancpodramconditutivicm^ ordinationem feuerè luxtaac diiigenter obieruent, acén fubditis amp;nbsp;odiciatis»ac ipfosattinenti« bus firmiter prædentur fe exequantur, na, ut fi quis contrafeceriO nec mandato nodro obfecutus fucrit,parueritue, eum quifq; Magi« ftratus fub amifsioneucdisSécimd^eucIinodfi, quod huk ordina-tio n aduerrumgtdatur,unâcum muldfe in duplo tanta puniat,qu3^ ta ucdisipfa,aut cimelion ædimetur,illiquidem Magidratui penden da,•mused ciuilis lurisdidio ciufdem loci.Quod fi uero Magidra-fug quifpiam ipfe hanc nodram ordinationem tranfgrederet,aut in pccnaexigenda,manucp tenenda negligensreperiatur,amp; neder ob

•. id Fifcalisinterpellaretproemcndatione, at nihilominus tarnen in contumaciaM^gidratus peifcueraret,tunc ueroFifcalisipfe ftoder, contra cedaiorem Magidratum, fimulói delinqucntcm fubditum, ad cxalt;

D. IMPERATORIS CAROLI V.

ad oca Aioncm did« pcen« ac muldæ pergat procédât^;, 8óc.

JDc^uibufdamarticuUif intjuibiié Aïagi/lratui ordinationem faccre mandatur » Caput dccimum ^uintum^

AE T E R V M duximus in animum^ plures quanJo^ que impenfas,amp;'fumptus nimios,nec admodum ne^ ceiTarios fieri innuptqs, puerperrjs ( fufeipiendorum infantum ex facrobaptifmatis fonte)ÓÓ fepulturis, fimilibusq; alijs minime paucis fumptibus, multum fæpe inuuluercollatis : Præterquam quód amp;inalrjspundis,inul-ni8,menlt;uris amp;nbsp;ponderibus, immoderatis diuerforiorum amp;nbsp;hofpL tumexadionibus, itcmopificumó^mercenariorum , nunciorum mercedibuscibis^-, torcularium, apparandorum uinorum, omnia generis ataxiæ,inæqualitatis amp;iniqu!tatis uitiorumodum excédent tium in Reipublicædetrimentum,grauaminum amp;nbsp;impedimentorS* Ad hre opificum quorundam,udutftannifuforum,pannitonfoi«, amp;nbsp;fini ilium, quosfî cxtcrifalutant, 6^ ad operas conducunt,fum* ptus mox ÖC impenfas inutiles ac fuperuacaneas parant , con* uiuqa adornandis , quos fumptus deinde ad operas reputani a q; conaiumerant, fie, ut Si ipfi opifices inter fefe difsideant atq; contend dant, eó potifsimu, quód non pafsim omnibus in locis concordent, fed différentes fint in annis inftitutionum, quapropter cos qui rude donantur,non ubique admittuntur, nee recipiuntur. Infuper amp;nbsp;hoe contingitinopificibusóimanuarps , utomnisgenerisdolimali,0d fraudum in Reipublicæ detrimentum emergat, turn amp;nbsp;quotidiê, ut Ui(ffusmercedisfj;caufarixae8^contentiones fuboriantur inter ma* giftros S^ miniftros, inter heros amp;nbsp;feruos, quibus erroribus ac uitqs omnibus fupradidisremedia mature quærendafunt, per quæ illis obuiari obftari^; pofsit, ordinatione uidclicet ac modo, rationec^ Bliqua falutari, quam necefsitasomnibus modis requirit atq; expo^ fini a t» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Verùm cnimuero, cùm expenderimus ifl cundlis his pun^is cer/ 2 tam firmamq; ordinationem generalem, propter inæqualitatemre^ gionum,earumq; ufuum,confwetudinum,ac morum: quin ôô quód iii(ftus, cibus acpotusalicyßiinditioneilla mediocriter parari, in bacuerô difficulter haben pofsit, amp;nbsp;annona hicgrauis, alicubi me* diocrisfit, quocircataliumrerum conftitutio, propter non modo inconftantem annorum atq; incertam uidus rationem ,uerùm etiagi propter locorum diucrfitateni, morum ac confueiudinum, ut ditffiS «ft:quin quód in talidifparitate,difcrimineac differentia, c^iofqjre^ g»oniÿ^ditionis,acterræ cuiufcp naturaatc^ conditioexpendenda ht jamp;animaduertenda^ obferuandaq;,I(fcircooperæprecium, ne*

«6 POLIT! AE ROM. IM^. CONSTITVTIO, ccfTanumq;cfie duximus , atqjexi'ftimauimus, ciufmodipunÄaS^ • articulos omnes MagiftratuicuiufqJoci committendos effe» Qiiapropter fancimus,ordinamus, ac uolumushismediantibus acriteracfeuereprædpientesatq;mandantes, utÉletflores, Princi^ pes, Só communes Status in omnibus 8C fingulis prædidis punlt;ïbs, articulis.ac propofitis defedibus,pcr regiones,ditiones amp;nbsp;territoria fua, iuxta qualitatem, conditionem ac ufum illorum, bonas,honc* ftas,re(fl:asamp;firmasordinationes ,formas ÓÓ modos conftituant, uniuerfæ Reipublicæ, communi^bonoconducibiles amp;falutares, turn Ô(^ ad amouendos immoderatos ac fuperfluos fumptus atque expenfas, turn ut doli mali fraudesq; caueantur amp;nbsp;omittantur, alq q; abufus èC uitïa abrogentur, atque defedus, quantocyus fieri pofsit, nempè intra annifpacium proximo futun,fuisfubditis eaomniade* nunciantes,ipfoq;opereefficientes 00 excquentes, eaq; acriter ac firmiter manutenentes amp;conferuantes, contumaces amp;nbsp;inobedien-tes puniendo Slt;^ muldando, uidelicet duabus marcis auri puri, quas muldas quifq; Magiftratus, qui aduerfus ea quæ prædida funt, fe^ cerit,nec moram rede certo^ excufare poterit,FifcaIi noßro Impc-nali irremifsibiliter pendere exoluereq; teneatur,

I^c TVautis (^ ^uri^s. Caput dccimum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

fextu/n»

V M 8^ frequenter nâutæ, aungæ, amp;uedores, qui uinâ terramariq;,feu fluminibus,pro naulo amp;nbsp;mercede tranG* uehunt,in diuerforijs, aut fuis domicilijs, ac fub dio, 8C in nauibus feu curribus quandoque uina ex uafis aufe* fuga. nbsp;nbsp;nbsp;runt, fuo arbitrio, ignorantibus dominis,ac praeter uoluntatcm eogt; rum,quorum lila funt,infufa aqua,uafis^; aqua rurfusrcpletis : Vo^ lumus itaque talibus nantis,aurig^, 8lt; uedotibus,uina pro mercer de,ut didum eft ,uehentiy us feu tranfportantibus,nón folum probit bicum effe, uerumctiam^mptoribusuinorum,acalióadreuenden-dum tranfuehentibus,nequid talede cetero contingat:quin amp;nbsp;q pa# titer etiamcumadintoribus iuxta qualitatem delidiinfamia noten-tur, corporeq; fuo, amp;nbsp;ære muldentur.eQuicunqueetiamporrona^ uita,nauclerus uel auriga, aliusue, quo Andern nomine uocetur,ui-na^alee mifcuerit,aut tale quoddam perniciofum addideritjniece^l rit ac falfauerit,is fimili modo pcenaq; ex qualitate delidi, criminis^; pStrati infamia notetur,corpore 8C gregrauiter muldetur:nosh^c cuilibet Magiftratui feuere mandantes , ut huiufmodi malus ÔC pcmicioftisdolus, frausq; nefariaprohibeatur, ac euitetur^tranfi* greHoresitem feuere ac atfocitcrmuldentur.

Decon/

D. IMPERATORIS C AROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i/

dccimumfepttmum^

V A N D O QV IDEM nobis propofîtum eft, atep JnproiM» innotuit, quomodo hadenus in facroimperio uarij *‘**' ac multipliées foeneratici) atc^ ufurarq contradus, oJw qui non tantum iniqui,uerumetiamimpfj,acmini hominum ____________meChriftiano? decentes, contra Deu iuxta ac leges, ufurpatUÏnt^cquotidiêdum ufurpentur :uidelicet,quód nonnulli 'rum^œ^ quandam pecuniarum fummam ( ut exempli gratia dicam) odim neratorum pentos florenos dent mutuó, attamen in contradus,fyngrapha feu quot;f‘lt;f‘triorit obligationis literauel cautione, amplius milleflorenos ponant, ex i^r^/ qub plus èC fupra quinque pro centum pendant,ôd in redimendo fie amplius quam fortem ipfam capiunt.SimiIiter fint ali),qui breuis mo OSiß^t rg ergó,termino folutionife prgfixo, immoderatum interelTe petant, ^^^^^^^ ac fortis fummam augeant,eamq; fummâ ac fortem uerfent,adeoq; erSUâti quod dicitur^uerfuram faciant* Verfuram autem facit debitor,cùm A» prohit pecuniam mutuó accipit, S^ per earn pecuniam dimittit priores cro ^^^ ditoresinfolutos« ^afiusin^itemfiquis.lnftitut. de adionibus« Eft pecuniam ad intereftemutuari. Qjiofdam item filiginem, trif tiewm, equos, pannos, Scfimilesmerces in pecunia emptionis no*« ^ mine proponere,ac^ftimare,amp; pluris quidem atq;eiufmodi merces unquam æftimari pofsint,amp; fic ingens foenus ex eo,uelut omnibus patet,fibicomparareóCacquirerefoIeant« Item alq mutuó dentpcf cuniam, èC de centenis capiunt nominatim quid : is ueró qui mutuó fumit, magnam pecuniam mercedis amp;nbsp;feruitq nomine, pro quo tarnen nihil inferuiunt neq; miniftrant,fefe deuincitatep obligat. Neq; eiufmodiferuiti] preciumfeufolarium abfq: folurione fortis SC ca^ pitalisfumme non audentnec^ pofTuntreeufare aut denegare aducr fusobligationemfadamamp;contraduminitum, lam amp;nbsp;guódqui-4 dam pecuniam inmoneta dent nfbtuó^ attamen cautionis litera auÿ rum praefcribit ac continet Sunt amp;nbsp;qui certam pecuniarum fummâ 5 abfq; feenore mutuó dent,atqui tarnen mutuó fumens cogitur quan? doep magnasmerces illisleui uiliq; precio tradere, in quo mutuó dat? to fortem ac capitalem fummaiÄ fimul cum magno lucro, duplo aut ctiam triplo recipiunt* Quidam etiam mutuó dant cum hike con ( ditionibus 8d padis,quód mutuó accipiens in quatuor nundinarym dam pecuniarum fummam,tantam quidem, quæ pro centum exc?^ datuiginti.

Cum autem huiufcemodi contradus, aut Omiles, ufurafffi ^ fœ- ^ Jl^adcf^ (]nt,di'uino et commun! iure prohibiii,prçterea et noftra at^ quelmperq ordinationc,Anno millefimo,quingentefimo, Auguftæ

IS POLÏTIAE ROM. IMP. CONSTÎTVTIO

Vindclicorum grauiuruetiti. Idcircoconfilio ,fcientia Sô uoluntatc noftra Ô^ facri imperq Ekftorum ,Principum amp;^ Statuum,eandern ordinationemufurariorum contruftuû ex uera renflacpfeientiare* nouantes ecc5firmances,ftatuimus»ordinamus,ac uolumus,uc tales iniqui ac illegitimi contraô;us,omniaq; iniuda pada, padiones,c6^ uentiones, négocia, quocunque nomine uocentur, nominan 06 cx-cogitari pofsint,omnino acprofuseuitentur acomittan ur,necab aliquo, cuiufeunquedignitatis, autoritatis aut ftatusfuerit, præfu* m ntur, uel ufurpent,cumhoc fimul omnibus iudicibus,ecclefîaftû cis SC fecularibus mandantes ac præcipientcs,ubi tales ulurarq con* rradus ipfîs innotuerint, eos tanquam iniquos ,indignos, iuritos ÔC inualidos iudicenc, conderanent amp;nbsp;déclarent, quemadmoduniôC nos illosinualidos ac non obligatorios decernimus amp;nbsp;deelaramus, neq; fuper eifdem contradibusexecutiouemconcedimus aut per# mittimus«

t^uinetiamfîquisdeinccps poft publicationem hums noftre or^ dinationis tali ufurario aliquo contradu ufus Fuerit, amittat quartâ partem Cortis quoque amp;nbsp;capitalis fummç,eaq;ftio ciuili Magiftratui fahcubi hæreditarium ms appellata ) accedat, amp;nbsp;pro eadem quarta * parte per didum ciuilemmagiftratumpuniaturfcumuldctur, , g nbsp;nbsp;Qui ft qui ’em in hoc negligens repertus Cuprit, tunc eundero ma-

giftratum , Fifcalis nofter G efareus pro eerta poena , uclut pro duabus aut tribus marcis auri puri impetere atque aceufare de-bebit . Cùm amp;nbsp;cenfus feu reditus cum pado retrouendendi pafsim uulgocommuniter^; ufurpantur , centum quidem Horenis quinque tantum,amp;non amplius annuatim,uelutufitatumeft,flore* niemantur : offerendi ueropreefjfeuredimendi facultas, ex iurere-demptionis,penesuenditorem,8ó non apud emptorem exiftat, non attento cautionis feu fcriptse obligationis emfdem contradus tenore : 8^ quicquid præterea datum ,^cceptum, aut tradatum fuerit, uolumusuttale, acomnia aliainiqua padafeu couetionesproufu# rarps amp;nbsp;inutilibus habeantur ac eftimentur,etiam per iudicem baud aliter cognofcantur aut iudicentur , fed uti fupra didum eft, puni-antur« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

9 Si qua iierô cautio cenfus annui feu «bligatio fub fideiuftoribut cq,nftituta comprehen(aq; eftcqautconftitueretur, uolumushis mt-diantibusordinatueffe, eandem cautionemfeu obligationcmhaud Äetra facrum imperium Teutonicacnationis alienari, autuendito^ rcm,uadesue,autfideiuffores,Imperiofubditos,extrailludcitariueï * uocari.*Si ueró per emptorem contra fieret, ex turtc quidem uade$ feufideiuirorescomparelt;e,uelobfequi, SCuenditorillosi^dimerlt; non obligetur ; Tranlgreffor etiam mediana partent fummæ princi-palia

D. IMPERATCTrIS CAROLI v; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»9 palis in obligatione feucautione exprefe amittat, de qua medtetate quarta uenditori, amp;nbsp;reliqua quarta pars Magiftratui^ fub quo uen“ ditor conimoratur,afsignetur;ac uendicetur.

De Alonopolijsj c^ damno/ts propohp. Caput decimum oélauum.

VAN Q.V A M dcMonOpoIijSjdoIofisacFrauduIcntis a€gociar.ionibus,adeocp iniquis propolqs non folùm in communibus feriptislegibus, uerùm etiam in publicans Imperqdecretis ScRecefsibus, fub grauibus poem's ac mul^lis, ut fub amifsione, periculo, èC perditione 0-mnium rerum bonorumq;,item profligatione ac profcriptione fælt;* pemultumq;, fans fuperq;uetitum eft cautumq; : talibus tarnen cô^ ftitutionibus, recefsibus, decretis amp;nbsp;mandatis hadfenus minimè pa-ritum eft débite uel obfecutum, quin econtra paucisin annis plutii^ ma: alicubi focietates in mercatorum négoces, amp;nbsp;quaedam priuatÿ perfonæ, inftitores ÔC mercatores in Imperio cxortifüntamp;extiü tere,qui uarias merces amp;nbsp;mercimonia,item amp;r uina, filiginem, tritt* cum, 8d huiufmodi alia fimilia, àfummis ad infimes ( in quibus pafsi^hincindeexplorationibus amp;nbsp;indaginibus Undiquaq;ualent, prækrtim cùm merces depereant, uel in maius precium amp;nbsp;arftima* tionemexcrefcant, idq; priufquam alqsinftitoribusfeu mercatori* bus innotefcat ) in ipforum manus ac poteftatem foli conquirere moliuntur,ad monopolia ÔC propolia exercenda,mercibus illis efti-mationem aepreemfuoarbitratu imponentes, autemptoriueluê-ditori codicentes merces eas nemini,prçterquâ ipfis,uendituros, aue retenturos eire:aut ut uenditor, minons uel aliter uêdere nolit,quarra conuentumfit , affiicienteshisartibus facrum Imperium ,omncscp Status maxima damno at(^ incommodo, aduerfus prgdidas com* rounes leges fcriptas,amp;omnemljpneflÿitem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Econtra autem ad hec pro Republica,eii*sq; CQmmodo,profedu z amp;utilitateiuxtaacexnecefsitateordinamu» amp;nbsp;conftituimns, idq; facimus his mediantibus feuere,acuolumus talesdifpendiofasne-gociationes, propolia, S^ ob ^ fadas conuentionèsamp; padiones, contradus Si pada,deincejt cfTe prohibita,uetita amp;nbsp;abrogata,neq, porto decætero, neque perfemetipfum, neque pcralios ufurpa^a ri uel tradari» Quicunque uerö contrà egerint uel fecerint,eorum tes bonaq;confifccntur,runtq; confifcenda, amp;nbsp;M^giftratui cuiusli* b6tloci,quorum ibi publica funt,uelcriminaliaiudic(a,applicentur ac addicantur, Societates quoque,inftitoresamp; negociatores omni faluocendudu in Imperio per Magiftratum deftituanturac prigt; ueniurp neq; illius capaces effe debcant, quïbufeunque uerbis, fenfup

B 4

to POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO, fententia auc claufulis ciufmodi faluuscondudusfcribaturauttngt; ? buatur.Ncc tarnen per id cuiquam uetitum prohibitumueficcumali

quo focietatem inire ad merces emendas Ö^ diftrahendas, tantums modoneiddidg conftitunoni^ordinationi amp;nbsp;mandate aduerfetur, 4t]. concraue uCurpetur.QuifqMagiftratusetiam in fua ditione diligent ter atque feuere difponat amp;nbsp;animaduertat, ut præpo 0 ta hæc ordinal ç tioredcobferuetur,ôiexpediatur: Si quo eauerô à quoquam,quL cunque nt,tranfgrederetur,in eum Magiftratus,ibi,ubi tranfgrefsio fada, feudeliélum patratum fuerit,ui amp;nbsp;tenore huius ordinationis, cumamifsionererum bonorum^ fuorum, 8C profcriptione,ac cic-dione extra ditionem,irremifsibiliter animaduertat, puniat^;.

^ Cafu autem quo Magidratus ipfe in co defes SC negffgens cfTct, idq; noftroCæfareo Fifcaliinnotefeeret uelindicaretur, Magiftra^ tui uel fuperioritati ei quidero,fub qua inftitores,mcrcatores,autne* gociatores illi commorantur, domiciliaue fua babent, Ognibeetur» commoneantur^, ciufmodi grauia negotia intra Menfis fpaciuni ift emendent ac puniant Quod fi fuperioritas ilia feu Magißratus in præfîxo ftatuto^; tempore non fcccrit,ucilet ex tune ac cogeretuf ipfe Fifcalis ex officio fuo contra eum procedcre,agercq; ut æquum fit, eius etiam faciendi poteffatem tune atq; ius babere, adeoq; abfq; mora facere debet« Quod fi tali in cafu ceffatio aut negligenft'a fu^ 7 perioritatis, Magiffratus, tran(greffbrum,â Fifeaknoffro coram noftro Imperialis Cameræ ludicio agetur ac procedetur, delin-quentibus Ôi tranigrelToribus ciufmodi nullçprorfusdeclinatoriæ, autaliæexceptiones, uel etiam auocationesullæ, quocunçmodo uelformaillæ proponantur aut fieri poffent, concedantur, tranf-greffores nequicquâ releuaturæ, multô minus ut per iHaremittanf» aut ut remifsionem aliquam defuper impetraturi finu

ß nbsp;Ad bæc fuperioritas amp;Magiftratus,quiadfadamaccufationcm

in Hatuto menfis fpacio atq; tempore in animaduerfione ac punitio ;• ne trani^refsionis cédât, negligeiftq;repcritur, per Fifcalem coram noftroCæfareo Camerasludicio aceufandebet, aeprocentumar^ cis auri puri irremifsibißter puniri,atqj muldari«

9 Gura amp;nbsp;ui uircuteq; fuprâ alkgatarum legum amp;nbsp;iurium, unieuH que tales tranfgrefsiones amp;nbsp;crimilta ^onopolarum óf propolaru deferendi amp;accufandipoteffas datacemmiffaq;fit,illiutique, qui tale crimen amp;nbsp;delidum patratum fuperioritati amp;f Magiftratui,fub quo fa dumillud contigit, indicate defert, aut cafuceflationisSC t*glig^ntiae,impcraiorio Fifcaliprimum uerc cercoep fignificauo rit,triens feu quarta portio delinquentis bonorum tribuatur, quoru uindicaiioncm fuperioritas amp;nbsp;MagiftraCus, autcafu, utfu^radidu eft, iudiem imperiale,caskriq, Status omnes, prouehant atque pro^ moueant«

D. IMPERATORIS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;il mourant» Quod fi primus ilk delator,cuius ddatio p odea uera co# lO perta foret, in fimili caufa eiufdem quoq; ipfe defidi reus fonsq; exk ftcret, tune quidem nihil delinqucntisac tranfgrelToris bonorum, neep ulla portio ei tribuatur,alioquin infons amp;nbsp;inculpabilis haberi, nulia^ infamia notari, fed pro ütilitatc ac profedu Reipublicae fibi imputaridebetjnhocitem,utincæterispriuilcgiatiscafibusdepk. if no atepfummarieprocedatur, luri quoque amp;nbsp;proceflui fua reda uia, fuus.^-curfus,abfcp ulloimpedimêto autremoratione cuiufqua reftitutionis,fupplicationis,inhibitionis,fufpêfionis,aduocationis, alteriusue fimilis rcmoræ,relinquaturac permittatur.

Similiy:rpræfenshæcordinatio,conftitutio,iursio,mandatum, *2-præceptum,unà cum articulis,amp; intentione fua, uniuerfos in facro Imperio Teutonicænationismercaturam exercentes, amp;: négociant tes comprehendat amp;nbsp;compkdatur, Omnesq; Principatus, Domi-nationes , Dominia, C uitates amp;nbsp;Communitates uinciat Slt;S ob-hget» In aduerfum autem , nullus faJuuscondudus, nullafeci^ ricas,aut pnuikgium,quacuncpformaóóprgtextu idprgbeaturaut cxhibcatur,quenquamtueaturautdefendat,protegatue. Ïnchoctuc quoq;hæcipfaordinatio amp;nbsp;conftitudointra duos menfes, reipfa lt;lÏ€dualiter,poft publicationem S^ denunciationem dus fadam»

JJe uenditionefruMentorum ^ßv^luum in d^ii

C^pnrdiff. Caput 19,

V A N D 0 QV IDEM non abfq: perniciofo graua# mine uulgi plebisq; re ipfa experitur atq; cognofcit, quód mi(eræpkbi,uulgo^; per quofdam pkonedi-cos,Sc quafi frumêtarios prgdones feu frumétarios negociatores amp;nbsp;auaros homines in fpecicamp;^ prate-' xtu emptionis ac negociationis adfata fementaq; eo^ rum m agris: Vinum item ac botrus multibus, aliosepfruÄus, ÔC frumenta,labores,opera,armenta, æs,pecuitiamcp mutuô dederint, per quæpauperculi eoloni, egeniq; illi, quætiuro labore, fudoreq; acquifierunt,uilioriprecio,kuiori^;, quàmalioquin ufitatocon'ue-toq; more amp;nbsp;æftimatione fokatuienundarccogantur.Quæ res non illipauperculxpkbi amp;nbsp;colotiïstantummodô damna atq; difpendia irrecuperabiîiainfert, uerùmetiam dominisipforumfeupropric- -tarns,quibus eô minus débita SC crédita præftare reddereq; pofsint, menta!^ uidelicetmaximo fuo malojdamnoq;, præterquàmquôd ca aduer •»«f'«'^ lusfacrasamp;humanasconftitutiones,contraq; dikdtonemproximi lune, contraq; bonos mores pugnent. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ht.»,

Quapropterfancimus,confiituimus,amp;ordinamus,utquifque ^ pauperi pkbi in necefsitate^ amp;nbsp;quô agros, p*rædiaq; fua melius faci 3

» POLITIAE ROM. IMP/CONSTITVTIO, lius^cxcokre pofsitjalqs^; necefTarrjs uidualibus 8^ alimcntis ope ferat,pro uinjs,frumentis,frudibus,alfjsq;,communi preefo, ualorc amp;nbsp;æfîimatione eiufdem tempons expenderc,foluereq; debeat,nec de amp;nbsp;fuper eifdem mercibus mutuum dare prohibitum fît ♦ Quod ß ucrô fecus quam modo diÄum eft, agatur,amp;inqsquidquam doli frauditue fiat, 5C committatur, V olumus atç decernimus acriter, uc tail's emptor feu mutui dator, forté capitakmq; fummam perd at, ctiam^ â Magiftratu,iuxta qualitatem amp;nbsp;condinonem caufsCymuU detur S^pumatur»

DcIuJaft^çreorumufirft^ Caf put 20^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

V M alicubi loeit quibufdam Imperfj Teutonieac natioms, ludæi ufurarq non tantum ad magnas aG* fecurationes, cautiones, amp;nbsp;obIigatione8,fïdeiuG ßonea 6^ hypothecas, uerûmetiamadrapinas 8^ furta,quibusufuris uulgum, pkbem^ miferam* egentem , amp;improuidam,fuprâ quâmquifquam æftimarepofsit, grauant, onerantq;, quin etiam miferabibter per-dunt, amp;nbsp;ad pkraq: facinora flagitiaq; eis occaßonem præbent • Ica# qucconftituimus,ordinamus,acuolumus, nequisporró ludæSs fu# fcipiat,aut utli fufeipere concedatur,præterquàm illis,qui à nobis S^ facro Impcrio Regalia habent, aut fpecialia ad hoe ipfum priuikgia acceperunt « Quiu^ue item Magiftratus,fub quibus ludæi habitant, neceftariamiuftamq; prouiGonem faciant, ordinationem formât æquâcoftkuentes,nequafui aliorumq; fubditi p Iudæos,eorum(p impiasamp; execrabiks ufurastammiferegrauentur, ac perdantur: lineare æqualis ordinatiointer extraneospariterac incolas ob# feruetur.

Causant quoep Iudæi,§^abftjpeantfefcà furtiuisrebus, S^rapk nis emendis : aut ß quaareseiufmodi apud cos reperiantur, illis, ad quos pertinent,reddantur,ac reftituantur, ubi id docuerint, amp;” adfe per(incrcprobauerint,abfq; omnidetrimento atq; incommode.

J^e uenditionepannorum laneorum/O' txfilislanfif tntorum, totorutn, autparticulatim a^ulna^conjc^ruin»

Caput 21 i

^ V O NIA M amp;nbsp;id quidem compertum cft, quod in uenditione 'TJFvf«r/lt;«T«Dj/,Wf^.pannorum laneorum, 1 tocorum,uel particulatim,quibusueftimur,amp;me(n bra cooperimus, multum pkonexiæ amp;nbsp;impofturas ufurpatur,et emptor quandogue grauiter dedpitur:

D.ÏMPERATORIS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;1

uideficetcùm panni per inftrumcntatcxtoria nimium extendunturi deinde per aquam ^humiditatein madidifadi, multuminmenfura cmptorideceditrinterdumetiampannifernigine tindt maculofi fi^ unc,in difpendium ac detrimentum totius Reipublicæ, Proinde ftagt; 2, tuimus,ordinamus,acuolumus^ne deinceps in Imperio facto, Teu^ tonicænationis, ullus pannus ulnatim feu per ulnas menfurando uendacur,nifiantea tindus,acmadidusaqua, amp;^ tonfus fuerit. Ve^ rum utiqp touintegriq; panni non tenn,attarriê tindi uendantur,fub pcena amp;nbsp;muldaamifsionis amp;nbsp;perditionis eiufeemodi panni« Quod fiuero tindi amp;S tonii efTent, ac iterum bisq; tenfi reperirentur, qdem illi panni»pro damnatis ac perditis in utroep prædido cafu habeanc ac reputent,Acmulda quidem Magidratui fubquo uenduntur, amp;nbsp;cuiusciùilis ea eft lurifdidio, abfcp medio debeatur, Hæc autem or^ dinatio noftra incipief in fexmenfibus proximis,fimul atq; Comkia bæc noftra finita fuerint, ac deinceps fie, abfq; intermifsione obfy:* uetur ac exequatur. Quemadmodum de amp;2 fuper his in facro Imperio Teutonicæ nationis,ficubi neceffarium fuerit,mandata ac pre cepta euulgaturi ÔC publicaturi fumus»

SiquisueroM^giftratusfocorsinhis Sdindiligenscomperiatur, ^ nee M tranfgreftores animaduertat, poteftatem facimus cuilibet fontefnSlt; tranfgreftbrem coram eius competente Iudice,ueleoloci, ubicumpannorepertus fuerit, pro pannis contra ipfos agendiatep impetendi, perquosaduerfusdidam conftitutionemdeliquit, fibi adorieofdempannosutreddat tradatq; , qui etiam fufticientiex Cogniiionefeureexperta,iure fibi acquirat atq; impetret.

Cumepin nationeTcutonicaboni conficiantur panni, ita,utcx.^ 4 terarumnationum panniscommodcacutiliter carereliceat, amp;^ pe^ , cunia, quae pro exterisamp;S peregrinis pannis expenditur, in nations Teutonicaretineriac conferuaripoftet: Idcirco Magiftr^tuihoc medianieiniungimusatq; præcipiTaus ,*hajin re æquam utilemq; ordinationem uti fufcipiant,faciantq;,proui4endo,ne lanifici texto^ res lana careant atcp indigeant, fed cas aequa iuftaq; mercede ac pre^* cio ucnales habere queant,ncc lan^ paGim lanta cop ia ad exteras na^ tiones tranfuehantur,

Quandoquidem in profetnijs 8^ tcxiorfjs, ahasq; ante mercato-rum thecas umbraculorumappendicesfaciunt inftitores pannicid«,^ per quas nee colores, nee lina feu tdæ pannor urn probcagnofei po^^ terunt, quando fie obfufeantur 80 obnubilantur : uolumus eiufmo^ di profceniaSó tedoriaauferri,amp; perMagiftratusdeü inceps non tolerari,patine, ne emptor per ea

• decipiatur 8^ defraudetur*

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De events

24 POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO.

Dcc2enif,(^cp^ffp^^lt;^^i^ C^^ dcco^oribtt^, O* pcrditii if^i^ toribifi ^ mcrcatoribH^,lt;lui ob tes alicnut/t pauper tat em ßmulant»

Caput 2Z^

V M amp;nbsp;frequenter, fæpemultumq; per infti'tores, negoctatores amp;nbsp;mercatorcs,dolofc ac frauduknter fpecie amp;: pretextu fidei ac Rdelicatis nummi at^ pc# cuniæ ab alfjsmutuôaccipïanturad exercenda per-agendaq; fua négocia : qui quandot^ non bona fruge,fedluxufaftuq;fuo,inordinata,immodeftaq;

uita,necferuataaliqua mediocritate,alrjsq; narijs modis,putter qua Slt;^ abfq, eo,ut corpore,rebufue fuis quidquam aduerfi,infortunijue, aut incommodi, feu captiuitatem, uel exadionem aut f^vr^ctriy aïiqua pafsifint, ad egeftatem amp;nbsp;pauperiem deuencrint: poftea iurgunt, amp;^rofugiunt, alio fe ad alias ditiones amp;^ dominos proripientes, 6^ ab ijs aduerfus Mag’ftratum fuum, S^ adores feu crediiorcs, à qui-bus mutuó pecuniam amp;nbsp;merces fumpferunt, faluum condudum ac* cipiunt,receptantur ac prouehuntur : C«mq; eiufmodi technæ,doH mali,fraudesq; ac noxiac adiones amp;nbsp;conatus,quæ fur to com parana tur, magno Reipublicæ detrimento fint : Conftituimus itaque, ^ordinamus , ac uolumus , ut taks inftitores, ac negociatores, quipropofitodolofê ac frauduknter» non ex cafuali aut accident tali publice noto infortunio aufugiunt, amp;nbsp;fedem euertunt pro^ 35(»«J«nlt; ^“S* ’ deinceps nufquam ab ulla poteftate aut Magiftratu reci^ roamp;t mo'piantur , uel abfque uoluntate amp;nbsp;confenfu creditorumfaluicon^ *amp;«“• ducantur feu fuftineantur, uel tollantur : quinimó, ubicunque locorum inueniantur, apprehendantur, amp;capiantur,adoribus amp;nbsp;creditoribusfuisde iurerefponfuri, ac iuxtaqualitatcrn negocif caufæçpuniantur, Ac ubi rurfus fe domum conferrent,ad nulla h o* nefta munia uel officia ^eu Signi?ates afcifcantur-» Quod fi uero cc* gnito cafuali infortuni©, damnum pafsi» 8lt; ob id in egeftatem con-iedi fuiffent, tune quidem recipi, SC faluo condudu uti fruiq; pote* runt,fibicompatiendo, èC communi iure aduerfus cos agendo» Qjiandoquidem etiam pkrum^^ Romanis Imperatoribus Sd Muwforü f^®g*bus Moratoria uel QuinquênaliïPimpetrant ac obtinenc,atta-Q^in^uen men medio tempore, aut poft exitum quoqueillorum,creditoribus gt;^^lt;^^ ^uis haud quaquam fatisfaciunt, uel fe cum eis componunt tranfilt; gendo,8ócgt; Volumus itaque his mediantibusfeuere, nehuiuf-modi Moratoria aut Quinquênalia deinceps illis indulgeantur aut conceaantur,nifinosipfi,acfubfequentes Romani Imperatoresaut Reges, antca rede infórmatiatque edodifuerimusà Magiftratu, fub quo egeni ac depauper a ti lUi inft it ore s^ mercatores ÖC negocia-

Df IMPERATORIS CAROLI V. 2f tores habîtauerunt, Vel ut fjdem inftitores amp;nbsp;negodatores fide dijs gna teftimonia edant proponantq;, quomodo ex fortuitu inopina# toq; infortunio amp;nbsp;cafu tempore amp;nbsp;rebus fuis damnum pafsi, ÖC profugi faóli fint,8ó quod in huiufmodi cafibus Moratoria et Quin-quennalialocum habeant amp;nbsp;ualeant. Quæ fi uero alio modo,8ó fup^ prcnàtacitaq;ueritateimpetrarenturamp; obtinerentur , irrita fint, nullas^ uires habeant.

VM ad nos quoque plures querdæ deferantur, '

uerfentur SiC ufurpentur, inpræiudicium acdetrilt; mentum Reipublicæ : Volumus, ut deinceps in lm/ x perio noncoioratum ,fed album, nee fueatum Gi«.-giber habeatur autuendatur, fub poena muldaq; amittendieiufmodi Gingiberis : Veluti ea propter infacro Impe. rioTeutonicæ nationis,ubi neccfsitaspoftulauerit, mandata præ-cepta^; edemus ac publicabimus. Quo Ói tales doli fraudesq; fpecie^ J rum eiufmodi innotefcant^ac patefcant, quidam in fingulis circis in* fped:ores ordinenturaedeputentur, qui id genus fpecierum( ud aromatum)infpiciant. Quod fi quiequam doli mali fraudisueco«» periant, ud quidem Magiftratuiindicent atcp denundent»

IDc Bi^uïtum feruis ^ minißrü

V ANDOQ_VIDEM 8C hoc frequenter contim yi^dnfxttt git, ut alter alteriusminiftrosamp; familiäres fibidolo öC fraude arrogetfütuehdicet,uelleruiquandoque deferuo amp;(. miniftrifua petulantia ÓC temeritate abeant : V o^ corrupto, lumusigitur, nequisalteriusequeftres, feruos,aLit miniftros ad fe allidat, aut etiam fufeipiat, nifi teftimonium habeat fugitiuit, aemonßret, quodoceatmifsipnfm herifui autnobilis uoluntarL ittmimm* amatq;honeftam fuifle amp;r efl«: quod teftimonium miniftro herus ^^^«^^ aut nobilisdare teneatur. Quodfi uero reeufaret autdcnegaret,tun|: °i^p^biiç^ feruus illum duobus uiris interpellet ac requirat teftificationem : cap.t^^ quam fi denuo herus aut dominus nobilis abfcj^ iufta ratione amp;nbsp;cau#*^ ^^’ fadenegaret,amp;defe(ftusnonin miniftro comperiatur, cenfuram acquamagat interponatq; Magiftratus, amp;nbsp;re quidem comporta ac cognita,ipfe Magiftratus teftimonium perhibeat,præbcatêp.

Quilibet Magiftratus quoque, quantum fpedat ad miniftros amp;nbsp;^

20 POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO. , fcruos in ditione fua f quandoquidem falaria 8d mercedesin pauef, annisnimmcxcreuerunt) exqualitate amp;nbsp;conditione locircgionisqjs conftitutionem 8C ordinationem adcommunem Reipublicæ utilM tacetn amp;2 ufum componant,nc fuo illi arbitratu atq; libidine feruitia amp;nbsp;minifteria déférant, fimul ^ contumacigipforum amp;nbsp;petulantias obuiécur,amp; licentiæ obuerfetur.

Uc Icui ac inhüneßa cohabitatione. Caput z^^

BO RROamp;cùmmuItækuesate^inhoneftæ pfonse extra matrimonium à Deo inftitutum cohabitant, ob id quidem ordinamus amp;nbsp;praecipimus, ut quæli* bet M;iioritas,EccIefïaftica panter amp;nbsp;ciuilis,ad qua ea res fpeAare dignofcitur , æquam aduertentiam adhibeant,quó eiufmodi publica crimina etfeanda- . ladebitccorripiantur, aeftrenuèemendentur ,nunoueinodo ad ca 2 conniueatur« Cumq; coniugatæ perfonæ nonnunquamdiuertant, alter coniugum alterumrelinquendo, 00 cum alqsleuibusperfonii in manifefto adulterio fefe copulent concurrcntes,atq; cohabitent, conniuente Superioritate amp;nbsp;Magiftratu, propter quæ flagiti^Dcus omnipotens, cum eius diuinis mandatis aduerfentur, amp;nbsp;cæteri ho^ mines offendantur Sd fcandalizent, utique grauifsimc irafcitur :Præ^ cipimus itaq; feuere, talia manifefta adultcria,ac ah'æ illicitæ cohabk tationes demceps nequaquam permittantur uel concedantur ,quin* imó per Magiftratum grauitercorpore uel seremuldlentur, iuxt^* qualitatem8óconditionemperfonarum, criminis8c delidi pcrpt^ trati.Similitcr amp;nbsp;in illos eft animaduertendum,qui perfonas eiufmo** dl conuocant aut copulant, uel in domicilia fua recipiSt, fuftentant, eelantjeuerequoq; puniantur.

Dc Afcadicantibii4^uaadntibi(S^ ^ odoßt, Caput z6^

O L V M V S iterifqijemlibet Magiftratura^proptef mendicosamp;alios oaofos , feueram aduertentiam adhibeat, nee cuiquammendicare liceataut permit* tatur, cui nulla informitasautdefeduscorporalis accident,nee indigeat.Quód amp;nbsp;mendicorumliberi, cum fuo panem labore parare amp;nbsp;acquirere que^

ant , tpri^ fint, à mendicis illis parentibus auferantur , amp;nbsp;opi* fieqs addicantur, aut alijs feru:tqs Sd miniftcrijsapplicentifr, adhibe# antur^-j nc quotidiè continuo^ mendicitati inhxreant. Similiter Ôd Magiftta-

D. IMPERATO RIS G A ROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z7 Magidratus prouidcaGutquxlibetCiuitas, Oppidum amp;nbsp;Commué nitas, fuos ipfa mendicos Sc egenos nutriat foueatq;, nee exteris amp;nbsp;peregrinis permittatur, pafsim amp;nbsp;ubit^Iocorum mendicarein Inuf perio« Quód fi neroinfuper ualidi mendicantes inuemantur, qdem de iure , uia^ iuria, aliafue in terrorem amp;nbsp;exemplum aliorum corn's: piantur ac puniantur : niß quoddam oppidum aut municipium tot mendicantibus grauacum ciïèt,ut co loci fuftentari nequirent,ex tue quidem idem Magiftratuscofdem mcndicantesliterali QC fcripto te-nimonio,alió amp;adaliud municipium transferendi habeatlicentiam ac poteftatem»

Qinfcf Magidratus item,ubi hofpitalia funt,curam habere debet, ^ ut ea hoipitalia diligenter conferuentur ac manuteneantur, Admi* nidratorauthofpicalismagider, quotannisrationemacceptiSCex# penß reddat : ßngulis quoq; annis hofpitalia*ad minus femel à Magi* ftratuuifitentur amp;nbsp;infpiciantur : eorumq;fruólusamp;rcditus innub lum alium ufum,aliasq; res nullas, quam ad alimoniam, fudentacitgt;^ ncm,etindigenciamfeunecefsitatempauperum,etinpios ufuß có^ feraotur et ufurpentur,

• Dc 'Zy^euncrii ^ hoc ^ ^ de praßi^iU

tortbus, Z^planfi^ Ca^

put 26^

E ijs, qui fe Zygeuneros appellant, hine inde in ter. ris pafsim errantes S^ uagantes,mandamus atep prg J cipimusElecdoribus, Principibus, ac Stacibus, roe* diantibuseorumiuramentis, quibusfacro Imperio deuindi funt,acriter amp;nbsp;feuere madames, ne de cçte# totales Zygcunej-os,c|uandoquidê uerifinyliter in# dicatum ed, amp;nbsp;condat? quód fint exploratprcs, proditores, amp;: tra-ditores Chridianorum regnorum 00 natienum, Thurcis amp;nbsp;alfj# Chridianorumhodibus,ßnant, ferantue perfuasditionesuagari, commearcue, nequedent illis^aluum condudum, uel paHagia» V olumus item, atque præcipimus , didos Zygeuneros extra T eu* tonicamnationemconfeditft ÔC quam cito expelliamp;eqci, nequein lilaamplius commorari. Quódëuerócomprehendantur, amp;quif^ quam aduerfumcos ui fadoueegerit, temer cis aut moleneer nihil fecide uel inique patraf* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

feuideatur»

C 2

POLITIAE ROM IMP. CONSTITVTIO»

Dc A/ononibii^, Caput 23.

E illis qui ftultitiam fïmulant, eamq- præ fe ferunt in Cogt; mitris : uolumus8óordinamus,fiquistalibusmorioni^ busamp;eorum ftukitiauti udit, itaregatcosgcratq;, ne alnsdamno fint aut noceant.Nemo emm uiris aut mulie* ribus, mafculisautfocminis, qui in feruitioautfamulatu ipfiusnon fint,arma, catenas aut figna appendat uel imponat» Et fi qui iam ar^ ma,annules, figna,aut eiufmodi gérant,quædomini ipfis feu patres famdiasnon tradiderunt, ea deponeredebent,fub poenaamifsionis ÔC perditionisillorum.'nequa uetusmos Só confuetudo erroremali-quemnouæ ordinationi inférât» Rcliqui ueró morionA, qui in ^ Ekdrorum amp;nbsp;Piincipumaulisnonferuiuntuel famulantur,ficon* tra prædidam ordinatipnem in Imperio comperiantur, nequaqu2 ferantutjfed à quolibec Magiftratu puniantur» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Ucfi/lulatoribtfS (;^ fabular^i^ßu ^ammato^ pberff. Caput 2^gt;

V IS Q. V E Principum amp;nbsp;Magiftratuu prohibeai fuis fiftulatoribu$,buccinatorib.amp;ioculatorjbus, 5C cæteris!udionibus,utdeinceps abalqshor^ini^ bus ( nifi forfan âfubditisfuis, quiid perferunt) munufcula ^ bibalia exigant,neq; cos eius rei no* mine interpellent,medfjs illorum iuramentis jniun genres, id^ firmiter obferuent att^cuftodiant, Çàm 8^ tabularq fimiüter faciant,donaria 8^ munufcula eolligendo» idem,utprædidumefi;,obferuetiir«

De autbulonib/is^cantoribiis^^ Rbytmilcffis^

VM 8ô*iâria?8£leuiculæplebesrépen'antur, quae cantiontbus èC rhytmis operam dant,per quos Eclt;» clefiafticosóiS fecularcs ftatus eontumelfjsaffïciunt, in utranq; partem iwxta apti parati^;: nimirum fi fuè-_____________tint cumEccIefiafticis,f antiliant de fecularibus : X «contra,fifuérintcumfecularibus,canuntdefacrificis. Quæ resacf drfcordiam,difsidja,8(^contumaciam uergit renditq; : hacp feucriï grecipimus, uolentes,ubicunq; deprehendantur, à Magiftratu punk antur,et cum eis omni modo agaf, prout fuprâ de morionib.pronu^ ciatum jft» llIis tarnen exceptis,qui magiftrales melodiascanant. Sw militer et mulierculis faltatricibus inhibitum fit,ne de cætercbfaltent, fuamœfahatoriam artem exerceant.

D^pu^

D. IMPERATORIS CAROLI V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29

JDc 'PupiUorum Q^ j/Minorum tutoribits lt;Z!^ curatoribu£. Caput p.

VAN QV A M in iure communi fcripto graufter difpo yi^e de po » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fitum cautumq; eft, uc pupillis SC minoribus per fuos ßuUtiont tutoresamp; curatoresfumma diligentia amp;nbsp;cura prouide; b^ßquot;^^* atur, amp;C ipforum utilitas qugratur ac promoueatur : atr primam qui tarnen plerumcp ufuuenit et contingit, uc in talibus oldèdorp^ caufisdolofcacfraudulenter pertutores èC curatores eorumuerfe. ter, agaturq,sin grauem pupillorum amp;minorum perniciem, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^XÇ*

Càm ygö Magiftratum deceat, ad talia rcfpicere amp;r aduertere, 2, prout conuenit amp;nbsp;æquum eft, ne pupilli amp;nbsp;minores decipiantur aut defraudentur : Idcirco uolumus omnibus ac fingulis Eledoribus, Principibus,præIatis,Comitibus,Baronib»s,Dominis,Nobilibus, amp;nbsp;Communicatibus, feuere præceptum amp;nbsp;iniundum efte, ut talem in ipforum principatibus, ditionibUs ÔC Magiftratibus prouidenba adhibeant,^ ordinationem faciant,ut pupillis amp;nbsp;minorênibus quo^ uis finguliscp temporibus, ufq; ad ipforum iuftam amp;nbsp;nubilem æta-tem,tutores, curatores, 0lt; prouifores(nifi in Teftamentis ÔC ultitbis uoluntatibus parentüipforum,in agnatis amp;nbsp;cognatis kgitimaprö-uifio, aedifpofitio facfta fuiffet ) cónftituantur ; autfi force agnati Sdeognati proximifefetutelæôC curæintromitterc nollent,ex legi-timis caufîs amp;nbsp;rationibug, aut ad earn ipfam rem non apti necj ido# neiexifterentuel reputarentur^

V t et finguli tutores 86 curatores Gue teftamentarq, Gue legitimi, dati ucl ordinati iudicialiter, non fe tutelac uelcuræ , aut eiusadmi. ' niftrationi ingérant, niG à Magiftratu anteâ ipGs décréta 06 c5miGgt; fa fuerit.

Similiter uolumus,86 mandamus,ut tutores 86 curatores poft ad^ -miniftrationem de omnibus rebpf 06 boni's, immobilibu»86 n o. bilibus, creditis 86 debitis, literis Ô6 Regiftris , Inuentaria cen-ficiant faciantq;, aclegitimam cautionem ^raeftent, pariter 86 lurent,ac Sacramento fuo conGrment, quod pupillorum ac minoren* nium fuorum rebus ac bonis , qjerfonisq; eorum , Gdam 86 ho* neftam curam ac prouidenAm adhibere, 86 in propriam fuam utilitatem, ufum aut comoefum nihil conuertere uelint : neq; eas res etiamac bona,Gneprærcientia,cognitione,86 decreto Magiftrattis alienare,impignorare autgrauare uelint:alia^ omnia agere,quc ad quemlibet Gdum, Gddemep tutorem 86 curatorem fpeélent 86 perti* néant, id q; fub hypotheca Ô6 obligatione omnium fuarum r^rum bonorult;n»

Quoniam autem cumrebus acbonis EccIeGafticis,cenGbus 86 re^ 5 ditibusquandoq^ dolofè ac fraudulenter agitur per prouifores 86 c ,

• 30 POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO, redituarios illorum : Eapropter uolumus poteftati amp;nbsp;Magiftra«* tui,ad quæhuiufmodi periinent,id commifTum efTcjUt amp;nbsp;ipfi curani agant,Slt; prouifionem faciant, prouiforesamp;f redituariosÉcclefiafti iuramentis aftringi,Ecckftis bené ac fideliter præefTe, fingulisq; an^ nis rationem reddant,ut fupra diólum eft.

De Indicibles, ^daocatis^Of' 'ProcuratoribifS, Caput ^2»

VM Sé fæpe contingit,ut inter partes litigantes cora iudicqsin litibus ÓC mftificatione agêtes,non abfque magnisgrauaminibusóC incommodis, quandoque per Indices, ac fæpenumerô per Aduocatos QC Procurator's dolofè ac fraudulcnter expropofitolites differantur: Volumusitat^ ob id omnibus Magk ^j-atibus iniundum effe, ut hue attendant, amp;nbsp;dent operam apud Iugt; diceseorum,utquouistemporead requißtionem amp;nbsp;interpellation« nem partium expedite eis , Só ab '^remoratione iuftitiamadmini^ ftrent» AduocatositemÓóPrpcuratoresacriter commonefaciancgt; nelitesamp;caufas maligno propofito aut fraudulenter protelentac remorentur,atq; ab iniur^s amp;nbsp;cóntumelqs caueant, amp;nbsp;fcfe abftifieat, inexhibendis produdispropofitionibusamp; fcriptis, fub grauibus cuitandis poenis SC muldationibus irremifsibiliter pendendis 8C præftandis de iurc,8lt; fecund urn qualitatcm amp;nbsp;conditionem perfo/ narumSdeaufarum..

De Alyropolijf O^^pothedf.

Caput 3^»

V A N D O Q_V 1D E M in Myropolqs amp;nbsp;Apotheeii feu Pharma«opolii|s nonnunquam uetera amp;nbsp;uetußa* te corrü^ta amp;nbsp;ineffïcacia materialia, ac aliæ fimü^s fpecies * quibus inReceptis Sé medicinisuti folêt,in* ueniant,quæ ad recuperandam ualetudinem plus noceanthominiqiJémprofint,ficubi illis utatur: Id* circo uolumusac reputamus,ut Magf^ratus, fub quibus Apothecæ amp;nbsp;pharmacop ohæ funt,eas per peritos artis quotannis ad minus fe^ m%l uifitentatep perfpiciant, ac in ea re bonam ordinationem acre-Êormationeminftituant,Adeo^materiaIium æquum iuftumej; prc^ . ciumftatuant,utquifque profuamercede acprecio recentiaSé

• • efficacia materialia ac medicinas coparare atq;

• confequipolsiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Defarftop

D. IMPERATORIS CAROLI V.

3»

Defamoßs libeUii, piäuriifO' fahuris.

Caput ^4,

V AN Q.V À M anteà in Comités quorp cum Ekdori-

■ B buSjPrincipibus amp;i Statibus facri Imperij,amp; cum abkn^ num nuneqs nos côcordauimusatq; conftituimus,ord]gt; Iß^^SSShSl nadones etiam typis exeufas cuulgauimus , ac publiée edidimus^uc in omnibus Ty pographqs, et apud omnes Bibli opolas acn diligêcia prouideatur,nc porrô quicquânoui,præfertim famo-forum Iibcllorum, pidurarum et fimilium, publiée uel dàm excogi* tatorungt;,exeudatur auc uenundetur, quemadmodum eiufmodi de^ creta amp;Rece(Iusampliuspcrhibcntacdocêc : Atquicomperimus ta« men earnconftitutionem noftram ne minimû quidem ob(eruari,fcd imô,quôd tales famofî IibeIIi,fcripturæ,piÂuræ,ct faduræ, eô pl us mulcoqj magisexcogitentur,fingantur,imprimantur,ucndantur,et publicentur. Qüandoquidemautem ad plantandum et conferuan-dum amoremChriftianumet concordiam,cauendaq;ct uitandadifs* fidia,contentiones, rixas, aliaq;, quæ ex talibusfubfequuntur, nos debitores fatemur, et prouifores ; Idcirco ftatuimusetordinames feutre præcipientes ut deineeps omnesTypegraphi etlibrorum im-preflbres, ubicuncplocorum in facro Imperio commorentur et habitent, fub pœna cefTâtionis ac defertionis eorum ofFiefj, fubq; grauimulda, uiddicct N» florenorum ordinarqs Magiftralibus ipforum,irremirsibiliter foluendorum, nullos libres, parues uef magnes,quibufeunq; nominibusuocentur,typisexcudendos, mfi qdem anteà per ordinarium Magiftratum cuiuslibet loci, et ad hæc ordinatos inCpedi fuerint,et dodrinæ Chriftianæ Ecclefiæ,fimiliter acdecretis Comitiorum herum atq; Recefsibus iam anteà fadis da* tisq; non aduerfentur,fed conformes exiftant, coqfiperianturq;, nec feditiofi, iniurio(î,tumultuofiue/ublii#ies ne an humiks, p«bhcas ne an priuatas perfonas fpedent, adeo^ apptobentur et concedantur-Sub eadem quoep ac fimilipcena omnes ftipradidiTypographiet imprelTores librorû teneantur ac obligentur ad omnes libres, quos Ïîc ex permiCsione Magiftratus«imprimentatcpexcudent, autorem Iibri,et Typographi nom^, unà cum ciuitatis et loci,ubi impreiTus fit,difcriminatim nuncupate ac indicate.

Præterea conftituimus, ordinamus acuolumus, ut omnes aclt;în^ 2

guli Magiftratus, nobis ac facro Imperio fubditi, acriter et feuer c ^gt; tendant efficiantq;, ut non tantum quemadmodum fuprà didueft; iulTuinoftroac mandatisfideliter pareat, uetùmetiam ne^uid Cagt; iholic« dodrinæ aduerrum,aut quod difeordiæ occaßonem præ-beat, inuehatur;nihil item iniuriofi, pafquillici, aut aho modo,quo-C 4

^1 POLITIAE ROM, IMP. CONSTITVTIO.

cunlt;^ nomine uocetur, huk hoc loco, habitodatoq; Reccffui feu decreto rcpugnans, fubquocunq, praetextu aut fpecie id fieri pof-fit,efFingatur,fcribatur,edatur,pingatur,fculpatur, fundatur aut ef ficiatur.Qjuin ubi eiufmodi autfimiles libelß, feripturæ , p^flurar, fufilcs amp;nbsp;fcuipiiles feu res fidiles impreHæ , aiiafue extarent, aut in futurum ederentur,publicarentur,circumferrêtur, 00 uenderentur, ex auferantur à uenditoribus , ac omnibus modis fupprimantur : nee quidem uenditor tantûmodô, fed amp;nbsp;emptor, alqq;, penes quos eiufmodi Iibrifamofi7autpiâ;uræ,pafquilli7alijue tales fcripti,pidi, aut imprefsi reperiantur,in carcerem conqciâtur, amp;nbsp;criminaliter uel per queüionem interrogentur, unde amp;nbsp;à quo tales libres, {ÿCturas, autferipturas accepermt» Etfiautoripfe autalius, quifquis fuerit,a quocaptiuus eiufmodifcripta,piduras, aut libros acceperit^ fub eodem Magiftratu habitaret, aut commoraretur, illicó idem quoep comprehendatur amp;nbsp;incarceretur. Si uero fub alio Magiftratu h^itaret, eiftatim per illum Magiftratum, ubi primus uenditor aut tentor taliumfcripturarum dcprehenfus fuerit, fignificetur acindk cetur,amp;in eum tamdiu inquiretur,donec autor ipfe inueniatur, qui ex tune una eum illis circumferentibus,uendentibus,aiiafue douane tibus,uia uiq luris, ÔC iyxtaqualitatem amp;nbsp;conditionem caufæ,cor^ ripiatur aepuniatur»

5 nbsp;nbsp;Si quis ueróMagiflratus,quifquisiIIe erit, aut quo nomine uocegt; tur, in exploratione amp;nbsp;cognitione talium return, aut ficubi indie atU eifuerit, defesacnegligensin animaduertendoacpuniendofuerit, reperiatur^ , ex tune Cæfareus no fier Fifcalis contra eum ipf um Magifiratum, atq; infamatorem, Typographum, aut bibliopolam 5^ uenditorem,ad iuftam amp;nbsp;debitam poenam procedat agatq; : qua poenam muléfamq; iuxta qualitatem amp;nbsp;conditionem Imperiale indicium noftrum fiatuere ac moderari ex fuo arbitrio poterit,eiusq: fiatuendi? aemoaerandæ pq^efiat^mhabeat*

^ Attamen fi prxteritis temporibus forte eiufmodi libelli, pidurse, aut feripta ad quempian» perueniffent, amp;nbsp;fic penes ipfum delicuif* fent 7 nihil periculiinde patiatur : teneatur tarnen, ubi reperierit, non amplius euulgare, donare, aut uend^e, neep eo modo priorem iniu# riam renouare, fed alienate amp;nbsp;abdicart, aut ita eufiodire, Sc conj feruare,ne alicui ad iniuriam uel ignominiarn tendere pofsit,

De ^urifabriit Caput ^^^

V A N D O Q_V ID E M 8^ argentum non eiufdem nee 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^™*^’® precq aut ualoris fabricatur per auri amp;C argenti

fabros,amp;in eodem opificio multum doli mali fr^udis^; ufurpatur, Ordinamus, confiituimusp 8c uolumus, bis medians •

D. IMPERATORIS CAROLI V. ^J medfantibuS;,feuere præcipientes,utdeinccps quælibct Marca, quiafe ad manus opusq; aurifabri peruenk, quocun^p pado modo^; id fiat,no minus quatuordecim lothos puri argenti contineat, amp;nbsp;priuG* quam finiatur exeatcp labor feu opera per aunfabrum,8d opificem, mediante iureiurando ad probam amp;nbsp;infpeélionemper Magiftratu conftituatur ac probetur, id^j; figno figilloq; fuo, iuxtaDomini aut C’uitatis,{ubqua habitet,fignum imprefiTopercutiaturac fignetur» Qjiod fi ad infpelt;fi:ionem, redditionem non facial aut idem argen» turn in operando quatuordecim lothos argenti non teneat,extunc opifex aurifaber, aMagiftratu exdolo 00 fraude operis muldeiur, amp;nbsp;puniatur.

De O^ificibufO'f-^dpeibué itigénéré»

O S T Q V AM opifices SiC artifices in ordinibut SCgradibus fuis interduminuicemconueniunt ^ confpirant colludendo , nc quis minoris preeij quam alter opus operamq; fuam uendat, amp;nbsp;fie ca-rius grauius ç precium quoddam inducunt, ut hi, qui operas eiufmodi mercariuelint,ex illorumæ^ ftimatione amp;: cenfura emant oportet. Ob id uolu-mus 8^ præcipimus feuere Magiftratibus,ne dcincepstalia patiantur aut concédant, fed légitime prouideantaccaueant. Quod fiporro ab opificibus aJmittatur,MagiftratLis in delinquentesiuxtaqualita-um rei amp;nbsp;caufæ irremifsibiliter animaduertat»

De opipeuftt fdi^s,prüfst ^tyroniblfi^ Caput :^7.

VM etia in quibufdam lacis fit ufus, mos,udl conçue tudo,ut lini textores, barbittînfores, opiliones, eti:» ampaftores, molitores, amp;?fimiles opifices feu ma-nuarrjin fociecatibus amp;nbsp;conuenticulis non ad aha opificia feu artifiÄa quam fuorum parentum admits tantur amp;rec^antur : atqui tarnen iniquum putan* dum,eos,qui funthoneftæ conditionis 5ó uicæ,excludt. proinde uo^ lumuseiufmodi ufus,mores amp;nbsp;confuetudincs, ceugrauesac onerb^ fas,abrogatas 8ó annullatase(re;ftatuentes,ordinantes, ac uolentes» ne lini textores, barbitonfores, opiliones, ouiumc^ paftores, molf* tores, telones , fiftulatores , Buccinatores, Balneatores• Só ilfi.

qui de elt;gt;rum parentibus orti,oriundiq; fugt,corumq; hberi, fi pro^ beS^honeftcfcgefirerunt,deincepsexordinc,gradibus,officris 8C minifterrjs

?4 POLITIAE ROM. IMP. CONSTITVTIO,

' tnimderijs ullo modo ucl quauis ratione eq ciantur aut cxcludantur: Q^inimóqdem ueluti alqhonclHopifices, manuatq amp;nbsp;artifices re« cipiantur amp;nbsp;admittantur. Quiequid ucro præter iam didos,alios communes amp;nbsp;uulgares opificesfeu manuariosattinecuel conueniC) in qs omnibus uolurousMagiftratui ordinandi amp;nbsp;conftituendijïi; xta cuiufq: ditionis quaiitatê amp;nbsp;conditionem, his mediantibus, per« midàm amp;nbsp;concedam ede potedatem, eius^ conferuandi datam Iv centiam amp;nbsp;facultatem*

Quandoquidem in Cacro Romanolmperio Teutonicas nationis, communiter in Ciuitatibus amp;nbsp;Oppidis, in quibus hadenus donata amp;nbsp;indonata opificia feruata et retenta fucrût, caufa amp;nbsp;no jiine filio^ rum Magidrorum opificum,fociorum,feruorum, ac tyronum^pk^ ræque contentiones, rixæ, controuerfiæ, aduerütates, mokdiæ èC damna,non inter ipfosmet tantum, uerumetiam inter ipforum opv ficiorum magidros, amp;nbsp;alios,qui opera cdècident, ocioos, donaria ^ impenia, propter magidrorum filios amp;nbsp;opidcum focios, exortæ fucrunt,amp; emerferuntJJcircouolumus, utqsdonatis amp;nbsp;indonatis opificqs,quotcunlt;^infacro Imperio,inCiuitatibus,amp; in Oppidis alqs in ufußnt,focq,quot3nis,uclßngulismen(ibusab alienist ex; terisaduenientibusfocqs feruitium ac minidcrium petentibus, ac eiufmodi feruitia foHicitantibus, amp;nbsp;ad alia deputatis auferamur, ac derogentur. Si qui ueró alienorum et exteroru opificum fociorum inCiuitates et Oppida conueniant, feruitia uelheros et magidros requirentes, is,qq; femper magidros fuos, à quibus artihcium didL cerunt, rcquirant : amp;nbsp;apud minidrum focietatis amp;nbsp;opifieqfefe indigt; cent, Gue hofpes, due pater is uocetur, qui illipetenti conhlio amp;nbsp;au« xilio ede debet, fumma fide ac diligentia, utopifieqmagidrumac herum acquirat,omni modo ac uia,quemadmodum priores alq opi ficum focq amp;nbsp;ferui, quouis tempore fecerunt. Veruntamen in biS' omnibus illa donaria amp;nbsp;coq,uiual^,alios^ ufus deinceps omidbs ac abrogatosuolumus. •

• Muldx item feu peen ar prædidorum donatorum opificiorum * aut non donatorum ergó,filiorum Óf fociorum,de cætero non præ fumantur aut ufurpentur,nec altempkerum iniurietur, uel uexet, aut infamia notet. Quiconque ueró taleaquid fecerir, quod tarnen fieri non debet, Iniuriatorid apud Magidratumeiufdem lociexpedi# a*amp; exequatur. Si auteminhis contumax reperiatur, ab eodem ^agidratu,iuxta qualitatem caufæ amp;nbsp;negoeq muldetur, atq; tam* diubonushonedusq;habeatur, doneecaufa ipfa, utluprädudum cd,expedita finitaç merit. Qui ueró Ix fus amp;nbsp;iniuriatus fuen t, nut lo modo ericiatur aut cxpellatur, fed in opificio fuo ac ruiniderio perfidae : focq item aemmidripariter cumco, iuxtaq; cum mimi a fua

D. IMPERATOR IS CAROLI V. \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^

* fua atq; ferunia fua obircteneantur , donee amp;nbsp;quoufe^ iniunarum adiocaufaq^, prout æquum eft,expediatur. Similiter quid quiique aduerfus akerum petere agereq; prætendat, in rebus ac négoce s qs, quæ opifîcium ipfum non concernant, quifque id quidem coram eo Magiftratu,autoppido,ubi reperti fuerint, autcommorantur, amp;nbsp;pro rebus caufisq;,uel non,concernentibus,coramfocietatibus, ex honeftomore, ufu amp;confuetudineeorundemlocorum, uiipar æquumep eH,expediau

Quicunque uero opificum magikrorum Elfjaut focq,uel miniftri ^ tahaiuijicia, fententias, ueltranfaAiones,aut plebifcita reeufauess rint, nee obkruareuoluerint, fjin ImperioTeutonicænationis,in Quitacibus ÓÓ oppidisdeinceps ad opifîcium amp;nbsp;Iabores,uel ad ciuC modi donata uel non donata munia exeitcenda non admittantur, quinimo expellantur 8^ excludantur» V erum enimueró,fi quis hifee grauatusfuerit,eiablatam feu denegatam nolumus,adproxin}4im Magiftratum prouocandi amp;nbsp;appellandi,potcftatcm : quæ omni^ bus quidem nota ede uolumus.

^Jolumüs 5d hoe, ne pa^iones faciant aut tranOgantferui Sf mi ^ niftri cum opificiorum magiftris, quem quouis tempore cibum po^ tumue præbeanc ; attamen utmagiftriheriq; feruos amp;nbsp;minikros fu-os ita pafcant, nutriantq;,nequerimonia opus fît,indigeantue. In qua re Magikratus quouis tempore iukam æquamép aduerten-dam adhibeat»

Referuatis tarnen finguIisMagiftratibusduis Regalqs, quæà no. ^ bis,8^ facro Romano Imperio acceperunt,ÓC obtinent. Hancq; or-dinationem iuxta cuiuslibet ditionis qualitatem amp;nbsp;conditionem ardadi,imminuêdi amp;nbsp;modera4i,kdpullomodo augcdi|iel ampli-andi,potedatem ipfisMagiftratibusconiedendo uel permittendo»

Quodque omn ia amp;nbsp;fîngula fupra dida punda amp;nbsp;artieuK huius y noftræordinationis,quæ adprouehendamcommunemReipubliïii cæ utilitatem, coHfiIio,fciefltia ac uoluntatc Eledorum, Principum amp;nbsp;Statuum,fufcepta,inftituta amp;nbsp;promulgata cft,pcr fîngulosStatus Imperfj,cuiufcunque dignitatis8lt;condinonisfuerint,fub cauwonc ac euitatione prædidarum poenarum ac muldarum, acriter ac (euere obferuentur ac peragantur Hæcipfa eft noftra iufsio feuera atque uoluntas,intèftimonium noftri fîgilli appenfîone côfîrmata,ac cor-robofata. Data in noftra ac facri Imkerij Ciuitate Augufta, ultima

^6 POLITIAE ROM.IMP.*CONJSTITVTIO, timadie Menfis Iunn,poftnatiuKatemChrifti Domini noftn Saba? tons, Anno Millefimo, quingentefimo, amp;nbsp;quadragefimo od:auo^ Noftri uero Imperfj Anno uigefimoodauo, Regno. rumautem noftrorum,Anno trice# fimo tertio.

Carolus

. Ad Mandatum Cæfareæ amp;nbsp;Catho-

* lic% MaieRatis proprium.

Sebaftianus Archiepifcopus Moguntinus,pcrGer# maniam Archicancellarius, amp;c,rublcripfic.

loannes Obemburger fubfcripfit.

IN

IN POLITIAN DIVl’'

CAROLI V. IMPERATORIS '

ExpUcacio Dod* luftim Gobleri.

E PIA ET HONESTA POLITIA. id eft,Re-publica, didurus Imperatoruofter, Dominus Carolus quintus,Auguftus, hac fua conftitutione, muka utilia præ-ceptacollegit ac dedit. pafsimin duitatibusac urbibus Germanies nationisobferuanda amp;nbsp;cuftodienda. Quodr* ca amp;hancfandionem fuam Politiæ nomine infcripfit. 5C in toto Germaniaf Regno atouc Impcrio teuere ac ualerc præcepit. Ante uero quam de re ipla dicamus, nimirum quid fit Politia, Stunde dida fit, eximendus eft error ille

Scribarum uulgarium,qui in Orthographia Grammatica nominis Politiæ pec-caucrunt, male amp;nbsp;indodè ponentes dupliccm liquidam 11. cum fimplici tantum wtidebeant. Politia cnim,hoc eft , Refpublica , ^ Græca didionc , woZif, quæ Vrbs uel Ciuitas diciturLatine , defeendit, à quo etiam ’aof^mKOi, quod eftduile , nuncupatur,ut ^MSf av^goj^roj -inoAmKot , Homo eftanimal ci^ «ile, ut Cicero uocat, non belua feu beftia. Quæ enim ( inquit in Mario ) pot^t efTchominipolitico deledatio,quum authomoimbccillisà ualentifsima beftia laniaturt poAits«« uero, Refpublica, à Latinis ex duobus integris compofita, di« da eft, quam quidam difiungunt, Respopuli, amp;nbsp;negocium publicum dicentes, utPerfius;Rem populi tradas,barbatum hoc crede Magiftrum dicere.Célébra-re,labefadare,Slt; cucrtercRempubl. HincCicerofuosillosfexdeRcpublicali-brös?quosamifimus,infcripfit,poftPlatonisdccem Dialogos,dcRepublica,uel deiurto, fimiliteramp;dclegibus.ucldelcgumlationc: amp;poftAnftotelisodo li# bros de Republica, ex quibus optima, quæ uifa funt, fuo tempori conuenientif« fima,in fuû Scipionem delcgit,amp;cohfcripfit. ut exlibris ipfius de Offices amp;nbsp;de Legibus patet.Breuiterautem.PflAiTHÄj/fcuRempublicam didiniunt, guberna« tionem elfe ciuilem,fcu duitatis iuxta leges,amp; earn aiunt duplicem elTc,uidclicct ecclefiafticamamp;politicamfeu ciuilcm:de utraq; Imperator differ it hac conftitu-tionc. Ingensucródifcrimeneftinter gubemationem ecclcfiafticam, amp;politi« cam, quodfemper nobisin confpeduèlTedebet. Nam confufiomagnastene^ brasaffert. Quidautem fit gubernatio politica, facilèintelligitacindicathuma-na ratio: quia Deus indidithumanæ menti leges , iuxta quasconftituendæfune politiæ. Eftigitur politicagubernatio mandatum diuinum,per certosMagiftra« tus, euftodiendæ extern» difeiplinæ, amp;nbsp;rennend» pacis, amp;nbsp;puniendi (ÿrntuma« ces pœnis corporalibus,feu gladio. Ma^numSi mirandumDei opuseft, quód non lolùm noftris mentibus indidit Icges.quibus regenda funtlmpcria,fed quod etiam amp;;ipfefmgulari modo conftituit.amp; transfert, Äcut in Daniele dicitur: Qui temporumuicilsitudini modcratur(ucl qui mutât tempora, amp;occafioncs tem» poris) qui deponitReges, 8C er cat Reges : qui conf6rtfapientibusfapientiam,6^ cognofcendi racultatem habcntibus notitiamltcm: Aperit profunaa amp;nbsp;abftru» fa, neq; ignota quæ in tenebris ger^tur,8^ cum eo lux habitat. Daniel, cap. ».

Hoc diiflo Danielis admonemur.diuinitus conftituilmpcria,amp; quod mirabili confilioDcusuoluitconfociare Gentes per monarchias,cùm ut melius regerey» tur difciplina, legibus, iudierjs, pœnis, turn, ut per cam occafionem facilius pro# pagari 8C innotcfccrcEuangclium poftet, ficut in fingulis Monarchijs fulfit Eua* geliumaliquantifperapudGentes, iuxtamandatumChrifti, Apoftolisfuisda# tum:Itein uniuerfiim orbemi amp;nbsp;prædicate Euangelium omni creaturæ : quicun^ que crediderit amp;nbsp;baptizatus fucrit,faluus crit: quicunq; uero non credi#crir,cólt; dcmnabitRr,amp;c.Et Matthæî »4 Prædicabiturhoci^uangelium regni in uniiicr* fo orbc,in teftimoniumomnibus Gentibus, amp;nbsp;tüc ueniet confummatio. EtPau-lus ad Coloftcnfes i.inquit, Euangelium fuo temporefrudificaffe in toto mudo»

^s POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, amp;nbsp;omnibus gentibuseffeprædicatum, amp;c. Quid eftautcmEcdefiaftica guber-nario ?EftmandarumDei,quod pracipit docercEuangeliutn.uocarcminiftros Euangeln,adminiftrarcSacramenta,punirc cötumacesexcömunicationefmc ui corporali Heegubernatio prudenter difcernenda eft à politica, amp;fines coniide-randifunt. Hac régit non tantum extemos mores, fed docet corde inuocarc Deum, amp;nbsp;atterna bona impertit pijs, eiiam cum uitam amp;nbsp;imp cria amittunt, ficuc Dauid, quanquam excuffus erat regno, tarnen fciebat fe à Deo p eter e deberc re-« mifsioncm pcccarorum,SC expeftare auxilium in prafentibus afumnis. Ita nunc fentiendum eft, cum opprimunturpn à Turcis, non propter ca deficiantàDeo, quod politiasamiferunt. Sciamusaliud efferegnum ccclefte, minifterium uerbi, puniri nosagnofcamus ereptiscommodiscorporum, amp;nbsp;nos uerbo Deiinhis arumnis fuftentemus . Hïc difcamus Euangelium efte minifterium Spiritus, ideft,non externam politiam, fed confolationem mentis, qua æternabonaim-partit,ut Daniel,Manaffes non amifcrunt miniftcriumSpiritus,etiam cum regno expulfi erant. Hacadmonifioneceftaria eft propter cos, qui tantutuflorentes politiasimaginanturpopulumDei effe, iicut Tur ci , amp;nbsp;de dodrina indicant ex fortuna politiarum, amp;c. (Zatcrum Politia,fcupoliticaars eft,qua continet ge-ncralia quadampraceptad#ordinationeRcipublicauel Ciuitatis Sicut Archi-tedonicaarseft, qua forma adificiorum defcribuntur,ira politiacertam forma Reipublicauel Ciuitatisdefcribit,traditacdocct,quemadmodurnin hacconfti* tStionelmpcratorisnoftri uiderclicet, depietate, dehoneftate, feumediocrita-te amp;nbsp;ordinc,adeoqj etiam equitate in omnibus rebus feruäda,dc rerum item di--uifione, deconnubiis,dc Magiftratibus, dcLegibus, de ludicqs, de populi offi-^ efjs, de contra dibus, de pccnis, Scc. PflA*TU«^(ut Plato inquit) Kvamp;s^ocpiiav' S^MTTCtivist, KXÄH(niv«yiiiQwii,iJi.iKXÄH ZtK«Kä^l^ lioc cft,Rcfpublica enira conuerfa» tio eft hoininum.honefta quidem bonorum,inhonefta ucro malorum.

Diximus fuprà initio differentiaminter gubernationem Ecclefiaftictm 8C politicam , quia magnoperè opus eft difeernere altcrumab altero, uidclicec Ecclefiafticam à politica, amp;nbsp;politicam ab Euangclio. Errant enim hodie qui pu« tant,Euangeliumnihil cffealiud,nifipoliticamdod:rinam,iuxtaquamRefpu* blica uel Ciuitates conftituenda fint,amp; regenda. Hie error non una tantum ata temirabiliterperturbauir Rcfpublicas, adeoqjtotam Germaniamnupcr ualdc concufsit, utiuidimus, dum fanatici homines, Anabaptifta, amp;feditiofafccfa quadamalia,abrogatisaliislegibus, conantur uel exMofaica dodrina, ucliu-xra Euangelium Ciuitates conftitucre. Vidimus enim exempla plura quam uel-lemus noftris temporibus, quamobrem monendifumus, multum intcrcfTeiiiter leges Mofaicas,feuinter politicam dodrinam,6lt;Euangelicam,SC quomodoapa« probetEuangelium politicam dodrinam. Sicutenim Architedonica uel Medi^ cina longelateqjab Euangelió diftat,fi^oliticalongelateqjdiftatab EuangcUo. Etquemadmodum ArchitedonicaucnVIedicina continet dodrinam, quæra* tioneconftat,itapolitica ratione eonftat,necmaeisadEuangeliüpcrtinetquàni MedicinaTedut optabile eft,ut Medicus, uel Arenitedonicus plus fit, ita optan* dum cft,utfitpiusis qui Ciuitacem.autRempublicamgubcrnar.Artcsipfætam^ nullam habent cognationem cum Euanaclio. Nam Euangelium patefacit iuftitii» amæternam, quam corde concipiuntper fidem; interimiubetforis utilegibus amp;nbsp;politqs omnium gentium, apitd quas uiiffgtus. Politica ueró eft dodrina de externa adione in uita , de return poftefsione, defuccefsionibus, decontradi-b«is,amp; fimilibus rebus: hare non funt fimilia apud omnes genres ; Alia? leges func apudPcrfas,aliarAthenis,aliarRomæ. Sicutautem Chriftianus alias alio ueftitu %titur,fcu ut alibi alfts dierumfpacnsutitur,ita lieer ei uti cuiufcunq;locipoliria. Efdras apud Perfasiudicarres ex Pcrficislegibus, Hierofolymis iudicatexlu-daicisl^ibus, Centurioinludaraludaicislcgibusutitur, RomæRomanis. Nee magisilraad Euangelium pertinent, quam ueftitus, quamipfa dierumfpacia. Ec hoedifcrimen Euangclfj a^öUrites nolfc, ualdeconducitadre»:ine»dam tran-quillitatcm,amp;augendam reucrentiam erga Magiftratus. Vcrèenim feditioh iu» dicandifuntifthquicum do cc^mt Euangelium, irrumpuntinalienüfundionem» ferunt

INTERPRETE D*IVSTINO GOB. G OA. ^9 fcruntlegcs de diuifionehæredicatum, detributis, decontradibus.depcenis maleficiorum.SicutmultislocisconcionatoresuctantfufpendifureSjferuntle-gcs de decimis, damnant publicè receptos contradus, Anabaptiftæ damnant iudida,uolfic omnia elle comunia, etiam uxores 8Cc. Hi crrorcs prêter quâ quôd impq funt,ctiâlabcfaciüttranquillitatêpublicam. Quareprodeftaduerfusliane impietatem benèmunitum effe, Sirene teuere difcrimenÈuangelii amp;politices, adeire, quodEuangcIiumad cordis iuftitiam pertineat. Sinon ad ciuilem fta« turn. Imo approb et omnes formas return publicarum, modo fint côfentaneæ ra^ tion j,ficut approbat architedonicam aut medicinam, rationi cofentaneam. Euâ* geliumautem eftprfdicatiopcEnitentiæ,Sipromifsio,quam non nouit ratio nagt; turaliter, fed reuclata diuinitus, in qua Deus affirmât,fe gratis, non propter ulla nortra mérita, aut dignitatem noftram, fed propterobedientiam filq fuilcfu Chrifti,crcdentibusineum filium,certô remitterepeccata, Si donateeisimpu» tationcm iuftitiæ. Si reconciliarioncm, in qua filius Dei uoce Euangelq conlo* latur, S^iuificatcordacredentium, Siliberateosàmorteaeterna, Sifacitcos templa Dei,dato Spiritufando.fandificanre eos,Siaccëdente tales motus,qua-lis eftipfeSpiritusfanftus,8i donathæreditatem uitææternæ credentibus,quôd propteriplum gratis habcantrcmifsionempeccator«m,imputationem iuftitiæ, reconciliationem Si hæreditatem uitæ æternæ . •Porrô lex uariè nominatur, Dci,Mofi, diuina Si Moralisfiuc Naturalis, Si CiuiUs. Dei uerô lexMoralis eftfapientia aeternaSi immotain Deo,Sinormaiuftitiæin uoluntate Dei, dia feernens bona Si mala, quæ eft patefada rationali créature in creatione. Si pogt; ftea fæpe repetita Si fancita uoce diuinain Ecclefia, oftendens quôdfit Deus, amp;nbsp;qualis fit : Si quôd fitludcx, obligans omnes rationales crcaturas, ut fmt con» formes illi norms Dei, Si damnans omnes, ac denuncians horribilem deftru# ôionemomnibus,qusnon congruantadillam normamDei,nififitfaita recon» ciliMio propterMediatorem,iuxta didumiMaledidusquinon manetin omni-bus,qus ferip ta funt in lege. Item in Pfalmo : Non Deus uolens iniquitatem tu es. Odifti omnes qui opcrantur iniquitatem, Sic. Proinde Imperator nofter initio fandionisfus politics huiusinmemoriam nobisreuocat Dccalogü, de«» cemqj prscepta Dci,ad uenerationem cclcbrationemq;Diuininominisfui, di«» censDeutcronom.6. Diliges DominumDeumtuumcxtoto corde tuo, ex totaanima tua, 6icxtotaforritudinctua,8ic, EtPythagoras, A^lt;tv«[ovtnl^ 7rj^iiJct3iot,vóii^islt;/iK(x.€iVTxntiict,hoz cftiPrincipió uenerareDeos,utlegerece* ptum cft. Etiuxtaillud Phocylidis,PrimümcoleDcum,7rjgt;öi7(«amp;£fl(/ 7'»/«e,/x£T6* 7rfiÏxJ'ilt;rtÏayovHXS- hoc cft, Principio ucnerareDeum, eole deinde parentes.

Cùm enim omnium uirtutum dux fit Religio in Deum, Si ut Salomon inquit, Timor Domini initiumfapientis,orditur Imperator nofterfuam politiam de* centerabipfareligione Si timore Dei,feu Decalogo obferuando. Eftautemti# moraffedus, quifenfupercipiturinc#rde, Sf eftfugauenientis malt, cum do* lore cordis , quod ita conditum eft , ut fentia*atq; intelligat Dei indicium. Si quod Deus feruet obedientes , Si perdat centumaces . Cuius iudicq noshocloco Imperator admonct, Sihortatur adobedientiam Deo Siprsce* ptis eiusprsftandam,ncin uanfi aut maligne nomen eius ufurpcmus,conndcrä» tes nomen Dei non elfe fimpliciter tantum literas Si fyllabas has, Deus, ©ott/ud aliud uocabulum Dei,uel nomen fi)omini,fed p er nom en D ei,uel Domimuntcls ligiturDeus,uclDominusipfe.Slmilitc^loria Dei uel Domini,VerbüDei,Do* drinaDei,Siidgcnusalia,utinquitIoelFTopheta:Omnisquiinuocaucritnomê Dni,faluus crit.EtapudMal.dicit dominusDcus:Magnü eft nomêmeü,ho ^eir, gloria Si maieftasmea SicStulti uerô fapientiam Si eruditioncm (utidrinquit Salo.)afpernantur,SifuntuacuitimoreDei,rufit Siproiabunturinuitia,nó cru diütneccohibentlinguasfuas,nó reuercnturDefi, nee mandata eius. Inter p«in cipes Si ordincs Germanici regni odifi eft Si difcordia,ibi faftus Sifuf^rbiamfu-raSiaua®tia, uelutdiluuiumquoddamirruperunt,Siplanèinlocfilunsfucceû ferunt uis , iniuria. Si uiolentia:ac fitidemfercHbdie, quod defuo tempore conqueftus cft Ennius caftifsimus Poëta: Pelliturèmedio fapientia, ui geritur

40 POLITIAE IMPERIAL!^ GONSTITVTIO, res.SperniturOratorbonus,horridusmilesamatur,Sic. Regnatuiget^pent-*-lantia,libido,immodeftia,faftus SCluxus in ucftitu,in helluationibus, alea,poiTt* pis,cum omni genere uitiorum, amp;nbsp;fcelerum : inobedientia fubditoriim, familiar* mcrccnarioruni,omnium opificum, amp;rufticoruminiquifsima inuenditionibus aftimario, Sialiainnumerabiliaita inualuerunt,utne decernquidem Comitiis amp;nbsp;conlhtutionibuslmp crialibus, Si uiginti decretispoliticis pofsint corrigi nel emendari. Quorfumautenattinctifta queri, amp;nbsp;alias fup er alias leges amp;-traditio-nes condcre, cùm præcipua à Deo mandata , palam ac publicènegligantur, afpementur, contemnantur ? Praefertim etiamillafcelera amp;^flagitia, quæhoc loco Imp erator nofter enumcratatq;recenfet,nempèdeierationcsatq; blafphe-mias,uariosacuetitosufurarum contraélus, helluationcs frequentes, nimias ueftiumluxurias, amp;fimilcsataxias,uitia SCinordinationcs, aliaq} uitia multa, quæinhacfuapoIiticaordinationcCarfarraxat,rcprchcndit, corrigit, amp;nbsp;emen-dar, curn enumeratione pccnaruin, cnias Deushominibuscontumacibus, 5C præceptorum eiuscontemptoribusinfligit, utpotèfamem, bella,pc^cm, ali* asqjmultipliccs peenas, quas ipfcpropter deliaa Si peccata hominum in terris graffari permittit, amp;c. Additur enim pr»fcrtim fecundo pratcepto uiola-to grauifsima comminatio^ nimirum hæc : Non habebit Dominus infontem cum, quiaffumpferitnomenTDomini in uanum. Hæc etenim appendix mani-feftèfignificat, quôdDcusuindicctfeuerifsimèuiolationemhuiusfecundipræ-eegti. Caffaramp;Magirtratusciuilisfoletquidemmandatafua, quandoq;etiam magna feucritate,populo 8(. ciuibus proponcre, fed rarifsimè tueturipfa eadem feueritate 8lt;conftantia,qua propofuit. Deoautemutinproponendis fcupro-mulgandis mandatis fuis nihil eft feucrius,itaintuendis ipüs nihil eftconftan- x tins. Sciamus igitur iram amp;nbsp;minas Dei haudquaquam efle uanas aut inanes. iSolet enimDeus uiolationem fuorum præceptorumpunire, non folum exter* na Si corporali malcdidionc, ucrumetiamactema peena, amp;nbsp;igne perpguo amp;inexnnguibili.

Cüni au tem Imp erator amp;Magïftratus eftcuftoslcgis, SC utriufq; tabular, cen-fentmaximopcrèenormiacriminapceniscoherceri, utfuntcardes,homicidia* blarphcmiæ,adulteria, fcortationes, helluationcs, amp;fimiliaflagitia, 5lt;c. Dixi-musfupràpolitianartemefrc continente gencralia quidam prarceptadeordi* nationeciuitatis , cuiusformampulchrèdcfcribit Ariftotclcs odoIibriswoAj-JiKÜ^i, 8i. definitPolitian, Magiftratum , feu Principatum, amp;nbsp;return confuctu-nemeffe, fecundum quamuiuircunumquenqucK conuerfari decet. Politia autemeft triplex, quiaautunusgubcrnatRcmpubIicam,aurplurcs,automnes» Siunus , 8lt;illebonus, monarchia, feuregnum cenfetur. Simalus, tyrannisrS» ueró plures régnant amp;nbsp;boni,ariftocratia eft : Si mali, olocratia : Si deniq; omneS impcrant, amp;nbsp;bene, democratia,^hoc eft, popularis principatus dicitur ; fin ma* lè,fcdirio.* SitautcmMagiftratiÄopoiTct,ut difertèPomponiusait, quiapa-rum eft ius in ciuiratc effe, nilFfint, quilura redderepofsint : quodfanèofficium cftMagiftrarus, ncpopulustiuitatisfinccertoordine’, finecertalege, ünciure certo uiuatautgubernetur. Quare Magiftratuspoliticus eftperfona à Deo or* dinata. mediate ucl immediate, utfituox amp;nbsp;executorlegisdiuinæin externa'di-fciplina , SCaliarum honeftarum legum,fttcuftospacis, acreprimat SCpuniaC contumaces ui corporali .bellis amp;fupplicns, Äit nece corporum. Ad hanc exe* eucionem opus cftpræfidrjs Si fumptibus. NAnRcfpublicafinctributisneccf-farijs fumptus fuftinerenon poteff, ideo Imperia oportet inftruiftaefferatcl-Ktijs, ut eleganter Demofthenes ait, cohercionem Si pccnas,artusacncruosci-uifatisappcllans. Cùm enimfontesad pcenamrapiuntur,ftabiliunturleges, 8C munimenta funt,accareerneruorumReipublicæ, amp;nbsp;dodrinæ uirtutum.

Præc^rècnimiuxtàacgrauircr dicir.ot/ö'ïtf/fcffip «(^tAcSTrcAEcuf, HfiffiMViv^xiTri Jous^i^tff-O'^'^^^ ^A”* ^^^^ ‘^^’ utfupradiximus. Nihil ualerc ciuirat^m, quas iieruos non habet aduerfus fceinorofos . Quare utcrimina, 8i fontesaccu* fentur , amp;nbsp;puniantur , conftituti funt Magiftratus , Si Judicia publies»

INTERPRETE D. lt;VSTIN0 GOB. GOA. 4t

Hine diffinit Diuus PaulusjMagiftratumeffeminiftrumDei, nobisadbonum, uindicemaddefeiidcndosredèfacientcs, SCpuniendosdclinquciitcsgladio, id eft.pœnis corporalibus.Hæc definitio eft Integra, Si melior ctiam quàm Arifto-telica, quætantum dicit,Magiftratum effeeuftodem kgis,Paulus enimaddit cf-ficientem caufam, fcilicet quö d Magiftratus fitinftitutus à Deo. Et in caufa finali additilluftremparticulam.tibi (inquiens)inbonum, ubi difcernitMagiftratunt à latrocinio. Nam latro non fouet honeftam focietatem, amp;nbsp;Tyranni funtlatronü fjmilcs,Sed Magiftratus politicus défenditiuftos,amp;punit contumaciterruentes infcelera, amp;:fouctcommunemfocietatem, ficurpaterfamilias. Ideo pulchrè didum eftà DucePerficoinXenophonte, Nihil differtbonus princeps à patre b ono. Sic uocat Homerus bonumprincipem PaiiJi.ivct ^«1»^, id eft, paftorem po* puli. Et Cicero,principatum autem (inquit)id dico, quod Gr^ci nyiiiovmoif uocant, quo nihil in quoq; genere nee poteftueldebetefte præftantius. Itaque ncceffceftilludetiamjinquofit totiusnaturæprincipatus,elfe omnium optimü, omniumœrerumpoteftate dominatuqjdignifsimum. Hæclibrofecûdo de natura Deonim. Vult enim Deus ut SCinKegno fuo,hoceft,in Ecclefia, SCin poli» tia,£e/7«^lt;lt;»,-certus, uerus, Si legitimus ordo feruetur aceuftodiatur. Quanquam autem magnum difcrimeneft inter dodrinampoliti cam, amp;Euangelium, tarnen fumfitur ex politicispræceptis figura amp;nbsp;fimilitudin^s,quc funt no tæ humanis ius dicqs. Difcernamus igitur gubcrnatoresiuxtapoliticam do(ïlrinam : autenim bonifuncprincipes,ut Auguftus:autTyranni,utNero:autignaui,utHonorius, id eft,qui,ctiamfitranquillistcmporibus funt mediocres, tarnen refcruntgullt;r# nationem tantum ad fuamutilitatem, 8Cferuiuntuentri,ncc fufcipiuntlabores autpcricula ad defcnfionemfuorum.Bonosprincip es nominat Homerus ■wot/jet'^ vx Accap'Chriftusappellatpaftores: Malos,nominat Tyrannos, prædones. Si fûtes feu graflatores.IgnauosuocatMercenarios. loan. 10. cap.Pulchcrrima eft, ut dixi,paftorum,rcgum,amp;: Magiftratus defcriptio uel allegoria apud Hdmerum innotatione-ar«^«ït«Arfft);gt;,quam eleganter in dit^oloco cxplicat Chriftus falua» tornoftcrinbonopaftoi'e. Ornat etiamdiuinusillePoëtaomncs bonos reges, paftoresamp;Magiftratuspulcherrimo epitheto, quos lt;/'lo'^£^f^(^s, hoccft,àloue • iiutritos,nuncupat. Minoemludicem, quiiuftitiæ ergo Græcis tuncin maxima fuitexiftimatione, collocutoremlouis Si difcipulumappellat:utpotèpnmuni illorumomnium ^maximumregem, amp;quifolusregiamartem callcret, alqsqj traderet: amp;idcirco opus effet, bonosregesinipfurnanimo conuerfosimpcriü dirigere,homines^Deo,quoad etus fieripoffet, afsimilare. Similiterquoque louis ingenium Si regnum,qualia nam exiftant,cùm alibi multis in locis interpre? tatur, turn in primis facultatem Si mentem ipfiuspaucifsimisucrbis complc-Aens, ferèfemper deipfo ficloquitur:Hominum pater atq; Deorum, nimirum infinuans regiamadminiftrationempaternam cffcdccere: amp;nbsp;cum bencuolentia amicitia^fubditisprofpicere:quanquamhaud quaquam aliter alqs^ræeffe ac imperare cuiquam conueniat,nifiamanté fub^ito^ cisqjprofpicientem, cum ne lupitcr quidem pater hominum appellari dedignctur.

Exfilicatio UoSlorii lußini Goblcri, in primum titu» lum ^ C^df^ de Blaß)bemißt

Nhoccapiteuetatacprobibetlmpcratorabufumnominisdi« PerPfof, uini,maximèuerôblakhemiam,quçcfthifcctemporibusiprô per fidem» pudor)fcclusuulgôuhtatifsimum,etiaminterChriftianosho- perhomi* mines, contra fecundum præceptum Decalogi, NonaffunWs ne s, per for nomen Domini Dei tuiinuanum: non enim habebit Domi- tunas. Là-' nus infonten eum, quiaffumpferit nomen Domini in uanum, tints mot ^ Deut. 6. cap, Sunrautemhodie,Scfiunt quotidiftiorribiles duseftde execrationes amp;blafphcmiæaducrfus Deum, ciu^jfilq faluatorisnoftri pafsio- precandi nem,Slt; uulnera,cummaxima contumelianominis eius, Ólt;in graue dedecus Chri ele^lt;tntifr

4Î POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, ftianæ rcligionis. Dicunt autem quidam fecundum Ambrofium, blafphcmiaJU cffc, cùm ucl Deo attrib uitur, quod ei non conuenic: uel cum ab co remouetur» quod ei conuenit :addunt Si tertiam particulam, uidelicet, cùm attribuitur ere* aturæ,quod appropriatur Deo. Etin c. fi quis per capillum. A. quæft. i. Si in c. ftatuimus. Si ibi Doft, extri de malcd- Blafphemia ueró Gratis dicitur,iuxta Budarum,cxecratio,malediftio,uitupcratio5conuitium,5i quaftnoccnsdiftü,Si facnlega infamatio,uel obtreftatio nefaria,a uerbo Czao-fjn/x^w, quod eft blafphc mare, maledicercfuperiori.honoriqj Si digniratialterius derogate. Exécra ri,ui-tuperare. Si conuitrjs incefferc: Sic invveniKixlx Tov^ew k^ù §hitlt;rlt;jgt;»(Ji.îfti)gt;id eft, perDeum adiurare, Siexccrationesincumingerere, Gcrmanicè, ©ottanfcu* j£^:e reoen/men fdjmeben vnö Uflern.

Hancblafphemiam Si malcdiccntiam de Deo, defilio Dei, deSpiritufan^ fto.deuerbo amp;nbsp;doftrinaDei,exfecundo præceproDccalogi,ImperatornoÜer fcuerèhïcprohibet,acpuniri mandat. Q^alcsfolenteffefeimonesprophano* rumhominum Sicpicureorum,quinonuerentur palam diccre:QuidadmeDe« usinCccIoi quidadmcdoftrinaSifcripturaDci? Quisfeit, num eïu era fint, quæ fcriptura, quam ifti uocantfacram, de Deo, Sialijs cceleftibus rebus tradit ? Alq dient,quid?cur adhiberemfidemProphetis 8iApoftolis,cùm Siipfifuennc homines,qui Si faUerc Si fa^j polTunt? Hæ Si fimiles uoces funt blafphemæ,Si in nomcnfcugloriamDciconrumcliofæ,atq;hîcabImperatorenoftro, ex fecfido prarcepto prohibit». Sicapud Danielem Prophetam Babylonici Tyraniii bla* ff^r erna uox fuit non tantum impiahæc: Quis Deus poteftuos lib rrareï inqui» lt;ns Rcxadtresiuuenes;fi uosDeum meum non colatis,neq;fimulachrumaure-urn, quoderexi,adoretis,eademhoraproncieminiinardcntcmfornacemignis. Et quis eftïncDcus,qui uos cripiatè manu meaf Refpondentesluuencs, dixerfic Regi: Dchacrcnonmagnoperèfoliciti fumus ,an Deusnofter, quem coli-mus,potis fit nos deardcntefornacc ignis eripere, Sianfitliberaturus de manu tua, an non ? Hocautemnotum fit tibi Rex, quodDeos tuos non colimus,^ieq; adorabimus aurcum fimulachrum quod erexifti. Sic. Blafphcmia igitur refn* tandaeft,8iimpii cultusreprchendendifunt, quiafuntpeccata contraprimum Sifecundum præceptumDecalogi,8itriftia delifta contra cöfcientiam, nenipè, NonhabcbisDeosalienos. Item,Deum eoles, Siillifoliferuics.

Quemadmodum ueró Nebucadnezar Rex Babyloniens , fic Si BaltJia-far, item Rapfaces, SiSennaherib. quarto Regum »8, Sigt;9. cap. manifefto con* temptu infulrabantDeo.Etludæi blafphemi Chriftum derid chant, dicentes : Si iiIiusDeicft.dcfccndatdccruce, Sic.Hasblafphcmias graues fequuntur pcenæ» iuxtafecundumprafeeptum Decalogi : Nonhabebit Deusinfontem eum, Sic* EttandemRexNebucadnezaradagnitioncmDeiconuerfus,ucrumDcumcon* fitetur, Siprohibetblafphemias. Ex quo difeamus ad officium principum pertix ncre,utimj)iamdoftrinam, Siimpioscultusaboleant, Si curentpiam doftri* nam,Sipios cultus proponi,guiaMagift?atus efteuftos tonus legis, quod ad di/ fciplinamattinet- Sicut enim prohibethomicidia Silatrocinia, ctiamfi non mulct corda: ita prohibere debft quoq; externam idolatriam,blafphcmias,8iimpi-os cultus. Atqui blafphcmia enmeneft nulli unquam piorum hominum difsi* mulandum aut tacendum, quin potins qüàm citifsimèprodendüm,iuxta texturn in c.nonnulli, ubiDoft. not. extra deludæis. Adeo quôdblafphemantem non deferens, ipfe tanquam maleficus blafphern^ti confentiens, puniendus ef* fet,text.inc. fi quis per capillum.t». quart.». circa medium. Ibi, fiquisautem talcjnhominem non manifertauerit,non crt dnbium,quin diuina condemnation ne coherceatur. Nec blafphemantcm exeufet aliquis iraeundiæ aut ebrietatis pjætcxtus,Sic. DchisuidePraxin Si Enchiridion rcrum criminalium clarifsimi uirilodoci Darnhouderq Brugcnfis,folio »^’- Si deinceps uidcatur Sipraftica lofnnisBemardi Diaz, caputio?. deblafphcmis,Si confilium 48- domini Nicolai lacobiée Montelbaro. Laudatifsimusuero Sifacratifsimuslmperatorlurti-nianusinfua conftitutionc N^uclla feptuagefimafeptima, syrinx rov tÂ/'ç cclt;rsA* ycÙvayl(tSK(tlirHSCfV(riü)S, I^SM TAVS i{iVVavj(iSK(i'TK'T6vûiiV,K^'T0VtSÂ(ilt;r^»l^0^v1eiç'ti'

Htü^è.^’Xt^

INTERPRETE if IVSTINO GOB. GOA.

#t»ç«d3«fi:, ut qui contranaturamluxurianritr, amp;perDeumadiiirant, item bla* fphemias inDeum iugerunt, afficianturfupplicio, inter cætçra quoq;itafan* ciuitacftatuit:

E5TSlt;/’«lt;/’t?lv£S7ifösfijJs tifHiiivoKt(^S^aacpniiX ^niJca[a,}(cüo^Kovi tt^ ^iovèiivx/avtrf foil tie'll TmoQ^yi^avJi^jii^ rovlcis oinoiaH Tr^^ty^vut^^ba «7roa-j(ii^Ke ^w^l ToiouTceiJ ShKOquot;^ (püjjtcuy ^H/Jt-KTOHI. K3U rav 0(iVUVCUKX'r« 'T^f/^fófffn^ KiCpa^Hijt^'TÜlI'rÓvTOliTm^KTrhH^ ciiiaii^HiAetTani.'É'iys^x.X’Ti àvô^ÛTraiii yivii^ivcu SAxcrcpHnicu, «viKc/lianJoi ov kxtxAii^.^ 7r«voi^xt, ttoXKO) i^x/i^oiió tiS «vfolo 6amp;ov ëhxa-cpitijióiv, «poSisi-rifiüiftxi v7rosvvciu . jj^ “lav'io ov^ Tnxvrxi ravsToiaylovi 1r^aT^^7rolAi^liK^àlv^^^H(itvä!y 7iAfitiiiJi.iAH/jixJi»ii XTrt^t^ ^ox,i^ToyTcvótsv(péSavKXTXvcHvÄx/x^xvetv, Ê? KKOAüU^ävrätiKXÄä^Siovah cl^yo^ •r« Toixv'TX TrÄHfiniÄnjjiixxTx ty Atfioi^ xftx(ioi, ty Kot/jioi yivûvrxi. i(^ Jl^ 'rouxo 7rx^xt-VaVpSb/TcÏSTOKIvlotSiiKlSOX^i^BUTtüV HgH/XiVüüf; KTO’SSH^id.’Tliip, USitiH'T«Ç Xl/T^y Kinohi» ff CU, 'i'Vy«t • Et yc^ gt;y /XiTKTHil TOlcÓ/T^ HliSv VOV^ifftXiHV^iQMffi riVlÇ TOii XV'TOtt tlBl» 4^iVOVTiS7lAUtJil^i^VlcXO'h7r^Óli^lt;HI/JlSii'OiVX^ioU5 tXU'TOViTTOlOVXt THiTav amp;EÜV cpiAXvö^O)« TTiaSjOTe^ccc/ït j(^T«SfcKTci(/Fa/z(!t)f/vsjcsKO-ccvTozTj/xiiigias. Hoc eft, exinterpreta* tione Haloandri : Infuper quia ultra prædidas quidam cxecrabilia etiamuer* ba Si iuramentadeDcoprofcrunt, Deumprouocantesad iracundiam, confi* militer Si hos admoiicmus, ut tam execrabilibus uei4)is, Si item per capilium, SC caput adiurationibus. Si id genusaliys ucrbis ablrmeanr. Nam ficonuiciahomi* nibusingeftafalteminulta nonrelinquuntur, multo magis qui diuinumnomen conuicpsincefsit, dignuseft, qui fuppliciumfuftineat. Proptcrea igitur orgies huiufmodicohortamur, utpræfatis delidis abftineant, SiDcitimorcminani-mum fumant,Si cos qui honeftè uitam rranfigunr,imitenrur.Propter huiufmodi enimdelida SifamcsSiterræinotus,Sipcftilentiæoboriunrur. Atq;hocgenus hominumpropterea,utmemoratjsillicitisaâiônibusabrtineant, admonemus* ne fuas ipforum animas coniiciant in intcritum. Nam fi port hanc noftram ad||jonitioncmr)fdcminha;rere dclidis aliqui deprehendantur, principio qui-demindignosfepræbebunt Dei erga homines amorc , deinddegitimas etiam fuftincbuntpcenas,Sic.

Vt dutem Mdgifirdiuf eorum^i ludiccs co certiui forint} Formuîam lue qua ft blafphemiarum amp;nbsp;exccrationumpunicndarumImperator attexit ex fiipràpo» fitadefcriptione, cùm Deoattribuitur, ueldeDeoaliquid dicitur,quodDeo non conuenit:uel Deoadimitur, quod ipfi proprium eft, aliquaue uerba in cum , uel ineius fanftos , Si maxima beatam uirginem Mariam matrem Chriftiredemptoris noftri publice Si contumeliofeprorcruntur Sic. Sic grandis Contentia fuitblafphemialudseorum impiorum 8C pertinacium in Chriftum Dominum chriüier^ noftrum , filium Dei, dicentium Ioannis odauo, cum habere datmonium, gnblafphc excaecato Si Timonico odio. Meriti igitur funt, utiuxta 69. Pfalm. dorfum moslu* eorum Temper in mundo cuructur ,lt;lefera*tur à Deo propter blafphcmiam d£os.lo* infilium dus,Siinperpetuum ignemprarcipitentflr. Deusenimuindexcft bla* anniiS, fphemiæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

EdÜd dutem eiufmodi mdledi^ione ) Docet, qüotnodo Si per quos probe* tur blafphemia, nempè per uerbaijWa contumeliofa,Sicircumftantiasreferen'ï tes tcftcs. CommendansMagift^tuifcdulitatcm Si diligentiam atrendendi in blafphemos , Si Deum adïi#atorcs. Ut prolixè infra fequitur. Eft chim Magiftratus cuftos Icgum Si utriufque tabula. Quarcapud Diuum Clcnjen-tem extat iuftitiæ definitio ex uniuerfali Sipàrticulari compofita, hoceft , erga Deum Si homines obferuanda , J'nicuoffvvH ( inquit ) Isi Kctvaivix Siov la-uè \ff0TKTi3i, Primo quidem,ut fit æqualitas ordinataergaDeum, deinde erga homines, officiofa Si obferuanda. Ut diuina lex cuftod,atür,Si in tranfgrefro-res animaduertatur, præfertimin blafphemos , Si diuini nomihislt;iminato-rcs , ac^uane ufurpatores . Proinde diximus Magiftrarum politicum effe perfonam à Deo ordinaram , ad conferuation^n legis in externa difciplinaj quin Si executorem Icgum effe, in punienda earumuiolatione, ui corporalis

D 4

44 POLITIAE IMPERIALIÖ*CONSTITVTIO, iuxta quod pr^clarèdicru eftab A.cÇchine,ovlt;/iiiiisniot^iKot^ô^i(i)s,HÎi5 i^n viv^ctÏTTï lovs cc!AtKUjur«si)(n. hoc eft,Nihil ualere Ciuitarem,quarneruosnonhabetaaucr-fusfacinorofos,hoc eft,quæ malos hominesnon punit. Ac dolendum eft profes 0:0,eamprauamatq;peruerfamconfuctudincm,quafubDei patris, filiiq;eins nomine maledicitur,adcô inoleuiffe,quôd5lt;nobilesiuxtà 8Cignobiles,fencs pa ritcr amp;iuuenes,muliercs item et uiri,ia quod cxpcrientiahodiedocet,huiufmo-di mal edi dis amp;nbsp;blafphcmqs fintaffueti. Quocircalmperatornofterinhacfua poli tia graues in maledicosamp;blafphemos, prout uidemus,pccnas cdicir,aciubet Magiftratusindclinquentesanimaduertere, acin Ciuitatibuspetulantiumpo-pulariumlinguas,plagis,ucrberibus SCmuldiscohcrcere. Diiius etiamlmpcra# tor luftinianusin tales blafphemos pcenammortisftatuit, eamqj iubctinferrc, quemadmodumuidereeftinfupracIidaAuthcntica,cuius titulus eft, Vtnon lu* xurientur contra naturam.Quanquäautem quidam dicunt,cam conftitutionem Impcratoriam non feruari de confuerudine,nifi magna ÔC enormis elïetblafphe-mia,quçexdelibcrato,maligno Si dolofopropofito,amp;ab orc cxecrab^,adpcrt» niciofum exemplum Dei ä hominum proferatur, tarnen confuetudinepraua dclinqucreamp;peccare,etiam delidum 8lt;peccatumeft,S^itafit,utquodillcapud Comicü ait,quód détériorés omnes fiamus amp;fimuslicentia. Licet autem Baldus dicatinl.ut uim, penultima Îolumna ff. deiuft.amp;iurc,cum fimilibus allegatis» ca ufas criminal es criminaliter ad pcenam corp oralem uelfimilem, fine dolocon« cuj^en te non puni ri, tarnen earn modcrationem cxgrauiratedelidi amp;nbsp;circum« ftantrjsIVlagiftratuidccernendam cómittit.De Iure etiam Canonico pecuniaria pcenaftatuiturfoluenda domino temporaneo contrablafphemos. c.i. extrâde malcd. 8Cuidetur uoluilfeAntoniusButrigcnfisin d. c.i.huiufmodimalcdida, ft ex temcritate 8C ebrietate,amp;fine deliberationeproferrentur, excufaripoftrallc» gat.i. quarft, j •^« notandum. amp;nbsp;K i. C.fi quisimperat.maledix.In hisautem amp;nbsp;alijs delidis omnibus infpiciendum eft, non folùmquod uulgo confueuit fieriefed ctiamidquod deiurcæquum cftfieri,utdicitglofinl. quidergo^« pcenagraui* or,amp;ibiBart,j.col.ucrf.quxroin criminalibus.ff. de his quinot.infam.Quænea mo quidem ita debetaccipcreuel interpretari, utmalcdida uelblafphcmiæin Deumciusqj Sandos quis uituperet, cùm omnibus modisfint culpand% acpu-niendæ, adeoc^etiamcaneamp;anguipeiusodio habendat, utFlacci uerbisurar. Porto extat nepharium amp;nbsp;atrox exemplum impiæ crudelitatis amp;nbsp;blafphemiæ cuiufdamSchelcropii uiolatorisimaginisfandæ Crucis,apudMoguntiä,quod ibi contigit extra murosinagro,fecusuiam, AnnofalutisnoftræMillefimotrL centefimo oduagcfimo tertio, defcriptu carmine per Thcodoricü Grefmundu Moguntinum Dodorem lurcconfultum. lilaautemblafphcmia, qua inuidi amp;nbsp;blafphemi,ofores 5C p erfccutores ludæi.Chriftû feruatorcm noftrum affi cifit» dicentes,In Beelzebub principe dæmoniorumehcitdæmoniajLucæundecinio, Item,fi fili J*sDci es,defcêdc de crute,SCc.»iuItó maxima blafphcmia eft,aduerfus quam ctiamiraDei maioramp; ^auior eft, quàmquifquam hominum cogitarepo-teft. Sunt enim GhriftusScQiabolushoftespcromnia.utibiinLucapulchrafi-. militudinc,operaDiabolideftrucnte;Itemexcmplo filiorumliidæorum exorci-ftarum: deindebellicaallegoriadeforteper fortioremuido: Pofthareduabus pulchris rationibus docet:qui non eft meeWm, contra me eft,quinó colligit me' cum,difpcrgit.‘hoceft,hoftesfumus ego ^Diabolus. Quantaioitur ludæorum blafphcmia eftin Chriftum f calumniantium diSina eiusopera,amp;miracula,con-trateftimoniumconfeientiæ?diaboloillos impcllente,odiofihi Dei, déférente uariafcandalaopinionum, dodrina? amp;uitæ: amp;nbsp;ad ftabilicndos errorcsamp;fal-fajpcrruafiones,fuperftitioncs,8lt;idolomaniam. In hoc autëfiliusDeiapparuic, ut deftrueret opera diaboli.t.Ioan.j. Eum autem blafphemare, qui nos à olafphe* ini»,cxecratione,amp; tyrannide diaboli,ab secerna morte amp;nbsp;peen a, perpétua^ dä«^ natione,fu»pafsione amp;nbsp;morte rcdemit,immanefcelus SCnagitium cft,quodfcelt; lus tarnen, proh doIor,8C crimen blafphemiæ, hifee noftris tcmporibus^iulgarc, frequens amp;nbsp;quotidiano in ufi^eft, Quaproptcr etiam haud dubic tot calamita-' lesamp;ptenæ omnis generis nos miferos mortaks obruunt» cùmhac parte

Iwdæis

INTERPRETE D- fVSTINO GOB. GOA. 45*. I«Ja;isipfisdcteriorcscxiftirnenf Chriftiani, fui SaluatorisScRcdemptomno.-men.fanguinem, pafsioncm, crucem, mortem, amp;nbsp;Sacramenta blafphcmantcs, deierautes, SC exécrantes. Ofedusnefarium amp;nbsp;dctcftabile, omnibusipmodis abominandum.

Ergo blaQdicmiæ,fcclus amp;nbsp;crimen, quo noftris temporibns crebrius ufur-patur,ut didmn eft,eo feueriùspuniendum eft: circumftantrjs tarnen, amp;nbsp;condi* tionibus perfonarum hierum, utlmperatornofteradmonet,attentis,acomni-busmodis ponderatis. Cumq; hocfcelus amp;nbsp;crimen blafphemiæ , plus quam , alia crimina,ipfum Deum creatorem omnium noftrum, cuius Maieftatem diui^ nam,honorem,amp;reuerentiamtangit,ofïcndat,acadilludperpctrandum (ut putatur) nullus carnalisappetitusalliciat, necauaritia? firis, ucllucri cupido ali* qua commoucat,ncc cccli,aftrorumuc influentia ullainuirctuclinftiget.maliti» potiusinnatahominifeu pctulantia, feu Icuitas eëfenda eft, uel ft ex ebrierate cö* tingat, cur etiam mitioripocnapleclatur: quinpotius grauioriac dupliciaffici« endusatq;muldanduseflet:primum,quia ebrius:deindcquódblafphemus,5lt;in Deum Optimum Maximum, eiusqjfiliumunigcnitum maledicusftr. Sxuiunc publice leges,hominumqj conftitutiones SiMagiftratusin eos,quifairam cudfic jnonctam,quiqjuctitasamp;:prohibitasmercesimportapt ueladuenunt. Seuiturin fures 8Clatrunculatorcs,fefte,fune,rota, gladio, igne, cxde, forpicc,aures, nares, manus, pedes, quandoq; ob leuiora cnminaabl'cinduntur,mutilantur,ac fu-ftibus fîagitioficçduntur homines : fola blafphemantium amp;nbsp;malcdicentium lingua in Deum, eiusqj filium redemptorem ÔCfaluatorem noftrum,peccat imjlt;J-ïiè: quos blafphemos amp;nbsp;maledicos ludxis ipfis détériorés uocat Hofticnfis in fummafua, decxcelT. prælato .^ Clericus, quiafruftarim difcindunt malediclis membra Chrifti,dcierantes uitam, mortem, l'anguinem,pafsioncm, crucem, uul-nera,amp;i Sacram enta eius,qui nos fua pafsione, cruce, morte, êv proprio fanguine rcdmiit,noftraq; peccata abluit. Quantus uerd abufus eft nominis Dei amp;i uulne-run^lq eiushodieapud cos etiam, qui uoluntappdlari Chriftiani, dcierantes nomen Dci,uirtutcm,omnipotcnïiam eius,Scfilq baptifma,corpus,fanouinem, pafsioncm,crucem,mortem,uulncra,membra,Sacramentagt;Elemcnta, Sahasid genus execrationcs,deicrationcs,malcdiccntias, SCimprecationcs uirulentasin^» numerabiles,Haudequidcm cogitantes aut perpendentes,quo hicabufus nomi* nis Dei, amp;nbsp;uulncrum filq eius,feruatoris noftri, Frequentior atq; uulgariot eft in* terhomincs, quód co etiamabominabilioramp; dcteftabiliorfttcoramDeo,quia in tali abufu nominisDei, quod eft fandü, irrcuerenter ufurpatur,nec in malcdi* centia SC exccrationeDeusinuocatur,utnoccatiis,quosdebcmusamare,iuuare, ^' b enè eisprecari, Deus autem non uult inuocari ut noccat,fcd utamet, ut de-fen dar, ut rucatur. Ac filiusDei fufcepit crucem, pafsioncm amp;uulnerafua,n5 ntperdat, fcdutfeructacfaluethomincs. Quapropter tales execrationes funt detfftandæ amp;nbsp;horribiles blafphcmiæ ^ducrfi^ Deum , ac infignes inaximæqj contumdiae nominis amp;nbsp;filq eius. Qui in legeuet^riblafphemabatnomenDo* mini, lapidibus obruebaturS^ opprimebaturab uniuerfo populo, quæpcena quidemabipfo omnipotente Deo impoftta eratiffo tempore , quo nondunt Deus raliaactâta largiebatur amp;nbsp;cócedebathominibus donajmifto hliofiio uni* genito. NuncautcmquandoDeushiÿnofadus eft, uthominibusamiftum rcd-derct honoremamp;filurem,uitam,ÿirpus amp;nbsp;fanguinem prcftiti^blafpl-icmns paf* firn ab hfdem hominibus inhonqfaturamp;ldcdecoratur: nee qui blafphcmat, pœ* nbsp;nbsp;„

nam, fedquireprehendit, periculumamp;iurgianonnunquamfubit, SCquodfre* ■ quentius fit, detenusq,’ eft, audientes , qui ad cmendationem feu ad uiiidi-óam ud corredionem fakem moueri deberent. prouocanturad rifum. lm* pcrator ueró luftinianus , ultimo fupplicio blafphcmos danmari cenfuit, pt* res cos nefandi criminisreisiudicando, amp;^meritó quidem, quid enim ma gis fjc* leftum atque nefarium , quid naturae ipfiplus aduerfum, quam ut creaturain fyum inuchatur amp;nbsp;malignetur feu debacchetur Creatorem f Q?id à bru* tis aninfllibus ipfis alienius , quorum nullum, quantumuis innara ferita* te uigeat, fuum offen dit benefadorem: quin potius agnofcit, nee in offend endo folùm

4Ó POLITIAE IMPERlALfS CONSTITVTIO, folùmfegratumoftendcreoptat,nifictiamubipofsitdefcndatoccafioneciata et opportunitate conceffa, ac ira in membris propc omnibus fui corporis fc debi* torcm fateatur. Cumqj animali lingua id fieri natura non dederit, tarnen canes plerunq; domeftici benefadoris fui pedes lambcndo beneficium acceptuma* gnofcunt:amp;homines crcatori ctfaluatorifuo non modo funtingrati,uerùm eti* aminiurq, calumniofiamp;blafphemi: quinquoq;Chriftianiinfuum redempto-rem Chriftum, utiq; eins uulncra, pafsionem, crucem, mortem, corpus, fangui-nem amp;nbsp;Sacramenta prauc ufurpantes, ad maiorem ipforum in die iudieq confu» fioncm,damnationem, amp;perpetuamgehcnna’infernilt;ppcenam.Herusquifque uclpaterfamilias,ueletiamMagirtratusinfurgiramp;indignatur,aciure quidem, fjprincipemfuumtcrrenumuertcmporaneumgt;fi dominum, amicü, familiärem, fideniq;famulumaut feruumopprobrioueliniuriaafficiaudit: at fi creatorem ipfum ac redemptorem noifrum Deum, ciuslt;ÿ filium, amp;nbsp;præfentis uitat huius,5C æternf largitorem amp;nbsp;autorem, acfuturumnoftrum omniumludicem blafphc* mareaudimus, obmutefeimus, filemusac racemus. Vbiautempieta:ÿnDeumf ubifides,amp;religio Chriftianaf QuidprodcftChriftianinominisiaftantia,quae faltemad exterarum gentium 8C infidelium probrofumfcruit contemptum, cou trailludfalutarepræceptüi: Necuiquamfimus ofFcndiculo,ncminimo quidem: cxecrabilibus uocifcrationiBus,5lt;horribilibusbIafphemrjs, uthodieuidereat-queaudire eft apud cos maxime, qui nobilcs amp;nbsp;militia prarftantes phiberi uolûr, parui æftimantcsillud, quod Dominus apudMatthatum cap. i«.minatur : Qui offenderitunum dcpufillis iftis,quiin mecredût, expedit ci utfufpendatur mo-laafinariain collum dus, ac demergatur in profundum maris. Vac mundo ab of-fcndiculis.NcccfTeeftenim.ut ucniantoffcndicula,ucruntamenuathomini,per quem offcndiculumuenitamp;c.Fadum porrô efTeuetuftèapudProphetas nega-ri non poteft, quod peripfos cxecrati fucrintimpii ; fed quod Prophetæfaciunt amp;fccerunt, mandato Spiritusfandifecerunt, amp;fucrunt exempla perfo»alia, quarnobisabfq; certaDduocationcfcquiuel imitari non licet. Noftriautem officq cft.fiuolumusdTepq Chriftiani,utmaneamusinobcdientia diuinigene-ralispræccpti,quod cft,utnonufurpcmusnomcnDd,dusœfilqfakutorisno-ftri ad maledicentiam, uel blafphemiam nominis dus, fed ut faudemus cum, be-nedicamus, ucncrcmur,acbenèpreccmur etiaminimicisnoftris. Vbiigitur fides, ubi pietas.ubirclligio noftra Chriftiana eft f Quid tandem nuda ilia SC uana Chriftiani nominis fuperbia 8C iadantia prodeft.cui rcs fadaq; ipfa non r efp on-dentfDcdecusprofcdôacinfamiænota, amp;opprobriumpotius cenfendum eft execrationcs amp;blafphcmiasinDcum dus^ filium faluatorem noftrumpatienter audirc,fcrrc,SC non rcprehcndcrc.acpunire'fncclegum in hoc, necCarfareat Maicftatismandatacxcquifperfuperioritatem amp;Magiftratum,cuiiftacommif* fafuntfquinadhæcomniaftcrterc,amp;inutramuisaurem dormirc,uelfaltem cô-niucre f Vlquequo Domine (inqwitPfaliiBifta ) improbrabit inimicus, irritabit aduerfarius nomen tiium ? ac«um eo deprecari, ut exurgat Deus, Si iudicct eau/ famfuam,Slt;mcmorfitimprjpcriorumfuorum,eorumquæàblafphcmisSôma-Tedicisfiunttota die,cefrantibusprincipibus amp;Magiftratu. Quisautemnonin-ccndaturiuftaindignatione,redac pictatiszelo. Si cupiditateuindidæaduerfus illasmalas exécrationes,praua maledida,âÉhorribiles blafphemiasinDeum cre» atorem,duS(Çfiliumfaluatoremnoftrum, 5C•ins pafsionem,uulncra, mortem, Sacramentat^, in quat tam leuiter, crebrô ac pcwalantcr uulgus, nobiles, milites, plebei, gregarq pariter amp;nbsp;cal on es ex cupiditate nocendi crumpunt? Etquis noitmouereturindignatione,atq;dolcrcr,potentcsamp;Magiftratusiftaflagitia Si feelera corripiendi fuamnon exercereautoritärem amp;nbsp;potentiamin talesmalcdia eSs amp;criminofos,inquospccnæpublicæ conftitutatfunt, quæ (utpræclarèin» quitAefehines) Ciuitatum amp;Rerumpublicarum neruifunt. Quondam fiquis per capilli^Dci.uel caputiuraiTet,ucl aliomodo contraDeum blafphcmia ufus fuilTct, Laicus grauiter muldabatur : Clericus ucrô, amp;nbsp;qui in aliquo ondine ce* clcfiaftico crat,deponebatur,iBxta Canon cm. 22. quæft, j- lam fi quis inter nobi* les, clcricos,feuLaicos,militcsprophanos,plebdos, gregarios uel calones,fex-centa

INTERPRETE D. IvSTlNO GOB. GOA. 47 tenta plauftra,atq; etiam plura criminationum, execrationum amp;nbsp;blafphcmiarum cotra Deujciusqjhliumfaluatoremnoftrunijcontraq; cius facranfsimam pafsio-nem,mortem,i^Sacramenta effutiatac euomat,impïmèabi^ac ceu rem bclleac fortiter gefsiffetjaudatur, ud etiam defenditur. O fcculum, 0 mores, 0 infelices amp;nbsp;ignauiMagiftratus amp;nbsp;indices, quibus defunt nerui illi, diuini nominis, amp;nbsp;ho» noris tuendi. Si. in fontes legitimèanimaduertendi, quemadmodum hic nofter Imperator Dinus Carolus ^intus in fua T«f TroAiTwa:; ordinatione conftituit,et iam longèantea quoq;Diuuslmpcratorlufhnianusinfuafcptuagefima feptima conRitucioncintcralia edixir,inhunc modum ; En^at/’«TivUTr^-èiioïs ti^nf^ivots 1^ Shaai^niict çHlJ^ct^r(e,1(gùô^K.ovt fi^ ^icvo,uvvavlt;nrap3ioi/'iJK^o^'yilüvJiitK^'TÓyloHO(iot^ lt;tiS Trafj’t'^yi/ai/ztamp;a K7roa-^^mógt;y^oiovT’CiniChalt;r(fH(Jii»gt;i/^HiiKTücjt- ns^TOV oijcvuvcukxtx ’7^(/^0aJiiijKtlt;fxÄHi,KjTäiii'Ti(/'räii7m^x7rÄH0'iani^fiiJict Tani. LÏyo^ mutix xvê^óiTKiniyi» VOl^-iVCU S^ttlTipH/iHCU «ViKt/liKHfot OV KXTxAlptTTKVOvlxhTroTiKC/l ^J-X^C^i Ó Hf Ku/oJo óêtOV ShXlt;F ^niiüv,K^iaSisi'Tiiia)^ixs v7rosvvxi.c/j^'faÜ7o oviittxv'txstovs 'Totovfov57rii‘or^t7re(^ni t« ^à)V ihüjjiiV^y 7f^.MlJl(iiAHlJiiTctHI C(7rt}(t^VX,t^ Tey TOV ólüV!jgt;ÓSoV KXTX VSVV AX(AQxVftP-:(^ «Klt;f Actzamp;at'TflKKX^äiCtûvlt;ri- jj^ yo^ -i^toixvtx 7iAti(iniKN(ji(jt.x'rx gt;y hti/.oiiy xfta-^oh ty ^.ai» t*9i yivovrxt.ngx l/^'TOVTÖ 7rX^XiV6VttSivT0ÎiT0lQÛfw,kTSlt;gt;XyilâvaTÛV tl^Hl^iVUy KmBH^ ^'Toiÿ, Ksiß« TKç «yTÜp«tsoKixxt '^vyxi. Et ys^ jy i^^ft THp'TcicarrlujHttuv vou3icrïxjf iv^iQMxÏTuns'roiixu'To^iH-srinirov-Tii^HiiiiiA^iJtxxitn-fóJi^aiifjJljxvx^ious txVTOviTroi Oy^l 7n5T0V amp;êov lt;J)lhXvS^U7IlXi,t7raTX(/lkl(gU7XtiK'TMjivl)(ji(ey XSSeSHtrXVTXtTlliliO^tXi» Qux ficlatinèdodïifsimusuir GeorgiusHaloander conuertit,lnfuper (40-quiens) quia ultra prædidos quidam cxecrabilia etiarn uerbaamp; iuramentadc Deoproferunt, Deumprouocantesadiracundiam,confimihteramp;hosadmo-nemus, ut tam execrabilibusuerbis, amp;itcm per capillum, amp;nbsp;capift adiurationi-bus.SCidgcnusalqsuerbisabrtincanr. Nam ficonuitia hominibusingcftafaltem inulta non relinquuntur,multó magisqui diuinumnomen conuieqsincefsit, di# gn® eft, qui fupplicium fuftineat. Propter ca igitur omnes huiufmodi cohorta-inur,ut prarfatis delidisabftineant.SC Dei timorem in animum fumant,amp; eos qui honeftèuitam tranfigunt,imitcntur.Propter huiufmodi enimdelida amp;nbsp;fames 8C terræmotus, SC peftilentiæoboriuntur. Atq; hoc genushominum proptcrca,ut ftiemoratisillicitisadionibusabftincant, admonemus,ncfuasipforum animas conqciantin interitum. Nam fiport hanc noftram admonitionemhfdemin-hærere delidisaliqui deprehendantur ,principió quidem indignosfeprsbcbfit Dei ergahomincsamore , deinde légitimas etiam fuftinebuntpeenas. Cæterùnt in ConcilioLateranenfifub Leone Romano pontifice celebrato,clcricisquoqï maledicis Si blafphemantibus , peena conftituta Si décréta eft,fub his uerbis: Quicunq;Deo palam feu publice malcdixerit,contunicliofisqj,ucl etiam obfcee# nis uerbisDominum noftrumlcfum Chriftum,uel gloriofifsimam uirginem Ma nam cius genitrieem exprefsè blafphemauerit, fi Clericus nel Sacerdos fueric conuidus,etiambeneficiorum,quæciffiqjhaffücrit,frudibusuniusannimuldc* tur:Slt;: hoc fic pro prima uice,pro fecunda nero, fi ita dcliquerit, Si conuidus, ut præfertur, fucrit, fi unicum habucritbeneficiun^ co priuetur: ft autem plura» quod ordinarius maluerit,id emittere cogatur.Quod fi tertio cius fcelcrisargu-atur Si conuincatur,dignitâtibus Si benefiens omnibus,quæcunq; habucrit, eo ipfo priuatuscxiftat,a£reaqjulteriusfetincnda inhabilis efficiatur.eaqjlibcrè'im« petrari et cöferri pofsint Diftribflanf nero predidi frudus in fabricas ccclcfiarü, uelpauperficlccmofinas, utin flido allcgato capitulo percenfetur: fit Si huius nepharq fccleris, ciusqj pcenæ métio in cêtefimo fexto articulo criminalis conftii-tutionisDiui Caroli C^iinti Imp. Item in praxi criminaîi dodifsimi Si clarifsimi uiriDIodoci DamhcudeniBrugcnfis,capitcfexagefimo primo,de crimineli^æ Maieftatisdiuinæ,pcraliquotfona.IréapudD.IoannêBernardûDiaz de Luco* Hifpanum,infua pradica criminali canonica,capitecentefimo tertio, Et in (^n-filio48. D.Nicolai, domini lacobi dcMontclbaro,ubi ait blafphetwam effè,di» ccreltaWcè,Non la potriafar dio. Itern D. Petrus Follerius de fando Scuerin‘o,in fuapraxi ccnfuali,folio jS Scd hæchadenus. VeTifsimumautem eftafq; cCrtifsi» jnumjDeüfeucrèacgrailiterpunircimpiosamp;blafphemosjUtfupra didum eft, üc Impi-

48 POLITIAE IMPERIAUX CONSTITVTIO, ficImpiusoccubuitgclidisMaxentiusundis,putribusHcrodcslendibus efcafu* icPerficalulianumbiafphemum ficapercmit,conftnfto panasCommodusore dedit.Mcrfit 8C in tumidas cæcum Pharaona fub undas, licut SC tu iufta cardsPhi liftc ca dis: llia blafphemis rumpantur ut ipfa Tyrannis gt;nbsp;Vt ludæ tandem defmat ifte furor.Tartara blafphcmos,crudelcs tartara Reges accipientjuftos ccelica re-gnamanent- Porro tempore luliani Imperatoris blafphemiiamfupràmemo/ rati,prarfedus quidam,homo prophanus amp;audax, qui, ut princepsfuus palam pcrhiberiuolcbat hollis filrj Dei Domini noftriIcfuChrifti,fpoliabattcmplum Antiochi» in Syria,iullu Imperatoris fui. Cùm autempq gubernatores Ecclcfiar pctcrentfupphccs,nepeciuna, quaminiftriEcclefiæ, amp;nbsp;multi miferi ciuesalen-di crant,auferrctur,Prarfcdus multa contumelicrfèaduerfus Chriftum loquutus, urina confpergitArarn. Statimautem exportatisthcfauris, morbo opprclTus dl, in quo intdlinisinfra cffufis, excrementum non deorfum,fedfurfum per gulam amp;nbsp;os emifit, ut admonerctur, quales fordes anteà per os edidiffet, cùm horrendas blafphcmias contra hlium Dei dixit. Exemplum admonet omnes»ne dicant blafphemias. Hocautemfingulare genuspcenæ meminerintomnes blafphemi. amp;nbsp;feadfuefaciant finguli,ut uera animi reuerentia Deum,eiusq; hlium amp;nbsp;uerbum colantSCampIedantur.Zóphonia: 2. inquit Dominus; Audiui probrumMoab, amp;nbsp;blafphemias hliorum Ammon,quarieccruntinpopulum mcum, grandiaqj, quarlocuti funt fuper terminaseorum. Proptereiuiuoego, dicit Dominus exg^eiruum Ifraelis, quod Moab futurus erit ut Sodoma, amp;nbsp;hlq Ammon ut Go* morrha,reliquia:urticarü, SCfofTçfalisuallitaslÿ perpétua.Etetiamnoftro tem* poreagitataquæftio,Anpoteftas politica debcathærcticos,controuerfia rité co gnita,Ä poftpiamadmonitionempcrtinacitcr blafphemanres, èmedio tollere, aut capital! fupplicio adheere? De qua quarftione recens certamen ortum eft» poftquamSeruetus, qui Samolàteniuenenürenouauit,amp;aliapeftifera dogma* ta fparfit,capitali fupplicio adfcAus eft ab honefto Senatu in urb e Geneua. ^e* fcitur autem, cur quifquam in tanto fcekre iudicem efte uclit clementem,nifipu-tctforfanprauisingenr)sconccdcndam dTcIiccntiaminfinitam maledicêdiDco. Scd aduerfarq tarnen fubtilitcr difputant,non effe armandoshac poteftate Ma# giftratuspoliticos, quiapofteàabufifint exemple Tyranniaduerfusredèfenti# entes,ficutinplcrifqjhacætatccompertum eft, quiinterfecerunthocprétexta homincshoneftosamp;pios.finceramÈuangclicamdodrinamampledentes.Quf peruerfitasamp;atrocitasTyrannoruminpiosamp; quietos , uelut naud quaquam approbandaeft. itaquoq;legitimusMagiftratus,ccucuftoslegumamp;Decalogi, debetpunirc blafphemos,m^edicos,penuros, Magos amp;nbsp;Anabaptiftas : qui non obfeurè fignihcant qualcsludos, qualcs fadiones ament, qualiaq; monftra alant. Neceffe enigiturà Magiftratu prohiberi, tollicp blafphemos, periuroî, magos, amp;malefadores.SuntÂinterblafphcmos,quiDcum,eiuscphliumamp;AÓyöf, ut Iudari,exeft-antur, acidolorficulÂm nolfequuntur tantum,fed amp;pcrtinacitcr defendunt: contra quos ipfa ftx quoq;pugnat, quæ, ut Paulus inquit, imphs» prophanis, idoIatris.SC malefa doribus polita eft:ubi certè blafphemos, ludæos, amp;nbsp;fimiles complediturPaulus. Ferunt Scruetum hæreticum,cùm ad fupplicium duccretur,iuflum effeinuocarehliumDci,DominumnoftrumIefum Chriftum, his uerbis : O hli Dei lefu Chriftc,mifcrer^ enfed n oluilTe. Tanta cnim fuit dus pertinaciain blafphemia, quanta etiam hodice#Iud»orum amp;nbsp;Tu rear uni, qui no inuocantDeum æternum pattern hlnmifsi,amp;cAiftitutimediatoriSjimô media-toremipfum hlium Dei contumelia afficiunt, amp;nbsp;fie ruunt magis in blafphemias acothurnDei, Quia Deus patercceIcftisfinehliomcdiatorc,quemrcrjciuntS^ byfphemantludæiamp;Turcar,nonuerèagnofcitur,necuerèinuocatur, ficutin-quitChriftus;Nemouenitadpatrcm,nin per mc.Item:Ncmo nouitpatrcni.ni# nh4ius,EtPauIus:Pcrhunchabemusaccdrumadpatrcm.Rom.s. Neepetuntin nomine Gèrifti mediatoris, feu h de in Chriftum; quæ difeernit inter precantes» ludæos amp;Turcas,Hypocritas, SC omneshabentes malam confeientiam^iSC inter Mcré Chriftianos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

De

INTERPRETE D- IVSTINO GOB. GOA. 49

De blafphemiis amp;nbsp;execrationibus prohibitis ac puniendis,agit deinceps Imperatornorterinliacpoliriæconftitutionecap. 2.?. amp;nbsp;4. fatisprolixeaclucu-Icnter.Qucmadmodiim SCin conftitutioncpublicorum amp;nbsp;criininaliumiudicio» rum,articulo io6.quem brcuiiHicaudario explicauimus. Si quis tarnen de tanto læfæ Maieftatis diuinarncfario crimine uidere pluradcfiderar, uideat caput ^i, Enchiridij rerum criminalium clarifsimiamp;dodifsimiuiriD. lodoci Damhcugt; deri Brugcnfis,p er multas pageUas. f

In Caput (j^uititum Polittte Diui Caroli 1^, ^nnotationes DoH^ lujltni Gohlen,

MPERATOR nofter uult Si mandaten milires,-fiuefint y^j^^^j^ équités feu pedites,malcdicos Si blafphemos orauiter ac feuereanimaduertendumelle, adeoqjeaspcenasinforinu ... . lam iuramenti compleitij quæfoletillisantemilitiamab T*// ”, ImpcratoreSi duce eorumproponipalamacprælegi, ne ^^. .^^^^^ quisignorantiamfortcpræt^Areautcaufaripofsit. For» mulaautr eiufmodiarticulorfiferètalis eft,qui è Catalogo t^^ pnmùmrecêfentur,deinde iureiurädo à fmgulis pralrito F firmantur,exmoremilirari prins deleduhabito.Inprimisiurant Cæfareæ Maie- . ƒ ftatis damna cauturos ac prohibituros effe, eiusqjcommoda Si utilitatesTefe ’”*”**^.° ’ promoturos.Sccundóiurantillius CæfareæMaicüatisloco Si nomine, illuftrif- ‘''W^i fimoPrincipiDuci EricoBrunfuigenfi SiLuneburgcnfi,tanquamfuoprxcipuo ^°S^^^^= CommilTario,acDuci exercitus,obfequuturosacminiftraturos,atq;in omnibus ”5*’**’J’*‘^* panruros,acnihil rccufaturos ucl denegaturosfcfe,fiuc in acie cum bofte confli- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^*

gendum pugnandiimue,8i murosincurrendum fit,autuigilandum,uclin caftris ^l’^^.?lt;f ut decet,manendum,obedicntiampræftituros,ita ut par ertæquumqj bonos re- 9“^’? '”'* dosépmilitespræftare.Tertio iurant,quód nullam profedioncmin Siaduerfus hoftesdetrcdabütuclrecufabunfautnó difcedantabfquuftuuelmandaroillu-’'“”'’“”’’ ftrifsimiprincipis,auteiuslocumtenentisfeulegati. Quarto iurant,quôdmino-ribusetiampræfedismilitum, feu capitaneis,figniferisatq; duftoribus obcdire uelint,in uigilrjs obferuädis Si cuftodiendis in profecrionibus, in caftris,in ordie nibus,inacicbus,nullodempto,quodcunq;adrcm militarcm Siboneftatem fpe* ftet 8ipertineat,etiamftcapitaneus quifpia, uexillifer, antefignanus,uel duifor, aut alius miles minor aut maior,nonfub fuo figno aut uexillo militansaliquid infi» ferit Si præceperit,ei obfequatur,utfuo capitaneo,fignifero Si duifori. Quinto, iureiurandoadfirmabfit,afigno uel uexillo fe nö difceffurosTmein caftris,fiuein profe(ftione,aut cxpeditiöe,abfq;fuprcmi capitanei permifsione, ac uenia falua infcriorisquoq;prçfefti:nemo item affuminîb cum fuumfubponataTluigilias ex ordinead ipfum pertinentes, fiueisgrauis, fiu?leuisarmaturæ miles hr, quin unufquifqifuo loco Siordineipfeuigiliasferuet e»expediat,niftuehementeruagt; letudineaduerfapræpediaturacremoretur. Sexto iurabunt, nequisin caftris bombardisutatur,ac globos cpixidibus emittat, fed extra caftra : ncc cantu, nec clamore aut uociferatione in caftris. Ft fi quis iftaab alps exaudiat aut uidear, en placidisuerbis erudiatatque emftidet. Si ücró nonaudiuerit, domino militia: atq; exercitus,mediante fuo prafifito iuramcnto,indicctatqi dcnunciet.Scptimo iuraredebent,fiqucmlocum illuftrifsimusprinccps Siduxdefignauerit,utilico motu concitato,ad fignum Si ucxillumconcurrant: quifquisueroinfuacaßaut domicilio perftiterit,nifi ægrotusaut uulncratus cfret,ab co auferat milites quje* quid habet,ac ipfum domino militiætradant. Odauô,iureiurandoadferetis,fi illuftrifsimus princeps oppida autarces, territoria aut uillas rccipiet coafta*in-cendq minis.autalnsmodis fibiuifis,utnon obturbetis cum,aut impadiatisucr-bisautftdis,fed quicquid condixerit, non remoremini, quin obferuetis ipfi, medio ueftro iuramento atq; corporali pcena. Nono iurctis,quód fi illuftrifsi-mus princeps emicates,oppida autarces,territoria feu uillas dcuicerit,autpr»daï

5» POLITIAE IMPERIAL!? CONSTITVTIO, fubieceriLquouis modo uoluerit,uel communi prædæ uel cohortali denundan-doautfubqeiendo exfuo arbitratu,eipareans amp;nbsp;obfecundetis,ad maiora incotit moda 8cdamnauitanda. Si quisetiamfiuemagnum fiueparuum quiequamab» Itulcrituelauexerit,fineprincipispermifsione aebona uenia, ei aufereturquic* quidhabet, ac corporali pcena afficiatur atq; pledatur. Decimó, luramenro adfirmetis, nullas fadionesaurconuenncula facereaut ftruere uelle,autTrum«’ marum uerberatores ad hoe muficæ genus fonare,aut clafsica canere cogere fiue compcllcrefineprincipisautfuilocfitenentis ueladuocatipermifsione. Vnde* cimó iurabuntgt;forumliberum teuere,etomnescommeatumac uictualiaaduehé tes tueriacdcfcndere,nec quid uendere ante caftra,fubpcenaluramcntipræiHti, et corporisafflidfione. Sic amp;nbsp;iurabunt,Ecclefias,Monafteria amp;facrasædes,ira iitfunt.tueriS^ nôlædere,nec dehoneftare,nifi hohes ex illis fe muniant atqjde* fendant.

Iurabuntquoq;puerperas,uiduas,pupillos,facerdotcs,amp;aliashoneftas uirgi nes,pucllas,à marronas tutas 8i. illæfasfore.fub periurrj et capitis pcena-Item lu rabitis,fi quisaudierit criminariDeumautblafphcmare,autÂIatrêeius.eumdei» feretisapud principeminilitiæ,autpræfe(hum,amp;puniatur promerito amp;nbsp;condi* gna pcena.lurabitis irê,ne •ompotetisfupra quàm quifqjferreac tolerarc pofsit, cümpcrimmoderatas comp5tationcs,crapulam Si. ebrietatem pleriq; homines in contemptum, ignominiam amp;nbsp;negligentiam illabantur atq; deueniSr. lurabitis etiam.quódncmo ueftrum exueteriliuorc, odioautfimultationc,dumfub prin cif?c militetis.quacunq; occafione faflumfueritfeu contigerit, uindicet auc uL cifcaTur,quinpotius conquiefcat omni eo temporc,acintcrcidat. Qiiód fiucro accidcritrescaufaq^fub principisgubernatione, earn controuerfiam feulitëfc* dabitaccomponetexæquo prjnceps. lurcris quoq;,fi manipulos, cohortes, partes autfau:ionesuideritis,utpaceminterponatisaciubcatis: qui au tem illam feruarenolucrint, cosoccidatisabfq; medio. Item lurabitis, quemadmodmin nunciftotcmporeapudprincipem hunc militiæ cernitis amp;nbsp;habetis c^iraneos, præfeétos,figniferos,etdu(flores exiftentcs,eosuosnon mutaturos elle, fed eos princepsmilitiæconftituendiaedeponendihabeatpotehatem. Cæterùmiura-bitis,locumfemper uos daturos die equitibus,unà cum fuis armis 8C equis, ec ubicunqjcommeatus 5C uidualia haberi pofsinr,etiam apud hohes,neutiquam impediruros. lurent etiam illuhrifsimo principimilitiæSCexercitus,priniori-bus amp;nbsp;capitaneis iusfuumpermihurosac præbituros effe. Item lurent quoq; aliospluresarticulos nonin fpeciepræferiptos, SCad bonos milites pertinent tes,fe obfcruare uelle, nullis exceptis. Et fi quifquam in murorum incurfu, autinpugna amp;nbsp;conflidu cum hohibus retrocedere uel in fugam fe darc uel uertere uellet, eumproximus quifq;,uiiuiamentipræhiti, confodatamp; oeeïdat*

Tales»ticuliSi formulæ pofîunt pleres aut pauciores,pro conditione SC qualitate rei bellies amp;militarii,ab expertis amp;nbsp;prudentibusimpcratoribus, prin cipibus 5Cducibusconhituiaiq;præfcribi. Needubium ch, quin multó plures bispafsimapud principes iuhs militiæ ueteris reperiantur, qus tarnen fcrèac propemodum cum prsdidis Diui Maximiliani,primi dus nominis, Roma^ ni amp;nbsp;Gcrmanici,immortalislmpcratoris,é3rmulaamp; articulis in candem reci-duntfententiam. Hosautemiam obiterlucrtferrelibuit, utSCmemoriam tan* tl principisrepetcrem, SChonehorum morum Weterum Germanorum,legitimï belli,iuhsqj amp;nbsp;laudatsmilitie prscepta iurdurando adferendaSCconfirman-da,rftdlbus ante oculosponercm:uelutVlyfsisfilloTclemacho,mater Penelope patrisuirtutes artesqj in memoriam ad imitationem reuocat,ad maritum fcri-bÄis:Ehtibi,fitqjprccor,natus,quimollibus annis Inpatrias artes erudiendus craj^ Etpius Aeneasapud Virgilium aitad filium fuum lulum;Difccpueruir* tutem exn^, uerumqjlaboremTortuna exalqsSichodie diuilmpcratorisMaxi miliani primi,nepotes Si pronepotes,DiuusMaximilianusfecundus,C^farno-«’ her Auguhifsimus,Ferdinand« fecundus,Carolus fextus,Robcrtus amp;nbsp;Ernehus Archiduccs AuhriîÇjàfuis progenitoribus laudatifsimis uirtutum omnium^ exempla

INTERPRETED. IVSTINO GOB. GOA. $f exempla honeftifsima plurima domi forisqj, pacismilitiæcp chrißima ha b ent» qiiæfequûamp;ad poßeritatempropagarepoterunt.

Cæcerùmferuiillimilitum, calones alixæ.quos Græci ö-xem^ojow, ex eo quôd ligneas dauas gerebant, uocant,uilihimum amp;nbsp;uanifsimum genus ho-tninuin, non folùm calumnqs, mendaerjs, fiirtis SC rapinis, arq; omnisgeneris uitqs amp;nbsp;fcelcribus,uerùm etiam p eriuriis,deicrationibus,execrarionibus amp;nbsp;blaf-phemiisin Deum 8C homines propenfifsimum; hîc circa finem huius capitis à Diuo Impcratorc Caroio notantur, ac pcena capitali corripi iubentur, blaf-phemiæ crimincobnoxiifontesqjcomperti. Hienimin cahris milinbus ligna portanr,aquamad eaftra ucl tentoria folcnt fcrrc,cxercitum, amp;nbsp;impedimenta, quæftus gratia extra ordinrfubTequuntur,furaces,uoraccsq,’ pkrumq; amp;uinofi, acpropterea,ut quidamputant,lixæàliguriendo appellath Perottusueroad* firrnatà cinere dici.HoratiustHiefe præcipitem tedo dedit, ille flagellis Ad mor tem Cïvfus,fugienshic decidit acrem Prædonum inturbam,dedit hiepro cor- Librot, Jsorenutfimos.Huncperminxeruntcalonês.Vbi interpres intercalones amp;nbsp;lixas Sermo.S4^ »oc difehmen facerc uidetur,ut illos militumminiftrosjiberos homines, hos tyraz^ ucroferuosproprioseorundem effe putet.Militesfuntucl équités, uclpcdites, diuerfisin acie nominibusdiftincri; militum cauf^fibri,tubicines,Iiticines,lixaf, caloncs.Decalonibusuerô Flauius Vegetius libro tertio reimilitaris fieferibit: Deniq;cx ipfis calonibus,(quosgalcarios uocant)idoneos ac peritos ufu lege* bant,quosnonampliusquàm ducentisfagittarqs, puerisqj præfeccrant. H^lt;ß uexilladabant, utfeirentad quæ figna d^cberent impedimenta eolligere. Scd propugnatorcsabimpcdimentislaxamentoaliquo diniduntur, neconftipatilae danturinprælio,ambulante exercitu. Vtlocorumuarictascuenerit, ita defen-fionisratio uariatur. Nam in campispatentibus équités magisfolcnt impugna repedites.atuerô inlocis fylucftribus uelmontofis, ucl paluftribus,pedenres ml§is formidandæ funt copiæ.

In Sextum capta poUtia Diui Caroli Q^inti,Explicatio Do^ éloris ItJlini Goblcri Goarini lurip confitti.

ICiam Cæfarnofter cnumcratrcsatqjperfonasfcrè,quas fuprà proximo capite quinto,in formula articulorum mi-litarium iurciurando quondam Diuusquoq; Maximilia-nus faluas,immuncs atq; priuilegia tas fore prçcep erat : quç ctiamhodieduminiufto bello nbsp;nbsp;ftrenua militia fandèae

fideliter obferueri oplt;*i tebat, atq; tueri: fed «ontrarium fæpccontingit,nonferuata«lifciplina aciurcmilitari,neq; iurciurando adpræfcriptosÿ-ticulospræftito,nempequü fa era loca,facræ ædes,Ecclcfiæ,templa,monafteria,propha

nanturacdedecorantur,'puerpcræ,uiduæ,pupilli,facerdotes,honeftæpuenæ,uir gines8lt; matronac offenduntur.aedthoneftantur, quummalcdiciturDco,filio eius,atq;hominibus,maximèab iiagurgitatione,crapula,tcmulentia, compotati onibusamp;cbrietatibusrefertis,â( onuftis;dcinde diras uoces Sôblafphcmiascuo tnentibus,uigilias8Ccuftodiasnegligentibus,necmurosnec ualla digne tuenti» bus,fæpcmagno cumpericulo totiusexercitus.Libet uero hîc comminifeiat re# citarelurifiurandumuctus honeftifsimum,quodin Attica quondamà ciuibus et militibus præftari folebat,uidelicer. Non faciam indigna facris armis, neq; æe-ferammeum manipularcm,cuicunq; in acie adiundus ero. Pugnabo autem |pro templis,SC pro diuinis ritibus,amp; folus amp;nbsp;in multitudine. Patriam noa détérioré efficiarr^cd meliorem quàmaccepi-Etfemperobtemperabomodefte rebus iudi catis,amp; legibus pofitis obteperabo,8lt;qs quas cowmuni confenfu deinceps po* pulus condet.Et fi quismutabit legcs,aut non obtempcrabit,non concedam-E-ro autem propugnator,6lt;folus,amp;inmultitudine, Et patriafacracolam. Dqfint

52 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, teftcs horum didorum. Illi olim fupplicio afficiebantunqui partem aliquam hu*, iusiufiurandi uiolarunt:nuncinDeum,acfilium eius, diuosqj Sibommesatro* citerpeccantibus, plerumque impunita conccduiiturdebfta amp;nbsp;crimiiia, etiamft prajclarèornnino amp;nbsp;grauitcr didumfit à difertifsimo Græcorum oratore De-mofthenejiihilualere ciuitatem,nili!lrnagiftratum,qui nemos non habetaducr^ fusfacinorofos,8lt; qui in malos homines nonanimaduertic, utfupraetiamme-minimus. Siintenimmaledida,uiolencia, amp;nbsp;publica lt;rimina,præfcrtim in eu* ftodienda Siferuandadifciplina militari,nonquidemper uulgum. aut quemli-betpriuatum, fedpublicogladiopermagillratumferiendaamp;; punienda. Sic enim præcepitMofi Deus, Deutcrono. cap. 17. Indices amp;Præfe(fîos (inquiens) conflitues in omnibusportis tuis,quas Dominus*Deus tuus dederit tibi,per fm-gulas tribus tuas, utiudicent populum iufto iudicio. Non declinabisiudicium, non agnofccs perfonam, necaccipies muncra, quia munera excaecant oculos fa^ piencum,amp; deprauant caufasiuftorurp. Quicquid iuftumebperfequeris, ut ui* uas,amp;porside2sterram,quam Dominus Deus tuus dabittibi. Et cap A. eodem libroloquiturMofcadomnem Ifrael trans lordanem, infolicudine campebri: NonuaIco folusnegotiaueftrafubinere, amp;nbsp;pondus amp;iurgia. Date ex uobis inlos fapientes,intenigentes ^giotos intribubusueftris,utponam cos uobis prin cipes.Tuncrefpondiftismihi(inquitMoifes)bonareseb,quâ uisfaccrc,ruliq^ de tribubus ueftrisuirosfapientes Si notos , amp;nbsp;conbitui eos principes,fcilicct,tri-bu»os Sc centuriones, amp;quinquagcnarios,acdecanos, Sepræfedos, utiudica-rent uos : Pratcepb^udicibus uebris, dicens ; Audite illos, Sc indicate cosinbè, fine ciuisfitillc, fmeperegrinus : non agnofcetisperfonasiniudicio : itaparuu audietisutmagnum ; nee reuereamini cuiufque perfonam, quia Dei indicium ^lb Quódfi difficileuifum uobisaliquid fuerit, referteadme, S^egoaudiam. Præcepiqj omnia quar facere deberetis. Cui fententiæ propemodum adbipnla« tur DiuusPaulus Apobolus, in Epibola ad Romanos, cap. n. inquiens : OiÄus animapotebatibus fupereminentibus fubdita fit. Non enim eb potebas,nifia Deo. Quæuerôfuntpotebates,àDeo ordinatatfunt.Itaquc quifquisrefibitpo* tebati, Dei ordinationi rebbit. Quiautem refjbunt,fibi ipfis iudieium accipient.-Nam principes non funtterroribenèagentibus, fed malèagentibus. Visautcin non timerepotebatem,quod bonum eb,facito.8lt;fcreslaudem ab illa. Dei enim miniber eb,tibiinbonum. Quódfifecerismalè,id quodmalum eb,timc. Non enim frubra gladium gebat.Nam Dei miniber ebgt;ultor adiram ei, qui quod ma* lum cb,fecerit. Ideo oportetefiefubditos,amp;c. Porróautemarticuliilli, SC to* ta res militaris, de qua Cæfarhîc commémorât, uiris 8c armis conbat. Viri,dux, amp;nbsp;milices,8C qui militum caufa. lnDuce,fcicntia,peritia,antoritas,fortunarequi* ritur ; In milite robnr,8c difciplina.Hi ucl equites,uel pédites, diuerfis in acie no-minibus di^indli:militü caufafabri, tubicincs,liticines,Iixf,calones. Arma, quibuS oppugnamur, aut defendimur,lftbæ, (Afpides, bombardi, clauæ,loricæ, caélî quibus uelferi|ur,uelpungi?ur, ueliacirur, Slt;àmaclianicis enduntur, SC finne atq; parancuradbellum.Intei^uæ etiamnaualia continentur,fcuta, pilæ, globi, harpagines, quæ bellis ad pugnas cominus amp;. eminus accommoda inbrumenta fabricantur :fcalæ, funes,anchoræ: In quogenerenaualinminbrumentorum 8C nauigiaipfacomprehenduntur,liburnæcranes,trircmes,biremosleues, barca: longæ, quibus Veneti utuntur :Itcin onerari#Sc actuanæ. Item pretoriapup* pis, de qua Lucanus in tertio : Celfioratcundi^Bruti pretoria puppis Verbe* rib.^nisagif molcmépprofundo Inuchit, Sd fummislonga petit arquoraremis. Ceterfiautchucad militiam tironumdclctlus,Slt; exercitatio,pofitio cabrorum, S(inunino:Inbruótio aciei,quæTadica Græci uocät,qualis eb orthia, fpa2ogegt; et coclembos,Slt;f phalanges uariæ,acdiphalangie,amphibomi,antibomi,peiibo* mi,t)mneobomi,ercrobomi,infl exe, incuruæ, ouaræ, lunaræ, laterculi robra, 8C alla idgenft oppugnatio, amp;nbsp;prop ugnatio, dequib. prarter Thucydidem, Po* IybirLPlutarchü,8lt;Liuium, etiSFlauius Vegetius,AcIianus, Modcbus, alp.Ex profeffo quoq; bratagemata ^fa SextusluliusFrontinus quatuor libris, quos pJimexLatio Gcrmanicètranftulimus, excquitur.

In Cap ut

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. $J

InCaputScptimumVolitiie DiuiCarohC^inti Jmperatoris, ^nnotadoncs Do^.Iußmi Gublcri Go^

arini lur^conjulti,

D motus excitandos,amp;publicar pacis turbationê, prions busannis, fæpe quumpeditum turn cquitum,concurfus pafsim, Slt;conuenticula,tacitis ac difsimulatis corum do# minisuel ducibus.fada funt. Hinc data cft occafiohuic conftiturtonijUtciufmodigraflaturæinRegno Germania: aliquo modo obuiaretur. Nam quantum mali agricolis et damniin pluribuslocis abillisuagantium militum co-hortibus datum fit,quantumincommodi, amp;nbsp;expenfarum atq;ncgocii,principibus,ciuitatibus S^ oppidis nonnullis

facefferint erronesilli, didupropemodum eft incredibile, necomnia fatis ullo fermonc cxplicaripoterunt,apudillos,quiremipfam ignorant nee uiderunt. Quart tune necedarium erat,iftorum uagantium S?palantum erronum cauia fæpe conuentus amp;nbsp;Comicia agere,ac illud malum aduerfum confultarc,atq; cou ftituerc,nc in immenfam Reipublicæ totius p ernicië excrefceret, ac uniuerfo lm* pcrio exitiumadferret.Pofteaquamautem magnisfumptibusprincipum, m^i* ftratuum, amp;populorum atq; iniuria uulgi.res ipfa docuit, cas fadioncs patriae regnoqjGermaniæpeftifcras SC cxitiofas effe, nimirumfi eiufmodi furumgrega les manipulihincinde difcurrendo graflarentur 5C tolcrarcntur,cùm noniuftam militiamaliquamprærexerepofTcnb necheros dominófue aut duces fuos pro-fitcrentur.quin óimanifcftè palamqj miferam plçbem in pagis uillis^ uulgum SCd§ricoIasomnifaria iniuria atq;malitiaaffligèrent, interdum etiam trucida-rent,6Cquicquid habebant furarentur 8Caufcrrcnt,contraius, phas, æquumqj, imó Slt;publicèfancitâ CæfareæMaieftatis pronunciatam, promulgatam, amp;de-daratam pacificationem.contraquoqjproximis Comieqs Vormatiæ emiffum mandatum atq; cdidum,tot tantaqj damna amp;nbsp;difpendiauifadoqj inferendo. Qi.iaproptcrRcxincIytusDaniæ,Elcdores quidam,principes amp;nbsp;flatus imperij, adiundisnonnullis aliisEledoribusprincipibuSjeorum'qjconfiliariisamp;legatis, ex Cæfareæ Maieflatis iuflu mandatocrsac pro publics pacis conferuatione dili* gentermatureqj delibcrando perpenderunt, atq; in animum reuocarunt non modofuum officium,quodfe,utprincipespiosac magiflratus,dcccat,amp;Deo 0« ptimo maximo præftarc teneantur amp;: dcbeant,ueriimetiam quód ipfamet nccef iitas cogat 8^ urgcat debitam amp;nbsp;opportunam in huiufmodi difficultatibus et periculiscuramfufciperejamp;prsflarcopcramopemtplaborantipatris.talem qui dcm.utgrcgaliumconcurrentium milifüm,amp;Wnerccnariarum copiar8m,tam pc deflrium quàm equeflrium graflaturæ,quantum fitri pofsit,occurratur,amp;exter* norumhoflium incurfusamp;impetusreprimantur,^*^gcnspopulusqj noflcr, a* deot^mifers plebes,agricolf amp;nbsp;coloniab inteflinis bellis in facro Romanoim* pcrio,in^primis Germanica nationetueatur,dcfendatur amp;nbsp;cöferuerur. In eum ^iturfinemfspemulrumq} cogitatuAatq; deliberatum cfl, utileiuxtàac nccef* fariumuideri, concionematq; coAientum fore,hocloco Hannobne proximis Calcndis Martij,ad agendum,trfdandum amp;nbsp;conflituendum, quibus uqs, quo modo,padoqjtalibus uetitis amp;prohibitis concurfionibusgrcgaliumac uag^n* tium palantumqj militum conucnticitlis amp;nbsp;attentationibus illicitis, adibusqj pacifragis,protuitione SCdefenfioneac falutepatriæ,obuiandum amp;nbsp;rcfiflem^ fit.inquam dcliberationcmacconfultationem,alii quoq; principes ac ftatusab* fentes,quorum prouinciæ amp;nbsp;regiones, populicpfubicdi,ab illis uagabundis fr-ronibus,condudorum fuorum nomina occultantibus ac difsimulai«ibus, nee palamp»fitcntibus,infcftantur,aciibiillasfuas fadiones, conciliabula amp;nbsp;con-ucnticula habeantac congregate folêt. confcribanftir amp;nbsp;accerfantur- In quo qui-dem coetuacconuocationeinclytiamp;ferenifsimi RegisDaniæ,principumElcdo xum,aliorumc5^’principum,Comitum8lt;Staiutumconfiliarii amp;lcgati præfentes

54 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO,

diiSam caufam gregalium amp;nbsp;uagantium aerxoTrät' kp« ccxaffay«»' 7rt^vÏi hî^ h'-' Truili tradaucrunt, perpcndenres quemuis priiicipem ac Magiftratum dccere nonfolùm, cicy laudi dari, fed ctiam ex officio fuo quenque teneri acobligari» acrirer obtuen arqueinfpiccre, ut pax communis, honeftas publica, ^ laïus patriætueaturacdcfendarur, quo item prouinciæ , regiones, eines amp;nbsp;populi fubieLli, plebes , agricole amp;nbsp;coloni in huiufmodi difficultatibus amp;nbsp;periculiSr jncolumescuffodianturacconferuentur. (^óueroid rediüs fiat arque eue* mat , nee per concurfus uagantium militum,ac eorumuiolentias,paxpublica conturbetur, aur eucrtatur, uifumeft è re communi ac ufui utilitatiqj fore, ut fequenti tenorearticuli quidam conftituanyrr,ad aucrtenda Slt; minuenda illagrauifsima onera, impendiaamp; damna , quæper currentes illos uagantes gregalesmilites, principibus, magiffratibus, populo Slt;fubicdis inuchuntur, atque conuenticula præpediantur . Quod fi uerô præter iultam adhibitam operamà capto non defiffant, nec abeant, ratio ineunda eff, quomodo dif-fipenturacdepellantur. Idcircouifum eff profore, utRex Daniaï,Êleflorcs, Principes, Comités amp;nbsp;Ciuitateshuius fententiæatque concordiæ, per ipforum prouincias, regiones, diyones , terras, Magiftratus amp;nbsp;territoria acrirer man* dcntatqueedicant,publicè denunciandoacaffigendo, ne quifquamfubiedo* rum ipforum ralibus crronibus feadiungat, uel immifceat: mulró minus eorum dudboribusadhæreat,aut commeatum,pabulaue fubminiftret, o pmi* uè*aliquamfcrat, fub panis fradæ pacificationis in Cæfarcaf ac Regiæ Maie* ffatismandatis 8C edict is comprehenfis , aduerfus eiufmodi gregales concurrentes uagantesq; milites, tam equeftres quampedeftres eonnitutis 8lt;irroga* ris in proximè Vuormacenfibus Comitfis publicatis . Nec quifquam item fubietflorum, citra Magiffratus fui aflenfum 8iautoritärem feinferuitium uel minifferium quodquam dcfbel mancipet,fub fimili graui pana arquepuni-tionefeumulaatione, quemadmodum 8C contra illos»quiadtempusaliquod excurrunt ac emanent, obfcruetur ex formula feu notula edidi uclmandati, uidelicet iuxta cuiufque Status amp;nbsp;regionis conditionem,ad quamilla extenden# dafunt amp;nbsp;ordinanda, publicandaq^\

. Cæterum quoque Status oinnes Si fingulihuius concordiæ amp;unionisdiligenter aduerrant amp;nbsp;inquirant in concitatores amp;nbsp;primarios dudores talium mercenariarumcopiarum, tampedeftriumquamequeftrium, acalteralterum certifiect, in cuius territorio uel regione fc occultant, utconquirantur 8C ap--prehendantur, de fuopropofito amp;conatu interrogentur, ac tenore Cæfarev Si RegiæMaieftatis edidorüSi mandatorum,uelaliasiuxtaftatum Si conditio-nern, uel fada geftaq; eorum plcdantur, neculliparcatur, ita,ui?aliis cedarin cxemplungt;SCcautelam,ab eiufmt^i’deli^isfadiscpabftincndi Si cauendi. Qvio etiamminoridifcrimineatq;^riculoaducrfum talcs cociratores Si codudores procedatur,dcbctac poteft ^uilibet Status, uimandatorum Si cdiedorum,ac fub titulototius huius unionisatqucconcordiæillosuagantium Si concurrenrium erronumeô citator es Si condudoresperfequiac punire. Voluntitemac debent didæ unionis confortes omnes Si fingul^ nimirum quifque fuo loco Siinfua ditione ac territorio , in confinibus terra myiqj profpicere. Si aduertere ac* curatèac’diligenter, ne quis concurfus militugi feu mercenariarum cohortium feu pedeftrium feu equeftriumfiat fcratdruc , abfquepaffagris uel dimifforfis fch»dis,quin potiusinterrogentur, quy profeduri fint, a quæ fint eorum molimina, quiconarus ? quo rencantiter f Si iuxta conditionem caulk rerumep cff'cumffantias,Sirefponfaipforum,exmeritisapprchcndantur Sicorripiantur, utyquü eft.autfi qua forte fp es fcruitfi oblata eff. Si in unionis acconforrift dam numarq;(Lfpendium miliiperperàm patrârunt,caurionc ctfecuriratepræftira,ct quod porro à concurfu Si conuenticulis eiufmodi defiftant, fidem faciant, ac rétro dimittantur. Si ^im uerô milites inuitis pratfedis Si Officia ris locorum , aut Magiffraru, uel etiam fubiedis, tranfire ucllent , confeftim ad Campant fonitum perfequamur Si puniantur, Quô pi vu etiam col-luuies'

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. ' 5^ luuiesillaconcurrentium militum clam palamq5euitetiiramp; caueatur, quifque unionisconforsfeuadhaerens, ficubi fama udrumor fit, autfufpicio congre-gationis feu concurfus exoriturdn fua ditione uel diftridu uel territorio, contra cos, iuxtaqualitatcm rerum amp;nbsp;caufeinfequendo amp;nbsp;populando aduerfum tales fufpedos , ubideprehenfifuerint, pcena , utdidumeft , ufurpetur. Verùm autemnonea, quaefupràferiptafunt,omniadiligenter difpofita, SC acriter exe* cuta fucrint, quemadmodum uniti Status SC coniuncli, bona fideac fideliter præftareuoluntacdebent,fperandum utiq; crit,per eapacifradores,uagantcs ^palantesjconcurrcntcs SC mercenarias copias, tam pedeftres, quatn equeltres, rcprcflumiriatquedepelli, SC exfisfequentia damna Slt; incommo da, difficulca-» tes amp;pericula de cicero auerti^tq; caueri.

Quód fi ucro contra adhibitam induftriam, diligentiam 5C prouifionem quifquamolitusconatusqj fucrit, concurfum gregalium uagantium, Slt;merce-* ji3riarurtFcohortium,feu copiarum, tam pedefirium, quam equefirium,conci-tareuel congregate, extunequidemStatus noftræunionisatqjconiundionis, uolunt ac debent fubiedfos fibi, atque etiam uafallosfuos auocarc,fub pœna amp;amifsionc corporis , amp;nbsp;return fuarum. At](jtÄotusamp; concurfusuelcon# gregatioinlocisacterrishorum fratumn obonaturatq; contingat,idhaud qui-dem Status ille ferat uelfuftincat,fed in contincnti uerare ac prohibere deberat-que reprimere, attentatores etiam amp;nbsp;fadores debitis pceuis ex præferipto P4O-mulgatorfi edidorü afficiat,corripiarq; Quód fi Status is dcbilior effet,quàm ut abfqjdifficulratcid amp;pcriculo cfficerepolTet,extunc confcribatSCaduocetuicM liiores Circi,acuniouis cöiundos(ut infrafequetur) ad opeinfuppetiasépferea das : illi quoq;,uelut Cæfarea ac Regia edidaatq; mandata perhibentatqueprat# fcribunt, confeftim ocyusq;præfto paratiqjadfint,^ fuoauxilio temerarias illas co^as frangantatq;difpcllant. Cumépautêpetpenfumfit,multoseffe, Deibel nignitate. Status, quofdam etiamtemotiotcs,acmoramforcpcriculofam,fià remotioribus Statibusauxiliumad reprefsionem concurrentium gregalium exa pedandum fucrit : Ad hæc, initio concurfus tam uilis ac modieus ed e polfet, ue adabigendumcostotiusunionisacordinisopenonforctnecelfe, quapropter Status m tres Gircos, uidelicct, in fuperioris oC inférions Saxoniæ,amp; Vuefipha« Üæ partiti funt, quemadmodum difcriminatim, circa finem huius fcripti feu re-cenusnotantut. Vbi ergo inunius Statusprouincia, aucditione,feu territorio, concurfus ciufmodi auc congregatio oborirctur atq; contingeret, aut idem ab alqs gregalium uagantium mintum copfis in alia regione uel ditione forfaii cumulatis amp;nbsp;coaceruatis obrucretur, nee Status is folus refiftere, nee talem tan* tumqjgrafratorumimpetumrepnmerepofTct.alios exindeftatusfui Circi eon-fcribatamp;aduocet, quirnox 8lt;feftinanterauxilioueniant mittantue^ necquam inoramnedere,dilationémuc quærefe debtnt,^iuealius alium expedare: nee quidquam fimultatis , contentionis , difsidfj , uel litis aduerfus cundem fta-tum prætenderc, qua impediri aut remorari pofPft. Si qua etiam totius Circi auxilio non foret opus, poteritis, qui opus habet,pattern petere,neStatus inutilibusimpenfisgrauentur,fedm^isrcleuentur.

Vbiautem auxilia tota aut ja^rs corum aduencrir,acroboris tantiwn adfuc* rit, ut fpes fit, concurfum funai, fugariqj aut difsipari, ex tune debent il los, etiamfi nonnullorumauxilia necdutrffiduenerintaggredi.amp;audadtrfortiy^rqj contra coshoftes, perduellioncs, ^cifragos ,ac perditores terrarum amp;nbsp;ho* minum ui,fadoq5 procedere.Quum autem fufi fuganeç fuerintjneodem a c alis Circis, ubicunque extiterint, perfcquantur, in limitibus , uqs SC itineribus conquirantur,8^ ad pceiiam adigantur.Quód fi nero Statusquifpiam ad inftr-pellationem 8^ requifitionem eius, cui auxilio uenire oportuit, no#fupperias o^émuAulerit,circi prefedo id ac capitifignficctur, utab eo uocef aut compel* IatPrefedusautc,feuprinceps circi,cuiferuturauxilia,quolibct tépore, expertu

E 4

5é POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO,

militem unàcumauxiliismittcre, ut idem fimul eins Status, in cuius ditione feu territorio uel diftridu colluuies illa,feuconcurfusfaâ:us eft,officiatis, mandata» nis Si militibus praffit,aciem dirigat amp;nbsp;exercitum regat, ac res ea militaris quanto redius 5^ minori difpendio expediatur amp;nbsp;exequatur. Status quoqueis, qui auxilia , ruppetiast^ expetit, iuftam uim fuorum equitum panter amp;nbsp;peditum addat,armaturam item tormentorum a?quam,cum omnibusattinentii$,fuis im* pendiisamp; apparatu commeatuqj in campum expediat, ad necefsitatem prat» didam ufuiutilitatiqjfuturam.Aft ficoncurfusexunius Status regioneinaliam, pofteaquamauxiliapoüulata fuiiïent,difcedat,ambo, qui amp;auxiliapoftularir, amp;nbsp;qui,in cuius ditione ac diftridufeu territorjo concurfusdifsipatuseiïct,ex penfas illas amp;nbsp;impendia, quæ ad tormenta campi conferenda runt,atqualiter præftare ac ferre. Is quoque,ècuiusditione acterra , feu diftridu,colluuies 111agregalium graffatorum abierit, tantum opem ferret alter, in cuius terram granatifunt,fuamuim,roburqj,utdidumcft,adhibeat. Quod fi i^ero con-curfus amp;nbsp;congregatio militumillorum uagantium tanta ui ac robore ingruc» ret ,tantaq^uiolentiaimmineret,utnonpoiTet unius circipræfidio atq;auxilio, abfqj fingularimagnoqjdifcriminc, amp;nbsp;graui pcriculo damnoq;,amoucriatquc rcpelli,poterit ex tune Circi JDominusoi caput, aut locum tenens, feu manda-tarius eius, quem apud fuum indicium habet, unà cum grauato ftatu,alios ftatus proximiuicini, adeoqj etiamtertii Circiinterpellarcarqucrcquircre, qqj rc-pc»tèacmaturèfuaauxiliaequeftriaiuxtaacpcdeflria,adlocumdeputatum eer» turamittant, necalteraltcrum expedarc debet, quinimó tamuclocitcrquifquc fe fuosqj exhibeat, quemadmodum fibi ipfcin necefsitateuelitac cupiat fieri. At* quiauxiliatriumcirculorü,ficubifortèfuerint debiliora minusepefficacia, qua: neccfsitatipoftulantecommodo opportunoqjloco,abfquemora, compareât,à Domino Circi, cuiusid necefsitasexigit.dclibcraturi, quomodores ca porr^fit inftitucnda,fufcipicnda'^,qu0 grauaminijfti obuietur,occurraturlt;y,adcolt;ÿ eti# ammedeatur.

Accideret uerô, ut concurfus 5Ccongregatio copiarum uagantium, ex uno Circornaliumcompellercntur,cx tuncquidemStatus,quiin expeditione effent, fequantur, amp;nbsp;Status illius Circi,in quem concurfus fa dus erat, immediate, amp;nbsp;ut Gratci dicunt,7r«çà;(fiÿx«,atque confeftimaditcr 8C expeditioncm accingantur, ad præueniendum concurfum amp;nbsp;colluuiem illam fadiofarfi cohortium,ac remo randum, donccfubfequcntcsturmæappropcrent,amp; fimullundi ui forteseg cf-fedihoftcsadoriantur,fundcrcfugarccppofsint. Siueró concurrensagmen, SC colluuies illa in alias terras territoruue eius , qui non huiusligæuel unionisfit, profugerct,pcrfequaturilla,amp;agatur,quemadmodumhorum Statuumacmilitia? principibus amp;nbsp;dudoribus expedite confultumcy uidebitur exnccefsitate SC utilitatefoje. Nulliusautcminduftria: ^tqucdiligcntiatincareparcent, quo congregatacuagantium copi^infequantur, apprchendanturSCfundantur,auc difsipentur. QuifqueuerôStatuumfuosmilitesquatuordecim diebus,fimul atq;tcrrameius,quiauxilium^xpetiuit,attigerit,fuis impendfisalat. Quid au-temporrofiat, filongiusin cxpeditioncfucrint, de ear ein Comités Circcnfi# busconfultabituracffatuetur. *

Siueró Status,ciuslt;p fubicdi,co nomine, qpóduagantibus co p fis feu mili-tibusimpcdimcnto,ac remora: fuiffent,puniuiffcntautrcpuliffent,oppugnarc* tur,gut minis pulfarctur, talifmodi hoftibjk amp;nbsp;minatoribus ab omnibus Stati-bus huius unionisSCliga:,accuratè diligcntcrep obuictur,ut ccu temcrarfi pacifra d«rcs SCperduellioncsadpccnam adigantur 8C plcdantur-Experientia quoque faepenumerô compcrtumcft,quôd milites dominum, cuius rescaufaq^ non fuit, noftinauerint, fieq^ falfafpccieatqueprartcxtu concurfum amp;nbsp;congregationem feccrint, A pofteain damnum SC difpcndium ditionum populorumip oerrexe-rint. Quocirca àStatibushmus unionis feu concordia:, deincepsnullis eiuf-modi militia? lireris fidcs adhibenda crit,aut homines conuocandi, aut comme-andi uenkdanda» nifi dominus» cui coUiguntur milites, ad Statum ilium.

INTERPRETE D- IVSTINO GOB. GOA. $7 à quo dimittendi runt,fcribat,amp; caucar, cos milites quandiu iundi,aut fub hgno atqueucxillo fuerinr, a duerfumhuinsunionis flatus non ufurpentur,neq;Jimu* lata aut clandeftina Praxialiqua uulgusabducatur , atq; condudorcs eó citius deprehendantur . Status item finguli in fuis terris ac ditionibus curam gerant, prouifionemqjfaciant,utcaupones amp;nbsp;tabernarq.hofpitesitem quoquo tempore PræfcÆs amp;Magiflratuiindicent,atq; fignificent, quemnamhofpitio recipi-antgt;ac in diucrforium admittant.

Cumepcautio amp;nbsp;reprefsio didorum faclorumacpunibilium adiuum gre-galium concurrcntium militum. Si uagantium mercenariarumq; copiarum SC cohortium,pia,Chrilliana,amp;: cpjumendabilis resfit, quilibet etiam Magiftratns ex officio à Deo fibi impofito, tencatur amp;nbsp;obligetur illuc ipfum prouehere, ad-iuuare,acpromouerc.ldcirco ob id coniundi Status, ciufmodimunusatq; officium,præcipuæacmaximæ fibicuræefïeuelintjdiligcntcracq; fidclitcr,necalitcr eiusfollicijjudineafficiteneriq}, ac fiipfiusrespropriaagatur, fuorumqjfubie-ólorum, quemadmodum exenumeratis caufis 8Cratiombus, etiamfingulorum fubiedorumres caufaqj cxiftir,amp;munus delcgatum officiumq; concernit.

Proinde quum hæccommuniac publice promnigatæ Cæfareæ Maieflaris pacificationi conformia fint, Romanæ item Regiæ Maieftatis ediAisatq; mandats publicans cxprefsè confona: omnibus quoq; amp;fingulisSratibus Imperq fe-uerèiuxtàae grauircr præceptainiun(flaqj,nfmirum ut ei, quipergrcgale.s concurrentes, uagabundas copias,feu gregalesmilites, fiue equeftres, fiuc pedeilfts cohortesgrauëtur,auicinioribus amp;propinquioribus magiflranbusinino præ* fidiumatq; defenfio præfteturpræbeaturq;. PotcliitemacdcbetisSratus.qin auxilioindiget, aliosquoqjutcinioresStatus, feuordines Impcrq, etiamfmon ifla unione complcdlantur,talium Cæfareæ ac Regiæ Maieftatis edidlorum amp;C mawlatoruuimatq;tenorem inmemoriamreuocare,eosqj proadiuméto, fub*' lidio,præfidioatqiauxiliopræflandorequirerc,amp;implorarc.Si quaucró fadio, concurfus,aut congregatioinalteriusquoq; principisEïeftoris, uelenamilatus cuiufpiam extra hancunioncm,citri uelfuprà, hàcucl illàcflumenRhenum,auc Albimconcitctur,ucl exoriatur, debentutiq;principes, dudores, amp;nbsp;capitanei,, ultró fuacp fponte , acfuiCircinomine, illiEledori, principi, autflatuifcri-bere,eiq5 communispacificationis Imperatoriæ amp;nbsp;Regiæ Maieftatis edida amp;nbsp;mandata inmemoriam reuocare,acpetere fadionem illam,concurfum amp;nbsp;congt; gregationem militarcmabigcndamacreprimendam fore: quod finon facflum luerit, 8i unioni ordiniqjhuic damnum aliquod inde emerient, contigerituc, id damnum feab illo fuisqj repetituros amp;f exaduros elfe, ut qui eius occafio* nemdediffet. Quod fiautcm milites in CæfareæMaicflatis, Domini amp;Impe* ratorisnofirielementifsimi hæreditariis,acalqsfuæMaieftatis regionibus,terris ac ditionibus prædi(flo modo confcrih#rentU4jaut congregarentur,c»tunc qui* dem principes, dudores SC capitanei ad ipfam Cæfercam Maieftatem,decenter, proutipfimetfciuntacnorunt,fcribcreacprecarid^bcnt, pro difficultatibusamp;lt; grauaminibus eiufmodi auertendis Siamouendis: Principes ueroaccapitanei dcledi didorum trium circulorum funt,uidelicet, SuperiorisSaxonici Circuli» Princeps Eledor Saxoniæ,Inferioriséaxonici circuli, Rcx Daniæ, èC Vueftpha* lici circuli, Epifcopus Monaftcrignfis. In hac prædicT;a unione ac concione, fubfcripti confiliarq amp;nbsp;Icgati n«mine fuorum gratiofifsimorum principum, gratioforum dominorum ac Magiftratuum conuencrunt ad confultandum, occurrendumS^auertendum illudmakim, arq;incommodum,extumultuaflti* urn amp;nbsp;concurrcntium militum conuenticulis amp;nbsp;fadionibus emergens. Hanc ueró delibcratronem à Dominis ipforum approbatam amp;acccpraram,fidclitft obferuandamforeexiftimärunt, camqjunionem S^concordiam quadriemifo poft datum ualercarq;perfiftercuoluerunr. Quanquäautem amp;hïc dc^rta con-tributio(jpmentio faéla eft, quanta uiacroborefingulæ unionis huiusatq; con-cordiæ partes feu membra in necefsitate ad eqwftrem pariter amp;nbsp;pedeftrem militiam

lt;s POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, militiam conferreacfubminiftrare debcanr. Artamen quummandaris quorun* danilcgatorumfeununciorum defeftuscompertuseffet, res ea nuncperagiab* foluiqj rota minime potuit. Eó tarnen confenfum atque conuentum eft, ut fup* petiae,auxiliaqj,iuxta cuiufq; conditionem, qualitatcm,facultatem,ac uiciniratis inclinationem Si affedum, item ad cauendum cuiufq; priuatum incommodum amp;nbsp;damnum, interpellati acrequifitiferant, amp;nbsp;quifque Status alten infuo circo temporenecefsitatis cogente fubuenireamp;auxiliapræftare debcat. Quóautcm infingulis quibufquccircis certitudealiquaunius Status ergaalium in necefsi-tatepræftandiauxilq fciaturhabeaturqj,debent Statuscuiuique circi dieLunae poftDominicamPalmarum,uidelicet fuperioris Saxonia: circi Mulhufq, infe« rjoris Saxonici,Lunaeburgæ,SC Vueftphalici circi Monafterq conuenireac con» gregari. Vbi tandem ac finaliter de auxilqs præftandis mittendis^ inuieem aemutuù , in milite iuxtà ac pecunia alter circus alten, uicilsitudine obfer-uara,conftituendumerit: qua de re principes poftea fcripto fuam fententiam déclarent junitate ac puritatc reperta, ad quam quifque principufti ac capi* taneorumdidorum duos primaries fui circi deputet, quorum confilioagerc debet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

,Quódfiquis Circi Princeps8lt; Capitaneus ante quoquedicmillam didam Palmarum fui circi Status conuocareuellet, id arbitratu fuo facerepoterir. Si qua item contingat medio tempore huius conuentionis, ut circus circum pro auxilio ferendo, ut fuprà didum eft ,interpcllaret ac requirerct, deb ent Status requifitiauxilio indigenti maturefubuenirc, fuppetiasq; ferre, quanta ui, quan-to^roboreprofua facultatc, qualitate amp;nbsp;conditione pofsit, uelut^ fuatides ipfum admonebit amp;hortabitur, fet^incoficcxhibcbit promptumaebeneuo« lum , uteiusmens animusl^ad eiufmodipiumamp; Chriftianum opus, amp;defen-fionem grauati Circiftatusqpgnofciperfpiciq; pofsit, Sunt autem fequerfRum confiliariorum,quihancconcordiam,conuentionem,acconftitutionemfeuRc* ceftum feccrunt, nomina 8^ cognominahæc: pro parte,loco acnomineRegis Dania:, Balthafar Clamor,Liccntiatus,acLuna:Durgenfis Canccllarius : amp;nbsp;lo* annes à Berninkau . Nomine Archiepifcopi ac Irincipis Elcdoris Colonie enfis,Hermannus à Vermurth,Pra:fedusin Dringenberg, amp;nbsp;Georgius Schorn Licentiatus. Nomine amp;nbsp;locoprincipisEledoris Saxoniæ, Georgius nobilis à Planitz. Nomineac loco Archiepifcopi Brcmcnfis, amp;Adminiftratorisin Ver^ den,Bcrnhardusi Cram,Marfchalcus. Nomine ac mandate, locoqj Epifco* pi Monaftcrienfis , Ofnabrugenfis, 8C Mindenfis , luftinus Goblerus Do^ dor,amp;Cancellarius, NomineaclocoLandgraurjHefsia:, VuilhclmusaScha* chten. Nomine Comitis Conradi à Teckclnburg , loannes Menfing Secreta* rius. NojpineComitisAntoniiab Oldenburg, HermannusLafterpage. No* mine ComitisAtnoldiàBeiithei?iamp; Steinfort, GodhardusàBeuuern, 8^ dominus loannes à Leycn. Giuitatum nominc, utpotè Brcmcnfis, Dominus TheodoricusàMandclslo^, amp;IodocusGerekenSecrctaiius. NomineGofla* riæ, loannes CocusSccrctarius. NomineBraunfuigæ, Hermannus Veihelt, loannes Vujld, amp;nbsp;Thcodoricus Prcufs^ cummandate CiuitatisMagdebur* genfis. Nominc Ciuitatis Hildcsheym.Mâgifter ciuium,ThiloBrandus. loannes Bruno Syndicus, 8CEbcrtus Vuinck^|fnan , Magiftcr equeftris. No» mine Hannouera:, utcrque ciuium Magiftri, Antonius Berghufen, Henricus Bejnhaucr amp;nbsp;Cafparus Bödecker,Secretarius, Nomine Mindenfis Ciuitatis, Henri eus Pfeyl, amp;nbsp;Matthias Mcyer,Sccrctarius. Catalogus uerö amp;nbsp;nomina «nfiliariorumaclcgatorum Principum,Ducum,ac Comitum, amp;c. uideliccr, nomine ac loco DucisEricià Brunfuig amp;nbsp;Lunæburg , Burchardus à Sal-dÄquot;, lodocus à Lcnthcn , 8C Henricus Lurleberg,Reddituarius,NomineÄ loco Dufts luliaccnfis amp;nbsp;Cleuenfis, 8Cc. loanncs a Mcfchcde , armorum feu Arrelarifmagiftcr.Nomincamp;locoDucisLuna:burgenfis, eiusq^cofilftrioruni, Balthafar Clamor,Licentiatus amp;nbsp;Canccllarius.Nominc Comitis lodoci à Brum* horfts

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 59 horft, prædidiComitis Bernhardi nun eq peqcruntnotulamfeu formulain hua iusunionisamp;concordiæfibidari, amp;nbsp;concedi dominis amp;nbsp;magiftratuifuo ofFe-rendbeamcnte,fpeacaniino,ciim effetpium, Chriffianiim,neceffariuiTiiuxta ac laudabileopus,quódadidiuftèac debitèrefponfuri fmtjôiRomanæCa’fareæac Regiæ Maieffaris publicans ediftis8lt;inandatisobedienterparituriacoblcq«ugt; tun fint. Quifq;autem ditfforum dominorumae Sratuum,anhuicunioni amp;: cou uentioni adhærerc uelit, intra Menfis fpacium, poft datumffe dedarare debet. DucisEriciaBrunfuigmandatarii amp;nbsp;confiliarq fiiamfententiam ac uoluntatem ad Cellas: VrbsLubeccnfis,Regi Dan is ad Segenburgum ,Dux ueróluliacen-fis,8c Come.sàBrumhorft,Epifc^po Monafterienfi.acciuirasGotnngenfis.priu cipiEledoriSaxoniar,perfcriprafignificaredebcnt. Quisftarustuncunioni cö-fentireSlt;adhærcreuoluerit,idem quoq;prædidam Circidiem ftatutatn, pro eadem memorata necefsirate,cum pleno mandatoinuifat acuifitet. Poftquam ucro proximoFrancoforticonuentu fic receffum cft, utcum quibufdam ciuita-tibusfehuicconcordiæ coniungendisagaturjd quantum needumfucrit effecrii auttranfadum, porró maturè expediatur. Dabunt quoq; operam primores cir^ culorum.acalq Status,utfiquialii fortèifticnominatinonfint, frfeadiungant: præcipuèuerô EledforSaxoniæ , cum Duce Philipfgt;o Pomeraniæ eadem de re caufaqj pertradet: quo fado idem Dux Philippus dein cum Duce Bermino Po-meraniæ quoq;peragat. Horum omnium te(iimonio,maioriq;DcunrarcJunc ternircceflusfidi,cumfignetishuius concordie amp;nbsp;unionisfigillatiac confirmé«* ti,8lt;legatisdidorumGirculorfi, primoribus ducibusfeu capitancis, unurnau« tographumTeu eius copia traditafuit. AdumHannoucræ dieLunatpoftDo« minicamEftomihi. Anno Domini »;4^»

Pofthæefequiturpartitio trium Circulorum,SuperiorisSaxoniccirculi,EIe-donéiaxoniæ, LandgrauiusHefsiæ, Dux Philippus àBrunfuig, Comes à Vual* lt;lcck,ComcsàLupia.Ciuitates,Goftaria,Gottinga.Inferioris SaxonieCirchRex: Daniæ, ArcbicpifcopusBremenfisSC Verdenfis, DuxEricusàBrunfuig, Dux: Lunæburgenfis. Prouincia feu ditio Brunfui^enfis, in qua Vuolffenbutcl arxfita: eft. ComitesàSchauenburg, abHoya,ab Oldenburg. Ciuitates,Lubecum, Hamburgum,Braunfuigum,Magdeburgum,Hildeshemium,Hannoucra.Vueft-phaliæ circulus, Archiepifeopus amp;nbsp;princeps Eledor Colonienfis, EpifeoptPa« derbornenfis,Ofnabrugcnfis, Monafterienfis amp;Mindenfis . Duxluliacenfis, Cleuenfis , amp;nbsp;Bergenfis , Comités Oricntalis PhryfiæjTeckelnburgi, Bent-heym,Steynfurt,Brunkforft,Diepholt, Ritfberg, Domina in Geuer.

Cæterùmagit Diuus Carolus Quintus Imperator nofter deins uagabmidis militibus SC equitibus, eorumqj concurfionibus amp;nbsp;congregationibuspro-hibitis,in fua pacispublicæ conftitutione,cap. 24. Si. z-,. folio 196. Slt; 197.» Ac extat jioftra in uagos graffatores oratio amp;nbsp;qiicrela,adre^nmendumeos,ad eundem Carolum V.adiundo carmineElegiaco, folio 266 8e 267. SCc. Gcneralisautem8C memoratu digna conftitutio extat Diui ImperatoTis Leonis Augufti feptua-gefima,degraffationibus,ubiait: Quos communioinunam aliquam eandemqj conditionem coniungit,inter hos con^unes etiam animos effeubiq;uideas.lta in negotiationibus foeii lucrum damnumq}æqualiter inter fe partiuntur ; ira iti* nerum comités, cumfortuituinr^Tb aliquam incidunt: tametfi fa'pcuifoillatn momento panter non confpiciant,eiustamë inter feius cómunicant. Ira ueró 8C cómilitones, licet omnes non pari ftudio amp;nbsp;itnpetu in hoftem ferantur,attam»n uidoriæ palmä exæquo auferunt. Quapropter etiam,ut qui raalitiofo confenfu coitionefada,remaliquam,inquamalcgepcenacóftituta eft,incceptant,utpotÉ* firaptus committatur, uelparricidum »alceridfuecuiufpiam cedes perpetretu]^ utl. 6.amp;7. C.deraptuuirg.amp;ff adl. Pomp, deparricid. Quanquam non omnes tantund m momenti amp;nbsp;operis re peragenda conférant, eandem tarnen pcenam fiWfineant, fanè quam redè ueteri Legifl^tori placuit. Etnosquo-queidcirco,quaedehis, qui fimul Se communiter larrocinandi animo homines inuadunt , iam olim fan cita funt , approbantes , ftatuimus, wu omnes,

, q«oE-

6o POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, quotcunque fuerint, codem fupplicio afficiantur.tam ctfi parem op cram rei per# petrandænonomnesadhibuerint,utuiderc eft in 1. »8. Graftatoresamp;famofos. ff. depcenis.Non eiüm fi quisipfemanus inferendæneci nonadmouerit, conti# nuó infons,amp; à peena immunis efte poreft. Quid enim fi prefsis ipfe manibus, al-tenus ramen dextram ad cædem intendcrit, atq; confirmari t ? Sanè quód manus homicida,à córnuni perue^fitatc inftigata, rem aggrefta fit conrtatNam nifi alio# rum manus huicin fubfidiùmpræftô fuiflent, noncertèitapromptèhomicidiii perpetraflet. Ac proptcrca(quemadmodum didurn eft) quanquam uno cuiuf* piamidu ( quod fieri poteft ) mors illata fuerit,aliorumq^’manus fuppetiasnon tulerint,ut eandem tarnen omncspcenamfiiftii^antdecernimus. Porto extat de militibus Diuilmperatorisluftinianiconftitutio centefima décima fexta,in hare uerba,Haloandrointerprcte:PoftDominiDeibencuolentiam,fubditorumno-ftrorumfecuritas in militarium return adminiftratione amp;nbsp;difciplina confiftit.His cnimprouidentiaDei conftituris,redclt;^ confociatis, amp;nbsp;barbarorumperulantiar frenum inrjeitur, amp;nbsp;ad publicum pertinentes resaugentur. Quoniarnigiturple-riq;nullamfalutisfuæ rationemhabentes,militesamp;fccderatos, qui proliberrate Rcipublicæcótrahoftes d«certarcdebcnt,pra?fumiit fubtrahere, amp;nbsp;exindein pri uatisoccupatostcncreufibws, uifum nobis eftper præfentem noftram legem in commune omnibus interdiccre,ne quis de cætero militem,in quibufeunq; recen featur numeris.autfœderatû, circa quos tam multos noslabores illis exercendis a§endisqjdclcdibusfuftincmus , ut publicis cos ufibusutilcsprafbeamus,fiib-trahete,domiuefuæ,aut in proprijs poftefsionibus habercaudeat.Noucrintigi* turomnes,quicunq; milites aut feed eratosaliquos in domibusfuisjaurpoftefsi-onibusqualitcrcunqjdcfidcntes, amp;priuatis aliquibusillorum ufibusinferuien-tes detinent,quod nifiintta trigintadictumfpacium à præfentis noftræ formulae Sedifpofitionisibi locorum inlinuationcnumcrandorum,hosabcgetinr,ram fa# cultatesipforum,aui cos habentaut detinent, publication! fubicâæ.addic^tur ïrrario,qu4mipfidignitatibus,amp;militiis,quashabent,dcpcllentur. Et milites ac feederati, qui poft præ finitum tempus apud hos permanent, non folùm fpolia# bunturcingulo,fedctiamextremafufferentfupplicia. Sciturisetiamuniufeu# iufq; prouinciar præfidibus, quo d fi qui inuenti fu crint, qui in lo cis ipforum mo-deraminifubicdisuelprocutatoribusaliquibus, uclpcrfonis, ueldomibus,uel dominis,uelpoftefsionibus, uel quibufcunq;priuatisufibusafsidfant, neqjfefti-nantet cos praehenderint,amp;fuppliciis fubicccrinr:8lt; milites quidë ad fuos nume ros,in quibusmilitât,fcederatosucrôadoptionesfuastranfmifcrint,ctdenaruni abipfislibrarumauri peena exigetur, amp;nbsp;infuper tradentur exilio, ut qui iufsi* oncsnoftras negligetepraefumprerint.Ncmoigifautfacra aliqua dehoefutpo-teftfieri)comparataforma,iufsionibufue magirtratuüutatur,authuiufmodiali# quasforinas,magiftratufiuciufs|pesfufgpiat,fed cfifuma celeritatc, tämilitesad fuos numéros, quàm ferdci#ti ad optiones fuasreuertantur, SCproRepublica decertent. Nullo enim mo^o concedimus, ut milites aut feederati noftri in ullis omninopriuatisufibustencanturoccupati.Quæigitur nobis placuerunr,8i.'per hanepræfentem dcclarantur ledern , ca cognofcens cxccllentiaruataminhaC almaurbepropofitiscdidis,quarninpr^inciasdeftinatisiufsionibus omnibus manifeftafaccre ftudeto. Dat. quinto Idusi^ril.Bolif, V. C. conful.

SeqdifaliaDiuilmperat.Augufti conftitutjp eëtefima triccfima,detranfiruini Iitum,GcorgioHaloandroInterprète: Præcipuâ,multoqj maximaRcipublKs: nftftrar conciliationem in hoc confiftery rbitramur, fi qua nofter tranfit exetci-tusjutibi citra omnemalatur querimoniam, amp;nbsp;incolumitasatq; indemnirasno* ^iris conferuetur collatoribus. Indcadeo iubemus, ut quoticfcunq; tranfirusfit lioftrorumducumamp;cxercituum, dclegatores comitentur cos, quimilitarium aliment^rum curam gerant. Singularum ueró prouinciarum præfidcs, per quas tranfitusfit,inparatohabcant, undeexpenfæfieripofsint,ur in qua^prouincia excrcitus nofter cumtranfyi, citra qucrelamalatur. Et cuiufq; ordinS optiones tem fpjccicsabfq; ulladiftraftioncfufcipiant, amp;annonas, qua’fuppcdiranturin fpccic, crogentinpra:fcdosIcgionum amp;;milites, quametiamipfideputaram fibi

INTERPRETE D. IV6TINO GOB. GOA. 6« fibifolaci] occafioncmhabeantdecimamquintampartem. Debisctiam,quæab' ipfis expenduntur,optiones collatoribusfolita recautafaciant,pcriculo eorum, qui cumipfisfunt,præfedorumlegionis,Slt;tribunorum, comitum, amp;prouifo# rum exercitus,ac dclegatorum,8C cuiufqj ordinisprimatum,Neqi ullo raodo mia litesapudcollatorcsnoftrosgratisfumptusfaciant,fiueoccafioncciusquod (uc fieri poteft;nihilinparato habeatur,fiueintroituumnomine,quorumpenitusi« pfam etia appellation? tollimus,quo magis ex omni parte collatorcs noftros il« læfosdndemnesq} conferuemus. Eas etiam fpeciestantummodo gt;nbsp;quae in fingu lis repcriunturlo cis,milites capiant,neq; alias rcquirant,quç in caprouincia non reperiuntur,amp; diftorfionematqjdamnumnoftrisinferantcolIatoribus.Quiue-rofumptusapolfclToribusinrftilitesfadus eft, 8Cpcrrecauta declaratur: iuba* mus utà throno excellentiæ tuæ fine ulla diftorfionc,damno,aut uafro commen to,incontributionemabipfispublico inferendam illius indidionis reputetur, inquaisfumptusfaftuseft. Quod fiplurcsfpccies,quàm ab his,qui cas dederüf, contribiÄ fólcnr,dcprehcndanturinfump tae, iub emus ut ex uniuerfo publico« rum eius prouinciae tributorü corpore bis qui ultra propriæ contributionis mo# dumfumptusfecerun^fatisfiat. Siea ueróprouincia tantumpublicorfi tributo rum non habeat,quantüad fumptum fadum fuffi^iJt ,uclhis qui eum fumptum feceruntjlatisfiatà generalimenfa,qua? ab excellenciatuagubernat: uel ca exhis quæfequentcab hisindidlione contribuuntur,ipfi fibi renncant,amp;ab bis qui pu blicatributapfligant, omniipfis modo repetentur. His omnibus pcedentjjms et obferuaiidis periculo glorie tuæ,amp;cuiusq;puinciæ tra Cratorfi,iicqj non præ-fidü SC obtemperantiü ipfis cohortium, fufeeptorü quoq;,8Cdecurionum,et om nib? qui publica tra era nt tributa. Sed amp;hocobferuariiubemus,ncquifquäauc ex præfécris legionurn aut militibus uel ab urbibus,uelprædiisoccafionetranfi-tus,pconcursion?exadæaliquidpccunia:percipiat. Siquis uerô deprehéfus fu crff*,qui p coneufsion? exacræ aliquid pecuniæ pcepcritrlubcm? ut ab eo qui taie aliquidppetrar,duplüomnino eiusquodphocaccipereaufusfucrit,exigatur. Siquiuero cxnoftrarumlegionüpræfedis,autexercitib’,aut optionibus eorû defado.ab ipfisfumptarecauta non compofuerint:iubem9, ut collatorcs qfum# ptfifuppeditauerfit.adforfimonumcta conficipcur?t,fiquid?præfes in rplocis inuent^ fucrit,corâipfo amp;rcligiofifsimo ciuitatisEpifcopo,aut defenfore loco rû,in quib’poffefsiofita cft,undefumpt’fadt’eft;perq^eammonumcntorfic6fe ôlionëmanifeftûreddât,amp;quinoftrorûducum,autcum quo exercitu tranfitû facictcs,rccauta non côpofuerint, amp;nbsp;quàm magnamfummä infumpferint. Atq; hoc gcn9 aflorû tranfmittät ad tuâ gloria, SC gloria tua, pinde quafi rccauta fine côpofita,tâipfiscollatorib9 (quemadmodû lupcrP dixim^) .fumptû,abipfisfa-dliiuclpræftet,uelreputct;qu5exhisquæ ex tribuns publicislegionu præfedi ctmilitib’,quifumpt9fecerunt,delegantur,eam quantitate, quæ p aftorfi confe ftionê declarator,retineat.AdhæciuWm’juftioftrarü legionn præf?dli,fiue etia coferuatorcs exercit9,8C dclegatores,cùm tranfit^ fiunt, anteainillûlocum, ubi excrcit9nofterdebetoccurrerc,mittât, amp;infumeiidapræparêt:ncq; ad alias ur-bcs,autpolTefsiones,autprædia mittant,quafi ncceffeliabcatillicmancre exerci-tus,perqj hâc caufam à pofiefsionib^ac p dqs extorqueät pecunias. Quod fi quis co nomine aliquidaufusfueritaccipcre:iub emus ut eo quoqrmodopdiiftaadc» rû munumeta conficiantur, quæfleclarët amp;nbsp;quid datû,amp; cui quidq; daiû firncqî nô,quodfupcriusànobismodo diflfi eft.tâ damnoafferftis à gloria tuareputenf pftenturueomnia,quæphuiufmodi adoraconfedionëdeclarata fuerint:qpam icgionüpfedbdCquiquocunqimod^exercitrinoftrficonfcruannamp;delcgatorcs in duplûquantitatem corum,quæ acciperep banccaufam pfumpferint,reddaiit: »metatoresqjtormëta iuxtà amp;nbsp;cxiliü fuftineant.Porrôfiquiex prouinciarü pra: fidib? n5nunqu5 cum exercitus noftri prouiforib9côrpirâtes,fumptusnô prîtpa rauerint,amp;phocin diuerfashofee orbes Slt;locapduxerint,Iubem9 uftalesmagî ftratu algt;dicati,cum obtemperâtib? fibi cohortib’publicationi bonorû 8iexilio fubiieiantur: noftri uerô collatorcs fie quoq; iiÂëncs conferuëtur,uel ex dans Kcauns,uelexadorumonumenns, quæpdido debentmodo confies. Hæcau/

6i POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, tem cuftodiripræcipimus,nonfolùmintranfitunoftrorfiducumamp;militum,fcd amp;aliorum,qui ex quacunq;genteadauxiliunoftrae ànobismittuntur Reipubligt;' caf.utneq;per metaforum pratbitionem contumeliis afficiatur collatorum no* ftrorumlibertas. Sancimusitem, utnemini omnino noftrorum militumliceat metata fibiin primarqs habitationibus defumere , in quibus ædium domini habitare deprenendunturfedinar quidem dominisfuis conferuentur omni mo-kftia amp;inquietudinelibcræ. Milites ucrô in alqs fibi ccenaculis metata defumät. Quar igitur nobis placuerfit, amp;nbsp;p er præfentem declarantur legem,ea tarn in urbe regia,quamgloriofifsimislocorumEpifcopis,amp; clarifsimisprouinciarumprae-fidibus,ncq; non omnibus noftris, in quacunq; ^rouincia amp;nbsp;urbe collatohbus, cccellentiatua manifefta conftituito : ut collatoresnoftri feiant, quae pro incolu# mitatcipforumànobisdirpofitafunt:amp; cognofcant,quod fihafc contra factum aliquidfuerit, amp;nbsp;quiiniuria afficiuntur.fileniio admiflum tradiderint, ipfi ciuf-modidamniautoresexiftent. Dat. Calend. Mart, Conftantinopoli. Dn.luft. P. P. Augu. Bafilio V. G. Conf.

Hucuideturquoqjmultum faccrcDiuilmperatorisIuftinianiconftitutio ccn tefimafexagefima quinta,cu^us inferiptio feu titulus eft, Vt nullam de cæccro lier tiam duxaliquis,aut cohiben«lisuiolentiisprafpofitushabeatadutramq;Phry^ giamaccedcndi,autaliquosipftsc0niundose0 dirigendi, ut quofdam compte Rendant. Scdncqjcarumprouinciarumincolafadeos, quitales magiftratusin Lyfeonia amp;nbsp;item Lydia gerunt, decurrant: apudc^ipfos contra aliquosquerelS inftituant, cum ciuilesmagiftratusabundcfufficiantad huiufmodi emergentes cafusperfequendos. Neeprafter rationem eft confilium, quodlfocratesgrauifsi* mus orator RegiPhilippoMaccdonum dat de ducendis colonies uagis militi* bus,pafsim propter inopiam return neceftariarum uagantibus , amp;nbsp;omnia quo-cunq;uenerintdcuaftantibus. Qui (inquit) nificoaftiin unumlocum cohere-antur,amp; quarad uitamfuntneccflariahabuerint.paulatim nobis non aduerten-tibusita crefccnt,uti non minus Grarcis,hoceft,amicis, quàm barban's, uidclicet exteris amp;hoftibusformidabilesfintfuturi, 8lt;c. Extat de care locus elegans in o* ratione de concordia domi conftitucnda,0( bcUo transferendoin Afiam,contra barbares.

In Caput Oélauum ’PoUtio' Imperator^ ^nnotationa Dü^orh lufitni Gublcri,

BRIETATEM, compotationcs,comefta tioncs,SC hellua-tioneshoe capite Carfar p erft tingit Ölt; damnat; cftenimhoC uitiumreprchenfioni dignum, 8Cab omnibusfanis homini-busprarcipuèuJfanduiflöC fugiendum , ex quo tottantaqj malaoriun?ur,quorumaliqua hoe loco reeëfentur, amp;quidé corum paft minima: quis enim omnia cnumcraret? Dies me deficcrct,fi ucl faltem gcnera,non fpccics,rcfcrre conarcr. _________ Errat igitur, qui ebnetatis crim en paruüeffe cxiftimat, cum, quod tot tantaqj uitia amp;nbsp;fcelcrafccum trahiF, nempe blafphemias, execrationes, malcdida»criminationes, calumnias, p criuria ,^cicrationcs, homicidia, cardes, adulteria, fornication es, amp;nbsp;cætera flagitia, proprer quar ira Dei excitatur in ho-miny: turn, quod taliapcrpetrantcs,aicentcApoftolo Piulo, inter qu»dclida ebrietatum quoq; connumcrat, regnura Dti non confcqucntur,aut pofsidebfit» Allere dicitur, Ebrictatem omnium uitiorum fomitem Slt;nutrieem elfe,ab om* nibus,fanis hominibus maximè,tanquam peftem cauendam, atq; uitandam: ex qua^urgia, rixar, contentiones, tumultus, amp;nbsp;quid non malorum, ut diximus, fc» quuntur. Mi hoc ebrictatem nihilaliud cffcairSeneca, quàmuoluntariam infa-niä,amp;ut Pythagoras dixir,74ü/zfcamp;Hf//x(tgt;'»«ïH»'lt;«A‘sAfcTKi'. Hoc eft, Ebrict#tëinfa# niar meditationé eft'c,fi qua mt^o in ebriofis aliqua frugi meditatio cft. Certè e-ruit cxcita«q; omneuitiü ebrietas,amp;incêdit amp;nbsp;detegit: econtri obftante alioqui rnalisjipofitisetconatib.ucrccüdiSomnëabigitacrcmoucrplurescm quädoqi • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pudorc

INTERPRETE D. IV«6TINO GOB. GOA. 65

pudorcpcccandi.^uimfpontancauoluntateprohibitis uitiisatq;fceleribusab-itinêc.Vbi uero Hiii3va-ti(t,i^ ÄcuiJiatrix,hoc eft,ebri etas amp;nbsp;helluatio,adeoq; lutnia uis uinbpoffeditanimum hominis,quicquidmalilatebat em ergit:ut amp;nbsp;Plato te# ftatiir, i(9U(/l'i(lgt;HaniivoivM'r«H^n,t^Tas KKMSi/itKvoiKiiiixvi^Ktyitii^M, nimirum animi morcs,Slt;prauas cogitationcs in uino apparere.Sic ut ucrè quoq; Flaccus cxclamat: C^idnon ebrietasdefignatif opertarecludit,Spesiubetefleratas,in prælia trudit inermem. Sollicitis animis timorem eximit, amp;c.Non facit quident iiinuntuitiunijfed ebrietas, amp;nbsp;eft culpabibentis uinum immoderate, tv Ti-v^itit» ^vaov/ii(^ KQ^v^cvÏJjoyiç xvafj^ig yiyvói!rK0t/lt;r’,Kvcf}3oÇ(/liotvoç t/u^t roorjinquitThe ogniSjnempeigneaurum amp;nbsp;argentum uiriperiti dignofcunt,atquiuino homi* ins mens animusqjarguitur, cbrius enim libidinofus amp;impudicus,tuncmors» bumfuumprofitcturacpublicatipetulansnonlinguam, non manum continet. Crefcitinfolentifupcrbiajcrudelitasfæuo.' liuido malignitas, atq;omncuitium ebrii detegitunamp;prodit-Adiiceillum (inquitSeneca)ignorationefui dubia, et parumeiJplanatauerbajincertos oculos.gradum errantem,uertiginemcapitis, tedaipfamobilia,uelutaliquo turbine circumagente totam domum, ftomachi tormenta,cùmefferuefcitmerum,acuifceraipfa diftendit, tunctamen utrumq; tolerabile eft,dum illis uis fua cft. Quid.cùm fomi^ fiitiarur,SCquaf ebrietas fuit, cruditasfafta cftf Cogita quas clades cdiderit publicas, ebrietas? hæcacerrimas pentes b cllicofasqj hoftibus tradidit. Hæc multorum annorum pertinacia b el# lodcfenfamceniapatefecit: hæccontumacifsimos, amp;nbsp;iugum recufantes in^ie# ^sg^c^ num egitarbitrium,haïcinuiclasaciesmero domuit.'AlexandrumMacedonem ^gC^i-j^^^ tot irinera,totprælia,tot hycmcs,per quas ui cl a temporumlocorumcp difficult tatetranfierat,totfluminaexignotocadentia,totmariatutumdimiferunr,atin.- ^^ ^^ .. temperantiabibendi,amp;illeHei:culaneusacfatalis cyphusconfecit. Quæ(quæ» ^^/^ fo^loria eftcapercmultfftciim penes tepalmafuerit,cumomnesuicerisuirtute illapotandi fcilicct magnifica,Si nemo tam uini capaxfuerit, uinceris tarnen à do nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

lio.MarcumAntoniummagnumuirum5cingeniinobilis,quæaliaresperdidit, ^* et in externos mores amp;nbsp;uitia non Romana traiecit,quàm ebrietasfnec minor ui- ^‘‘P’’®» no Cleopatræamor. Hæcillumreshoftemreipublicæ,hæchoftibus fuisimpa rem fecit,hæc crudelemreddidit, cùm capita principum ciuitatis ccenanti refer# rentur,cuminterapparatifsimas epulas,luxusq}regales,oraac manus recogno# fccretcumuinograuis,fitirct tarnen fanguincm. Intolerabile erat, quod eb^rius ft»cicbat,fifobriusfaccret,quantointolcrabilius,quôdhæcipfainebrietate facie batffcrèuinolentiam crudeliras fequitur. Villatur enim, exafperaturqj fanitas ïnentis,qucmadmodumdifficilesfïciuntoculos diutini morbi etiam ad minimam radii folis offcnfioncm,ira cbrietates continuée efferantanimos. Nam cum fa-pe apud fc non funt confuetudine infame durata, uitia uino concepta, etiam ft neilloualent.Dicergo,quarefapiensnondebeat ebrius fieri? deformitatem rei ctimportunitatem,ortenderebus,noli ucrbS,quod facilimumeft. Êtenim Py* thagorasconfultus,quinam uinofus ebrietatê defereret, refpondit, iienwvy^i bico^üiHTKvTr «ulav7r^xigt;só(iiv«,hoc eft,fi quæpertÂnulentiamfacit,frequcnSani# mouoluat:aliusrcrpondit,fiquis ebrioforum mores infpiciat, quemadmodum Anacharfisdixit,£iog«NTotzj#x£3voi75£ 01« Troiovtriii. Et homines enim, ut Mufo-niusait,liguritoresamp;helluones,infuesaut canesper ingluuiem transformâtur, omnishoneftatisingeftibus,ui^efuqj oblitos. Quemadmodum hadieappa-, retpalampafsimqjingregarqsGalijs militibus noftratibus,uino Si ebrictate uelutfurqspercitis. ^idautë turpius, quæfo,quàm itafepræftarecircaumfi et cupedias, utbrutipotiusanimalis,quamfani hominisimago fit Æftigitur ebrietas uelutuoluntarius furor, quemadmodum fapiens pronunciauit Gato, cjAiae non tantum fenfus hebetat,uerum etiam totum hominem continua ingurgitati-onefubuertit. Quamobremebriofisnonfuntresferiæaut arduæ commitfen-dæ,ceu diuinus commemoratPlato,;xi/amp;v'à)pKt/amp;£^vK7Hç, j(9K7ta? Traviscc?yaiiJ,«vx •r^i7rit7?o:v'TXiamp;Tb 7rActiii,èi'Ti«^(jt«, «tê s^ttjorrt/op»tijb oti rroji t« tc KvSi^vuiiiivop i7r'«t/Tov,iïoc cft,Gubernator ebriofus, 8Cquiui^cuicunq; rei præfeôlus,omnia fubuertit,fiuenauigium,fiuecurrum,hue exercitum, fiue quamcunq?rem fidei

^4 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, fuc cómiffam.Solon Athenienfium Legiflator,amp; units èfeptem fapiëtibusjnor^ te principe effe muldandum lege fanxit, fi deprehenderetur cbrius. Et Pittacus Mytilenarus, ebrios» cùm p eccarcnr,duplici dignos pcena ftatuit. Et eft inter ues teresfandorfiApoftolorfi régulas bic Canon quoq;4i. ETrtirxoTros, « Tiptcrfv-M-jgt;as, «/'toKoFöSxvSüis a^oAx^av i^îù/*î3«lt;ç,« Trauo-etäduj« xa9lt;ug«i9ao, Hoc eft:Epifeo* pusautPresbyter,3Ut diaconus, qui uelaleæ,uel ebrietatibusindulget, ueldeft* nito, uel deponitor. Sanfte quoq; diuusPaul. Apoft.in Epift- ad Roman, cap.o. præcepit,inquiens,(ic;raamp;£0/z6amp;«ovvT«ij}'XTavlt;rxO'TûvM(^ tVi/'t/aw/ze^XTXoTrAaïüv 4gt;ü)TflS,wS tv «/ztpa iVff^^HiJtivùùç 7ri^i7r(tiKcr6iiiiHi,iJiv KMiMOH K9^ lÄt^auiiiiH KOirxs ^gù«o-iÄ^ yäMiitiHi^uPm^^HÄu- Id eft: Abiieiamusigitur opcratenebrarum, SCinduamur armalucis,utin die compofttèambulemiis,non Jomeffationibus et ebrietatibus, non cubilibusac lafciuqs, non contentione 8lt;æmulatione. Vbi exprefsèApoft. comeflationcs et ebrietatesprohibct,quasoperanoftis et ten ebrarum appellat* Qui etiam ebrq funt,noftu ebrq funt. Sepe etia, utapud Germanos,fitinterdiu, amp;nbsp;eas comeftationes amp;nbsp;ebrietatcs uocant conuiuia,fodalitates,banck^as,amp; hila ritates,quaffcquandoq; in mediam, multam!^’ noftem extendunt,maximèapiid milites ftrenuos illos potat^rcs,qui poculis Si ingurgitationibus concertare eti-am folent,aclaudifibi dicunt^t plurimos calices exhauferint, Si mutua bibacitäte fcSi uoracitatequafi confoderint. Hoc etiam militarisuirtutis eiTeputantes. Sï SJ «vc^üv :töAv ïiA«sov tv èthetTrtVH (Jii^u nivH tv K^ vm^xnivaiS, «g^x t «2ii.avtficiTX xtèÉv«.Pcrfuafum omnino habentes,hoc efte ftrenuü ac militarc,adeoq; etiam no bilibus maxime conucnirc,atq;deccrc, inter cpulasfortcmfehclluonem præfta^ re,non minus quam cum.quiinbclloalacritcr pugnâritatq; conflixcrit. Si Martern animofeexcepcritVeruntamen à diuo Paulo dufmohi conuiuia,comeftationes Siebrietatesprohibentur, quód fintmaximorum deliftorftmoccafiones, non tantum ob id, quód illa conuiuia Si comeftationes fæpe uno die abfu-munt,quod in multos fufficerermenfcs:fed Si corpus mentemqj plurimü oifen-dantlædantlt;p,utfupràmemoratfieft : Siillcapud Comicüait,utneq;pes neque mensfuum officiumrcftèfacerepofsit. Poftillasetiam comeftationes crebras, profufiones,8i prodigalitates à magnatibus Si potcntibus noua onera Si graua-mina nouaeqjaftioncs,miferat plebeculæac populo iniunguntur,aliacpfupcr alia ueftigalia excogitâtur, quibus fubiefti exhauriuntur. Inftitorcs quoqi Si uulgus fcmpernouapropolia,nouasqjimpofturas queruntinannonaaggrauanda Si ex pilandamercimoniafori. Quid enim propolæ Simonopoliaaliud funt, quàm tacitæ Si elandeftinæ exaftievnes et expilationes rerfi comunium ad uirâ fuftentâ-dam neceftariarü ? de quibusinfrà fuo loco traftabimus. Cæterùm hîc nôbis de comeftationibus Si ebrietatibus côcionatur Apoft.Paul, cuiadftipulatur Cefar inpræfenti conftitutionc,quafæuerèprohibettaliacôuiuia,imôuitiaSicôufti3» quandoquidem,Salomonegrauifsimo Sifapiëtifsimo aurore, res eftfeeda Situ* multuofaeorietas, quae Siuegortftshoimnes Sifubfannatores, Sicôtemptores Deifacit,utIiquctexMarthæocap. 14.de feruomalo perpotante emn ebriofis, ad quos inquit,Morâ facit d(îtninus.quaftdiceret:abfente domino iucundènüc uiuamus,Siindulgeamus genio:quæ uoxeftprorfusfecurihominis Si côtemnê» tisiudicifiDei.Quod Salomon appellat fuj^fannarc,Si indicium Deiirridercarq; côtemncrc,qua:fcelera uenifit exuino Si ebrieute.Quocirca Dominus præcipit Lu ii.inqxiiens: Cauetenccordaueftra graueimir crapula Siebrietate. Et Ofeæ 4. Fornicatio,8i uinû, Si ebrietas cor auferunt. Item Salom.Prouer.cap. x4.Eris, inqyir,ficutdormiensin medio mari. Quæ fententiæ omnesidagunt,utmone-ant,crapulamadducerefecuritatcm, contemptum diuiniiudicq, a tanquamfo# n»ium quendam, ubi nec penfi llabeatur uerbum Dei,nec audiatur, ut Ofeas in-quit, SicutuaccaIareiuiensdeclinauitHierufalem,id cft,obruta donisDei,cœpit lafftuircSicontcmnereDeum. lam Si rurfus Salomon dicitcapite 21, Quidili-gitepulas,Wnegeftateerir; Siquiamatuinum Sipinguia, non ditabitur mec un* quamfiunt opulenu,qui res fuas nonfatis diligenter curant,quiprodigîfl’ Si ab-fumunt. Tune Si helluatioifês, crapule Si ebrietatcs adferunt tædium fe* ftandæfiflv uocationis, Si efficiunt homines cefta tor es, Si officq fuinegleftores.

Reddunï

INTERPRETE D- IV9T1NO GOB. GOA. 6Ç Rcddûtquoqjiominesjutfupràdiximusjcontcmptoresucrbi Dei, 8(. ftupidos, ad intelligenda opera Dei,urapudEfaiam cap.;inquit:Væ,qui confurgitismanè ad ebrietatemfecrandam,8i potandumufq;aducfperam,uruiiioa?ftuciis-Citha ra,8Clyra, S^ tympanum, Sctibia, SCuinumin conuiurjs ucirris.amp;opus Domini non refpicitis, nee opera manuum confideratis. Etutfupra ex Ofea didum eft: Fornicatio,uinum, amp;ebrietasauferuntconfiaLucæi7 deLorhindiebusNoæ: Edcbant,bibcbant,amp;reliqua.Acbreuiter, conuiuiailla,quæPaulusuocat co«» meflationes, exhibent occaliones hxandi,conuiciandi,blafphcmandi,amp;:alioruin multorumcriminum,qua£;certèChriftianohomini prorfus funt uitandaSi ca-ucnda,quinamp; prætereade omnibus Deo ratio reddenda. QuarePauIusad E» phefiosj.ait;Nolitcinebriariuino,inquo eftfeediras.’quo tan qua crudi amp;; fcedi reddunturanimi,amp;adresfpiritualesinepti.Prlt;etcr etiamca.quódalioquitumul tuofarcs eEcbrietas,8lt;quarinuniuerrumdeanimalibusuentrisdicipollunr,prae fensquo^crapulacarneminflammat,ita utibilocuselTeDeonequeat,æftuante amp;furentccarne,IdeôàPaulo etiamtantoperèprohibetur Ephefqs Chriftianis, inquicns:NoIiteinebriariuino,in quo luxuria feu feeditaseft.Et quamuishïcplu rimaperniciofæ Ebrietatisuitia amp;nbsp;damna commemorare polTem, quorum illa eft occafio, tarnen unum atq; alterum breuiter pjrïenfebo ex antiquis hifto-riiï,8c primum quidemde pulcherrima Syracufanorum urbe,per ebrietatem Romanisprodita captaqj. Nam cum MarcusMarcenus.uideret Syracufas urbem non ui nee famecapi polTe,transfugas Syracufanos in urbem mifit,amp;aninws hominfi colloquys tentarciufsit,achdemdare,fi translata? forent Syracufae, hoc roseos,acfuislcgibus,uicluros effe. Quidam inpifcatoria quadam naui reti-busoperticircumuediq}adcaftraRomana,collocutiqjcum transfugis:Poftrc# mójcum iam compofita omniaadproditionem effent,indicio delato necati om* nc^amp;C rrucidati funt. Dein Romanus quidam, expropinquo murum Syracufa-numcontemplatus,uelmediocribusfcalis fore fupcrabi em coUegit. Rem ad Marcellum detulit,cuircsnonfpcrnendauifa, fed cùmadiri locus non poftet,et intentius euftodiretur,occafio qua:rcbatur. Hanc obtulit transfuga quidam, nuncians diem feftum Dianar per triduum agi, uino largius epulas edebrari. uniuerfæ plebià principibus diuifo. Ergo ubi id temporis uifum, quo die epula tis iam uino'qj fatiatis omnibus, principium fomni erat, Marcellus fóalas adfergt; reiufsit. Sicfincftrcpituactumultuprimicuaferuntinmurum, fecuti ordinc alrj,quiautin turrib’ cpulatosautuino fopitos,acpotu graues comprehéfosin-terfeccrunt:deindefignumcxcompofito,tubadederunt. Tumnonfurtim,fcd apertègeri res capta eft.Syracufas igitur omniumpulcherrimam urbemEbrie-tasprodidic,amp;Romanis reftituit, ut autor eftT-Liuiuslibro 2.belliPunici. Fortitude quidem uirtus eft eximia,amp; propter magnas utilitatesgenerihumano da« ta,ui dclicct ut in ncccfsitatc,in pcriculis Reipublic. 8Cpro defenfionc patriæ,cev toordincacmodoiuxtaleges dimiceftus pr® nobis SC alqs: neceftfctulantia, qualis eftgraffatorü.Sedutrumq; eft eelfiSC bene cSmpofitianimi, dimicarecunt opus eft,amp;cohiberemotusanimi ruentes fine online,SC contra leges. Sicut uirfortifsimus Achillcs,ciimardensiragladium ftringeret, tamenadmonitusa Palladc,fereprefsit.Hæc officia intelhgcre difcant boni pnncipes,magiftratus, etciucs,amp;difccrnantauirisfortibus*ctulantes,turbulentos,amp;j,«(rj/lt;/ïs/Aovj,graf fatores,latrones.Memineruntm^ores noftri,cum Chriftophorus Cornesno-bilifsimusdeFrangipanibus,Slt;Hifpanus quidamin aula Maximiliani Impcratons ex prouocationecertaturi eftent,Maximilianumipfumucnirein locum conftitutum,fæuerèprohibentemhunc furorem,« * utrumq;prehenfumdomfireduccre,pcnitusab-oliia mentione iniuriarum amp;nbsp;pronom

cationis. Arma legibus ferui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ant,ut Rcipub.non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;#

priuato fu^ rori. *

F 1

66 POLITIAE IMPERl2*LIS CONSTITVTIO, In Caput nonufrt 'Politice Imperialis ^nnotatwncs Uoél^ lußmi Gobleri,

RAEFATVR Cæfarnofter hoc loco in ueftitus abufum 8C luxum, quæ res quantum hodic,præfertim in Germania pafsimnonfolùm ataxias, inordinationis,leui taris amp;uani-tatis,ucrumetiam damnict difpcudii.adeoqjinutiliumfum«* pruum communipatriæ, reiqjpublica? adfcrat,incredibilc eftjdici^ uix poteft.Cùm uxró nihil magnifieëtius fit,quàm auro,gemmis, uel ferica,uel hombycina ueftiri, quis non ar-bitretur ac cenfeat, id genus ornamentorum atq; Kamp;iiHAÏupi 115 nififummosMonarchas, Reges,ac principes decereflam

autem quifq;8C quæq; uulgaris nobilis, lunckerus SC lunckcra , ciuij, mas SC feemina, tanto ueftium luxui ficindulgent, utnccfacultatum, neefumptuum ferc habeatur modus ucl ratio , doncc necefsitate ipfa tandem ad abftinen-: tiam amp;nbsp;inopiam redigantqf , ficubi non in tempore fe ipfos ad moderatio» nemadfuefaciant, NamtalcsÏuperuacui 8C prodigifumptus ueftimentorum, 8C luxusnimrj,arrodunt,imó cxpilant non modo plcbem amp;ciuitatcs populumc^.

qjrecione. Eft fatcor ucrum illud uctus apud Græcos uerbum, veftoit^jfw/ ça, Mos (lue lex amp;nbsp;regio. Quo diéfo admonemur, feruiendü effe 8C obfecundan dummoribus regionis,in qua uerfemur. Quemadmodum enim cuiq^ genti fuæ quidam funt uiuendi leges et inftituta,ficamp;peculiaris quidam ueftitus, utGer* mani propè omnibus utuntur,cxliccntiamagis ^libidine, quàm ex decore 8C ornatu- Toga fuit quondamRomana, Scdiftindafigura ab aliarum gentium ue*. ftitu , ut hodie ferc apud nos funt Sacerdotum, ^ fenatorum ucftes, plane diuerfæ à militaribus, quæ nunc communiter funt breucs penulæ , ueluc quondâferuorû,curforum,publicanorum, amp;talifmodi generishominfifucrüt« Cæterùm baud ullus faftusautluxus ueftitus, cibi, uelaliarum rerum fumptu-ofiorprofpfio aliqua confpicataucl anirgaduerfa eft ufquam in Carfare noftro Diuo Carolo V. uel etia eius fmtr *D, F erdinan. Rege Si Carfare, qui tanti prin* cip es 8Clmperatorcs decoro laltem ac decenti ucftitu contend fuerunt, fuper* fluitatem acnimiam profufiöncm auerfantes: quæmôdeftiaSCfimplicitaspro* feftó in tantis heroibus laudabilis fuit, fuo exemplo fuos quoq; aulicos amp;nbsp;fa*

miliares ad tanram modcftiamamp; uerecun^am feu parfimoniam inuitarc cupi-enteslam anteà quoq; Carolus Quartus Imp^ator modeftiam Si humanitatem fuamfæpr teftatus erat,amp;prefertim cum proncjfcereturinItaliam,5lt;ab urbibus alrjs, tumàtotoScnatuRomafrcligiofèexciperctunfuam clcmcntiam 8C benilt; gnij^tcmobuiamucriicntibusdefcenfo e(|uopedcsipfeteftificatus eft.Quid di-camdcCarolo V. Imperatorc noftro? quemuidi ipfe Auguftar Vindelicorum e»militiaamp;expeditione Saxonica fuper paruo cquulo gradanoin pulucruleii-tofagourbem cum exercitu ingredteuius uirtus militiætantadomiforisqjco.-gnfta fuit. Sicait Cornelius Tacitus, Cæfarcm Vefpafianum non fuifTelautum, necurbantaffluentiauel elegantiaexcultum,quænonfaftum, nonluxuiji,autfu* perbiam, fed modeftiam,humiliratem,amp; tolerantiamfignificant. Qua? uirtutes^ fiullæaliæ, cerrèprincipumîftiiones, uel maxime commendantat^exornant. Porróai«ntRudolphum eius nomims quartum Impcratorem, minime magni-

INTERPRETE D. IVÎTINO GOB. GOA. 67 ficOjfcdfimpliciueftitu contentumfuiffe, SCmodeftiam coluiffc. Acfiquando cum exercituproficifceietur.nechaberetinpromptu udadmauum ueftes into gras, præfertim,fi afsiduo ufu lac era ræ effent, non confeffim abiecit, fed refarciri iufsit, SCiteruminduit,illisqj utens,inprofe(ffioneperrexit, utfuos militesad fi-milem modeffiam SCparfimoniam uicrus amp;ueftitusinuitarct. Ferunt amp;nbsp;Reg cm Alphonfum ueftitucultuqj corporis moderatifsimeufum effe,neq;hacinremul tumdifcrepaffeapopulanbusfuis:llludqjfepenumero ufurparcconfuetum,cu* perc fe moribus Sc aurorirate potius Regem uideri, qua tn diademateaut purpura, Quod quidemhocetiamfado declarauit.Nam,'quri aduerfus Capuampro-ficifeeretur, SC offen differ fortuin itinercagafonemimploranrem prçtereuntiü auxilium,ob id,quod afellus fibi prolapfus effet inluto, farre onuftus,defiliitipfe Rex equofuo, atq;unàcumagafonebeftiamluto ccenocp hærentem fubleuauit, tumaccurrcntcsminiftriRegis,ueftitîiexterferût. Fuit hcc tunc quidr parui mo-menti res , fed quæ tarnen poftea nonnullos Campania: populos Regi concilia* rat. Fertijî'HcnricusLandgrauiusHefsiafprinccps,cùmmodeftifsimus, tumlau-datifsimus, baud quaquamfaftuofo luxu diffluiffc,fcd nigra plcrunq; lanca uefte contentumfuiffe,inpileofuo geftarefolitum fiphutvulumargcnteum,qui dua* buspennis gaUinaceis exornatus effet,quo duidcb«tur taro pnncipiachcroi ma* ximum ornamentum. Sed nc diuhoc loco morcmur,fi cui fortèlibet de diuerhs ueffibusaediuerfarum gentium ueftium difcrimincplurauidcre,Icgat caput decimum odauum libriquinti Genialium dierum Alcxandriab Alexandro, SGÎa-^ariBayfq opufculumdcrcueftimentariainl.ucftis. ff. dcauroamp;argcntolcga-to. GætenimDq immortales, quanta hodiefitnouitadsamp;incptiarum inueftitu affedatio, non minus indecens quam turpis , uidemus omnes, quanta leuitas, quanta indignitas, quanta peregrinitas, quanta exorbitantia, quanta uitiofitas, quanta proccruitas, quæ corruptcla S^luxuriofa uitiofitas,adeó etiam infeftauit iu5?ntutem,ut nullis neq^præceptisparentum amp;maiorumfuorum,neq; legibus corum qui magiftratum gerunt, 8C refpublicas gubemant, neepiorum hominü fermoni bus corrigi pofstc. Quo tics enimhis noffris temporibus de ueffitus luxu SCabufuIegcstam in Comités publicis, quimaliaspermagiftratumIatæfunt,ac fcdulo duminpublicis cöcionibuspraui illiacpcruerfimores carpuntur.^ Quam multi boni 8C graues uiriquotidichacderecjucruntur,fed tam ealibidpaepeftis iuuenrutisanimos capit, tanta cius mali uis eft, utuix reprimi aut fanari pofsiu Quotidienouæhabitus acueftitusformae excogitantur;nuncplacet Gallicuspi-leus,nuncHifpanicuscucullus,nuncillc,nuncaliusueftituspercgrinus SC extra-neus,uarius amp;infolitus , modó non fit confuetus èC ufttatus. Vix ulla fcena apud prifcos Comicos amp;nbsp;Tragcedos fuit tam uaria, quam mine funt iuuenum ac mili-tumueftesac caligæ: omnium autem turpifsimæfuntl3xæillæ,laceræ,diffuræ, 8C ad talos ufq;propendulæ,prodig»,brÿhatat:^ullusfcurra, nemolickrr uel car-nifexapud uctcres taliportcnto ufus nîiffet,quali#unccacodæmonisartcdiffe* do 5claccroucftitu excogitato utiturpafsimiuuentus,cqucs,miles,pedcs,calogt; ncs,lixæ, eer doncs, amp;nbsp;quis non f Ita ut nullus fit Euripus, nullus Polypus, nullus Chamælion,nullusPardus ,nccPantheramagisficucrficolor amp;uerfico)oribus maculis.quamillifuntucftituacmorj^.difformespotius quam efformati.Cùm enimnontantummodoperfefeturpifsima nouitatisin ueftitu adfedatiofit,uc proptcrea eó magisfugienda, tfi^uoq;aliaplcraq;uitiagignitacproducit, quæ iurè,præfertiminiuuentute, acnoneftisciuibusimprobanturacnotantur, Eft: enimtalisleuitas SC «rx^ix, fcuinordyiatio, quaft quædam prêter caetera lÄtia honeftæ difciplinæ difsipatio,acdecentium morum corruptela,ex quanon aliud fequitur, quam piæ uerxqj religionis contemprus, magiftrarus iufsionum uirup^: ratio, licentia,audacia,proteruiras,Slt;inrolcns atq; monftrofa peregrinitas iu^a acperuerfitas,cummagnorumftimptuum prodigalitateacperditionc^uam eti* amhoc loco Gæfarea conftitutio prohibetaedeteftatur , fumptuarias amp;quaft ucftiariafleges pafsimutiliterfanciendo. Dixerunt uctcres, ueft^tumhominis jnorumnon minus quam orationemanimi charac^rematq;imagincm effe: nun quidigitur dubitandumjllos, qui tantoperè barbans ctmonftrôl'isueftibus de*

r

65 POLITIAE IMPERI/ÎLIS CONSTITVTIO, Icdantunhodieanimos quoq;monftrofosalere.lnccditaliquisGermanusado--lefcens, Hifpanico tcduspileo, eoqjplumis amp;nbsp;uarièpido ; thoraxdeindc Galliens cft:caligæamplæ,fufæ,propendulæadpedesufq;laxifsimè,monftrum di-xerisucriiis, quàmhominem. Debetenim ueftitus hominis eius etiamnaruram imirari.Sed hic non imitatur naturam,quepaucis contenta eft,fedluxuriaturpo-tius,amp; fuperfluat in ucftitu. Quod uitium iam potifsimum prêter cætera régnât apud Germanos, utipalàm uidemus, turn milites, équités, tumpedites, caloncs panter SClixas,paganos SC eines. Dolendfi neró cft,hanc nationëjquæ granitatis atqjcôftantiæ lande fibihadenus apud extcrosuendicauit.hacpartclcuitatisin-fimularipolTe, VidiegoDodoriscuiufdamMarlici,uiridoftifsimi SChoneftils fimi filiumfcholafticum taliexoticoueftitu.Silaxifsimis propendulis, braccatis caligis extra patrioslaresinccdere; amp;nbsp;cum propter amicitiam patemamargue-remadolcfcentem , eum ueftitum 8C mores non decerehoncftarumlitcraruni ftudiofos, quorum parentes in hoe genus ueftimentorum haudquac^amfum* ptus fuppeditarent. Refpondit : abfente 5lt; ignorante patre fibi licere more aliorum fui fimilium ueftiri. Dixi, «Tet^ixv k^ KXKo^K^ixv efie,quam etiam Flaccus reprehendit, appellans taks imitatores feruum pccus: honeftarumartiumftu# diofos,aliosdcccrcmorcs,iïcftesqj- NeefruftrafcriptumefTe in Ecclefiaftico, Amidus,rifusamp;inceflus produnt hominisingenium: Similis in animo incon-fl^tia,fimilis cupiditatum uarietas,qualemin ucftitu cernimus : deniqjlegum amp;nbsp;morum patri»faftidiumfimileinanimohærct. Conieduram enim morum fa^ ciuntprudentesa ucftitu amp;nbsp;uultu, utinquiunt uulgó : Diftortum uultfi fcquitur diftorfiomorum. Animaduerteruntenim dodihomincs, uttraditurinPhyfio» nomicis, ueftitum, fermonem, habitum, incefTum, amp;nbsp;alios corporismorus tan-quamadionem elTeanimi, in quauclutin fpcculo cuiufq; natura cernipofteLut roctatcftatur.cùmmolliticm obiicitTroianisTurnus.auefteconieduraq^a* cicns,ubiinquit : Et tunicæmanicas, amp;habcntredimicula mitr». ApudHome* rum: tx ygt;ÿ rot rovruv iftnis S^jün-oviavaCxivat^Ä». Videliccthomini exiftis furgitbonafamadccusqj. Quantum uerômomenticultusueftiumadferatad conciliandamhominiformam, dignitatem^, fatisidem indicat de Vlyffelo-quens : Ante uidebaturfpecie fcediSimus eft’c,Nunc diuis fimilis, ma gnus quos pafcit Olympus. Exutis enim pannis, ucftes nitidasinducrat VlyfTes, aeproti-nusalius elTeuifuseft. Quemadmodum enim honeftusamidus amp;habitusapud bonos uiros magnam commendationem habet, ita contra diffolutio ueftitus, maximèinadolckentib.pcruerfitatëanimorüacmorfi fubindicatatq; dcclarat. Idcirco feribitXenophon, Lycurgum Laced»moniorum Legiflatorem præcc« pifre,utcorumpucri,in publico inanus intra ucftes contincrent,amp;uttacitiince-clerent,ncccircumfpedarcnt,necdeiicercntoculosabhis,queantcpedcseirent. Et quidenTh»c magnarumuirtut#mtyreciniaqu»dam exiftimârunt elTcGr»ci Ethnici.AitcnimXcnophonMnftitutah»cfuifreideo,utaducrecundiam,pudo/ remacmodeftiamàprimapneritiaftatimaffuefierent. Quanto magis nos, qui Chriftiani uocamur,8lt;inpiislitcrisacftudiis,adeoqjinEcclcfia erudimur,utn5 inodólitcraspercipcrcmus,fcdutaduirtutes,omniaq^honcftaofficiainftitucre* mur. H»cincunabulamodcfti»amp;pietatis|inueftituatq;incclTuperomnemui*' tam fernere oportuit, ut bonos amp;Chriftianogt;ciuesdeccbat, amp;utPaulus Chri-ftianosappcllatlt;ri/At7roA»TasTcvS£ov,uelut conclues 8CdomeftieosDei. Vcruni quidhocmonftricft,aliudprofefsio nominis, aliud habitus SC ueftitus loquitur, quiVummamleuitatem,immodeftiam,Séimpudicitiampr»fefcrt,rc£]^ipfadelt;i rjonftrat.

Mirariigiturplanèlicct, quid Chriftianishomïnibus,qui Chrifto nomen dc-derunt, in mentem ueniat, quàm non conucniatad profefsionem fuam, ad titu-lum amp;nbsp;ftuflia, talis ueftitus 8i. habitus. Si in fc»na prodiret, cum habitu feurrac Rex Agamemnon,nemonó uociferarctur illum hiftrionê dccorioblit^cfTcanc* feirefeænæ, quodaiunt,ferui»«. Tammorofèiudicathominesinfabulis amp;ludis» Quid pilt;amus graues homines, quid Deum ipfum, amp;nbsp;Angelos eius iudicare de mortaUbus, taraRurriliteracRekratèincedennbuSiUtncKias,an homines fmr,

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ucUaru»,

INTERPRETED. IVStlNO GOB. GOA. lt;$9 tiellaruaf,uelmonftraaut criam diaboli.Inhacimmodeftiajperuerfitate, amp;nbsp;impu dentianunceducaruriuuentus. Ofeculum, Omores. Quamnihilualentapud iftosTiomincsprifcrmoncs, fandlæ leges, Imperatorum iufia, magiftratuum c-dida,etiamapud cos, qui Chrirtiano nomine gloriantur, quosDiuusPaulus Apoftolusuult,amp;quidemhortatur, ut coramhominibusambulent tc/o-^^^N/zât'aç, hoceft,deccnter,honcf|e, necquid uelinceflu,uclfermone, uel geftu indecorum admittant. Cumprimisautem iubet, iuueniles leuitatcs, amp;nbsp;cupiditates fugerc, quj^ex corruptis moribus, 8C deprauatione difciplinæ, uelut agminefadouja* fcuntur. Vt quidam ex Poctis in nouos ueftjtusnon inconcinne dixit,Labor gemitum uomitintimusalta feienumPedonsinnubemprcmit indignatio uc^s nisAmbitioncnoua, nudaq^ libidine cultus Secula diflolui, ueterum uilefcic amidus: Rflli2io,rerumqj placet petulantiorufus,Succumbuntantiqua nouis, circumfluit orbem Luxuries,morumq; uiros infantia mollit.Etalius quidam air, Veftis erÿuilis, fed nonimmunda, decensqj, Quamfoletin uidua carta tencre domo. Commemoratur hirtoriaprincipis Palatini Fridericifcnioris,illius,qui res hello magnas gefsit. Ad huncuenerat Carolus Dux Burgundiæinarcem Heidelbergenfem, eiqjinter caetera xenia, uthtjdono dedit pallium ex purpura faAum, SC ornatum prcciofis gemmis, fed brcue,flt tunc erat Gallicæ gentis 11 e* rtitus. Palatinus Fridericusin gratiam hofpitis pallio uti cogebatur, etiamrt brcuirasilla difplicuit. Vtautem melius tegeretpriorem corporis partem, cu* rauitfibimarfupiurnlatum ex purpura fieri , quo incedebattanquamrhemflie tedus. Tanta crat tunc in Germanisgrauitas , tantusamor uerccundiar, nunc ucrtitusleuitatem ^ impudentiam animorum oftendit. Grauiter ergo lurti-nusHiftoricusdicit, Lycurgumlcgibusfuis cauilfe , neiuucnesampliusuna ue^^ fte toto anno uterentur, amp;nc quilquam cultius quam alter progrederetur. Ea-degjcnimratio (ficut Cic lib.primo Officiorumfcribit ) ert habenda uertitus,in quo, ficutinplerifq;rebusaliis,mcdiocritas eff optima. VelutPlautusinPanu* lodicit, Modus omnibus inrebus,foror,eft optimumhabitu: nimia omnia nimium exhibent negotium exfe . Lyfandri quondam filiabus ueftes mulica bremq^mundumpreciofum Rex Siciliæmiferat,casLyfandercapcrenoluit,in-quiens,dehoncftabit potius filias meas, quam oniabit : innuês ornatum nimium fiCimmoderatumuitandumclfe, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

In Caput decimum,undccimum, 8^ duodccimum Politiælmperialis, uide-anturlegcsfub diuerfis titulislibro undecimo Codicis,uidelicet, dcMurilegu-lis , amp;nbsp;Gynæciariis, et procuratoribus gynæcq, amp;c. Item titulus oftauus eiuf-dem libri,Deucftibus nolobaris,8lt;auratis,amp;C de tindione facri muricis. Mu* rilegulus hïc fumitur pro muricis colledorc , utinterpretatur Alciatusinlibro undecimo Codicis. Cumprimis auÄin inlfoc decimo capite mantlat Imperator Principibus amp;nbsp;Magiftratui, ut in re uertifria decentem ac tolerabilcm quifquefuisfubditismodumconrtituantatqucpratfcribant. Cum enim omnibus in rebus modus ac ordo fit optimus, ut pukherrimè dixit Xenophon, ivifivouTCtiioi/Tiii/y^^nsov, ouTiKK^^ov «yö^ÜTToiifUSH 'i«^n, quid in hoc tempore maxime ufui utilitatiqj fuerit Republie»,rationem uertitus haberi.

aefartum ilium modc^ri , cum id etlamiurtifsimisdc • caufis præcipift Imp erator : resq; ipfa Prin*

cipes acMagiftratusadhore •tetur.

InCaputC^uindccitnum'Politiie Impcraforis C^rch . Q^inti^ Annotations Doélorii lu^ «

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßim Goblcrh

LAVDAN-

J

ptus nimios 8C fuperabundantes ? quemadmodum fæpe quondam in omni laudataRepublicafaclitatum effe legimusapud Aulum Gellium Slt;Macrobiumgt; ut caeteros fileam. De ueteri enim parfimonia, deq; antiquis legibus fumptuariis ille cap.î4.1ib.2.11001. Att.Parfimonia(inquit)apudueteresRoman.8lt; nidus atq; cccnarumtenuitas,nondomcfticafoliimconferuationcac difcipIinaJTed public ca quoq;animaduerfione,legumqj complurium fandionibus cuftodita eft. Lcoi adeonupin Capitonis Atjei colledaneisSenatusdecretumuetus, C.FannioSc M. Valerio Meftala confuliblt;fadum, in quo iubentur principes ciuitatis, qui lu-disMegalcnfibusantiquo ritumutitarent,id eft,mutuainterfefeconuiuiaagita-rent, iurarc apud confules uerbis conccptis,non amplius in lingulas comas fum-Rftis effe faduros, quàm centenos uicenosqj arris, præter olus, ^ far, 8C uinum. [eq;uinoalienigena, fed patrio ufuros:neq; argenti in conuiuio plus pondo quàmlibras centum illaturos : fed poftid ScnatufconfultumlexFannialata eft, quxludisRomanis,itemludisplebis,amp;Saturnalibus, amp;aliisquibufdam diebus in fingulos dies centenos æris infumi concefsit, decem^ alqs diebusin fingu lismenfibus tricenos.Carterisautem omnibus diebus denos.HancLuciliusPoë# ta legem fignat, cùm didt : Fanni] centufsis^ mifclios. Etreliqua, quaeißife-quuntur.

Cæterum de legibus contraluxunam ueterum Romanorumlatis ficfcribit Macrobius cap. 17. libro Saturnaliorum tertio : Longum (inquit) fiat, fi enumc* rareuelimus, quotinftrumentagulæintcrillosuelingenio excogitatafint, uel ftudio copfeda, Ethænimirum caufæfuerunt, propterquas totnumero leges dcccenis 5lt;fumptibusadpopulumferebantur, amp;imperarica:pit, utpatenri-busianuis pranfitarctur amp;cccnitarctur.Sicoculisciuiumteftibusfadis,luxuriaf modusfieretPrimaautem omnium deconis lexadpopulum Orchiapcruenit: quamtulitC. Orchius tribunusplebis de Senatusfententia,tertio anno quàm Cato cenfor fucraGcuiusuerba (quia prolixafunOprætcrco.Summaautem eius præferibebatnumerumeonuiuarum. EthæceftlexOrchia,de quaCatomox orationibiis fuisuociferabatur, ^uód j^ures,quam præferipto eius cauebatur, lumadccenamuocarentur. Cumq5autoremnouælegisau'danecefsitasimplo-raret,poft annum 22.1egis Orchia?,Fannia lex data eft, anno poftRomam condi-tam,fecundumGellii opinionem,88.DehaclcgeSammonicusSerenusitarefert: LexFanniafandifsimi Augufti ingenti omnium ordinum confenfuperuenit ad populum. Neqj earn prætores aut tribuni^it plcrafq;alias,fed ex omni bonorum confilio amp;fententia,ipfi confules pertulcre, «ÿmRefpublica ex luxuria cönuiui-orumnftiora quàm credipoteft detrim enta pjteretur. Siquidem cores redie-rat, ut gula illedi pleriq;ingcnuipueripudicitiam amp;libertarcmfuam uendita* rei«: pferiq; ex plebe Romano uinom^idiincomitiumuenirent, SCebriidc Reipublicæfaluteconfulerent. HæcSammonicus. Fanniælegisfæueritas in co ftipcrabatOrchiam legem,quodin fuperiorenumerusrantummodo canantiu ct^iibebatur, licebatqjfecundum cam unicuiq;bonafuainter paucos confumc-re.Fanniaautem SCfumptibusmodumfecitafsibiis ccntum.VndcàLucilioPoe/ Ta,fcftiuitatisfuæ more, centufsis uocatur. Fanniam legem poft annos decern amp;odolexDidia confecuta jg^.Eius ferundæ duplex fuit caufa : pi ima Äpotifsi« nia,utuniucrfa Italia,no fola urbs,legefumpruaria teneretur.Iralisæftimantibus Fannianftegcmnoninfe,fcdinfolos urbanos dues efte çonferipeam. Deinde, ut non

INTERPRETE D. IV^TINO GOB. GOA. 7t nonfoli quiprandiaeœnafue maiorefumptufcciffentTedetiamquiadeasuoca-ti effentatqjomninointerfuilTcntjpccnisIcgistencrentur. PoftDidiamLicinia lexiata eftjàPublioLîcinioCraffo diuite,cuius ferendæ probandarcÿ tantum ftu diumaboptimatibusimpcnfumeft,utconfultofcnatusiubcrctur,utca tantum» modopromulgata,priufquamtrinundino confirmarcturjtaab omnibusobfee uaretur,quafi iam populi fententia comprobata. Lex ucró harc.paucis mutatisjik plenfq; cumFanniacongruit.In ca enimfcrcndaquffita eftnouæ Icgisautoritas, exolcfccntc metu Icgis antiquioris, ita certè ut de ipfis duodccim taoulis fadum eft:quarumubi contemniantiquitas cœpit.cadem illa,quæillislcgibus,cauebâ* tut,in alialatorum nomina tranfatruntSed legis Liciniæ fumma,ut Cakndis No nis,NundinisRomanis,cuiq;in dicsfingulostrigintaduntaxatafTescolundi eau-fa fumere lieer et. Gartens uerô diebus,quicxccptinon dTentjiieampliusappone retunquàm earnisaridf pondo tres.amp; lalfamentorum pondo libra.quod ex ter» ra, uite,arly)rêucnatumfit. Video quid remordcat. Ergo iudicium fobrii fceuli eftjubitaliprrferiptolegumeoërectur cxpenfa eanarum.Nonita cft. Nam leges fumptuariaralinsulisfcrcbantur.quitotius eiuitatis uitia eorrigercnt.Atnifi pef fgt;mis effufifsimis^moribus uiucretur.profedó opus^crundislegibusnon fuif-fer. Vet’ ucrbficft:lcgcs,inquit,bonarcxmalismoriB’proereantur, Hasfequitur lex Gornelia.amp;ipfammptuaria.qua tulitCornclius Sylla didatoran qua nó cou uiuiorfimagnificcntiaprohibitacft,nccgulæmod?falt;fl’,uerü minora preciare-b’impofita:amp;quib’rcb9,dii boni,quamqj exquifiris 8Cpenèincognitis genen-bgt;dclitiarü?Quosillicpirces,quasqjofFuIasnominat?Ettamêprcciaillisminora cóftituit,aufim diccre,ut uilitas cduliorüanimos hominfi ad parandas obfonio-rü copias incitarct, Aguiar fcruire,ctia qui paruis elTcntfaculratib’, pofTent. Di» c5planèquodfentio,Apprimèluxuriofusmihiuidctur SCprodigus, cui hare tâta in cjnflis ucl gratuita ponatur.Itaqj tanto hocfcculüad omnë incontinentia prö» ptius,ut pleraq; carum rerum, quatSyllana lege ut uulgo nota. comprchendun£ nemo noftrum uclfando eópererit. Sylla mortuoLepidus confullcgê tulit 8^ i-pfecibariaCatoenimfumptuarias leges cibariasappcllat.Dehincpaucisintcric disannis,alialcxpcruenitadpopulum,fcrcntcAntioReftione:qualcgem,quani uis effet optima.obftinatio tarnen luxuriaf,amp; uitiorü fit ma concordia nullo abro gantcirritam fccit. Illudtarnenmemorabilc dcRcftionclatorcipfiu« Icgisfeï tur.cumquoaduixitforispofteanóreccenaffe,neteffisfieret contempttelcgis, quam ipfebono publico pertuliffet. His legibus annumcrarêcdidlü de fumptib. ab Antonio propofitum.quipoft triumuir fuit,ni indignum crederem inter co-bibentes fumpt* Antonio locü faccre:cuius expenfar foTitar cöferri fola unionis i Cleopatra uxorecófumpti.arftimationcfuperatarfunt. Nam cum Antonius quic quid mari aut terra,aut etiâ ccelo gigneretur,ad fatiandâ ingluuiêfuam narn exifti tnans,faucib?ac dentib’ fuisfub Jeret.cai^’rc ca^t’ deRom. Imp.faccrAJcllct Ac gyptiûrcgnmClcopatra uxor,quaeuinci àRomaniJnecluxuria dignaretur,fp5 lioncpuocauit,infumcrcfcpoffcinunam canâfcfteBtiùmcêties.Id Antonio mj riiuifum:nccmorat?fponfionccótcnditdignisculina,NumacioPl5co,qui Anto nio tâhonefti certaminisarbiter eledus cft.Altéra die Cleopatra pertentans Angt; tonifi pollucibilê fané ecenâ parauit,feckiuâ non miraretur Antonius, quipp c qui omnia,quafapponcbâtur,cxquotiiianis opib.agnofccrct:Tüc Regina ahndens phialampopofcir,cuiacctinonihifacrisinfudit,atq; illicunionêdcmptüex aure alterafeftinabunda demifit: eumqj mature diffolutü. uti natura eft eins Iapidis,ab forbuit.Et quäuis co fado,fpófioneuicMTct, quippc cùm ipfa margarita cêtiesTe ftcrtifi fine côtcntionccualuiffct,manû tarnen adaltcrius unionis aurem fimiliter admouit,nifi Numatius Plane, iudex faruerifsimus fupcratum Antonium mature pronûciaffet. Ipfeautëunio cuiusmagnitudinis fuerit.indccolligi poteria, quod quifupfuit poftea uidaregina amp;nbsp;capro Aegypto,Romä delat9,ai^cdusc^ cft,amp;fad^xuna margarita du»,impofitarqjfimulachro Veneris, utmonftrofæ magnitudinis,intcplo,quodPätheüdidf rorrô lt;W:ibarnslcgib. quädo luxus primfiinuaferit, deqj frugalitate prifcoru, amp;nbsp;quäporro parco uidu eötegti fue-rint,uidcrcquispotcft,filibct,AlexandrwabAlcxädro, Gemaliü dicrülu.cap.n-

POLITIAE IMPERmLIS CONSTITVTIO,

In Caput decitnumfactum TolitiicImpcrialis^Cdroli Cipfah ^ ^nnotationes Doéloris

Jußini Goblcri,

R AE S ENTIcapite CeCar nöfter duo crimina perftringit» alterumncmpèfubdolum illudamp;occultumfurandi genus, quo nautar, aurigar, uedores, caupones,uina nonfolum ex uafis furantur amp;auferunt,uerumetiam rcliqufi aqua infun-dendo,falfo,nialitiofo, 3texcogitato animo corrumpunï amp;nbsp;adulterant, quo dccrtèfalfi crimen eftcommittere, SCin Icgem, Dcum,S^ proximum delinquerc, L quid fit falfum. æ aaicg. Cornel, defalf. Quemadmodumamp; dampefsimumin Republica exemplum foreanWna du ertit, firesitincrantium infidijs exponerentur illorum, adqupsprorfusignotosdi# uertcrecogitnecefsitas. Nemoetenim fibqpfifatistutampoteftrerumfuarum prarftare euftodiam in itin?r j: imo perfonam quoq;, nedum rcs oportet aliorîi fidei committere. Huic itaq; rei admodum difficili ac periculofar profpexit Prar* torfuo edido duabusinfadumadionibus: quarumaltera contraélui cumnauf* ta^aupone,ftabulario quafiinito : alteraddidtisfamiliar,qua utuntur, coëreen* dis defcruit. Tune ciuilcm quoq; adionem, in quibus fcilicet fp eciebus id licet, accommodât. Et profedô ( tefte Oldendorpio ) nulla iuris remedia aduerfus ici cenushominesuidcnturfupcruacanca.Vtenimdeipfisexercitoribusparcifsimè loquamur,certèfamiliamquandoq;adhiberefolent imputions plerunq;farinar. Quocirca difertè Prætorinl. i.inprincipioff, eod.tit. ediccns,ait: Nauræ, eau* pones,ftabularii,quodcuiuf(^faluumforcreccp erint,nifi rcftituant,in cos^di-ciumdabo. Haud dubièin eodem edidofubiecitPrartor defurtis, dedamnis amp;nbsp;delidis familiat, amp;nbsp;fie depofteriore infadum alt;Sione,fi cius edidum totum cx-taret. Pofteriorem uerô adionem in fadu explicat Vlpianus, ut folet in l.licet.fF, eod.tit. In fa dum adione(inquicns) caupotcneturprohis,quihabitandi caufa in cauponafuntldcm dicit in 1.1 ^ fin. ff. furt. aduerf. naut. caupo.ftabul.

Vocatftrautemhæepraftorii edidiin fadumadio,furti: quoniamprarter familiar furtum in nautas, amp;nbsp;alios datur. Interim tarnen non tollit adionem furri ciuilcm aduerfus ipfos contredantes.l.licctlt;^M.fF. eod.Iam amp;nbsp;feire op ortet, cùm referunturrcsuelmcrccsautiumentainnauem,cauponam,autftabulum,non cP fc ciuilcsadioncs, Namfimerccsinterucnerit, etiamfitotanauislocatafit, ex locato amp;nbsp;condudo agi poteft. Si ucró gratis fufeepta» funt , redè agitut derebus guæ défunt. Item ob damnum iniuria datum,legis Aquiliæ adio eft. Vt eleganter difputatVIpianus^ecufldumPomponiuminl.?, exhocedido, nautr, €aupones,ftabulani,amp;c.

h Caput decimum feptimum T^cUtia, de ufurarys contrahit boa , ^nnotatione9 DoélorU Ißini

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Goblcri?^

O RR O Catfar noftjr inPoIitia fua bené conftituenda uidet, quàmfitnocentifsimaReipublicafpcftis, auaritia, feenus 8t. ufura,quç non plcbem tantum feenoratierjs contra dibus,fed SCciuitatcsnonnunquam exhaununt,terras 8C populos dc-uorant:ita ut uerifsimè dixilfe ccnfcaturMenancfer,7»Ä£flV£|lt;«# ^èjzisoi» kvS^Ûttou KXKÓv, Quippe auaritiammortalibus effe maximujjjmalum, quam diuus etiam Paulus omnTummalo-rumradicem appellat:cx cuiusuelut fomiteomniaaliauitia

fubnaftaniurjSChimaximèulurari] contradus, quoshoclocotaxât, abrogatS^ damnat

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 7^ lt;iatnnatImperator.Qu0dcnim7rAfci5V£|j«aliufi eft, quàmquodille apudComi-cuinaitjfibi tantum melius malle quam alten. Vndepleriq;ueteres dixerunt,foc nus exercere,fit cum iurenatura' pugnare: quinctiamhominem occiderc. Non enim iniuftum tantum, ueriim etiam dedecus, turpe, atq; ignominiofum eft, quæftumibi faccre, ucl exigerc pecuniam,ubi nullius rei commuratio eft,hoc eft, ubi aliquis pro nihilo exigit pecuniam, quod facit feenerator, qui falua forteexigitufuras non pro aliqua re,quia fors eftfalua,fed tantùm pro officio mutuationis: quemadmodum faciunt fedeftifsimi feeneratores, qui ex paucis nummisinbreuetempus exhibitis,ingentia fcenora,5Cpctcrc, amp;accipcrenon ucrentur. Quidniigituriniufyim cfr,ufuras exigere, maximè cum per uctitas illasquæftuoforumfœneratorumartcs,SCiniquoscontractus,quotidie crefcunt ufuræjamp;exhauriunturalienæfacultates: quod etiam Ethnici fenferunt, inter quospraecipuuscftamp; maximus philofophus Ariftoteles, uituperans Tn^KXTTH^ Aw«f/,fccngratoriam amp;nbsp;ufurariamillamartem, quanummus ex nummo qusritur fiucparatur,quodpraefertimfitinmutuouelmutuatione pecuniæfeenon datæ uelacccptar. Quocirca dicit eum quarftum contra naturam effe, amp;naturæinimi^ eum,quianonfitinucntus,utgignatuelpariatnummj;m,fedutfit medium qua fiin emptionemercis,fitufuraautem finummus pa^itucl gignitnumumrundcSC GræciToxo{)appellanr,quiain ufura precio generatur precium, quod maximè contra naturam eft, ob id etiamapud genres odio habita eft ufura, quoniam per cam quicritur nummus nummo,quum ad hoc tarnen non inftitutus nee répétais fit,fedutin emptionemedium quoddam fit,acmcrcis uicem gerat, adeoeppro* pter commutationem. Vfurauerófeipfam,fuumqjlucrum amp;^ quæftum auget, Vnde amp;nbsp;nomen fceriorisacccpit,quia genitafuntfimiha gignemibuSjSC mfteno*

*^5 nummum,quam tarnen comparandæpecuniærationem Arb ftoj^es maximè præter naturam effe adfirmat, cuius uerba hæc funt in politicis; tl/^OytOTftÏXHla’H'TCUHoCosCtTlX.fl e^KTT KUToVJov VOlÄttrtiKlüS ilvcccrù» KlUtTl^KS^ 01/K i:f'o7riii7r0^i^H.{iér(cêoAHsylt;!(^ tyfiViJo^K^ty.eJ't-roKOi àcifoii7ronîTTÄtoii, S^iy }(^ vev^ vofut'lovr 'ii^^^pil'-ói^oioyii^ t« 'TMfiiuvx Tois yiwäo-ni KVT« tsiy, ó/i réKos yiviTtu vo/i((rnxJai,ó)si)(£i«i^«^tsK7r«^«lt;fvlt;rivov[0S7iiii)^HiM«'niriAÜi)tu,

Di(Sumautcmcftfupra, Græcis appellari TÖKOviviKfa, quoniam prccio generatur precium, c^uod maximècontra naturam effe cenfet Ariftoteles libro «. politic(2i;,ubi7öxfl;;a;ro Jüv7ÏKnii,3b ctymo,amp; per collationemfeenus uituperat, uelutLatini fcenusà fcctura,quoniampecuniamauget8C ceuprocréât ucl générât,ad quod nummus non cftinuentus, fed ut in emptione mercisfeuprecq loco fit, amp;nbsp;quafi medium in emptione mercis, ut iam diftum eft, itaqj perpe-ram feeneratoriam imitari naturam poteft, nam estera quæ procreata funt, fuis procuratoribus fimilia effe dicun^r, ex mftitutione naturæ: jpecuniam autem noninuenram effe, quar pecunias fibilimiJes progeneret, fed quibus res ad uiuendum neceffariæ comparentur . Memorabilis profedo eft apud Ariftotelem hic locus de feenore amp;nbsp;ufura , quæ*tantopcrè ethnicis amp;nbsp;pro-phanisgentibusfueritodiofa,amp;apud nos,qui Chriftinomen profitemur, nuk lus fere quæftus frequentior ufurpaiÿr,amp;uberior, quam qui ex fanore Sóu* fura aucupatur. Veteres Rom^ti, ut Cato meminit, peiorem ciuem ex* . iftimarunt faneratorem, quàm f«rem,qui ita in legibus pofuere, fuftm du-pli condemnari, faneratorem quadrupli. Nos Chriftiani f proh dolor) faneratores non folum non conderynamus tanquam furcs amp;nbsp;iniquos ^x» adores, ac rei tam priuatæ quàm publicæ p eft es, fed honoribus etiam 8C di# gnitatibus ornamus : SC quo iam quifq; ad quæftum amp;nbsp;lucrum eft arten» tior, amp;nbsp;fœnerandi artem melius caller, eó prudentior habetur, Atqui uero quidfanus amp;nbsp;ufurafit,Slt; quot eins genera fint, ac partes, numuein uniuer-fum omr^èrebuspubliciserjciendant, quidq; hïc dandum Icgibut, amp;nbsp;con-fuctudinigentium, ß^pietati Chriftianorum, a^ctinendam tranquillitatem

74 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, ciuilisfocictatis,quum'qjlonga acuaria effet huius difputationis quæfno, ta menlmpcratornofteruideturilla in pauca tlNyw/xaT«, uelut in Compendium hoclococontrahereuoluiffe, Vindicate, qui fint fccneratitq uel ufurarq con* traftus.acprohibiti.quosamp;pafsimlegescommeinorant, amp;nbsp;Chriftus ipfe Sal# uator nofter, cuiiudicium huius mundi à Patre traditum cft,h«ecuina cum car* tens,qua?miferèlabcfadant Refpublicas,fceleribus,fecuriad hanc uitiofamar» borem iamappofita, proculdubiè fuo tempore expurgabit, nulla hominum in-duftria, quam omnem uincit improbiras, artutia, amp;malitia hominum fccnera# torum fceleftifsimorum, qui nonnunquam ex paucis numis, in breue tempus exhibitis ( utfupra meminimus) ingentia lucra^SC fccnora,amp;petcre amp;accipe-renon ucrentur, nee uerecundantur : quiqj per fas ncfasqjquæhumfacerc, amp;nbsp;opesundecunquecongerere fatagunt: fæpe ctiam,quoduulgo dicitur, «Tra vt^ K^ovcpo^oKoyäp : uclutille èlotio quoque, amp;nbsp;ubicunque fpes dolofi refulfcrit numi. Quamobremfeeneratores omnesinturpifordidoqj quæftu uerfari ui* dentur, ob id quoque omnesinprobraamp; dedccora incurrunt. Qui enim lu« era amp;nbsp;cmolumcntamagna à quibus, amp;nbsp;quamefaseff, exigunt, uel etiam cri-piunt iure uel iniuria, quajes funt fceneratores amp;raptores,ii nonauarifolùm, fed amp;nbsp;feel eftipotius.imprj Süniquifunthabendi: quódnimirum in turpiquæ-ftufintoccupati. Siquidemfpcquæftus hæc feelera fcquuntur, SCinignomi-niarn amp;nbsp;probra incurrunt: quin quoque in fordido lucro, ctdamnabili arte «Afantur. Tóxoiz autemetymonfuprapofuimus, «710 rii-tKay, hoc eft, parère, feu fœtum procreate, uel precium generate pecunia. Feenus autem 8C ufura communiter id uocatur lucrum, quod fupra fortem exigitur, tantum pro# pter officium mutuationis , quod lucrumquidem feuprecium,cruditihomi# nes maxime contra naturam effe dicunt. Itaque iniuftum efte feenerari , 8C ufurasexigere. Hinc definiunt ufuram effe accefsionem fortis, quæ pront er mutuo data' reiufumuclmoram, uelalio quouis colore illicite exigitur , cum ufura pecuniar, quam percipimus, infrudunonfit, quia non exipfo corpore, fed exalia caufa nt,id eft, noua obligationc , quemadmodum Pomponiuslu-risconf. in 1. ufura, ff. de uerb. amp;nbsp;rcr. fignif. adferit. Alrj quidem ufuram ftri-dèacfpeciarim fumptam definiunt, nihil aliud effe, quam preciumuel potius arftimatiopem ufus fortis confumptar cum damno creditoris. Quam autem ufura latè pateat, quam innumerabilcs eius fint fpecies SC tradationes , non huius eft inftituti commemorate uel percenfere. Imperator noftet plerasq; damnare SCabrogarehocloco uidetur,acimprobare : utinamcum effedutàm féliciter, quàmfalubriter uniuerfæ Rcipublicæ. Diuina fcriptura, imô Chri^ ftusipfemutuicontradum ufuriscontaminari uctuit, Lucæ 6. amp;nbsp;multa extant inProphctisamp; facris literisloca, feenus 8(. ufuras,furta, fraud es, Scimpofturas prohibensia SCdcteftantia,qua’ujtiaamp;fj^gitiaomniafub hoc Dccalogi prtvee# pto compleduntur : Ne fiirtutn facias, ubi in genere à Dco ipfo prohibe-tur omnisfraus,omnis dolus malus , omnisimpoftura in didispariter amp;nbsp;fa* dis, in contradibus amp;nbsp;conîmerefis , in emptione amp;nbsp;uenditione, in negoties, inponderibus,inmenfuris,innumero, in debitorum folutionibus, SC inomni iniuftaaliénât reicupiditate uel exadion^

Ne qfiis autem opprimât ac fraudet in lygocio fratrem fuum, uctat Di-uusPaulus in prima adThclTalonic, capitc quarto,Propterea quôdultoreft D® Ml N VS de his omnibus. Et Lu^æ 9. Zachaus tclones ad Chriftum conuerfus pollicetur , fe quadruplum redditurum, fi quempiam defrau-Affet. C^o manifeftè fignificat, impofturam feu defraudationcm effe furtum, quia in lege muldabatur furtum quadruplo. Sic quoq; ueluti furtum prohibetur omnis illegitima amp;nbsp;illicita ufura, auaritia,amp; rapina, quin Si omnis in contradibus impoftura amp;nbsp;fraudulcntia gt;nbsp;iuxta illud , quod „ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex diuo

INTERPRETE if I^^STINO GOB. G OA. 7$ ex diuo Paulo fuprà dictum eft. Nemo defraud et frat rem in negotio. amp;nbsp;uerbum Chrifti,Mutuum dantes,nihilindcfperantes,SClexcùm alibi, turn Deutcronom. ï3. prohib et,inquicns : Fratri tuo abfq; ufura mutuabis id quod indiget. Er Eze-chielis»8.pertotumeaput. EtPfalmo«4. Quipecunias fuasnondeditad ufu-ram. Suntautemufuræ, quandoinmutuatione ( utfuprà quoq; memoratum eft) pacifcimur,utaliquidfuprafortemnobis propteripfam mutuationê detur: Ideo aurem iniuftæfuntufuræ, quiaexigiturnon debitum. Soluensenim mutuum,nihil amplius deber,SC tarnen amplius exigitur pro re nullanec débita. Ergo nonfcruaturæqualitas,Ethæcauaritia eft, amp;nbsp;iniufta, alicnæ reicupiditas amp;nbsp;exa-lt;ftio,adeoq;ipfifsima caufa, cur fcenerationcs amp;ufuræ exhauriant ciuitates.quia fceneratoresauferuntplurimiWn,pro quo nihil recipitfoluens. Nonpoteftigi-tur talis commutatio uel potius exaftio efteiuftauelperpetua, ciim non ütex »quo mutua compenfatio, fed ut inquit Iureconfultus,fortisaccefsio • 1. eos. C. deufur. quatproptermutuo datæpecuniaeufum,ueletiam moramexigit. Earamen iure ciuili ufq;ad legitimummodumpermiftafuit.diclal. cos. C. deufur. Cæterùm diuinis Chriftimandatis omnino prohibita.Ciim enim non nifi ab ina digentibus ex quadamnecefsitate,fub feenore mutuó pecunia? acciperêtur, acci* debatplerumq;, ut ipfipropter certitudinemproirifsionisfoluere tenerentur, ciimnullosfructusreturnfuarum percepiflent, ffc'qj ad inopiam redigebantur: quapropter legibusfeenebre hoc malum temperatum eft. At Chriftus noftemó conucnireexiftimauit,mutua, quæamicorum caufaindudafunt, in lucricertitu-dinemuerterc,atq;ideo uetuit,exmutuo quicquamfperanPlutarchusiterr^ra* uifsimusautorEthnicusdocer,quódnon oporteatfcenerari,caqjderetanquatn ufuraria? prauiratis hoftis acerrimus commentarium Græcè confcripfit, srrfamp;Taw fi» Sefp/aya^site. Vbi uniucrfani feenerandirationem daninar,qund contra natu« ræ regulam fit, quæ eft,exnihilo nihil gigni, quodpaupertati unicum eius fola« tlWm, nempc,animifecuriratem Slt; tranquillitatemaufert: quod nondum no-tos fruftus deuorett quodquiaccipiuntfub ufuris,uerfuramexuerfurafacien-tcs,nunqu3m fc cxtricanr,amp;c.

Etfi uerd rcs humanaracpolitico abfqjeontradibus licitis confiftercncquc« unt,ueluti emptione, uenditione,locatione, condudione, focietate,mutuo, 5^ huiufmodi,quibusultro citroq}obliganturhomines,quos contra (H^isGræci có* muniterappellant(rt/t'iï7Aay/-t(ïT(ï, hoc eft,commutationes uel cômcrcia,cùmula tra uerba contractusaliquid utrinqj agirur,et obligatio,ex qua tandem adio oris tur: tarnen magna eft differentia interlicitos amp;nbsp;illicirosTeu tencraticios, de iure prohibitos contradus, quos magna exparteauaritia, 8C7iA£m|lt;£ï, S^ ficmalitia hominum excogitauit, quos Slt;lmperatornofterhoccapitereprehendir,atque nominatim carpit,aliquot numero ac ordine commemorando. QuosafuaPo-litiareqcitacdamnat,uthîcmanifcÂépateer. Eftahoquiai/faiV^d^^ta,contra* dus feu commutatio, honefta amp;nbsp;mutua confenfta duorum uelplurium dereali-qualegitimomodo transfcrenda,uelquóaddc^iinium, uelquó ad ufum, uel quo ad obligationem diuinitus ordinaraatq; concefta.Quia cum finguli indige-antrebus,quasipfinon habcnt,uultDeusferuataæqualitarelegitimis contrari-bus, amp;communicationelegiciraa,ffit3mhominumcopulatam elTc,utintclliga-musiuftitiam efteæqualitatem,^fci3musipfumæqualem effe. Suntenim legiti* micontradus confirmati diuiffo pra?ccpto,furtumnonfeceris. ErLeuicici 110-no.Nonfaciteinequalitatcm in iudicio : uel nefecentisiniquum quid in iudicio, iuftèiudicabis proximo tuo. Ne inctdas mercator, hoc eft, impoftor, in populo tuo. Mercatores enim utimpoftoresfrequenter technis SCartibus homines cir* cumueniunt. Wie0ev^cncFei-?iif£inem2\ttcd?tf.?ctet/ Oerftep ntcbtjnmbcnOttperrf fcbtcfenwolr. ©ehe but / mb werfe ein Ärlt;lmcr/eink»tbcvntlt; kno bcrcbeiffev. 4tqtii emptio eft contra dus, quo res tran-sfertur pro iufto prccio, quantum ad domi* nium,tecretinetemptor iusretrahendiprecq, amp;nbsp;nominantur fubftanrialia em* prionishæc, uidelicet, merx, predum, amp;nbsp;c««fcnfus emprons amp;nbsp;uenditoris. Cæterùm mutuatio eft contra dus,quo transferor p eemnajeu fi uigentum, feu

76 POLITÎAE IMPERI^IS*GONSTITVTIO, alia res utilis, cuius ufuseft conCumptio , cumhacobligatione, uttantund-eni poftcertum tempus rcddatur, amp;nbsp;dans mutuô retinet iustantundem petendi, quantum mutuó dedit. lt;2Pæ quidem datio mutui,feumutuatio , potifsimiim in his rebus confiftit, quæpondere, menfura,uelnumero confiant, nimirum quód earumrerum datione increditumire, feu mutuum contraherepofTumus. Damus autem mutuum non eandemfpeciem, quam dedimus, rccepturi,alio» qui commodatumaut dcpofitumeflet,fed idem genus. Quód fialiudgcnus dederimus.uelutfi pro tritico oleum ucl uinum receperimus, nó erit mutuum, quemadmodum difertè inquit Zafius noDerin 1.1. ff. fi eert, petat. Mutuum contrahicumfperecipiendiidcmin genere,noninfpecie. EiusLegis explica* tionem pulchram Si eruditam uideapud eundegtZafium, didotitul.quialibi dicit, ncmpeinl. rogafti •^♦fitibi. eod. incontradumutuifacilèincidcreinufu-ram, Si crimen ufuræ. Quare abftinendum effe ab huiufmodi contradlibus, in-quiens ,• Ego quidem prius perirem, quàm tales contradluscelebrarem. Egre* giafanèuoxefthonefti Sieruditilurifconfulti deteftantis Si abominantsufura^ rios contraduSjSi feeneratores. Nouerat enim uir optimus, fanerari turpe efTe,Sipugnarccumiegenaturæ, utiamantcà fæpedidum eft,etiamabEthni« cis omnem fenerandi ufun^damnan.ueluc totius Rcipublicæ perniciem. Eft enim fcenus Si ufura quæftws feu lucrum,propter mutuationem fupra for* tem exaclum: feu quod propter mutuationem petitur. Exprefsè autem in fa* cris literisprohibita eft ufura; petitio. Leuiticizj. Si Deuter. ït. Et inEuange* lio #icitur ; Mutuum date,nihilindefpcrantes. Nampugnant ufuræ cumæqua* litatc: necquis debet lucraricxalieno. Accipiensuerô fcrnusucl ufuras, lucra« turdcalieno,quiamutuatiotranftulit dominium ad alium, Si quidemreinon fua natura frudificantis , Noncftigitur iuftum lucrum feenusaut ufura. Rcs quoqUpfaoftendit.propterhancinæqualitatem exhauriri magnam partem ho* minum, eamey ob caufam fæpè,tum apud Romanos turn alios populos, fedit^ nesinimperqsorrascfrc5utuiderecft in Hiftorqs, Si apud Ciceronemin Cati* iinam. Si alias Reipubl.pcftes. Tandem tarnen Si Ethnici, Si Impcratores, ut inodusaliquiselTet, leges quafdam condiderunt, etiamdeCcntcfima,quæfic diclaeft,quando centefimo menfe æquatfortem:utfi quis fingulis mcnfibusdc centum aureis foluatunuinaurcum, cuius ufuræ centcfimæmcntio fit in libro Efdræ capi^quinto. Cumep feeneratores duas aut tres centefimas poftula-rint,lex de centefima fæpè renouata cft,ut à Lucullo in Afia, à Cicerone in Cilicia, à lulio SiAuuuftointotoImperio. Gcrtèconfuluntplcriqjfapientes, inter quosetiamcftPlutarchus,grauifsimusautor SiHiftoricus,hçrcdium quod-lib et potiusuendendum effe, quàm mutuó à danifta Si harpyis illis fceneratori* busaccipiendum. Apudnosprofedó publicèintcreffet,Icgcm ciuilcm,ncm-pel. eos.C. deufuris,obferuari: quamfanciuitImpcratorFlauius luftinianus li* bro quarto Qodicis, titulo jx. transtcribati^^quot; lex tota. x^. quæ certummodum feenerantibus conftituit, ut quilt;um excederent, plcfterentur. Quin Si pro* pter Canonumprohibitionem non nifi pefsimus quifqueSi impudentifsimus fœnerat, qui Gambq, hoc eft, permutationis nomine, uel alio fido titulo, indi* gentem,atq;necefsitatc, quodhumaniorcs non reperiat,compulfum dcglubir. Nec quidem Epifeopi Si Sacerdotes id pefiiimum Si exitiale hominum genus ullo modo correent aur execrantur, fedadiuu^itpotius, fuis quoq; pecunqs c^at'ssca.inTd lucrum clam crediris, tefte Akiato«inl. ufura pecuniæ.ff. deuerb. fignif. quodSi diuusCyprianus conqucritur. Dcteftantur Siimprobum to* nus Imp erator es Diodetianus Si Maximini inusl. 20. C. de caufis, ex quibus in* famiairrogarur,ubificftatuunt: Improbum tonus exercentibus, Si ufuras ufu* ranWn illicite exigentibus,infamiæ macula irroganda eft.Si in ^'Porrô,î,quæft, 7.id(ÿidemadferitBald,in d, 1, improbum tonus,

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Voca#

INTERPRETE D. IvS^INO GOB. GOA. 77

Vocatautcm Improbumfœnus, quod amp;nbsp;Cicero magnum 8^ jniquifsimum appellat,fcilicct quoduerfura diflbluitur.quemadmodiim q folent,quiutfyn-grapham unamdiffoluant,amp;unacautione felibèrent,pecuniam mutuam maio» rifcenorcitcrum accipiunt. Indies enimdeteriorem conditionem fuamfaci« unr,quod frugi homines ft cere non folent. Et pleræq; hodic,proh dolor,pro-pterluxumudtitus, 80crebras comeflationes nonfolùm domus, fedamp;Ciui# rates, grauifsimofcenorelaborant,quanquam mul tisfccnebribuslegibusamp; con ftitutionibusimperialibus,iliaTrAiovi^ix, cptha^yi^ia ^ d'xveio-ij.cQ,faneratio amp;aua ritiahadenusfaene conftrida eft,amp;: coercita,led ut uideo,fruhra,quum earum fa lubriumlcgum amp;nbsp;conftitutionü,uelut quondamMegarenfium, nulla habetur ra rio,quinacerbifsimifancratoFes,Iudæi,Slt;fuicôpIiccs,impunèfœneratoriiste* chnis S^artibus toto orbe gralTantur ciuibusamp;plebiuclut Harpyiæac Vulturrj Phineiuidumdeuorantesjidqj eófit,quód plurimum ex ocioamp;^ luxuæsillud alienum contraharur,utquotidiè fieri uidemus: hinclocuplctantur daniftæ,Iu* da?i,amp;f(»ncratorcs, populusucró amp;nbsp;plebes aiiguftanturamp; depauperantur.quë admodum Cicero exclamat:Ehcu quam inique comparatum cft, ur fi qui minus habcnt,fcmpcraliquidaddantditioribus,amp; Gallidicunt,Les gro(fes rongeurs, manyentlcpouergens,hoceft,fllt;^j{« ixv^piyn o(fiii,lt;/lf«Kagt;^ioyiVHtrCfcu.lcccner!ito* rum cnim,daniftarum amp;nbsp;ludæorum fortune,ac ciJpiaf, non in tantum augcren-tur,nifi effent quos exugerent: quemadmodum inter pifces amp;nbsp;bcluas funt qui la* niatualiorumuiuunt: Inter homines quidem nulla peftis maior iniuffitia.ai^ri» tia,7rAs:m|lt;«,quod uitifianimi eff, quo lucrum amp;nbsp;quarftum undecunq; oblatum cupididaneiitae8lt;harpyiæfcdantur,8^amplius quàmpar fit, qualibet in re ha* bere defidcrant:quodpropriè cft;rAtom7w('»yö^«t'a^alt;, uitiumfcilicctprorfusil liberale amp;odiofum,quoauari amp;iniquilucrumamp; quæftuminqualibctre,unde# cunqjaffeiffant amp;fc(ffantur,etiam,utille,cxlotio, quodcumnonpuduit;amp;pro# fe^ó pudendum turpilucriumfuir.ciim quibufdampopulis,maximèlndis,igno tumfanus amp;ufurafuiffet.Liuiusfcribitlibroab urbecondita odauo, défis qui creditoribus,quod rationi paria non facer ent, addidosnexui Guindos effe, ni^ mirum a’risalieni rationc,quo perf^peinopes adobruebantur, ufura mul tiphei omnia arro dente,ac uclut tab c p effifera ad corp us item correp entc,nafcebantur quandoq; nouarum tabularum décréta per fummam inexuperabilemqj neceisi tatem, acDiomcdeam quodammodo(utdicitur)expreffa patribu». Quam-obrem caCiccro lab efedionem fundamentorum Reipublicæ uocat, quum pecu niæ creditæ obæratis condonantur,amp; nouar mox cooriuntur tabule, quibus nomina contincanturnoua. Etalibiidcm Cicero: Tabulæ nous quidhabentargu mcnti.nifi uttuemasmeapecunia fundum, 8^eum tuhabeas,ego non habeam pecuniam. Vtredèapud Comicum dixiffeuidcri pofsit,Næillehand feit,hoe paulum lucri quantum ci damniapportet ; quod in fanus 8i. uerfuram appofitè quadrat,cum pecuniam mutuo accipÄdebiter, amp;nbsp;per earn dimittit priores ere# ditorcsinfolutos,quod modici temporis,breuisfJjfpaefi luerfi malum amp;æqualc eff di(pendio,ut uerifsimèdixiffeuidetur Hefiodu«,MK x^xti xe^t/’otnj^, x«xà xtg-Aalo-ôîaTxo-ip.Ideftjnemalèlucreris.malalucraæqualiadamnisfunt. Quamuo cem Ethnici hominis, utinam Chriftiani mortales, præfertim propolæ Si negoci atorcs,perpenderrt,quorumDeusPfütusacuenter cft,«^«{/ii euo-y^a kÏ^c^hxi/ia tp^os^ii^^^'^ixt. Adducitenim i#fortunium,turpelucrum,uelutCætvsnubcs, quod dicitur.darum igitur exffiprà didis liquet, ufuram propriè fieri Si confi* ftcreinmutuo. Mutuationem ucró contradum effc,quo transfertur pecunia, feu frumentfi, feu alia res utilis,cuius dfus eft confumptio , cum hac obligatione, uttantundempoftcertumtempusreddatiir.Sidans mutuo rctinctius tantuy* dempetendi,quantum mutuo dedir. Sic Si locatio eft eóntradus, in quotes transfcrturadccrtum tempus,quo adufumpro certo precio,non quoad d«mi nium.‘Etrcsillatæfuntiureoppignoratælocanti. Eftautem ufura (pi^’tcrfuprà didas definition es) eriam fecundum Azonem in Summa fua. G.de ufur. quic^ quid forti accedir. Quam définitionem Dodo»«s fuper Rubrica de ufuris-in antiquis,fupplent,dicëtes, quód ufura fit,quicquidfortiaccedir,fci!ice#cx pado

73 POLITIAE IMPERULlS CONSTITVTIO, prarccdcnti,uclcx intentione,Vt loan.Andre»in cap.peccatü.dercgul iür. défi-* nit, dicens, Vfuram effclucrunicxmutuojuelpafto, ucl conuentione exadum. QuarndefinitionernDodores (ut dixi)fuper Rubricade ufur.cômuniterfequü* tur. Hoftienfisquoq;cgrcgiè définit, fcilicet, Vfuram elle, quicquidacceditrei mutuat»,ipfiusrei ufusgratia,expadione,uelintentione habita in contraóiu,uel inexadionc fada expoftfado. Quam definitionem loannes de Ananiaindi# da Rubrica fie déclarât,duo contincre, materiale fcilicetgt; ut mutuü:amp; formale, ut cxadio.Et fccundum talcs definitores ufura habet locum in illis rebus, in qui* busconfiftitmutuum. Mutuum autem confifiitinrjs rebus,utfuprà memini^ mus,qu»pondcre,numéro,menfuraucamp;c. confiftunt. At quidam uolunt, ho-die ufuras omni iureprohibitas cffc.Primumdeiftrcdiuinouetcris teftamenti,ut Exo di 22 cap. Si pecuniam mutuodederis populo meo pauperiamp;c.neufuris ^opprimes. Item Deuter. i5.Nonfccneraberisfratrituopecuniamadufuram,ncc frugcs,necquamlibetaliamrem. EtEzechicltS. cap.cfthorribilis textus contra ufurarios,ibi,Adufuramnoncommodauerit,amp;ampliusnonacccpcri» Etfequi tur:Ad ufuras dantem,amp;amplius accipientem,nunquid uiuetfnon.uiuer. Item Lcuitici2;. Necaccipias ufuras ab co, ncc amplius quàm dedifti. Time De-urn,utfratertuuspofsituiufreapudte; pecuniam nondabisciad ufuras, amp;nbsp;fru* £umfupcrabundantiamab co non exiges, ltemPfaI.14- qu»ritinfpiritufand:o, »omincquishabitabitintabernaculo tuof Etrefpondetinter cætera, Quipe-'cu||iamfuamnondeditadufuram,amp;munerafuprainnocentemnonacccpit. Sc* cundo itemfuntprohibit» ufur»deiure diuinoNoui teftamenti in Euangclio, ubidicitSaIuatornofterChriftus;Mutuumdate,nihiIindcfpcrantes.Eccefilius Dei,amp; ipfa ucritas dicit,nihil inde fp erantes.Et paulô antè dixit Si mutuum dede ritisrjSjà quibusfpcratisrcciperc,qu» gratia crit uobisïNamS^peccatorespec-catoribus fanerantnr, ut recipiant»qualia amp;c, Quod fi quem illi textus diuin» fcriptur» amp;nbsp;comminationes nó affeccrint amp;nbsp;mouerint,ut cotincat fc a b omiw^-fura,isnon efiappellatione hominis Chriftiani dignus,ncc gut tula, ucl fein till ula timorisDei,uclucr»’fideiin co eft.Tcrtió,funtitemufur»prohibit» iurepofiti uo 8ihumano,uidclicctcanonico iure,Slt;quidêln fandifsima Synodo Nic»na, de qua in cap.quoniam, 8C pulchcr textus in cap. penult. 46. diftind.14. qu»lb 3. pertotum. qui text, ibi ualde infigniter interpretantur iura diuina feu Cano-nica.Itcml^^.qu»ft.î. Slt;6. pertotum. Item per totumtitulum dcufuris,inanti* quis,capitulo, qui repetiturum. in 6. amp;nbsp;CIcmcnt i.Etlicct dejure ciuili ufur» fucrintpcrmiff»,utin toto titulo ff. et C. eodem,6lt; poftea de iurc Canonico, adcoqj ctiamin Authcnt. ufq;adtitul.deEcclcftitul.ufq; ad certum modumper miff» amp;limitatc,utinl.cos,amp;l.ab eo,Authcnt.adh»c.amp;in corpore, unde fumi-tur. C.deufur.hodic tarnen per didum titulum*^i.dcEcclefi3.tituI.collaf.9.funC etiam deiurcciuiliprohibit»,ubipientifsimusamp; ChriftianifsimusImperatorlu ftinianusm’ïindat quatuorilla conidia priWcipalia,uidelicct,Nic»num,Confian ' ■tinopolitanum,Ephcfinum,8Ä3halcedonenfeferuari.Atin concilioprimo,Ni-c»nofcilicer,ufur»fucrunt p»ohibit»,didocapit. quoniam. diftind.46. Etfic Softcriusiusciuilc derogat omnibus prioribus legibus, ufuras permittentibus.

^cc leges ciuiles ibi fecundum gloff. potucrunt permittere ufuras, propter prohibitionemiuris diuini. Inferior enimfton poteft tollere Icgem fuperioris, ncq;fcru«s Icgcm domini,periurain gloU aWegata. cap. cum inferior, de ma-ior. amp;nbsp;obedient. Pr»tcrca dicit glofibi. tjliod Dominus dixerit ad Pau-lum|^ Durum eft tibi contra ftimulum calcitrare, amp;nbsp;ita contra mandatum Dei. Et quod de lure ciuili ufur» fint etiam Hbdie prohibit», retient omnes Do^ CM)rcsinlocisordinariis,amp;norantcrlegumprudentesin dida Authent.adh»c, et in 1.1. C. de fumma trinir. amp;fid. cathol ac adeo quidem prohibit» funt, qu(ïd etiam cum iuramento promiff» amp;nbsp;folut» fifucrint, tarnen repeti pof-fintjiuxtacapit.debitores.extra de iurc,

Hine ufur» quoq; omniumlt;«re prohibit», computantur infortem, uidclicet • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'adextenuan*

INTERPRETE if IV.STINO GOB. GOA; 79 ad extenuandam fortem l.finonfortem.inprinc. SCibi Par. S^Dodorcsnotant ff. de condid. indebiti. Etquum ufura , tanquam indebitè foluta, pofsit repen, quiaius refiftit, inferre uellc uidentur Doctores in d. 1. fi noti forrem, quad etiam non ualcat datio fideiulToris , nee pisnoris, quandoquidem ius ipfum huiufeemodi adui refiftit. Et quum fic lege rcfiftentc amp;nbsp;prohiben« tc,aéfusfaneratinusuel ufurariiis fit ipfo iure nullus, omnia quoq;pacia, om-nes conuentiones amp;nbsp;capitula, in co contradu uel adu appofita, ipfo iure non uaieant,i,non dubium, cum fui materia. G. delegibus.SC quod palt;Saap* pofita cenfeantur etiam in fraudem ufurarum appofita. Ideo quicquid accédât forti principal!, fiucfit pecunia, fiue alia res, fiuc paâum, fiue conuentio, fiuc lufiurandum, amp;c. fit ufuft. capit. plcraq-, 14, quæft. ?. Et licet 11 a ria à uarqs adfignantur caufæ prohibitionis ufurarum, tarnen una eftprægnans Si maxima, quia lucrum amp;nbsp;quæftus ufurarum eft contra pictatem Sc chanta tern proximi. Siquidem proximo in necefsitate conftituto tencmur atq; dc-bcmusfufeucnire. Eft amp;nbsp;alia ratio fecundumPanormitanum fiipcr Rubrica, de ufuris, quia feenus aut ufura eft quoddam uitium amp;nbsp;fcelus contra natnram» quum in ea pecunia germinetpecuniam,contra cius naturam: quia pecunia non eftfacla(utfa?peantca meminimus)utgerminctpcdiniam,fed folumutfirmer diurn feu menfura return. l.i.C. de contrah. emp t. Sc uendit.ac pul cher tex tus eft,' licetuulga.incapit.eqcicnSjOduagcfimaodauadiftincT:. Etficquidemfcenera-torcs amp;nbsp;ufurarq principalitcr delinquunt in Deum,abutcndo fcilicetrcrumgfu, tuncenimperpecuniamgerminaturpecunia, quod effecontra naturam,nemo Jgnorat,c0 quóduenduntufum,quinon eft. Hine loan.Caldcrinusin cap. fin. uc ufur.poftaliquos,utrefert amp;nbsp;fcquitur loan, de Anania. in d. Rubri. de ufur. ponenshanc rationem,qu0dhafres,inquibusconfiftit mutuum, amp;nbsp;per confe-quens,inquibusururaconftituipofsit,ufu confumantur: amp;nbsp;quod ufus rei non petsit feparari ab ipfa re,fcu dominio rei.Nam ufus pecuniæ nihil aliud eft quam coemptio pecuniar,idcft,dominii pecuniæ. Et ficquiuultrccipercufurampro ufu pecuniar,uultfeparari ufum àrc,quod non poteft, quum ufu confumatur,uc etiam clarèuidcri poteftin uenditione uini, frumenti, uel olci amp;c. in quibus e-tiam confiftit mutuum,amp;fic ufura. Nam qui uendituinum, amp;poftea quoq; uel-Ict uendere ufum eiufdem, non poftet: quia qui uendit uinum, uendit etiam ufum: nee unum ab alio poteft feparari. Quarc etiam Ariftotelc.s (quemadma dum fuprà meminimus) nulla lege diuina edodus, nee ardatus, fed fola rationc natural! indu(ftus,fcenusamp; lucrum ufurar,n!m!rumTop TÔxoï/wsêJcgàAtaAjsdtTraçà «Jvaip, tanquam prarcipuè aduerfus naturam pugnet, deteftatus cft,8lt; quod naturalitcr iniquumiuxtaatqjillicitumfit, ut conftat ex primo libro politicàp, Quocircafeeneratoresamp;ufurarri fie etiam peccant in naturam. Quibus ratio-nibus uriq: liquido conftat palamqj infertur , contradus ufurarios fui naturai uitiofos reprehendendos,8C malitia cWnuolmos efte,uelut furtfi amp;nbsp;rJ^ina, capit. fiquîs,i4.quæft.4. amp;funtucrbaDiuiAmbrofii I5^ft autem Rapina improbifsi* mum amp;nbsp;deteftabilifsimum maleficium,ut dicit Imperator luftinianus Inhitur. in princip.de oblig. quæ ex delid. nafeunt. Et dicitur ufurarius amp;nbsp;fen erator latrolcgalis,amp;pefsimabeftia, quinimo amp;nbsp;Vorago, quae animas deuorat,SC fa« eultates exhaurit.capi. 1. inpr!n,deu^r. in 6.

Hinccertcfenfiftcuidetur/ffiftotelcs.ufuras effe contra naturam, nee du-biam uclinccrtam efte regulam, de politica iuftiria, quod ius naturale ueje fit ius diuinum: etiamfi Moyfes coneetlat Hcbra:is,ut ab alienigenis ufuras cxi-gant, qui populus certe tune aliquod amplius amp;nbsp;exccllcntius hab nit ius, ngn modo repetendimutui,fcd SC(utDeutcro.iy.cap.dicit)fccnerandi gentibus, 8C ufuras capicndi,nempcautoritate diuina,quæ hoc ipfum ftatuitSC con cedir.^pfe enirn Deus ^Dominus eft omnifi, qui non modo pecuniam Si res,fed amp;nbsp;régna Ct impWia aufert,cuicunq; uult, quocung; modo uulu Slt; dat cuicunq; unit.

80 POLITIAE IMPERI^LI^ CONSTITVTIO, Siergotuncinuindidam gentium Deus uolucriteas per ufuram amp;nbsp;fcenus pu* nire, amp;nbsp;id Heb rar is mandetutfaciant.rcdcfeccrunt, quódobedicntesfefeDeo fuo pr»bucrint,SCiram eius fanore tune amp;nbsp;ufura in gentibus idolatrisimplcue* rint.

Nuncautem resfecushabetfub Mefsia SCEuangelio. Permiferunt olim leges Imperatorum exigcreufuras: neepeccaffeputaturimperatorem, cùmpcrmifii ufurasexigi. Quemadmodum enimapprobatEuangcliummagiftratum.itaap* probat contradus,quosindicatmagiftratusefl'ehoneftos Slt; utiles Rcipublicar. Ac pertinet indicium de contradibus ad Magiftratus, nonadEcclcüæ mini-ftros. Quarc uiderintEuangclq miniftri, ne temerè pronuncient,qui contra-dusnntuitiofi,neiudicenturinalieno negotioW-öA(/7ijgt;«y/zovH;/, amp;inaliena fun dionecuriofum effe.Eftquidem pcceatfi,ufuras exigerc, fed quas magiftatus iu-dicatufurasefTe.Cüm maxima fit difsimilitudo concradun. Siclongè errâtifti, quiomncsrcditusiuxtadamnantaiccpadfidcredimendo uitiat emprionem,uc teftaturlcxjSifundü.C.dcpad.intercmpt.amp;ucnd. Quoties autê uc«a emptio conftituitur,legitimus cftcontradusjctiamfiacceffcrit padfi de redimendo. Eft enimlcgitimus contrad’emptio,quorcstransfertur,quantüad dominiumpro iufto precio,utfupri dixim®s,nec retinet emptor ius retrahêdi preeii. fi interuc-niant eaquæ nominantur fubftantialia emptionis/cilicet merx,prcciü,atq; cöfen fusemptorisSCuenditoris.Suntautem contradusfeupadi de redimendo duo gen^erain ufu: aut enim emitur fund’,aut emitur feruitus in bonis uenditoris, c5 pacto reuendendi. In utroq; cafu ucra emptio conftitui poteft, ac utroq; genere Ghriftianus uti poteft, ut alqs politicis ordinationibusludiciumautcm efe con-tradibusnonpcrtinetadillos, qui in Ecclefia docent Euangelium,fedpertinet ad magiftratus:Scconuenit,magiftratum non effe Timona qucndam,uel ^iKriv' ^ç«7rô(;:fcd leges ad æquiratem nedcre,amp; multa temporibus concedere, Thcolo gofatiscftdocere, quód Chriftianohomini liccatuti politicis ordinationiMis: nccquaeratàxçaCflc/îix(«a/y,hoccft,fummnius,quodafquitati cft opp ofitü,eru etc-res quandoqjfummam iiiiuriam, fummamue crucem dixerunt.At in talibus ciui# libuscontradibusuigeatualeat^ iTrntKamp;x, qua nonnihil iuris accrbitas modéra» turacmitißatur,necquisconfcicntiasadccrtamformam,amp;prorfuscxadam7öv àxgo€#lt;/?lt;xa^t/,nimirum iuris ftridialliger. Eft enimpulchra amp;nbsp;bumanifsima re^ gula,fumn»eqjutilis,inmoralibusncgociisfufficcremoralcmcertitudinem, hoe «ft,non effe rationem exadifsimam quærédam, fed medium èf^ a-Za-r«, iuxta pro babilcmaliquemmodumfeurationem,accipiendumcn'c. Sic quoq;non eftu* fura,ncccontradusprohibitus,cmercreditum cum pado reuendendi,fed eft uc ra emptio,ubi concurruntfubftantialia emptionis,merx,precium, amp;nbsp;confenfus: aclicitifuntcontradus,quosMagiftratus oC leges approbant. Deus enim ap-probat ordinationem amp;nbsp;indicium magiftratus,aclegcs de ciuilibus negociis,nec emptiouitfeturperpadumderedimend#, didalcge.fifundum.C. depad. inter emptor. amp;: nendit. Et is quFemit confequitur dominium,etfialicnarcnon po teft,quiapadumdcnon alienando,non répugnât naturatdominij, ut docet Bar tol.l.ita quis. ff. de uerbo. obligat. Hic contradus difsimilis cft mutuo,quia in mutuo licet dantimutuôrcpetercfortcm,hîccmptori non licet pecuniamrepe* tere. Tres ucrófpcciescommunitcrponunfürhuiuscontradus:aut enim emitur certus fundus,aut certi frudus infundo certo jiro portione. Facilè indicari po-teft, in his duabus fpeciebus prorfus nihil effe ifftn,quum redè (ut diximus) con currant omnia,quat requiruntur in cmptione,mcrx certa,certum pcium, amp;nbsp;con-fcnfflsutrincj;. ifertialpecicscft, cumemfterreditus in uniuerfis bonis alicuius ciyitatis,ubiciuitasobligatacftadionepcrfonali,amp;iusquod uocatur hïcmerx, nonuidetur incerto corporeeffe. Panormianustarnen amp;hanctcrtiamfpcciem approbat,cum inquit:Sicut ergo quis poteft emere liberè totam poffefsionem, iniliupv'ftuq^yuelemere annuum reditum iam conftitutum ab antiquo, iralici-tum cft denouo conftitucre Si emerc.Dcufuris.capit.in ciuitate. Et cù»n ius o* porteatinaliquo corpore eJfaiWlamp;hïciusin corporc.Vtfiquis emarinaltcrius BOhisfernitutemagendiitinerisperagrumätainrebusnatis frudibearc poteft con-

INTERPRETED. A^SHNO GOB. GOA. §lt; •onftitui feruitus, ut pars fruduum redeatad aliquem. Et huiusfcruitutis cor^ pusconftituipofiuntomnia bona alicuius perfonæ, autcoinmunitatis. Qui* dam defendunt, ^inperfona conftitui poffc reditum. Quodetfifubtilitcrdi-fputatur, tarnen placet hoc, quodlurisconfulti docent, in rebus conftituendum c{rcreditum,utuidelicetfitaliqua cerramerx, amp;iusfit in aliquo corporc. Itaq; cumSChicfitmerx, uidelicetiuscxalienis bonispercipiendi fruflus, precium amp;nbsp;confenfus,probanda ell amp;hæc tertiafpecies. Præclarèinquit Baldus, hune contraflum licitum effe, fihabeat æquitatis recompenfâtionem SCproportio-nem,capit.t. delurciurando. Sicutigiturinalqs contradibus conferuanda dl :vquitas,ita inhoccontraduuidendumdl, ut pericula panter compenfentur, uidelicetnecenfusexigatur, fipÏrqt corpus. Et tarnen m his cafibus quoque, utin omnibuscontraftibusfieridebet, curandum dl, ut medium fumatur ^v ^aT«,hoceft, ut diximus,iuxtaaliquamprobabilemrationcm, amp;nbsp;ex prüden* tis uiri interpretatione atq; arbitrio. Quemadmodum Slid quod interdl in contraÄibus ex natural! æqualitate fumendum dl.acdiffcrtomnino ab ufn-ris. Ellcnimaccidensaliorum contraduum, amp;hondl%reiappellatiogt; ex na-turali,utdixi,æqualitatcfumpta Debeturctiam fin^pa(fro,utquidem tune ba* betlocum, cum quifpiamalteri cfficaccm damni cagfam deditmemo cnimlocu-pletior cumalteriusiniuriafieri debet. Vt fi quis promifilïet,fcfoluturum cife ad CalendasMaq, SCillononfoluente, ego aliquo damno affedus eflem, ob hancipfam caufam,quiaillapecunia caruilTcm : illc, quia dedit cfficaccm cauf»n damni, debetfoluercidquodinterdl. lulla dligirurratio SC confentancana-turæ, curfoluendumfitid, quod interdl, quia, ut diximus, nemo debet ueliclo^ cupletaricum altcrius damno ucliniuria. Hocexcmplumaliquomodoindi* cat, quid uoceturinterdTe, SCubilocumhabeat. Nonenim debetprætexifee* nerarorumrapacitati, qui mutuationem tantum in quællüm conferunt, neepe* tuifPid quodintcreft, quia mutuó accipiens dederit efficacem caufam damni, fedfimpliciter petuntlucrum? EftigiturinterdTedebitum, quod debet iure naturæis, quiefficacem damni caufamalten dedit : autquiucrè impediuitaltcrius iullalucra :utfiquisinlocatocorrumpitaliquid, debet id quanti interdl, hoc dl, debetfarcire damnum, etiamfi nulla padio dehacreprxcefsiffet. Lo-catio enim dl contraduslegitimus, in quo res transferturadeertumtempus, quoadufum,pro certoprecio, non quo ad dominium, amp;nbsp;res illat»*funtiure opp’guoratælocanti. Cum autem magna fituarietas contraduum,prudcn* tia adliibenda eft in iudicando,nec temcrepronunciandum eft. Præclarc enini dixit Cameracenhs: Cauendum dfe, nc facile pronuncietur, ufu.rarius effe con-tradus, quiauarfi contradusin uitaneedTarbfunt, cùmfintiurisgentium. Et cum contradus fint res politica’, ualctiudidum MagiftratusacLegum, id eft, fapientis amp;nbsp;æqui lurisconfulti de contradibus,ficut 81 dcalqs rebujpoliticis. Hicfapicnslurisconfultus difeernetufiftas, amp;iWqi^dinterdl. Conferet etiam mandata diuina cumiurehumano, neapprobetaperte pugnantia cum manda* tisDei. Quódautemuocabulum hondlærei intlt;^effe,prætexitur crudclibus ufuris, perniciofa fophiftica dl. Ergo breuiterac fummat^m interelTc dici diffininqj poteftid quod debetur alicui, uel quiadamnoaffedus fit, uelquia lucrumaliquodfitimpeditum uel remoratum. t fi commifia.ff. rem ratam ha* bere, ubi in l,Paulus,inquit .* In ^itum competit id quod interdl, in quantum mea interfuit, id eft, quantum mihi abeft , quantumeunq; lucrari potui-Cùmuerô quæritur , adoris quid interfit, duplex eft confideratio : alteratie damnis amp;nbsp;difpendqs rerum, quasamitir : altera de lueris 81 utilitatibus no.n acquifitis . Qua ratione interdum utilitas amiffa, maioris crit, quàm re» ipfa. 1. Iulianus fcribit 4* ult. ft. ad exhibend. Sabinus autem 1. fi is .ff. de furr. Intercffe, ait, dus uidetur , qui damnum paffurus eft , non dus, qiii lucrum fadurus eft. Ceterùm ae ufuris elegans diui Impcratdtis lufti* niani exttt conftitutio centefima fexagefima , quæ eft facræ praginati * ex form» exemplum tale , Anftocrates pnW^jMißimus Aphrodificnfis

Reipublitaf_

gî POLITIAE IMPERIAL!? CONSTITVTIO, Reipublicae pater , quiqj immobilia in ea pofsidentjfuppliccsnobisfaftifunt, aientespr^didam ciuitatem,amp;c. Aeprindpio quidcmilludcognofdmus,quód pleriq; leges noftrasiraacdpiantatqjintclligant,ut unde minime conueniat,inde iniuftarum ipfis adionum anfaspræbeant. SiquidemàpatreReipublicaf cdodi fuimus, quod cumbencmagnaaurifummaAphrodienfiumRcipubl. exlegatis à nonnullisduitati reliais collegia effet: nequando eadeperirct,quidam illorfi, quiinRcpubl. cumpoteftate erant,eamaurifummam collocauerint,utquamdiu id auriapud ipfum refidcret, tadiu qui fufcepiffct,quoqj anno pro eo duitati de# penderctf fiucquisidpadum, fiueredirum, fiueetiamufuram appcllareuclit) quantum ferre duitatemæquum effet. Eosuerô quiaurumfufcepcrunt,poftquâ conftitutionem protulimus, necreditoribuspftmittatur, ut debitumultra du-plumexigant: fedhocS. eocjfolo contenti fint: S-dicere,quod ultra dupluin iam perfoluerint, legatum duitati deperire oporteat: atqjta calefadiones bal/ ncorumpublicorum.quæexinde fierifoleant,iniuriaaffid: opera etiam publies labefaôtarijlegc’nq^nofframSCiiloruminterpretationem uitiumadfetrereipub/ licæ.

Vtigitur omnia hæcènoftraexpellamusRepublica, fancimus, ut quiidauri perceperuntinhoc, ut penj^onem aliquampro eopcrfoluant reipubl. fingulis annis, quoad illudpenesfeaurumhabuerintdnferrccompcllantur, id quoef pro eofeallaturosconffituerint, baud quaquam facranoftraadhocconffitutionc ubirpata. lllam etenim decreditoribus confcripfimus, amp;quiin ca comprehen-duntur cafibus, Præfens uerô fpedesillam non attingit,fiquidem hoc magis an* nuo reditui,quàm ufurarum preeftationifimileuidetur,nosautem ex æquo dui-tatum curamgerere oportet,utrerum fifcalium.Quodfi quispofthanepræfen-tem noffram formam aliter ea quæ à nobis lege promulgata funt,acdp ent, amp;nbsp;de-fraudarc duitatem dato auro uoluerit,amp; pro uniucrfo tempore quantum débet duitati perfoluet, amp;prætcreareddetduplum,utmalitiofæinterprctationfKu-ftamretributionemperdpiat: Propterea quod cuminmanuilli effet,urbonuni fe perhiberet ducm.ita improbus effut quæ ilium in lueem protulerit, earn non dubitctafficereiniuria.De contradibusfeeneratieijs SCufurarrjsfupra nonnihii cgimus, SCplura quidem effentagenda, fi quis omnia pcrfequiuellctaut poffet. Veniunt cnim multa in hanc quæffioncm, qui fint contraduslegitimi amp;nbsp;probabiles, qui^ontrà ufurarii amp;prohibiti,Slt;c. Sic,deargcntariorfi fcunumulariorff contradibuspleriqjetiam difputant: quorum tarnen in pandedisSCimpcrato» rum conftirutionibus frequensfitmentio, utl. fi quis ex argentarfis. 8^1. argen-tarius.ff.deedend.per tot.tir.amp;l. quifquis iudieq. C.fi eert.pétat. Accipiuntur hodie fere pro code, argentarius,numularius,menfarius,colledarius.campfor, trapezita,collybiftcs,amp;huiufmodiquircnumariäuerfanttracffantqj,quos uocat Vlpianus^rgcntari» menfæ excrcitores.l. prætorait.ff. de edend.Diuus Impe* ratorluftinianus edido nou^ a#ribuitftscollegium,dicens,commune collegq argentariorfi,quiin hac magna urbcfunt,libellofupplidàporcntianoftra petiir, ut fupra alia omnia quæipfiftiunificèlargiti fumus,alio nunc etiam modo fibi opi. tulariuelimus. Expofuerritautemquomodononnulli,quum dcbuerint,aut cti/ am debcant, quandopecunia,autresabipfisrepetuntur, quodfolucndonoii fint,afepetant,urpurasfponfionespro iffisfubeant, amp;aliàs quidem hoc ipfum in obli^torrjs fchedulis conferibant, alias u^o propter contrahentisfidem, 5C fincfcripto hoc facere fibi mandent: Ipfiautem illorumpetitionibus cedentes, îisBqui illismoleftifunt, certum tempus conftituant,intra quod fponfor omnino debitum transfundat, feitaq; adhunemodum illis fpondere, ac deindead di* tmliberaliterqs qui fponfioncsfufccpernt,fatisfaeere : debitoresautem interea» quafipfponfionesfatiscaucrint,aurmutuiforrè fyngraphas obligarionisqjfu^ fcTiedulas recipere » autapochas coparc. Quomodoitem multi, quum parare fibi rem fliquamuolucrinr aut uelint, fibi mandent, ut pro ipfispecuniam,auc remaliquamfedaturos fpondcanr: Stillis quidem quod affedarinttabtingat» ipfiueró prompte pecuni«s1lfttrestransfundat,dcniq;quomodo, quum ita nm* pliciterthandanubus illis fponfionci fiant, p ecunias tarnen aut r es non aliter fol-

INTERPRETE D. IV€TINO GOB. GOA. g? ucrcuelint,quàm qui fponfionemacccpit, pecuniasaut resoftendat, autcasfe accepiffeprobet. Vndequumipfipecuniasautresdederint,quôdilliprobatio-nesjpecuniasautresdaraseffe. depofcant, poftmodum contentionibusaccon-trouerfiis irretiantur, Quæ rcs fimul in præteritis, fimul in futuris fane quàm perplexaillis eft,8cformidabilis;imô Siimpofsibilis. Quifnamcorum enim,pro quibusaut pecuniar,autres fponfæfuerintjuelfpondenturjquando is,cui fponfç fuerint.quardara funt oftendcrc,aut ca fe acccpiire,apud ada probare debeat : ad camtergiuerfationem deuenire nô uditf acidcirco perfepefcfatigatosalqs ccdere aftiones : ncq;hæcfibiatonesintendentes opponifolùm,uerumetiain quibusadioncsceiTæfunt,autceduntur. Acuerô pctierunt,utabhacdifFicultate !iberentur,utetiamfiquidënullâomninôappofita conditionc, purèmandatum fadum fit,aut fiat, utpecuniasaut resintra certum tempus transfundant, fimul-atq; præfinitumtempuselapfumfit,mandator fibi, amp;quibusàfeadioncscellæ runt,aut etiamceduntur, ad debitiperfolutionëtencatur, idqjnonfolùm.fihoc intcrucn/intcfcripturamandaueritjucrumetiamfifinefcripto totum negocium confecîlum fit. Nos crgôfuccurrereiftrt'ciuolcntcs (cum omni æquirate tarnen amp;nbsp;iuftitia,atq; ut in pofterum omnibus citra p cri culf^ hæc præcedant) ftatuimus, iiealiteripfifpôfionesfubircuelint,quàmfcripro ^oprehenfum déhis,mandatû îpfis detur,quod quomodo quamqj rem fieri oporteat,luculëterexplicct,nc ex bonafcilicet fidein cuidensexitiummanifeftèincidantVerùmfiquomodofcri* pturanoninterueniente,mandatum faftum fit, tempusautem determination, amp;nbsp;tacuerit per omnetëpusille, pro quofpôfio fada eft,ncq; querelam mouerit: decurratuerô etiam côftitutumtempus,neq;tumdcmû intraalios duos menfes bocipfuminquerelam deduxerit, omnibus modismâdatorfoluarfponfori de-bitifm, quodexipfiusuoluntateab aliquo corum, quiargentariæmenfæ præ-p^irifiint.fponfum effeconfiiterit, amp;nbsp;ncq;ipfis, neq; iplorumhæredibus, aut qumuscelTæab ipfisfunt, uel ceduntur adioncs, iftiufmodi quiddam apponi queat, fed illud obtincat, quod mandatioftcndcrictenor,qui quidem filiteris comprehenfusfitjliterasludexfequetur: fin inliterascontradusrelatusnonfir, probationibus ea de refecundum leges prolatis infiftet. Atq; hæc quidem tenc* ant,Slt;iniamfadisadhuncmodum,Siinfaciendis etiamnum fponfionibus. Si quis uerô ipfis interuenienti feriptura,aut fine ca,famulatuspromilTusfuerir,aut permittatur : pro bono uerô,aut exfcripto,aut ex teftium fidefufficitns 8C légitima producatur, hanefuamuim obtinereuolumus,amp;utquodpado conuenc-rit,cxigi pofsit,ita ut nulla prorfuslex obfiftere queat, quafi id gratis, amp;nbsp;non pro mercedefieri oportcat: propterea quod omnis illis ex eo uiuendi facultas pen-deat,quodufuras pendant,quôdmercedem pro habitatione dent, amp;uclutpro-pugnaculum communis utilitatis fint : ut nc damnum fentiant,ncq;alimonia de-ftituantunfedhanchabeantfuorumlaborum confolationem. Sanèfi uelratio* nes,uel mutuas fyngraphas,uclprop^æ maiWis ^ripta quæpiâ ediderint,cdunf, autipfiillis, qui cumipfis contrahunt,aut illi ipfis,in quibus pecuniarum illatio amp;folutio defcriptafunt,quæœipfiusmenfæpræpbfiti,ipfius etiamamanuenfis, (quosSamaritanosuocant) amp;eorumrurfum,qui cumipfis contraxcrunt,litc-raspræferunt,autperomniaillius,qni cum ipfis côtraxit,manufcriptafunr,fub* fcriptionémuchabent;nôpoterunt,qui cfi ipfis contraxerunt,pccuniarum qui» demillationem, quamargcntai^incommentarfiSjautafe fcriptis br^uibus de* fcripferunt,agnofcere, atq;indein ipfos exadionem conftituerc:expeditionis uerófolutionisq,’,tanquam fadanon fit, dcfcriptionemrefellere : ncqinyfmn potcrunt argentariæ menfis præpoitti foluhonem quidem cxigcrc,illationcm uerô nonagnofcerc. Verumfiaut exantifyngraphis, aut exratiocinqs , aut^JX propriæ manus fcriptisprobetur , amp;nbsp;deillatione SC defolutione literarum ue-ritas,utrunq;omninó firmum Stratum erit : neq^unum quidem aduerfus i^fos obtinebit.’alterumueró pro ipfisirritumfuerit. Exigetur autem qpiantumra-tiocinif perhib ebunt : nifi altera aut utraq; pars in calculo fe errafTe, aut in ufuris difpendium fuftinuiffe demonftret. Si enim tale^ftid euidenter commonfiretur, ld quo quifquäiuftitia amp;nbsp;Æquirate fruatur,corredione diftinguendfwfie ftatuimus»

S4 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, mus.Hocueró ctiamnosdocucrunt.quomodoquidâillorumpoftquarnàplurîs bus aut uicemutua inter fe fidéiubcntibus, autalqs pro alqs mandantibus,obli* gationis confefsionesabftulifTent, deinde debiti longè maximam partem perce-piffent, ut rcliqua perquam exiguaeffent, reliquorum nomine extrinfecus ab unoaut duobus illorum obligationc capta,quódintra ccrtum tempus iffhæc perfoluent.apochasfortèaut liberationis confefsiones omnibus ediderint: amp;nbsp;quum autunum autplures corum,qui reliquorum obligationcm fubqffent, moricontigiffet,hæredcs quæillo autab illis pecuniæpadopromiffæ effent,cas cxoluerenolucrint; Statuimusigitur,utfi hæcitafefe hab cant, quæ pecuniæ in obligationibus comprehenfæ funt. Si quas defu^drus aut defun ai feripto pa (Si fuerint,hatabhæredibuscum paSisnfuris exigantur. Quodfi qui datispigno-ribus ab illis mutuatifucrint,autmutuentur, deinde etiam in mutui fyngraphis permiferinnautpermittant, utpignoribusproipforû bonafidediuendifis,co^ rumprecium in debitifolutionem imputaretur : ipfiucrôhocfcceriry;:ncmo-Icftfisilli implicentur, neq;proptcrhocnegocia fuftineant : fed iuratis, quanti pignorauendiderint, credatur,idqj ipfisad omnis improbitatis abolitionem fuppeditet. At fi quisnos interueniente feriptura mutuarus, pignora obfi-gnata,autnonobfignata det,i»eccffehabcbit, quimutuatus eft, ut aut pignora recipiat agnofeens figilla : ucl ipfa etiam pignoranon obfignata,amp;adimpleac fortem pa(Sasq5ufuras : autfipecuniasnon habet, adiuftam æffimationem ilia reliquat, 8(.reliqua cxplcat:neq, dicerc poterit,pignoribus, quanquamminus ualeant, creditorem contentum effe oportere: fed omne debitum , quodnon pa(Sisufurisin rationem dedueSumfuerit, omnibusmodisadimplebit. Si uerci datispignoribus,fiueobfignatisfiuenonobfignatis,mutuationi tempus præ« finitum fit,acintraid nonfatisfiat, tantumqj elabaturaltcrum, liceat ipfis, præ* fentibus tab ularns, facrisq; cloquas in medium propofitis, amp;nbsp;æftimaroribus^-hibitis.diligcnti æftimationefadla,illorum precium conftituerc,acfiueadplenum debitum,fiuead eiusaliquam partem fufficianbfibiimputareatqtafsignarc. Huiefanè etiammedicinamadhibericupierunt,ut quoniammutuo Si dando Si accipiendo, proalqs etiamfpondendo, amp;nbsp;deniq; ufuras pendendo uitam tolèrent, ncipfis in mutuationibns noftraopponaturconftitutio, qua neminiultra duplumacgperequicquam permittimus, fiquidem quantum fors amp;nbsp;ufurafa-ciant,p crfolutum fit.Nos igitur in pofteru earn legem omninó uiolari nolumus : quod ucrópræcefsit, q^uianondum infidqs obnoxium fit, hintipfismedentes fancimus, ut in contraftibus, qui reuera argentariorum funt, ad hodiernum di» em fa dis, facultas ipfis fit, ut licet in fis debitis ufuræ fupra duplum datæ fint, ni-hilominus tarnen qua; debentur cum conftitutis ufuris exigant,ita ut neq,- in ufuras,neq;inprimitiuum debitum,qua;fuprafortem iam folutafurit, imputarc compellanwir; amp;ncipfisin hacfp^ie, SCemidemfolanoftrade duplo couftitu» tio obftet, quo minus fecund»m contraauum naturamhæeexiganr. Verùm neq; ipfiaduerfoscos,quicurgipfisiamcontraxerunt, noftraconfritutioncab-uti,neq;folutasiamufuras,autduploufurarum, aut primitiuodebito , impu-tarepoterunt, Quandoquidemueropoftquamargentariae menf| præpofitis, excepta armata militia, cum omnibusalfisn^^itfis in hacalma urbe commercium inftitucrcpcrmifimusulliqj deinde cùm mutui^n dediffent, aut etiam darent, beffalcsumras ( quantasargentarfis concefsim») ftipulatifint : hi illiberaliter hocipfisopponunt, quóddicunt, ipfosnon,quæ argentarfis, fed qua; militan* tibuÄonueniant,ufurascapcreoportere. Hanceoruminiquam amp;nbsp;improbifsi-mam obielt;Sionem uacare, nulliusqj momentieffe, amp;quæ palt;So conuencrint, auPetiam conueniant, obtincreuoiumns. Neq; uerù id nobis placet, quod de argefitariorum contradibusnonnullipctunt,ut omninó nondcntur, aut fortes aut ufuræ, ucl (id quod fis etiam peius eft) utquælcgitimæ ufuræ dantur, forti imputentu* Etenimhocquoq;incôtra(Sibus,qui cum argentarfisiniti|ÿnt,auc ineantur,obtinereuolumus. V’^umcertèamp;hoccorum eft,quæ illi inter fup* plicanduny)ropofuerunt,qflod perfæpenonnulli,quiipfisobnoxfi funt, quum illi alios obnoxios hab cant, ab iftisfibi non fatisfaciant ; fed id prætexru (Joris, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conmiuc

, INTERPRETE D*IV»TINO GOB. GOA, g$ eorumûequaepræter dotera data effent, aut aliorura etiam debitorum, fuis u* xoribusfoluendum,abiisqjapochas fiue folutionis probationes ferendas eu* rent: amp;quôd quurailliadinopiaradcucnerintaut deucniant,uel mortui frater tiara,autpoftmodummoriantur, ipfeueró turadebitüaccipcre uelint uxores, licetlatcnterillaacccperint,autpoftcàaccepturæ fint,integra tarnen ipfisdebi# taopponant,utipforüprorfusomnisfpesconcidat. Pctieruntautem,utfiquid iftiufmodi fadum fit,autpofthac (ut confentancura eff)fiat, neceffehabeant qui apochas liberationéraue à mulieribus acccperint,aut etiara fi quis contradus fadusfit,aut omnino facienduseff, hæredibusadprobationcra corura quæge-ftafuntdeuocatis,eas,cumqjjn-oferant:neuxorcs,quibusnihildebctur, emolu menturafentiant,ipfiueró quibus debetur, defraudentur. Statuimusnosueró, ut fi tale quippiara fa dura fit,aut fiat,neceffarió illi indrumenta proférant: atta-menabfq; oranifuo i icommodo,Slt;utnullum daranura ex prolatione fuftineant (memoj^esenirafurausnoftra; conftitutionis,quæ ad ada literarum, ex quibus quisiusquippiäfuritueatur,prolationcs innoxiasfisqui protulerunt, effeuult) fed proférant illi quideminftrumenta amp;recipianr. Etfi quidem indealiquara utilitatlt;m,qui aduerfus mulicrcs probationem fieyâ eoegerint,habere pofsint: hanefeeundum Icgem ex ipfis fentiant, nullo^rorfus damno , qui protule* runt,ob prolationem afficiantur. Quodfimutuisfyngraphis cum aliquo pa* da,liberationcs,aut etiam qualefcunq; conuentiones inftituerint, autpofthac ctiaminftituant,8^ quxapudipfos manferint,modo aliquo (quodfacile el^ pes tierint: uolumus,ut quiaduerfarias fyngraphas habent,easproferre,autfenihil iftiufmodihabere,uelproferrcpoffe, iufiurandumdarc cogantur. Quodiuf* iurandum ubi apud ada monumentorum præffitum fuerit,nó ukerius illos mo* leftiaaffici oportet. Nemo uerô in cxigendis fportulis, iudicialibuscp expen-pceiiam quæ talia committentibus iraminct,reuentus, conftitutionisnoftræ modum tranfeendat. Quoniam deincepsquando peterefemelccepiflentjhoc etiam peticrunt,ut tua exccllentia curamipforum fufcipiat,quibuslt;pipfi contro uerffis imp etuntur,cas audiat,amp; fi quos obligatos habeant,aut alq ipfos, his uc-lutpcculiarisiudexaudicntiampræbeat (propterca quodexada cura, quæ ad legespertinent,trades,accuiq;fuumiustribuas,amp;facilèrationeminuenias,qua, quæualdc difficilia uidcntunquæqjalrj non affequuntur, nee intell^üt,diffolui qucant)fancimus,utfccundum ea,quæ à nobis conftitutafunt,amp; ipfos fiueado* rcs,fiuereosinpcculiarisiudicismodfiaudias,S^præterita fecundfi hancIcgcm componas:SCquandoæquum effe uidebitur,futuris curam adhibeas,ut legiti* mumquoddamipfisacdeccnsanobisaccidatauxilium. Conuenit enim,utqui pro omnibusfeobftringunt,accuiq;utilesfeexhibere ftudent,eximio etiam aliquo fruantur auxilio. Et certè quæcunq; amp;nbsp;hoc tempore 8C ohm,aut ex noftris legibus,aut exfacrispragmaticisformisconceffa ipfis funt,illæfa rataqj confer-uantor,Slt;: in fpeciebus return iam gcltarum,?tq;4tiam gerendarum locum haben to. Quæigiturnobisplacuerunt,ac per hancfacram pragmaticara dedaran* tur legem, ea gloriatua,amp; quicunq;alius rcipubli^ænoftræ index, firma feruato. Extat amp;nbsp;alia de argentariorum contradibus conftitutio, ccntefimatrigefima.fc/ xta.quæincipitfic,Quiin corpore^ coll egio côfiftuntargentariorûhuiusalmæ urbis.hifupplicesapudpotentijgmnoftram fadi,demultis nos capitulis petic-runt,potiricupientcsauxilio,ugt;qui, quummultisfcutilespræbeant,^ihil aliud exincle habeant,quàmconftitutæpccuniæamp;mutui obligarioncs exomni parte pcriculiplenas.ItemEdidum aliud^iui Impcratoris luftiniani feu forma pra* gmatica de Argentariorum contradibus, incipiens: Quemadmodum uirtu* tis uis in rebus aduerfisfemperelucet,ita etiamimperatoria cura SCgil •

bernatio infubditorum controuerfrjs manifdfafit. Et * optandum quid era nobis eft,ne quid un-quamreipubl.noffræaduei- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

fi eueniat,8lt;c,^

$Ó POLITIAE IMPERÏA€IS*CONSTITVTIO, Jn CaputdecimumoSlauum politic Imperialis, ^nnot^

Doll. lujlbii Goblcri.

T in ciuiratc ac politia facilis rerum communicatio efTerj quum citra cam focietas hominum confiftere non pofsit. Glim enim finguliin ciuitatercbus,quasipfinonhabent,in« digeat, amp;fcruataæqualitatelegitimiscommercr)s, contra-diDus,emptione,ucnditione,mutuatione,locatione, con-dudionc 8Cc.rescquabili ^légitima cömunicatione trans* fcrcndacfintimonopolia uer^ amp;nbsp;fingularesac phuatas ne-gotiationcs in ciuiratc exercere, non tantum bonis mori-bus,uerüm etiamlegi naruræ contrarium fit, Imperator nofter hoc capite illa reprehenditSCabrogat. Quid enim politiis amp;nbsp;rebus publicis pcrniciofius eft, quàmauaræ illar nundinationes amp;nbsp;monopolia, quar feeneratoribus tantum SC auarisnegociatoribus contra leges ipfas 8C Imperatorum conftitution^s defer* uiunt, quo uitio non aliud tetrius uel odiofius,adcoqj etiam turpius, uel federa-tiuseft, quiducfordidius, qu^mita emere, utcarius uendas. Deteftanturenim iegesmonopolia amp;nbsp;propolas.^Si quis (inquitimperatorZeno ) monopolium aufus fuerit exercere, bonis proprijs cxpoliatus, perpetuitate damnetur exilij. L.lubemus. C.dcmonopolijs, amp;conuentu negociatorum illicito. Monopo-liumautem definiuntefle, quando penesunum eft uendendipoteftas, hoc cft, cùmunus,uelutplerunqifit,cumpaucisfccumadmifsis,exercctac emitaliquod mercaturæ genus, ut foluspreciumprofuoarbitrioftatuat, amp;utljbet,uendar, ut ficaugendo preciarcrum fuæ defcruiat auaritiar, ac alijs omnibusnoceat,qua artepriuatum quæftum, lucrumamp;commodum promouet, amp;legitimumper* mutationisufumimpeditacremoratur. Quidenim propoIænoiTrarcs, amp;nbsp;h^ rum temporum mercatores circumforanei aliud funt, quam magna ex parte for* didum negociatorum genus, quadruplatoresamp;fccneratorcs, quitcchnis,mcn* dacijs,impofturis,fucis,undecunque lucellumucnentur,hïc coëmentes, utibi pluris duplo aut triplo uendant : nimirum fuis ftrophis amp;nbsp;nundinationibus promifcuam amp;nbsp;miferam plcbem cxpilantes, nee aliud ferè agentes in uita,quam-lt;* obrem eiufmo di x«7r«A«x«p, uclut naturæ amp;nbsp;legibus contrariam, cuius finis tantum eft fordîdus quæftus, damnarunt honefti mores, SCoptimilcgumlatorcs; econtra ucro illam ncgociationcm, qua Rcfpubl. augetur, amp;nbsp;precia return faci-l!orafiunt,optimilcgumlatoresnonimprobarunt. Propolas autem amp;nbsp;nego* ciatorcs,quimerccs praeemunt minoris, ut pofteapluris uendant, execrantur leges 8c bonæpolitiæ , quemadmodum fit hocinforo farpè multumqjac frequenter. QuarePlautusGomicusin Aululariafua hoc genus hominum,propolas, linteojics, calceolarios fuo morefublannatatq; uituperat, amp;redèmono/ polia æquè atq; monopolitæ tan^uÄn auaritiae mancipia à Republicaprohib en* turamp;condemnantur,intitulo God. de monopol,

Eft enim dcteftabilccrimen,monopolion, cum uidelicet penes unum aliqur, autpaucosfolos totaalicuiusrciucndendæÂOtcftaseft: amp;hatcquàmfit in Re-publica perniciofa, quantumqj communi plebe^læ detrimentiadferat, uelhinC manifcfturflfit,quôd ex co return omnium carita^inciuitatem confeftim erum-pat. Et tarnen apud plcrosq; Magiftratus nihilominus ftcqucnsamp; impunituni ufurp»tur,quamuishocmalumlcges 8C coq^itutioncs Principum grauiter pu-niendum ccnfuerint,atq;uctauerint, nepcncsunumaliquem aut paucos rerum uiókialium uelannonæ emptioautuenditio effet. Siquidemomnes propolæ, mercatores amp;negociarorcs, qui collufionc padioneqj inter fe fa da resu en dibiles autmerces,uttriticum,carnes,pifccs,holera, butyrum,cafeum, oua, pullos, caponci^brafsicas, pyra, poma,uina, oleum, ceruifias,fal,faccarum, fvrupu, oliuas, capparas, uuaspaffas, piper, gyngiber» cinnamomum, crocum ,*ranagt; hordea, auenamgt; filigincm ,^genusrdiquorum frumentorum, uel ai oma-

tum»

INTERPRETE D. l/STINO GOB. GOA. S/ turn comcftibilia ac potabilia omnia,quantum in fe eft,ab agricolis emunt,utpolt; fteaconciuesfui,abipfis folis ifthæc ungula carius redimant, ciufmodi exitiali auahtia.qu^ftusqjuitiocorrcpti laboratcs.iureodiofi habrtur,Slt; communi Rei publics perniciofi exiftimantur ldem cenfendum eft de alps mercibus, uidelscet lana,Iino,fcrro,alumine,corio,lignis,pannis,uariisqjamp;infinitis mercimonioru generibus.qu^breuitatisftudioperccnfendaomniaiam omittendaputamus.Hi (inquam)perniciofi monopolise propolæ, quum rerum pluriumaffliiftæ anno iiarSecaritatisfintoccafio,atq;rempub. crauiterlidant.merito in cosanimad-yerti iubet Imperator nofter,quum muTdis grauifsimis.tumetiamprofciipti-one8eexilio,iuxtatenorcmhuéusfuæconftitutionis, cxqualirateperpetrati de-Iidiactranfgrefsionis;qu0 etiam refpicitl. unica •^lt;ftquisautem monopolium aufusfuerit exercere,bonis propriisexpoliatus(utfupràmcminimus)perpetui-tatedamncturcxilq. C. didotitulo,demonopol. amp;nbsp;conuentu negociatorum illicito. «Dominus F rancifcus Lucanus in fuo tra datu ccleberrimo, in fecunda parteprincipali,decafibus bonorumpublicandorum,num jSe 6,defifco amp;eius priuilcgiis. ltemD.IoannesBerberius,infuo lurisuiatorio iuRubrica, de colle-§iisillicitis5emonopo]ris. Délinquant etiam ceult;nonopolæ, qui aftu quo-amefticiunt.utagncoliuidualiancceftariaadfcTrum non conferant,fcdipfi eó gregatim conuolcnt, 8C ibi in uillis omnia coëmant, qua? in fuas ides conferunt. Si fingulacimpaulatimq^ranti ferèciuibus aliiscommunibusuendunr, quanti uc lintaclibet. lam Se monopole propolæqj delinquunc, commictencesin l?ges ctcouftitutionesimperatorias, qui ex aftu Se uafricie, quæftuq^ priuato merces quafcuiiq^ufuihominum neceftarias, nonad forum publicum efferuntuel expo Hunt,fed intra priuatosparietes clandeftinè diuendunt, quum id dolo malo fa« cere non liccat.

Ma enim monopolis Se propolishuiurmodi.talia facientib’.muldä decernunt wigintiaureorum,cumreftitutionc tonus damni, quod ciuiras ex co pafta fit.l.z. ffadl.Iul deannona. Acquidemadhuiuscriminisaccufationemadmittuntur finguli.etiamficftcntpcrfonæinaliocrimineaccufandoinhabiles. Verumaucem dim nemo de iurecogatur fuum uendere triticum, aut alia ad uidum Seami« dumfpedantia (fjcutil.inuitum.se per fcriben tes ibidem. G. dccontrah. empr, ctuend.Sel.necemere.C.dciu. delibcr.)idco in hocmonopolq criminefanèae cummultofale omnia intelligendaerunt.idqj exæquitateipfa totum metiri o-portet-Vtfi quifpiam mercator efter,apud quem unius rei mercifuccopia multa proftarct (alqsquippc mercatoribus omnes eafdem rcs diuendentibus) hunc iura non cogèrent, utres iftasfingulisdiuenderetminoris,quàm ipfe cmerit,auc quampriusalqseafdemdiuendidilÏet,aut quàm co ipfo tempore,ueladuuen« dantur,l.imperatorcs,in cxordioff.adl.Iul.dcanno.Siquidcm illi ex laboribus lucrandumcffet,Seforo accummoda»dum,i^i forfan ea ingrueret^erum omnium difficultasacannonæcaritas,ut uulgusper fliopiam fubiacerctpcriculo ui tæ,Eo cnimrcrumftatu,Princcpsaut Magiftratus»iutRedor^rouinciæ fcupa-triæ,talibus rebus præcipuèuidualibus6eadannnonampertinentibus,rcbusita cogentibusSe exnecefsirare, precia inftituere poffer æqua certaqj rationi con-fona,ut hoemodo ciuitati rciqj puMicæ fuæ confulat,nc aut fame, aut rcrum penuriaaliquimoriantur.l.anno^am SeibiBart ff. dccxrraord.crimi^d.I.Im/ peratores.a 1 l'^'cura carnis,8eftiDod.ff.deoff.præfed urb.Viduarnfeu pro uifores exercituum, qui tempore belli uidualia fua non conferunt, aut etiam conferrcdiffcrunt,aurfortèaliü conffrunt.quam ad exercitum fui principes, uc pluris ea diuendant,autalibi pluris uendant,puniendi utiq^funt, utalibi etiam di ximus,confifcationebonoriim,autcxilio. Quod fiea uidualia déférant clan« deftinèuelfecrctó, diredè aut indiredèad hoftes,uel caftra aut ciuitatesdio« ftium,pledendi illi funt capiralitcr, cum confifcatione bonorum,aieluri pro-dirorfS|amp;: criminis laffe Maieftatis rei. At qui tempore caricatis. afflidæqjan-nonaf fruder pecunia autaliàs callidè èciuitatibu« jej^egionibus efferre dam rem frumentariam. uidualem,aucannonam,nonobftantc interdido. ur jp alibi ca-riusuendat: ismonopoliuincommicnt.Scpunicnduseftarbitjariè.potifsimum»

SS POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO.

quumab carumrerutnfcumcrdumauetïlioncuel exportatione, fcumonopo* lio.ciuitas magnum amp;nbsp;ingens detrimentumpaflafuinet. Monopolium porro ctiam committunt opifiecs, qui inter fc infcio Principe amp;nbsp;Magiftratu quafdam legesftatuunt, quibuscarius conciuibusfuislaborent, ac defuper paftainter fe incunt, ne quiscorumminonsoperctur uel laborer, 8C opera perficiat, quàm precio inter ipfosconrtiruto,idqjprecium fit iniquum,etnimis enorme,nee cum uicinis ciuiratibus confenticns,fed fuam Rempub. aut ciuitatemadmodum era-uans. IdempropemodumdeMedicis,Pharmacopolis,Myropolis, amp;nbsp;Chi-rurgiscenfendum eft,adeoqjdeluda?is,planis,circumforaneis amp;nbsp;cireulatoribus, M(/oa-xtcToJ5, qui murium ftercora pro pipcrc, opITum proapio diuendunt, quo* rum pianorum 8C impoftorumtotusmundusrefertuseft, qui erronés fimilibu» iniquis aftibus amp;nbsp;contradibus inter fe, amp;nbsp;enormibuspreeiis Rempub, grauant, amp;adiniufta precia dependenda tali ratione amp;nbsp;modo fuos dues compellunt. Porro quoq;monopolion agunt laniones, quiconiundisioculis amp;nbsp;Hiarfupiis omnia circumdreacoëmunt,apudfefcretinent,quemadmodum amp;pifcatores, pifdumq;uenditorcsnoftri^poftmodumadccrtam tantum quantitatemad ma* ceïlum amp;nbsp;forum pifcatorium^cfcrunt, utomniamox paulum uerfo pede ca-rius diucndant. Deindefunt qui certas leges interfc conftituunt, ut omiiem carneminflcnt,utfrufta grauioraamp;maiora,acclegantiora tantum apparcant, adeo'qj ctiam adipcdcmpto,intcftina^ quanto lib cat predo diftrahant. Exercent quoq;monopoliafuaartoplt;xi,piftores, bradorcs, codorcs ccruifiarrj, cenopolae, caupones,nautæ,ftabularri,8Cin gcncrc omnespleoncdidncgocia-torcs,opificcs,manuarii amp;nbsp;opcrarii,quimutuis collatisadhoc cofilqs amp;nbsp;opens procurant,ftatuunt 6C ordinantquippiam,quod ad proprium quaeftfi,lucrfi amp;nbsp;eommodumfpcdareamp;pcrtincreuideatur, in praeiudidum amp;nbsp;perniciem Rei* public». Quiprofedo omnes 8lt;fingulipledcndipunicndilt;»funtmuldisj^^gt; qualitateadmifsi,fuisc^ facultatibus, fecundum leges amp;nbsp;connitutioncs.Magi# dratuumq^ordinationes, maxime in iislods,ubi ea monopolia tradantur, auc cerread diferetionem amp;arbitriumludids. Multo minus omittenda uelpoftha* bendafunt,quæ dchacrehoclocotradanturpcrfacratifsimam CafarcamMa# ieftatem diui Imp cratons noftri Caroli Quinti, nominatimin diplomatibusan/ norum trifefimi primi 8C quadragefimi, minoris numeri. In quibus prohiben-tur omnia monopolia, quaeftus, Äcontradusmonopoliales,propolialcs,con« ftitutioncsSCordinationes,quasaut inftitorcs,ncgociatorcs, mercatores, aut rerum uenditorcs, aut artifices inter fe commentantur, amp;nbsp;comminifcuntunucl ftatuunt, in prsiudidum, amp;nbsp;grauedetrimentumfuorum conduium : uolens utiq;in illis diplomatis idem atquifsimuslmpcrator.omncs tales conftitutioncs, pcrElcdojes, Principes , Status,Praefides , Ma^iftratus, amp;offidariosluri 8C æquitati confonumobferuaridn^ntrarAm ucro quidquidfiatjcfTcrefeinden-dum,abolcndum,nullumq^dcclarandum, uelut ibi manifcfteapparetlcgenti. Hæc uidc multo prolixins cttlcgantius tradata per clarifsimum ct dodifsimum uirum dominumlodocumDamliaudcriumPragcnfcm V. L Dodorcm,Slt; Ga^ roli V. Cæfaris in fua inférions Germaniæ finantia confiliarfi amp;nbsp;commiflarrj. Enchiridio praxis return criminalium, capite centefimo tricefimofecundo, de MonoptMio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Adhocfciendumcft, qui quondam Romarannonamcariorem ( quodetiam moBopolii quaedamfpedes eft) fadebant, cos in legem luliam dcannona ind-derc: quiucroidipfuminprouinciisadmittebant, extraordinarium crimenad* mififfc. Quamuis autem q, qui in prouineqs annonam attentaranr,onerarantuc, extraordinaria pccna plcdcrentur ,iuxtal.annonam.ff.deextraord.criminib» Rue amp;nbsp;pcrtincre arbirrorlegcs fumptuarias, quarumplerafqjapuductercs

RoAanospr»fertimfucrunt, uelutipafsim uiderceft^pudhiftori-cos,amp;Ciceroncm,infuisOrationibus, dequibusfu- • prà quo^iAfl cap. ij.nonnihil ex GellioSlt;

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Macrobio recenfuimus.

In cap*!

INTERPRETE D. IVITINO GOB. GOA- $9 in Caput decitnumnonum pohtia , ^nnotationet

D.luJlmi Goblcrt Goarini^

VAin prouincia uelduitatc curaa^itur publicæ anno-næ, inca etiam frumcntorumgt; rei^ frumentariæ ratio habetur. Quapropter apud ueteres Romanos frumen« tariælcges extabant, quarum hïcetiam Imperator nofter mentionem facerc, easqj rebus publicis amp;nbsp;ciuitatibuslm* peril commcndarcuidetur. Meminit illarum legum Ci* cero in Ärtio Tufculanarum quæft.libro, ac alibi frequent ter in Orationibus fuis. ItëMarcus Varro citât leges colo nicaslib.i. dereruftica, cap.i.ubificaicAtq; etiamleges eolonicastollit, in quibus fcribimus , Colonusin agro furculario ne capra natumpafcat. Meminit quoquelegis frumentariæ Autor ad Herenniumlib.«. Cafteriimplacuittrespulcnernmaslandioncsamp;cóftitutionesdiuilmperatoris luftiniani Augufti, uidelicet 3*. 33. amp;ï4' decadem refubncdere,id eft,ncquis mutuum dansagricolæ.terram eins ten eat: item qftim magnas ufuras credito* resabagricolisdebeantpercipere. Vbificftatuift Remduram, amp;nbsp;quæomnem longèimpietatcm Sfauaritiamfuperat,communilege quafi medicina quadam curare nobis uifum eft, quænoninpræfenti tantum neceßitate, fed per omne deinceps atuum fuo in Repub. munere defungi qucat. Compcrimus ?nim nonnullosin prouincia, cui pra?fides non dubitafte captato ad hoc deinduftria fterilitatisfrumentariætempore,fubmodica admodum inenfura frugum mu* tui cumaliquibus contradum celebrate, amp;nbsp;ex eo uniuerfam illorum terram ad fe recipere, ut pleriq; ea occafionerufticorum diffugcrint, plcriquc etiam fame ^•Aicrinr, amp;nbsp;tetra quædamluesaccontagio cxortant,in nullo pene barbarica incurfione inferior. Sancimusigitur, utquicunqueagricolisquantumcunque menfuramquorumeunquearidorumfruftuum crediderint,fiab his receperint citraullam exceptionein,hæc illis reftituant.'nemini prorfus audente per cau-fam pr^didorum mutuorum , hue fenptura interueniente, hue fcripto cele-brataftnt, terram penesfe detinere : odauam duntaxat modq partem in hn* gulos modios p er integrum annum ufurarum nomine ferentes,'h fraiges mutuo data; crunt : huerôpccunianumerata,inhngulosfolidos,fingulas annuas hU* quas.

Nota. Solidus eft genusnummi, quod pro aureoaccipitur, Siliquam ue.-rofumuntprofolliculorcuinr^umento, ubi grana leguminum induduntur, amp;hquid Icguminibushmile. Hiniusintelligit de fabis. Cxterum dereliquo content! creditores odaua modi) parte in Angulos modios per annum(aut quantumeunq; manet pro portionScrediti^aut hliqua, omnino rAtituant,fiue terram, huealiudquiefdam, bouesfortè,autoffes,aut mancipia pignori cepe* rint. Atquehæclex omnibus humanitatis Slt; pietatis de f^pi?dmenprsbeat, amp;nbsp;tarn egenorumnecefsitatimedeatur, quam creditoribusnonnihil adferatfo-latii. (^asitaque nobis plaCucrunt, ea claritastua cffe(ftui,ftniqjtradereftu* deto : fcituro creditore, quod h l^ccontrafacerealiquidauht,exadioneca* det : amp;qui mutuum acccpit,#uiue iniuriam pertulit, ex co folatium habe* bit, quodtumipfe à facelfencro ncgocioliberatus , turn creditor cm in rebus fuisiaduram patiuideat. Dat. ij.IuL Conftantinopoli. Bclifario V. C. confu-le. Gonftitutio 33. Imp. luftiniafli, dehis qui mutuum dant agir. •Pro-pterauaritiamcreditorum, quianguftiatemporum abutentes, tcrrulas in^eli^ ciumagreftiumhbiadquirunt, propauco frumento omnem illorum fubftan-tiam retinentes : legem pofuimus, quam primo quidem in Thraciam, Slt;^»n 0-mnesciu.s prouincias, in præfentiautem 8GnIllyricanasprouinci^direximus, cuius ^cmplumfubdi etiam præfentilegipræcipimus, utnonfolummodo pri* uatihominesputent,Iegemcontra feeiïcprop«f^am, fedetiam milites akio*

90 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO.

renitentesfaftigio , kgem contra fc effe prolatam exiftiment. Vt ergo amp;nbsp;tu# magiiitudofciat.ciuódcommunishatckxpofitacft, SCprouincialibusÓlt; militi» butamp;:omnicingulo, nulla cxcufationc cuiquam competente,ideo ad tuamfub* limitatcmpræfentem kgem deftinauimus;fcituris militibus, qui pratfenti kgi noneffeobediendum exiftimant, quodcingulo denudati.interpriuatosha-bcbuntur,pcenis, quas in anteriore lege pofuimus, nihilominus fubiugandi.

Conftitutioï4.Imper luftinianiAugufti.Ncquis.quüdAgricol» mutuampe cuniam dedit.illius terram dctineat,amp; quemufurarum modum crcditores acci* peredebeantabagricolis.

Rem duram atqjinhumanam, amp;nbsp;quæ ultra omnem impietatem amp;auaritiam fit, perfpeximus kgefalubcrrimafanare,S^ communem omnibus deponeremedici nam,non tantum in præfentis necefsitatis tcmporc,fed etiam in omni æuo futu# ro. Venit enim ad noftras aurcs,quofdam in ea ipfa prouincia, quam t^ admini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ftras,auarètemporumnccefsitate capta ta fctneraricios fecifTe contraftus» amp;pau cämenfuramdantes,terrulaseorumabftraxifTe,etexhaccaufa quofdam colono nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, rumfugarlatebraspetnffcjaljpsfame effe nccatos, ^ triftifsimam peftemhomi» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r' liesinuafilïc.incurüonebarbaricanon minorem. Sancimusitaq;,omneshuiuf-modi creditores, quahtumcunqs ucl tritici, uel hordei, uel inalia fpecie, quæin frudib»aridiseft,dcderint, hoc reddito, in præfenti cum parte modn odaua per^ngulosmodiosinunoquoqj anno pr^fbnda, terrulas eolonis reftituere, nemine penitus eorum audente terrulas derinere fub occafionc feeneraticia’ eau* tionis.fiue infcriptis,fiuefinc fcriptis crédita fint contrada. Sin autem pecu# Ilias dedit,nihil amplius quam filiqua unam o fingulo folido annua pratftare- Et hanefaluberrimam kgem in omnes extendimus, in prafenti quidem tempore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 iniriumaccipientcm,inomncautemauummodisomnibus obferuandam,u|^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j quandofucritueltriricum,uclhordcumfceneratfi, uelalqaridi frudus,crédita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i res,tamquod dederuntaccipientes,quâmproufurisodauam modrj partem an iiuam profingulis modqs.uelfiliquampro fingulo folido,fecundum hunc modum, in quantumfcenuspcrmanferit,percipientcs,fiueterrulas,fiuealiud in pi-fnus acceperunt,bouesfortèuelpccoraüelmancipia,hacmodis omnibus red-ant, amp;hackx communis omnibus fit,humanitateamp; picrate gaudens, neq; non omnibuse^nisconfulens, amp;nbsp;creditoribus mediocrefolatiumadfcrens. Hac igiturquaanobisftatutafunt,claritastuainomni prouincia, quatuo modcra-minegubernatur, obfcruarc feftinet. Scituris omnibus creditoribus,quódfi aliquidpraterhoccommifcrint,cxadionecadcnt,amp;cuifccnusablatum cft,hoc hab ebitfolatium,utipfe quidem fecurusdegat,auarum autem creditorem ui de* at in fuis p ecunqs patientem iafturam.

Atq; co mgiorhïc à magiftratuhabenda cj^at cura,amp;facienda prouifio in ciui-tate,ad rctincndamhominumfi^iA^tcmin quotidianarum rerumuidualium et annonamcdioq;iactokrabili conferuatione,quólatiushoequaftuofapropo-litarum S^ quaftuSfirartisinciftitate ex latente fraude amp;nbsp;dolo ferpituitium.

Vbi enim (quemadmodum hïc inforoFrancofortcnfi) 'TisttxTrH^iKtaSf, dccipi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i endi,fraudandi, amp;nbsp;delinqucndi maxima amp;nbsp;j^urima exiftit occafio,ibi cumpri-miseratrefrenandahominumaudacia amp;libido,iuxta leges amp;nbsp;hanc Imperialem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l co nftituticrti cm. Fa ci unt rit ulifuprà didi,dcMo1wgt;poliis,amp;propolis S^c.

Jn Ca^ut ZÓ politic Imperialis^de ludaif 0^ eorum ufuris, ^nnotationes Doéloris Ju/lini Goblcri.

S^PRA

INTERPRETED. IV?TINO GOB. GOA.

VPRA memoratumcftex capitc dccimoquinto Deutc-ronomios, à Moyfe ludæis fccnus aut ufuras in uindi# dam gentium permiflas fuiffe: nunc autem cum eorum politiaperMefsiamfilium Dei IES VM CHRISTVM Dominum nortrum Saluatorcm prorfus fit abrogata, abolira, amp;:extinda,ncfcio quî fiat, ut in perniciem Re# rumpublicarum, non folùm Imperq Germanorum , ue-rumctiamuniuerfæClwiftianiorbis fcenerationcs amp;nbsp;ufu-ræludæis permittantur, præfertim hoc loco, faluapace* fitqj ueniauerbo, S^inalqs nonnullis Romani Imperq liberis ciuiraribus,con'-trahanc, aliasqiie imperiales conftitutioncs amp;nbsp;ordinationes : nifienimRc-galia amp;nbsp;Priuilegia ad fcenerandum illis indulgcreHtur,cogendi erant ad fer-uitia quæque publica exequenda amp;nbsp;præftanda,nam cóiiosChriftianospro-culdubio, fifub corum eflemus poteftate , quemadmodum quoqueTur-cæ hodi? faciunt , adigcrent atque compellercnt. Non enim uel in uc-teri Teitamento fub Prophetis Moifc licuiffet fcenerari ludatis fuis me/ ritisaut lege communi, nifi etiam hanc peenan^Deus fuper genres Ido* lolatras, quam per ludæos, uclut ira» fuæ organg,plcdcndos duxit, uoluiifec effundere: quod tarnen hac ipfa licentiaeis non licuiffet, nifi certoamp;apcrto uerbo Dei iufsi, amp;nbsp;ad organa talia eledi fuilfent. Nequccnimipfimcliorcs cranr ullisgcntibus, nifi quad Deus eosinfuumpopulumfolamifericordiafle-git,amp;a{rumpfit,itautfiremiuxta diuiPaulifententiam ad Romanos certère-putemus feu confideremus, non ludæi ipfi funt, qui de gentibus fceneran-tur, fed Deus eft, quifcenore ludæorum genres punit amp;perfequitur. Quod ex co quidemfatisprobatur,dumludæosfibi inobedientes 8(. peccantes, rur-fuy fubiecit ac tradidit gentibus, adeoqilc nobis Chriftianisipforum domi/

Vtuerèfibiipfiuaticinatifunt, dicentes: Nonhabemus regem,nifi Car# farem Romanum: ac uideant, in quem compunxerunt, amp;nbsp;fic uidfsim lu-dæi à gentibus amp;nbsp;Chrifiianis non folum fanore, hoc eft, exadionibus, uc-digalibus, tributis perpetuis grauentur ,fed amp;nbsp;omni contumcliarum gene# reuexentur, nimirum quum politia eorum fublata fit, amp;nbsp;defierint effe po-pulusDei,cumqjipfiimpictatc S^blafphcmia fua in Chriftum meriti fint iram Dei, non eft cispermittenda ufura,fcd cogcndifunt fublegesgentium SC Chri-ftianorum, inter quosuiuunt : uclut plcnque dodi SC pij fentiunt. Porroau# tem uifum eftad hoc capitulum Imperialis Politiænonnihilfaccrc ipfius Impe# ratoris Caroli Quinti declarationem 8Cconftitutionem,Auguft»Anno» ; jt. in menfeMartio fadam, fub hoctenore:

Carolus Quintus Dei gratia Romanorum Imperator femper Augu-ftus, Germaniæ , Gaftiliæ, Arragoniæ, Leonis ,utriufque Siciliæ »Jerufalcm, Hungariæ, Dalmaciæ , Croaciæ , Äauarrs^ Çranatiæ, Toleti , Valentiæ» Gallicia:’,Maioricarum, Hifpalis, Sardinia?, Cordubæ, Corfir^Jdurcia?, Sio-nis ,Alg3rbiar, Algerar » Bibraltaris , Canari» ?amp; Indiallfrum Infularum, acTerr»firm:v,Oceanici(^’maris 8lt;c.Rcx, Archidux Auftria?,Dux Burgundi», amp;Lotharingiæ,Brabantia?,Stiriæ,C^rinthi»,Crania?, Limburgi, Lucembur-ci, Geldriæ,Calabriæ,Athen^ Neopatria?i amp;nbsp;Vuirtemberg» 8ic. Comes Habsburgi,Flandri», Tirolis, (^rtia?,Barincæ, Arthofi, Burdiofi SC^. Comes PalatinusHannoni»,Holandi»,Selandi»,Phird»,Kiburgi, Namurci, Rofsi-lionis , Ceritani», amp;nbsp;Zurphani», L^ntgramus Alfati», Marchio Burguniliar» Oriftani, Ganoniæ, amp;nbsp;facri Romani Imperq Princeps Sueuia?, Cathaloni», Afturi» amp;C. Dominus Phrifi», Vandalorum,Marchiæ, Portenai», Bifcaiæ,M(J# lini,Tripolis SC Mechlini» 8cc. Fatemur palamhisliteris,ac notum facimuslyii-uerfis,poftquam innoftra, 8c facri Imperq Politica ordinationcin his Comi# tqsanni quadragefimi odaui, minorisnumeri,confilio ac ope noftft, ac Ele-dorumfPrincipum amp;nbsp;Statuum, abfentiumque confiliariorum amp;nbsp;legato-rum, in fceneraritqs , SC ufurarqs contradiffift ^rouifioncm feennus, ac fcuerè mandauimus , cofdem à nemine exerceri, fed penitus cauen , ordi#

?2 POLITIAE IMPERI/flLIS CONSTITVTIO, ncmacmodumin fpccie dantcs, qualitcr ludæis in facro Imperio, 8C quourqj contrahcrc acmutuo darcliceat, feqiicin qs gcrcrc debeant, prsfertim quod omncs amp;finguliMagiftratus8c fupenoritaSofub quibusludæimorantunncccf* fariani debitamcpprouifionemfaciantjarquam legem 5C rationem prarfcribcn-do,ne qua ipforuni,aliorum^ fubicdi nimium grauarenrur. Atqui ueró no* bisipfi Eledores,principes» Statusqj impcrii,amp; abfentium confiliarq amp;nbsp;Icgati iaminhifcenofrris Comicqs huiusanni currents propofucrunt, quomodoel qualitcrdidiludæi,ubincqucantpalàmautmanifertèfccnerare, ufurasq? exerce re,id tarnen clandeftinè quocunq; quæfito colore, quaq^ uia pofsint, ftudcarit ac moliantur,dentq^omnibusmodisopcra ad fceijps acquirendum exercendüqj, ftc quidem ut ufura pro forte in priuatis obligationibus amp;nbsp;cautionibus compte hendatur amp;nbsp;exprimatur: quodqj iniqua illalua debitaacpoftulata feuadiones contra mifcrosChriftianos maximo difp cndio amp;nbsp;grauamine,iniquaq^ pleonexia confecuti alqs Chriftianisdinendant, afyngraphas fiue obligationcs ad ipfos emptores dirigant,quipoftca defraudatos amp;nbsp;obæratos dcbitores,ut *urimuni acuehementcrurgent,adcoqjexfuisædibusac fedibus expellunt, cum graui ta* Hum omnium commcmor^^ione atq; propofitione. Super quibus grauami-nibus SCdifFicultatibusfceneratitiorum contraduum denuó cum Eledoribus, principibus amp;; Statibus abfentiumqj legatis amp;nbsp;confiliarqs deliberandum effe cenfuimus,atq; ftatuimus.ne porró ludæi fyngraphas aut obligationes coram quibufcuncyaliis.præterquam coram ordinario Magiftratu,fub quoChriftianus contrahenscommoratur,confcribatfaciâtue:ita tarnen,ne eis legitimæ négocia-tiones Slt; commerciainpublicisacliberisnundinis amp;mercatibus interdicantur uelauferantur. Quodfiueró fyngraphaaliquaucl obligatio conftiruendaef* fct,ea coram Magdtratu cius loei perficiaturac conftituatur: neq; Chriftianus aliquis de cætero cuiquamludæo adionem uelpetitioncm fuam aduerfus alüjn Chriftianum coëmat, aut ludæus tanquam creditor alrj Chriftiano elufinoni adioncm ac conuentionem aliquopado modóue cedar, autin modum cuiuf-quam contradustradat,fubpcenaamittendæ adionis aut impetitionis,quem-admodumiftaomniainproximanoftra amp;nbsp;imperq Politica ordinatione prolix xius comprehenfaatq; exprelfafunt.

Cæterùmuerù quumludæi communiter in noftra Silmperq ciuitateFranco-fortenfi habitantes SC commorantes hoc tempore fuppliciter figmficarunt, quod honefti noftri amp;nbsp;Imperq fideles Burgimagiftri amp;nbsp;confides ibirrancofor-' dia:iam pridemantealiquotannos ipfis ludæis honeftam ac benè deliberatam ordinationem atq; dccretum fecilTent,per quod nemo grauariaut decipi poffer, Bominatimquideminteraliafic,quódin negociationibus uel commercesnulla ufura profprteaeprincipalifummaponaÿrfeuprætendatur, acalq plures arti» culi,per quos illiciti,doiofiac ^aiÄulenti contradus feu negoriationes caucan* turacprohib«mtur:accidattamcn plerumq;, ut reputati homines SC infignes perfonæ, ex ciuiws, inftitoftbus amp;nbsp;alqs, maioris 8C mediocris ftatus inter Slt; extraliberasnundinas amp;nbsp;mercatus cum ludæis contrahant atq; commerciaha* beant in caufis, quæ Chriftianorum fæpei^^mero fidcm,ueritatem, conftau tiam in contradibus Sc conuentionibus reemirunt 8C expofcunt, adeoq^ e-tiamfortfinamamp;falutem corum concernunt:#pi nihilominus ramen uarqs de caufisucreantur conditioncs amp;nbsp;qualitates fuas Magiftratui aperire ac reuclare» aut«tiamalrjspatefacerefuam ipforum i^nuirarem, amp;nbsp;idcirco tantum ad fi* dem amp;nbsp;confidentiam communium legum ac iurium receptam formam ac nibdum hadenus inculpate retentam amp;nbsp;obferuatam,negociari atque con-traljerc pofsint. Etfi ueró talifmodi fiduciaria negociario fua fpe, noftræ et imperii politias ordinationi, quæ tantum mifcris ac fimplicibus fubditis prodeffet, ne qua fortè fua fimplicitate iniuria aut damno afficianmr, ufui ac commodo effet futura, amp;nbsp;mftituta ac fufcepta fuiffet: attamen Indæi ipü fimulet Chriftiani, qui prfdido modo cum ipfis agerent pretext didæ po'

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;litias

INTERPRETE D. IVSTiNO GOB. GOA. 9) Ktiasordinationisnonadmodum dextrointclkdu fcnfiluc, alijsunsmodisq;» fifcalibusalqsqj iudidalibus procefsibus ucxeiirur, perqj ea,quæ legitimis com-merciisamp;ncgociationibus cum Chriftianis.adfufteiitandam corn uitamfcüm aboquinccpolTcfsionci nccalia commercia ucl officia apud Chriftianos excr* ceant) omnibus modisuaccnr.careaiit^s quapropterobiiixèprccati.ut noifro Carfarcoauxilioipfisgratiofèfubucniremus. Quandoquidem ergo ludæi 0-mnes generatim tenore præcciTorum noftrorum inimperio Romanorum ui» delicet Imperatorum , amp;nbsp;Regum ordinationibus SC conftitutionibus corn-muniterin omnibus cafibus , in quibus null» prouifioncs fad« effent, no* Ifro SCimperij communi Romano iure uti fruits poterimus : adh«c quo* que à memoratis noftris antecefforibus , amp;nbsp;nominatim à quondam di^ uo C«fare Sigifmundo , Felicis recordationis , undiquaque 6i uaria priuile* giaaclibertatesobtincntespræteritisannisconfirmauimus. His igitur atten* tis ludxwum noftrorum Francofordiæ humili precationi locum dedimus, areji ita cxenumcratisalqstpmouentibus caufis, deliberato animo,bonadelibera-= tioneaciuftafcientiadcclarauimus ac cnunciauimus,id facientes his medianti* bus,ui,uirtute, poteftate,atque explenitudine Roman« Imperatoriæ Maiefta* tis,fcienter amp;uigorc harum litcrarum, uolcntAJubentcs amp;nbsp;conftituenres, ft quisucl quar cxludæisFraucofordiæ habitans.cumChriftianis.fublimis uelm-fimiftatusmutuaret, autalias, exceptiscafibus, de quibus did« politic« no* ftræ amp;nbsp;imperii receffus commemoratur, légitimé ac fideliter contraherct, tflio* re didorum communium ludæoram fecuritatum Slt; priuilegiorum quocun* queloco, quouiscp tempore, prarter libéras nundinas, annuofuc mercarus id contingeret, quodipfisnonprohibetur , eiufmodi contradus amp;nbsp;negotiatio-ncsfirniarratæqjfint, SC quocunqueiniudicio, fiChriftianis confiteatur debi* flAi,autalioIcgirimo modo, excommuni fcriptoqj iurc probetur, prour de jurcagatur, procedatur amp;nbsp;exequatur. Prjctcrea quiequid didi Burgimagi-ftriacConCufes ciuitatisFrancofortenfis pro fpeciali,honefta ligitimaqjordi* natione,clt;JmmunifcriptoIuriconformi,pr«fertim ludæorum perfonas con* cernente,acutrinque conueniente Slt;pacirccnteparte,uficxmore ac confuetu-dinepoterunt, quod quidem his mediantibus non abrogatum effe uolumus, quinciufccmodicontradasfirmosacftatoseffeiubemus. fiuc «s aJienum ucl débita,«eiresalia fit qu«piam, ubicunque locorum defuperexperiatur deiu-rc,uel procedatur. Mandantesproindeaciubentes, omnibus amp;nbsp;fingulisEIc* doribus, Principibus, Ecclcfiafticis amp;nbsp;Ciuilibus ucl S ecularibus.Prælaris item, Comitibus,Baronibus, Liberis,Dominis,Equitibus,Militibus,Vafallis,Ca-pitaneis,Aduocatisditionum, Vicedominis, Officiaris,Præfedis, Schultctis, Burgimagiftris,ludicibus, Confiliarfts, Ciuibus, Communitatibus, ac omni* bus alqsnoftrisamp;Impcrii fubiedis^fidelii|ps,cuiufcunqucdignitatis, flatus, aut conditionisfint,feuerèacfirmiter hislitcris^, ac uolumus, ut hanc noftram C«laream dedarationem amp;nbsp;conftitutionem cj^omni fu^^irfore firmiter ac ftrenuèobferuent,peculiariterucró omnibus amp;nbsp;fingulislumcibus amp;nbsp;Tribuna* Iibus,utfuperhisadrcquifitionempartiuminiure, prout de iure agant, pro* cedant, décernant, exequantur, 5tnominatosnoftroslud«os Francofordi«, fuosqjfucceffores, ftmiliter amp;c»s, quihorumuigore cumillis pr»d^^o modo contrahent,nonimpediant, n^n remorentur nec grauent, fed quictè conti-neantatq;cöfcrucntnoftro Wimpern nominefirmfter,necin contrarium quic* quam facientes , nec alqs facere [fgt;?rmittcntes, nulla uia modóue,fub peena noftræ amp;nbsp;Imperii graui indignatione, adeoq; fub mulda tnginta Marca* rumauri puri cauenda 8lt; cuitanda ,toties , quotics quifquam in contrari-urn fecerit, noliræ Cæfareæ Camcraf irremifsibiliter pr«ftanda ac pe#fol-uenda, ld uolentcs ac iubentes acriter Atteftanre hoc ipfo Di^jlomate fi-gillatqfnoftro Carfarco appenfo , Dato in noftra SC Impcrq ciuitate Augu-fta, dieuicefimafexta menfisMartq, anno p®^ ^hrihi Domini noftri na-

II taks

^4 POLITIAE IMPERI^fLIS CONSTITVTIO, tales mil le ftmo quingenteftmo 8C quinquagcfimo primo. Impcrq noftri tric«« firn o primo: regnorumuerô noftrorum anno triceftmo fexto. Carolus. Vidic Anton Perenotus, Ad mandatum Cæfarcaî Si CatholicæMaieftatis proprium, loan. Obernburger fubferipfit. Libet interim hune iocum Italici Poëtar inlu-decosfubnedere. ßaptifta Guannusad Cæcilianü,curludæiferancliterani(O)»

Cur feratHcbræusuocal emin pedorequartam»

A multisquæri Cæciliane fokt.

Addidum æternisutfecniciatibus efle

Cogiter,harefecum figna daiorishabef.

Auc quia pro nihilo numerisapponimusillam» Inter mortales fe fciat effe nihil.

Aut quôdludæisaugenturfccnorcnummi, Maior ab haenumerus namfoleteffenota. •

Serio autcm,prudenter amp;nbsp;uerè feribit diuus Imperator Leo Auguftus fua ConRitutioneSj inquiens ; Si à Spiritus legibus ita fe mortale genus régi fine» ret, Uthumanis praeceptisnihifindigeret, id ueró Si decorum amp;nbsp;fa lu ta re elfer. Atquoniamfead Spiritusfublimitatcm clcuare, diuinæqj legis uoccmample-di non cuiufqj elf, ac uerô quos nunc uirtus ducar,numero ualdè pauci funt : be-nèf^cadhuc res haberet, fifaltcm fecundum leges humanas uiueretur. Quar uo» canturpecunia?credit» ufurae.ubique à Spiritusdecreto condemnantur.Exo-di tx. Luc» 6. ld feiens Pater noftcr »tem» memori» Princeps, ufurarumfo* lutionem fandionefua próhibendam putauit, Atqui propter paupertatem uulgi, résilia non in melius (quem tarnen finem Legislator propofuerat) fed contra in peius uergit. Qui enimanteaufurarum fpe ad mutuandam peeuftb» ampromptifucrant,poftlatamlegcm,quódnihillucri exmutuoperciperepof« fent,in cos,quipecunqsindigent, difficiles atq;immitesfunt. Quin etiam ad facilèiurandum, quodqj id ïrequens confequitur, ad iufiuranduiA abnegan-dum, id occafionem pr»buit. Breuiter proprer redundantem in humana ui« ta peruerfitatem , non modo non profuit legis uirtus , uerum etiamobfuit. Quanquam»igiturexfelcgemculparc (quod quidem etiam abfit) nequeamus, ' proprerea tarnen quodhumananatura ( quomodo diximus ) ad illius fublimi« tatem non perueniat, egregium illud pr»fcriptumabrogamus, acin contra-riumftatuimus,ut»risaricniufus ad ufuras procedat, id er quomodo uereri-busLcgislatoribus, uidelicct 1. »6, Cod. deufur. placuit,ad trientcs,centefim» nempc^qu»quotannisinfingulos folidos,fingulasfccneratoribus filiquas pa-riunt. Aclcxea ftchabct:Cumnon frumentum,fedpccuniamfcenorctc aecca pilfcalleges^ ut certa modiatio trj^ci pr»#arctur: acniflismodiusfuadiefuiP fctoblatus, menfurarumaddirfmentis in fraud cm legitimarum ufurarum gra« uarum re elfe cïl^imdas : poftes aduerfus improbam petitionem competenti uti dcfcnfione. ^quitur alia quoque fic loquens .• Indebitas ufuras etiam ft antefortem folut» nonfuerint,ac proptercaminuerecamnon potuerint, fed poftfortem rcddunt,crcditorifucrint datü, exclufa ueteris iuris uarictate,re-peri poff^perpenfa rationc firmatum eft. Perterea dicit lex alia : Acceptara mutuo fortem cumufuris licitis,creditoribus ^oft conteftarionem offeras, ar finonfufeipiant, confignatam in publico depone, ut curfus legitimarum ufu-rarurflinhibeatur, amp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

I^orro autem cum extet fandifsima conftitutio in ordine quinquageftma quinra,ut Iud»i fecundum Chrilfianifmiritus uiuant, earn quoquefubneden-dam«putaui, quam Imperator Auguftus Styliano fcripftcinh»€ uerba.’ Qui olim(inqt^) feeptris potiti funt, de Hebr»orum genre, qu» quondam quoad diuino patrocinio foucretur, inclyta fuit:' nunc autem ob^ontu« maciam in Chriftumamp; De^nj «oftrum, in calamiratibus Celebris eft» diuer-fas promi^garunt leges, qu» de ipforum uit» ftaiu tradautes iubenr. ut fa eras

INTERPRETE D. IV^TINO GOB. GOA. pÇ

facras ipfi fcripturas legant, 8Cnèifuis ritibus arceantur, quin etiam ut liberos fuprafanguiniscognationem circumcifionis etiam cognationem fuo in^ llitutoacconimodent. Atq;hæcquidem,qui olini( utdixi)impcriumobtinuelt;» runt. Verumfacratißimus Princcpsilk, cx cuius fcminenos nati fumus, ut qui maioriquàm cæterifalutisipforum dcfiderioteneretur, hosin folafuperiorum Icgum obferuationerelinquere ( quodanteillum alp fecerunt ) non contentus» fedpartimfacrorum oraculorum explicatione, partim eorundcmadmonitio-nibusadfalutarcmChriftianoruincultum traducensuiuifica baptifmiaquaini-tiauit. Atque quod ipfosin nouum fecundum Chriftum hominem transfor-marideberepcrfuafit, uruetercudeponcrent plane effecit, Si quæcunq; uetu* Lateinfapercnt,circumcifionem,fabbathum,Slt;: fiquidaliud eft, cumillofimul exuit. Atqui cum tanto effedu à ludaica pertinaciaipfos dcduxilTet, non etiam prioribuslegibus, quæludaico rituuiuerepermittebant,filcntium Si. uacatio* iiemalterigslegisdecrctoimpofuit. Quod igitur Paternofter prætcrmifit, iet nos adimplcndumputantcsomniantiquiori, quæ de Hebræis hatuit, kgi h* lentiuminiungimus : 8inc illi aliter,quàm pura falutarisép Chriftianorum fides uult,uiuereaudeant,iubcmus. Quódfi quis adChrihianorumritibus de* feclionefacla,adludæorummores amp;placitareucrfideprchendatur, bic fecun# dumleges dcApoftatisin Codicelataspcenas luar, ÉxtataliaquoquedeHebræis, quomodooporteat cos fcripturas legere, conftitutio Imperatorisluftix niani centcfima quadragefimafexta, ubi egregia eft feptuaginta InterprerÄn commendatio, quocirca eammedefcriberenon piguit. Sicautemhabet: Im-pcratorluftinianus A. Arcobindo gloriofifsimo prætoriorumpræfedo ; Ae-quum fanè erat, ut Hebræi,cùm facris libris aurcs præb ent, non leuitcr amp;nbsp;rebus folummodogeftisdclcdarcntur, fed reconditos in ipfisfenfus fpedarent, ^wmai^\ps magnum illi Deum, amp;nbsp;feruatorem humani generis lefum Chrifturn annunciant. Verumenimuero quamuis dum commciitisintcripfosintcrpre-tationibus fc committunt, inhunc ufque diem à redafententia ab crrarunr,quiæ tarnen didicilnus, habercipfosinterfecontrouerfiam,non fuftinuimus eum tu# multum relinquere ipfisincompofitum. Siquidem per interpellationes, quæ ad nos referuntur, didicimus, quod ex ipfis quidam fola linguatenenturHe^ braica, eaqjutendum clTcinfacrorum librerum Icdioneuolunt, quitjam etiam Græcamaffumendam contendunt, SClongo iamtemporceade refeditiones inter fe agitant. Nos igitur dchac controuerfia edodlfimdiores eftciudicauimus cos, quiGræcam ctiamlinguaminfacrorumlibrorumlcdlione uoluerunt affu« mere, Si uno uerbo omnem dcniq;linguam, quem locus accommodatiorem Si magisfamiliarcmreddatauditoribus. Sancimusigitur, ut in quibus omnino îocisHebræifunt, Hebræis, quiuolunt,licentia fit in corum fynagogis, Græca etiamlingua,itcmq? patria hac forte, n^pclt^ca,aut quacunq;aha,|^oloei rati one,muta ta lingua,facros libres intclligentibus bgcre,quo magis p er ipforum leffionemintelligcntibus tota dielorum fericsorc^nc manifd^i^, fecundum quæ ca SCuitam Sftudiafuainfti tuant : neq; facultas fit ipforlmninterprctibus, quifolamHebraicamaflumantlinguam,utfuoarbitratumalitiofèhanctradcnr, wolgi ignorantia fuam regentes impwbitatem. Enimuero qui Græcam lingua Ïegunt, utentur interpretatione flt;^tuaginta, quæ omnibus exadior cft^ amp;præ* ter cæteras multa continet occult^rækrtim ueró proprer id,quod in interpre-tandoaccidit: namciimfemper binifeorfim conclufi effent, 5lt; diuerfis locis in-terpretarentur, unam tarnen omnem campofitionem cdiderunt. Ad hæc, tfuis non illud in ijs uiris admirctur ? quod cum longo temp ore falutarem apparition « nemmagni Dei Si SeruatorisnoftrilefuChriftipræcefrerint, tarnenillamfutu* ram quah præfentibus cernentes oculis, Prophetica quodammodo gratiaipfcs cireumfulgente, facrorum illi librorum interpréta tionemaccommocÏ^cnt'’Atcg hacquid*m omnes præcipuc utentur : nc tarnen in cam opinionem uenianr» quafi cæteias interpretationes cxcluferimus : danp^ illis liccntiam, ut etiam in# terpretatione Aquilæ utantur , tamctfi ille diuerlæ nationis fuerit, S^innon« nullU diciionibus non me dip trein cum Septuaginta hab cat differentiam.

Qüæ

96 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO,

Quaeucrô Dcutcrofis gt;nbsp;quafi fecundanatraditio ,ab ipfis dicitur, in uniuct* fuminterdiciinus, utquxfacrislibris comprehenfanonfit, neq; infuper tra dira per Prophetas, fed excepta quædam uirorum contincat, qua; terrena dun» taxat loquantur, neque quidquam in fe diuini habeant numinis. Sed amp;ipras utiquefacrasuoccslcgaut,cumfacroslibros euoluunt, neque cælanteseagt; quae mihi prolatafunt,extrinfecusafrumant nufquam fcriptas uocum inanitatcs,ab ipfisadperditioncmfimpliciorumexcogitatas. Vndehaeà nobis pratbita licen» tia,nequealiquibus omninofubdentur difpendiis hi. qui Græcam amp;aliaslin-guasalTumunt.neqjitem ab ullo prohibebuntur, neq;qui archipherentæ,aut leniorcsinterim,aut etiammagiftri apudeos^pellantur,liccntiam habebunt» utuafrisquibufdam commcntisaut anathematifmis id prohibeant ; nifi uclint corporalibus caftigaripccnis,atq;infuperbonisfpoliari,uelinuiticonfcntireno-bis,qui amp;præftantiora amp;nbsp;Deo magis acceptauelimus, iubcamusq^. Certèft quisimpias amp;facrilcgas uocuminanitatesintroducereattentaucrit,^uclmor* luorum refurreftionem, ucl judicium extremum negate, autaffirmarc,quôd f gmcntumamp;crcatura Dei per angelos fubfiftatthiuolumus, ut etiam omni» buslocisexpcilätur,neq;t^ maledicamuocem emittant, quiinuniuerfumipli etiam cognicione Dei excickrunt. Eos enim, quihuiusgenerisaliquidpro-loquipertentaucrint, omnium acerbifsimis fuppliciis fubiicimus, introdufto perhoserroregentem Hebratorum depurgantes. In uofisaucemhabemus, ut p^hanc8C illamlinguamlacrislibrispræbentesaures, amp;nbsp;interpretum peruerfi-tatem obrerucnt,neq;Iocisattendantliteras,fed resetiamipfasdeguftent, amp;fa» cratiores omninó fenfus percipiant : quo magis amp;nbsp;quod prællanrius eibad-difcant, amp;aliquando dccipi, atq;ab eo, quod omnium prxftantilsimum eft, nempeinDeumfiducia,abcrrare defmant. Propterca enim omnem ipfis lin» guamadfacrorumlibrorumlcdionemapcruimus, ut fi omnes ordine Icientiam amplcdantur, ad mdiora perdifcenda reddantur aptiores .-quot;cumin confelTo fit,multôparatiorcmad meliora difcernenda amp;nbsp;capefcenda efTe eum, quifacrorum librorumledioneinnutritus, non longé à corredilt;gt;ne, amp;nbsp;ut ad bonam frugem perducatur, difsidet, quim qui nihil norum intclligit, fed ex fo^ lorcli^ionisnomine dependet, eiqj tanquam facraeadharctanchorar, amp;fcicn* tiamDeigutatinfolafedaappellationcucrfari. Quaigitur nobisplacucrunt, amp;perhancfacram dcclarantur legcm, eaobferuabit tam gloria tua, quàm co* hors tibi obtemperans. Obferuabit aurem amp;: qui pro tempore in faltigium magiftratus tui collocabitur.-neq; committet,utHcbrai contra hac fa ciant, fed amp;nbsp;eos,qui obftiterint, amp;nbsp;omnino prohibcreattetauerint, corporalibus primu poenisfubditos, ademptis etiam bonis compcllctincolcrc exilium, nc quando infolcntius fc amp;nbsp;temerario aufu contra Deum pariter Slt; Maieftatem imperaro-riamefferaiit. Vteturautem amp;nbsp;iufsionij|usadprouinciarumprafides,adiun-gensipfislcgemnoftram,utamp;ij^fidchac edodiper fingulas urbeshanc pro# ponant : fcitiWi^^uod necellario hxc obfcruanda fint, noftram indignationem metuentibus. ^»at. Idib. Tebr. Conftantinopoli D. luftin. PP. Aug. Bagt; filio V. C. Conf

Pulchradiuilmpcratorisluftinianicon^itutio centefima prima, utparticu# lares ufurarumfolutionesinduplumcomput^tur. Cum decuriones uideamus nobis inlfarcprccibus, amp;libcntcr nsindulgeÄnusrmerito fane legibus contra* has artes, amp;nbsp;per fraudem excogitatas, ualere non concedimus. Docuerunt eniifipotcntiam noftram Eufebius SCApltchonius, qui Demetrio oepotes exti# terunt, nati ex Palladio Demetrii filio, quod is Demetrius Artemidoro p er cau# fain mutui quingentos aureos debucrit, in quam fummam etiam uluras ftipulaî tus/it. Nuperuerofacram prodiiffcformam, quæ uolucht, fi duplum debits foIuatur,W nulla contra ipfosfecundum leges noftrasluperfit exadio. Artemi» dori autem créditonsfuccelTorcs Epimachum 8C Artemonem dixifre,mentitos ipfos in precibus,neq; noftre^c^gnandos auxilio, cum debito plenè fansfadum non fucyt,fcd foli nongeflti quadragintanouemaurci perfoluti fint. AiunC «nimfuppliccs,patremfuum Palladium unà cum Demetrio patre eins, S: Paulo,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;odingentos

INTERPRETE D- IVSTINO GOB. GOA. 97 ©dingcntosfexagintafeptemfoluiffcaurcos. SedArtemonem amp;Prifcianum Artemidori filios, qui Epimachi amp;Artcmonis illius akerius auusfuit, dixifTe. particularem fefolutionem forti non adiungcre, fed omnia uellcreputareinu-furas. Hæc iteminnuerefententiam prouinciæ præfidis, amp;nbsp;propterca excgilfc Palladium pro priorequingentorumaureorum faneraticia lyngrapha, alteram aureorumfexingentorum. SoluilTcautemipfi (inquiunt) diuerns tempori-bus, SCPalladiumaurcosfeptuaginta duos, ä Eufebiumatq;Aphthonium de* cem, utindecolligatur nongentorum quadraginta nouem aurcorum fumma. Eumueró quicontrouerfiæaudientiampræbuerar, quum in animo non reuol-ucret, quototiusaceufationis^eadem caufa effet,non admifilTc ipfos, feduo-luiffeinfexingentoseosaureos fords condemnarc, Pcrieruntqj, uthacnecefsi* tatccximerenturiamp;colleflo uniuerfo debiro quingentorumaureorum,fi quin* quagintatantumadhucfoluerenr, quireliquiclfentad mille folidorum quanti« Ta tem, ra^ uniuerfo debito liberarentur, quàm faneraticiam fexingentorum aureorumfyngrapham recipcrent. Cùm igitur leges noftræ nihil ultra duplum foluiuelint,amp; nos in hoc tantum differentiamhabeamus cum prioribus, quod ïllaf quidem débita conftituuntufqueadduplum,fujullapardcularis fadia fuif-fctfolutio: nos uerôrecipiamus, ut particulates cyam folutioncs débita diffol* uant,ßufquead duplum pertingant: fan cimus, ut fecundum hochatcomputa« lio, amp;fi tantum hi perfolucrint, quantumadhucadmillcaureosdeeft, recupe» rentetiam fccncraticiam fexingentorum aureoium fyngrapham ; ne debilem ex hac caufa multiplicitcr exigideprehendarur. Quæ itaquc nobis placuerunr, SCpcrhanc,facrampragmaticamdeclaranturformam, cakudeto magnificenria tua effeefui Slt;finitraderc, tam ca interpretadone, quar dehaccaufa infenren-tqs, quorum fuppliccs meminerunt, fafta eft, abolita : quàm omnibus, quæ per jjh^pdonem, Ä ex una tantum parte confedafunt, aut conficientur uacanti-busToandla diuinitastefcruetper multosannos,frater iucundifsime. Dat. 17. Calend. Maq Gonftandnopoli. Belifario V. C. Confuli, Et ccntcfimatrccc* fim3odlaua^onftitutiodcclarat,quôdnequeufuræ,quæpcr partes foluuntur, duplum debitæ fords excédant. Item quod omnis facra Si principalis inter-pretatio uim legis obdneat.

Porrôfiquisplura deufuris amp;nbsp;illicids contradibusuiderc amp;nbsp;legére cupiaf» uidcat quæinPandedis.libro uiccfimofecundo,dtuloprimodeufurisSi fru* ddbus, Sicaufis, Si omnibusaccefsionibus amp;mora ; item quæ in quarto libro Codicis, titulo tncefimo fecundo, Si v- de ufuris, Si nautico feenore : item quae de traiediua pecunia traftantur. ExprofelToautem deufuris ac fceneradcqs il-licidsqj contradibus,Si tota ea materia prolixe feribunt D. Laurentius de Ro* dulphisFlorendnus permodum rec^titionisad capitulum confujpit,deufu# ris. Item D. Ambrofius de Viguate laurin^i^fuper cap, falubritcr, de ufu* ris. Item VuilhelmusBantusLouanicnfis, deufuris,Si empdo^rediruum ui-taliumautpcrpctuorum. Item GuidoPapæ, dedTuris, SiilJ|mis contradibus. Exncotericisucró perquam dode Si eleganter D.Francifcus Horomanus duos libros deufuris. Item D. Conradu^aulus Brunfuicenfis, libros tres de ufuris. EtD. PhilippusMelanthoninfuamoralisPhilofophiçepiroma. D.Hiero* nymus Schurphiuspoftaliospafciminfuisconfiliorum cenrurn.s. D.IVlatthæ-us de Afflidis incidenter dccifioncïi. Item decifiouc j?, Dccif iSó. Ircmpi, Itemnonpermittendas ede ufuras. evumue exadionem,propter malum u#an« dum,nccedaminunonummoillasPiincepspermitteredebeat, Decif. zpi.

Jn Caput 1 [. politic Imperialtf^ ^nnotat^ D, lufi • - ßm Gubkrif de pannh Z^ panmudh^

• • •

1

r: l'hïc taxat Imperator nofter, textorum Si pannicidarum L imp ofturas Si fraudes, quæ uaria? quidem, doloqj malo ad X dccipiendosfimplices,præfumuntur,tàm in textura,quam in tiiilt;ftura,5lt; eó profefto peius turpiusqj, quó frequentius, ceffautenec animaduertenteMagiftratu cuiufuisloci. Pofsit de Germanica natione non ineptèdiciid,quod Poë-r^ ta Virgihusdefuisagricolisfcribitjuidelicet cosfelicesforc, bona li fua norint Habet et Germania nobiles lanas, nobilif-lima quoqueuiiia, amp;aliamulta, utnö effet neceffcperegnna amp;nbsp;exotica querere, ad luxum potius quàmad iicceffarium Lifiimfpedantia, utfencæ Si bombyeinaî ueffesaureisamp;argeiiteis filis intertextar, quæ fxteræ gentes etiamauerfantur» nec maiorum Germaniex iiationis tulit confuetudo. Et quis modeffus, pius. Si Chrjffianiishomo non ilia aurea,argcntea,gemmca margaritarum etiam emblemata admeramoftentationan,faftum Si luxum parata, inaurara, uel auro inclufa, S^infimbriatadeteftetur, çuiusfaftuofitatisnullusapud nobles diuite« modus eft.

In Capût^l^ ffolitiep ImperiJ y^nnot^ D^ Ivßttn Gohlcri.

ST Si aliudhodiegenusfurum quoddamjpræftigjisjd« lis, technis,amp;fraudibusoppletum,quodperemenritam, fjmulatam fiâ:amqjncgociationcm palienüingeps non? nunquam corraditpr»textu ardua: mercaturæ Si nego* ciationis uariæ. Quo corrafo fæpe etiam perdilapida* tionem, nec bon» frugi uitam , fed perluxum faftujpcy inciditin pauperiem, aeprofugit, aut certè proffl^nri meditaturacftmulat: ne æs alienum contradum credi*

funt foluen toribus bona hdc dcceptis totum exoluerc cogatur, fed retenta magna fumma, dotdlesne* eaqjaccifa elabatur. Qtianegociatorum fraude doloqjinRepub. nihil eftdete-^Mm» ftabilius,aliosbo’næfrugihomines modeftosqjcreditores fub bonafidefallêtes amp;nbsp;perdentes. Hunc cxecrabilcm Si pernidofum ludum appellant exurredio-nem atq; JacyxorfaiSapuiimirum frequens Si ufitatus aftusapudpriminominis mercatores Si negociatorcs,eosq,’in fpecie opulentos,quum reuera intrinfecu.$ fint nequifsimiamp;pcrucrfifsiminebulones. Contra quos dcbitoresalieno ari obnoxiosabitionem amp;nbsp;difcefsionem, uel potius fugam méditantes, quoniam foluendo nonfunt, Siiam pridem inceperunt dilapidate Si diftrahere omnia fe* rèbonalua,uel palam uelclandcftinè, ne carceri mancipentur. Qua? rcsfanèle-gitimam fugæ fufpicionem parit; Si quanqua priuatum eft deli(num,alios bonae fiugihominescreditoresbon^fi#(efallcrr Si detrimentoadficere,tarneniniu-ria, amp;contra^^nas legeseft,aliumbenèmeritum dolomalofubuertcrc,amp;acl paupertatem o^tepiam noifhunquäredigere, quod hodie tarnen uidemuspaf* hm fieri etiâinter Chriftianos.cum fua pdegerint, quod in fraudem creditorn, cùm foluendo non funt,bonis deccdant,^îicdclinqucndocreditoribusimpo* nant,quosanriqui,Nonio tefte, deco(ftores,hclluoncs,amp; bonorfi confumpto-res appeMabant : hodie dicunt 2(»flïïcnïgt;er/^Jpd'crotbcvuel 32gt;««cfcrotb mâcher. De quibus lue Imperator nofter ftatuit, uidelicet qui fraudationis credirorum cau(^.folum ucrtunt,amp; cùm nonfintfoluendo,ueldcdpiuntuelaufugiüt. Quid bocaliud eft, quam dolo malo agere. Si creditoresbona fide decipcre , nunç «iweiitito uerbo uulgo exurreflionem faccre, atq; fieffè JixyK'x^óiSfui, qui aftus nunc, ut audio, frequens Si ufitatus eft apud primi nominisin Belgia,8i circum# cirAncgociatores,qui ramen in fpecie opulenriores reputantur, S^ fic reuera, dlt; q,’fa(5lo#equifsimiatq;pcruerfifsimi reperiantur: fuos creditores, proculdu-bio frugi homines modeftosqj.boiia fidefallcntesSlt;decipientes,quoslt(ftèapi!i pel!aucris,non tantum ut Cia^cFdicunt lt;^cSj’«s,fcdcuamraptores,hoccft,fures improbif«mos,ucTheophilus interpretatur.

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 99 in Caput 24. politite imperialis, ^nnot, Doél, hjlint Gobleri Goarinn

Euitatcmillam,feu potius malitiam prauæ familif .fcruorfi Sd miniftrorum, qui fæpc finiftra perfuafionc corrupt^ herü fuum amp;feruitium deferrtes.alio fc,prionbus dominis inui* tis,conferunt,uel etiam aufugiunt: quosimperator noftcr hoccapite iu uianireuocare, acemendare laborat. Scelus autemauertendorum fainulorumSlt;ucrnarum hoe tempo* re uulgare eft amp;frequens: fi quidemniali Slt; perniciofi ho# minesplcfiq;nonfibiipfisfuntmali, fed amp;nbsp;uenenum fpar*

guntinalios,prsfertim cum fimplicioris ingenrj homines nadi fuerint, quos corruptelisfuisfeducant, ut Anabaptiftarum amp;nbsp;Sacramentariorum mos eft: quosaiuntneminem nontentare,fuis erroribus corrumpcre, ac obliquis qui# bufdam fttibus amp;nbsp;dolis in fuam fententiam. uel potius hærefim pertrahere. Elegans ucroprartoris edidum percenfet Vlpianusl.i.ff.de feruo corrupto. Qui Ieruumferuamue(inquit)alienum alienâmue recepiffe, perfuafifféue quid ei diccturdolomalo,quo eum camue détérioré fac^rcthn eum,quanti eares erir, in duplumiudicium dabo. Eftautcmproprièrecipcre,abfcondendicaufa refugium feruo pr:cftare,uelinfuoagro,uelinalienoloco, ædificioue. Perfuadere autem eftplus, quam compclliatq: cogi fibi patere. Sed perfuadere7«^/4ilt;r4^s{, nambonum confilium quis dando poteftfuadcre5^malum,5Cideó pretor ad* iecit, dolo malo, quo eum deteriorem faceret: neq; enim delinquir, nifi qui tale aliquid feruo perfuadet, ex quo eum faciat deteriorem. Qui igitur feruum foli# citat ad aliquid uel faciendum, uel cogitandumimprobè,hicuidetur hoc editfto ^^^n^ari.Sed utrumita demum tenetur, fi bonæ frugi feruum pepulitad delink ucró etfimalumhortatus eft,uel maloferuo monftrauit, quemad# modumf^eret. Eteftuerius, amp;fimaïomonftrauit,quemadmodurti delinque-ret.tenerieum. Imo etficratferuus omnimodo fugiturus, uel furtum fadu* rus,hicuerolaudator huius propofiti exiftit,tenctur. Nó enimoportetlaudan# doaugeremaiitiam.Siue ergobonumferuumfeceritmalum, fiue malum dete# Tiorcm.corrupifte uidetur. Is quoq; deteriorem facit,qui feruo perfuad et, utin# iuriamfaceret,uel furtum,uelfugeret:uel utalienum feruum folliciftret, uel ut p cculium intricar et, aut amator exifteret, uel errori, uel malis artib us effet dedi-tus,uei utin fpedfaculisniinius,uelfeditiofus : uel fi a(ftorifuafit,fiuc uerbis, fiue precio,utrationes dominicasintercideret, ueladulrcraret, uel etiamutrationë fibicommiffamturbaret. Vclfiluxuriofum,uelcontumaccmfecit:quiueutftu-prumpateretur,pcrfuadetamp;c. Nee tantum Patrisfamiliàs,uerumctiam Prin-cipisaccuiuslibetMagiftratusintereft,nehoc temporeciues amp;nbsp;fubditiabana-baptiftis ctfacramentariis,hominibiÂplanè(li»j^utatur)phanaticis,corrumpan* tur: ideoejj utilitcr exercent in eos liane perfecutionem officio!^. Is enim qui animum hominis corrumpit,nobilifsimam eins partem nelt;^^?rgo talis corru* ptio amp;nbsp;deprauatio fcedifsimum fcelus eft, etiam propter frequentiam cius punicndum,iuxtacap. noliputare, depcenitent.diftindl.i. Quanquam igitur minimum quis fortè referre exiftimat, quos famulos,quas uernas, ancillafue fibi afcifcawion eft ca res tarnen parj momenti, fi quis deledum habere pfcßit, quis enim non malit potiusfidum quàm infidum, frugi, qnàm dccodorem feruum^ diligentem quàm uinofum .^ Inter mijl ta mala.quæ hæcfatalis temporum njura-tio per bclla amp;nbsp;pcftilcntias inuexit, non eft minimum in ciuitatc incommodum, quodægrèinuenias frugisbonæfamulum, famulàmue, multó ægrius inuem# asfidelemacfedulum.fcduldinueradeó.proh pudor,corruptiac efeprauati funt moreshominum.quoquo uerfusoculosanimumqjintenderis, utredè iariT di-xeris uerusülud, ilt;ftigt; vyitlt;:- Nihilfani. Nulla diligens amp;nbsp;honefta inft^Jtio, nulla difeiplAaadolefccntiæ, utaliquomodo fupràmeminimus. Dicas fortè uiees rerumifto feculo inuerri, utliberi parentibus, 3ifci^uli præceptoribus, famuli heris, uerna; dominabus fuis imperitent, Videmusenim, ut hic Bnp erator.

1 »

too POLITIAE IMPERUXLft CONSTITVTIO, commémorât,frequenter contingcre, utferui prauis perfuafionibus corrum-panturjfuaqj improbirate indulgeant, petulanrer actemereabeant, udmagis aufugiant : quin amp;nbsp;legimus totas domosfubuerfas efiepcrinfidos famulos iSlt; minilfros. Vndeauternfcruilebellum quondam ortum eft f Scd Winter feruos quoq;inuentifunt, qui amp;uitamfuam pro dominorum incolumitate uilcm ha* buerunt,quanto magisidemfperandum eft defamulis,uernis 8lt;ancillis? Quan* quamfrequentifsime per fufurrationes hoc tempore, urdiximus,mirum in mo* dum corrumpuntur.Eft enim malitiofifsimum amp;nbsp;abielt;ftifsimum hominum genus fufurronum, amp;nbsp;famulorum folicitarorcs, cui ftudio eft inter heros Si famu-los ac famulas hmultatcm ferere, amp;iurgia rixasqj excirare. Gumq}fuam domum regerenequeant.alienæmoderatores efte uolunT , nefcq laudan carminis Ho-mcncx/ÓTjiTüi lt;^ lityK^oKTi MKÓivTiXyct^üvTi -TtT/xTcu. Cæfarum leges, utan tè mc* minimus, concedunt adionem krui corrupti,nec diuerfaratio cftfamulicor* rupti. Quiequid cniinhicpeccat,illisimputandum eft, qui inftigant. Probi autem uirieft,famulosalienosad officia cohortari, amp;nbsp;fi quidincidcritAter illos acheros,farcire, conciliate, amp;nbsp;in gratiam redigerc. At linguæ fufurronum Si folicitatorum, quæfamulos amp;nbsp;famulas aliénant à condudoribus,dignæfunc quæinfumariisfufpenfæ durej^tur fumo. Cæterùm ut ciuilitatis eft ad quæ-damleuiora conniuere, ita quem inatroci crimine deprehenderis, uelutin fur-to,inadulterio,autdelationemalitiofa,ftatim ablegandus eft, fine longa mora ueléurgio. Quoniam autem fieri non poteft,quin famuli S^famuiar exdomefti* co conuid:u multarefcifcant, hancoportebat effepræcipuam uirtutem, ut nee curiofi fint in aliéna domo,ncq; quiequam effutiantrerum domefticarum,quod mcliusfilcretur,prafertimearum,quæliberiusdicunturin couiuqs. Nihil enini fceleratiusillis, qui ad exemplüGet«Terentiani,fiquando dominus in conclaui tradatarcani quippiam cum amico, contento fpiritu aurem fcræadmouenr,auc edircunr,fi quid inter pocula excidit, idqj dekrunt ad eos, de qui^.fd^WHPquot; eftjoco dida proferqsreferentes, 8lt;nonnihil ctiamadmentieiites.’ Famulus certè amp;nbsp;famula, qui multa alicundè in domum inferunt ucrba, multa etiam ef* ferre creduntur. Crapula amp;nbsp;cbrietas quibufdâ pro leui uitio ducitur, fed grande uitiorumagmenfecum trahit,utpotenegledum officiorum. Si miniftcriogt; rum, garrulitatem SCfutilitatem, rixas amp;nbsp;iurgia,lires amp;nbsp;pugnas,fæpè etiam corporis debilftatcm amp;nbsp;morbos. Interdumfcortationeminfamulis amp;nbsp;uernis ex* citant: peftem amp;nbsp;facramfeabiem indomuminuehunt,liberos ac familiam rcli-quaminficiunt,nonnunquam amp;nbsp;herum Slt;heram:anhoc uidebiturleue crimen i Profedó dcteftabilccenfcndum eftnefas: amp;admultas corrumpendas amp;nbsp;infici-endas, ueluna contagiofafufficitouis. Propter unum prauumhominem pens quandoq; tota ciuitas,iuxtafententiam Hefiodi: Sæpe mali malefada uiri po-» pulus luit o*mnis.

In Caput 2^« pafttiee imperialis, ^nnot. Doél, lußini Gobleri Goarim.

E coniundioneman's Sifœminç légitima,hoc eft,de ma-trimonio, quod eft ^uini Si humani iuris communica* tio.l.«.ff. deritunupt.ex quo omnes ftatus hominum,fine magnifiuc parui,nafeunw*'’ fuprà meminit ab initiolm-perator,ubioftcnditin ciuiliuita ethoneftapolitiafecun» dumnarurameffemyrimonia, cxquibusciuitas amp;nbsp;poli* tia coal cfcit,ac prima focictas fit man’s Sefceminae : quo* rumuterqucfincaltero, TövfKFrflTa^ilzamp;,p,dehili.s,amp; uc Homerus inquit, Jcgi dló/zoj «/xiT4A«s, nempe familiam mancam amp;mutilameffealterurro defidcrato coniugc: quod Mofes oftendit, inquiens, DlnedixitillisDeus, amp;ait: Crefcite amp;multiplicamini,Sf replete ter* ram. Legeautem cauit,nonmcechabcris,utunufquifq;habcatfuam conligcm, retincaturqjinuoluptatibusenfefleftia quaedam amp;certitudo. Vagi enim concu-bitusunccnamfacÉrcntdefobolc opinionem gt;nbsp;ekuarent^ curam alendi par-

SUSt

INTERPRETE D. IVSTINO GO B. GOA. IO| tus,quandoquidemapud Chriftianos coniunftionismaris SC feeminæ finis effe debct,diuininomjnisimplorario,amp;honeftafobolis progeneratio amp;nbsp;educatio, quemfinemillisuerbis quoqjinterpretatuseftMofcs,ubiinquit, Bencdixitillis deus,amp;ait,Crefcitc amp;multiplicamini,'SCrepletc terram.’prohibens utiq; uagas libidines, adulterium, amp;nbsp;feortationes, ftuprumjncceftas fomicationes: quæ feelera Scflagitia diuino mandata aduerfa amp;nbsp;per fefe offcnfiua amp;nbsp;fcandalofa om* nia compleftiturhoc capitelmperator nofter,delcui,inhoncftaac prohibita co babitatione loquens:quemadmodum legum fanô:iones iubentaiec multum ad* uerfantur Pontificum décréta, deuita amp;nbsp;honeftate clericorû,de cohabitatione clericorumamp;mulierum,exclÿ’icis coniugatis SCc. Adulteriauerô manifefta ali* asqjillicitas cohabitationcslmperatorcumpriinisuetathocloco,de quibuspro lixè uidere potes in côftitutione eiufdem criminali,artic.n6.et fequentib.per qua tuorfolia.ltemin praxi criminaliloannisBcrnhardi Diacrj,à capite?» ufq; ad 80 inclufiuè Itemin Enchiridio return criminaliuæD.Iodoci DamhauderiiPrage# fiSjperaflïfilfjt capita,ad quæteiambreuitatis caufafeftinansrlt;mitto.

In Caput 26politite Imper» ^nnotlt;t(^ Do^. lußini

Gobleri Goar*

AMoIim eleganterconftituitdemendicantibusuali^fslrn peratorValenrinianusAuguflus, Gundis, ait, quos in publicum quæftum incerta mendicitas uocauerit, infpedis: exploreturin fmgulisamp;integritas corporum,5lt;roburan-norum:atq;incrtibus amp;abfq;una debilitate miferandisne cefsitasinferatur,ut corum quidem, quos tenet conditio feruilis,proditorftudiofus Si. diMoens dominium eöfequa* tur:eorum uero quos natalium foTalibcrtas perfcquitur,co lonatuperèetuofulciatur, quifquis huiufmodi leuitudinë prodideritac proba uerit:faluadominisineosadionc,quiuellatcbram fortèfugitiuis,uel mendaci-tatisfubeundæ confiliumpræfliterunt. Vbi cauet Imperator, mendicantesua-lidos nó clTeadmittendos,quemadmodum amp;nbsp;hoc capiteImp.Car(»Ius V.nofter præcipit.lnhanclegemfcribensPlateanusdicit,Quiaaliqui finguntfepauperes etinfirmos,cùmnon fuiüamp; uaduntmendicando, cùmfinc fortes, robufti 8lt;^fani

adlaborandum,quosfpanaldos,Si galiatos,amp; galiardos, fiue trauandos,inuul-gariappellamusgaliafosudeo deiisfubqcitiHienimauferunt pané uerè debili-bus Sdnfirmis, ideo ad officium Magiftratus fpedat inquirerein conditiones perfonaruminciuitateexiftentium,8Cquosinuenerisagricultorcs,ucl adalia ex ercitiaaptos,adilla eos exercenda r^aiitcerc^^orumfegnitionem^dmelioreni mutareuiram. in Authent.de quarffore*^» uolufilus, cumpluribus.^ ^» fcquenti.-bus,collat.6.Efuricntienim panis utiliter tollituji, ut cius iM^a cohibeatur.^ quæft.j.nô omnis.Etinliberalitare eleemofinæpiurafuntronfideranda,fcilicet, fides,caufa,locus,tempus,modus,necefsitudo,ætas,debilitas,côditio.8(Sdiftinc. nonfatis,8lt;ibi gloff.cum pluribus ÄpitTequentib- Etgloffa fuper Matthäum, luftius fcceris,fi iniuftè petentem correxeris,quàm fi ei dederis.ut diiyt hïc gloff. Amat enim qui corrigit,dido rap.non omnis. amp;nbsp;de hac elecmofina danda, uide bonanigloffammagiftralemi4ï.diftind.quicfcamus.Iubetigiturlex, mendican* tiuminfpiciendameffeconditionet«,urfi eis fucrit corporum integritas,*SCan-norum robur,eorum inertia fine ulla miferatione fic puniatur,ut eorum del^* risprobantis dominio ferui applicentur,ferui corrupt! domino adionefcrua* ta,Slt;liberi coloniipfius de]atorisefficiuntur,ucluthæc lex mandat: Non «ft er* go danda eleemofina forti amp;robuffo, fed eft potius reprehendendus amp;nbsp;corri* gendj|S,utfupra dixitinRubrica,amp;intelligitgloffain ucrbo,leuitudinem,dehis» qui non folàm mendicant,fed etiam fibi appcgiyi^ herbas, amp;nbsp;fuppofitoria.pet quæapparentinfirmi,claudi,qui contradi pedibi^ amp;nbsp;manibus,uel^aliud,propter quo dfaciunt fibi tumefeere tibusaid aliainformitatemfiditiamoftendunc

102 POLITIAE IMPERI/fLIS CONStlTVTlO, apparenter, amp;non exiftenter: tales enim plani quidamreperiuntur,urilleapud Horatiuin damans , tollitc claudum: quigraui peena pkacndifunt ; præferrim mendicantes illi, qui herbis Sialpsmedicamentisdeformitatcs membrorum amp;nbsp;»gritudines corporum fingere poirunt. Placuitueró hue adferibere quidam exlmperat.luftiniani ofruagefima conftirutione nouella, de quæftore, ubi fic inquit : Volumusautem, ut quihunc Magiftratum gerit, i;cfpiciens ad Deum fimul, amp;nbsp;timorem noftri, amp;nbsp;legem, perquirat cos qui in ampla hac urbeperegrè diuerfantur, ex quaciinq; tandem regione fint, fine uiri, fiuemuliercs, fnie clerici, fine monachi, fiueafcetriæ,fiueexterarum urbium aduocati, fiue ctiamalte-riusconditionisaut dignitaris homines exiftant, ^ curiofius infiiiat percontc-turqj, Sc qui fint, amp;nbsp;unde, amp;nbsp;per quam caufamaduenerint. Et ft quidem agri-eolæftnr,conftderet,adquosexnoRrisMagiftratibus illorum pertineant con» trouerftæ, Sc hisimmincat, quo magis 5lt; fub compendio breuiterq; illis diffi-cultatibus,quaspropterhucaduencrunt,liberent, Scobtento iurclu^ primo quoque temport eó remi-ttant,unde uenerunt. Si ueró agricolæ sonant, qui certisfubditifint dominis,Sc eorum indigentes præfidio.aahancregiam urbem dcucnerunt,procurct,ut ci*ius domini négociaipfts expédiant, quæ propter accefferunt, Siprotinusobteiftoiurefuoremittanr. Siuerô (utprobabilceft) cumdominisindifceptationempcruenerint, Sc contra cos caufas aganr,fiqui» dem uniuerftras ftt,continuü earn quidem multitudincm in prouinciam remit* tar,^uobusauttribusreli(fi:is, quiformafyndici Setotius uniuerfttatis nomine litem exerceant, atqjitalitis cognitoreimmincat, procuretcp,utquamprimfi controuerftas décidât,nein longumipfis tempusprotrahatur, Slt;f maxime agri* colis, quorum Scpræfentiahîcfuperuacuaeft, amp;uacatioab opère ruftico, tam ipftsquam dominisdamnumimportar. Quódftnon ex agricolis ea multitu* do fit, quæperegrèhîc diuerfatur, fed alp forte, qui amp;nbsp;ipfi pertraflandi^jidnn^ fus alios litibuslongiorem hîemoram traitant, ne quid relaxet, fed cJmiluntnia contentione indices urgcat,ut cumfeftinatione ipfos controuctfnsabfoluanr, SCcaufarunmaiflione libcratos ad prouincias SC fuas urbes incoleij^as remit* tantamp;c. Atftquilitiscaufamnonhabentcs, tantum comparandi uidus gratia in hac noftra funt ciuitate, utreliquum uit» uel emendicando, uel ft menai citas adillorum auiditatesnonfufficiae, iam etiam delintjuendo tranfigant,corporum eorum conftitutionemqualisea ftc, infpiciat, aft quidem ualenribus fint corporibus, pofsintqj ad laborem fufficcre, tiC aliquorum ferui fucrint, per* difcatquorumftnt, 8i uelinuitosipfosdominis remittat. Si condicioneliberi fint, Si^uelcxprouincqsaliquibus, uel urbibusoriundi, hos in prouincias re* mittat, unde ducunt originem. Siindigenæftnt, 8Cualidis utantur corporibus, iteque decentem occaftonem hab cant, unde fibi uidum parent, non permittat, ut inutile tetræ pondus ftnt, fe do ri mo quoque tempore in minifterium tra* dat cos artificibuspublicorumW^rum.tarn qui officinispiftoriispræfedifunt, quant quihortS^l^unt, amp;nbsp;a^isdiuerfts artifices Siopifieqs, in quibus ftmul iaborare,fiiitulalinWntahaberc ualcant, Scita inertem uitam ad meliora tradun cere. Si qui ueró opificijs, quibus traditifunt, uacarc nolucrint,hosrcgiahac urbcexpellat. Ac clcmentcrfanc cum fis agentes, iftafancimus, nc quandoin* ertiocioa^ illicitos ipfos adioneimpcllente,l^es cos abripiant ad panas, tra* dentesnoftrisMagiftratibus. Cæternm qui lt;^æile oblæfofunt corpore,aut canicic graues,hiut à moleftiauacui ftnt,iubemus,inpraftanti hac regia urbc abhi?alendi,quipièuolunt agere. Et p«)ftremó ftngulos quofque percon* t^s, cuius gratia aduenerint, re comperta de illis, quææquum eftfaccre, faciat: iiffncrtes hic defideant, fed exanimifuifententia, confedis Ins,qua illorum intenfunt,adfedesfuasrcucrtantur amp;C.

Videmu^quam contra ociofos SC deftdiofos, inertesep hominesagantfuis .conftitutionibuslmperarorcs,luftinianus, Valentinianus, amp;nbsp;Carolus Augufti, ex quibusfatisdedararur inn nain hominum effe non folùm deteftandam , uc-rumetiam jpuniendam, maxime quando in damnum tendit Ecclcfiæ uel Reipub. Socordiacnim,licentia, defidia, SCnegligentia, omnia Ijditperditq;, potifsi-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuim

. INTERPRETE D. IV«TINO GOB. GOA. lo^ mùmucró facit defides SCpigros clcricos amp;nbsp;fcholarcs, quifiia officia ,ftudia, 5C ledfiones fuasnegliguiit, non recordantes uetcrisucrbi,;z£AfcTÿT«7rai/Ta: iP^vx« Tcu.SCnobilifsimiOrarorisIfocraris,tai'«ïlt;/gt;fAüiuceamp;zlt;ï,tlt;7ïi'jjoA(/p£(tamp;«s,hoe eft,fi diligens, ftudiofusac feduliis fueris, erittibi multarum rerumagnitio, miilta dot^rina. Cura enim 5lt; exercitatio, ut didfumeft, omniaporeft, ac labor omnia uincitimprobus, utinquit Vergilius, Et duris urgens in rebus egelfas. E« contra uerô ocium amp;nbsp;inertia in legibus redarguitur -1. pupillus,in fin. ff dehis, quæ in fraud, cred- Sdfuprad.l.unic. C- de mend.ualid. Acuerè dicitur: Ocia dantuicia. Quæritur,Aegiftusquarefitfadtusadulccr. Inpromptucaufa eft, in/ quitOuidius,defidiofus crat.^ Ideo dicit diuus Hieronymus : Semper faciro aliquid, utDiabolusinueniatte occupacum : turn quia ociofitas amp;nbsp;uoluptas argt; mafunthoftisantiqui,ad miferasanimascapiendas,ut in cap- nifi cümpridem, •^»ucrum,derenunc- Et SenecaEpift.ió.adLuciliumsOcium (inquit) fineliî# terismqxs^, 8diiiui hominis fcpulrura. Ergo Publium Scipionem, eum qui primus Amcanusappellatus cft, dicere folitumferipfie Caro lt;( quifuieferè cius ïvqualis ) referente Ciceronelibro tertio Officiorum, nunquam feminus ocio-Turn effe, quamdim ociofus, necmnuisfolum,qi^m cnmfoIuselTet. Magnifi ca ucró uox,amp; magno uiro.Sdfapiente digna, c^tiæ déclarât ilium, S^ in ocio de negoeiiscogitare, ddinfolitudine fecumloquifolitum, ut neque cefiaret un-quam, SCinterdum colloquio alterius non indigcret. Itaqueduæ res, quæ languoremadferuntcætcris,iliumacuebant, ocium amp;nbsp;folitudo. Nihilaj^tem 'dulciusocio,uiroliterato,utidem Cicero loquitur in Tufculanis quæftioni-tus. Contraucrófapienterdixit Sophocles, TiKramp;^iJ^yi^ÄayetKcüx^oh», quo fignificat,nihil boni patere ocium inane,quinpotiusiuxta Hefiodum,ocios« fis amp;nbsp;defidibus pariter indignari amp;nbsp;Deos amp;nbsp;homines, Täc/i Öe« viiaa-cSaiiamp;é

ApudLaccdæmonios olim percontanticuidam, quam* obrem omnium Deorum ftatuæ apud cos ponerentur armatæï ne, refpondic Charilaua probra, quæ ob ignauiamiaciuntur in homines, ad Deos referamus, neue iuue^s nifi armati Deos comprecentur. Eo commente ciuium animis hancopinionem infigere ftudebant., Dqs gratam elfe induftriam amp;nbsp;fortitudi« nem,inuif3mignauiam amp;ocium,fimulq?iuuentutemindufi:ria,Iaboribus 8dar-misfercndisdcbercafiuefcere, quo fifnulamp; minus indulgerent ocio, uoluptati-bus,autdelitiis:amp;utiliorcslaboribus8lt;belloeuaderent : fine reflgionis qui-demcaufafas cffctlabores Sc arma ponere, cuius obtcntufercfolet ocium SC Ïuxusin ciuitatesirrepere. Quo circa femper memoranda eftpræclara illa di* «iniPlatonisfcntentia.pcrquamèdifputatione difcedens folitus eftadmone« redifcipulos, Videtcpucri(inquicns) ut ociuminrequapiam honefia colloce-tis. Significansociumomniamaladocereadolcfcentes. Sic8lt;:Euripidesocio* Turn malo ciui comparât, enminqn^,K(;)/ôÇ7B-oAc7'9çxdr3Ç,aj;K«xo5 v’ ewH^tà^yès yo^icftiî,^iav5ïylt;i)vccvàsôitx^ioy/àv«v7 ewa^tl^yijy MtiV ’zsovcny. Hoc cft,nullus ociofus amp;nbsp;dcfidiofus,quamuisDcum orcprædicct,colligcr^^ftum fine labo-xibuspoteff,quemadmodum SC pulcherrimè dftit Epicti^^mis, Ti^f^ÓTCDyTró^ v!iiy’ssa)hva-iiJlt;X(Sy'jsxvJx7'«yx^' ot^tof. Accedentibus 8C conuenientibus labo» xibusuendunt Dq nobis omniab^ia: quó alIufitFlaccus, inquiens, Perrupic Acheronta Herculeuslabor, i^lut Sein Elcdra Sophocles ait, Tsev^ 'rotya^'s »t/Sp JA»w;(a,hoceft, citra laboren nil bené eft aut fortunatum,cum uiTtusfit cum ïabore coniunfta,neque abfquelaboread uirtutem perueniatur. Sicamp;Salo-monRexprudentifsimuspigrum t^dformicam, animalculum laboriofif^mum deducit,amp;:Hefiodusfratremfuum Perfam, Sialiosadlaborcm hortatur : La* 15ora,inquit,ut pofsis effugerefamem, Dq enim omnia ucnduntlaboribus^C fupradiximus, Siamanthomines folertes, quibus etiamauxiliofubueniunt, iuxtailludHomcricum, w«t'T£ïlt;A'38lt;iSf/^aT'fc(xr‘ acSgcewsi ; Dij

ƒ ' nimiruminduftriamadiuuant, aefineope • diuina nihil ualcmus.

• 1 4

104 POLITIAE IMPERI/PLIS CONSTITVTIO, In Caput ij» i:^ triafequentiapolitiie Impcr, ^nnot^D^ lujïini Gobleri.

Rofcribithoc genus ncbulonumjamp; expcllitè Germania, Imperator nofter hoe capite, qui fe Zygeuneros nomi^ nant: certèimpoftores, plant 8lt;fycophanræinfignes,nifi etiam effent furesjatrones, 8C proditores, ut fertur, Ger-maniæ : earn enim notam eis Imperator hoe loco inurit, ut dicantur Germanicæ nationjs proditoresapud Turcas ; quocirca in ea ferendinufquamfint, fedundiquaq; expek lendtabigendiqj. Soient erffm plerunq; incautis circum-ftantibus, præfertim goeteiæ, prafffigiafrices ilke mulic-rcsjtaoculorumaciempræftringere, ut nonaduertant furtum,technas,frau« dem amp;dolum. Adeoq; inter præftigia amp;nbsp;delufionesquadammanuum uolubk litatefeudextcritateinloculosmoxS^ marfupiainuolant,offiatim TWffnunquä totum uicum feu pagum antequam aduertatur compilantes ■ Quid ergo ifti do* Ii,quidmachinæ, quidfallaciæ,præftigia?c^,num fine culpa amp;nbsp;pcena permitten# turfminimè gentium. * ^

J ft Caput 23‘ politic Imperialis, ^nnot^l^oél, luliini Gobleri,

bit Er/f. àP“^ poftular,autres.Namftultitiamfimulareloco,prudëtiafumma ei.Quod 8C. leuXimis Salomonmonet,Nefisnimiumfapicns,uidelicetinnuensmediocri«tem in o-perfonis minibusferuandam effe. Morionesautem utplurimum iucundi omnibus funt» nonunaua acidcommuniterpræftant,quôdunumfæpenumeroprincipesaucupantur,io* dici aute cos,rifus,cas|iinnos,delitias: quafiin moderarefapiendoiucundifsima fit uita. nemofapi» Non enim natura ipfa uoluit, ut planè triftisac tetrica effet hominum uita : ob id ens cötem^ non minus indidit affeduum,quam rationis:nec quifquam ipfe ferner o derit,ucl nattere, f'bimetipfigrauisfitacmoleftus. Siequoq; tolerabiles SC iucundi Regibusac

* nbsp;nbsp;’ PrincipibusMorioncs,hiftriones Scfatui funt,uclut priuatim iuxta ac publicè uidemus,propterea dicituruulgo,ueritatepenes pueros SCftulros effe. Quon* damcumrridericustertiusRoma. Imperator conuentum Principum haberet Norinberga^ uenit quidam Mori^uelHifWo, mendicitatem fimulans,ad au* lam petiitintromitti,eonomin^^ia frater Cæfaris effet : at cum primum non intromitteretuflll^piusinftafet, tandem res deuenit ad Imp era tore, qui in ter-pellationisadmiratWnemotus,iufsit morionem introduci, atq; undefratrem fuumfeprofiteretur,interrogauit. RefponditHiftrio, omncsmortalcs effe inter fe fra très à primo parente Adamo, atq; ufte pro iha fraternitate donarct, p e-tiuit. Cæûr, cui procacitas Hiftrionis infoleijuifa eff, tantùm ei crucifcrum numifma oedit: cuiHirtrio, non decetinuiffifsime Cxfar, utfratrituo tam exi-

guum munus des, cum ipfe tam diucsfis. Vadc,inquitlmperator, 6Cfi quilibeC fratrifhi tuorum tantum tibi dederir,crismfipfo ditior. Aliud ferènon difsimilc inHiftrionemendico accidit Duci Saxoniæ, abeo petente denarium proprer cS^nationem,quainuicem fibi effentdeuindi. QuæfiuitDux.undeilIa cogna-tio iiiccrcideret f Refponditille,ab Adamo noftro omnium parente. HineDux uade,int-ji^fi enim talibus cognatis omnibus SCfingulis denarium uellem dare, necducatusnecpatrimoniummeumfufficeret.Multóautemliberaliusf«ir Al-fonfusAragonumRex,qui (ÿip» quæftorefibi decern millia dcferrentur,SCiIlc qui fortèa^erar,dixiffet,ea fumma duntaxat fe diuitem SCbeatumforc.Accipe, Kcxinquit,quantacun^eaeft,SCbeatus efto. GVM

INTERPRETE E? ÏVJSTINO GOB. GOA. CVM IMPERATORE DIVO MAXIMI# liano Morionis Conradi à Rofaiocus.

Porté parat Cæfar conuiuia Maxmilianus, Ad quælætauenitturbauocata Ducum.

Hicundam famulimanibusdant ordinc Regum, Menfisi^’inftrudis accubuére Duecs.

Deinde epulis onerant menfas. amp;nbsp;plena rcponunt Pocula, quæmiris fculpta fucre modis.

Poftquam cpulis domuere famem, amp;fua corporalaeti Curarunt.ludos menfafecundadedit.

lam media in menfepingunt longoordineturrim, Etcarbonenotansatria paruanigro.

Hicfpesquifquefuas, hîepræmiapada rcponunt, Inqjnouumbcllum nomina quifque dabat.

jj^artem aliquamtalisdepofcit Morio belli, Conrado nomen cui Rofa pulchra dedit. * Poft primum incipiunt pidis colludere chartis, Neefortuna diuRegibus aequafuit.»

Nam fauet illa magis ftultis, fuperar «•p otente« Neefert, exiguos fed iuuat illa uiros.

Illc ferettota reftantia premia turri, DepidosRegesbis duo fiquishabct.

Tresfortuna dedit Conrado heroas habere. Fortune aufpicium protinusarte iuuat.

Moxitaq; cxclamat,nec longo gaudia differt

Tempore, fed talesrcddidit ore fonos:

Vicimus, S^fortemuocatad fe Maxmilianum Amplexumqj tenens,talia uerba refert.

Eccetria in chartis Regum fimulachrauidetis, Quiuincat quartus Maxmilianus crit. Seriafeuludosagitat, fuccumbere nefcit, Nunquam fortunæ cefsit amp;nbsp;iftc minis. Dixerat, inqjfuam prædam fimul inuolat, atq{ • Innummosauidas inncitillc manus.

DEMORIONE.A NOCTVA ET SPE-culouocato,iocus.

Quondam Morio erat, noftris notifsimus oris, Saxonicam gclidus qua rigat Albis humum, Noó:ua' Gccropiæ dederat cuifacra Mincrux, Etfpeculumfalfis nellen ima^lgjibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Hielepidis triftes falibus depellcrc curas, Stulritia amp;populumfallcre doduSerat. Ludicraridenti prarbens fpcdacula turbæ, Charus ob hæc plebi, principibusepuiris. Forte fed infelixRegum dcpulfusab aulis, Horrida quo priÿum tempore bruma riget. lt;nbsp;Inftrudus tenui tunica jtrita^ lacerna, 111e per egrinas ccepinnire uias.

Vtfoletæftiuo fudansfub foie uiator, Cùm rapidosferuensSyrius uritagros.

Vixqj tenebat iter medium,curfuqj citato Se putat hybernum uincerc poffegelu. Càmfubito latos impleri milite campos, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Etuidetarmatisomnia plena uiris: Subftirit haudtimidus,ncc enîmtiwc^flperclcrepoffer, Autquodprædatorcarpereuellet, crat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Atq;

toó POLITIAE IMPERl4LIi? CONSTITVTIO.

Atq,-ira fccurus pompa; fpedator equeftris, Dum ftat amp;nbsp;admotas calfacit oré manus. EcceibiSaxonicus pulchris formofus in armis, Ferrata Princeps cake fatigat equum. Et uolatin primo laxatis otdinc frenis. Arma tegens fului p elle corufea lupi. Quifimulacillum glacic niuibus^’ rigentem ConfpcxitPrincepsnonproculinde uirum, AdprOpérat rarar tfepidus fed imagine format Horriiit.amp;fpumans frena momordit equu». Dura uiro longo pendebat ftiria nafdj Barbaqj rhiphæa confpiciendaniuc. Atpropiorfadus Princeps, miferatus acerbam Fortunam, amp;nbsp;miferi talia fata uiri. Cut.ait.hïctriftimacic confedus oberras, Omnianünepoftquam dirigueregeluf An nihil omnino didicifti, frigusadurens Fellere quo p8ffes, pauperiemp^ tuam? Quinageclumfoll?rti alicui confuefcelabori, Eft tibi quaerendus uiÄusab arte tua.

Mc mifcrum contrà nudato uertice pronus Illcrcfert, quondumforsmea quanta fuit, DileAa dulces natas cum matrefouebam.

Diucs erat ftudqs amp;nbsp;domus ampla meis. Magnafatisfuerat, fed honefto parta laborc Res mihi, nee päUcasarsmea fenfit opes. Nec tarnen hancauxipofttisinfeenore nummis, Aducxitmcrccsnulla carina mihi.

Sedula quiequid crat,manushoccura;^parabanT, Inprcciorneruitdummeus elTelabor.

Vitreafubtcnuiclaudebamlumina cornu.

Summa quidem quxftus ars fuit iftamci.

Vfus amp;illorumlongèlatcq; patebat,

Cærulcum latam qua marc claudit humum, Cùmfacros Pfalmos ucftalis uirgolegebat.

Artemeacantansnon femel ufa fuir.

S um ebatqj fen ex o eularia noftra ia cer dos,

CumfaftoslègcretCifioIane, tuos,

Scdquidmultamoror,quoq;tunccümiurafercbant,

• • nbsp;nbsp;nbsp;Arte ipfi reges indigsicre m^,

Tantuseratquond^mlpeculis ocularibus ufus, I^^|||inimusn*bisindcredibathonos.

Donec^ifque fuos,ficuti Germanica uulgo

Linguafonat, didicit cerner cm er digitos.

Conniuercctiamnunceft in Prmcipe uirtus,

• • nbsp;nbsp;nbsp;Virtusheu damnisifta reperta mps.

Ars p erq f,p oftquam digiti ccep ere uidere, Et tenuis fupereft fpes mihi pulla lucri.

Sicair.hybernafedtempeftatecoadus

Ipfc fuum Princeps, kurraqj pcrgit iter. ïdemfortèaliampóftMoriouenit ad urbem, In medio fpargcns femina ia dia foro. yiequid nam faccret, cum quidam interrogatn’nquit» Ifta malos ciites femina ia da ferent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%

C u m qj b on os p «yisii^fer er e h un c qui da m iu b et, in q ui t, • nbsp;nbsp;nbsp;Sednoniftapoteftgignercterra bonos,

NeC

^INTERPRETE D. IVSfl'INO GOB- GOA; 107

Ncc Muficæ diuinæartis quidem,Slt; Angelica: harmoniç laudcm iam hîcagc-relibet,nonPnncipibusfolûm,uerùm etiam Dnsipfis gratae, cuius importu-num amp;nbsp;intempcÛiuum abufuin Imperator hic in hftulatoribus amp;nbsp;cantoribus taxai amp;nbsp;abrogat bis duobus fequentibus Capicibus, uidclicetî?. Si 30. quod alias fcripierimus, Si teftati fimus hoc diliicho: Læta graues abigit trifti depe# Ôore curas Mufica, præfenti cum mullere, mero. S^c.Augulïa: Vindelicorum.

Jn Caput :^ 1. politice diui CaroU P^^ ^nnott

Ucélorii lu/lini Goblcri, •

VAM non fokim utile, uerum etiam neceffarium fitin cigt; uitate 5?Rcpublica munusfeu officium tutorum amp;nbsp;cura-torum, utnimirumillorum, qui uel propter aria tem, uel propter aduerfam ualetudinem,aliamueconditioncm ipfi fcdefcndcrenequeunt,curafufcipiaturhabeaturq;:exprç-fenti commonirlone diuilmperatoris ngbrialiqua ex par* teliquet.Prudëtcr enimacgraultcrPrincipcsamp;Magiltra-tusfuimuncrisatq; offieq monetin diligentia curaq,’præ# ffanda, ne per focordes, négligentes amp;nbsp;infidos tutores SC ^uratoresresminorumpereantSe interuertantur. hft enim quandoqjingcnsiii talibushominibusimprobitas, ut uerè dicipofsituulgó,Pfleger rrewe/wacamp;mm^ Mtcmcive Et, 0icb^bcnD«c0«uglt;ïtnnicinrcifc en inert,exOldendorpii fentcntÿ,O* mnes effe æqueprobos, SCunius farinæ: abfitinuidiauerbo: ièstvarl» feiten ent gnref ■VciintmOer geVorn. Hinc Vlpianus nofter commendans hanc poftulatio^ iieindefufpecffistutoribusamp;lcuratoribusa frequentia Sé necefsitate, diciteam frequentem Séperquanfneceffariameffe Quotidieenim (inquit ) fufpetffitutores Sé curatores portulantur. 1.1. ff. defufpcd. tutor. Nam quemadmodum ex TipiWf^lteleficiisneceffarium fuit,nominatas concedercadioncs ad tuitionem infontiuiB Sé ad retinendam hominumfocictatem : ita multó magis oporiuiB exlatcntelnaleficio concederepoftulationcmfufpedorumtutOrum Sé curator rum. VbKnim eff maxima delinquendioccafio,ibi cumprimis cft,Sé fuirrefre-nanda libido, iuxtal.i •$gt;fed Sé fiquis.ff.de Carbon, edid.h cumhi^ ficùnx lis. ff. de tranfad. l.f^fiinter.ff. dclitig. Ergo necefsiras huius adioniseftSC honeftifsima Sé prüdentißima. Quare earn etiam tantoperèhac Aïnftitutione omnibusPrincipibus Sé MagiftratibusImperator noffer commendat, iubens co refpiccre Séanimaduertere,proutalioquin exiure côucnit,8éæqiium eff, ne uidclicetpupilli Sé minores, quiipfifepcrarrarem, aut ualetudinem defendere nonpoffunt, dccipiantur,negligantur,autdefraudentur. Ob quas caufas cum* primisneceffariaeli tutela Sé cura, adcoqj Magiftratus prouifio Sé defcnfio. Vcluthatc prolixius inlegibus Sé conftituiionibus cxplicantur. Equidem bre-uiratiftudeo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Cæterùm qui de exeufatione tutorum uel curâtorum difputant, erfi uarias Si diuerfas caufas ha bent, tarnen p o tifsimùm has tlAsallccai^^^elicct atatem fc-ptuagintaannorum, quæipfa etiam à cancris muneribus perfonalibus excufat, utinT. j. C. quiætate.libroio. 8él.j. C. deqs.qui ueniamætat. Séc. Altera ex-eufationis caufa eff, prolium mulntudo , quam TroKuTtou/iccyuoesnr, cuiusSé multaaliafuntpræmia exlegeljlia, SéPapia, SéconffitutionibusSét» Tertia ex-eufationum caufa eft,numerus tutelarum uel curationum. Tria enim onera tu-telarum,uel tria onera curationumjjuel tria onera permiftarumturelarum^Sé cu-rationum,quartæ rutelæ uelcurationis excufatîonempræbcnt,non tarnen alio-rum munerum ciuilium.l.j. C. de excuf. mu. Sé non tantum rria onera cur^^jp» iiumadolefcentiü.fed Séfurioforum. Etut ex Vlpiano fubiieitModeftinus.tria oneranon exnumcro pupillorum uel adolefcentium computantur, fedfx pa-trimoniorum Sé domufi diuerfiratc, Sé cóficiendarumrcddendariqj rationum diffiflÉltatejiafi tres fint fratres cöfortes,una eff tutela :fi tres diffortes,tresfunt iutclæ.l.fiis,quitres«^'’ult ff.dcexcuf. VcrèSuéöi^égraiiirer idem Modeftinus fcribit»inter civrcrasonquics; caufa5,magiftratüoportet creädoräti«orü mores animaduer-

tog POLITIAE IMPERmLIS CONSTITVTIO, animaduertere.ncq; enimtamfacultatcs.iutdignitas.aptafunt ad fidem eis hx-' bcndam,quiKnuit»inftitutum dcccns,amp;moresprobi,amp;c. Porrù feiendumeft, tutelas teftamentarias amp;nbsp;datiuas exaditione harreditans,uel conditionis cuentu ftatimipfoiureualcrc.quum aperrarum tabularura uel teftamenti tempus non fpcdatur,quin amp;exdccrctoftatimipfoiure,utdidum cft,ualcnt.

lam SC circafinemhuius capitis commonefacic Imperator principes amp;nbsp;Magi-ftratus fui officii 5gt;tq; pietatis erga res Ecclefiafticas,quarurn hanc curam agcre.ac prouifionemfaceretcneantur,nedolomalo difpcrcantaut confumantur. Fuit enimab initio conftitutarumEcclefiarumlmperatoribusSC Regibuspqs Sabonis magna cura conferuandarum ac euftodiend^rum rcrum Ecdefiafficarum» quemadmodum amp;hodic fieri decebat,ne minifteria Ecclefiaffica, bonaitudia, literæ,acScho]æ collaberentur. Quodcumpafsim fieri uidemus,magna metu-endaeff barbaries» meruseppaganifmusfuturus. Extantautem mukatpiorum et dodorum uirorum commonefadioncs amp;nbsp;adhortationes, cur ex grauifsimis caufis rcs Ecdefia»tuendæ,conferuandæ,amp; minifteria docendi praiWlfBa fint. Literarumitemftudia.amp;Scholaeartium amp;nbsp;linguarum difeendaruprouehend« fint- Quid enim uita homiyum tota,abrq; eruditione aclitcris,ablq;Gramma# tica,Dialcdica,Rhctorica,Fhil9fophia,Theologia, lurifprudentia, ac naturali# umrcrumcognitione,nifitenebræ,caligo,5lt; obfcuritasfutredifsimèdixiffepu-tatur Satyricus: Omnibus in terris quæ funt à Gadibus ufq; Aurora amp;nbsp;Gängen* pauädignofeerepoffunt Vera bona,at illis multum diuerfa remota Erroris ne# eula.

in Caput 52. potitice Impcrialif ^nnotationcs DoUt lu/iini Goblcrh

ERST RIN GÏThoecapîte Imperator Carolls V. iudî-ces,Aduocatos amp;nbsp;procuratorcs, lires ultro fuaqj|ponte relt; morantesjttecdcbitotcmporeiusrcddcntcsaciuitinamaa miniftrantes:quadcrc fæpc multa frequensq^ etiam apud uetcresfuit querela,cum quidam diccrent» uarqs modis iu Jicia cludi,nempc odio,gratia,prccio,aut timore: amp;nbsp;ft quis improbum,autperniciofumiudiccm nadus fucrit,quiiu-dicio amp;nbsp;legibusabuti uelit, innumeris etiam alqs modis iu# diciacludi S^praeuaricari contra ius fasq; foleat: nonnun-3uam cùm alten parti pronior cft,longisambagibus amp;nbsp;intcruallis differendo iu« icium,dientem,pro quoiusftareuidet, fruftratur8^dccipit,itaut longa mora fatigatus, indicium rclinqucrc cogatunaut ^nec alius inftrudior fiat, exp edet, utalterintçrimdolofraude^uilt;Wffoccutnbat:fcd etiamquum non ex bonafi-deada proponi^^cfert.fed t^ui unius partis caufam agit,tantum enunciat,quae ucrócontra fuppnmltactacct.ut nupcrquidam plani nebuloncs fccerunt,fic bonumius eludcntesatq;obtercntes. Sunt etiam qui illum,cum quo lis eft, cuiplusnimiofauent, quo pado aduerfarq #lisfc opponat, inftruerc oonuc-rentur, qi^im quid in re quaq; confilq capicn^um fit, alteri parti enuncient, ita utilk paratior fadus,bonum altcrius ius cueitat amp;nbsp;conuincat, quum altcrius ncq; uocesanimis,iicc querclasauribusadmitrant: amp;nbsp;cùm mifer ilk timidusim« prudc*slt;^return, iudicis fidem implorando/ruftra ipfius antes fatigauent, in* dcxinterimfcuctus Slt;nchemcns loquenti obftrepat, eumlt;ÿ nd difficulter ad* mf!ftt,autimpotentioreobiurget:uelfiadmittit,argreamp;pcrinuitus,difsimularo fermc^ieuultuqj cum tædio admittcrecogatur. (^orum quidem nequitiar cC animiadfalkndum deftinati,non minora argumenta funt,quàm cùmrecondi-tnsilkfenfu^^abftrurus animus,quam labern mifero illi adferat,non fadle di# gnofeatur. Quin etiam quandoy; eueniqutiniqunsiudeximprouidumad in# udiasducat,amp; uanafpcladet,^i^tendendofedubitare,in quo nihil uerendum fit;fiquodautemincauf% difceptauonem anccps dubiumuc fiat,ülud difsimu-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lanter

INTERPRETE D. IVÎTINO GOB. GOA. 109 lantcromictit.utcutTjmaximètcwicifTccxiftimes, tunctibi pra’cipuè fubeundû fitpericulum. Eiicnitinterdumquoq;,utquum diutius interpellantem iudex fruftrari nequcat,prccibusfcu querelisfangarus.caufaminiudicio fc produftu-rumpraedicat,aliorumq} confefiorum explorct uota, non ut caufam æquo iudi« cio cJifceprct ucl terminet,fcd ut quo pado inuadatiusalterius, folertcr inquirat, eorumqjuotisinilliusmifenperniciem exploratis, fine religione amp;nbsp;fidcipfum eatperditum.

Siuerónondubiamfpcmuidoriaruidcrit.iudiciorumjSClitium mora ira rern producit, ut cumfinite nutu omnem difceptationetn ualear, neutroinclinaris fententiis.fufpenfaomniainfe^aq} relinquir:autperncquitiam,auaritiam amp;nbsp;for desbonum alteriusiusinuertit. Contra ucró Deus, amp;Moifes,Slt;:fcripturaiu-ftos uult conftituiiudices,Deutero.«.8C ly.ubi inquitpræcipiens:Iudiçes S^præ.' fedosconftitucsinomnibusportis tuis,quasDominus Deustuus dedcrit tibi, pcrfingqh^ribustuas, utiudicent populum iufto iudicio,Non declinabisiu-diciü,nonagnofcespcrfon5,necaccipiesmunera,quia munera^excarcantoculos fapientü, amp;nbsp;deprauantcaufas iuftorum. Quicquid iuftü eftperfequeris, ut uiuas et pofsidcastcrram,quam Dominus Deus tuusded«rit tibi. Præferibit autem hïcMoifes (imo Deusipfe)iudicibus 6^praefedisregulam.neinpe.ut iuftèiudi« cent,hoc eft,fecundum legem Dei.non fecundum fuum fenfum aut cogitationcs, Deindeaffedusprauosprohibet,nedcfcrtalcgeducantur ^moueantur perfoz narum amp;munerumreipcdu. Quxduofolentomniaiudiciapcruertere,Slt;?de-clinare:undeSlt;addithicgnomen,ideft,fcntcntiam,diccns;Muncra excarcanto/ culosfapicntum,amp;deprauantcaufas iuftorum. Caeterum perfonarum refpe* dus comprehendit in fe timorcmmagnatum,potentium amp;nbsp;diuitum.amorern propinquorum,fauorcm amicorum.contemptum uilium.S^ mifericordiam ca» ^Mniil^lüW’Pcriculü proprium uitc amp;nbsp;famæ rcrumqj omnifiMunera uero copie dunturn^lucrum,commodum,fpem, amp;totum iilud chaosinfaturabilcamp;in» finitumauticiæ,quæftns3amp;ufurarum. Vnde 5iExodii8 confulir lethro Moifi, ut eligatuilps.qui fint fine auaritia, hoceft, raras illas aucs, nigroqj fimillimas cygno. Videscrgo,quoanimo oporteat effe cum, qui iudicis amp;: gladq ofFicifi exercere debet,nempeuidorcomniüaffcduum,timoris,amoris,fauoris,mifcri» cordi»,auaritiar,fpei,famæ,uitæ amp;nbsp;mortis, amp;amatorefimplicifsimc^fimplicifsi» marueritatis8lt;iuftiiudicii,Quia (inquit lofaphatRcx lud») iudicium Domini eft. Neceffe eft enimiudicem oncrari multorum inuidia,periclitari odio,Slt; ten tarimifericordia amp;lucro, ubinifi Deumfolum fpedet.nonpoterit hos infultus fuperare,amp;fubfiftcrc.Dcumuerüfolumquomodofpedabit,nifi cor fide certa fueritfirmatum. Apparent exempla in lureconfultis feu luriftis optimis, qui a?quitatem,dum uel publicè docent uel fcribunt,pukherrimè tradunt: at in con* filfispriuatim dandis (prarfertim qi^ido potcntibusamp; diuitibus patrocinan^ tur)planèaliterfentiunt,amp; fibi difsimiles funt^blicet, quodhic perfogæ refpe.* dus, uelmifericordia calamitatis (utoptimè integ)rctemur^|ß defledit àre-do,utuelut meden Slt;fuccurrcreinopiftudcant,quodtum^nfecerunt,cüm in Sublicum doccrent.Ethîcpræaffcdunonuidcnrfcab æquiratein publico do* a,deHedere.Tam difficilis,rara, S^prdua rcscftoculusfimplex amp;rcdus in iu» dice.Idê cftccrnere(utfcribitui^DciD.M.L.)infummisTheologis,(juaI«funt Auguftinus,Bernhardus,ö^ hisafhiquiorcs, Cyprianus, Tertullianus,^fimilcs, qui ubi in publico fcripturamtradant,candidèamp; puré tradant, fed propofiti$ quarftionibus raróin uia manent, qMÏn aliquid feripturæ adimant, sceaux ac perfonætribuant, 8C uerba Dei ui torqueant. Vide in hoc cos, ubi contra Ari-um,Hicronymus contralouinianü: Auguftinus contra ManichæosîBernhardiB contraliberum arbitriumfcribunt,amp;uidebis (inquitille) meucra diccre. yV^'^i nullusfandorum omnem camem exuit, aut affedus eius detriuit,utnihilrcli-quumjkfpei,qua?uttamludexquam dodorin timore Dei agant,flbi femper fufpedn,ncfortèlegemDei, Siuerba eius non j-edè tradent. Securitas enim inhislocum non habet,ubi res Deiagitur, amp;nimftftria. Condignèolimigitur, icferentcGeUiOjSCcondecorè Chryfippusinlibrorum,quiinfcribuntur7npx(y^

no POLITIAE IMPERIA*LIS CONSTITVTIO.

KviiâÙH/avHS, hoc eft, dehonefto amp;nbsp;uolupta te,f)rimo, os amp;nbsp;oculos iuftiti»,uub tiimqj’ciusfeuerisatqucuencrandisucrborum coloribus depinxit.Facit quippe iinaginem iuftitiæ, fieriqjfolidam efte dicit à pidloribus rhetoribusqjantiquio* ribus,adhunc fermé modum: Forma atq;filo uirginali, afpcdu ueh emend 8C formidabililuminibus oculorumacribus,nequehumilis, nequearrocis,fed re-uerendæ cuiufdam triftitiæ dignitate. Ex imaginis autemiftius fignificationc intelligiuolunt ludiccm, qui iuftitiæ antiftes eft, oportere effe grauem, fangum, feuerum, incorj'uptum, inculpabilem, contraqj improbos nocentesqj immifcricordem, atq; inexorabilem, eredumq^ 8C arduum, ac potentem ui amp;nbsp;maieftatcæquitatis,ueritatisq^j terrificum. Verbjipfa Chryfippi de iuftitia fcri-pta hæefunt : Px^^ivoç t^tuveu AÏyifcu.Kafceav^Qo^oinv«/ttet^^o^oaivM, ksÙptfu/lx--{ÂÙi ^f tJ'at/eu reftnxKi^yen, finji ’w^oo-ii^ta, (i^n ravi imaKçit Aoym, lin^^ Traeou--•THirnitH^/iMa-iyjUHji koAvk^x^,iJL^fiuAAo(J^nlt;/l^(^^ù^l‘[onsTb)il,otslt;XKlt;lAvS(e^gt;Ka^a■KvSflt;ie* TTHy^XtfifxttHguavv^sxMS tyserx 'ToTT^iaaiTTOii, t(9U ^Tovoii, Kÿù cfilt;Ae^^J^Ai7rvcrK eei'rz-rcii pS^ x/tKOtt (Jgt;aSoy i(i7roiêiii, 'i^ç J^ jliKCUoiS^«^croÇ,’TeîipUj^ai^èçcpiAisi ov'Toç~ri'îensTiS7rf’axôgt;-B!JS,Totslt;/èiTi^oiçgt;'s^ocrx!v7Vi-iioc eft,dicitur uirgo effe, in# dicio earn efte incorrupramjimprobisnunquam concedere nonorationem mo* deftam,non precationem,no*.iadulationcm, non deniqj quicquam aliud pan. Quas ob res mcritó triftisetiam ac contracta fronte pingitur, uultu graui,afpc» lt;ftu contento, amp;nbsp;toruo ,utiniuftis terrorem incutiat, iuftis fiduciam præbear, quaiidohuiufeemodifaciesiuftisgrata,iniuftismolefta eft. Hæc uerba Chryfippi eo etiam magis ponenda exiftimaui, utpromptaatq; expofita ad confidc-randurn.iudicanjumq? fint.

Porto deludiceiufto, amp;integro uideatur inter cetera caput 14-libri uicefimi terni,Icdionum antiquarum LodeTOici Cælq Rhodigini, cum duobus capiti-busfequentibus,uideliceti5 amp;16. Deaduocatisautem SCprocurataMjaAiä^iw rimæinPandedis amp;nbsp;Codicefaciuntleges,pra:fertiminlibroj.ff.defpftulando, amp;fcquentibus. Item Cod. lib. ». amp;ibilubiedis titulismultis amp;legillus uidetur.

In Caput 55. politice rmperialH, Annotât^ Do^,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lu/lini Goblcri»

E Pharmacopoiijs amp;nbsp;Apothecis in duitatibus uifitandis 5C perfpiciendisadminusfcmclinanno,mandat Imperatorno# ftcrMagiftratui,idq5Uultperpcritosartis, hoc eft,Medicos ipfosacPhyficos fieri,non per circumforancos, aut artis mc# dicæincxpcrtos,feucircuitores,quiGræcis uocantur Tn^ta^ lt;AivTcù,feu7r^xyo^tiùot^nimirum Medici, ut quidam inter? pretantur, qfleircumeunturbem,fanitatis hominibus red-endæ caufa, quibus immunitas datur, non enam eis, qui do* meftico amp;^umbratiBftudio deditifunt. De qua re uideatur Zonaras Laodi-ceni cap. 57. VIpianusait, Medicorum quoq; eadem caufa eft, quæ SfprofclTo-rum.nifi quodiuftior, ciimhifalutis homiitjm agant ,illi ftudiorum curam, 8^ ideo bis guoqiie extra ordinem ius dici debe^ Scd amp;obftetricem addunt, quæutique medicinam exhiberc uidetur.Merficosfortafsisquis accipictetiatn eos, qui alicuius partis corporis, ucl certi dolorisfanitatem pollicentur,utputa fiauAcularius,fi fiftulæ,ucl dentium, nontamen fi incantauerit, fi imprecatus

fi ( ut uulgari uerbo in pofterum urar) exoreizauit, non funt enim ifta Mc-dicinægenera,tametfi fint,quihos fibi profuiffe cum predicatione adfirment. L. i.'5. de extraord. cognitio. Qiianquam autem uerifsimus ac pulchcrrimus ucrficulus^Hómeri,in’T3olt;,'s^««'«g'®óWvö)|/jvTa|ios ; tarnen optima arte pleriquepcfsimèadfuum quæftum abutuntur, nonadpublicamfalutenvutfcrè fit Vilde quonda uir doAifsimqs 8^optim’D.Antonius Niger Vratislanienfis, Medicus fhyficus Brunfuiïènfium,de deeë pratcipuis erroribus amp;nbsp;abufibus» propter.

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. tn propter quos apud nonnullas gestes prardara Medicina? ars, mulicreulis, lud cis acimpoftoribus,uclutipra?darelida,mifcrcqjinfemata conftuprataqjiaceathüc in modum ad candidum Leftorem fcripfit:( Qui confilium quoq; de tuenda ua-letudine edidir Anno t«4'ad illuftrifsimum principem D.Iulium Brunfuigenfem amp;nbsp;Lunaeburgenfem) Ad monitum te effe uolo initio,candide Leftonmead libel lihuiuseditioncmnulla malcdicendi libidine,nulla^ graflandi infamamalicu-iusgcntiscupiditate,fed folo ucritatisindicadar Audio effeimpulfum.Scio enim quamuisnationem uirtutesfiiashaberc,acfualaudedignaeff6,in nulloqj orbis terrarum populo non repeririuiroscordatos: fed quoni^hi in confeffo eft,non nullos cfTe homines,qui ut alqsjn rebus omnibus,amp; fapiant,amp; rede iudicent,ita înmedicamcntisfumcndisnôæquèiudicioualeant.magisqjabufu quàm ufu de Iedati,libenterfcdccipipatiantur,putoncmincmfuturum nobis tam iniquum, quinoftramhancinmanifcftandisabufibusexhibiram operam,noninbeneficii potius,quaminiuriar partem fitacccpturus.Quanquamuero menonlateat,ma* iorem eH^lrorü ac temeritatis molem,quàm ut ullo conatuamouerbaltioresqj radice5adas,quàmutcalamomco uel labefadari,ncdum extirpari pofsint,ui« fum cft tarnen faciundü,ut uel paucifsimos,quibus qp omninofrigiouscraAusq; ‘ cireü précordia cftfanguis,ab erroreuindicemus^tqjad uerum Medicina?ufum traducamus.Multitudinihaccnonfcribimus,quam quo magis rationepoftules manfuefacere,eó uehcmennusuidearis£xÇ«fJi«f(ilt;r««,Libuitautcm eximmenfo penèabufuumautorum precipuosaliquosngillatimpromcrc,acfeparatim jnte oculoscóftituere.In quibus detcoendisfi quidliberiusinimpoftorcs,qui fepro medicis uenditant,dixero,bene(udum id ueriusquammaledidum æquusrerS a’ftimator iudicaucrit. Primum igitur cxabufibus medicamartem infamantib. locumobtinet,ca quæ exinfpedo lotio,abfentelt;vgroto,fitdiuinatio.Hancforx i^^l^Äcelliauiditasinuenit.Adfert cnim,finonamplum,ccrtè quotidianum ue-digar?ui^ducedineinefcattagyrtae,recutiti,etanicula?,nihilnoncomminifcun tur,quo rtlt;Widisimponant,acfucumfaciant.Ibiturnamplifsimus mendacq^a-tet campu^nquoingenia eorum cxcurrantatq; cxcrceantur.Cicero proGlu-entiofcripnt,Milefiamquandammulicrem,cùm effetin Afta,quôdabhçrcdibus fecundisaccepta pecunia partüfibimedicamentisipfaabegiffct,rei capitalis effe damnatam.Sed 8lt;fiquauifceribusfuispoftdiuortium(quódprcgnansfuit)uini infulcrit,neiaminjmico maritofiliumprocrcarct,uttcmporali cxilfc cohercea-tur,ab optimisimperatoribus noftris refcriptum eft.Ibi noua amp;inaudita morbo rumgeneraurinainfpedafedeprehendifredicunt,eaqj impudenter qua? necin rebus extant,quæ£^àlt;/’«ü«T«funt,adfcrcrcaudent. Et ut compendio dic5,mera fomnia,acanilia deliramentamirum quanto fuocrcilio pro oraculis effundanr, quantoqjconatumaximasnugasagant.Quasüuifintclligens audiat,non iniu# ria dubitet,utramharum maioredi^am odiocxiftimetimprobitatcmnc’^S''(^g« i»«Kï^öWü)p,anftultitiam'^!^ lt;^pv«xfT*fcva(/. Awi^od merito maxirrftindigneris, dum ifti tanquam ex tripode nefcio qua portenta uaticinantun rem eó Icuitatis adduxcrunt,utpræclaraMcdicina?ars/x«t'amp;(K,Hpclt;imilisefiû^Éreatur,ipfiqj pro hariolismagis quàm pro medicis cognofci pofsint.Qui pleniq; quidemfalfa pro uerisrefponfarcddunt,mireqjfrig^taugurando:interdum tarnen uel mali da?-monisinftindu,uelfortuitó,uelarrcpta cóieduraaliquaexurinam adportantis uerbis,fymptomaaliquodmorBiefferentes,rem acutetigiffe imperims uidëtur, Quemadmodum enim quitotum diem iaculantur,aliquando fcopum attingüt, amp;fa?pe iadantcs aliquando uencrçniaciunnita amp;ifti urina?cótcmplatorcs,ccr tas nonnunquam coniedurasaliundeduccntcsgt;uerinonnihiladipifcuntur,idqj omn e ex urina fe p crfp exiffe fimulant. Quo d longè fecus eff.Nam ft totum eljgpi dieminlotio oculorumaciem defixam intentamqjdefatigaueris,morbi genus ac caufas ex co peccato,idqj obfcurè,dcprehcndes,plerfiq; nihil cognofces^ror* fus.AUTlongèaliafunr,undccaHidifycophantæconiedurascapiuu^^quibus ad-ïuti nonnunquam rede diuinarcuidentur:eafihïcprofcrrcm,ncmononliquido cerneret,nihileffefacilius,quàmhominibus dfeipjgaudentibus os fublincre, ged quia SC leuifsima funt»^ orationem nimis prolixam r cquirunt,c#nfultó pra:

Ill POLITIAE IMPERIAClS CÓNSTITVTIO,

tcrmittam,8Caducruminfpiciendaf urinaf ufUm»quàmbreuifsimè declarandum me confcram.Huius itaq;infpcdio,quæ fit præfente ægroto, non inutilis eft ad effedus,quihcpar,uenas,renes,acucficaminfcftant,cognofccndos.Eft enim uri/ nanihilaliud,quamfanguinisferum,quodin hepatcgignitur,difccrnitur in reni bus,amp;pcrmeatus,quiof/fJT«g£Sdicuntur,in ucficam deriuatur, excernirurcptan-dcmindcpcreiuscollum.Quodfiuerumeft,utnemofanx mentis efte negane* rit,rclinquiturccrtèurinamnon omnium morborum,utuulgo mentiuntur, ciTc fignum;fed corum tany.imaffcduumhaberi notam, qui inhisp3rtibus,quibus gignitunamp;per quastranfit,confiftunt.Itaq;infebribus quidem lotium utile in-Ipeclu eft,concodionem aut cruditatem morbi fi^nificansdnalqs uero morbo-rum quàmplurimis obfcurumdnccrtumjmireqjfaHax iudicium adfert. NamSlt; in peftilcnticpidemia,quarannopoftnatumfaluatorcm noftrum 1530.Brunfui* gægraftata eft.plurimas uidi urinas fanorumlotio fimilimas,quæ adeó non fuc-runtcertum fanitatis fucuræfi^num,ut partim eorum.qui cas minxM^,codem die,partim poftrftliefint elati.S^cd quid opus eft^ Si ex matula morbromnes co-gnofcendieftenr,fruftra Galcnusnobilcs illos 7riii'7rt7rovÓÓTa)ii TOTruy fcx libros, morborum figna compleet c»itcs confcripfiffet.

Secundus error amp;nbsp;abufus.Fedum ucro arti Medici dedccus imprimit.SC iUa circumforancorum,anicularumq5impudentia,quaf’purgandorumcorporumra tioncmfibitcmerèarrogat,præclareqjtumpurgata eftecorporaarbitratur,cnni mul^s ac cgregias cacationesdnfignemqj uentris proluuicm commoucrit, igno rans inter purgationem etuentrisfolntionëdifferentiam permagnam efTe.quani Hippocraresaphorifmo fecundo ac ïj.libri primi often dit,inquiens ; Si talia pur 2entur,qualiapurgari oportet,confcrt,amp;leuiter ferunt:fin minus,contra. Deic* aionesnon multitudincfuntæftim3ndæ,fcdfitalia deijciantunqualiadeiici o* porter. Quibus uerbisapertè docetur,purgationem noxiorumtantiin^gg^ll^l^^ bumfacientiumhumorum,cxpulfionemelTe,a!iorumnó item. Siquwenn^ur purgare non eftidem , quod temerè uentrem folucre, fed noxiim tantùni fuccum cxpellcre,quipoteft dubitari? Quin fumma arte fummaqj c,^a amp;indu-ftria opus fit,utprimum is,qui morbi materia cft,humor,cognofcatur,deinde co gnitusconuenientipharmaco,minimeq;alienotempore amp;nbsp;modo expurgetur: quatrcsproÊptflo tanta eft,ut dodifsimo cuiq^Si peritifsimo Medico negotium faceffat,ignoranti contrafacilisuideatur.Nihil enim non cftprocliue audaci im-* peririæ,quafretæaniculæfuamcolocynthida,fuumqjtitbymalum,quam efulam minorem uulgo uocant,exhibentes,mirabile.sfæpe cacatióes créant, qua cadeni armaticircumforanei amp;nbsp;tonforcsnonnulliletalia exargento uiuo catapotia,ali3 queid gcnusAA«7i/jgt;f«,ideft,mortifcrapharmacahominibusobtrudunr,quasqj coniuratiinfalutemmortaliumhoftes,unà cum exerementis Si^ animam extur* bant Violciua enim illa medicamenta,Galc|^ libro fccundo de dementis, tefte, propriampndemacnatiuamfoi^Krumpartiumhumiditatem exhauriunt,«^* KOix«lt;’v*'r«»y‘?^dj|^«To^«üp-Qyarcnon rarofir,utcarnificina illa ucrius quam medicina debilitat^Wnfrafl:inonnulli,ctiamfimortispcriculo perfuncli linr,ac fanitatcmuideanturadcpti,optatam tarnen uir^periodum completenequcant, aliquotqjannisantcdicm deccdercfolcantlfec premia fæpenumeroadfertau^ daxilla,quam dixi,imperitia, cuiusmentionenj/acit Si. Thucydides,inquiens, K «lAK^^lx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S^Xffêiii’oKVit^oy lt;/li7o' AiXoyia-iiivoy «Trf^yi^iTOi.

Tertius error SC abufus. Fraudi pratter ca Medicis elfe fokt ignorantia pluri-morufn,quincfciuntnaturam morborum dfecuratriccm,Medicum ueró naturae adeffeminiftrum,id quod Hippocrates libro fexto epidcmiorum,his uerbis teWtunNaturae funt morborum medici. Quo dqj idem Galcnus in arte medici confiMmat,inquicns:Natura horum omnium opifex eft, medicus aurem minifter* Natura eninüeu uirtus ægroti ca eft, quae morbi caufamfeu matcriam conco* qucndo amp;nbsp;cxpcllcndouincitinterdum,fineulIomcdiciauxilio.Atucró fimorbi fiue caufam,fiue matcriam concoquere Si exp diere non pofsit medicus laborâtï nauxr^fub ioniens,in coquenSc^SC çxpellendofertauxiliü,quo adiuta illa morbt uidii»

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. nj «îdrix euadit. Sinautem pro-rata iam penitusnatura feu uirrus fucrit ægro-tijamp;cum morbo prælium inire nequeat,fruftramedicus præftdia adfert, fru# ftrafubfidio ucnit.Hæcfimultis cognita amp;perfpeftaeffent, minuspiofecló ini-quiinmedicos effent.iudiccs.minusqjcalumniarenturartcm, ubi defperara falu te mors hominem occupauerit. Intclligercnt enim in natura ægri falutem,ec mortem,imó ueró inDeo Opt.Max.pofitam effe Medici tarnen non contemnen dum minifterium^nccuulgare uideri debere officium, ut qui naturam cum mor* bo depugnantem ftrenuè iuuet. Proindcin morborum curatione hunc ordi-nem obfcruari operæprecium eft, ut in ca aliquid fit pTimum, aliquid fccun* dum aliquiditemtertium.Pri^ias enim Deo.naturæ parenti,meritó tribuimus, fecundas naturæ, medico pulchrum eft in tertijs confiftere. At ucróhomines quidam obefi animo,SCftupidi, nihil horum intelligentes, à medico plufquam ab homine requiri debet, exigunt:nec fatis hab ent, fi is operam fidemqj præftire rit,quin euentum morbi, amp;nbsp;periculum præftari ab codent uolunt, craffa quadam, n^icam impia,Dei amp;nbsp;naturæ obliuione capti. •

Quarrus error 8C abufus. Iam ueró necillud filentio cft prætcreundum, quôdpræclaram Medicinæartem, cuiperdifcendyne torius quidem humanaf uite curriculum fufficere poteft , homines ncgmulli cffe artem non intclli* gunt. Si enimartem effecrederent, minimèà mulicrculis.ludæis auralqs in-dodlis impoftoribuspharmacapcrcrent,quosconftatin artemedica ncq; præ* cep tores unquam habuiffe,ncq;præceptaulla dcdiciffc,ncq;laborcm,ncq)»fum ptum, neq; tempus impendifle. Nam cum nullaarsfine interprète SCdodro-re,amp; finealiqua exercitatione percipi pofsit,mcdicinam autem profiteantur cir» cumforaneijuagiqjnebuloncs,^ aquarum,utuul2O loqiiimur,diftillatores, qui neq; prima eins rudimenta calleant,neq; thcoremi ullam cognouerint,fed qui «^e^l^mî^tantùm.quæuulgo cleduaria dicuntur,piliulas amp;nbsp;limpos.aliaq; coin/ ponten»caméra in Pharmacopolqs expofita,nominate,ex eisq}receptulas,uc iiocant, qWafdam fabricatenouerint, Qyisnon uidet cos medendi rationem artem nonlffciudicare^quieiufmodi artifices amp;nbsp;feront lib enter, amp;nbsp;pro medicis habent, ^læenim ufitata funt in Pharmacopolfis médicamenta, eorum no-mcnclaturaadfaciendas receptas tribus menfibus facillimè edifcipoteft, quam iionnulliaffecuriintrapaucorümcnfiumfpacium de repentè medici prodeunt, nimirum Thcffali illius,quem Galcnuslibro primo methodi infeda^tur, difcipu-li. ltaq:có res adduda eft,ut Theffalqs impoftoribus,artem breuibus terminis circumfcribcncibus,reautemuera miferè infamantibus conftuprantibusqj omnia fint referta. nequiequam Hippocrate uitam breuem,artcm ueró longam effe damitante. Iftorum infeitiam non mcdiocritcr etiam confirmarunt, qui pradi cas,utuulgo uocant Latinas in Germanicamlinguam conuerrerunt. Pleriq; e* nim easlcgentesremediis, quæfetisj inuenerint, Slt; credunt amp;nbsp;urjintur,rati ex ingenuisfontibusfebiberenatiuuliquorem^Jlfcum interim è limofis riuulis.im puri.fsimisqjlacunis ccenfihauriant, errorisqjaedementiæ conjpleanFur.Verüm cfto (quod tarnenminimèconcedi poteft) falfi inhil cont^lÄnc Germanici illi centones,facilè tarnen ex eis plushaurire mali quam frudus decerpere eft, propter ea quod Galeno primolibro Slfexto decompofitionemedicamentorfi fe* cundumlocos,tefte.etiam optigrorum pharmacorum citra methodum ufus nó fokimnonprofir,fcd frequent^ etiam obfit,fæpcqjnonminorispeitculi fit,bo-* na remedia indodisrradere,quàminfano gladium.

Qiiintus error amp;nbsp;abufus. Potró^eró uocari adægrotosmedicum, ex ^orum quoq; numero cft, qui arti ignominiæ iioram inurunt. Eft enim quibufdam in morepofirum,nonantcauocaremedicum, nifi æger animam agere incipiMH« pfeqj morbus ad ftatum perueniat,in quo tandemaccitus medicus caauxilyi quæ in principio SCaugmento morbi afferri debebant.non poreftadiun2ere,ægroto iam d^biliorefado,quam ut maiora remedia tolerare pofsit,tum pfeterea Hip* pocratemedicorn principe in ipfo morbi uigorequictem præcipientc. Quo fit Utmedicusfruftra,tumaduocat9 uideatur,ut quFfitipfeægroro, dum inftatu eft morbus,nulloneq;præfïdioneq;ufuieffcpoteft,adftans Ipidator^otiui amp;co

n4 POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO.

mifcratObquàmfubleuator. Vbiigitur uidcriryjægroti amici medicum ad confi* hi inopiamredadumdnduftriamqjeiotnncmacfacultatcm conglaciafTeJn quo luioarremfpeicollocaueraiK,queniqjmiraculum aliquod fubico æditurum eile exiftimauerant.dc uniuçrfa arte male fentire,acmcdicumipfum contemnere, ec contumcliislacerareincipiunt. Quifuamipforü iuftius damnarent focordiam, accerfentes medicuin.ubiiam extremaintentatur pcftis,arq;adeo tum,quü mo« hcndi,non medicandi tempus inftat. Non enim intelliguiit quanti référât,pria cipiis obftitifrc,acuenientioccurriffemorbo.

Sextus error S^abufus. Quin etiam omnia redèae ordincagenti Medico æ-groti quidamminimèparent,propriaqj confilia^equuntur, quód perniciofifsi-mü effe Hippo crates primo fanèaphorifmolibriprimi teftificatur,iiiquicns:Ncc folùmfeipfumpræftareoportetopportunafacientë, fedamp;ægrn, amp;adfidentes, etextenora-Quum enimintribustotaarsconfiftat.ut^Hippocrates libro primo epidimiorum docer,inmorbo,ægroto, amp;nbsp;medico,aduerfari rftoij?oægro« turn unàcum mejico oportet. Si cnimægeràmorbo hans, medieWouerfetur, adum eibuincitur medicusduorumimpetu hoftium opprelTus.At fi morbo re-liftoægrotus medico o-iz/i/zo^o'^yfe coniunxerit,uidoria,triumphus,acfalus expe/ âaiicur. Veriim ut ab ægrotgrum delictis ad aftantiumr^uAoTrjüry^ücróxy'^uenia* mus, tantum abeftutægrotorum quorundam amici, cognati, cognatæue, medici confiliisftarcfoleant,utiis etiam omnino pofthabitis reiedis^ fuas certatim nug^s,fualt;^ tantùm expérimenta ægroto obtrudant,medicorumnonfolùm in» cptæfimiæ.fed etiam e)us,quæexrecuperata falute accedit,gloriæ æmuli, quant amp;plerumq;infetranfmoucntatqi præripiunt. Sicnimæger reualucrir,medici operam uerbis exténuantes,aut callidèdifsimulantes, fuæinduftriæjfuisq^ reme dqs idadfcribunr.Sinautem mortem illccum uita commutauerit,id medico ac« ceptumrefcrunt.Itafit,utneq;autoriratemfibi,neq;fidem,neq;rem, nœjJ^|^ medici facere pofsint. Qua: etiam caufa eft, curapud ciufmodi homiac^aodo rum ac peritorum medicorum,aur nulli prorfus,autpaucifsimi, repïiantur,

Septimus error,amp;abufus.Cæterùm’ quid depromittcndileuitateJicamfquae ad extremam impietatem quàm proximeaccedit.Promirti enim quidam ægroti fibi falutem uolunt.ac certum contra precium pacifcuntur. Quibus non défunt» qui de fanirare prolixe promittere audeant, modo pada pecunia numeretur. Neutriiftor8mnaturamucramcfl’e morborum medicatrieem, de qua in tertio abufuum ordincdiximus,intelligunt, Naturam aucetn? Imó neDcum quidem Opt.Max. principemmedicum effe credunt.quiabhomuncionemifero cerram falutem certapadamercedcredimunt,non impq modó, fed etiam plane cceci brutiq}homines,quineq;humanænaturæimbccilliratcm uident, neq^maiorem, quàm equus amp;muluscognitionemDei habent. Cuiuscumin rebus cunäiso« mnipotcntiaacmifericordialongèmaiorcfLquàmut humanæ mentis capru cö-prehendi,liu*manæqjuocisprælt;^^oebuccmari pofsintum ueróin »grotü an-goribus,5f morbis depellcndis,itailluftris,itaqjmanifcfta eft,utmodó non ocu-hsac manib^tene^^ffeuideÄur.Ettarnen nó cotentifunt quidam,fiprudcns medicus opcramacfidemfuampollicitus fit,autauxilio Dei fecuraturum pro-mircrit,cxigunt ccrtamfalutis|promifsionen^Dcimentione fupprefTa. Quód ft fupremum;qui in ccGliseft,medicumrcueritus,fi^hacconditionepromictas,t«{» amp;£CS« amp;ÏAji,%brcurum tibi uultum oftenditægcrj»a'qj uoceabfterritusaliü quærit medicum.Neq; turn ilico non adert promifTorille,acdepccularorgloriæDci,qui recipi^tfefeomnesfinecxceptionemorbospercuraturn,atq;adeó etiaincurabi-lcs,quosinEuangelicislibrisab unoChriftoferuatore noftro diuina uirtute cu# raa^fuilïelegimus.Quart Chiütianorü quidam cum gentibusconferri nó me* rëtur,quibus,utPlatoin Alcibiadcpræcipit, difeiplinæ erat, omnib^rebusagen dis,'T*i«:pamp;fcojfcamp;fcA«,præfari, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oirtauus error,amp; abufus. Accediteódë impie-

tans, incanratnentorü perfuafio Quotics fiquidem difficilior cognitu, amp;*uraru ratione morbus incidcrit, eófertim clamitantfe non morbo,fcd incanramentis iiexari,idcircoqj libenter incatftalorem aliquem accerfunr, quitanquam clauo clauum tru^cussarrem repeUatartc Hoc impio errorenullus eft alius ufnatior. roagifuequotidianus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nonus

INTERPRETE D. îvSTINO GOB. GOA. nf Nonus error amp;abufus.Supefeft«4«Kügi«jpfCuliarenonnullis hominib? uitiûgt; apudquos dim primùmnouitatisgratia exueri5',nulla cruditionc,nulla fide,nul iaqjartis peritia te ira commendabilem reddcs.quinnoiiosidentidcmmcdicos, quamuisrudes, amp;indoiflos quærant, eôfque præcipuè admirentur, qui quàm maximèignonfintacpercgrini.quicpobaliqua flagitia capitalia profugerinr, aurærisalicnicaufafolum uerteniit,nihil artishabentes.prætcrpaucula expérimenta, quibus dum penitus confidunt,multasfæpè fortes animas orco démit« tunt. Experimentum enim amp;nbsp;penculofum amp;nbsp;falîax efr, ut Hippocrates primo Aphorifmo libriprimipræmonuit.Pcriculofum quidem proptermatyiæ præ-Ifantiam.Neq; enim ficut arflum mccchanicarum, ita amp;medicinæ materia funr, lateres,lutum,rudcra,ligna,lapides,tcgulæamp;coria, quæfiexperiundo etiâ pla* ïiècôfregeris,adnihilumqjredcgeris, error minime grauisccnfetur,cum in cor* porehumano periculum non fiat finepericulo malacp experientia rotiusanima« lis inteÄ^uendafit Fallaxueró eft,cumpropteralia,turnm;ÿ(imèpropterilt;/’ta-lt;n/^«gaTi«/gt; Hippocrati amp;nbsp;Galcno, proprietatem indiuidualem rcccntioribus medicisappcllaram.Ciim enim duohominesnonreperiantur, qui ciufdêpero-mnia fint temperamenti,quï fieri poteft,ut eadem*omnibus uiftus ratio conuc-niaefidemqjexperimentum omnesiuuctfHincprofecló Sétritumillud imperia torumlemma,quàm ftultum 6lt; fallumfit,qui diditantprofuiffeexpcrimcntuni Fetro, profuturum igicur efte amp;Paiilo.non intelligentes uariari remedia «^portere,nó foliim pro noué tempcramcntorfidiuetfitare,proq;æratis,fcxus,rcgio» ms,confuetudiiiis,temporis, SCacris ratione,fed etiampro co,quod cuiq;mor-talium proprium ineft, temperamenro, quod i(/lioijri/yK^ccJi«t/ appcllari Græcis diximus. Decimus errorSlt;abufus. Adextremum, neccanonica medi-tandiratio obferuaripoteftapud nonnullos,qui enm purgaripoftulanr,firupo» ^1^^l|l(•^w camus,autaliorum ciufmodipharmacorum,quæhumores exténuant SC inckl At,arq;ad cxpulfionem præparant,uiasqj3periunr, ufum plané abhor* renf,uni®q,’hauftu defungi uolfit,quafi uerô uniuerfa morbi materia, quæin-terdü amp;i»uha eft,amp;longo tëporc contra(n:a,unicapotione fubitó ac uiolenter cxpelli debear.lrafit ut plcrunq;materias crudas expurgare cogamur, eacp non raró incommoda fequantur, quæ crudorumhumorum c5motioncmcomirari folent.præceptaqj Hippocratisnegligantur, qui in 22, AphorifmB libri primi, concofta tantum purganda,cruda uero minimèeffemouenda.Et Aphorilmo 9. libri 2. Corpora cum quifpiampurgareuolucrit,fluidaprius effefacienda,fapi-enterdocuir. Horum præceptorum cùm nulla ratio habeatur, eo res redfit, ut firupi nel pauci parentur,uel paratiinpharmacopoliis corrfipantur, in quib’ et iphs xTX)^ct,«ó^i':a,«lt;/lic^ban« ocTTccvrif. Qua rem cùm mecfi in animo cogiro,ne queofatis demirari tamiferabilëhumaniiudicq cæcitatë,adeoqjcrafra ob dlieras caligine hominûmenteseffepofreftreùm f^mmæbona, diuitias,*amp; faculrates fumma opc SCftudio querere 8C conferuareuigilennpeneqj finem bönorum fta tuant,de corporis bonis adcó nihil laborent.nihüqj folici^’lt;lffis habeant, ut in pharmacopoliisinftruendis,ubiiamnó agunturpecuniæ; aut fortunæ,fed ubi corporis falus, uitalt;^ ipfa agitur, plane dormitare,nullamcy feriam uideâtur ope ram collocare. Quafimorte obita ^pesfccumin Charontiscymba deportaturi» eisqjCerberum fint placaruri.ï^dhiceftfatiusrecep tui cancre, quart» huic nice* jiungucmadmoucrc.Iuftusenim dolorfortaffeme tranruerfum taperet, nequt diutiuspatcreturintra modeftiæ limites teneri orationem. 'ttAof. ,

LA VRENTIVS’M OLLERVS CAN# didoledori.

Qui cupis ingenue uarias cognofcere caufas, Curmedicaarspafsim turpè relidfaiacet: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- *

Et quibuseueniat caufis, releucturutæger, • ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæclcgeiudicio, dogmata cuira,pio.

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quodreferunt etenim fpaciehèi^lumina multis,

Hoebreuiter mira dexteritatemonent. •

Jn Cap.54.ppl, Imp^ ^nnot^ Dt hjlitil Gublcr^,

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K 4

POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO.

MPERATO R hoccapi*e, quemadinodum alibi con? trainiurias, amp;famofos libellos agitacprohibet; necto-krat, famofas piduras amp;nbsp;faduras, quin eas rcprchendit SC abrogat,ceu iampridëinfFrorum legibus Slt; Codicis con-ftitunonibusfaditatum eft. Quae cnitn ad non delinquent

ftwnantur. Eumucró, quinocentem infamauit, ut Iulius Paulusinquit,nó effebonum 8Cæquum,ob eamrem con-demnari. Peccataenimnocentiumnota efleSC cfjortcre amp;nbsp;expedire. Turn amp;nbsp;quiprouocatueiboucHcripto, occafionem defendendiofferreuidetur. Eft enim fuus cuiq: bonos SCfama contrainiquos calumniatorestucnda. Nee eft iniuftanominisdefcnfio,fiiureac ordine fiat contra criminofum. Expedit enim acintercftReipublicæ, necrimina cuiuslib et generis maneat prorfu^^^punira. 1. fi longius •^» i.ff. ubi quis agere uel conueniri dcb eat.l.fi ita uulnerarus. in fin. ff. ad Leg. Aquil.l. indclidis ‘^’cùmdominus.ff. denoxalib.adionib.l. Stiebum autPampbilum, inprinc.ff.dtfolutionib. Erifteeft effedus pa?næ, fcilicet, ut coëreeat dclinquendi audaciaift , ne Refpublica paulatim corrumpatur mail's bominibus.Ideo^ Caiusinl.fiareo^*fin.ff.defideiuffo.amp; mandato.Pcrnas(in/ quit^ ob maleficialbluimagna ratio fuadet. Er Tripboniusinl.bonafidcs,in prin* ff. depof. nam malèmentuspublice (ait) utalqs exemploaddeterrenda maleficiafit,etiamægeftatclabc)rare debet.Addel.i-^'*bæcautëfeparatio.ff.eod. tit.l.capitaliü^'famolbs.I.peromnes.ff. dedefenforib. ciuitatü.l. fi quisferuo.in fin.C. de furt.l.diuus Hadrianus.ff.de ciiftod.amp;exhibit. reor.Suntautempkriq; homines, quos net pictas necamorDei à fraude proximi reuocat, dicunt enimincordefuofemperimpio SCincredulo ; Non eftDeus,quibusujj jiciendaeftpunicndifeueritas.l.». G. deemenda.propinquor.cap. rum,deuitaSChoneft. cleric. cap.utincundis'^^clericifanè, decled|b. Ciim igitur tanti interfit totiushumanæfocietatis,non ali perimpunitate^jl malitiam prauorum hominum,legislatoresfollicitèperpendentcs,quomodo perueniri poffer ad detegenda malorum crimina, ut puniantur, quofdam introduxerunt modos feu fiormulas,ad id pertinentes,utpote aceufationem , exceptionem, nunciationem, inquifitionem,poftulationemfufpedi SCc. dequibusomnibus pertradatur in legibus amp;nbsp;conftitutionibus, tamiure ciuili, quàm Canonico. Quumigiturtantiinterfittotius humante focietatis, non ali per impunitatem malitiamprauorum hominum,legislatoresfollicitè perpendentes, quomodo perueniri poffer ad detegenda malorum crimina, quæ puniantur,aliquot fors mulas Si. leges,eó pertinentes,introduxerunt.Sunt enim pleriq;,imó maior ho-minumparspquosnecpietasneci^igio,ne^morDeiafraude proximi amp;nbsp;cri* minibus aUftinendis reuocat. Dicunt enimin corde fuo femper incrcdulo.' Non eftDeus. His itl^obrruden4a cftpunicndi feueritas; l.i. C, deemendatione feruorum,iteml,i. C^de emendationepropinquorum,capit. ut ckricorum, de uita Schoneftate ckricorum,cap.utin cundis*^»clericifanè, deekdio. Scribit enimimper. ConftantinusdidotituIo:Siigt;'gisaut loris dominus feruum af-flixerit,au4cuftodiæ caufainuinculaconieceritidierum diftindione fiuc inter-pretationcdcpulfa,nullumcriminismetumrcrifomo3'tuofuftineat. Necuero immoderate fuo iure utatur, fed tune reus homicidfi fit, fi uoluntatc cum idu fuftisTautlapidis occiderit,uel certètcloufiftktakuulnusinfiixerit,autfufpen-dijaaueo oræcepcrit,ucl iufsionctetra præcipitandum cffemandaucrit,autues neniuirusinfuderit,uel dilaniauerit pemis publiciscorpus ferarum unguibus latera pcrfecando,uelexurcndooblatisignibusmembra, aut tabefcentesartus atrofanguiuepermiftafanie dcfluentes,propèinipf]sadegcrit cruciatibus uita relinquereu’uitiaimmaniumbarbarorum. Diey.IdusMart.RomæCogt;^ianti-noAugufto, S(Licinio confu|itkus. Porto ImperatoresVakntinianus Si Vas lens Augu^i ad Senatum fenpferunt in bæc uerba : In corrigendis minoribus pro qualitatc delidi,fenioribuspropinquis tribuimuspocefiatem, ut quos ad • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitx

INTERPRETE D. IVSTINO GOB. GOA. 117 uitædecora domcfticæ laudis exempla non prouocant.faltcm correlt;?lionis medicina compellat.Neq; tarnen nosin puniendisminorum uiriispoteftatem in im menfum extendi uolumus.fcd iurepatrio autoritas corrigat propinqui iuucnis erratum,amp;pnuata animaduerfione comp efc3t:qu0d fi atrocitatis fadiins dome flic a* emendationis cxcedat.placet enormis delictireos dediindicum notioni. Dieldibus Aprilis.Valentiniano amp;: Valente Auguftis confulibus. Neq; enim, utinquitlwIianusl.C.iinpunitamaleficiaelTeoportet. Et dicit Papinianns.ad-minanondcbcrcciTeimpunitaïquægnomaî funt eiufdçnfcfignificationis,amp; uir-tutis.Pecnas enim ob malcficiafoJui,magnaratiofuadet,ut Caius ait in 1. fià rco. Parag fin.ff.de fid ciuir.amp; mandat. Suntautem omnes fere omnium criminum acculationcsficuniuspropemodumgcneris.ut ex qualitate return 8C perfona» rum depen dean t,in quibusmultumpræftatMartianilexàludicc bene pcrpen-fa amp;;intcllcél3,quæreferturundecimainPandclt;flisde peenisjn hune modum: Refpiciei^j^i elhinquit Martianus.nequid,durius aut remifs^us conftituatur, quam caula depofcit:nec enimautfeucritatisaut dementia gratiaaffeétanda eft, fed perpenfo iadicio,pront qnæq^res poftular.ftatuendum eft.Planè in leuiori* bus caufispronioresadlenitatemiudiceseiTedebeftr,in grauioribus pcenis fæ» uericatem Icgum, cumaliquo temperamento benTgnitatisfubfequi Furta dome flica fileihora.publicèuinJicanda nonfunt,necadmittendaefthuiufmodiaccu-fatio.ciimfcruusa domino.uellibcrtusàpatrono,in cuius domo moratur : uel nicrccnariusabeo,cuioperasfuaslocaucrit.offer^turquæftioni.Nam domefti-cafurtauocantur, quæferuidoininis,uellibertipatronis,ucl mercenarihapud quosdegunt,furripiunt Delinquuntautcmautpropofiro,autimpctu,autcafu. Propofito delinquuntlatrones.quifadioncmhabcnt ; impctuautcm,cum pet ebrietatem ad ma nus uel ad ferrum uenitur:cafu nero, cùm in uenando tclumin fqiö«toifium,hominem interficir. Capitis pcena eftjbeftqsobiici, uel alias fimi« lespomaswti. Hanc pulchram legcm pro noftromodulo fuccindèquondam adinclytumacferenifsimum Cæfaremîerdinandum.GermaniæacBohemiære« gern Slt;lm{^atoremAugufium,explanauimus,abhincannis plusminus uigin« ti. Sequitur l.u.Marco dicente,Q^od ad rtatum (inquit) damnatorum perti* net,nihil intercft,iudicium publicum fuerit,ncc ne,nam Cola fententia ,.nó genus criminisfpcdarur.ïtaq;hi,in quosaiiimaduertiiubetur.quiueadbeftias dantur» coiifcftimferuipcenæfiunt. Vlpianus l.n.Hodie,inquit,licetei,quiextraordi* nem de ci imine cognofcit,quam nukfententiam ferre,uel grauiorcm,uellcuio-rem.ita tarnen,ut in utroq; modo rationcm non excedat. Quatdam autem deli-óa pagano aut nullam,aut leuiorem peenam irrogant,militi ueró grauiorem, ita tarnen,ut fi milesarrem ludicram fecerit,uel inferuiturem fc uenire palTus fit, ca* pitepuniendum Menanderfcribat. DiuusHadrianusuero cos,quiin numero clecurionum effent,capitepuniri prq^ibuit,nifi fi quis parentem octidiffet, Vc* rum pcenalegis Cornelia’puniendos.mandau^lcnifsimè cautum eft» Claudius Saturninusl.i6.difertè ait,Autfa(fta puniuntuf,ut furta cj^lksqj; aut didfa, utconuiria,amp;infida’aduocationes:autfcripta,utfal{a,amp;fai?lofilibelli:autconfi* Ïia,utconiurationes,8lt;latronumconfcientia,quosqjalios fuadendo iuuiffc,fce* kris eftinftar. Sed hæc quatuor g Wiera confiderandafuntfeptem modis, eau* fa,perfona,loco,tempore,qualictte,quantitate,euentu. Caufa,utinuérberibns, quatimpunitafunt à magifiro aflata uel parente: quoniam emendationesnon iniuriægratiauidenturadhiberi,puniuntur,cùm quisperiramab extranco puk fatus eft.rerfona dupliciterfpeólatufteius quifecit,amp; eiusqui paffus eftraliPcr c^ nimpunifitur ex hfdemfaeinonbusferuiquamlibcri:Slt;aliter,qui quidquai^ijl dominfiparentëueaufus eftjquàmquiinextrancfbin-magiftratfbuelinpriuatunn huiusrei c5fideratione,etatis quoq;ratiohabcatur.Locusfacit,ut idêucl firtfi, uel(acrilcgiüfit,amp; capitelucndü,uelminorcfupplicio.Tcpus difcernit cmanfo remàf^itiuo.eteffradoremuelfurem diurnûà nodurno.Qualitate,cùmfa dix Biela tro ejus uellcums eft,ut furta manifeka à neemanifchis difcemi folent : rixæ

POLITIAE IMPERIALIS CONSTITVTIO, ^rafTaturiSjCxpilationcsafiiftisJ uiokntiapcttflantia;quadcrcmaximusapud Græcos Orator Dcmöfthcncsficait:owjlt;to«ïïA«yii'®«ffcs«ö-£Tiüópy«p,K«i’ «tè-r* nix,ovlt;/liro'Tv^iSüc'TOÏi thiv^i^oisist/eivoy (xoiTrtç èu/eivoy) «fi^K rd 'ufo v^^amp;. îTo^cï j^ cw TsoMfeiiyó iv^a)y,a twof}3ii K^Wxiohuii ivtx o Trxóoy ot/dquot; eä ÙTrxy^dtÂcuJ'u voud^ in^^t'h^ ^^(Hit.cerh'TüJihïitiJiKrii'jH favKiOTati w5 yJi^l^arpyO'Txy ws ij(3^os ^û^quot; ^ii^iÓTxp KOVi/li/}\.oi5,d'TX^i'i'ai Kdi^HitrcüiTx tuvêi,T(i(ÙTx i^isHony ow^^ónroys êfn/éis ovTXS 'TovTv^xTrHhKfdliSTuUoc eft,non cnim plagairam contitauit,lcd ipfa fadi man!» gniras:ncqï tam ingenue graue eft cædi (quan quam grauefit) quàmper contu-mcliam cædi.Siquidcmmulta is,quialium exdi^admitterepoteft, quorum ma^ gnampattern is,qui uerberibusaffedus eft,habitifcorporis,uultu, uoeiferatio-ne,nunc ut contumeliaminfercns,nunc utinimicum fe gcrens,nuncpugnum du cens,nuncinmalamcafdens,altcrirenunciareacreprefcntarcnequit.'hccipfamo uent,hæc deftatu mentis dcturbant homines propudij acfugillationisnon aftiic tos. Quanti tas dit emit furenl ab abigeomam qui unum fuem furrijwj|^t, ut fur corrcebiturquigregem,utabi2eus.Eüentusfpedetur,utàclcmentilsimo quo* quefada;quàm non minuslex eum qui occidendihominis caufa cum telo ferit, (aliasfuerit) quàm cum qui ocÿdit,puniat,6(idco apudGræcosexilio uolunta rio fortuiti cafusluebantuf,utapüd praecipuümpóétarumferiptumeft.

'E.Vr‘ilii'Iul3l3iltÓvTxiiiVÓmi©‘ i^ C’n'i’^tOS x^xinp viiiTi^op J^' ouid^oKTXa-tiis quot;ém Âvy^ûç,

MliXTl’h^iOTi '^cÜc/lXK«TtWVXV0p Aliflt/lctliXVroS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

viciai ovti i3ihlt;iiHi,«iJtef'‘ otsfayKÄoKrt^ohot^amp;S- Hoc eft: Quo puerum me tempore ueftras duxitadædes Ex Opoënte patcr,dira pro cædepatrata, Ob talos nempe ira percitusAmphidamantis, Cùmgnatum imprudensfimulintuitusqjpcremï.

Eucnit,uteadëfceletain quibufdaprouineqs grauius pledatur,utiAfricamcf ftüincifores,in Mifiauitium,ubimetallafunt,adultcratorcsmoncta',iïónunqu3 euenit,üt aliquorum maleficiorumfupplicia exacerbcntur,quoties»!miummul tisperfonis graftantibus,excmpIoopusfit.Quidamfunt,utMartianuslib.i7.in# quif,feruipcenæ,utfuntinmetallum dati,amp;in opüsmctalli: amp;nbsp;fi quid cis tcfta*. mento daru?nfuerit,pronon fcripto eftquafinon C^faris feruo datum,fcd pee næ.Itcm quidam kts^iJ'sj,id eft,cxtorrcs ciuitatc,funt:utrunt in opus publicum perpetuo dati,amp; ininfulam deportati,ut ca quidem quæiuris ciuilisfunt,nó ha bcant;quæucrôfunt iuris gentium,habcant. Capitaliumpa:narum,utfcribit Calliftratüsli.ï8.ferèiftigradusfunt.Summum fuppliciumeffe uideturadfurca damnatió,itemuiuicrematio:qüod quanquamfümmifuppliciiappellatiöe mc ritó contin^^tur,tameneo quodpoftca id genuspeenæ adinucntûeft,pofterius primouifurneft.ltcmcapitisamj^atiô.Djindc proxima morti pcena,metalli coherciti8,deiq^ininfulS deportatie : cæteraf pcenæad cxiftimationcm,n5 ad capitis pericului^gftincntjiltlutirelcgatio ad tempus,uclin perpetuum,nel in infulam,ucl curn in opus quis publicüm datur ad tcmpus,ucl cum fuftium idui fubfjeitur.Non omncsfuftibuscxdifolcnt,fcdhi duntaxat,quilibcrifunt,8(qui dem tenuior es homincs,hon eftior es nero Äftibus non fubq ciuntur,idq; prineP palibusrdtriptisfpccialiter exprimitur. •

Soientquidam,quiuulgofe iuucncsappellant,ïnquibufdam ciuitatibus tur* buleetis feacclamationibus popularium accommodarc,qui ft amplius nihil ad* ïnifcrint,nccantcftntàptaffidcadmoniti,fuftibuscæfidimittuntur,aut etiafpe* Aïftulis eisinterdicirur;quód ft ita corredi,in eifdem dcprchendantur,cxilio pu nieq^i funtïnonnunquam capitc pledendi,fcilicct cum fæpius feditiofè 8(turbu lentcrfcgcfrerint,amp;aliquotiesadprehenfttradati dementiusin eadem temerita te propoliWperfcueraucrint.Serui cæft folcnt dominis reddi,amp;ut generaliter di xerim,omncs qui fuftibus cædi prohib cntur,eandcm hab ere honoris retj^rentiä debent,quamdccuri0nesh^5«nt.Eft cniminconftans diccre,en quem principal les conftiÄtioncsfuftibusfubqciprohibucrunt,in mctallum dari pofte. Diuus Hadrianusinhæcuerbarefcripftt;InopusmctaUi ad tempus nemo damnari de

INTERPRETED. IVÎTINO GOB. GOA.

bet.fed quid ad tempus damnâtes eft,ctiamfifaciat metallicum opus, nô in me* tallû damnatus clTeintclIigi debet. Huiusenimlibertasmanct, quêadmodû etiâ his,qui nô in perpetufi opus damnantur. Proinde Simuliereshoemodo dam-natæ liberos pariunt. Ad fiatuasconfugere, ucl imagines Principü in infuriâ al^ tenus,prohibitü cit. Çùm cnim leges omnibg hominib’ æqualiter fccuritatem tribuant,mcritü uifum eftin iniuriampotiusalterius, quàm fui defenfionis gra-tiaadftatuasuelimaginesPrincipücôfugere,nififiquis ex uinculis uelcuftodia detentusàpotentioribusad huiufmodi præfidium confugerit:his enim uenia tribuenda cft. Ne autem adftatuas uclimagines quis confugiat, fenatus cenfuit: eumep qui imaginé Cæfarisir^inuidiam alcerius prærulilTct, in uincula publica coérceri,diuusPiusrefcripfit. OmniaadmiiTainpatronü,patroniuefilium,pattern,propinquum,maritfi,uxoré,cæterasq; necefsitudincs,grauius uindicanda funr.quàminextraneos. Venenarq capitepuniédifunt,autfi dignitatis refpedu agioporiuyigdeportandi. G'ralîatoresquiprafdæcaufaidfaciunt,proximila-tronibusnabcntunamp;fi cum ferro aggredi Scfpoliarcinftituerflnt, capite puni-untur;utiq;fifæpius,atq;initincribusfiocadmiferunt, cæteriin mctallû dantur, uelin infulasrcicgantur.igni cremâtur plerunq;fer«i,quifaluti dominorûfuorû infidiatierunt:nonnunquam etiamliberiplebei 4lt;humilcsperfonæ. Incendia* rq capitepuniunrur,qui ob inimicitias, ucl prædæ caufa incenderintintra oppi* dum,plcrunq; Si uiui cxuruntur:qui uerô cafamaut uillam.aliquolcuius. Nam fortuita incendia,fi cùm euitari polfenqpernegligentiam eorfi, apud quo.'orta funt,damno uicinisfuerunt,ciuilitcr cxcrcétur,uT quiiaduraaffedus eft.damnj difceptet,uelmodicèuindicetur. In exulibusgraduspccnarum conftituitediâu diuiTraiani,urqui ad tempus rclcaatus fit, fi redeat,ininfulam relcgctur. Sic, SequituftffijOi^çi/o-ojfOûjj/jdeaurificibusfeu fabrisaurarqs,quorum in codem opi«

^ technas hîc taxat Cacfar,tapitcjj. cuius rcünlpcdioncm ar# gentäFqsW Magifiratuicommiteit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11

\Im Gap ^6 pol.lmp* ^anot^ J^^ 1^/1 ni Gubleri,

artificum feuopificum,qui interfedeoperarûmercede amp;nbsp;precio pa(^îaineunt,amp;falariacüftituunt,quocariusillaƒfupermonopo-1 lia uendannquod cùm plerunq; per dolurn malfi fraudemqj côtra ' cmptores feu mercatores fieri folcat, præcipitur Magiftratui, nein ciuiratibus amp;nbsp;oppidis ralis coUufiopatiatur.fed omnino prohibcatur amp;nbsp;puniaf, præfertim cum ten da t in publicû dctrimentum.Eftaulê eiufmodi coUufio inter artifices amp;nbsp;opificcslatens quidam Si fraudulëta couentio Si ceii pa(flio,nc quis eorfiartificumTeu opificum minoreprecio res aut operas fiias quàm alter uen^ dat,uel elocct,confiituta interfe certa mercedeacprecio, Quod quid aliud elî» quàm quoddam quafi monopolioÂcontraR^^ub.utiliratem côifcituerc^Hanc iniquiratem amp;nbsp;fraudulcntam machinationem^udenter ac necenaritéuetatimp. nofier, ut ficomperiaturtalcpcrcollufionemcipificumuel^ifftificum quicqua faâum.Magiftratuscuiufqjlocicorrigat, amp;nbsp;indclinquciWes orauiter iuxra return amp;nbsp;perfonarum conditioncm amp;nbsp;qualitatemanimaduertat, quandoquidem imercfiReipublicæ eiufmodi opifiTum amp;nbsp;artificum eollufiones? dolos amp;nbsp;fraudes detegcre.reuelare, SCabolÇe. Plura dicuntleges amp;nbsp;conftitutioii^slureron-fultorum amp;nbsp;Pontificum,de collufionibus detegendis, quæper ociumledor ui-derepoterisrmeiam breuitatiftudere cogit necefsitas,

In Cap, -^jt poh lmp. ^nnut. D. lu/i. Gobleri Goa, *

j Tfi apud Ciceronêartifices,tabernarii,coqui,opificescp omnw^^ optrarq in fordida arte uerfari dicuntur, qualchoccapite Cæfar Cicero fæcem ciuitatumappellatiîi ora-tione pro Flacco : tamcnapudPlutarchumexfcntci»iaHcracliti, «Sot (JM/^ooTO» (fcù.(iâ)y, diciturfortuna fingi cuiquefuis moribustil« lamé^efreeibro/xjaî.-EraôJs, Jôà7ijgt;9;içamp;â«s,uidclic«4|cdæinfiitunonis, perfuafio-ïns,amp; prouidenriæjUt Aleman dixit fürorfm.Ideô imperator noReitib honeßi« ordinibus, gradibus, officies, acminifteriisiUorumliberos nequaquam uultre-peUi aut excludi,amp; maxime qui de ryronc«admgriac recipi. KeliUquens ta-

çmkMMw '$ntduu moi u ïlt;ö ^.tt^ ^oïrmitiolïtip saivo «i^ jnttinbiui Jiui ’.li tr?) nummr ö^m”’ ^J jttw»»5r »wi^'ivnmi? «mj * 70 iKï/m’tnutu in «mi ^*!S’» «51$ JttlÇ H(Ü0l;fi^lU ^gt; X3;n amunïOiHïinbjiu^* iï5na4p9ntt’(Ïo vnbvnj t

Fm^im^* wooim lïon m° ^üpdo'svnb anv miunuw ut pïnmtgt;..tjttt«óuKm 43 jsum v:tnvttHïirt j^tro' «Q'tuiöm Kram mt^tt jnPQoytij ^ iptmjvtlo tt amj öuni Unmo çi» wim tiud kuSj airuluit ann» i^ UttU flïljt 3143 luitui Ólttttd ut! ttuio mât# i#ttt pou jnl-ii’tj uittminbiutiuim wï '^ujdm^ttttäatttttttbt 1 nuwmiou biniauiiw« •u vjrLttrnnmua^ 1 tt««#f»t5$ «»$«»$gt; .miiH-'^iptïpjg» uqunu mum^tui^nc^ «iHtlUJIUWOUAJ WÎ tritt vilt» jjoioupî * „naf ônouttau? i ui*w ƒ natont uy^ ujo

■7'j{ yf ÿ au ly^uai at UI ^î ay lüFKU «truj tiipiui w^3i çjf

♦ st* •”’ut ßwt pro jpiiuiQ 43 ujùj TiPtmuKH« wtltwuuti« jik^iä* t’uarbvaQut/ ~'^ !... . '.; roopufo»«»» ^