Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

us nouum» cundis de S A NIT A T E T V E N D A, ac uita producenda ftudiofis ap prime neceflanum : m quatuor libros digeftum.

V A N T A fitartis medidnædignftas, atquc præftâda, Sandifsime Pater,non tantum excer4 titudine earum, quibus untur rationum,reiep fubiedac, in qua uerfatur nobilitate, fedetiani ex eiufdem fine maximeperfpicipoteft» Is enim eftbumani corporis fanitas, qua nihil qjortaliu rerum utilius,autiucundiuf, amp;^ fineqij^ nulla earum grata, uelfuauis elle poteft ♦ Quid enim prodeft Regibus regnandifuauitas i' Ducibus gloria fortitudinis ^ Eruditis fapientiæ obledaa

tiolt;fiiaceant corporeinfirmitatismoleftia, amp;nbsp;doloribus afflido Maxima hæc profedo laus eft tantû boni mortalibus procurare, fine quo cætera boa na caduca,nihil aut iucunditatis,aut obledationis in fe habenuSed non mia nor medicinæ laus eft illud idem quod tribuit, fanitatem inquam conferua« re, amp;;quoadhumanarationefieripoteft,indiuturnuni tempus produceren Vtrumqueenim nobilifsimahæcfcientiapræftat,quæ 6c morbos expdlen^« dirationem, amp;nbsp;fanitatis quam 9iutifsimè conferuandæ methodum tradic» Sed eft hoc tempore maxime dolendum, quód eafuam dignitatem non reiia neat, ncquifsimorum quorundam hominum uitio, qui omnibus præfidijs medico dignis deftiiuti, nulla maihcmaticarum feientiarû notifia, nulla na#* turalium return cognitione inftrudi,improbitatefolum,actemei^tatearmas ti,artem nobilifsimam tanquam dus ueri profefiores non uia, ac ratione, fed temerê, accafu exercerenon dubitant, quiuis enim chirurgus,uelimperitus pharmacopola,ucl tonfor ignarus fe pofte medicinam facere putat,amp;: ander, non paruo mortalium detrimento:Qiios EI IE R o N Y M V S C A R d a^ NVS præceptormeus,amp;ucrbisin omnibus fuisferiptistanquam^iaturæ hoftesinfedatur,6lt;fpoftcritatem contrario exemploadhuiusarfis ftudium incendit, nam cum eilet admirabili quadaingenq ui præditus, fummo efiam ftudio, labore, uigilijs, uitæcp diuturnitate omniu pene return humanarum, quæincognitione uerfantur,exadam notifiam eft confecutus « Itaquetot Si^ tanta adiumêta ad huius artis facultates percipiendas attulit, ut iam non mii« rum fit, fi ei tantum fplendoris dederit, quatumfanepauct neterum medicosi rum,ód philofophorum»Verèhocmihi dcC A R D A N O dicereliccat,ilium unum in omnibus humanis fcientrjs tantum præftififte, quantum in earum ßngulis præftantes uiri exedluerint. Id quidern fatis patet ex dus operibus « 2 inlucem

ift tuccm cdids, ex cjuibus tanta in banc facultatem, arque humanum genus ütilicas emanat, quanta fortafTe ex Græcorum,amp;: Latinoruni medicorû mo* numentis emanarit.Idautem dariùs pateret,fi ederentur quamplurima eiuf« dem præftantis uin uolumina,quæ ex eins teftamento apud me referuantur, amp;nbsp;eius excellentem feientiam, ac fingularem ingenfj perfpicaciam indicât, amp;nbsp;mortalibusforent utilifsima: Confecit enirn duodecim libres Contradicena tium Medicorum,inquibusnon Medicorûfolu 3,fedetiamphilofopho« runîdifsidentesfententiæconciliantur,qui ut ma. imoabipfo Hudiocom* pofiti funtj fie omnes editos fubtilitate fuperât: confecit amp;! fex libres de Oen tib^s, utiîifsimos ad difputationes, confilia confenbenda, arris exercitatio* ncm,in quibus totamedicina explicatur. Item commentaria in libres Hip« pocratis de Viôl:uinacutis,quæ Bononif confcripfit/lum fupraordlhariam Ielt;flio»em profitejetur, amp;nbsp;continent totam medendirationem. Duo com« mentäfiain quatuor primas Principis primæfeifiionis dodiPinas, quælibri Floridoruminfcribuntur, amp;nbsp;aliamultain Medicina, Philofophia,Mathe« maticis^ fcientrjs, quæ ad pofterorum urilitatem in lucem, ut fpero^aliquan doedam,aufpicijsinprimis Sanditatis V* cuius proprium eft fauereinge« nrjs,alere hominum indufiriam, bonas^ artes, amp;nbsp;humane gen ere falutares fua liberalitateexcolere ♦ Idadcóreipfa inhuius opens editione expertus fum : Veftracenim Sanditatis quaeprofuahumanitate Cardanvm ui« uum dilexitjScmortui memeriam coferuat, Si. audoritate promotus, amp;nbsp;ope fubleuatus, muite celerius quam fecilfem opus ipfum promulgaui. Quare ÔCpræfens hæcnoftraætas,amp;futura S. V^accep turn refer et, amp;nbsp;quicquidex hoc opere de SANITATE TvENDA utilitatis confequeretur: Veftræ • enirn S. benignitate fadum eft, ut opus excellens, atque eximium, quod ob tenuitatem meam diuturnæ tenebræ opprefturæ erant, inlucem prodiret, adperpetuam au(ftorislaudem,adfempiternam beneficentiæ V. S.teftifi« cationem^ qua amp;nbsp;fi elarifsime eius publica, amp;: heroica opera apud omnes te« ftatam relinquunt, qualia ilia funt collegia ad omnium pationum inftitutio« nemmagnificentifsimeererfta, uiriin omnibus difciplinis dodifsimi eius li« beralitatefuftentatffacra ædificiaextru(fta,pauperuminopiafubleuata,eam tarnen etiam hoc Opus pofteris non mediocriter prsedicabir (quo futurum eft Ut »V. S. uerum ad imitandum exemplar in omniliberalitaiis,acmagni« ficentiæ gen ere omnes Principes defumpyari fint.)Magna*enim Pater S.uti« litas ex his libris in humanum genus proficifei poteft:r)s enim omnia præce« pta continentur,quac ad uiiftus noftri inftitutionem, amp;nbsp;ualetudinem confer« uandam funt necefraria,8c ordine,ac rerfta ratione difponûtur,deducuntur^ ab uniuerfalibus,ac fex rebus non naturalibus, ut medici loquuntur, fcilicet aëre,cibo Si potu,fomno amp;nbsp;uigilia,inanitione amp;nbsp;repletione,motu Si quiete, atque animiaccidétibus. Item ab ætate,fexu,regionibus, actemporum mu« tationibus, nee quiequam practermittitur quod ad hoc negotium pertinere uideatur,in quo omnes, quihadenus fcripferunt,multum defecerunt, amp;:

P R AE •F A T I O, Galenus ipfc in omnibus copiofus,hac in re tenuis, amp;nbsp;man eu s fuit,quem ta* mentemporum acregionûuarietates facile exeufarepoiTunt. Et maximam quidem dih'gentiaminrjslibris audor adhibuit,prius^longoufupræce* ptorum uarietatem comprobare uoluit, quam animum ad ea conferibendà appeUeretlnquibus id potifsimum fpedauit tanquam V. S. feruus fludio^ fifsimus,ut V*S ualetudini confulcndo,Reipublicæ^ Chriftianæ ac digni* tati confuleret ♦ Ego autem amp;nbsp;fîtemporis aclaboris quamplurimuinfumpß inhuius opens corrigendi, amp;nbsp;imprimendi follicitudine, me tarnen amplifsi« mumfrudum confecutumarbitrabor,fîcognoueroid à Sanditate Veßra non improbatum iri, ex quo etiam ad cætera eiufdem audoris opera in me* dium proferenda uehementius excitabor. Interim D E V M O P T, M A pre€abor,ut quod maxime dodifsimus præceptor meus hoc opes • re ftuduit, S. V. diuturnam incolumitatem

Alica alimentum. ibid, ufus- ibid.	Anguilla falfa amp;nbsp;fumo eondita malt
Alicam à chondro differre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	f°b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;247
alimétum ad longauam uitamfolidum.	AngutUarumpinguedinis uires 24^
attphumidumeffe oportet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6	ortus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.
diuerppeart iuxta atates nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 $	Animadutrpones circa membrorü imbe
malum quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91;	cilhtatem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 29
alimentum illud optimum eß quod den-	Arrimai nullum quod came uefcatur Ion
fumefi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;folidum eße	gauaeßuita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ój
debet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;116	Anmalia frigefeunt perteßium exadio
alimëtorum qualitates ex quibus dignot	nem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^9
fcantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuauitasutia	Animalibus cur gußus amp;nbsp;fapor data
lis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iS	pnt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;164.
alimenta femper tandem naturam habet re debent laS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in tria genet	AmmaUumparuorum quinqu^pecies 307 nbsp;•
ra ab Hippocrate dißinguuntur 97	Animi affedus mali nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* 3 y
omnia 'e tribus dißumi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;taz	Animi accidentia qua f^ torum wir«
optima qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;111	305
alimenti boni conpderationes qua 97	Animos noßros immortales eße 334
mali quin^ genera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9^	Anima mßrumentum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
AlHatum amp;nbsp;acetarium quibus sont	Aniforum uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1Ç9
ßent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;111	Anferumadeps 223 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duplex
Alliata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171	genus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iecoris uit
alliortm uires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	res. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.
aloes uentriculo inimica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114 Alofa qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i;g	Anthias qua,amp;eius uires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;137 Antiochus medicus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t si
Alofa condimentum. ilid. marit	Antiquorum error nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;210
na acfluuiatilis uires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Ap^ multagenera,ac eorum uires 1 s 7
Aloystj Conarij Hißoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31s	palupris uires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.
Alphacheum uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a z 1	Aquaardensexauena nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144
Alui deiedionem ntgligere quid mali pa	omnium materii^ 113 potusnat
riat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 s o	turalis i 87 fluminum calrulos
aluifupprefsio metuenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;379	general nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XS9
Aluus fuppreßd quibus noceat. nbsp;nbsp;ibid.	Aqua non nutrit, fed eß uehiculumnua
utdeijciat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;izs	trimenti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xS
Arnara non nutriunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24.117	Aquadecodio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^4 nbsp;nbsp;nbsp;ordei
omniaan detergant 359 ualde	uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;244 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corrupianot
qua aluum moueant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;129	xa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua corrumpunt
Amarorum facilitates nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117	tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;percolatio
Ambiensquod humidum naturale non	utilis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x?9
expeet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 Ambra uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;318	Aqua uitia quomodo corrigi debeant
Amiapifcisqua,cyeiusufres 119	commoda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;lö
Amicos plu]^shabere malum efl 341	Aquampurgatmotus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194.
Amuleta qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 67	Aquarum quameliores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;288
Amygdala uirides nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;191,19^	optimarum pgna nbsp;nbsp;nbsp;2 89 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur-
Amygdalarum oleum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19 3	bidarum ufus lapides in renibus ac uet
uires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	fica general nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;84
Anatum uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2x3	Aqueohumore qua pradita funt,pernia
Andreas AlciatusJurifconfultus 78	liofafunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiS
Anethi conpderatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;113	Aqueus humor quomódo concoquaiui
«ir« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;113. 159	3x0
Anetbum uirgilianum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 0 Anguilla,amp;eius uires nbsp;14S marit	Aquila pifcis,o- eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24 * eau da permtiofa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibida
na mfuauis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Aragonum regis didum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ö
	fy nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Arbunit

Vix quifp fine errore uimt	Ilf	yox er fonus quibus profmt^amp;qulbn
timbra pifcisfluuiatilit	2^2	objint	7»
Vmbrit pi fis caput	»4*	yrma retentio, facum retentiotie minut
Vmbrina pifcis	24t-	perieulofa , çr fi aliquando i contra.
ymbrinte lapidis uirts	»4*		389
pifcis uires.	ibid.	yßadeterrmarffe	lOX
yndio à lauatione	9l	y fus paud cibi quam utilis	88
yndionis uires.	ibid.	yt bene fenefcas citofenefce	3^
Vociferatio exercityfpecies	77	yialiquid nutriat	23^
quibusobfit.	ibid.	ytilius eße docere quim aceufare	9^
Voluptates qua à corpore per corpus		yuaCretieaquabona	299
exercen tur, cy quie ab ammo m	animu	yua Cretieauires.	ibid.
refdient	8	yua nigra uires 198 mufcatula
Voluptatum genera	?9	uires. ibid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faffa confide-
yomiium prouocantia	ïf’4	ratio	22
yamitus 91 nocttmoiM	364	yuarumdifferemite 19^ uires.	ibid.
quando irritandus	301	paßiilarumgenera duo.	ibid.
quid,(7dus uires 366 quornot		yulnus ex acuUo,0' eius auxilium	i^f
doprouocei.	ibid.
yomitus retentio mala	3S2	Si
tolerabilis 348 utiUtates	339
yox acuta amp;nbsp;grams maximum affert pe			^'^^
ficulumfraâura uma	78	Zedoaria uires	37*
Fpx dara ^uornodo uentriculo prodefje		Zins^ibcris uires	385
pofstt.	ibid.	Zi^‘pha(^ dus uiret	»8«

Vpucbm efTeprætercæterascontcmpIandiartium diS conttmpUn^ ferenriam : unam quidem difctplims demoftratiuis corn d^dupUcear^ munem,exuno3dpliira, uelutin Geometria (licet plu- tiumdiffirtK^ ribus diftin(flamatuirnpdontbus,defi'nitionibLis,fiqni- tiam, dem communibus animifententqspoftulatis) alteram explunbusad unum feientijs uocatis ufadlicis, lon^e-difnciliorem:utinquibusmagnttudo QC modus etiaA atc^ alia huiufmodi a(Tumuncur,haud dubium cirer eor. Nequeenim quod ealidum cum ficco adiutfium altri= dionem faciat,aut humido emolliat, fed fub certa men- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

fura calefacit, alia tepefacit, altera urit, emollit, attrahit, digent,aftringit:hæcomniacalidoô((ficcoeffîciuntur, Si^alia plura,utpote aroma amarum.Äccipiamus ergo primumquomodocaloragat ex Tertio de Denti- Calorquoma^ bus: primum quidem motum habet.Si enim coeleftis, mouetur ad mutationem o- do agit, riginis,fin autem elemcntaris,a contrario ut fe tueatur. Erit ergo motus ille,ut cum fit in corpore,mouet alia circunftantia, quare diuellit, non fecus ac in doloribus ex flatu dicimus(licet partes cohæreant ) fieri feparationem, atcç diuifionem,ac per fe diffunditur,ata^ motufeparat.Quæergo feparantur,diuenuntur,amp;maius occu-, pantfpatium:hoc autem eft rarelcere.t^aturale enim eft cuiufeunque entis non x-terni generarefibi fimile,ut maneat. Q_uo uerö potentius eft undquodque co agit, quod per le agit,ut ealidi eft moucre atep diffundi,ita Slt; calidilsimi eelerrime,arque ob id cum maius occupât fpatium,attenu3t. Qiiid enim eft tenue, quod mains oc- j^„„ç cupatfpatium pro materiæ mole^ Cum ergo formam muter, SCattenuctur,uelut aqua in uaporem, uapor infumum rarefeere, refolui non : cum autem partealiqua diffundat,Diuariam etiam attrahit,uno modo nedetur uaenum, quod potertus eft, fubingreditur, unde ad membra imbecilla materiæ confluunt, hac atque alia in ea rationealtera utmotuconfertim in alteram partem inclinato,utcftquafi attradio uelutinfudione,ficSlt;incucurbitulis,cum autem motus partium præucnit,fitcô-denfatio,utin bellicis machinis: conftatenim ignem condenfari, quoniam motus præuenit raritatem fa dam in qua obferuandum eft quod forma plus poteft, quam motus QC materia, aliter quid prohiberct ne denuo coiret in pyrq pulueris paruip-tem*:’fedigneaforrrra obftat. QLiæcunqî ueró parum terreæ partis habent, calore foluta diffluunt, Slt; eolliquata mouenéuf, ut aqua c glacie,mel SC oleum:amp; ficcurn dicitur,quod materia caret,humidum,quodhabet,folutumcnimfithumidum.Hu midumigiturimpedimcntoeftcalori. Vndeficcitatem appellantcaloris climam, amp;calidum non impeditum igneum generat,impedituautem putridum. Qiiatuor QforM^«lt;«3 enimfuntgenera caloris, unum quod eftquafi materia, ÔCdiciturpoteftate, id efttuorgenera. quodcomminutum, Slt;motuaccedentecaloremgignit,ut pipet» Tria autem a-dufunt calida,uel à calore cedefti, Sc proportione refpodenti clemento ftellarum, amp;hic eft inftrumentü animæ,ô( in omnibus uiuentibus, fiC plantis, SC animalibus.

Verum quoniam comparatiuèdicitur,ideo homini, anguis, SC fcorpius frigid idle dicuntur.Etomnes plantæ ob id carent motu fenfili,SC paucis,ut pifcibus, talis in* eft,utexuperethum3num,uelutdeftellaaffirmât Ariftotdes:neep enim répugnât

fi hoc tak ctiam non effet in eodem genere reperin, uelut in plancis : hic ergo calor hccerogeneaiiingif^amp;fhomogénea difgregat. Vnum cnim^daliud (equitur,uelut à contrariOjficut calor igneus qui fecûdus eft,quoniam humido caret, S^putridus, etiam homogenea congregat. km uero ÄS quçd3m,uelut alia in huiufmodi gene-re,talia funt,uelut de hmo columbino Galenus refert, fed hateputrida funt, atep ob id etiam ardent,alia non,fed firn pliciter,uelut faljOb id aqueo immiftus eft.Et ob id am s ra nô foium fubiguntur,fed etiam placent,uelut oliuæ, cappares, abfynthium, ruta,cùm ab acribus uix uincatur, nedum ut placeat^adulcibus neefledatur ama/ rum,necfuperctur,cùm tam en genere acrior lit potentior,numero ucró dulce: fac-cliar,mel,fiClacdulcia magis funtquam falfus fal.Ergo inmedica arte eftncceffana contemplatio,iudicium,peritia naturalis philofophix, SCufus fingularis Dialectic Contempt- cæartis.Cum ergo dcreliquerintcontcmplationcm, priuatifuntMedicitertia par-tio Mtdicif tc,Slt; præcipua nobilioreép medicinar,fola emparia rclida, quæconfiâtexpenmen ner.el]})9l, Us8ï rarionequadam generali,utpotequódin inflammationefanguinemfubdu-cere preftat,quoni3m ftipcrabundat.At morbi panel funt qui fie fanari possint, par Quidmedi- fm qiïod morbi picric^ funtinterioresamp;occulti.Qiiarefcripfit Hipnocrates in ii-ciifpitiicos lÿû de Arte: Medicus paucos fanat, quia paucos morbos fatis têpeuiuè agnofcit: Çanct, kt ob id etiamfttcemos plerunque,amp; certe plures mul to. Cum^ Medici célébrés ifoftris temponbnsljudenturapudPrincipeSjnon quiprxftantiorcs funt,fed qui nel experimentis incumbunt: Empirici at® hi à populo apud Principes euehun-tur,aiq patientia A confuetudincaulae prgferuntur, Ödin ufu magis funr,ideo exo-ptimis paucos eligunt, A qui uix ob laborcs aulx trien te frudusredderepoffunt: contingité^ ideo ut ipfimet huius erroris in perfona fua pœnasluant.Qiiod nifi effent fontes,Sócommodorummulcitudoomnium,incredibilis tarnenufus perpetuus,optimorum iam nemo ftiperftes effet. Itaque hæc ars omnibus utiiilsima eft, edialiquiperfcnimmtincolumes,adhibitaartemultoplures,utVenems inueni-renturSf riimiores,cumhimirisiadlatimodis quotidielangueant. Etfilanitatinó per as tem rcftitu3ntur,tamê uita breuis cuadit,A impedira, quomodo fi fanus firn, me eredam tam imperito medico f Qriot reliefta adhucfub indice» an medicamenta diuerfa diuerfis membris opituïenturf QC^ non,quid prodefttot medicamento- * rum compofitio, fi fic, quid fermentatio ^ nam fineilla facilius diftribuentur, cele-riu3Óï,Sf ualidioraeruntfe^curmifcemus medicamentaï* ficnim non diftribuun-tur, plustiocebuntquamiuuabunufi diftribuGtur, curnonadhibemuscompoff-’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiones amp;nbsp;fermentata^ SC quomodo agnofcam quid cuique conueniet,aut non, nifi

cognouero ordincs ^fi ergo ordmes non cognofcimus nifi inprimis qualitatibus, quomodo utcmur,an non refert f amp;nbsp;it a aperiemus, ÓÓ laxabimus in colica, adhibita qufntitate,temporcqj,modo,ói;i aperiemus diarrheeam ex qua çger morictur,ita Kou. fn diarrhoea aftringemus,ut colicalethalls exc!tetur,ex quaægerpereat, ut fepius uidimus^Ergo primum opportet in omnibus his ftatucre principia principiorum, inde ipfa principia:quæ quamuis nô pofsintab initio ordinatim fcribi,fæpiùs fcri-pta inordinem redigêtur.Suntautem principia] principiorum quibus indigemus, præter qualitates primas,8ó alla quçcuncp A quonis modo tradita: Quanti tas,nu-merus,clcó:io,prarparatio, confuetudo, necefsitas, demonflraxio, praepofitio intee plura ÓC inter contraria cuius habenda fit ratio, inde autem principia quibus con-ftitutifumusamp;lquidprofeccrimus autplane fanatus fit æger cognofcamus. De medicamert torum compofitione 2f formatione deftillatio, putreiadio,de fub terra gcnitis,dealimentis animalium,de proprijs cuiulcpdifpofitionisnoxis:Vt quomodo deftillationi mucci in uentriculo occurrendum fit. Qiiomodo prouidendS ne medela pariat morbos,exemplo modici mellis per quantitatem, aut facchar fan efti Thomæ, de fimplici curationis gencrc.Non agendo feu nihil agendo,per con-fueta agendo,ac per auxilia comparando inter fe, óf ad reliqua. Cumueroinhis omnibus connexio fingulorum in unoquoqueinfinita effet,principiorum autem anceps,^ imperfecta, Öf di(ficillima,fanè neceffe erit utfimplicibus comparais communibus 3ffe(tionbus,tum proprijs,atque etiam coniundis, doccamus. Aten

P R o t)E M I V M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î

ünus hic eft tantum modus artem trahendi, ex cuius ignorantia multitudo ertóru emerfit,plures^ impeffedionesjtotius^ difciplinæ perturbatio atqp defedlus.

Vt autem propius accedamus, ftire decet rem quæ quæritur an fit, quid fit,an ft- Vt drtipro^ nis,inde cau(as,ieunatura,feu confilio confier,feu arte:nam his tribus omnia apud piùs^cctdn» nos£unt.Terti0,fifitfcientiapralt;ftica,dem0ftrationctTiinueniremaximeperdiui= mui, fîonem.Qiiartô,fciremodurnquoresfît. Qin'nto,abijccrcannexafuperHue,31 i-pfum quod proponitur continuare prioribus. Sexto, docere modum traducendi per minutifsimas diffcrentias ex contemplationead opus.Ergo nihil mirum quod haecars fitfublata,nonfoliim pereGtibus innen tis iam, fed negligentiapotentium, SCaduIationequaimperitipræponuntur, præftâtiores pofthabentur, fieperqtAr-chiteeSura, Pidtura, bonosimminutus Plafticæ, arqueiculpturx,nee artifices ha-bentur,nec premia etiarn fi adeflent, débita confequerentur. Qiiid ergo mirum de Medicina,cuius exempla addita magis funt fenfibus, ipfa difeiplina profundior 3^ fubtilior,fallendi tôt modi arque occafionesC” Ideo in ea diligenter claborauimus, • utexpr^daris artibus,accæterisipfiuspartibus, hanefruduofifiimam (quam ira efl'eqiiiseftquinonfatcaturO SCanobisexultam, pofteritatis memoriæ tradere-mus,fpcrantes cundos continuo ufu cdoclos, ac beneficium agnofeentes, rerû^ in primis utilium commoditate inuitatos, fpretis quàm pluribu^ahjs, hanc fi^ bi potiffimùm conferuandamforé: cùmnulla arsnec humanogencritam utilis,

'necb. norumnoftrorumaccommodatiorinueniripoflit.ExeaenimprecipunsacVtilitiumtdb falubriter ducendae uitæ ufus,iam^ fæpiùs obfidentibus morbis, in quibus maxi- eine, mè uerfans fubfiftit,liberandae habetur,cum nullum'repcriatur corpus, quatum li-bet optima conftitutione præditum,quod non ut primum in lucê editum eft,fluo-nbusfemperquibufdamobnoxiun^ati^inter horum difcrimina conftitutum fit.

Verum cum medicina* duc fint poriffimum partes, altera que præfentem tuetur fa- Ktdici^^e nitatem,altera quæ abfentem reuocat:hïc tantum potiorem cam medicinæ partem dun ptmeb diligenter trademus,atcp cxcol3mus,quçfanitati tuendç,incolumemcp producen palts plt;tr^ dp dicata eft, amp;nbsp;ut earn tanquam bonum corporis intadum euftodiamus, amp;nbsp;pro- ta, uideamus neinmorbos tanquam in errata incurrat, quæ pars non panim alteram Hnepmab

• antecellereuidetur, cum hoe enim quid præfenté tuetur fanitatem, neetiam peri* tera prlt;ej(aH-gt; culum ullum adeamus,præft.ar, longc^ idfubmotum rcpellit, adeo maximus, at- tior, quein primis commodus tft hutufee partis ufus. Cum etenim à primo noftro ortu exficcariincipiamus, hoc^ padonoxahæccontraeftafemper nosconcTimitetur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ donee tandem abfumpta omni materia, nee quó uItenus calor hie innatus,unde a-Iatur,foue2tur^,habcar,nos prorfus in ficco deftitutos relinquit, difibluta penitus corporum noftrorum fubftantia,quæ nifi continuo refarciatur, intra breue temporis curricula tota diffipata périclitatur. Huius ergo artis adminiculo egemus,amp;ls eet niilla prorfus arte naturæ décréta auferre ualeamus, quin exficcati tandem fol-uamur,nemo tarnen ambigatnaturæ neceffitatem adhibita artcacdiligentiame-liàsfareiripoflè,acnifipræceptisaliquibus homines uitæ fuæobferuatione nitan-tur,in noxas offenfasep incurrereicum fæpifsimè in his falli contingat. Qiiis enim uel optime à natura conftitutus,ac fibi ipfi quotp uni inferuiens, multa horum pet re,autaërisambientrsfibicómodam tempcriem,autie excrcêdi opportunitatem, modumqï,aut redum ciborum ordingm, opportunui^ ufum, 06 quamplurima a-l.iaeiufmodi, nifihuius artispræceptis afiequipotent : quotidieenim experimur quamplurimos in tempore non admonitos,in multa incommoda incidere,amp; præ-fertim in excrementorum ( ut ita dicamus ) ceconomia, nee alibi magis crebriusue peccatur.Copia enim ac return uarietate feducimur tam anxiè ad faporum auidita-tem palatum trritantcs,nullamcp nee acris nos ambientis,nec exercitij, nee eætera-rufnfexrerumnonnaturaliukm,in quibusfalubritatis materia petitur,differentiam ponentes, ÔChinc fit, quod tam breue ac exiguum nobis eft uitæ curriculum, non

. tarnennatura(utaliquibus placuit)infitum ,fed iam didis crroribus comparatum. Inordinate enim, imó infanè, utplurimum nunc temporis hommes uiuunt, ui-uentesep in acre prauo,ipfum horis intempeftiuis fubeunt,triftitijs etiam, cutis,ui-

gilja,ucncrc,aclaboribus,feperpcramexcruciant,immodiéo^ ctbo,utfamdixf' mus,amp; potUjSC f^pius quam oportcat,amp; intempeftiuè,amp; male prcparato,amp;uario, fercplent: utplerunque, imo.fetè fempcr contingat, q non naturali morte abgt; fumpti,fed inopinatè,aiit ui,aut morbo intereant, feptuagenanus entm annus ten* pore antique fuit uitæ humanæ communis term inus,ut teftatur Dauid in Pfalmis, it3,ut fi quis antea moriebatur,non naturali morte, fed ui morbi abfumptus cxifti' mabatur : neque enim negate polfumus, quód fi reda ratioac homo uiuerct, ali-quato diutius uitam extêderct, ut nos luce clarius in Qiiinto deProportionib.de-monftrauimus.Qiiare manifeftè apparet, non minus neceffariam hanc artem humane generi efle,quam falubrem, turn, utnoxas qua partepoflumus repellamus, turn quas non polTumus fairem ut minuamus,ac præfentênobis tueamurfanitatê, SCficparshæcinftitutinofiriomnium maxima, atqueinprimis tradatu iucunda Trrfi^^rrfa erit.Ea autem de quibus hoe in opere dicendS eft,funt fubieda, â^ res adhibendae w feu rept- autfugicndac,amp;modtatquceaufar.Acquidemfubicdafunt humana corpora S^ ce. eorum fpecies iuxtastates,ladantes,forbittonibusep utentes,amp;folidisciets, amp;a-dolefcentes,5Cqui non amphus augentur,5Cmafculi,amp;foeminæ, amp;temperati, 6i ifftemperielab»rantes,2C intégré fani,2C oblxG^d' iuxta regiones. Quæ uerè adhi-lftntur,aer,motus,fomnus,euacuatio,lætitiacibi, potusœ,atcpaliahuiufmodi.Fn gienda autem medicamenta,amp; cibi participes herum, ucluti cruda, atcp alia in gc-ncre,aiia alqs. Modi autem,fomni diurni,aut nodurni,a rcpletione, uenus,labor, afla,elixa.Caufæ autem,quoniam fine illis dodrina ent Só incerta,^ fpecialis,ac cir ca illaetiam contingent errores. Ob id ergo præftabit difputattones pracfcindere. Duplex Ie- ne opus in immenfum augeatur. Cumep duplex fit orde legendi, amp;nbsp;ad alios libres gtndiordo. comparatus,amp; dodrinam per partes dilfecandi: primus fanc perfpicuus, ut etiam ante primas fi fieri pofsithicliberfitlegcndus,quódeiusfi'nisfituiuère diu, æin-culpata ualetudine,at finehis alp libri nihil proderunt,aut admodum parum : me-HuiuioperK husep eftlongènonægrotarequàm argros fanare: nam qui ægrotant,definein-finif, certi funt,5lt; fiairequantur,non tarnen ad iniegritatem prirtinam redeunt, quód SZ fi redirenqin terirn tempus medium perijt. Adde quod uita illis fit breuier, etiam fi uiribusnonuideaturimminuta. C^acautAiordinisdifficultatemfaciuntin tra- * dando,due funt,alia quidem,qui3 non uidentur haberecertum gcnus,uclut ope-rimcnta,3^ ad acrem,^ ad fomnum,óó ad motum referri pofrunt,alia quoniam ne-* feimus an præcedere debeant, atque in his duplex eft dubitatio, quidam enim finis ratione,ueluti tradatio per ætates, quam Galenits fequutus eft, quod ad opus Bttinet,commodior uidetur.Ät rurfus quomodo illa attingemus,nifi fciemus,qua: de illi#tradanda fint,ac rurfus an de nutritione priùs,illa enim fini propinquior,an ^ concodione,fine qua nutritio non fit ^ Inddimus etiam in diffieukatem, non quæ in infantibus diximus,alia fint in a lij s ætatibus repetenda. Et rurfus fi fpccialia con iunxerimus generalibus, ucluti bulbes amp;nbsp;car pas cibis, interrûpetur ordo genera-lium inter fe,fi generalium inter fe ordinem cuftodiamus,fpecialia a generalibus 6C membra ipfa à toto diftinguemus. Demum amp;nbsp;alia huiufmodi, ut præparationcs, adf è ut difficile uideatur,ut non multa repetamus, aut incognita cégnitis præpo-namus. Plurima uero in huiufmodi ob id abfque caufis, turn referte oportebitad ordinis feruandam æqualifatem, amp;nbsp;perfpicSitatem, nitoremq^ orationis. lilas autem uel ex prçcedentibus fumerc,aut fuo loco pofterius referre,ad quod opus non parumiuuabunttitulieorum,quæadieda funtubique. Vndeetiam tabulam in hoc genere conficerequafineceflarium eft ob tantam return multitudinem acua-rietatem, turn perturbationem ordinum, quam etiam præponere tanquam ideam unam tonus operis, quafi corporis unius delineationcm, erit commodum Si op-portunum. Porrè cum duo fintfeopi huius,unus ad feruandam bonam ualetudi-nem, alter ad producendam uitam, fi quando contingat, non in idem conuenire quæ adhibentur,tria fpcdanda funt,quid certius,6C an morbus fit uitæ longitudini • obfuturus,ut febris,nephritis, hydropum omne genus, an parum, aut nihil, ut podagra , fcabies, oculorum morbi, hæmorrhoides: in his longitudinem uitæ magis

P R o ÔE M 1 V M, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

obferuare dece^uelut ^ fi minus certi fint.Demum in pauperibus, SC impcritïs,6d filiosnutrientibusmagis uaktudinis quam uûæratio habendaeft, contra, in his qui carent filqs, diuitibus, aut qui confilio ualent. Cùm duo uero fint genera ca-fuum,unum quod prorftis eft naturç côtrarium,ut uenen«,prgcipitatio, iomnus in Iuto,medicamentum(efl:enimmedi5intcruenenumamp;ahmctum) triftitia,metus, ira,inuidia, amp;nbsp;quod natura falutare eft : manifeftum non nifi deterioris incommoz diuitandicaufalocum primo rclinqui, infecundo autem fugiendam prauitatem, tmmoderantiam,amp;importunitatem. Inctbisergo,quodad qualitatem a trinet,fu etbiduifu^ gere oportet concodu difficiles,quod interim corpus alnnêto fraudetur, uires de- gifndiMgtgt; oilitentur,flatus^ neceflariogignatur,turn quæ parum nutriunt, Sc habent multS jj^j.^^ excrementi,excrementofa etiam omnia tum qua: tenuioris funt afimenti, nam bre uioremefficiuntuitam,qua:facilèputrefcunt.Immoderatê calida,frigida,ficca,hu-mida,detcrgentia5aftringentia, natura enim noftra abomni immodico labefatfta-tur.Occafiones,cruditas,uigiIia,laborrnagnus,euacuatio,affe(ftusanimi,SCfimi- • lia. Hofum omnium funt indicia, fapor uehemens, odor malus,cibus crudus,aut malè co(ftus,miftio diuerfa maxime ex contralijs,uetuftas,impuritas ( ob id ci ni de bent fingula.tum etiam fecuriora funt à uene ficqs atc^ fuauiora)ortus 50 educatio. Cêfet Philologus chamas,cÔchas,oftrea,apuas,SC fimilia praui efiè Âim enti, quoS e eceno nafeantur.nam fi mali funt pifees qui in fordibus uiditât, quâtô magis qu^ fineparenteortunturT quo in genere funt etiam anguille, muftelæ cœnoke uermi-bus fimiles,nifi quod mgrae funt,teftudines, ranæ,limaces, fed Só fungi,qui ilei do/ lores gignutSCifpirationem grauem, amp;fuffbcant,perfæpè etiam uenenofi funt, æ internciunt,ut tubera, amp;nbsp;herbae fylucftres, funt enim luto ueftita, cùm fine fern inc proueniant:amp;^ etiam quod è femine nata fint, quia imperfedionem generis often-dit,potuifle abfque femine oririiieddflegumina omnia,(cicer tarnen omnium præ ftantifsimum,utfaba óf phafelus omnium flatuofifsima) pifa coli doloribus obno-xia,lens uifui,cerebro officit,bilem atram gignit, facilius tarnen concoquitur, nee flatum adeo generat. Pifces praut omnes choleram Óf iliaeâ paffionem procréant, fed óf alade confulo ut abftineant, alimentum bonum, fed tot modis obnoxium

• incommodis:primum fi per fe ut muldèn eft, corrumpatur,facile enim óf quàm bre ui corrumpitur tefte Galeno: fi affumptum mifceaturbili, aut putridis humori-bus,aut uermes habentibus: fi uino,pifcibus,oleribus,leguminibus,mifceatur,auc frudibus. Demum fi eo alTumptd exerceatur,uigilet,concumbat,irafcatur.habet etiam proprietates quibufdâ inimicas hominib.óf omnib.habentib.capita debilia, ' * aut dentes infirmos,aut iecoris uenas anguftas,aut renes calidos, manifefta caufa nocet. Cafeus etta acris eft ob coagulum,ôf terreus exempta butyrofa parte, alia e« tiamhabet incommoda,utfatis ftitè dixerit Philologus nonefte bonum itifi fa-bris lignarijs adtabulasiungendas. Mei etiam malum cum cibis ob obftrudiones óf biliofam naturam. Stürm' cicuta, turdi hyofcyamo, coturnices elleboro,qualeac comitialiexmorbo cadunt,merli nonedunturantequam putrefcant, quodinomnibus duris carnibus eftobferuandum, ob id aut non concoquuntur, aut prauè.u-troque igitur modo talia, óf fi bono alerentur cibo, mala funt, ut bouina caro, an- . ferum , a huiufmodi auiculx. Cypri fcammonium edunt. Salita quoque ompia ^‘^^^^ ([ttiiift mala funt,fed non omnibus,nam ueq^riculo pituita redundante quando^ com-moda funt. Acria præterea ualde, ut piper,elephantiafim gignQt,óf exuftiones hu morum, óf funt caufæ phlegmonum, óf morborum acutorum. Caulium ufus quàm malus fit, oftendit odor, qui in chorte etiam cubilia fuperiora infeftat:atrum fuccum gignunt,óf oculis nocent,óf fomnia mouent,óf uermes,óf pediculos gene rant,tametfiferpentesoccïdant, Óflumbricos iamgenitos, óf aluumfubducant. ita rapa: quartanam patientibus profunt,turbant,flatum plurimum gignunt, óf pa rumnutriunt, óf crafsifunt,hocipfo damnandae quod Democrito difplicuerint, qui tandiu uixit,acuunt tarnen uifum. Refert Thomas, Francifcum Mollinum pa* tritium Venetum creatum fuifleinterconfiliariosfupremosreipublicacanno cen- Hiftoridt lefimo.cümiamfeculumaliudingrelFuseftet.annoœM. o. x x x v.egiffeci i i.

e DESANITA TE T V E N D A interrogatus quomodo ad id ætatis {ïenieniflèt/efpondin^eque Clodianas mer-. ces dcgiiftaflepd eft,friidus,prgci puè pepones, SC olera,nec^ fuo umbra turris bea* ti Marei fpaciatumteo enim in foro auftii à mari fpirant, neelimbisjd eft,gondolis (fic enim cos uoeât Venen patritio fermone)uedum, fcilicet ut Ie exerceret' Damnat idem author multa eius generis SC bene,fedilkid non probo, quód uitam ultra* Nota, c x x.annos perdurare polfe fperet, hŒdina carne,uitellis^ouorum. Omitto quódincommoda effet nimis hæcuiuendiratio, nee licet hœdos apud nos,nin Martio atep Aprili menfe inucnfre,nullibi in una prouincia perpetuó. Extent uero quifolisouisuiditantjUtcolIegqsphratrium, nonfolùm nullus eft inuentusqui cxx.annum excefferitjfed pauciores ad ætatem communem perueniunt, quam ex his,qui uulgari modo uiuunt.Prætera 0 contingat ut cogantur excedere earn ratio nem,nimis grauiterlæduntur, obidepiubet Hippocrates ut quandoep homines finguliadiniuetatranfeant,ut infra fatisabundè oftendemus, fednequealimen-* turn illudadeó tenue Sc ficcum adualdc longacuam a ratembonumeft:ad mediocrem uelut ad txx.uel pauló plures annos optimum effe fateor. Oportet énim elle uaIdefolidû,ÔChumidüalimcntû,qiiaIe fi modo excarnibus porcinæ, ceruinç atep «iftrati.Et uet^es Iudæi,quos confiât ualde uixifle, SC nunc etiam quidam diu ui-^unt,caftratis K agnis potiùs quàm hœdis ufi fLint,tuni quod(ut dixQcaro heedina paucorumdierum eft,agniufqueadannûfitmelior:tumquia affan poteft agnus amp;; bonus eft,hœdus fi elixetur, malus eft, quia omne elixum malum eft : fi in ueru torreatur,deterior,quia nimis exficcatur,obid iurulentumederefemper conuenit. Verùm docebimus infrà,uit31ongæuâ,ncquecarnibus,neqî ouis,nccp uino côfta-re,dico uitam illam admodum longam,dequa proprièuirhîefennonem habet,fed in frudibus terræ,ut pane,amygdalis,pineis,caftaneis, aqua cum faccharo. quöd fi aqua utilis eft,quæ à terra fumitur, cur omnia qure à terra fumuntur, teijcere cogi-mur; Etfiuinum admittit,8Claudat,non'ncidfuccuseftfrudus':‘ propterea fru-dus SCfemin3,bis el3borata,non ut radices,uel folia, SCfi etiam femcl tantum utdt xi,iion ob id mala funt, cum elephanti, camcli, SC cerui, quorum cxconfcllb uita longifsima eft,bis quæ ex terra nafcuntur,SC non cxanimalium carneuiuant. Ad-arduicur ducam tarnenquædam,quæadhuncufum#ieritóimprobantur, Carduos, SC re- • maU. dè, ctim enim tingant, SC manus, SCaquam tn qua clixantur, atrum gignereillos cnrÀQluM humorem,haud dubium eft. A'faluia cauendum monet, cuiego affennoræftiuis • (tuend^im, temporibustnamSCcalida elt fitis, 6Chabitaculum ob denfitatem ferpentum SC bufonum:in ca enim ob denfitatem umbræ no folùm réfrigérantur, fed delitefcût, uelut Sc fub hædcr3,SC arbutis denfis 8C humilibus,ut etiam rubo, SC humili buxo: ideo lync Poeta cecinit,

Tnhyemeautem utilis eft, nonfolùm quia fiibaftringat modicè, ut Galenus aif, fed quia etiam detergit,SC multo magis quàm aftringat,idco uentriculo pituita rc-dundanti,tum alijs utilis eft,cùm etiam difrecct,amp;^ caput corroborer. Similiter SC à moris: quanquam enim mala nonualdefint, adeó tarnen funtobnoxiafacilepu-tredini,uteamuoluptatem confuluerim tanto periculonon emendam. Similiter SC^ malis,quódinutilia prorfus fint,ideocp nulli conueniant, quód phthifiprogi-gnendæ apta,quódin omnibus flatum excisent, qui cùm in frigida materia fuerit, Tldtmwi- perarterias diutditur,8Cin mufeulos etiam deriuatur,SCtabefacithominem,flatus commoda, enim prætercommodum cqciendi lenCa,SC multa, SC mediocria excrementa, ut in fenibus,8Cmelancholicis,cui muneriauxilium præftat: fifitfimilis fœcû materiæ, fcilicetcrafrus,5Cadimum uentrisdefcendens,fecùs fempernocet:nam craflus SC nondefcendens,coliSCileidoIoremgignit,fiinintcftinisfit: fi ueró inter omentö Sc peritonaeum, hydropem ficcam SC antca dolores circa umbilicum, fidefcendat, enterocelem,auf epiplocelem: fi in uentriculo grauis SC denfus intercipiatur,dolo-res creat,SCcodionem intercipit:filcuis,eruduationes, SCcodionietiam ineórno . dus,fed non adeó:leuis autem SC cum impetu delatus efficit uertigines,denfior,co mitialem morbum,tenuiufculus SC diuifus,imagines ante oculos, continuatus SC

P R o (?E M I V M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

hoftmukus, tinnt'tuSjfibiloSjamp;cxhisfLirdkatcm parit. Efobidetiamhsecotnnia Tn tenibus acciduntjqutniam SCflatuum copiain maio rem gignöc, ob cruditatum mukïtudiném,ólt;^quoniam difcutereillos minus ualenc, turn ob calonsimbccilli-tem,turn ob id quod minus exercentur. In reliquis folum cauenda pror ft is fuadco quæ mala funtjO^ut détériora fiant, periculumefi: prorfusmala, amp;neminiutilia, malainfanactiam: periculofauero apfum obfimilitudincm ranae, fimiliter fungi , anguiHæcp ob commertium, ueluc etiarn de faluia diximus , led SC poma cuminütiliafint, 8lt;fufpc(fla de pbthtfi,6lt;rabe, Óf oculorum ac auriurn offen-fa,turncolidoloribusàileijtuin uermibuSjdifficilecjfit-inranta malorum turba omniaeuitare,ex hoe numero cenfebuntur. Acris practerea digendioprimi, turn 0ptir»idci-iS aquæcuram habereoportet.nam quantum utrumc^ad inflirutum propofitucon- fic^i^o» ferar,Hippocrates longo opereprofcquutus effSf nos infenus, Cum abfque bonis aquis incolumem diueiredifficilimûîlongatuum aucin prauo aérequalis apud Ga ramantas,^inquibufdam regionibus nouât Galliar, fit impoisibile. zAd hoeetiarn • pertinetimmödities,óf confuctudo,ureum eleph3nticis,uelutinHibcrnia, amp;ubi uenti Auftri conclufi excipiuntur,loca Iacufiria,paluftria,ualles, fordida ex anima-libus aeftabulis armentorum, Sf orientales regiones, India maxime, deinde Afi^ aptioresfunt ad uitar longitudinem cacteris,dicebatThomasPhiloftgus, c|uódc^ occidentalibusnullam urbem uidit, in qualongioritemporeuiuerenr, quam Vc-netias,idcp iure multis ex caufiscxpofiti,funtenimfecundummare oriente ad meridiem declinâti,id efi:,Euro Sf Vulturno,amp; in mari,ubi homines diu uiuungSf re-däuiuendi normam norunt atq? euftodiunt. Sed neep his afTuefcere oportet quae fpeciem habent utilitatis præfentis,in pofteru autem nocent, uelutfontes in mem-bris,uomitus,ieiunium,nonpræfcntecruditate,euacuationes molles, frequentes, aut etiarn raræ,nonnecefrariæ,hæmorrhoides:at ex his hæmorrhoidesfponre nate finefenfu,^non diu,ôf aceruatim fluentesfuntfatis bonæ. Sed 5f tempora fomni 6f uigiltarum obferuanda,non folum in quantitarc,fed ordine, dum noX longa efi, autmediocris,dormicndum donee fol afcenderit,non prodeundü,nifi acre bene perfpicuo,óf fimiliter à penultima diei hora recipere fe in domum oportet, autfi co garis prodire,quodófVenetiobferuagtjUelatiundequar^.Aeftate ueróad nonani horam ab occafii producendus eft fomnus, fi non, decumbat ad undecimam, nee crudus exurgat.nam quiefcenti malum exercitaturo longe detenus. Nequcprocit randamadesnulliaptaufui,nequepinguedo,nonfolum quoddicat Hippocra-tcs,Qiii natura admodum craffi funt,citius moriuntur gracilibus, fed quód inftitU tiohaeefalubris minime debet pugnare cumcommunibono,cum proprio homi-nisfine,qui eft intelligere.Dicebat autem B.Hieronymus,uenterobefusnögignit fpiritumtenuem.NonfolumautêVenus immodicauitam breuiorereddit, fed8f mfa falacitas fola fignS eft breuioris uite,ut inter arbores pileus, inter anfmalia paf-lercs.Taleenimquodpoteftarceft,ab initioÔf eiafsimilatur quale futurum effet cum ad adum perueniftet. Hæc fatis in genere a nobis dicta fint,his guibus natura idconceflum eft,uelnatura fponte,uelartis auxilio, uita incolumis ac longa fer-uetur:nam quidam funt adcó male compofiti, ut fi etiarn feruandi Aefculapio tra-dcrentur,necp fani uiuere poffenqnct^ ad fenedutem peruenire. E' quibus funena a^inHun^ ti iunioribus et teneris parcntibus,aut qui rara funt fubftantia folidorum membro- liter breuis rum,aut graui aliquo uitio laborant ii?membrorum aliquo uitæ neccflario,è quib. funtuit£^ funt tria principalia, óf pratter illa uentriculus, Sf pulmo. Qiie ueróad quaföä fub-limiores artes pertinêtdeftillationum,atque Aftrorum,cum circuitibus fuis illa luis locis declarabunturtnam non talia funt,ut breui fermone comprghendi qoeant.

Cur di[cipiirlt;i tuende finitâti^ fuentnegleH^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap, I.

N i M v B R o tametfi multa dè hac difdpIina,cIahTsimi uiri, fcripfcrint,Hippocrates fine Polybus amp;nbsp;Diodes, totcp ahj,de quibus alias adum eft, multos tame habent contradicentes,plurimos uero contemptores,atque q di uerfis caufis indudi efte uidentur. Prima,quodomnes qui artem mcdicam nullam efte putant, quanto magis ft urgente necefsitatefalutemnegliguntï’ inter illosterro« res Ripremi idus,lentam fpem,tam logam, incertos^ c--ucntiis parui facere debent, quinimmo tarn pauci hocar gumento elidere, imo excludere curam omnem tuen* dæ fanitatis nituntur. Alqs uifum eft,uelut Plutarcho di* eenti. Præfinirc autcm oportet quantum fanitati fit incumbendum, nec^ illam ex-adam curam probo quæduilia négocia abrum pit, reipublicçinutilem reddit,con-Truuiu templationcm tollit,amp;^infuauem eins ufum effîcif.Triaenimhæciureuitæpraetu-prxftrendi. Iero,ftirpem,patriam,f3pienciam:ob id confuluero ut qui principibus aut reipubli-cæ mancipati funt,aut fapientiæ ftudtjs,a uoluptatibus quantö poflunt abftineanf, tempus id,quodfupereftualetudinis præceptis tribuant. Manifeftum cft autem maiorempartem horumad uoluptacemfacere: Decubitumfuper ledum,deam- . bulationem, cquitationem, pifcationê,muiic3m,confabulationem amicorum,au-cupium,gcmmarum intuicum,hiftoriarum ledionem,lufum turriculæ,SCpilçcol-limando^oluptatcsquoque, quæà corpore per corpus exercentur, uelut dbi

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ec potusÄ quT ab animo in animû rcfiliunt,utcogitationesiucundæ, gloria Dei,

amplitudo £lt;^ pulchritudo cœli, mentium ordo, fplendor immenfus, quies fempi-temajimmota in infinitOjimmenGras ardens,iuftitia, gaudium, tranquillitas, beata omni«. Non ergo fapientiæ ftudiis,non rdpubÜcæ utilitati, nequeoperibus decri-mus,Gunicuiq} luxtafabrica,uelut in çdibus ofGeia tribuerimus. Fabulailla mihi arridec,leonem cum eoeginetomniaanimalia,aGno tubicinisimpofuifte munus, lépori curforis amp;nbsp;nuneq. Male ergo Galenus ut fcruare uidetur uelle Refoublicas, artem palæftræ potiûs docuit quam tuendæ fanitatis, fed dum nimis poitmoduni incumbit noxæ exercitationis,ncc uni,nee altêri fatisfacit,illos enim laboribuspe-riculofebriumexponit, cum præceptafanitatistuendæ periculo uacare debeant, ucl G muneri cóiunda Gnt,proprium habere^neep regulâ, uelutfi cogaris exerceri, anteadormias,edas parit folidünutriens fine potu, Guigilare nihil cœnes,autuuas paffas grandes,poftquamueró periculo autmorbo reobiecit, nó cura tut militem, fedutoeconomumdiuitisMatronæ. Qiiiuerófaftidiunthæcpræcepta,alqabfti-DtÄMwRe- ncntiamd3mnant.VelutAlfonfusRexÂragonû,qui cumaudiGetà lene x Can-g« Ar4go- norum uitæ genus,dixit:MaIlem mori intra decern ann,os (nondum ueró exceGe-num. rat quinquaginta)^ peruenire ad centS cum hoe uite genere:digna uoxRege,fed non hominum.quanto melius dixiGèt,præftabat hanc tantam curam pro ftudqsfa pientiæ,autuirtutis,quàmuitæ collocate. Sedhis AloyGusCornariusPatritius Venetuspulcherrfmèrefpondit,qiiinimmoetiam acerbe arguit delinqucnteseo libello,qui in omnium manibus cft, Alq dicunt nihil proficere fenedutem, cum omnino

Omninômoriendiimfit.fallunturhijnanquefntenmuiLn'mus, ^fiucea füllt quae prodit Ariftotclesjfin^dolore eft mors naturalis,uel ut ßoetius air,

Mon ho miitum fœUx quie fe non dulcibut innif Inuebit^Gf moóliis fitpèuocatauenit.

Interim etiam defcédentibus melius eonfulere poftLimuSjUcrijm graue cft quanto fruilicet,tantodiutürnaexpeAatione crucian, turn præcipuè quód uix uerift-mileeft pofte mortem eflcabic^ dolorc,longam expccftationcni earn tollit «pcvifsict 5C uitac fuauitas.ipfius mortis dolor uel nullus crit,iit ille ait : ucl exiguum tollit ira, ob idfquod damnant in SyllaJpræcipuum fuitfelicitatis fuæ faftigium. Exiracun-dia enim mori,cum nihil magis milites accendatad pugnam quam iraSCfuror, ut de Etheacle,SC Polynice,ut Virgilius tcftatur,dLilcc cft.

Rurfus quidam obtjciunt quód hæcfcientia fit impoftlbilis homirtijidep indicio Qbie^iHt patere,quod nullus eorum qui ad centefimum perueneru nt annum,ei opcram de-dit, fiquidem neœ uidebis medicum centenarium nec^ centenarium medicum, ut • Galenus hocipieapertefafTus eft : nam medicum uix oeftuaginta annos fuperafte, Grammaticum centum attigifle,rufticum etiam exceftiftè:ct ego quidem uidi hor-tulanum unum,piftorem alium. Plinius récitât de fullone Bononienfi. Nihil er|p proficit hæc ars.Qiiibus refpondem us(aut male tradiram) horum ?aufa hoc ferd^-mus opus : nort quia non iuuant, quia malè tradita fit, fed quia folùm male tradita (2Cut dixi)fcribimusopus♦ Curautemnonuiuanttandiu, aliacaufaeft, fcilicet quódomnibus quidem tradita difcipliiia utilis eft, fed no quantum dcbet,eonfcrt, amp;nbsp;experimentum fui præbet t nam in ualidis propter naruram, in medioenbus ob imperfeeftionem artisetobferuationisprgccptoium nonfatisfaeit,turn propterca-fus,at natura plus poteft quam ars,SC Integra ftatua quam refe^fta.Eoru ergo qui ad fummum bonitatis pcruenerunt,ni cafus obftent,uita longifftma eft, in qua natura plus poteftquam arsinalijs, amp;nbsp;licet medicos non confulant, naturam tameii ducem habent eorum loco,qui parum fidi uel impediti, uel ingratO labore nil con-ferunt:omnes etiam hi quandam normam uitac fcquuntur à fexagefimo anno : fu-pra didum eft autem ab uno cunda proficifei, 0^ quód confuetudo maxime diu-turna ex pluribus unum facit. •

Sunt etiam qui cum ualeantjomnmo negligant huius difeiplinæ ufum , quod dum ualent, inutilis fit hie labor : cum in morbum inciderint curatione indigeanq in medio fpem proferendo tranfigunt tempus,incertain mutationê hor?ent,excm. plum multitudinis, quæ perperam agit,magis fequSturquam res, ideo adiudiciu uulgi reuoluutur in his,quac ad rationê £v fapientiâ fpedarent.ItacK errât amp;nbsp;eum cr-roribus cominoriuntur.aed fi lentis peins morbis detineantur, refugiunt a^ medi-cos,amp;licethaecfit pars tuendæ Iânitatis,illi tarnen ob locum ad curatiuamrcferuu multitudo autem errorum non elficitconfuctudinem, fed pracuaricationem, me-liori ergo in ftatu deinceps ars tuendæ fanitatis enqnt homines intdligant elfe magnum donum Dei.

Hlcutin fcecundo agro multdpluresffi incultus mancadherbæ, æ inutiles, 00 etiam uenenoCe,^^ malencæ,quàm in fterili oriuntur, ita felicifsimis QC regionibus atque temporibus, uitia plura, 8^ deceptores, ac homines im-probi,fcelerati,tumimperiti,abundant;mult0maiorenumer0,acflagitiisy perniciofi humano generi,quàm dum mundus adhuenouus erat, âf multis com-modis deftituti homines laborarentjamp;^ in fpeluneis ac cauernis adhuc habitarênEt ut ille dicebat: Glandon ruHdnte tudrito, Noftra ætate floridifsima eftè omniaffi qua ulla unquam alia)nemo dubitaticurergo miramint,fidum bella geruntur, alq me-ditanturimplicitis principibus( quanoriam optimis ac prudentifsimis) maxima labes ementiforum artificum, 60 qui difciplinas,quas minime falutauerint,ne dum iioüerint,profiterentur,emerferitï Omitto nunc diuina, cym Heliæ tempore coa-

dus fît fe exp on ere contra quadringentos prophetas uitat cuidenti periculo/ub re geetiam parum ei amico boni publici cauia,ucniamus ad pfbpria;Non'ne Hippo crates de hoc qugritur,ut inceperit libium de uidu in acutis, he: [Qiii Gnidias ap-pellatas fententias fcripferunt, redequidem fcripferunt ea quac patiuntur ægroti. Quæ ueró ante medicum difcere oportet,ægroto non referente, pleracp 06 quæ ad conieduram faciunt,orni(ïa fun t.Quomodo ueró curare oporteat in hts aliter fen-tio neclaudo,quód paucis ufi fint medicamentis.] Demum concludit: [ Siquidem hæc bona cflent,et morbis,quibus exhibenda iuflèrunt conuenientia,magis forent laudandajEttnlibro delege[Duo funt,fcientia,8C opinio, quarum una Icirc facit, . altera ignorantiaecaiifaeft.Medici nomine ^uidêfoloplures, re ipfa Sc peritiapaU' Medui «omi» cj o[j quod medicina malè audit.] Plura fane didurus,ac de hoc conquçfturus, niß we nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^ incommodum fcribendi obftitifset. nam ( ut Galenus teftatur) pleracp nondum e-

tterópMch uulgatoufucharte, in ligneis fcripfit tabulis, multa tarnen fparfim fcripfit, in out-• bus errata exercentium artem ai guit. At Galenus quanto plura contra hos nebu-lones modó reprehendens illos impcritiç,modô contumacig,aliàs prodens eorum homicidia,non raró conqugrtus,5Cgrauiter,de temporum fuorum pratfertim auli-corum moribus,de Principum focordia : medicos etiam arguens benefiet), ufque aeftôimpatiensémperitiæ, SCprauitatis illorum, utnonfolóm ex propofito ma-litfd propofitum præterdecorem refiliat,uerùm libros omnes adeó his contentio-nibus rcpleuer!t,ut faftidium non leue etiam his,qui illius nomini addidi funt,lau-dantrßordinem ciusjtylt elegantiam,dodrinam,fubtilitatem,accoterasuirtutes, pariat.immoderata forlan illius reprehendendi uoluntas, SC dicendi copia,fed longe immoderantior fuireorum quos reprehendit ignorantia, ftupor, flagitia, arque imprudentia. Itaque meritó mihi conqueri uideor de quorundam hommum erg# meacerbitate,qui quodGalenotot in operibus licuit, de eo mihi duntaxat uno aut duobus uerba facienti uitio uertanheum longè plures,SC grain us,attatc noftra, quant Galeni temporibus peccét. Hominum genus hoe ipfum natura inditum ha bet,ut malit fibi bene eflè,quam alteri.Quaproptcr turn iam ufu inualuerit,ut opes penèfulpicianturfolx,meritófadum putet, utauthoritatem fimul ac pecuniam quifep quærat,ideo^ qui neqj bonis artibus i^buti funr,necp ingenio ualent,ad do ‘^‘ los Sc flagitia confugiunt.Etenim illud inoleuit quod Satyricus inquit:

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quibus accefsitunum illud,de quo queritur Plinius, SCfanc meritó reprenden-Seift mfdteif durn,SC detefl:ab(le,fed adeó iam uulgatum, ÖC ueriflimum, utin adagium tranfie-iicet kommet ricfolis medicis licet homines impunè oceidcre. Irrepfit interim occafio alia euer-tmpune occi* tgndi olhnia bona fub magnç foelicitatis nomine.Eruta funt an tiqua Galeni uolu-^*^^* mina,turn aliorum,Aldi Manutrj Romani uiri infignis induftria,graccefcripta : fta-tim affucre periti Laurentianus, Leonicenus Copus, alijep mediene artis profeflb-res,qui tam kiculenter ea latineuerteruntfut e latinis libru de fenedute) ut in Grae« cum fermonem uerfa potius exiftimes. Eloquentia, fenfus proprietates, lepos ita tranfierunt ad nos:cóm ftatim Grammatici irrepferunt fine ludicio,fine artis cogni tione, fine peritia qui reprehendant 'arlt;«'T#proTsrlt;iM'T«,Kf5/éF3(wlt;jppro«fj*eFÓM», SC multum referte, quód quis dicat huius notitie eftequandam artem, SC huius artis quandam notitiam. Extra aleam ambo funt medicinæ, nee quiequam ad argros confcrunt,imóimpediunt, ut Auenzoar dicit, imógrauitcr reprehendit. Qiian-tum ueró interfi t inter omnia, ÔC omnimode nihiknam fi ad Deum, utrumque uc-rüm,fi ad homincs,utrumlt;^ falfummullus enim omnes res nouit, neep unum tantum omnimode.Ergo primum in ledione conftituenda non Iitrcruhe mfpiciendae funt,fcd quis fenfus magis ad artem pertineat,quifcp uctior fit: fi fecus feceris,peri-culum eft ne fimul in rem pecces,ÓC in hominem. C^ialis etiam fit phrafis authoris familiarisrSC ut eolludationem Grammaticorum circa uerbula effugias hortor.Ex tam paruo commodo,quot, SC quanta euenerintdetrimenta,accipe.Primâm utiu-dices artis Iponte eligamus artis ignaros, cum lurrfconfwlt» litem de re ueftiaria ad ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueftiarios

L 1 B E R P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it

Ueflianosrelegent:fec^ndùmadolefcentesadpuerilia ftiidia reuocemus, corn ad Philofophiamamp;Mathematicamprouocaddeberent. Hicmosantiquorum,hæc præcepta Platonis, Ariftotclis,Galeni. Sic ueteres illi profecerunt. Non'ne dixit Hippocrates:£Vita brcuis,ars uerô longaCjlueritPiato in Âcgyptum,noux dodd næcomparandæcaufàtnonoftendesuerbum in toto Platane Aegypriaeû. Nece-tant libri Grgeis à barbara fapientiatat nunc, cum tranftulerint ctiain fabulas, nô e-rimus contentiduabuslinguis, cùm maioribus unica fatisfecedtÆfto contentus, uel libris,uel linguç peritia,uel do(5ldnç cognitionemon imitemur hydropicos,qui cùm uentrem habeant humore plénum,fitiunt tarnen indies magisdint Græcælit-terçemolumento Grammaticis,ilkiftdbusuirisornamento.lnPaulo tertio erudk tionem fu(piciebamus,in Leone décima muficæ peritiam admirabamur, in ruftico refiftemuSjinmedicisdefpicimus.ModustamenâLmodelhaunamquamque rem efficit decentem,honeftam,ôd laudabilcm. Horatius: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Gr^cK ingeniunijGriecis dédit ore rotundo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tf.u/a locjni,

Sed aliud longe eft pulchrc nugari,ô^ rede agereiquinimmo ambo præftare ne^ ma facile poteft.Propterca ne male quidem egeruntçiuesMediolanen(ès,quimu- nbsp;nbsp;nbsp;. ,

nus hoc in nobiles tantum tranftulérc.Qiiod,utinquit ArillotelesfNobilitas à rffa iorumuirtutecùmortumhabeaquerifimilecftdefcendêtes eisafsimilari.Hoca#- »»«o™»* ‘*‘*''’ tem duntaxat obferuandum in hisartibus,acnegoti3tionibus,quae détériorés fa- *^‘’d‘«»« ciunt homines,èquibus exconfeflbeftmedicina,ut Conciliatorait. Merito igitur ™‘’^*’ potentes pled:untur,qui ineruditis fauent.Id uerô accidit, quad quilibct maiora,6i citô,ô^ cum uoluptate quærit potiùs,quàm contraria qs. Nebulones autem hæc o-mnia pollicentur,2C ut ait Poeta:

Suftinct morituros in fpe, donec intercant, cùm hora adeft, aduocant colluG-rem,qui omnia laudet,imo extollat.ita demiror de Galeno, qui Theffalum acculer, quad fex menfibus polliceretur docere medicinam,cùm nouro tempore una linea tota fcribi pofsit.

Blanditrjs primo,turn póft fpe certa falutis,inde coîlulbre ftrcnuo.Hanc eledio- Nôflt;lt;. nern fouent ipft eruditi contumacia,iifdignatione,nimio amoreftudiprum, ncglc-du omnium,ut in refponfis imprudentes,in orna tu incompti, in adionibus inepti uideantur.Ergo mihi iam nunc accidit,quod Comenfi cuidam uenandi^ludqs ni/ mis auido,qui dum capream fedatur,inter montes ei uenit,ut nulla arte inde rctra- * hipolFet, frigore^ amp;fameintcrierit: fie mihi ut medicorum turbam irritauerim, confufionemcpnegotiointulerim, ex qua non facile poftum me feruato pudore explicate,præfertim quod de illis non conqueri, fed ornacus benefiens cos ISudare fenear.Atego folumid Centauro offeram, odiillos, qui cùm poftint communi commodo bene habere mahnt ob pertinaciamquâdam no minus übiiplis, quam alijs malêconfulere.Itaqueduo alias præfidia contra hanc labern docui,nequis ad-mittaturadhancartcm,nifi Mathematicarumfueritualdeperitus. Voco Mathe- ç^j^ ^dbM maticos,Gcometri3m,Arithmcticam,ôu notitiam curfus aftrorum,fnon genethlia- ^^f^,„ a^mn^ cos,cæterafep minus conftanres futuricognofeendiartes ) Ingencrant enimueri- n^gif^^t^ taris amorcm adeóRrmum,utquiprofitenturillas,mentin'nefciant.Alterum,utne ’ cuipræmi3numcrentur,nifiquiægri»mferuauerit. At dices,durum, iniuftuin, Si^ incommodum publier utilitati : fed ca optima eft, quæ piuribus longé urilior eft, quamdamnofa: itemquæexemploincitataliosad redè agendum, demumquæ proceftu temporum urilior ebadit,cuiufmodi hæc eft. At nunc tertium fubiun-,gam,fcilicetutnon uerbis impcrando,fed manibus tradando, Chirurgorum mo« re,ægros euren t,mcdicanienta fecum déférant. Primum quidem apudillos peritus ab ignauo experimento dignofceretur, non fallax pharmacopolaturbarct opus, nÓ uerbis locus efletrhæc tria auxilia a ueteri medicina deprompta funt, amp;nbsp;Hippo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

. cratis,acGalcnietiâteftimoniocÔRrm3ta.itaAeginetaamp;Oribafiuseamexercue-re,2^ apud z\rabcs Albucafis,SC Rafts eft Auczoardic difcipUna dignitatcm,artifi- vt 1« Pdtu»^ cesauthorilatê,praeftantes uirilocufuuretinuerunt. Pacifcebanturetiarn antiquo 8^^'/^‘

tempore cum ægris de prctio,ut dih'gentiam ipfijægri fpem de cfs augerent. GratiC crimen ob tam paucorum horninum fatflionem, tot innoxips amp;nbsp;bonos poenas est* tremas date,patres filrjs,hatres fratribuSjmaritos contugibuSjpupillos parentibus, refpublicas defenforibus fpolian, atep in fimul unumquemep ut magis ornametl-to eft atcp decori mortalium generi,per incuriam ^ improborum fcelus nobis cri-pi. Qiiin quód etiam Galenus dolet uicem ægrorum, oftentationem medicorum, infeheesprogreflos,modórogatDeiauxilium,modó defperatcontratantamne-bulonum copiam, déplorât fortem,narrat hillorias,fletum difcipulorum,poenitcn-tiam^ illorum. His rationibus difciplinam admirabilem in contemptum deduxe-re:ex utilifsima,damnofam,ex pia SC officiofifsima,bonis plena exemplis,honefta, decora,effec ere deteftabilem,malorum Só miferiarum fontem, falforum profefforn quifeilliustitulouendicarunt ingrelTu cum ornatudecoro, comitatu fplendido. tiilioriunno. Audi Hiftoriam breuem. Erat medicus Mediolani, qui ut imponeretciuibus me-^. dicis,implebatægrosufqucadguttur,utnemoeuadcret, curabat nobilem quert-dam,06admonitus farpeà quodam medico amico meo, ut modum aliquem tantae repletioni poneret, non paruit, fed irrifit.pauló póft cum uideretillum efflareani-mam,conuenitmedicüa quo monitus fuerapdicens : Ecce nunc eft occafio in qua t^pcrem te miét focium habere, amp;nbsp;ego libenter, imo libère ilium tibi cönceftutus ÄnTgt;,utpofsis ut uelis curare. Turn amicus meus inquif: Vt feil ice t quem tuperc-mifti,uideatur à me fepultus.Dicebat ergo fi reccpiflem,amp; nutriuiflem,focium uo-le'barhomicidqjft fubtr3xiftcm,necis mini caufàm imponcre.Ergo hçefuntmiran-da huius artis cxêpla,inclyti artifices,fucceffus pernieiofi, mirabilisftupor, fed tuide oriantur,pauci norunt. Quid ergo mirum ^ ó nimis ambitiofi,fruftrà obrjeiunf, quid proficiamç'eur ab initio nonpatiunturuocari,an timent quod ego LX XV. Curandiuu annoru p Vrbem curfitem ^ in curando tota uis eft in prima die, ut ferues in conti-ii*p«nj4 du. nua obferuatione,SC hæc gloria eft.dicetis quis tu,nunquam ne erras t forfàn non.

Herophilus cum nihil ft feireteftatus effet, multó melius (quanquam prior etiam tefte Vefalio Anatomiam tradidit) quameum tot feien tps Galenus. Surgimusin-flati,erramus infcr),profitemurquænondidicimus,dumcp de pluribus gloriamur, tantô in pluribus nos fallimus,alios euertinj^us noftris erronbus:hæceft mifera fci-KiftraMor^ entia mortalium,umbra uana. Quaeritis an cum ijsfciamus aliqua:an Mathemati-tdUumfeien^ C3 prorfus inanis fit, an fimus omninó Pyrrhonici ^ non, abfit : fed fab er ligna rius ^a. arcam maliùs corifitit,quia fcienti^ expers fenfibus utitur, óf ratione ac iudicio eo-• rumjdum mentem nondiuidit.

Dum non confidit in uanis difciplinis,neque tumultuatur in uerbis, neque arn-bitioilfc ftringitur,2lt; cogitur,ueritas illi brachium eft,óf meta fenfus, experiétia iu-Optimi medb dicium. Sic nos ftnfi bus óf rationi firme innitentes, artem fanitatis Deo dante non tieleHio. fa]ß fapientiæ profefsioneaggrediemur. Medicum autem eligemus miniftrum na turapóf moribus probum,quod exfamilijs à quibusortum ducif,atquemaiöribus coniedaberis, turn uitæiiliushiftoria,plane ueritatis amatorem, cofttemptorem quafi honoris óf diurni quæftus,paucorum uerborum ftudiofum,humanum, pru-dentem, uiteadmodumfrugalis, boniiudicrj, gratum, mifericordcm,ætatisultra quadragefimum annum, qui rem ut ft habet doeftrinarum fciat, in opere fortuna-tum,óf minime auarum,nec parata medicanIVnta in officinis tenentem, cum phar-macopolis participantem:at^e ab illis maxime caueas,qui ft nouara artem medi-cam fingunt,3tque adinuenifie profitentur,imo fpretis diuini Hippocratis, atcp a-liorum ueterum medicorum dogmatibus,fuo Marte medentur, óf quiequid eis in mentemuenit,abfquealiarationeacmethodoexequuntur in perniciem human! generis.neeparum damnandacftillorumarrogantia,quifalfa feientiæ profefsio-A quemedi. nefreti,contra Hippocratem omnium medicorum abfque controuerfia princi-«ocaumdum pem,fcribereaudent, eiuscp Aphorifmos,in quibus diuina illaoraculaSC aureadi-fit- da continentur,uerbiscorripereftudent,moregrammaticorum,necullametiam ' diætandirationemfeiU3nt,modóægrotantesnimiocibo iugulantes,modóoua, carnes

L I B Ê R «P R I M V s. H cames,Si^ uinum eriam l'n febribus acutis exhtbentcs,ut muherculis, altjscp afsifiê-tibus placeant,blandia®turüe,folum fibi prçoculis lucrum ponentes: modo nimia inedia interficientes: tanta eft ïftorum impenua. At dices, cur aliqui in horum ma-nibus ita male çurati euaduntC’illos me herde Dei beneficio, no n medici male me? dentis operajin priftinam fanitatem fuifîe refticutos^exiftimandum eft»

De^rMdio^amp; canj,0-de exempla diâorwm^amp;‘ quuntum faeût modut m uaaqmque re^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ctp. i i i.

a Am uero ne uidcamiir potiùs uelle côftruere dogma, Sc difputare, quant humanogenericonfulere,iam diufaditata efteontentio, acquæftio,Ôi ualdc Celebris ufe^ ad turgiaadeo acriter, an prandiu côueniat elfe maius cœnaç'Hoc primum exponetur tarn utile morfalibus,quam authorib. elfe uidetur,cùm tarnen non mulcum boni in fe contineat. nam primum quæriturâ • uobis clari uiri,an alterutrum fît uerum i Si unum uerum eft, alterum eft falfum,ôi qui falfum tuetur,fi ipfum iequantur pkires,magnum hominum generi damnGaamp; fert,fi etiam pauciores,fed huic ignofeamus, eft enim humanu errare, amp;nbsp;in multi^ amp;nbsp;in maximis:fcd hk præter id etiam in errore uelle gloriari, amicis^eUe noccrc,id etiam grauius eft:fedgrauifsimum,atq}intolerandum,ucllefincm aflequijquinuv lus eft.nam omnibus uelle conuenire prandium coena plenius,abftirdifsimum eft^ cùm aliqui amp;nbsp;mufti nullo modo pranderent, ut etiam tempore RomanorG : quod amp;Homerus,amp;Martialis longa teftaturferieuerborum in co epigrammate: frimafalutAntes atque altéra dei'met herauf

Antiquo tempore poftmodum quiluxuriofeuiuebat, cœnam Irahcbant fere ad medium nodemterant enim magni comedones,atcß bibones,qui modeftijdecima uacabant alqs negotrjstundefubijcit,#

HoralibeUoriemdeaiMaeßEUpbeinemeorum. Nccamplius ufe^ adeande dient fumc-bant cibum,utlurconeSjab odaua nodtis ientaculum fumebant,ut Satyricus, ^xulaboélauaMariuibibit. Fuitenim magnus comeftor,ÖCbibax,cumrufficuseflet, neequiequam boninilîfæuitia, ambitio^ immenfa in auaritiam ordinata , quæNoU» poftmodum in gulæ luxuriam. Ergo ad propofitum non omnibus prandcre ex-pedit,ÓChocclarèHippocratesinlibro deViduinacutisdocet. Sed reueuamur ad rem. Verum ó generofe putas ne ferió, expedite omnibus ceenam prandio co» piofioremfnam de prandio nimis fortes infuftus:fi non effet aliud,infantesuentrï-culo ualde lacfi,atcp imbecilles,quicp curfitare per totam Vrbem cogutur, te admo-nere poterüt)fi affirmas,iam oftendam non efte uerü,fi negas, quare nis tueri quod falfiimefle non ignoras inperniciem humani generis, in mortem amicorum,pro-dendo etiam illos,qui tibifidunt'I’ At cùm neutra pars pofsiteffe liera generaliter, cur generaliter quæftionem introducis amabo ob inanem gloriamç’Nequeuos later, primum quód habenda eft ratio cÿfuetHdinis,long!tudinis interualft, utroruep negotiorum agitandorum, êC aliorum quac uifa funt, animaduerfaqj ante ab anti-quis. Venioadea quæillinon attigerunt,dedifcriminefacuftatis uomendi prandium faciriùs,quàm cocnam,ôd illud prætereo,an dubitatis, fi quis rutam edere ue-lit deueneno folicitus,tutiùs 6C minore noxa non fadurus fit in prandio,nó in eoe-.na ^ Idem de cacpa,de uino poten ti ac mufto.nam cùm in die os pateat, calorcp diei auocet,óó homo fibi faueat,quin minus lædatur ex prandio, quam ex coena (omit-to modó nimis fæuam necefsitatem curfitandi per Vrbem)cùm in coena tetri ill« ua pores,acres,torridi,amari,fcmiputridi,aut etiam putridi,maîigni, fœcalcs, ueneno-lî,qualcs fungorum,atcp alliorum putrefcetium à uiru tradorum, attradi à iecore, caputpetentes remifsiper afperamarteriaminpulmones, noxam in his quatuor B j mem»

membns ( dico iterum iccur, cerebrum, pulmones ac uentrieuJum ) irreparabilctn non gignunt, laborabis ex eo tribus menfibus, primóm iffde oborta febricuia, ex eo tanquam ex porno quod fortuito ederis, mortis nomen, pomum, amp;nbsp;muka alia innoxia Ö^calumniam habebit, neepraeteream, fed fuo loco dicetur,quódin ciuf modi aceufatis Galcno teftecucumeres,5C pepones, 0^ budtus nonnuiii alq conti-nentur, fed hoc locum hîc non habet. Qtiis ergo tam impurus eft qui hæc non ui-deatjtamftolidusquicontemnetC Atcontra,ederepropofitum en ciuiliterptifa-nam,auiculas,ód acetarium ex radice bieractj, Sd borraginis ( quanquam hîc non b gnorem rurfus cum pædagogis excitandam pugnam,neque magis Galeni aut ucr ba intenigunt,quàm lyræ ionum afinus,etfi ad modos faltare uidetur,quemadinO' dumreferuntde Aegyptqs Cain) tumuino mediocridiluto,cumfemipyro afiato, Sc de omnibus copiofèmelius habituru, SC ad robur, SC ad bonum habitum, Só hi-laritatem,8Cfomnum,accibi prandij appetentiam,quameiufmodicibisucfceretur • in prandio,cœnam autem exilem faceret, aut non cœnaret,uel grauiorem faceret^ Non'ne ergo melius fuiflèt inftituere quaritionem, quæ cuiep magis expedirent in prartdio,SCquxin coenacSC quomodo,5Cdeordineciborurn,acpr^arationc, in-Nota, aecolledum oer exemplum dehngulorum uidu.limiiiterinconfeflo eflftyracem ^mnum prouocare,6Cficcam tarnen elle. Princeps enim quamuis tria ilia faciat ca 4J i. lt;00. pita,tameninfinguliscalidamSCficcamefleaffirmat,Graecicalidameflereferunt, er do 3.aionaudentficcam,an humidam appellate. Qiiomodofificca,fomnum SCpoten-ter prouocat; Qtiæ quæftio de innumcris quoo; a Ijs eft: ut lridc,aloc,amomo.Scd dices Graecos nonafnrmareï’ nunquid nilintereft, autucl parum,hocfcire^ Nun-quid idem eft fomnus qui à lîcco,ôC qui ab humido, SC ita de emollientibus. diipe-ream, fi non melius fit nefcire,quàm fciic. Ecce uidetisin minimis, ac quæ fenfui i-pfi funtmanifefta,qu3ntum interfitfeientia percaufas, 6Cdiligentia ac peritiain a-dione:effedus enim à natura femperijdem manent,ÔC caufæ duplfces lunt,SCam-bæmutantur in nobis, SC bas difponit medicus :aliæ in poteftatealiarum caufarû, SC deins medicus non poteft difponere,SC lunt ancipites, fauent quandot^, quan-doqueinipediunt, fed hæcinpotentibusfuntrariorcs, igitur caufarum fortuita-rum obiedum non officit huicdeoptimo «edico difquilitionüfolûm ergo medb Qvitwr pr£ tetur hæc quatuor præcepta. Sed primum eft commune omnibus humanisadio-cepti mdéUo nibus,cum duobusfèquentibus,fcihcetquôdomniahæcmortalia funtuana,idep vbut meditin *100 debStpropalaii : eftetenim præter propofitum , SCmalam opinionem de (e d^, pofietinhominum mentibusingenerare. Secundum,quóduita humana eftfimi* lis teti,compofita fcilicet ex uaculis firpius iteratis, SC penefinulibus, nifi quódplix funtijategræ,aliæfradæ.Tcrtium,quôd omnium quæeueniunthominibusabinf-tio,funt uclut orcus plantarum, exiguus SC imbeci!lis,5C ideo femper, fed maxime tamen,id eft,à principio debere hominem omni ihidio,diligentia,icduliratc, indu-ftria,non folum animo,fed opere,SCcorporca etiamadioneilhincumbere. Quar-tumeftpropriummedico,ideomaximèadillumpertinet,SCureioperamder,quo-niam ca quæ funt circa ægrum,in tria genera diuidunrur,in illa quæ ad artem perti» me icamjpe- jj^j^j. g^}.,æ^p^^f dupïicia,alia quæ funtin naturæpoteftate,SC dia fufficitfcire,alia ß«»tw. j^ ^^jj^^ j.j^ noftra po teftate,SC ifta debet non folûm fcire, fed præftare, alia in acd-oentium eucntu,necifta conuenitnegliger^fed fufficit ut rede coniedemur. Mul turn autcm neceftaiia diligentia etiam in minimis, cum haud obfcurum fit ex illis I^iiigentidin tnaxima deriuari,SCinduftria hominisfupplct nonfolûm inftrumentis quæparan-iHmimuetid jQr,uerùm oftenditcuram fuperfluam illorum parandorum, cüm ah fep eis adio e-»ecej/nrii. |.,gj^ meliüs perficiatur.Miraris,8C dices, quomodo quód tam diligensSCexpertus fitartifex,ut femperoptime operetur,quodcum totillis inftrumentis,alterefficere nonpoteft, utinferibendo multisexpartibusapparet, primüminnotis,penna* rum diuifionc,8C moderatione,in tradendo pumice lcui,èc candido minuto, SC ce/ leritatemanus, SC leuitate in reponendo ne difpergatur, affricatione ad partem . eandem cum charta Candida, SCmolli, inreftituendo litteras modico atramento, Sefenfim, SC conftanter, fed SCm hoc plus uirium eftin opere, ficut 5C in mulns alijs

L I ß E R •? R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iç

sltjs huiufmodi'adionibus apparet. Vtuerô »am incœptum fermonem tâdcm ab-fol«amus,ncànobispt^pofitain,amp;àmultisfutdiximus)agitatam qupftionem,ita 1^014; (mperfedam derelinquamus:quamuis enirn eins iinis nullus Gtjperfeacfimplici-tcr confideratus,coraparatè tarnen confiât aflequi pofie, ôé ad modum necefianus ent,ut nos probate mtcndiinus.Cùm nanque natura hune fibi feopum conftituifi ^^t^lurf feo-fe uideatur, ut quifque per totum eins uitæ decurfum, nutnmento mdigear, ut ex- p^ ^^ ^^^ƒ halatam afsiduis fluoribus fubftantiam reficiat,arque corpus continuo alat, foue- L^^j confers àti^feuaporato enirn afsiduè corporum nutrimento pet infenfibilem tranfpira- Î,^„0„p * lionetn ex fententia Galcni, nifi continuo, loco difflari, aliud fuggeratur,quo corporis fedes repleâtur, brcui corpora uiribus proprrjs amp;nbsp;facuitatibus defiituta, cùm ampliùsfilfientarinequcantjconcidunt,arqueçollapfapercunt) iccirco fagax natura facultatem conferuandi ei præbuit, uentriculi«^ os sonfiituit, ut fada ab exti-mo corporis habitu fudione quadam uellicetur,ac ad fe alimentum rapiat:cùm er-cnim ira uellicari,fugicn fentiat eius animalis facultatis potentia, netuofis illis par- • tibus innata, nccmolelham earn ferens, fubfidium fibi ab alimenti ingefiione pe-titjquod confedum pofiea in reliquas corporis partes d Jb ibuatur. Vetùm fi in ci-bi,potus^ afîùmptione nullus fctueturordo,nullacpeorundem qualitatis, Jiuai^ tiratis'ue,arque temporis, dilig2tiaadhibeatur,nemini dubium efleil^or, quod qui in lus aberrabit,manifefium indereportabit detrimentum, ficuti optime docet Ga*^^^ ^^ lenus in libro de natura Humana,nec non SC quinto, amp;nbsp;fexto de tuenda fanitate, SC multisalqsinlocis,necineo difputandum arbitror,imo potius ratio inquirenda, ac modus indagandus,quo quife^ ab huiufmodi erroribus fe uendicare pofsit, habita confidcrationeætatis,temperamenti,confuetudinis,ôôhuiufmodi, utinfràpa tebif. Cùm itaque eadem diebiscapiendicibum^ab omnibus ferè gentibustede confiitutus fit ufus, arque à celeberrimis tam Græcorum,quàm Latinorum medi-cis approbatus,quos confiât de prandio amp;nbsp;cœna fæpè in fuis feriptis fetmonem ha buiflc,imo dixit Hippocrates: [Semel tantum in die cibumaflumere,cotpuscma- i.^ruterd»-ciat,ficcat,SCaluumfifiit.jIdeomeritoquæriuidetur,nunquidfaniscœnaprandioxt-tßntm* ” «betiorefiè côueniatî’SC quamuis circa hoc complures inter fe contendant,nos ta- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ ^^^

men,nc in re tam clara tempus conterawius,eam breuiter abfoluemus,amp; prpfertim ^^^ ^ij^^^i ^ cùm conftet,communcm tam Hippocratis ac Galeni, quam aliotum illufinum do gin ggJ„^^g^ dorum fententiam efie, quód prandio cœna uberior efie debeat, licet non dehnt ^^^^ qui potius Hippocrati amp;nbsp;Galeno contradicendi caufa,quam humano gefteri con-fülendi,oppofitum probate nicuntur : dicentes, prandium cœna copiolius efie de-bere,eó,quia in node SCfomno calorinnatus inconcoquendis humoribus crudis totus intentus efi,quare fi plus cibi in cœna alTumatur, retrahitur calot ab eius ope rationedhumorum crudorum concodione, cùm non pofsit duo imafacere,ci-bum uidelicet,SC humores crudos concoquere. Quæ ratio quam abfurda,^ à ucri täte aliena,unufquifque,amp;fimediocriterin Hippocratis amp;Galenidodrina uerfa-tus,cognofcere poterit:quiuolunt Prima Aphorifmorum,quod hyeme,acinfom- 1 ^, nislongifsimis,tanta fiat ad intra caloris innati copia, ut per earn nedum uentricu-li,fediecoris quoeg acuenarum concodio, amp;^ totius corporis nutricatio, amp;nbsp;omniu excrementorum uacuatio, longè mehus adminifirentur. Inquitenim Gaknus: fQiiód autem omnia bene hyberno teyrpore in corpore animalis adminifirentur, Hyperno ff» «ndicio funt naturae opera fortiora : nam cibi in uentriculo concoquuntur, quonia P®quot; caiorinnatuspIurimuseft,SCinfomnislongioribusfuperfluitates expurgantur.] Subiungit quoque, [quód fomni longilsimi fiunt ob nodium longitudiné, quod ^“”'** ^ non parum confert ad naturales operationes, ob hoc igitur,óó concodiones,8C fanguificationes,amp;nutritioneshis temporibusfuntpleniores.j Merumigiturfuit horum (bmnium,quod Slt; danus ofiendit Hippocrates in fextum de MorbisVul-gatibus, qui habet: [Euidenter uigilans calidiorexterius,interius autem frigidior Cow,4? dormiens è contrario, ] fupra quam particulam Galenus inquit : [ ld nempe ex eo ScÆ, 14. apparet,quód dormientes compluribus ftragulis, ac ueftibus, turn etiam capitis e-gent regumentOjfi frigiduSjUt hyberno tempore quo circumfunditutjit aër,ut qui mteidiu

itf DE SANITATE TVENDA interdill iiigilantes hæc non requirunt. Qinn etiam maior refpiratio plus calons irt penecraiibus corporis colledum effe teftatunperinde SC oncodiones irt dormien tibus efficacies,quam in uigilantibus fieri, non Colum in uentriculo comefiorSci-boriim,uerùnietiamhiimoruminiecore,SCueniscorporis. Etficabditas Cedesirt dormientibus calidiores effici fignu eft,cum à nobis concefium SC fupra oftenfum fit ingenitum calorem omnium in corpore concodionum præcipuum effe opifiz cem-jlfii ergo nonleuitermea quidem fententia aberrant, quod SC Hippocratis omnium medicorum confenfu facile principis fententia patet, quarto Acutorum, qui coenam prandio prçfert,nec non ÔC Galenus tot in locis allegatis,0C etiam inli-bro de Didplutionecontinui: ubi reddens rationem, cur antiqui ccenam prandio Horlt; dccipiê, præfcrebant,inquit: [Melior horaru in accipiendo cibum eft bora frigiditatis, pro-dicibH^Hf'na peer a^gregatione ealoris innati in intcrioribus corporis,fed hora ealiditatis opor-wdior. tetquoddimittaturacccptiocibi,quiacaliditasaerisattrahit calorem naturalêad

• exteriora corporis, SC cuacuaturab intcrioribus,SC debilitaturCalorin intcrioribus corporis ob indigeftionem, SC propter hoc eft, quod antiqui præfcrebant cœnam Olorin fl P*'andio,præcipictesquôdfumereturplusincoena,propter aggregationcm ealo-4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ns in intcriora corporis frigiditatenodis, ÔCibmnOjquiacalorinnatusinlômno

c' quot;“‘’‘^quot;“'■•^f.^ocatur J Htetetigitur, quod tempus quo in primis concodioper cundasuni-0(71»« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corporisparticulasadiuuatureftnodurnum, propterca quod fomnus con-

*** ciliatur,qui SC potifsimum à natura inftitutus eft pro rcficiendis,refocillartdis^ di-Iapfis,ac diurno labore difsipatis fpiritibus, SCeo magis, quia dum ociofs quiefcit animalis facultas,maxime fuum exercent opus uitalis SCnaturalis, SC præfcium na turalis hæc. Addas etiam quód inter prandium SCccenam interuenire folent odo duntaxathoræ,fcxdecim uei6 interccenam SC prandium fuccedens, 5Ccum natura plus otq habuerit,rationi confentaneum eft, ut no folùm cibum perfediùs con-ficiat,uerùm etiam uentriculum purioremSCà cruditatibusliberum reddat. Sedlî nimium,p!ufquam excoquerein ccenæufque tempus ualeat, uentriculus exonc-rctur,ac nouus ingeratur cibus,cruditatibus ipfum repleri nulli dubium eft,ex qui-ventricuU bus obftrudiones,febrcs,inflammationes,abfceftlis, SCmulta aliahuiufmodiortS obilruihcnes haberefolent. Et ideo dicebat Galenus: [ Crudo crudum adderc quid detcriusC’] 5«lt;em4U pi Excipiuntur tarnen pueri qui crcfcurtt,SC plurimum caloris habent, qui calorcum runt, fundatus fitinfubftantiaaëreaSCaquea,humidanempeÔCcalida,facillimedcfluit: iccirco ixrccflarium eft,utfçpècomedant,quoniam oportet defluxumfimilem efie • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubiedæ iubftantiæ. Vbi enim id quod denuit,plurimû eft,quod uero influit,pau-

cum,necefiecftfubiedam corrumpifubftantiamfinquit enim Hippocrates Prima Aphorifmorum, [Qiii crefcunt,quia ealidam SChumidam habent Iubftantiam,ic-circlt;fplurimum ab ipfis defluereneceffarium effSCob id plurimo egentalimcnto, alioquin corpus abiumitur.] Oportet namqjalimcntum, quodeffluxitecorpore, C«r biUofi w- fupplcatur. De his ergo non loquimur, nee etiâ de quibufdam alijs, qui natura ad-edumnonfr- modum biliofi funt,qui cùm plurima abundent bile, multa in eis fit refo 1 utio, ateg runt, cum ca in uentriculo cógrcgetur,cogit pluries in die cibum aflumcre, alioquin iac-uifsimaincurrütfymptomata,quia bilis accendi£ur,6Cdum efFcruefcif,petitosuen triculi, SCdolores uchementesfacit, quia pars admodum fenfibilis eft,SC fyncope inducitur,fi bilis multiplicetur,SC famis toleretur, 8Cfçpè etiam deijciturappetitus, Sc cibus poftea cum auumitur^in uentriculS corrunmitur ob bilis admiftionem,SC Ster.z9. multaalia incurrunt accidentia,quæ connumerat Galenus fecundo Acutorum, nee non SC Princcps.Idco tales pluries in die cibum airumere,8C ante balneS,SC fri-j .Pri.Doc. (^lioncs,SCcxercitium coadi funt,nccregulam feruarepoflimt. Sed ad propofitS z.cdp.y. iedeamus,SCquoniamprobauimus ceenaprandiocopiofioremeflè debere,ideo uideamus nunquid omnib. cortducat,SC plus cibi in coena aflîimere,quàm in pran dio'.SCquamuis uerba Galeni hoc teftariuidcantur,fecundo Metho. dum inquit, «f‘J ♦ [Somnus concoquit,uigiliæ digerunt,] ut per fomnum nodis, alimentum in coena aflumptum concoquatur,quod concodum poftea in die pofsit diftribui per u-aiuerfum corpus,SC à qualibet p articula fibi propriu attrahi,atlt;p afsimilari, nihilo-minus

L I B E R* P R I M V §gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ty

minus habenda eft ratio eorum,quiper lôngum tempus aliqua in confuetudine funtconftituti. Cùmeftnimconfuetudofitalteraafcititiànatura, exconfenfuorn* confuetudd nium antiquorum,ideo non fine maximo corporis detrimento ea permutari pote- 4Ucr4 nntw4gt;^ rit,amp; præfertimrepentejuelutdare defcripfit Hippocrates fecundo AcUtorum: [Nempe turn ijs qui bis die comedunt,turn ijs qui femel, noxasd^inftrmitatem pa tiuntrepentinaemutationes:qui cnimpranderenôconfueuerunt,ôifprandent,fta-tirn infirmi fiunt,amp; eorum corpora grauia,imbécillia,06c. Et fi fuper ccen3Uerint,à-cidum rudant,alui Ixuitas cos exercet, uentriculus nem pe præter confuCtudinem grauatur folitus reficcari,^ non bis tumefccre,nccbis cadem die cibos concoque-re.] Et pauló infra fubiungit: [Qui bis in diecibum capere foliti fünf, fi pranfi non fucrinl,debiles Só infirmi mint, Ô^ ad omne opus timidi: uifcera enim ipfis pendere indcntur,5lt; alui egeftio cOmburitur.] Etmulta aha enumeratincommoda,quæ ex repentina mutatione confuetudinis oriri póftunt. Qiiod idem Galenüs in libro de Diftblutionecontinui affirmat,duminqüit, [Etiamconfuetudo in eis additma* |^(jj„jjj^ gnam partcm,quoniam qui confüeuit prandere,amp; remouetur, 00 eft cotentus cœ- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

najmagnificat nOcumentum fibi, amp;nbsp;qui confueti funt cibum in aliqua hora deter-minata aflumcre,^ mutatur ad aliam prêter iftam horam, dcclarabfiur fibi hge pqjp mutatio nocua, licet mutaucrit cibum ab horis malis ad boras bonas. Mutation^ ergo eorum quæ circa naturas noftras QC habitus contingunt, maxime morbos fa-ciunt. Et propterea nemo debet immutare confuetudinem, quando eft antiquara, §Clonga,etfibona nonfif,dummodo non adducatur ah'quid necefsitatis ad muta-cionem fuammam confuetudo eft natura fecUnda, ficuti memorat fapiens Hippocrates.] Hæc Galenus. Ex quibus manifeftè apparet, omnes repentinas ad incon-fueta pérmutatiónes maximam fanis læfionem afferre: de ægris enim aha eft ratio* Ïn rebus ergo naturalibus fuam quifque feruare débet confuetudinem,fi longa fue rit. Dicebatnanep Hippocrates fecunda Aphorifmorum : r Quæ longo tempore 50* confueta funt,etfi détériora fint,infue£is tarnen minus môleftare folent?]Pölcherri-mamep fuper his Galenus adducit ratiônê tam in cibis amp;nbsp;potibus, quam aëre.nam de cibis inquit: [Cùm ex his fiat habitus,acquiratUr^ fimilis illis natura, cum longo temporeperfeuerauerint,fictetianfliabitusiilefimiÜsnutrimentofucuro,qua-, a- ft refaciliter concoquetur,nil aliud enim eft cóco(ftiö,nifi afsimilatio : dó quæ afsimi- ^°”^”'^ la ta funt,iam magna ex parte facillimè tränfmutantur, ideO familiaria melius con-cOquuntur, ea^ caufa panis optimum præbet alimentinn. In acre etiam frigidus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

defat cutim,amp; ita à frigore minus offenditur : calidus üeró aperit poros amp;nbsp;meatus, undemeliùsdifflaturcalor,minusi^æftuâthomo.] Vnum tamSanimaduertendS eft,quod Hippocrates loco praïallegatouidcturuelle,quód quandoque lic^’atad infueta permutari:quödnonnulli perperam hünclocum interprétantes,dicunt,du plicémefieconfuetudinem,alteram diuturrtamSólongo ufu acquifiram, alteram recentem,SC nondum in corpore conceptam, SC hanc efle,de qua hic Hippocrates Ioquitur:quod tarnen hallucinantur,nec Aphorifinum intelligut: quisenim ignorât huiufmodi c6fuetudinem,fi praua fucriqftatim permutändamefle,meliorem^ eligendam uoluit enim Hippocrates per éa uerbâ nobis fignificâre, quod quan-doquêlicétadinfuetapermütari,necqUifqüamitafeinuidusregiminé reftringe- iiià'infHéiiîti redebet. Ut tan tummo do cibis, amp;nbsp;potibus, atqUealtjs rebus non naturalibus bo- h^uMdotrii nis,8lt; elecT:is,fub æquilibrio utatur,fed aliquâdo debet ad infuéta tranfiré, ne adeó ßfe oportet alTueta ei inhæreanqut cum opus fuerit,ad aliorUm ufum (nifi maximo cum difcri-mine)haudtrafcértderepofsit. Sienimaliquis itafereftrinxerit,u£inquitPrinceps tertia primi,dóc. quinta, amp;nbsp;per üiam tranfiens confuela non inuenerit, coadus in- ^^t* * * fuetis uti,malèdifponeturab eis:quodó£ maxime manifeftum fitinhis, qut non 0-uis aut ferculis utuntur, quia dum aegrotanc, multüm impédiuntur. Infuctis ergo bonum eft etiam a{ïuefcere,non tarnen in eis pcrfeuérare,fed ut cum opUs fuerit,il-1aferrepofsit.Vérùm cum longamacfibiiam familiärem cÔfuetudirtem qUisper« Qgi6i« eSfut mutare coadlus fitfut plerunque contingit,amp; præfertim fenibus femel in die corné- tudo mutandi dereaffuctis, qui cum una uice tantam cibicopiam, qua corpus fe reficerequcat, ßu

iS L DE SANiTAfE TVENDÄ concoquere non pofsinr,ncccire eft,ut ad nouum uiuendi genus fe tranftetânt,nct folum bis,iino SC ter etiam cibum in die capere cogantur)fenfim,atque pedetentim ab ea permutan debet. In permutationibus cnim quod plurimum exiftit, atque re-nfbentinlt;eP®”^^» pcriculofumeftfatis:quodiierópaulatimfit, tutum,amp;ideodicebatPrin-tti'itauones ^^P® ^'^‘^^ præallegato:[Confuetudo tam in rebus naturalibus, quam non natura-tii:ar£iunt fi’bus,eft Lieluti natura,quæ mutationes repentinas non fuftinetabfquemagno gra ubnoxi^ ’Janiine.J Concludcndum eft ergo pro conferuanda ualetudine, maximam ino-I i . ómibusfibiiiendicarepartem conluetudinemipfam, SCideo Galenus quinto de ' tuendafanitatc,laudatmedicos, qui longam confuctudinem fcruare confulunt, imo uult etiam qiiódfenes confuetis exerceantur laboribus, remiffa tarnen eorum uvhenientia,^ fi aliquo cafu uenerif permutanda,ut gratia exempli: fi aliqua difpo (irionum corporis fani præterfoliturn permutatafueritutappetitiua uirtusfortior, aur Jebilior exiftat,uelcxeuntia è corpore plura,ucl pauciora fint, uel fomnus Ion-gior,uel breuior,ucl etiam infomnis quisfucrit,uelfudor præter folitum ècorpore decurrat,uel eaquacecorperemanarefo!ent,retineantur,ut hæmorrohidarum,uel menfium fanguis,quiftatutisdiebusflucrefolituserat,uelfanguisènaribus, uel ft «tins corpori^dilTolutio fiar,3Ut in ore extraneus feiuiaturfapor,ó(S tandem ubi a-Uqiiid non confuctum accidcrir,5C permanferit,atque augeri inceperit, quod amp;nbsp;fu-turam foletdcnunciarc ægritudinem j tune earn fenfim permutandam eflecenfe-Cifp. 4. mus,quod et eolligitur à Galeno quinto de tuenda fa«icate,dum de Antiocho medico loquitur,qui iHæfis fenfibus, membriiep omnibus integris ad extremum per-diirauir,0(r plu(quam oduaginta annos natus erat,^ ter in diecomedebat, licet co-piofiùs in cœna:fic ÔCTclephus Grâmaticus prouedjorefuit quàm Antiochus æ-tate,ut qui centum fcrcannos uixerit. Optimam ergo rarionem unnfquifquefibi eligcredeber,3rque in eadiutiùsquam poteftinfiftere,amp;quamuisquotidieuidea-mus complûtes adeo optima temperie prarditos,quôd etfi nulla retfia uidus ratio-neferuata, longilsimam tarnen uitam, eamcpincolumcn ducant,dequibuslocu-’^‘'P- ’ ' • tus eft Galenus tertio artis curandi,cùm dixit,[Et proinde uidemus complûtes hommes robuftos proba uieftus rationc nonutentes diutifsimeuiucre, id quod non ad cxquificam.rcctamqj uiuendiregulam ,%erùm ad optimam ipforum fanitatem referendum efte, necpræceptoreindigent uieftus rationemordinante:]abhuiufi’ modi ranjen exemplum defumi non débet, quiaÔ6deipfisquàmplurimos etiam, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit luucnesèutta migrafle uidimus, ôôqui fuperftites funt à principio gcneratio-

nis profpera funt ualetudine præditi, ÔC in optima temperie ac membrorumo-mmum ftrudura conftituti: quod non omnibus natura concefium eft,imó amp;^ cum ttAp^ör.j. hoc iBulto utunturexercitio, ficuti datexemplum Galenus debono habituexer-citatorum illorum,qutbus hoceft tonus uitæ inftitutum : excrcitationibus afsidue operam date,ut altos detjeiant, qui mos cftathletarum. Deægrotantibus,autem ci'i n alia fit ratio,de his agere non intendimus, cùm conftet apud omnes medicos, fubitam incisât ab initio fieri mutationem, deuino nempe ad aquam, decarni-busadntißnam, de prandio etiam ob initia accefsionumadcŒnam,dc quibus abundè pertradabimus in Commcntarijsnoftrisfuper Hippocratem de ratione indus in morbis acutis, opus quidem non minus utile, quaiti neceffarium omnibus artem mcdicamcxercentibus.Vtergo»mniabreuiter colhgamus,dicimusu-beriorê cce nam prandio praeferendam elle, in omnibus tarnen habita ratione acta-con^uetutio tis,tcmpcramenti, amp;confuetudinis introdudæ, receptiep iam fortealicuiusufusî lermniia. ^'•”fioaturæ,temperamcnto®,acconftitutioni,conuenicntcrfueritfufceptus,in ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eo cOnfiftendum eft, fin alite*uifum fuerit, cœnæ aftuetis, prandium redius com-

perere pofte, confuctudo deterior in temporefenfim aepedetentim demenda, Ô^ loco illius longemelior,3claudabilior,omniftudio acdiligentia introducendaeft. eJiconwn ^' quot;”^^’’’3’'filt;^’^f eorum opinto,quicùm aliquem deftillationc,uelquouisalioca-* pinsaftedulaboranteminucniant, nulla habitalongæuæconfuetudinis ratione, ^”^'' ex iniperato confulunt,ut prandium uberius accipiant, cœnamucrôleuiorem,di-centes, quodexcibouefperi aftumpto multi ex iomno gignuntur uapores, qui cùm ob

cum ob cutis meatus obdrudos,extra fern’ non pofsint,furfum elcuari,ac caput re-pieri necefle eft. Inm»neautcmfi cibus aflumatur, quia cutis meatus aperiuntur *® “‘giba, per quos fumi ex-eunt, amp;nbsp;refoluuntur, ideo caput non tentant. Contra quam opinionem amp;nbsp;ft muftis medrjs relponderi poftet, cum tarnen hîc non fit locus difputationis, hoc uno folo atq; efficaci medio, earn refdlere contenu erimus: diffufe enim illam difcufsimus in quarto Contradicentium.ldeo breuiter dicimus, quod uapores qui in nobis gignuntur,uel funt fuaues, 06 calori noftro naturali af- ‘A nnes,uel flatuoli,turbidi,ac(ut ita dicam)nebulofi:tantùm abeft, fi primo modo, ut ^‘’^‘** caputrepleant,aclardant, quodomnesoperationcs naturales adiuuant, fomnum namque conciliant,iuxta Galeni fententiam, tertio de locis. [Vftilis namquemate-ria,quarexftomacho in cerebrum eolligitur, qu^cp magis humidior, ac mediocri-ter calidior eft,ibmnum conciliât, ex quo fit attractio fpiritus uitalis,ac naturaiis, à uirtuteregitiua pro reftaurationeeiiis, quod reibiuturn eft in uigilijs de fpiritibus, SCutcibus optimeconcoquipoftÏt:fiueróftatuofi,acnubiIofigignantur,dubium * nö cft,quin eo téporeaftumendus fit cibus,quo mehus cófici, ac elaborari pofsit.] Cum em alimcntö perfedius fuerit cöcodö,uapores ex co deuati tanto fuauiores, acnatiuo calori proximiores erunt, nö autem turbidi,acnebulofi, auales ex pit^-tofis,06crafsis, atque ex humoribus femiconcodis, in uentiiculoTxiftentibus ÿ-gnuntur.uerumcum infomno(utdemonftratum eft? meliorfiatconcodio, ideo ö6per confequens pauciores fient flatuofi uapores, dum tarnen cibus fuapte natura non fit flatuofus,ô6minûs replcbitur caput,quod 06 experimento comprobatur in febricntibus,quibusfi cibus exhibcaturfebreinuigorc cxiftente, acres,moi daces ,fumei,Ô6fuliginofiuapores gignuntur, ob malam, quam facitigneus calor, concodionem,06proindedatur cibus hora remifsionis febris, quo tempore calor minusigneus,06magisnaturaiiseft. Vtigiturexcibofumei ac fuliginofi uapores , pauciores fiant ( ex quibus deftillationes, atque uariæ capitis indifpofitiones oriri folent) tempus cibandi erit in uefperi,id eft,in fccna,ni(i ( ut diximus^confue/ tudoprohibeat, circa quod tarnen unumpraecipueanimaduertendum eft, nefta« timàcœnafomnoindulgeamus, quoniam tunc temporis caput uaporibusmalis curjljtimi repleri neceftceftjdum etenim cibus i# fuperiori uentriculi orificio exiftit ac uelu- exm fomno tiinnatansfecommouet, Ô6calor innatus fefe per fomnum ad intima contrahit,/nd«fgcrc maximam in eoiam innatante excitât fluduationem, atque uniuerfi corporis ar/ nodebamui, ftuationem , plui^exhalatarmaterixin fuperiores partes femper refih'refacit,Ô6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

fie caput mirum in modum repletur, quod muftorum,m3gnorum^ fæpè malo-rumefteaufa. ergo expedandum eft, quoad cibus à fuperiori ucntriculipartead ipfius fundum defcendent,priufquam aliquis cœnatus fomno fe committat, quod erit duarum ad minimum horarum fpatio, quo tempore elaufum erit uentriculi o-rificium,nec tanta ciborum euaporatio ad cerebrum ftet,iucundis ergo eo tempo-porcuacandum eft confabulationibus,06 paulifper,molliter*^ deambulandum, ut euitatisomnibusincommodis,exfomnointegerabfolutæconcodionis fequatur ufus.f^iamobremmosilleconferuandus erit,in quo ratio, 06celeberrimorum ui« ^^ ' rorum authoritates nobis praceunt,quibus fi fubferibat ufus, 86 conftietudo hone-ftiftimorum,laudatamcp inprimife^ polite ac ciuiliter uitam perfequentium, ncque fenimis longo iciuniomacerantium,^neque repentis eade’m die crebrioribus co-meftionibus, potiopibuiep exaturantium : nil aliud ufterius pro tuenda ualetudi-ne,eacp diu incolumi conferuanda,defiderari excogitamus.

Orro ut inftituamus aliquam uidus generalem rationem, in nullo ( ut ita ^^nerdUi 11 dicam)fed ponus optimam omnibus,ea tab's erit. Neceffe cft,ut ahqUöd uidusratio^^ 1 fitfolidum,admodumtemperatum 06familiare: idcrgööptimö,06pro- ^^quot;^ debits ® euldubio parus filigincus,feu ex triciti flore faring bene cribratus, fermen ^^optimicon^ WtUS,pinfitus,codu5,recens,mollis,fpongiofusjlenis, Ô6aequaliter habitus,prö ra- fUtiona, C * tione

none partium, in quo crufta,fubcrufta,crifp3tus cortex, medulla, iucundus odorc; fapdrecp: Hicetiamcalidiamp;humidi temperamenti eft, cte«imex tritico optimo confedum uolo,recenti,ponderofo,albo farina,flauo cortice, non exefo, non max defado prius:nato pingui folo,aprico.Soli ardenti expofito, fed auralibcriore fx-plus perflato,maturo. Quantum uero déclinât ex temperamento, per calidum SC Ugj^, humidum,tantûab hominis naturâ,perfrigidum3 ficcumqg,tn cuius oppofito, ca-’ fo,amp; non omnis, fed porei campeftris, mafculi, unius anui, atcp etiam caftrati an-nui,turn pullorum,amp; auium grana comedcntium,amp; ex his alæ,atcp iecora,tum cc-rebra collocentur.Optima omnium columbi paruifylueftris,turturæ pauló maiox ns,fed eifimilis,póft galli paui:pulliobcommodum,indephafiani,demum pcrdigt; cis, póft auicularum ex co genere candidas carnes habentium, inde hoedina, quæ nodum furgere,delqt,uitulini lumbi,ÓC latftes, póft pedes nó pro carne, fedcarneis habentur,parum nutriuntalîàtamulto,etmolliadipeuituli,fîCgallinç,inpatinauel pi feet So(g 0II3 fufFocatæ,ucrùm pauci norunt. Póftpifces pdagi^ói molles utfoleæ,paftères, amp;quifn, gobrj,aut fquamofi,uelut auratæ, ex fluminibus lucq tantum: oportet autem in pp ^itndi, uibus, minores befterelinquere, amp;omniaquaftagnante,turbulenta,fordida,0(S ob id prope urbes,a befte autem, ad fexquilibram,ita tantum, ut in fuo genere fint juniores,recentgt;s,pingues,leues carne candida,fupra eliguntur: pro uftteribus ,iex clt;Jre,ladibus,ouis,partibus circa os, SC oculos : at mediorum,fi pauló maiores fint conftituto,uifcera,uenter, SCoculi:amp;dida minorum, aut nimis mollium,dorfum, SCcauda falitorum magnorum,ut etiam non falitorum mediocrium, éVparuorum nullus eft ufus,ut nee diu mortuorum iam, uel etiam qui uiui contabuerint, feu exx O«ilt;qut bo. tra aquam,fcu in ea.Frixi,aut in patina,cruftata:item elixi ex iure albo. Poft funt Ox «4. üorum recentium uitelli,ex gallinis grants depaftis,filt; loco liberiore, cum gallo,iUx nioribufep admittuntund^ quafi extra ordincm etiam anferum iecora:ob ea,quç in Pbyficis retulimus,funt omninó mollia, funt dura, amp;nbsp;coagulata generaliter præfex renda in ufu,fi Hippocrati aufcultcmus, exulabunt tum maxime, (quod ille etiam prætcrmifit)quoniam nulli alq cibo tutó permifcentur,aut iunguntur. Cafeus, bu-, tyrus recens non falitus,candidus,mollis,quibus in ufu eft maxime exercentibus fe nulli alq cibo permiftus,quinto loco admifcg;ipoteft. Vinum autem pro aqua ob »1«« wf nu fu ufiimjfed aqua muica recipit auxilia ex ferri coëtione, amp;nbsp;his quar illi permifeentur, ‘*Ï“‘‘* uinum nihil perfe melius habet aqua, nifiquódeiborum appetentiam excitât max gis,a tque id generali rationc,confirmat enim os uentriculi. lllud ergo habentibus imbecillc, acconfuetis, melius cft, diftribuitenim cibum celenus, licet Hippocrates aquam edacem appellet. Inuniuerfum nifi eftet diffïcultas parandi aqUam, in longe pluribus preferremus,ut in pueris,mulieribus,adolefcentibus,malè morigc-VMbitfrii, ris«nxaquisqu3epluuiaeft,amp;quaeprobaturut omnis uitq expers. Septimo loco ’ eftuuapaffa, fed tenui admodum cortice, Seinhacquæ maioreft,utPrania,pin-guis,dulcis,recens,fcdficraftb fit cortice, nil peius, maxime penfilis, SCin hyeme tantodeterior,quanto priormelior,ideo inter ancipitia numerari debet. Quoc-nim confilio hoftem pefsimumin faufto tempore in domum excipiemus, quem nulla arte expellere polTefperamUsC'cortices enim illi hærebunt perpetuo, inter c#-fulas coli inteftini atque etiam orbi:Vt etiam piforum quamuiselixatorum. Oda-Pwlegiamfi- wolocopulegium,ut medicamentum cibale^confirmat enim. omnia membra, 5C idltmedicn- ^pft^^s præcipué,diftbluitflatus,expcllitat’am bilem,ideocp SComniailli fimilia, titcntuiti. autaffiniató^iucundumguftucftjodorem^fuaucm habet, uelutamp;Virgilianum ’ ancthum,quod adiuuat codionem flatum excellit, dolores fedat, Ibmnum conciliât, fiC uomitum cft molliter,auxilio futurum,fi quid infeliciter deuomuerit:quo fn genere,fed non ut cibi,funt ruta,St( cæpa,aut pro cacpa,porrum. Et pro theriaca te-trapharmaco habes iam ruram ÓCfalem,dequo mox, proficu, uuam DamalcenS. , ïiuxquoqueinpromptueft:hæc(utdixi)modica,deterguntuentriculum, SCexci-tiuri)iiH( tant ci[^i appetentiam,dico uelut capares,^ haleculas,ó^mei,fed hoc mitius.Apud »(txGMieni. Galenum raphani radices uidentur,fed per uomitö huic membro proprix.Sal lapt ^^Artaur. deus quemuocatfalgemma. Galcnus utiturfua hierafimplici, qua;concinnata etiam,

L Ï B E I^ P R I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t,

tliam,uttemporibus noftris foletoptima eft huic muneri. Dico à uentrieuh deter gendo educit,mellis p«cipuèranonejCuacuat humores craflos, propter aloem, amp;nbsp;confirmât,aromatum caufa.Alfi conficiunt catapotia ex turpetlio,06 gingibere, ac faccharo,ratione continuât duplamam turpethum eft(ut dici uulgariter ioleO uen- xarbetlam tnculifcopa :ideo quidam compofuerecatapocia minora,feu fecunda exeodége- uenttkuli heremee difplicet opinio eorum, qui farpius elotam aloem fuccotrinam,aut turpe- c^p^^ thum,immifcent,ut ablatis omnibus partibus folum educat,fiC non trahat. Eo modo præparabttur fttccus centaur^ minoris,cu pipere.Laudantur diatrion pipercon iU31de,diacitonitêcüpipere,diafpoliticon,diacaIamentiï,omnia ex herbis,autfemi-nibus,quæ parum admodum contrita funt,ut uim fero uentriculo reddant,ukeriüs nonprogrediuntur. Laudatfalcslamblichos Aetiusetiam, fedquorfum‘:’compo-firio laboriofa cft,praccipuèartatenoftra. Verum in aceto fcilliciro, dicebat author Aceti feiüiti^ tertq lihndefacilèparabiÜbus.HuiusinuentorfuitPythagoras Samius,qucfcrunt dUtts^ CXVlbannisuixifseilliusufu, amp;incolumem,cum à L.annis ipfum inceperitaO • fiimeremilfuperfluigenerari finit,nonbilem,nóflatum,ncqueftercus,auturinam, fed aluum lubricam conferuat.Horumcp,amp; aliorum, author ille periculum fecifle teftatur. Eruit eti3 ofsibus excrementa infixa, deploratos phthiucos fanat, amp;nbsp;co-mitiali morbo diuturno opitulatur,indpientem ueró fanat. Ad pod^ras,articullt;f' rum dolores,iecorisamp;!ienis durities,ualde utileeft. Vinum autem fcillinum ad pi» vinifciJlini tuitam diflbluendam,SCperuentrem acurinas educendam, uentriculumoî calefa- liw, ciendum,utiliüs etiam euaceto:nam cum hoe ipfum corroborât, caputetiäpurgat prorfus,amp; ficcat. Ante cibum binas uncias exhibeto,a dbo femiunciam, quód li iu cundius efficere uelis,mellis adrjeito partem fextam,aut quartam, icilicet ab initio, nam poftX L.diebus fufpenfumfin Solefcilicet) teneri uult. Quód in Soleoften-dit fiber deDinamidtjs:amp; quoniam neceffarium eft, ut uirtus tranfeat, aliter etiam putrefceret,amp; quódeligatdies caniculares ad hoc.Sedhkprimumeft animaduer- Quibufbon tendum,quód tanta miracula non debent mouerequemquam ad ufum huius ace- conuendtn-ti,quod ego cum experiri uel modicèuoluerim, in tenefmum meadegit,^ ueficæ iumfuüin^i-amp;. inteftinorum rem moleftifsimâ,fi quae eft alia,nec conuenit uentriculum haben-tibus fenfibilem,aut imbeciHem,id eft lrnucm,aut rarum,aut anguftis uafis, aut in Corporefenili,uel macilento,aut admodum biliofo-Scirenecelfe eft etiam, quibus maximè,amp; per fe conueniat,fcificet lienofis propriè,2lt; ideo atrae bili, amp;f melancho-!iæ,at maxima pars morborum, qui natura occidunt, ab hoccontingunt humore, ceteri aut ob compofitionem interficiunt, auteffedus magnitudinem,autimbccil- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

litatem patientium, uel ob prauam curam » Sanabit igitur duros maxime tumo-res, refrigerationes, uifcerum obftruóliones, lentas, putredines, fluxiones, SC intempéries tabificas,frigidas,2óhæc qüæadeadem confequuntur. Bonum non eft ftudiofis,Veneris ufu gaudentibus ,uitam fegnem agentibus, membra natura de-bifia habentibus,atque his omnib. oxymd eiufmodi melius eft aceto. Inquit enim OxymtUs[d{ Mefues,oxymcl fcilliticum melius eft capiti,ód uentriculo,amp; fieni,ac pulmoni, ( fi- Htici kitt» eet tria ex his tantum connumerct,afi] addiderunt quartum; amp;nbsp;fuauius eft aceto,Só iiinum oxymelite,6ó méfiera turn magis omnibus familiare eft,atcp utile. Mens autem Galeni eft,(ut ad principale reuertar)ut quod eft in uentriculo, aut concoqua-fur,fi natura moram fert,nec adftt periculum maius,uel expellatur uomitu, cùm in co una fit difficultas, unum fit periculum, in altjs auxiltjs plura, 00 maiora, amp;nbsp;cui-dentiora,aut dimittatur folum, fed non expellatur, aut hiera educatur, ea qüæ nomen ab illo cófecuta eft. Qtiod fi fecus facias,pro errore fit : nondum inuenta fcili-cetuiapræparandifuccum centaureæ, quietiamautparum,aut raró eritneoefla-rius,utenimiuuet,Sónihilnoceat, concoctiofacit, fiautemconcoqui nonpofsit, palam eft uomitum minus lædere,celeriùs opitulari,ac fecurius breuis uia lata à uo luntate,ab auxilqs iuuari poteft: fi ergo uomitu expelli non poteft,præftat,aut fub-duci,aut minorenegocio folum adinferna,ut natura minorelaborcterreatur,autfi modó educenda eft extra annexam, feparare à tunicis ipfis, imbibitam auellere in concauitatem, lentam diflècare in partes, craftam attenuate, demumimpedir«

omnibus auxilioru uqs ad optimum(SC cur tale,iam didum eft)recurrci'C oportet» Nunc ueró iam coeptum fermonem abfoluamus. Deer|nt ad cibos duo princk paleSjfal,amp; oleum,ut numerus undicimanus expelleretur,elcmcntorQ autem qua-tuor mircibilium,0quidem ut declarabicur,fal ignis uicem refert, oleu, pinguis car-nium,pifcium,ouorum,ladis,ó^ omnium partium eius:hocalimur,illo, ut tali poi-fim us,fit. Dicemus autem pauló póft de eorum natura:nunc tantum, ut propofito noftro conuenit. Oleum ergo fermé totum fi purum fit,tranfit in alimentum, QC o-Qltiuirtf, ptimum roburaddit,mollituentrem,omnem afperitatem tollit,uifum acui^ uene-nis omnibus,omni pefti,omni^ putredini refiftit, folum ipfum redèfalib copula-tur,eius^ retunditö^ mulcet aGredinem,irapinguat, bonum habitum reftituit, co-lorem bonum prxftat, fradis, ruptis auxiliatur, ÔC omne doloris genus mulcet,d^ mitigatjafsitudinem tollit, cariem à lignis, à metalfis acruginem prohiber, picem, reünamep fcparat,omnc animal non légitimé natu périrait, cundorû medicaminö • uires atep odores imbuit,uetuftatc fit tenuius ÖC potetius, fed eôminùs quo magis Cmntmixta medicamentis,utile cibis.omne mixtu oleo cóftat, fed maximéfemen, atcp ideoTo oleocan^it, mina plurimum continent olei, SCquæ plurimùm continent, exeo funttœcunda, utraporum,amp;eius generis: nuces autem omnes plurimum continent, ponticae a-#ellanæ, amy^lakr,piftacia,pmear, nuclei perficorum,chry(bmelorüm,cera(b rum, fihafeli Indici,noftrorum etiam. Semen prouocat,utinam,amp;laxat uentrcm,amp;f cum hoe roborat. Oleum praeterea auget iecur,^ cerebrum,ac medullas,ob fubftantiac . nbsp;nbsp;nbsp;,. tenuitatem, ac denfitatem.Eft etiam oleum fubftantia tenuius adjpe,indicio quód

f c '^^adeps uetuftate in oleum tranfit, 5C anferesmarini in ueficula oleum continent, ju j M A nbsp;nbsp;quod amp;nbsp;ad dolores, SC ad coria ( utaudiui) mollienda,utile eft,ÓC ceracea omnia o-

P . nbsp;nbsp;. Ieummittunt,maximequæconfenuerunt. Iamliquetigitur,quódfiadeps,con-

lem m n^ fm-^pfQ aqueo,8Cattenuata fubftantiaillius,acrepurgatus àfacee, tranfitinoleum, WO CUM, q^Qj^oiem-n efttenuius, purius, SCpinguiusadipeanimalium. Idcpfecitnatura redé,quód ob exercitationes, fi purum elïèt pingue animalium, citius delaflaren-tur,SC adureretur eorum corpus, ob id in pifcibus oleum genitum eft, uel adeps o-leo proximus: quamuis enim exerceantur,nemo tarnen gloriari poteft, uiuum pi-feem ex fuga ereptum perniciofis undis fenfiflè calentem. Purius ergo oleum, te-nu/uscpadipe,atnonc31idius,quoniamexflis,quaemotu carent potifsiméfit,utdi xi,feminibus SC lignis plantarum: fed etiam ne b adeps purus cflet,animalium cor-f)ora exurerentur. Et ob id cum uita oleo in plantis, adipe in animalibus conftet, ong^«‘«acioresfuntplantaf,utolea,que.rcus,uitis,palma,elephantis,camclis,ftr-Ionzè‘aiu2 pcn«’bus,ÓCanimalibus quæ in aqua degunt.Et interanimalia quæ plantis uefeun aères Cm ta- twr,elephas,camclus,ceruus,leone, tigri de,p an thera, SC etiam hominc. Etnoftra nimMiu ^^^^^ BrachmaneslndUicetgaudcanttenuiorcÓCmelioreaêrc, plus tarnen nobis. Cur Brae fem! ^ alqs uiuunt,quód neoue carnibus,nee pifcibus,nee uino utuntur : FIsee enim o-«cf mii ”’'^‘^ uiolcntiam uitae afferunt. Ergo SC inter homines qui frudibus,uelutnucum BeißMia^t g^wcf^’^39^3 uefeuntur,longioris uitæ multo erunt,cum purius alimentum fumant. Verifimile*^ eft,ut quemadmodum potum optimum ubique terrarum com municauit Deus aquam optimam, pluuiam fcilicet, ita SC cibum, qui frudibus,a-rundinibus,mellccpconfiât. Oportetautemaffuefeerehispaulatim,SCnonfcró, quiuelitbenefieio hocuti. Scdutadolcum reucrtamur, dices fi oleum non eft ca-lidius adipe,quare plus confert ad uitam C S€ fi eft: purius eodem, cur non calidiusC* Dico quod oleum trifariam adipi comparariin ealiditate poteft, uel utfaciléarder, GbieHio. 5C fic eft calidius non parum,quia purius,^ tenuius,utftipula, fed ftipula denfa no Solution eft,oleum autem denfum, cum feró abfumatur : faciliùs itaqueardet6C accenditur oleum adipe, SCaccenfum extinguitur difficilius,3dcó ut fi coneris aqua fuperinfu-fa,adlaquearia ufque ftamma erumpat,quoniam calidius eft. Sumptus etiam ind-bo adeps, frigidior eft non parum oleo, SC pituitam generat, SC aquofos humores, quia impurior SC aquco ac terrco referturelemenro. Extra autem adhibitus cali-Aitpspitau dior eft,quia crafsior, SC magis terreus, exemplo Solis in aeftate, quód adeó calefa-. r^m ifineTAt, cit aerem,quamuis Sole à nobis recedente in menfe lulq, SC lateres calefadi quantum

L I B E R*P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if

tùfh puluinan'a, SClancx ucftcs, ac pelliceæ, magts excalefaciunt pedes, qua in hæ Heftes,licetmulto natigt;aft'igidioresfintucftibus,utquicrcta folumamp; aqua confient. Er^o oleum calidius eft adipe in cibis fumpturn, ideo^ etiam magis uitalet eft enim a calore cœlefti,feparâte crudum SC terreum ,per longam coeftionem con-denfatum. Vtrum uero tenei quicquam obtineat, cum mixtum perfedum fit, ad philofophos confiderare pertinetmam medicus cuius opus no uidet,perindc ti an-feat ac fi non fit. Oleum ergo purum omnis terrei expers eft apud medicum, ided necaftringit,nec réfrigérât,caetera^ continet, quxaëreohumidoafcribuntur. Vu num autem à calore igneo coquitur, ob iduinofa,parum pinguia,£Cpinguia aco-Ieofa,p3rum uini. Vinum autem plurimum aquæ amp;nbsp;terræ comparatione olei con-tinet,caput^ petitmagis oieo. Salautem fttex terreo dm excodo, aliud ab igneo, Suldubleit^ CC fi celeriter,ob hoe duplex eft : dicemus auté de naturali quod fit in terreo, craftó, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

diu excodo,unde ficcat,aftringit,detergit, atténuât, ineïdit ualde, amp;nbsp;rede copula- saHsuireu tur pinguibus,atque oleo,faftidiumq? tollit,^codionem iuuat.Quia ucró ficcum • acre,terreum^ eft,omnibus modis humidum ablumir, ideorp breui fitim generat. Verum quia quodignefadum eft, non adeó terreum eft, fed magis aqucum,ideo hoc ftatim fitim gignit,aliud feriùs, fed magis contumacem, lapideus ergo qui dif-ficilimcliquatur,0éibrdibusqui non exadè,neqiieenim totusfiti» dimcilem f9-cit,amp;nifi potudetergerctur,inextinguibilem. Tenue autem terreum plenefice* tum,ac diu codum, acrem gignit faporem, amp;nbsp;cum odore bono, petit enim capur, quia leue, amp;non impeditur ab humido, quod paucum eft,amp;tenue:idco afcendir, ' ut etiam uinum : oleum autem, ut didum eft, non : quod fi parum fit ficcum, 06 ab immoderato calore afl3tum,amp; ipfum aroma eft, fi humido multo mixtum acre fit, 06 malèolet,ut alli3,cæpæ, 06 fimilia : nequeenim concoqui humidum po tuit, ne-que abfumi,proptereat31iafuntalexipharmac3, piper autem 56 cinamomum non, nifi caliditate corruperint ueneni fubftantiam. Sed redeo ad fales,utcibos, nullum Ctirnuthim falfum uinofum efte poteft, neque acre, quinimo fi mifccantur, confunditur uteiqj fdlfumuino» fapor: fedhoc cum commune ut, unumquodc^ tarnen proprias habet caufas. Sai- I'umfu^ fum in terreo craflb confiftit, (cum dico terreum, non ob id dico crafTum, poteft e-nim efte tenuifsimum: fed tenue refer^r ^ ac craftum, ad fubftantiam moii compa-tatam, terreum ad fubftantiam,26 qualitatem)quare non poteft efte uinofum,quod multo humido fociatur femper: nee acre, quod exiguo 06tenui humido. at 26 ifta fibicontradicunt multo humido, 06 pauco,cófiftere, igitur acre uinofum 06 falfum fimul nuHo modo copulari polTununam paucum 26 tenue humidum à terreo eraf- • fo eelerrimè abfumetur, fed neq? falfum pinguid ut dedaratum eft, nee lunofo pin-gue,utdiximus: uinofum enim igneo omni calore conftat,ncque fimul pingue, 26 acre,hoc enim modico confiât humido: immixti igitur funt hi quatuor fapores, a-cris.falfus, uinofus, 26 pinguis, atqueomnes hi etiam ita, ut prauer pinguem cum falfo uel acri mixti,feïnuicem,ac mUtuó corrumpant,non ut falfus,26 amarus, dul-cis,acpinguis,autinfipidus,autacidus. Porró cum acria ab immodico calore om- ^^^^^1 ïi^si ma fiant,ut etiam Galenus docuit,26 à tenui humido (non enim confiarent) quæ- modico mto^ cunquebenè concocta funt, bene olent, quæ non, male,26 quæcunque pauco hu- fefteri^ mido fociata funt, per fe bene olent, quæ autem multo, non per fc,ut piper,allium, ßeneolemiti amp;Cignobilis cafsia: impeditur enim tenue à crafio, 26 paucum, à multo: quare quæ ^maleolen^ tenuiafunt,26paucohumidoiuncta,rarómaleolent: quomodoenimnonconco- f^iii^^e^ quetur tenue, 26 paucum 2* Sed nequeficca ualde 26 tenuia, adeó acria efte poteruf. indicio efte poirunt,filiquaftrum,rubrum,26 euphorbium,26 radix napelii, 26 alliü, quæ cum fint acerrima,omnia funt copulata abundâti humido,26 cralïb,quare nee SJ quornodo alereperfe,necbenepoirunt,fedcontufa,autdeuoratarcdduntodorem 06 mini- ab igneo talo mèiucundum,fed grauem,ut etiam referöt delépore marino : afcribi folet pro pro- refidt. prio figno. Salfum autem quod ab igneo calore fit,generatur,cùm humidum adu- S^porer non riturexreflexocaloreàterreofuperhumidum ipfum, propterea fal omne parum nutrientes^ admodum nutrit,amara aut pars prorfus nihil : nam capras falices amarænutriunt, nutrienta ut 26 Virgilius infinuadut tres fint fapores,qui non nutriût, 26 parum nutrientibus ^«i, confer

i4 DÉSANITA T*E T V E N D A Conférant altqutd in hoCjamarus primum,póftacris,inde falfus: nam humnioribaK amp;nbsp;crafsis alimentis modcratuS Conférrepoteft * Tres qui n#triunt maxime, dulcis, pinguiSjdemum infipidus*Tfes alq qui nee prohibent nutrihonêj nee iuuât, fnant amarum,acrc,amp; fatfum efficiunr, ut non adeó qüæ nutrire parata erant, id pofsinti partim quôd tranfmutationê prohibent j partim quod iam tranfmutata confumSt) aftringens/ub quo aufterus, acidus, Ó;^ acerbus : ipfi enim per fe non nutriunt, nee quaetaliafunr,alqs admixtirtonimpediunt,rtecnutriunt.

Prêter humida hæc funt, quæ excipiuntur tria talia, aqua, mucago, Sé fuccus,6^ ómphaciorum gencratperfecta autem duo,uinum Ód oleum. Cum hæc in ordine fint pcrfe(florum,mucagc-cp in feminibus öriatur, ubi amp;nbsp;oleum erit, mucago oleö imperfedlum aquae admixtum,nee etia perfedè concodum, 2lt; ut ad uina ompha-cium,ó^ ut plerunque ad ufum ünitatis tUendae parUm accommodata, fucci ucrO ®gg*'^S^*^’J'’’ ^^pluribus humidiSjSc^pro rationefaporum (fimodo expédiât)ex^ • ploradi. Mixtorum igitur humida,principalia amp;nbsp;falubria duo, pingueamp; Uinofum, feUoleum amp;nbsp;uinum, duo fieca, falfum èC acre, ÔC utrunque duplex, ut didum eft» pittguia uerècarnes,Sc'lac,amp;alia huiuimodi,ampléduntur. Fit etiarn a putredine lalfedo alterius generis, ut in phthificis, laterali morbo laborantibus, amp;nbsp;empyieisî habet autem h# fapor,ut ab expuentibus fcifeitari poteft, aha quibus dignofci po-* tÇftéxodore,atque colore,fed nil horUm perpetuum, at ut in his quibus in uentri-eulo corruptus eft cibUs,pro illorum uanerate diuerfus,ita ab eodemmet cibo, uel in pluribus uicibus,aut una fumpto,uariæ differentiae, primum à fapore, uelutfal-fus, acris, amarus, Ó^oeep iurecenfet Arifloteles) namep nutrirenon poteftputti* dum,amarum quoque non nutrit, ideo amarefcit, quodcunque putrefcit,quod irt pomis citra ullum periculum experiri licet * Simile eft de odore, alia enim oua pu-trefada referunr,alia carnes,alia pifces,aliafrudum quempiam,aliaherbam,etfi nil taleiam diucderint,ueletiarn penèuiderint,fimile 06in colore, pleraquealia eua-dunt,alba,fufca,uindia, abfquefplcndore citrea mixta ; qualis plerunque mortuo-pKfridM «e« rum color,omnibus communeeft faporibus, odoribus, coloribus,horror, amp;abo-fcentes rebuff minatio,ô6pcrmixtio, uixenim purum amaruminuenias putrefcentibusincibis: t^uibiM fubij, communeetiarn eft, ut qui putridisucfcan#irrebus, breuiuel etiarn repentefym-auntur. ptomatibus grauibus corripiantur,uomitibus intempeftiuis,dolore, febre, mentis perturbatione,cordis palpitatione,conuulfïone, 06 coloris in toto corpore permu-tationc,fiti etiarn,36 ad quæ mors plerunque fequatur, fit qualifcunquc corruption nis natura, feuficc9rum,utlapidum Ô6lignorum,quæappellatur caries, feuhumi-Signdperfe^ dorum,quam putredinem uocamus,feumixta.Verùm putrida adfaporem acrium äjeputredi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0^ caufam fuperius didam,utfintueluti allium,gingiber,autpiperfquS-

„j,^ quam uenena fecus ut napcllus, arque ob id quod deftillationc pleraqj perficiun-fUr,ô6 putrcfcentia,ut didum cft,uencna fint)fed immanitate abominationis perfi-ftunt. Vitanda ergo funt omnia quæ talia funt,mahfanoris,odoris,colorisfo2di, in quibus permixtio magna, nihil fyncerUm, 36 maxime cum alba natura ad prauuni colotcmdeclinauerint, cæruleum, fufcum,liuidum, nigrum,pallidum,aut run brum, uelcontraquæhuiufmodi funt, in album degenerauerint, perfede enim putrida funt.

Sat ndfufale Porto fal naturale non folum omni refiftit putredinffed etiam omni ueneno,ad* putredmiac ^P “^etiam contra canis rabidi morfum inufufit,minus tarnenconferthumanogc umeaoreft^ ne«» quam pinguia, 36 præcipuè oleum, quamuis incommunioreufufitquàm On ßi^^ leum. Et multæ nariones, ut audiui, fale priuatæ in calidis regionibus, ad internen cionem pereuntamiftbfaIc,autinterceptoînam36plurimUminaridisillisregionin bus ufu eins indigcnr,non tam ob quotidianum uidum,qüàm ob Conferuanda iln la,quibus pro uidu opus eft. loco autem eius, nil propius aceto acri : 86 eft penèfin militer calidum, præfertfm à uinis potentibus, atténuât, incîdir,appetcntiam excin tat,putrcdinem inhibet,ficcat,aftringit,0Culis nocet, ut etiam fal, 86 cerebro magis SdUinotuinê-! falenoxium,uclut 36neruis,ficutinrenum36ueficæaffedibusfaldeterioreft,gc« t*«’ netat enim iapidem in utrifque locis, urinam exacuit: articulis intra 86 extra fai bon num

hum cft,âcctum noxium uentriculo:præterca Si utero fal bonum,acctum aducrfa-tunacetum corrigttaëftm,falnon poteft. Omnibus pinguibusfal iucundècopu- TeguîafAÎis latur,non a de à acetum. Sal torrefacimus ad ficcandas capitis fluxiories, liquefdt doloribm cc^ enirn Si perfpicuum euadit,ut régula,amp; crafsior, fed reda, Si quadrata, fupérponi- fert, tur doloribus uentriculi flatuofis, Si plurimUm confert, item inteftinofum : féd 0-portet cauere,ne iecoris rcgioni,uel renum,uel etiam pedoris,applicetur, nec^ uen friculi alia in caufa admoueatur,tutiuscp ell priùs ac fimul feuere uentriculum öleo exfertulacampana,amp;exabfynthiopingui.Sitim quoquefalmouet,tuméj^cauen-

dusellmodusadminiftrationis. Fit3Utemfalexquauisreficca,Sóin cineremré- Sédetc auduis dada,oleo eiufdem proportione refpondens: fed melius ex defhllatione, Si rurfus ^^ ß^^^ ^* pluribusaccommodatur,utetiam uinu, Se acetum, uipainis carnibus ex pulegioj 6Ctliymo,atquealijs. Quód ueró aduerfus ferpentumoi fus fal polleat, probat Plinius,dicens,quód fi diligenter admoucatur,uénenum omne anteuertic, S^ enecat: 6ócum cfculcnta peripfum guftui ac uentriculo iucunda fiant, rationi confenta- * heum eftetiam cordielle gratifsimum,arque hilaritatem iuduccre. Se période non modo gratus, fed admodum falutaris crit, atque humano generi neceflai ius, cum titilla fit hominum pars in orbe terrarum, quæ fidem non ualde appeta t, fummoqi ftudioconquirat: eo enim tanquam inftrumento ad concoquendum neceffario u^ tuntur,quoniam nihil eft tam guftui perdifficilè, quin focio, adminiftroq? fale per-facilefiat: imó Si quamplurima fale afperfa é mari, alijsc^ diuerfis Si lóginquis par

tibus comportantur:talia enim falita diutius aftcru5tur,ac ihcorrupta tranfinirrim- Sdldconu^ tuntanta^etiameftuisatq^ natura falis,utquibus admifcetur,fimortuafint, à pUz püonttuciui tri corruptione tueatur, fi ueró uiuentia, ab omni ferè morbo uindicet. Et licet per irnortMi feparumnutriat, efttamenprofummo uitx difcrimineualdccommodüm,ficuri experimento compertum eft, multos qui ardua, déferra, atquelongifsima fubituri erant itinera,folo fale pro tutifsimo uiauco fe efte prarmunitos, cognofcêtes return omnium condimentum, ac ueluti antidotum efte pro famis ingeniofa necefsirare, «t glandibus,aut herbis, fiue earum r3dicibus,tamctfi noxijs,commixto illo,tutiùs uelci pofte: fic enim crudum atque minimêftomacho infuetum cibum, fale infper-gentes, guftui magis familiärem, atq»enutritioni aptum reddunt. Solus etiam,fi granumfublinguacontineatur,famcmacfitim compefcit,quodamp;^nunctempo- Sdl f^memde ris in calidifsimis régionibus ferunt,ob nimium xftum uehementer fitiaffedos,fa- fuimcompc.^ hs modicum fub lingua continere. Si triduo, atque co plus non fitim modô,fed amp;nbsp;feit, • fntegram famem depellerc,caufamqi efte reor pituitam,quam lingua à ccrebro Si à uentriculo attrahit,quae aërem refpiratum hUmidum reddit. Si famem ac fitim fub-ihdeco.hibet,dummódö in cxigua(ut diximus)fit quantitate,fal enim multus fitim acdifficilem facit paucusueró non,ficuti præclarum^xtat Cxfaris Caroli Qiiinti mflorid Cd-i exemplum, qui dum maximum atep potentifsimum exercitum exHifpania in A- ^j,/, QMiwtü frieamtratjcëret,utTunetumurbem ftorentifsimam,àtruculenufsimo Chriftiani nominis hófte occupatam,eripcrct,Sole tune temporis in leoneexiftcnte,5lt; acce-dente ad folftitialem orbem,cui ferè urbs illa fubeft,falus,óf beta Cæfari ui et o ria u-no die per falem obtigir.nam cùm Cæfar,debellatis primùm hoftium praefidrjs, urbem obfefiurus accederet,Cæfariani ardore Solis,atque infeftilsimo puluere, amp;nbsp;a-quaepenuria grauiùs, ardentiuscp fitire cœperuht: quo 3nimadircrfo,Cæfar falem omnibus diftribuere,ac unicuique granum falis lingua: fupponere iufsit.quod milites facientes,non folum fitim,famemep dieintegro reprefterc,ucrüm multo etiam ânimofioreseoaffeLiicongiario,hoftem curri innumerabilibus co pij s occurrcnlt; tem fugarunt,fimulcp c ueftigio urbem uidores ac öuantes intrarunt: quibus clarè apparetquam fal pro generali uicflusrationcutilis fit, ac humano generi necefia- i dus,óf præfertim cùm cibis omnibus condiendis multum iuuamenti adfcrat,fi dé

bita quantitate eis addatur. Cui ignis fubfequiuidetur, quoniamódipfenonpa- ignis commó^ rum ad ea quæ ad generalem uidum fpeëlant, conducere apparet, cùm multa repe dlt;lt;, dantur opfonia,quæ ignis tantùm operam éxpofcunt,quæ cùm antea acida,aut au fiera,aut dura,efui^ minime idonea effent, ui ignis dulcia, 9d giiftu iucunda fiunt, D heé

nee aha indigent præparatione : quorum equidem non pauca eiufmodi funt, quaé tr^öuntio P*^æ higenti luauitate,ita cum pane fimpliciter comeduntugt;. Alia autem funt quaè utiUi, ”°” ^‘^^‘^ jgn^ ^cd etiam artificio indigent,fi preparari debcant,ut humanum genus ‘ eis commodefrui polsit,quamuis nÓ define, quipotiùs uoluptatis commendatio-ne his intenti fint prgparationibus,quam de fanitatis tutela folliciti: quoru etfi fen-tentiam non comprobamus,nee etiam corum qui Diogenis more cruda,infuauia, aepenitusingratafibi deuoranda proponunt, quemadmodum diuinus oftendiC HippocratesinlibrodeVeterimedicina,quandoinquit: [Cibaria quæcunq^ nobis incommodafunt, amp;ingefta,hominemlædunt,horum enim unumquodque ucl arnarum eft, Öd meracum, ac intemperatum, uel faUum, uel acidum,uel forte a qnibusmaximè turbamur.] Eligenda eft ergo ea pr^cipua, omniü^ potifsima cö-diendiratio, quæpropriamalimenti fuauitatempræftet, nemolcliaacingrata fit fumenti,non ut folùm guftui gratificemur, fed quia etiam utilia exiftunt. Talia e-• nim ucntriculus cum uoluptateamplexatur, Sófaciliusconcoquit, ficuti illa,quæ difphcent,refugit.S^ fi fumantur,naufeam, uel flatus, uel fluduationes procréant. Etideo dixit Plippocrates Secuda Aphorifmorum:[Parum deteriorcibus,autpq-tus,fuauior autem,melioribus quidcm,fcd minus fuauibus, eftpræferendus.] Di-sfl^pdrum drterto1^3d diftindionem eorum,quac deterrima funt,quae etfi placeant, ta-Aenfunteuitandatuerùmquæ parumdeteriorfunta, ficumuoluptate fumantur, quandoquemelioribusfunt præferenda,quoniaminquit Galenus: [Ea nófolùm non détériora manent,fed pleruncp meliora redduntur.] Ignis ergo natura admo-dum efficax eft,ut ea quæ infuauia, amp;nbsp;naturæ noftrac diflimilia funt, eadem fuauia, totacp nobifcum fubftantia ad alendum conuenientia reddat,alia attenuando, alia frangendo3atque etiam alia emolliendo,fi modus feruatur, non enim folum quali-tates immutandi uim habet, fedetiam fubftantiam attenuandi, reda^ menfura e-tnolliendi,SC fuperuacanea ac inutilia abfumend{:uidemus enim quâplurima obfb nia,quç prorfus humano generi inutilia eflènt,nifi opera ignis aptifsima fierd,imo inferius oftêdemus,omnia cruda femper aliquid incómodi in fe habere, quodfdö-modó diligenter coquanturjab igne tollitur.Ideo cüda homines coda femper co-Cihicrudim mederedeberêt,ÓL cruda euitarc,cùm facile^t,cibos crudos inalienam qualitatem lt;»Itf«4gt;n cfui tr3nfmutari,quæ corruptio uocatur,quod multis modis côtingere poten.Vel quia Utitemfialè cibus haud trafmutatus manct,ut funt cibaria cruda,amp; malè cbda, quæ têpore pu-iranfnuiM^ trefcunt in loco calido.Vel quia cibus uitiofus ipie eft, amp;nbsp;promptus ut corrupatur, * tur^ utcæpç,6Colera plurima,ctputridiclbi,carncs,rrumêta,pifces,^c.Velquiaexma-Ia preparatione talis redditus eft,utfuntoua frixa,6C quç multis fpeciebus codiun* tur.Vel quia corpora quæ cibû alTumunt,uitiofo fucco funt repleta, à quo corrum-pi poieft cibus,licet optimus airumatur,ut in eo patet Aphorifmo: [Non pura corpora quanto magis nuti ies, tantó magislædes.] Vel quia ucntriculus intempera-tus eft,ut agat quidem in cibos,fed perperam agat,ut fi calidus fit plus iuftó,uclfri-gidus.Vel ex malo ordine ciborum,ut quod primo ad ftringentia fumpfit, uel du-ros cibos,ut antiquum cafeum,pôft frudus,aut lac,aut pifccs teneros : uel quia intern peftiuè,uel quia priore nondum concodo,aliö affumpfit, quæ omnia in cauiä funttuel quod cibus prorfus immutatus permaneat, uel quod non perfede mutc-tur,ucl quod in alienam qualitate immutetur.VeriimCut breuiter fermone perftrin gam^nihil eft,quod cruditatem demcre,crafsitiem ac duritiem tollere, attenuate, e-mollire,c0coquere, fuperuacanea^ circumcidere,6Cfrigidiora achumidiora emen dare,3£ cunda ftatim in melius immutare pofsit,quam ignis, fi rede excogitemus« Et quamuis fæpenumerô carnes,Ôt^ pifces,ac multa alia, ita fale macerentur, ut co-medi pofsint, ueluti patet de carne iuilla,pifcibus,amp;alijs huiufmodi,nifi tarnen ali-Af^ut commo quo pado uim ignis prius præfcntiant,commodc edinequeunt. Cui ÓCfubfequi-da. tur aqua,quam confiât in omne quod comeditut 8gt;C bibitur,ingrcdi, nö ut nutriat, fedutfuafubtilitateacfluxibilitate alimentum faciat penetrate per anfradus cor-poriSjSiT ut præparet ftibfiantiam nutrientis,ad facile accipiendum concodionem, fiCimpreflionem innati caloris.Etideo dixit Galenus inlibeUo de Aqua. [Non au

L I B E R »P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27

tem nutrit aqua, fed folùm eft uehicukim alimcnti, ut plaçait EIippocfad,S^ Chry-fippdjSt Eraliftraco.] Adgeneraleergo uictusregimen, aquam mukum conferre Uidcmus,quta molle ac flatdum reddit fokdum nutriens,2lt; ipfum atténuât,ut leui-terSC citó penetrate pofsit per uenas Sl foramina : nee aliter nutritio ex folido cibo copleri poftet,nifi coadiuuâtc aqua, uel aliquo fibi proportional! liquore, ut uino, Uelceruifia,uclhydromclite,amp;huiufmodi:quod 6CaffirmatGalenus, in primo de fimplicium Med.facultatibus,dum inquit : f Aqua eft,qua ututur homines omnes communiter,ftueßni (inc,ftuctnftrmi, amp;nbsp;neccflitas eius eftneceftaria ad hoc ut re-mancat uitajEt licet dicat tertio Acucorum [Aquam totam die tard ar penttratio-nis,difficilisdigeftionis,2C difh'cilis dcfccnfionis,quamu!s fit mclioraquarum:3co tarnen loco non loquitur Gaknus de aqua,qux moderate cibis immifcctur,ut eof-dem liquides 2C penctratiuos reddat, led de aqua fob , öfieiunoftomachofum-pta,ut Icgenti patet. Ifthæc ergo ucluticondimcntorum faftigia efftcacifsima funt, 5lt; iure optimo pro condimentorum conucnienti ufu principatum tenen- • tia,hiimano generi non parum utilia ac ncceflaria funt. Et licet quamplurima finf, qua: ad indus generalem rationem faccreuidcantur, quae tandem ad iêx res nen naturales reducuntur,ad aerem uidelicet,cibum filt; potum/omnum QC uigiliâ, mo-tumSCquietem,inanitioncm,5C rcpktiöncm,6Canimi accidentiatcin tarnen de ff-lis régula generalis adferibi non pofsir, obdiuerfa corporum noftrorum temperæ-menta,iuxta Galcni kntenna quinto de tuêda fanitate, ubi haben [Si omnes inter (^Pgt; i* feftmilem corporis ftatumobtinercnt,uticç tum mirandum eßet aliquosiuuari,he' diq^ ab qfdem,fed quoniam contralij inter fcfunt, multorn hominumcorporis fta-tus;rationenóc3ret,quódexcontrarrjs etiam utilitatem percipiant.Quomagis de j^^^^^ medicis omnibus mirari cuipiam licet,quicöq^ nullo prius naturarufado difcrimi-ne,de fanitate tuenda feriberefunt aggrefti: ficuti enim fieri nopotcft,ut unft colo-podium ad omnes homines futor accommoder, ita nee medicus unâ omnibus ui-tæfpcciem,quarcondueat.jldeodehisomnibusdiftindifsimafacicmus capita, ia quibusfigillatim dequâtitate,qu3litatc,ordine,tempore,ô^ artateagemus : decon-fuctudinenanep fatis,fupercp didum eifæ horum omnium,quantum fieri potent, Iiicbrcuiterrationem in uniuerfum trtj^itSmanifcftamfactemus, utdedaratis bis omnibus circumferiptis, ab untuerfali confideratione, quid pofica cuiqj feiundim acfigiiïatim conueniat, oftendemus. Cunó^a ergo à nobis diligenter erunt exami-nanda,ut prêter peculiareuniufeuiufq? tcmperamGntum,quod propriam facit na-turam,quodó:[fo!i Aefculapioexplorandum relmquimus,catradamus,quibus • diuerfa diuerforum temperamenta cognofccre ualeamus, amp;nbsp;ut eis uaria alimenta, proutopusefl'euidebitur,concedere,ucl denegarein tempore pofsimus. Suntau-tem alimenta, quorum qualitates adeó manifeftxfunt, ut nullaegcant dubitatio-ne,aliaueró quorum qualitates uclcxpcrimcntocomprobamus, ucl rationein-quirimus,amp;horum argumenta ex faporc,odorc,colore,fubftantia, pondéré êC hu* iufmodi ductmus,queetenim faporis acrimoniam,æ odorem pauló uehementem hares ferientem,ruffumcp eolorem haben t,prêter alimoniam, caliditatem arguant, turfas pondus alimenti multitudinem,d^fic dereliquis, quæ ÔÜ fubftantiæ rnabili-tatem,uifciditatem,crafsitiem,5lt; huiufmodi habent, qua: omnia rationeSC expert» mento confirmamus.Pro generaliergouidus regimine,illud in primis ànobis at-tendendum eft,ut prohibeamus homines,eorum nempe humiditates à corruptie-uc,nccalorextraneus,corpöris humiditatibus dominetur,uel ab intrinfeGO,ob ob-ftrudiones,ficutab extrinfeco,ob fuperfluascaliditates, autambictis nos acris humiditates, SC ut tucamurhumidi fubftantifici confumptionem, ne citó refoluatur, fcilicet ante tempus à natura fibi deftinatü, quod eritloco deperditi:purius quoad fieri poteft, acfamiliarius regimen eligcre, quod in conuenientibus cibis, fiC poti- Corporntn.^ bus,quantitateicilicet,qualitate,ordine,2lt;tcmporeadminiftr3tis(utdiximus)con- ertmenm tt-fiftit,^reftaurationeeius quod ècorporerefolutöelhóc in his, quç prohibentcalo- dundStiaqatt fis extranei dominium,fuper corporis humiditates, ideo corpora noftra muftis ex- caueredût-crementiSjtedundantia pr£fertim,eaucre debemus,ne pftiuis folaribiis, ftuphis,bal mb ' - quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O » neis im-

ncis immodicc calidis exponamus,nec non 2lt; ciins,Slt; uehementibus folicitudinf-bu[s,ac fnperfluts exeicitrjs,nec lalt plunmo uu,fed modergt;to(ut diximus^ficuh 5^ rjs,quyc diu ia fale iacuerunt,nec multis aromatibus acuns,nec ualde acribus, Sc C3' iidis,nccuinjsadinüdum potenubiis,præfcrnmmaximainquanutate,necimmO'-derails coitibus,0^alïj3fuperfluisciiacuanonibus,nee minis uigilqs, amp;huiufnaodi alijs, qnæ corporis noRri humiditates extraneo calore accendere poilunqàl tädem (Ut uno uerbo dicamus )euitandi funt omnes exceflus in fex rebus nÖ naturalibus, 4 ut Hippocrates docet fecunda Aphorifmorum: [Non fatietas,nó fames, nee quie* Sanit(it(iu£^ ^}‘^’^^ aliud,qxiod naturçmodumcxceflerit, bonum.] Cum enim fanitas modcran dameiimo-- f’^ q’Jædâfit,utinquitGaIenus,neceHeeft,immoderantiasomnes, quæplurimutn derdmid. ® '^do receircrunqægritudines e{ïè,uel cafdem futurasfore: quam fententiam,5^ Cdp. 1. Erinceps Een : tertia piimi corroborauic,dum dixit: [Ars fanitatem euftodiens lUa ’ eR,quæ quafi perducitcorpushurnanum ad terminum naturalem uilæfuæ, fi con-• uenienna feruet,id efiji prxceptis iplius artis uel artificis obedit, nocitura euttans, amp;nbsp;meniuram feruans in qu.ititttatc,qualitate,tempore,æordinefex return non na* tui alium. iNecabfqucciufa adiunxit Princcpsillud, quafi uolens nobis fignifica* re,quôdiicct£nisartiscufiodiendifamt3tem,fitmanuCcnere hominë infamtate, Â’pè ïamé iitoéruRranir Ane^cùm paucifsimi illû attingant, uel ob eorû negligêtiâ, fiel medicorum impcritiam,uel minißrorum,uel quia diuertuntur à uolupcanbus, aut p.uarKia,aur ambitione, uel defedu boni aëris, amp;nbsp;bonorum nutrientium, quia cum cibana qux aflumuntur^on fint eprpori nutriendo adu fimilia, fed alteratio-ne indigeant, utfubfhntiae humane adu fimilia fiant, iuxta iJlud Galeni primo de C.!p. j.. tueda ianirateijEt liquidé poiiemus talealiquid introducerc,quod fimde, effiuen-ri ciTet, boefanifsimum SC-optimumforet, led quia hocefi impofsibile, quoniam idquód fluitabunoquoep membrorum,tajeeftnatuia,quaïceftmembrum ipfiim, à quodeflurqSë nihil corum quæ comeduntur,amp;l bibuntur,tale eftomninó, quale id quodeffluxit, ideo necelTe habet natura, concoquereea, Cv tranfmutaxc,Sc præ/ pai ai d,^ afsimilare corpori quod nutritunquare fi bona non fint nutricnua,quæ 4 natura rede confici non pofium,nec ca potent afsimilare, Ôlt;cÔuertenturin prauiS Srp'c comp^, fijccum, qui exinde omnium malorum efi tÿulàjExquibus omnibus, lep tem col* di M regimme iigerepouumus,rcgiminefi)nitatis potifsimum animaduertêda.Primó,ucnatura-jtnUdtu, jg tcmpcramentum,cuique indiuiduo debitutn, (ecundum propriam ipfius natura.:» cufiodiamuSjóc fi à fua quafitate rcceflërit,ad melius ipfum reducamus. Secu-• dó,ut c^bosö:lpotuscuiufquenaturæfamiliarcs,Slt;côucnicntifsimos,adreftaura-r^onem dcperditic!igamus,5lt;finefuperfluM:atümultiplicatione. Tertio,utomniiï coi po-ris membrorum fuperfluitatum,euacuationes procUremus, utloco cktem.-pore debito fiant,fecundum quod cuiep conuenif.uentriculi enim fplenis, èc tyfus fcl!is,pcr cgeftionem,^ quandoque per uomitus fuauiter prouocatos, hepatis per urinara etiam,ó(pcrfccenum,cordis,pulmonis£lt;pedoraliumpcr refpirationem, amp;nbsp;fputum,cerebri,permucum,rafcationcm,Iachrymas,fternutationes, SCaurium forditiem,ucnarum Së aliorum membrorum per fudorem,et terreflreitates,cum co tranfientes ad cutem,S( perinfenfibilcm refolutionem. Quartó,cuftodire membra organica in fua naturali compofitionc, ut in figura, numero,quantitate,pefitione, 00 colligantiagt; QLiintó,rcc'tificareaërcm nos ambientem, cuius pars ad cortrahi-tur,pro ipfius refngerio,^ pars ad cerebrû^ refrigerio, óf euacuationefpirituum, inquibusabundat,£Cetiam delationeodorum, qui per narescum acre tradifcan-der punt-ir j^^^^^ ^^ ccrebrumiaerergo,fi nimis eramus 06 turbidus fuerit,igne purificetur,fi hi-^‘“*’^‘ misfrigidus,calefi3t,fi nimis calidus,frigidisirrorationibus refregerctur, fetudum quod cuicpconuenit.Sextö,cuftodirecorpus à uiolentis fibiextrinfecusoccurrc-tibus,utabæftuationibusaërisô6Solis,aniuium,geluum,amp; grandinum frigori-bus,abimpctuBoreç,à malitia Auftri,et tandem ab omni eo quod pungipcontun-E’f-i-uiii hu- dit,frangit,atqueexcoriât.Septimo,excrcitia tam humano corpori necefïaria,eon-mdno corpori uenicnci3,ó6 opportune tempore facta procurare : animi pafsioncs contemperare, ttecejj.urtd. ut tiiftiHam3iram,gaudmm,timürem, ddedationem, £lt;huiufmodi:fomnus uetó,

•L l B E R •? R l M V S. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29

amp; Ui'gfl/â,qiiia*funt-animæ amp;nbsp;corpori communes, fuxrn Ariftotebs menfcjitjunmo Câ^.iï de fenfiiS^fenfatOjidc® inter corporcas Sc animales mononcs connutneran pof-funudebetago fomnus proportfone refponderecorporis ÖC anime fenfitruç quic-tijUigiliæ ucrómotionibus corporis fiC animæ : quare dixit Hippocrates fecunda ^, Aphorifmorum:[Somnus atqueuigiba,utraquefi modumexcefiermc, makfm.j’ smeämlif^ Septem ergohœcad unguem quifqueièi uarcdebcr, is faniratem conferuarecupir, j’em poteH præfertim cumcorporanoftra fint incontiinra mutationepofira, Si^ iemper adie- jednonem* nedutem tendanr^qujcctb euitari non pofsiqdiffern ramen poterie. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^^i,

pr^^.Acpè carnem habemus,quam,uel ob diem fcninq, nel ob multirudinem, ^^ ^^^^ ^.^r edeve non licet. Seruari folet falc,autnon-nitó tarnen,aut non integro ia-?O’^*$lt;P’P^'f‘^gt;06aceto, nefcio quid haber. Elixamr) putrefcigaut inanis c- y*^^ ^^ Qgcjiqn-,^{jg^onj^,'m-,t;32ftiuo tempore,nô iatis placetorientabum innen- p^f^^ß^i/,,^ tuçntDiuida€urintenuesbra£fîeas,faieinfpergiturmodico,nccarur,ufi!iert(npa- , nbsp;nbsp;^

ce,ócbellü.Editurenimcrud3qnib.u(dam iniolt;is,intcgr3anim31ialic præpaiaiÿ, à cnnienlo ndbonenpmodico wlemfpergunt) inde in furno ßecanR Ira Icpoi es St apros feruant adPafclia captos quadragenan.c diebus. Secundus modus cft, ut in ueruafïètur.perfeSlè,necfiecerur,fed afsïduepingui humido torrearur: fcruaturlo-co frigido interfrodes myre^aut laur^quanto magis ergo ad paucos dies fufficiet.

Aliaferuanturin aceto,quæCunq^ loiida fuiiccompagc/Alifetatria,mebora ra tioHudrios menßnil.tyquaieHelenium,quodmiruminmodu ucnrriculinim excitât, Rmicu- conferumdi Ïus,crctanus marinus, rapula etiam tencUa. Alia in aqua, SS fa!e, ut oliua.’, propriè Kodos, colymbadf. Aliainmuria,uthalccuke,icombri in garo,quod optimum conficitur ex illis,eft autem muria^garo ignobibor. Alia in olco,uEfarcimina;quædam undaj melius,utcafei.Omniuminditum eft,diuferuariodorcó6guftumcbora, extraneu enim, aduentitium^ calorem, quo.maximê res corruptionepériclitantes tentan-tur3denfa,acglutinoi3 eins iubftantia,intromitti nÖ permittiqmternumep una cum humorefuo natiuo conièruatum retin^tynon fccus,acfuccorum genera pene omnia. Scimusenimoleo ijs fuperiniedo,eörum naturam euftodiri integtam, Slt;ab ’^utewoko extrinfecis illa:fam. Alia in tritici farina repofita diu ucndtcantur,{icufi Bonomen- cbnlt;èTUMtt(rt fesquotidieexpcriuntur,qui mittunt bincindeauiculas,qnasortol3nos uulgari- * ter appellant depilatas, ualis farina repletis reconditas. Alia etiam inrerpamios lincos ab humidi fubftantifici refolutioncfuentur, ut manna. Alia folum'appen-ia,ut pediculo feruefado uuæ. Alia condita,fed prins Gccata,ut ficus : crud o mcile feruantur punica. Alia in palea maturefcunt, uelut mefpila, óóforba.coquunrur in faccharo,meliuscp melle,iniïpida, cucurbits, maia mcdica,feinaiber, bebiridj ebe-buli,radicesinfipidaf,utladucæ,ô6boraginis. Iris etiam,56 aerrora fic pratparantur, rapæ aceto, meileqj. hi duo fapores fibi inyicem conueniunt-, 06 diu feruantur, Slt; funt temperati. Qiiaecunque glutinofa funr, ut pifces, Ô6 pedes animabum, diu co-Óa, 06 frigori expofita, mittunt gein, arque cOncrefcere faciunt ius, cui addi iedent ad gi atiam,ó6 falubritatem,acetum,piper,ó6 crocus ob odorê prrecipuè. Pifces fri-x{,fed non perfccÏè,pauco faleaddito feruantur inter myrti folia. Piper additum pi-feibus frixis feruat faporem,36 in acidum permutât. Gelu folum muita tucrur,S6 fu mus, quanto magis ergo ignis fineodore malo ^ Oun dura diu feruantur ftophis, quafi lapidefdt,qui non cum concreueritfrigore,ubi llumidum dilkdui nö potell, quomodo putrefcitf

Quxcunquecruda edifolent, Ô6pofTunt commode,finon perfedecoquantur, Q«^uruU parumobfunt:Vel etiam fificca edantur, ut pruna,pcrfica, poma pleracB,pyra non edip^lj'unt,n3 pauca,oftrea,cichoriu,endiuia,Iaduca,borrago,cal dui, 06foEniculi fine cortice no perfide cogt; integri,pifccs faliti,oua,lac,S6 quxexeo feruantur,carnes codæ in olla,abfqï aqua, ^d, pdrH oba^ fed melius.eft infpergere falem,non exacte torrere. Alij exponut node fub diuo, in funt, die repanut loco frigido,06 cóclufo,ac ficco, corrupuntur enim «ab humido aqueo, Dj pingue

pinguc fcniatui, indicio eft in crure fuillo : ultimum quod corrumpitur, eft adeps, prinnim,murcuiicaro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

Trieuß^K- Ex hoc genere etiam eft tricufpis, leu tricuker, amp;nbsp;eft gladius e tribus gladijs pro-ximis compagmatus,latis ad modum,amp; in fpcciem oblongi quadrilateri, inuicem Condiioram lundis,qui uno tradu,carnem diuiduntminutim,uelut'Iyrocnefti:hoccommo-Mimadatr dum,amp; utile præcipuè fenibus. Eft autem aliud commodum,alia^ animaduerfio, fio. in conditis cum faccharo ligneis,utcoriandro,cafsia,quam cinamomum uoeät, fe-minibus etiam pleri(que,ueluti anifi,cC foeniculi/ineit enim omni femini cortex^ö^ medulla,ue!ut fiC mah medici,Slt; aranciorum, licet non adeo in alqs tarn manifefte) ut perinde fit ac fi purum faccharum edatur : nam minus efui fic condita apta hunt, quam antea,cumficcatafucrint,dum conficiuntur. Vndenonfic funtpraeparan-da,fed antea ficcanda,non nili,ut tenuifsimum in puluerê redigi pofsint, inde cum Noti ^3 chai o fiat fohdum in forma coriandrorS, aut miltj:arsnota noftristemporibus, • non antiquo,utreor,pcrcipiturfapor,odor,u!rcsintegpæmancnt. Idem de ligno a-locs,dez:inzibere,SCfimilibus,tametfi zinziber tenerum inueniatur integrum,5C faccharo conduum. Eadem artemyrobalani condientur,cuiufcunque generis, dc-dydo cortice, amp;nbsp;ofsibus, ficcato modicé reftduo, óf in puluerem tenuifsimum re-dado. Et quan^uam ex his teneri condki inueniri folcani: tarnen fi rite conditi ef-Vf pomana fcnt,hisuiribusforentinferiores. !nuniuerfumetiampomanaloco frigido,óf fic-[truentur. co,tabulisteuereoportct,cuius feneftræ ad Septentrionem pateredebcnt,nullocp modo ad auftrum:pa!eis quoqj,autftramentis fubftemuntur, raraœ componutur/ ne fi unum corrumpatur,alia inficiat.Dcbent^ colligi tempeftiuè,ferenO(^ tempo rc,alioqui eelerius uitiantur,óf aliqui funt, qui affirmât mala óf pyra niillio optimé

An tiidtm fini etuxilii filuMutis corpora cr longitudmif uiuf Ef rfn dér ßt ciiufi tonßm^tionit humidi mnnti ƒ An miior refolutio in fomno, an m uigiliaf

T ^/^^^ Aeterùmfupereranttresquæftionts,adhocpropofitumpcrtinêtcs,mo-Tres43 easdeterminâdi,quàmipfidetcrmin3tioneutiliores,quarum Prima eft»an i’ll fomno,an in uigilia maior fiat reiblutio humidi innati ^ Secuda, Liin^Jra a^ gß a'^fg humidum innatum refoliiaturfTertia an eadem fintauxilia fa lubritatis corporis,óf producendi uitaC Ergo fecundam prius determinemus. Ac* ris ingreffus atqueegreiTus cum motueft, óf motuscalefacir, óf exficcat:ideo acr corpora noftra exficcat. Prctcrea ubi cft pofitiuum in mortahbus,ibi etiam inueni* tur comparatiuum, óf fuperlatiuum, igitur crit acr mclior, óf peior,óf pefsimus,óf o primus,quod ad uitæ fpacia attinet,aur decurtanda, aut producenda. Et rurfus, quo d prêter naturam inuenitur in his,óf in eifdem etiam Iccundum naturam eft,e-rit ergo optimus óf pefsimus aerin hoc gencre,iuxta regionum naturam. A cc cd it Garantuf^tf cxperimentum,fubfcribens rationi,dum uidemusGaramantasuixattingcrequa-uix quadra, dragefimum annum, ex confefïb Indorum, pkirimas regiones ad CXX. óf ultra ^e/imßw4t. peruenire. Qtiodficontra aérireifortuitxconfumptio tribuatur, iam intempera-fingiwf a«nM. tis regfonibus plus uiuunt homines, quam in intemperatis, quod falfum eft, nam in \ndi.c par, ut didum cft,in Indiar partibus plus uiuere hommes conftat,óf omninó noftristc-ubia diu ui poribus uerum eft,ut nuper diximus. Et in hyperboreis etiam ad fabularum exem* nut hommet. plum,cùm dicant apud illos,homines ad milleannorum fpatium protrahi, óf fane, fi non modo t3ntûm,adeôconftâtefama, fakem adlongifsimam peruenire uitam. Et fi uira in aeris eftet poteftate, fiepe, aut aliquando, hommes in prima pueritia fc-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nefccrent:mori quidem uidentur,fenefccre pueros in pueritia,nequc uifum, neque

proditum,nifi de Pigmæis fabulam admittamus,de qua in tot feculis, óf nuc etiam ƒ tot pene orbedetedo,nullum teftimonium habetur. Eflèntquoque duo princi^is confumptionis humidi in nobis,calor proprius, óf ambiens : autu ambiens folum ponatuqfruftra indicemus Galeno fitem,ut nihil fit minus xftimandum. in huiuf-modi

modi igitur contradidionibiiSjeatenus fatisfaciendum, quo ad finem interttS pCr^ ducatur,aucca quæ ad Hmem aflequendu pertinent,iuuan poifunt.Igitur cum con- AërmuUaVA ftct,aërcm multum ad brcuitatem autlongitudinem uitæ faceie,hoc pro principio adulte longi c0ftituemus,ciiin rationibusauxiliantibus. Vekiti quód acrcaJidusualde,autfri- tuUntm Aut gidus,fi purus fit,eadem ràtione,imô coiitrari)s,efficit uitam longifsimam. Eadem breuiutëf4'^ quideni,quac cft caloris innati robur,amp; humidi puritas,ac denfitas. In frigido enirn àu per antipen ftaCimcoacflus,optime concoqiJitjpeaecrac^nucnï^propeUit: excrement ta,atténuât,Sc condenfathumidum.Incalidifsimoaiitem materia prafpar3ta,SCcóI liquata tenuius,6C proprio calore qui maior ert,cum fubllantia fit humido, idem SC purum,SCdenfum,perficiturnutritio, SCreftitutio . At uelut in his extremis omnia Optima funt in puro aëre,ita in impuro omnia fe habént pefsimc,utiupones, 5C (ut didum eft) Garamantes,quorum uita breuifsima eft.Solura inter tot difficultates, fi quis clarèintueat,reftat,utmodus unus difcutiatur. Nam exdidis manifekè pa-tet,ae'rem pofleconiumerehumidum,ÓC tarnen producereuitam, quonom humi- • dum perficit,is eft,an homo, SC quado ex confumptionebumidi,acceleret fenium, uduti cum uidemus longa fame tabefados,famen longius ætate progredi. Qtiale cnim eft humidum quod tune eft confumptum, quo uita Integra remanet, conta-buit corpus, ita in Venere,in effluuio fanguinis copiofo, SC diutum#, in morbo,irt triftitia,in carceribus : ergo humores in fanguinem, SC quiequid mutarum iam cft,* in caufa elle non diclmus;fubftantia ipfa plane patiatur,tum ueró fenefcunt,nec re-parari poflunt,confumuntur autem omnia ante, SC membrorum etiS aliquod igno Dihorumjatque patientes læfi,8C fiderati manent, SC calof quidem innatus propius eftmagis cóiumptioni,aêrautem corruptioni,SC nequid huiufmodi abfurdum ui-deatur,in calida, SC frigida ualde regione,eadem,aut eifdem cauns crefcunt immoK ^‘’^*» derate homines,SC ulrl ingenio praeftâtes oriuntur, magis raïiós tarnen, fed civiles, amp;nbsp;prudentes nequaquam,autlàltem hi,qui immoderati mole,ÔC(ut ita dicamjuitæ foatqsfunt. Generaliterautem infrigidis excaloris magnitudine, SCcum illæ Ideo cC fortes, SC robufti, In calida, puro corpore, SC ualetudlne Incoluml degunt,iuxta quæ fequitur iblutlo tertiæ quæftionis. Ergo non elfe eadem auxllla falubiitatls, amp;longitudinls uit», hæcoftendunt, q^oniam cum quis laborer febre uehementi, refrigeratiaualida calorem tempérant, ergo fi uentriculi uim deqeiât, uitæobfunt, idprimum. Secundum etiamfinon deqclant, dum reftaurant corpus intempcra-tum,faluti profunt, uitam decurtanti fi fenfirn uells occurrere, no fanabls,ut de ftl-gldæ potu Galenus inquit,idem de fecrione uenæ,ufque ad animi deIiquiG,ex qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

kbrlsiugulatur,ut 111ealt. Tertium eftlnfontibus, quifpontenafcötur In corpore: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ ‘

nam dum pars una agrotat,reliqüum totum ualet, undeillud de uenis fanguiftuis Hippocratis. Quartum eft de his qui à podagra fènefcunt,medicamcntorurn ui,ut 6Cob morbum^ ob medicamentum,uitam decurtent manifeftè ; idem In furdita-le,oculorum morbis,atque alijs. QriintQ eft in morbis per circuitum, hœmorrhoi-darum,diarrho2æ,uomiçus matutinl,præfertim cum eiuimodi natura,aut confuetü dine plus recipiantcibi, indeerudent, aut euomant, qucmadmodumonocrora'I. Commodum quod ex cofuetudine non eft,tit doceam,ex natura autem,cùm in eo quodreiicitur,pars utllls,acfingularls unlitatis fuerlt, uelut in ofsibus medulla: alter modus eft,cum incerta eft quantitas,membrum uero uehementer læditur ab inl modlco.Omnia præterea auxllla, quæ nô fanant,ied feu cafu,fcu natura Irritata, æ-ger curatur,uitamabbreulât:cùm non tollat morbum,ôC naturam uexent. Atueió qug uitg diuturnitati profunt,etiam ualetudini funt cômodiora,quoniâ feu ftatum immutando,effïclant uitam longiorem,feu cofirmado. Alteruter Illoró, cum faciat ad diuturnitatem,in illo ftatu meliùs degit,qula dlutlùs ulucre po tcft. Igitur Ille fta tus altero,6Ceo in quo eft,falubrlorerlt. Ex his ergo quæftio Iniurgit,a quibus Inci- Qk^/Ï/öj peredebeamus, an ab his quæ dlutomam effidunt uitam,talla magis Incerta funt, quam falubriadi à falubribus,Incertum cft,an ea(ut dlximus)uitam efficlantlóglo- SölatIo» rem.Bonum eft igitur à falubrlbus,fi uit« aliquo modo non ohfint,uel fi ultæ peri-culum ingruat:fi non ingruat,in uitam producentibus eft Infiftendum»

In fomno puligt; Similiter 5lt; de refolutione in fomno.uidemus fenes qui fe quieti amp;nbsp;fomno mart-fits ZT retira cipauerint,diutiùs uiuere,contra uigiles fi vînt robnilioreSjtnelioris habitus, amp;nbsp;co* tia rattores. loris,atque alacriores ab illo. In fomno etiam pulfus Ôf reîpirationes funt rariores, 3. de caufis ÔC tardiores, amp;nbsp;in initio, atque in fine, minores atque longiores. Igitur ÔC refolutio pul.Mp.9. minor: attamen Hippocrates inquit, [In fomno partes intertores, calidiores,extc-Nou. riores,fiigidiores:J àGalenus intradationeilladepulfibusait: [Contradionem in pulfu,cui refpondetin anhelituexpiratio,eflè cèlerioreminfomno, quàm inu^ gilia.3 Igitur maior fit refolutio. Redeo demum ad primam conclufionem,cùm no elt magnum,neque euidens difcrimen,debemus fequi experimentum, amp;nbsp;in expe-Somnieffe- rimento iudicium commune : confiât quod in fomno magis humedaturuirtus, dn,^ concodio confirmatur,uires reparantur,homo hilarior eo refurgit. Ad dices eau* fam uellem,reddatur,ea efi Galeni: [ Homo in fomno ceflàt ab omnibus operation nibus animaiibus,non uidet, non audit, non cogitât, non intelligit, non loquitur, ... •, nonrationeutitur,iacetutmortuus:] IdeôcùmuitalislblâmôC naturalis facilitas igi td multi agant, confiât mulcominorem fierirefolutioncm in homine, amp;ideopraeparariad i uatgrd~ iongioremuitam,atquchæcperfeprimum:atexaccidentibus, uigilia mukaad» *“* ^ucit grania, quibus fenefeit bomo, magis in una hora quàm in decern dierum fo-mnis,uelut CLffæ3doiores,metus,trifiitia,filt;^ eo magis corrumpendo, quàm refoluC' exuemp, *do. At dices,non'ne amp;nbsp;per fomnum pauorcs,ô^ fletus, amp;mœrorlugubris : ideo Ô^ SoluM, his quæfiionedignum,an tales afiectus idem polsintinfomno, quod ÔCinuigilia^ Dico idem pofic,fi fint paies. Sed cùm perfomnum omnia uideanturmaiora, de» trimenta erunt tantô minora,quanto res fub imagine uifa,maior quàm uerè fit, ap* parer. Sopiti enim omnes abj fenfus,omnia repræfentantmaior3,quàm fint:folùni maiorauidenturinUig!lia,quæperfomnum mitefcunt,ueluti iniuriarum, autperfi cuiiinfiantismemoria,fitis. Depulfuum contradtione, ÔCcxpiratione,dicoquod eihieîocior, propterexcrementa quæfuperabundantin co(fiionibus,6lt; ideo ilia fiunf p!nr3,ob maiorem Ôddiuturniorem colt;fiioncm,ficut in lebete fernen te, un de etiam fecretio maîGr,^ expulfio uehementior: fed quia hæcomnia fiuntin humo^ re crudo, amp;nbsp;ad perfedlionem nihil obfunt, imo iuiiant, amp;C fi dicas, intérim concagt; Iefcuntfofida,amp;fpiritus,amp;:idco fietetianèrefolutio in membris humidi innatiî' Dico quod interim non refoluitur quicquam effatu dignum, amp;ualdeparüum pro nihifo computabitur. Gùm enim fal additur oleo in lucerna, oleum manifefiè tar* |j4Mf pirau ^'^5 confuruitur,Ô^ tarnen oleum cÔ{umitur,amp; à fale,amp; ab igné,06 fine foie, ab igné pronihUoco^ taiitùm, Slt;; utdixi,ubinonefieuidens ratio magnitudinisdifferentiae,contelt;fiuris putitur, ^experimento fiaredebemus potiùs quàminuoluere,quæauxilio indigentpo-jjjofi. tins quàm altcrcationibus.

Deaufismorlis, Deudriidnimdntiumuii^îongituiime.Deietdttimhominif numéroticdiit Mfîone,Dt morbtiiquàd poßmt fMiri, exemple fxtericrum,'^omodo pituioporteatittdtumdiuifionem ieuftodii,

r^^^. V'm fumini Opificis prouidentia confiitutum fif,ut quod ad tempus acgt; Quoi id tern nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;repimus, temporeetiamfuoreddamus,amp;rdumexhac partecorrumpi^

mutrftmpcriterumgenerationialicui materiani præbeamus, (quod fie pr eftat rcrum ordo integer) donee tandem elementum unumquodque, ttiamfuored^ fiti aedifeordiæ cxemptum,alieno deloco in propriûmigrât,amp;ibitanquam inna* dimiu. t!uafodemanebit,donecinalteriusproximi fimplicioris elementi generationem

Corponno cédât.Cùmautemnullum,utànobisfuperiùsdemonfiratumefi,reperiatur cor-finfluori pus,quantumlibet optima confiitutione præditum, quin ut primum in lucemedi-butfemper turn efi,fluoribus femperquibufdam obnoxium fit: quaraprimum enim calorcœ-ob-ioxii. litusnobisinfiillatus agereincipit,cxiccamur ipfi,donecabfumpta omni materia, Seneüi»morgt; nos in ficco defiitutos relirtquat,quæ fenedus efi,ô( mortis iam uicinæ prænuntia, tHpnenucia, amp;^ha:cefiillamortalit3tisnoftrænecefsitas, quæ nuUarationeeuitari poteft,tum ob de-

ob elementorum contr^ietatcmjCX quibus eft homo,quorum quidam oportet a-lia fuperare,alioquin non fierent operationes,qug calons dominium cxigunt, iux-taGalenifententiamprimoadGlauconem: [Siomnia diligenter animaduertas, mundûipfumexquofumuSjâ^uiuimùs, ex contrarijs fibi dementis firma ac per- -petuacompaginationeiciasconftarejquæinuicemfemperbellantjamp;corrumpôrj quibus tanquam return principijs corruptis, necclFe eft SCres ipfas corrumpi.J Ite-rumamp;fextodetucndaianitatedixit,[Mortalecftomncgenitum corpus,cum tale ^‘‘^^iJ**^^^* igitur fit corpus noftrum,non eft pofsibile aliquo medicorum confilio jautmedi- ^'^P'^‘ , caminum beneficio,pofte mortem naturalem omnino cuadcre: Turn propterma- ^‘”'^‘* ^7j lefîcæpriuationiscontrarietatem,adformam,quæfacithominem tendere ad non ‘”’’*'8^”**'* clTcjiuxta illud Ariftotelis primo Phyficorum, fabieda quidê materia cum forma, ^®’'f‘^* caufa eft eorum quafc fiunt,ficuti mater res.] IgitUr nobis baud difficile erit, natura-

lis mortis caufas adinucnire,quoniam natiuus calor,qui primitus,tadicitufcp femi- t^^f^UfMii^ ni intft,nosfemper quoad extremum ufquefpiritlim rrahimuscomiraturjôTeftin- ^lt;ihstaufâ» ftrum^ntumquoalimur,fouemur^,acomnibusfungimuropet-ationibus,dum ui Cdiorna/itarf tali fuó fpiritu cundas corporis nofiri particulas afsidué irrigat, QC ob id meruit, ut °^^ilt;^ opt^ anima eo omnium primo ac potifsimo edendis in corpore, peragem^fsep opcribuf’■^“°”“'’” ^fi fuis uteretur. Verum quia nee elfe erat, quod ealor ifte aliquid habetet,quö iüftenta''^“*”^quot;' ri,indecpnutriripoflet,6cfineqUoneutiquâeneUaleret,idcoprimitusac radicitus '“”’♦ inditumatqueeiinhibitum fuitfolidioribus partibus humidû, quodtotum breui, üumidumed^ ui fua abfumpturus efïèt,nifi nouafubinde anufione femper fuppcditàreturqüod ^°^i^ rit^t^i' dcpafcerct,undeneceirariafuit alimentiingcftio, ut primum fariguis generaretur, cuiusparsuenatumorculaegrdra,ceuros quidam, nutriendis mox partibusad- Huttitio ^^uit fpergitür j qfdem affixa, amp;nbsp;alsimilata fubftantia una fit, 5C hæc eft nutritio : cæterà autcmquæcunque hanc præcedunt, pro præparatione materiæ huic müneriita futuræ aptac habenda funt, cuius afsidua fubminiftratione primigehium humi-dumfuftentatum alitur,quoduifcidum,oleaceumcn, amp;tanquam glutino compa-dum,fortitus eft,ne facile ui caloris(ut diximus ) dinblueretur,fi reda prxièrtim QC idoneauiuendiperomniacura,ratiocp accefTent: qua non folum morborum in-commodis omnibus, antequam illis teiTtemUr, óccurramus, tentati^ cuadamus, Uerum etiam ut infitinobis calorismodetatiohe, acarteadhibita, uitamadmul-turn temporis,quo ad eius commode fieri poteft,traducamüs.Hoc enim calorè in- ^^^^^^ formamur,procreamur,parimur,aliraur,aügemur, uiUimus,codemcpmoÏliaan= ■ remembra, acpropècerea, paulatim,fcnfimcpexficc3tur,producuntur,acfolida' firmantur, huius argumentum eft ætas iuuentutiSj in qua plus exteris potentia ‘ perficiendiomnesopcrationes, 06 maximeuoluntarij motus, ^fortitudinis corporis uiget : propterea quod in ea confumptx funt humiditates, qux organa fenz fuum occupabant,neruos,mufculos,iundturas,06 ligamcn ta,que funt organa mo-tuum,relaxabant,nec calorem libéré diffudi permittebant, fed Uelutf fepultus fub eis manebatudeo mediocris ilia ficcitas,uftp ad id tempus,utiliter creuit, quoniam fihumiditatemillam tunc temporis calörinnatüs non fuperarct, ab eadem extin-gueretur.Ideo earn paulatim refoluit,ô6 hinc eft, quod ab Ortu noftro, ufque ad iu- ^j^j. neciM in uentutem,côtinuôrobuftioresfimus,ô6adftatumfécüridùm natutam perfedUm fgtiedutema accedimus ob hac moderatam ficcitatem, quo tempore calor in fuo Uigore exiftit, i^ffi^t quttn permanet^,donec fenedutis actas fubfequatur,in qiia ficcitas,non eiufdem quan- ^^^ ^f^fi^ titatis,uel menfuræ gradualis,confequitur,fîcüti prius erat, turn quia humidum ra- tetnport. dicale,quod eft ueluti materia caloris innati, continué minor fit, nee xqualitcr per nutritionem reparatur, ficuti in iuuentutereparabatur, eo quia membra corporis nonfuntapta, recipere materiam nutnmentalem fufficientem,pro reftauratiöhe deperditi,quiaaridafadafunt,neenutrimentutheisadlixtct, turn etiam calorin« natus diminutus eft,quare non poteft tantum apponere06 afsimilare nutriens nu-trito, quantum prius,06 fic continuo ficcitas augetur, donee confumpferit humiditates radicales,qux funt uehiculum innati caloris,06 principium uitx: quibus con/ fumptiSjipfe quoqueextinguitur,nec tarnen fuimet ipfius interitus eft caufa per fc^

ut infra oftendemus : licet per accidens, dum operibus,q^ neceflario edit, confer quenter moliarur:^ fi multis modis extingui pofsit, nam ficuti ignea flamma duas CdlorinnatiM potefthaberehumiditates, alteramaqueam,qua extinguitur, alteram oleagino-à cjuibM ex= fam,qua confiftit ac fouetur:ita Si calor innatus corporum noftrorum, duas fimili/ tm^ui^ofsu. ter habere potefthumiditates, naturalem nempepinguem S^acream, qua perfidie ac fouetur, alteram, extraneam, proucnientem ex debilitate concoclioiiis,qua ex* tinguitur,2Ceftphlegmacrudum5lt;^ aqueum, quodhumidum radicale ut pkiri--mum in amurcam conuertit, atquein caufa digit à putredineaccendaturS^ extin' guatur.Coadiuuant etiam non parum caloris innati extindionem, immoderati ca lores extraneï,qui uel ex uiolentis exercitqs, aut ex aëre nos ambiente fieri folvnt. ' i.i. D0C.5. l^icebatnamquePrinceps:f Sciendum prarterea, quod caliditas poft tempus con* cup.de Add- fiftendi,minuiincipitipropterca quod acrcircundans materiam eius,queefthumf t»»« cottpi. ditas, exficcar, calor quoque qui eft intus ad hoc adiuuat, amp;.' labor proueniens ex motionibus corporis,ôôanimalibus,quæfuntneceffàriæinuita, fit dcfedunatifr ’ Corporcte uir adreliftendumilli totifemper: Omnes enim uirtutes corporex funtfinitæ,0fi,c tutesomnes patetmortis naturalis caufa.Qiiod ueroadfecunda partem attipct,in quaquæ't-funtfinit£,^^^y^^^^^'^ «•‘•æfintanimanuumuitæ produdiones^dicimus, hancuanerateni xariri, quoniam animantium corpora in robore St fortitudine humidi radicalis,in -Curmria ftatiepcalorisnonfuntaequalia» Qiiædam etenimreperiunturcorpora,humiduni fintanimangt;. radicaleadmodum pingueac purum habentia, quodpræpinguedine Së quanti' tiutnuna pro tatefacilêrefiftitrefolutionibus, SC ealorem innatum tucturacconferuat, SCtaha du^iiunes ^ongikimamdacuntuinmficonuenientitarnenutanturuidusregiminc,necfibï * ipfis exidumafferannutplurimum enim immoderarislaboribus feexponunt,qui' busexiccaturhumidum fubftan£ificum,SCnim(a Venereufötur,6Cotio,SCcrapU' la fuperexcedenti,6Cebrietatc,quibusfuftocaturcalorinnatus,SCuitaquælongif fima efledeberct,breuilsimafit.Quædamahafuntcorpora, quç licet exquifiteopd mo utanturuïdus regiminc,cùm tarnen principia uitædebiha habeant,non in Ion gumadmodumuiitamproduccrepolTuntj uelutmelanchoiici, SC alq huiufmodi, UtUtirboU^ qweum minus participent de uïtalibus prjpcipijs,ideofecundum communem na cibreuLris turæcurfum,cæterisfanguineis,actemperatis,breuioiisfuntuitæ,utôCilli, quietß fuittuitie ‘^i^dtum de humido radicali polsideant, ilhid tarnen impurum, 6C focale,SC terreo ’ SCaqueohumoreplenumhahent: quibreuiorisluntuitæ, quia facilecalor incis * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuperatur, SC extinguitur, SChumidumeuam abfumitur: quod contrarium euenic

eis(utdiximus)qui ipfum pingueSC lynccrum habent, SC ideo dixit Ariftoteies quarto de Generatione animalium, quod maiora perfediora^ fanguinei generis ^‘ * °‘ animalia,plus temporis uiuunt,fed non omnia maiora funt uiuaciora : homo en un Eîe t d' P^’^®^®quot;’Poft®gt;9*-’a’T» A'-toduis animal uiuit,praeter Elephantem,qui diuturnam ad-itp.M lu ij-j^^-j^-j^j,,.gdufit,ficutiSCipfemet Ariftoteiesrefert,nonodcHiftoriaanimahû,ubi uiuu. jnqyftj [Qiiodin animalium gcnerefoluseftElephas, qui centefimum uitæan' “^■‘^ ^* num tr3nfcendat,atque ad ducehtos,uelut alq ad trecentos perueniatj Homo ne' ro præter illum,it3 fuperare uidetur centefimum annum, ut non preeftet fie uiuereî CurpUnu t:otusfoedus,deformis,atqueinutilis,fcdquàm paulóuiuit,ra.ro^. Verum plants anim.utbM ^^jj. fiipefiyg diximus} longe uiuaciores funt animafibus, caulam^ opinor eflê, uiudciores, q^dd animalia ut fentirent, calida oportuit aduefte, nulla ueró planta aducalida eft : ubi ueró caliditas, ibi motus, SC ubi motus, ibi tenuitas humidi, quod tametfi pinguifsimum fit, tanto tempore feruari non poteft,quin plurimum amurcæ con-cipiat,quia neceffario fepius humidum abfumitur,ob id etiam inter plantas frudi-fene ualde breuioris funtuitae, 5Cinteranimalia, quæ plurimo utunturcibo, SCita inter homines, qui cibis copiofe nutrientibus plurimum SC fæpè aluntur, qui^ re* bus Venereis plurimum incumbût, ut SC qui multum exercenturSC generaliter, U' bi fæpius reponere eft necelTarium, ibietiam fæeem crefcere celenus contingif» Vt iam quæfbonis propofitæ, folutio appareat,fcilicet quod melius eft ad uitg ion/ gitudinem, moderato uti cibo,nullaq? exercitatione, quam plurima exercitatione, ciboc^illiexercitationiconuenientetfedquoniam inotio periculum eftualetudi' nis,pro*

ftts,propterea de ipfa ^erdtatione,quanta efle debca^fuo loco refercmus. Vnum fans eltjOmncmexercicationenrijmedicainentumjatquc generaliter omne id quod cibi necelsitatem iniungit,uitac diutumitati per le elTe incommodum. Duos igitur scopi aduit^ fcopos ad uitæ diuturnitatem perfe inuenio,fcd horum alterum primo etiam, reli- diutKrnitdtL quum non primo, ternusuer0ncceirariuserit,nectamenperfe, mill to minus primo. Perfeigiturprimoeft,utpriftinihumidi quam minima fiatrefolutio, nam fie Ô^minima fæxerir,SC ipfum purifsimum manebit. Per fe autem non primo, ut o-ptimumreftauretur loco eins quod confumitur: optimum autem humldumel^ quodpinguifsimum,ficincandelis, atquelucernis : tarnen uerópueros, SCadole-(centes,tarefeuum comparatione habere infpicimus. Pinguifsimum humidum, quod nÔ Iblùm terreo,fed etiam aqueo uacat excremenro,denfifsimumc^ eft. Den (urn ueró,maximeomnequod tenuifsimum eft, acperfetfteconcodum: terreum cnimexcrementum(utdix0faex eft, eertam^ habet noxam, mortem acederandi, • uthumidum quauis pofsitrepurgari,cum aqueum eft, terreo:tamenfi nonrepur-getur,longè deterius eft,nam prohibetfcaloris naturalis fubftanciam, SC quod pin.-gueeft,rarumreddens, SCdilsiparictlcrióscogens, atqueconfumi}uitam diunus proferri,ficiin lucernis,accandelis,permixtac'qua fiepe extinguit lenen: difsipaf^ alioquin humidum pinguc.Sedinanimali tertium addit incommodum, quod humidum pingue,putrediniobnoxium reddit, quo detrimento nihil fermé deterius eft. Tertium ueró,quodneque per lê,necprimó,fed tarnen necelTarió fpeólare o-portet,eft,ut Integra ferueturualetudo, non folum, quod hic fic alter principalis nuiustradationisfeopusjfedquódfutdixi} morbi ipfi muleis modis mram iplam decurrent. Igitur,utomniaiam colligamus,duos habemus principales Icopos, alterum uitæ quoad licet producendæ, rcliquum tuendæ pro noftra facilitate uale-tudinis,hunc fecundum in primum reducemus, fi fcopos quibus primum affequi Iicet,intresdiftinxerimus; Primum,utminima humidi naturalis hatrelblutio. Secundum,ut reftauratio fiat humidi purifsimi ab excremento aqueo,terreo'^,SC ma Jtimè concodijtale ueró defiderabimus etiam elle cenuifsimqm : Tertium ut minime ægrotet homo. Ex his iam liquidé patet, totam hanc confiderationemefiead naturalia conferuanda. Porrô naturalia maxime quatuor funt, humorcR,tempera- Qg4ft»ww* mentum,membra,ÔCfpiritus.Horum omnium funtuirtutes SC operationes, quas turaUnqu^ intégras habebit,qui quatuor ilia integra habueritamp; illæfa.Ergo fcopus eft, ne hu- conferunndA mores nimismultiplicentur,uitientûrue ullo uitij genere, utnaturalis femperies,/««t* nbsp;nbsp;* autferuetuf,aut in melius uertatur,utfolidanuno modo confumâtur,lædantûruc, ut fpiritus plurimi clari generentur ÔC incolumes,diffundantur^ per totum corpus moderatè.Nam non aliter uires membrorum,6C operationes fcruabunciir.Hæc o-mnia rebus non naturalibus alTequemunhæ funt,aër cum quo ueftes continentur. PræftabataSt, Galenum,omifsis totinutilibus dilputationibus,oftendere, oins nâ fjotmwGâ' acr,an calidus,an frigidus,tenuis'ne an craflus, uite produccdæ cÔmodior euetjne- lettw» queenimuerifimileeft,omnem aërem eandem uim habereaduitæ diuturnitatem, utnec reliqua,cibus atque potus:inhis quantitas, numerus, ordp,qualitas, tempus 6Cmodus præpar^ndi requitur.At Galenus præter qualitatem, omnia omififlè ui-detur. Quod fi de præparationelocutus eft non in eodem loco fermonem habuit^ ubi de tuenda fanitate difputauit.lnania quoque reddere uafa, ad hoc ^enus perti-nct,aut moderate replere.Indefæccs,urinç,fudores,muci,fputa,femencp.Hçcquo-modo,quandóue,docere opus.SubfequQtur eu uigihjs fomni,quando, ubi, quan-tum,quomodo,lelt;fti,cubicula. Póftcum quietemotus, qualis, quantus,quomo* do,quando,quoties,ufque quo,apotherapia,fri(ftiones,balnea^. Vltimo loco ani-mi anelt;ftus,nam Iætitia,SC«7r«^«a£ feu indolentia,omnibus bona : Dolor,ÔC timor, malaomnibus:triftitia,ira^,quibufdâ cÔuenireuident.Fratres duoerantmihi co-' gniti Venctrjs,amboq5 patritrj Mauroceni,Michael,ÔC Hieronymus: Hieronymus Hifforfa» languinea tcperie,Iætus admodû, cum cutis angcbatur,lâguebat,cùm hilaris effet, maxime ualebat. At Michael macilentus,6Ctriftis natura,inter curas SCanimi tor-rnenta impinguabatur,redeem fehabebanfolutus cutis ægrotabat, 6C extenuaba-

3 6 DE SANITATE TVENDA (ur^caufam horum fiio loco referemus. Cacterum dcbemgs quatuor ilia quaefîtâ denuó in memoriam reuocare. Horum primum eft, an exercitatio aduitaediuturgt; nitatem plus afferat commodi,an incommodiCSecundum (de quo dixi) inferius a-gemus,an fæxhumidi innati ulla ex parte minui pofsitV’Tertium,de quo in contra-dicentibusegimuSjanhumidum hocquod naturale eft,uocamusautcm rad/calejâ calore naturali confumatur,ut Galeno placeman etiam ab ipfo aëre, uel Sole, ut A-uicenna fentire uideturCQuartumjan uita noftra bis cetum annis definiat,aut pauz 10 pluribus,ut philofophi, medici^ docent, an potius, ut hiliorici uolunt,in plura fcccula dureté Nam Fulgofius,8C temporü,annalium^ feriptores, quendam loan-loinnetdetê~ nem detemporibus c c c c x x.annisuixi(rerefcrunt,argumento fumptoabanno penbiu. quomortuuseft,qui c c c c. fermèfuit, à Carola Magni principatu,iub quo ipfe ioannesferturmilitafTe. Referuntamp;^eodem fermé æuoalium c c c. annis uix'lie.

• Hocautcm,utmihi uidetur,ncce{îàrium eftdcterminare.Namfi tandiuuita homi nisprofcrripoteftjlcdores, arque humanum genu s, cum illis, magno com modo fraudabimus, fi pro c c c c. annis,centum folùm uiuerc pofiè,ucl etiam minùs,do-ceamus. At fie conuerfo id fabulofum fit, nosautem polliceamur uitamanno-rii*n CGC c. atq^e c c c. ipfis qui noftra præcepta feruauerint, uix odogefimum, atqueetiam attingentibusægrè, quisnonmeritô, nonfolùm huit libroabroger, fed etiam iuftifsime nos irrideat Cquot; Aedepol nollem dicere, mentitos cos ftiifle qui tafia feripferunt, fedfimodoucra funt, monftrafuifledicendumeft: nam amp;qui« dam alh finecibo uixerunt, afij finepotu. Nec tarnen pluribus, nedum omnibus, conceflum eft uiuere ulla arte diu, fine cibo, abfque potu. 1 ta fit,ut mortalium uita ni inonftrofa fit,minor fit annis c l. Sedamp;hocrarifsimum,adcôutmaiorp3rs, e-tiam fi Aefculapium medicæartis peritifsimum adhibueris curantem,non tarnen odogefimum attingat annum. Nec antiquos, poft prima illafæcula,antediluui(v DMiWllex. uiuaces magisfuifleexiftimo,cùm Dauidin Pfalmis dicat:f Dies noftrifeptuagin-ta anni, amp;nbsp;fi felicifsimè, odoginta, ultra autem, nil nifi labor Ôlt;^ dolor.] Et Dauid ipfe rcx,cùm feptuaginta uix annos attigifiet,naturali morte obtjr,prius aded fenio confcclus,utinterpueUasdecumbereco^eretur, quodobfenedam corpus illius non calefieret. Ergof ut dixi)uel qui male natura præditi funt ab initio,uel qui fero ad regimen hoc acceftèrint, uelquibus opportuna defuerint, uel quos cafusop-prefrerit,hitamctfifrudum percipient ex hoe fibro, non ramen talem, ut admira-• rioni exteris effe pofsinnadcó etiam in his uaiq cafus dominantur. nam fiin aliqu2 à natura iam conftitutum,felicem^ ab initio,obfcruatio hareincidat,necprauus cafiis aliquis aduenerit, fimile miraculo aliquid, amp;nbsp;in feruanda ualetudine, amp;nbsp;uita Omniamp;i« Ib producenda continget. Omnibus tarnen hicfiber profuturus eft, uclut ÔC cultura ber hic profu agris:nam omnes agri, etiam fi arena fueritculra,manfuefcunt,afiquidcp rcddunt. turm t!t uciui Vcrum quidam adeo natura funt infelices, ut etiam dtligctifsimè culti, minus pro-cuUura agrii^ durant agreftibusamp;incultis, fed natura fœcundis. ka multi homines qui hæcob-feruabunt, breuiorem, 00 minus incolumen degent uitam, quibufdam afijs, quo» natura fouendos fufeepit. Adde quod pauci fisc obferuare fcdulô,pcrfeuerantia^ hand infrada uolent,nifi uel natura,uel actate,uel cafu iam debilitati. At his(ut dixi) etlî plurimum profuertnt hæcpræcepta,eo minùs tarnen profuifleuidebûtur, quo Vf Jene f fiHf^tim iam unes magis fradæfunt, naturaephaud capax auxilq. Ob id rede di-, nbsp;nbsp;nbsp;.\'quot;' dum ut bene fenefcas,cito fenefce,id eft,qui diutumam cupitamp;ualidam fortirife-jCMiCitojenf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àiuuentute, quemadmodum fenex,alTucfcat moderate, tempera-•^^' teer,, aciecundum medicinæpræceptauitam ducere. Videsnon'ne in dentibus, quam facile fit cos feruare ne commoueantur, aures ne furdefcant, oculi ne cæcu-tiant:atpoftquam oculi cæcutierint,aurcs obfurdefcunt,denteslt;^ fuerint commolt; ti,quibus hæc artibus,etiam fi refurgat Hippocrates, ad integrum roburreftituen-tur^’extftimo illud prudenter didum,

Satis ergo fit cuit^ tandiu uiuere,ac tam robufta uita, huius libri præceptii adiu-tus.

L I B E R P R I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57

tus,quantum fas eft,na(jira atquc priorc utta. At dices quomodo iftucl agnofcamlt; phons uitæ ratione. Cùm enim fpôte nofter habitus,faite in feneda, labatur m de-teriusindies,uideascp reftitui,hauddubiuni efthoctotum inhæcelfe prgceptareferendum: fimiliter amp;nbsp;exutilitatequam fenfus ipfi,uel iam parum debilitah, perci-pient.Q_uamobrcm(ut dixi etiam luperiüs)liber bic omnib.nó tam utilis eft quam ncceirariuS jfedtamenomniumminimèfcntient illiusufum, atque commodum, quicafualiquomoucntur. Mors enim quatuormodishominiaduenit,ucl puro iiionquatuor cafu,utquibus caputamputatur,autèmonte præcipitesruunt: nee his confuli po- utodiahctuun^ teft, (êd liquid ch, quodiuuarepofsit, hoc totum ad Dei curam SCprouidcntiaüi *«f«if» referendum eft. Alius eft modus,cùm naturalitcr pure pereunt:id fit(ut dixi)humi» doiam toto in amurcam mutato: atque proferri hic docctur,atque in longum pro-duci.Tertius eft,in quo etiam plus ualet ars noftra, amp;eftcùm per continuam mu-tationemcibi,iam dcbïlitatisuiribus,deteriusefficiturnutrimcntum,atquchumi- * dufr!,atquehicmodus interitus naturalis non eft,fed naturali fimillimus. Quartus uerómixtus,quiexmorbocontingit,hoc^ modoplcriquemonunturteit enim communis maxime omnibus ferme hominibus,conftatcp natura, amp;nbsp;cafu. Cafu fi-quidem,quoni3mexcalcfadluspofuitfeinfrigidoaëre,tumcontrac^j^s eimorbu9 lateralis: alq,quód amplioreuinipotu,SCcauliumcfu,crud!tatefa(fla,febrislethi-fera fuperuenit. Natura quidem, quód imbecille corpus iam ab his, ac Icuforibus etiam caufis patitur. Igitur in hoc genere prudentia aduerftis cafum indigcmus:hu ius autem libri auxilio, ad ita præparandum corpus, ut etiam fi qu^cquarn tale nobis neceflario adueniat,ctiam ualdefeni,non tarnen tantum obeftepofsit, utergro-tet,ncdum utmoriatur.Nam quandoquetales etiam prudentibus adueniunt, ue- jç^^^ lut quandoque nobis contigit in hyeme, iter per montes udos agentibus,dum e-quus cafuinlapidem impegiflèr, claudicaretc^ paru, loco periculofo cogebamur, ucl præcipitq fubirepericulum,uel pedibus ambulando onufti pânis obTrigus fu-darefub borea, quo nihil eftexitialius : fimul amp;ocreæ perrimam aquam admitte-bant,ut pedis ambulâtibus neceffe effet pedes madefeere, ac refrigerari. Talia fæpè '’contingunr,prgfertimignotisinlods,acdiflicilibus habentibus iter,per nodem^ magis,tum inter riuos.lgitur huic periculo fie occurri, pedes defeedi^nam hoctrac neceffanum) pattern^ ueßium equo fupcrimpofui,^ lente ambulans per faxa,lu-tum quantum licuit,00 aquam euitabam.Cum ad cauponam deueni, no, ut alifde prandio,feddeignefblliCitusfui,necpriuscibum guflaui,qnam exudisocreisjo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

tis pedibus, mutatis plerifque indumentis, etiam interula ob leuis fudoris fufpicio-nem,faó:us fum totus ficcus,5C moderate ealidus,cibum uero paucum, amp;nbsp;ferme pa nem folum,quód hora iam effet tarda,cum amygdalis, 06 ob laborem. Itaque prüden tia,ô6arte medica feruatus fum,56 ficcatis ocreis,tum confutis peregi reliquum ftinerislaetus,mutato cquo etiam,ut hilaritcr quoep cœnauerim,dormicrim fuauif-fimè,tutus ab omni noxa. Alius non fibi temperans,aut imprudenter fe gerens,aut ob auaritiam, his tot incommodis in grauem morbum incidifïet, in quo plus fatis poftmodUmpecuniarumimpendiffeiauarus, quamegoliberaliter agens. Vnde amp;illudnómaledi(ßum,plus impenfæ facitauarus,quàmliberalis. Forfan 06mors fuccefsiffet, ubi loco omnium rerum ncceffariarum inopi, tantum ubi nullus effet medicus,aut talis qualem melius fuiffetob imperitiam non adeffe,c0tigiffetargro-tare. Relinquituradhucdubitatioexplicanda, anexercitatiofit utilis aduitâpro-ducendam,quam in tradatione de exercitatione explanabimus.

Aullores ^uideuititproducendifcri^fère^ dp» IX, BOn par eft,ut narrem,qui feripferint de hoc,medicos,fed aut qoi hórt, aut qui de hoc folo fcripferût:ab Hippocrate enim res duxit initium, ut in fe-cundo deDiacta,pofteum multi,de quibus Galenus agit,ipfeueró pluri- Authotesqui ma,póft Oribafius partem hanc fatis excoluit,Paulus, Aetius,Rafïs Prin- df hoc fcripfe ceps, Celfiis, Hali abbas, fed admittamus hos, non ut inutiles, abfit, fed ut notifsi- r««f«

mos,qui propnc in hoc argumento fcripferunt. RegimenSalernitanum, loanncs Btuxcnusftudiofè,MarfiliusFicinus imó (uperftihofè, Antonius Gazius ufquc adeó,ut etiam Aloyfius Cornarius Venetus lingua Italica.Cùm alq habeant in lm-gulis quod damnet,ego quod in fingulis laudarem, inueni. Ab Hippocrate,naW^ ram return,principia, rationem, amp;nbsp;quæ exigantur : à Galeno,ordincm,clantatein, fridlionis ÔC exercitationis uires, ac modos, methodum fimplicium dignofcendo-rum:ab Oribafio,praeparationcs quafdam antiquorum:a Celfo,fimplicem uitae ra* tionem,^ Italix propriam:a Salemitano regimine, ut facile memoriae mandentur, lepórem,2C praccepta uitae comuni accommodata.DupJex enim eft medicina, du* plex eft uity cuftodia,una uera,atque légitima,quam excoluerunt Hippo crates,at' que Galenus,amp; qui hos fecuti funt,cxomni gentium gen ere, ut feiheet communis uita ad falutarem accomodaretur : altera notha, fucata, medicorum improborum, • 6^ adulatorum perditorum,ut artis praecepta communi uitac(ó^ cui communi uitjC Iuxuriofac,SC plenac omnis Hagittj a ncquitiae)adaptarcntur : amp;nbsp;nunc adeó pertuf* yitii in culmi b3ta funt omnia in culmineuitia,utcum alias peccarent, fcirent tam? quidredium ge omnia. efletjSd quid uirtüs:nunc etiam ipfa uitia colunt, Óé e© ufque prouedi lunt, ut pro* Êter quod etiyn tpfis,fcu ucris,feu nothis,feu fidis poliütur, uitam feilieet oderint. t interopes amplas,2lt;illccebras omnisluxuriac,rem fancfuturis temporibus in-iMRotdinii, credibilem,defperatiuiuant. Alias defpiciebam Anftotelem dicentem ,ob molli-diw« ^æ*” homines libiconfeire mortem, nee aliam ellemagis ^ufam, aut potiorem fe ’ ipfum0ccidendi,quàm moHiticminunccum haccuidco,cum contemplor,uixmi* hi ipO credens,ut forfan fomniumjiUum logé me fapientiorem fuilTe intelligo.For* fan enim Sd ipfe tale quiddam fua aetate uidit. At ego qui ratione dudus, ueram hu iufmodi hominibus perditis, nil fperandum boni ab obitu falfo credebam, odilïè impenfèmortem,amafleuitam. Nonigiturexhacledionefatis fumadiutus,hoc uno deprehenfo feruandæuitæmodo. vnde cum ilium placcrc pluribusanimad^ «erterem,inhanc,praeclaramhominumopinioncmdigno(cendam,quafi perma-numdudusfum.AtquehujeèregioncoppoGtaeftiententia Cornarq ter fapien-tis, quem fequi propofui. Ab hoc ergo finem huius inltituti,exemplumq} uitae, K cxperimentumoperisiplïusdcfumcrenoi?grauabor,autdedignabor,quatnuis il-(e literas humaniores,aut medicinam non profiterctur. Quid enim indigemus do-d:rina,cum homo eapraeftat abfque doflrina, quae quiuis alius etiam uatde crudi-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tus praefiaré pollet! Âut quanti faciemus do drin am illius qui nos cum fuis praece-

ptis perdit! feu medicus cum quo ægrotamus,fanitate ftudenter,aut breui fruimur uita,cumlongam optemus,aut periditamur ad mortem ex leuiniorbo!Valeat hu* iufmodi dodrina,quæ perniciem probantibusfalutisloco affert. Dicebat autem iUe improbas luxuriam noftrorum temporum, imó ftultitiam, cum noftra aetate S£ religionis cultum peruertereftudeant, Sd adulationem, accaeremonias praeponere Lmrw. fîneeræ uitae, acCefsit etiam luxuria maxima, in qua periclitantur, ut tribus his fla-gitqs tria maxima bona nobis pareant.Primum ueró execrabatur impenfarum m» gnitudinem,inde morescorruptos, demum morbos, amp;uitae breuitatem, quae aJ crapulamfequebantur.llludmirabaturprimum,quödob tam breuem acleuem uoluptatem,tot,tantacp incommoda, aediuturna (ubireuellent:etenim, inquiqS^ rcd:è,plus poffe debet in homine uiuente fecundum rationem amor uitæ, œ falu-britas corporis,quam uoluptas ex operatione,quaeplurimum nobis obfit. Sobrie* tatem inquam,robur corporis,aclcuitas comparatur,adeo utipfum odogefimum tertium annum agens,non folùm fcalas,fed montes abfque auxilio afcenderet.ien* fus etiam,uifus,ÔC auditus,incolumes manent,ut non truncus, fed homo muât, nS ludibrio iuuenibus,fed admiration!. Quin quod fecunda uitae pars, contra, media uita dici potcft,fcilicet fomni,ÓC quieti femper,ÓC iucundis imaginibus plena : niti-murquoqueqiiód cogitationes noftrælætæac hilares fint, Ôtlut minus obnoxix Cogitdtione! fint fufpicionibus principum, aut magiftratuum, neque negocium nobis facefTat, nojir» gudles fed cum ciuibus melius uerfari pofsimus, nee fruftra irafcamur, aut timeamus, aut tffe dtfaiör triftemur: moderatio ne enim uidus,humor quillbetfuam Ietwat ratioQ«n,nec do-

tninatuir,(ta mente pu,ÿ,SC corpore ad gaudium præparatjî quid cont/ngat aduer-fi,fæpiùslæto animo quæferricommodepoflünt tanquam àDeomiffà’ ademen-dationemnortram accipimus: difficillima etiamIcniùs ferimus, ut non folùm no-bis,fed nequehis quinobifcum uerfantur, graues fimus, autmoleftû Quin quod mains ell,uacamus ea in ætate periculo füfpicionis infaniæ,qu3e grauior elt morte» Ipfauerômorsmaturaamp;lenisaduenitiecordationeprætentorum, Ôôtotuiforum „ nbsp;, . ,

memona, oC comparatione corirm qui ante nos obierunt tmmatura ætate, nos 10-latur. Qiiod 2lt; fi incommodisaliquibus,indecurfu,corpus afnciaturcalore,frigo-ré,labore,uigilia,litibus, ludu, caîibus, aut rariùs in hæc decidit, fi noftræ fit proui-dcntiæ:aut il cafus eft,minus afhcir,X morbos leuiores aiïcrr.ob corporis puritatê, atqucfalubritatem:amp;fialienum fadum etiam fit, minus dolore animinos afficit, ut qui,amp;f fanus fit ante, 5lt; ad philofophiæ fludia propenfus. Palàm enim cftjana quæcp SCmunita aduerfus inatrias externas,fempcr minus lædi.Necillud nos mo- ^filt;, ücre Gebet,quod aliqui nulla certa régula diu uixerintmam neque adeô integris 0-mnibusuiribusaciènlibuscum ualctudineipfauiuercpoiTunt: fiC fi temperateui-xiiIent,miiUo plus uixiflcntiadeo ut naturae beneficio perperâ ufi lintgioricnturcp deco,quoddcflercdeberent,fcilicettam pulchræoccafionisamifsk. Qiiodfi [«er morbos obijciant,fanitatis tempore auxilia confumpta,ut nihil polsit addi ad con-tinentiam,adparcitatemuidus:nequaquam iduerum eft. Sedunicuiquehomini, (Va eft ratio uictus per morbû exadlior, SC exquifita magis, quàm fanitatis tempore, quantumcuncp iHe continenter ac fobriè uiuere fit afîîietus. Qiii uero uitæ ipa-Ciuin contcmnunt,6C decern annos nil elle putant,SC ftolidi funt, SC non eadem di-cuntacfaciunt,fed ut redimant ui(am,omnta exponut, quod in Hindis SC damna-tis quotidie uidemus. neque decern annorum iadura femper elffcd nonnunquam iiiginti,aut triginta. Sed SC illud quoduiximus,amittimus, abus uertigine,alius po d3gra,aliusl3pillo,quidamuiius,quidamauditusimbecillitatedetinetur. Qiiodfi quæratis interim priuari uoluptate: qua 'Z' quæ cum fuibus communis eft'?’ An de- voiitpMw» fontgenera uoluptaturn,nauigatio,peregrinatio,uitaciuilis,defcndcreiniurtècp généra, prelîos,G.ibîeuare miferos,cligi ad publica munia obcunda,uerfari cû ciiiibus, cum præclaris artifictbus,piduræ,fculptur^,plafticæ archîtedis fapientibus, nouas pu gnas SC cafus qui procul acciderant,intelligere,hominum adiones, induftnam co-gnofeere,legere, cancre, pifeari, uenari, aucupari, audire mufices inftrumentorum concentus,tnuifcreamoenaloca,fontes,lacus, fyluas,col!es,præfcrtim curare præ- • dia tua: denique fouerefiquos habes defeendentes, in illis plurima eli fpes, arque uoIupcas,SC quod nemini eripi poteft,diuina meditari.An ergo défont uoluptates, n!ficxpleamurcibis,utcanes,utnaufeent,autonocrotaliuteuomanr, uel utGulo, feu RofoiT:3chafarmatica,utftatim comprelfà emittat per aluum, quod ingurgita-ueritv Verùm nos admonuit uir hic unius præcepti admodum fai maris, emus etiâ exemplum,cum nobis etiam conueniat,referreoperæ pretium elfe duxi,ut non fo- . -if lùrnopinione,uoiiscçf;milesuideamur,fedmultiplicietiam rationenaturæ. 111efi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'”'

quidem tcfi:atur,à piperis calorenô offendi uentricukim,fed cinamomi potiùs, ui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

deric^ hochlo fibi c.alidius,SC uinum quod antiquius annuo fueriqilîi nocêtius effe '‘‘^°m‘ recenti: quorum utrunque ego experior in me elfe uerifsimum. Eadem ucntricult ’^^* imbecillitas,5C etrea eandem ætatem,paucitas filiorum,fed aliquanto fclicior in ne-potibus,liteslongæ, SC graues, ÔC cum potentibus uiris, indecafus èrhcda3SC uita diufurna,non fperata utrique omnia, quanquam non prorfus eodem modo : nam amp;nbsp;ilÜ findia ad augenda reipublicæ fuæ commoda,mihi rei litterariæ: utricp in Aca demia habitatio, amp;conuerfatio, illi tarnen ut Veneto patritio decora, mihi ut pro-fcflori honefta.Is igiturconfulit,utfuse quifquefanitatis acftudq einscenfor fit,SC ddigens fermator: quod nos non folùm in hoc opere probamus,SC iubemus,fed e-tiam in difquipendis interpretationibus fomniorum, in adionibus, atq? conuerfa-tionibus confoluimusefieobferuandum,fiquidem hicgcneralia præcepta tradere heuitdgnotas rcrum proprietates, SC ad unumquemque comparationem, ut (blus Deus nouit,ita folus ufos SC experientia docerepoflunt » Mihi exiguum uini albi,

kuis,SC dilutifstmi fn prandio obett: aqux multo plus crudac, ÔC cum faccharo mi-xtæ prodcft, cum agarn annum feptuagefimum quintum : ft frigiditas, cur aqua: ß calor,cur facchan, ucl etiarn mellis copia tanta non obeft Sed redeo linde digreC-fus fum,a Buxecio copia,SC return quæ noftra ætäte in ufu funt,adiuti fumus:à Ga-zio fumpfimus opinionum diuerforum authorum Arabum comparattones : à Picino prodigiofum illud, ac pene magicum uiuendi genus, quod ferme in omni fua dodrinafecutuseft,quod(^meritócontemnipotcrata me,nifi illum nonaginta feptem, matrem autem illius centum feptem SC decern annis uixiflè accepiflem, ut uiriiamde literis benemeriti tam egregia duo cxcmplapractermitti abfquerepre-henfione non potuerint.

p Ïnis hominis perpetuitas eft,quae generation«contingit,h3ccàfoecundp •i tate,SC coniundione,ut non fint fteriles.Oportet ergo qui fint,5Can fint, J! Sc qua cauià,utamoucâtur,ÔChorumfinguIû generaliter, ac fpecialiter: gna. —4=“quot;^ ftenlium ig!tur,SCfcecundarum fignisTuntoppofita.Suntautem pleraq) figila,SC cauiæ,ant in membris principalibus,ut in fedione uenarum,quç funt poft aures,in phthificis,aut membris generationis, compofitione, aut temp era tura,uel materia,ut femine alccrutro, aut menfibus. Etomnis magnus excefiiis,uel res om* niiió præternaturam impedit,uelutdelapfus,forameninclufum:5Cexintemperie* bus frigida,póft hurrtida,inde ficca, calida minus alijs : SC fernen corruptum,aquo-616 nbsp;nbsp;fiim,cócretum,SC eiufmodi. Docet autem hoc Galenus in arte medica,uide Quin*

’ ^ ’ ta Aphorifmorum,SC habet exemplum primo de morbis mulierum, in libro de Na ^^ ^^‘7’ tura muliebri^inosutcri,alln caput deriado cortice,aut metopiumimponito,feue-M ^\'^ ' tiamfelfcorpij,fiosolueritiequcntidie,fcecundaeft,finon,nóforfan.Metopiumi « 4a Wex (3aib3nocertè,adrem nihilaptiusfiebatin Aegypto,utauthoreftAetius.Iuuatüt pfrimcnia i, * narentibus fcecudis nata fit,ÓC gente:unde mulieres Taurinac,SCHebrçæ, raró fix * P riles, imó pleruncp feccundæ funt. Po ft hoc fcire cxpedit,an prægnans fit.

*“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In libro de Superfœtatione,prafgnan ti muReri oculi contrahuntur, SC caui Hunt^

*°®‘ Äfcandidumfithuidius. QuodficUm his proximo partui fit, SC facies, acpedes,ÖC Sfc. 8. ç^^^g tumeant,5C totum corpus quafi laborer ex pituita alba,6C habeat aures albas, mgwntu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jgj^ijj ueroliuida:autmortuos geftat, autftatimubi natifucrint

morituros,feu brcui,pofiquam pepererit. Aliud de Natura muliebrhOculi album, ”’ ^ 4‘ lapide,aiit terra rubra tingito,fi penctrat,prægnans eft,alitcr non. Alia experiment 5.Ap orif. j.g g^ ^jgjjj nofcere an mulicr concepcrir,mulum aquam dormituræ bibendam da-morom 41. jQ. g enim concepit,alui tormina patietur, fi non, non. Etiterum, [Quæutero ge-5, pbonl- runt,his Uteri os comprimitur,SC fi muliericefrentpurgationes,neque horror,neep moriMM 5 r . febrisfuperueniat,8Cfaftidiaincidant,iudicaipfàminutcrohabcre.] Exfignis au-^j.^phorif. jg^ abortusfuturi,fi ucheménter gracilis fit,SCfi aluus plUrimum profluat,5Cfi ten montm 61. ^j^ guam tenefmum Galenus appellat,fuperueneritetia, dcabortupericulum ef^ S-Apbonfi ygifjmammæ repente graciIefc3nt,Sc fi corripiatur morbo acuto, SC fi fanguis mit-morum 44. tatur,periculum eft,SC eo maius,quo foetus magis creuerit. Et fi ignis facer ci acci-Sign4«bor- cjat,lethale eft.idem de dificntione,ac multis alqs. Non folum autem hæc, fed mul-‘'quot;’ titudoladisefflucntis,indicatfoetus imbecillitatem,fedcertumfignumeft,men-Apnor.j 7. fiumquoque fluor.

38.5 j. Demafculisautem acfeeminisinquitKippocrates: Mulier fimarem coceperif, Apbor.4 i. bene colorata eft, fi feeminam, male : 5C foetus quidem mares in dextris,foeminæ in SigMconct- finiftris. Mamma ergo quæ magis intumefeit, cC oculus qui maior SC fplcndidior ptusmsns ac rcdditur,declaratfexum dcfupcrfcetatione.

Qvioniam uero de cura morborum ptægnantium mulierum egimus in tertio Cw^morbo.- PfQmptuanj : ideo hie fufficict quærere, an medicamentum leniens in prægnante riMn pragnM conueniat,SC uideturquod fic:quia quo magis dilfertur auxilium, co poftmodum tium. periculofius eft,nam fine deiedione uiuere diu non poteft, SC per fcnonfufficit,er«

go uel glande, uel cnenute,uel leniente medicamento admuanda cftiGIans autem a enema magts apta funt ad tetanum indnccndum, ergo amp;nbsp;ad abortum, ut fupra uifum eft, 6C quod glans fit detenor in hoc leniente, dubiumnoneft, fedquode-liam clyftere, patet, quoniam clyftehs opus eft,uel inteftinorum comprefsio ferme fol3,quam ualidam eflèoportet,aut quia lcnif,S61axat,amp;S talcfacinquæ omnia cum fint proximaualdcfœtui,funtpericulofiora leniente mcdicamêto.vrerusenim in-cumbiti-ecftointeftino,quo repleto,multum affligi Reift, necefie eft. Ac leniens me- « dicam?tum iuuatur ab omnibus inteftinis,ficuti dixi de fluxu 0f refluxu man's, qui fit fenfim,pcr partes poft partes;St ita abfe^ dubio minus ex hoc patietur foetus, ne dumutafnigatur.PIeruntj etiam no tantu quæ in crafsioiibus inteftinis haercnf,e-Uacuareexpedit,fcilicetintenuibus,mefarco,cauo iecoris, uêtnculo,exonerâdo e-tiam caput,^forfanrencs,0f licn,2efcnis nclica. Igiturienicio alui non folum me-lioreft,fedperfæpeneceftàn'a.Princepsctiamôc^ Mefue laudantcafsiam, dicentes cjffî^^y tji^ quod conuenit pueris,filt;^praegnantibus.Datur ante ante c0enam,0fmana,SCexhi-benturabuneqsduabus adtres,hocmodo: Sumciurispulh fcrucncis,0fboni,ac f^i^j^ ^^r '. clar^unc.vpufij advq.ineo diluemannæ Calabrenfis, perfpicnae, dulcis,ab tinc.R fJ)^},^lgf.^ adiq.ÔCubidiliolutaeft, ftatimeffundcinaliam fcuteliamquicqui|^clanimeft,% ‘ , permittei-efidererurrus,amp;efFundequod darum eftinaliam fcutellam mundam. I-dem facies tertio,quarcô,ô^ quinto, effundendo amp;nbsp;abijciendo quiequid eft non folum foedi,fed turbuleti,donec prorfus fit perfpicuum,ut aqua fermè,ct tepidu, quorum utrumc^ in idem conuenient,et propina mane per horas quatuor ante cibum. purgat hoc modo bene Ôf copiofè abf^ ulla moleftia,óf lenit uentre, CaiTia autem fumiturlambendo. Myxa quoq? exiure,utfint corpulenca,uua pafia codatexole-ribusmalua tenerior, beta, mater uiolarum, rumex, fiuelapathum,mcrcurialinon anderem in prægnanti,nifi feirem elle ex fpecieinnoxiæ. Pruna alia magna,quæ ex Genua aducniunt,coda funt meliora in hoc cafu,^ fuauifsima,funt autem faccha-ro condita.Sunt etiam pruna condita cum manna,quæ coda in iure,funt ualde iu/ cundaSCbona.Sûtamp;Tamarindi.ItemIuscaulium duplicium, Sé cocT:orum,fcu femicodorum,cum uua pafla nigra multa pingui.

Quæritur,an Hippocrates agnoueAlenientia'famp;dubium non eft,de beta, malva,mercuriali,parum tarnen utebaturdade afinino et fero ladis utcbantur,fed mO- A» quot;Hippoen* do foluentiummedicamentorum,adeó ut exhibèrent ultra unc.c.Moseo tempore tesägnouerit inualueratut glandibus,autclyfteribusuterentur.Eftetiam alia dubitatio,quid de- lenimUa. • tenus fit in prægnante per fe,inedia,fedio uenç,ôf purgatio,^ oportet affumere in DubàAtio, minorepericulo,utininedia,ptifanahordeaceaquantafufficit, confedacum iure pulli,indetradionefanguinisunc.vi,exbrachiodextro,inpurgatiorte Rhabarbari unc.j.cum unc.|.8C^.mannæ,amp; decodo fruduum,amp; florû cordialium.Mulierfàn-gninea,boni habitus,annorum XXX.et ita fupponatur afeertfus in difficuleatem, puta,ad duplum in ptifana,dimidium eius quâtitacis in Rhabarbaro, drac. q deco-dum grani gnidrj,autcnitij,infedioneuenæ fanguinis unc.xq,feu libram.Ec dico, quôdomiiraconfuetudinc,quôdin morbôaeuto minus pcriculum eft in inedia, quia oportet confideraremotum, qui eft minor in éa: indein detradione fanguinis, defedumalimênti, amp;hiceftminorinpurgatione,amp;uexationem, Sfhæceft maior in purgatione. luxta hæc ergo dico,quôd quanto fœtus erit maior,minus ti-naebit motum,ô^ uexationem,plus defedum alimenti, Ôf ideo feptimeftris ab ine-dia,trimeftrisàmcdicamenîo,neutermultumauenæfedione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

Reuertendo ad fanas prægnantcs,debént cauere à epparum ufu,qin faCit infan- * lt;iuibus pr£ tes infanos,â multo potu uini,maximè potentis.Efficit enim obnoxios conuulfio- gf’lt;”’fr^ C‘lt;«ß-ni, exqua uel mors fequitur,autnati redduntur inutiles, faltem perlôgum tempus, ^eitbsAnt, amp;imbecilles cerebrO.

Qiiçautemadconcipiendumfaciunt,pîurimaènârranturiniibrode natura mu sec. i o^ r. fiebri: Alia in primo libro de morbis muliebribus; inter cætera Polypi parui, affati, proptfinem^ faciuntplurimumadconceptionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Stc.toi^

Sed ad conferuandum fœtum,memento illius Aphôrftmi,Quæcuncv üeró mo-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F derate

4Z DESANITATETVENDA $.P4r.4 5. derate (ehabentes,abortiût bimeftres,amp; tnmcftres,finemanifeftacaufa,hisuterfaé Vtfxtut con- cetabula muco plena funtjSv nö pûfsvint,præ grauitate foei® condnere,fedabium-fcruttur. pitiir.Noftra ætate utuntur foeliciter,iit experimento uidi, ungnento Comidlïg fu^ g renes.Ego alias ufus fum,2lt; nupenRedpe tragacanthi unc.j. maftids unc.j.amp; /» gummiarabici drac.iij.acadaedrac.y?.cum aceto, SColeo myrdno.ceratum quadra* turn fac.Aliquando ouo integro, cum Rupa fericea, 06 gutds tribus aced fuper rC' nes impofitis.Exnods autem antiquo amp;nbsp;noltro temporefunrarthemifiae, 56 lauri Tempi«ge- ^oba, amp;urinatauricollcda,06glandismodofuppofita. Cxterüm quodadtem-nndiuterum. P*^*® gerendifœtus,feu uterum, quodfdread multacommodum eft, primum Ari* dtp.4. notdesSeptimodeHiftoriaanimaliuminquitrtHominiuni multiplex panendt tempus datum eft,nam amp;nbsp;feprimo,06 odauo,et nono menie parère poteft,^ quod plurimum dedmo, nonnullx autem amp;nbsp;undedmo] modo ut ante feptimum nullo modo uitalis fic:o(ftauo autem pauci leruantur in Græda, fed in Aegypto, amp;nbsp;Iods • fœcundioribus uiuunt.Quaeueró quarto,uel ociauo menfeabortiunt, plerunquc cumfœtu moriuntur.Hippocrates autem uult, quod millier non tranfgrediaturfe* ptemquadragGnarias,ideft,c c l x x x. amp;nbsp;tarnen feruatmenfem, non folumdeci* Lib.deodb ryumjed etiam x i ,fitutfub nouilunio:fedHippocratesftatimàplcnilunio nume mibripartut^ic c l xx ;^dies,uelutpleniluniuminddatm i 1 i.Calendasîanuarias,inC3gt; tnfitte, lendis millier concipiat,oao menfes continebuntc c x x x v i.propemodum de« funtx 1 I I i.diesadfeptemQuadragenarias,inquibus 06 plenilunium continerf poterit,ô6duonouilunia,ô6aliudplenilunium,udutin anno M. D. LXII L tertio Calendas lanuarias,celebratur oppofitio,ô6 tarnen definant fluere menfes: Cô-dpiat in calendis ipfis, numerabit unus menfis turn, cùm adhuc reliqui menfiuni fuperfînt,ô6fecundascarationelanuartj x x v i idn quoplenilunium,ô6nouilu* nium tutius XXXV I.Februarq.Iam ergo habes tria plenilunia, 56 totidem no-uilunta,quartus XXV. Aprilis, fextus, Maio menfe,feptimus,lunio:o(ftauus lu-lio,nonus,Augufto, decimus, Septembri,X I. incipietQuarto nonasOeftobrisî numerabunturergodiesc c txxx. TertiononasOiftobris,quadiepariatmulier, £6 in bis erunt oppofitiones x.nouilunia x 1 .fedin his unumniftum, 06plenilunia x.liera. Inde prudenter adrjcir,cùm dies menfium pofsint etiam duo, uel très, ud unus poteft uariari hoc tempus geftationis uteri per unum,uel duos dies,quia mu-lieres computant menfes à profluuio,non ab aftris.Reprarfentari poteft partus x 1. 86xir.S6xi 11 .menfiû hoc modo:MuIicr in Calendis lanuarij,côcipiatmolâ,qux fuperuiuat ad x x v.diêMartq,x.dieeiufdêlanguefcête,Ô6 tabefcêtemola, cÔcipiat puerum,quâ pariat tertio Calendas Ianuarij,uidcbitur geftafle infantcm,trefdecitn mcnfibusintegris,ideft,diebus c c c l x 1 1 i.quifuntmenlès x 1 1 i.diesi x.lu-nares,hæc eft fecunda difficultas. Quarta diffîcultas eft,quod hîc agitur de honore matris fufpitione adultcrq,de fucedsione hæredita tis, 86 cum hæc pendeant ex tribus prioribus,qiiarfuntambigua;primó propter Ariftotelem, qui nullum præfînit remplis geftationi uteri, etiam fi nil aliud incidat: fecundö propter contradidio-nem,inter Ariftotelem,86Hippocratem: tertio ob caufam de mola, liquet kuis iudieq medicum habendum, quidehisfancireuelitfirmumaliquid, ubi nullaeft firmitas,fed uifis rationibus,86 bene perpenfis, aliéna indicia permittatiurifconful-tis,qui multa talia habent iudicanda,

Lib.defier. Alia difficultas huic annexa eft, ut feiamus diftingueremolamà prægnationc, T^njïvnüio 'm 86fœtu,utdicit Hippocrates, quod prægnans habet determinatum tempus à ter-ter moUmGT tiomenie, autquarto, 86pofteontinuaturmotus, niflfœtuspereat.Inhoc igitur fœtum, moladiffert, quæcitiùspoteftmoueri, auttardiùs, neepoftmodum continuatur motus,fecundo quia in mola inflantur mammæ, nec tarnen generaturlac: in utero gerente generatur lac,nec adeo effluit:practerea durities molæ eft maior, quàm fœ tus.Et cum linteum fuperponitur fœtui madidum,86 frigidG, ex uino rubro, fœtus fugit e loco, 86 calcitrat, fi fit adultus mola non mouetur, aut certê parum, 86 non omnino calcitrat. Calor etiam prægnâtis eft uiuacior, 86 lucidior,habentis autem molâ, manus, 86 pedes,extenuantur cupallore, inflatione, 86 mollitie.Et generaliter ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fœtus

L r B E R* P R 1 M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4? foetus eft,ut res uina cum motu,amp; læta,môla contra. Et cum m ola potcft effluerc Enguis copiofus, per arcuitus cQ fcetu, nifi ex ceruice uteri)minor non in trumbis.

De ratione autem uidus in prægn3nte,fi utatur aqua, eft melius, ft non,cum uû p^^,^^„;jj no mali punici ft fit imbecillitas uentricub, QC nonJlit aqua cruda, fed pluuialis co- ^^^^^^ (fta,ad confumptionem tertiæ partis j 06 colata J commedat bis tantum in die, amp;nbsp;lit pedes frigidi non fint,bora qua fumptura eft cibum,et ratio eft clara,quia mulieres, qug repuftinant in agris,non faepius edunt,^ cibos exigui alimenti,clt; pariunt fœtus ualidos,quantô magis ciuilis uita,fi confuecudo tarnen exigat minus quantum fieri pûteft,amp;in hoc,amp; m abjs funt uexandæ.

Q11Ç autem iuuant prégnantes,Sc ne abortiant,amp;fœtum confirmant,thus,ebur, FœiW éo»-faccharum rofaceum, borago, oxalis ,rubi germina, cotonea,da(ftyli,cocci fernen, firmAntia» tormentillacradtces,margaritæ:malaciam autem tollit fuccus foliorum, amp;nbsp;capreo-lorum uitis iuuateas,os monoccrotis,cx amulctis,3damas geftatus in brachio fini» ftro,çtites fed durus,acferrugineus,ia(pis,dormire,ederc carnes léporum,cuniculo rum teftudinum,propriè ceruoium,^ capreolorum.

Decibi quantitate,SC numero.Mulicr li ab initio prægnatiônis, fert inædiam, 0i^ ^' ^'^ ^^^ non appctit,alenda eft,utfolum ferant uires,augeatur cibus pro tei^iorc,et ut piea decrefcit in quarto,et ad feptimi menfis profcciionemjfempcr augcatur oefiauo m- *”^’'®’ cipiat attenuari,quia fœtus eft infirmus: V nde cum nafcitur infans egic,amp;' oblie fus ualdè,ÔCperpctuo,o(ftimeftrem elfcfufpicandum eft, à nono menie in pofterum, cibusextenuandus,00prægnansexercenda. Aetiuso(ftaliimenfis,aliamfubtjcit A quihm grA rationem, exiftimauitenim,nonum menfemefte partin'dedicatum, quodfalfum uidicauere Cæ Generaliterautemgrauidadebetcauercàcrapula, triftitia,faltationc,multitu- debeat. dine hominum,ó^ maxime in loco arlt;fto,efu multorum frucftuum,cin(ftura arlt;fta,ó:^ Lib. 1 e.cap^ breuiterabomnimaloperfe,abomniuehementi, abomniinlüeto. Auxiliaueró 1 «• aduiolentos abortus,fcribuntur ab Hippocrate ibi. Triticum torrefaiftum, ÔC mo- Sfc. 2 $. litum,inlibrodefterilibus. Et nil melius eft quam inlecftoquiefcerépertriduum Fœt«« duabut nonmoueri,nonfternutare,nontufsire,nonirafci, Sf quarihidicuntur perficere. tunidsconti^ Ledus fit ex ftupa fericea,ÓC fi abrumpatur membrana prima,id eft,exterior,quan- nttun doqueconfolidatur, fœtus enimduatflistunicis contineiur, fub interiore fudor, quifœtum tangit,fub exterioreurina,qu3einteriorem ambit: uenæ in his etiam in- VefahutUb, uolucres disfradæ,confolidari poflunt,fi uincula, quibus tunica exterior utero an- 5 »fig. 3 o.td^ neditur,frangantur, aut etiam luxentur,abortumfaciunt ante tempus, fimodico bula i,cr .^ tempore,ante ortum fit partus. Obferuandum eft etiam pro harum mulierum cu- cz «p» » 7^ ftodia,utcibi,quosappetunt,dentur: namfinon, cibidenegati abortum pariunt, Now» quid cibi^Vulgus tamen,imo Princeps exiftimat,maculam fimilem fœtui corporis affigi,non uerö abortum: Hippocrates,fiedantur,putatmaculam gigni,nonfi de-negentur. E^o fi febris lenta fit,fufficiet dare tot uicibus,quot in lanitate, carnea pro carnibus,fercula pro folidis, uinum granatorum, loco uinorum ex uua, lenire fæpeuentrcs,cibi quantitatem paulo minorem folito,fomni tempus augere:Vitel/ los ouorum pro toftis, 8lt; in fecundis menfis cotonia, feu cotonia condita, uel nu/ ccs faccharo prxparatas.Cafeus cum pane amp;nbsp;uino aftringente, plurimum prodeft adfœtum confirmaridum. Eftenim cafeus ultimum,quod eft in nobis ad firmita-iem,oua teftitudinis nemo rear, inde oua anferum, amp;nbsp;caro earum, amp;nbsp;fernen gramiz nis fatiu{,quod eft fimile orizç,peftarium ad confirmandumfœtum,refina,mel flos aeris,inde abluito cum uino decodionis myrti. Modus alius, foue locum ex décoda fruduum,8C foliorum cuprefsi atquelauri,inde poft, pelTariüm ex amaraco,ÓC ftaphifagtia,autlolio,autleporinocoagulo,uellapidefamio,leuiseft,durus, quo aurifices aurum polliunt,candidus feruat enim fœtum.

Eft etiam notandum,cur quae concipiunt(utdidum eft)macilcntç,abortiunt an-tequâ crafTefeâqnam fi craftefcedo, pcriculS abortiedi augetUr, igitur dû cralTefcût, de abortu periclitâtur:fi enim craflefeût quae tenues erât,ob id fit,quod fanguis me-Üor redditur,fed fanguis antea corruptus erat, nô enim prêter natura tenues eflent, ergo fœtus trahit ob robur patemû, ^d itieptu eft alimeto fuo, quarc tâdê obortiêt.

CwldUe Qiiodautemladernammxtumeant, contingit ab initio, quia cum confenÉt# mummie tu^ fit ab illis,ad uterum,ideo attrado fanguinead uterum,quofl refidijum eft,ód dulcc meant, ad mammas tranfmittitiir, funtautem duræ, quianon concoquitur,graciles, quia parum,utinlibrodefcetuumformatione.C«mautem creucrit,Ô£^ mammæmagis turgcnt,minùs crefcit durities,cùm concoquitur,molliuntur, amp;nbsp;fi magnæ fint: Calor ergo reuocatus ad mammas lac cocoquit,amp; fœtum defent. Si ergo fluit,aut per fedionem foetus lignifi'cat,aut debilitatem. Raró autem etiam fi abortiat, calor a-deo deficit,ut lac non pofsit gignere.

de generatione foetus, cum poene Infinita dici poflent,morcm nonfe* quar eorum,qui ucl dlcunt,non dicenda, Id eft, nó necelfarla fini intento, o uelut coferuandifœtus,acfimulmatrls,automittûtneceflària,fclllcet de-clarationeseorum, quædicuntur, exhisfidem didisfacimus, oftendi-muscp necefsiratem agendorum: Etexdcdaratione,modus ad fingula parata,uC q«ae necelfariq^int,fci3mus, quæ non neceffaria funt, omittamus, quæ ueró finto-mittendajautagenda,qualia,óóquanta efleoporteat, nonignoremus. Hocigitur principiü,Slt;^ aulpicabimur abHippocrate, quonia menfes, primus, amp;nbsp;odauus,fcii fecunda, amp;nbsp;fexta quadragenaria funt periculofifsima, fed amp;ultimi dies fub partu: nee efifpes in huiufmodi,nifi quod quantó facilius abortiunt, eo etiam foetus faci-lius feruantunpartus enim omnes,quidam funtabortus,utita dicam, quandoqui-dem obftetrices non aliud curant, quam ut fiernuant, aut uomant,fed non eft uio-Abortut ^uM Ientus,qui3patientisnatura, eimotuiauxiliatur. Abortusigiturdicitur,quando ^°- caufa prêter naturam urgereincipit,antemotumnaturç.Cùm tarnen eft perfedus, amp;nbsp;fucrit caufa leuis,poterit uiuere,ut aliqui etiam ex feptimo menfeferuati fint, nea , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum ex nono,amp; decimo.Similiter SC iii prima quadragenaria ab initio funt pericu-.

fifsimi,quia funt debilifstmijn feptem primis dicbus,2lt; in tribus,Sl ipfa prima die. OHiummen- DicebatenimHippocrates,[lunioratertiomêfe,etfcnioraueterioportet.] Inoda fispericulo ^^’^ autem menfe,iam ob labores fcptimi,amp;Ädauum menfem,etfextam quadrage-f^^^ nariam infans debilis eft,quafi eger,cum maxime ualet, ob id QC illum cauere opor-' * tet,inde menfem poft tertium. Verum cum noftri propofiti finis fit,fcruare uiuum, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;ualidum: nam fi imbecillis nafcatur, primum morictur, aut fi non inualidus erit, at nos uolumus ualidum,atquerobuftum feruare. Cum ueró abortiatmillier, mo-rieturinfans,06fi moriaturin utcro,abortiet. Paria eruntergo,feuabortiat,feupe-reat,fednonparimodobaec3ccidunf, abortit ob matris læfionem, moritur foetus ob proprium incommodum : fi uterquepari modo afficiatur, 06 abortit, Ô6 talem, ut antequam nafcatur,obeat,uel in ipfo nafcendi tempore,uel pauló póft, Ô6 caufac quæabortummouent, etiamquodabortuipfoenecent, peculiariteretiam foetui nocent,quoniam fi abortum efficiunt,uiolentæfunt,ô6 potentcs,quantó magis er-gófoetuioberunt. Quæigiturfoetum oeeïdunt, autdébilitant, aut abortumfa-ciunt,aliæquidemobfuntmatri,aliæfoetui,(quodde utrlfque 06fit neceifarium, aliunde manifefiû exi!tlmo)aliæ ipfi côlundioni, qua foetus aHigatur utero,Ô6 corpora mulierum, 06 fcetuum,alia funt (ana, Ô6 alia ægra, alia robufta, alia imbeciHia, cur nerilium ^ f’æf“^ ^ fterilibus concepti,plærunque debiles funt. Caufæ enim, propter quas, foctuid biles nonconccpcrunt,conceptuiiamfadoobfunt, acnocenr,Ô6quaehicnocent:alia:

* quidemperfenocent, utuenena,S6medicamenta, aliaquoniamneceflariaaufe-f oro* ’^‘^“^^’ “^ nenæ fedio, Ô6 inaedia : alla quia ualida, uelut motus animi,corporis,06 ut: boftiumafTe* M^antómagisnouI,atqueinfoliti.PropoGtumeftautem,nonfolumferuare,utdi-quot; tur ’^’jfi^’^nm,ledincolumem,06nonfolumincolumem,fedfirmumuiriblïs,06bene ° nbsp;nbsp;‘ annexum matri,06 neque tantummodó id,fed etiam cralTum, atque corpulentum,-boniep habitus, fed hoc poft. lam omnia ergo, Ô6 bona, 06 moderata, 06 confueta haber*eoportet, Qiilnirnóinipfagencratione, Ô6mulieri,ô6uiro robuftaafferte-dulia,palLimbos fiquidem, Ô6 fuillam carnem, Ô6 alfa omnia, 06 alicam, 56 mazam,

S^ pancm,amp;' uinum nigrum,amp; auftemm,eadem iationc,óc cafeus.Abfti'neat à Ve-herc,amp;f fi prius ladauem,ficccturlac,fi fœtui confulere uolueiif, neque famem pa-ti3tur,necp comprimât ucntf€m,6óob id ienem alutim h?,beat,amp; exerceatur quori-dic,amp; læta uiuat,nec repentinis mutationibus fe exponat, diu in IcCto quicfcat, ói diu dormiatji aluns non demittat, iuribus fa 1 fis ütatur, uelut cochicarum, chama-rum,Slt;choncarum,ód brafsicæjôCbetæ,SCatripliciSjSt fi neceflariQfit medicamentum,manna pinguis exhibeatur, amp;nbsp;quidam funt, quæ fœtui proprietate fua pro- Quie[udpn^ funt,margaritæ,coccus,dadyli,ebons fcobs,^pyrethrum,ÔC piper longum,amp; fui- pietatefœtui phuruiuummultumprodeft,inhisquæcx cafu periclitantur: fuperomniaenim proßnh cafus ad abortum facit. Óf adeó ut perlæpè periculofius fit,non cecidifiè, quæ cade-re iam cccpit,quàm cecidifiè: fi enim cadat,óf fœtus non lædatur,nô abortit, at quç non cadit plerunquc,dum retinetur,abortit:fi tarnen durum fir,lolum periculofius eftcadere,quam retineri. Sternutatio quoqj, SC uomitus funt inimicifsima, amp;f ual-deamarainclyftcribus, Sfmagis peros,Sèprouocanua menfes,utfabina, abortum * mouent, quamuis Princeps authoritate Rafis,eis utatur,fericum etiam, amp;nbsp;fymphi-ti radix, omnia funt utilia, ÔC aqua chalybeata, amp;^ cafeus pinguis, ac mollis,iuxta i-gnern ficcatus,^ carnes leporis,^ capreoli,0Capri,afiæ in ueru, uel in patina bon j: funt, ficut 2Coua recentia gallinarum, fed tettudinum, maximenei^orearum, crc-dunturproprie,abort«m etiam diuconfuetum,prohibere:0f ætitesbrachio alliga-tus^quiprseduruseft, Sf fplendidus, ncc magnus : Ôf chondrum, Sc orisa meliora QS^f Pgt;'*gquot;i funt ptifina,a ladle ob flatum abfrincre oportet,ab omnibus acribus, 6d longe ma- ^^^ ‘■‘lt;««'« '^lt;': gisaman's,auturinam prolicientibus,autaluum purgantibus,aut flatum mouen- ^f‘lt;«^» tibusabftineat, turn à cruditate: palam eft ergo quod legumina plurifariam ob-funt,maxime ciceres rubri, ennacei, feu ericq, bom funt, caucant accliuia ob labo-rem,extenfionem,Sd anhelitus magnitudinem : decliuia oblapfus periculum. Ab ira quoque, Sd triftitia, Sd uino plurimo, aut potenti. Praegnantes enim quae uino plurimo,aut potenti utuntur,aut cppis multis,aut quæ multum ieiunant, ftultos c-dercfœtus folent: aliae etiam oblæfos, autcæcos, aut furdos :continere etiam fe à cibis ualdedefidcratis,ualde nocet,ut fupra diximus,adeó ut credant,fi membrum amulieretangatur,eorumueftigiumi»nprimiin confimili membrofœtus, quod uideturfrequentibus experimentis confirmari. Caufam^ cife reor, animæ mater-nar, cuiinfantis animaconiunda eft, tanquam potentia ninemuncre fungens, ut didlumeftdefœmininofemine, in formatione ad mafeulinum comparato, turn »'‘‘’/«^f'«quot;^’ uero calor,qui eft animae inftrumentum,mouet fanguinem atrum,(ob id quod fru- ptimatur» ftrata eft defideriouehementi mater,Sdadducitur fanguis, etiam fi ibi non effet) ad membrum fimile, ficutmouemus membra iuxta imperium rationis,Sd fit macula fimilis reidefideratæ in membro infantis, '2d hoc contingit rare, ob mukitudinem ' eorum quæ neceflaria funt.

HNincremento autem accidit,quod diximus in duodecimo Contradicen tium, neque enim turn primum ficcari incipit, cum oritur,fed ab ipfa die concubitus,uerùm tam bene cÔuenit illi,cum fanguinc menftruo, 2d mu lieris femine,ut augeatur,2d melius reddatur, quoniam à loco calido con coquitur,atcB fpicefcit,licetcnim terrçumfiatmagis indies, attamen melius reddi-tur,quia pinguius, fi enim operationes omnes fiuntmeliores, neceffe eft principiû meliuseuadere,aliter nô effet principium,rtifi in alio. Experimentum habes, quod qui nafeunturexparentibus iunioribus,robuftiores funt,maioris corporis,fapien-tiores,magisfani,2dlongiorisuitæ,natis qfdem parentibus adolefcentibus : nefeio (»flfioresfint^ ergo cur uelit Galenus,calorê no augeri in iuuenibus, fed uafa tarnen, ut cum funt optima,poffent illud Maronianum dicere:

4^ DESANITArETVENDA dpiunt exinaniri, fieri nequit, ut ab initio generationis, quia ficcetur perpetu0,uf fiat detenusmam aliter accidcret natiSjUt femper paretibu^flent détériorés, quod quidam fabulofe commertti funt. Scd faC ut homo quidem perpetud fiat deterior, fernen tarnen melius feipfogignerepofsit, ilia fanguinemex quo foetus nutritur, fiet ergo SC fernen genitum,ut dixi,dctcrius indies,SC procreati à parentibus iunio-ribus,lemper crunt mcliores,fed experimento falfum efle deprehenditunfin autem dicas, fernen quidem melius polfe pro créa ri, quoniam uafa ilia, non cum homine Incrementunt confenefcunt,fed habent diuturnius incrementum, iam nullum incrementum faf nullum habere fus es,hominem 11 a here, fed perpetuœSC indies fieri deteriorem. Oportet igitur ut honmem, dicas,uafa ilia contra naturae curfum fieri meliora,at quid de fpirituillo, qui a corde deciditurCSed fac,ut SC ille,in uafis mclior fiat,non ut pa ri ter, Sv ilia uafa ficcefeuntî' Ratioenimdemonftrat deomnibus, SCtarnen perfemeliorafiunt,igitur ficcitas non obftabit,quin humidum,SC calor,SC totum corpus,non melius fiat. Dices for^ • fan,quid folum cafu meliora fiunt, quia capaciora, cC ideo cum plus fpintus trahöt ad fe,SC continent,fed id non fatisfaciqnam fi terreum deterius eft,quanto plus eric, crit terreum magis,ideoq; deterius Cquot; Quod fi dicat multitudinem lupplere: SC ego dicam incrementum etiam humons innarifuppierc. Praetcrea pofttrigefimuquin* turn annum,n^omnihus uis gignendi fierct;at non cft,fit enim terreum,tarnen ma* gis humidum,neque uafa fiunt maiora,neccalorperfe(fti’or. Palam eft igitur humidum pingue, quod ex uberantiaqueoabundet fieri codione, melius admiftione ficci,tum ob calorem,tum ob ficcitatem, nec nifi quod minus fufficiat, culpari pof-fe: fed neque id quidem.cum oleo faie adiedo in lucerna plus duret, ut non quxli-bet terrea admiftio,hac in parte deterius reddat innatum humidum, ergo ob uafa i-pfa,cum extendi nequeut, humidum, SCealor,deficiunt,0Cabfumuntur, id eft,poll iuuentutis ftatum. Âugetur autem certa ratione, quia oportebatmaius efte,nccin uiroeamultitudineconcoquipoterat,uerum diuinitus annexauita,5C calorinea continctur,donee pofsit calor confiftere, ac uita quæ eft ab anima,principium au-. tern non deficit,fed eft incorporeum, necefie igitur fuit, ut augeretur, SC aequaliter Simile À ßmUi ut forma feruari poftet. Simile enim à fimili augetur, amp;nbsp;gignitur, quocirca omnes Mgeturcr gi partes extendi oportuit,uteadem manente4ubftantia,maiusfieret,0Cficcius,etubi gnitur. ficcum cum adionibus audum,SCincremetifinis. Quomodo ergo quxlibctpars audi augeatur,naturæ onus eft,non artis,uelut fcabellum: hocaUtem, quia quæli« bctparstrahit,uelutiunumineaqua,cuiuspartibusfingulis appetitus defeenfus ineftmon ut in partibus,non diuifæ,non defeenderent,nec ut in toto: uafa enim no diuellerentur,fcd eft aquæ,ut aquænon totius,aut partis, fimiliter SC animati ad in-crementum,8C nutritionemtan co ufque, finis noftræ fapientiæ, nam SC iUud dubi-tationedignum eft,fiextcditur,ÓCaugetur,anextcndatur,quia audum,autaugca-An«erctufio tur,quia extenfumf Hac igitur alterius funt cÔtcmplationis. Quacramus igiturpo faciat ad cor, pus illud,an exercitatio faciat ad corporis incrementum^Atep, id, dum corpus autorit mcre«c geri poteft,nam poftquam illud,aut non mutet,aut potiüs ficcet,palam eft. Id ergo tw»» primum alTumamus,m quo labor nullus effet,ad demonftrandum fcilicet quietem omnimodam,incremento inutilem efle, fuperfluura quoque exercitiumemodera-turn autem,5Ccontinuum, augere corpus in militibus, SC a thlctis, confpicuum eft.: fed nunquid,fi auget corpus plus iuftô,aecderet feniumî Videntur autem crefcere có ufque,ut reriqua,in maiorem autem molem, quoniS ab initio 5C in proceflu ma-fis augentur. Augetur igitur calor, fanguis,fpiritus, ofta : hacc igitur auget procul-ubio calorcm,non tarnen perfedius illum efficiunt: ob exercitium ergo calor au-getur,SC calor audus multas extendit partes, quæ antea non poterât extendi, quia terreac,SC multo ampliùs,undefuppeditantealimento, corpus euadit maius. Ma-nifeftum eft ergo, quod neque dencere oportet alimentum : fic enim ficcatur,nccp poft alimencum exercitatio conuenit. Corrumpitenim humores, neque fine exer-cita tione alimentum copiofum,calorem enim obtundit:neque expedit augere cor pora,nifi reipublicæ caufa. Qiiibus receptis ut corpus augeatur, SC humidis opus eft,SC minime ficcantibus: humedant igitur lac,ÔC iorbitiones magis, quam folida, welpo-

Ucl potvis: hi enirn folidas partes non nutriunt,il]a ficcant. Sommis prolixus, baU neum,lætitia,ô^carnes quadrupedumma^isfaciuntadincrementiim,quam aniü, aurpifcium,SCmag!ioii!m ammahum quamcuniculi,SCléporis,etdomelhcoriim, liberorum tarnen,quam fylucftmim: iykieftnum apri,SC cerui: domeftieorum fiiis, amp;c3ftrati,indeiuuenes,amp;iuuenum cxiurcpotiùs,quàmafl3torum,Ôu expifcibus corum,qui (anguine præditt funt, 06 magni corporis, ut tynnorum marcuinorum, SC Cyprinorum,cx aquis dulcibus,amp;!^ ftuiionum,amp;f carnes animalium,quæ femper crefeuntjdum uiuunr,ut polypi,an^uiIIa?,SC murenæ,ô6 nemorex teftudines, amp;^ o-ua,amp;f cafeus mollis. Et ut omnia rite conficiantur,^^ eoena copfofior prandio, SC a-qua muiroutiliorekuino : Vota re oportet om ma arna,^ acid a, amara,multtrudi^ nemfaiis,medicamcnt3 purganti3,fudoriscopiam. Crefcuntcorpora quæcalida funt plurimum,in regionibus frigidis, humida in calidis, in teinperatis, nulli ferme uiriinueniunturmagnitudinis eximix, (èdSC maritima Ioca,magna folentefncere • corpora,fedutnedebito increméto corpus dcfr3udctur,procurandum eft, ita ma-ius incrementum, quam pro natura debcatur, cibis, (omno, exercitationecompara turn,inutile eft, corpora enirn ficcari iufto plus necciïèeft:amp;l uel alimentum, moli non fufficcrc,ucl uires alimcro deelTe,qux caufa eft morborum in gcKbulUam. Venus prohiber incrementum,SC in quibufdam caufa,uelut amp;nbsp;morbi.

Ïtautem nutrition ein cremen turn, nutritio autem concodione, quam- Q^of^odo in-obrem dC principalis quxdam eft uis,fed earn prxcedunt attradio,atque crement'Mm ai f^f^*'t*Oï^^^9“*^“*’®“^^”’ expulfio:fitautem putntio, autob difiblu- nutritiofiAnt, donemfolam,poftxtatemincrementi,dum illa ingepob utrumeßfcili-ceqdiftblutionemScincrementum,ob idutritpintcrceditiimilitudo, quod forma . maner,materia autem per quam fluit,aut refluit.Differentia quoque eft inter nutri- fp^^Q^^^g^J^ tioncm,atque concodionem,cum nutritio fit concodio quçdam,^ concodio eft „f,„ ^„^j^,' pars nutritionis: In nutritionem autem apponitur, in concodione non apponitur'. ^^^^,^^ Septemigitur,cùmfintfacultatesnaturales,attradio, atep retentio,codionifamu- p^^^if'^fg^„^ lantur,expulfio ipfi membro,codio nutrittoni,nutririo incremento, generatio per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' fcfola eft,^res quxdam diuina. Qiiatuor igiturfunt ordincs, Slt; duo extra,Extra nbsp;nbsp;nbsp;^’ ''^^ ’

generatio,^^ expulfio: ordo autem eft attradionis,Slt;l retentionis ad codionem,co dionis ad nutritionem. Hxc autem propter fe,aut propter fe,atque incrementum. Idcirco optime augentur,aut reftaurantur, qux optime nutriuntur: aut non fine o-ptimanutritionefitaltcrutrum horum,utnequeabfquecodione optima, nutritio optima,ncquefincretcntione, codio : S^quanquamoperaquaßfeconfequantur, atqueinuicem coniunda fint,attamen facilitates ipfx,intcrfediuerfx funt.fntereft {q^i^^ inter codionem,SCattradionem,arq;expullionem, quod codio folum à naturali ealido adiuuatur,expulfio,amp;r attradio etiam, à prxter naturali, ut aeris,atque uini, ac ucftium,Slt; exercitationis.Qiiicquid enim immodcratum eft,pro prxter naturali habendum eft,imó etiam à febrih iuultur,amp; retentio à ficco quouis. Qiiod fi fic-citas debilitet retentiónem: fi attradionem,aut expulfioncm, febrilis calor id agut, ueldebilitatocalorenaturali, autficcatohumido, qnod foiebatexpclliiatquefic mortisbreuis in acutis,certè,indiuturnis,fIgna funt.PaIàm autem elft^uodconco ^.aphorift dio,06retentio,quieteindigent,uelutcxpulfio motu,undeillud. ''Cum ùolucris 11.15. ducerehellebor0,mouecorpus, cùm uerô fiftere,facutquiefcat.] Concodio ergo plerunque prima dcficit,G tarnen expulfio antea, id pkrunep contingit, ob malam Compofitionem,S6 fi attradio deficiat,aut retentio,à concodio uitiata non fit,crit qualitasmala,authumormalus,(èdhoeplerunque. Nutritioprxterea debet effe minor, S6rationefinis,ô6rationecau(àrum,quxillam efficiunt,ubiincremejitum defierit. Incrementum autem augetur,06 poft minuitur,cum definat aliquâdo: V e-rum maximum uideturene,ufque ad quinque annos in longitudinc,nam quilibet infans,cùm petuenit ad dimidium longitudinis, atqj ideo ad odauam partem to-tius

tins moll's.Et fi æqualiter augcrentur dimcnfiones,eflet dimidium inercmeti, cun* longitudo peruensret ad pertedionern quatuor partium e^quinep, id eft, fuppolE to brachio Bononienfi uiginti unciarum,^ perueniret ad fexdeenn. Verum mani-feftum eft,quod ab initio minus augdur crafsitics,011 la titudo,cuius indicio eft carmen illud obfeenum Martiahs:

Quia crafsities magnitudini non refpondet:fi ergo infans quinque annorum,eft minor odaua parte fui ipfius,cum eft uir, neceiïe eft ut multo plus augeatur in puc ritia,quam in iuuentutc. Cum fermé pro ratione proportionis annorum crefcat,fci a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;licet décupla,quæ eft triginta ad quinque,uigefimo quinto anno parum crefcit,ad-

/ \ nbsp;nbsp;nbsp;eó ut multos la teat incrementum illud circa uiginti, unum autê eft finis incremen-\ ti in longitudine: cum ergo ftatuerimus duos numéros æquales,quorum unus fue —rit fexcuplus aken^ôd crclcant à puntfto ad maximum terminum,nccefte eft,ut ma* 7 ximus terminusfitfinisunius,amp;fprincipiumalterius, uelutina.b.c.d. fi a.b.d.fit / sequalisb.c.d. 6C terminus incrementi fitb.d.exquoincipitdeclinare,eritadm3-' , / nbsp;nbsp;ximum incrementum,ue! finis utriufquc,uel infra b.d.Maximum igiturincremen

y rumcritinloi^itudineb.d. inreliquiseritc.cumfiniturincrementum in longitu-c dine,quarein quarto decimo anno erit maximum incrementum:igitur tune nccef Oud cur bre- ^«3 ^“^ quantitas maior cibi,amp;llemperfimilis ei qui nutritur,ideo^ in diesficcio-uioremefßä- ris,?t ob id oua uitam breuiorem efficiunt,Slt; morbos procréant,amp; illa refugitHip dm uitdtn. pocrates,in adultis autem funt etiam peiora. Lac autem,quia partes habet, quæ fe-paranrur,ideo utile eft etiam fenibus: in infantibus ergo, ob mollitiem fubftantiæ, amp;nbsp;quia carent dentibus,Slt;facultas concodrix ualidiftima eft, conuehiunt non a-lijs,5(l his qui Venere fuperflua,necad prolem uti uolunt, fatisfaciunt,fed dubiuin non leue emergit de incremento carnis,quod fit omni tempore,ut etiam quandotp in state decrepita,Ô6 dicimus, quod iuxta illud, non debemus inftituereuieftus ra-tionem : intra enim debitam menfuram, fi non bonum fernper, iæpéetiam malum Corpwmä^ eft. Ergo cum corpus maius eft, ampliori indigetnutrimento,SCcum ealormaior im ampUori eft,nee nutriatur,uclut3L ab igné, corpus abfumiturPrima Aphorifmorum. Et ft target nu crefcatjindigetbifariarn maiorealimento,3t utreftauretur, Óóut augcatur. Cum^ trimtnio, reftauratiopr,rfupponatrefolutionem,ubimaiorfitrefolutio,maioreritneceflària 14 nbsp;nbsp;reftauratiOjSC in maiore corpore nutriendo, plus alimeti requiretur. Cum ergo pri-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mumfenium aduenit,ob ea quxdidafunt omnia, praeter hanc ultima caufarn, mi-

noreindigebita!imcnto,pcrpetuo^ attenuabitur, tuncenim iamutmagnöfitne* ceffe ob calons,óf corporis magnitudinem. At inter annum quartumdecimum,Ôd Corpus et Cd. trigefimum quin turn,calor,amp; corpus augentur, incrementum autem,amp;refolutio lor donee du. minuuntMr,quia humidum magis terreum fadum eft, ideo cum incrementum ca-getutur, loriSjamp;Scorporis,fermé fitad duplum,incrementumautem ipfum,amp;refolutionon adeo minuantur,neceflèeft,utcibus fermédimidio augeatur, nam dupli duplum, quadruplum eft: minor eft autem incrcmêtfamp;refolutionis ratio iunda, tripla abf-que dubio rclinquctur,igirur fefquialtera. Hacc autem non tanquam ita fint, fed ut lt;ntcliigamus,a quartodecimoanno incrementum cibi,Slt;ufqueaduigefimöquingt; IflfreMenfHW tum,ultra autem ferméftabit ad trigefimum quintu. Eftautem duplex incremen-duplex. tu™gt;’”quantitate,011 qualitate. Qiii autem plura deducitin unum,amp;Sdedarat, qui * unum in plura,laborem addit,utrumqueautem ncceflarium eft. Eftigitur unum, o im'mm ^^^ pïus,aut minus,feu multum, feu paucum. Ergo qui paucioreututur cibo, dum æftualiter aluntur,minus cxcrementipariunt,6Cob id minus maliafficiütur,aut la-* dntur Notant. At guibusmaioreft uentriculus patens,cibus nóadeó bene concoquitur: ' haceep ratio habenda eft eiufmodi, in his, ficut etiSquod humida, humidis,utdixit An ueró calida calidis,non cquidem, nam frigida, frigidis cum non conueniant,^ temper3ta,tcm peratis contra,conuentunt enim frigida calidis,amp;l calida frigidis, nd eine in con- enim neceffe eft ut fimilia fint,ab initio.Multum autem refert qualis fit naturf uen-codioneutu triculus,3tnosfupponimus,nonfolumtemperatum,feddenfum,atquerobuftumi lid. etiâ,ex influente fanguine,feu à corde,feu iccore: Et in concodione quies, 56 fom-nus,

L I B E R P R I M V S. ^^ tiüSjCÙm neceffaria fine ÿiam in nucridon^utilta erunt» Cum tarnen nutrido perpétua fit, qui efcere,neque dormirc perpetuo pofsibiic eft, fed etiam exerceri eft ne-ceflârium.QuæigiturbenenutnuntjHippoerates non femel doeuit,panis, ma^a, ear0jpifces,ca(èus,uinum: lac quidem benc nutrit, fed non omnes, oua, ac reliquat amp;uiia; paflæ,fuo loco deferibuntur. Potrô ante orturn omnia hæc, fed fola generatio définit,reliqua manent.

BVaîfitum eft à pluribus, de infantis natura,unde originem ducat, âb ortu Of mf^ntts ne,ari generationeç’ Cum enim infans ali iam præ magnitudine non po- Hitun. teft,^ quoniam circuitus,S^ perfedio non paciuntuiiUum fie nutriri, at, queinterrcliqnaecianl,cælæcordismaiorcindigene refrigeratione,cal- • titrât,Ô^membranasquibuscontineturlacerat: Vndeiam fecontincrenonpoteft fedens,fedcircumuoluitur:utiqüedumercduseflec,facicm habebataddorfum,it3 ubi circumuolutus cft,faciem ad nentrem matris uertir,5lt;^ ubi nafeitur, facie ad cœ-lum conuerfa femper oritur,fi fupina fit matenAt non femper,ôô fi plWunque capi te prius, inde corpore reliquô. Agrippæpaucinafcunrur,pcdtbus,fcil!cct priùs, . quemortuminfelicisaufpicrj eireduciint,cûmauerfisbrachesnafei ncceficiir,amp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

quod caputretincatur, ut facile ftrangulctur, SCimbecillitatis fignum eft, cùm an-tea non feconuerterit: propterea pauci féruantur ex bis, multo pauciores, aras der teriori modo oriuntur,prælato brachio,aut crure uno,airt curuati,2C duplices, omnes enim moriuntur,amp;^ pro miraculo cenfendüm,fi quis enadat. Difficultcr enim, accumlabore,ÔCpericulomatris,acfuinafcitur,nifiobftctrixhuicpericuIo prudé-ter occurrat: debet itaque manu lenitcrintromiflà per portam, eum intra fetundi* nam ad iuftum modum uertere,Ô^ caput inferius ad partum difponerc,ô^ fie fingu-lis partus impedimentis occurrere débetobftcrrix,Jquac cÔtingere iblent, amp;nbsp;obler-uare,nepariens nimis uerecunda fit,aut multum timida,uel iracuda, uel nimis gracile corpus, uel pingue habens, nec fit i^becillis, aut orifiemm habeat anguftum, autcontortum,aututraque parte claufum,autinuicinitatc hæmorrhoides, authu-morum concdiones,ô^ infans caput grande habeat, aut corpus in quantitate exee dens,aut mortuus,aut gibbofus,aut contra naturam pofitusutdiximus.Porrôubi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

ftatimeditifunt,ore remirant, Ôt^fuggereneceftarium illis eft, cùm antca utrunque Pei-umUlic. umbilicofacerent,confiât enim per umbilicum fatum nutrimentum in utero ma fx-lt;^ amruh tris recipcrc,Ôt: per eundemlotium emittere,qUem cùm primum infans inlucem e f» réduit, at^ ditus elt,obftctrices iuxta uêtrem prarfcindunt,Ô£^earum prudenriores, poftabftif qufper eundë fum,leuitcr cxurunt,porrô ipfius urinaculi refiduum,cuius alta pars fccundæ,intra lot*« ttmuU» uterum haeret,parturicntis foemori alligant, fæpe ex co fangum cm fluere procuran tes, quo ad forte exarefcat,ucl faltcm fi modo diu ira manet,aln'ori in parte feindant: Reiedo tandem umbilico,uel alligato à uentré quatuor digitorQipatio,larta mun-da,quodmclius efi,uelfîlo lanæ uniformitef retorto,id eft,fine nodis, ne doleat infans,cùm ftiauius fitfilumlanæ,quàm fcrici lini,ucl canabis,^ minùs dolorem cô-mouet,conftringunt,ita utimpediatur tranfitus alimentijàf fpirituum, ita ut exfic» cetur, accadatreefiant enim utilitates, propter quas fadus eft,ubi ergo ortus eft in- Ab ortu inf^ti fansjbalneo tepido abluendus eft.Mollis enim aqua reficit ipfum,amp; mundum Cor uj quid 4gcrtc pus eins reddit,SC aëris iniuriam arcet,indc fafeqs non firidè eolligandus, amp;nbsp;firato dum. molli admodum collocandus,temperato,nec turn perflato acre. Antequam âütem balneo tradatur,caput in rotundam formam comprimendum, arque decentem,na fus eleuandus,dirigenduscp,ôf fi quid côtortum fit,extendendum,6C ut omnia fint pariaprocurandum,dum molle,ac tenerum eftcorpus;Infpicereoportet etiam, an vbifatut cd^ nares,2lt; anus perforata fint;fi enim non fuerint, digito anus minimo, nares cande- put dqud pie» la cerea funt aperienda,ut de corpore excrementa educi pofsint, att^ neeelfaria in- num reperix' troniitti,8lt;ficohtingatcaputfoetusabobftetricibusaqua plenum repcriri, quod fwr,ij;u'ii d^e» fæpe cuenit, OC cognofcitur tempore partus, tuxta os uteri, qua: nil aliud cft.quam dum»

iorium intra agninam membranulam contentum,quac nondum difrupj:a eft,Ut atfgt; tem brcui difrumpatur,ó^ pueri caput liberum maneat,milt;^m falls fuper membra* nulam illam oblletrices apponerc debenq^ breui difrumpetur.Aqug igitur tepo-re, uel uini foueatur,qui lit interni,materni^ caloris illius æmulus, m quo maxime deledatur infans,ut ab uniuerfa cute,uilcol3 fordities detrahatur, SC ut ne facile ab [Qgf^^ extrinfecùsaduententibuslædereturinfans,antiqui tenuifsimo confpergebanefa* Qp-Je,modtco^,uta Galenodefumitur, Primo de tuendaftnitate, quamuis Aucï* roes exauthoritate Auenzoar, potius oleum exglandibus,loco falis laudare ui-deatur,cum eadem ui,qua amp;nbsp;fal præditum ede dicat, dó fine mordicatione, pro cuti condcnlànda.Hallucinatur tamen,quia 8C fi fal exiguam præbeat infanti mordica* tionem, ab ca tarnen minime laeditur, amp;nbsp;non modó cutim mediocriter denlam red* dit,uerümetiam fordidas, cuti^ imbibitas humiditates, in utero matris acquifi* 11 t3s,rclóluit,quod oleum non facit,ob eins unduofam fubftantiam * Non défunt c* tiamquiprocondenfanda corporum infantiumcuti, eosnuper natos, inaquam BdrJ^roriww fligidam immergunt, quod ferè apud omnes Barbaros continuo ufu habetur, ufiM damnn^ quod 2C ad fanitatem,Slt; ad bcllicas adioncs maxime proficuum effe exiftimant,2^ t«r. defumpferun^b Ariftotele Septimo politicoium,ubiinquit: [Confert enimfta-Cdp. 17, tim a pueritia uigori alTuefcere, hoc enim amp;nbsp;ad fanitatem, ^ ad bellicas adiones ugt; tile eft,quapropter apud multos Barbarorum confuetudo eft, ut gelido amne, nagt; tos immergere, uel parua uefteamicire, utfaciuntGalli* Adcundaenimadqux pofsibile eft,ftatim ab initio melius eft alTuefcere : eft autem apta puerorum natura ob corum ealorem, ad frigus exerceri.] Cui tarnen opinion!, ac Barbarorum con* fuctudini tacite fcopponereuideturGaIenus,dum in Primodetuendafanitatein* quit: [Pueri cutis non eft in fuperfluum denfanda, quia facile ab aegritudinis inter* *P*^°‘ nanicaufamhabetibuspofteac^eretur,obimpeditamcorporis tranfpirationem*

Præftat ergo utrumque declinafle excelTum, nee aded denfam reddidilTe cutim, ut corporis tranfpiratio prohibeatur,ncc ita raram, uta qualibetextrinfecus incident! Kôfi. IçdaturJ Ideo hac ratione animadueftendumjne dum infijntes ad facros fontes de* feruntur, tempore hyemis,nuda eorum capita, frigida aquaperfundantur,!èd té* L«lt;(3lt;lt;tio«ipida,5éprxcipuéfinobiles,Sédclicati fucmit. Porróladationipropria, alia qui* • propria, dem ad infantem referuntur, alia ad nutricem,alia ad utrumque.Äd infantem qui-, dem,quia cum mollifsimè tradandus eft,amp;in Ulnis geftandus,et in cunnis agitan* • duslcuiter,àladationeutfomnumcapiat,ôéaeftatetegendus circum circa tenfa, ob mufcas,hyemeob frigus,accinendum etiamlcui uoce,acfuaui,utdormiat,dum agira tur,mundiscp linteis,5^ ab urina,Sé magis à ftercore purgandus : atque inuol* uendus,nequetemerè,autindiligenter. Expama enim comprcfsione,uclut6éni* mis intenfa contorquentur quxdam membra perfæpê, fed à nimia etiam corporis, partes contabefcunt,amp; extenuantur. Et fi obliqua fit,aut inæqualis fafeiarum con* ftridio, Sé terminus cuius eft, ac modus, ut pares fint pedes, ac manus, amp;nbsp;ut non plorct infarts immoderate,fed Içtus fit.Et ut prius deqciat aluum,urinas,indc mun* detur,inde lauetur anus, aqua frigidiulcula, poft fafcljs, poftquam parum luxent, La^ationi'S *nuoluatur,beneficcis,óf hyeme tepidis,æftate temperatis,poft ladctur.Et infanti, tempM. ‘l”* bene crcfcit,nec uomit,ncquc aegrotat, Óf alaccr eft. Óf dormit, Sé aluum Sé uri* ‘ nas opportune demittit,Sé boni coloris eft,terminus ladationis eft infantis uolun/ tastalqs non ita indulgendum, fed plærunque minus.Et abladatio fit in principio hyemis,cùmcorpuseftiam refedumabautumno,Sé fomnifuntlongiores,8éco* diones funt meliores.Vnde nato eo tempore fufficiunt duo anni tantum: nato au* tem fubbruma,menfes xxxi 111. autpropè,aut duobus annispcradis,opportu/ no temporeabladetur. Turn ueróSé melius, ac magis appetunt cibum. Ét cum Temper tehelius puer, Séufep ad annum quintum fit, ita regen dus,ut prêter omnia non paueat:nam plæriquc eo fado,correpti conuulfione anhelofa,quac propria eft infantibus,ipfa die,uel paulópóftmoriuntur, turn etiam à moleftia omni, Sé agita* done,Sé triftitia funt arcendi. Degant in cubiculo medio,Sé ad orientem conuerfo, ut etiam ferenis temporibus,Solc ipfo gaudeant, Sé ueatum oriêcalem,nifi tempo*

tibus admodum frigidis fenttartt,2^uenter imus anguftius coinpritnatur,quam ab umbilicofuprà,fedmj?îusenammulcope(fliis , cauendo ne diftorqueatur amp;nbsp;in gibbumtranfeat, lodo ucrô utfrequens mala, Ôd nuila, fordidos rclinquttu’ta me-diocris confert,æftatefingulis fcptenarqs,hyemequolibet menfe femel, tempon-bus medqsbis. Abftineatinfans,quiladatomninoàuino,tanquamueneno,tum i»pwïw quia uinum petit caput,quod infantibus dt imbccillc, Ô^ gignit ut plurimum epi-1«^^«’'»«*’^* lepfiam,exquapla:runc^intereunt,autfyderaMtur. Et débilitât cerebrum iUonim» umoftabjli^ ut fiant llulti,cœci,ftrabi,dentibus infirmis.Vinum praetcrea concoquitur in tribus ”lt;'gt;** dtbeatt horis j cum feriùs lac in fex, ideo unum corrum pit alterum: mixtio præterea ladis, £C uini,eft natura contrariorum, ideo plurimum obeft. Aquæ autem malæ, amp;nbsp;cru-dæ, ubi lapides in uefica generantur, modico uino duurs, détériorés funt, quaiv quam uinum fitpericulolius inladantibus, ea duntaxat caufa, tarnen mains exa-3ua periculum imminet,forbitiones etiam illis minus mais, foljdis cibis, êd ex foli- ^^^‘^‘

iSjCaro pefsima elf £lt; panis,ob duritiemOuorum autem uitelli melioies ,amp; inter forbitiones codus panis, nam ptifana nimis exilis eft, chondrum nimis graue, feu crains chondrus,alica poft pane codmoriza nimis ficca. Cauendu praetcrea eft di-ligderin huiufmodi infantibus,ne acus,aut nûmos,aut glandes,am auellanas,aut caftaneas habere permittamus,fugguntcnimSddeuorant,undeftrangulantur,aut ex dolore pereUnt.Qiiæ ueró ad nutrieem pertinent,funt, ut caueat ne dormiendo C^'-^^rf»u^ infantêfuffbcetjiduerócerteutileeft: eünis itaqueinfans degat,autinledo folus. tricempertia Similiter ut ipfa caueat à crapula,ebrietate, ira, timoré, cibis corruptioni obnoxijs, mnu utafrudibus hortartjs,ÔChuiufmodi:prætcreacùm iam maior,euadità malismori bus,ctenim non folum corporis, fed etiam animi, uitia contrahunt, non exemplo, cuius non funt capaces,feu contagio ladis.Et fimiliter ne deferendo cadat, aut ca-pite illidat in rem duriorem,fed 8C ofcula ad os non infingat,minima enim labes ta-befacitinfantem,nequepucruminulnas incognitoruin tradat, nequefeiern pro-pe deuenire, nee fues appropinquare permittat, nee ciconias, aut grues, aut pauo-nes,aut gallos,gallin3fuc:h3c enim omnes aucs infantib. oculos eruere fblct, nee i-pfum folum permittere,oportet,ob multas occafiones,quæ contingere folent. Ad utrofep autem pertinent, utcuret, ut^oninfantemdeterrcat,utnoneuig!letdor-mientem,ut ambulantis crura male fledi, aut diftorqueri non finat, ut propè loca, cafus non eflepermittatn'nfpiciat quomodo aluus demittaqet quam cico,amp; copio-fè urina perfundatur, eft enimbonumfignum, ut contra tarde, Ô^utfæxfit liqui- • dior:SCfi euomat huiufmodi fit uomitusÄ fi uigilet,fi inquietus fit parua negleda perdunt inf3ntes,magna præuifa perfæpè non laedunt.

Vód lac matris,pro omnium primo,præbendum fit nuper nato, nulli dti- tac Mdirii cflcuideoimaiorienimcum charitate,amp;impenfa magis,diligentia MeUut eß cos nutriënt,Ut quæ natos ex intimo, Slt; ut dici folet, ex unguibus arnent. alimentuM Nutrices ueró,amp; alumnae, ut inquitPlutarchus,fuppolÏtam quandam,ÓC nupemata aflcriptitiabeneuolêntiam habent,ut puta mercedis gratia diligentes.Et hoe etiam ^uim dUe^ naturamfademonftraqquaeunicuiepanimantiumgeneri, quæpariunt, ladisali- riudnumeüt menta fuppeditauit, tum optimum cuilt;^ alimentum eft,ut probat Galcnus, quod fingulorum temperamento maximeconuenit,maiorequidem alimenti couenien- Ldcexfdn^ fia,haudefiêpoterit,quam eius,quoddcmatre fuggitunexeodemenim fanguineg»!«^mf«-generaturlac,quoanteain utero nutritus fuerat infans, fcilicetfangUinemenftru- ßruiUgene^ ali,qui admammillas tranfiens, parum, ut inquit Princeps, concoaus, èC dealba- rdri, tus,citólacefficitur:ideofuauius,2lt;magisconueniêsredditurinfanti, dummo *c»rper mttt-^ dopermenfem adminusa puerperioladare nonincipfat, quia tune temporis a\^ßmdfgt;uero tcrata,amp;fordida,eftmater, amp;doloribus fubieda, atqueadfebrem non parum di- periomdter fpofita, 061ac alteratum eft,quod facile puerum inficerepoftctiobferuandurrt eft C- hädrenon tiam,num aliquo alio morbo,qui lac corrumpere pofsit, fuerit affeda : item fi præ- debexti

gnans,amp; coitui dedtca,uelntmis iraciinda,2^ male mongergra, his entm In cafibu#, Op, tf. eius lac uitiofum effet,nee ullo modo infanti præbendum : uerùm fi nil h o rum ob' N«tncw to- fiat, nullus conuenientior, amp;nbsp;magis proprius infanti cibus effepoteft, ut Galenu» M, condition affirmât,primo de tuendafanitate. Et fi mater infantemladarenequeat,uel nolit, nttqult;e. om ni fiudio, ac diligentia, eligenda eftnutrix, quxmediocris 9i boni fit habitus.

neenimisiuuenis, necnimiumætateprocefieiit, annum neque uigefimum infra agat, neque quadragefimum fupra, quæ non multó ante pepererit, amp;nbsp;marem, fi o-mnia optanda fuerint, ladis namep melior tune conftitutio accefsit, fed quod nort abortierit,experimentoenimcognitumeft,nec ratione carens, lacabortientiunt Lic dboriitn^ infanum reddere infantem, neque tantum temporis nadum eb, ut concoqui pof-tiummfanum fft,neque etiam poftea,cùm naturae ordo perturbetur,atqueconfundatur. Suntƒ-redditmfin ’^quot;^ tempora quædam,proportionecontinuata,quæubi perturbentur,no manef. ^f^^ Cerebrum autem lade maxime augetur, SC conftituitwr ab eo, QC præcipuc fi ladis ’ ætas,infantis ætati reipondeat. In primis ergo fana fit nutrix, amp;nbsp;boni coloris, ex aff bo fcilicet,amp; rubco,uiuaci fplendido,ac prgclaro,8C non fucato,qui bonum arguai temperamentum,amp; ex confequenti optimum lac,non autem fit t3bida,nec ex illogt; rum genere, décauendum neunquamluelndica laborauerit, nee lepra, amp;nbsp;fimili' bus,uelutcp in capite alopecia,aut etiam foediore aliquo affedu, pedore fit amplo, Ót^ mammis nee magnis, nee paruis, fed mediocribus, amp;nbsp;potius ad magnitudinem declinantibus,papillis neque conniuentibus, neque auerfis, neque reliquum cor* pusadmodumpingue,necnimium gracile bahcat,Gt^ optimismoribus praedita, mitis, cafta, fobria, hilaris, munda, non iracunda, nee gulofa, nee procax, nee tri-ftis,ac moefta,nec ftolida,nec inconfulta,nec uenerca, cauere non modó ab ufu ue-Vtntuliflis nereo debet, fed etiâ à cogitationibus luxuriofis, cum nihil fit ad bonitatem ladis ionuatem de^ deftruendam efficacius. Irritantur enim lunares purgationes in coitu, SCproptere» firuit. lac corrumpitur,óu uitiofuni,amp; pauculum redditur, 2C quod magis refert, ut pluri-mû côcipiunt,quod nihil nocentius fieri poteft infanti,qui ex ipla alitur, ut defumi Op, o. ^“’^ 1 Galeno,primo de tuenda fanitatc,d0 inquit: [Interim ueró non minor modó, * uerùm etiam deterior,rationabiliter reddct^ir ipfius grauidac fanguis, quo fit utlaC ipfum,tum peius, turn ueró exiguum,tn mammillas eolligatur : quareli quæ infantem ladet,uterum gerit, Ego magnopere fuaferim, aliam inueniendam nutricem.] Qii a prop ter maximum omnium præceptum iftud cfto,ut cunda uitêtur,quæ Ve-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nerem ftimularecreduntur, utfunt gratia exempli, nuclei pinei, piftachia, acria,

bcllaria,atque omnia admodum calida,quç non folùm V enerem ftimulant,uerùni Sdnzuubo- cti^mlacbiliofumreddunt. Itemcpodoresfoedos,ôôprætermodum fuaues,de-w«i aunlii, beta; uti optima nidus ratione nutrix, ut fanguis bonus gencretur, fanguis uero * nbsp;nbsp;’ bonus,ut dedarat Galcnus loco præallegato, ts eff, qui nee flatia bile abundat, nee

atra, nee pituitofus eft, nee ferofus, neeaquofo liquore permixtus, oriturm huiuff modi fanguis,à moderata exercitatione,óóexcibis turn boni fucci, turn iulio tem-pore,modo^,fumptis,ac tempeftiua potione. Caucatenim quantum fieri poteft. à muleitudine uini, amp;nbsp;à uinis potentibus, ne qui educantur,membrorum imbecil-litate,uel comitiali morbo,aut infania,amp; huiufmodi capitis affedibus, ut fupra,cor ripiantur. Manèergo ante prandium, S^uefperiantecoznam, moderate fe exer-ceat,fupernis maxime partibus,ut fuperfluitates refoluantur,calot innatus robore* tur,SC fanguinis,acladis mcIior fiat concodio,ideó monire,texere,ac pinfare, falu-bria funt nutricibus, panem^ commedat ex tritico mundo, benèfermentatum,ac paratum,carnes pulli, gallinatum, capponum, fafianorum, turturum, hoedi, uitull iuuenis,caftrati, columborum,^ auium omnium, oua etiam recentia,5lt; non dura, pifces paruos,SC teneros,friabiles,carnem albam habentes, fed non admodum pin gués, nee in aquis ftagnantibus degentes. Laduca etiam, inter cætera olera pro« batur,quia lac générât, Sc defiderium cocundi arcet,SC tandem omnia affumcrede-l,d^ued mffr ber,quæ boni fint fucci,SC facilis concodionis,atque euitare ea, quæ funt praui fuc C4-ti r^ olrrd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difficilis codionis, ut funt radices, amp;nbsp;olera cruda, amp;nbsp;allia, cæpæ, porti,eruca,

^robatuK menta,amp;ozimü,falfamêta,ölt; omniafcctida, óf graweoknlta, Ut diximus,êC carnes antique

L I B E R P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;??

/anriquæ,bouinaf,cerui’®æ,SCalia huiufmodi,quæmalum générant fanguincm,ac crudjtates,qiiæ lacnoxium reddunt. Inter enim alias condinones, quas nutrix habere debet,ilia potifsima eft,ut optimum lac habeat, lac ucro optimö eft,quod fpil^ Ldc optwjS» ritudine,copia,coIore,odore,ÓC guftu,modcratum exiftit, quod fcilicet inter tenui-tatcm,amp; crafsitiem,medium obtinet,quod amp;nbsp;in unguem pollicis ftillatum, ungue inclinato,neque dtó,ncque tarde defluit,2C guftanti,atq} olfacienti plane fuaue eft, necamaritudinealiqua,autacore,autacrimonia,autfal|êdine,guftum ucllicat,ncc nares aliqua infueta qualitateferiat, intuenti ctiam candidum, ae in omnibus eius particulis atquale(it,nulla nee fufcedine,ncc uirore,nec liuore, malóue colore alio, nee narijs,ac diuerfis,coloris,ód fubftantiæ difcurrentibus lineis fit infelt;ftum,tale e-nim pernitiofifsimum eft, amp;nbsp;fignificat malitiam incendij, SC prauorum humorum abundantiam,inunincrfocorpore. Lacquoquenimisdcnfum,ÓLCrairum,obfu Ldc dtnfum perabundantiam cafei,facillimèin uentriculocoaguIatur,ÓCobftrult;ftioncs (scit^ac fd^lè i» i^t»-calculos generat, amp;nbsp;abfcelRis, SCfurunculos,circa inhmtis corpus, 0(5 fepe à pitui- tnculo coi^n tofis uomicibus mclcftatur, fitep ægrè mobilis, ac diffieuker fpirans, 5C ut plutimu Uturt appetitum amittit: nimis ueró fubtile,amp; fluidum,id eft,aquofum,quod optime co-codumnon eft,nullum nutrimentü,necrobur infantmræbet, ficuBÊC fpumofum, amp;nbsp;inæquale,quod in flatum partim conuertitur, Ggnincatep fadam in eo eflcà ca-lorcfuperfluoebullitionem. Qiiapropterlacillud optimum crit, quodarqualiter, partis ferofæ,amp; caleofæ participabit, amp;nbsp;experimeto iftud cognofcere docet Oriba- idh^ ^•c-sï ltus,fi lacinuas uitreum infundatur,coagulicR portio ei admifceatur, dó digitis agi-tetur,atqueita permittatur,donec cogatur, Sc li minor fit pars, quæincafeum con-creuit,quàm ea quæ in ferum abtjt,tunc utile lac ent,lin contra, erit concodu diffi-cilemerum fi utnufqueçquam portionem habuerit,id probatifsimum, atqj præftâ-tifsimum crit,2C quamuis nirnia crafsitic, ucl tenuitate peccauerit, dummodo muller alio affedu non corripiatur,illud corrigi poterit,cr3fsius enim extenuâti uidus '^^ Id^idnitU regimine,utcndo ijs,quæ attenu3ndi,atqueincidendi uim habent, ut in ferculis,o- ^orrigMtun

, r!gano,hyfropo,'pctrofelino, anifo,fœniculo, caruo, SC modico croci: crocus enim partes fpirituales calcfacit,SC lac attempt, dummodo per aduftionem cralTum non euafcrit,uomituetiâpituifacliciatur,oxymelite,eo^lcillino,niliuomitum habuc-nt dilficilem, incidit namén oxymel fcillinum humores cralÏbs,SC uifcidos, amp;nbsp;inci-fos educit,Slt; moderate pectus calefacit: Antecibum etiam fe exerceat, Slt; aliquan-do aquæ duleis balneo temperato utatur,tenfas nam^,atlt;$ duras partes emollir,SC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

putrida excrementa, fi quæ intus fint, ad cutim euocat, calorcm innaturn roborat, aten uires confirmât. Quod fi tenuius lac fuerit, ijs utatur, quæ cralTum fanguinem reudere poffunqut eft ufus orizæ,alicæ,6C extremarum quadrupedum partium,pe des enim fuis,uituli,caftrati,agni,hœdi,SC eorum carncs,in hoc cafu 13udantur:po-tus qnocp uini duleioris conueniet,nifi quid impediatur,ueluti SC caleus,óó prefer-tim t ecenSjöé fa pa,Sé fomnus diuturnus,amp;caetera huiufinodi. Si ueró acrius iufto Nof4. lacfuerit,caueat ab omnibus acribus, acidis, 5lt; falfis, uidemus enim infantes lac a-cre fugetes,paulatim gracilefcere,6c circa eorum corpora,plures excretiores, SC pu-ftulas,circa lupernas,öé infemas partes oriri,0f appetitum amittere:quare omniftu dio,tcmperandum eft corpus nutricis,balneis duleibus, SC boni fucci alimentis, ac iufculis,Slt; altjs huiufmodi,quæladisacrimoniam contemperarepofsint. Atfiim- s/fje imminit minutum fuerit,confiderandum,nunquid ab aliqua mala corporis difpofitione, u- tü fuerit 0^4 mnerfalquel particular! originem ducat, aliquando enim à ficca totius cornons in- ^gendm»», tempcrie prouenit,aliquando à frigida tantum,uel calida mammillarum,ucuti amp;nbsp;^ nirnia cacochimia, Slt; alrjs huiufmodi difpofitionibus, quæ fuis fignis cognofcun-tur,de quibus confideratio praefentis non eft negottj: uerum fi alimêti penuria,ucl recenti aliqua etiam intemperie,uel leuiore,Sf pauca fucci malitia,id cótigat,iufcu-lorum forbitiones funt nutrici offcrcndæ,Sf uidu uberiori uti oportet,pedus^ ac mammillas leuiter perfricare, amp;nbsp;brachiaexercere, ut alimentum ad eas partes auo-cetur,8C nos expert! fiimus,cucurbitam fub mammillis applicatam, ablque fcarifi-canone,multum præft!t!ire,!n applieatione tarnen modum feruare oportet, ne ob G j uehemen-

^4 DE SANITATE TVENDA uehementem fanguinis^ uel aliofum humorum, attradionem, pars ilia inflamm^-* Nofd. tur: idea parum ignis fuffidet, ut tantum adhæreat : multiJni etiam prodeft, partes illas fpongt}s,amp; aqua calida fouere, ufu quo^ uini dulcióris ^ ac multarum rerum, quarum propri3,acpeculiareeft,hdis copiamfuggerere, rcuocabitur,utfiintfce' niculi femina, 5lt; radices, S' paftinaeæ, amp;nbsp;præcipuæ fi cum hórdeo decoquantut, gaUtnarum quoque,ac caponum iufcuia,cum cinamomo, amp;nbsp;macere, amp;nbsp;luteo oui, anethi quoque,» anifi (èmina,SC cafeus recens,optima fünf, lumbrici quoquetcr-reftres ficc3ti,SC in polinem redadi, ft de eorum pulueredrachma fumatur, duode* cim diebus continuis cum ptifana, uel cicerum rubeorum iufculo, plurimum pro-delf,ufus etiam butyri recentis,ô^brafsicæ,Ô!^benecod:æ,SClongo pipereafperfe, cum iuribus fumptæ, ladis ubertatem nutricibus præbet, ut amp;nbsp;maluæ decodum, amp;nbsp;laduca in cibis recepta. His ergo praefidijs, dum morbofa aliqua caula non fub* • fit,lac fermé extindum prouocari poterit,fiautem nimia,exuberans^Iadis copia gignatur,quodpropter alimcnti,fanguinisqj, eo affatim cófluentisabundantiam, idoneam producendi ladis qualitatê habentis, atqj ob ualidas uirtutis attradricis, 8C cocodricis uires cÓtingerefolet: imminuêdaeft, j)pterea ^d periculüimminet, Vf U^if eicu- PC ob c0prcls^nc,0f ci afsiticm,in uberibus cogatur,ac retineatur.ldeo fubtrahen* itrautid immi j^g çq ^f^g ciborum multum nutiientium,amp; eorum loco exhibenda funt ea, quæ nudtur. paium nutriunt,ut olera, frudus, lentes codæ, auiculæ paruæjôf caetera huiufmo-di, quibus pauca alend: uis ineft,SCextrinfecusimponaturlenticuIae codæ, aelin* tea aceto pauló acriori madefada,facpè réitéra ta, 5C multa alia,quae breuitatis gratia prætermittimus,cùm frequentiùs contingat,nutriccs potiùs defedu, ÔC paucitate, quam abundantia,^ multitudinc, laborarc: imó quod magis refert, fi hoc cuenc« rit,minus incommodt,acpericuliaffert. Et hæc de ladis, aenutritionisconditioni” Kuper ndtut bus,dida fufficiant.C^od uerô ad ladationis partes attinet, nempe ad modü,tein ^uomodore- pus,numerum,amp;horam:quamuis ut quis natus eftftatim, meilambendo exhibe-genduifu, re fit mos,ego tarnen potius faccharum,ut minus afperum dari fuadeo. Poft (ex ho ras,ói^ non ultra uiginti quatuor,differri primam ladationem confulo, nifi nimium Ldüdiiodu- ficcus,aut languidus infans uideatur. Et ladatio duplex eft,alia neceflaria, quae ter plex, in die adminiftrari debet,amp; fi uel euomat, flcl plurimum fugat, uel parentes gemi-no cibo contenti fint, arq? pauco, amp;nbsp;infans craftus,gcmina ladationecontenu crû mus,maxime fi aluus dunorfuerit, contrarys caufis terna: fufficitautem ad perfe-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dionem fecundi antu,non ante primum,neque ultra quartum : quanquam Hefio-

dusrefcrat,ohm confucuilïè adfeptemufqueextendere. Pro conftanti habetur, tlotinilaüd» Plotinum,quifapientifsimus fuiqtatundem temporis expleuifle(ladatio quidem fiot diuturnioraugcrccrebrum,efficitcp moderatiores cos,quieducantur)nÓmultum tarnen fenexoDijt,fiuepropter peftilentem conftitutionem, in quam fenedus fua incidit,feu ob genus uitæ,feu ob defedum miniftri,à quo fricari confueuerat. Cx-terum ladatio pura effe debet,nifi ultimo menfc,uel penultimo, cum iam duos an-nos exceflèrit,tum ueró dormirediutius debent,parum exerceri obmollitiem cor/ poris.Aliaeftadfedandum moleftiampueri,namfcufitiaf,fcuiralcatur,feu doleat, Nof4. feu timeat,feu fatigatus Gt,omnibus ladatio auxilio efleuidetur. Et cumfblidiori cibo uti opus fuerit,pededentim afliiefacere oportet,fenftm énim mutatio hæc fieri debet,fubtrahendo ladis portioncm,amp;ferculüexhibendo pro ratione,amp;quan-titatis,2d appetitus illius,ueluti noftrates mulieres pafsim feruare folent. Primo ex-hibentes panem in iure decodum,mox oua forbili3,amp; alia eiufmodi,quæpuellum ferre,ac concoquere pofte fperant,non omifta tarnen interea ladis exhibitione,do-nec folidiori cibo optime fuerit alTuetus : uerum fi contingat, uel nutricum inopia, uel ea rundem culpa,uel altcrius cuiufpiam,ut anteid tempus lacuitietur, ita quod haudemendari pofsit,hüc tandem deucnireoportebit,utpro tuncaliquid folidio-Pulmeatdiu- ris cibi,aut alterius,quam ladis generis concedamus,euitabimus tarnen pulmenta funtibut non ea,qu^' ex tritici farina,ladeq? in fartagine parata,amp; coda puellis,Germani exhibe-exhibendd. refolent,dum pulteilla digito excepta, os totum circumlinunt,SCipfimanunutri-cis adiuti lingunt,donec ad plenum infartiatur : pernittofum equidem edulium, » quo

L I B E R P R I M V â, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt

tjüo ôfnnia obftruuntuj^uifcera, amp;Slæpè alui,arque ueficæ excrementa retinentur, lapis® ut plurimum gigmturj intumefcit etiam uenter, ac inflatur, uude torpeur, acfomniculofiß'unt,prodeuntuH'nacaquofae,8C uniuerfur« corpus cruditaribus redundat, à quibus praui oriuncur affeaus, fiC comitiales præfernm, non fine ma/ Ximo corum mtæ difcrimine. Idcirco medulla panis capi,uel uituli, uel huiufmodi îufculisintinda,utdiximus,eos nutrirelongc meliuserit, addenda modicum bip tyri recentis, pro aluo concinné detergenda,cmollicndâue. Eft etenim humidum, HuimJawi nii corum naturaletemperamentum, humidis huiufmodi aiimentis ab initio confer- ^'*^*^^ wfMi uandum,uclutiSCali)saîtatibus,quouiamfimilibuspræterqu3maerecun(fîa gau ^^‘''’^ conftf-dent:faciliuscnimfubiguntur,6Cfuba(fÎ3meliusnutriunt, utpote fimilia, fiCfami- *^*ndiM, liaria,nam clarum eft,quadquæfecundum naturam funt,confirmandafunt, 5Ctails confirmatio fit à fimiliihumidioi itaq? cüm fit irtfantium natura,ut tradidit Hippocrates prima Aphorifmarum. [Vitkus humidusfebricitantibus omnibus cou- •^, iienit,maximè uero puen^d^ qui tali uidu uri confueuerunt.] Ideo hac ratione du-dus Âuenzoar dixit,quod nullo alio cibo debent infautes nutriri,quàm laCte, donee eisexortifuerintdentes, SCfipoftealblidioricibo regendifint, humidior effe Exrm'fiain» débet, ôC cùm ambulareincœperint,modorato uti debeut exercitio,IC non uiolen- fantmm ^An'-tûteo enirn non parum indigent, ut membra tempore quo augentur,dilatentur, QC lid, pluris nutrimenti capacia reddantur,ÓC mufculi,acnerui robunicres euadant,edu-dis omnibus è corpore cxcremenris, iuxta methodum à nobw in prioribus capiri-bustraditam,alibi^ trademus, ubi Stom nes fingularum corporis partium affe-dionçspraeternaturam,amp;qualibetin aerate curare docebimus,necnon amp;redam retinendae animorum fanitatis,fimul atque eiufdem amilfte recuperandg rationem inftituemus,ueluti in corporibus,quorum nobis cognita funt fubftantia, ÔC natu-ra,id facile oftendetur,amp;prçfertim in puellis modo naris,quorum totius educatio- Qduedtió iH nis fumma confiftit,ut ab irrationalibus uafcendi, amp;nbsp;concupifcendi paribus,eoer- mot mM ceri docentur,ut primis eorum tenerrimæ actatis diebus, quo tempore, Sd-teneros quantum fdi-facilecftcomponereanimos, furiofam utranqueanimxpartem aleexpeilant, ÓC dut, manfuefadam capiant, tanta enim eftuÿ educationis,ut quæ nobifcum creuerunt, 'difficulter recedanr,quaredixitPhilolbphus,[Multumpotefteducatio,imópluri-l*ium,tmó ferè totum, quod quamuis qua: fecundum naturam ftint, haud omnino euelli,extirp3ri^ pofsinc/cum neceflefitnaturæfemina romanere, alioquin dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

extingucrentur, 56naturaquoquefimultota penret, faltem animotum affeduum fundamenta aftequifoleant,utuidemUsfrenum leonibusinqci,netamimpetuofè ferantür,amp;gulamapmcoardari,netamuaftè initiant SC caeterahuiufmodi fero-cia animal ia, quæ omnia fi primis annis à nobis tradentur, licet difeuriu eäreant, manfueta tarnen euadunt. ] Oportet ergo à principio generationis, ut a-caufis quæ ^1^* ^j üam,SCploratum concitare folenr, omni ftudio ac diligentia” deteuti, euftodiantur, ö^quandoqueflere fint permittendi,kuiter tarnen,ad hoc,ut pedoris,SC uocalium ïhftiumentorum membra exerecantur SC ealorem innatum expurgent, atténuent^ acroborent, ÔC corporis partes folidas,robuftas reddant, quare ad pedoris amplù iudinem,6Caugmentum,plurimum confertpuerisadhuctenellis,ut ante cibum a- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

liquantulum plorent,non diu tame permittendi funt effundere lachrymas : incidGt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■*'.♦lt;•.

cnimcximmodicoploratuinherniam,ideoremouenda eftcaufa,quae SCfimaio- »■ nbsp;nbsp;.\.;

ncxpartenoslateat,inrerumomniumnefciaætate,diligentertamencundaeitc3/ ■ tslt;. Ipicienda, indagandacp funt, utrcperiatur,acadmoueatur, amp;1 fiopusfueritdiui-nare, Galenum imitabimur, qui cum plorantis, iadantisep fediu puelli caufai- ^jHoritk’ mioraretur,nec mitigari poifet, nee proficiente quicquam nutrice, quamuis multa Iatageret,ipfe tarnen animaduerfa ledi, inftratorum^, ac infantis forditie, cunda cmundari iufsit,SC cofeftim quietem,acfbmnum placidifsimum illi cociliauit: hac itacp peragenda funt co tempore,quo ratiOnecarent, nee iufsis pariât, ut mok pro-ccdentepaulatim tcmporc,indiescç magis,acmagis,plurimum patere addifeât, SC „ domitis non parum inferioribus animar pattibus,non ita noftra racillimê accipiant, ^nutus obferuent, SC imperata faciunt, SC minus intcliiganqformident^, SC fi ca

qux uolumus renuant, facihora nobis omnia reddantur, S^caHigacionibus,atque obiurgationibus conquiefcantjimo corpus proprio temperamento conferuare,at* que eodem modo obtempcratem praeceptis noftris animum inftituere, ÔC reliquis dotibus informatum,ad reliqua uitac obeunda munia,melius fufcipere poterimus. Atquehxedeprimorumannorum tuendafanicace,dequaprtmum,inKicutushoc loco nobis fermo fuit, dida fufheiant.

HOftquam ad cam artatem peruenerit,in qua fecundum longitudinem au geri définit, licet olTa,5lt; reliqua crafsiora adhuc fiant, iam uebementia ap petendi cibos,ac uoracitas définit,fitis faciiius accenditur, amp;nbsp;magis urit, no folum quia deficrit manifefte augeri, fed quoniam folida membra fic-C3ntur,amp;flaua bilis cum (anguine augctur,undeetiâ ille impurior redditur,amp; Ve-cf atur. pgfjg ßimuli magis exagitant hominem,^ amorurit, Si tobuftior,Slt; agilior, QCani mo fortior,atcfhe prüden tior euadit, rcliquæ enim actates,in banc, tanquam finem ordinantur,ut homo:ultimafi fapiat,utdiuinum quoddam. Crefeit autemadbuc pertotum quartum feptenium crafsitie, quoniam pondéré, utlongitudofibiim* pedimento non cfi,qua caufa etiam plantis omnibus id contingit,netç enim ullius plants incremen£um,in latitudinem, aeprofunditatem,citius, quam inlongttudigt; nem définir,fed multis contra euenit: in quibufdam diferimen bocobicurum eft,in quibus rarum eft,amp; tenue alimentG,ita amp;nbsp;in bominibus,arefada enim ftatim,poft-quam adoleuerint,etiam parum in latitudinem extenduntur. Quod autem delati-tudine dico,de profunditate intelledu uolo,tum quia natura pariter hisutitur,tum quia in his quæ mouentur,ubi circumuertantur,una extcnfio,alterius locum obtP net,folemus tarnen communi ufu,ut maximam extenfionem appellate longitudi-nem,ita minimam profunditatem,mediamutrorumm latitudinem, fed bsc, ut di-xi,pariterdefinuntinplerisq},automninô^xiguo dilcrimine obdecubitum temporis diftingu«cur,amp; quod manifeftum eft ad quartum,quod occultum ad quintd feptenium,noftra state, ac regione protenditur. Alias enim deuits noftrsipatijs fatis lorigioribus, fermonem habuimus : turn uero ôC robur definit, quoniam corpus otiginem roboris prsbet,nifi qua ratione homo fiat ad labores, amp;nbsp;exeteirationes aptior,ut in comraentarijs de Alimetis didum eft. Manifeftum eftigitur,amp;ad tuendam ianitatem, amp;nbsp;uitam producendam, opus eftcalia uidus ratione,nonfolum ob diuerfum temperamen turn,fed etiam fines. Hi funt,uthomo robur feruct, aut parum augeat, prudentia uero magis ualeat, 0^ ad negotia,promptitudine. Et quanquam uideamus diuerfas states,diuerfa tempora, diuerforumm munium ra-tiondm,in unum coegifle,ut fisc fola,tribus prioribus squalis fit. Eftenim auige-fimo primo anno, ad quadragefimum fecundum conduplicato numero,quodad corpus ramen attinet,^ etiam ad animam,quanquam minus difcrimina,utdixi,Iagt; Qaa tapote rent. Aptusfitadperfedam generationem mafculus in initio quarti feptenq,ut mafculm a. pucri perfedi nafcantur in initio quinti, ut optimi in initio fexri, totoqj eo tempo-ptw fa gene, re durât, fiquidem non folum robuftiores, fed 00 prudentiores euadunt, antea ro-rdiMsi. buftiores,2C robufti, fidualidi,fed nonaddifciplinas,amp;f munia artium,fidreipubli-cs, adeo prompti,fid apti, in initio quarti, pulchri, perfedi, fid abfoluti folum,antea uero corpore deformes,mente ftolidi,ualetudineinconftâtes,oblçfi^,poft autem, quantum mente prsftantiores, eo corporc infirmiores, demum eo res fe trudit, ut fapien tifsimi cum uideantur,uix uiuanr,0d ob hoc didum eft illud Poct£,de huiuft modi infantibus;

Qiiod fid iam rranf it in prouerbium: huiufmodi igitur difcrimina,cum magis ra tione, quamoculiscomprehendantur, meritoinunum hs states (fimodoplU' riumnomenmerentur,)inunamcolledxfont. Cumetiam fic librisjongitudint, re-

^repetition«, confuluerimiis, quam propter fenq hiftonairi, eti'am uix cffugereIi-gt; tuit.Ergo cùm très modi'ßntin hacipfa relate,feu uicæ parte,rraduccndi mcolumê uttamjUnus ut homo temperatèj (SCutdici folet) acad hbeUam uHiat,qui optimUs cft,aliusquemGaienusmagiseft,utliberaliorec!boutatgt;jr, fed excrcuatione amgt; pitore,qui modus iuuenibus maxime no ftudiofis, gratior eff, Sf rcipublicæ etiam, ob militiam utihor,tertius eft,ut qui fæpius corpus exinanfat medicaments, ufu a-crium,d«(ïèccantium,falforUm,amorôrum,ô;^hbrrcnonfufHciant,ctiam fontiumj * ' uomituum, harmorrhoi'd3rum,atlt;^nmilïum,hfcgratiorcRetuibus fenioribus amp;nbsp;opulentis,mtnimètamenftudiofiSjprincibüs,magiuratibus,etantifhbuS,achisquf rcipublicçgubernande,SCcuftodiendç,nonuinbus,fedeônîioprgfunt. Etquam-uis minus Utilis fit,minufephoneftus,fed fccdîor,acdeformior,illis ramémàgis piâ cet,ut inlipida afinis. Cùm emm homo obbuifeitur uti!itatis,4ioncfi:i,inünditiei, ac liberçuitçobinertiam,3utmonitiem,aut ifôluptaten«,eo'afino deterioreff, quç res uitiofada talis,fimifià naturafadæ turpioreft. Veiuin cùm ars, bonæuaietudi/ • nistuend2e,contineaturhis,quibusueh'nius,nolimus^',cof-pusnoftrumutitur,$f Arstumd^ quæmaximecorpuSakerare, adeoep iUuare, autefficeiéponunt, qn;vClt; fi itiuki- uildudinut pliciter • àiTiultis diuidi foicant, cam tarnen diuilionem, cœrens præfeiendam eife exirtimàn'm,quam2lt;Galcni tempeftate,prJeIatam führe confiât, qift ßtubrescau* fasquadrifanam diutdebantur: Autenim in bis uetfancur, qn.iæcoipoiibusa‘dmo-uentur,autqUaciiunt,autquaîextrinfecùs occurrunticimrqHti’cuacüdi^-tdi j qnæfi rCiSè perpendarnus, ad fex res non naturales pro' conferuatibne fam taris bumano gerterineceflàriasreducun£ur,ficuci quandoep Galenus docuir. Qjire enim admo-, uentur,in primis funt cibus, ÔC potus, turn ctiam/êf-medicamc nta, que? commode' in tutela fanitatis exhiberifolent,fittealuum,corpüftic abëqui repurgenr, fine quo- , modo etiam immutent,aeretiam,duni cum inrpiramus , qïiamuis fedtïùs tei tro

Uifionis membrocontineatur, fiuntautemquæcunque circa corpora moliunrur^*’*^^^’” * utfrkfiiones,curruuehi,nauigare, cquitare,àmbulare, Sf innumeris propènlodis-fè cxercere,adnumeranf,óf huic genen uigiliæ, Cv ibmnus,8d Vendsj cùm amp;' in bis 31iquidnaturaliterfiat,extrinfecus autem occurrunt,acrnos ambicns,nónfnfp!Ïa- • •^. tuSjtumunguentaacbalnea,acomnia^uae extrinfecuscutem tangunc. Qiiartunt quoderateuacuatorumex corpore, excremertra funt, 2e innanitio etiam inibifibi» lis,quacorpora noftraimmutantur,quorum fingulum, fiindigenticorpori addU-catur, SC in competenti quantitate, amp;qualitatc,f3lubra fit, nihil ueró indigent!, o-mninó oblatum aut non in competenti menfura, Sc quantitate, ægrum confiituiq ut6cGalenusadliteramdocer,6f Arifiotelés x i x. problem, profil x x x v i i i. dicens[Laborantes,Slt;^comedêtes,acbibentes ordinate,faluamus, Sf augemus na- Nota, turam,6Cuirtutem,inordinatèauremrumpimus, acfiupefacimusipfam,] Qita-propteropus eft medico,qui cun era ordinepcragar.acuniufc'uiuftp temperamen- Qn^ medici to,ætati,confuetudini,regioni,6lt;^cæteris huiufmodi débita quantitate, Stiqualita- ntccjfaru te,accomodet:0f quimedicum continuo a pud ie habere non poterit, hunchabeat i^nt^ Iibrum,quem perfæpèlegaqÔf quæcunquelegcrit,obferuet,fi Içtus incolumen eu- Noii. pit produccrcuitam.Primo ergo de acre agemus,^ de eius annexis, deinde de ex-ercitio,poftea decibis 8C potibus,Sdfic de alrjs fuecefsiuè,fccundùm quod kipradi-dumeft,utunufquifqueintelligatquot, Si^ quanta obferuaredebcat in fuæianita-tiseuftodia.Etharum duæ pertinent ad facukateni animalem, fomnus óf motus, duæ ad uitalem,acr óf animi accidentia, duæ ad naturalem, cibus, SCcuacuatio. Et dicunturfèxresnonnaturales,quïa polTuntuäriariadfingula momenta, no quod Sexf^twii eis carerepofsimusifunt enim res naturales feptem,clcrhcnturn,tcmpei ics,humor, membrum,acfpiritus,facultas, Sf operatio,dequibusagit Princeps prima primi: funt fex hæc præter naturam,ôf tria contra naturam, morbus, morbi caufa, Sf fym- N^towiex^ pto«na,Sf quæ funt naturalia,femperbonafunt,quæ contra naturam,fempcr mala,-^*^’^?'''” quaeprseternaturam,modo bona,modômala,quaecùm pofsintcomparari corpo- /'‘”^‘ rifano,tuncindicarioillorumfumendacfi:àcorpore Sf rebusnaturaîibus, Sf tor* poii ægrotSf tune, Sf à rebus naturaîibus Sf contra naturam fumenda eft indicatio lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H iftiufmodfi

HtfeoHhrd iftiufmodi.Qiiapropter rcs non naturales femper debent elle contraria rebus cort-Muramfunt trjinaturam,morbo,caufgmorbi,ôôfymptomanbus:nonfemperautemdebenc ef un. fe fimiles rebus,naturalibus,pro quo uide dccimo Contradicentium.

Quidem cum alibi dictums fim, iuxtamentem aliorum, quantum pofsit aer,amp;fecundüm illorum principia, óf prarcipuèm commençants fuper K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;artem medieam Galcni,hïc de aère iolum, ex noflra fententia dicere pro/

pofuimus.Etenim nequefenefcere hominem ob t alorem naturalem,qui »naCMmnon humidum confumat,neep ob aèris iniuriam,exiftimamus. btprimum quidem de exiccet. 3C‘'e,de quo propofitum eft,agamus,cùm enim in locis calidis euxta Ariftotclis fen tentiam,tum perflatis,homines diu maxime muant, £è id experimentum enam at-• tefletur,ade6 ut in Goa Indiæ orientalis urbe,quæ in Gnu quodam maris polka eil, amp;nbsp;ad altitudinê poli borealis, partiö prope x v 1. ut manifeftè fub torrida zona, hc fenes cxvi.amp;cxxxvi. annorum noliris temporibus inuenti funt, etiarn fait antes ad lyram,£è ut dix(,uètis ca regio maxime expofita rit,conftat ab aère nullo modo confumi humidum innatum,óèfi Princeps prima primi oppofitum fentire ui-deatur, dumuultaerem nos ambientem humidum cxficcare,ledipfe intclligit de aërefordido,puluerulcnto,SCintemper3to.Inhuiufmodi ergoregionibusoporte* ret,homines elle quam breuifsimae uitæ. Sed etiarn alia, ratio, quontam fi ab aère confumaretur humidum,impófsibile effet,ut homines tandiu uiuerèt, tantam nobis flngulo die haurientibus aëris quantitatem, ut non poffèt, neque diu ferri quin ficcaretur, óf maxime inæqualiter. Inter regiones etiarn quæ flatibus infcflantur, Sfquietas, magnum effet difcrimenlongitudinis uitarum, cùm non nifiexuehe-' mentia ealoris, aut frigoris id contingere cernamus, uelut apud Scythas, ac Gara-mantas,dc quibus dicemus,3t nö ita inter Gallos, kalos,Hifpanos,Germanos, Si-culos,nifi qui incondito uidu utuntur. Qiun eriam cüm uideamus cerebrum ad-? i^Corttrii. ‘’‘^^ humidum manere,etiarn in decrepita gtate,óf magis quam offa, cùm tamêoffa ab aère te dia fun t,cerebrum palpiter perpetqp,ôf aère impleatur, ut oflenfum eft in difputationibus:liquet acrem non exficcare noftra corpora,neque per fe, neep motu fuo,fcd potius repurgare,quinimô,cûm potiùs humidus fit,quàm ficcus,« pro-piornatury 3quæ,quàm terrçipotiùshumeèlabit.quàmexficcabitanimaliumcor-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pora.Qcn etiam lato pectore mediocriter funt,SC arterrfs^diutiùs uiuunt, Su mafeuli

feeminis,cùmtarnenmafculorum corpora magisperflentur. Sedneque à calore innato confumitur bumidum noftrum, fie ut ob id corpus ficcefat, ueluti in lucer-Op. j. na,Sf primum quidem id negauit Galcnus,in libro de Marcore dicens,[Non enim gt;nbsp;calorillenoftereft, quinoscorrumpit.j deinde ficalornofter nos ex ficcaret, qui plurimo calore abundarenqbreuioi i tempore uiuerent. At quorfum Galenuslaii/ datcrgocxercitium,obc31orisincrcmentumî' Etreèlèfeciflêt,poftquan | antade exercitatione aftert,ôf illius commoda,et reèiè recenfet,ut docuifîet etiam,quomo-do non noceret uitç longitudini,fi calor ille corpora ficcat,8f nos ficcando ad mortem deducit. C^iinetiam uidemus ita elfe, quod qui ab initia militiam exercuc-runt,indcquieuere,necdefueruntalimenta, eos ad immenfa,imô quidem incredi-loann« Je biliauitæfpati3perucniffe,adeôutreferuntloanncm deTemporibus Gallum,mi-temporibut Ütem Caroll magnifinflc,mortuum^ anno Domini m c x l vi.cum iam c c c t x 1. diuuixit, attigiffetuitæ, quod etiarn facile ex fupputatione eolligi poteft, modofateamur Caroli magni militem fuifte. Guido quoque Bonatus, of Baprifta Fulgofius id in fuumlibrumtrâftulit,refert,RichardsuidifTehominem anno falutis « c cxx 111.

Sans confiât expehenna,ut dixi,hinafmodi hommes, qui plurimum habent cahdi inn3n,quicp feàiuuentuteprxclarèexercuerunt,diuadmodum uiuere, quod elle non poteft, fi humidum noftrum à calore proprio confumeretur. Cor erriam tar-dius fenefeiqinquo plurimus eft calot,plurjmusœ aer frabituf. £t odreajæ polypi, ôiinfeaa,

Ä^infecfla, quænonre(pirant,nequecalidafunt,nihtlominùsbtcnnjo finnintui-tam,amp; tarnen polypi iÄ immenfum crefcunt : plantarum quoquc, fiC arborum magna ex parte, amp;nbsp;non minus quam hominum uita eft breuis, «dut Iauri,myrti, nee longa ncui,fed mirum immodum perfico, adeó ut non longior, quam fuillus. Mi-rum uideturnon cognitum Theophrafto,tam fuauis frudus arborem, fed per per- Tbtophrafiu» ficum,modóperfeam,modómalumMedicam accipit ; neenoftram quidcm,cóm perfirumnon dicatfrudumnonedi,amp;foliaportulacae cftèfimilia;ièd hæcalibi potuitrefertenó ^gnouih uidiffèjaut tranferibendototiùs erratum eftè. Inuniucrfum marcorem pattuntur, 6C arbores, nee fpirant, nee ullum in fe calorem, aut motum continean t,amp; fi non 1% nequodam ealorefint,cttm fint animata,non ergo ealor nofter, net^ aër ficcat corpora noftra, quandoquidem habcat bic effedus caufam fuam feiheet nutrimen-tum,nÓ par eft additas fuiftè tot caufas unius aftedus:fcd dices, cur igitur turn mol cbieHio» le fernen ÔC humidum,in tarn durum corpus cuadipac ficcumCDico unam efle cau f^jponßo. fam generalem, per fe,Sëfemper, aliam generalem, per fc, non ramen lcmper,ter-liam nequegeneralem,nequeper fejiequc femper. Prima ergo eft nutritio, Öë mi-ftio, per nutrttionem cnim neceflaria quod additur eft deterius, ut fanguis matris, ipfo iemine paterno, uel etiam materno, ubi concurrat ad genera^nem. Et hoc quia cum conceflerimus, quod fernen G'tcalidius,humidius, liquidiusfanguine, quod conceduntomnes Philofophi medici, fiCipfii ratio docet, Sëexperimentum, Igiturmixtum etiam ex fanguinc, SCfemine, eritpurius,calidius, Së humidius ipfo folo fuanguine,per regulam Geometricam,Së axioma naturale: quare foetus nutri-mentumeftimpurius,magisfrigidum,£ëficcum, eo quod nutritur, feu foetus fit, corputna^ feu infans,feu puer,aut iuuenis,autfenex: ergo corpus noftrum ob nutritionem fît ß^j^ gf, „^, perpetuô durius, ficcius, acmagis terreum. Ex nutritione accedit alia cauf3,quo- ifimemum niam mifcetur,Së extenditur, Së denfatur, ficut emplaftrum in mortario,ôë idedau- perpétué fit getur, doncc poteft augeri, ficut in illis uidemus, demum ceftat incrementum, fed dmiM. non celTatbona permiftio:fed Si ilia etiam ceflàt,ut in decrepitis,£ëad hanc miftio-nem adiuuat exercitium,fed nocet etiam,ut uifum cft,alia ratione, ergo cùm ceftat, iam approperat mors. Caufa autem per fe, fed non femper eft calot uteri,qui lîccat corpus, fed aliud eft,de ealore extemotnatris, Së urinse,cë ichoris,aliud eft de calo-re proprio,óë puro cordis,præcipuè Së etiam epatis.Tertia ftint cruditates, morbus, triftitia,ira,exercitatioimmodica,uigiliaf,famcs,dolor,qugomniaexnccant,fed neque per feadfuntcorpori,neque femper, ideddico, quod uita animalium non eft • breuior,quàm plantarum,quia caufa fcntj,et mortis,eft eadem,fcilicet nutritiotbos, Sëfusuiuunt quantum perficus, patio quantum punicamalus,cuniculusquantum myrtus,camelus quantum prunus,clephas quâtum olea,Së uitis, homo quantum quercus,qug omnium not arum plâtarum uiuacifsima eft,ut dequercu Abra-hæ,'detraô:a tarne repullulatione,nam ea habenda eft pro fobole, in animalibus,8ë hominis uita non habetur, quanta fit, quiafolus homo, cum ratione præditus fit, Uomopr^^ praterrationemSëexappetituuiuit: aliaanimaliacùm ratione careât, rationeui- terrationent uunt.ldeo uita eorum Integra nota eft, Iblius hominis,quaiita fit ignota, quoniam crexappe^ ab omnibus caufis,quæfunt prater naturam,brcuiorredditur.Indicium autem eft, t^^, nimi^ caufam ficcitatis, fenq, Së mortis, effe nutritionem, quod ea qua non nutriuntur, quafi perpétua funt,uelut aurum, Së adamas,Së multa alia qua manifeftè uidentur Quomodo permanere eadem. Aër tarnen plurim urn facit ad longitudincni, Së breuitatem ui- ^^^ piurimum tæadfalutem,Sëmorbos,Sëtrifaiiam quidemprimum,indeetiamalrjsmodis,nam fadatad ion-trahitur,8ë refrigerat calorem naturalem, Së temperat, fed Sc motu accenditillum: gUudintm er nutrit etiam fpiritum animalem ad cerebrum afcendens, Së ad cor delcendens, ex- breuitatem pellitSëfumumillum colleëïum exealore, Sëattritione nutrimenti,Së motu fan- ^^^^^ guinis, amp;nbsp;eft caufa, ut pectus, ac puimo, cor,8ë arteria omnes,8ë cum his etiam cerebrum totum moueantur motu illo palpitationis,in arterijs autem,Së corde pul fationis dicitur,ut fint quinque illius utilitäres,piurimum ergo refert, an fit tenuis, ancralTus, hacenim eft propria illius differenia. Ex alqs ut fit calidus autfrigi-dus,humidus, aut ficcus, purus aut impunis,Së fi impurus quibus cum mifceatur

tîo DE SANITATE TVENDA intereft p1urimum,nam pulucrulentus, aut fordidiis breuerh efficit uitam,ut liabi' tandbus iuxta paludes/ordidus eft, pulucrulentus apud GSramantas, tdeo uix ilU quadragefimum annum fuperarcpoirunt,ex dxlo etiam proprias acquirit qualita-teSjquas experimenco folo condilcere licet, turn ueró exreptilibus,acferpentibus permuta tur,amp; fit noxius,aut fi concludatur cum rebus inimicis humano generi,ód iongo tempore,ut de area illa reclufa contigit,Antoninorum temporibus, dum pC ftis 111a adeó defæimt per uniuerfum orbê,at(^ hæc quidcm primo ab acre. At me-VH der nia- dio etiam aliorûonendit,fieri enim non poteft, ut aér malus fit, amp;aquæ bonæfint, ïuf,iqit£bo. 0^perfeuerent,ficutexgelido aquæ glaciantur, quanto magis à corrupto corrunv »lt;ejfenon puntur : aquis autem corruptis primum per feob potum ægrotant homines, inde fotjunt, uapores noxq eleuantur,pifces mareidæ naturæ euadunt: fata,herbæ,frudusqp uû tiantur,ÔC animaliû,quæ Ô£^ aquas bibunt, 6C herbas comedunt, à quibus omnibus amp;nbsp;corpora humana uitiantur, ô^foetus in utero corrumpuntur, SC morbi homini* * bus accidunr,amp; pigritia,ô^ paupertas,amp; mali mores,Slt; uita iTiifcr3,atq5 breuis. Eft etiam aëris quædam media conditio,neque illi prorfus propria ,neque etiam pror-Kotui trb fus aduentitia fcilicet motus:amp; motus eft falubrior quiete.Êt triplex eft motus, ua» pkx. lidus 8C uocatur uentiis,6C leuis,ôô uocatur aura, SC leuifsimus qui tamë percipitur in nubibus,amp;uertibulis ad hoc para tis,quæ in fublimi fufpenduntui,amp; uenti uali-Aërauktus di,3cfrigidi,fcrenilt;^ aërem purgant,amp;fanisacrobuftisbonifunt,imbecillibus,ôi waï«t. *’^P“*'‘s non: feddehocdicemus. Aërautem prorfus quietus inimicus eft uiuenii-* bus corporibus,exartimar,minus attent,arque exedit. lam ueiô ex his illud liquel, ad uitam conducerc optimum aërem, amp;nbsp;exiguam nutritionem, atc^ ideo ualidam exercitationem non opportunam, nec ob id in iuuenta, defides efie oportet: non enim oblitus fum eorum, quæ fuperiùs dixi, 06 confultó relida, ut infinitum ilkid, quod.uerbis uix exprimi poflet,intelligerctur. Ergo ut ad rem redeam, 06 de utili-täteipfius aëris agam,quodad fanitatisconferuationem attinet,fciredecet,aërem quemcunep cibosjpotus côtraria expetere,omitto modo ætatem,(èxum,anni tem* pora,nam hæc magis ad côtemplationem,quàm euftodiam fpedant, ergo in frigi-dis regionibus calida,in ficcis humida, atque deinceps contraria ratione, pleruno^ non tarnen adeó generaleeft hoe prxceptmn, neep tanti refert, quantum quod in craflo tenuia alimenta utilia funt,ac neceftaria,in tenui crafla,quodfi quis in huiuf-modi delinquent,magnum fentiet detrimentum, fi obferuauerir, fingularem utili-tf^d^d dïimtn tatcm,ut præcepti minime pœniteaqcraflà enim alimenta in craffo aerf uertigincs, tdincrajjb aë furditatcs,(gt;bliuioncs,attonitosmorbos,infanias,ozenas,dolorcscolli,lapidesr€* re quee wdla, '^1-1111,26 ueficæ,tumores fplenis,hydropes, carcinomata, Öi. cü optime ceflerint hæ-pAriant. niorrhoidas,06 quartanas progignunt.Cibi autem tenues in tenui aëre,breuïtatetn Ci^iienutf m uhæjftiroreSjfebresperneç3ntes,pcnpncumonias, diarrhoeas,podagras,cryGpcla-tenui dire auie tagt;phagcdcnas,urinac cruciatus,06 cætera huiufmodi efficiSt. Quoa fi quis mediö, maia pariant, utdixi,tenuerit,utcjuantum in aëre crafsities abundat,tanto tenuioribus cibis, Ó^ potibus utatur,habita ratione temporum,06 conftitutionü, dubio proeul uel in tenui tanto crafsioribus,quanto aër tenuior eft,falubrem non folum,fed etiam bonö, atip robuftum habitum nancifcetur,ea igitur ratio perpetuo obferuanda erit, uelut Ô6 illud,quod neminem latet, bonos cibos ,ó6potus omnibus utiles efle, ut de his non fitambigcndü:atde calidis,06 frigidis, ficcis, atep humidis,non tam arda regult; Ia obferuanda funt,nccp detrimenta,atcp utilitates,quæ ex his fequuntur,adeó funt manifefta,aut magnifacienda : perpetuo igitur hæc in mente habere oportet, unde . BononiæjUbiaërcralTuseft,omniaeiufinodiaccidunt, 06multitudoquidem,ôi Iweltaer, cr^qa^ælenta,craffotum rationemfubeunt,contraria ueró tenuium:uigiligautem

utrifquenocent,ô6intcmpcrato aëre,minus molefteferûtur. Détériora autem funt *^®^‘*’ exomnibus,quæterreæfunt,uelutlegumina,S6boum carnes. Sedô6illud obfer-uandum in aëre, quoniam in his,quæ à manifefta qualitate proueniunt, uelut gra-uedinibus,ô6 raucedinibus, ac deftillationibus, paucus, 56 pauco cum impetu pa-rum ofFendit,acnocet,malus,Ô6 uiolentus, multum, at in difpofitionibus occultiSj ac prauis,quæ cum putredine funt,quandocp à pauco acre magis Ixdötur, quam a libero,

libero, quoniam quod imprclTum eil, propagatur, cum fit contagfofa qualitas, ut mediciinhocdecipiantfir. Curautcmcalidus, autfrigidus peftem potiüs fedat, Curacru^ldt quam irritée, cum tarnen qualuatcs primæ fint adionum omnium, etiam reliqua/ caltdut nut fri rum inftrumenta ^ cau(3eit,quoniamóófiadionem caloradaugeat, principale ta- gidtuptfitm men agens, putredinemfcilicetextinguit. Frigusautem omnibus impedimento fedet iwùùs eft,cxprimitenimhumidum in quo ucnenum,leu contagium efi, opus toilitagen- quÀmirritâ» USjÓl condenfat patientis fubftâtiam,ne recipiat: uniulcuiufque ergo regionis, aë-risdifpofirioncm,óóqualitatem,8C quaccunep ahafibi pcifincntia,medicus diligen- /^y «gf àr^ ter confiderare debet, cum aër, qui nos circundat, punis non fit, fed corpus in fua codons purtit fubfiantia mixtum ex acre certo,6C partibus aqueiSjUaporofis, atque terrets, in fu- non tji, 010,2»^ nubibus furgentibus,amp; partibus igneis,etiam tuxta Hippocratis fentétiam tnlibrodeaere,aquis,£lt;locis. Aënsigitur,cum medicus temperantiam, tempo-rumep difeordiam cognouerit, feientia fua femper nulls eritad fanitatis ingenium, amp;eo magis cumomnes aliasmateriaseligete, acfugerenobisliceat,earn autem • quae ex continente nos acre eft, fugere non eft pofsibile, cum nullum repenatur temporis momentum,in quo non ilium infpiratu aut neceftario ducamus, aut un- ^„frly.^(^^^ ^ * dequaque ambientem nos fenctamus,amp;nihil eftquodæquè prodeflè,autobcfie ƒ nobis qucat,ob eius incorporibus noftris mutationem,quam amp;fydlrum ortu,oc-cafucp,accoitionibus quibufdam,quotidieobfefuamus, nec non amp;diuerfis terra-rum utibus, locorumcpinteruallisconfideramus,nonquidem ut Aftronomf,aut Geo^raphi, feduttantummodoagnofcamus, quidbonitatis, acmalitieieoinfiu quidue commodi,aut incommodi noftris fuboriatur corporibus. Et hoc dum ca-hdum,autfrigidum,autficcum,authumidum,fiueuarieex hismixtum,atittcmpe-ratum,auttranquillum,aut«entis agitatum,autcrairum, aut tenuem, aut ferenum, aut huiufmodi experimur,SC ut quilque bonum,Slt; iaudabilem,a non bono diftin« gucre pofsit,iuxta modum pratdieftum.

Gitur quibufdam uifnm eft,e«ercitationem etiam ualidam,uitç longitu- t^xerdtatione ‘ft”iconferre,id primum eft argumentum,quodea quæbonæ conferunt uiu longUudi '^läletudini, etiam uitæproducendæutiliafunt,at exercitatio feruandæ niconfme, ualetudini utilis eft,igitur etiam mt a- producendg.Secundum quodquç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, augent, confirmante^ calorem naturalem, 2ë tollunc excrementa, ea uitam proro-gant(ex philofophorum enim fententia,animal quo calidiùs,eô etiam utuacius eft) palamcp excrementa obeffe uite diuturnitati,tum quod raid uideamus eos,qui ex- ç^iexertmé crementis abundant,diu uiuere, turn quod cum abundâtia exerementoru fenedtus ^^^ abundant quædâ fit,erit in fenili ætate hæc abundâtia,feneëlus fenecdutis,quæ mors eft.Sunt ,.^,,^ j;,„ ^j^ * etiam excrementa ipfa perfenonfolùm inutilia,fed£dmala,obfttuûtcnim meatus, „„„^^ codiones impediunt,uirtutem aggrauant,membrum praua quali ta te inficiunt, in Excrenentd quorefident, malos uapores ad principaliora membra tranfmittunt, Ôëfidiutiùs qutemalapit» manferint,putrefcunt,undcfebres accenduntur. Qtiandocp in partem aliquam no bilcm præcipitant,8ëoccidunt,his feptem incommodis, cùm afficiant corpus, ne-eeflè eft ut quàm celerrimè excernantur: at celerius fieri non po teft,quàm ut fin gu-Iis diebus,ut uerô fingulis diebus excernantur,nullo alio modo præterquam exet-citatione fieri poteft,igitur exercitatio omninô neceffaria cric. Accedit, quod uide-mus eos qui exercentur perpetuo, amp;nbsp;fofpites uiuere, Së diu,ut etiam apud Galcnû Antiochus ille medicus, at contra in inerti otio fenefcere celcriter, amp;nbsp;inter morbos parumuiuere,atqueinfelices,podagricietiamquorum uitatota in fummacufto-dia eft,non multum fenefcunr, quod ab exercitatione prohibeantur. Galenus etia fecundö de tuenda fanitate dum de exercitationeloquitur, hæc habet: [ Ex exercitatione tria cômoda primo adueniGt,ex mëbrorû enim attritu,illorû durities,tû ue- ExerdtationU rôfpiritusfitconcitatior,calorcp fcilicetinnatus augetur. Vtueró hæc cômodau- triacommo^ mifquifcp in proprias fpecies dinecetjè membrotu duritie, robur maius adlaborcs, drf,

S)C ut minus ex ipfis affidantur, ex fpintus impetu condtatiore, ut excrementa ex- nbsp;nbsp;r purgentur,corpor!scp meatus omnes liberentur,ex calonS innati augtTiento,attra' dio,concodto,nutntiocp mclior fit,adeó ut corporis folidac partes, quomodo hu* mido uitaliperfufæuideantur, quorum benefido (olida mollefcere, humida attC' tiuari, corporisangufttoresmeatuslaxioresfieri contingit.] Igiturfica mukiplici commodo,ex exerdtarione membra afficiuntur, fi folida molleicut, quid amplius, autfperarepoirumus,autoptare,quandoquidem hæc non folùmadretinendam quam pofsidemus bonam corporis ualitudinem, fed etiam iuuentutem, fed ad in luufUH^uid^ melius commutand3m,nô folum falubritatem, fed eriS actatem ^ Quandoquidem quid eft aliud iuuentuSjquàm ealoris magnitudo,8C ofsium mollities, uel ipfo Ga* nbsp;nbsp;i leno tefte,quæ duo cum ex exerettio augeantur,palam eftexercitium etiam facere, nbsp;nbsp;1 ut homines reiiiuenefcant/egrediantur® in aet3tibus,amp; certe hæcmagna cxercinj nbsp;nbsp;! laus,quam illi Galenits tribuit,atque utinam tarn fecura,necç enim primum uidere

• pofilim, quomodo fimul perexercitiummembra duriorareddantur, amp;C molliora, deinde fi rcgredi uerfus ortum licet,cur uel hanc tantam utilitärem, uel fibi ipfi, uel alqs non praeftiterit C Deinde fi quandoqueiftud fieri poteft, praeftabat docere,cut non fem per^nam femp fi fiat,prorfus exerdtiû immortalem reddet hominê. At nos exercittj ufurff,ad falubritatem quidem corporis delicate uiuentibus, non tarn uti* le,quàm neceflarium exiftim3mus,fcilicet ob excrementorum digeftionem : at ue* Qudtuordrgu nbsp;nbsp;nbsp;j y nbsp;nbsp;longitudinem, tantum abeft ut pro fit, ut etiam uehementer noceat. Mo* www probd^ ^g^ J. y^[.^ ad hoc maxime qua tuor argumentis: quorum primum eft ex Galeni fen tenria,quod humidum uitæ confumitur à calore naturali.Nam o Ha ficcantur quo* 2’ tidie,membracp formanturab eadem uirtute,quac etiam in utero cfanguine,illaef* gitudmem co- finxit,illcautem calor eft manifeftè in foiritu, amp;nbsp;fanguine contentus, non aër,nani r^*^^' $)C fecus etiam aër poftet membra ipfâ fingere,confiât igitur humidum uitæ,à calo* reinnatoconfumi. Præteriduidemusquæcuncp afsiduum patiuntur motumfic* carfimo etiam axes rotarum accendi:CÙm igitur cor,calor, fpiritus, fanguis, m per* petuöfint,acmanifefio motu, hauddubiumeritcaloremficcarehumidum uitx, s quod intus efi,quant6 igiturcalormaior,acmotus concitatior, eo celeriùs abfumi humidum uitale neceftarium efi. Igitur cuwi exercitatio calorem augeat,amp;motum i'nfpiritureddatconcitatiorem, exercitium uitamdecurtabit, amp;nbsp;fenium accéléra* bit, nequeenim alia ratio efi, cur multólongior fitfenectus xtateflorente,fcilicet • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæad xx x v.adfummumextcnditur annum, quam quod in fenio, licet humidi dimidium tantum fuperfit:attamêâminoricalore,àmotufanguinis tardiore, len-tius confumitur. Exercitatio igitur maxime in fenibus,SC praecipuê ualida,ac celer, uitamabbreuiatmanifefiè,tametfiualctudini conférât conferuandae. Qtix ueró præter id, eft molcfia,ÔC longa, hominem breui perimit, neciolum humidum uitx abfumit,fed adducit morbos graues, atque mortiferos. Secundum argumentum eftabexperimento, quod qui ad extremam peruenerunt fenedutem, omnes ah exercitatione faltem ualida abftinuerunt, in otto^ uixerunt, exemplum in hisqui in hæremo uixerunt ualde feues,fed incerto tamé annoru numero.Pachonius Zo* zimas Malchus cum uxore beati Antonq quoep difcipuli,Iiydorus, duo Machart), alter Aegyplius,alter Alexandrinus, Eraclides, atque PaphnutiuSj quorum etiam Eufebius in Ecclefiafiica hiftoria meminit,habitarunt in hæremo Lutius,Theodo* ruscp,annis quinquag{nta,Sara uirgo fupra flumen fexaginta, Onophrius ueró fe* ptuagint3,ex quo,uitæiIlorUm diuturnitatem conieëïari licet,cùm adfolitudinem non accederent,nifi ætate perfeda.Porró clarius hiftoria de Apollonio nos admo* net,quodfeptuagefimumquintüm annum excefierit, Hilarion attigitoduaginta, Pirhirion etiam,óf Copres presbyter excefferunt. loannes quoque Aegyptius, óf Hor,Beatus quoque Hieronymus nonagefimum uitæ annum, non paruo excefle runt,Bea tus Antonius centefimum quintum attigit,Hclyas autem,amp; Cronius de* citnumfupracentefimum,Paulusquoquehæremita c x 111. Quid ego intanto numero, tam paucos comemorem, cum nee fides in hiftoria, quorfum enim men* tiri tam clara in re,ac ab omni miraculo prorfus aliéna, nee miraculi fuipicio obijci

L I B E R P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£$

pofsit,neque cnim uiuere diu in tanta omnium uolupcatum continentia, in tôt ui-gilijs,ieiunijs,orationibnsjtâta folitudinc ac tam penedofa, ad felicitatem pertine-attQLiinetiam il!imacilenti,acexcarnificati eranr,oilendam autem ietunia Immi-nemextcnuare,uitælongitudiniminimèobefle. Qiiare exercitatiout uicamadi--mit,ita otium diuturnum, quod in illis fuerat,uitam producit,doccboSCquônam pado animi fpeSjatquelætitia uitam non parum prolongant, abftinentia^ à cibo, J^^f^^l^ ^ gi^ fed prias quod propofueram, excquar. Dixi quatuor me habet e argumenta, qui- ^' Mmtm busohendercpolTum, exercitationemuitæ, longitudiniobefle, horum duoiam (i^^g„p^-um decl3raui,nunctertium aggredior : non eft dubium eos qui exercitantur, ôt^ plus e- uitam^o'on derequàmfiquiefcant,ÔCcogietiam obrefolutionem,utedant,atquiplurimum comedunt, duobus modis, aut tribus uitam abbreuianr, primo quod excrementa ^ipiuri^u plurima gfgnant,quibus expeUendis naturâ 2C fatigatur,« impeditur, fC quando- comedunt ui. queetiam luccumbendo in morbos deuenit, ex qutbus mors confequitur, lècun- ,^^^fcuiit, dû quia alimentûdeteriùsconcoquitur, prêter id cnim quod magiscrefett fames, j^^^j^ àc ijris,quàm naturalis calor, fomni communes funt, quos oporreret, ac temporis fpatium cum calore augeri,fi concodio æquè bona elle deberet. Nec fi concoqua-tur,etiam perfedifsimènutrirepoteiitam benè, quodpro multitudinc,tempus ad concodioneminmembrisdéfit. Qitodetfinutriatetiam meliùs,n9n confertad simiUtudiixm uitam,uttanta mutatio in bumido Hat: fi enirn duas lampades accipias,æqualis ma «ou. ^nitudinis,eiufdemcp naturæ,in utramcB oleum infundastin alteram quidem plu-fimum,quodelychniumaccenhimcraliumfit, amplacpflamma,inaliamparum, quodcÔtraria rationeelychnium paruum fit,flammaq? pufilla, lampas in qua plus olei,acfæpiùsinfuderis,profedô longéceleriùs fæceimplebitur,quàm reliqua, quæ luce exiguo ardet.Ita in corporibus,quæ plurimo reftaurantur, ac frequêti ali-incnto,necelft eft,ut cordis parsfoltdior celeriter farce impleatur,aducniatôî præ-coxfenedus.Eft amp;nbsp;aliud,quod poliicùus finn argumentum breuitatis uitæ tn ex er cit3tioneualtd3,quod ôôCralenus ipfeconfeffus eft, nam arteriæ pluRjuam natura ferat, diftendunturob calorem,ut pulRis magnus cuadat, tab's enirn pulfus fanos exercitaioscofequifolct,acmanifeftum eft,membrum præternaturam extenfum, fntmhrnpyje non parum debditari :unde in fenibus maxime hoc mortis caufa, ante tempus eft. tef nature , Sed dices,quid ad ea quæ obijciuiiturCNunc nunc certè diluam : fti mius enim har- tenfum dibi^ rebunt,quæfcripftmusméti,amp;noftram opinionem deexcrcitationcfaciliüsquif t^tur, quepercipiet. Nequeomneexercitium damnamus,hoc enim perpcram hereqimó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

ne fieri quidem poftet,ut homo femper decGbat in leifto, aut fedeat, fed nec immo-dicum,autuehemcnsnimis. Qiiis enim nefcithoegenus,nonfo!ür^abomnibus damnarijiedfolo nomine eftè intameC quid ego exercitium ülud damnoï’quo quidam fe pofte reiuuenefccre fperât, quo rubetcorpu3,famescxcitatur, uidetur^ ho» mom melius proficere,cum tarnen non parum ieipfum lædat. Itaque exercitium probamus, quod excrementis fubcute, amp;nbsp;in folidis mernbris expellendis confert, hocautemutparuumfif,pofsit^,hocpoftulatcorpusparuumnutriri. Ergo faniz j^^^^ tatem tucri,amp; producere uitam, otium poteft,fi cum abftinentia coniungatur: corpus ueró exile erit, ft uero exercitium, fine abftinentia iniunxeris, corpus reddetur lücrofius,ac pinguiusjtum robuftius,uita uero breuior fier, fi copiofum cibum ad-hibucris,8C otium,corpus quidem pingue,icd inualidum reddetur, mors^ appro* petabit: quodfi exercitationem cum inedia coniunxerimus, inualidum, déformé corpus rcddemus,uitam^ decurtabimus.Ex quatuorigiturquæftionibus propo-htis,nullam prætermifimus,quamnondeterminauerimus. Prima quidem humi-dum uitæ confumetur à calore naturali,an ab a’ere, à calore fi modo patins dixi: re-Üquum fuo loco docebitur,quod ad ipfam quæftionem pcrtinct.Secunda,an excr-citario ad uitæ diuturnitatem plus afferat commodi, an incommodi, diximus mediocrem,ad ualetudincm tantum,leuem uerô,ô^ bonæ ualetudini, 5C uitæ longitudini prodeflê.Tertia,quid.plus conférât,an cibus cum exercitatione,an otium cum abftinentia:diximus otium cum abftinentia ad uitæ longitudinem, ad robur, ac bo nam Ualetudinem, cibo copiarn cum cxetcitatione. Quarta, uita noftram definiri,^ longio-

^4 DE SANITATE TVENDA lortgionbus qui'dem terminis, quarn homines aTequantur, quandoep prodigtofis c c c.autc c c c.annorum,qiioniamfunt in omnibus rebus miraculàquædam.Ert autem præter miraculLim,nó minus uitaiTe tot aduerfa, quam aberraffe inter multa neceffariatSola igitur illa lupercft difputatio^an uitale humidum quod m corde eft, Anhumidum pofsitaliquarationeàfæcepürgarii Igiturargumenta iamdiluamus,quanquam uitalepoßüi P^rfe folutio à nobis fit expofita. Docebimus ueró prias caufam,cur qui diu uaf f^cepurgun. ‘^^uiu5t,omnes fermé pauperes funt,Slt; nuJlius pretij uiri,præter fandos illos,bca-toslt;^ uiios,rum corum,qui talesfint5caufamcp,acligna adijciemus. Igitur quidiu Huw/«/««* tor ugt;uUnt,feró his humidum cordis,turn pulmonis ßccatur, quibus feró idcontingif, '4itdiu uiuen» pluti™üm humidum,amp; bené pingue, primo adelTe in cordis fubftantia necelTecft» Ubiuauale, ’P^’''''' '-'‘-’'^ calidum,qiiod in languinc,amp; fpiritu continetur, non multam, non te* ’ nue,non acutummam calot tenuis mouetur celericer,multus ueró, fiC ederitermo-’ uctiir, amp;nbsp;plurimùm ex humido refoluit, acutus ueró humidum refoluit. Homines • nbsp;nbsp;igitur corde ft igido,atquc humido,ad uitat munia parum prompti,afc^ utiles, tuni

igitur iltos conuenit eliè humilis conditionis,qUod parum,aut nihil ualeant, in ne-urauitsiti gotqsciui!ibus,acïionibus^humanis, ipf3etiamabftinentiaabhisnegotijs,amp;3 t reuun * curis,ad uitælongitudinem non folùm utilis elffedetiam neceflaria, propterutrö-que igitur hMum,qiïi ad magnamfenectutem perueniunt homines, funt frigide, amp;humido corde,nulli'usadhumananegOtia ufus, atqueideóctiam in finelortis, quOs nulke curæ lbllfcttanc,nulli cafus aduerß difcruciant, atque idcó neep fe exc' ccntes,nifileuiter, d commode. His igitur duo alia adelTe neceflarium eft comme-da uitæ,neob penui iâ Ingo re, aut fame moriantur,autlaborare cogantur,autcon-triften£ur,quæ omnia diximus uitæ obeüe diuturnitati : hoc autem rarocontingit, ut in humiiis lbrtis,uiro præfertim his temporibus,quibusraptouiut£ürja£cp dolis, ututtæcommoda habeant. Alterumeft, quod cùm nonexerceaturrtififeuiter,ob fuperfluorum abundantÎ3m,citôfuffocabiturhydrope,ueldifficultatefpirandi,ueI Vtpiucdgene aifj qnoyis morbo longo. Vtigiturpauca generenturexcrcmenta,necefleeft,ut ntrenturex- iecui*amp; uentriculum habeatrobuftifsima, nam fie,concoquendo bené fuperflua cftmattd. modica fupercrunt. Itarn cum quofdam admodum fenes aidifrcm,dixi:Patres,uO' louobisquædam pra;ducre,quamuisuqÿe facie minime nouerim, turn illiquidî' At ego inquâ,primùm mihi refpondebitis, quot uitæ annos fuperaueritisf Primus réfpondit,cencefimum ago,Paraninuserat, uocabatur^Ioanncs deSartoribus, quod ipfelt;erlt;/ofuiftèt. Gerao uerómaternaItalorumlingua, fartor uocatur. Altet nonageilmum fextum,erat autem Mediolanenfis, panes hlccxcoquebatinporta, quæad Verccllas ducit,urbinoftrætoti notifsimus,oblongâfencautem. Tertius ex cinitate Papiç(exqua fum ÔC ego oriundus,quód mater peftem fugiens,in urbe noftra graftaiitem,huc ex illa grauida diucrterit,natus igitur in hac, amp;nbsp;ad annû ufe^ quintum in ca cducatus}huius ætas ad nonageUmS fextum cxtendebatur,fed Ion-gé,utmihiuideb3tur,robuftior lècundo:quodncqucnifipaucidentesexcidiflènt, amp;; reclus incederet,50optime iuxta ætatem uidebat, quorum nullum Mediolancß aderagfed die per bclla multa,incommoda,iniurias,detrimentac]^ pafliis erat, aded etiam ut die referebat, à milite dentes fucrint excufsi, non omnes, quibus carebat, fed cùm trcs,uel quatuor,par erat,caeteros faille debilitatos. Turn ego raro inqua, ægrotaftis,bonum uentriculum habuiftis, beneqj dormiuiftis, amp;curis nonangc-bamini,omnes hæcconhrmarunt,nifi quodPatauinus,quinquagefimo annoaif, fe longo morbo, febre fedicet, laborafle, ut pro deplorato relidus eilet à medicis. Adieci,Slt;parummingebatisiniuuentute, amp;multuminprandio,parumirtcoena edebatis, hocuerum Èuilïeaftîrmabant, SG nunc etiam illos obferuare, fed urinam non paucam, quemadmodum ego dicebam,fedplurimam emittcre.Tumegoin-quam,ita certe nunc uobis conueniqôf aliquot ante annis, led illud dixeram iniUj uenta: turn illi in iuuentaquantum mingeremus non recordamur.Tum egocerte non mingeba tis in nocTeCTurn dli uera dicis, imó plerSi^ tota dormiebamus, nee etiam poftquam furrexitiem us,meiere confuetum erat nobis, nifi poft aliquâ exer-citationê,quibufdam tarnen nodi b us etiam, ubi plurimùm potauiflemus, meiere contin-

contingitjigiturfibenèanimaduerhs, quædicta funt, fupciiùs comcderc plusm prandio,amp; non conqueri de uentriculi mala codione, figna étant optimi ueiitricu SigMd optimi h. Nonminxifle pIunmum,nonfebMcitaflè frequenter, robufti amp;nbsp;bene tempera« umtriculitc iecoris, non cutis angi, caufa état diuturnioris uitæ, frigidity, ÔC humidi cordis fi- iecorù^ ^num,pat ratio etiam prolixioris fomni,ferme ne quis me de cerebro accufet. Cætc rum Patauinus dentes fans pulchtos,ÔC firmos habebat,acie uidendi nô plurimûm débilita tus, conquerebatur de alui duritie, pro qua ut tales folent elle obliuiofi lenes quoties obuiarct,erat ueró id ferme quotidie, confilium petebat, quod ego da-bam,nec obtjciebam me iterum dedifie, leiens quod dum domum rediret, obliui* fceretur non folum confilrj, fed etiam petitionis : omnes hi admodum macilenti e-rant,atque excarnificati,inuerfis palpebns, c«rui,præter Papienfem, feu quod eflèt natura robuftior,feu quod melioti ufus regimine uitx, feu quod non omninó adeo fenex elÏèt,ut praedicabat,fed nonagenarius,nam effigiem tot annotum præfe fere-bat, mihi enimhoefuit priuilegium à natura datum, utiniudicandaætate,nun- * quam plus biennioaberrauerim, atqueeo etiam ranfsimè, cum tarnen plulquam de tribus minibus utrorum judicium fecerim. Ergo cùm tôt tanta^ concurrant ad uitæ maximam longitudinem,frigidum,humidum^ cor, cum calorenatutalimo-dico,obturocj,atque ob id fors humilis,robur iecoris,amp; ucntriculi,^undantia nc-celTariorum, quæpugnatcum forte,acetiam actate,cùm folcant plæri^ tarnenfe-ncs etiam à filqs negligi, euftodia uitæ, quae cordatis uiris tantum curac elle folet, nil mirum erit, tam ratos ad extremam fenedam peruenire : cùm etiam ex his pau-cis,mille alrj cafus,maiorcm partem in tam longo tempore abfumant, bclla, pefti-Ientiæ,annonx penuria,lapliis,tcgulæ cafus,itinera, incommoda, aliaep huiufee ge ncris,quæ numerari nequeunt,ergo qui'nam ex fenlibus,ad hoe ut diuturnam maxime uitam aflequi pofsint, parati erunt, illud ex fex indites, quæ omnia ex didis, StxindieU origincm ducunt,contjcerelicet,primùmquodexfamihafit,quæad longamæta- diuturmsui tern peruenirefoleatexuttocpparente,autfaltem exaltero, hocinditium eft, pofte t‘e,. babete principia omnia ualida, amp;nbsp;in unum conlèntientia, ad uitæ producendæ ra-tionem. Secundum quod fit carnofus,rubicunduscp,nam hoc cor adhûc humido plurimo abundarc fignificaqiecureg eil« robuftum, nam telle Galeno, totius tem- TeMperâtu peraturaab his duobusprincipijs prodit. Tertißquod pulfus habeatmolles, pau- ratoatui lulum^imbecilles, nam déclarant humidum hoefubftantiâ elfe cordis, caloremcp cordttyie^ Innanim benè temperatum,nec multum abundans. Quartum quod cutis minime cerepndtf»» diftorqueatur, nam talcs quifiediferutiantur, longæuamillam uitam alTequiim-Pofsibile docuimus.Qi-xintum quod bene dormiant,faltcm pro çtaUs ratione,nam gt;, . nocutcaufa eft, amp;utTignumdiutumæ uitæ, fignum quidem, quod humidam temperiem cerebri eftefignificet,quod^ excrementa làlla, uel acuta, ucl gtauitate fua moleft3,non abundent:caufa quodlomnus humedet corpus, 06 codiones ad-iuuet.Signum eft etiam,quoniam non parum adhuc incommoda lènedutis fenti-te,parumcp à iuuentutis ftatu mutatus. Sextum quod parum ægrotauerit tempore præterito, nam fie benè tempetatam fuiffe naturam conuenit, item pauca exete-mentaabundafle: nam excrementorum abundantia eft quidam morbus. Tertio ’quod fignum fit,quod redè uitæ euftodia ufus eft. Accedit quod corpus non eftp^j^j ^.^^^^ debilifatum ex præcedentibus morbis :itaep fi fie erit, adhuc robufti erunt dentés, ».^ qui plurimùm ad uitam producendam conducfîtihoc autem optimum erit, fi earn \^fl^^^^^^^ finitatem,retmuit circa magnam exercitationem, nam fi aftuetus magnis exercita-tionibusbcnèualuit, uel perfeuerando m feneda multum ex uita decurtabit,uel (gf^^^f^^^f^ dimifsis exercitadonibus mille incommodauitæ fubibit, tumetiammorbos, ac mords manifeftum periculum. Ad argumenta igitur quæ pro exercitationis ufu addudafunt,refpondemus.Adprimùm diftinguendo, quoniam duplex eftuale-tudo robufta,amp; fana,fed imbecillis,auxilia quæ ad fana profunt,imbecillcm tarnen ualetudincm,td eft,quæ labores magnos ferre non poteft, profuntedam uitæ diu-turnitad, fed exercitadones mediocres non uitam fanam, ÔCimbecillem pariunc, «erùm habltiim Ilium athleticum,aut folTorum, ac ruftieprum, quem damnat ma-

nifeft^ Galenustamp;ipfe illud faflus incolumen ualetudinem non cara cne,qucciirfï bono, fed potius imbecilh,2C extenuate habituconiungttur, fin autem intelligcs exerdtauoncs,ualetiidinem robuftam patere,fateor : fed tune non eadem fuut atv . xilia robuftæ ualetudints,Llt; longæuæ mtæ. Ex quo patet akerius ac maxime prin-* cipalis quæftionis propofitac (ólutio,fcdicet an auxilia ad bonam ualetudincm, ea* dem fint auxilijs producendae uttx:nam confiât, quod auxilia ad bonam ualetudi* nem,ideft,fanam Sc imbecillemfunt eadem auxilijs uitat diuturnioris: fed auxilia ad uitam robufiam,SC bonum habitum, eadem non funt, his quæ ad uitat longitu* tMitMiu^ (jinem conferunt. Duplex igiturfanitas,altera quidem minus robufta,SC cum ha* P '*• bitu imbccilli, minimet^ laborum patiente, cum corporenon admodum uegeto, ^obufta fani^ Q^ qy^g facilecxcutiatur,SC hæc cum uita longifsima effepotefi: altera quæ robufta tM diuturrum eft^g^ cum optimo habitu,quæ diuturnam uitam admodum non admittit, per diu* tUMnioH^ (Qi-Pjgm admodum uitam,aut extremam fenedam, ucl longifsimam, intelligo eos numt, qm oduagefimum primum annum excedunt, Si. maxime cum nonagefimum ex* cefièrint.At ueró dico eorum,qui robuftam ualetudincm haben t, quic^ plurimum etiamexercentur, neminem oduagefimum'primum annum excederepolie, fed paucos etiam ieptuagefimum, imo etiam fexagefimum. Qiiod etiam Galetius fa-tetur, athlcta •paucos admodum lenefcere, iflos ueró etiam qui fenefcant, adeo debiles efie,3tque inualidos,ut prorfus fint inutiles:at ille de primo fenio, atque fe* xagefimo anno intelligit, nos cum de mediocri exercitatione non ualida loqua* mur,excedere ob id neminem polTc oduagefimum primum annum uitæ affirma-' mus,paucifsimos ueró feptuagefimum,plæruncp nee excedere fcxagefimnm.Id nc rede in adagio diclum, dixi fi uis plurimum fenefcerc, cito fenefce,id eft,ceieritef a laboribus,etiam in iuuenta,SC curis,6C Veneremulta,^ multo cibo,à qmbus fenea folent abftincre temperate.At dices fi ucntriculus, aut iecur fint inualida, quomo-dolongamuitamillam,atqueextremamfene(fiutem confequipoteroï' Kefpon* deo id tibi negatum efiè,ut etiam tabidis, ac alijs,nam fi exercitio utaris,anteoa:ua* gefimum primum annum perfedlum,obtjrenecenèeft,ob humidi uitalis confum* ptionem : fi ab exercitio abftinueris, morbis innumeris fubqcieiis, atqueita etiam «• ' 5-» multo anteilludtempus morieris. Præftangitur, utetiam mihi qui tali fummala r ’ lt;. ' temperieutriufquemembripracditus,quodlupereftquatumponum,incolumius, \, ■ ; perexercitia traducere, quam ipfeinaniludtatum,longifsimæ uitæ maleprofpera . ,■( mlitudineinterimfrui, amp;multo anteillud cxcrementorum multitudinc opprefi Curfenes ro^ fum,fubitó needum primo perfedo fenio interire. Itaqueconftat ex hoc,curmulti hufii habitw fenes camofi.rubicundiepcelerrimeconuanqSCextempore,inopinatoep morian* atoMonun. tur;idcontingit,quodcalorinnatus robuftuseft, SC iecur ualidum, undeillispro* tur. fpera ualetudo. Schonus habitus contigit, feuobexercitationem,feucitra illam: attamen cum à plurimo calore,humidum uiialecelerrimèconfumatur, cum fuoil* lo bono habitu,funt prope mortem:contraria ratione macilenti, ac etiam pallidi, 6C minimeuiuidi, quodcalorin his admodum paruus fit, ad longifsimam fenedam ncnieniunt,quales in eoenobrjs, facras aliquot uirgines uidere adhuc licet, 6C mul-QbicHio. r^ pluris paucis anteannis, quæ annum centefimum fuperauerunt. Igitur dices, noncaroinhis,nonuiuiduscalor, non robur iccoris adfunt-, SCtarnen adeft uita Keibonfio longifsimaC’ Refpondeo, eos qui fiefehabentrobuftum non habere iecur, fed ta* ’ men benètempcratum,neefuntcarnofi: quamuis enim humidam habcnt cordis fubftantiâ,parcitate tarnen uidus,feu ob ufum,feu quia à multo grauari fefentiant, macilentieuadunt, SCfimilcsmorbofis, attamen in eo ftatu uitæ diu perfcuerare po(runt,quiacaputlongitudinisuitæ, eft otium,cibiparcitas,cum corde humido, SCcaloreparuo, nifimalaaliquainternperiesohftiteritcerebri, iecoris aut uentri* culi. Porró hic non deomnibus agendum eft,fed fufficiat de his commodis atque incommodis tradallè quæ ad exercitationem pertinent. Igitur ad fecundam ratio* Not^» nem tranfircnunc opportunum, elle cenfeo, calor plurimus, aut multitudinc,aut magnitudine,efiepoteft.QuicöcR calidioresfunt,quoniam calor magnus fit, minime diu uiuerepolïUnt,quod etia Fermé Galenus in quinto de tueda ianitate docer, durnca-

dumcalidam ftimi's arguit intcmpcricm. Atfipnncipalcmcalórem tnultitudincwxfd^Biew. folum dixens, phnium ncquciUuducium cfHimpIicirer, plamc^ enim eorum, ucl tefte Galeno,morbolïfunt, neefi modó fitüerum,cauf3m jifcrtpcd folum fignum, cumenimplurirnumfuentdecalorêjplurimumellepinguis humidi ügnihcatjat hoc minime eft idem, cum eo quod calor fitcauia uitæ, forian uero nequeplurû mùmhumidum,cau(àeritlongaîuitæ,fed concoctiim. Atmodo, feu male temperatos uitaceftediuturnioris, une humidos,ncquaquâ conuinceSj calot is copiam numiddi» Uitælongitudiniprodefle. Palam eftautem,amp; apudGalcnum, amp;apud omnes ce- f^^ttemoàa.^ lebres medicos, humidam, aut temperatam natut am,in uitæ diuturn itate probari. tumnAtuiam Deindenoidem eft, calorcm ab initio longionsuitæ efteargumentum,Sóquæ au- i^uit^di^, gcntcalorem,prodefleuitaclongitudini. Icaquccummodeiatumcxcrcitium, in tufnttate magno calore, ÔCminimum, in minimo, ad confentandum fufficiant, imo m me-diocri,palam eft,cum omniscaloris additio potiùs noxia fit, quam urilis, exercita-tioneautgraui, autmolefta,autmagna, uel etiam mediocri, ubicalor immenfus * nonfuerit,opusnonefle.Qi-iinimmouclut in paruis ignibus, ii uehemcntercona- ^‘’^‘** tusfueris accendere,obruis,ó^cxtinguis,ita non eftad corporis lalurem, ubi calor paruus fuerit,uel mediocri uti exercitationc.Sed did a, ad excremen ta tollendadal-temeritneceflariaexercitatio, namhocuideturefleid, inquo plurffiu potucrunt perfuaderi,iamomninóexterminatafpeaugendicaloris, etenim neminem iam tarnen, autmenteftupidum,autopinionecontumacerncftereor,qui cxeicitationcm ob caloris probet incrementum, quo manente, eelerius uitale hu/iidum abfuma-tur,decrefcente autem, in détériora incommoda incidat. Igitur uidendum eft, an neceftario multa talia excrementa gignantur, deinde fi no gigni ca neceflarium eft anpræftet,necgigni,necexpelli,angigni,ô6expelli.Primùm igiturdico, non pro- Exerdutio^ pter excrementa exercitatorum, inuentam, quandoquidem nemo tam amens fuc- nemnon inrit,qui plura cxercitq iniungantfenibus,quà-mætatcftorcntibus, Öt tarnen in feni ueniamobtx bus,longè plura gignuntur excrementa:atque hoc non minus, quam de modo ex- cremema, ercittj,conftatapud Galenum. Deindenemo efttam perfridæfrontis,qui audeat dicere,meliuseftè,utgignantur, acprotinùsexpellantur,quàm quod non expcl-Iantur,quia non gignantur.Igitur curn Ijoc adeo claru fit,ut declarationc non indi-geat,n3m 0^ uirtus expellenda laborat,Só nimium meatus dilatanruqdf excrementa quantumuis parum maneant, corpus male afficiunt, nee tuti fiimus, quodop-portunê,quod complete expellantur,rcliqu«m eft,ut doceamus,efhci po He, ut pa u ^3 gignantur,atque huic confulendum propolito,non alio infirtendum.Neque fa-tisconftat, etiarn quod plurima gignantur, anexercitatione, an alui potiùs deie-dionc,anuomitu,anquodpræftantifsimumeft, concodionetollidebeant, im- exerrmmf^ portunè enim,neque citra ingens periculum,cruditatcm in uentriculo tollere quif- txemtitio^ quamtentabit, fed nee alui excrementa, necurinas, neefanguinis plenitudinem, uetuioeua^ heciecurgrauatum,exercitatione,auttutó,autrecftèeuacuabis.Ateuacuabo terti^ cuarinöpop concodionis cxcrementa'fin hls, nequefola,neQue multa exercitatione opus eft,lï ƒf^ enimpaucafuerint,quotidianadeambulatiofumcier, fiautem plurima,oportebit, Qaomo ’0 Ut dixi,alijs ui rijs curariaccedentem plenitudinem, deinde fridione, atquebalneo, tntecedtns 6ômediocri,imôleui.exercitationcutemur.Qiiodcùmnonunquam pcricuïöiiorpfrnnHtiotoI fît magna, aut multa exercitatio, quàm cùm plura fuperfunt in corpore excremen- a point, ta,iam nemini dubium fore arbitror, non efte, ob excrementa euacuanda, neceftà-riam exercitationem. Si igitur quantum quifque concoquere uolet, edaqbibatej, minirnó opus eft exercitio,fed ad experimentum accedamus,uidcmus cos, qui ma gno utuntur exercitio,diu uiuere, amp;nbsp;fanos, 6C ex his unus numeratur, Antiochus, quamuisconiedura aftequilicet,ita forc,utquiplurimo exercitio utuntur, diu ui-uant,primùm fi exemplo fadum cft,plus longè uixit Telephus Grammaticus, qui parum,autnihil exercebatur, centefimum enimferme attigit annum j Antiochus autem oduagefimum, Idem quoque Galcnus in primo de Alimentis refert. [Fof-fores non fenefcere, fed mori etiam repente, ad omnia etiam munia ciuilia efte im-bectllcs,quosconftatmaximis,ó^diuturnisutiexercinjs,] non igitur ob exerena-

Si DESANITATETVENDA rionem,haccilliscucniunt, fedob uitæ temperandam, alias'ue caufas. AccédiC t]nod qui ferunt exercitia hxc ualida, robuRiores funt, at qui robuftiores funt plae Ro6«)l(or« runtcpdiiitiusuiuunt, longèdiutiùsuiuerent,fi à magnis exercitijs tempcrarent: fltrunq;diugt; quodin multis uidcrclicet,qui natirobufti,amp;^adciuilem uitam fe transferentes, ad üMMumt, centefimum annum nique perueniunt, cum tarnen maiores fui, qui diuitias para* runt,ncc feptuagefîmum attigerint. Ergo melius erit omnia ad proprias transferre caufas, robureg uitç,à^ modcrationcm,ac uiclum cupedqs uacuum,animum^ cu^ ris,dicerecaufamlongiorisuitæ, nonexercitationern, quandoquidem utdixiin ccenobqs, ubi uel minima, ucl nulla utuntur exercitatione, ad centum ufque per-^trâtdtio- ueniunt annos. Eft fiC illud confiderandum ,quàm periculofa fit exercitatio, raro nu htcommo- autemcommoda,primùm,necdumconcoquiturcibusinuentriculo, necinieco-^^^ re,nec fi adfint cruditates,nec alui excrementa non fluxerint, nec fi uigilauerit, neC fl Venere fit exolutus, nec fi immodicè uel exinanitus, uel repletus, ut uix tempus

• commodum inuenias. Porróquodadpodagricosattinet,iaminhis malaconco-Aiouiget, ut fuo loco o tiend emus, iamuixle à uoluptatibus continerepofTunt, iam omnino abcxercitationefuntdelhtuti', utnecleuem, nec leuifsimam admit-tant,adfunt uigiliæ, amp;nbsp;cruciatus, fini ut uno ucrbo dicam,non iam fiât fani,fed ægri, itacB de his dilSercndum non puto. Vidi etiam corr^tos podagra, qui ad centelï-mum fermé annum peruenerunt,an hoc rarumeftlt; Fateor,anfrequens, die mihi co,ufque eos etiam abf^ podagra peruenifleç’Extremum eft, ac robuftifsimum aU gmêtum,quodà Galeni authoritatefumitur iam illudmiraculofimillimum,quan« ta afferatcommoda exercitium,nam folida mollefcunt, amp;nbsp;denfiora redduntur, fic enim interpretari oportet Galenum, ut ipfum à tam manifefta contradidione uin/ dicemus:atc^ utinam hæc tam uera efrent,quam ab eo proferutur,cumulate. Quod enim cxercitio,ut dixi,uires robuftiores,amp;’ membra denfiora non reddantur, al te/ G4! « no *’’^*quot;’'O” *’^g®“^’l*:crum non negaucrim. Nam non ego in hoc Galenum imita-'^‘^ nbsp;nbsp;nbsp;' bor,quiftudiocontradicendi,artem tantimomenti, præceptatantæutilitatis, tot ^‘‘^’*’'* contradidionibus inuoluit, tam obfcuris præceptis adumbrauit, tam perplexis . , uerbis refcrliqut fepè Deliofut dici folet)copiam natatore indigcamus. At ego fa-f^°bfo^*dgt;ota membra reddi exercitationc^ed tarne hæc duplex eft : altera quidern ““f“** immodica,quænonfolùmmalaeft,fed etiam periculofa, altera moderata, amp;hæC quidern duplex, una cuius eft finis augere calorem naturalem,quam amp;nbsp;ipfe fatetur, g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cibumamplioremdefideraie,óóhæcquidern utilis,adexiftimationem medico, Ó^ roburei, qui feruandus, ac cuftodiendus, datur, plærun^ eft, at,ut dixi,hæccùm maioremfacialrefolutionem humidi uitalis, aduitam producendam, miniméuti-lis eft,quod fi membrum tam imbecille adfit, non puto quin illud ad æqualitatê re-ducatur.Sed hæc difputationis caufa dieft a fint,illud fummum eft in omni exercita-tioneobferuandum,quód SCdifHcillimumeft, nam fipaulóuiolentior, ÖCdiutur-nior,abfumitutile,finminor,relinquitinutilc,mediumhocferuarc, uel femel fupra humanamfolertiam, eftfemper prorfus impofsibile. Hocigitur in exercitatione malum,amp;quódadnutritionemnosimpellit,amp;confumptione QC caloris magni-tudine,nutrimentumautemmors.Quidergo':’inalteromcliùsproculdubio effin-frafubfiftere, quod minor fit lacftura, 6C quia illud natura ipfaconfumet,amp;fi non confumat,arte,autrepetita occafionecmendabitur,atilluddenutritione, itainter-pretandum eft,ut homo non fallatur, ut quiefcat antequam cibum fumat, ut calot feruetur,non augeatur,tum ueró fi quod genitum fuerit, melius alimentum penfabitur iaduraipropterea inclinante actate,non folûm quantitatem, fed etiam qualitatem, deambulatione muta

aïcendum eritigtturpni'n.o,perfingiilas ætares ordinc quodam,nt reb'qna j^ou» etiam fimiltter dicta intclhgantur,nani fi uniuerfa deferibere uoluero, uù debar ad ineptos, hos libres feripfiffe, amp;Clongitudo libri tædium legen-tibus pariet,ncc tam libenter, ac frequenter cùm legent. 13t fi uoluero in immenfum illos excrefeere, utiliorum præceptarum, quorum caufa præcipuc hos libros conferipfî, maiorem partem præterirecogor narrationum. Igitur præterca quænos hîc docemus,côfiderarc oportet, differentiam efle inter infantem,amp; pue-rum efflorefcêtem,in exercitatione, cibo,ôôpotu,fomno,Venerc, animi cogitatio-ne,lèd maxima in Venere,utpotecuius infans minime fit compos,minima tnfom-no,maiorinpotu,maioradhucincibo,maiorinexercitatione,maxima omnium præterquamVenere,inanimiopcrationibus Hæcigiturfiperfingula capitauel- • lern dütinguere, non tam diu uiuam, utlibrum explere pofsim, crefcunt enim fingula capita ininnumerabilem mulritudinem,præfertim cùm,ut dixi, primus hîc liber odo ætates contineat, fed nos extremis deelaratis, aliqua quæ ex intermedijs, ubineceflaria eft mutatio manifefta,quæ mediæ (unc,intdlcdas cas, ftpponemus. Primùrn igitur ab exercitatione aufpic3tes,ut de ea partedc,quaiam utuidi{li,co-piofèdifputauimus,illius fpecies dininguemus iuxta roburearû,deinde iuxta pro-priam naturam,poftmodum de tempore,amp; quâtitate illius præcepta trademus, ab illius diffînitione initium fumentes.

Exercitatio eft Motus proprius,cûm enim aliquis cquo,ucl naui uchitur, ita ut i lt;eicmùitionii pfenihil prorfus agat,tum amp;nbsp;fi exerceri uideacur,non exercetur. Cùm uero ambu- definitio, Îat,ludatur,autftat,exercetur,ftando enim mufeuli crurum tenduntur, non parum adeô,utmiruminmodumhomofatigetur.Qiiamobrem inter Socratis mîracula plurima celebratur,quod perpétua node in eodem habitu fteterit, referunt autem nonfemel,fedfæpiùs ita folitum exerceri.Ergo ubinixus,ibi exercitatio,tamen etfi vh'quot;im,i6t non uideatur moucri. Scio aliter definire Galcnum, fed quod iam femel dixi, non ««rcitatio. eftutrepetam,uera dum trado,ód mani^fta fenfibus præcepta,non ede, mihi curæ maximam temporis partem, fi aliter uoluero faceregt;,confumpturo,quónam pado aut Galeno conrradicam,aut ut ill urn fequar: Adeó enim hæc præcepta inuoluit, ut qui methodum maxime profiteatur,ccrdones fit imitatusinfelires,qui cùmahjs Calceosnouosfaciant,ipfiuetuftos,difutos, ôefradosferant. Suntigiturcxercitq Evercitijpptf feptem differentie notifsimæ. Prima eft grains,aclenis,tum mediocris,Grauis qui- noUßtmedif^i dem exemplum,utlapidem magnum, aut pondus immenfum tollere, quanquam fertuM, cnimnemouearis,totum corpus tarnenfatigaturnonleuitcr. Leueautem eft,cùm aquæfitulam paruarn èputeo extraxeris,uix moto corpore. Mediocre eft diieurn, autferreum palum,non grauem ualdè mittere. Differentia altera eft uelocis, tardi, acmediocris. Tarda quidem deambulatio, ad tardam pcrtinct cxercit3tioncm,ut curfus ad celerem : cùm enim nihil ferat, eft tarnen magna hæc exercitatio, medio-Crisueró, ut deambulatio citata. Commune fignum grauis,acccleris eft,refpiratio-nemftatimcontinere: nifi enim anhelitum retineas, nee pondus graue clcuabis, nee curres, in leui, uel tarda,non continetur anhelitus, in mediocri autem obfcure, Confequuntur ad magnam ( hanc uoco, quæ uel eft grains, uel eeler, uel ex uIraqi confiât,de qua nunc dicam)exercitationem dcfarigatio,Sv anhelitus mutatio, hæc quidembreuifemper,plærumq}ctiam ealor. Nullum horum ad paruam hancuo-lo intcUigi leuem,00 tardam,ueluti ad mediocrem: hæc omnia mediocriter,iungun tur celcr,amp;grauis,utinludu iTehemcnti,amp;armorumludo,mediocris,in utraqjra-tioneeftludus pilæ non paruæ,cum ligneo fcabcllo,Tcrtia differentia eft côtinuæ, acinterceptæ exercitationis,continua eft curfus, intercepta, utfaltarc,fcd quæme-diocriterintercepta eft,exquifitafaltatio eft, quæ ad tibicines dum choreas agunt, tripudium uocant. Quarta differentia eft ratione temporis, quædam enim diutur-na, quæfatigaiioucm atpngit,quædam breqis, quæ corpus non allcuiat, quædam l 3 medio-

medtocris, quæ fatigadonis omninoeftexpers, 0^tarnen corpusipfumalleuiat Quinta eft,quomam quaedamefttotius corporis per fe,quidam uero propter par-tem,quædam partis tantùmjquædam totius corporis propter partes. Totiùs cor* pons per lêjCft paruæ pilæ ludus,in quo totum corpus æqualiterexercetur. In q«o uero totum corpus propter unarn partem exercetur, eft impulfio, Ô^equi agitalio» renes enim foli laborant, id eft, pars ea fpinæ dorfi, unde plaericp ex his morbis uri-nar,poftmodum pereunt, quamuis alia ratio fit equum agitantis, amp;nbsp;impellentis, hi enim ueièfolùm exercenciir,atqui equum agitat,exerceturfolis renibus,fedtam^ totus prêter id agitatur, utrique tarnen exercentur toto corpore, etiam fcclufa agi-tationemam fi diu perfeuerauerint,fudore toto corporeprimo quidem madentjin* de etiam profluunt.Qin uero texunt,pcdibus penia trahentes, corpus totum exer-cent,fed non per fe,uei óm ut fingulas exercent partes,at qui gemmas tota fcalpunt brachia ,Sv manus folùm,ac oculos exercent. Sexta differentia eft, quoniam qux* • dam agutur in mcmbra,aliæ in fole,afftateali«f,aliæ hyeme,aliæ à nudis, aliac ab his qui ueftibus,ucl etiam pannofis funtcollecli, aliæ inaqua,aliæinaëre,aliaeinc0C' no,quæ funtlaboriofifsimæ,omitto innumera alia exercitationum diferimina, à fa mclicis,àcibooneratis,cumira,cum meamp;u,quæ,nc)nfuntpræfentisinftituti,fedfa« tis fit quatuo*illarum primarum meminiffèdifferentiarum. Septimumdiferimert eft,quûd SC maxime proprium à modo fumptum, uelut circumuerti, aut pronuni caderc,autdeambulando reuerti, quod familiare eftmercatoribus, hi enim modi, ad rcliquas differentias minime deduci pofTunt. Expedit autem,ut antequâ de ho-rum commodis,ac incommodis tralt;ftem, ut de agitatione dicam, plxrum^ enim Agitatio quid, exercitatio non eft fine agitatione. Eft agitatio, quotiens corpus mouetur non ex fc uHo modo,fed ab alio,ut nauigatio,uehi afturcone, uel gradaria multa,uel etiam quomodocun^ alio,fcu rheda,e{redo,curru ferri, ut olim Romani ledica, öCnunc nutriccs infantes ferunt- Cunæ etiam dum mouentur, exagitantcitra exercitatio* , , . nem corpora.Elfer ex hoc genere friclio, fed de illafeorfum agendun?erit, ComU-Ag’Utioms j^^5 differentiæagitationis tresfunt, primaquidem,utexercitationiconiundaßt, irtfcominU' ^pjLitquiequosagitant,amp;quircmigant,aututomninófitabfqueexercitatione,ut utfdijfcrea gcftariifecundautuehcmcnsfit,autleuis:yehemensquidem,Utdumflumineue-*’*• himur ad aquæ curfum,cui contraria eft leuis,feu tarda, ut geftatio : tertia differentia quæ pluris aeßimanda eft, in æqualem, amp;nbsp;inæqualem diftinguitur, aernediam, inæquaiis maxime eft mari nauigare,unde etiam uomitus excitatur: poft curruuc-hi per loca inæqualia, amp;abrupta, minus effedumquod duas habeat tantum rotas agirat: ficSC rheda,equo infidenteuehementer agitarc,inter magnasinarqualitates connumerari poteft,inditio eftangariarum curlus,feucurfores,qui difpofitisper loca equis,celeriter feruntur,medio inter curfum,2lt; fucculfum motum,is enim tart turn cxcalcfacit hominem, ut non fofloris maior fit labor : æftuant, fitiunt, fudant, caufa cft,quod non ephippqs incumbunt,fedbreuioribus quam de morefuftenta-culis,quæ ftapedes uulgó uocant,agitantur perpetuó toto corpore, óf ad fingulos procciîtiscapite,collo,pedore,uentre,cruribusfleduntur,utlaboriofèmoueâtur, laboriofiûs infideant : Proptcrea mos eft his,ut cindi toto uentre,ac pedore,cciam Equitantium fafcijs equitent,nil edant,equitanti, fed delaffatipanis mcdullam, aqua madefadS* uUliu. faccaro infperfam, modico affufo uino fumunt, ahj folóm bina lutea ouorum glu-riant,cum tarnen adeo diligenti cuftodia efficerenon pofsint, ut longo ufti uiuanf, amp;magnisincommodis ualetudinis agirentur, capitis præfertim,uentriculi, amp;re-num,quæ membra magis fuccutiunt. Vehi fecundo flumine, ferri Icdica, uel int« ulnas,ut infantes,amp; in cathedra eft abfque ullo incommodo ^ 0^ inæqualitatc: me-diocria in cunis,in afturcone, fed multa gradaria uehi fimilius eftpotius æqualio-ixtrcltioram mninó agitatione. Sunt igiturexercitiorum generamagisinufudifcus,alteres,pi-gtntra. latamparua, quam mediocris, quæfcabellisligneis mittitur,8Cmagna,quæpu-gnis, palus ferreus remigare,fodere,ligna fcindere, aquam haurire,malleo laborarc,piftillo tundere,panem fubigere, equos agitare, paneratio ludere,ludari,armis eertare, currere, faltare, tripudiare, deglubere, rotam wettere pro eelandis gemmis, natare,

natare,circutnuerti fphxra, Sd uocatis ofsibus ludere, ludere 5gt;i. trocho,item OC nu/ cibus, funi hærere appenfum, uel lanceæ, aut per earn feandere, pugnis eredis, ac tenOs braches Hare, item cum alio palmis ercdiscertare,uicifsim quoque fi braches motis,manibu3 fub alas cocunas latera alternis uicibus, brachia fe fuper equi-tanribus, qui mos eft pifcatoribus,dum frigent,ambulare etiam pronum totum, ÔC foper menfas faltare,manibus ft fuftentando arcubus,fagittas eiaculari, prælongas haftas folo nixxt eleuare, fummis pedibus ambulare, diftentis maaibus contor-queri retrorfum, furgere humi fedentem abfque manuum auxilio, fcalas contento fpiritu celeriterafcendere, ambulare etiara citato gradu, uel diu, uel contento fpiri-tu, per accliuia etiam uicifsim rectum afcendere, atque defcendcre,multaq5 alia pe-neinnumera. Sedagitationem exercitium uocari, necellè poteft: nam amp;fi toto anno uederis equo, aut nawi, aut cunis agitcris, nee fudabis unquam, nee incale-fees. Suntamp;exercitia partibus propria, utpulmoni,.SCpedori uox, mandtbuus ^xircitta pat comedere, uirgætendi,oculis uidere. Omnia igitur membra quæ ft on ce mouen- tii,^propïii(^ turinomnem partem, ut pulmo,oculi, peclus, brachia, manus, pedes, crura, uitga, lingua,exerceridebenttamp;Slidiu non cxerceantur,læduntur* Caputautem nequaquam, quoniammotumnonhabet, propter utilitatem à natura intencam, fedutuitaret incommoda. Dorftautemfpina exerceridebet, Óóp^rumc^piuf-quamuolumus,exercctui'. Ventriculus,amp;inteftinaetiamarnicafuntexercitauo-ni, renes, iecur, amp;nbsp;quæcuncp naturaliter immobilia facna funt ; nee te, ut dixi,cerebrum fallat,quod caput mobile creatum fit, ipfum enim nihilominùs fi quid aliud exercitationi eft inimicifsimum. Eft amp;C aliud, quod licet âd exercitationem no per- '^^l^gt;^^^^f^^\' tineat,adipfam tarnenconfequitur,Sóeft aëris mutatio,acoccurfuscœli liberioris, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tami^ S)C afpedus pratorum, nemorum, ac locorum. At de his omnibus iam dicere tem- ^y^^^gt;^^'-* pus eft,nccinaliamhæc funt transferenda occafionem: uerum quanquam uerba de Galeno facere non ftatuiflem, quia tarnen authoritas illius plurimüm apud eos poteft, qui non res, fed fadum fequuntur,coramemorando breuiter quæ prius di-da funt de iUo, pauca præfan uolo.

aV'mcniminquatuorprçcipuediftentiamusàGaleno,eaquæfinttotiùs ■ nbsp;^ -tradationis capita, quæ de exercitatione habentur, ilia primum præpogt; •^” ^i* ^°[ ^' nercoperxpretium erit. Primum quidem eft, quodexcrcitatio ipfa non »/»^^•‘«^‘'^^ folum nonneceflariafitualde,imó plærum^ inutilis,fatis demonftratu ^ ‘^‘^•‘’quot;^’ “' eft. Cuius rei teftimonio,præter reliqua quæ dixi, eft quod nee ipfe qui tantum illi ftuduit,necquifquam alius,qui multum Fueritexercita tus,diu uixit,Galenus enim utinexpofitionefuper artem illius medicam docuimus,anno l x v 1 i.nec dum ex-pleto,mortuuseft. Et Curtius, alq ég quieius præceptaimitati funt, omnes ante ixx. annum mortui funt,cum tarnen robuftifsimum corpus elÏent abortuadeptf,“®* , , atMarfiliumFicinumFlorentinummedicum, referuntannis quatuorminus een- ^’^ turn uixifle,matrem ueró c x v 11. Nune conftat, quamuis plura abfurdê mifcuerit, ”^ amp;nbsp;à medica fcientia aliéna,in tribus libris quos de uitæ euftodia fcripfit, nulia exer- ^“^^ * ‘ • citationis habuiflè rationem. Quinimmo in primo libro inquir. [Mala eft corporis ^^P* 1 fetigatio]: Forfan obqcc quod alibi in eodem libro dicat,otio moeret, ucntriculus gaudetexercitatione':’ Sedquaexercitationé,dedaratalibi: dumuitare pituitam ^’“/‘’* docet,nunquS dicit,laborioia: InteUexit deambulationes, at déambulationem nee Lipr. i»v. 9» inter exercitia Galenus collocat.Qiiis igitur eft,qui uelit,aut uideat fenë alias exer- ^ ^ ^^^’^^* cere,quàm deambulando noftra ætateCquod fi tentari aggrediatur, quin breui iUu occïdat.NuUo igitur experimento,opinioGaleni de exercitatione confirmaripo- ^“P*^». teft,nam^ócfi concedamus aliquos fenes plurimo exercitio noftra ætate ufos fuiflè, inudiamapudGalenumn0eritexercitatio:quareamp;liquid0conftabtt,eosquidiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t wixerint,inexercitatos uixifle, exercitationem ueró,maxime in fenibus ipfam ui ta E«mfdfio m celenter finite exiftimandum eft,etiam arbores ob hoc longe diùturnioris witg effe, f^nibw w^.

quam animalia ipfa,quod arbores ipfi fint immobiles. Exerdtatio etia angufiifsP mos habet tcmporis,amp; magnitudinis limites,in qua fi no aberres, omnino paruin accedit,2lt; inftabile emolumentum,cuius inditio eft, quod ad earn reuerti quotidic ex illorum præcepto co^eris, atfi erraueris, error ftabilem,amp;plairuni^ inemendagt; 'Dedmbuhttio ^*^^*^ noxam adducit. Secundum in quo à Galeno difsidemus,eft quod deambu-utihs» ^at‘O'’®s ut dixi,inter exercitia modó collocat,quarum ut uidebimus, frequentifsi-‘ musufus eft in totauita,amp;utilitas maxima.Tertium quodagitationem inter exercitia adnumerat,quæ ab eis toto genere differt,aut fi neges adnumerafle, faltem nó diftinguit. Quartum eft,quod nixum,æ uehementem laborem probat,qui abfque locimutationefiat,quónilcertèaduitam,autdeteriusfibcnècedat,autpericulo-fiusfi m31ê,excogitaripoteft. Omittoquamofcitantertotam hanc artem traded quam ficco pede tranfeat, amp;nbsp;quam confufèdoceat, caput ut illeuultjtotiusuitac» Nee mirum,intentus lucris,8C ambitioni nimiac,in omnibus fcribere tarnen uoluin • euertitép dida pracdecelTorum,tarnen ftudio nimio contradicendi, tum ob feftina* tionem. Quis non rideatarguentem Marinum in difièdionibus, alios^ uiros célébrés,qui homines plurimos per otium diflecuerât, cùm iplêne unejuam quident huius ivegocq caufa,humanum cadauer tradaflet, aut quis non potius illius inaeftî manda eft,in«edibilem audaciam,ac temeritatem admireturç*Homo qui nunqu3 hominem difTecuit, qui totegregiorum uirorum monumenta cuertit: amp;nbsp;proucra T^fMÛ Alt- hiftoria,fabulofam fubftituit. Ita pericre Marini optima, manfere Galcni nug3f,ô^ KandrmiU* plenaiadantiæcommentaria. Vtinamô6 fie haberemusTheonis Alexandrinili-igt;figt; bros, quos de exercitationeconicripferat, longe exiftimo utiliores,hac congé-né inordinata : quam partim ut dixi feftinatione fumma, partim ftudio contradicendi conferipfit, hoc animo , ne ullius ueterum monumenta , præterquam fua cogerentur. Tentafièt SC hoc idem in Hippocrate, fi uelutile fibi hoeduxiflef, uei fuccefiurum fperairet,fediam illius libri à multis,ante ilium crât expofiti. Quid dicam de noua ilia Diatcdica,aduerrus Ariftotclem,dequa tantum gloriatur,benc adum eft pro illius exiftimatione,quod ufquenune in lucem minime prodierit. Ille in Mathematicis etiam fcribere aufus eft, laudet^ fe plurimum, hominem certè, Archimede,aut Euclide,uel Ptolemço diggum,fed non ab his, uerum à quopiarn, uel minime exercitato,qui rideatur affatim. Relinquamus illi mededi methodum, in qua plurimum ob id folùmualuit, quodexercitatio tradationi conform is eraf, amp;nbsp;tandiu in illa fe excrcuerat,ut egregia uolumina ediderit. In exteris quid plus ilW • multis tribuere', quam ille teftetur, fe uoluifleHippocrati, tametfi Hippocrates in fola medicina feripferit. Inquit enim ipfe Galcnus, in eo libello cui titulum inferi-pfit.Quodanimimores corporis fequanturtemperamentum. [EgoHippocraii credo,non quoniam Hippocrates fit,fed quatenus illius rationibus adcredendum cogor.J Ita igitur,amp; Galeni ipfius placita trademus, hominis egregtj fané, fed qu2 conftet fumma edm feftinatione omnia fcripfifle,ncc folum fumma cum feftinatione, ftd ahjs,atque afsiduis, maximisep intentum negotijs, ac ftudio contradicendi antiquis adeó magno,ut fæpé fui ipfius obliuifcatur. Quem poftmodum confiai temerè, amp;audader, quae non uiditTct,tanquam non folum uidiflèt, fed diligente! examinafïct,tradaire. t)cclinafiè etiam in plurimis ab hfs,quæ-expcrientia ipfa do-cet,unde toties poznitentia dudum,ut errata uel farciret,uel adumbraret,de cifdcin rebus, eademep materia, fcripfifie, uarias quoque, 6Cà proprijs ftudijs difciplinas amplexum,atcç in his turn ambitione,tum ufu, turn facilitateorationis aufum fcri-bcre,quas uix a limine,ut dici Iblet,falutanèt,demum,nouo artis confcribendi,tum logics genere. Itaque SC fi crrantem illum uideam, aut difsidentem à materijs pla-citis,nc quis ampliós fpcret,mc illi contradidurum,cum fatis intelligat quç me mo ueant rationes, neamplius ad illum reprchendendum reuertar,nifiopusinanc,fi-muloblongasrcprehcnfiones, atquerepetitas: tumetiam immenfum faccreoo-luero. Præftat igitur omnino omifta ipfius mentione, eiufdem placita, ubf minime aberrat,nos fequi:ubi ueró d ueritate difcedit,quç experimento, amp;nbsp;euidentibue rationibus conuincuntur,illo relido ampledi. Omnes autem uident, me non cam wolun-

L Î B E R P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7?

Uoluntane,quamneceflàno^mhancdefcendiflcaccufationcm, namautfalfà pro ExerciMi» lienshîcfcriberecogebat, auttanquam temerèfcripta,nuHam prorîûsfidemfuiC uMdeur fent habîtura:præG:rtim quad me hæcper errorem fenpfifïè, plunmi fufpicarcncur. inutiUi^ Igiturhistandemrehd/sJucincipiam.Omnisexcrdtariouahda,feuob grauitaté, feuob ceÏeritatem,ïnucuis eß, 8Cmala perfedèfana,n3m (pintus exhaun^hominê fatigatjóCpkisiufiocderecogitac biberc, omnis eriam pcnrulofa exerdtatiofu-gienda eß,ne nobts connng3t(quod m adagio dici fbl«)4ureo hamo pifcari. Cum enim incerta fit Utilitas, aC breuis,tiitn pariia, cxercitij, ut firpe demonfirarum efi, qüorfum periculo eiiidenti tonus falutis, ob tam Icuccommddum fc committere, prsfertim cum tot fint genera exercitationitm,qult;e tutó poifunt fubiri, nee minus habentutilitatis,prgcipua ueró exercttationis uolitas cß,inouencxloco in locum, extrdtittionis arque hoc utile maxime uentncuIOjinteßiins,ueficæ^.Excreinenta enimplurima, cc^moda^ quæinhis torpentmotu,acdeambul3ti0neeficiuntur: unde proinbetur generatio lapidisinuefica, quæfrcquentercontingitfedentariamobidartcmf utuadicam) ’'’ exercentibus.Vtilis etiam eftdeiectiora f.ecum,undeà coli dolore reddimurtuno- ' res.Vtiiis eß 06 expenendis uentriculi-fordibus,amp;faniei, unde mti^aiis reddit c-i-borum appetentia,amp;qui airumiturcib«s,purus maner, 06 melius ?ocoquitur. Scd Ô6 bis fuccedentibus multa aha excreincnt3,quæ in Io cis funt contiguis,loco mora adexpulfionerapraîpacantur,ô6obfiruâ:ioncs.tolluntur, ÖChac caufa perturba-tionis Cerebri, turn ucrtigihis,cerebri3^ ni«diùsrcdditur.Confer-tô6hicmotuscc-rebro,mucum^ defcendere facit,06 dunoremcoUiquar.Turn ueró ex acrismuta- ^°^'*’ tioneexhilaranturoculi,atqueanimus,coretiamhaufio püriere acte refociUatur, S6excrementacijcit,ficô6pulmo,excrconturc^extrema mcatibra, maxime pedes, 66crura,quiefcentibusprincipahbus,quo nd melius potelicxcogitari. Ex quoli-quet,fugiendam efleomnem exercitationemj quae loco non monetdaborem cnim aftert ablcg utilitate.Sediam de agitationis commodis agendum efi nee non dam- figit^liond nis. Diximus earn efietriplicem, magna m, 66 hæc duplex,inaequaiis fed non in- tdmiHodmt^ commoda,ut in mart uehi, haecigitur mouetomnes humores,66 totum corpus quemcoin^ uomitueuacuat, non folum propter agitationem, fed ob marts odorem, qUi iiau- moh. feam excitât,quibusigiturfacilis uomitusefi,utilifsima, 06iuuentutem initanr.n, Man-rursp à mulnicp morbis liberat.Qiiod fi uomitus difficilior fir, damnum egregium affert, ««««tuet. 06ad morbos hominem préparât. IgitUrutilis eßbis , qui plcni funt humoribus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

præcipuéautem prauis,quos cacochimos uocamus. Prodefi66 aéris afsidua muta tione,ideôàdiuturnisquandoquemorbisliberat, aliosautem languidosoccidit, fed de his fuo loco.Igftur hæc non conucnit,integram habenti faniracemjfed miihó minus quæ incommoda eßnuaguando equum, autin curruperloca falebrofa uc-h^nampraeterid,quodhumoresagitat,lalsirudinesgignit. Aequalisucróagita-tio,fedualida,exhilarathominem,66appetentiam excitât, 66 humores aduiasex-pulfionis præparat,idcocp lalubris,ut fecundo uehi flum{iic,mediocris ueró, 66 æ-qualis,qualisin cunts fit,66mula uehi gradaria,item naut fecundo flumine, fed Ic-uiterlabente,doloresomninófedat,excrementaadexitumpr3epar3t, fomnum, fi quidaliudconciliât,-Famemexcitât,66hominemalacremreddit. Mclioromnibus ’ cß,qu3einnauifitfecundoflumine, nam^aduerfbomnis ina’qualis,nam ob re-mosfubfulcat,autfun.ium,66equoruminæqualem tradum» Huic fuccedir quæ percunasfit,undeoptimecönfultuminfantibus, indcilhi quaefittenfilibuslecïis, quoruminuentOrAfdepiadesiVltima^inmula,quohiamiruequahtatis,66 labo* tisobfcurioris cßparticeps,lcuis autcmquot;66 æqualis,fomnum prouocai, non tarnen excrementa mouet,neehumores, neefamem excitât,neepoteßfedare dolorem, aptifsimahæcinFantibusramen, quodmoUifsimifint,ideó 66cunisleuiterinósa-gitamus,66intcrulnasdeferuntnutrices,quodfilabörcnt,autuigilent,gt;tiediocrem adhibemus. EthocunUm citinditium,non indigerehominem exercitatiofte, fed motuleui,atqutfolaagitatiöne,qmnis autem agitatio inacqualis, qualifcunq? fit, perfedefano noxia,quod obßrüdionis periculuminférât,66uentriculum perturber, peior autem qux incommoda eßycum neminiprofit. Qiiæ cum motu capitis

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K valida

uabda eftjOmnismala, fîuecaputrotctur,feu præceps defcendatjexerdtario enifîJ hæc plunmùm offendit cerebrum, débilitât fenfus, aut inteUectum, amp;nbsp;ad uertigt--nem præparat. Omnisetiam exercitatiomembri unius rantùm, autquaeinæqua-liter corpus fatigar, nifi fit manuum, aut pedum, maîa cft, quoniam ad membra ib jj^j^ lamaterias trahit. VndcMediolaniuidi undecim medicos,perpetuocurfu urinas ’ morbo,uitam fintfle,quidam ardore,quidam fluxu,quidam retentione,quidaml3' pino,renum indecoorto urinæprofluuio inteiierunt:namafsidua equitatio per duitatem inæqualem,frequens(^ afcenfus,ac dcfcenfus,huius morbi caufa crat.Si-* militeromnis labonofa exercitano mala eft,feu ob diuturnitatem, feu ob afsiduita-tem,feuobgenus illius. Communecftautcm ciusfpcciebus, utnonfolum calo-rem corroborer, acmembra, quæ duo bona, in moderata exerciratione Galcnus exped:at,fed etiam dcbilitetmanifeftè,ô^ pratter id parenseft lafsitudinis, SChomP nem ante actatem fenefcerefacit, débilitât etiam uifum, amp;nbsp;intellect urn, tenuiorem QKifmin- fanguinis partem refoluendo:Omnis etiam exercitatio inatqualis,tum infiicta,laf« «wwoiU. fitudinem afFert.Atuerónoncxerceri,grauitatem alfert, SC pigritiarn , amp;tollitap' petitum,SC nocetmukum cerebro,aërem liberum nunquam fpedare. lam uidi ho* minem,quiuocabaturloannes Antonius Vicomercatus, patritius erat, ac diiics# cumep morbis crurum ucxaretuf,ambulabat parum,ce' cum labore, ob id perpetuis aww i.annis,necexejcuitfe,necdomûexiuit,necperdomGipfàmdeambulabat, excefsit l x. annum,genuit^nlium inextremo uitxfibi fimillimum, poftqj attonb to morbo,uterat confentaneum mortuus cft. Porró excrccturoculus falubriter,fi circumrotetur, fpedetep in aerelibero, prata, iyluas, montes^ flumina, in node Aelias,in die gemmasdeditare mediocriter etiâ iuiiat. Pulmo,ac pedus cantu,qui fimul deledat,amp; animam curis afflida demulcer,inde excrearum mouer,óe purgat fpinam,exercet deambulatio, fed amp;ftando earn exercemus, texendo, equitando, femperenim illalaborat,dum nondecumbimus.Manusautemomniin arte, tum brachia,fed rotas ucrtendo,6C hauriendo aquam optime : falubris enim hæeexerci tatio,SC commoda, ficut SC turn torcular typorum trahimus. Inditio plurcs ex his, qui earn exercent artem,annos nonaginta ftiperaffe, eft enim exercitatio illa : quæ corpus à foperfluis purgat,ficcatcp,minimé autem excalefacit : habitant amp;nbsp;hi fubli* mibuslocis, amp;fempcrtncalidoaere,lumbiexercentr, fiquis flexis genibusftet, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nee tarnen fcdcat,pcdcs,amp;'crura,dum ambulamus, fedfi uchementernimis extr-

ccantur,autdiuturnius quam parfit,podagram contrahunt, mantis ob id minore Rmrsß muU pgrjculo quod puto,natura neceftitatem in hominepræuiderit. Verùm renés muP f«m txerenn ^^ maJa adducunt,fî nimis exerceantur,lapil!os, amp;nbsp;dolores diuturnos, amp;nbsp;uiinæ im-tHr.mHlf« mu pcelim enta,ut dixt, turn etiam profluuia,pedoris nimia exercitatio, Svipfa grau dsi/ iaAdduemt. ma affert damna,fed præcipuê hemiam, cum in ferotum inteftina defeendunt, feU Utrntapfope omento frado prominent in uentre; qui morbus propeeft infanabilis, turn ueróe-infdniibilM. jj^j^ rupturas uaforum pulmonis,aut pedoris, unde tabes, ac quafi mors certifsi* majæduntur,amp;ocu!igrauiter, amp;nbsp;cerebrum, ut penè omnes cantores infanihnt, renne undecum cauendum fttab omnifuperflua exerciratione, tum maxime pedoris, rxfrutdtio. ajqyç, enum. His igituruifis,cuiusq? differentiae uires aggrediamur. Grain's exer* ”“• citatio tendones,ac cum his mufculos, uenas, atque arterias diftendit, unde pluri-mis ob id in pulmoncuas ruptum,alqs membrana aliqua,cx his quç inteftina con-tincnt,indeorta entcrocele,nydrocele,epiploccle,feuinteftinorumramex, auta-quofa,ucl omenti hernia,ucl altcrius generis alia. Ergo fi bené cédât grauis exereP ratio,membrum manifefté reddit robuftius. Hi qui memoriam etiam multum exercent, memores redduntur, âf qui pondera magna gerunt robufti. Nonuidetur autem,ut dixi, hæc ad fanitatem utilis, in qua periculum primo adeft, amp;fi bené cegt; dat,nonfanitatiquicquam adqcitur, fedrobori, nee excrementadeducit,nee corpus calcfacit. Quod fi perfeucres,etiam fudorem prouocabis, fed eo maiore peri-culo,quo fuerit diuturnior, praeftat his, qui huic labori addidi funt, crafsiore uidu uti,utlaborem ferre pofsint. Geler exercitatio corpus calcfacit, excrementa dige-tir, ócfpiritusaccendit,utiliorprtuitofis,qm tarnen humidam habwennt tempe-

h'em:ob id ett'am fenibus,quamin’s multa abundent ptruita inutilic r, mediocris, u* tills in extremis partibus,ut manuu, 00 brachiorum,nam quar pedibus fit, plærun-que etiam totum corpus accendit.IIla igiturcalorem non accendit, fed tarnen à een tro ad circumferentiam reuocat,5C excrementa digerif,SC fanguinem purgat,et ner uos,ac partes frigidas moderate excalefacit,2Cfuperfluum humidum exficcat. Tar da,mediocri fimilis eft,uerum debilior.Continua nimis fiïtigat,Sc' corpus excalefa-citnimium,qug ueró magnis interuallis,acfrequencibus,amp;f incercepra inurilis,qug mediocribus utilis df 06minime facigat. Diuunna quahfeunqj fit, ficeat corpus, breuisautemhumedat,mediocrisremperat. Qiut toticorporiperfeconuenit,«-tilis eft,fi fit,qualis efle debet,quæ ueró toti communis eft, propter Gngulas partes, magis eftlaboriofa, quæ autem toti ob unam partem communis efi, partem iiiam minus uexat : ideo fi brachia non fint, conferuandæ optima ualitudini eft inutilis, nbsp;nbsp;*

quæ ueró uni tantum membro adhibetur, non eft præièntis inftituti, fed de ea age-tur,cùm debile membrum reftauraredocebimur,circumuerti ut diximus, inutile. Ôduertiginem affert, malum genus prorfus,06periculo plenum, pronum repente defcendere, caput concutit, atque débilitât, Ô6 amentiam gigniqdeambulatio lub porticibus renes fatigat,06 minus purgat uentriculum,atcp inteftina, rum ueró ho-minemminimèexhilarat, necoculis, nee pulmoni adeó confert, titilla quæ fit per urbem, multocp minus illa, quæ fît extra pomaria, ueróm exercitatio in fole, mul-turncalef3cit,S6humores mouet,06his qui caput habent repletum, aut debile, aut uentriculum cruditatibus plenum,mortem aliquando,perfepèautem morbos graues affert, fed in afiuetis eurem obdurat, Ô6 corpora ficcat, uitæ producendæ haud quaquam utilis. In timbra autcni, ut magis trita, itaomnia habet debiliora. Sed Atßiu^extr» æftiiia exercitatio nifi mollis fit, periculola:accendit enim tebres, derjcit appeten- ciidtioim m tiam, 66 fitim créât, hyemalis ueró lafsitudines, 66 abfceffiis générât in tus, 66 mot contadi dtlt;ii bos inter hos laterales. Üiuturna igitur 66 mollis fit hæc, breuis ueró etiam æfti- hye»tlt;ili^-ua,utracBcitraomnem laboris fufpitionem, deterior tarnen æftiua efteum labo-re,ô6 hyemalis cumfudore,tutiores autem exercemur antumno, fed longe meliùs ucre,fiatautemdepofitisfempergraiiioiibusueftibus,utueró quieuerint, iterum affumant. Qtiæ in co2nofit,laboriofifsima eft,atquepericuloufsima, exercerie-tiam fub uentis, nifi exercitationem excipiat apotherapia, general perfæpè ab-feeflusinteriores, ex quibus homines moriuntur frequenter, lu aère libero pari rationedata,femper melius eft exerceri,quàm fub rugurqs.commodius enim uale-tudini, 66 magis fpiritus récréât, 66 fomnos gignit,56 purgat uafa excrementorum, 66 uentriculum, amp;nbsp;cerebrum, 66 liencm extenuat, 66 appecentiam excitât., Vertun natatio multa habet præcipua, nunccnimfinguia, généra exercitationum com-pofitarum ex hac fpecie aggrediar. Prima qtiod in tepidaaqua, dulciqj euocat fudores,ô6 totum corpus extenuat, inutilis hedicis, propter motum, 66 fan ist nam uiresrelaxat,inutilisfatigatis,quiafatigat,56hisqui caput priuitahabent reple-ium,nam colliquat,ô6generaliter omnibus neruis, neruofismpartibus,66uentri-culo nocet, adeó ut mihi uideatur nulli congruere, fed it modó congruit, his tantum conuenit,qui roftuftifsimifunt, 66calorenimiofuntopprefsi, rum his quibus fngidæ natationem poft confulere propofitum eft. At natatio in frigida, fupra Ndf^fwi« fn modum corpus corroborât, ac caput, 56 calorcm naturalem confirmât, fedat fitim, g'‘^lt;^f'^?f‘i Si^appetitum excitâtciborum, calorcm externum tolkt, S6-hominem fiquid aliud *«o‘l«’’‘^o’‘-' confirmat3acexhilarat,commoda eftæftiuo tempore tantum,56 in umbra. Natatio P^wcorroamp;o* autemin aqua marina,fcabiem tolkt 56 Icpram iuuar, 56 quandoque illos qui morfi funta cane rabido,antequ3mformidentaquam,ficcatcorpus plufquam natatio N^fdtioiwrf-indulcifrigida,06robuftius reddit, quiadenlèus, nonfolum enim ut ftigida con- c/«^’«^™‘t‘ denfat, fedó6utfalfa, nee ut balneum folum roborat, led ut exercitatio nocct his,‘^‘^^‘‘koind-quibus acres a capitefluxiones folent contingcre.Naratio autem in aluminofis, ut 1“^’’’'’/’* nilphureis aquis,corporis fuperficiem ab ulceribus pfora,ac reliquis ueftigqs,mun‘^3”^^* dare folet,fed necæqualiter,nam fulphureæuiolcntæfunt, 56 caput lædunt,acpe-dus, minores ante aluminofæ. Qiiac cùm robuftifsimis folum conuenianr,ac iam

7^ DE SANITATE TVENDA ægrotantibusjfatisfitdchisufqucnuncpcrtradanc, admonentes ne^^ marînam, nequcaluminofam,óó mul to minus fulphuream, nulla cxpartc hominem recreate, aut exhilarate, nifi maris frigus amp;nbsp;umbra plus natatione,acfalfedineipfaiuucnt» Porro in natahone primùm brachia, inde collum, poft pedes, cum cruribus exer-centur : roborant igitur natationes, plus fuperiora membra, quam inferiora,atquc exercenc.SedSCfrigida natatio commodiftima renibuseft,arqueucficæ. Difeus, älteres, palus ferreus, optima funt his, qui debiles habent renes,intcftina,ueftcam. Conlilium eft autem exercere membra fuperiora tantum, commoda hæc ftudiofis, fi cum deambulatione coniungantur. Pilx ludus omnis generaliter exercer mem' braæqualiter,qtiitarnenagiturpedibus, acpugnis, iseft illis membrisgrauis,ac luxat membra.Pilæ magnat ludus grain's eft, ac iôlùm his utilis, qui robuftum corpus effteere cupiunt, remigare brachia exercer uchementifsime,exercitatioquae • nbsp;nbsp;non ad falubritatem corporis,fed ad robur folum eft utilis,uitam abbreuiat,et quo-niam plgrunque fub dio fït,morbos generatriuuat appetentiam,8C cocftiones,quo-niam calorem ad fuperiora reuocat. Fodereautem,excrcetetiam renes,ideó excitât appctentiam,co(ftionibus inutile,quç in ucntriculo edebrantur, quoniam uen-Scribendi mu tricuius exp^rigitur.lnutile autem magis eft fcribendi munus, quod earn, amp;nbsp;fi ex* nut uentneu^ erceat brachium leuircr,nocet tarnen ucntriculo ob id,Sv etiam capiti,nam plærun-lonoat. que qui feribunt,prono funt capite.Fodcre etiam iuuatadVenereereiufum,etpro lis generationem,ob haccomnia,foftbres multum gcnerant,ligna fcindere,propter motum capitis uiolcntum,malum,amp;intcllecrum, aefenfus conturbat,accorrum-pit,in C£teris,fimilefoflbrum labore.Aquam haunrefucculaoptimum, redo enim corporefuperiora tantöexercent, fed ftudiofi deambulatione adqccre debenr,fo-lum enim exercerefuperiora his malum,tamenctiâillis, quiimbccilles habentpedes, iuuatigiturcodionem,óóappetcnriam excitât,confertamp; his quiplurimuauC tningunt,autdeqciunt.Mallci labor huiefimilis,fed hndendi ligna officio par, non tarnen côcutit caput,paftillo rundere, ut aquâ haurire, fed hoelimul exercer ambo brachia,illud feorfum,undefit,uthaurireaquam falubriùs fit. DifFeruntaurê,qu3e alternant ab his,quç fimul excrcent,nam q^uæ altemâr,imbecillibus,ôi diutiùs exer cenda,remanetq5 femperaliqua lafsifudo,T^uæ fimul exercent utrâ^ partcm,urua-lidius,ita falubriusiniungûtur.Panem fubigere remifsiùs,St cademfacit,quæ ligna fcindentespatiuntur.Equosagitarerobufta,acpericulofa excrcitatio,renés admo-

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;du uexar, tû etiâ uentriculû,unde hi in renn lapides, S»C ob cruditates in coli dolores

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maxime incidGr,ni falubris prorfus excrcitatio,omne inæqualitatis genus fubit

mexer^ Eftincxeicitationisgencreomni,quodfanitatiscaufafit, modusadhibendus, atji^ne am^ ^^^^^ ncqucdclalfaii, nequefudareconuenit, neque fpiritum intendcre, fed in hoc m uer en a Qgjgpyg (jjfsijçf j^os quoqj iHiconcedimus,urid agat,qui tantum iuuatur,Utcon-coquereredepanem,SC olera pofsit, amp;nbsp;nulloalio cibo uiuerc:quod fi cum ca cxer-citatione,uel non poteftfefuftinerc, nifi carnes, autoua cafeum'uebis in die edar, , lid etiam fi pofsit fic uiuere : non tarnen uiuit, ei prorfus ea excrcitatio inutilis crit» ExfratdUo Eftautem excrcitatio noftra pcculi3ris,chartam in tabula premerc,atquelcnem fa-proprid, j-cj-PjCmji gemma inclufaligno,auruitro:fit autem alternatim dextra, aefiniftrama nu,arqucultimisuiribusin tabula leui, Sóquoniam non graöislaboreft, ualidio-rem efficicmus,contincndo fpiritum,ac continuitate,fpatium quoque temporis,S(ï quam facile feramus, conliderabimus, fi' quis enim intentis membris id agat,dirai-dium hora’ fufficere pofteuidetur, horam cxcedcrenon debcmus,itaueróagendum,ne multum inclinemus corpus,neccapuragitemus: fed ufus paulatim in hu-iufmodi nos admonet,quónam pado redè tradandum fit huiufmodi exercitium: conandum etiam, ut æqualiter omnia moucantur, dextra, fimftra, fuperiora,infe-Ajiixercitd- riora(ÿ.Verumilliidoccurrir,qiiodforfan quafrercalfjs abfurduuidebitur: Anex-tiodcibo m^ ercitatio àcibo,mala Icmperlirc’ Ego non libris, fed natura ipfa docente profeci, tdlufe^npcr. ^“quot;’ enimuideam plurcscruditos diuuiuere,quinunquâaliudagunr,quàm quod

' nbsp;nbsp;nbsp;* ftudent, acnoftra tetareinterrcliquos Leonicenum, lafoncm,Maynum,acduos

Dectos,qui propè cêtefimum annum perueneruntftö ueró fabros plures ferrarios, acligna*

aclignarîos,abfurdum eft, noxiam femper exiftimarc hanc excrataftonem, quae à cibo fît: uerùm cùm non grain's fucn't,ncciniucunda,ut ftudi'oforum, aut cum qua totum corpus non transferatur, fed lôlùm moueatur, ficcato cibo in uentriculo fi-biadhaereat, optima celebraturconcodio, optima enirn ilia eft, in qua quafi ucn- conccHtoo^ triculus,ÔC cibus unum corpus efficitur:quare exhuiufmodi exercitatione,non fo- ^^^ ^^^^ lùmnoxanonfequitur, fedetiam egregia utilitas. Oportet autem Âf excrcitatio-nemeiufmodiefTe, quæ non transférai, nam faltare, currere, agitareequum,uehi carpento omnino noxiiim eft : Ô^cibumquicditur noncflè cum, quidiftendac, necpluspotusadefle,quàmutdiluipofsit,necpinguemelle,fed ciufmodicftfof-forum,ôôpauperumfabrorum,etenim panem, amp;cocpam,autallcum,aiit naftur-tium cumfale, indeetiam confiietudinemfauere: bis quatuorditionibus, non fo-lùm exercitiurrrhaud nocebit, fed etiam iuuabit, egregiè præftrtim, fi is homo, cui exadèosuentriculi à cibo concludi foleat,amp; cuiusfomnusfuo tempore, qualis o- • portel, fubfequatur. Vociferatio autem fpeciesexercitq habetur, fub qua conti- VodferAtio neturmuficorummunus, concionaniiumpræcipuè, ac profitentium,dcquadi- cxerctn]jpe~ cam, quod dubium non eft prodeflc fcilicct corpori, ad expurganda excrementa, des. cum incalefcit,praecipué pctftoris.óópartium eins: obeireproculdiilifo capiri, præ. xctiferatin fertim debili,amp; memoriæ,ciim acr furftim delatus,bombum in co exciter,fed etiam quitus ohßt. crudis,amp;cacochimihabitus,2Cherniofts,declamatio,amp; câtus,ôlt;f inflatio tibiarum, Slt;cornuLim,5lt;huiufmodi,manifeftènoxia eft. Qiiacautcin in dubium uertuntur, Qdiaßusno^ triafunt,quorum meminitOribaftusin primo fynopfeos, S^ in fexto collccftanco- f^(^^y^ rum, fcilicct quodefficacifsimafitadfalutem, ÓCaddiutumam bonam ualetudi- Qp,^. nem, hocunum eft: altcrum quod proftt uentriculo debi!i,quod^ adiuuetcoclio- Qp., ^^ nera,prçfertim cùm fateatur,quo ipfum diftendaucuperem igiturab ipfo fcirc,quo nam pàlt;fto,hçcfimulcôueniant,diftendi à flatu, amp;nbsp;corroborart,præfcrtim cùm pater meus narraret,fe ob profitendi munus etiam iniuucntuteipfa, perueniiread im becillitatem uentriculi,ex qua nunquam poftmodum conualuu. Et mihi fanc ob-fuitid,tametri magna cum induftria quæfierim,id incommodum euitarc,8lt; utbre uiter dicam, nequcillirationemullamaddueunthuiusrci,ncquc ego uideo, ob quam dicere pofsira, uociferationem ^rodeffe uentriculo, ficut neque illius, quod maxime, Sc plenc corpus excalefaciat: dubium enim no eft, quinmultó mcliüs,cc-leriùs, «atep efficacius non fia t per ipfas lieras corporis exercitationcs. Tertium eft, quomodoanhelofis,acetiam tabidis,utaffirmât Aetius. Eiuf.1em ftntenftæfuif LiJ.5.^.3» • (ereor Principem,in tertia primi,nequcmeminit ucl peeftoris afte(fti,ucl quodcale- dod,z.c.z. faciatcgregiecorpus,autquod fingulareeipræbcatauxilium,multó minus quod x j 11. 3* conférât uentriculo, imó dicit, dum dehis quæ nocent uentriculo loquirur, quodrr4lt;9. r. c. flatus in eo,cocftionemimpedit, fiergoexiiocifcratione ucntriculusdiftcnditur, 3 5.er 3 lt;f. necefteeftetiam implcri inteftina flatu, SCaccepto cibo,redcunteflatu ad fuperio-ra,conturbart eoeftionem, ntft pendat, quod familiare eft multis tnuftcis,ob hoc ut

etiam hernia afficit. Dicamus ergo primum, quod profefsio publica nocet capiti, profeßio pu^ deuentriculo,quoniam non folùm fit uoce magna,fed mentis intentione, quæ ca- bUa cApui putimplet,SCuentriculum débilitât, de cætero clara uoxlaudaturinhis, qui tarde »oc«. concoquiint,à Cor'Celfo. Qiiomodo ergo uentriculo prodeire pofsit uox clara, adhuc in dubio reftat,uclutin cantoribus,oC tubicinibus:Etnuliâinuenio caufam, quam quod exuehementiillaagiratione pedoris, SC pulmonis coi'.caïefcantpartes iIlæ,SC maximein his qui am plant habent afperam arteriam, Sv ob ealorem lüü, præfertim fi fintiuuenes,uini potores,incalefcat etiam uentricukis,qui fep to tranf-uerfo annexus eft,mouetur enim illa pars ualido motu, atep ita ucntriculus melius concoquat: iuuat enim trahereauxilium ad uiciniam,ft non licet ad domum.ln his ergo, in quibus os uentriculi fupemum, non bene clauditur, 5C m temponbus, SC regionibus humidis,acfrigidis,ftudiofis,pauci calons,paiici cxercitfj,SCmuitæco-gitationis,aquambibentibus,rotum incontrariücedii,uelutpatrimco,SCmihi.Et NoU» ideó talibus,fi hoe côtingat ut cogantur.magna uoce ac diu uti, primü uincula ad-hibeant uentri,quibus inteftina eóprimatur, accipiat cibi aliquid, antequaco cant, K 3 uelut

78 DESANITATETVENDÄ uelutpancm infufum inprannio umo,ó^ fuppofitis aromatibus, infineaccipiatfy^ nipi aliquid de fucco myrd,curent fomnum, ctbis codis,óó facilis codionis, in eoe-na Litantur,exerceantfe,antequamquiefcant, uitent cruditatem,aquamfrigidam, cibos crudos,duros,flatuofos,niultitudinenii^ omriem illorum : non aflumant ci-bum,antequamdoimiantmodicum,3utfalteminledo quiefcant,óó exprimant Ha Nofrf. tum5uelutexefuaniforum,autcoriandrorum. Etfeiasquodfunt tres ordinesha' rum exercitatiorium,una eftnon ftudiofa prorfus,amp; de hacintcllexêreucteres, alia in qua adhibetur Ihidium, fed fine timoré, ut cancre,aut tibias,uel cornu inflate,06 hæc non eft adeo bona,ut præcedens.Tertia eft deterior omnibus,ut profiter^con^ cion3ri,fed hoc fitmaiore uoce,06 minore cogitatione, ideo magts nocet capiti, 06 plus iuuatuentriculum,cumeriam aliquifudoreproluantur, profiteri autem maxime in cxperto,36 non multum perito,06 tarnen gloriam non negftgenti, hocplu-• rimum obeft uentriculo,06 parum inuat caput, qua enim parte, cofert ob ftudiuffl, eadern nocetob uocem altiorcm,S6ideo fenfus accliuium confertmagis uentricu-lo his,fed fonus rccludit fpiritum, uoxautem efflat magis, Ô6cum utroep laborent nnifculi inrercoftaies,56ideo pectus incalcfcat,tamêfonus magis calefacit interio-fa,proptercor^entionem (piritus,36magis nocethcrniæÔ6plus iuuatuentriculu, Vox er [oiiuf quam uox: co tra,uox magis expurgat puimonem,06 cor dilatat, 36 melancholiani quibiKprjßnt difpergit,86ruduiacidoconfcrt,56eftproximiorexcrcitationi. Neutrum tarnen er qutbut ob- conuenit tabificis,autanhdofis,nifî his qui cum pedus habeant amplum,occafio-fint, ne tarnen exteina,autobdefluxionem à capite,his morbis laborant. Inhiscp fem-per eft obferuandum, an curari queant, plxrunt^ enim euenit, ut auxilia falutaria, S6rationeexcogitata, cum morbus eftinfanabilis adhibita detcriorem patientis Nof4. conditionem efiïtiant,36mortemaccelerent. Oportetautem eos,qui uocem exer-cei e uolunt,ut caueant,uel à nimia a ttradionc fpiritus,uel ex fufflatione, aut nimis longa,ut dixitPrinceps,fcd nondocuitcaufarn. Voxetiam tam acuta, qua'm gra-uis,ualdepericulum3ffertfraduræucnæ, fed grain's affert maiorem utilitatemad calefadendum corpus: In fumma,uox diu protrada,36 non magna, nee uehemens omnibusmala eft,06nullam utilitatem affe^,uehemens intobuftis, 06 quibuscaput eft robuftum,Ô6concitatafic, ut corpus incalefcat,occlufisauribusbona eft. Si aures nondaudantur, prêter id quod cerebrum débilitât, fibillum in auribus giz guit: imbccillibus toto corporc,utfenibus,autpedore,autcapite,nullauocislon-ga excrcitatio,utin profitentibus, 36 concionantibus, nee uehemens, nee remilîà admitti debet: quoniam non finemagno detrimento,fiperfeuer3re contendat,cflê poteft,deterior tarnen longa, non uehemens, uchementi breui, 56 quoniam detri-menrum eft ininfpiratione,quauentriculus,06intcftinaflatu replentur,non autem inexpiratione, ideó expiratio uehemens effedebet, 86uoxfonora, infpiratiofen-fim longa, 361cuis, 66 hoe eft etiam U31decommodumdifcipulis,quididatanotis excipiunt,66 profitentibusad cogitandum,licetnon adeo uenuftum. Venuftifsi» AndreiU Ah mum,cüm frequentfauditorio plures feribunt, ita probtebatur Andréas Alciarus cintus lurifco* luris c0fultus,nefeio an ob audientiam folum,an ab aliquo medico etiam edodus, fultiM. caufarn hanc. Scd fi nullus didata notis excipiat, abfurdus, 86inuenuftus reddittu huiufmodiprofitendimodus. Veium nifi omninocontemptibilis fitprofeflor,n5 defuturi funt fubfcriptotes,inuitante ad id munus,profitendi commodo.

tnÜlo media I tß inter txer-.„.„.nem er »^* tum, 86 famem, effe febriculohs inimica, fcilicet quod exinaniant uires, omnimodam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpus calcfaciant,86bcrcnt,quç omnia etiamfacitfebris,ideó naturam

quiettm. fridionis ex hoc generaliter in telligimus,non tarnen occidit ut luda, curfus, 86 fox tus,qui uehementer excalefaciunr,86refoluunt ualdeuires. Curfum autem fiper-feueret,inter lethalia detrimenta cónumerat,breuis fi fit, ut femel, 56 exiguo fpatio, quod

^uodnOsuidimusaliquando præira,ueldeh'no,in afgrisacddiflèjlæditutfridio* plantam autem frtâto pefsitjhoe expenmento difcas, licet quod uel modicè de- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.?

duda cekuus luper corporis quamuis partem manu,adeó ut pars illa uratur, ubi ec iiim propefummum accelTcriSjtancmodicaintentio multum uariat effedum, qui ex ea fequttur,nam fi cum hoc comprefTeris uehemcntiùs,uix redditarn, Sc redudâ 'manxirhjuel iemel fuRinebis: quanto minus bis,aut ter,aut quatcnconduplicantur enim hæc Geometricis,non autemxquahbus,amp;^ Arithmeticis incrementis. Corpus autem noftrum hidio mouct cxtrinfccus adhibita,atcj dum per earn calehuut p^j-^/g^ jjj-_ artcriæ,SCuenç paulatim excitaturC31or,ód foraseuocatur,fit Imteolis, manibus,amp; ^^^ quandoc^olcointindisjatquequiefcentibusmcmbris, Ódmodó uniuerfim,modó \ -fingdlatitn, per partes: SCquodcuncp membrumuolumus,idq,dunter,molliter, ^^^^ paruin,multum,medio^ inter utrunep horummodo.Etquoniamaliquandocon-t»ngit}pfacni«na,acuehemcnti excrcitatione,aliquamcxfolidioribuspjrtibus dif- • rumpi, conuelliue, aut excrementa à calore excitata, ac impetu ada,meacus ipfos obftrucre,quod ne contingac,totü corpus emolliendum eft, attenuanda excremen la,ôiîaxâdi meatus,quod nihil melius præftare poteß,quam fridio, qua mediocri-iertcitum corpus linteoloperfridum,cutis concalefcit,amp;fimuloblAi(fliaperiunt meatus,femper enim ex hociniendimus,riuc in longum,fiue in redum, hue in obliqutim,fiue in orbem agantur manus, durandæ, molliendæ, augends, extenuan-dx,aut mediocris inter hæc (èruandæ carnis,propofitum alleqpi: friclio enim mob Iis,lax3s reddit partes,ficuti dura tenf3s,uim etenim habet fridio foluendi, ligandi, carnem augendi,ac minuendi, iuxta uarium manuum miedum, ac circumadum, utinquit Galenus fecundo de Tuenda fanicate, ruius fcx funt (ïmpliccs fpecies: qUarum tres ad quantitatem,tres ad quaiitatem rcferuntur,ut Auerroes refert. Ad ^‘’r,* ^’’. » qualitatêm quidem afpera,leuis 0^ téperata, fine ut Galenus dura ,lcuis,5c medio/ ^?'^»^‘^H’* cris. Ad quantitatem uero multa, pauca, 5lt;media, quarum omnium particulates ‘T ^“^^^ extant operationes, quas quinep regulis, amplexus eft Galenus loco præallegato. ‘'^ '^ 'f^rwA Prima eft mollisamp;: pauca fridio, quæcarnem aliquantulum remitrit, acfactiecon- “*”* tredabilem,multa uero,Sii^ mollis euapièratjamp;liquat, mediocris, laxa, QC fluida car-tieïmplct. Secunda eft dura,amp; multa,quæ cótrahiqconnringitq: corpora, amp;nbsp;phie-ginonc quippiam perfimile relinquit: dura ueió,^ mediocris,imminuta implet,ói; cuidenter circumfcripta,expre(ïaqp carne,ód exigua,in fumma cute ruborê ad tem-pus excitât. Tertia eft dura Slt;^ rara,quæ infpiftaqôC mollis,dura emolht, amp;nbsp;fpilïa dt-iatatjdura enim coïligit,ÓL molds foluit,amp; eft quarta. Qiiinta uero eft,quod multa ,fubtiliat,Slt; mediocris camera generat.Vbi ergo prænimia corporum raritate,con-ftringere opus eftme tam facile ab extrinfecùs occurrentibus lædatur, dura utimur fridione.Dura uerô amp;nbsp;multa,ubi præ nimia mollitie,ad motus krat inhabiles,imó adparalyrim,amp;ftuporem funtdifpoiiti. Qtiæuerô coada,00denfa funtcorpora, hx^cmollifridione,acmedia,intei multam, amp;paucam penradamus,utfilt;hgines, acuapores exhalarepofsint,amp;obftrudionesimpediantur,ficuti molli,^ tempe-tatæquantitatis,pro emoiliendis duris corporibus. Diuturnos etiam capitis dolo-resileuatfridio,non m impetu tarnendoloris,SC cadem membra refoluta cöhimat, licet fep ids perfricandum fit aliud membrum,amp; maxime cum è fummis, aut à me-dqs corporis partibus materiam euocare uolumus,idcó extremas perfricamur partes: fridio enim tria præcipua commoda aftert, amp;nbsp;præfertim lenis, dum à partibus 'l'riflionii trii fuperiofibus ad parfes inferiores trahit^ membris nobilioribus, ad membra igno- ^f^cipu4 (ij' bilia,Slt; ab intus ad extra. Qiiantitas autem fine perfricandi numerus,à uiribus pa- modt^ tientis defumitur:fæpè enim in mulicribus,minus quam in uiro,2C minus in puera, amp;^fene,quàm iniiiuene,manus dimouendæfunt. Et ubi totius corporis imbecilli-tas,hanc per totum exigat, breuior eile debet, amp;nbsp;lenior, ut fummam tantum cutim emolliaqquó facilids capax,cx recenti cibo nouac materix fiat, amp;nbsp;inter caeteras uti-litates,quas prxft3tfridio,fomnum etiam cöciliatexGaleni fententia xq.artiscu-

tatiuæ. [Fridio enim inquit non foltim corpus purgat, fed etiam fomnum prouo- F^iilïw fownS tat. J A' «enttis autem fridione quilquc caueti debeqcum quatuor maxima a fierai co««lMb.

Crfp. j. incommoda quæ commémorât Galenus tertio de tuenda fanitate, codionem^quot; tri£liouentris Him cibiimpeditjhumorescrudós in corpus transfert ^uentnculum fubuertit, SC cauendA, caputturbatjideó maxime cauendaeft.

^^^'^* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t)iê3iln(iSilt; Cd^^. X X11,

BdlneiècdlL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

ädnoprofunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niatlauare,utneqUeetiam tepida,, neque temperata, fiqüidem aquain aq^ua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diftinguemus in hoccafu,in calidam, tepidam,temperatam,amp; frigidäiH' Porro exemptis afgris, cum fua Calida j atqueadeomni balnei, qui naturaenoftrx inimicus eft :reliquum eft ut de temperata,SC tepida, aefrigida loquamutiqualis antiquo tempore,cum ætate aurea Uiuerent homines,pauci bóni,diu compotes,0^ * hac ciuili,cùm magnOrum bonorum participes fiunr,fed paruo tempore, amp;nbsp;muln® permiftis curis,anxictatibusc^,cum antea rardin mala inciderent,nam diu uiuebât homines,SCludus eau fa non aderat,neque index iniquus, neque magiftratus me* tuendüs,ncqLteperturia annonaf,nondoli,nonuenena timebantur. kaquehuiuf Tepidduint modi homiiwbus,balnea qüidê tepidæaquæ,maximèabigneferuefadænoncon'' exoluunti ueniunt,non tantum quod tepida exoluant uires, dC labefadent corpus, fed quod refrigeratiSjÄ^morequafi beluarumuiuentibus,haudftiauiauideantur,(ed ponds iuuabat detergere fe frondibus ficcis,ac mödioribus fe inuolucre:calefadis auteffl, trigidd cdkfd h^ida gratior eft. TUrn ueró, ÖC ahena, amp;nbsp;lebetes, óf uafa huiufmodi ignora cuni ängratior, dten^haud Uerifimile eft potuiftè illos uti aqua, qualfcunq^ apud ignem calefada, imd ne uoluifle quidem,amp; adhuc incertofut aiurtt)ignis uiu. Sed utcunt^ fitjCóm* modior illis fuit frigidae ufus,fub.æftiuis ar,doribus, aut in umbra-temperate : CiuiIl ^theffUttRo. autem hómini,adeo ufus balneorum arridebat, ut nihil tritiUs Romæ, óf tota Italia mtefdmofe, thermarum nomine haberetur.Faniofsêerant inter cæterasDiocletianæjôf anteib Ium Antonini Caracallæ,quas aliter fieri potuiftè negat Spartianus,dicens [Romj feliquit thermas fui nominis eximias, quarum eellam folearem, architedi negent pofie ulla alia ratione fieri,nifi qua fada efi. Nam ex ære, cupro, cancelli fuppofid eftèdicuntur,quibus concameratio tota cóeredita eft: Sf tantum fpatq, und ipfuni . negent aliter fieri potuiftè dodi mechanici.] Harum memineruntEutropius quO' , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quc,at(^ LampndiusJcd Inc putat ab Antonino, ab alio Antonino inchoatas, 8f a

patre Caracallæ:poftea non Caracalla abfolutas. Hoefatis efledebet, ufum adeO fuiftefrequentem illarum a populo,utlmpcr3torum prçcipuameuramad fetraxe-riqnequefolum publica hæccura,fed priuataetiam : Cicero monetfratrem, quod Bdlneum dif^ jri Arpinati extruerat balneum. Dicitur balneu neutro gen etc, in fingulari (fi quid ftridthermui ad rem hocintcllexifteprxftat) in plurals foéminino,utpublicæbalneæ, quohiam inquit Varro,ubi multitudinis nomen incrcbuit.plurali utimur,utfœmin,ipo gene re,ut fcalaf,0C aqurr calidæ,poftquam,aut moreGræcorum, etiam ad priuatos ufus peruenit,mos publicus,amp; maxime ut alibi màfculi, alibi feeminae lauarentur, tunC amp;nbsp;Græcorum more,ccepitappcllari balneum hoc uirorum,illud mulierum ,liquet enim ex oratione Grachij,de legibus promulgatis apud GelUum,eous^ balneorS ufum utriusep fexus,in publico fuifte promifeuum. Dieitur Sf balineum etiâ idem, quod balneumtbalneum autem cum fit nomen a jli^ïA^M'a^f,dedudum,differt à ther/ mis,quodinthermis ealor fufficit, in balneo etiamlauacrum incîuditur,quâquam SflaconicûbalneG,in quo folum fudabantdicatur:EtJJaAwéïfjfitàjBaAeva-f, wert, quod eft glandes fuccendére. Dieitur ergo balneum,magis de artificiofo calorc,0f i^neoithermædenaturalibus. Qtiâquam SCbalnea Neromana didafintdeaquis (ponte nafeentibus in Patauino agro,nihil eft tarn diligenterexcogitaturn, quod humana malitia non interuertât. Antiquitus mifeebantur in baincis publicis, ma^ fculi feeminis,unde dedecora multa fiebant. Diuifæ funt concamerationes,ut in a--Iqs mafeuli lauarentur,in altjs fcèminæ : prôtinus pro dedecore fcelera prodierunt, afratem,ætati,iniuriam fa ci entés, unde tot probra, inftitutores Chriftiante religio* nis omnia fuftulerunt. Attâmen tantumpotuit amor ufus huius,ôfpopulifauof, ut lu*

ütluftinianus qui jam adulta religionc noftra floruit, balneum ZcufippusCon-ftantinopoli,in domo Augufta acdificauerit,conferuauit, amp;nbsp;ornauit, Archadianas ineadem urbe, ad partem Orientis, exPropontide namganubus, hoe eft, à Ixua» Neefolum Conflantinopoli, fed CarthaginijTheodorianasconftruxit, ut author LiKi.çr g, eft Procopius,fie ufui publico,ut gloria, amp;nbsp;populi fauor dim pietate pugnaret. A- de eedifid^t driano Irnperatori obi)cebatur,quód publiée cum amicis lauarctur. Commodo au.i«/hMi4nù tem,quod fæpiùs in die lauarctur,et in balneis cœnitaret.Gordiano autem iuniori, quodfepties in diebus æftiuis, bis in hyemalibus lauarctur, ut retulitB.Martianus Cap. 7. in quarto Topographiæ 1 .Porto quidam lauabantur bis in die, (amp; forfan pleri^, Cap. 2 ,pofl quibus Otium eilet) ut à Galerio eolligitur odlauo artis curandi. Commoda enim prindpium» plura erant balnei, aperire poros, fudorem facile prolicerc, fitim fedare atep æftum, ealneimrcf^ fomnum prouocare, mundare, atque purgare cutim, fordern^ omnem ex illa de-tergere,humelt;ftarecorpus, adiuuanejamp;^cotftionem tertiambalnea:atque corpus impinguant,amp;infantibus profunt,atqueg^racihbus, magisquam corpulentis, iu capf^.in uantSCnonparum uocem,eami^ claram efficiunt.Dicebat autem in tertio deTu- it^ino^ enda fanitate.[Dautium aquarum balnea , fi calcfadarum fint media temperie,ca-lefaciunt, adeóutferèetiammortuos( inquittertiodehisquæinMedicatrina) SC humeeftanufi minus calida refrigerant,amp; humetftant: fi magis calcfaAmc, fed non perindehumectant, jinde fubiungit poft pauca.[ Vires balnei tempcrati,quod ad tuêdam fanitatem pertinet,quam fieri poteft, paucifsimis fubqciam dilata in aliud tempus,quem in morbis præftatufu.Igituriuuenisexercitatusiam parum,balneo parum indiget,ut qui ex mediocri exercitatione,Ô£^ Apoterapia omni3,iam fitcon-fecutus:fi tarnen commode ipfumadbibeas duras, tenfasép partesemollit:excre-mentum,putrecpfiquid eft intus,ad cutim cuocat,atnequeh^cinhuiuimodiiuue-nefuntneceflària.Verùm potiùs eluipulucrem, atep fudorê, magis poftular,quam calefieri. Ideó neep in Laconico immorari is deb6bit,ficut qui cirra exercitationem fcipfoselixant, fed tantum ad folium ufquetranfirc: fed neemorariin pifcina huic eft opus,imó lotus,ut compr^henfum eft, ad frigidam tranfire feftinet.] Ex quibus uerbis quidam coniedari licet,circa conftrudionem ipfius balnei,de quibus poft-modum agam.Sed ut ad rem redeam,fe:jjto in fextum de Morbis uulgaribus com- cont, 1. mendat balneum à tribus, quod os ficcum humidum reddat, amp;nbsp;fitim extiriguat,ó^ corpus calidum,8C arefadum temperet.Alia quoep infra commémorât auxilia, led de his fuo loco.Nunc iam quibus obfit,dicere tempeftiuum reor.Primum quidem infuetis balneS perfæpè grauiter nocet, amp;nbsp;ut in fluxionibus ad uêtrem utilifsimum eft ita fanguinis fluxum grauiter irritât. Nocet præterea plurimum plethoricis, ac Blt;lt;lquot;f“*’‘ ï««* crudis:propterea in incremento morbi,amp; in accefsionibus ante declinationem, 06 nbsp;nbsp;°^^^~

in obftrudionibus,obeft quoep utero gerentibus,uelut undecimo de ufu partium. Quod ueró praeterfpem quafieft, eft quod balnea poftcibum profuntgracilibus, idfanêita interpretor,quod adhibita iuxta rationê traditam, tertio dcFacultatibus ’ 3 •■ naturalibus. Cum codio inmembrisiam iacipitcelebrari:haecinquam quartode-cimoMethodi,fecus autem quotidianas procréât :Diflbluitpræterea balneum ui« Cip.i^^ res,06 effœminat hominem,nocetep plurimùm,fi à balneo,uino guis utatur.Nocct præterea inflammatiQni,S6 eryfipel3ti,neqj lauari debent,qui deftillatiQne,aut gra-«edinc,autcapitis dolore exardore,necp fyncope ex cruditatibus laborâttquin etiâ balneum,omnibus morbis materiam procrcandis fubminiftrat. Vt etiam fi fuper-fiuum febres quas fecus extingucre pollet,accendat.Prarcipuè aut balneö putredi-ni nocet,eamep gignit,S6 auger. VIceribus præterea etiam obeft, quod ulcera fana-tione indigent,fanatio autem ex exiccatione procedit.

Alncorum præparatio,alia quidem inftrumentorum,alialotionum,ante B^fneoruwi ^’”' ’l“®™ lauarctur,Dlerifp inungi folebant,ac etiam à lotione ipfa: In- prtparatUt *^^ ^^^ inftrumenta, amp;nbsp;uafa uelut didum eft labra aluci, rotæ, pclues,la-; * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bra à fimilitudine dicunturuafa, quæ exporreda 111a habent, ueluti mar-

rx DESANITATETVENDA gincs,3ut fines quafdam, uocant tinacia huiufmodi, fed dC nas quodcunep ampló* aut mannoreum,in quo homines lauarc folent,amp; fofla etiam lapidea, ad höculunt parata,omnia enim ad balnea referuntur. Vt Cicero Terentiæ labrum, fi in balneo non eft,ut fit,fed alueus,huius etiam ufus eft,ac magis proprius,cum in una fede fi* tus eft. At quandoc^ pro carina, aut nauiculis in formibus cxcauarit, ex arboruni Dte.jJib.z, ffuncis. Saluftius quoquc,amp;alp,ut cum dixit, alueos quoep nauium inuerforpro tugurqs habuere. Pelues à peluendo drdæ,'fic Caccilius ex Non tor

Alq pedibus didu uolunt,ut fit uas,in quo fub fine balnei fordes pedum abliiun tur,altj à Grieco dedudum uolunt,in unum tandem côucniunt,cùm fit multi ufu* ^o'httÿtdltm in balneis.Rotx autem qualem ufum balneis praebeant,non eft ut dic3:uerum exf uftim habeint ftimandum eft,fuifîè inftrumenta, olim rotunda, caua, ampla, per quae fuper axetn wiiatorK. monubrioconuerfo,aquaexcanalibushauriebatur:nam tarnen in publias maxi* itngüium me balneis, neceifaria eins multa copia erat, quam non facile erat transfund ere in formt. cirneas,5lt; uafa alia,nifi huiufmodi machinis:ftrigilibus aut utebantur, ad detergen dum fordes,forma erat quafi fimilis his,quibus nunc ad equos utimur, fed non erâf . _ dentatae,ôd a^eratcauitas in co,qua fudor collieeretur, quinto de locis : liquet autS Cdp^y.mfi. cxlibro de Facile parabilibus ad Solonem, in ftrigili concauitatem illam, adco elfc magn3,utpereaminhoslacpofretinfundi. Ergo ftrigili deradebatcutim,amp; caua Cap.dtfndo- iiimspartecolligebantinum,utindecimodefimplicibusmcdicamentis.Apuleius quot;‘ infloridis:magnoincœptuprgdicauit,fabricatûfemctfibiampulla quoqi olearia, quam geftabat lenticulari form3,tereti ambitu^racflula rotunditate:iuxtacp hone-ftamftrigileculam,redafaftigationeclaufulæ,flexa tabulationelingulae,ut SCipfa in manu capulo moraretur,fló fudor ex ea riuulo laberetur. Figura itrigilis belle de* pinxit Gulielmus Choul Lugdunenfis, Praefesmontium Allobroguminfuac3gt; ftramentatione,Romanorum olim, Erant autem è cupro,aut argento inauratOjOO* nunquam ex auro : at Indi, ut refert Strabo,ex ebeno farftis utebantur.Poftmodum coepere Romani fpogtjs, loco ftri-gilium uti. Alias uidi figuram fatis difsimilem huic,ut in fe-cundo icone uides.Gutti uero, feu ampuRæ, quam lecythö uocabant Graeci, forma quidem defcripta, SC quafi uulga-nSjOlei aut non unus modus, nelt;^ ungendi mos, nam pri-mum erant olea,inde etiâ unguéta. Et alioi ö quædâ odora/ ta.alia non ut etiam uulgare, quod ex oliuis conficitur, crat rofeum,lili3ceü,irinum,crocinum, ex unguentis myrthinS, gleucinû,plurimû refert qu31efit,fomiisis modoodoribus) nam ê populi floribus fit,ac oleo fabino,aut quocöc^, quod citra aftridionê tenuifsimüfit,ac digerat, ut quarto de tuen Cap.i, da fanitate docet Galenus,quod acopG fit,óóin duplid uafe

etiam melius,^ in foie: fi tempus non urgeat c folis floribuSjUclut Camçmelinutn,' adomneslafsitudines.Spicatum autem unguêtum,adluxüriam potiùs,quàm uti* Iitatcm,nam apud Imperatorum curatores,m^na cura de his erat : uelut etiâ quod guttum ex ofte monocerotis eflèt,cum alqs eftet è uitro,aut bubali cornu. Hos cti3 nardinum uocarefolebant:omniumforfanpotentifsimum apud nos, 8C nunecrit amaracinum,ea praecipuè arte conditum,fcd ad certos ufus. Porró unguentoruni ab oleis difcrimen eft,miftio multorum in unguentis,fimplex autem elf oleum,aut pene nullis alijs admiftum. Erant amp;nbsp;Diapafmata,ficci pulueres, qui deterfo fudorc inqciebantur,cum recedebant à turricula,ut non amplius fudarent,fed cum ad me* dicinam parum fint neceftaria,omitto: hodie putat Chou iila fieri ex cyprio pulue* re,ut uiolis:c fantalis etiam,aut rofis,non incommodé. Caeterum balnea praecipuè militibus,aclu(ftatoribus,uiatoribus,fapientibusquoque,acftudiofis,fedhii mi* nus funt utilia,delicatis autem,æ his qui munditiem amant, quafi neceflaria.NulIa maiormagnificentia, quamhorumRom«fub Imperatoribus,quod amp;nbsp;rdigul» ofteg;

oftendunt. In formam turn's exædificanfolcbant,très partes præcipuèerant, ut di-xi,fepidan'uin, caldarium, frigidarium. Inde addita commoditatis eau fa, apodyte-rium,efcola,id eft,recepraculum,in quod ingrediuntur, feu fc redpiunt, qui balneu teropertwntur,aderant2Cfpheriftcria,inquibus ait, pila exercebantur ante balneu, ut incalefcerent,atcp fudarent,ôC palçflræ in qua luêtareiirur:præterca cifthi,nemo-ra,deambulationcs multipliées, porticus : Elæothefîum, ubi inungebancur,àchoc non feparatûfuit in Græcis balneis,ut neqj palgllra pars fuit Italici balnei, fed Grç.-ei;non defuit SC quibufdâ ftadium,quo fi exercèrent athleta?,tanta fuit cura, 5C amplitudo horum ædificiorum. Laconicum uerö,SC partes quæ ad fudationem pertinent, miro modo à Philandro explicanrur,ubideClipeoplura:lauabant quadran- Comment.ln tenumerato : Agrippa aute c l x x. balnea publica granit ta præbuit,quæ poftea,in vitru.lib, 5, iinmenfumau(fla numéro funt: inter quas exantiquis nobiliores Platiaæ,Nero- cap.i 0. nianæ,8C Agrippinæ,SCquasfupràcommcmorauimus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Agripptebdb

lam uocat me tempus, uarietasqj intingendi : ungebanturenim etiam tempore nea, Homeri,amp; bofpites adleuandum laborem,SC lafsitudincin recreandarn,SC ut mol- Vnâtunimi^ lirenturdenfatac partes,liccataereftaurarêtur, tepefscerentalios à frigoreuexatos, w. deniqueutuegetiores.hrmioresq?iliosredderent.Sedhæcparerga,uidcamusfen- Cdp.ô.^ag, tentiam medicorum. DicebatGalenusfeptinio Methodi. [Vngendum oleopoft 3. lauationêeft,neuidelicet(quodintumuitcorpus)plus iufto digcratur,#ed obftruan turexigua cutis fpiramcnta: Idem prorinus,SC ficcitatis remedium fuerit,SCaduer-fus incommodum,quod ab acre ambiente côtingit,ueluu monumentum.] Et pa-fumanteinquit:CEtconfertinuncfioadrcnutrinonem,uelut0CfriSiio.] Deinun- . . dione autem balneum antecedente loquitur manifefte,in fexto deTuenda fanita- ^^^' 5'f^P* tecurn dixit: [Sedfuntquiprotiniisoleoperlufi,nedum ulla adhibita fridione, ”^’ balneum ingrediuntur.] IdemquoquefatisdilFule,acluculenter cxplicauitquæ-cunquedicipoflentcircahoc,complexusfecundóde fimpücibus medicamentis,-eùm dixit: [Ex genere quoque corum,quæ nos excalefaciunt,oleum ell,cui eiufdc *^‘*P-^4» quoqueà uifcolitate,ac quod difficulter, item defluat, turn quod meatus infartiat, obftruat^ duplid ratione, ut augcre caliditatem uideatur, euenit: turn idem adeo quod inftarueftimenti,autmunimenti,illinatur,turn quod meatus infartiat, prohi-beatep foras effluere magnam uaporofi iptus calons partem,eadem ratione, nee ut reficcetur corpora noftra,permittir,nifi fane applicetur calidum,idq5 plufeulo tem-pùre.Hasita^uireseius,ut homines omnes experientiacompertas habeant,quos latgius fudare uolunt,ftue à balneo,fiue balnei expertes : ijs non protinus ab initio oleum admouenquerum qs qui morbo laborarunt,ubi fudare incceperinf,tum ex-calfadum perfundunt. Inqsuero qui etiaranum laborant, ubi abunde iam fans fudarint. Porró in fanis,fiquidem ex longo itincre,aut exercitatione,alióue quouis pado,corpus ipfis exhauftum eft, cis inungi SC ante fudorem permittunt, uerum j^^^^' quibus cruditas eft,aut corpus habent plenum,quod -arAx^apxep uocant, qs neque in balneo inungi concedunt.] Sed SC oleum aquas mifeeri corifulit, cum hirmeda-remultutn fcopus fuerit, SCin old defedum cum butÿro, utin tertio de alimento- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-,

rumfacultatibus. Iamueropoftbalneifudorem, SClauationescalidas,de frigido Î*-balneo fermonem habeamus, memores quorundam præccptorum,primûm utfe-neftræconftituanturàpartenaturæbalneicongruenti,ad auftrum procalore,ad orientera pro recreatione, adboreamprofngidalauatione, quodqp bonum non eft,exficcobalneo,infrigidam quem®mergere,Paconicum quoque aliudfim-plex, in quo cum uoluptate ftudebant Graeci : aliud barbarum, cum aeftu immen- A* balneoßt.^ fo,nontarnfudorem,quamuitamecorporeextrudereuelleuidentur:quodinAn- cobonumnoii giiafumexpertus. Demum quod in balneis celebrioribus, locus erat aqua eft quenquam plenus, quern Pifeinam uocabant, qiti tarn amplus erat,ut bra- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infrigida im*

chia extendere pro arbitrio line impedimento nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mergere»

Uatdtio i« fri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Iximus fuperius, natadonem in frigida,corpus corroborarc, Ô^ capot, Si gii4 q»£com W Jr^ 1 calorcm,naturalem confirmare, fitim fcdare,cibomm appetitum excita* moda aferat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te,calorem externum tollere, a tqueß quid aliud hominem confirmareac

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exhilarare,'SCrcnibusquoqueacucrjcæconfcrrc,æftiuo tantum tempo* trhidum bil *’^’ ^ *” «mbra comodum elle, ultenus frigidum balneum,per fe primo réfrigérât, newnea/ffijr t’ifitnulfjautfubftantia, autfacilitatehumedat: Exaccidcntiucrócalefacit,calo* ‘^ rem intro repulfo,in unumep coado,acpropterea uehemétiorefado, cutim qutp* Nota* P5a(hingit,ac denfapSo iie periditantem nimia exhalationeinnaticalons fubftan* * tiam reprimit, SC uires adauget, necab extriniècus aduenientibus, tam facilehedi* tur. Vet dm antequam quis toto corpore aqua frigida lauari, aut balneari, incipiatt prius cauere debet,ne corpus plctoricü,aut cacochimü fit,in pletorico enim, huma res crudos intus promit, ac côciilcat,in cacochimo uerö fuliginofos uapores inclo * nbsp;nbsp;dit,qui cùm perm care non pofsint,accenduntur,5ófcbrium acutarum funtincau* fa. luucnis quooBjöi corpore robufto elfe debet,nee deftillationibus obnoxius,qiii bené dormiat,nee curis angatur,imó nee balneum ingrediatur pleno uenrriculo,ói pnulquamaluus nondimifcrit,necpoftVcnerisufum.Poftcahdam,balneumfri-' gidum mird^i in modum iuuat,utetiam Galenus probate uidetur, dum calorcm i a. Method, intus cuocapSf partes corroborât, fit tamé aqua têperaté frigida, Sgt;C non ut nix,quâ Cdp. 10.23. dicebatHippocrates $. Aphorifmorum,pedoriinimicamelïe,tuflès mouerc,fan*

• 3 guincm,Slt;ldefti!lationes. Egoautemtemporeæftatis,poftcapitisablutionem,cx lixiuio calido,ut mos eft,frigidam immediate affundere fbleo. Fræparetur quoque corpus, antequam balneum ingrediatur, temperato exercitio, uel fridioriibus,ut *’‘’*^’ melius recipere pofsit: qui tarnen frigido balneo afluetus non fuerit, in eo ftatim fc immer^ereno debet,fed fenfim,prius crutaintromittens, dein.brachia,amp;fic prima die parum in co moretUr,fècunda uice paulo plus,amp; ita dum afliietus fuerit,grada* tim procédât, nee fit balneum inlocouentis,ô^præcipuéborealibus expofito,ne n'imrafïatpenetratio,aclædat: huiufmodiergó dotes præftat balneum frigidæ,fi ^ r ♦ redé adhibeatur : fin feeds noxa non uacat, ut Galcnus docet quinta Aphorifmo* rum ubi eolligitur, quod qui frigida uti dibent, oportet utfintiuuenes, bené car* nofi,5C tempore æft3tis,ad hoc ut ealoris reuocatio tuto cffici pofsit. Quaproptcr manifcftéliqueqnatationcm in aqüa frigida,non omnibus conucnireætatibus,at* qucömniumminiméinfantibus, acfoemellisgracihbus,S^imbeciUibus,ficutiS^ fenibus, atque qui frigidae funt naturæ.

De Potu aqudrum J^ontè nafcenttim, ul ad conferudmlam fanitatem ^ feu ad curandot malos ajfedui, fadunti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. X X V.

Trum neaquæ Thermarum, in ufiim ueniat mcdicinæ, in Contradicefl* * “‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fibusdcclaraturneft,(èd0(f-inlibrodeexperimentis,quibusconuénian^

^^“'’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utlaborantibuspræcipué.Athicdiccndumeft,nonfolûm cui ufuifintirt

'' i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f3nitatisregrmine,fedquibqsprofintcorporibus,feufecûdùm naturam, wpoiftw. feu aliter rnalédifpofiti's,nam bene illud dicam,quódomnes funtuiolentæ, S^Him* Ciu£natur£ phces,5rl^ terreæ,6Cideô humani genetiinimicifsimæ : Omne enim uiolentu eftna* uoftra: fuut tijrae inimicum,fecunda Aphorifmorü.SCrurâis omnefimplex, quia natura noftra •ïu«*?^quot;’*‘’‘ gaude(;oidis,óómiftis,acmodcratis,IibrodeVeterimedicina. Vt ueröterreafunt

r ,5 * • inimica naturae noftræ,quç calida Gft,2óhumida,ó^ ideo fubuertût naturâ,éVcorrS* Pflg* *5« ^fi' punt earn totam,inimica omnibus mcmbrisnatur3hbus,nifii ut educunt matenam ,ne^ Z^ 7.in fuperflua,SCcorrigüt intempcriem mernbrorum naturahum : cordi autem SCcere* principfo. [',ro^untpcrfcinimica,SCpl3cruncp cafidae repleut caput,óf cordebilitant.Frigido* Thenn« cordi j-tim aût,aliquæfuntuenenof3e,ôf fiintquæ fuper argen tu uiuum trâfeunt, autqus eteeretroin^ fijperlutum putridum,ôflocaferpentû,ôf exhalationes terræ corruptas.Etfunta*

WH*» qqte calidx omnes ab igneo calore,auc fi uis etiâ à putrido, g deterior eft corrupts.

, L I 5 E R P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n Silt;fgo (bUris calot aqiiamuitiac, quanto magis quæ tanto tempore fcruet,conu-pta eriK” EtminùsmalæfunfexplumbonigiOjôt Ibbio indeexaibo, amp;'gypfo, o-mnes tamé pernniôfæ naturalibus membris,ÔÔ ualde noxiæ. Poll has in quinto.or-dinefunt,quç præditx funt natura chalcttidis,amp; fpumç argenti,amp;' calcis.Nam que' imbutap funt auri pigmento,cti# uenenofgc finit,imô præfentâneo, atque adurente, amp;nbsp;fngidæ funt hLUulmodfnain auripigmcntum ex igne cranht in calccm, aut eine-rem:à frigorc autem fîtuenenofius,lèxto allimino(æ,bituminq0e,fulpliur€ç,nitro-fæ,hæomnes uentriculo funt inimicifsirnaf,fub quo gènereetiâm marina collocari debet:fedfal minus uentricplo inimicuiTijfeptimôxcçæ, ultimo funt ferrex, argen-teæ,aurex,quamuis cas reprobaucrit Hippocrates:Aon enim deillis loquitur, qux uiribus funt tales,fed qux ibi nafcunturtunde hæce.r.ui fqlent.SüLenim emn^s fee-: Hièpefsimx,quoniam5lt;fulpliur,'amp;hydrargyrium, ibidem abundat. Confiâtigf Twem^^wu tur,q«od nequetemperatishominibus, neque his qui éxxtatein tempenê^;^,eci- ^'^ noceanu derunt,neque imbecillibus, neque in leuibus morbis, nee habentibus debiïriecurj autuentriculum,nec his quibus meatus non patent:nunq.uam aqua medic^tajijno • nulla prorfus conuenif, non febricitantibus, non hydropicis,non habentibus.ob-firutfias uenasteum enim rctinetur plxfunc^ ob multitudinê, amp;' prauitaté, interfi-cit.Calidx ueró cahdis,2C debilia habétibus capita,plurïmum obfunt, utetiajn an-tea dixi,amp; earum ufus uitiat ueficamjamp; rcncs,amp; ianguinem,et efi medicina ruftico Themdruni rum,namficorpus euacuent piurimùm,amp; homo robuftus fit,magnas utilitatcs af- u[iifm4lnf’gt; ferunt.luuant in inteperiebus etiam humidis, maxime amp;nbsp;in calidis,atque etiàm fri-gidis,lêd loge minùs:tutiùs enim refrigcraturhomo,quodfrigusfirpriiiatio, qux-dam,quamincalefcatmedicamentis,óófi exhibeanturimbecillc habentibus iecur, Ótcum angufiisueniSjgenerat inillo morbos infanabiles,namcalor earum efiinfi-duSiSCirnpurus,amp; cumnon profunt,nocent ualdè: amp;nbsp;finiuant,etiam npeent» Et a-quxfuaues,amp; qux bibuntur ex foute proprio, Schabenturin ufu, neefumitürma/ gna quantitas,uitam producunt.Omnis autem aquçThermarum,aut turbidarum ufus,gencrat lapides in renibus uch'ca,prçparatadhydropem,SC morbum regium. Et qui incoquunt cibos,in illis multipliçitcr peccant,corrumpunt enim cibos, SC a-quamfimul, Scaquxhxproprieconferunt magniscauitatibus, utuentriculopri-muin,indecolo,dcmum utero. Vefict^non propter periculum lapidis,SC uriginis, SCqnando petmeanijperurinam magis refrigerant, aut calefaciunt Liquetenim '•“P*72* utinPromptuario declarauimus,tria elle genera auxiliortuu,quxafiijmiinturper-nicioforum,aut fub terra natorum : neq? enim ullum cutum, necaurum ipfum,nec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* gemmx,necfcio quicqu3,quod tuto edi pofsit: fola tubera excipi folent, Deus no-uit.Ita thermarum aqux fern per pernitiofum,aut omnino contumaxafterunt natu rx humanx damnum,nihil enim corum fubigitur.

Rrigationurnuislongemaiorefiadcalefaciendum, uel refrigetandum, ïrrigdtiototi lofiot'^ip^^.Dcbct autem acreffèfimillimushumori, feucalidus,feT.ifri-'gée/jÏMciör gidus:quoniaminirrig3ti0neadeftmotus,etaerisinterceptiö,etaërqui- lotione. dem cum motu pénétrât poros, SCqualitatemimprimitintuSjUndefrigi- imgdtiofri^ gida irrigamus rencs, ad illos confirmandosnncredtbile efiquantumquot; prxftet, pro- giddrenes culmanumdeducereadrefrigerâdum,SC eó magis ad calefaciendum, Vndcexpo confirmât. Tiere renes in aqua currente,plurimùm condûcit ad illósconfirmandos, SC l'apidern prohibendum. Et quomodo hxc ex acris ihgrelTu fiartt, fatis manifeftum cic'qutd autem iclus prxftet, fuppofito quod ad intima penetrauerit, hoc non aded conj-pertumeft:anquoniamicftus diucllat,fubftantia autem dniulfa, qualitati pater in-grcfltis,SCidcö propinquitas,SCa(fiionisrobur,SCdecalore,acfrigoredubium non cft,tum ad illa cqpfequentibus.Veriim humidum motu^an humedet,an ficcet, du- ^jj^j/f^^/p,' bitatione dignum eft.Vlcera enim fuperflua,aqua ficcantur nó folum quod fanies, SCputredo,SC ichores abiuuntur, fed quo ni am à calidaqüidem materia abfiimitur

humidum om ne,à fngida dum conftringttur,h«mlt;dum ui expi rmitur,a temperata edam colliquatur,3ó ab undo quidam humefcïr,in fine tamê,amp; ipfum ficcatur. Nul lum igitiir humedadoneexirdgationeperfugiumC' Sed ex fubtepidis,^modice frigidiufculis,non conferdmimmifsis,nequeualdèdtu,óócum fubftantia denfiore fuerint,contingichumedatio,uelutexoleis fiorum uiolarum purpurearum, nym-phóïé,ajbis fp!Ïsads,humed3do condngit.Aqua ergoinirrigadoneparumadmoz dum humedat,ïn balneo magis.

Acileexeis quae decxcrcitio diximus,qualis ede debeat,S(f quantum iitf lis fit ad producendam uitam, quifque eolligere potent, cùm nil aliud fit quies,quam uacatio ab exercitadone,ei^ oppofita.Dicebat name« Hip* iM«»*ffii^ pocrates quarta Aphodfinorum [Inomni corporis motu , ubibborare quis cœperit,quies ftadm lafsitudinem aufFerr,ct nemo emqui non agnofcat,quod Qater imma^ ab exereftadonequtefeendum fit.]Immodica ramen quies, amp;ipfa non parum no* dicitmula. cumeiidcorpodaffcrt. Sicud enimuidemus ex magno, acuehementi motu calo* tem naduum 1^ dcbili, acimbeciili difeuflum perire, uelin praeternaturalem conz uerfum acriorem multo, acmordaciorem fieri, amp;nbsp;corpora ficcare, itaa paruo tan* quam flabello uendlatum, modiceep exercitatatum, conferuan etiam percipimus. His ergo decaufis, neceftaria erit quies, quam quidemmodici,temperaricp motus intelligimuSjamp;Snon illam omnino otiofam uitam, quaediuabfque noxa ftare non poteft Videmusquandoquidemcarceribusinclufos, qui compedibusuindi,fc commouerenequeunt,licetaliquandoincolumes degant,nocumcnd tarnen inde, Sf affedionisaliquidaccipiunnrefrigeratur enimcorpus, dumob fuperfluashu* miditates,calorliberè ad membra dinundi non pofsit, quæ pauladm aggregantur, ac poros obftruunt, amp;alimentiatque caloris tranfitumimpediunt, undemembra exficcantur,extenuantur^,amp;r uires debilitâtur. Temperatus ueró motus fuperflua jj^^i^ excungSt uias aperit,utcalorliberèdiffùndi pofsit. Et ideo Hippocrates in Epide* ‘ mtjsfuadereuidetur, pituitofis,acnaturafrigidis,amp;humidis,utilemmaximeefie exercitadonem, non ramen uchementem ,lt;ic fuperHuam, calidis ueró amp;biliofis, quietem commodiorem elk,quia corpora humedat,fi'cuti exercitium exficcat. Et hæc de exercido ac quicte dida fufficiant.

Vit£ duplex r ko quad duplex cR genos iiitæ,libcrum quodfanitad tantum uacat, Öi Qenm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kugitudiniuitæ: fci uile feu négoces mancipatum, quod uitat longituz

* * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dinünferuire non potcft,falutiedam non adeó,utoporteret.Dicam ergo HKtMiduw» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deliberouiuendi genere, quiadehistradamus nunc, eft^locus. Igf turcum homo nutriatur tantum pinguihumido, Ócillud fit triplex, tenue,medio* pwigwe n, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpulentum, feu craflum : tenuefufficit ad nutriendos fpiritus, amp;nbsp;humores

**’ reparatmiediocre ueró facit ad generadonem humidi membrorum,fedomninófo lidr.Craflum adgenerationem,^ præparationemfubftantiçmembrorum, Sf iftud eftoptimum.Vtueró tenuiüsfiierittalehumidum,itaimpuriùs,amp;eôfaciliusexci* pitur. QuodergofolidumcR,2lt;plurimumfacitadùitam,idlongioremoraindi-ïs^o/d. gct,SCutpaucus fit cibus:ctt amp;nbsp;alius modus uitæuokiptuofæ, cùm alTumuntcibu, amp;nbsp;potum copiofum,fcd haben t aluum lubricam, SC fingulo die bis,aut ter detjeiSt, unde Auenzoar,concordat!' funt fapicntes,quod in habedo uentrem möllern, con in procernio kruatur fanitas nutu Dei. Verum,ut dixi,non eft mens tradare de hac fanitatefu* tyaie^egê. cara,quae non eft cùm ilitælongitudine,nee edamfecura,nam amp;fiuentricuIohacC, Ä^inteftinisnonfacefiantnegocium, iecur tarnen ind/esdebilitatur: Ideóhacuia dimifta,de qua nolo tradare,quód eftèt prodere genus humanum, dicam deration neuiuendijS^ norma fecundum ueritatem optima, de qua cdamloçutus fum infe-cundo

L Ï B È R P R I M V Ö. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ƒ

ttindo Thednofton. Dico ergo quod nutrimêtum debet efle tale, qualc optimum eft,dequo dieam infen'ùs,pro rationealimenti,paucum,fi multiim nutrit,plus ucrô corn modicè. Oportet autem ut mera ik, quam defcuplimus in confilio Germani, Gfy,«4„,7o«» his uerbis: Ergo meta fit,ut homo à cibo ambul3re,fcribere^ fine incommodo, ac fin^^ lactus pofsit, quod^ poft feptem horas à cibo, fentiat inanem uentriculum, quod ' ncque eru(fi:ationes,neque odorem,neque grauitatem, nee aliquid prorfus in uen-triculo percipiat:quod fomnos non uideat tumultuofos,nec uigilet,nec cum fol or tus eft, graue caput habere uideatur, quod dccumberenon defideret, fed ad nego-tia peragenda promptus furgat, nequealices,neque faporem in ore, ncque pandi-culationes fentiat, quodcp lætus fit, uiuax, promptus inVenerem, urina Huat non niuIta,2C fine fedimento,aut fermé nullo, ajuus nec al tridia, nec H uida : fputum pene nullum, impiger, ôdalacris,ôd quod uires indies augeajitur,ingcniL!m, felcrtia, memoria,hæcmènfuracibi,SCpotuseaeft, quæilli conuenit. Cumuerómultis non fan's fit,rem ipfam docuilTe, rationem adiecifie, ni etiam authoritati innitatur: nbsp;nbsp;•

accipequar dicatHippocrates Epidemiorumfexto. [Cibuspaucus non delafla- Plt;?igt;i^ 1» ri,nonfitire1 Aliteruertitalias [Cibipaucitas lafsitudinem non faciens,necfitim te*»i8» accendens. ] Tres fenfus,amp; omnes ueros habet hæc oratio. Primus omnium opti T^w oylt;lt;rtdgt; mus,ut fanus degas,optimeqpuiuas,fcilicct diu,SCintegrisfcnfibunutercpauco nuftnfui, cibo,nonlabor3adeóutdelafleris,ncque fitias. Tertius cacibipaucitas, conuenit, quæ neque lafsitudinem afFert,neque fitim: Galenus primum fol óm fenfinn af-fert,qui interpretatione cuiufdam,fcilicct prima,non autem fecunda affert, nam fe-cunda hæc interpretatio tripliciter peccat, iuxta Galeni fententiam, Sd quod defi-niatmoduminpaucitatis cibiSd quod auferatcautioncmabaltjs caufislafsitudi-nis,Sd rurfus ab alqs caufis fitis ; adeó ut non prohibeat fitim, neque lafsitudinem, modo nonexfameprocédant. Verumiam expedit horum trium fenfuum uerita-tem oftendere. Vt ergo quis fanus amp;nbsp;optime degat,óó longifsimo tempore uiuat, nam funt tria,Galenus autem more fuo, quamuis tria proponat, no tarnen cadem, nec ut debetomnium æqualem habet rationem, fed loco eius quod eft optime de-gere,proponitbonum habitum, quomaximéeatempeftatedeledabantur,ideft, quadratum,at neque huiufmodi poftmodum,neque longçuæ uitæ, ut par erat cu-ram habuit,exiftimans forfan ut reor,eandem eftè rationê tuendæ fanitatis, óf pro-ducendæ uitæ,fcilicct excrementorum debitam expulfionem, óf caloris innati in-crcmentum,Sf quoad fieri poteft conferuationem: fimiliter lyrque de bono habita «erba fecit: quoniam fl per bonum habitum athleticum, óf fummé pinguc, óf cor- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

pulentum intelligir, non eum putat eflebonum, nedum hominibus necefTarium: Gn autem moderatum hune, ad perfect am fanitatem fequi baud dubium eft, cum ergo præcepta fanitatis prodidiflefeabundeputaret, non curauit, de habitu bono plurafubtexere. At quam rede inquitPhiloiophus: Vno abfurdo admiflb,plura fiiccedunt,óf minimus error in principio,maximus eft in fine. Ergo oportet decla- Mhiu»!««'-eare fines huius artis: hi crût,qui optimi funt,quod e^o diu præftet uiuere, quis eft rorm prineii qui ignorer:’quandoquidem uiuere uiuen tibus fit efle : Quamdiu uiuirnus,opera- pio, muximut mur,ófnoftros cuftodimus,óf lætamur. Etipfum elTe per fe bonum efqundePhi-^yine, lofophus fecundo de Generatione óf corruptione, melius natura eligiceft autem ^oid. melius eflc,quàm non efle. Porró de fenum foclicitate, óf quod optima quæ^ huic Te. $ 9» artati conueniat,non eft ut dieam, nifi fperem Ciceronem facundia fuperare : fimi- tatura me^ liter óf quod cuique expédiât fanum lore,quis eft qui dubitet. Dubitabunt autem Hut tUgit^ ïn hoc quod dixi,optimé fe habere, redamabunt^ ifti,qui fe Galenici, nimium ia-dant,dicentes idem efle óf fanum elTe perfedé,óf optime fe habere. At mihi pluria ,mum differreuidentur: nam ut exfententia Hippocratis liquet, delalîàri non con- üelajJannóU uenit,óf cibopaucouti:atnofterGalenus,tam gradesiniögit exercitationes,utÓffQ„„f„,(, delalîàri neceflè fit quotidie,Óf multo cibo replch', non folùm quod immodicus il-lelaborfamem magnam excitet,fed quod etiam fi nö des, lædetur grauitcr homo. Q^p^^.^0. g; ; Videgddicat in fecundo deTuendafanitate:Quoniauehcmcntiormotusexcrci , ratio eft,quæ in Gymnafijs fieri folet,difco lud:3,pancratio, pugillatu, curfu,donee anhe-

anhelituspermutetur. Eo enimraotLi,durioramembra efficiuntur,calorinnaws augetur,amp;fpintus citatiorredditur.Duritiefiqlitdem membroium,robuftioraea' dem fiunt,amp; minus exlaborelædunttir. Ex caloris incremento, omnes operation nes naturalis facultatis fcclicius procedunt, funditLircp(iic ita dicam)in membris hu midum : cuius fufionis beneficio, folida mollcfcunt, humida tenuantur, amp;nbsp;angi^ fti corporis meatus laxiores redduntur : Ex quo cum uehementiore Ipiritus concis tatione, excrementa melius expurgantur,itaqueobfcurum non eft Galenum cum fua fapientia non ciuis, aut ftudioli, fed militis, aut athletæ, uitam inftituifle,cutn qua nemo fana mente,ncque integris fenfibus, nee diu uiuere pofsit : nam f ut dixi) tales exercitationes cerebrum facpè coUidunt,ut ante fen cd am furdi, aut cœci ple-runquefiant,ameutes quafi omnes, amp;nbsp;immemores : Si dicas ad reipublicæ deren' fionem hos utiles futuros, nonnegabo, fi prudentes, fi ad gubernationem ido' neos, fi fui compotes, atque beatos, ac longaeuos, longé illis praetulerim fofibrum • uitam. Ea ueró confuetudo,8C ui dus ratio, quæ ab exercitatione abftinet, cibo^j 0^ potu parcifsimé utitur, foelix eft, prudens^, ac Ibla beata, non turbulenta, non trinis, non tarnen ad labores (quis ambigit) aSeó idonea. Nos autem uitam infif ConimpUtio tuimus,fibiuiucntium,ófadcommodum proprium, óf ad contemplationem,qüf fiaiiefthama- ßnis eft humfnæuitæ,SCoptima pars in ea accommodatam. Sanitas ergo,amp;optf nlt;euitt. ma uita, non idem funt:fi'nge militem robuftum,plurimo utentem cibo,potu^,at-' NoM. quequotidianaexercitatione, pinguem,quadrati habitus,fanguineetiambono abundantem, fine ullo corporis uitio, ac robuftum. Alium ueró pauco cibo, at' que potu utetem macilentum potiûs,quàm pinguem, folis deambulationjbus pct uiridaria mane fe obledantem: uidebis in utroqueduo genera fanitatis,fed tarn df uerfa,utneminem differentia eorumlateat. Vnusenimalacer,robuftus,quadra' to corpore,impiger ad labores, fanguinei habitus, cibo Utens multo,uerum conß' Iq nullius,aluum fçpédeqciens,urinam multam,fudoremiçeffundens,fomnogra' ui,âi: aliquando uigil,fæpé lapfus ob labores,nonnunquam triftis,inæquali habitn undique: Alterfenfibus claris,menteualens,laborum impatiens,fomni quietiSi kuis,pauco cibo,potucy, utens,lætus femper: uita æquali moderatus, qui difficiUf mé ægrotct,excrcmcntorumpaucorum,non emungit nares, nonfputat,ôfutuno uerbo dicam,quædam fanitatis idea, atque incolumitatis. Non ergo idem funt 0/ ptimushabitus,ÓCfanitas. Alteriusfenfusreddamusrationem,tummagisquod Vfut piucieb gg etiam,primæ interpretationi non fit inutilis. Si utaris pauco cibo, concoquetur • h ^utunuüt op timé,nihil aut pené erit excrementi, aut fuperfl ui, fi ergo delaflèris, calor acceH' ^' detur,ficcabitur corpus,atque humidum utile, cum nullum aliud fit,uircs re fok en tur: non eft ergo opus hacdelaflatione, quæmalacùmfit, eftetiam periculofifsi' ma,fimiliter fitis corpus ficcat,non indiget hac confumptione corpus moderatum: ubi delinquendum fit,minùs malum eft,atque periculum,in paulo pleniorc, quant tenuiore uidu. Accedamus ad tertium,qui proximus eftrationi,deuidus parcita' Sitiscaufte, tc,iam à nobis conferiptæ fuperiùs. Ea fit cibi parcitas, quae neque delaftct hofflf* nem, fcilicet, utuires refoluat, nequefitim generet : Fit enim fitis , aut accenfa bik,aut ficcato corpore, cum huiufmodifemper malafint exinediafi'proueniant, funt etiam pefsima. Inedia ergo meta ea fit,ut non delafleris,ut nön fitias. Sedrut* Pijr.4.ffx. fus audi illum,in codem Itbro.Excrcitatio fanitatis eft uefci,citra faturitatem, n5tC' 1 z. fugerelaborem,Græee cta-KHa-isvytHi^iKo^'iH Tpo^tUs komih Tsivap, Vbi Gaknus pet

TDÓ:'4)^ expomt jj/tz/zt-afis^ fatis perperam. Neque enim hoc nomen ignorauitHip' pocratcs prima Aphorifmoru cum dixit^f/ 7010-1 yv^vasiKeto-tp aliud ergo eft labor, aliud exercitatio. Verbum acrxNcriffignificatftudium,fèupotiüs euftodiâ, ut fit fen fus euftodia fanitatis,inuidus pa rei ta te, 5C utlaboreutaé,nÓ enim nelaborêfugiat, fic eft intelligendü,ut nunquâ à labore cefïet,quod fieri non poteft, uel ut nullóre* laioresmuV fugiatlaborem,cum multilabores noxq fint,ÓCkthiferi:uelutfoderefub terra,Kin tinoxij. alueis ftagnorü:igitur inteHigendum eft,ut etia exerceatur. Cum ergo parcitas uf dus fit adeo neceffaria, amp;nbsp;qualis effe debeat, fuperiùs fit demóftratö:rcliquGcft,Ul oftédamus,cur amp;nbsp;quomodo ad uitat lógitudinêadmodQfaciai.Tria fütneceffaria, UthU'

L Î B E R P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

uthumidumoptimumreftaurctunhumidûautem optimum d(co,quodpinguifsk Tfiäitduiu mum eft,dcnfum,8Cpurum.Pinguifsimum dico,qiiod eucaüdifsimum, hoc erum longitudintm cau6eftlongitudinisuitæ,utAriftotdesauthorcH*Athuiufinodifipurum fit,mt- itettljarin. nimepOtenthomoægrotare. Vndeentm morbicaufàî'Sin autem denfum/radius ub^delangte 1 multô côfumetur,inditio eftôleum fah admidum, quodmuîtd tardiùs abfumitur, tudine cr bre-quanquam fitimpurius:qu5tômagis ergo duraret, h purum efîèt^Sed ât arma que Kit^uitif* contundendo,ÔC purgato ferro fiunt,ÔL rchftuntidibus igneorum rormentorum, o^e(i^ fdtad utappareatmaiorem uim ciïcexdcnfKate,quàm quadruplam. Expauco ergô ci- MUciumtar^ bo,omniahæcfierineceffeeftdongoenim temporefubadus,incalclcitcôcoqucn- dmsabfumi' do,hoc énim Ariftoteles nos doemt. Idem purins eihc(rur,non folùm cococta par- '“’‘. te,qu^crudafupererat,fêdetiam fecreto quod inurileeihconceHimi enim eftetiam 4 ^'f^» * 8« à philofophis,feccrni,2Cfeparari muum à mortuo,amp;f illud reijci. Eft amê mortuum ^^lt;^x. 1. progt; omneexcremetum,5Cimpurum,£Ccrudum,cum ad coneoelum comparatur:con WgH*4i* denfat autem calorhumidum,cùm diunus concoquit, non folùm reibknis tenuiogt; rtbus partibus,fed melius permiftisraqua cnim,5f cinis,ut diunus mifta manent, cd melius conriduntóógrauior3fiunt,ouantdmagis li naturali cabre partes ipfæper mifceantur.Concoquiturergd melius quod paucum eft,quam quo^muftum,non unatn ob caufam, (cd quomam primum meliùs applicatur, amp;nbsp;minus refiftit: omne enim patiens difsimileeiqudd agit, repugnat: cum ergo minus répugnât, magis obfequitur,atquc immutarur. Deinde ob moram, cogirurenim ex hoe paruo, re-ftaurare,quodfa(fturus efletexmagno. Demum quia cumpaucum eft,feparatur quodintimum eft:id autem cocodtum magis,quoniam fubftantia eftmembri, (cu fimilispartisininftrumento,uciucicaro,amp;(germcn. Nequeenim quenquaiaret, in P‘*i‘’'^^' borumutro^eflehumidum multiplex,in uena humor feiibet,qui S^fifinguis pu- ^quot;quot;^^ ^hgt;fgt;td» rusfit,crudus tarnen eft. Etquodiam eftufutnincauitatem p3rfis,idó; magis con- ^**^gt;'‘^^'‘^gt;gt;^* Coâ:um,ÔCquodinfineuençeft,etiamincipitmutari,ethocconco(ftum magis eft, amp;( quod tam applicatum eft parti,amp;' illud adhuc cococrius: dó quod agglutinatum, atqueidetiamconcodum priore magis, inde uerd quod afsimilatum eft. Idcpiam in primo ordineeft optimi alimenti,atquc concodi:clt; quod iam permixtum cftji-numfadum cum^humido antiquo membrijidep perfectifsimu,2Cab{olutifsimum, hocquidcmnonfeparatur,ô(fçgrèetiam mæcedens primùm in alimentis non proprijs, utlignis,amp;non confuetis, ut came Elephantis,uel camcinVelftnon fiefuba • Aum multaaqua,8Cigne:uel ft non diu,0f optime manfum dcnubusniclft non ex- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

fide co neo ft urn in uentricub, uel ft' non perfefte immutatum in iecore. Demùm nifiealor cordis,Sciecoris,acparticulæ,quænutriturrôbuftusfucrit,acdenfus, mo ^^^^“^ t^^ßin^ raep acceflerit, Sc moderatum fit, quod debeat immutari, quam ob cai!iam,ncqv:c’'J^^““” pep exoleribus fieri poteftreftauratio,quoniamchylum denfumcfficercnequeunqnc- f‘^^^gt; queexmultacarne,qui3in iecoreperfeftefanguisabblui non poteft.Optimuscr- lt;^p‘ii»ufci^ go cibus,eft modica caro,uitelli ouorum units, aut duo ad fiimmum, panis SC fru- ^“^ 5“i» ftus,enucum genere piftacia,amygdalæ,pineac,auenanæ,nuccseriâ pontica^glan des præcociorum/cu arment mali,pcrficorum récentes parum amarç, tarnen oiiuç btsfuntmultd inferiores,lacoptimum eft,fed no aded aaultis:laud#rcm quod pin- Caput bilis, gutfsimum eft,atcp dulcifsimum igne detraftum, quod Veneti appellant Caput la ftis.Longe enim meliùs nutrit,quippe pirtgue magis, SC duIcius:SC neq^ in eo fero-ftimquicquam,parum^admödurn cafeoil, quo fit, ut£aciliÙsfub!gatur,SCmtnùs obftruat:quodmaxime detrimentum Ueremur in laftc. Ergo hoc ipfum optimùm eft,uelut chain fruft:ibus,quodfintexaftifsimecöntriti,uix enim aliter, à dentibus ^Ei§gt;poftftnt,cumfaccharocpeofti,ita enim optimum præftantalimentum, fact- * ’

Reftatutdicamus,quomodo exercitationem in Uno loco Hippocrates probare H/hh^efj^f^ htdeatur,inaltcrodamnare.Cùm dixit,nondelaflari,non refugcre laborem. Iraq; ^eexercitaUd-utdtxijCumutrobt^fuadeaccibiparcitatem.exiftimandum cfijicdcbcrcintelligi, ^^ ùrnonrefugiatomnemlaborem,ficcttSybariticusilleSmendiridcs, quiperpetud in umbra dcfidcbat,non tarnen expedit ddaftari, aut ita laborare,ut fatigetur,ut in-M ealefcah

G^ittti. can' calefcattmultó minus ut fudet. Alia euidetior in dictis his Ga!cni,paucifsimfs aded traiiHio, iierbis,cömpreh€nfa eli contradictio,cóm primum dixit, mebta folida dure fee re, öl indeniclicfceic.Qiiodfi quis diligenter confideret, non unam continet diffieul tatem. Prima enimclt,quomodo ex exercitationepofsintduocontrarij effedus proccdcre,fcilicct ut membra molieicant,ac durefcant, neque enim par eii caufani «nam,ót eandem duos contrarios cffedus producere in idem fubiedum. Deinde quomodo fubiedum ipfum, hxc duo fimul recipere poterit contraria ad unguem, utfimul durefcatatquemollefcat^ Demum quomodo,cum hæcutilitatis ratione proferat,urilia potcrunt effè contraria,mollitics iblidorum, atque durities/alia tam multa uidemus apud hunc uirum, licet non tarnen intra decern lineas comprehend ß,ut hoc in loco. Videtur autem Græca lectio r/nt -n a-KÂtçoTMTH rip o^ycwaup xf^^ó^n' •ar((^etT^iSiltSLvagt;i/y'iv'ii^. Et inde T« iiSbf sifi« (ict^ä^cti^. Vtliqueat per o-x/nçaTyr« duriora3per «p« folida intclligi,ut nulla lit ex interprætatione ambiguitas. Quid Bunm Ji- ergo durities,alia ex condcnfationc,quç utilis cifSê' optima,aha à ficcitate, quar in* pi«* utilis eft,Slt;malathancigiturtollendam cenfuit,illam procurandam, amp;augendam, quod fi ipfe reuiuifcat,incertum eft,an euafmus fit,tarn parum confideratas fenten* tias.Sed de his hadenus.

0££Mdhigt;s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Væinunoquoqueciboconfiderareoportet,harefunt,(nequeenimnoS

colifiieran nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimplicemfaciendo tradationern, ad hoccogimusledorem,utidemco*

daßm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gatur,multisinlocisquïerere)primüm an boni fitalimenti,autmali. Dp

Ctbrnqui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coautem boni alimenti cibum, quifanguinem generatoptimum,fub»

boni fit aid flantia mediocrem,colore rubrum, arqualem,ôlt;f maxime nutritionicörporis,amp;reffend. ftaurationi aptum,tum etiam uirium. Inde quaerendum eft temperamentum, fi ca-jq^j^. lidumfit,autfrigidum,humidum,autficcum illiusahmcntum;poftquónam pado utile fit,uentriculo,df quomodo facile concoquatur, alat ne plurimum, an parum^ amp;nbsp;ut id quo ah t facile,aut difficulter corrumpatunexcrementoftim ne fit,an non,ó^ qualè fit hoe excrement! genus, quod abutxdat, docereoportet, fimiliter ut capiti, iecori utilis fithuiufiuodi,autnoxius,amp; quam gratus odore,faporéue.Vtrum ueró aluummoueat,leniat,fiftatüe;6Ccuimembro, autmorbofalutarisfitjadijciendum efnetiarn qua ratione uten dum fit eo,SC quafis fit eledio,tum preparation His quirt dccim rationibus,ciborum nâturam,ac uires defcribere oportet,fed illud forfan oc-currctuidericadem,qu3e plurimum nutriunt, habere etiam excremêtorum parum atque id uerum eft,fed non tarnen quç parum nutriunt,multum habent excremen* ti:acforfan qux multum nutriunt, etiam exerementofa funt,ut caro fuilla,amp;bouis, quæpuracfi.Simi!itcr ctiam,qux boni funt alimenti, non uidentur corruption! fa-iiÿemiâtum cilèobnoxia. Ergoprimum fiediftinguereoportet, quaecunquegrauiorafunt,Ôi neparum ex- parum nutriunt, exerementofa funt, amp;quæcunqueleuia, multum nutriunt,utliP crententofa teaouorum,paucis excrementisredundant,atq; grauiafunt. Óf mulrum nutriunt, jwd paucifuntcxcrementi,fimolliafint,óffacilèconcoquantur: facile enim digerunlt; tur,ut alat auium,quæ ueró non fic, etiam excrementis abundare poITunt, quando-guidem eorum fubftantia utrife fuffîcerepofsit.Qtiæucrôleuia, parum nutriunt, fi lenta fint,habent excrementi latis,finautem non, fed friabilia, parum. Multum ergó excreméti habent,quæcunqp grauia funt,parö nutriunt,óf difficile fuppuran-turdeuia autem cum facile fuppurentur,ôfmultûnutriât,excrementi paru habent, djiiefaciïè Qu»cuntpuerófacilecócoquuntur,parum carationenutriunt, ófleuiorafunt, eoncoaunn- T’^æautem grauia,fi multum nutriunt,difficilèfubiguntur,eb tranfmutationcm,fl tur^etrum patum,ob feparationem. Quorum uitelli, non firnpheiter facile concoquuntuc Mtriuut. 9“*a plurimum nutriunt,in prima autem codione, facile tranfmutantur.Qiiædam * autem leuia funt,óf parum nutriunt,óf difficile concoquuntur,ut cafsia, quam cina momum uocarnus,óf quæcuncp alia,'quoniâ naturaillorûà noftra fubftantia, atc» ©mnibushis quæpropènoftramfubftantiamfunt, pluiimum abeft: fie óf fung«, quamuis

quammsleuifsimifint.Dunlsimiergodbi,gt;quigraues,fünf, ÔCautplurimùmnu- Durifimià' tnunt,3Ut quorum natura phtrimum à natura ianguunsabelt, nô uidenturautem biplurimum quad pluamum nu[nr,à noilra fubliancia plurimum a belle, neque ullum graue,nutrimit. quod parum nutnar, facile fühl'! ci poflè: plurimum enim a beft à natura (anguinis.

Quæ ergo facile concoquuntupftint mediocns ahmcnti, temperamentum prope, Qu^ficHè codionemultafubac5la, mimmèlenta, paucorum excrernentorum, SCconfuCra: concoquüair^ quæuerdabhisuna,autduabus,autetiampluribusconditionibus,accedunt,eo caufa difßeul difficilius (ubiguncur,quo pluies iUæfuerint.Maxiina tarnen cauß diffîcultatis cô- tatit c5codi9 cpdioniSjCft durities fubftâtiæ:portdifrueta,ÔL quç ualdc cxccilût aliqqa qualitatc» nw,

Qiiæuerôfacilefubiguntur, æqua- non bcnèalunt, facileomniacon umpun- ojt^fücHe tur,uthorarfj frudus: molliacnimfacilècorrumpuutur,6f quæ tennis fubilanUT, corrumpan' magis quàm quæ cranæ,£Cquepranum exfc,maxime^ aqueum générant fanguit tur, nem.Frigida autem omnia, 5C ficca corruprioni minus tuntobnoxia.Refilkintcor ont corrupt ruptioni acetum,lymonij fuccus, fai omnia benèolentia, ligna aloes, caffi'a, cyperi ti^mim s radix,f3nthalui'n,myrifticanux,macer,g3ryophili,cardamomum,pra'terea mcl,amp; funt obnoxù, oleum,cralfumalimentumôl^piauum,ut ccrriùs,côferiùscorrumpitur,ut quod ex c^^corm-cucumeribuscrudis,Svfungisetiamcodisfumitur.Qtiociicacorrumpunturfaci pnonireCt“ le,quæcalida parum ^humida muIrûfunr,5Comnino humida,amp; erffda, ce tennis jt^nt, fubftantiæ,maximecB ferofa,qup facilcab externo caloreferuentiquædâ nerô dum obftruunt,canfam putredinis pracbent.

Optimicrgoalimcnti,quæamp;tempcrat3funt,non tarnen teperata omnia boni cibi qui boni funtalimenti,quæ facile concoquuntur, 56 plurimum alunr, nec facile mutantur in fimpbeiter praiiam qualitatem,amp;^ paucorum funtexcremetorum, ftmpliciterboni cibi dicun- dùaniur, tur:quoniam commodi multum,incommodi, parum alferunt. Etenim qnæopti j^oj^^ mum générant fanguinem( hoc enim eft in alimentis præcipunm)corpus,Squires, exæquo reftauranqnndeamp;fani degunt homines,amp; diutiùs ninunt, amp;nbsp;facile générant alios,5lt; ad laborespromptiorcs, amp;nbsp;incommoda meliùsferunttfunt^meliùs coloratqamp;meiiùs dorminnucontraria nerô ex contrariés Hunt. Etquamuis Gale, nus hanefanguinis prani gencrationem in duo tantum dinidat, fcilicct ferofum, èZ cr3irum,nihilominùstotiuntilliusfpecies,quotfcrmèæduliorumgenera. Praefti- s^nguisbo-teritergo,uelàrationedifcere,qinnamGtfanguisbonus, fciiieetrnber,fplcndens, „i^^^ui, niediocrisfnbftantiaf ,tequalis, ÔCcaliduSjfednonutfcrnensaqna, in quo non cil quodpofsitdiftingnere,feduniusfubftantiæ,ntoleum, amp;aqua,dulcis,fincnS,qui' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

fero 3C letus côcrelcit.px operationibus aôt,corpns robuftius,carnofius,color Ho-ridus operationes bonard mens kvtior. Eadem uerô latikxæ in la de, fi pro rubro album,pro nutriceinfantem fubftituas : quanquamfiC bene côftitutam nutrieem, , uerifimilefitbonnmetiamlacefficere. A'non temperatis autem cibis,non fol uni ^‘ * ’'’^cw/’f-fanguis non bonus generatur, fed SC bonus iam quiaderat uitiatur, quemadmo- ’’'^quot;'”‘‘ àcibispraui alimentitcùm enim omnia commifeentur, à multo quidem bono exi ^uumuitiofum emendatur,à mediocri autem quantitate, praui multùm boni, uel 8“*”'^”’* apaucamediocriscorrumpitur.Qiiiuero difficilefubiguntur,inHammant toturn corpus,fiCrecrudefeere faciunt morbos:ob id in abfcelsibus internis léthales funt, nbsp;nbsp;gt;

inexternisutpodagris,acbubonibus maximenoxtj,tumetiam magisfi calidifinr, hi cibi caput grattant,00latdunt,amp;fomnosimpediunr,SC'a!uumfiftunt, âùtintem-peftiuèerjciuntur:facilesautemnimiscffîciunt,utalrj poftmodum, qui fccus redé ' concoquerentur,aegrepofsintconcoqui: corpore igitufbeneualenre, amp;: mundo, ab humoribus prams,cibis paucis,qui difficulter concoquantur, alfucfcoidum eft, uthosobconfuetudinem,aliosobroburmcliósconcoquant. Nihil autem détenus eft,quàm fi talium ciborum cfui,mgilia fubfequatur, turn uero unicum præfi- vomitui^ diuminuornitureponendum eft,quem omniingenio excitareoportet: nammin-3edia,ó^fi minus mala fit,nihiiominùs tâto malo lerô fuccurrit,néC probe : corrum-pitur enim,diutiùs manens in uentriculo,non minus ferme, quàm concoquatur,^ corpus abfumitur.Ergo ubi tales occurrâtçibi paucitate, fed codioné multa,priùs fubadis occurres : turn demum quiete,acfomno mifeebis, Ô^ acetum multum, amp;

madefac*losedes,amp;djutiùsjacexquiutiùs mades,amp; bonouinouteris. Deteriotf» funt qui genere,quam fpecie,ut legumina,carnibus bubulis,6C fpecie quam arte,5^ præparatione,xit bubulæ carnes, ouis duris: talia enitn interuall3,ut breuiora facP iiùsfuperat natura. Q_uæ aût parum alunt,uires,corpus, amp;nbsp;florem ætatis exténuât? quæ tarnen plurimùm alunt,ut dixi,raró perfedè à natura in omnibus codionibus fuperantur,aut ergo parum ex plurimum alentibus cibis fumendu eft, aut uti mub ta exercitatione,uel euacuatione,uel permtcrualla ahltmendumxçtcrùm ubi quis pane utatur triticeo,amp; uino,nÓ uidetur pofle uti cibis parum alentibus, qui illi ob.« Ïint,fed eruntuoluptatiscaufa,uelutPerfac,quinafturtiumcum panecdebant,liu-iufmodi bominibus panis eft cibus,multi nutrimenti,ut etiam remigibus,aliterfer* Nofd, te non po{{ènt,his uerd qui carne utuntur,2lt; cafeo,mediocris. Ergo cibi multi ali* menti confuetudine,SC miftionealimentorum aliorum multum nutrientium eua* dunt cibi mediocris alimenti,atcp hæc Galenum docuifte oportet,quæ ad rem plu* • rimum referunt. Ideó ft infuetum oleribus,S^ pane nutrias, in imbeciUitatem cere* bri deueniet,nec ualcbit regere corpus, quoniam uentriculus, amp;nbsp;iecur, neep quan* turn oportet alimenti extrudunt c pane : nee quod extrudunt, ita atténuant, uCeX eo fpiritus conficere corqueat,óócerebrum temperare. Qiiæucró facileputrefcut, amp;nbsp;fe ipf!s,S6 afcerius fanguinis corruptionelxdunt, itaqueöiC febribus aptos pluri* mum olTcndunt:3c eos qui raro fe purg3t,2C qui à cibis fe exercent, maxime autem deambu!ando,currcndo,equit3ndo'.SC generaliter motibus omnibus,quibus totö corpus agitatur. Multiplicem autem eflecorruptionem, cum clfe oftenderim, hïc 'f de prima, amp;nbsp;fecunda codione intelligo, ut mororö, amp;nbsp;mugilum qui iuxta cloacas CibirnttUoru^ uÎLiçre (oient. Qui ueró cibi multa excrementa relinquunt, ft non admodum diffi* txcremfittorü cilèconcoquantur,impediunttamen uias,coguntcp naturam ad eorum expulfio* tiituriimwpe nem,eamcp impediunta muneribusmagisfalutaribus. Reliquæetiam conditio* d^unttimune^ nes,nonfuntminusanimaduertcndaf,quàm hæ,utpræcipuèquæadconfirmandiï nbutfduuri-^ nentriculum,amp;iecur, nam exhorum robore,nonfolumbonicibimeliusconco* ^»*‘ quuntur,fed etiam mali bene. Omnia enim in ui naturali repofita funt,fturni à cicU ta iuuâtur,alunturcp citra incomodumtearnes putridas corui edunt, £lt; ab bis cum nutriantur,diu etiam uiuunt. Strutbiocameli autem ferrum conficiunt, quamobr^ non parum rcfert,e3 efttare perpetuô,quæ roburuentriculi,amp;^ iecoris augeat,fiCad jllacalorem retrabant,amp;eumattenuenr,acquafiinflamment, ut contra ftudialite* rarum,2lt;i otium,amp; fcribendi munus,a cibo maxime nocent.Confirmatus enim ca* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lor uentriculi,amp; iecoris,^ cordis etiam,omnia conficit,unde amp;nbsp;uiri fortes, SC ar mb

exercitati paru à durioribus cibis offenduntur: una ergo ratio eft,ut ad ca,qux dixi de exercitatione redeam,côficiendorû probe ciborum eft caloris uis quardS ignea, illos colliquâs,qu3 præcipuè exercitio paratur: nam neep in folis remigibus hoc ap paret,fed etiam rufticis,qui pane,nec triticeo info,fed à laligine uel mibo, uel etiam quod deterius eft loba fadogt;cum allio,amp; fale Iôlùm,pl3eruncp fine uino, bonû cor* Gilenut notât poris habitum retinent. Demiror autem ^ Galenum negaffe bonû in illis habitum, tur, quod multum exercc3tur,amp; intempeftiue,adefle neger,morbiscp grauifsimis conz nidari,ac facile interire affirmet: cum id non ca caufa contingar,nec uerum ftt gene raliter,dc eo genere hominum,fedtantum hïc rufticis,qui nee triticeo pane uti pof* funt,nec bono uino,fed corruptu coguntur bibere,prauascp aquas,panemep edere exlobo,milio,loliocp,accaftaneis,furfurem confedum : cæteri qui bono pane, ui* noep utuntur,optimi funt habitus,necnifi nis caufts a?grotarefoïenf,quibus longe minoribus cacteri homines,^ ipfi ægrotarent,amp; facilius interiret. Cum ergo ruift* ci bonum habitum retineant,pane,uino,amp; alleo, uel caepis, utamp; olim plæricp mili* tes Romani,in caftris etiam fine uino,fcd fola pofca contenti,ciuis autem fi co cibo utatur,intr3 tres dies ad imbecillitatem perueniet, manifeftum hoc difcrimêfolùm contingere pofte, quod calor ille exercitatione igneus, amp;nbsp;ficcior,SC tenuior,6C ma* gis ardens fadus colliquat cibos,ut metalla fulguris fcintillgmon folum ergo exer* citatio,amp; quies à ciho,fcilicet à curis,amp; à motione totius corporis, SCpotus pauci* tas,amp; corroborantia uentriculum, amp;nbsp;iecur ad praefentê cibum meliùs concoquen* dum»

11 B E R P R I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9?

#am,ac ut ex maîo,bonus efficiaturjunantacd cxpcrfeuerâtia horum, habitus ac-quintur optimus qiiicJem, ad coi poris îalubritatem,üitæ^ longirudinc, ut contra exoppofitiSjCÔtraïqsép morboiumfcgcsprocrcacurjUitaçp redditur breuior, Qiii cibinoxij ct2 •utem capit» noxij cibi funt»prægrauant oculos, £C furditatem, ac caligincm gene- pUi ^uù tant,amp; lydcrauoncm,atquelns piæcipuf,quibus os ueptrieuh fupcrius non pcife-declaudirur. Horumunumpræfidiumclqcarocitoniorûfaccharocondita,cum rhoc,aiitbarberis granisnuperficcatis, ucl ctiam tota turn fubilanna miftis. Sunt quiea cum faccharo condianqut in Britania ad multiplices ufus,fed ad huneprpei^ Jiuè/aporisquoque gratia, atep odoris conedianda, non folùm fimpliciter, fed pro ciiiufquenatura,acconfuetudinc. Inquitenim Hippocrates, [Parum deterior ci-bus aut potus,fuauior autem,mchoribus quidem/ed minus fuauibus eft præferen dus,] Idautem arte,ôdeledionc,ucl uti fi teftiidincs quis libérer edar, casefigimus, addemus^ odorata,amp; quæ ad faporem iuuant: funt autem hæc acetum, faJ,iuccus o^^ad/apo^ Iimonij,mel hifpanicuin,amp; faccharum,finapis,oxalis,amp;quæcunque bcnè,ôô tuefî- tem iuuant^ dè oient fine faporisincommodo. Qiuctiam cibialuumouent,autleniun^utpru- cibialuü mo^ na,autmoniunt,ut oleum,autpurgant,ut mereufiaus, horum nullus in lams perfe- ti^ta f^'^n r.o deufus cft,reliquorum etiam rarusmam non conuenit fimul,df renneri ut conco- prorlM comte quatur, amp;derjei ut a1uum moucat, Galenus tarnen fenibus multum^cformidans nima^ alui aluidionê inhuiufmodi exhiber: at ego praefidijs alrjs mallimuti, quod fi modo ufus poftulat,optima eft uua pafta, pinguis, recens, duleis, tenui corticc:poft (al Iapideum,autnapticum,cum oleo,Slt;mei ctiam crudum, betam aliqui probant, ut 0ribafius,ÓL'caulium ius,tum galli,mihi autem nullum iusprobarur,quod uentri- ^^^ tifutricuil culum laxet. Qiriucroimbccillem habent pattern,bis uti afsiduèdebent,quæ earn ^^'^^^^ corroborent: utimurautem afsiduè,certo tarnen intcruallotriu,quatuor, aut qui tv j^,bj^ ^ohCih quedicrum,nam nimis confucta nihil profunt, ueluticordi crocus, 06 margantæ ^^^-^ .,j.^ tonftrunt,pofluntq3 cibis addi.lecori autemeupatoriö,iecur]upi,fi cdatur,ut «itu- r^^^^ Ii,cochleæut decetpræparatæ,pullorum quoque, amp;nbsp;auium rapacium iecur quod- ' cun^,optimum cft:oeulisfœniculus prodcft,cuphrafiacp, óf tongum piper : cere-bro,of neruis,cercbra gallinarum,pakimbes,caro caftrati afrata,garyophyli ambra, amaraci femen,cardamomum: fomnus diuturnus adhiberi debet præftdqs,exerci-tatio in aërelibero,lucido,óf ficco. Renibus ouillum lac, cafeusep exeo recens, ca-to cricq,praecipuecp renes,ueficæ inula,Sc erieq caro,6f quæ neruis conferunguen-triculo menta, abfinthfum, uentriculorum auium caro, pctrofelinum, ruta quan- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

doque in flatu,ucl pituita dura piper. Exercitatio cum inedia plurimum iuuat,nam

Uentricus denfatur,^ agglutinât fibi cibos,ob hoc qui imbecilh funt uctrit ulo, pa- Norlt;e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

rumbiberedebent,óf Iituinum3ftringens,auftcrumüe:aqua quoquein qua cha-Ij'bs fæpiùsextinctusftt,plurimumprodeft. Qitodfiquis obqciafjexercirationem a nobis effe damnatam, hïc tarnen utilem efte prædicem, nollem ut quis in tanta re aberret. Exercitatio ualida,Ófdiuturna,parcitati ciborum iunda, eousep ut illius tüm inedia* beneficio,eó deueniat homo, ut perfedè concoquat, optima cft,óf fa-Iutaris,quia óf optime concoguitur cibus,0f parum ex co cogitur homo aftumere, quibus rationibus nihil meliùs eft:eaautem nt non motu totius corporis,fed fupe-riorum tantum partium,toto corporecomitante.Qiti ucróexercentur,ut Galenus iubct,lu(fta,uelhuiurmodi,uelut 2lt;parua pila,uel ctiam fi rede, utuntur autêmul-titudi'neciborum,autcontra,cibis quæ non nutriunt, feu multis,feupaucis, omiftb pane,hi omnes grauiter peccât.Similiter ergo,qui tufsi crit obnoxius,utetur melle, ófauellanis,qui renölapidi,limoniorüfuceo,faxifragia,urtica, troglodytidcauicu-. nbsp;nbsp;. ,

Ia,luciorumquocpoftamandet,óf lcporisfanguincm,Óf qui flatibus aHeadecodiâ, PàJpitÂiiamp;nî turn etiam cruda,rutam,foeniculi femê,qui neruorum doloribus,ÓCcapitisfrigidis, ^^f^^i^ luglo» mm cordis p31pitarioni,inula, fed óf palpitation!, Sftriftitixborago non pa- /^ ’’‘’” pat«« rum prodeft, Eledioms etiam inter multas ipectes me- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I^rodeli.

Iftia tfl uitiumfugerCi a- ftpientii fummi —^ftulUtiä edruiffi. Dicebat l'Ik, Ga^ lenus lit fibi inuenta antiquorum uindicaret, adeo hanc rationem cibo'-rumgt;muiciplidter diuifit,ut in fecunda daffe apparet,ut uix neen ab ipfo, qui quae natura coniunxit,feparauit,neque ab alijs qui non rcde,quæ di' uiferat,colligerepotuerunt, acciperepofsk. Atillecopiadicendi, flore, ordinepu* dicioi^ ualuit : qui eum iècuti funt, nihil horum habêtes, folum illius uitia retinent, flirta manifefta alienorumlibrorum, malediccntiam, iadtannam, prolixitatem,Ôi Grammaticas quxltioncs,ubi ad nodum peruenerint, fubterlabuntur: aliéna tan-quarn fua,fuppreflô proi l us nomine fibi uindicant,amp; difputantin his, qua: ad Phi* lofophos pertinent hncPhilofophia,f'CDiaIecfi:ic3,cümilIefakemDialedicaî non

• efletimperitus. Itaquenon tamipfepeccauit,quimultacommoda attulerit,ueliit Nof4. orrtatumordinem,collcdionê,(curn fecùs,difperfaforfànperitura magna ex parte fui(ïent)iiidiciumcp,fcd utdixijfadus eftncbulonum haeætateomniû coriphæus. Idueropeccatum Oribalîus, amp;nbsp;Ac tins corngcienixi funt, multaqj intuleruntex Anty!lo,He|pdoro,PliiIotimo,Diocle,Philagrio,Diofcoride,RufoAthenç,Mne-fitheo,Sabino,LycOjXenocrate, Appollonio,Zopyro, Sorano, Marino,Agathi-no,Praxagora,Adamanto,Sophilla,Cntonc,Ârchigenenotifsimo,uelutamp;Afcle' piade, et Erafiflrafofeuero,Philumeno,Aræteo,Eudemo, Andrea, alqs^pluribusî quorum non pauci præftantiores in ea parte medicinæ qua tradauerunt, non pa^ rum fuêre.Id^ ex hoc condifce,li opus Diofeoridis de fimplicibus,quod folum fuquot; pereftoperi Galcni in eodem argumento contuleris,3utHippocratis opera, Galc^ ni opcribus,amp; tamen, amp;nbsp;his, amp;nbsp;üli molitus cfl, pernitiem maiorafadurus fi fperaf fct.Hæc ut prædixi de Galeno dida non putent,fed in futurum alqs fit fatis,deillo, ut ftudioforum, A de hurnano genere benemeritorum, infeliciter ceflèrunt omnf bus in ânem accipiant. Ergo ditterentiae ciborum,aliæ à re, aliæ à qualitate fumen* dæfunt,àqua!itatequidemfacilis,autdifficilis codionis,lenti, alimenticrafsi,te' nuis,bonf,mali,pluris pauci,excrementofi,non excrementofi.Neque eft quod prf ma fpecie uidetur excrementöfum,confundas cum pauco alimento, fed potins ex-crementofum,dices quod malum, no excrementofum,quod bonum. Inquit enitrt cap. 2 lt;s. fn tertio de Aliment{s,extremæ prauitatis fecundum confiftentiam fanguis, eftta* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;men crafifus ut pixliquida tumferofus,adeöutpoftquamèucna effufas concreuC'

rit:p!urimum habcat aqu'Ci humidi fuperuacantis. Ergo aliud excrementofum alf mentum,aliudquodparum nutrir,hocenim multas reliquit feces, auturinam,aut fudoremirritat,automninodifd3tur,fiomninótenuefuerit. Sedexcrementofum , multumgignitfanguinem,lèd f)rauum,adeôutadprauum,hÔad parum nutrien» Qj^odfitdle alimentum pertineat,ut de mente Galeniiufum cffAredè. Qiiod ueró facilecop corrumpitur, rumpitur,à praiio etiam alimento differqfiquidem hoe mediocre etiam effepoteft, dprauonU- SCefthumidum nodum corruptum,amp;comparatiuèdicitur,amp;putredini obnoxiû, i mento diffat. non {plum malum : malum autem iam malum eft, Anon putridum, fed utdidum qhä difücuL eft,uel nimis cfafltim,ucl tenue. Qiiæuerô difhcnltcrconcoquuntur,alia denfîtate ttrconcoqnü- fubftàntiæ,ut peponum.femina,hæcmulta contridionefubigidebent, ÔCin forbf Z ^“’■’ tiones uerti,alia quidem multum alunr,utcarnes, exhis paucam quâtitatem fume« reoportenalia quia remota à natura hum ana, ut radices, A olera,quae diu coquen* da funt, A in iure,A muldo,autaqua oleo admiftatalia quia nature contraria,ut fet pentum carnes,ab his prorfus 3bftinendum,alia quia pinguia.A fupernatant, uto^ leum,ex his modicum rurfus accipereoportet,alia quia humidiora, ut pifcium mul ta,quæ ficcanda fumo,aut in furno,aut frigore,aut falita, madere oportet : alia quia calida,uel frigida nimis, A ob qualitatem nonfolum nimis à noftri natura corporis diftanf,fedetiam uim membrorum concodricem minuungaccotrarqs tempérant da, horribilia etiam odoratis admifcenda,qüæ ueró proprietate ralia funt, mora, A paucitatc,A codione,A contridione,A miftione funt luperanda. A' re ipfa, quia duplicia

Aïphdafimt qiiæ edunturque! à terra nata,iiel ab üHs nutrica,à terra nata jplätarnm Qg« eduntuf. •omnegenus,utetiam alga,amp;mufcus,huiufmodi aut partes plantarum radices, fur du^licia funt, euh,Folia,aut produda ex bis flores, femina/rudus. Qtueuero his uefeuntur ant.. tnalia,quoru)'n nullum edimus,^ terra nat5,nam rance èlimo nafeuntur, rubetaeno. a^n^elimo Qinnafeutur carne,omncs funt ferini,amp;qui multa Ferimoribus, afsimilanturq) lu/ nufcuntur^ pis.Obidep Piutarchus,amp; Porphyrins,duo difertifsimi philolophi,opera fcrtpfiiîè deno edendis animaîibus,præterea breuiorisuita’,nullum enim animal quod car* N,(ß5 unimil neuefciture(llongæuitar:qualis eft Eîephas,amp;^ Camelus, fed SC corpora corn ma- c^ttijd carne ut lèoient,Ôôfpiritus,amp;excremcta,nilnlqi tam uitiaticcur,ô'ad paucos morbos prie- feunr^ long^ parat,utcaro.Vbi enim aliquod uitium contraxerir,ftatim ieeuf diffldli morbo cor eftuitie. ripitur,ob fymp3thiâ,nam uidemus ex morbis boum, non inlici oues , auccapras, ç^ro tecurui’ quanquam imbcciUiorcs,fed boucs,neque ex morbis cquorum aFinos,neccanum tiat,Qr ad pri cuniculos,3utfeles,fed eiufdem generis animalia^ûa à uitiofo nulîocibo, aded i!i= nos uii,rbof tiaturiecur,aut ab animalium efu, amp;nbsp;affinium, utouorum, Se Jadis: Cùm ergo ne pr^^rat, ’ queanimalium ufusfalubris fiqueeolcrum, aut fruduum horreorum, dicitenim 4 ibariumbef Hippocrates,imbecillia cibaria,breucm uttam efflccrcRelinquiturut mta optima ciü’.a hren m conftetfrudibus,SC/o^niiTonfemjnibus,ÔCfurcults,talibusenimutuiuimtEle. tfjiciumui* phantes,cameli,cerui^, quorum uitam confiât efte omnium diutumftrem, arque {am^ falubriorem,rnorcs^ limul concinnos.

bilioftim litf Nunquid id bonum eriff Videmus ex uims potentibus, Si^ ^^^^ . aromatibus,tum uenenis multam generariflauabilem in uenis : unde morbus re- ‘ ’ gius illico oritur,qui hune fuccum gignir,acboni alimenti eft 7’fi fie hoc bonum ne quidem illilï uiuerctjinprccaregfedlaniratem mentis,lm malum, ad quod horum generum reduceturf Flauam ne bilem craftam dixero,uel appellaucro; Reliquum eft,ut ferofum dicamus,at ipfeno patitur, qui uuftin ferolb fanguine, quod uerifsi-fnum folum eft inter tor falfa,aquam fupernatare:an uero aqiia ei it bilis flaua c hæc enimhumoreft,illa ferofum tantum excrementQ:aqua frigida efi,amp; urina, amp;nbsp;quio quid ei fimileeft, bilis flaua autem omnium eorum, quælunt in corpore, calid’fsi-tna,quapropter mittamus hoc,Slt; iamad lentam pituitam, lèu humorem illum cru-dumueniamus. An cucumeres lèrofum générant alimentum,cur ergo tandiu re- cucwmereifti-tinetur donee febres faciatbAn crafium illud pici fimile,at hoe non eft necelEirium, ^.^^^^ otnträi necuerum,necuerifsimile,ut ex pituito(oahmento,e3^molli medulla frueftus her- ^Hnicmicm^ bacei,necutpomainfanadufeicoloris,tam atergcnerecurhumor,qui fit, qua!iseft pixliquida. Qiiamobremiam quartumgenushabemus,quodfiquiscarnes,aut cua putrelacfia,aut medullas marcidas edat,ex quibiis confeftim peftilentcs morbi frquuntuqalq uero ftatim^uf à pnelentifsimo uenenointerennr,nunquid hæege-nerabunt bonum ah'meritum7fi hoc huiufmodi eft,qualeerit malum,ft malum,fiib quo generecollocabitur7 poiTem illum conuincereexuerbis proprijs, fed nonua» cat,res adeo nota eft,ut non indigeat interprété. Erunt ergo quinque faftem gene- Alimemimatt ramalialimêti,óófingulafingulisoppofita,feddiuerfa rationebiliofum,quodlen- quinekotn^f-toó^pituirofo opponitur,lèrofum quod terreo, amp;putridü,quodoptimofanguini y^^ omninocontrarium eft. Cùm uero quinque fint fimplicia corrupt! alimenti gene-ra,erunt dccem coniugationes gemind, id eft, ueluti alimeti picei amp;nbsp;biliofi, ue1 pu-tridi,a quibus fiduasexcmei.is,queiungi non poflunqfiquidem picencum ferofo, ineadem parte, conuenire non poteft, nee cum pituitofo biliofum,relin-quentur odo. At tnum,quatuor coniugationes ut fint omn^ genera ali-mentorum decern,£lt; feptem. Apparet igitur quam ofcitSter Galenus in explicando fpecierö alimenti praui fe generit: fed quid docet iu hoc,nun--guid quoqjodo generetur,ulla harum explicaurt;

Vfili!« fd lt;fo Sed mittamus hæc,utilius entm eft docere,quant accufare, Só monerc, quam rC^ ctrequiinnc- prehendcre. kaïp non folum hxcalimenta praua euadunt,occafionefumptadcP eufare. biSjfed ex pcriicrlioneipGus facukatis concodneiSjUtcotra, cibi mali bonum pof-Crfp. i.dum funcexhibcrcaiimentum,obroburfacultatisconcoquentis. Sednequehocquo^ dtruliicKlo.^ modoaccïdatcxplicauitjdtxittamenidóf^in primo dealimenns,amp;de cibis boni (luaur, SCmalifucd: ledcaufam non eftaufus adducere. Atqualem ingeneratfeientiam, Cop. 1 o. qui fie audit,canfam ullam incdligitur,folum id afFert,quod athletis labor common duseft ad cocoquendos humores crudes,rufticis autem fomnus : ac de fomno ab-undefateor,fcdquomodoilli plus dormiantnobilibus,nefcio quaratione perfua-debit. At de exercitationc,oppofitum prorfus dixit alibi,turn uerd exercitationcm aduerfan cruditati,quodnccHoratiusignorauit:dicens:

Itaquedequacruditateloquaturctiamnodixinadeoaftrideloqititurhicnoftet ^xercitfio t- Pergamcnus,iK ne uerbu in rebus difhcilibus cxcidat.Qui fieri enim poteft,fiexCt nunica tU cru citatio adeo inimica eft cruditati,quod ruftici adeo fani lint, utnifi alijs incommo-duaubui. disomninograuibus ponmedum laborarcnt,uelutcum tota nodlecurruminurz bcm ducunt, cum immodice ealidi cogunturperpeti uentosfrigidifsimos, paruni muniti ueRAus, quae peftis eft agreftium horum miferorum, uel cum tota die ma-dent pluuia inter labores magnos:cum pifeantur fub folc, cum triturant frumentu fnb fo’eardenti tota dic,SL cum cibis omnino agreftibus, ..tuntur déficiente pane, ut ex lolio, furfure, loba, conficere panes cogantur, nec bene codos fani, Sd adan-nos centum prope peruenturi finncui indicio cf^quod quicunque ex his dicantur, ancemediama.'tatem,folentadextremamfene(flam deuenire.Ergomotusilleuio-lentus,amp; afsiduus,calorem amp;nbsp;membra denfat:ipfum uero ealorem repurgat,ôtf ex* acnit,ut melius concoquat,quaecunque dura funt,legregatetiam omnia cxcrcmcii ta, maiorautem pars impediinenticodtionisperfecta: eftmultitudo excremento-rum. Ideo labor nouns codione impedit,quia excrementa non folum non minuit, fed colliqnandoctiam adaugcqamp;dum cibosagitat,bifariâimpeditcodlioncm.Ac afsiduus,£C antiquus excrementa repnrgat,8C denfat membra, 2d codtion es melio-res facit.Qiiod nerd hi fifomno priucntur,illicó aegrotet, male cognouit rem ruftf corumiimo nulli melius uigilias ferunputetiam reliqua incommoda, ut qui affueti finqfæpeep uidi rufticum adnigilalle ægro,qni foins non ægrotauit,cùm totafamilia morbis detincretur. Nec Romani aliam artem putaueröt adeo commodam mi-litiæ,qnàm agricuiruram. Confulo igitur ut homines uel labotent afsiduè, uel om-, ninó a repentinis laboribus abftincant. Hæcautem fuerunt,quæGalenum dece-perunt,utcùm uidcret hommes otioairuetos,£d ltatim,frpè, 6dgrauiterxgrorarc, exiftimauit laborem à cibo omnibus ede incommodum.At natura neque homini-bus,ne(^ animalibus carteris rcdfèconfuluiflet, fi à cibo a du m pro illa cocgilTetin-ertia iaccre, quinimmó omnibus caiiit, ut ex afsidno laboreutilitas accederct. Et quicunque ad tempora illa incredibilis feneede pcruenerunt,fuerunt aut ruftici, aut milites,autnenatores: utetiamferuntdeillo loannedeTemporibus. Quidnobis praccipitnofterHippocratescùm dixit: [Non rcplericibis,ôdimpigrum efleadla-bores.] Si cùm dixit [Cibi labores fequantur,3non rufticis,aut uenatoribus prarce-... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pca dat,autfabris,fed ciuilibus2dmollibus tHris,6dhisqnicontêplationifededunt.

Sediam uideamus,3n hæc prauitasalimenti alia rationecorrigipofsitdNam putri-dos cibos corui concoqunnt,óddin etiam uiuerefernntur,utrolomachi,amp; aliaani-malia,quid igitur prohibet,ne fint homines,etiam hisperfimiles,fed rarifsimi fund Notlt;t‘ Sd ideó aliqni uinum,aliqui cafenm,allj allcum,alij lac,oderSt. Eadem rationequi-bufdam quxnoxiafunt, ddlcthalia, conferunt,uelutquibufdam manna, feu md coelefte,nencnum cft,alijs cafsia nigra, altjs rhabarbarum. Et hoc non inteUigenS quidam mcdicus,cùm manna diligcret conrradicentepatrc,leuiterargrofilio cuni iam illiós frater ex ea perqlïet, propinanit, fid iugulauit. Atque is er at Princeps Ga-lcniftarum:quiobntFlorentinus,fecus quod putridum generat ahmetum,alimen-tum eft uenenofum,nec corrigi poteft.At quse calida func,aut frigid a,in calidis,aut fnidgis

L I B E R P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97

fi'tgidtsnatuns,ætatibus,regtonibus, temporibuSjCoftitucionibnSjhabitibuSjCom guntur, quonia dam à cama côtraria inncunfjcducünir ad têpcramentû^Et fimili- Qugerudi ter que Icnta funt,5lt;^ cruda,ab igneo calore cum utilitäre çgn,aut fanijuppurantur, l'u^t^ ^b ig^eg nam cibus mitior fit,2lt; calotiple retQditur,undc bubula caro, ab aliquibus meliùs calorefupe^ ouis conficiatur,in calidionbus uentricLi!is,amp; magnis afluctis exercitqs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rtntur,

Siipcrfuntducedubitationes,quarumuna cil, quoniam cibus nondiciturboni oubitationes alimenti,nifi folidas pofsit reftaurate partes, îdeô uidebitur crairus, ac Untus,opti- {(«4;, mus,fed hoc Galenus non inteliexic,quia înter craflum, Sf denfum diftinguere ne-fciuit.Exlutco quidem oui denfiorfierfu! ftatia.K^uàm exbubula carne,amp;alimcn-tumexIadeinpucHsadmodumdenfLimeH.ideopinguèdenfumeirepoteftjCraf-fum elle non poteft: quiacrairumneceilanoteireumeii: conditiones igiturboni ^limenuiont, alimêti funt,quod fit primo tempera tum,aut temperato proximum,ne fic bilis, aut ^°'^diüones pituita, æquod fit refratflum per miftionem elementorum, maxime remotum à4*** natura, anima carentium, præcipuépioximum humane fubftantiæ, undeuidebi-musfanguinem rubrum,maximè,amp;mcdiocri fuhfiantnqCx tarnemontui exfebre quoniam natura eins efqficut natura lànguinis üiilli.Et in quo differt units,ab altera uifiK’amp; tarnen fi fiat var««i«^Atx in iuuenc uiuet,fi cum fuc, fiatim morietur : Dea indequodfitdenfum : nam in unaqua^ fpecie, eft huiufmodi rarunr, dédenfum, denfior enim eftfanguis canis, quam hominis, ÖC tarnen ut dixi minus daboratus: Sanguis amii eft enim in fecundo ordine fcilicet fanguineorum , ut in tertio eorum quæ pariunt denfior eamp; oua,in terra,amp;in quarto in aqua, amp;nbsp;in quinto ferpentum,ôd in fexto genitoru è pin qiùm Iwnii-tridamateria,0(^in feptimoplantarum, quaspropagantur, 6Cin oclauo fortuita-nw» rum,8(finnonouiuentium lapidum,ÓLindecimometallicorum, 5vin undecimo luti,óófimilium, Scin duodecimo elementorum: dicoautem denfum tenue, non crairum,8Cideo habet duas partes tenue rarum, SC tenuedenfum, 8C ex hoe fèqui-turfecundadubitatio,an quodfacileputrcfcit,SCnon eftin uia adputredinem , fit collocandumin aliogenere,ÓCuidetur quod fic,cùm enim fuerit humidurn,rarum, tenue, facileputrefcet: SC tarnen eritbonumalimentum. Nefcio ergo quomodo Galenus cochleas,fifubigâturbenénutrire,dicat,cum fint terreae fubftantiæ,pro- ‘' ,^’^* pterea fieri nequit,ut huiufmodi cibi, bonum exhibeant alimentum, nifi forfan æ-gris maioris emolumenti gratia.Quæ ergo facile putrefeût, funt,quæ humida funt, tara,SC tenuis fubftantiac,uelut alimentum ex pifcibus.

Deßugulorumilimi.ntoriimfacultcttibus, Cap, XXXII, HLimenta in tria genera ab Hippocrate, SC fane rede diftinguutur, cibos, tib.de Me, forbitiones,acpotus.Porrôcumhicdeomnibusquæqualitatemmura- Alimentain realimentipoftunt,agatur,condimentaetiamaddifccrclicebit,:feufeor- tfugeneraab fumedantur,feupermiftacibis,autpotibus: fimiliter ciborum quidam Hippocrate erudifunt,quidam codi, codorum rurfus, quidam duri, quidam molles, ob id fex dißinguuntur, genera illorum eße conuenieuNon tarnen cruda à codis, aut dura à mollibus, alio tanquamgeneredifferunt, imoncquelorbitiones àetbisahjs, cùmfola præpara-tionedeftinguantur,propterea ratio omnisalimentorum,in tria diftinguetur capita,cibos,potus,SCcondimenta;omnia enim hçcfubftantiainterfedifferunt.Demi-(j^/j„j^ „o^ rotautemde Galeno,quodin Sibris deAlimentis, primum multaomiferitnecefla- ^^,^^f.^ fia,uclutferim,oleumatquehuiufmodi, appofuitautem alia multamagisaliéna, uelutdracuntium. Ad quem enim pertinebat tradatio condimentorum,quàm ad Ifbrosdealimentis îquot; Ea etiam quæ tanquam agreftia relinquit, cùm fint multó uti-liorahis,qu,rcor.numci3t,currelinquir:' Turn uerô cum omnibus feribat, nam paucifsimifunthominesomninôpeifidêfani,tuminculpatæ ualetudinis,libriillt paucis, aut nullis conuenient.Vinum etiam proculdubio eftalimentum,uelipfo te V^xtWdlt-fte: cur ergo rerjeit in hbru u de cibis boni SC mali fucci, SC quintum de tuenda fani- ’««»*»’« fft* tatclt;Preterea rationem condiendi,credo in aliulibrum reiecicritmimium morofus 5 gt;de tempers aeftiperftitioftiSjUt cum uita noftta breuis fit,perpetuö in Icgêdis libris illius terat.

Atqucutinam uel fic nobis fat(sfieret,modo in tanta uarietate, aliquos libros tenV porum iniuria cnpuiualta confufa funt:alia imm(nuta,amp; dcprauata,amp; in fufficiert' tia:inomnibus deeftille uigor, utmoderatius loqiiar, die neruus, qui huictradaquot; tioni maxime eiTet neceffanus : amp;certe ß qu^s fine liuore, atque affedu dqudicarc de bis uelit,uidebit hac in parte magis congefsiße in unum aliènes laborcs, quam opusconftruxifledta^nimium fibi placuißeliqüct, 5^ ei methodo quam derelo* lutionefcripfit,incubuifle. At præftatSxfcertis rationibus cunda tradare,amp;natu-ram imitantem omnia conuenientia coniungcrc,ac copulari. At quis dieet me ma' ledicum':’nonimó potius ueridicum, nam quod in dlo præeipuum eft, quod^ nuUi hac in parte animaduertunt,quod nee square, ne dum fuperare fperauimus» atque idcó relinquimus,fuademusqp cius libros in huiufmodi materia, ut utiles ad-modumlegendesdetegimus, fcilicctfubtilifsimamqtiâdam inquifitionem ratiO' do num fimplicium, aediftindionis, perquameftnonfolumincomparabilis, ft^ * nbsp;nbsp;imicabtlis,nequeulla in parte magis excelluit.

Dtf CiêoriMK,pol«i««,er condimm'^ortim ratione,ittlt;]^ dißmäicae. Cap. X X X 11 1.

left'lla/hti, PS!^^ Stinomnisalimentirationejitßncnoxafit,non utco!cbican,utmanfl iibnahminti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pofsit, non utlignum, ut abfqtie faporemalo, uel odore, non urftercuS ta i ’»e tnvf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autgcntiana,tria hæcigitur,omnibus his, quae nomine alimcntiueniunC fl dtbtani. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tntelligenda,eonucn!unt,fcilieet cibo,potui,condimento. Cibo pratte' rea incft hoe,ut prorfus non fit liquidum, ÔC ut nutriendi,eauia fumaturÂ ob id ma gnaquantitateipotuiutliquidifsimumßr, Ôt' utnutriendi, autdiftribuendi cauß, uel utriufque fumatur,£t ob id magna quantitate. Condimento ut non nutriend», fed odoris, aut guftus iucundicaufà,autfinitatis fumatundi' ob id non fub magna Condimtuto* quantitate. Condimentorumaliaßmplicia,aItacompofita,SCutracp uelpcrfefu^ tmnd^uijio. mantur,uelcibisimmixta; fingula quoquehorum liquida, uel ut pulueres, ut fint „fj. odo modi in uniuerfum.Condimenta faporis gratia,ut fal,mel, odoris garyophyli» mofchus : utriufqueæqtialiter, ut cinartiomum : odoiis magis grauia ut crocus» faporis autem ut piper, 2C zinziber, bonæ ualcrudinis ut oleum. Omnesprï' terca fapores grati, opus eft ut fint moderati, uel ut fiant admiftione tales, iU' eundiores, dulces poft pingucs, inde aufteri, póft (alh, amp;nbsp;acres, inde acidi. Infipgt;' dus quafi in medio eft, nonfuauis, noninfuauis, aft ringens, acerbus,Slt; amarus, iniucundi.

Odlio eft tranfmutatio cibiab igne, ut commodius edatur, ^'plus ab^ hæc duo fiunt,ut fapor,^ odor fint grati,amp; iucundi, calor etiam plaerufl' qucdcalbatur,namfifanguineusfir,reioluto f3nguine,fitcädidus,fican'' didus,fitcandifsimus. Idemdico dealijscolonbus. Verum fapor,amp;'O' dor,ablato humido aqueo,óCbenemifto pingui,fit meliorifaciliiis etiam mandituï Crâiontm attenuato gIutinofo,8Cduro,ideocp terreftri,ut etiam cartilaginets patet.Porto quj ii^(.rtuM. coquuntur,aliaconcrefcunt,aliafiuntmolliora, namliquida, quia humidanimis, uelut lac,SCoua non tam facile diuiduntur,6C atteruntur,ut mollia, quam tiim fünf coada quædam concrefcunt ßmul,amp; molliora reddQtur,uel ut iecur, amp;nbsp;cerebrum» quæcùmcoquuntur,fiuntmedia: partes enim aquæcongelatæ, ÔCrerreae molft' feunt, alia aliaf,quacaqueodilutæfunt,eorefoluto,fiuntduriorcs, ideó terreaef' feneeefle eft.Qiiaeergo fanguineplena funt, autfimili humore, frigida, amp;aquea, ab initio funtmeliora,ô^ magis coda,quam ante,inproccfluueró, magis codafd minus mollia,5C fucci minus iucundi.Qviodcuncp autê horum generum diuiditur, nam alia folo igne,alia igne ÔC aqua mulia coquOtur, alia mo4ico hi^mido, aut mij to,fed

L I B E R P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P9

to,fed pingui. Aflata prima,eh’xa fecunda, concrcta terria,frixa qu3rta,coada quæ ^If^f^ à folo ignecoada funt,ut Iac,uel oua. Affatorum igitur piures funt fpccics, in ueru, pitres funt in craticula,fuper prunas,in dibano,amp; fuffocata : concreta in parinis, ut tortæ om- ^«'«gt; nis generis,alia in patina compofita,utpifces cum intindibusantindus enim amp;li- PifttfdupHd quidaconcrefcuntjpifcesmollioresfïunt, dupliciratione, ö^abigne dilioluentc, amp;ab humido permifto.Oua ergo fuperdneres cum prunis coquuntur,5lt; duriora lionsfiunt, redduntur,fedfiangütur,lï uel ferro tangantur, uel fi ie inuicern tangant,autetiam OisfcoquinS fificca inignem ponantur. Ideo feorfum madefada, prius in aqua imponi debent, pojfunhuun' atque digitis circunuerti.Manifeftum eft igitur ex hts,quidam eflè,quæ nunquam 7“^quot;’ acqttia coquuntur, dura, putrida,uenenofa ,amp;prorfus à natura Humana aliéna,ut(èrpen- funt,ntqi fa^ tes,amp;pumex. Qtiodfïexiguafitputredo,ignequandoquemiriorafi'unt. Etfunt porem,neque totodores, amp;faporesiucundi, quotfuntèduliorum genera .Etquarnon poßunt odorêbottum» coqui,nunquam acquirunt faporem bonurn,nequeodorem. Et quædam non per- • ueniunt ad perfedam codionem, ut mala infana, allia, amp;nbsp;inter optima, caro citri, cum cortice,nifi certa arte. Eft ergo codum,magis co dum, perfedifsimè codum eft,ut in alqs qualitatibus. Odores præterea boni à cibo deduci debent, non enim xiloaloes,uelrofarum,autuiolarum bonus appellari debet,filpontè,ijpn ex permis ftione talium peruenerit. Ineftautemcodioni,utperturbetur, amp;pcruertatur,uel cruditas,autexuftio.Porró cum(utdixi)odionumfexfintgenera:aflarum,purum, fomontwn elixum:purum fcilicct quod mollefcit,quod cocreftif, quod frigitur in humido pin^^^S^'’^’’^’ gui,2C hi funt modi fimpïices,quod moliefcit, ex parte concrefcit,utpifcis cum in-nndu,ó^ in pafta in patina : pileis enim moliefcit,intindus concrefcit, pafta dure-fdt,{êuloco pifcis,caro capreoli,uel uituïi,uel fmlkr, Sextum genus efteorum,quae primo mollefcunt, inde indurantur, ut dixi de cercbro,iecore,fanguine,lade, ouis, quamquam hortum nullum adeo manilefte, utiecora, maximeauium : ideóhuic codioni modus imponendus eft,nefcilicet parum codafint,autnimis,auf peruer-fa codio,aut exufta,uel eriam,ut didum eft,folüm coda fint,non perfcdè,amp;fi per-fedè,non perfedifsimè. Itidemubi «oluerimus imbuere ius medicatum uiribus abfcynthq,uel falire moderate,uel fapore oxalidis,uel fimili, ut aftringête:iecur qui dem fufficiet filo fufpendere,amp; fæpiùs,ac fæpius eximere,quoniam rubet cum pal-lore,0lt; quafi maculofum euadit:Slt; fulcum fit,tenerum,amp; bené olet: in cæteris uerd debent in linteolo raro,8C tenui conclufa fufpendi, fit enim rcs mira, abfynthiatum •tisfuaue,fed abei rare,uel minime non oportet,paulö anteinefficax,pauló poftab-ominandum,autfaltem amarum,amp;infu3UC. Vires igitur elixorum inferius expli-cabuntunminus nutriunt,quam iurulenta : iurulenta autem ficca, ut caro capreoli, plusnutriuntafsisthumidaueróutfuilla,óópifcesminus,à fuperfiuoenimhumi Cc^ioafu' do codio impeditur : amp;nbsp;non foliim impeditur, uerüm etiam fæpè peruertitur, imó perfluo humt-’ quodmaius eft,fupinatuentriculum, ueletiam omninó nonconcoquitur: uerüm doimpeditur,, incruditatem tranfit cibus. Affata ueio in ueru,non polTuntcoouqfed uruntur, nifi Affatamue-^ Ikjuoreperfundantur,neque enim intus coquipoflunqmaximeperfedè,nifi exte- ruqualia, rius urantunergo per fe minus nutriuntob cralsitiem,amp; molem,ijs quæ in craticu- SufocaU la,3tperfufapinguihumidoplus nutriunt afiatis fuperprunas, amp;in craticula, ÓCduorumfunt fuffocatis.Suffocata autem duorum funtgenera, alia cum modica aqua,uelutcar/ generum, nes no admodum humidæ,(uilla ergo meliüs luffocatur in olla ficca,fedlonge melius caro cyprinorum magnorum præcipue,ca tarnen tantó meliüs nutriunt,quan-tó fuauiora fuerint:per fe enim non benè,quoniam humidum retinetur, atque fuli-ginofum,id autem nocentius,ut alias üidim eft, ergofrixum magis omnibus nu-tri t,quia nequehumido proprio deftituitur,Slt; alieno fuperabundat: uerüm difficile eft collimare,quia pinguia facile ardent, uel fi pauló plus coquuntur, aut minüs, eadecaufa etiam,fiacodione contefta maneant,ueneniuim quandam contrahere Pinguinfddl' folent. Propofiris igitur rede duobus tanquam extremis, elixo, Sd fiixo, quorum ligt;nó ardent unum maximèói^ optime nutrit, quamquam facile fit in ipfo aberrate, 8C fi non ab- acuimueneni erres, patientem pedoris anguftiam lçdas,quoniam omnè humidum pingue,dum conirAhunt, nimiüm incalefcit,necefle eft ut in fuliginem uettatur ex eo pars aliqua, quç pedo-

ris angudiam efficirgt;Slt; atram bilem in omnibus gen eraf, propt créa ncqirefanis,fïc jqpjj^ cibusconucnit,nifiparteexteriorepvorfus3bieëta, earo^relinquitur, prorfusfit candidifsimanum enim fi coda eit,optimü eft alimentö. Altera ueró clixa, quçmi'' nimum nutrit, amp;nbsp;difhculter concoquitur, ob humidum aqueum, quod ei permi • xtum efl:,06 alimentum etiam quod gignitur,prauü,amp;fern per ferofum,ideó melior caro eft,quçiam ius odoratu eftecit,lcilicet in fruftula diuila, talis em cum in fe ipfa coquitur/epinguefcit Sé fit odoraradie enim Horen tini pauperes, ( gens parcifsi-ma^coquere earn folent olla parua, Sc in fruftula diuifa. Commune autê omnibus quæ coquunt,diflblutionis caufa,tâ afsis quam elixis, frixis, alijstp omnib.prætergt; quam fulfocatis,utquam celerrimepoftint,coquantur: fieenim magishum»da,ói mollia redduntuqminufqj difFerentiæ eft inter partes interiores, 8C exteriores j me” liùs oient,öd funtfuauiora, lùftocata autem quæ huraida non funt, multum exiaiu didis magis adui untur,amp;S minus ficcantur,ob id détériora funt: meliora igitur funt ïurulentim!^ iurulenta elixis,quia pingiuora,amp;alieno humido redundantia. In omnibus praete-Hora [um db rea obleruandus eft color,ut ad candorem perueniant, nam fi rubra cruda, fi fufea xiis. atra,2lt; exufta,fi liuida paUentia, crocea, flaua, mifta, coloreceiulea,uiridia, nonfo^ Qttf prorfut lum cruda/eJ etiaforfanuiruléta,uit3daergó prorfus maximein iam fulpedis,ue' uttM44. lut fungis,rams,anguillis,cochleis,côchis,ut différât genere cruftacea cancris,çfta^ cis,horumenimquaedam in fordidifsimislocisnafcuntur, fed herbis quoque maxime æftatis tempore,ubiuipcra,Sóafpides, ÔC détériorés etiam fcrpentes habitarc folent.Similiter obferuare etiam decet faporem, ut dixi, 06 odorem, amp;nbsp;ut fadi Ont Ieuiores,mutatio tarnen coloris quibufdameftfamilians,Slt;intjs citra periculum, quia naturae comparata,uelut malis infanis,6C mullis,Slt;fargis,eft iftiufmodi præci-puè qui lineares funt.Ergo optimi,quibus hæc omnia conueniunt, amp;nbsp;quae naturae, uelutf ixa,fl délinquant, uel paulum fenibus maxime,amp;decrepitis, magis funtin-commoda,uixconcoquuntur, craflum générant alimentum,amp; pedus lædunt, quod maxime in fenibus,ô6 primùm exficcatur,tefte Ariftotele,adeó ut pro mords caufa, principale ab illo eenfeatur.Qiiæ ergo medio natura funt inter hæc,mediant etiam, amp;nbsp;mediorum temperatura hominum excelTus, amp;ætatis conditionem exb gunt,eifdem^ conueniunt.Vt ergo leuiora funt molliora, odoratiora, media, fua-uioi a,candidiora,his fex proprietatibus,tum ueró ut celerius coda, natura praeftâ-tiora, 2lt; etiam conuenienti,tum fexu calida amp;nbsp;ficca,humidiora, iuniora, fœminea, , , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;item nutrita,uel terra foli expofita,^ uentis aquis limpidis,00 ut unicui^conuenit

præparatio,atque codio,fimihter etiam diu, ut pauones,uel paulô ante mortua,ut pcrdices,uel priùs agitata,ôô fimilia confiderari debent, uelut amp;nbsp;in his qualitas, eX carbonibus lignis falicis,quercus, ilice, pefsima ex nuce,buxo, amp;nbsp;his quæ plurimô fumum emittunt,8d ideô etiam ex uiiidibuslignis:porrô cÔpofitiones, amp;nbsp;eiufmO' di media,ex his qup nunc aut alibi dida,dicentui ûe,uelut natura generum, amp;nbsp;fpe-cierum,manifeftæ erunt.

De coélionum tribm differentia,de [aporum cöiupurdtione, O' de quddrupUci grddumeäicmie. Cap* XXXV.

Rima inuentio artis medicæ ab experientia ortû habuit, necefsitatis cau-fa,ob cafus fcilicet, uulnera, amp;nbsp;contufiones, quod morbos fponté natos, quafi à Deo immiffbs:ac ob id etiam fponté fanandos, aut omninó nÓ fa-jj^j^^’i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nandosnégligèrent. Eos ueró quicafîbus proueniflent, arte amp;nbsp;induftria

' * indigere perfuadentes,ob multiformes plantarum fpecies,ac formas,ab illis peten-dum auxilium exiftimarunt. Hippocrates à chirurgia methodica, quamplurimuin auxerunt Podalyrius, a tque Machaon, ad bellum Troianum profedi, ut teftatur }ïidde, Homerus (filq AefculapqJdeduxit ad methodum propriam,óó partem morboriiin , inprin. interiorum maximeadauxit: cumep primum ab Heraclide filio artis nomen pro-meruit,cùmanteafententf)straditaeiret,utillepræcipuéteftatur,2lt;docet inlibro deViduinacutis.Sicinlibro deVulneribus capitis,deVkcubus,F^ulis,Fradu-ris,at(f

¥îà,atqucArttculis,amp;Prognofticis. Hh funt maximèlibri rationales medidnæ: fed præftantifsimus de Viduin acutis, ob id^ à nobis diligenter expolicus : Galcnus «erô artem ad gradum tertium perduxii, lingula quot^ ad methodum fimplicem, amp;nbsp;ob id clarifsim3m,ac maxime generalem perducens. IdcR primum fuit emoki-mentum,nam in hoc differt methodus fua,ab ea quæ Hippocratis, quod in Hippo Dijftretid i^i craticalicettranfireadfimilia,utempyrici,ôôcognita cauia,fednonpercaufas,prin ter Kippocra-cipia, 00 elementa,quia eo non perucnit, uelut quod cura fit per contraria, fed non ticam dt^j G4 docet quæ lint illa, amp;nbsp;tamen attigit ilia in iibro de Humana natura, légitima parte, kni methodu'^ êlt;deFœtuumformatione. Ideo Galenus fareturHippocratcrn iccilTe fundamen- üippocrmtes ta artis, Galenus illa tradidit generaliter,SC modo demonfiratino, non naturalicer, drM fundaml fed Dialedicè tà[ùm,2v quauexfupporito, amp;fine ordine, àC eft quafi dodrina Ma tifucit^ thematica, quam præcipueattigitin libro de Conftitutioneartis mcdicæ, amp;nbsp;artis medicinalis,fpeciatim autem in cæteris pafsim. Secundum ut fparfa antiquorum fcripta, uelut Anthillidis, Archigenis, Âfclepiadis, Eraliftrati, Philofini Dieuchi, • Mnetithei, Dioclis, Herodoti,SCNeræ, in unum collegit, multis etiam confutatis alijs perperam,6C maxime Marini, amp;nbsp;Hctophili. Tertium fuit indicium in compo-fi tionemedicamentorum tam per locos,quam per genera,fed nt in adione, Ôt^ tra-datione, methodus illa fint clarior, atque facilior, ita profunditate, óPnfu inferior, ea,qnæ compofita dhcv Polytaxis à nobis appcllatnr:a qua methodo liber hic no-fter initium accépit.

Gum ergo cibi gratia exempli,2lt; potus etiam in duplici fint differétia, erndi, co ExemplsM^ dic^ : codi ücró crndis,£e probe his,qui minus diligenter,quod plus, melius, Sé fa-cilius alant, amp;nbsp;ob id incolumiores, amp;nbsp;fuaniores :præfl:abat feire quid ex codione, êequomodo adijceretnr,mutanturenirn edulia in codionetemporis dintumita- ^duUdin coi te,autbreuitate,modo,acadiedione:adiediofitinfnauinm,uelntpingui,amarum (1^^muhns maxime rcpngnat,utdulcifalfnm,côtrafalfnm pingniconueniqminusaraarodnl-y^,., ‘ Ce: poftinfipido répugnât,rurfus amarum,non ita conuenit. Acre nero, Óc falfum, maxime cónentunt amaro,quod illins difiblnant fenfum, ut optime pingui, fi non exüperent;ab co enim nis illornm mitefcitmÓ ita ab infipido, quod fit imbecillius» Etmultnm refert feire quid principali,quid adiedo eueniat, uelut ex codione longa, inelixatione,alindfiquidern carni,aliud iuri.Etius finilfalliadmiftü hqcxdiu- Nefrf. turna codionenó fitfal(um,fi adfit,fitfaifnm,quia humidum dccrcfeii, amp;nbsp;falls fnb-fiantia manet. Cur nero demum fi fai admiftum fit,etiam amarefcat,caro ante quæ adeft non fit arn3ra,quia fal crafsius fadum,pénétrari non potefi. Çhio circa neque talium definitam,amp; perfedam dodrinam tradere expedit,fed fufficit non ut Galenus difficilia omittere,attingere omnibus nota,qnod in Hippocrate pi gtermifTum budanit.Ergo exadiedis, utlade, uimliquoris expendere oportet, amp;nbsp;qnomodo immutetur. Modus, lebes, id eft, nas anguftum,Slt; altnm,ut patina contra,Só dete-dumutfart3go,amp;expofitumntinuerü, cratefuperprnnas. In nafeautem fineli-quore,uel enm munimine,uel iiquore ut fiant odo modi,tres abfqne nafe, totidem cntnuafe,amp;liquore. Elixatio, patinafrixum,nnus innafefineIiquore,amp;unus in patina cruftaceus, quem nocant paftitium . At nnne de fingnlis agendum, ut fiat NoW» dodrina abfoluta, brenis, ordinata, amp;nbsp;clara. Primum igitur confiderandum, quid interfit inter contraria,ntpote uas,SC non nas contedum,ut patina, SC detedum ut fartago,Sccurquodfpargitantcolligit. Etutqudrnpaucifsimisexemplis omnia explicémus,uelutpropofitis ABCUgeneribus,5CftibDBFG. JAB^D fpeciebus:fecundumgeneraquidemfientx v.compar3tiones,5C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JEFG

fpeciesfeptem:generumautemcumfpeciebus lx 11 i.quæom-nes colledæ,præter tres Ipecierum ad proprium genus fient l x x x v. fufficiet ergo fexexempli gratia generum fimplices differentias cxplicaffiyunam compofjtâ,unâ ' fpecierum adalienum genus,5C unam fpecierö inter ie,A ita i x. plenc,utita dicam: 1 ^» t x x x v. modis fatisfadum erit, atc^ hæcpars penè pcrfeda methodi noftri copo-fiti. Sumamus igitur initium ut dixi hoemodo, (nam reliquæ funt nidifié plura, SC maxime attiG fubieda.atcR illa reduxilTe ad hanc methodum, feu régulas, SC quam

tot DE SANITATE TVENDA breutfsfi'nc,tndeiiti,a,ccoaptareinterfeSCadunnm.) Quænonin uafecoquuntuf, nil recipiiint à partibus fuis,maiore in ignis afficiutur, nullo externo humedantur liquorc,quinimmó motu aëris uehementiore ficcantur : propterea hisquae' in iicrU addimus liquamen,5lt;^ cum muko igne aflamus,quoniam fimplicia ut penetret uis ignis,amp; nulla interpofita mora ficcetur.Ergo oportet ut caro illa fit humida pingui humido,atcp pcrfedo, propior tarnen hominum temperamento, âtcç in calido,ô^ Cibutcodiu ficco,qualis eue debet.Cibus igitur codus a{rumitur,trifariam confiderandus,uta trifArium4^ modo côdiendi,temporis fpacio,amp; ufu,neclicet plura inuenire membra, cum hxc fumier, tarnen omnia ad illum pertineât. Idcp Galenus uocat demonftrationem,^ princf pium ad quod refertur maxime fimilê, maxime ex perfedis humidis, amp;nbsp;exumilib. maxime,atcp purum humidum in hoe, atcp exhisexêplum aflumere, quodferuiat omnibus fpeciebus comparationurn, ÓC genera tamê lingula compledatur, id eft, in unoquoqs gcncreexemplum.Reliquorum fit confèruatio,uelutin quodam pe^ • nu, ex quo depromcre liceat mëbra fin gul a, cum fuis ad principia aflumpta ufibus» Eademomniainuenire,^cxequiin adbærentibus perfingulasrégulas. Démuni omnia ad unum redigere,atqî utilitatem finis,tum executionem illius, horum qui-dem adu,illorum poteftate : neep enim idem homo capi poterit omnibus morbis, fed tarnen medicina erit de omnibus corporibus, amp;nbsp;lingulorum affeduum eufto-dia,5lt; defenfioneincomodorum, ad hocautem fpedabat ratio exempli. Igitur uj ad inftitutum exemplum redeam, didum eft quod patina diftat à fartagine, fed nó in quot,amp;quibus:fartagoenim eftincotinuo motu,amp;deteda,amp; humidum illius pingue,patina conteda,quiefcens,ót^aqueo humido plerunqp refcrta. Verum ante ttwnidum omnia,principia quidam attingereoportet,uelutquodquauruplexfithumidum, quadruplex, aqueum quodcft:inelaboratü,igneum quod exuftum,crudum quodeftelaboratö, fed miftum,amp; pingue quod purum eft elaboratö, quo omnis calor gaudet. ( igitur , naturalis)putrido excepto,nec tarnen confumitur nifi fero : nam cum fupernatet in lebete,5C feruéteillo, aqua in imo adhuc frigida fit,nee habeat quiequa lupra quod imf3ediat,celeriijs tarnen difflantur x. libræ mbiedæ aquar, aut uini, uel fuccorum, quam olei,aut adinis fupernatantis,(nec huius eft locus, ut ration? reddamus hic,) conftatdifficillimèconfumihumidö,pingueaccendifacilIimè,c0ntrareliqua,præ'' tcrigneuihocenim cclcuus abiùmiturpingui,fcd non bene nutrit calorem innatö. _ Qtiafcuncp ucró motus auxilium confequuntur,celeriüsoperantur,atqj abfumün g Diximus óf clcmenraefleimpcrmutabilia.Rurfusmotusinmateriaimpeditcalo^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ris motum.Et pinguehumidum denfius cumfitcalefadum,exprimitaqueü,quod

,Q circundat. Atuerócum didum fitfuperius,humidumpingue efte alimentumca* fjgj^, lori igneo,SC naturali,aqueö,óf crudum utriqj inimicum,eo fit,ut alias demonftraquot; ’ turn eft,ut cum utile unum quodep trahat, abigat contrarium, ut flamma trahat ad LwcemcMrIèhumidumpingue,utuidemusinanifcfteinluccrnis,abigataqueü. Vndefioleo (Iridtt. 3qbaimmiftafit,ftridetlucerna,nam cum trahat quod pingue cft,pellatcrudum,0f ' nbsp;nbsp;nbsp;’ aqueum,fit feparatio,Sf cum dupliti motu:ergo fonus tenuis,^ abruptus, ob inx/

qualiratem,unde ftridor. Ex his colligirur, quod cum quæ in fartagine coquuntur, in pingui humidoferuêt,^ in libero aëre,unde motus in calore:qua»e cum pingue humidum facilèardeat,neaccendatur,mouentfartaginem,óf quanto plus eft hugt; midum quodcunque,eo magis refiftit ignibusudeo plurimum oleum inqciunr, óf priùstorrefaciunt,antequ3m iniiciantpifces,acmouentleuiteróf mediocriter C0' qLmnt,ut Auguftus Strabus Binafci, quo nullus hac in arte peritior caupo : nam fi mtfunt. pjug mfio uritur,óf fit mali faporis,amp; detcriorts alimeti,fi minus, idem, fed crudum générât humorem,óC odore non probatur,fed minus malum eft.Exuftam enim bfi km atram gignit,fitim facit, inflammat iecur, débilitât uentriculum, amarefcit, ha* bitum corporis corrumpinundemirum eft de ncbulonibus, qui panem torrefadö cum faccharo,óf uino exhibent ægris,ut fi très in duobus uerbis errores admittant« Meta eft,uthwmidi pinguis qua turn fieri potes,combibaf,crudum, SC aqueum re' . foluatur totö. Dignofcitur ex colore, óf odore:fed fi deguftareliceat,optimifapO' ris eft, ob id óf caufas didas, frixa optime nutriunt, óf uentriculo funt amicifsima.

Quae üeró plus humidi cÔtinent,quàm cuanefcere pofstt,non funt frigenda, ut pi-fees magni.Quæ in patina coquuntur,non tam uehementem motum patiuntur,SC colliguntpraetenucm partem, ideo^mdiora: ut quæetiam miftiimutrunque hu- , tnidum habeant,nam elixa, cum pingueremittant in ius, prorfushint inutilia, nifi ^^'’^^ prorftd cxfebrecalcfadis,aut qui iure non camibus uti uelint. Allau fuper prunas tanto fgt;*gt;ffi»*Milu» magis alunr,quanto eelerius excoquuntun

Œiæ farina,aut pafta intcguntur,öóin furno eoquGrur,quafi in patina coda did ponuntjfedficca. Qiiardam inhumidacoquuntur,ó^uim habentcontuG, led ina- comiimenftim uioreguftu prædita iunc.AGatur caro in ueru omni induRria uitulina tenera,aut ca opfimitm» pi: inde diuifa in tenuia frufta uirgis, aut dorfo gladiorum diu tunditur in plana tabula,ut rota cneructur,poft imponunt cum adipe iiuas paflas benèlotas, petrofdi-ïiutn,croci modicum, À falls minimum, cinamomum, foeniculum, uiedium oui ß placet,inuoluifur,ac filo ligatur,udetiam inter folia rorifmariniincoquitur patinne iniufepingui,amp;odoraro,acfi cruda fuiiTet,2lt;f cum editur, fuauis eft admodum, o-doreiucundo, tenera, friabilis, boni amp;nbsp;plurimi alimenti, non crafsi, nee admodum tennis,nee putredini obnoxn/akibris uentriculo,iecori, renihus' ueficac,pulmonij cordi, amp;cerebro. Suntquibusplaceatfaccharum, ÓTuuam immaturam addere, quanto mollior,tantó mdfor,modó non exueta. Nee tamé quæ optffna concodu dfedebcnt,mollefccreoportet,fed quæadmodûmollia funtdurefcere,fed ad me-tam. Mollia enim iufto magis funt ccrebrum,6lt;r medullæ,iecur pullorum,pr£cipué 0ua,fanguis,Slt;Iacigni admota durefcunt: hæcigiturrcdè co quere non paruæ in- Qn^igni dia duftriæeft,nam ubi procefîerit,^ maximeindurantur,Si^^maxime terreialimenti e- mota dure^-üadunt,minùs tarnen cerebrum,tuuat etiam in huiufmodi patinis piper nigrum, 6C [cAnt. exaceco,quibufdam etiam coriandriodor arridet.

Quæ autem in olla ficca coquuntur,mdiùs eolligunt humid6,quam qup in libero aërc,ideó A mollia, A' humida dfe debent, nee extern© humore indigcrc,uelut plurimi pifcium caro caftratijdeoep piper his conuenit, amp;nbsp;coriandfum,eft enim o-doris cibalis,ut aromata: Sed quæ m patina melius colligunt,ac rcmittric, idcó fua-Uiora funt,quam quæ olla,non tarnen ad ficcam codionem aquae apta»

Acc igitur ditfia funt generaliter de co Aio ne,feu qüç diftoïuat,feu co gat, uelut enim diftolucnda,quanto cel erius diGóluuntur,eó melius eft, itat^ voncrefcuntlentis,6t paruis ignibus indigent, naturam ipfam imitando, nam quæ ferms proueniunt miffa,eo mdiora funt,atcp præftantiota, tem

ports enim longitudo,melius mifcet fimplicia inter fe,amp; non corrumpit partes,un-denon folum fubftantiæ,fed8ô qualitates in unum eoeunt, neque fieri poteftuthu midum inutile abfumatur,bcnè a caloremagno,quinuel urat,autnÓ abfumat.Por rotOgnofcerequandounumquodquecoAum eft feoenim dirigitur tota inten-tio) non contingit ex odore, aut faporc, aded euidenter,ut in alijs coAionibus, ob imbecillitatem dixatormaflata enim ©prime, ( A præcipuë in ueru ) ©d©rem fuum produnt,quæ pingui©ra funt,amp; calida. Atcç h©c inditium eft, fie ©©da elfe rneli©-i^ajCodis fuper prunas,fuff©catis,amp;in craticula, Erg© de qualitate c©l©ris côied ugt; ramfacerelicet. Aliaergoinditiafuntexpendendifiiusfit©ptimum,fuauebenè©- lUxd ut co^d lens,impofsibilceftcarnesn©ndrec©das,c©di© prætereaquædiftbluitpriuse- diÿiofaifmrt mollit,undeexperti c©qui cufpide, gladi© cas tentant, fi c©dæ fint, tranfit abfque impediment© ull©,fecushærent,alq carnes extra ius extrahunt, 8Cdu©busdigitis apprchendunt,fi c©da fit,cedit,fî non,renitet. Hæc du© expérimenta,licet c©nfue-tudine difcantur,nihil©minùs ratio etiâ propiüs ad ilia per fe accedit. Aliud, 5C red-ditur ad idem, filamenta exime, amp;1 trahe, fi facile frangantur anteqiiam diftendangt; tur,coda funt,fecus nÔ,SC hoc habet rationem manifeffam,aliud, fi car© c© Aa fue-tit,nam glandulis,autli2amêtis,aut carnibus,quæ funt in capitealbis, aut pedibu^ illorum

illorum aliquod uix codum fit,coda non eft:fi ualde,coda,quontS prins coquun* tur,fpes eiid niufculofam codam effè * Septinium,fi caro diuifa, gladio xqualiccf dtuidatur,coda prorfus eft: finon cum inacqualis fit,nondumcoda dicimeretur» Aliud fi ins rubequbi defpumatum eftjant non eft fuane,caro coda non eft,fi fit pö rum à rubedine,2lt; aliquo modo pingue,inditinm eft codionis. Pi fees elixati fiunt ftatim molliores,quam caro,fi friabiles fint,amp; breui difloluantur,unde terminus fi-^ Termï«!« n« j^jg codionis,eftinitinm diftblutionis:olera coda funt cùm arqualiter,aut paulôm* *’^/°‘^j‘’*? uns diuidnntur,diftrada in longitudinem perinde, aclatitudinem, oua funt coda tjimitiudip j-^j^ fudant, hic^ primus codionis terminus, amp;nocatur apala: cùm nero luteum folutionis. Q^j j^^^ concreuit,album autem fic,funt coda perfede, cùm dura funt in parte can OMomwrfu dic^a,concreto Liiccllo,funt plcnc coda,mcdia mandfitur cumfruftis panislongis» utr[4coilio. Muiieres expcriuntur,cùm facile circumaguntur in plano,amp; æqualitermam fi ou6 codum non eft,partes fluidæ locis in uacuis,ac tortuofis funt, quae motu deciden-• tcs,illud in obliquum ducunt, ac motum cfficiuntinæqualem, quod etiam in cru-dis fed rccentibus,non tarnen adeô facile acciderepoteftv Quæ autem concrétion ne coquuntur, tunc coda funt, cùm coada unditp funt : ideó contingit fimul ciTe coda,ód cruda,iuxta dinerfas partes,tum autem melius coda funt,cùm quæ cóeren uerunt,plus*ifto dura euaferinr,quæ nondum concrcucrunppaiùm ab ea diftant» Ptifanæ autem hordeaceæ codio,per côcretionem quandam fit, amp;nbsp;pecuiiari etiam ratione non farina in aqua cogitur.Primum an fit uifeida, quare côtento fpiritu in-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tumefcit,amp; feruet,cùm ergo coda non eft primum,quia difficilis concodionis,inn

, lt;.. . n- fuauis etiam,tertio hærens,quarto non Iubricat,fi barret,quia harret,ideó etiam obn Veja nbsp;nbsp;nbsp;« ßjy,'j^exto non benenutrict.Redeinquam à Vefalio proditum eft,Galenum fubn

«ontraSu e- teffugj{ïèomniadifficilia,utquafinunquam uidifletptiianam plenecodam.CaUn .^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fa cur coda non amplius cbulliat,præterit, fi enim ignis ex humido uapore gignit,

ttjdM CO tn ^geeffe eft ut prodeat,amp; ut eleuet.At mihi res noua non eft,cQ quefiio naturalis fit, curnonnm- ^^^^ mcdica:haecenim tria dereliquit Galenus,phyficas quæftiones, SCcarum cau* ^^5’^ contemplationes,anatomiam,SCfimplicium rnedicamentorumhiftoriam,^^ yf »I ibr. e ^j^ • gQfj3f US eft aggrcdi, deliquif, SC lapfus eft, par tarnen erat ut faltem admoneret muenaone. ^^^ dubitationis. Accipe ergo rem à fine,quoniam ab illo inirium eftin artibus in* Vnporex en» uentionum,certum eft quod coda no ebullit,fed cogitur,nifi fubtraxeris earn ignf 8 umore gt- bus,indeaduranturpartesfumofar,óCmalèoletetiam,fi turn mifcueris,anteaergo i'^^'*^‘ miftendaperpctuöjUtnecontrahatodoremaduftouaporCjUaporigitur exlcnto * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humore gignitur,fed mifcendo prodit,quia leuis eft, 06 aqucus : pingue autem fari*

na hordei diiroluitur,6C träft in aquam. Ergo ut lenta fit ptifana, cùm coda eft, ne-ceftè eft,uerùm non aduritur,non fumum redolet,quia prodicrunt uapores, nÔ at^ tollitur autem, quia pingue illud humidum concrefeit, SCadeo tenue eft, in medio autem motus,prodcant uaporcs,crgo ptifana probe coda, non falfa eft, quia initio caruit,neque enim falemifcereoportct,dumferuet:nonolet fumum, quia uapores omnes prodierunt : alba ergo etiam eft eadem caufa, non craiTa, quia terreum per . . uapores exhalauit,pinguiscft,naminfemineomni,oleumefiedocuimus:tenuis in jemine ow- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam,SC inæqualis, ut ergo rem perfedè afiequaris, depingerc illam decreun

M oUum ej. quicunque enim docere uolunt, quae norunt,id poflunt : erroris caufa eft uelle do-cere,quod tu nefeias ♦ Vnde manifeftum eft,cur Galenus abftinucrit à difficilibus quæftionibusmôenim aufus eftcorrumperebenefcriptain artemedica, permiftis quæftionibus,falfis,SC alicnæ difciplinæ,cùm multum contuleritin ilia bonnidue-æ 3gg’'lt;^ùi6C fi fuiftet pulcbcrrimum,ei tarnen erat impofsibile, turn quia uteban-turmethodo crafsiorc,tum quia deerant principia,co3dusq3 affequi tradita à Peri-patheticis,magis autem aberrans hactempeftate,qui uelut canes in ponte delati fi-nuntcarncm,quam habentantequam imaginera appréhendât,SCita delufiutraeç carent. Noftra enim aerate,plurimiidagunt,ut peruertantphdofophiam Peripare-ticarn,quoniâex generalibus conftat,Iicet proprijs deftituatur,quç nos inuenimuS non uniucrfa,hæcenimfolisimmortalibusnotafunt, fedquatenus mortali licet» Veruraexordiumlongèmaiusfadumeftnarratione:opus eft ergo utad remre-

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;grcdiar,

L I B E R P R I M V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loç

grcdi'ar,hcque tarnen tarn opportune loco occafionem praemtttere potefam,ne ob paiica uerba filcntio tradita,homines in illas inftnitas fabulas,amp; commenta magna iaelura temporis ignorantia, fraude,Ô6fpeinani,impingerent. Res ipfa quatuor uerbis conltar,farina hordei iamdecodiabiedis fordibuspingue humidum con-tiner,cr3(rum mediocriter, amp;nbsp;terreo miftum, cum nihil ob aquæ permiftionem, Ô^ coadionem,quæab initio habuit,utfato feminepoffetaliudhordeum, fi terræ mâ-darctur, gcnciare: prima ergo codione folùm partes cralfæ quantitatediuiduntur, pofteontufione, amp;cribro tcnui etiamlocofeparantur, fordes^abijciuntur,iam hæc tria manda mcmoriar,addequartum in qualibet minima fannæ parte,duç (tint fubftantiæ, terrea ücca,SC humida, que duplex eft,pinguis,Â^ aqueaun fecunda co-dionc,propter calorem, quidifsimiliafeparat:primùm hunt très fubftantiæ,terrea, aquea,pinguis, amp;nbsp;aquca,cruda tum uero ptifana pefsima eft, mali faporis, amp;nbsp;odo-ris,actenax:tenaxenim fit à terreo tenui,(ecundum quantitatem cum aqueo ualde _ permifto,nil mirum ergo fi dum fecundo coquitur igne im pellente, amp;f motu adiu-uante,quicquideft terrei, obimpetum extruditur, quidcnim mirum fiferreæpilæ aliquot,millibuspafliium differuntur eodem tempore,aqueumhumidum,fiCin uaporem conuerfum abit,2C abfumitur eadem adione,à feruore, quod humidum relinquiturpinguc,aqueoattenuato,quodfimileeftæri,permifceturnmiliter pin-gué illud humidum,attenuatur,amp; eolliquefeit, non poteft autem aduri, tum quia exhalat,tum quia aqueocohibetur, nequeetiamobmotum adhærctuafi:igiturin fecundo tempore in quo fubfilit,ptif3na eleuatur ob terreum, quod adhuc miftum fuperat,cum humido pingui ( atque hunc motum ualde maniteftum oculis,appel-lamus ebullitione) exhalante paulatim terreo, amp;nbsp;aqueo humidoconcrefcit reli-quum, remanetép tantum terrei, utpofsitcohibere,00 continere coniundionem utrorumephumidorum, nath amp;in adipe, ÖC in oleo purifsimis aliquideft terrei (non cnim pofiet effe miftum perfedum?ita illo aheuntc,ebullitio ceftat:licctenim 4 panespaulatim adhuceleuenturinfuperficienonerumpunttarnen, fedin unum coeunt,odoreamp; fapore optimo imbutæ:fîtlt;5 edulium fuauifsimum, particeps len-toris,fcd non lentum,lubricum ut oleum, £lt; tenue qualefabinum,inditio eftau-tem,folidumpræberealimentumfubftantia, tenuifsimum autem quantitate partium,mediocre multitudine,quod non multum exea deperierit, quamuis longa e-bulktionefmquitenim Galenus ptifana plurimum coda fit,haudHatuofa eft.Qua ,, ^, vifl.j« propter hoc eft fummum elixationisliquantis,0!^perconcretionemexemplum,in 4cuKcof„[ « quoamp;:difrolutio,SCconcretiofinecorruptioneapparent. Reliquumigitureft,ut , s.mfint^ modo de elixationis uitqs agamus, ea funtfruftratio, liquefadio, uftio, amp;fumi 0/ EUxttionii dor.Fruftratio igiturbifariam fit, uel cum fubftatia dura remanct, aut qualitas non jlt;,ji4. tollitur,guftui incongrua,uelut fi quis ablynthium, uel tota diecoqueret, 00 maxime in eadem aqua,idem dico dcodore,feufimplicimalo, feuefuiinepto,uelutci-trió,feu malo medico,hoc enim cubiculo exornet ftio afpedu iiicudo, amp;nbsp;odore fua iii,nihilominus incodum iuri,uel aquæ quafi naufeam excitât, naufta enim ingra-ta mouent, tribus modis,alia quidem natura,^ fubftantia uelut anethum, qiiód bo ïifguftus eft, Sgt;C odoris,mouet tarnen uomitum,alia odore,ut res putridæ amp;nbsp;corru-ptæ,alia fapore,uelut aloes,quædâ ueró fapore amp;nbsp;natura, ut ellcborus albus, amp;nbsp;co-locynthi‘s,mouetur amp;nbsp;naufea,dum folùm imaginamur res fcctidas, unde uidentes aliquem euometem,facile ob uomitum inclinamur,aut faltem ad naufeâ,cruda igitur funt,quæ uel dura manent,uel infuauia,uel oïida:infuauia autem funt, uel quæ nirnis excellentem habent faporcm,ut adftringentem,uel acrem,uel falfum:alia natura talem uelut putridum:manifeftum eft autem, quod putredinis duo funt genera feu cariofum,fcu marcor,quodficcum eft.Et humidum, quod etiam magis abo-rninandum:hæigiturmahecodionisfpeciesfunt,durum, abominabile, infuaue, lt;ï»®g««lt;*'lt;» corruptum humidum,£lt; corruptum ficcum, fimplices quidem adde quod quantitate talc eft in faporibus,filt;odoribus,uel natura. Igitur feptem in hoe genere fimplices cruditatislpecies, ergo c x x.compofitæ,omnes^fimul c x x v 1 i.quemad-modumdeplanctarumhabinbusdicifoktjfuntenimöCtj feptem, SC coniundio-0 nesexx.

nesc x x. amp;nbsp;habitus omnes c x x vi i. Qiii lienon rideat anthmeticamGakni/rt libris deTypis,fimilem innen matrone nortracad ameena Vanfij,amp; facralora, qux c c c.propcaberantftadqsjcümadhucenètinfuburbiisjfedensjamp;anhelando ro--gauitianadhucinultum fupereiïetitineris admontem ufque,ita in expertis axio-mata maxima uidentur ridiculac intetrogationes, ac irriti labores, in publicunt prodcunt. Sedredeoaduircsdeclatandas uitiorum coólionisiprius tarnen unius præceptiuaideutilis certiorem Icdlorcm reddereuolo, fcilicet quod omnis eóÓio diutuma,fcu fuauis,feu infuauis,feu utilis, feu inutih's in eodem iure fern per äuget, ^^^' ÔCfaporc,Sóodorem,Slt;his quç ad ea con(equuntur,nifi peruertaturab eis,quçnaz turam illius corrumpütjUelut amarum,SC falfum,aut fumofum, hæc enim tria cum abignef pollquam initiurn acceperunt) femperaugentur:pingue enim feeds pin-guius fit,acre acrius,dulce dukius,aftringcns aitringcntius,in elixatione dico, non afijscodionibus. Pcrmutataautemaqua,omniamitiora redduntur, autminora • nitrofa minus aluum mouent,dulcia minus dulcia, amara minus ämar3,atc^ ita dé alfjs,remanet foldm quaeftio de ficco,^ humido,calido,5C frigido, nam de humido utroq5modoredditurficcius,fcumutato iurc, feu eodem manente, fed turn tripli-cem fortiturdifïerentiam:primum enim ficcaturrcs,quæ elixatur humido pingui, deinde medi^quodam tempore alia plus,alia minus impinguantur, turn refolucis partibus terreis, turn colliquato humido pingui, turn contrado quod prius colif quatum erat,fie diflblutum adprincipium naturale:hoc autemoftendit odor, fie fa-por,indeubietiam à perfedacodionediutius coxeris, iterum remittitur hurrii-dum illud ui ignis manifefte fuperatum ab eo,Ôe corruptum. At de frigido permu* tataaqua,fiefiatfrigidius,certum eft quod per priuationem frigidius euadet, nifi adeo potens fuerit uis ignis,ut non foldm uincat aquae uim,ut plaerunque folet, fed uaporem mutetinigneam fubftantiam, tunc cnim contrarium quoddam accidit. Calor extras ^‘'‘‘^ priuatione caloris naturalis,quantô plus coxeris,feu permutando aquam,in-nn« natura- ctement.um frigoris augebitur à calorc,ext*^^neu3 enim,ut inquit Ariftoteles,et bi*

j^ KcdeamusigituraduireSjCrudaquaeobputredinemtaliafunt, omnia pefsima 4.Mftkc. I ^ ^“”fgt;Öe maxime à putredine humida,ralia enim fuut uenena pefsima, fi tarnen diu-CrttddoVoM* businignemanferint, minus noxiafiunt: ignis enim duo habet tempora, unuin tredmemptf, In quo diftbluit,fie tune magis adaugetadionem ueneni,quàm illius uim remittat: ftma funt. ^’^’‘^ ^’^'°’ricöÉperit humidum refoluere,fi magis refoluat, quam eolliquet, minuit * lenw rfwó P’Jtredinem,fin Contra,auget. Eli aute fie in hoc fupremus ftatus, fcilicetcùm aded tempora *’^ioluit,utfuperet, maximemultiplicat-uminputredinisgradum,aliudquodcun* ‘ nbsp;’ que produdum,exempli caufa : fit colliquatio partium deccm,confumptio autem

unius,fie fiet nouem,decern igiturin nouem cfficit nonaginta, at uerö fit colliquatio,ad undecim pcruenerir,cöfumptio ad odo,odo in undccimefficitt x x x v 111. £ehæcfuntminoraxc.noncftautem necefte, ut per æqualia incrementa, £e décrémenta procédant,imo nihil minus, fcdcraffaplus cólliquantur, tenuiamagi* confumuntur:hæcuoluidixiire, utconcluderem nihil eflè tutius longa, fie uehe-Cottio °”g‘*rnent, per potentem ignem codioni, fie maxime aquam permutando, 6e adhuc! per uehemen- p^ggij aliquid in coquendo, quod uenenis aduerfetur, Se non fit incoéundum,ne' temignemo^ ^^^fapore,ncqucodore.Sumeexemplum,allium,Sc cçpa,ôelaurus cruda, odoris, ptim«e/t. ß^PgpQj.^gj(^gj.g(.2 Pyj^j^ ma^isquamcitria mala, coda tarnen contrario modo ft habent:inijciemus ergo unume tribus illis prioribus, nam omnia reddunt infua-Romanic«- ^,•^g, permiftio enim prauorum magis abominanda eft, quamfimplicitas. Etgoft pMcracetum (jeuitarecorrupta non pofliimus, uclutin caftris farpèaccidit, talibusoccurremust in tantra de~ j^^^ infulfè l^.omani in caftra cæpas, fie acetum deferebant : unum ut calidum, altc-ferebant. j.(jj^ j^jj refrigerans,utrumque quod maxime corruption! refiftat,acctum cibi, expJ Ptifanæ com, pot«s,ßeguftu{ commodum.

., , Qiiodadaliarumfpecierumcruditatum damna attinet, fuoloco fpccialitcrdi-ub.aePafa, cemus:nuncfatisfitcommemoranècontraria perfedê codionis,fcilicet commo-’’^‘'’P‘ 5 ‘ da optima,at(ç perfedae uno exemplo ptifany,à Galeno commémorât^: par enirt eft con;

eft contranaru caufafum,atcç fubftâüanim,.contrarioseflèeffcdîiis,de ca loqucns» niais cnim uiktdum Ooquit^læuc, ôi^ concinnum, amp;nbsp;blandum, ô^lubr/cunijôChu-midum,moderate,bnmqp arcet,ôC ad abluendum fi quid opus cd idoneum, neque aftridionem habet,neque illam dum in uentriculo coquitur pertutbationem facit, deniqj non cxturgcfcitdiquidem in codioneintumuit, quantum plunmum intu-mefcere poterat. V tilitates igitur ptifanæ hordeaceæ, probe confedç,funt decern,fi guis rede enumeret,amp; quod maius eft, omnes ex Hippocrate fumptæ, arque uno ipirituutliquctquafiprolatæ,eùmuerôdixitnon perturbare in codione uentrL culum,palàm eft quad quincppraïcipuèintelligft, ut non fit dura, buiufmodienini uentrieulum perturbant,cum natura coneiurconcoqucre, non pofsitobduritiem, necfupernatanti3,fluduantenim arqueconcoquuntur in imo uenrriculi,necefiè eftconcoquiiideo^defcendere , tertium genusperturbationisGrabhisquæaluS mouent,hocnimiseftnotumomnibusmedicis, undeintercæterafcamonium,ôi^ cucumerafininus,SCcolocynthis,KhelIcborus maxime perturbantuentriculumr • quia maxime purgant. Qtiarta eft,cùm exuperat in cibo uehemens quaÜtas calidi, ftigidi,ficci,humidifuperabundantis,lenti,accrbi,3ftringenris, uelfialiquo modo, ^ eftquintacaufa,3bominationêexcitct,uelutflatum,aurnaufeam, autmorfum, autdolorem,autfituenenofus,horum caufa exponam in figura, fingulas particu^ lasiain connumeratas à Galcno.Póft hæc addit quod extergir,non folum corporis fuperficiem(inteliige)fed etiam inCeriora, Sf è uêtri-culo pituitamexpurgati'5lt;eftin fumma ralis ino-mnibusfubftantiae, ^ qualitatis,ut refrigerando, humedando,facilènutriêdo,fitim fedando, aluum Icniendo,utilis fit omnibus febribus, Sc maxime a-eutis.Et quod humores corruptos educendo, fanis etiam conueniaCjamp;femiputridos reducit, ut boni fucci fiant:in h0c uires adauget:poft qu6d facilhmê cocoguatur uentriculo utilifsima,quod bonuprae-beataiimentum, SCbreui diftribuatur, hisfexprin-dpalioribus priuilegtjs dotata eft,

Exhocaddetrimenta malgelixationis, cum ergO-non fuerit perfedè cod3,flatuofa, amp;: rum ob crudi/ tatem,tùm modum codionis,eadem cruda SC diffi-cilis codionts, quare uentriculus in concoquendo grauitcr laborabit,fed nec^ ius ipfum utile erit celc-nus etiam corrumpetur , quoniam humidum a-queum corruptioni obnoxium fanguisramen,0^ ichores facihus corrumpuntur.Indicio eft quod uo lentes feruare carnes,fi nÓ poftunt coquere eas,per-tedè paulum coquunteas,2Citaferuantur,minus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

ergo feruatur cruda caro,inde femieoefta, póft coda in aqua fcilicet, inde magis fe-miaflata,inde perfedè affata,adeó ut per menfemnonnunquarn ut de pauone,B. Auguftintreferunt ad annum ufque. Ergo caro elixata,non perfedè uentriculum immoderatèfatigatinonconcoquitur, femicorruptoshumores parfedè-corrum-pit,nondefcenditèuentriculo,flatum gignit,obftruit:prercrcamu!tó magis,quam pirata,Sf deterius etiam dentibus conficitur, quoniam in filamenta refoluicur.Cïu-diras igitur in elixationé,maximum mal urn eft, quoniam per ft eft,Sf euxanonemi CurÜtf^ixd-» nusiuuacvir,,quamah)s coquendfmodis^fed cur bis elixata,malè oleantf Non quia (•lt; wdlr olüt. noheodaprimummamidem accidit etiam fiperfedècoda fint, inde denuó c-o-qUantur,pars ergo fuliginofa rcftinda,uclut in carbonibus, male olct, non enim i-gnisèlighisfuffocat,fedècarbonibus,utcxperimcntïJóftcndit, proprerca ne ultc-dus progrediendum ad ultimas caufas fcilicet primas , hoc enim ad naturalem philofophum pertinet, eouscpconfi^eratioextcndendacft, donee uel ad princi-pi«m,ucl ad demonftratumin priore feientia., uel adfenfum, uenturrt fuerit,qualc

eft hoctdeclafata cnim abfque decepnone ex notis,nota efle dicuntur. Atquse cH* CinetUxäa- xantur,qiicMiiatnaquadiiroluuntur,0d reludantc, tardius coquuntur, cderrime t «r/wr tar- fnxa:p0ft fuper crate ob tenuitatem friiftorum. At quæ in patina ficca,uel fuffocata dim coquan celei!Ùs,quàm in ueru: compendium igitur coquendi mukum oleum, flamma in tur. ambirujigna folida,unde carbones fcotici,inde craticula: Verum liquidorum qui* bus clixanturaqua,nihilreddunt,nififrigiditatem,0!fquodhumelt;ftantlac,ut Api* tdcfalfugme dus eft author,iaifuginem tollit, ius autem fuauitarem addit, amp;nbsp;efficitmelioris ali-toUiiui»fiut menti. Galenuscontendit,!accolt;ftioncdulceftcre,ficoir,fcrofumfeparatur,magis MCM Alida, ergo obftruitcum defoecatum fucrit. Porto iuris nutrimentum,fi cùm panefit,fdu brius eft,fed minus tame quam lateis decoói, maius quàm crudi, fed pauló differt: abfque pane minus, atque minus, ac minus folidum, quod ex comparatione db gnofcitur. Adipofum præterea ius minus etiam nutrit,amp; tædiam cibi a Hert, 00 cibt caninam appetentiam tollit. Afri quibus patria folum olco abundat muftis in lo-• cis,edulia fuainoleoquodeftfrigereeleg3nter,fed2lt;celeriter. At nobis non minus eft commodum,uinum feruenti oleo ( alij aquam ) immifeendo, neque oleum tarn facile accenditur,Su minor fit ftimptus,0i^ eelerius cibus cxcoquitur,nifi compares ad oleum folùm,nccadeôaduriturcaro,fed tarnen minus fuauis cft,amp;ius,ac Nof4. intinckus m^ora redduntur. In uniuerfum,incoctionequae cum olcofit, fumma induftrianitidebemus, utoleumprorfusnonaduratur: quod aqua: permiftione fit: fecundum eftut dcfccetur,tcrtium fedleue,utdeftilletur. Porro uinurn impofi-tum aquæ loco,dum diffiatur, efficit, ut minus quæ oleo incoquuntur, adurantur, 6C non adco trahit uinurn, ut aqua, nam faporem,amp; odorem addit,fi paucum fue-iit,modicooleo comparatione aquae, celenus coquuntur cibi, SCeuaduntfuauio-T^iffcretid k.» *^^^5 praeJertim hcrbaf,amp; ego utor. Differt ergo na turalis dixatio, ab ea quæ arte fit, ter elixifionê quoniam dixatio naturalisfità calorecœlcftijartificiofa abigne,naturalis à modi-ndturalem ey cohumido, artificiofaàplurimo,naturalisfitpcrmifcendocraflâ tenuibus, efte-ârttficio{am. ’^‘^ ^“^ ad nutritionem, nutritio ex gencregencrationis, artificiofa extrahir, amp;fe-* parat,utAriflotdesinquit. Naturaftsetiamfitconcretione,artificiofadiffblutio-ne. Et fi cui uidcatur,quod naturalis etiam fit diffblurione, exemplum dedimus de ptifana: hoc autem uidctur abfurdum his, qui confundunt denfitatemeum crafsi-tie: atténuât cnim elixatum,fimilitudo ucrô eft quod utraque fit in humido, amp;nbsp;à ca . .... lore extra,56 ad iucundius,8C ad copiofius alimentum comparando ad torum,nort , nbsp;nbsp;nbsp;adidquodelixatur,fedquidcucnit,fidixatumnondiftribuiturinnaturali‘:’ (nam

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in artificiofa fit fumoium,aut falfum, amp;nbsp;utroque modo diflblutum, aut nimis con-

cretum) dico quod in obftrueffione pylori chylus cuomitur,fi meftus procédât, ali-Vijlorid. tercorrumpitur. Cognouiego AromatariGpropèBrolitiueterisportam, quiiam xx 11 t.annisquotidiecibumcuomebatjóCpIcrunquebis indie,5Cduxituxorem, fiC genueratfilios: hoe tarnen difcriminis intcrcedit,quod omne quod facile coqui* tureoeffionenaturalibonialimenti eft,nonautcm in dixatione artificiofa,uelutfpi nachi3,quaf cderrimcelixantur,SCfriguntur,non tarnen boni funtalimenti, ceraw, 6C frudus multi horni, cùm autem dico boni ahmenti,non abfolutèintdligo, nam quæ naturali codione ederiter coquuntur,fi etiam perfedeomnia ta!ia,proculdu-, biobonifuntalimenti: Sedfinonperfelt;ftèutoleraomnia,Galeno teftenonfuntt Qnr «4m6o- bonienim alimenti funt quæfacilecoquuntur, quæ perfcAam aflequGtur codio-tnjintaliwctL ncm,amp;quæuentriculum confirmant.Quæergo coquunturànaturalidixatione, alia confirmant uentriculum, amp;funtfub generebonialimenti, udut oliuæ bené conditæ. Secundus modus eff,ut fint tenuium partium,rcd denfarum ut luteum 0-ui durum,Slt; hoc eft fecundi generis,nô tarne needle eft ut fit boni alimenti,ut per-fedam affcquaturcodionem. Caro autem hoedina, SClumbi uituli,amp;^alæ pullo-rum,funt boni alfmenti propter perfedionem, amp;nbsp;facilis ob tenuitatem fubftantiar» Caro autem 3pri,id eft,lumbi,0C capi funtcrafsi alimenti,fedpcrfedi,idcô præbent optimum alimentum, fed ferius, SC in homincrobufto : fi ergo alimentum fit craf fum, ôc paucum, ut mdangenæ, amp;nbsp;uaccæ ueteris, erit paucumSC malum alimen* turn. Difficile ergo concoquetur mdangena, 0f paucum præbebit alimentum, ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;elt;noa

Sif non perfectum, nee uentriculo grafurn, uel utile,ergo hoe pefsimutn : funt ergo cxaëlac codionis ut uifum effduo tantum mod),Slt; artiHcicfe narij impcrfe(fre,pcr-feàæ unus,aut duo,fedlongè plures imperfecta” hunt ergo eiufmodi abfque cbul Iitione,fcd cüm in artibus praecepta ordinari debcant non folum ut ad unguem ia-ccnt,fedutafenfibus deprehenduntur;Et ut minimus error minùs impedimenti

mi ordims nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•,''■.

Deufus,(rajJ'us,perfeólus,mgrdtus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gratum^ Ingratum.

(partus orde ^^f'*^gt;*^'‘’^gt;^'^S'^‘^*‘*^iquot;’^P^^f‘^‘‘^- QiKt^.Roftftttt^t^thP^’^f' ^’'^^ ' Tienfus,craj']'us,mgratus,mperfertus.

affert,quam folidtudinis,ß diligeter profequi uclimus:amp;5 quoniam attendereopor tet compara tionem ad fmcm, qua enim impedruntnegligcnda non lun^qux autë nonnulli impedimento effe debent. Demum in qua uel facihus impingamus, uel óperimagisobfunudiceaiusnófiericodionemabfqj ebullitione, quoniam ad in-teriora non penetrat,amp;fipenetretnon di(roluit,necn utrunep accidat, illud fitple-rumcp,fcdaliquando:amp;^ fifrequenteracciderct, non tarnenabfqueratione, Sé ufir, eut accommodari debent,quæ ex arte funt, citracogitationem omnemdeprehen-duntur.Ergo ÔCfi aliqua poflènt coqui abfque ebul!itione,meliùs tarnen eft fie fta-tueremam in his quæ folum calefiunt,dcprehendi poteft, ut de latfte, amp;nbsp;ouis patet. Sunt ergo media aliqua ubi extrema funt, uelut mollia, amp;nbsp;dura, in quibus contin-git,aut non, fed ut dixi fecurius eft ficftatuiftè,utenti autem ratione luxta ilium,ca- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, dem ratione,mutatioquantômaior,eômagispotentior repen tina maioreftfenfili, ideoconijeereinebullientcm aquam, autoleum,adalacremfacitcodfioriem,minùs etiam fumi concipir,retinctur enim diutiùs fi non ferueat,amp;fi hæreat uafi, Sd fi non dilToluatur : quamobrem prudentes coqui mutant, diuidunt ignem, amp;' flam-mam accumulant,exuflant,quæomnia funt auxilia contra nidorem. Nidor ille au- tJotä, temuonfolùm raoleftuseft,îèdfaporemamarum efhciufiimusenim exuftio que- Nidoriseffe, dam eft,exuftio infipidum, Ôd dulce refoluit, pingueep corrumpit: fumofa igitur a üiu, mara funt.Quæ autem nimis excoquuntur,f31fa euadunt fi non iurrejupaut inter-cIudantur.Ergo liquorurn uitia quæ fiunt ex imminuta codione,infipidus ÔC fub/ Uquorumui, acidus,excodioneretêta médius interfumidum,8Colentem,exfuperfluafola,fal- tu, fus,exfimplici humida,adipofus,etoleofus,cx corruptahorridus,rcEtidus,amarus, exterreo exufto açris,fedmagis cxtenui,nam exillo acris amarus,f) non coquatur, omninônatiuifaporesretinentur. Exuafisaurum,uitrum, cuprum, nil remittunt vafarumefft effatu dignum, argentum, plumbum album, lapis comenfis parum, plumbum ni- Hm, gruin,^æs,Sf ligna multum remittunt, fed plumbum uentriculo nocet, æs amarû efficit. Vafa figulina è terra nigra ex qua conh'ciûtur,crucibu!a ad liquandum, me-talla parum ualdèremittunt,communia non multum,debent autem priusjqua im biberi,aliter ficcantliquorem,SC corrumpunt cibos. Qiie autem bis elixari debent,

aut ter,alia quidem ad tollendum odorem atrum,aut faporem,aut uim aliquam nö Curiju£dâbit cibo conuenieritem, uclut caules, 6f lentes, 8d rapitia,6d porros etiam ob odorem nut ter elixetri roolcftum,3utfalfuginem ,plura ob duritiem codionis, uelut rapas, 2C cochicas e- devant, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0 } tiam,

dam ter inquit Galenas,quaedam ob utrunque,uelutlimofas teftudines, qoædatrt infundStiir aquæ,cttra ebullittoncm,ut aranciorum cortices,afelli ficcati, quaedam tunduntur ob duntiem, ut ftoHs : cónlïderarê aütem m his oportet,quæ ficca lunt, quoniam pkis nutriunt,non folum melius, (Îfæpius coquantur, licet enimpingue « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abfcedat, parum tarnen dépérit, fubftanda ucró crafla diflbluitur, amp;nbsp;multo magis

nirtnV,quæautem diflbluunfurin prima codione,minùsnütriuntbis Coda. Arc'-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nofa autem ut chamæ,conchac marinx,SC magis cccnofæ,amp; paludofæ,debent nort

folum his coqui, fed codæ lauari diligenter, öv fecerni, SC fi corrupta fint,a,btjci,ali' terpericulum imminet,nelapidem in renibus,uel etiam in uefica gignât, autetiant

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;detrimentummaiuSjOb idetiam fungi exeodemfuntordine.

^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DemodocoqiteiidieduUit» Cap. XXXVII.

Odio cum fi3t,primùm ob duritiem cibi ad concoquendum, Sif propter naturam nimis ficcam,utfarina;uel humidam ut pifces molles, aut obfa-porem,uel odorem prauum. ManifeftQeftautem,quódcodaobidplc' runep melius SC plus nucriunt,ob hçc in codione partes plerunqj molk' t ftunr,autfri^iliorcsredduntur:ahæ exhalantehumidomehoresnunt.Eftautem , ^, quadruplexcodio,uramp;exdidiscolligipoteft. Siccautinucrufuper prunascra' ‘'^ ' dculam, in unco, quæ debetur humidis, amp;nbsp;fit ablcp uale,ah'a uafe humido cogence quæ frigendo fit,uas enim continet humidum pingue,adipcm, oleumue, alfa quæ fit in uale humido,aqueo referto,elixatio^ uocatur,aha quæ in uafeficco differtab a(rationc,quoniam humidum colligitur,in alia difflacur, hçeproportionereipôdet ei,quæfub cineribus. Suntprartereaduomodi,unusquiex diuilioncprouenit, na elixatio,alïa diuidit corpulenta,alia cogit trita,udut cum fit ptifana, aut puls. Hæc ficca,amp; trita coquuntur,f!la humida S^ crafla,ut frufta carnium. Alia eft compofiW feu miftä in patina,mifto pingui,SC aqueo humido. Communeeft his quæ concU' pifcimus,iucöda guftu efiicere,antea humida multo igne,óf alacri fubigere, feu af fando,feu clixandojfeu frigendo:quæ autem uolumus ficcare,aut lento. Poma fub cineribus,óf in igne terrentur priùs: fed nos tertio in igne excoquimus, donee crU' ftam craflam conJ:raxcrit,hæc enim fuauia,5C optimi alimeti. Qug ficca funr,elixan j^,^^^ tur,humida admodum alEintur.Quæuerofuperfluoabudanthumido,uelutrapgi

* óf quæfiipûre,autodorcprauofunr,utporri,primûelixantur,indeiniurecoquun' tur.Coda in pingui uafc,uclutfrfxa,autficco,omnib.altjsmagisacmeliùsnutrlûti inde in patina. Póft allata,^ concreta demum elixa fimpliciter,ea parum,óf no bC' nenutnunneogunturaflata ex animalibus iecur, cerebrum, oua,lac, óf fanguis:fol' uuntur poft longam codionem ligamenta',óf membranæ,ôf duræ carnes. Omni3 ferme ad mediocritaccaugent dotes fuas, plus, melius,faciftusep nutriüt:ubi tranf grefsi fuerint cibi metam, Hunt détériora : propter hæc multa dum coqupntur, fu' fiacndnntuiH'ojic explora te liera t qualia euaferint. Vicia funtóodionis crudités, VUiacoHio- odor,fumi,cxuftio. raeüem efficiuntcodionem utaiuntfinapis, quæetiam coH' nis, ducit ad coilendum lcntorcm,ôf frigus urtica,peponis frufta,frùftum aiunt uitri, 8' qua frigida feruenti carni irrigat3,inde iterum coda: coquuntur fub prunis qu{cü' que ob plurimùm humidum aqueum,acterreum cÔcodufuntdifficilia.Poma,py' ra,caftaneæ,cæpæ,paftinacæ,ania,rubcra,carotæ,napi,infipidç,ôf parui odoris,aut faporis,donecexuantfaftidium,elixantur,indeexiure condiuntur,ôffimiliter quç

praut fi^cifunt,utcucumcres,cochlcæcç. Quæ tenui funtfubftanda, neeconcre-fcunt,aflari non debent: quæ uitiofo fugi. Quæ plurimo fucco bono,craflb,aclen' to prædita funt fuilIa,c3ftrati,Slt; talium, aftari fuperfufa aqua fi falita fint: aliter adi* Codioau in- pCj^m^dtacK flamma uelocifer uei fai i. Indicium coCtionis in omnibus odor bonus* ditiMT. ^ I3por,óó mollities: fi nero non falira,præter id candor, tarn in pifeibus quam ca«/ “ nibu!î,amp;^ radicibus,quæ tales natura funt. Qiiæ pauco abundant pingui humido, uelutipirccsrecentcs,fimultoaqueo,meliusfupercrate:finaediocdfrixa. Quælf quida,aut ualde dura,his liquorisplus addes in patina igne fuppofito, 3C fuperpO' kto.

firo. At dura, amp;nbsp;multa aquca fubftantia prædita, ut carnes apri, cerin, pauoniSjCir-cundata farina,aut polenta,iurcep immiffo inpannis,eodem modo confici debent» Duræ radices cichori^petroblrj, napi, carotarum, farina intcdæ,aut coûta madida ut non ficcentur,fn patina excoqui debent. Dura fi parumcoquanturin fartagine nonmollefcunt,fi multum refoluto humido tenui,neccrafloimbuto, fiant duriota, Qiiæ feruata funt diutiùs quàm conueniat, femiputrfda^ euaferc, febres putti-das,Ôt peftiferas gignunt,minus tarnen aflata.Sed fi cum aceto,£Cfale atros humo- -res. Ideôctiam melius in nine, uel glacie feruantur. Quaecunquefunt tenuis all-menti,^ pinguis,aut calida,frixa,fiunt fumofa,amp;^ corrumpuntur: ideo^ nec dulce aliquod, minus tarnen mel, mde faccharum port lac, quod tarnen 06 ipfum fit nt-dorofum.

Codio prefcrea ad tria refpicere debct,ut facileconcoquatur,plurimum nutriat, coä’oid ini Ô6bene:quodad molliticm ergo attinet, falitæ06ficcæ, multa aquaelixaridebent, rfij^i^crcdc^ pingues infperfaaquafrigitcarncs molles in olla ficca mirum in modumprofici- f,^.(^ unt.CarduiinoUahumida,'cummodicofalls,adipis,acpipcre. Elixarum auium columbi, amp;nbsp;quaecunque ius non fuaue remittunt, meliores euadunt. Trira præter-ea,96 diulfa in minuta frufta facilms, amp;nbsp;melius coquuntur, 06 nutrlunc. Elixa prae-tereaiurulcntiscelermsputrefcunt. Etfrixa calidafuauiora,S6mclioft : refrigerata enirn obfunt, Ô6 nonnunquam filoco conclufo, Ô6 tecta iacuerint, uenem fympto-mata excitant.

Oportet etiam feire quid fit co (ft io hæc ab Ignetquædam enirn nunquâ coquun« tur,imó pleraq? antequam bunierlnt,quoniam non antea coquuntur, quàm diuifa fitfubfiantia,hocacciditex motu, quem cum calorecolundum appellamus ebul-litlonemtdiulfa ergo fubftantia,calor intima pénétrât,A^rarefcunt partes,56liquor undequaep turner,06 ob id etiam effunditur. Èeruet äute uas plenû aqua, £6 fi mul-tafitceleriùs,quoniam etiam ob antiperiftafim,ô6ob grauitatem impeditur,ô6in-ardefcit,ut inmachinis bellicis.Signaergoebullientis humoris funtcalorexurens, Sigt;«irtlnVien motus.uehemens, ftrepitus,magnainæqualitas in fupcrficie,ô6fumi multitudo. i^bumotis» Eotflaeautemfubftantiaemollitie, candor, fapor,ô6odoriucundus, 06 in elixis ius ualde fuaue. Quodergo coquitur quo mollius fucrit, Sc gladijs tufum, melius eo, 06 eelerius coquirur.

Verum cum in codionefiat feparatio,quomodo coda plus nutriunt^ An ob id nbsp;nbsp;^^^^ ^^

quod additur, ut ius, oleum,pinguedo, an quia quod uerius eft feparaturterreum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^^

amp;aqueiïmnonconcodum, quodautemrelinquitur,miftum nihiloniinusfft, amp;nbsp;j^^J^j * mcliijs eft, quod-non corrumpitur,utpinguedo,ó6oleum,atque ob id nutritio fiet exmifto C An quoniam talia non in omnibus, fed duntaxat in imbecillibus magis nutfiimt,in ualidis autem cruda, uiuuntenim elephant! plus,qui crudis uefcuntur cibis,quàm hommes^ An quoniam plus eft fubftantiæ mollis, ided plus côcoqut-tur,^ ob id plus nutrirSAn ob hæc omnia,aut plu ra in quibufdam.

Sedfi pinguia aduruntur igne,quomodomelius nutrictC An quoniam tantifper K«tó» . ' ’ i aquei adelfenecelTe fit,utnó aduratuncum enim aduritur,deteriùs cuadit.Ob hoe ' frixa détériora euadunt,quoniam pingueeft quo friguntur, 06 in carbones tranfit, ut fpeciem ueneni retineat: Vnde mil pars ea facile poftet feparari,minus malum fo ret,edere non exade coda,quàm exufta.

Quæ autem bis coquuntur,omnia malum odorem cOntrahunt, $C ingrata ob id guftui redduntur,panis,caro,olera,Ô6 oua etiam Sed de pane minus mirum,exuri-turenimutcodio,codoiam perfcdefuperueniat,atdecarnequæ nondum coda eft,ulteriori uerô codione abfoluitur,cur hæc malèoleat,denuó coda ufep quó de-bet,06 non ultra malum odorem contrahit,prauicp reddatur faporis, obfcurius eft, palam enim eft deterioris earn fieri alimenti,fiquidem dixit Hippocrates. [ Parum A^tjori/ntO' deterior cibus aut potus,fuauior quidem melioribus, fed minus fuauibus eft præfe rum. rendus.] Ergo uideamus qualem odorem acquirat, certédum primùm coquitur, hir coila qua^ partes tenues aquofæ di(ïbluuntur,hx refrigeratç olent,ac etiam putrefcunt,fiquigt; lem dcgwirant dem aqueum humidum adeorruptionem Temper tend! r,ac fern ip utrefcit, côtrada odonrn, uerô

DE SANITATE TVENDA wero mala qüalitate in fubftantia, tametfi dißoluatur, refoluatur^ humidtim,carO male afFcdajft’n okis,aut ouum,maiorem ex fecunda codione quabtatem prauatn contrahinadeo ut prius perfedècoqui definat,quam teter odor abfoluatur. Quod fiC fi ultcnus coquatur,licet priorem exuat noxam, aliam contrahit : aflata enim feu frixa aduritur,elixata autem fitcxfucca,óó falfa autinfipida nimis, acinfuauis. Etc-nim illa quæ plus iufto coquuntur,tantó détériora bunt.quó fuerint in brad cas te-nuiores difleda, amp;nbsp;aflata, acfrixa, plufquam dixata, frixa autem plufquam aflata. Et ex alfa tis fuper prunas,ói craticulam plufquam in ueru, uel imco. Hæc igitur ita fehabent.

Qg^flixa«- nbsp;nbsp;Porró quæ elixantur, amittunt quafdam uires,alias recipiunt, idep bifariam, uel

turHires amit ut priorem cxuunt,uel ut humore,aut alio quod fimul incodum eft,combibuntur* tunt. Velut exemplum dat,fi legumen in iureclixetur, ipfum quidem ab co quod cratfa x ,de Alimen, cultate olfadu, Sc guftu mutatur ad iuris naturam, contra ius ad leguminis, atquc c*. i. id in clixationc fola contingir,aut certe proprie,uel maxime. Sic ergo bis coda,ea-^raßiei bu dem brafsica in diuerfa aqu3,nullocp addito alio, fit aftringens: contra in eadem a-«dn. qua,aut iure his,brafsicis lus illud uctrem foluit: I;a dicit fcillam, licet multis aquis, Cap.6 5. ac fæpius elixatam,ruftici efculentam reddidere. Et quod de elixatione teftatur, fa-Cnp.6^. teturetiam cftfrixis,amp;aflatis,non tarnen aflata transfundunt, cùm nullum circaf^ i,de ritmen, humorem habcant. Qiiod ad qualitatem autem attinet, clixa omnium funt humi-up. 2. difsima: aflata ficcifsima,aliquanto minus frixa in fartagine,media inter hæc,in pa-tinis coda. Ineft autem frixis,ut flatum deponant, fed aluum fiftant,0^ craflum ali-mentum præbeant,difficiliusi^ concoquanturquâm elixa. Exhac elixandi ratio-neut reor,décodafuntorta,cum quodeflin illis transfunditur, in ambientem humorem,maxime amarus,dulcis^ fapor,pofl: falfus,amp; acris, nam funt amp;nbsp;ipfi potentes,fed unus profundior,ó^ in fubftantia ficcior,alter minus potens prædidis, inde acerbus,SC acidus,fed amp;nbsp;aufterus. Infipidus,atque pinguis,tantó minus remittunf. 3 .de Alime». Accidit autem ut dura omnia,longa elixationefiant faflà. Sed hocinuenit didum J »• à Praxagora:fed cur non idem fi allcntur,cùm multó fiant Gcciora^an idcó quia in-fipido humido,hæcpræfertim fi irrigen tur non ita fpoliantur.

Qttihumidis In uniuerfum autem calidis atque ficcis,amp;f duræ alui hominibus, amp;nbsp;humidis na-tutumlUertur31iter,Slt;quos humedare expedit,elixis potiùs,quàm afsisütiexpedit. Vndcæ-n debcMtali^ ftate,Slt;autumno,amp;febricitantibus, atquc confumptis,ÓCputris, contraalqs,qu8K mentis zr qui his opponuntur,afsis,SCfrixis.His etiam qui pulchritudini confulunt, 66 qui pluri-^is nc frixis. mo utuntur cibo,amp;mulicribus,06 coualclccntibus clixa caro utilis ita eft, ut aflam, 06frixarn réfugias. Cùm etiaminmelancholicismagis. Ad generationem autem contra,frixa,aut aflata.

4. (ie Vid. iw Facit etiam ad hoc modus coquendi cotedo U3fe,dcfpumato iure, in lebctclapi-Acut. deo,fidili,æreo,fedplûboalbodiluto,leuiignc,quibusuelignis,ô6flâma,autpru* Tex.i I 2. na tantû.Etfipermifccripcrpctuôdebcat,uelutptifanabaculo,necohætcsretint* Cü^HCNtit «o at fumö,aut adhæreat margini,ingrataq? odore,atq5 fapore reddatur.Qiiç ergo len dm. ta funt,aut ut cohæreant,coquStur,mifceri ob didas caufas perpetuó debent. Qug in ære,nifî diligenter plumbo albo oblito,amarum faporcm contrahunt,quæ inïa* pideo lebete funt frigidior3,quç in figulino uafe uitro obdudo mundiora, cum ta* men manifeftè exuccent aquam, aliquid trahercad fe uidentur. Qiiæ conteguntur clixata,media fermé funt inter coda in patina,06 clixata.Caro coda cum flâma minus ficca redditur, 86 ius acipfafuauior,coda fuper prunas ubi prius bullicrir,06c3 balliat fuauior,ö6 melioris odoris efficitur deteda,uim,06 odorê amittit, defpuma-tamundior,fcd crafsius ius efficitur. Coda doneeexueritpartem fanguincâ ink/ bcte,indediuifa in bradeas, 86 gladijs exdorfo tunfa, poft pipere, fale, croco, ani-fo,petrofilio,uuispafsis,roremarino,adipeadditisacinglobiformam reiunda, 86 fn ueru aflata,autin patina cum iureelixata, friabilis, iucunda, facilis concodu,86 boni alimenti euadit. Adiuuat 66 ad facilem codionem, quod æftate animal mant iuguletur,uefperi edatur: hyemepridie, ueletiam perendie, ft autem agrefte,tertio die ante in æftate,hyeme quatuor interpofitis diebus.

Coda prafterea lignis grauibus magis ficcantur, ut quere«, autroborcmagis NoW? quàm faîice,aurpôpulo»Et llmiliter refrigerata in aérelibero meliora funt,quàm cô feda,amp;fitranfmutenturreiedafcfc. Etinfperfa fucco aranciorum reddunturpu-riora,futtius enim dum coquitur ut utilis eft,cùm Optima pars humoris feruetur, fiC tedeatitareteiitusàcodione fumofumius, fedaquammagis redderé confucuit. ^.ifeurd, Qiïæautemaflatafunt fupramodum porcellorumcarnes, hoc habentpeculiare, j„ftc«f.Corn, utob acrimoniam, choleram morbum generent : cùm enim quod humido redun- 102. d3t,aêre etiam fit, SC mordet orauafôrum,quæ ad «ctremperueniunt, undcHuxio-nem humorum ad ilium excitant,ex qua affedus ille progignitur.Exemplum non aliudaccipequàmabanio,fi recensfprafcipuc)edatur,ntccoquatur, qualiscorru-ptfonis odorem remittat.Facit etadeorruptionem nidor etiam in aflâtis, ut docuit inlibrOdeCuracomitialismorbiinpuerOjteftaturcp ibife clibanum conftruxifle, qui fine nidore carnes affare pofsit,fed modum non docet.

Quodauteminelixat(one,fupen'oreferueant, amp;obidfpuma magna indicium ifi4Wo»e fit maximi calons,docuit Galcnus feeSda Âphonfmorum,ubi uoluit duas eife eau [uperiarx fas fpumæ,materiam humidam,ô^ formam acrem lili intrufumiduas itidem efficié- feruent^ tes, motum, Si calôrem, fed ut dixi fupra,calor fpumæ caulà non eft, nifi quatenus com.49. •notuniCit.Atuerôquodinimolcbctisetiampartibus, fupràefferiH^centibusfii- ^pumgdti^i gcaiif,non dixit:uolui autem te moncre,ut néperfuafusquod iam dm bui!ianr,cre- eMff, das coda elle,qua: enim ob pondus defccndunt,rarô 5C ualde coquuntur, preterca Now» taliâpraéfiiterit concidere,atqgt;filo fuipertdere,urcoquipofsmt.Sed curaudorlibri de çuraRegt) morbi,praeponit carnes fylueftres domefticis, 5^ eiixas afsis, nâ fi fie-cæ,funt præferêdac,afïàs præponcre oportuit:fi humidæ,cur filueftres prx tufitRev fpondeO quod meliOres non ficciores,amp; naturam arti præponit,ideô fylueftres cÜ-X3S,pôft alfas,inde domefticas alfas,demùm eiixas»

BRim^eftfolennisillapræpafatio ex albO iuré,cuius lotiesmeminit Ga- Pr^pdfäth lenus,amp;maximè in pifcibus condièndis,conftat aqu3,oleo,fale,porro, ô^ ixalboiiiri\ anetbo:neclabôrabo(;utquorumdam more) multashorumdefcriptioncs Albumin adducens,eas in cotradidionem Galcnum argucre. Satis eft ut rationém (luibui ci,iigt; fingiriofurh feribarrtf quifquefibi enim pro necefsitatefabricet modos » Aqua ma- jiet^ teria omnium eft : fal corruptionem uctat,appetitum excit3t,uentriculum roborat: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• portiincidunt, ÓCatténuant, £Cfanguinem adexitum procliuem educunuoleum duorumpraccedcntiumficcitatemobtunditibenénutrit, möllern efficit uentrem, anethumflatusdifcutit,membranaturalia confirmât, calorem naturalem fouet,fi quid aliud,non immutafcibinaturam , uelütpetrofiliu'm,Ô^anir«m,quænimiàm ptbuôc3tit3metficalidibrarint,ô(:odoratiora» Qitociteanonanethoucendumeft q uuigarijlêdodoratoinam^pDiofcoridesdicit Uomitumcohibere, etiamneuminô Aéthiopicoadiundum fit.Virgilius. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

' TtmCdßiHdic^iiiif miexetiffiidUibuiherbis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ a f^rgoaut nofter hic non is fuit antiquorum,üclmutata eft ratio fpeciei AemporS^”^* * Circuitumelnoneft idem fenfus, quiolimacindicium, quodetiam in multisalqs‘^*^^“’’ uidemusïfedaliorranféamus: pifcibusrecentibusconfeftimutendum efle dOcet, at carnibus non ita fen tiiqbd ut fint friabiles, moram inter ponendam docet, unde lt;^lt;irnein pi[cL contjeimuslongedunorem concodupifeibusefie Catnem, pifces enim facillimc ^'wiongc ca« putrefcuntmatuta aurtm ac compofitio embammatum, amp;nbsp;intinduum,ex his qua: lt;^°^‘* duno^ didafunt, conftat.Iusomnelabefadatuentriculum,utpingue,8lt;utaqueumpu- ^«»»»^ ttediniobnoxium» ” ’ ' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EmfcdWdtio»

Embammatum materia rus non quodcunque,fed excarneiam priùs femiafTata, W4te«d» qualitas,fapor acidus,5lt; acris, uterep fubftantia olei mafèrïa,nuces qutecun^ pon-tic£ç,a«ellanae,amygdaIac,2Cfimili3: cum acribus conueniunt,olcaginofa,pinguia,

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P duleia.

odordtd gw- dulcia.Odoratorum bafis ozimum,aut petrofiliumjudut ÖC addorum fuceus 0X1 tUm fdpuri- lidis/unt ergo duo genera intinduS acre,amp; acidum.Odorata gratiam addut fapO' but Munt, ribus,qdem etiafapores altjs:utaddo quidem duke, nÖ falfum,autamarü,aut pin* gue:acri dulcia non falia.Communia ergo non falfum,aut aniarum,uel acerbum» Embamma ex pedibus animalium, ut pifdbus diu codis, colatis, addito aceto» fiC piperc:non fale concrefcit ut lac, perfpicuum ut uitrum, reponitur loco frigidif/ fimo, humedat, réfrigérât, fedat fitina,faci lis codionis, appetitum cibi excita t boni alimenti fed exigui,ante alia edi debet. Aliud commune, facile, multi ufus, parui fump.tus,bafim conftitue cuiufuis rei,radicis mollis,aut toruli uel germinis, autfo* liorum crudorü, aut kminis tuforum fuccum,fic QC pomorG :fi duræ radices coda* rû Rib cineribus,fi femina ficca, puluerê adde alteri eorG, feu fucco, feu pulueri ius, amp;C fi acre fit,adde acetum, amp;nbsp;piper, fi amarum fal cum pipere,inde mentam, petrofi-lium,ozimum,ac melifTamjled ualde odorata,uelut SCferpyllum : fi amara ualdeo* • niitteius:fimediocriteracria,folùmiuriaddemel,autfaccharum,uinumfireum,aut codum, quod eft fpiflatum. Acribus SC amaris communia ,crocus, gariophyli, 2inziber,cafsa odorata,quam uocant cinamomum.Amans iuris loco okum.Dul ' 'cia nunquarn amaris, ideodulcibus neque gariophyllos, fed limontj thedullam» Alliaaffricat^aporem,SCcum retinent, odoremnonremittunt. Radiculaadob* ftrudiones, K purgandos ren es, SC ueficam, SC lapathi maioris cauliculi, nuces in his omnes duplicem retinent ufum,in amaris olei loco, in alqs ne oleum remittant, quod ex fola contundendiarte contingit,ut in mazapanis,fi oleum fepararetur, ir* ritus fieret labor.

Omnis horum ratio confiât, ut bonus fapor feruetur, fi dura ergo fub cineribus. madefada mollefcant:autaddatur,uelutinupidis atqueprauum habentibusfapo* rem,quodfit elixando,SC abieda prima aquaunde addantur fapores affines, SC mb sépareraf^ tiores.Infipidumdulci,pinguifalfo,rionacri,acreduki,SCacido,muria,SCgarum fines, pingui.Afiringentibus dvkia,non 3cri3,neq3 odorata,amarum nulli: fuccus limo* nij réfrigérât ualde,muria calefacit,in horum medio acetum. Diuturnam codions admittant,folum infipida pingufa,SC dulcia aquea,uelut lac.Goriandrüm embam» matibus multis réfrigérât,3Cgratiarn addit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Embamma album nutriens multum fuaue,oriza coda bene cum amygdalis, alg pullorum,faccharG,fuccusJimontj,tundefimul, duke, pingue, acidum, fuauere* frigerat;obfirudionestamenparit,SC uentriculo nocet.-Godimi tarnen bene, nam » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abaliquibusdenuóexcoquitur,fecuriuseft.

Dcodorum,zr [doorwin mijlione, Cap. XXXIX. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ,

H Dores boni femper boni,SC rede mifcentur in cibis,potibus, condimert* tis:At ut dixi proprium mifiionis eft condimentum,fola enimaqua qua* doque neceftario mifcetur cibo,ut elixari queat,reliqua non tam necefta* rió,quarn uoluptatis, uel falutis caufa, aut utriufque, at defaporibus,non itaifeddukismalèiui^ituramaro, utetiamfuperius declarauimus, nee etiâ bene falfo,necaftringenti, lednecpinguisamaro, autaftringentimediocriter, autfalfo: contra falfus cÓmodifsimé amaro,SC aftringentided nee acido lalius belle congruit, nee acri. lungitur acris duki commodè,tum amaro, quia exfuperat ipfum,conuelt; nit dukis ualde acido,amaro,falfo,aftringenti,accrbo non itateadem quafi ratione, amari enim omnes funt,contraria autem non bene mifcentur. Aufterus autem dub ei conuenif,amaro nee falfb,non aftringenti, tarnen ob affinitatem falfus amaro ob id conuenit,quod eum mitigat, eadem rationeaftringenti, fed non adeó,utri^t3* men eö quöd acuitate uincat eos,aufierum autem falfus uitiat, ideó non congruit» Ihfipido omnis fapor bonus conuenit ipfe omnibus malis:his enim miti-gat,illos autem excipit,minùs tarnen falfo conuenit.Maxû me ergo illi conueniunt dukis,pinguis,aufterus, acris SC acidus.

ÎW^^Îi Ïximus decem eiïe Iapores,€xtremos^ dulcem, 06 amarum, hune infen» Sdpores de-^ fifsirnum,illum iucundifsimum. At qug nam fit duleis fapons natura mb cem effe, ntmeintelhgerelicct,nifi prins quæ pinguisintclligatur, hœenimpræ-ftantifsimus efi faporum, quo omnia nuthuntur, non autem pingui, nam raccharum, 00 md, quamuis duleifsima,minime tarnen nutriunt uel ipfo Ga-lenotefte,fedGalenusfaccharumnon uideturplaneagnouilTe, dchocnoneftlo« V cusdifputationi.Præterea tot fruduumuelutfragorum, ccraforiim, Heuum^uua-**^* rum,perficorum,nullus abundè nutrit, fed nee manna, feu ros concretus mul turn niitrit.Qitidergo perfuafit Galcno dulce clTc quod nutritur,non nifi lac,quod dul-cifsimumeft,óócuius tanta eficopia, miod®communeefi omnibus animalibus quadrupedibus,imó etiam ptfeibus. Hociplum, hocinquam decepit Galenum, L4cgKowo-namlac non utdulcenutrit,fed ut ptngue Ex quinepparubusquibus confiât, una donutriat. eftparumdulcis, Öóaquea, quæ feram ab aliquibus dicitur,parumaut nihil nu- tacqutnque triens.Duarum ucro quæ dulces Juni abundè,fpuma fcilicet,atque ccelefiia,neutra ^mibw €09-nutritmultum,imóualdeparum,amp;minus quæ eftdulcior inter illasfcilicetfpuma.yi^t. At cafeus, SC butyrum, quæ pinguia funt, hæ plurimum nutriuntjatcJlie (d ratione: nam pinguis fapor in fubfiantia crafsior, amp;nbsp;temperata confifiit, nutrimentum autem ex terrreo,fiC aqueo concodo,ut fecundo de Generatione habetur, ideó quod nutritfapore efi pingui,non dulci. QtJinimó duleis faporin aëre fubfiantia con-coda côfiat:ob idetiam dulcia omnia calida:amp; ficcaleuiter funt, quaredulcia non q^^^ ^ nutriQt:forfan dices, ex quinto fuperfextumEpidemiorum, per dulce intelligi de-bere,non folum quod dulci fapore præditum cfi,fed quodép gratum efi naturaliter fehabenii,atqueiüCundCr,quale efi pinguc,ut fub dulci,dulce, atep pinguc côtinea tur.Videtur etiam quarto defimplicibus medicamentis liane attigifieleuiter dubia tationem : anfcilicet pinguefub dulci contincatur, atnonfatisfacit, impar enim efi * ”* dubitatio illa, atque folutio toties affirmanti, omnia nutriri ex dulcibus,ó6 quate-nus dulcia funt,tum ueró ratio quam inferre uidetur,nam quibus refiauramur, tol-hturepdolor exinanitione, id iucundifsimum fit, necefleefi : quippe defedum fupplenti,at dulce iucundifsimum efi,hocfcnfus dijudicat:dulce igiturfarcitinani tionempropric,2^maxime’:dulceigiturpropriè, amp;nbsp;maxime nutrit. Hocargumen-topïæcipue,atqueladisexpcrimenloperfuafuseftGalenus,utcrederct dulcec-tiarn quod nutrindulci^ nutriri hominu corpora: amp;nbsp;quod maxime dulce eflct,ma-ximènutrite: quamuis refragrante experimento. Motus etiam uidetur authori- G^‘4» täte Philofophi, in libro de fenfu amp;nbsp;fenfili dicentis : dulci fucco nos ali, 2C quæ dulcia funt admodum alere,amp;maxime, fedpinguedicit, fub dulcicontineri. Verqm quodadladisexperimentumattinet,fatisdeclaratumefi. Qiiodueió exratione concluditur, omitto quod in fecunda figura concludere ex affirmantibus rutatur, nolo enim captiofus elfe contra Galenum.quamuis ille contra benemeritos de hu-mano gencrequacunque uia nitatur : perlpicuum efi repleri cum uoluptate, his^ quæ grata funqiuxta fenfum materiarum: at dulcia iucunda funt per fpeciem fenfi-lem,utetiaminodore. Efienim omnis fenfus materiariuseriam proprij obiedi, o^nisftnfi^ quod dulce eft,non pingue:pingue autem magis nos fariat, SCconducitcibum ap- fnnendritut petentibus : indicio efi quod pinguibus nunquam nifi in fame deledamur, dulci-bus autem femper:quæ li confideraffet Galenus, non in hoc argumento deceptus eflètfimililapfu, circafententiam Ariftotelisconcidit: nam AriftotelcshOs duos, fenfus,duoqj obieAa comprehendens dulce,fenfus ut ita dicam proprij, amp;nbsp;pingue materiarij,fubunonominecomplexus efiduleis. Ita^ quodmaximèdulceefijue-reut maxime oblecfiatguftum,ica quod maxime dulce efi,infecundo genere,id efi, pingue,id maxime nutrit,atcp id uerifsimum efi. Humidiora igitur lunt pinguia, amp;nbsp;crafsiora dulcibus,pariter autem calida.Ob id dulcia exficcant, parum nutriunt, faeiliusconficiuntur pinguibus :obfiruunt non per fe, fed cralTis iunda, inbilem autem perfeuertuntuquermes trahuntad fuperiora,fitim excitant, ciborum appe- “‘’'^^*

DE SANITATE TVENDA titum hand cfficiunt,alimentum tenue exhibent, calidis Ói. ficcis magis etiam lïP commod3,uires minLiunt,mentem acuunt,pauca gignunt excrementa, aerea, att^ «gnea fuut,nee fatiant,nifi immodicè fumpta.Dulcia practerea omnibus finît arnica membris principalibusinam cum uêtriculo placeant, per quem tranfeunt nerui feX ti paris, etiamiecori,cordi,pulmoni^iucundaerunt, ad quacijdem perueniunt,ncC non cerebro à quo delegantunat non tantundem utilia,namq3 uentriculo,óf iecO' ri notent,iuuantpulmones.óf cerebrum,accor: fed ncque eadem rationeobfunf uentriculo,óf iecori,fed diucrfa,uentriculo,quia non nutriunt,óf nutrimentum ex* hibent inane,cum uentriculus folido indigeat,quarefruftratur: iecori aüt quia ante tempus quo concoda fint,in uentriculo trahuntur. Alijs autem membris didis, Uquot; tilia funt, quia nullam noxx caufam cum habcant, iucunda illis funt,naturalis aUgt; Dulcuïtibh tem appetitus rerum exiftit utilium. Dulciaijuoqueiuxta Poétam bilem fe uerz hmwrtun- tunt,qiiód ulterms coda amarefcunt, quæuero infipidæ partiiun(ftafunt,utdulz fur, cioraignccuadunt,itaoptimènutriunt, uelutilac, fed lac lapidem générât, magi* l^chpidein quàmcafeus,magiscpobftruitduabusexcaufis, SC quodceleriùsob dulcedinein générât cr trahatur,SC quod in intima magis penerct,ob aqucam,ferofam^ partem.Vifum ta-obfiruit, men eft uuas paflas,nec magnas ut creticas,nec paruas obftrucre, nee in bilem uer-ti,fed potius mflècant ob acidum coniundum faporem, nee in bilem eadem ratio* neuertuntur: acidaenimparsfrigidaeft, SComnino bilem extinguit, SCeohibet: auxilium igitur dulcium ex acidis ipfis petemus, fed utra^ iecoris uim diftoluunu at in pafsis uuis eft quód aftringant,ut non Iblum iecur débilitent, fed etiam uehe--menter iuuent, nam aftringunt quantum fatis eft,diflecant cruda, ac nutriunt, neC ficcant, fedcaloremaugentinnatum: ob id etiam aftringentia tenuis fubftantiaï Dulceomne dulcibus,SCacidis,fi mi(cueris,omncut dicifolet,feres pundum. Dukeigituro-cdlidum O' mnecalidum,ÔCtenue,fed nonomnefieçum.Pinguia autem ealida omnia crafsio* tenue,fednon •'aAhumida repleut,SC benénutriunt,quapropter lil lüórum tarn uitio, quam ex* omneficcu, «AujUtHippocratesdicebat, iadura nonleuis,acmaior,quamindulcibus,aut Lib, dtuffei agt;Tgt;aris,neque obftruunt,neque aperiunt,fed nutriunt. Hoc enim prorfus fuum eft Hion.bJ, j. pcculiare munus,plurimüm,facilé,ac bené nutrite, moderatus ufus toti confert cor P'mzuium PQ*quot;’^appetentiam excitat,immoderatus, autcorruptorum ufus, deceit omnino «fw. appetitum ,ex horum marcidorum ufu,peftilentes morbi generantur. Pefsima ' ’ fempcroptimisopponuntur. Qin'daliudeftpingue,quàmbenèconcolt;ftumhu* , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;midum,6C ad fymmetriam redadum, atque denfatum ^ ob id etiam fubftantiae no* ftri corporis familiare. Primum ergo in ordine mulfum nutrientium eft pineut, inde dulce.Atforfandubitabisfipinguia nutriunt affatim: cur adeps minime nutrit,parumtjoleum, hoc^eftquodperfuafitdulcia, nonpinguia plurimum nutrite, cum tarnen in fecundo ordine lint. Atnonintelligunt propter fubftantiae N^f**- fimilitudincm oportere, quæ nutriunt eftein terreo pinguia:atoleum, SCadep* non fubiguntur, funt enim immoderate pinguia , ideo 8C fic parum nutriunt, non ergo pingue , aut dulce nutrit, fedfubftantiapinguis ,SC fubftantia dlilcis-Carnes igitur primumomnes , SC præcipuè porcorum annuorum,tum etiam a-prorum, inde pullorum, phaftanotum, atque perdicum, caftrati annui, hcedo-rum, auium^omnium, ac pifcium faxatilium,tum etiam teftudinum, abunde nutriunt, SC bene, funt enim pingucs ex terreo molli, nam durum terreum,nutri* tioni ineptum eft.

Proxima pinguibus, SCdulcibus funt iucundifaporismifti, acitatemperati,u£ nullam excedentem qualitatemoftendant,uelutpanis, caftaneæcodæ,SCoriza, SC multa huiufmodi fubftantia terrea, molli tarnen fuaui, atquefriahili : talia pluri-mùm nutriunt,6C melius quam dulcia,ac copiofiùs,non tarnen pinguibus. DulciÖ tarnen tenuius eftalimentum, hæcomnino utilia funtfacultatibus permiftis. Póft quæ funt,quæ nullum habentfaporem infipida uocata, atep hæc etiam neque dif-fecanf,neque óbftruunt,nec aftringunt, nee molliunt aluum, nee aperiunt, neque excedentem ullamhabentqualitatem, ucl quia carent, nel quia obtufam habent, uel omnino ac fi non eftet, ut dulcium ÖC pinguium.

L I B E R P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117

Contra amara ntlproifus nutn'iint,detergunt,apenunt,attenuant,exftccantplu- AmM nil tnum,ôCetiam omnia calcfaciunt. Ocddiintuermes, ut etiam ueftibus interpofita prorf^ nu^ prohibeancblaclasmocentmcmbris naturaUbus,ÔL præcipuèuentnculo,abomi- triunt. nadonem générant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ Jimurorumfi

Salfauerôatteniiantjaftn'nguntjproptcrmorfumdetergunt,Simulant,firimge- cultata, nerant,llccant,aluum mouent,putredinircfiftunt,nutnuntualde paruin: côtinent salforumfti^ entmhurnidumpingue. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adtates,

Aftringentia obftruunt,roborant,refn'gcrant,ficcant,appetitum mouent, magis AßrmgcniiM quàm falfa denfant,alüum rennent, morantur m uentriculo : amp;nbsp;ideè plus faifis nu« faeuhatef» triunt,alimentumautemexhibentterreum, craflume^ omnibus nocent fenfibus, Außen eteo^ præcipucuifui,amp;audituu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mm^Mulu-

. Aultcra altringunt magis linguam, quiatenuioracum fint, magis edampene- tes, trant:fednonadeôrobôrant,aftringunt,aluum^retincnt, nec adeô obfiruunt, arnica tarnen funt magis naturaf,exficcant, in adiuis qualitatibus parum à tempe- nbsp;nbsp;nbsp;•

ramento obfunt. Multa etiam ex bisfunt benè odorata,parum nutriunt,amp;miz nùscrairumaftnngentibus,minus(^folidum præbent alimentum,appetitum ci-bï excitant.

Acria excalefaciunt uehementer,linguam lædunt, urunt,terebrant0ncidunt,re. Acriwm vins^ foluunt,putrcfaciunt,attenuant:ob ea etiam obftrudiones aperiût, minus nutnût, etiam quàm auûera,flatus difeutiunt.Quç humida funt,oculis nocent.

Acida autem refrigerant,exriccant,incidunc,atténuant,omnibus minus quàm a» Acidorvm ui^ maris nutriunt. Débilitant omnia membra,ncruos,oculos,!ec«r,uentricu!um : ue- ^^^^ bementem cibi tarnen excitant appetitum,fitim excinguOt,febribus maxime con/ feruntjamp;i putredini refiflunt.

Acerba obfunt uêtriculo,inteftinis,utero,iccori,neruis ÔCfenfibus omnibus, ma Aceriorm nifefle etiam dentibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»quot;■er.

Dulcibus amara,ôô falfa inutilitcr copulantur.lnfipida omnibus faporibus copu Nota, bta grata redduntur.Amarum coniundum falfo,aut aihingenti,ut in oliua falfa,£C abfyntliio,fî amaru uincat giacn, amp;nbsp;iucundû efHcitur,fi uincatur fit horribilc,aut foe dum.Nil autem tetrius quam fi malus odor eis adiungatur.Amarum etiam pingui male fociatur,falfum nonita.Acriahumida rede faifis iunguntur:ficca autem non rede,Hunt enim odiofa.

Prætereain faporibus hoc eft admiradone dignum,quod plura quç auftera funt, at muftum,exlabrufcis,Slt; uuis acerbis in modica quantitate deguftatum dulce ui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

detur. Et glycirizza dulcis eft in paruis fruftisï amara in magms, ut redo animad-iiertitFracifcus Caburatius exforo Cornell] amicusnofter: lieamp;farciminatenuif f^yïfte^trf id fimèdiuifa,nonfolùm concodufuntfaciliora,fedguftufuauiora, Scfacilnrsman- „nißim^ jnid duntur,quæ régula in omnibus durisedulijs,amp;potenrislàporis,lèruari debet. Eft f^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, j^

autem fapor omnium potentifsimus acrist adeó ut cum omnibus uefcantur,aliqua ^ ’ ,. o^„,-animaltaamarOjCapellæutibi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poitntißimia

e , Sa/ir«arpff«dmarlt;«, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, , . nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^craeß,

hallo, pifces manni, acido ut oxalide,plcracpqüae herbis uefcuntur aha, cæpas, porros,piper,ctnamomum,gingiber, nullum animal attingit: nam fanguinea cum ealida fint,abhorrent à tam calido ahmento, practerea fapor etiam feruidus, amp;nbsp;po-tenSjUtnimium penetret: aqueis ut pifcibus,uenenum qiiafi eft,airuetis aquæ. lure meritoergafola acda,amp;^ maxime animalia cunda perfeda refugiunt.Sed curfapo-res hi potentes, cum exigua in particula fint, dulcedinem référant, caufa eft,quo-n)amobpaucitatcmmoderatifunt,ideó^ moderato fapori quieft dulcis fimiles: 8t in mufto etiam aliquid dulcis uerèinèft, aliusob paucitatem nonlaedil, fedfo-lùm fentitur: turn uerô ob moderationém dulce iuuatur ab eo ; omnes

Succorum fe^ qucomam aqua,ut alias dixi,nequc calida^nequcftigidajirquc falfa, aut acns, auf ptemgenera, putrediniobnoxia,fedomninö media quædam fubitantiaen»Pinguemfuccumlt;« S«cc^Mc^■K^^^^^3J,■pf,^5p3f^ffJpçf fgi^m-fjj.£j dim ipfa fubftantia probe: duldsfuccus minus duld tb aqueo dif- fubftantia nutrit,quae autem ficea elt,etiam parum nutrit:Dulcis fuccus concodus f^‘ eft,óó per fe folus melius omni alio^iquidcm etiâ pingui nutrit » In uuis pafsis, crU' dus humor refolutus facit,ut dulcc illud bonum fit alimentum » Muccofus fuccus

nullo eft in ufu pro alimento, neque per fe, neque cum ipfo cuius eft fuccus,nequc enim noui qui edatfemina cotonei autplyllrj,autaltheg,uellini,uel aliorumVinOquot; fus receptus eft,amp;ob ufum, amp;nbsp;ob odoris gratiam iucundus uentriculo atquefalU' bris. Salfus autem 8^ nitri fpcciem referens, neque in codis, neque in crudis pro 3' ^P‘ * ’» limento recipitur,ucrumaluum detjeitut Galenus teftatur primo,SCfecödo, ó^teP ^p‘44* (,Qde Alimentis,dumdelentibus,brafsica,Iimacibus,óc:teftaintedisloquitur.Vc; ‘‘^‘^‘ rùmcumftuaiumnoftrumfiteôdirigerefermonem,utdoceamus cruda maxime /^■^ V aduerfarinaturænoftræ,quodamp;Hippocrates docuittalia,qughumorêcontinent r« A mdxh (ài(înn,nitrofum^,u!xmandi cruda fold prêter oftrca,acfolencs,feu dadylos, ita^ me a tteridn ^^^ j^-^ fuccus utîngreditur,etiam exit: fola de crudo contentioexiftit. Is relinquf natureno^ jjj|. -^^ qj^^j olerum, feminum, fruduum, radicum^ genere, cum cruda eduntun ’ *'*‘ Nam cum humorem cÔtineant partim codum,partim femicodum,ei^fdem^ gC' Aqueo j^çj.jg crudum elle oportet,ac ferofum,amp; acrem,2lt; contumace, qui nondum codi® umorepr£gt; nem alTecutus eft,multumigiturab aqua differthic,ô6aqueo humore. Et quidub ces frudus funt, eatenus pernitiofi funt, quatenus cum dulci copiam huius contf mtiojd funt, j^^j^j. hujnQfis, Plunïnùm autem cerafa habent,^ perfica,amp;armeniaca,feu chryfo' mêla uocata,^ pruna,amp; acerba nil aliud habent. Et ob id fufpenfæ uuæ maturæ,Si^ ficus in umbra liccataf,expertia funt omnis prauitatis,Slt;omninó innoxia. At con^ tra,fi quis carduos,fœniculi germina, uel afparagos, laducas, mentam, pipinellam radices,bor^inem,intubum,cichorium,mentam,aut aliud huiufmodiedat,lædc' tur egregiè. Pariunt enim hæc omnia,ubi minds male cédât res,feabiem, Iepram^gt; accutis morbos. Inalî]seryfîpel3ta,carbuncuIos,aIijsfebresacutas,diuturnas(^,U' riginem urinæ,demummalumhabitum,atc^hydropem. Quodfiquisobqciatdc iuuene illo Alexandria:, qui crudis uefeebaturetiam phafellis, atq^huiufmodi,pct quadriennium fine noxa. Dicimus primum omnia pati exceptionem, côtingerec? Kenfird con^ monfira in medicina, uelut in naturalibus, quinimmó hoc inditium elTe rei pratter tinguntinme naturam,quod Galenus dus meminerit, tanquamrei, cafuscp admirationedignf dicind. kac^ monitrofum hoe fuit,nequenos monfira, fed naturae curfumfequi debemtiS i.de Alimen. fed fac ut omninó monfirum non fuerit, non aegrotauit eo toto quadriennio, non cdp, 15. malum contraxit habitum. Quid hoc; non'nc potuit, imó uerifimile eft póft dec^, quindecimue annos in infanabile malum deuenille,quod ratione demonftrare fa-' cilèfueric. Generabatur afsiduemukus humor ferofus, crudus,femiputridus : igb tur necefle erat paulatim corrumpi uim,fubftantiam^,tum ucntriculi, turn iecons, achumores. Primum quodmembrum agendo patitur:fecundum quod uentricu^ lusnon benenutritur,ut tertio defacultatibus naturalibus: tertium quódnontoW * poterat expelli:nequeenim ob multitudinem,nec(quia pars eftneceflariaului,S)^ ipla etiam corrupta)ad amufsim,nec(quia in omni opcratione,feparatione,conco-dione,expulfione,)poteft totum ad unguem expelli,nec protinus : qualifcunq: ak tem mora,uitium,lapfus,temporis fuccelTufitmagnum, a damnum egregium af* ^'lt;P* * • fert. Non'ne Galenus refert de Agricolarum habitu, quamuis bonus fit, dormi6t» eduntbenc,funtcolorati, robuftifunt, diufinemorbo manent,aclongépluribus quam quatuor annis degunt, ÔC tarne fola ratione docente negatfecuram elTeiHo' ruin

mm boftam uaîetudinem,nec ucrè præditos elle bono habini, quanto minus ergo hune muenem,qui unus tantum futt,agricolæ pintes, ïncomperti expenmeti qua- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

tuorannos tantum,cum illi ferme ad fenedutem eo modo eueniant, caufa eutden-tiorc,male in iuuene quàm in rufticis,ut qui afsiduècrudis uefceretur,boni fuiflcha bitusuere dicemus^Quin potiùs quod omnibus acddercfbletjiUum antefènedu* tem,aut moricurum,aut in grauem morbum indfurum,ut prçterfpem debilitatum in pofterum euadat,aut cæcum,aut furdum, aut refolutis neruis fyderatum, aut lapide uelîcç,uel urigine meiendi in perpetuum laboraturum,aut aqua intcrcute,aut albajoituita fplenis,aut diarrhoea quadam graui per circuitus,aut phagedena,aut le pra,fcabiecpmalalaboraturumdicemus. Hæcenimornnia,Ôôumiha,ferofusüle humor fenjiputridus create poteft,ô6 ut unum,aut plura ex his malis præuertat,nifi utdicemusalia rationeprohibentenecefîèeft : corrumpiturenim uelut inhis qui malècurati,exindica lue omnis humor in quali,non uHa particula,proprium enim morbum createt,2lt; unum membrum occuparet. At in hislatentius malum, ô(fat fç^j^* laxfanitas,2CbonusIwbitus morbupariturus tenet, fangulnenullo corrupto, aut integro,ut contra multis pallortn facie,macies in to to corpore, quod humores On t pauci,amp;fanguis,fed bonus,ac denfus,incolumen ad ultimam ufep fenedam exhi-betuitam. validassenon,falfa enim ratio pluribus nedum uni,amp; conhentibus,cx-perimentis non imperfedis folùm præponi debet.Potuit amp;nbsp;in iuueneillo eße pro-prieras qualis in anu,cui cicuta eratahmentum,ita utconficeret, quod confici non potefl,autctiam uirium immenfum robut, quod tranfmutaret, fubigeret,emenda-tet. Stemm Elephas adducentos uitæannos peruenit, auteham amphus, plantas folùm,amp;^ quæ ex his cruda odoris: quid obftat, ne non aliquis elcphantino habitu, nihilhorum paflus,cumhocuitægenere,adextremam uk^ feneeßam perueniaK* fextum diponftietudo,quæ omnia emoïh't, quanquam ptaua confuetudo non et confuitudo ficetepofsùne tandem nonnoceat,fedutnoncitônoceat. Nonadducam in eau- o,n,iùef«oi, fa quod Galenus maximum efléputat,fcilicet præp3r3tionem,admifto ôleo, garo, n^^ uinofntcrdumjaccto,autfale,atquefimilibus,nam huiufmodinoxam-minuete, amp;^ tardare poffunt,ut alimentum bonum præbe3nt,ut commutetur, efficere non pot funt.Neque enim miftio mutarepoteft naturam,fed damna corrigere,arlt;T?minuc- ^^^li^ ndlu-tCiMagis ad hoc facit quantitas,nam fiquis ualdé pauco obfonio ta h utatur, bond *’‘‘quot;’ ’”«f‘**‘‘' qtHd'em.cxpane,Ô!;uinô nutrimentum excipiet, quod uerô explantis gignetur, na ^opotejt,ftd turapfo. excrenieto adexonerandam aluum,ueficâ,habitum corporis utecur: fècer ‘^‘””quot;lt;lt; f‘”'''lt;* nendoperfoeces Hfinam,autfudorem. Atquehicfolus modusuerècft innoxius, 8*''^’ quo;PeTfæut€bantur,nafturtium cum fale, Ôdpane edentes, SCaquam bibentcs,ut perpetuofaniuiuereat.Odautmilocum,nam placetnumero hæcifta comprehen-dcre,ut memoriter magis,acdiftindèhabrâtuqcùmperfudores, aut urinas totum corpusrepiirgatur,autaluus,huiufmodienimmedicamentofa cumuimhabeant, nonfolùmtotaprodentécorpoTe,fedquicquiduitiatûfuerit aliudfecUm trahunt, incolumemcp reddunt hominem, præfertim fi latis ulceribus fcateat, undiqj manct fames, SC pus,ac ftrofa cxcremêta. Nonum etiam medicamenri loco habetur, cum porpuscrafsis, etudisep humoribus, præfertim frigidis,ac pituitofis featet: turn bis qui créant podagram, ai thrititim^;nam immoderato horûufudiflèdi, à natura e-uacuantupliberantcp totum corpus. Vtómoloco eft cum deliquendum eftmulti-tudtüe^plunnv emm inhoc-dècepti,maluntreplericarnibus, ouisep, SC cafeo,quo-rum ut refert Hippocrates inlibro de Affedionibus, noxa maxima eft,horum autepjp. t jî eduhorum heïbaeeorura,G ad ilia comparentur minima :quapropter meliùs eftin minimis peccare,quàm in maximis. Ideo meliùs eft talibus uti,quàm illis.Et quart- Keliia eß ht quam bonanonfint,ltonfunt tarnen neep adeo mala. In huiufmodi ergo ciborum («(«imw pea ufu,meliùs eft emendare prauitatem,quàm tam manifefto periculo fe exportere, fi. are quitn ni quidem expreflb fucco edas, certe non officient, fed nihil prorfus nutrient pfiuatâ maximw. pinguiore parte,reliqua nonfubada. Qiiod fi dulcia fint ut ficus, SC uuæ maturæ, præftat in umbra ficcatis uefci,ut putrida fanic exhalante, dulce folùm rehnquatun ¥ tile eft igicut in onufibus quae coqui pöITunqnö wt punicis, nam hæc ficcari præ-murc... . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftatj

ftat,aut peponibus,ea coquere multa aqu3,Su plurimo igne, ut Hippocrates docé' te lib,deuete batjufculumq; abijccre, nam fic nihil habent mali, nifi quod parum nutriunt : pU' rimtd, tredinem enim codio detraXit,cum aqua fubftantia molliuit, itaque huiufmodiC' Note* dulia fi fic præparaueris omnino innoxia reddideris. Verum cGin huiufmodi edU' lijs maxime perfepè uires fint,fi quis medicamêti loco uti uclit,crudis uefcatur,feJ paücis,feu ob utilitatem iaduramparuipendendOjinde peccatumemendandor quædam enim urinam ciunt, alia illius molliunt acredinem, alia fanant ueficæ ob ccra,quædam fudorem,quædam aluum prouocant: alia aduerius uenena,alia lapf dem frangunt,plura difcutiunt flatus,quædam abfcefsibus profunt.. Ob id crudis citranecefsitatemuclcinonlicet,ubipeccareoporteat,autmorboS curarenonre* eufamus: turn uero uixquiequam alimenti exhibent cum cruda mandStur. Et eer* tè ut Elephanto uita ex crudis plantis, feminibusep carum, ita hommi ex pane cO' disep plantarum afparagis, frudibus, folijs, radicibus, foil's floribus uefci impuni

• nbsp;nbsp;nbsp;licet ob fubftantiæ tenuitatem,dum crudi funt,nam codi prorfus neep fubftantiain

ignis opérai ignis ergo opera in humidis coquendis utilia funt,uelut pomis,acpcrficis,cotö'' neistp, cUm etiam diu refiftant: nam folia uruntur, ficamp; lac, amp;muftum optimurn igneeuadi^ humida enim omniahæcfont, ignemepfulminent, amp;mehora fapor^ coda euadunt, amp;nbsp;odorem bonum reefpiunt. Quæcunqueuerô ficca nimis utlcquot; gumirta,aut tcnuia,ut folia,aut quæ falfa euadunt,aut amara,autiniUGÖdi odoris,^ lixari in aqua debent. Qiiæcunque tarnen ardent ut uinum,amp; oleum, igni admo* ueri non debent,liccat neque mei quod amarum fiat.Ignis ficciores omnes res red* dit,Calidiores non ita:quæ iunda funtfeparat,atquc ideó tenuiora ex parte, ex par* te crafsiora efficit. Separata autem permifcet, 5^ iungit, qua: autem ehxantur,mol* lia fieri debent,fempercp faporis qualitas,atque odoris confideranda eft,utiucundi fint:finuerofuccicaufa elixentur,autmedicamenti,eum ipfum quodincoquituf ius recipuerit,odore, atque guftu : fi cibi ut odorem,atc^ laporem induat,confun’‘' pris omnibus reliquqs horribilis fucci,nam fuccum ufque ad hanc diem non horrf bilem nullum noui. Cum falfum fit ius,iam corrumpitur,terminus anteefto. Qu^ *^®**‘ aflantur tenuiora eße debenpSd multo igne dreundan fcilicetflamma,fed non diir» aliter torrebis, non coques. Qua: mollire expedit, aqua: mergenda fub cineriba^ multo cum igne,breui póft cinerecalido funt excoquêda : amp;fi urantur denuórna* defacercjörl circunueftire charta madefada. Qiiæ uolumus alere elixanda nó futij» fed afianda,ucl in iure funt coquenda cum operculo. Aflata melius amp;nbsp;plus nutnût elixis: elixa humidius præbent alimentum,amp; faciliùs feparantur. Exiure autê pl^s etiam afsis nutriunt,fed non melius,melius tame aqua elixa,faciliûs afsis,difficilia* clixis fubiguntur. Olea quaecunqueincoquUntur,aquam (necorrumpatur^admf ftam habere debent: fic SC quae uino,uel meUi. Acctum igneaerms euadit. Quarrte runtur fi crafla fint,erodunt,fi tenuia, fiunt minus acria, exufta fcilicet ignca part^ Aesabignedeterios cuadit,SCamarefcit:ferrumnonita,aquamelioractenuiorft’

io.ProW. $. Allium elixum delihit fauces, 6Cporrum detergit illas,dicebatPhilofophus : acria CT 3 0* enim fiunt jneliora,quod aqua prohibeat ne exurantur. Qiixcuncp humida funt, igne fixa indigenf,fcilicet craticula, ut pifees, qua: ficca humido fcilicet elixationG quæ mediocria ut carnes mobili,ut in ueru.

Miiltum igitnraberrant homines in ordineconftituendouiAus,namqui ult^ mus eft,5C minimus, eum fecundo loco ponunt,maximum aute ultimo. Siquid«*” nihil éft deterius,quam plurimisatqueultimis cibis rcpleri,ueIutcarnibus,ouis/2' feo, pifcibus. Minus malum repleri peC-fimis,id eft,radicibus, oleribus, caulicu-liXfrudibus» Minimum autcm cifdem *1 codis moderate, interdumautc crudis, 1/ amp;nbsp;in copia mediCamenti loco, uelut fee- x niculus,autcarduifrudu. Et maxime

turn homo fe exercer,aut fudore,urina,fcabie,uken'bus, aut haemorrhoidibus ptÇquot; purgat*^*''

L l B b K F K l M V b. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i zi

purgatunÄtn cam exetatto Temel ta die pane folo, amp;1cui;hIs cibis Utatuf,acmô' dice,qaales fantmel,Caccharam,misepaiïxjti jctus amygdularLim,piftaciorum, pinearum,fed aqua prias humedari,tum oliuisjpaimulis, nucibus, aut quod melius eft his omnibus, unis pafsis.Qiiibufdam etiam conférant ficus fiecae, mala punica, 06huiuftuodufedoptimaseftcibas examygdaliscam faccharo coctis : coenecau- ^^uitämin-tern modica cum came, aut pifcibus bonis, præfertimaftàtiSjtsfanèuitamincolu- fol^^^^ffJ J^^^ mem, ac fenfasad ultimum dcducit æuum, quern modum at optimum omnes ^^ probarunt» Atdillentio eftdealijsatd/xi, fanecibus qui crudus medicamentiai-^.-^^^^^^^ cemobtinet,aut etiam fi coquatupeft foenicukis,afparagus, petrofelinam aulgare, ^^^^-^-^^^ ' rata,abfynthiam,borago,cardaus,SC cichorium. Innoxia coda beta,3ttriplex,bo- 0i,ii^f„g rago,rurfas balgofam,0C malaa.

Qiiæcunc^ modice nocent fi cruda edantar, ea in exercitatis fudorc difeutiutUr, fed fi non,pariant fcabiem,praritum, lepram,ulcéra j harmorrhoidas, Icucm poda-gram.Qiiaeaatcmmagisnoxia,deiiciantcibiappetita, dfinfirmumreddunt cor- ,, . pus.Peiora aatem funr,qaæfebres acutas,aut diatumas genctan^Sd abfeeftus, his ^' ‘*”‘* ^^^^' longepeiora,qaæuitiantiecaracaentriculam,gcrtcrât^ malum habitum totius^‘*5“*’ corporis, morbum rcgium,aquam inrercurem,carcinomata,clephaunalim, refola-tionem,(ydcrationê,cçcitates,amp;f furditates ac uefiex lapides.Qiiç ue^^ his détériora funt,iam non funt cibi nominandi,fed aenena, à qaibus omnino abftinendu eft.

Vaecanqueigiturmale olent pefsimi funt alimentpet ex aencnorum gc/ qk^ m^o^ aatem bene olent,per ic nil nutriunt, aut omnino ferme nihil« lent pefsimi Optima autem funtquae codionebonumodorem recipiunt, aclut car- funt aUmenti nes,pyra, 6tcotonea,amp;pifces3irati,acpanis,amp;^ipfeenfmbcnèoletco- Malèoltntu dus,iam Ä^ recens. Qiiæcunqae aatem male olent, poftqaam qais ilia deUoraue- mediedmen-ntatallea,porri,carpæ,ôf medicametofum exhibent aIimentum,2Cuiridia no per tofum exbibet fede fubiguntar,ficcata aatem incidant humores,00 flatam difcatianr,óó coda le- dUmentwrn^ niant arteriäm,maxime porri,tam uerô amp;^ alimentum référant : fed odóris graaita-tem exaant. C^æ aeró per fe bene olenf,aut iucundam per fe, aat alqsaddita teti-nentfapörem,ea condimenta appellamus.

Cuiafmodi fal quod aqaeam eft,^ rubra melius eft, lapideum nimis acre : oleu qi^^^ ^^.^ « oliuarö, Sé ex eo quodeftabuuisimmaturiscxpreflu,omphaciüapp«llatam,exa- nfj^^inn,^, cerbisaût liais ompbacium,fapa3acetum,mel,faccharum,piper,gingibcr,nuxmy-rtftica,macer,atram^cardamomam,crocasmaximèorientalis, cafsiamquamci-namomö aocamas,xiloaloes,mofchus,amomum, fucci mali medici, limoniorum, arantioram,oxalidis,mentæ oz/mffiliqua rubra,coriandrum, aniftim, foeniculus, aqua rofacea, aux pa fig maxime fine ariJlis, petrofelinam aulgare, fa! ui a, finapis, myrtus,fanthali, garum,ius,adeps,butyram,lac,aliac531tjs gencibus« Excompo-fitis autem praccipua alliatum, acetarium botanon amp;nbsp;ius nigrum, fingula enim ex his,quatuor ex rebus conftant, reliqua funt infinita. Alliatum allio, iale,nucibus, A«idiït»i o* amp;nbsp;pane. Acetharium olerc quoitis crudo ad madendum grato, fale, oleo, ëé aceto. “«idW«» Botanon, gingibere,fale,aceto,fucco oxalidis,uel mentæ,ucl petrofilij noti autozi i^*i^lt;^ lt;^°fi' mi. Ius autem nigrum ex Cælio Rhodygino, ut etiam ab Athenato accepit,plura 1^^^^* accipit.Sanguinienimadtjeiturlaferpitium,iàpa,uelmcLuellac, amp;cafeus cum o- ^^^‘ ^i'^* doratisfolr)s,amp;aceto: fed quidam plura exhisnamfruftra.Pinguemenimfapo- * ƒ* remprçftatfanguishœdi,uelléporis,odoremlafet,ut311rjs,folijsnonindigeat,fapa ^ifgt;‘7'^^P^ dulcedinem:acetum laporem acrem,Slt; acidum,fi cafeum addas, fit unum fubftan- 3 ^* tia,SCfapore. Vincitenim fimulcafeus,odores atepfapores hoecogendo, illos rc-tundendo:cibienim abf(^ cafeo mifti dico, £lt;non folidifunt,uelutpotus,utquiè lingua difHuât.HociuslaconicS,erhyppofphagma,ethyppocrimmadicitürapud ueteres,Galenus autem album ius dixit,quarto de Tuenda fanitate, quad conftat Cupt t o« ülc, olcö, anetho, porri modico, ut ad eundem numerum redeat res« At de uiribus

fingulorumdicemus,nuncfuffÏciat admonuilTe proprium condimentorum eltq ut lint fuauia,è facile parabilibus,Slt;:commoda,tam in aduerfa,quam profperaua-letudinCjCuiufmodi eft quod deferibemus infcriùs,dum de uidu fenum ageraus«

g Ed alimenta omnia, feu potus, feu cibi,e tribus fumuntur,terra, aqua,ftquot; mine. T erra plantas omnes,tubcra,ôd fungi. Potus autem uinum,quód ex fuccis fruduum conficitur. Aqua oftrea,conchae,cætera^ id genus, turn potus cft,ipfamet : èfemine confiant omnia alia animalia, potus aiP tem lac.Manifeftum eft igitur tria tantum eflc genera potuum fecundum naturaniï , aquam,uinum,amp; lac. Eorum quæ ex terrea oriuntur, tres funt omnes differential iuxta gcnus,agrefte,SC domefticum:iuxta fpecies caulis,aut afparagus,amp; iuxta pat tes quæ quinc^ue præcipuè funt,femina ficciora,duriora,pinguiora, quæ fub cerea-hum nomine a Galeno comprehenduntur.Quorum cum fit frequentior ufus. Gaquot; lenus fuo more integrum uolumen illis dedicauit. Frudus, radices,folia, 6C cauliquot; culi feu gcrmina,uel afparagi, aut turiones.In his quæ ab aqua proueniunt, cum 0' mnia lint agftftia,totacp edantur,una relinquctur differentia ex fpeciebus. At ex 3quot; nimalibus eædem generis agreftium, amp;nbsp;domefticorum : dico etiam in eadem fpCquot; cie,ó^ fpecierum inter fe,demum 00 partium.Etuclutin plantis fucci, ita in animal!quot; bus,lac quidem animal parientibus, oua cæteris pifcibus, amp;nbsp;auibus fanguis comquot; muniter omnibus:led de condimentis prius agendum erit.

Vlcis autem ftpor,amp;' pinguis, folum funt in fubftantia uentriculo arnica, amp;'^I ut diximus,fiC omnibus membris naturalibus, quia folum ex huiufmodi fubftantia ea membra ali poflunt. Suntautem omniamembra naturalia, ut aluntur,ftd omnium tarnen primum iecur, póft uentriculus, amp;nbsp;inteftiquot; na,indeuenæ,ôf fanguis,póftlien,renes, amp;nbsp;uefica utraque,nam quæurinam conquot; tinet,magß patitur,at bilis generatio frequentior eft. Caufa ergo horum eft fubftan tiæ bonitas:pinguis enim lapor,ÓC dulcis ab humido puro, concodo femper hunt, fiC ideó foli in optima fubftantia repofiti lunt. Scd pinguis in craffa, dulcis in tenu! femper,ob id etiam meliùs coda fubftantia dulcis,quam pinguis,minus tarnen bCquot; nè nutrit,quoniam tenuis eft. At in melle amp;nbsp;faccharo hoc perfpicuum eft omnibus modis,tum ex generatione,tum quia ccleriter nutriunt, tum quia parum amp;nbsp;admOquot; dum:eó etiam nt ut dulcia codione omnia fiant détériora, pinguia ad certam ufeV metam meliora:tenuis enim fubftantia iam concoda, SC pura ad ignem pofita mequot; lior fieri non poteft.At dö humido infipido iungitur,melior redditur inutili abfum Saccharum pta pane.Sic faccharum igne meliùs effïcitur,perficiturcp in fornacibfts, fccus fi fo' ignemehui }ùmcoquaturdcteriùsefncitur,ut etiam mei, ob id faccharum ut cùmalqs hum!quot; efßeitur, discoquatur, poftquamconcreucrit, non minus melle poftulat. Vnde etiam cX KcUicratuai mufto,Slt;mellecodis,fitmellicratum,abfumptahumidapartcinutili.InladequOquot; que idem accidit, nam aquea parteconfumpta, fapor minus diffimditur, quamœ brem lac codione ut etiam faccharum dulciuseuadit, Óóob id etiam meliorisal!quot; menti. Et qui oua, lac,amp; faccharum coquunt, cibum efficiunt maxime iucundui« guftui,06 optimi nutrimenti. Scd 5lt; in lade dulccdincm in tenui fubftantia contiquot;

Vitlladis, tyrumdulcceuidenter eft, fcdfolumcaparsquaefpumofaeft, quamuocant Mc' diolani ladis mel,td eft,dulcis pars Iadis,quæ adeó tenuis eft, ut minimö illius pon dus cadum magnum im pleat: li igitur dulce, amp;1 pingue, in fubftantia pura,SC con-coda pofita funf,benè quidem ambo nutriunt,fed quod dulce eft, adeó parum, ut malè Galenus dixcrit,omne quod nutrit dulce elfe:nâ pinguia propric bene,SC aft tim nutriüt,at natura multis dulcedinê mifcuit, ut antmalia decipetet ad proprium

L Ï B E R P R I M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiî

commodum,eramus ergo Ôôhumidius cum fitpingue,dulci:htncfttutpi’ngue co-dione £emperctur,amp; moUius euadat/idcoep etiam luauius,00 melius, pingue catea nus deteriùs : pinguia autem, amp;nbsp;dukia, obftrudiones in epatc,ac fplene générant pirgwi'a e^ cum à natura obdeledationem antequam fintconcodaattrahantur, iuxtatUud dulçiaobjlru-2 Hippoctatis tertio Acutorö[Dulcis potus uifeera inflat:] iplene uidelicet QC epar. aiones gent» rant, Viehtsqutefuntamici,GTiaimicauentnculo. Cap, X L V.

HX his igitur non arduum etit generalem docere regulam,qua omnia co- yttürkulat gnofcainus,quónatn pado fe habeant ad uentriculum, dico ualentê pro quibuundb lu a natura. Nam corn tribus infligeât uentriculus, utnutriatur, ut robo- gj^f^ retur,amp;utcalornaturalisin ipfum copiofus fleriuetur,aecofcructuctria ^ifiJmaximi funt,qugiflprxfl:arepoflunt:primumfaporispinguisfubftantia,poftquamefl:fluk prodejppor^ cis,nam ex his commode nutritur,accedit ut ex hac fuauitatc,illQ ampleda tur,diu- fumaeniti-flus retineat atep ob id etiam duplici emolumento melius concoquatur, fecundum ^^j^, contingitexfapore aftringente,cum aficco illius authore, feu frigori coniungatur, utinpunicismalis,feumodcratocalori,utincroco(namagno caloriaftndio iun-gi non poteft,cùm calor diftendat)uentriculi fubftantia in unum cogÄur, amp;nbsp;robu/ ftiorobidcuadat.Tertiûfitexodorebono,quipræteridquofl auocat à corde fpi-ntus,a iecorefanguinem naturalifamibaiitate,tcnui terrea fiibftantiaignita confer-nat illum.Hæc igitur omnia funt,qua: maxime prodefle poflunt u?triculo, atq^ ob id ut didum eft proderunt ad generationem boni fanguinis, 8^ nutriflonem totiuS corporis,benefacient autem propriè iecori,lieni,inteftinis,renibus,amp; utriep uefieç^ ncqueenimalia eftepolTunt, cumroburuentriculi conftet propria fubftantia, fa-cultatis raodo,quo aptèadfridionem dirigitur, utaduentucaloris à membris prin cipalibus.Sunt prater hæc duo alia genera auxiliorumfcilicetfecüdorum,uclutejÉ ercitatio ieiuna, occurfus acris liberi,fomnus,fomentü,amp; ea qua adu fimilia funt, udut pracipuè coralius,^orientalis iafpis in tertio generc, cum dolore laboraue-flt,acopacumobftrudione,aperientiacum materia difcutiatur his quaillameua-cuant,cum cruditate,uomitu,inçdia,quiete,uino,fomno longiore,cum intemperic contrarqs,athac ut dixi languenti uentriculo fûlùm debentur,ill3 externa funt,auC iecundaria,de quibus in quarto libro dicendum erit: colledis igitur rationibus,nó folum tria funt tantum genera eorum,quautilia funt uentriculo per modum cibi» familiaritatecp fua,fed etiam tres tantum fpecies dulce, feu pingue, ob ahmentunl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

aftringens,ob facultatem odoratum,ob calorem aduentitium, qua omnia eodem modo omnibus alqs membris, prçfertim naturalibus erunt necenària,quamobrem natura prudentifsimê cófuluit, ut cüm eiufmodi ab alrjs membris percipi non pof- ^“f“** fent,hoc ipfum omnium uice perciperet, atque ea lege, ut qua illi prodeiTent, pro-deiTent 06 omnibus ahjs,S6 qua illi nocerent,ahis quoque nocerent. Sedfcio quid didurusfis,capparisiuuatlienem,obeftuentriculo,eupatorium,ô6iecurlupiieco- ^^ipp^rUlu» flconferunt,uentriculonemodixit,imóutuerafateariecurlupiuentriculopotius f^'^tUtncHt^ obeft.Atnoshicdehisdifputarenöinftituimus,fedfolumueritatemdocere, caeft «f'’mu*llt;’ quod non funt nifi tres illi modi generaliter iuuandi uentriculum, 06 per fe primo ®M» kuquoduis aliud membrum,ô6 quod ca quç uni conferunt,una ex his rationibus, cateris etiam eadem ratione conferunt,feu iccori,feu renibus,näm capparis non iü uat lienem in primo genere,fed tertio,ficut neque iecur lupi. Id tarnen detegit non leue arcanum, iecurlupi fi quis edat,non iuuabitur,forfan etiam ladetur, fi quis u-tatureo medicameti uice iuuabitur,quanquamfanum fit iecur, hoc^ idem in mul-fls experimur,uelut in paflare trogloditico,in carne ericij,qua ficcata multum pof-funt,cibiloco accepta infinitam exigöt quantitatem,06 tempus. De eupatoriö alia 8.Deeompä2 eft ratio,ipfum enim uentriculo no parum utile eft, neep excufatione indiget ratio- ß.mtdic.fe. nibus didis.In uêtriculo autem admodum debili adeô,ut in animi deliquio ob hu- cundum locot midum fuperfluum Galenus mirum in modumlaudat hçc tria,oua forbilia fcilicet c^p.4. w line apabjbulbos ktlicetctudos,£6 to ebleas copias. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[cc, primât

QK£uentri^ Sediam caputahudaggredtamur, fciliceteorum,quae nocentuentriculo,atque eu o nocent ob id omnibus membris naturalibus:atquc ea funt duorum generum, alia quidem duorumfunt quachisquæiuuantmaximeopponuntur, aliaquæ noxamiUiinferunt, crgoprigt; ^enerimgt; mum omnia fœtida uentriciilo, funt inimica, deinde omnia arida, cuiulmodi lunt ligna,Öi^lapides,quorum pulucresamp;fi alioquin utilifsima fint, uomitum excitant, fie margaritarû,SC fmaragdorum,amp; fanthalorum, amp;ligni aloçs, quanquam omnia hxcuel manfa,ue!indcco(flisfumpt3,illumiuucnt, ôdfimiliterquæcunqjualdèa^ mars funt,uelut aloes,gentiana,colocynttiis,ó;^ cueumeris anguini radix, quatcun-gue etiam immodcratam habent qualitatem calidam, uelut allea, carpac, frigidam utportulaca:quaccunqucnimiumdittcndunt,utpotus maxime fuccedente exer--citatione, amp;nbsp;natuofa omnia, quæ etiam purgant, id ipfo quodhumorem prauum ad locum trahunt,uc 31oes,amp; rhabarbarum,quæ detergunt ualde ut nitrum.Neglf Ö4ferti«i»fac gcntifsimcigiturfegcfticGalenus, quihuiufinoditam neceflaria präetermifit, tot tur “^ïg^s de all's minus ncceflarqs agens : pefsimè ueró cum dixeritaloen effeamiciC' Aloes ult;ntri- ßmam ucntriculo,quo erroreinhnitos hommes fperantes hoc auxilio fe adfenez culo inimicu. ‘^'^”^cm peruenturos,hocipfo confilio antematurâætatem intérfecit, quod etiä up ’ tioniconfentancQeft,namSlt;iamarifsima eft aloes, SC abominâda,ncc ulla in parC2 laudem mcr?tur , practerquam quod ad ucntriculum parum aut nihil hymenr/ Hifra us-tri ^u^rationclblómmelioreftcolocynthida, ÓCcucumereafinino,SC fcamoniatcae* culo timicd '^’'^ niultum humoris ad ucntriculum dum purgant trahere folent. Al dieet’foliar? ‘ quifpiam,hieratarnenualdèutilis uentriciilo':’ poflèqj cortmi-odoratorum adioz ebonenoxam abominarionisChæcpartim liera funt, partim falfa, nam quodutihM fithicra,fatpècontingit,quoniamutdixiodoratorum adiedione toUitur maxima pars abominationis, quia ueró non trahit ex remotis, hoc ipfo minus nocet,quàm fcamonium,ucl colocynthis, quod purgat, iuust: itao?non utilis eft aloes iientrP Cdßid nigru eulo, fed hiera aliquando non inutilisnierumtarnen Scella obeft ilii, 6Cuitac : obeft uentriculo ^cafsia nigra,quia multum excitâtfiatum per totum iicntrem.Cum ueró tria fint obeji. generamedicamentorumpurgantium,quæuentriculoobfunt, ahaquidem quia rrid medici- longius trahunt,SCuchcmenter, alia quoniam è genere funt ladiciniorum, alia mentorum ge- quia putrida uelut 3garicus,fcamoniü aut logiiis trahit,SCuiolentcr, SC è ladicinio-nerj^eju^uen rü genere eft fcilicet,uolubilis planta,nequealoes,ncquc cafsia nigra ex horum gC' triculoob- nerefunt, propterea agaricus peculiaritcr uomitum excitât, quoniam è putrido » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(«nf. rum gencrecft,alocs ueró ut dixiobeftuentriculo, maxime ob amariii’dinem,fic'

nim duleifsimum eftnaturae uentnculiiucundifsimum, odiofifsimum critamarif fimum,SC inimicifsimum,cafsia ueró nigra ob flatum ut dixi : quamobrem, neque hierautiliseftuentriculo, cur enim inimicifsimum quoduis muneribus adoma'-Otafoei u ^’•“” niitteSjUtilli profis,ficbonus Mefues dum nimium Galeno fecredidit, nonfo (urn lAefuis ^'“‘’’gt;”0*1 ad decrepitam peruenit artatem, fed in ipfo flore iuuentutis cum fua aloë * miuuenti extinduseft: turn maxime quod eó deuenit erroris,utfuaderetquotidiefumcn' „^ dam eflèiergo cùm offertur medicamentum, aut cibus, ueliscp fcire quod inter 0' ‘ mnia fcitu maxime eft necclTàrium,an utile fit uentriculo, cæterisep membris natu^ ralibus explora faporem, nam fcis tres efTefapores uentriculo amicos,dulcem,pin' guem,aftringentem,fub quo auftcrum quoque intelligcs: nam aufterus faporprac^ ter id quod plerunque aftringentis particeps eft, natuiæ plerunque etiam bcneiio-lentium eftergo fi huiufmodifuerit,utilis eft uentriculo, atquealÿs,fin autemfuC' rit acidus iiehcmenter, aut amarus ualde, aut male olens, pefsimus etiam, fi piitth dumoleat, SCfiomnia inoppofitumconcurrant, iniraicum uentriculo eflefcito» Prætereaacrisfaporfifincodorebonofucrit, fempereft corum,qux funtinimita , uentriculo,uchementeretiam falfus,fed non adeó eft odiofus,uentriculo, reliqul QjieUildc fapores fcilicetacidus,amarus,SCfalfus etiam fi leueslint, præterea infipidus, inU' durlt;ejuntco^ tilcs funt uentriculo,fi tarnen coniungantur cum bonis odoribus,uelutamp;acris £ltonK,mmi- moderatus,ucl cum fapore bono,auftero fcilicet, aftringente, dulcipingui,omncs afuntuen- üriles funtfpraeterquam quod utdixiacrem oportetfemperex aromatum efte gC' tnculo, nerei)urileserunt.Qua:cuncj etiam walde dwræçodionis funt, inimica uentriculo habentur,

iiaberttiif,quoniamnonnutnunt,amp;laboretnilli magnum prafftant, ut pontices tmccs, quas appellamus aucUanas, SC amygdalæ, quæ non etiam aftridionis funt paruapes;fedhuiufmoditritafubacla,cocla^mutantur. Oliuæigiturobfunt,amp;^ profunt uentnculojînagts etiam abiynthium,nam prætcrid odoratum eft: quam- f^ifynthium obrem præftantifsimum ponticum quod fit odoratifsimum, ôt in unaquacj fpecie yeturiculcii--eins praeftat,quod ex oriente aduehitur, ficut Âplurium aliorum medicamento- micum, rum. Cûm ergo materiam medicamenti purganris ex uentriculo eligere uolucns, |^^^^^ utiliudiuuet,primum,explora humorem quem ducereuis,ôc utilli conueniat, de-indenelongiustrahat, propterea oppoponacem nô diligimus, quamuisuitreum humorem educat^quia non minus ad ipfum trahit aliunde, quâm ex ipfo trahat ad fntedh'na.Tertio ut lit intra canzelos confentum faporis,atque odoris,tum uerô iu-uabis uentriculum,Ô^ expurgabis quod necefle eft, quod h nullum tibi fit in mani-bus medicamentum eiufmodfitunccliges quod uitio caret,ut tarnen humorem e-ducit,uelut rhabarbarumaftringentem habetfacultatem, amaritudinem non uehe Kh%^}im^ mcntem,odorem non probo,non tarnen uitupero:quæigitur uitiafunt in huiuG j(wn. modi communia,funt quatuonPrimum eft,ut non educat eum humoreai,utpote, pro uitreo tenuem pituitam,fecundo ut debiliter,atcj parum, tertio ut non ex profundo fcilicet ex tunicis,quarto ut alium etiam humorem educat quafli uelimus, SC tribus fancprimis,fi tempus non dent,præparatione occurrimus, incidendo, 00 atz tenuando,permifcendo cum bono alimento, fouendo calorem, excitando, inædia prætere3:at fitem pus défit, cum aromaticis, amp;nbsp;aftfingentibus,amp; incidentibus iliud Coinponem«s,fclcdum forma, regione, act3te,quæ uerôaftringunt ÄTodorata ^uxmyrifli' funt,5J arnica uentriculo uelut nux myriftica, non adeo amicum gariophylum, (cd f'î uentrKulc magis âffringic,SCeftodoratum,piperautem longumincidit,Sô atténuât,cuiferme lt;^i»icii'^ fîmikeft,gingiber,amp;macer,St!' crocus,his fex, quæfiimiiiaria funt,iuxta opporcu-hitatem utemuncauereautém oportet, quatputridum habentfaporem,iicct latentem,quamuis dulcia fint, nam 2è ephemeris radixduleis eft, amp;nbsp;tarnen ccciJu, (cd bcodor putridus etiam fi bono cum odoreaho,autfapore,fttconjuniftus,malus eft. Ex his ergo agaricus ut dixiefteuidetur,fcd ubi coCTionefit'maturitate candi* Ag:irictif, difsimus fadusfuerit,S^ expers prorfus abominationis,fummum eft prarfidium in omnibus humoribus educendis, educit autem illum (bium,uel qui peccat, uel qui ruperabundaT,cum præparatione ipfum firn il cm effecerimus, uelut h pituitam uo-Iuerimuseduceregclidam,ô6 muccofam,multo 2^inzibere,amp;( melle preparabimus, fin autem bilcm/yrupo uiolaceo,abfynthio politico,quæ macerabimus, ac iunge- s^tdkdmenl» mus,abfynthiumenimpituitamcohibet,bilemberberis,probataigiturmedicamé^ ^ , r^ tafeligereoportet, fifimplicia non habeas uelut pro pituitamuccofa, amp;utticæfe- L^eopoCff men,iridis radix,terebinthi,refinam,thymum , Sfmelanacardum, aft egorefinam^ prætulero.Qiiodfiqiiisdicat,non'nefiamarusfaporinimicuseftuentriculo uti- ,. „. lius eft quod dulce eilet,SCaftringensablynthio,uelut cotoncum 2f forba^refpon- nbsp;nbsp;'f '^ dcmuscotoneaeffe ob hanc caulam cibi ratione utiliora, non tarnen ut medica- yP°”P°' mentum, quoniam abiynthium modica illa amaritudine bilem purgat, obftrudio-nes^ aperit,quae facilitates cum aftridione iundæ,plurimum atténuant, laboran-tem uentriculum,calefacit etiam moderate, pleriqp autem homines potiûs laborant uentriculi frigidate,quàm caliditate,forba autem mala funt, quoniam frigidifsima, ^^^^‘^ ^^^ ^^^ amp;nbsp;rauccofum humorem,amp; uitreum gencrantmec funt dulcia à natura fada,fed pu ^’''^^‘’ ^quot;”^

Ruditas maximum malum eft:Stl in uentriculo manifeftior, fed kuior, at emditdi md' qu^ fi parua fit,corrigi poteft à fecunda codione,deindefotu prçcordio- xiintm mdlS» rum,amp;cibocalidiore,autinedia,etfomno:fedfigrauioruomitu,autme- cruditates dicamcnto,atfi iecurdeliquerit,tuncarticulates morbi, hydropes,morbi quemodo cof

•^^Sn» «bres, calculi, ulcéra, abfeeftus, obftrudiones femper j Só in tertia hedica, amp;nbsp;rigend^» 3 leuco»

Crudities kiicophlcgmariajUnde fepèm unum eoeunt, fiue ratione comitantibus,altcrcal--quomodo terum morbum/edamp;lepr3r,elephantiafis,impetigines,5v uitiligincs: cómueró €% cffrrigtnd^. cerebro,defiïï!ationes omnium generum,comitiales,fyderationes multipliccs,qu{ omnia adeo nota fun^uc iam de eis fermonem facere luperfluum fit : fed de his qug reftant,fuo loco loquemun Qtiæ nunc tradanda font,ca funt:qux'nam, cum corpus occupauerit cruditas alio cibo fuperindudo, miftio fubfequatur, ncque enim jj^^^ nonfolùmæqualitcrlacduntur,fed neque omnes: quinimó etiam Princeps lau-’ dat ea quæ aluum fubducunt, uerum ei qui longa uita frui cupit, omninó hæc miftio cauenda eft:cum enim concodS fit ex parte quod iam eft in uentriculo,alius^ cibus fupcrinducatur,pnmus aut fecundus perfedé cócoqui non potent,aut prior nimisexcoquetur,deind,edifsimilealimcntum critamborum, etiamfi probe con-ficiantur. Vnde nefcio quæ maiora damna futura fint, aut eius qui optime fie con-coxerit,aut illius qui cruditatê,SC morbos ex cruditate nafci folitos patitur, hi qui-Bonumefi^ jjen, manifeftiores,ini magis infanabiles,^^ diuturnitati uitte mimici.Oh id optime iitatef non ad fj^j f^jg confulunt, qui cruditates in domum non admittunt : uelut nee fures, nec muttre, ferpentes,nec hoftes fuos. At cruditatem illam uoco quæ ex miftione ciborum ac-ddrt,uel multitudine, uel pinguedine, non illam ridiculam, quam fingit Galen us in rufticistquerum magnam partem uidemus benè ualere, amp;nbsp;aliquos etiam ad cx-tremam fenedutem perucnirc,quod nec ignorauit Galenus. Atqj utinam nÓ magis interirent immodica exercitatione : amp;nbsp;poftquam incaluerint dum uentis fe ex-ponunt,5lt; uigilia,SC madore,06 ciborC prauitate, cum paneutantur paud triticco, plurcsfurfuraceo,deteriore^,tum fungis,amp;agreftibus oleribus, adeó ut etiam to-tæ uillæ aquis ftantibus utantur,nam cruditatem aliam ruftici non patiuntur. Sed C^üiones ut ad propofitum redeamus : cum tres fint codiones, aut plures fneep enim his di-tres, fputandi locus eft,fed docendi:neque hoc feire hic propoft turn eft ) quotquot pro-ponantur,quod de prima didum erit, de omnibus intelledum eflc oportet. Cum ergo cruditas adeft,feu in ucntriailo,feu in uenis quæ funt ad iecur(nam de alijs ut iam dixieademefthabenda ratio iuxta proportionemillius) cibum^ fuperindu-xeris,quibufdam fanè quihus res felicifsimè cedit, uomitus excitatur, ut of hoc,£f illud euornatjCofulit^ Galenus hoc faciendum dulei uino, quod fi facere præftet, mihi non melius fieri pofte uidetur: nam ncque uentriculum lædit, neque qualita-tem habetexcellentem, Afuaueeft, 0f inuomendo uentriculumnonlædit. Alijs ftialuæ, amp;nbsp;bete, in ufu funt quibus uomitus quern ctiam in canibus abhorremus, * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difplicet,fubluunt enim aluum,amp; minime nutriunt quæ ambo quifquis delinquaf,

minus ccrtèmala funt, quam ft in uno corn delinquatur: fed parum nutrire melius eft quam aluum fubducerc. Qui uero more mulierum exiguum, fednutriens alf mentum exhibent,quemadmodum oua,fcu duo,feu etiam unum, talcs plurimùm delinquunt,fed multo magis qui copiofum,amp; abunde nutriens exhibetur, nam in fenibus mors nonnunqua eadem node fequitur,in alijs morbi læthales. Vidi ado* lefcentcm,quicxhuiufmodiincontinentia,ftatim in abfcelTum iecoris incidit, quC ^go magna illiusfortuna ægrefanaui. Alij ueró quibushæcnonftatim contingSt, uerifimileeftingetia malafuperucnire,quibufdam paulo poft, quibufdam multo, Miflnt enim quibufdam fero : miftus enim cibus trahitur ad iecur, quod concodSeft, tranfitin tibfi trahitur fanguinera,reliquum hærcs,ôf obftruit,indepoft aliquod tempus febres, autmot' aidittur» nbsp;nbsp;nbsp;bus regius, aut abfeeflus Hunt,uel hydropes : fi autem tranfierit, quandoque pro-

pellitur ad renes,ft non ex nutrientibus maxime fuerit,ôf calcules générât:led fi te-' nuior fi t,atque dilutior,tranfit ad articules,generate^ podagram,quod fi in conter-mino codionis fuerit ut pofsit ad membra trSfirc,hoc peius eft, nam folida ipfa de^ Uo(4, bi!itate,præfertim cerebrum,ôf attonitum morbum,ac iyderationes gignit,ita fallf tur etiam uentriculus,óf pulmo,fed amp;nbsp;iecur licet rarius,« quandoque cor : hæc cß miferia indulgentium gulæ, in qua optimum eft quod pefsimum ifli putant, nun-* quam fallente euentu .Verùm quibufdam ex longa confuetudinc hoc fadum eft, ut prandentes,deinde nondum codo prandio,leuem fumunt coenam, uelut folùm panem ex uiao,multiscp annis tea dcgunt,ciscp uidetur quod beUe fc h3beanr,quia

t Î B Ê R P R Ï M V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tif

ihtén'mhonaegrotent. Dequibusnonhabeoquoddicam, cumin haccon(iietugt; ^ineconfcnue«nt:antccni'mproculdübioniutandaforct,n3m nequemutareiam inclinante artate confuctudinem tutuineü:nccjjQmninôabHinei-eacibofuaiènm, quoniarù ucntriculus à maxima rcplerione adindigetiam quotidieperuenit ; neep tardare cœnâ donee côncoxenf,ueipcrtilionis tritam agentem,atcp fn omnibus his turn manifefte détenus fit habitums, ferüata confuetudme occulte magis lædatur, propter id quod dicam non habeo,fed uelut qui claudi nati funqaut cæci,aut in iu-Uentam penturi/ta illos infehces dixero,quibus tales confultores contingerunt.

Rdincm autem in cibis eflenecêflanum,imó non necefiarium fi Omplid Qf/jp j^ fif,^ « utamur cibo manifeftius quam ut dicam:cum enim fimplex fuel it cibus, quo^do ne^ S «rdincm nullum requiritad alium comparatus,exigit tarnen primum ho affariut cr “ ræordinem,utlumaturconfuctahora:adeôutfiimmuteturmultumob» f^uomodo tiij eire,hoc folùm amp;nbsp;omnia bona irrita faccre docuerit Hippocrates in fecundo de Vi Tix. 24.4(1 du in acutis,fcd eft 06 alius ordo,fcilicet ut eifdem utantur cibis, confuetisep utan- 8. tur quod melius cocoquant, amp;fi détériorés quam meliores, fed non rofuetos,hoc T^x. - 2. enimibidemctiamdocet.Tcrti0utfitordoadpotum,namcumbiberefit nccelTa- sipoim cibo num,oportet Sc in potuferuareordinem. Etfi potus cibo præmittatur,concodio pr^mittatur., impeditur,8C'fifemel airuetus,bis,terue bibat,nec tarnen plus offendetur. Et fi plu- i,^peciitur (^ rieSjfemcl tantum bibat,Sc tan tundem, baud cocoquet, fed cibus innatare uidebi- co^io. turin ucntriculo,utipfemetnoxa'm errons fentiat. Porro quantum conferatordo j,;^^ cum multitudo ciborS airumitur,eorum^ uaria genera fæpè meo malo didici,nam Uuoe Creticæ à cibo affumptae, SC longe magis ficus, mihi euertunt adeo uentneuz lum,ut fentiam nil probe concoqui,8C fi hunc errorem in coena admifero, non dor-mio noCie, fi in prandio, cógór abftinere à coena omnind, hæc tarnen ante cibum airumptaiuuant,cum nihil noceât,atuuæpaflæ Creticæ etiam plurimûconferunt nrihi,adeó ut fine illis effe non pofsim » Qiiantum etiam abftinentia, fimplicitascp ciborum c0fcr3t,SC delectus,oftendit uitaHebræorUm, quibus cum nihil fit,quod ad tritam producendam faciat praeter abftinentiam,nam in perpetuis curis uiuunt, tot modis apud omnes gentes opprefsi,8C fæpiùs coguntur irafci, 5C triftari ob iniii rias quas quotidieSC à prauis iudicibus,SC ab im,pbis Chriftianis, Maumethi^ eul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

toribus patiuntur,neque exercentur, habitanten in locis parum commodis,humi-libus,aerc ftifFocato,humidiore^,5C impuro, Sc multa eis défunt necelfaria ad corporis falutem: hoc tame folo freti abftinentiae auxilio,quam ut credo inopia,ac de-fedus pecunia illis parit,nam feme! in die contenti funt folo panc,8C iufculo,in cce-na autem pleruncç modicum carnisalTumunt: nunquamuarietate ciborum gau-dent,nunquam carnium multitudine,fed utdici folent menfaeeam oftendût, nunquam ebrietatemec mcmini me uidifie unquam ebrium Hebræum,nec audifle qui uiderit,cumcp hoc modo etiam educent filios, quanquam multa in uidu admittât errata ciborum malorum,ciim deeft caro, panis fine fermcnto,prout lex eorum iu« bet,lauari mulieres fumma etiam hyeme frigid a,SC in ea degere,multi ad nonagefi-mum perueniunt annum. Veniat modo aliqUis feu fub æquo, feu fub iniquo indice,nam neminem tam foreimpudentem fpero,qui nuges balnei de tot exercitatio-nibus,totieslt;^ repetitis,tum fridionum genenbus ( quarum hiftoriam fi modo re-cenfere debuerat, opportunior fane fuiflet, ubi decurandis morbis agit, quam ad conferuandam ualetudincm, cum multi ad extremam fenedam peruencrint pror-fus infricati) cum tot apother3ptjs,undionibus,balneis his monitis,at(^ prarceptis conferat,ac iudicet. Dico igitur cibos iplbs,ac potus alimentum fibi fimilc generâ-re,quocirca ex diuerfis,diuerfum chylum, ex chylo diuerfo, fanguinem diuerfum,é Cibos amp;nbsp;pól diuetfo fanguine,diuerfam fubftantiam folidiorum: SC ut in primis codionibus di- tutulimétuM uerfitas no obfcura: ita quod obfcurum eft in tertia, magnam habere ac correfpon- fibi ftmileÿi»^ dentem wim ei, quæ in prioribus t non feeds ac quac ex circumferentia tendunt, in ntraut circuli

Circuli fecTonibus, quæ s quai iter ab ea in centrum terminantur. Diucrfa ergo ^ eodem tempore, atquein diuerfis alimenta genere, autfpecie,autqualitate, (non quemadmodum lac ladantibus, uitelli Quorum puerulis, agnina caro pueris,uiris fuilla,quæ fibi qualitatibus,^ fubftantia refpondent, folum ficco amp;nbsp;humido difff-runt, mollitie, atque duntic ; ut quantum ex alimenti natura uariatur, quod nupet aflumptum eli,ab eo quod olim tantum iam nutritæ parti ex aetatis decurfu,itideni amp;nbsp;ad eandem partem déclinent? diuerfum gcncrantalimentum in membris.Quo* Alimente eän circa necelîè eÜ, utquæ alRimuntur, eandem naturam femper habeant, aut foluni demtiAtur^m diuerfis temporibus proportionerefpondentem,autfimilcm,fedæqualiterfemp£t femperhabs- comiftam :autdiuerfo tempereferMperdifgimilemfquoduocantabrumperecon-re debent, fuetudinem ) inter fe autem fimilcm,uclut fi quis ut nos pane utatur, amp;nbsp;uuis pafsis, cum antea dum in uenis effet earn;bus,atque ouis utcretur, uel altcrnando,utmalt; ne uuis pafsis,ucfperi carnibus, uel ut fingulis cibationibus quæ affumitur,fibi in* uicem refpondeant ordine difsimilia dirsimilibus,qui modus omnium qui admi^ tuntur,peisimus eft,ut fint in uniuerfum quinque modi primo omifïo,nam fieri nó potefi, quod in ilio exigitur ut homo, perpetuó lade præcipuo folo materno ab' tur,loco eius quintus eit, cum homo uel rarifsimè à cófueto defledhf,nihilomintis ex hac uari^ate ciborum, potuum^, turn etiam multitudine,ac altjs neceffarqs fiquot; militer mutatis,aëre,fomno,motu,curis,neccffe eft partes in folidis uarias generarit neque inde proprietates affedus tam corporis,quain animi debilitates, fymptoma ta quædam, morbos^ deinceps, amp;nbsp;ad circuitus,amp; pro occafionibus turn circuit buscoercitos, turn perpetuófeaugentes, atquealiosconfiftens,acdemumpr3C' properam mortem fuccederefe, habere^ huiufmodi hominis partes inuicem, UCquot; lutmalamcoalitam plebeminurbe, quodobtranquillitatem attinet, atque conquot; cordiam,amp;utinunum maneant adunum folùmhominem fibi confiantem. At videUb,dc ergo huiufmodihomo perfedus noneffepoterit, nin cum ab initio reftitutionis Proportio, g^^anteortam multitudinem, atque ciuilesordinationes natus fuerit, uocantaUquot; Pro. » 8 j. j.gjj^ çgj^ auatem auream.

De uarijs modis altam detjeiendi in cibis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap, X L V 111.

Taluusquidem deceit multifariam. Primum quidemob humedatiO' nem foccum, unde iura plurimum, amp;nbsp;cibi liquidi aluum deqeere folenK Aho modointerpofita fubftantia Icui in ter inteftina, amp;nbsp;forces utlabaiv tur,nec pofsint contineri,quemadmodum ab oleis aluus moueri folet,irt quo genere etiam mixtafunt,amp;^ cafsia nigra, SCmudlaginofi omnes fucci. Terquot; tij generis funt omnia quæ mordent.Sc irritant,nonfolùm fuperius fumpta, fed etiS inferius immiffæ glandes ex (apone, uel bilitisradiée, falis grana,coriandrum faCquot; charo infperfo circumdatum,mel,ftercus muris,ó^infinitaana. Superius iuslegüquot; minum, cochlearum, chamarum,caulium,fpinachia, multorumq^ aliorum turn iUquot; i.deAiimen, j-^^fum fubftantia. Qiiartiquæaftringendodeijciunt,interquæpræcipuimirabOquot; ^•^/ • lani,meminit huiufmodi etiam Galenus. Quintum eft notifsimum purg5tiumn«quot; Lib,i,ihe^ tvii-a^iiclutfcammonium,Iatliyris,ihabaibarum,ó^huiufinodi. Qiios omnesmOquot; or.Citp. 2. j^^ pratter tertium adeó Galeno familiärem, attigifte Mcfucn haud dubium cu«n i.Froti. 48. fit^iUud eerte omiffum ab illo,tanto magis mirandum eft : fed non eft præfentis hoc Purgantia tur inftjtuti,necnunquamfuitifta perfequi, id potiùs in dubium reuocemus, quod ab maleoleant, Ariftotele tangitur,fcilicetcurplcraq; quæ purgant malêolentia fintîquot; Rede ilk in' quam ut fokt, quia talia fubigi nequeunt. Qiiæ ergo purgare debent, oportetnt non fint prorfus nature familiaria,nam in alimentum tranfeunt,aliena igitur necefquot; PdM.4ï. fniófungquxalienaautomninóinimica,atq5hæcuencnafunt,aut uinci poffunt, Médicamenta aut etiam amicatamica retinentur, tametfi in alimentum tranfeant, amp;nbsp;ob idpauf* fur alia aluu odorata purgant tandem,tarnen poftulanteduci,cüm fint naturæaliena:ea^ ob w moueam., alia urinas mouent. De quo eft probkma illud rurfuwhilofophi. Cur ex medicamenquot; wrirjitw. tis,alia aluum foluunt,ueficam autem minime. Grata enirn omnia. ÔC odorats traquot;

huntur ad uenas,ideô aluum foluerenequeunt. Quæ ergo purgare debent, non pofluntexalterohorum generum effe. Superabundant igitur,iinta dicam,uelut terrea,uelutoleofa,muccofaue,aut liquida, 06 aquea, uel acuta,00 acria,acfalfa, demum fubftantia tota fimilia humoribus quos tranunt, ncqueenim modus alius cC feuidetur,ubi tria ilia prima dcpferis,fcilicet cibos,uenena, aromatica . Etcibi qui-demnonindigentuf fubducantur,cùm inalimentum tranfeant: Venena uincunt naturam,non uincuntur: Aromata tranfeunt ultcrius. Nib ergo materia rcliquoru nimis alimento admifta fit,aut lenta,aut aftringens, aut crafla aluum mouet. Cûm ^o/^. ergo medicamentum,aut cibum præmanibus habucris, necodoratum ualde,nec ueneni e genere,nec prorfus pingue,aut dulce : confidera fi lentum nimis fit, ut ca-feus recens,aut crafiiim ut uetus,caro falira, aut aftringentis facultatis, ut pyra,me* fpila,tucfpeda an nitrofam,aut muccofam,aut amaram, aut aqueam habeat facub tatemjUel etiam admodum aftringentem,c genere erit purgantium medicamento« • rum,unde mukorum décoda aluum ftringunt, quorum fubOacia ob id quod mu-tarincqueat,aluum mouet,utfcobuslignifandi, contra caulium cremoraluumo-uet,fubftantiaipfa quia alif,fiftit. Qiiæ ergo funt ualdeamara,nifiimmodicccalida VaUeamân fint,mouent aluum,SC praecipuèpurgantBilem. Et quo magis borrib^iafucrint,SC tlutealuii mo» fialbapotiùsnecadmodumamara,ièdabominandapituicaiTi, utagaricuSjSC cni= néant. cus,fimodicéacria,8Camara fatis,utelleborusnigiam bilem.Epithymumueróma gis,quianigrioreft, fimiliterquædulcia cum faporeacri, SCiniucundo utpolypo- , dium. Sedfiingrata non fint muccola,aftringentia,nitrola,amp;'humidaualdè,mouent aluum,necproprièpurgant,fi quis nunquam uidiffet calsiam nigram,iilius ta men odiofam dulcedinem primum guftaret,non'ne illicó fufpicabitur illam aluum deberepurgareCitaodorataomniaurinamciunt,nonobexcellentcm caliditatem Q^gf^f^Qf^f^ tantum.Præcipua autem duo efleuidenturaddeqciendam aluum,unu inter elyf -^umam mata,fiftula palmi longi magnitudine ex albo plumbo tcres,5C fuperiùs aliquando ^-^^^^ ardior,rotunda,crafsitudine,pollicis,impletur butyro,cui fexta pars falis,ut cùm a- ^.^n^i^ crior,aut duodecima cum leuior,8C imponitur. Superius ueró fuccum cafsix nigrç j^^ onentalis,eft autem tenuis corticis,rubra,teres non adcó magna,ponderofa,dulcis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^^

guftu,6Cfuauisexunc.ij.cuiadmifceanturoleiamygdalinidulcis recentis drac.x. qu^getm: coinbibitenim optime origaniorientalis, aut thymi, aut pulcgtj,SCipforumorien- quot;nbsp;talium in pollinemredadorum drac.i. ufqueaddrac. ij. fumat autem anteccenam primum drac.iirj.inde iq.SC fi operetur drac.tj.tertia die,inde bis drac. ij. indeperfe-ueretcumdrac.ffiopereturitainxv 11 i.diebus,autpaulóminus confumet illam quantitatem,ab utro^ horum aluus mollis redditur.ln delicatioribus optima man nautemur,acfimplicis,ÔCdupluma{rumemusponderis. Tertium auxilium alias eft relatum,oleum maftichinum,fed id ieiunis conuenit,quantitas drac.ij.quando-qucdrac.j.fufficit maximum pondus unc.v. Ab his omnibus lenituruentcr in po-nerum.Porro in lenibus non folum indigemus ut feces educantur,0C cruda aquo- Sm« quidin ßi,qui funt duo primi fcopi,fed 5gt;C atra bills,SC humor quidam crudus illis proprius, purgatione w inter nigram bilem ,SC pituitam crudam medius terreus, frigidus, durus, non adco digeant. ientus,utqui exedulijs eiufmodigeneratur,carncfuilla, panc3bfquefermento,o-uis duris,pifcibus magnis,non fquammofis. Ad feces tantum uuæ paffe codæ in fureexunc.iiij.QtiæexAetio coprotic3,ftyrax, maftiche ex unc.v. cùm aqua tere- Lib.i.tap, benthinç cochlearium,aioesdrac.j.finapis,alliûcum oleo,ÔCgaro, ficus cum nitro, 1,5 ff. cnici medulla. Medicamcnoftrûfuccirofarum lib. i .ƒ. fuccimcrcurialis,SCmaIuæ, medicament^ ÔCcaulium, acbetae an.lib. 1. eolentur, inde coquantur fufpendendo fn lintco raro proprium. unc.tj.mafttcisretentisSCmollis,doneeueniatad mellismaiorem fpifsitudinem, SCabieCtio maftiche feruet quantitas à drac./?. ad drae.j. in bolo catapotiorum for- catropicum ma, Regium catropicum : Manna diftoluta in aqua borraginis, fie ut fit clara aqua regi^im.

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;candidifsima pro ufu quantitas adunc.|.adunc.ij. ante coe-

De differentia medicamentorum utiliwn uentriculo, (^ reliquif membris ntdu^ ralibiu. cap, X L i X.

OrrÓ obtjcics forfan,noneademeffearnica uêntriculo,amp;iecori,aercnf* bus, qucmadmodumlaurusnocetuentriculo, amp;confer.tiecori,acrenp bus,lapidemcp illorum frangit.} Verum ut dixi alia eft ratio æ gr a rum pat' riaernibut, ' tium,alia fanarum:laurus obeftiecori,ac renibus:hos tarnen alapide, hos Diofcor, lib. ^ ’’^S*° morbo libérât. Accidit prxcipuè hoe in duabus caufis, prima cum médical i .cap, 8 7.* «Centura obftrudiones aperit,nam ft cum hoe uentriculo fuerit inimicum, uidebb ’ turprodefteiecori.quodfaepèobftrudione corripitur,amp;l tarnen uentriculo inimf ^ntiana ^‘Fsimum eflc poterit,ut gentianamam uentriculus aperiétibus non indiget, quód ‘ iaobftruólionesinciderenonfolcat, régula tarnen nihilominùs uera erit: nami gentian3,SC 2edoaria,amp;l fimilibus offenditur,nam illius uires exibluunt, amp;calefa« * ciunt immodicè,ficcantcp,fecunda eaufa quafi huic contraria eft,fcilicet cum cibus, autmedicamentum expurgatcruda, ac detergit, licet enim inutile fit iecori, uentriculo tarnen prodefleereditur,uelutfpinachia,oftrea,at(^huiufmodi. Sed fiuacuO uentriculo turn his,tum iure chamarum, óC concularö utatur afsiduè, manifeftum etiam in uenWiculo,ÓL euidentius quam in iecorc,detrimentum fentiet. Itacp à cf chorio multi circa uentriculum offenduntur,qui tarnen melius fe habere circa iccut putant,nam (ut dixi) ut aperiendi cichorq parum uentriculus indiget.

Ibuseft qui corpus nutrit: Venenumautemquod côrrumpit: Medicâ-mentfî quod non nutrit,fed corpus mutât.Liquet igitur manifeftè, quod medicamentum medium eft inter uenenum ÖÓ cibum:nô enim corrurttgt;

*■ pit ut uenenn,nec nutrit ut cibus/ed mutat. Cibus igitur non mutat corpus,quamobrem huiclalt;ftuca,alteri fceniculus, alqs caro cibus erit. Oportet enim fimpliciter cibum uoratum nutrite corpus,6f nulla noua qualitate afficereillud, ut nee calefacere,nec infrigidare,nec ficcare,nec humidius qualitate reddere, non cro dere, non aftringere, non purgare aluum, nee etiam laxare, nee irritate: quodeun^ queenim horum autfimilium fecerit, præterquam nutrite, non eritcibus. AtqU^ cadem ratio de potu erit,fed nunc alimentum quod cibo,ac poti eft commune,uO' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;retur.Qiiod autem alimentum dentium eget,opere ut cibus dicatur: quod non in^

diget potus appelletur. Quod igiturnutrit,ÔCimmutatcorpus, poftquanutrierit, quia non ex toto qualitas cuincitur, uocatur cibus medicinalis, feu medicamentOquot; fus,utIa(ftuca.Tria ueró oportet ut habeat hie cibus medicinalis, quod nutriat, 0^ quod facile euincatur à natura,Sf quod fuæ qualitatis ueftigia poftquam nutrierit, relinquat.Atueró fi prius excalefaciat, aut refrigeret, demumuix nutriat, euidum Ciborwm me* ^^^^^•’^ à natura alimentum medicinale dicetur,ut nafturtium, tak autem fempct dtcinaliuM P^tum 5^ ægt^ nutrit, neenift poftquam corpus aliéna qualitate afFecerit, Horum , , ueró aÜmentorum quar ucl medicamenta cibaria uocantur,aut cibi médicinales, up exgenw, j^pjgjj gß. genus:quoddam quód fua qualitate agit excalefaciendo.uel refrigeran* do,autficcando,authumedando, Óóhuic quandoe^ contingit maximealimento medicinali,ut fit punis cibus,ut laduca in puero pituitofo, amp;?oeniculus in calidiO'' reiuuene,amp;minus humido. Quoddam uerogenus non adeó frequentereftaü' Cibutmedid^ mentumputtim,utquódaluumlaxat,autirritât,auterodit, fi tarnen cuiquamhöquot; naUi m quo j^^ continuât,cibus erit. Eft autem triplex difcrimen inter cibum medicinale^, différât à medicinam^ cibalem, nam cibus medicinalis omnis nutrit non parum, nififitlf medicinacU gneus,nec permutât multum à temperamcnto,nec celeriter:at medicina cibalis, Ói ^‘‘^'* celcriter,SCmultum permutât, 6C omnis parumnutrit, quoniam plurimüm efttC' Cibui omnis mota à temperamento illiushominis.Conftatinquam quód omnis cibus confimi-' confiniUs eß j,5 gß iH^cui eft cibus, Sf quod laAuca frigidæ amp;nbsp;humid» temperaturæ erit cibus, iiUettießei^ ß^ temperato cibus medicinalis,amp;arido,ac ficco medicina cibalis : cum igiturduo ^“’‘ fint fcopi in unaquaeß teperie non æquali, conferuare earn qu» eft, SC permutare in mçliu»

L i B E R P R i M V §. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iji

lmeiias,horum primam à confimilibus atqücæquabbusfir, rehquum ab scqqaliter contrarijs,3uc minore potentia.Confiât bilioßs utpote in duobus gradibus cibos omnes contineri à fugidiSjarque humidis in fecundo gradu us^ ad calidum Ó!^ fic- Scopi duo In cuminfecundo gradu. Itaqjacahdisamp;ficcisirtfecündö gradu,conferuabiturab ttmpertenon omni cibo frigidiore illo, a tque humidiore, ad radio rem datum traducetur,donee tei^unli. adfecundüm gradum frigiditatisj atq5 humidae qualitatis perueneric ; à câlidis nero, autficcis in tertio, uel quarto gradu Ixdetur^féd à frigidis amp;nbsp;humidis in tertio gradu,non n.utrictur penitus,amp;ægrotabif.pofsibile ed enam ut à frigid(s,A' humi-dis in fecUndo gradu non nutriatur. Qitamobrcm intempéries magna ad arquali- intdicamtnU tatem reduci nonpoted. Nam médicam enta Uiolenter permutant,Óf non polEunt uioknter per-eiTeperpétua, quam ob caufàm malefaciùnt medici, qui malam temperiem confez mutunt. ftimmedicamcntisieducereconantur. Cibusenimfamiliarisnatùrxcd, Ôflongâ MMicorum confuetudinc,omnem malam difpofitionem tandem eüincit : At in grauifsima in- error. temperié,cibus non potédelle,qui contrariam illiobrinéàtfacultàtcm , ob hoc feues humedari non poifunt multum,nam nee ab humidis ualde nutriuntur, nee ci-trapericulum aquæinterius tales cibos affumcrepolTunt. Dicó autt^n cibum po- (-if,^ duiUiti téti3humidum,nam fnbdantia omnis cibus humidus cd,omniscp hurnedat/qUia TjumidmeH quod nutrit ut docui,totum pingue ed, atq; ideo calidum amp;nbsp;humidum. His igdur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* ‘

uifjs,qui bene fe habent,cibis foils indigen^qtii aurem minus, medicinahbus cibis: qui uerö decerius,medicirtis cibalius:qui étiam aegrotant, medicamentis » At quorum faluspropèeftdefperata,nonnunquam etiam ucnenis.Htimedatctiam cibus ^.j ^^^i^ omnis,quiafanguinem adauget, óf calefacit etiam: præcipue autem fi tales natura y^fH^f fint,Öf hommes eiufdem temperamenti. Triplex autem ed cibi differentia, alia à qu31itateutcaliduSiautfrigidus,aliaàfubdantia,utcera,quæ tempera ta dim fit, cibus tarnen non éd ob fubdanriam. Ergo Uitellus oui,glyciri±a,óf cera tempera- C’^^^iplex mentó hintfimilia,primüm tamé cibus ed fecUrtdUm medicina cibalis, admodum *S^^renM» parum nutriens,tertium neutro mödo. Ver dm dices ptifartam,non ergo conueni-re in morbis màgnis,cûm fit cibus medicinalis, dicemus C uires fubdinerént multó meliora efle alia quædam,üt fetninum pepOnum 13c,quód in ardetibus dubio pro-cul effet melius ptifana, Sfmercurialis folia in iecoris indâmatione. Q_UæGalenus Q^f^pró-proponit illi in hoe morbo:funt öf alia que proprietate dicunt cóferre,iecur lupinu pnetateeoni iecori, óf cochlex:uidebiturautê Galenus differcntias horUm enumeradegenéri-rjj.j^jjj^ nbsp;nbsp;nbsp;•

bus omifsis.In tertio igiturgencreuenena etiam connlimerarttur. Edautem cibo magis proprium ut nutriagatq; illius prima differentia nutrire, aüt non nutrire : ta* men praedant nutrimentum tenue,aut craifum,folidum,aut inane plura habere ex-crementa,uel non facile,uel difficile côfici obnoxium ede corruptioni, aut uix pof-fecorrumpi.H^c igitur omnia ad primam, óf maxime propriam differéntiam cibo-rum,ófportuum pertinent:calefacereautem, autrefrigcrare,uelficcare, illius funt utmedicamentum,laxareuentrem, aut connrmarémembra j ad totampertinetef-fentiam.Quapropterfuis locis étiam dicemus de omnibus his ^ hon tanquam cibo proprtjs,fedutnecedarfjsfcitu,ficutenim cognitioaüricalchinecedària ed ad có* gnitionem auri,non quia fit aurü,aut auri pars:ita fcire non podumus in quo différât alimentum puro cibo,nifi fdamusquæ funt illi pro«

De noutm kommamft^tibut, ac torundem diuerfis conditionibm iuxuftnàtatit • conftruttùoncm. Cap» I.

1 O M i N v M flatus noucm funt. Primus eft ualcntiun* iuuenum cum oprimo habifUjCaloreuehcmenrijCorpO' ^jS- re admodum temperato, SC aequali in omnibus fuis pac tibus,cute denfa,latis uents,nufquam lælb, amp;nbsp;aflueto la/ 11(8 boribus,fr{gori,5Ccalori,àneutromultumpariens,amp;^uC ilii dici folet Polycleti flatua. Secundus eft qui huic proxi' mus cft,SC de bis ambobus cft ars tuendæ fanitaris, con' feruandæ per plané fimilia. Terrius eftcorS quimed'O* il criter ab hoc rccedunt,ut pofsint fi uelint, uclut priores» incodempermanere,fîmilibusutendoîprçterquâquod caucant ne ulteriùs labantui : Et in fus moderate contra-moieratè n'a adhibercoportet, SC magis in aerc,poft in potu, inde in cibo,SC magis omnibus contraria» in exercitatione. Quod fi flatum mutare propolitû cft, hic médius erit inter fleun-dum ÔC quarcum,SC fiet fenfim,SC per moderate contraria,SC o tij tempore.Et in hU' midoSCficcomaiordiligentiaadhibcndaefl: pinguiSChumido femperad humt* dius,in qualitate ad contrariü,quod cùm Gafenus nó animaduerterit, uiuendi re/ gulam maxime in fenibus perturbauit : fi enim humidis rebus paueris, efficies hy' • - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dropicos:fi fimilibus,duplo celeriùs fencfcet,quàm fi humidioribus, ÔC quare meh

lis ufirm etiam decrepitis confiilit,ne dum pcnnittitC’ Et unde Pollio, interius mub (ünibut per fo,exterius melleî’Quintus flatus efl eorû qui ûni funt toto corpore,fed uno meni^ fimiiia z^ co ß^Q male formato,uc lapide in uefica,ucl immodice ealido uel frigido, uel imbeeib trana mit. J^quibus duplex fimul cura debetur conferuandi totum,8C efl per fimilia, ÔC cufto* ^‘'^' dia per contraria illi membro.Et manifeftû quod differt à tertio in hoc, quodei pO' teft adhiberi alterum regimen: fed non ambo fimul, in hoc ambo fimul necefiano: quia unum tantum non fufficit,5C hoc præcipué in nobilioribus membris,quçfunt Menthra nobi cerebrum,cor,pulmo,iecur,SC uentriculus.Pofl quae funt uefica,renes, SC inteftina, hon qua;» ubifimagnusfitlapfus,ibimaximusinquocunquealio. Sextus flatus efleoruni lAorbiuix cu^ qu 1 (cnes funt,aut morbo infanabili detinentur : uelutlapide paruo, 6Cleui uefit?, nm admi ten neepatiQturexfcindi,carcinomate paruo in membro ignobili, fedconflrmato,engt;' t«* terocele,elephantiafi etiam ab initio.Idem autem eft fi recufent fanationis modum, utfiipfa morbi magnitudinefintinfanabiles:Etfi ulcus habuerintin pedore,SCß capitis dolores per circuitus patiuntur,qui tame fanari non queunt uitiaris ofsium interioribus,ut idem de comitiali morbo laborantibus, de oculorum imbecillitate, qui ad cæcitatem tendunt: Horum cft uera cura,fed tarnen fola procraftinatio finis, uelutifenilishedicar.Septimus eft morborum,uclut à calculo renum,podagra,de* ftillationibus,inæqualibus intemperiebus,pr£cipuc uentriculi,cum iecore,cC ccre^ bro:renum cum iecore in quibus prohibere nitimur aduentum morborfi.Odauu# cft in his,qui morbis infanabilibus detinentur,uelut phthifici,hydropici,damnati« tn3gno,8Crupto carcinomate,utmedici folum blandientibusutantur: hi minime ad praefentem locum pertinent,funt enim extra aleam, ut etiam qui fuh none flatu funt

Êiùt aegtômm phr£netici,h€moptoici,dyfintenci,aidrtiti febre laborantes : horum «nim dt curandi ratio obferuanda, ut ex neuem partibus tonus arris tuendæ fani-tatis: fcopus unum tantum ei parti,quæ eft extra limites relinquaturtalterum quod curandi rationem profequitur. Atque etiam m hoc plurimùm negoeij habet eu-ftodia hæc.

Cuftodia hæc multis contingit,abftinendo ab omnibus noxqs, fed etiam nê ne- Qg^ p^„ jjj, ccflarijSjSil in illis adhibei e temperamentum: ut non foldm qualc fit, eligamus, fed ßodin admtui quantum,amp;quando,5Cordinem,acpracparationcm etiam adhibeamus. Necefia- ßrtmdafunt^ rium dico quod plus habet commodi,uel tum,üel ex ufu,atque confuetudine. A-lio modo euftodiam admjniftramus medicamentis, aut auxilqs ualidis, ut exerci-tationi etiamimmodicae,pür2ationibus,clyfteribus,cuacuationibus, aftringenti-bus,fridionibus, fontibus, balneis calorificis, uftionibus propè manus,auc pedes, amp;Ietiam caput,ucntrem,pedus,irrigationibus, fuffitibus. Cetera autem ut fani de- • guntedentcs,acbibentcs,ó^dormientes,acexercentes.Tertius modus efi, ututa- Nofa. murfolitis{nuidusratione,uelutdidQeft,fedpracparatis,uelutiurcalbo cum pi-fcibus,in pituitofis muria,finapi,raphano, in his qui non concoquût pipere longo, aut albo,in cruditatibus gingibere condito, in frigide uêtriculo diactftnlte ex lac-chare, fi nihil eft detergendum cum pipcre, fi detergendum ex melle cum eedem, inde cmbammata,iura,uina,S(Italia.Quartus eft per propria,quæ excitant calorem innatum,utinquibusingreditur,ambra,crocus,enyceus,amp;nerftarftillatitin.Qiio- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w quot;nbsp;niam ucro ifta inuicem permifeeri poffunt, amp;nbsp;per fe efte ex quatuor modis crût x v* ^^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' quos utiles efle dico, fed rare contingit ut fimplicis fol dm fit ufus : ut fi ob pauper-tatem,autaiiam caufamcogamurinleruire,hominesctiani ciuilcsnoadco pofiunt tori uacare cuftodiæ.Item fi membrum aliquod multum firIæfum,SC proprie cuius ufus,ac operatie fit neceftaria. Item queries homo cogitur Iahorare,aiit fi non pe-tefthaberenecefraria,uelutcolumbos,iecoragallinarum.Item cum eft aliquodne* cefTariorum uitiatu ut acr,3qua,habitatfo ubi exercitij ufudeftituatur. Cum etiam membrorum naturale iam cotraxitnoXam ex materia „autexnoxa materiam præ-dpuum uétriculi os,poft fundus: inde iecur,poft rcnes,demum udica,ubi falurem exabftinentia expeflare uolueris, plus augebitur morbus ex mora, quam ex con-tinentia minuatur: quamobrem adiuiiarecogimurtorpcntcm naturam. Item per quædâtnterLialla,licetrarô,SCualdè proprijs, aut prannio cogimur, medico 00fua-ui,acfpatium concederenaturæ, nonnunquam occlufis etiam inteftinis, necolica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^,

fuperueniat pi lus experftando. Et idee magnCt malum eft paupertas, quia ipfa ad- p^uperfiM ^Kâ ducitmOrbos,SCmortcm,amp;lucftus,actriftitiam,contemptum neep obiddclilt!r,5c ((i^; »j^ium, ob id quafi pefsimum fairem noftra ætate: reliqua mala né adducunt adeè alia, ne-que paupertatem,Imô plerunque une aduenicntc,reliqua non adueniunt,Ô£l fi iam acceperintjCeffant. Qiioniam homini ut paupertas eft impedimento omnibus in-commodis,itaiamtnchoata adauget,uel nôdum cœpta irritanatalqs in mails,cum non défunt neceflaria homini,reliqua comoda nón lubtrahuntur: Et parcitate, or-dine,amicorum auxilio,Slt;I bonorum,domefticorum,3c proprio confilio potius au get rem,quàm minuat,8C ita commoda alia äugende folatium in ealamitate. Er ma xime quia paupertas tollit amices, defenfores,famam, inde contemptum adauget (ficenim ufu apud mortales comparatum eft}0f hie eft alter miferiarum ortus. Re- i«coww84 deundo ad rem, hi etiam qui oris uentriculi imbecillitatelaborant, nix polTunt eo tmhtciUuAtis prime mode elle côtenti, nam imbeciilitas oris uentriculi parere folct uertigincm, orts utntuta^ comitialemmorbum,cordis defelt;ftum,inappetcntiam,capitis dolorem,SCnonun- h. quam materia ad cerebrum ex illo tranfit,dè præcipuè in fcbribus,ftem infaniam,^ timorés ualdè molefta,propria mortui MfAentcTus dolori fpiritus paruus,6C dêfus, eft etiam illius propria quidam affedio lingularis. Et alia quafi ei contraria laxitas, feu quam uocantrelaxationem,item rofio,acalia quæpropricaccidit, cumnon po teft concoquere eibos dures, Óó graues : Propria quoque fames,nimia fitis,fupini-tas,fubuerfio,faftidium,naufèa, uomitus, eruduatio, faliuæ abundantia,oris quidam fkcitas/yncopis etiam quan do que interficit. Accidie etiam 1111 diftenfie, qua i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R j os late,

tj4 DE SANITATE TVENDA $.DelofK OS latehifcit. Vnde non concoqutt cibos,£v dentes ettam halitu corrSpuntur.Itei^ «p.i.QT 2. oculisirtipcdimentumcxhocfuffiifionipr0pnefimile,fed dC tinnitus in auribus' cum ergo tot c0tingant,6C tanta mala ex hac patte imbccilli ^ amp;nbsp;fi nutrias magis 12' ditur,quiaR uentnculusfuicimbeciUis antea^quahto magis nunc,cum materia aC' ceft it, a quicquid accidit incodo, tranfit in fimiie,amp; aliquato detenus, fi biliofum» Notrf. btliofiusji craflum,crafsius,fi putridum,putridius:Si no nutrias, ventriculus fit iff’ bcdllior, quia illius tunica quae COmmunicat gulæ, folùm nutritur à cibo, ÔC potu, Cotnmod49. ideótalibusnonfufficitabftinentia.Ideóhabcreosuentriculiüalidum,multumf3' w nmtricuU ^'^ ^^ robur ualetudinis,ob abftinentiam quam pofTunt perferre cibi, ficutè diuer-robu^L ^° °® uentriculi imbecillc,facit ad uitæ longitudinem,^ lanita tem longam •, Sf maquot; ’ ximè fi facile euomâr,aut erudent : nam omnem minimam nokam errorum ftatim . nbsp;nbsp;fentiunt,cV cogun tur abftinerc,quód in imbecillitate iecoris plurimum hocet dum

fentiunt,amp; magis tarnen afficiuntur. EtgO habentibus os uentriculi imbe' f cille,autaliudmcmbrumênobilioribusualdèuitiatum,hiscóuenitaliquodauxf **^ nbsp;nbsp;*^r 1*“™ innocens proprium,ualdèrató,potcns tamen,amp;in pauca quantitate.

(14 4 ulUïo o^jQ uifo,dico quod ex hisxv.modis, primus omnium cltopcimus præcipueia gttuamtot. pgfjgjg^quanto fenior,tum quia his cftgcneralifsimus omnib.magis exæquo conquot; ueniens, ueTut circunferentiæ partes omnes minus diftant à centro, quam inter fe« Eft etiam facillimu8,quia paucifsimis indiget, SC quoniam naturam habet fui opCquot; risminiftram,quactotifimulfatisfacitacqu31iter,autpropè. Etenim uixcótingitin tanta multitudinemembrorum,ac cÔtraria etiam in fanifsimo corpore, quiequam adminiftrare egregn auxilq,quod nullum ex illis offendat. In his etiam magis mUquot; tatur confuetudo, SC magis repente quam in continentia, nee quod multum refert cogitur natura,nee aftuefcit in noxa externum auxilium expedare,cx quo tempoquot; re morbus femper fît dererior,SC aliquâdo euadit in lethalem, nee fi aberres tam ma Auxilium ex S*^^*^ periculum incuriis.Auxilifi petatur ex confuetis,iucundis,amp;: patrijs rations 'coafuttif ouceutilibus experimetisjnde confirmaberis in propofito. Exemplum infrigido, ' ' ‘ Âîhumido3Ôdlaxo,quiosfuperiùshianshabet,dabimuslenticulambiscodam,fequot; cuda trice cum iureleporis,amp; fi réfrigérât,addemus pulegiü,aut anethum, aut cro-ci orientalis,fed rarius aut in magno frigore,piper album.

Porró fingulis horum x v.modorum, commune eft ut optimis auxilijs curentui'» ut optime curari queant,optime autem curari palam eft quod conuenit, ftultumc^ OpfiMttwt gQ^j fecus aut nefandumtoptimS igitur quot modis dicatur eft intelligcdum,optiquot; fuotmodis mumfimplicitereftquod maximepropinquum humanxnature,utfomnus,panis itc^tur. fiiigincusjcuius proprium eftut pluribus conférât,06paucioribus nocet. Et detrf menta quæ parit in pluribus funt minora,06 ut optime habitis plus emolumenti af» ferat. Dicitur 66 optimum, quod ratione optima conuenit omnibus, fubiedo aü' tem non eft unum: ucluti fimile tcmperatis,06fimillimum eft optimi caput:06 con-trarium intempcrato,S6 magis æqualCjôf in fubftantia fimile i Et hoc dicitur per 3' nalogiam iuxta confiietudinem,nam re diftinguitur per genera plurifariamt fimile contrarium,26 fubftantia conuenies, cui Galenus nomen proprium no adinuenit, fed ueluti in tenebris cæcutienti dixit,modo fimile,modo femper humidum,et fpC' cie etiam ueluti calida frigidis,frigida calidismon funt autem cadem calida frigidis, quamuis conueniant in hoe quod fint contraria, fed contrarijs inter fe,26 fimilia a-lia magis,alia minus, unde piper non eft idem cum ablynthio, etfi utrumcp ealidS» Eft26quartum genusoptimi fimilein genere proconferuando in intemperie. Si hoc habet fuas Ipecies,fimile magis, ac minus, hoc igitur ita optimum eft,utin tills re fubfiftat,fed in fola compara tionc. Sic 56 quintum genus quod non eft neque fiquot; mile,neque contrarium, fed habet comparationem : uclut uitellus oui uentriculo, qui nil aliud perfedle concoquere poteft,omnibus his modis,26 alrjs uelut propriequot; ***** tätedicituroptimum,quodmaximerationeconuenit. Tertium optimifignificaquot; turn eft quod homini habenti tempera turâ uentriculi admodum frigidam, 56 uenquot; triculum magnum, cum amplo ore,66 iecur calidum cum anguftis uenis, cibus aut medicamentum quod ei conuenire debcret iuxea omnes conditiones pariter accequot; pta«gt;

ptas,fcmflùdefTctfirnpl€x,feucompofit5,conditiones hæfuntj'n primis, SCfècun-dis,ôf tertijs qu3litanbus,in fimilitudin€fubflantiæ,in deafitate, iii co quod fit fine nox3;8^ multi tudinCj mediocre wincat in his quae opportuna funt, amp;nbsp;uincatur re-tnotum,amp;S contrartum corruptioni familiare, quod etiam facile eligi,amp;haberi pof-fit medium in crafsitie,aut tenuitate,aut quale efle debctfquod de omnibus condi-tionibus inteUigi debet,fcilicct alternatim) fuauequod Ha ai potius difcutiet, quod admittat praeparationes oprimas,^ plures, amp;^ non ualdeoperofas, ÔC quod præter reliqua fadUime concoquatur. Sed de hoc mox,^ diffufc.Quartum optimi fi^ni-ficatum eft,quod non ad morbum,amp; ægrotâtem infpecierelertur : led omnino ad cum qui curari debet, utimur eo cum res eft in arduo, wires labant, aut morbi focrj cum illo ruinam minitantur, udut codio, utemur uice uerfa cum ccleritas fadi ur-get, amp;nbsp;morbus minus periculofus eft. Inuniuerfum ergo intelligo per optimum, optima/» Quarto modo quod exrationeomni citra tarnen experimentum conueniretilli ho quiJ^ niiniaduil^longitwdinem,ad corporis incolumitatem,quatenus poftet illi conue-»ircadrobwr,amp;decentem habitum. Qiialuor enim hxcfpedanda funt,led quinto modo etiam additaexperientiaomni,illis rationibusôlt;^præparatione,SCetiam permutationeaerisfinecelfariafitjUt addat hie modus fi necctfeeft t^’s obferua-tiones fupra quartum,S(f ideo hie modus in opere eft perfedifsimus folum. Primus j^ „^(f^imi autem confideratione, Si confiftit in hoc,quod ex tali tarione nidus conleruentur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^ ,c^

ilia quatuor nuper dida,amp;hoc medio generationis fanguinis omnino mediocris, pgj-^f^enti^ qui neque fit ferofus, neque craflus, nee lentus, nee ficcus, nee frigidus,necnimis calidus,boni coloris,^'' qui benêfluat,§Cfuffi'eiensin quantitate, SC utbene nutriat corpus^nce facile corrumpafur,wt fit boni habitus,pinguis potiùs,quàm macer,ro* buftus,tollcretlabores,beHe dormiat,cum fomnis pauciSjaclaetiSjCum animæ ope-rirtionibus,memoria,fenfibus,cogitatione,bonis necimpcditis,corpore leui,0^ de-fiderioexercitationis, appetitucongruocibi, fiC rerum bona rum, faliuaduld,S^ mediocri abfque pruritu, pediculis, oris fapore malo, amp;nbsp;odore quouis malo,dcie-dioncalui,^ ufinarum,amp; hiceft modus dignofcendi primum,^ quintu modum» Primum qiri perfedus eftratione,amp;eft optimum in dehgendo materia medicam. Qiiintus in opere,amp; fine. Cum uero omnes res morales fint in continuo fluxu, il-lud optimum primi modi uariatur regione,SC tempore, ut uinum quod eft aliquan do optimum,permutatur in acetum,uel quod detenus eft,corrumpitur. In quinto autem modo etiam fit peruerlb, ÔC mutatio, led non tanta, quia non hoc uinum o-ptimum eft quo femper utimur, fed optimum fingulo tempore eligimus, exp en-mur,probamus,amp; utimur.Tria genera media fecundum,tertium,ôlt; quartum,opti-tni funt ad conieduram, quod optime ratione conuenire poteftin fecundo gene-re, uteftinfuo genere non contradum ad aliquamfpeciem, udut quod optimum eft,quod conferuat unumquodquein fuo ftatu,aut reducit, ud quod neutrum ple-nè,à exquifitefacit,fed conferuat per fimilia paulatim, amp;nbsp;fenfim pcrlcuia, contraria contrahendo quafi freno indito, ne ulteriùs pofsit augeri. In tertio fignificato prxfupponimuslaborantemcum fuisdifpofitionibus proprijs, tamnaturalibus, quàm præter naturam,quibus occurrere debemus. Qiiartum differt à tertio, quia decernit hominem cum fuis præfenribus conditionibus,utpôte ætate,confuetudi-ne,moribus,ut quidam qui nolunt à uino abftinere, nec ieiunare, ud cauere à Vénéré. Et in uniuerfum quartus modus eft Ipccialis defumptus in operando à mot-bis gcneralibus, id eft, ratione ut didum eft. Tertius autem à fpeciebus rerum, Si conditionum præternaturam, fed non à proprijs hominis, uelutlècundus generaliter folum confiderat curandi rationem,non determinando, fed ad proprium, ut pote fi debeat curari conferuando per fimilia, aut reducendo per contraria. Eft Ód fextus modus per comparationem nil fimpliciter affirmas, uelut quod lens bis coda eftoptima, addito croco, aut pipere, SC pulegio cum cameléporis. In hoc nort dicimus quod nullo modo quod lens optimus fit cibus fimpliciter, led quod inter Ïegumina utimur, hoc in inopia bonorum ciborumuel obtempcrando necefsita-tixgrotantis,welillius moUftlei, welob fingulatcm quam fecum habetproprieta*

Ltnticuli tem, ut i'n phthifids, uelucHippocrates, eft enim fuauis cibus, odoris boni, faciUs pbtbijicn, concodionis.

bona^ Pöftquam autent incidimus in fermonem de fadlf cocodione, dico quod fadli« VicüKcoüio concodioincibisobtinetplufquam dimidium conditionum omnium bonidbu w (ibis quid ham reliquæ funt,ut bonum exhibent alimentum non facile corruptioni obnoxiö, prteftet^ plunmum,folidum,confuctusfit,fuauis,innoxius,amp;non multorum excremeniO' rum in prima,uel feeSda codione,ut dus fit cqpia:£C ut pofsit bene prarparari,n3n* hæc conditio deefie uidetur inter ca£tera,cerafijs amp;ficubus fleets. Dico ergo quojl cibus qui facile concoquitur,erit fuauis,nee fupernatabit,SCficonfuetus,racilècó' coquitiir,qui facile concoquitur,erit confuetus, nam confuetus meliùs concoque^ tur perfacilè,intelligo enim fimplicitcr. Qiiocirca nee flatus gignet, turn quia noh benè concoqucretur,non enim gignerct,ód fupernataret,nó ergo facile concoquC' _ nbsp;nbsp;retur,amp;l fi facile concoquitur, bonum celeriter praebet alimentum, nee corruption

obnoxium,in eo calor naturalis aliter eiTet excrementitium, ideó non multum nU' triretfohdum: coneodio enim condenfat,autbore Ariftotele, in prima uel fecunda codione,fi plura excrementa gignerct,non facile concoqueretur. Eft etiam inno/ xium,quodfacileconcotjuitur,a noxa enim codio etiam externaimpeditur. Prat• Ceraforum paratio in cdialis fïtcoquendo,in faccharo,dum decerpta funt',etamiflb etiâaqueo pr^purdtia. humido maturantur. Proptereaficus ficci non dcbentedt,nifi plenè decorticati,fic ncufjicti. enim facile concoquuntur,utiles funt uentriculo,amp;aluum molliuntjÖC iundo ace^ to,5C piperi,ucl rutæ utilifsimae iecori.

Ticiliscoition Q^jj^^^ ucfó facileconcoquitur eft,primum finullum uentriculo infert négocié, nafigna. ß corpus cito reficit,fi urinam pauló poft amp;nbsp;calidam cit,fi fubftantia fimilis, ut caro fuis annui benè exercitati, fi friabilis manu,06 in ore, fi aqua breui diflbluitur,ignc, piftilïo,fi præparatus, confuetus, fi leuis,nec tarnen ficcus, fi albus amp;nbsp;codione etia multó candidior fadus,in candidifsima enim rara,fi natura calidus 06 humidus,nÓ fuperfluè,fi genere ut fangutneu Ipede,ut caftrati cibo,utaues, quæ granis uefcun--tur parttbus,ut tale iecurlades pulmo fanguis cerebrum : præterea odor, fàpor, S^ jç ^ 1 j horadefcenfus Famis enim aduentus paulóantebonum fignum multacruditatis fnebirdU exaduentitijs feufuperuenientibus, fomnus præcipuc profundus Ô6longus, aut au£ ^quot;drcm quics. Præparatio autem^quæ magnam uim habet,eft refolutione excédent EmoUitio h'-’'gt;f,06 emollitionc fubftantiæ, amp;nbsp;permiftione partium tenuium cum crafsis Ô6 hu ”’**^* flflltibuuonc.Et emollitio fit uel tundendo, uel madefaciendo,uel liquando, ’ in partibus autem ipfis,06 poteftate ab acribus,falfis,ô6 acidis.

V'm nccelTefit nutrimenturn in nutriti, aut nutriendi fubftantia conuer-ti,illud in primis notandum, non unum elfe, idemep omnium particular rium ciborum temperamentumiatcp in hac diuerfitate, unum quoddam non dari toti bumanae naturae commune,cum neminem latere excogite' uerfd tempé- nius,nónullos noftra tempeftate arenâ,aut pannos lineos pro cibo deuorafte, alios rantentd. panem unquamapperiuiire,folis carnibus,ouis, pifcibus, S6huiufmodiuefcentes. Temperdmen pf nbsp;nbsp;nbsp;temperamentum hocloco dicimus,formam illam, quæ ex tota nititur fuhr

turn quid. ftantia,intelligimus,cui hauddubiè qualitatum quatuor mixturam quandam inef fedcclarauimus. Ideocp calidum'ne, an frigidum,humidum anficcum, authuiuf VropfietM modi tandem habendum, exiftimandumœ fit, ignoramus :proprietatem autem pdniculdru, quandam fæpenumei o particularem in multis experimur,qua alt] cafeum, utputa, aucrfantur,31ii abfthemq funt,nonnulli poma,cucurbit3 alipalij aliud odip habent, aceuitant. Meminienim mecognouiftequendam, quinedum cum eucurbitam comedcret, fed etiam condimenta, in quibus parum cucurbitae ingredcretur, cius lingua inrumefcebat: buiusep ratienem adduximus in fexto Contradicenti5,ficuti Ô6 multorum aliorum,quoru obferuatione tantum,at^ experientia, 66 nulla alia ra tione adhuc cognitio habita eft:nunc enim têporis una cum Galeno ad earn,quam

eccukamuocâtjpropnetatemomncsfubterfugiunt SedhafcrnîfîafaciamuSjCÙm præfentis nÔ fit inftituti,dehis namcp egimus fans in libris Contradicentium. Nûc uerôànobis potifsimum confiderandaeftdborumfiibftanna,anuidelicctcrafsi, conßetenn^ an tenues,an calidi,an frigtdi,0C huiufmodi naturae fint, ut quilibet conuenientem da in dbis (ibiadfanitan'sconferuationemeligerepofsin AlqsenimcfafTusconuenit cibus, qu£, altjs tenuis,alqs calidus,ali]s minus calidus,amp; fie de reliquis, nee hoc pauci eft mo-menti: ficutienim uidemus animalexuriens quandog? præ nimia edendi auidita- Nof4. tc,limum, lutum, amp;nbsp;multa alia praua comedere : fic amp;nbsp;membra cum proprium atep fibi conuenientem cibum non habeant, attrahunt naturali quadam neceflitate hu-mores prauos,qui in eis putréfiant,fecundum tempons fparium quous^ adacuen tur,acluper cale fiant, ôC ealidas générant aegritudines,ôd febres acutas, be alias hu • iufmodi.QuarePrinceps tertiaPrimiinquit:[incin quomaladigerunturnutrien- Cdb.yt tia,ob hoc non decipiatur,quoniam poft dies no multos, mali in eo generabuntur MjÄiLtne/» humores,argritudines,ÔC pernccantesfacientes.]Qi.iod5t^fenfit Gaienus tertio de tiacurtuU AlimentorQ facultatibus dum dixit: [Non igitur oportet nos in purgandis femini- (^„ j^. bus,que ad efum comparantur,eflc negligêtes,perfuafos etiam fi noxam, que quo- cab.ùiâmo, tidie fît ob exiguitatem,fen(u non percipimus, quod tarnen longo ten^ore ex ipfa aceruatur,tandem erupturum :J Nec'non amp;nbsp;in fecundo loquens de cucumeribus, c^p,^ addidit: [Ob eam igiturcaufam,ab omnibus praui fucci edulqs cenfeo abftinen-dum,etiamfi ea aliquibus concodu fint facilia.Nobis enim nö aduertcntibus,pra-uusfuccus exipfis poftlongum tempus in uenis col!ig}tur,qui poftea exiguam ad putrendum occafionem nadus,febres malignasaceendir. I Etideó dicifolct,ne gaudeantmaliscibisutentes, quoniamfünpraefentinocumentum non fentiant, futurum tarnen periculum non euadent. Conftat igitur cibaria in generali nec ab-folutetenuia,neccraftà profanitatis conftruationecommendari» fenuiaenim SC TenuUcibi^ molli3,ÖC fi facilis fint co(ftionis,ÖC in fanguinem conuertantur,5C membris afsimi- rij qult;e,Gr lenturfacilimetamencorrumpuntur,necfolidumpracbcnt alimentum, fedimbe« quibutconM^ cille,5C exiguum, nec danda funt uentriculum habentibus calidum, SC multam bi- niMt, lem gencrantemiquia corrumpuntur,ÖC in bilem uertuntur, ideo tales craftos melius conquunt cibos,quàm tenues,SC melius camem bouinam,quàm hoçdinam,SC pullorum,5C hoc ob uehementiam ealoris agentis in chylum cibos tenues fuperaf-fantis,craftos ueró optime concoquentis. Conuenient ergo tenuia cibaria genera» tia fanguinem purum SCfubtilem, corporibus non multum fe exercenttbus, SC debilem calorem innatum habentibus,8C illis præcipue,quæ epatis,obfti udionibus, aut alienis, SC renum, ac cerebri, SC aliarum corporis partium fuperfluitatibus fub- cnf/idbj^ ieda funt.Crafta autem cibaria,ueluti funt lenticulæ,!cpoies,caftaneæ, fungi, fabæ, ^j^ ^^^ ^ oua dura,SC frixa,caro ceruina,urfina,bouina,rapej crude prefertim,phafeoli,pifces qttibM conue^ durfiSC magnijCafeus SC huiufmodi fiinilia:etfi nullis conuenire uideantur, eo quia craflum generent,fuccum,SC conco du funt diffici!ia,atcp obftrudiones faciunt, SC corpus aggrauant,8C membra3uenascp crafsis,aclentis humoribus repleut, ÖC chro nicis,atqpcuratudifficillimis affedionibus, corpus difponunt: nihilominùsali-qua reperiuntur corpora, quæ coada funr,huiufmodi crafsis nutriri cibis,uel con-fuetudineiam multis annis contracta, ucl quia funt admodum calida,quæ SC mul- , . nbsp;nbsp;„

toutunrurexercitio,fomnoq?.ldeofdidoindigentnutrimento,quodpræftantci-baria crafla,fi tarnen conficiantur,ut fuit fententia Galeni in libro de cibis boni, SC malifucci. Inquitenim: [Qtiicunqueplurimumexcrcere fepoflunt, fomnumq^'‘*”*‘^' ®* pr0eo,aclubetproducere,uitam^delegcrun'taciuilibus negotqsprocul,poflunt^' îànehi crafsi,glutinofic^ fucci cibus capere : præfertim fi cui poft longum horum ez nbsp;nbsp;nbsp;^ *

fum,nullusnunquam in dextero hypochondrio,aut ponderiSjaut tenfionis fenfus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“‘

oboriatur.ln pauca tarnen quantitare aflumi debent, ut concoqui pofsint, ne quis fibiperfuadeat,dum folido indigetalimento,fî plusdeeo alTumar,cómaiorem fen-tire debeat corporis reftauration em,imó fi plus,qùàm par fit affumpfebgut ea con-coquere non pofsit, tantum abeft ut corroboretur,quód maiorem etiam fentiet cor Cibariti 1^2 ports moleftiamJ Cibaria ergo quæ generaliter laqdantar, funt ea, quae optimum dabilia ^ug,

pracbent alimentum corpori noftro,qiiç neep crafsi,ncc gluünofi fiint lùcc^ex gn^ bus languis generatur flatus mediocris,cum ualdè tenuia (ut diximus^uitiofa finq SC quæ ex eis nutriuntur imbecilla,atque macilenta corpora reddantur, ob exiguö quod dant alimentum,qualia ex dicendis coHigipoteröt. Eadem ratione dicendS VMèCalida erit decalidis5frigidis,humidis,amp;ficcis. Calida enim aaide, cum caloremnoflrutn cur cuitandi, acccndant,ac corporis naturales humiditates exficcent,atcp abfumant,ut Galcnu» primo dcTemperamcntis,ideó euitan da funt,nili forte corpora ualdè frigida forer, Cap.z, ^temporehycmis,acregioneBorcalfquctarnen pauca eflèdebent,atqueraróafl fumi:quicquid dicat Galenus, fiC ea non folum quæ uirtute, dC potentia nimis caii-rmiJaudldè da fuut,ucrùmetiamea,quacliccttcmperatifsima fint,adualitcr tarnen multùmcagt; (uruitundu, ^*’^^ percipiuntur. Valdè etiâfrigida aëtu,uel potentia euitari debent : frigida enim

* omnia naturæ funtinimica,qu3E0^fialiquando à iuuenib. fuperari uidcantuqcijm

^^^ nbsp;nbsp;tarnen actate cófiflunt,in multos,ó^ diuerfos morbos inciduntchronicos,amp; article Com 40 ^^'^^ præcipuè,iuxtailludHippocratis quinta Aphorifmorum: [Fri^idneflininif “^ ’ cum neruis,ofsibus, dentibus, cerebro, fpinali medullæ, 2Cc.j ut amp;nbsp;Galenus tertio Acutorum,licet in corporibus calidis,tempore acfliuo,ac regione calida temperate adminiflrar^ofsinqueluti QCficca,ubidominaturhumiditas. Pro fanis a0t,amp;- opd mè temperatis corporibus,eligi debent cibaria,ad humiditatem temperatam deelf nantia,quae non modó utilia font uitæ,fed etiam neceflaria, cum calido amp;nbsp;humido nutriamur,ut author fuit Philofophus primo Metaphyficæteorum tarne foperflui-Rfhlrtio fern ^^^‘^^ caucre debemus,cüm facilis fint corruptionis. Omnis autem repletio qualif ^0 cuncpfuerit,fcnmermala,iuxtailludPrincipis: [Omnisuehemensfatietas,öCcra^ in^niicis P^‘^^ calorem foftocapSf extinguit, quemadmodum excedens oleiquantitasextirt ‘ guit flammam lampadis,idcó nulla efldeterior commeflio,ea quæ flomachi grai»' . . tatemfacit.]Quarequinaturafrigidifontucntriculi,caueredebent,ctjmmaiorlo' QBt p ut dp- g^ ^,^ j.^Q^ ^iIj . gppgfç^f jg ^ quam concoquendi facultas : amp;nbsp;fi quis, exempli gratia, paunt qudm pj^^ ^^^.^^ prxairumpferir,amp;grauitatem fentiat, à cibo diefequentiabflineat,^ ^^u^d^quot;ere *de ^°^g° ^^^^“f fomno,uarietatcmcp ciborum euitet,cum maximaminducatuentri' ^r t^^‘ * culo inquietudinem, ut Galenus tertio Acutorum, fiC primo de ufo partium, cum ^Cow ^‘*^' nihildetcriusfit, quamdfoerfanutrientia fimuladiu^ere: uelocioris enim font °”'^7* corruptionis, SC non minus, quam fi quis cibariacrafla,amp;difficilisconcolt;flionis ^'^* anteponeretlubricis,amp;cito penetrabilibus,acfacilis codionis.Vifis tandemunf uerfalibus, quæ ad indus rationem pertinent, reliquum efl, ut ad particularia de* fcendamus, ac defingulis cibarqs in fpecie, quæ noflris temporibus in ufo haben-tur, fermonem habeamus, amp;nbsp;à pane prius initium faciemus, uelut omnium cibo*^ rum fundamentum,quem optimum efle,quantum referat,docet Galenus,amp; Pr in' ceps, ut infra uidebimus.

AMistriafuntdilcrimin3,àgrano,àparte,2Càjpræparattonc. Granonin» èquibuspanisconficiturplurafuntgenera. Trificum, Siligo,Milliumj ; amp;nbsp;hæc maxime in ufu,præter hæc forgum, amp;nbsp;hordcum fieri poteft, amp;e^ P .. nbsp;nbsp;nbsp;---2ea,acrizo,atquealqsmultis. Omneenimgranum,feuIcgumenquod

t^^SRd of ®^^poteft,düm molitur,ac pinfatur,SC coqüitur tranfit in panem. Olim filigini gra' cojia pop tj3niaxima,nuncfrumcntum omnibus præponitur. Sedexfiliginefiligineus,ut' { pMiso ti ’^''”^’^flo*'^fi^^^Ï^''fi*cf CircahancdifputationemmultamAuicennæCommet HUK dc°Gcr ^®'^^s,qu«publiccfuminterprctatus,docui.Optimusigiturètritico,amp;quicxfiogt;^ *’^'lagine,altjpræfcruntfloremfarinæ, amp;quioptimèpr»paratur,leuifsimus^hiseli’ ”^*^* flosfarinætritici aqua decodionis radicumlupullorumexcipitur, optime pinw' tur,fit mollifsima pafla,adeó,ut uix in panes formari pofsit,additur fal, multum fo' uetur,acdiutiùsreliquo,fermentumeftmoderatum,coquitur fonclcuiore. Hun^ *^‘’*‘** uocant Germanicum,quo ego utor etiam pro ægris. C^od fi farinx zeæ pars teP tia addatuqcurabit etiam hydropicos, nihil in concodione prima prorfos nego/4

exhibens-Partcsfaringetiam ohm quatuor,ucCelfusait,eratflos,quem putantno- i-ib.z.c, r 7, minefiliginis fignific3ri,óó ut purior,ita facilius concoquitur,2C plus alir,fcd magis obftruit.Poft exfimil3,inde quod tMrcTrvfop Graeci uocant,5lt;^ ex pollineinfirmilsi-mus panis.Pracponendus eftoptimefermentacus,optimèfubadus, fed Ôf medio- Pro«.p.Um, critermollipafta,5lt;^mediocriterco(ftus.]Nam hicetiamfatisfpongiofuseft, ÓÓ fatis cap. 2. leuis ponderis,cum leuilsimus haud bonus fit.Sed óf ratio habenda eft eorum,qui noz«. utuntur:Foflor enim duriore,Sf magis nutrientc,óf pondcroiiorcegebit, qui uen-triculiimbecillitatelaborat,quiq3 fcirrhis iecurparatum habet, lcuifsimo,fpongio* focp indigebit. Aphtopyros indicat naturam fuara cum totum frumentum conti-ne3t,Sf furfur3ceus fit. Verum óf panis totidem partes erunt,crufta prima, quae pa- pan« parfcï rum alit, dentibus incommoda, maximeimbccilhbus, praui, óf biliofi alimenti, az qu£^ deoutfacilè amarefcat: medulla,quænifibeneparatusfitpanis,admodummal3 Medu'upmii eft, obftruitqp, quoniam lentum praebet ahmentum, óf obftruit,crufta tenuis,qu*c ,„J^^ duriori fubiacet in omnibus pene panis ipeciebus optitna,óf media crufta,qux pun« pars duascraflas interiacet,quainpanibus uti præftat,quimalçconditi funt, óf hac ego meUor, afsidueutor. Eft enim buni,óf mediocris alimenti,omni ratione dentibus,óf ucn-triculo commoda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

Optimum panem exconficiendimodo defcribit Princepstóf dicit illum cflein tanor feu tanurcotftum.Ertautem Tanorfigulinum uas,oualiquafi figura oblonz ga,atlt;^ rptunda,fed non in acutum tendens,crafsitie digici,longitudinis trium cu- * bitorurh, latitudinis duorum, altitudinis unius, aut circa,óf in fummo tendit in rotundum,habctcp foramen anguftum,per quod exitfumusfiacetaurem chbanüsfuperlateres:circum circa, extruitur laterum ftrues,cuiignisfupponitur,óffubeo e-tiam,quibus accenfispars intus ponitur,uttotumuasincale-fcat,inde pafta in placéntg formam digiti crafsttudine impofita, , exterius,atr^interiusxqualirationecoquitur, utpanisfiatin-comparabilis,occluditurautem fuperius foramen.

Panem pretercaoptimueffè ait Auenzoar,qui fit eiufdêdiei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, inprccemio

facile enim ficcatur,óf durus fit : pefsimus calidus : fi non aperte refrigeratur, longe fuiUbri, dcterioreuadit:ergo cum in aperto debeat refrigerari, oportet uteius ufus fit ab ho igt;anisiettif. ra,inqua extradus efta clibano quarta,adx x 111 i.fecfisficcefsitnimis,crufta ainemcrafsiordebeteliditmedullaintimararóeftexaflècocfla, optimæ funt partes,crurta medta,quç fub crafla,óf exufta latet,óf alia quæ duas extremas ungit,uo-catur â Mediolanenfibus Corlo, Latinè limbus,feu laterarius,óf medulla quæ alteru-tri proximè fubiacet.

Gum autem mora reddat illumficcum refbluto humido aqueo, etiam difficilem P=*quot;w ^^ ’’*•‘' reddit ad concoquendum, óf ingratiquoquefaporis, óf qtfidifficultermanditur: rißecMmA^ pefsimus autem qui ex mora muccofus euadit. Cum ergo óf durus, óf ficcus ex 1^» mora,itidemóï muccofus cfficiatur(hic male olet,Óf prauiis admodum eft, )necefle ?eftmucóiimficcitateoriri.Qtiomodoergo quodetiam.inpanibusobferuaui,con- Paniftiuorno^ tra id quod uerifimile eft, ex ficco facilius putredo oritur: an quia non in ficco, fed do mucelcau in humfdo,ut par eft muccusoritunfed humido extrado, autextrufo acaloreuici-no putrefcit lndicio etiam eftita fore,quoniam fol urn exterius; óf intus in cauitati-biismucefcit. Et quimaximas habet cauitates, turn uelut bifco(ftus,fed integer, cderiusperfepc mucefeitob eandem caufam.Etita feruaturloco calidiore:ficcum enim conferuat,' Óf ealor ut ficcat etiam: fed ubi plurimus humor fuent, 6f era fills, tunc maxime niucefcit. Oportet igitur calorem ficcitatcefiTe potentiorem ; uridee-tiam in acre,óf conftiturioné peftJenti mucefeit deri expofitus in paucis horis.Et fi primum refrigeretur,facileetiam mucefcit,0f loco cl3ufo,ob id quod nee poteftue-hementcsficcarfnee refrigerari. Humfdo igiturexterno, óf ficco inferioremucefeit . At qui brumalibus diebus fit, in multos annos ficcatus feruatur, nee m ucefeit: cum non antea ealefcaqqudm exficcetur. Et ob id mollior panis non facile mucef- ^'“ wucor» 'cit,nifiin acre ualide humido. Eft ergo mucor ubiep contigerit exprefiTo humido, à 2 3C a

ac à cabre externo putrcfado,intenïis autem ficcato.Qui uult panis artoxyri con-fe(flionemintclligere, uideat Romæ , quornodocomponantur, ac conficiantur Zambellx ex flore farinæ pinfitOjCft tarnen denfior alio commum,licet Ieuior,fua-uier, candidior, etiam fi faccharum addatur : altj addunt butyrum, tumep crafsius efficitur. Exoptimo tarnenconflei debettritico, non enim exquouis genere, nee ex quouis loco, nee agro, nee ex quouis aceruo, nee quocunque tempore indifferenter capere nobis fas erit: non fané paruo diflare inter fc difcrimine uidemus frU-Triticum bo g^s,atquealias alijsantecellere. ItaIicumnamcBtriticumSiculo,SiculumGerma-num r ^*'^’ ^31iico^, arque etiam hæc eadem inter icbonitatecertareanimaduertimus, pro locorum tlifferentia. Montanum Temper alqseiufdemregionis præftat, tan-quam magis perflatum,5C minus exci ementitium : amp;nbsp;quod ex agro ficco, ei quod exuliginoib metas : diflertenim quodinficcis 00 non pinguibusregionibusna-• turn efl, abeo quodinfertilibus, ÔC pinguibus oritur, illudenim tenuiorum par-tium efl, 5^ facile conficitur, mutaturep, led minus nutrit, ueluti funt ea,quæ in I0-cis exuftisoriuntur,quae cum pinguedine careant: amp;rfutritione,triticum album,3^ laxum efficitur, an quod in pinguibus Ôôfertilibuslocis nafeitur, copiofa amp;nbsp;folfi da materia Ê^ucatur,idcôdenfum óógraueefl, atquemukum alit, licuti quodin locis calidisoritur, quodenim in frigidis tenuium efl partium, 06exigui alimenté Et quod paluftre efl, alimcnto uacat : eflep leuius, 06 uitiofum fanguinem facit, e-tiam cuius nam pondcris,caloris, conflitutionis, guftus, atqueodoris fit inquirendum. Pondéré enim cundæcommendanturfruges, ponderofumt^ probatur tri-ticum, 26 in colore rufelcens,cum nitore. Denfum conftitutione,3cfirmum fit granum, compaKflumcp,26 minime rugofum,quod fi teratur dentibus,facilè deprehert dctur,guflus quoque naturam deteget, ficuti 26 odor. Qiiod enim graueolens efl, 26 guftui iniucunditatem affert,perfpicuum efl id mail fucci elle, 26 difficulter con-coqui, fitep medium in ætace, nouum non laudatur, nee antiquum, nouum enim prae nimia humiditate,ac uifciditate,difficile concoquitur, 66 flatus, ac uentris rugi-„ , tus generat. Antiquum ueróficcumeft,66 minime nutrit,Mundum etiam fit à era-j^jj a!qs illaudabiJibus, utlolio, cicerculis,26 huiufmodi, necaliquamalaqualitate fit aflecflum,26eiusfarina,pro pane conficiendo optime fit emolita,et non adeó te* nuifsimè, ut plurimum furfuris habeat,illa enim nigrior redditur, 66 fanitatiobno-xia,ob fubtilis furfuris quatitatem ei admixtam,ex qua furfuraceus fit panis, quem parum alere experimur, uentremep multis excrementisimplere,66 facile fubfidere, tur/uruiref, propterea quod furfur leuem habet deterforiamfacultatem, qua inteftinairritâtuf, de celcrius fit deieeflio, eius namep natura calida eft,66 ficca, 66 mûdificatiua magis, quàm farina, 26 paucifsimum præbet nutrimentum, quinimo çefsimum, cum palt; ms furfuraceus melancholiam generet,telle Principe. Qiianto ergo panis purior, . quot;nbsp;66àfurfuremagisimmunisfuerit,tantômelioremgenerabit humorem,tardions tarnen erit defcenlus. Qiiapropter farina fufficienter 26 non (uperflue molita efl*^ debet,ut crafsi remaneant cortices, nec pofsint cribrari : ex huiufinodi enim fitp3-' nis m primo gradu excalefaciens, qui tarnen copiofiorcindigetfermento, non tarnen fuperfluo,multacp fubadione, alioquin illius mafia lenta admodum fuerit,6^ PMÛdzifn«^- ponderofum reddet,qui tarde detjcietur,66diffîculterconcoquetur,atque panis

Cd^a, zimofimilisfict,quigrauifsimuseft,36athletis tantumconueniens,dequoloqui-tur Galenus primo de facultatibus alimentorum. Et quamuis aliæ fint panis nni'^ plicioris ex materia differentiæ,ut fuperiûs diximus,quia tarnen ferè in ufu non ue-niunt,nifi in maxima tritici inopia,ac infigni annonae charitate, Ideô fufficiet nO-: bis deomnibus egifie in Auicennae commentarqs : quæ breui, fauente Deo, in lucem trademus, caetera uerô profequemur, atquedea-

^°’^^'^^^5 noftris temporibus nó inuenin' exiftimo, cum ex zen olim fie- chonimti quot;^^^ ‘^‘‘^oco, id eft, duo Qrana habente, ut author eft Oribaftus m duodcci- iuxtafimin, colledaneorum. vndeuno principio incognito tot accidût errores, utnunquam poftca pofsintexplicari.Idautem eftcum à Galcno accipia-mus uires alimcntorura, non difputandum quid iHænoces apud alios nifi deficiat authoritaSjtum ueró ad proximos SCcius linguae feriptores, amp;.'qui diligenter cun-da profecuti fint ueniendum.Fieri enim poteft ut gratia exempli chondrus Galez ni no fit Hippocratis chondrus,nee Plinq chondrus,Galeni,Sé fic deinccps.Qiiod fi in un urn confcnferint,dubio proeul 06 nobis ipfis, 06 alijs fansfadum crit ftudio- nbsp;nbsp;x fis magis auræ popularis,quam uentatis ipfius,h non iderh tarnen momentum ha-bebitfola Galeni authontas,quod omnium aliorum adiuda: fufficietcrgo docuif- • feChondrum fieri ex dicoco, id cft, zea duo grana habente, uniusloco nota Dio-fcoridi,nonnota Plinio,cum in Graecia nafcerctur,ideó etiam Hippocratis tempo- Li^- ï*c*3 0. renotum chondrum fuit,zea eft quam fpeltâ uocamus, proximior naturae fi urnen 2^4 fluid, ti,amp;fimiliorhordeo,undeetiamgranurn quafi pcrexccllentiam apudlabatunEt inde etiam in Etruria dicocum habetur, 06 quamuis omnes ferme medicorSGræ-corum interprètes,alicam Romana cum chondro candem efleexiftiment, 26 chon Alica. Rodrum aheam interpretentur. Paulus tarnen aliam à chondro alicam facit, dum in- mun, quit. [Chondrus interfrumentaceaualenteralir,ruccumc51entum parinelotus ue- cib, 1. ro nociuuseftiquoniam prompte craftêfcensincodus permanct.jSuccus autem integro chondro falubritererit,fi uti ptifana probe, exadeqj coquatur. Alica ueró chondro quidem fimilis, fed magis aluumcohibet, fed alqfunt qui diuerfimodê chondrum,26alicam parant, 26etiamdiuerfimodêappellant, quidam enimmedi-corum triticeam ptifanam chondrum uocitanqalq pufanç confevtioncm,nonnulli exchondroptifanam. Ex chondro etiam diucrfaefolent fieri forbitiones, quaso Exchondro mnesuitandaseflèconfulimus,eóquiafuccuseiusaquæcumfitcommiftus,plu forbitiones rimam poftulatco(ftionem,quaeuixnifitemporis procclfu, maximacp cum diiigê- wJ#. tia alTequi poteft, fi tarnen exadè codus fuerit, boni quidem fucci ent ut diximus, fedcrafsi261enti 26ualenternutriet. Verum qui iecoris obllrudionibus obnoxq fuHt,26adcalcu]osrenumgigncndosapti,ciusufum euitaredebent. Alica tarnen AUcxufi«. inufueft,quia zca uniusgranicopiofanafciturin Italia,cumfitantiqua,26Plinio tit. 1 s.c. • not3,chondrum non,quoniâ dicocum nomobidchondri nomine 26 alica, 26 chon 11. drum ut genus fignificatur,quandoque chondrum folùm,utab alica diftinguitur» Nutrit chondrum utruneç melius hordeo,26 plus,26 uentriculo falubrius, fi ut pti-lana praeparetur,magis tarnen aftringit uentrem, 26 imbecilhus eft o itico, nec^ igi-tur chondrum far eft, fed far quo utimur, 26 ex sea fit, 26 ex hordco,26 ex frumentt quodam generc. Ob praeparationem igitur malum eft far. Aliea aût ut teftatur Ga- nbsp;nbsp;i lenus diutius in uêtriculo manet, 06 bilem ipfam comprimir,nec ab ilia corrûpitur, ut duodecimo Methodi, dû de febre agit quæfyncopc excitât ex tenuitate humo cip.öquot;, rum,26exhalatione,nam inquit:Non ptifanx cremorem dabis,fed alicam,cQaftrin gentibus,fcu aufteris,quæ nö facile corruputur. Confulit cti3 adijcienda efte alicæ, nonfolùmanethum,26porrum,fedcalaminthum,26pulcgiû,26 hyftopu,ac piper, librodeÄttenuanteuidusratione. Inuniuerfummultum,26bene,26tarde,nutrit ƒ•'®'*. alica, craflumep, 26 lentum,f rigidum 26 humidum,probet alimentum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* ‘^* ahmen»

De PulmentiSticplacenïiSjtlux ex farina triticeafimt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap, V.

HVlmentum efte antiquifsimi cibi genus, ex farina maxime triticea, 06 no- p«Ime«Ii0)i bilior ex fimila 26 aqua conftans,ex Plinio manifeftê colligitur,additi« in» quid, terdum ouis,melle,uel cafeo : quo longo tepore panis loco Romanos ui- uamp;.i z.c. xifre,ipfémetaffirmat,26 Paulus etiam obiter teftatur:Eftcp multi alimen- j ^, lt;i,26edulium potens,fi redeinrobufto uentriculo conficiatur,fed craftum generat S j fuccum,

Lib. y, fiKCunijSC cum diutiùs hartcar,ægreep dcfccndagnecctafsitiem euîneere pofsttea^ Sulmtntiub lortnnatus,certamcrudioris humonsmatenam admittet,eodemf]^ fæpenumero res. cundas corpons partes repkbic, 5^ uias, maxime natura pauló adftrtctiorcs infar' cietjita ut modó iednon' grauitatis cuiufdam fenfum inferat, modo lienem,imbecil lum adaugeat, Slt;^ turgidum reddat, atc^ modó calculi renibus gignendi material præbeat,cpuôd amp;nbsp;fi crafsitici uifciditas adiunda fuent,geminatum Het malum,non Obflruüioi tolüm enim prar crafsiticobftrudiones fiunt,uerum etiam prae uifdditate, adeó te-„ef, naciter adhrercnt/it omnis aUmend diftributionem, uniuerhep nutritionem impe-diant,£C pefsirnorum femper affectuum funt in caufa : quare nihil nocentius cxcO' gitari poteft eis,qui renum caiculis laborant, cum crafsiues fola haud in lapidem ft Pldcentarjm cilec0uertatur,faciilimèuerócoalitur,fieiuifciditasallocietur. Placentarum etiam dtlferentu. u:ina,2v multa extant difcnmina,uc Athenxus récitât, quæ tùm à ratione coquen/ 4» di recipjuntur,tùm à materia,ex quafinguntur,turn à patria,tùm à figuratut quç eX ' oleo folo in fartagine parantur, of farina triticea aqua imbuta, quarum multæ ha/ benturfpecics,quascum ruftici,tum urbanipauperes ex tempore parant. Alias C' tiam in clibano aflant,deinde extrahunt,amp; fiatim mei iuperinqdunt,amp;huiufmodi Bononia: uenduntur. ExlaCte etiam, cafeo, ouis,butyro, mellc,autfaccharo fuba' dis conflanilir. Exfrudibus quoque arborcis, cerafcis, prunis, malis, pyris, atque id genus,2c ex oleribus finguntunpofTuntep toto fere anno m ufu haberi,funt na^ placentaeucrnæ,æfiiuæ,autumnales,atquebyemales. Alias etiam piftores forma oblonga fingunt, alias fphærica,amp;^orbiculari, alias triangul.ari,aliascp uarias figU' ras ad libitum rcprxlènrant. Atqueharum quardam funt uni ciuitati peculiares, tldctntdrum quaedamalrcrijSC lie de hnguhs. Qiiæautem ex farina triticea,3tqueoleoinfarta'

**'^’^‘^‘ gineparantur,crafsifuntfucci,atquealuumafl:ringunt,ideófimel,ueIfal,autf3C^ charum cis admifccatur,uelfermétum addatur,uiua quibus maxime prarditaefunt, minora reddcntur,uires etentm obtinent crafloSjéc lentOs artenuandi,diflecandi^ fjo(^, humores : adfuntamp; multa alia huiufmodicompofita,utlagana, foliata,óCfoliatu* ' la,2C cruftul3,£C extera ex diuerfis obfonq s conflata, qux omnia habenda efle eraf fijglutinpficp fucci,ex quorum ufu humores femper crudi copia, obftrudionumtj frequentia,uniucrfum corpus fcatebit,earum maximcpartium,qug meatibus paU' ló anguftioribus natura confiant,utiecur,renes,atquelien: SCideo qui eis aliquam do dum fani dcgunt uti uolunr,attenuantium ui fuccurrant,mel enim additum,ud faccharum,fal,5C huiufmodi multum noxæ adiment,amp; fi probe concoquantur, at' que in fangumçm ucrtantur,ualenter alunt.

Hordeifdcul^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ uarios,praeclaros^ medicinxufus, ab antiquis hordeum ufurpatufU' tdtes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*^ conftat,ita ut à multis nobilifsimum frumentum appcllatur, cum f»' * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pè ac fepius agricolarum,paupcrumcp famem folatur in egenis rebus,at* , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;que annonæ æftu: fatis confiât corticem habere externum craflum,ficcö, ualdèarperfum,ÔCfurfuraceum colorc,qui tarnenfubfiantiaÄtcrafsior, intusefift . , nbsp;nbsp;rina,in medio palearis:forfan ob colorem, fed ob fubfiantiam tenuis,ÖC minusfiCquot; ! ^^/ '’^' cus,externo frigidus fermé xqualiter. Farina ergo efifrigida SC humida,ÖC to tum , eifdrmd. ob fd manifefic efifrigidum, fed déclinât ob cortices ad ficcitatem nonmagnam, i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ob quos etiam detergit,cum etiam ipfa farina, led minus omnibus: ut exterior corgt; tex plus alqs partibus,medius medio modo, ipfum etiam,6CpræcipuéfarinaiHius Hordeiele^ flatumexcitât. Eligeer^omedium internouum,2C.uetuftum,quodtamenadue-' ^i^’ tufiatem declinat,longe detenus efi,id ueró minimé rugofum efle debet,SCfitpom derofum, 8C quod inter coquendum magnam in molem attollatur, tak enim hu-midum habetlentö,mixtum benè,ac tenue, plurimumep ; SC ideó dum beneferuet, attollicur. Brafauolus addit quod fit candidum, ficuti 6C Galenus tradit,laudatifsf mum eirehordeum,quodubifralt;fium,2C pinfitum fit,c3ndorê reprçfentet, quod^ denfum, ac ponderofum, (quantum hordei natura pofcit ) item quod plenum

t I B E R s E C V N D V s. i^r if extenûs tenfum,idc^ uctin panificqs,ucl polenta,ud pnfana,ucl fanna,ant quo-nis alio ufu cibario,atqiie medicamento paretur: iiim quandam refrigerandi obtigt; nerc cernes,led pro apparatus modo,uane turn humedabit,tum exiccabit,tenuecp parit fuccum, amp;nbsp;detergentem, fed non malum, ob id omnes ptifanam, ex hordco, boni elle fucci predicant, fi apte condnentur, licet tenue, fiC exiguum alimentum praebeatjUt infra.

V'm deptifana fermo fimpliciterfit,mosapudomnesauthoreseft,ut de PiifdM fifty hordeacca intclligatur,quae omnesalias perfedionc,6Cbonitateexce- Her, dit:multiplex enim legitur,SC cruda^SC ex alijs granis eóftansjtom 8C mul ta alia funt ei fimilia, ut j^ulmentum, polenta, maza, cyceon,alica,chqn- nbsp;nbsp;^

drum,amp; huiufmodi estera. Verum eins condiendi ratio incerta elle uidetur, cùm ab authoribus rem notifsimam eflè putantibus, id negledum fit,ut ex Plinio colli-gitur,quilibro i 8.inquit^tifanæconficiend3cuulgataratioeft,quarecamdeicri- Qp.^* Bcreneglexit: apud nosucró nonfolüm non uulgataeft,ièdadeó ignora,ut non pauci committantur errorcs in ca conficienda. Etquamuis Galenus primo de Ali-mentorum facultatibus,de cruda ptifana mentionem faciat, quia ueró noftro tempore in ufu minime uenit, curam non adhibemus, fed de coda tantum fermonem habebimus, quaeex tribus conftare patet: ex aqua nempè, hordeo,amp;codione,ut p^.-j,,^^^ ex Hippocrate defumitur, qui folius hordei, aquæ,SCcodionismeminit,ÔCnon al- \ tenus rei. Etfi aliud ei neceflarium fuiftet, id iilentio non prsterqffet, imó inquit: Hanc ede folam,quae in morbis acutis,qui cum febre uehementifsima funt,conue-nit. Ptifana autem Galcni recipit poftquam intumuerit,acetü,cum ueró coda fue-rit,falem,addit autem SC oleum ab initio,nec id unquâ retjcit,exiftimans ad codio-nem prodeflc, admittit nonnunquam anethum,^ porrum. In quinto autem de Tuenda fanitate,préparât ptifanam pro fenibus cum pipere. Dicebat in lib.de At- ^‘‘P* *‘ tenuante uidus ratione:Piper ptifanæ adijci debet,quia deterget ualidius, Collau-datautem ut priions hordcacesin regimine fanorum pedes fuilli eoquantur,ut tam pedes,c^uam ptifana meliores reddâtur.Oribafius ueró in quarto iynopfeos ea habet,qus » Galeno fcripta funt in primo de Alimentis,óó in iib.de Ptifana. Addit Cap, r 4? autem quantitatem aquae dccuplum in primo capite,in ultimo quindecuplum. Di Cap, 11.^ cendum ergó uidetur hordeum,quod apudGraecos erat,facilius elle codu, turn a» wif, quasleuio'Ks. Pro conficienda tandem ptifana coda,accipiendum eft hordeum Cdp. ? 5.0? integrum,glumis,ólt;corticibusIiberum,ÄSaquam optimam,quælucida,acdi3pha j 7, na fit,omnis odoris,filt;faporis expers.De quantitate ueró aqus,amp; hordei, nihil eer Ptifana prie^ ti nunc temporis habeturzalq enim pro qualibet parte hordei,quindecim accipiunt puraUo^ aqüæ,adperfedamcodura,ut Paulus. Öribafiusueró prounaparte hordei, dccê aquæ aflumit.Brafauolus aute triginta,amp; triginta quinep partes aquæ pro una hor denimó fatetur fe experientia comprobalfe aliter non pofte, ft perfede coqui debet amp;nbsp;optime intumefcere, amp;nbsp;lento igne coquatur, donee fucci fluant, diutius agitan-do. Nunc ueró temporis hocmodo communiterparant, accipiendo hordeum e-gregièpurgatum, atquc à corticibus mundatum, fiC in aquam abfque pondère bulliendum ponunt, donee grana optime dehifcant,8C aqua fit probe rubra, dein/ ceps inmortario penfant, ut per cribrum fetaceum, quod liquidiuseft, tranfmit-tatur, quoditerum in aqua, uel iure percoquunt, amp;zucharoaddito concedunt, qua: pluribus fapit, pro ratione temperaturarum, amp;nbsp;ufus, amp;nbsp;hsc utilis eft de-iedioni appetitus,amp;^languidouentriculo, amp;nbsp;febribus non uiolentis,dumbenè coda fuerit,fiC partem flatuofam penitus dimiferit. Qua: fiue Integra, fiue per-colata,fiuecuiufmodinuncufus eft,iufculenta fumatur omnes illas habebit dotes, ab Hippocratein libris de Vidu in Acutis enumeratas, quas hïc recenfère non attinct. Neccrudi, incodiepfuccicolledionem,excrafsitie,quamnullam habet «criri oportet, neque meatuum infardum ex glutinolitate, quam habet,fed inna*

PtifMieuiref. innoctiam,leuem qutppecontinuam,mitem,lubricam,minime^hacrentem,Kai fucci bonitatem nihil ilia pracftantius. Succum tarnen tenuem, abftergentem^ ggt;quot; gnit,K ob id omnibus acutis morbis utilifsima eft, fed fanis corporibus, malus eft ^4fAUoli er^ ptifanæ ufus ad uitælongitudinem.VndeBrafauolus in hoc errauit pro femetipfo, ^j., qui cum fermé continuo ptifanauteretur, primumfenium adimplere nonpotuit» Dicebat em'm Hippocrates: [Cibaria imbecillia breuem cfficiunt uitam.] Ptifana 5.Tex.2 1? autcmcumimbccillisfit,tum^uianonmultumnutritjtum quiafri^ida. ImbeciIH ‘ cnimuidusfrigidgualidiuerocalidi.Ideofaniscorporibusminimeconducereuiquot; teleaht qua d^fu^cûm uix nutriat,réfrigérât tarnen,amp; humcdet,K fitim fedagK aeftum, aepequot; ° ’ Ó:ori arnica eft. Scd in uentriculo frigido facile accefsit. Supereft modo ut de Po* lenta agamus ob fimilitudinê,quam habet cum ptifana, fit enim ex hordeo (ut Ga-« lenuainquidrecenti,medïocritcrfrixo,pluribus^altjsmodis fieri poteft, ut docet 0 Plinius hb.decimoodauo. Suaucolentifsima uerd eft,K boni odoris(inquit Gak* nus)fi rede fada fuen^quæ ex optimo ac recenti hordeo,quód ariftam non admO' dum habet ficcS,confeda eft,parum K ipfa nutrit,cui uerd fi liquor afpergatur,mala flppella£ur,amp;cum hoe,quód pariim nutrit,ægrèetiam conficitur, amp;nbsp;flatuofaeft,

K praui,ac crafsi fucci,quæ amp;nbsp;fi melk condka malitia ex parte amittat, omninó tax roltntauires. men bonitatem ex toto nunquam conciliabit,ideó malus eft dus ufus.

HVomodo conficiaturaqua hordei,quæmodôincommunieft ufu,apod Hippocratem,8C Galeniï,non uidetur aliqua mentio. Apud Arabes uc; ró multi de ipfius confedione,atcp diuerfi inueniuntur modi. Nam al^ * pro una parte hordei,decem aquæ accipiunt,altj quinque tantum,ahj ui-ginti,ut Princeps, K Mefucs, K hoc partim euenit ob diuerfas eorum intentiones, quando enim multa abluitione,K humedatione,ac refrigerationc indigent, multam aquamapponuntjSCparumdecoquunt. Vbiueró potiùsabfterfione, amp;nbsp;nu tri ; tionecontranum agunt: plus enim hordei accipiunt, Kminorem aquæ quantita-tcm,K plus decoquunt. In conficienda ergo hordei aqua,caetcris polrhabitis,Priu-Tra,i,c,ÿ, cipem acMefuen fequi debemus.Princeps enim Auicennaprima quartilibramU- i nam hordei optimi,depiIati,Slt;fricati cum panno afpero,fricatione uehementi,uf-que ad excufsionem corticum tenuium,K aquæ optima libras x x.amp; infuftim in ca permancat per quatuor horas,dein bulliat lento igne usepad confumptionemme-dietatis aquæ,uel donee aqua reducatur ad odo libras. Vel ex Auerroe, K Auen-zoar donee rubedinem adipifcatur,uel quousep hordeum crepuerit,quæ codio iu miuiebonlei communi ufu habetur: huiufmodi ergo aqua hordei réfrigérât, humectât, fitim k-uirts, dagfomnum prouocat,uires ob hæckbricitätium reftituit, tempérâtenim corpus, fudorem prouocat,Ienit pe(ftus,nihilominùs hypochondria inflat, amp;nbsp;uentriculum Correiti», labefadaqiecurdébilitât,humores craflos reddit,aclentos, faccharo,atcp mclle,0( ■ cafsia,ligneauitia illiusemendantur,cum^ flatusgignat,florefoeniculiemenda- t tur,qui etiam adiuuat ad fudores,uelut K flos,K femina lupulorum»

Lyra eft fernen, quod in orientalibus præcipuè partibus nafcitur, ab ha* lis^ Se^ala appellatur, àPlinio ueró farrago. Gratifsimus eft eius ufusiO panificijs rufticis, K infimæ, mediæcp plebi potentiorum, ac procerun* menfis abdicatur,licet quandoqueconfilio medicorum tritico naifcea-Pantficia ex jq^ g 4 g] umn emolliendam. Quæ ueró ex fola ipfius farina fiunt panificia, atra K °^y^'^* ponderofafunt,Kuentriculo ingratifsima, concoduep difficiIlima,K infignern grauitatem afferunt, atque uifcera obftrudionibus implicant, quin K mah fünf 01gt;r« uirts, ^cci,crafsi, lenti, 5C melancholici, K in renibus calcules gignunt, eftep frigida,ar-gumento quod flatus multos procréât, inde etiam panis acorcra citó contrahit, coitre^

colorecj nigra eft,inopia calons arbitrer,ô^ quâuis Oribafius olyrinos panes poft triticcos cundis altjs prg£erat:de ea tarnen,quae in OhentaUbus partibus, Slt; Septe-trionalibus oritur,olyra intdligit,quac dubio procul candida eft, amp;nbsp;bona,ex qua 8C panes optimiconficiuntur, quibus nobiles etiam Septentrionales cum butyro a-luntur,a quibus tiphini panes,à tipha fic didi parum differiint,qui,referente Gale-no, calidiadhucfurnicahditatemretinentes, minimeucroduri,trium,quatuorue »-^t.. dierum edendi funt.Eftenim tipha fernen in Afia frequens, parum à zca differens, ^^ nbsp;nbsp;* triticoperquàmfimilis,2lt; AfianiiuauoceBrult;tmuocant, ex ea^ panes conficiun- ”** *’ ttir,quifi calentes non lint, in uentriculo eximium pondus procreant,acfi lutum concretum illic refideret, ualcnter tarnen nutriunt, fed fuccum melancholicum pa-riunt,qucmadmodum Siq, qm exuitiofis, ac improbis ieminibus fiunt, quae non magnopereexquirenda reor,cum melioribus,^ lalubrioribus abundemus.

VIgatifsimum granum cftauena,iumentorum potins, quam hominum cibo defcruiens, ex cuius farina Germanorum nonnulli pulticulam pa-^31 rant, cam^ non minus ægrotiSjquàm fanis edendam apponunt. Cali- f^fffjf^fgf^f ’ dam Galenas primo dealimêtorum facultatibus facit; fexto ueró eiufdê frigidam,quod nifi de acgylopcdidumaccipiatur,calore tarnen tiphæ fimilem fe- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* cit,quaclicumzeaxftimari inhocdebeat, quaetriticofrigidiorhabetur, iamnon “**4» multam à tempcramen to abfceflerit aucna,nec earn humidam,nec ficcam affirma-re po{rumus,cüm nee aluum emolliat,ncc adftringat,etfi ab hominibus minime ez datur,nifi ingens meliorum frugum penuria premat:panes enim ex ea confcdi,in- *’^w f« gratifsirhi omnino funt,amp; corpus parüalunt,9C mali funt fucci. Lituanie getes eer lt;***w» uifias ex ea conbenmt,uelutó^cxalrjsfrugibus,^Mofchouitasipfamfublimare audio,Ódaquameiufmodielicere, qualem exuino ftiblimatoardentem,quama-quamuitæuocant,adeô nihil intentatum relinquit homo,utebrietatemfentiat. Panicum ucró,milium,óC orizam ficca fine controuerfia ftatuimus,amp; panicum, ac p^^-^^- ^^^ milium,frigidadicemus,orizamexArabibus,caIidamah) faciunt, temperatam a- lÿ^if^f^ lijdixcre,quocunquemodofumptam,diligenti^ à meanimaduerfioneobferua-tam excalefecilfe uentrifulum,ettatudignumnon fen(ï,nec alios fenfifte audiui, cum quererem temperatam in hoccrediderim.Milq ergo,6C panicifimilispene natura,{acilè enim utrumqiie granum concoquitur,quodleue ht,molle, ór parum alat.Cüm ueró cibi lauden tur,hoc ipfo quod fuaues fint, multùm alant, amp;nbsp;bonum præbeantalimentum,facilè concoquantur,6Cceleriterdiftribuantur,mollemcp ef* ftciantaluura,in omnibus his milium Afiaticum panico praeponitur. Italicumau-temnonita;quinimó'praeftantiuseft, panicum liquidem propinguius tempera-mento,milium enim frigidius eft,8C uentriculo minus inimicum, fi in iure coqua-tunpanis tarnen ex panicoubiquedeterioreft. Inferculisfuauiaredduntur næc • crana,fi condiantur cum iure pingui,lade,oleo amygdalino dulci, amp;nbsp;aqua cum fur furecoda.Panisèmilio minus nuti it,quàm ex filigine,fed cum ilia quafi tempera-turn inhumido Si ficco pracbet alimentum.Appello filiginem fegalam Italicam, id cft,frumentum oblongum amp;Ieue.Parum nutrit SC uentriculo nbeet milium, tarde concoquiturpanisemilio.Fercula(utdrxi)emiliofatis celeriter,fed facilius pani-cum:tarde diftribuitur utrumquc,fed milium tardius, Si magis flatus gignit. Emilio nouo Si frumento panis fit candidus,quem multi libenter edunt, non tarnen bo Panis txmili» ni alimenti,necfuauisprorfus. In uniuerfum milium mali eft alimenti,quouis mo- Cr frnmtnio. dofumptom : panicum autem in pane detenus, in ferculo melius, utrumquecon-dîtummaxime cum came fuilla, milium cum lade, panicum emcitur tempera-menco proximum.Milium nominemulta grana circumferûtur,uelutIoba,ÔC quic-quidinfuaue eft,SC copiofius prouenit. Bruyerinus affirmât ex mufto Si milq farina fermentum fieri quod in annum perdurat. Qui nunc fcribuntdum alios fequG-t«r,tnamalafimulfaciunt,cumarantibuscr(ant,fibene dicunt, inaliquo femper ^ö^**

I4ef DB SANITATE TVENDÄ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j dénduntjS^nihiladduntueluthicinfamem panici inferculis ufum reddunt, pt^ fanamnefciiintautcxhiberenonnifîmagno tædiopoiliint. PanicumS^ onzani 1 damnant quam facile,amp; utiliter præbere poiïennprgfcrunt far,putantes effè alicani f detenus bis, in omnia confundunt,nam febrientibus,ÔC imbecilli uentriculo cum '' tAr^uid. iwrepinguimeltorafunt.Qiiodautem far,uulgarenonlîtalica,fcdper{etnticige' nus,licet ex zea Ôd hordeo rien pofsit, ut fupra diximus, id fane ex plurium proba-tifsimorumaudorumfcriptisapertifsimèconftat, amp;nbsp;ex Galeno feptimo deconv Lib,^,cAp. pofitione Med.fecundùm locos, nec'non ôôexÂetio,quiamp;ipfumfacere docet, ^ ^^ dum inquit : Frumentum modico tempore aqua madefacito, inde^^ extraä:um,ac ’ in pilam coniedum,ueluti ptifanam à cortice repurgato. Vbi uero corticem exue-ïit,tollitQ,atqueinfoleficcato:deindemanibus tritum,donecpenitusacorticefue' 5 rit mundatum, crafsifsimè mollito, ita ut granum unum in quatuor, aut quinque | partes redig3tur,ô61îccumaHeruato. Vfusautem tempore,alicæ modo coquitUG

• £lt;à fanis in cibo fumitur. Pro ægris ueró uarièapparatur, amp;epithematis quoque admifcetur. Qiiidam fpicas frumenti adhucuirides tollunt, exipfis^far concis fArriipcul- nanr,quo modo5lt;fLiau(ùs,amp;fiucudiùsredditur,Slt;haEC Aetius.(^ibuspatetfar3'

*‘‘^’ licanoneffe,SC ipfum boni eiTefucci fenbit Galenus quarto deTuendnanitate, S^ talcquoduitiofum humore in uentriculo contentum emendarepofsit, Lentoreiu ueró eius(utipfefcribit)corn'gi debereadiedis aceto,£c porrimodico,alïterobftru‘ diones patere,eftqj multi nutrimêti,ga craflö generat fuccu, fed difficile coco quit-

VipoftGalenumfcribunt, quafiderebus,quasnunquamuiden'nt,fcrf buut, adeoutneuerbumaddentes: amp;fiquid longiùs ipfe tradauit, inv perfedè dodrinam tradunt,fi concifè il!e,ipii minime fupplent. De ea igi inter orizAm *^quot; tut tradans quatuor in rebus comparât alicae,cj^uoddifficilius concoqua/ ©r Aliam di- tur,quód minus nutriat,quódfiftataluum,^quód minus fuauis fit. Atueró uellïe fertmen. niediocritcrnutritepotelt, cum iam dixilïet alicam multum nutrite. Didumeft Lap.6, Sl^^ concodu difficilia funt,debere multum,ac bene coqui, id déclarât Hippocragt; ’ tes,ut multa aqua,6Cmagno ign-e, Slt; diu coquatur. Præterea ficxcoletur, uelut de alic a dicit, facilius cremor ille concoquitur : admiftio autem mclle,aut faccharO) ,. , fuauiuscduhumeft.Q_tHueróadduntamygdalascontuias,plusadduntadconcOquot;

* » ? *'ƒ'’^ lt;^‘QP’5lt;I*fificuïtatlt;ïm,quamadfiiauitatcm. Difficillimumeftcognofcere quando gt;nbsp;uej TiM^ exactecoda:fed unus èmeis dilcipulisRodulphus Sylueftrius redeanimaduernt, amp;nbsp;monuit me,quod cum codum eft,longiós euadit ex beflefermè,fit etiam candf dius multó, moilius, atque fuauius : fed antequam coquatur calida,infam ablucf^ fepius pracriatmam puluerulenti fecum multam habet, quod omnir o noxium eft, Codio oriz£ ^^‘^* ex propria fubftantiae carie,feu aduentitium. Coquitur autem cum iure ob fiCquot; j,(j„^. citatem,2lt; ut melius fiat, amp;nbsp;gratius, cibus eft præterea terme totius Orientis, fiC orf tur in paludibus,ÓC aquis,ubi alia fegetum genera non proueniunt, cum corticed3 Polutexori^ turgalhnis,amp;fcecundasouorumefficit.Conficiunt etiam qui uinumnon bibunt 1 j^jj ob legem ex ca potumfuauem,acparumuino inferiorem, fed addere oportet aro^ ’ mata,amp;mel,faccharumüe.Deftinatum autem etiam inebriat communirationeo' i mnisfegetis, undennagislongèuitiagranum illudparuum, nigrum,quod plu^quot; i quam uellemus,abundat in frumentoTPrinceps laudat ut codiatur cum lade,amp;olt; , nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leo amygdalarum dulcc,amp; faccharo:fi confuetudo ferat, admitti potfunqfecus fo^ |

O«t« fern- ßj^ melius eft ius carnium,ut dixncalida eft in initio fecundi ordinis, aut in fine prf permentttm. f^^g^ parumaftringit.Difficihùs autem eftcognofeeredefarrecum codum eft,fed fit candidum,SCipmmualde,ac molle admodum, amp;nbsp;intumefcitprimum,indedif' foluitur.Etideo difiblutio eft generale,amp;certum fignum horum,amp;tuauitasingü; ftu : amp;nbsp;oriza auget fernen, SC purgat humidum uentriculum, fi tola edatur. Fernit imputrefibih’s cft,impjnguat humida corpora ob temperamentum ,5Cficca, ob id quodea bene nutrit,feu cum lade, feu cum iure: panis tarnen ex ea confedus ui^

fubqdtufjamp;ï^grauioi-eftjquanjuts nihil fit,quod non pofsftpræparatio.Creditur ex P4«k« India delutaîcerte magnus eftuius inOtientc,utdixi,fediam diu kaliçcognita,cu orizd^ iusmeminitTheophraftus. FiccxorizacibusilleHiipanorum,adeó commenda- ub.^.de tusabillis,quem uocant album. Conftatexfarina ipfaorizx, amp;nbsp;carnecapi, amy- mil.plan^ gdalarum lade,fucco limonij,5f faccharo pluiimo,eft candidus,2f fuauis,fed egris cap, 5. non cxhibendus,paucisimmutatis, ctiamægris utilisent loco enim farinæorizæ, cibta alias iplîusorizæ exacte in iure codæ fubftaniiam apponam, omittam amygdalarum Hifpaoorut» lacmagiscuriofè, quamnecelTario ,uelutiliteradiedum,autetiamadgratiamul- ^ui, lam,alas capi bene clixatas magis,quàmairatas,8C diu contufas cum faccharo,óf li-monij fucco : fic enim utilis erit fi paululum cum modico iuris coquatur, habet énim partes óf ad lalubritatem, amp;nbsp;ad ^ratiarn inter (econuenientes: nam Sf bené nutrit ob alas capi, Sforizam, Ófmultum, Óf facile, Óf friabile exhiber nutrimen-tum, óf ob fuccum illum temperatus eft, óf minime obliruir, óf putredinimini- • meobnoxius. Óf eius noxam ad uei^triculum emendatrenouata codiio oriza, fac-charum,6f quiequid iuris admiftum eft, præterea etiam capi caro,etfaniseiiam multó m'agis-confère»

ttefabiSidclentïius, Crfp. X IÏ. S Va de caufafabamnoftram ab antiquorum fabadiuerfim credidcrim,in 'Pabunü.^ Commentarijs fuperlibros deuiduin Acnns, faris diiinlc déclaranfe (fuorumd fit iuf^ naturam oftendi,quod óf partim ex Galeno elici poteftin primo de 64 nojira, faculcatibus alimentorum: eft enim amplior noftra, humidiogexcremen Cap, ? t?» tofiorep. Multiplexergofabarumeftufus,exhisenimtentaturpanis, frnmenra-t-jamp;arfcm ceis^ apud quöfdam populos mifcentur,^liquida puls in ollis conficitur, óf ipifa ufus, in patinis, fit etiam cum ptifana,óf uiridis etiam,ac recens,à noftris in re efcai ia com menda»iir,óf ex fis iufcula parantur, hoeep edulio utuntur quotidie gladiatores, óf quia fubftantiam non habent fabæ denfarn, nee grauem, fed fungolam, ac leuem, corpora eorum carne denfa, ac conftrida f ueluti caro fuilla) implent. Et noftrates cas priùs mola frangunt, deinde percoquunt, ac delibrant, óf in craffumen quod-dam album reformant, quodin urbe diebus Qiiadragefimalibus emitur, atquein patinis ex oleo,aut butyro etiam lento igneparatur, óf plebs peculiai ifereditï nee ingratum eft edulium,quamuis perpetuo fua ei infit fla tulétia, quam nunquam ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

t'otoadmittuntfabæ,licet adfummum elixentur, minortamen in fraais reperitur, 6f hoehabent cómunecum cæteris feminibus,óf leguminibus, exadam maturita- Fai’Xntinuw» temhaudquaquam adeptis,crudos, crafibspituitoiosi^fuccosgenerarc,öf humi-dum alimentum uefcentibus præftare, óf cxcrementofius,óf proindeuiridesle-uius,alunt,qudm ficcæ Nocent omnibus dolorem capitis patientibus, óf difficilis funt codionis, óf tardi dcfcenfiis,óf obftrudiones générant : óf quia frigidæ óf fic-cx,ideö alui fluorés fiftunt,óf craflum procréant fuccum,óf crud urn,óf flatus in fu-perioribusuentris partibusfaciunt, ideomirum uideri minime debet,fifrequen-tius choiico dolore conflidentur, óf rudibus concrepent, qui eis afsidue utuntur, indigeftionem patiuntur,ófinflationem. Q_uaproptcrcalcfacicntibus, ófattenu-antibus corrigi debent, quemadmodum corn guntur aliacibariaflatulenta.

In lente autem nihil ftatuimus in uniucrfum,ob diuerfarum facultalum mixtio- tent, nemjcftenimlegumen uulgonotum,quod comeditur,0f in eibiufum hominibus «enit,óffipratterrationemoperentur: cum Galenus primo derationeuidusims«c.iS. ter medicamenta lentes,reponat, óf non cibaria, corticem namen aftringentem ha-bentiquxueroipfarum eft,ueluti caro.crafsifuccieft,0f terrei,liefetearum fuccus a- L^^f/y wmf • ftringenti fit contrarius: fiquisenimeas in aqua coxcrit, dein iufculum illudfalc, aut garo,aut cum oleo condierit,arcp ipfum alTumpfcrit, haud dubièilli uenterfol-iietur,uèrüm fi bis coda edatur,aluum fiftit, óf uentriculum, ac inteftina mire cor-roborat,quod etiam brafsicæpeculiareineflècertum eft, Óffi à corticeexpohetur, wim aftringendi deponiqfed crafTum , improbumep fuccum parit, atque defcendit ’ nbsp;nbsp;- ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ti tardé»

tarde. In uniuerfum enim edulium hoe mali, atque improbi eft fuccj,8^ melancho^ ntdicortm licK nee fans mirari pofTum eorum tam ftipidam Medieorum ignauiam, qui lentes error, ægrotis exhibent,ôCmaximoÇutdicunt) iuuamento, cum facua fecGadferuntfym-ptomata, conenturc^ non folum in morbis chronicis quam pluribus, ut quartana, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ico tom(a,uertigine, eæphalca,fed etiâ amp;nbsp;in acutis,ut pleuritide, amp;nbsp;uariolis, ac mor^

bilis lentes tanqua prçftantifsimus,ac boni fucci in uidus ratione dare,quod quam jj(,j^, male agant,Galenus in primo Acutorum oftendit, amp;nbsp;nos quoque in Commenta* ’ rijs fuper eofdem Acutorum libros, nee nullum medicum rationis participem elle ’ exiftimamus, qui lentibus ægrotâtes pleuritide affecQos alar, amp;nbsp;fi quis tam irratio-' nalis reperiatur,qui déclinante iam morbo eas argrotâti dederit,^ fequenti die ob* ieritjtalemmcdicummortiscaufamfuillècenfendum, nee immeritó hæeprodita funt, cum lentes omninó pefsimi fint nutrimenti, amp;nbsp;multarum affedionum caufx _ primariæ,ut Diofcorides recêfet: Aciem enim oculorum hebetat multus eius ufus, Slt; aegrè concoquitur, uentriculo nocet,ipfum^,SC inteftina inflat, amp;nbsp;aluum fiftit,fi cum fuo corticefumatur, grauia, amp;^tumultuolainfomniafacit, neruis, pulmonf bus,fiC capin funt inimieifsimae,SC cum frigidæ,amp; ficcæ fint,fanguinem melanchO' licum générant,amp; corpus diirecant,óó fperma quoque deftruunt.Ergo earum ufus procuidubioreprobusiudicandus eft,nametfiillarum præcipuum iuuamentum fitfanguinemcondenfare, fluxuiepmenftruorum, amp;urinae fubuenirc,nihilomP nùs nocumenta tor,S(r talia funt, ut quandoqueægrotos aduitacpericulum trabâK

, SCfi quis tarnen aliquandodumfanèdegit, eis utiuoluerir,oleo, garo,fatureia,pU' Corrtäio leg,0,31110,fœniculo,2C huiufmodi illas præparare debet, amp;nbsp;eo magis fi albac, SCU' cntium. j.æ fLjerinr,amp; in aqua bene maceratæ antequàm coquantur.

Ifa multipliciterparantur, guftuicR gratifsima (unt,SCm recibaria ab an-tiquis gratiam habuide haud dubnim eft : Reges namep, SC proceres etia S*'^*^'^”^^ ”^^’’^‘-**^*^’‘^^*^ fuilla præfertim incoda, uiridia etiam cum fili-

fiforumui' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

yf j^ a ingratiora euadunt. Et ut reliqua propemodum eiufdem generis, ut eruilia, cP cercula,aracus,0£f fimilia, ficcæ omnia naturæ cùm fint, Sc frigidæ,non nihil exprat'' paratione.humiditatisacquirent,fed fempcrfngiditatcm fuam feruabunttobidiU æftatc,ac regionibus calidis libenter comeduntur,parum tarnen nutriöt, amp;nbsp;malum générant fanguinem,neruis^ impedimentu præftant, amp;nbsp;tardioris funt concoflio-nis,quam fabæ,licet Galenus tota fubftâtia cum fabis quandam fimilitudinem habere,atque codem modo cum fabis alTumi teftetur: in hoc tarnen differunt, ut ÖCf pfemet affirmât,quod non perinde ac fabæ flatus gignunt,fi bene ac ualenter elixx Cicerculdrum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“‘™ deterforiam habent,amp;^ob id ferius per aluum excernuntur, De ei-cercularum autem uiribus, ac natura in re alimentaria, cadem ferè pronunciamus, ’ quæ de pifis,arque de phafèolis : ex eis enim uaria conficiuntur cibaria, quæ pluri-® “*’ mo in ufu fuifle teftatus eft Columellamec iniucunda, neque etiam hominibus iH' utilia affirmauit,Sófacillimè uermes gignunt,priufquam reficcata fuerint. Aracic■ dam facultad admodum fimilia funt, licet Galenus aracos longé eis duriores affoquot; met,5C difficilius elixari,ac concodu difficiliores efle.

Eures cicerum differendas tradideruntandqui, nempe'magnitudine,H-gura,colore,6Cfaporc,hodièueró tria reperiuntur eorum genera, alba,n* bra,^ nigra. Etalbainuidusufucæteris meliora funt,nigra,amp;rubra,rei ®* medicæ expetuntur, præfertim arietina,quænigra, 6C parua funt,dicun-tur^ arietina,quia arietis caputfigura referunt: ficut alba columbina, eftqp cicero-Op.propdo. mne luxta Galeni fentendam fexto de fimpLMed.facultadbus legume flatuofuns copioy

L'I B É R S E C V N D V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14? copiofi nui rime ntl, aluo mouendæ habile, cicndæunnæidoneum,ladi, 5«^ femi- cicertonwa ni generado aptumiVenerem enimftimulantCiccra,ÔL proliciunt menfes, 5lt; quod m. s-hetinumdicitur,unnamcætciislongcefficaciùsprouocat,cuiusdecodumrenûluidcerum ' ealculos etiam frangit,£v elegantium coloris utentibus præftare teitatur Diofeori- rubr,qiMle^ des,Ôôpulnionibus{îquidaliudconferre, aeüoeem prædarifsimè fouereadinue- Cicerum tem^ nimus. Suntep calida 06 ficca in primo gradu, licet nigra,00 rubra alqs fint calidio- ffrumenty»«» ra,amp;: fylueftria domefticis, atque debent multam decoqui, amp;nbsp;malefaciunt qui non percodis utuntiir,amp; paulo durioribus deledätur, fie enim longe deterius alimen-tum præbent,difficilius(ÿ concoquuntur, ideö in aquam una node madefeere ft-nantur,poftea coquantur,amp;rjuidam funt,quiiam madefcentibus cinerem linteo» lo inuqlutam addunt,ut facilius coquantur,uerum iUa tribus, uel quatuor aquis e-Iuendaerunt,necinerisfaporemréférant. Vulgata tarnen nunc temporis amp;nbsp;fcreN3flt;u pafsim recepta eft opinio,lure tantummodo amp;nbsp;non ciceribus utfeum omnes,quas nbsp;nbsp;nbsp;^ cis tribuit Galenus dotes habeat,amp;nocumentum ullum, dum difcutit, inciditSó abftergit, iecur, lienem, ac renes expurgapSe quandoque uentrem fubducit. VirG viridi^cktf^ dia etiam ab effrænatis pueris, atque hominibus gulolis ubique hodie comedun r«. tur cicera, quæ amp;nbsp;excrementofum, atque humidum præbent alimentum, non minus frixafale, quae licet flatumdeponant, concodu tarnen funt difficilia, amp;nbsp;fucci crafsi alimentum corpori exhibent,amp; idea omninô funt euitanda.

BVpinosequidem, aliquos in medicina «fuspotius habere compertum Lüpiuoru» habemus,quam ut aliqui eis uefcerentur,noftra enim hac ætate,ôô regio- «ƒ{«, nibus rarus, atque haud fcio an ulkis prorfus fit ufus, nee me latet, quin per annonæ charitatem famem mortalibus propullare poflent,cum 8C a-iia pleracp,tum amariora,tum détériora,atque infalubri3,uis famis intolkranda de-«orare cog3t,quo tempore prius bene macerari debent, ut amarorem omnem, na- ^»(,,«0x1«» tiuamep illamfuaminfuauitatem exuant: amp;Cnihilominus dura eorum‘, terreftrisqj fubftantiaadhucremanet,quæSCconcodionemdiffîcilem reddit, 5lt;crafrum,at-' queficcum generat fuccum,tardi,impediticp per corpus,nee facile extricabilis pro-greffus, atque in uenis non probe confedos, fuccus propriè crudus appellatus a-ceruatur, aluumtarnennequeadftridammagnoperè ciebunt, neque Buentem a-ftringent,liceteorurn fuccus tardé perm eat, hærensâp m o recur, hoe nan^ crafsitie, illudficcitate, atqueduritieeuenit,quarefi Huentem aluum fiftere debet, uis quæ- ^°^‘^* dam aftringendi eis commifceri debet,ficuti SC lubricitas,fi emöllirc opus fit.ln plu ribus tarnen corporis effedibus tanquam medicamen conueniunt, SC præcipue fi TewfeMWo» Kaamariantequamaquam tetigerint, comedantur, occï'dentuermes,qui funtin^“^’ «entriculo,^ in inrcftinis,SC urinarn prouocabunc,ac orificia hæmorrhoidarum a fo^'wlt;2’'‘C« perlent, funtenim calidiamp;ficciinfecundo gradu,licet nonnulliadtertium ufque “**'*^» protrahant,8C eius farina in officinis parata habetur,quae exterius umbilico admo-ta,alqs admiftis rebus puerorum uermes interficit. rœnugræcum autem eundem in cibo ufum habere tradit Galenus,quem SC lupini, fed utiliter altjs cibis admifce-tur,ob lubricâdt facultatem,qua fungitur, quin etiam 8C herbam ipfam priufquam fernen produxerit garo, uel aceto, atque oleo intinda, aliqui comedunt,5C fuccus eiusaddito pauco melle, contentos in inteftinis humores noxios educet, deter- » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

gendi enim uim habet, ac flatum difcutiendi, quia calidum eft in fecundo gra- (,^^^ quot;*”* du, Slt; ficcum in primo,SC potius iumentorum pabulis con-fenbendum eft, quam quod inter homi-

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;numcibariaconnume«

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tetur.

Hafioli inter Icgumina maxime grata, amp;nbsp;in ufu hominum ab authoribUS ponuntur, licet certum de eis nos proferre poflumus,infigniter uentneu^ turn degrauari,quociim(^ modo elixi fumantur^reperiunturep albi, amp;nbsp;rU' bei calidijamp;humidi in primo gradu, licet potius egoiudicem ficCoselTc Noflt;t. fubftantia,cumfi.ipcrflua tarnen humiditatCjamp;riibcialbiscalidiores funt. HurnOquot; res uero crafibs générant, 06flatus plurimos, à quibus fæpècolidolores oriricon^ fpeximus,capuccp mirum in modum replent, tumultuofa, acterrificafaciuntfom' nia,perinde ac lentes: difficilis ideo merito habentur concodionis,66 eorum prom ptifsima crudi humoris in uenis fit generatio, qui 86 ipfe quoqp cum pituita nume' ratur, fitqp ex infigni illorum crafsitie, 86 quamuis ad calidum déclinentgt; crüdi ta*

# nbsp;nbsp;nbsp;men,pituitoficp fucci caufa funt,S6fernen générant,acVencrem follicitant:præfei'' tim ubi longo pipere, galanga, cinamomo, 86 faccharo afpergantur:atquein cibb innocentiores rcdduntur,fii elixi prima aqua abqciatur,86fale,pipcre,86origano,ó^ Comkulorum etiâ cinnni modico comedâtur. Cornicula etiädum tenerrimafunt, elixantur,86iH ^f'^* acetarqs deuorantur,addito pipcre,guftu non ingrata cxpetuntur.Italts quoqucin eibum eadem prius elixa,86 farina circumlita, 86 deinde in oleo feruenti, aut buty^ ro fiixa,addito pipere,86 omphacij fucco, quæ tarnen alqs phafiolis longe deteriOquot; ra funt,quamuis rufticis, 86 multum feexercentibus conuenireuideantur, rations qua flip erlös adduximus. Rubeorum autcius cum oleo præfertim fcfamino,mem fes,86 urinam maxime prouocat. Sunt alia multa legumina, ut aracus, erua, fefami fernen,86 papaueris, 86 uitia, atep alia huiufmodi,quae cum nullius fintufus, ob eo* rum illaudatum fuccum,nifi maxima in annonæcharitate,quo tem po re urgente ft me,deteriora comeduntur,quat nee facile apponinutriendis,necappofitaadgluti' nari,nec adglutinata uniri queunt ob duritiem,86 faftidium quod adferunt, nee fo' lùm difficultcrconcoquuntur,fcdctiam aluum adftringunt,improbum,86crafluni fuccum pariunt,atrxcp bili generanda accómodum. Curare merito horum femiO' nem practermittere decreuimus,atque olera aggredi.

De beridrum tfculentdrum mturä^dc diutrßtdtf,dtque de pldntif qut crud£ edifblent, amp;■ edrumpArtibui. Cdp. X V l I.

V‘m iucundas maximè,atque mortalium uitæ falutares epulas, ex hortiJ quotidièeolligi uideamus,ideó de oleribus,oleraceis,quæ 86 hortenfiU' bertate,arborumq5fru6bbusoinnib.diuerfigcneris,acc0ditionis,nem' Noi«t, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pècum quæboni, recriep alimenti paucifsimafint, maliautem,86medp

camentofi multa,maîibæ ueró,86 uitiofifsimi fucci plurima : quippeut in totohoC cenfu nihil omninó repertum fit,quod omni ex parte commendari de alimeti, fucj ' ci^ bonitatemerito debeat, quamuis aliqui exarboreisfrudibus fint, qui firedt in uentriculo conficiantur,fucci malitia nulla, alimenti ueró tantummodó crafsitie damnentur,86 ex oleribus una inuêta eft laduca, ex qua fanguis gigni probus exf flimetur, 86 is tarnen interea frigidior iufto, ut neque in hac, non aliquid extra alb inf’uüuum ™c’’t*‘uft3m,probatam^naturam,omninóaitiofiiurcnotctur,imóinfruduuio ufucorrupte^ '-fibfepcnumcröcorruptela proccdcrcfolct, ut non multum fanè à ueneni natura Idau ' 3bfit,imóueneniiamiamnaturam ingreflurameritoexiftimariqueat, nee huiuf* ‘ modi intra fanitatislatitudinem continenturnoftranutriendi corpora, ucrum his potius medicamentofo aliquo ufu fubueniendi, quoties aut refrigerate,aut etiam excalefacerc,autexfiçcare,aut humedum facere,fqual0rcmque corpori derrie^ re, aut duratam mollire aluum, aut nimis cmollitam durare, aut quicquid tak pergt; agerepropofitumnobisfuerit. Nullumergoolusin cibisperfedèutile eft, cùtii fubnullo ex quinque generibus contineatur. Cum ueró corum ufus fit, non niß Qluttdlu per^ duplici ratione commendari poteft,aut ut minus malus cibus, quo in genere con' ftüèutile» ftatfolam elfe laducâ,habet enim pinguefolium,möllern caulem, 86 fubduleis cß, aeprO'

äepropetemperata.Nam quæcaulem habent durum, chgnonim gencre nintjqug iolium cenuc,non alimentum,(èd medicamentum appcllarf debent, quæ non font lubdulccs,aiit ptngucs,non nutriunt: fieri ante potefi,ut aliqua fint folia, quæ fuc-tum habeant pmguem,6ó huiufmodi herba cibus bonus elle potcrit, at qüæ fapo-teagrefti ^ ac uehementi, medicamenta funt, non iam cibi : ex harum ergo gencre conueniunt unaquæque fuo contrario : aliæ enim uentriculo, aliæ iecori falubres» In uniuerfum,ut fint guftui gratæ procurandum eft, uelut menta, meJifia, caulis o-tnne genus, fed hæc non nifi coda edi debet, borago, bugloflum, endiuia, Cichorium, feris, ruta tenerior, cardincs utcrlt;^,amp; radix e(us,qui in cultis amplo folio na-fcitur : fenetiones feu crafiones acres, folio oliuæ5 fed molli in aquis, amp;nbsp;paludibus drei,quorum nigros mafculosefleaiût,chlorosautemfcEminas, amp;humidiorcs,Slt; minus calidas. Cauliculi præterea molles, foeniculi, 06 afparagorum, Ô6 palmula-rum, quos uocant palmites: laueretiarn, amp;apij genera, quæ latum habent fo-hum,uelut Alexandrinum, 66 quod iuxtaaquasnaicitur, 66quodpetrofelinum uocamus, 06quodcunque angufto folio, uelut 66pimpinella, aliacp huiufmodi, viel dura ut folia rorifmarini, omninó mala funt, nee cibi nomen fiibeunt, nee con-coquuntur,multó minus alimentum exhibent, ut neque male odoratæ, uelut eru-ca,86coronopodion quorundam,fcu ftellaria:utnec bafilicum,éuius odorcibi rationemnon habet, quamuis alioquin non improbandus, in qua lege etiam a-maracus continetur. Admittitur gingidium, nafturtium , pulegium tcnelkim, faknamnonadmitto,nimisenim uentriculoafpera eft. Ltgeneraliterquæodore dum miinditur non an tea quam attrita fit, dentibus probatur, 66 fapore, 86medio-érem habet crafsitudinem, neque dura eft, fed mollior, fi néhfl incommodi afferat, prpb.Vtur. Vnde etiam oxaliseditur tenera, 66 longe meliores rum ids cauliculi, drachonium,abiynthium talia uelle profequi,fupcruacuum elle arbitror, cum ipe-cialitei de illis fermonem habiturifumus,06 tempus, 66regiones, 66cultus, Ô6 ufus nouafemper .rterat.

Kadern ratio 66in alqsfrudibus, 06radicibus,atqucgermintbus,tum floribus, quorum magna pars praeter fpem operatur. Rofarum enim fiores, quorum planta aliringit, amp;nbsp;perficorum, quæ nee ipfa foluunt uentrem, purgantin modum medicament! uiolenti : at contra flores lupulorum,66 fambuci ciunt urinam, quorum plants aluum mouent, 66 fambuci quidem egregié, fed fut dixi) nullus unis radt-cum,uélflorum,fi paruusplerum,ucl1 afparagorum.Interflo.^s pmen,buglcfsi,66 Fiorftof«# boraginis elegantifsimi funt, oculost^ deledant, cum etiam cordi conferant,præ- mû pommtur86flores rorifmarini: fruduum autem,pefsimicucumeres, 66 mala in« fana,innocentifsima fraga, utiles cappares, fediam conditi. Radicum, cæpæ,al-ha,porri,86bulbiefcuIcnti,quoHiamacres, 66minime lignofæ, aliæuero coctæ diu, uixconcoquuntur. Præftat autem cruda feu herbas, feufrudus, feu germina edantur, calidiora elle, in eis enim minus peccatur calore concodionem adiuuan-té,coda contra.

His ergo expofi'tis,una habenda eft confiderationis differentia, quoniarn ad mC- NoW* dicamenta ualidioribus,ad cibos cömodioribus utendum eft,ucluti in medicamê-ti8,radicibus grandioiibus,fokjs plenioribus,86 crafsioribus: ad cibos contra radi-cibusparuis,06numcrofioribus,iucundis guftu,nófinefapore,infolfjs autem ual-dèuiridibus,recetibus,86 fuauibus,oftendit autem ac déterminât fenfus, ut in iuri-bus,86 odor,66 fapor,Ô6 gratia,66 color,66 claritas,66 estera iftiufmodi.

'Ergo codio ficca omnibus duris,06crafsis melior,humida tenuibus,exigua ubi Coilionis dif-anda fitfubftantia,uel fapor,aut odor pereunt. Qiiæcunqp uero circunueftiuntur ferenUx, tunicis,uttoruli,fceniculi,atquefimilium excoriaridebént,66 foliaficcaruntplan-tarum uix funt ufui,uelutarborum,etiamficoquantur, quoniarn humidum parum codurp,multo terrco coniundum eft:codio autem ut iuris neceffaria eft, ita humi dis utilis.Quapropter quæ multam habent carnem,uelut poma,66 raps, 66 perfica, rede coquütur,fed 66 pruna,quæ autem ftcc3,aut nimis cruda, multa aqua incoqui debent,uelut 66 citonea fine aqua.

l.D*fowp. Verum quoniam Galcnus diuerfa fendreuidetur, adeó ut ferim ptafponatalijs medü. omnibus oleribus, in libro de cibis boni amp;nbsp;maii fucci prorfus reqcit, ut cibos. At Mou. fcio folere dici ad hxc,quod ut medicamentum utile,ut cibus prauus, ad hæc con' fugere folent : Sed hoe ego quæro,aliquis ucfcitur afsiduè funchis iecorarius, quid ci tuturum eric:' an fiet magis,an liberabitur,an expedit, an non expedit,quomodo proprietateprodefle poterit,quod adeo alienû ab alimenti natura. Præterea quod ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;referunt fcfingulis diebus edere multam ferim, imo SC cichorium, fyluarum,^ pa* luftre,5C pinguefcunt,dcmum quid agendum,utendum, aut non utendum, etliin decodis,quidproderitfubftantia2’Atuidemusmultorumolerumufum fermé ei' ®I«-(lt; p^riw» fe perniciofum. Præterea id animaduertendum,quódomnia olera parum nutriût, mtrinni, igitur parum etiam lædunt,atque id pro folutionc haben' potcll,quoniam licetip^ uincant, facultatibus,quibus abunde profunt, uincuntur à cæteris multum alimen to,ob id etiam in iuribus meliora funt,quàm in intindibus, ÔC intindlibus meliora, * quam decoó:a,9d decolt;fla,quam cruda,ód ahjs iundla quam per fe: fed nunquid a* limentuai illudmalum crit, anbonumÇ’ergo maluminbono,inmalo iecorebo/ num: quantitas enimillaexigui alimenti totcaufis grata ,Jicet efficiat fubftantiam raram,SCinualidam, tori tarnen plus prodcrit, undenutritione perada,totum firt Se«ij74 difß. melius. Äduertendum etiam,quod omnia femina difficilis funt alimenti, amp;nbsp;ma gis cila alimenti, quæfuntamara, idueróeontingit, quoniam oleum continent, etfi dura fint, fubquot; nantiamagisadhüc,ctfi ficcautciceres,undeex cfuleguminum,ôdquçputrefcunt faciliüsduriorafunt,uel pifafabisnoftris, quia plusolei continent. Radices quo* Rlt;«/«cej dif- que ualdè grauiter coquuntur. Mnefitheus ueró feeundo de alimentis demonftra-ficUè co^unn, tionem de hoc rcddit,dicens: Radices continent multum humidi : demiror autem lur, de Galeno, nam quamuis aliquæ acres fint, non tarnen facile concoquuntur, ma^ ncnt enim fubftantiæ bifariâ durities,ôd eædem male fubiguntur etiam ad folia fua comparatæ,ncc el^utquis obqciat de bubonibus, quorum magnum auxilium eft ad concoquendum, radix lilij, expa iris, amp;fimiles : hoc enim ex eiRlcm contingit» crafsitie,Slt; humido multo fit quod in farina,nam amp;nbsp;illa concoquit bubones. Sunt ergo radices concodu difficiles, fed etiam Hatuofæ,ôô parum naturæ humanæ utP les, cum etiam beluis aduerfentur, nifi fi quae c prorundo edere foieantutfues.

■0(4. Pars autem interior cum lignea fuerit, palàm quod durifsima, in aculeatis autem, uelut carduis agreftibus maxime,fi inagris eultis oriantur ualdè fuauis eft, 0^ mol* lis,6CCandida, qualibenteruefcor, fuperiorfimiliter inferiore, quæ fub terràlate^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quamobrem ut fuperior ad inferiorem,ira exterior ad inferiorem, nô tamenligneô illud prorfus expers nirium,quidam putant an tanto magis ad medicinam, quanto utilior ad cibum, medulla ergo illa tanta fuauior, amp;nbsp;meliorfurculis,feu cauliculis, 3uantó illi reliqua radice : funt autem guftu optimi afparagi, inde caulium uf^ ad eliti3S,poft lapathi,maluarum,fcd longè meliores qui Romæ.

Hoc quidem genus folio integitur proprio,5lt; fuper prunas coquitur,fungis kt' mèfimilc guftu, prauitate longè inferius, imó inno cens, ha bentamp;lupulicaulicU^ los.Ficusïrutftuscumfeminc permiftus eft, chryfomela meliora funtperficis nU' cleo, funt enim ficciores perficorum propterea nucleorum,plerunque uis calida SC -* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ficca,maxime qui adamarorem tendunt. Peponemautemièminaquodinplcrif

que ahjs tanto numidiora, quantócarocarne, ut ergo parum receflèrintà medio-critatein qualitate,aut fubftantia,ita melius alunt, facilius etiam fi pondéré leuiora fint,mora etiam quibufdam frudibus conductt, ahjs obeft, uelut his qui facilepU-,mora,SC chryfomela : quæ ueró non putrefcunt, amp;nbsp;tarnen ual-«. unt, hæc fiunt meliora, ut ficus,amp; uuæ, amp;nbsp;poma dulcia, Ód ‘ omnes frudus acerbi diuturnas générant febres,ó^ quantó magis maturi tacilèpu-trpOiTnt

HX omnibus oleribus maxima in admiratione ladtucam, pofucre omnes ^^^^^^^» i ferme Medici,amp;ab omnibus generibus diligentifsime excolitur: non io [ lûm enim ex ea uis aliqua medicata, fed pluiculum etiam Temper alimen ti elieitur,amp; fi non laudato prorfus eius ii Jcco,at nee improbo, quod cæ« tcris denegatum eft oleribus,ut quæ paucifsimum alimentum contineant, nee fem yjires, peradmodumlaudatum, frigidacp eft in primo ordine,ôChumida,fedhumidior quàmfrigida, ob id dulces prouocatfomnos, dum reprciracalidaj ficcacp exhala* tione petente caput,immiftb^eo loci fanguine frigidiore, arque humidiore, plat cidoep Ô^leni appulfa cerebrum hume(ftante,difsipatosq5 fpiritus colligenrc. Ven-triculum tarnen débilitât ob qualitates h3s,Sê quod nequedulds eft, nee odorata, neeaftringens,lieer aeftuanti ucntriculo ex bile accommoda fir, omnium enim hu- nbsp;nbsp;-morumacrimoniamcohibet:inter olera tarnen faciUima coneoeftu, pIuns,Slt; mêlions alimenti.Cum ueró cruda mandi foleat,colt;fta bene nutrit:hçc enira régula eft ^^^^^ gcneralis,quod que cruda bona funpeoctaqj granam non amittunplongc iunt me hora. Et non periculum intercedit,ut male coda noceant, iam nobis afTuctis cruda • ederc:huiufmodifunthæ, SCperfica,2lt;pruna,^amygdalæ,amp;fabænoftræ recen- , ., . tes8Ccucumeres, amp;rou3,SCoftrea,amp;rdadyli.Exharumetiamgenerefuntthrida- ^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, cia,exiguaherba,quafiladucaparua,Scchondrillamaiorquæfacparit; cæterùm **‘^ ƒ*” ambæ amariores,6C minùs ob id frigidæ. Qriod fi uerum eft laducam lac mukipli- “‘’^^*‘ care,minime eritingenerando fanguinem contemnenda, autfolùmbilioftscon-ueniet.Feruentiaquæiam immittidébet, SCbrcui temporecoquitur, lac emittunt caules omnium laducæfpecierum cum fencfcunt,fcd non acre,ut funt hyemali,ue ruminfipidum,6Cfubamarum,ideo^ innoxium, needubium eft intemperatis li-bidinibus laducam refragarppiæcipuc qs, quæ per fomnos contingunt. Sunt qui dum ea in acetarqs utuntur, erucam adiungunt, uel cæpas, uel allia,ôc huiufmodi, pro contemperanda nimia eius frigiditate : nec défunt,qui elaritati oculorum offî-cereaffirmant multum eius ufum,ac homines in obeundis negoeijs pigros, ac tor-pidos reddere.

Ichoriumalij cichoream appellant. Endiuiambarbariuocant minusa- Cichor^get maram,m3gisi^ inlipidam.Plura habet genera, fpinofum quod uocatur »quot;4 cz Ipe-' fonchuSjtenuequod chondrillaSCaliudlatins, cafsiusc^,nec fpinofum ci«' qnodcichorium propriè uocatur. Condrilla folio caule, flore SC femine anguftioreeft.Cuiusi^generisfunt plures fpeciescichorij,quod minfis amarum eft,uocant endiuiam, atque illius etiam plures funt fpecies ;ama_rior autem fpecies apud nos uocatur cichorea feu cichorium. Afsimilantur inter fe guftu,odore,fron-dibus ferratis, flore, trim propter formam, turn eolorem qui plerumquecæruleus eft. Generaliter herbarn innumeræ fermé funt fpecies, una aöt régula fie diftinguê- ^^^^^ da funtquæcuncp tranfmutantur plantationeaut ftationediuerforG locorS,aut fi fieodem modo proueniant,nec multam partibusdifFerant,necodore,faporefacul täte multùm düerepent, omnes lub eodem genere funt collocandæ.Nimis ofcitan-terdehisegitGalenus,SCgeneraliter,etfpecialitcr,primùm quidem cum dicateam cfièutilemiecorqomittitep uentriculum,cuinon minùs utilis etiam eft;SC Diofco-ndesuentriculimeminit,noniecoris. Deinde cur utilis fitiecorihauddocuit:crat autem admodum neceflarium,nam fi ob frigiditatem,foli calido iecori utilis erit, fi ob aftridionem omnibus membris imbecillibus conueniet, non tarnen iecori ob-ftrudione laboranti: fin autem ob proprietatem omni iecori, non tarnen omni _ hiembro.Ncqueuidetur omnis herba terrea ,amp; aqueæ fubftantiæ utilis iecori; nec uidetüromne cichorium frigidum SCficcum in fecundo ordine:imó fpecies candi- ^^ü^ nbsp;nbsp;nbsp;,

dior Si pinguidior humedat,ÓC quæ uehementeramara eft,etiam calefacit. Ipfe e- P«rlt;»menn«w, V nimin

Qp. i 9. nim in Qiiarto de fimpl Mcdic.docet qiiod amara funt calida, fi igitur ctchonuUÉgt; vires, heinciucramaium fit,noncritfngidmn inlccundoordinc, propterea illo ditnilT^ dicamuscichorijomniageneraconuenire inhoc, quod habeant fa po rem infipi'' dum,aftringcnfem èc amarum,fed aqueum ilium omnia manifeliè pofsident aftnn gentem obfcùrèjamàruminæqualitermamaliqugfpeciesuehcmenter amarçfunri ut agréais longis folifs,aridis locis nata,aliquç prorfus expertes ferment fatiua cart dida pingui folio,quæ terra defólTa diu manfit,amp; hæc frigidior eft. Cichorij quoi? radiculæ,inceliarr)sadhyemcnferua^tür, quo tempore remifsionis multdamatf ludinis funtudeo^ S^ natura frigidiotes, ufuieg accomodatiores : amaritudinis c* i'u'ii j-”*‘’’3h'quidetiamretinent, cuius gratia agreftem ad falubtitatem meritopræfed' * ”' mus in temperato quidem uentriculo, nam incalidoacaeftuantiendiuia meliof, *^’^* dum tarnen redundantiahumoris non adfit, quiauim exficcandi nullam uel exf guam haben Sylueftrisueroiecoris uitijs ex bile optima eft, facile enim dum eo ,. ^ peruenienspriusdecoefta,amp;magisetiameius decodlumdetergit,atejinderobuf So«cm utres. yffeeri addit. Sodium uero uulgo cicerbitam uocat,di(fta^ eft herba fortchus quia falubrcnifunditfuccum,qui ebibitus uentriculi rofiones lertit, ac nutricibus 13' tftis abundantiam fubminiftrat, amp;nbsp;multa alia commoda præftat, 00 dum tenera,^ parua cft,inter herbas acetarium adornantes connumeratur, imó nos folam fæpius per fe in acetario alTumimus : grandior ueró fpinofa euadit, fiC minime efculenta,alt;î ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ÿlueftri rcfpoiidens,Sf utrac^ïeuiter frigida eft ex aquea,terreacj eflèntia eöftans-

Kaluiepluri Alua à molliertdo diefta,quodaIuumemolliat,8Cubicpfamiliariseft,â^ genera mde. |ffl^^ plura eius funtgenera,quamuis ob culturam diuerfa fiat, imó amp;^ à fua na-tnrarecedat,attollens(éinaltum,at® inarborem tranfiens. Vulgaristâ' Vires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;men malua ad multas utilis eft affeaioncs, fedhicrecenfendinoneftlO'' cus:tlccimmcritó maluarn antiqui omnimorbiam sppellauere.lnatftiuiscquidefrt qualitatibus à manifefta retrigérandi facilitate abeft,amp; fi non ab ornni cùm mode' rate earn refrigerate cernamus, quamuis modicum, 0f quafi tepidtim quendam t^' lorem obtineat,humida uero eftmulturn.: præterea adiundam fecum habet gllrtf nofitatcm,qua extrinfecus admota longiori adhgfione,cum humedare,tiim etiairt refrigerate melius pofsit,Sóobid intrô aftumpta prompte aluumfubducit. AlimO' Alimeittwm ’^‘^‘’^ exiguarn perfepræbet,imô fifrequentiorairumatur,faftidium parit ob lento rem non mediocrem,ói uentriculo aduerfatur,ut teftatur Diofcorides. Noftricy' _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. masódcauliculosafparagorummoreexoleo,faleetacetoprimamenfauorant,fetl

e jpectes, ^^^ uentriculo faftidium fentiant,piperis,uel cinamomi paruin addunt.Renibus cal culo tentatis minficeconferteexploratum habemus, a utracp turn laciua,tumfyf ueftris in magnislaudibus habetur. Nee betaeingratæ funt, quarum tria noftrinO' uerunt difetimina albæ,nigræ, óf rufæ : alba ueró amp;nbsp;nigra frequentifsima in Italie hortis naicitur. Rufa autem in Germania non modo roltjs, fed amp;nbsp;radicibus habt' tur,hanclt;ÿGermani hyemefubciîieribuscalentibusdecoquunt, Ôf more carot3' Vires, ruminacetarrjsafperfo piperecomedunt,illis dulcioreft, atepguftui gratiorcum aceto etiam reconduntin uafefidili. At huiufmodiolerum cibos potius opfonijs ac medicamentis contribuendos eftequàm alimentis, fed frequentifsimus eft albaî betæ ufustelixæ enim,ôf iurulenta comeduntur,ôf uis abfterforia non exigua ineff cùm calida, ficcaep fit, ac nitrofa facultate prædita, ideo clifteribus indita uenttcin ad excernendum proritat,fed interdum manfa uentriculum mordicat, fi paulô ft«' Att iblicls ui ftuentiorfit eius ufus,iecoris tarnen,ac lienis obftrudiones tollit, Ô^ alimentum exi ' guum praebet, ut caftera olera. Idem deAttriplicedicendum, quileueadmodum *’' præftat uefeenti alimentum, Ôf codum edi tantum inuenio, ncc pro alimento,feti potiùs ex rationc ubi refrigerationem cum humedationequærimus, aut aftridairt aluum modicèelicerecupimus, quia fola humedatione, acuifciditatelubrica,ô'' non nitrofa facultate,ficuti in betis hoc præftat, amp;nbsp;flatus pariheius ueró fernen non fine^

fînealiqua molcftia aluum fubdudt,crebros^ uomitus in fimul proirocahfîcuti 86 Blitum,quodal{qiiando aluum turbareuidimus, 86 choleram morbum aliquibus excitare, olus quidem iners, SC fine fapore,fiC acrimonia ulla,naturam^ confimi-lem attriplici obtineuproindeoleum,acetum ÔCpipcris, uel cinamomi modicum, neuentriculo inutilefiat,addendum eft,licetexiguum præbeat alimentum, eftep frigidum SChumidû, fed nullius aut certe exigui eft in medicina it fus, a rep momen nbsp;nbsp;nbsp;. . .

ti:licutióCrumex,fiuelapathum,nullumquódlciaminfanitareufumhabet,céfet^ ‘^ Galenus iylueftrem betam à quouis appellahpofte, cum necfolum guftu, uerum ’ etiam facultate hortenfi betæ perfimilis fit,SC quia beta longe rumice iucundior eft, idcirco ca magis homines uefcuturteft enim herba rumex infipida, 8C guftui ingrata,cuius decodum prurirumlenit»

Onftat equidem plures eftebrafsicæ fpecies,quas perfequi uelle,pracfen- bnfiic^J^t^ ^® ”®“ eftinftituti.Verum duo funteius prima genera,alferum expanfis cissplures. fol’js,alferum ueró comprefsioribus,in orbemép mutuó fe fuperuenien-tibus, quod uülgo Capucci dicuntur, cuius generis maximus eft in

Germaniaufus,atq5 recens uarqscondïtur modis, SCpalarogiatifsima multis:ha« bentiç omnesfpecics eandem fermefacultatem,fed pauci funt nutrimenti, SC diflf yirifc^rumï cilis concodionis,SC uentriculo non admodum conuenientes, 86 mali funt odoris, SCexutraque expedandaeftper totum corpus copia atrabiliarij fucci, generation fanguinismelancholici,atquecrafsi,exquo facilèfuiiginofi uapores caput petere, mentemep perturbare, acfomniaturbulentafacerepo{runt,6Ctenebricofosquo-quereddereoculos,SCuidendifacultatem offendere: uerum fi nimiohumore ui-dendi fenforiumlaboret, etiam quandoqueprodeflêpofsint,eorumficcandipo-tentia.Certùm eft tandem brafsicæ decorum humi aftufum fœtere,in hortisep pu-trefadam,intolerabilem odorem exhalare,SCin cibo crebriori animæ grauitatem facere,contrariasn in ft habetpartes,nam dum brafsicæ decodö folucrecupimus, parum decoqui permittimus tranfitenim in eo primo decodo excretoriafacultas, DecoHiuirth tnanente in fubftantia uirtute conftringente: fin feeds primum abqcimus dccodö, aciterum percoquimus,SChoedum denfioretantum fubftantia participât, aluum fiftit.lnadiuisautemqualitatibus,alii brafsicam calidam eiTeafHrmant,alijfngi-darn, nos ueró calidam efte dicimus, quod SC fenfu experti fumust nec non SC ra-tioneconfirmaripoteft,cuminfuccoacrimonia,ac amarirudo percipiantun Sic-on eft, quare difcutiendi, abftergendicjfacultateprædita eft, SCob id eins ufus t^otddeujlt, tempore æftatis à medicisprohibetur, 86 ficumcarnibus pinguibusdeeöquun-tur,meliorcs euadunt,abieda tarnen prima aqua, quibus altera quæ fuperinfundi debet,oportet ut fit calida:aliter fi frigida fucrit,etiam quod diutifsimê bulliant,po-hus plane tabeftent,quàm perfedè decoquantur, quod 5C cæteris contingit oleri-bus,quæbisdecoquidebent. Teneraetiamprofertcymatabrafsic3,quænonin- OmrfM» grato guftu in acetarijs comcduntur:8C agreftis calidior,ficciorcp eft fatiua,ficuti a-lia omnia fui generis agreftia, domefticis in fuis facultadbus ualentiora funt. Spinachia autem non dubito primum natura fylucftria feciflêtuerum cura mortalium, ipindcUo» quæ nihil uentris caufa inexpertum,aut inten ta turn relinquit, cffecit ut nullum fre. ram HdtKrrf. quentius,diligentiuscp noftro æuo feratur olus, quod antiquitati incognitum, aut laltem neglcdum fuinnune ueró inter hortenfa, fokrrifsima cura excolitur, SC ua-ria atep diuerfa ijs ineft apparandi ratio, 86 fine aqua decoquunf, cum multum hu-morisinter coquendum emittant:frigidaenim 86 humida funt ordineprimo,al- Vt^ff^

wum emolliunt,SC flatus pariunt,8C multus eorum uftis uentriculum fubuer-tif,nifi cinamomo,aut pipere,aut acrimonia aliqua,üel fale con diantur,nec mali licet exigui,ut caetera,olera nutrimentifunt.

liePortuliclt;i,oxilide,lt;icfoldno. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cdp, X X l I.

Vofuntportulacacgcneraomnibusnota,frigidaatcj^humfda, Sifproi«-' PorfMUCiegc« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;decxiguumcorponnutnmentumfngidum,humidum, atquelentoris ntm O'uires, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refertum^ nee prauitateuacans faggerunt, promde aeftatisferuonbus non minus ex acetarijs crudaportulaca,quamcoda, in iufculis^ elixa cdifoletjiientriculi namcp,atcpinreftinorumaeftuationem mulcet, nee non omnibus ealidisfluxionibus fueeurnt,filt; Venerem inhibet, ae dentium ftuporem tollit, Acetor^H^e^ IcduencriculonocetimmodicuseiusufuSjamp;appetentiam débilitât, oeulosetiarn ’ ^jj nonulli hebetate tradiderunt-Aeetofa uero line oxalis,altera longioribus eft folijs, ’ altera rotundioribus,Slt; acidioribus, ex quarum fueeo in æftiuis quidem ealoribus carnes,pifces,oualt;j eduntur,omnes enim efcas gratiores reddit, amp;nbsp;cibi auiditatern auget,uiccm^5 omphactj,amp; aranciorö fucci gerit,£C tam in fecunda, quam aduerfa ualetudineegregiêplacet,óófrequensinter acetaria habetur,frigidiore tempera-*‘’^^^* mento,fed partium tenuitate utraque cortftat,ct nullius,uel perquam exigui eftali-menti,necnifipro condimento ad ufum uenit. Multietiam referunt graflantepe-ftilentia,exutriufcpufu,tum perfe,tumcum altjs,tum exprefsiinprimis fuccicom-Soidniuim. tnendationefalutemaccepiflè. Solanum autem quodolimin cibumueniebat,ó^ ac uires» p^ hortis inter herbas efui aptas ferebatur,unde folanum hortenfe, fiue efculentuw appellabatunhodié ueró fub nulla olitoris lege nafcitur,5lt;cum maxima aftridion^ habeaqideó raro,ut alimento:ut medicamêto autem afsiduè utimur, in quibus ad-ftridionis ac refrigerantis ufus incidit,minimi autem eft alimenti.

Oraginem quafi bouaginem uulgus dixifte putatur,ucrla,et d ein de pep ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' uódnulliindu-

g(oflum,cuiusætasrecentior noméconfudiqSv communefecitiuribus, amp;nonnulla ducfi!:a limilitudine:amp;idcö eiufdem fpeciei habentur,cum in figura,fof ma,6lt; uirtute ad inuieem alsimilentur:utraque enim calida amp;humida eft,amp; noftro Vit^J. rempera nento maximeaffinis,idcircó procreatis exbuglofto conuenientibusnobis fpiritibus,hilaritatem facere creditur,amp; in maximum ciborum ufum recepturn: » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft:quareuino aliquandiumaceratum,eafdem conciliât facultates,uelutiS^co-

tlofcuUuiret» clum.Flofculi ubique gratiam habenr,ó^ tjfdem robórandi cor facultas ineft,óó ad-uerfus animi tnftitiam maxime liaient, 8C mulcus eft huius herbæ pro fanitate con; feruanda,atquc etiam recuperanda ufus. Radices quoquefaccharodiligentilsim^ condiuntur,ut St cichonpSc aliquot praeterea ad eofdem ufus adhibenturtfedandat quoquefiti Hifpania tota,imó ÓC Italia hocuidluutiturin morbis: parata enim fe^i perexolere eo ægrotantibus efcain uniuerfum abfcpomniferèdifcrimine, quain-uis immoderatus eius ufus quodammodo cauendus fït,quia olus eft, amp;nbsp;parum aü* menti præftat, foleti^ladlucae admifceri pro contemperanda eius frigiditate, 0^ folia decocta,arque in cibis fumpta,aluum fubducere compertum habemus,amp; fla' ^‘’^‘^ tusag^enerare.btego cumaliquando duriorcaluo eflèm,a buglofto deceptusfui) KelijJieKint. qufppeeius frequentiore,^^ copiofiore ufu,in alui profluuium incidi. MeliflaaiP tem citrago dió:a,eó quia citri odorem referat, calida ÔC ficca ordine fecundo, cordi gr3tifsimaeft,utteftatur Princeps: animam enimlætificat, dùm corexhilarat,6^ eius imbecillitati fuccurrit,SC cardiacam affeeftionem curat, non minus quam óm' nes altos fimiles animi affeclus,d melancholia,amp;atra bile originem ducentes, nuf lius fermé eft alimenti, fed ieiuno uentnculo comefta,eius frigiditatem ac humidi-tatem tollit,at(^uirtutem concocftricem roborat, amp;fingultum fedat, quia0^cerebri obftrueftiones aperir,2C pituitam elicit,SC tandem omnibus phlegmaticis,^ mlt; lancholicis pafsionibus confert,£lt; ipfein meis aduerfis feehei cum fuccef-fu,experimento comprobaui»

He amp;pio,petrofelino^lmyrnio,Qrlitters nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap, X X 111 I.

BTfimultafintapq genera, omnium tarnen frequcntifsimum,{ncibiscp jv;Kff4 4pjÿ gratifsimum,eltdomeiticum,quôd quibufdam potins côicduns, quàm ge^jy^^ uilaccicta figura merttó uerum antiquorum eiïeputatur, uulgareqß no-ftrum petrofelinum ut alibi diHuhùs dedarauimus: Nune uerd fat nobis fit dixifïè,omnes apq turn Alcxandrini,tum Macedonici fpecies,ac diftercntiæ eaf-demhaberefacultates,necdifFerre,nififecundùmmagisôôminus. Atq;hiepotius ^.^^gt; pro efearutn condimentis, ac opfonqs, quàm pro cibis de apio domefiico,fiue pe-trofelino noftro fermonem habemus,cùm confiet pecuÜarem in condimentis gra-tiam habere, quod quotidieita eßepercipimus, neeparum refert hoc cognouilfe, cum fuperius dedarauimus, quantum référât nutrimentum gratum, uel ingratum efle.Suauitas enim ciborum etiamfiminus lalubres fint,facit utuentriculo tacilio/ SwdWiw in d« resfinqódconcodu minus côtumaces. Contra fiinfuauesfuerint,etfi falubriores, i« co'pl«-nonxquè tarnen conficiuntur.Calidumcp eftapium domefiicurnóóficcum in fine i’^iom led-^ fecundi gradus,ób id urinam, turn menfes, atque fudorem prouocat,flatum difcu- «i»» tiqobftrudiones iecoris,óó fplenis apcrit,gratö ucntriculo,0!^ iecori, aduerfatur ue-nenis,ó^ tufsfiac pectori medetur, Venerem excitât,fiC laccomminuit : ob id nutricibus minime côuentreuidetur,frequcnsq5 per iufcula no ft ra innatat, iucundo fa-poretóé Galenos ftomacho gratum,amp; fuaue prodidit,SC carnes turn elixas, tùm aflas,miré cômendat: quin etiâ pifces, atcç oua in fartagine codfa, ahacB aliter parata, amp;nbsp;renum calcules pcllit. A'nimto tarnen eins præcipuècrudi ufu cauendum, quia Nufrf. aggrauaqöv caput uaporibus replet ; 0^ quamuis multi référant moturn epilcpticû excitare,2ti acici obene, iftudpotius depaludapio cenfendum, quàm de noftro fa-duo apio. Paluftreenimingratieft,turnfaporis,tumodons,atcpualdeefficax.Non /■pij pahtliris anderem tarnen affirmare,quin ÖC cótinuus,^copiofus crudi noftri fatiui ufus hoc «ins, accidens excitate pollet proedfu temporis,dùm caput tentarc conftet. Smyrnium nuymij ui-autemGalcno cognitiimfint,nulganep appellationeolus atrumdicebatur,nunc tes, Macerone,apio acrius,calidiuscpelt,aromaticurnquidpiam obtinens,tdcirco ua-lidior dt eins facultas,^ minoris nutrimenti. Atque huius tota planta, tùm cruda, tùm coda edi potcft,oleo,fale,£lt; aceto condîta,ô6 Romæ maxima copia uenditur, atquecinaræ modo pipere,^ Cale comedituriuelutiS^ lauer feufium, quad crudS i^utrisufM aceto mulieres,5lt; pueri ineunte Vere comedunt: eftqj perquàm fimile apio, fed co q- yj^fj^ nbsp;nbsp;*

iafuauius,ôdcodum gratiam in cibis habettSóideo potius opfontj loco poni folet, quàm cibi,eftcp uentnculo admodum gratum SC urinam procat,amp; uefteæ calculos excemittutex Galcno colligi poteftodauo Simpl.Medicamentorum, ubi inquit; Qtiantum lium guftu odoratO eft,tantùm etiam excalefacientis facultatis eft parti-C£ps,fed Sf digenqóC urinam mouet, amp;nbsp;calculos renum frangit, amp;nbsp;menfes euocat. hunt ÔC alia quæ meritó inter opfonia tantummodó, aut condimenta conumcran-tuqamp;funtea,quaeamedio difcedunt,06quantó magis ultcriustetenderint,ficmi- ^°^‘‘* nus femper,minus^ nutriendi uiribus prædita erunt,uti tam que tertium in gradi-busordinem artigere,pr^fertim ueró calefaciêd^autfrigcfaciendi, talianuUatenus pro alimento cenferi debenr,ut qutbus folummodo medicatafubftantia infit, exu-perantibus tam infigniter facultatibus, amp;nbsp;ab alendi facultate longè alienis : ut Na-fturtiö,exêpli gratia,olim epfonifr Perfarû cel eb rc,fiiym brilt, feu crcflbncs,fcandix, £lt; exteramam hoc didum cómune,de omnibus alijs huiufmodi,inteUigi debet.

Otifsima eft herba eruca,tam domeftica, quàm fylueftrïs,quae plerunque In acetarqs uenit,datcp illis faporem gratö : manifeftè excalefacit, 8C pro-indeinprimisVeneremftimulat,fernen^,amp;genituram parit, amp;nbsp;in præ-lia robur addit,amp; couenientior temporiGus frigidis,quàm calidis, Ót^ ubi plufculum picuitae in corpore crit, quàm bills, neefoU edere falutare eft:prxter alia V 3 enim

M58 DE SANITATE TVENDA cnim caput tentât. O? id Galenus,amp; Plinius laducis iungi oportere docent, fic ft^ portulacæ,uel acctofæ,aut alijs huiufmodi,quibus nimius tllius calor fradus mite^ G'mgidi) uh fcat. Cit quoqueurinam,SCladi copiam addit. Gingidium uero, cerefolium à ud' res, go appellatum, diligenter olitores excolunt, ferunteg óf magnam in acetarijs g«' tiain ob tinet,uentriculo admodum gratum,uue crudum,fiue codum, amp;nbsp;aceto có' dïtum appetentiam facit,óf faftidium difcutit,fed exigui admodum eftalimenti,ó^ adftridoria, atqueamarafacultatepræditum,necdiuturnam tollerat codionctHi atque radices, óf folia in ufum ueniunt.

Onlbldminhortisocimum fatum uidetur, fed óf pafsim adfeneffrasfi' gulinis uafis repofitum, quod mulieres ob fragrätifsimum odorem, qu^ habet,fouent: atep gariophyllatum reperitur minutis folqs ornatum,fu3' uioris odoris,ficq^ didum,quód nefcio quid gariophylli redoleat, quoi

. , nbsp;nbsp;. quamuisaiiquigrauiterincrepent,acmultisprobrisprofcindant. Nostamen g3'

* ^^”°* riophyllarum id experimeto comprobauimus,melancholicis,óf cordis palpitation fihyUitiuircs. j^j nunficefuccurrere, trillitiam, animiez folicitudinem abigere,nec uétriculo frigid ditate laboranti inimicum,capiti quoque amicum,quod eius obftrudos meatus 3' perire,colle(flamcppituitamdifcucere,atqueperaareselicereuidimus:óflicctAra* Des,ac Græci ipfum damncnt,quód capitis dolorem,acinfaniam faciat, oculos ht' beteCjladiSjfeminiscp copiam minuat,óf flatibus repleat,acuentriculo aduerfetuG óf concoqui difhcilè, atq; improbi fucci : óf ideó fugiendum,nec intus aflumendu cenfcnt,propterexcrementitiamhumiditatemmos tarnen cötrariumin gariophyf Kota ^^*-° adinuenimus,ófmodófiquidillorumuitiorum ocimoineft,communi,óflat3 ’ folia habenti inclfe putamus:alias enim gariophyllatum alacriter ab huiufmodi can lumnqs defendimus,ob maximas,óf prgclaras uirtutes,in eo rep ertastet ego quài” diu habere poirum,quotidie utor. Pro opfonio interea potius, quam pro alimento omnes concorditer habent, óf iufculis falubriter addunt, quod óf fomnum concf Me«t4. liat. Menta autem óf ipfa ubique familiarifsima eft, quam Romanam, feu hortulan nam uocant,folio betonicæ,maiori tamê,fed tenuiori,óf mültum odorato, óf à non ftris diligenter feritur,óf ad multa condimêtaria in re cibaria utilis eft : óf ficut odof ipfius animum excitât, ira óf fapor auiditatem in cibis, óf teneUa peculiarem habet gratiam in acetarijs,óf ad Veneris opera, non inter poftremacommendatur. Eften ''‘^n nim guftu acriSjóf tertio ordine calida,óf exigui nutrimenti,fed uentriculi imbeciln litatem adiuuat,humorumcrafsitiem incidit, acnaufeabundo ex pituitauentrieün lo mirum in modum fubueniqóf faftidia demit,atque fingultum inde ortum fedat, nee lac in uentriculo,necin mammis coirepermittit. Ideó qui ladegaudent,^^* timpmtUlt;e potionibus addant. Pimpinella etiam in pratis copiofifsimèprouenit, calida ÓffiC' Mrefgt; ca eft,óf in acetarijs quotidie editur,fed perexigui eft alimenti, óf difficillimè cocon quiturtiecoris tarnen obftrudiones aperit, ftranguriam leuat, óf urinam prouotaG quin amp;nbsp;renum calculos terit,ac comminuit,óf aliquandó tabidis utilifsima.

Eritur pafsim in Italiae hortis fceniculum, óf ad uarios ufus noftra fafcda ufurpant,recens enim coma,atque nuper nata acetarijs additur, neeno^ óf ad commendandum oris halitum,ficüti óf femen,nondum maturitat'' adeptö. Maxima equidem eft fceniculi dulcis copia, óf Bononiar,óf Flt)n

rentijs,acmultis alijs Italiæ partibus,uiride toto anno habetur, modum^ aliasedo y-^^^ cuimus,a ciboep utuntur, nullum tarnen autminimum alimentiper feprobet,fed ’ pro condimeti autopfonij,aut intindus alicüius ufu afleruatur. Cahdumepeflofn dine tertio,ficcam uero primotlicet erraticUm hortenft ualidius,quod calculos pO* tenter comminuit, óf utrumep ladis abundâtiam facittfed quig Venerem ftimuls^

^bîdlactantîbusinterdicifoIet.Menfesquoqucamp;urinamprouocat/tsminas^à NoM» partu,ôô rênes expuig3t,ftiangun'æ,ac rènum dolonbus medeenr.SC oçulorum cia ritati tota plâta minficè confère, amp;nbsp;lernen byemis tempore malis,pyr!s,amp;cotoncis, in fccunda menfa nfperginir, arquefalmariiter ftimitur,coçrcet enim flatus jamp;oriè Inauitatcmfacit,amp;fleoçulorum tus eo conferuatu^æcabgo dtfeuutur. Ânifum Anißuirej.^ quoque fatis notum turn herba,tum fernen, calidumtp ordinc tertio, arque ficcum, acre enim atquefubamarum cxibir,5c in praeclariscondimentis laudatur,fîue cru-dtim,fiue coCTum, imo in omnibus quac condiuntur,quæ(^ intingunturuiride,ari-dum'uedefideratur : in panificqs etiam ut pltrrimùm mulierculæ noftræfemê anifi adtjciunt, quod gratiam nonleuem affert, amp;nbsp;multis medetur morbis à flatu origi-nem ducentibus,^urinam prouocat, arquealbalœminarurn profluuia fiftit. Ôe-men quoque faccharo incruftatum artifices uendunt,quo multi à cibo, ^ umi po-tuadcommendandumorisanhelitumutûtur:alti utuapotescaputpetentcsr,epii- a, mat,amp;flatumdifcutiat,moderatus tarnen eius ufus.Anethum etiam herba fatis no la eft,quæamp;calida, amp;nbsp;ficca habetur, cuius tarnen ufum ad condiment3,non opfo-niaà Galeno commendari uideo^ nufqudm quódIciam à noftrisin cibos admitti-tur,licetnonnulli eius radicem paftinaeæmodo codam in cibis laudarint, ut quai lacaugere, SCâbundareteftentunmultus tarneneius ufus noxam ueniriculo in-fert, arque uifum débilitai.

Aria habentur origani genera, amp;nbsp;lylueftre præftantius elf, quod pafsim (brigMiuM inHifpania reperitur,quod ueró communi inufu Italia habetur, mandu- gmerti, cari proopfonio author efl:Galenus, Sgt;Cincidendi,ó^extenuandi,accale- ttnUciuirei,. faciendi,amp;fîceândi in tertio cxcefTufacuItatem obtiner, ÖC contra frigjda ücnena præclarè facit, Sc eius flores ficci fuperferculis calidis po fiti, gratiam cis ad-dunt,atqueutuirides fiunt,6C nos experti fumus ucntriculi natu difcuterc, codto-nemadiuu3re,ôlt;^uentTiculofrigidononparùmprodeflè,atqucatrumhumorêex/ ' purgare: quodforfan eis folis, acpulegio pcculiareexilht. Hyllopum autem uiil- ^yyop^^iiü' garem excalefacere, amp;nbsp;deficcare ordine tertio, atque tenuium elle partium nernini ^‘^'''^^^^^'^* dubiumcflèduco,quódScGalenusodauo de fimpl.Med.facultatibus alhrmat. llluduerocolledumin manualesfafciculos matresfamihas ficcant, icriiantqt ad hyberna opfonia, SC condimenta, gratiam enim tufeulis affert, fi moderate eis addatur, mirifice detergit, SC pedus à crafsis, Sc uifcidis expurgat, mundificar^. Pulegium quoquèà Galeno intercondimenta aflcribitur,SC quia acre,8C amarUm, Pulegijuiréf. idèó nakie extenuat, etiam calefacir, eo igitur parce,ac moderateutendum : flatum enim difsipat,6CucntricuIum abftergit, atqueatrum humorem ducit, quin etiam cr3ir3,ÓClentaexthorace, Sc'pulmoncexerçatufaciliafacit, SCmenfes mouet,at-quecalcules in renibus nobis ipfis comminuik

Stfinapis fernen calidum 8CÜccumordinequarto,fuarp ui igneafinapik syndpiuireti musadcxulccrationem paratur, accrrima enim atqueomnium exurens nq^s. eft eius natura,cui tarnen inter condimenta præcipuam nobilitatem fr-cula noftra tribuunt: dulcibus tarnen femper iuhgi debet, pro contem-

perandaeius acrimonia, quamobrem mulierculæ noftrae per uindemias mufto di-luunbactemperant,Slt;i conditum parant,quod ex mufto,5kardore nomen retinuit, muftarda uulgariter dida,quæ S^ dulcior,Sc acrior ad libitum co bei potcft,nec feio an aliud tam frequês,per omnes fermé gentes condimentum tota hyeme,magna^ reltquiannipartehabeatur,quibus temporibus cómmodifsimèad ianitatis ratio-mesafurpatur,atcj uiiliter omnibus frigidioris, humidioriscp naturæ, craflæ etiam atep glutinofe fubbantiæ epulis, efculentis^ 3pponitur,dum fua calefacicndi, fic;« candii^

Kufixrdx ni. çandicp facilitate,ilia attemperat,exténuât,atqiie deterg{t,frigidis narnep uentrieU' rt$, li,aliorum^ uifeerum affetfiibus fuccurrit,amp; cibi faftidia indeoborta aufFert,ÂaP' petentiam excitât : frequens tarnen amp;copiofus eius ufus, capitis dolorem facit,3C oculorum daritati offîcit,cÔcitatis eo turbulentis cxhalationibus: fæpé enim uidC' mus eius odorcm naribus raptum,fternutationem côfeftim excitare, 5C fenfim ud' licans lachrymas cliderc,imó fi quis citra aliud oplbntum mSdere tentauerit, rofiO' nem prorinus,ÔÔ moleftiam palato,ac uentriculo fentiet: uerum fi moderateutatur, ad capitis eliciendam pituitam admodumeffîcaxerit, amp;nbsp;ad emendandas uctercs licnis dui ities,ac tenfiones. Arque idem defimilibus natura finapi herbulis,acfc' minibus, quibus uis ignea ineft, 00 ex eifdem condimenta, intindusep aliquante’ CymimuJut parari folent,inteiligi uokimus.Cymini autern prarcipuus eft in fern ine ufus amp;nbsp;G^t «cuires. mani in condimentorum laudibus habent,eo^ afsidue utun tut. Itali uero rard, Si • nbsp;fatiuotantum,calcfacitordinetertio, atqueomnibusaffedibus,àpituita,amp;infl3' tionibus orris præfentaneum eft remedium,SC urinam mouet.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï^’^hat’^ntur papaucris genera,fed hic tantum de fatiuo albo,nigropff' Pdpiuert! tm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft3ntiorclcrmonernhabœimus:quodô(ffiutreliquafrigidum,aciômd . g‘’quot;^’'‘*’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ferum fit, moderate tarnen hodie in uidusufuhabcnt,edulqs^fuisnii--SaUui pcpdue nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feennöc Genuenfes continuo à cibo utunturloco conditorum,quar com r« Mir«. ,y,yni ,j^ yf^ ^p^ j alfas genres funt,abs^ aliqua nox3,amp; tempore Galeni in panifi' cijs iprum,ceu condimêtum infpergebant,ac etiam mellemaceratum efitab3c.Tul/ firn uttio pulmonum, amp;nbsp;thoracis concitatam compefcit, amp;acutas à capitefluxio^ nes arcer,Sc nullum commemorabilecorpori præbetalimentum.CoriandrumaU^ Coridn drum. tem herba eft optimi odoris,ac faporis,uentriculo grata, SC capiti, atep inter medics raenta cordialiadfgna eftadnumerari: neemirum fi uniuerfa Hifpania ea tamfep^ iniufcults,acconditis utitur,quicquid dtcactotalq, qui coriandri efum maxime uf C)jt:!Yttndd.in tuperanf,ac inter uenena reponunt,uc Diofcorides,5C multi alp, quos potius intef ldp[M, lexitfe de herbuta quadam cicuraria dida,folia coriandre fimilia habente,quàm d^ noftro domeftico,ucrifimile eft, ut alias demonftrauimus, SC practerea ipfum frigf vires, dum prodiderunr,c(jm conftet calidum efre,SC tenuium partium : plurimum eniO iqoi^^ amaræ fubftantiæ habet amp;nbsp;Hippocrates fecundo de dief ta ipfum calidum eftèaffi^ mac,3cGalenusctiamfeptimodcfimpl.Med.faculr. Ab immoderato tarnen eius ufucauendum,quia nullum alimentum prxberjmó multi conftâter affirmant, imquot; modicèfumptum mentemperturbare. Ideônoftratespriusaceto préparant,inde faccharo inuoluunt, SC condiunr, quo commodior eft ufus à cibo, ad reprimendos uapores caput petentes,ui ilia ftyptica,qua-plurimum ualet.

Serf un hcr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ortenfe reperitur ferpillû, quod minus agreftis acre fentitur, fuauioris^ tenfisufus. ®eftodoris,quod in condimentis maximam gratiam habet,adeo^omnes dclcdat/ui hocuno bono ubiquefefccommendat. Modicè quo que in vires. ^ nbsp;nbsp;nbsp;' acctarqs mifcetur,oriscR fœtori aded refiftir,utalliorum,cacparum,a poi SotureiteufM. rorum tædium aboleaqatc^ira c^efacit,uturinam,6Cmenfes præclarcmoueat. I» SC hortenfis iatureia uiridis pro opfonio fuauiter editur, arque ieguminibus addf tur,ad eorum inflationes compefeendas. Siccata etiam,SCin polinem redada,ad vires, ^'oidem ufus ancruatur,alijs etiam non fine gratia ferculis admifceturiin exigua ta» J4wi)'M««t- ”’®” quantitate: calida enim SC ficcain tertio ordine, SC eius decodum menfes

* ter. ^’k, arquefœtum exrrahit.Sampfucus autern herba,hodieamaracus,feumatorana * odonfera dida,calefacitÔCficcatordinetertio,SCodorem acutiorem uibrat,acuC' hementem faporis acrimoniam repræfentat, quàm cibi ferrepofsint: ob id tarder fculencis admifeetur, 5C ferme ut medicamentum folum habetur, quoddifcutien' di,»

di, Ô^ attenuandi uim habet, 5C ex eo oleum conficitur, ad calefacfendos, 5C emol* liendos nemos,quod manibus ad motum, uifcofos acglutinofos humores à capi- Ejgjokw«» teelicit,Slt;eius dolores fedat,ac menfes trahit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Tramquemercurtalem calidam 5Cficcamefleprimogradu,atqueolen- vtriuf^meflt; busmandijteftaturDiofcorides, adaluumciendam,qiiodetiamhodiec«n(»f» Mm» pari certum eft,amp;fi plufculum detur, bilem purgat, fed uentriculum of-quot; rendit. Et Hippocrates in libro de Morbis muiierum miris laudibus in ufum muiierum commendauit, ad menfes, amp;nbsp;fecundas prouocandas, fi ori matrf cis admoueatur,SC frequenti in ufu clylleriorum uenit. Scritur amp;nbsp;herba lupulus ab ^ kalis didajfeó quia falices,ÓC arbufta omnia fcandit)in uniuerfa Germania,Anglia, L«p«forw» Flandria, Bo'cmi3Slt;aliislocis,inmaximacßapud illas genres eft authoritate:ex «ƒ«^, eo enim potus fuos concinnant, SC ceruifiam parant, ex hordeo, SC tricico lupulo-rum adiedisfloribus in aqua maceratis, potus quidem qui plurimos flatus gignit, Ceruiftitpo-amp;;ingentcs interdum obftmdiones facere folet,nec praui fucci fufpicione caret, ut ff^f^ alibi luce clariüs demonftrauimus,^ fi nonnulli optimum potum, imö amp;nbsp;febrien-tibus conuenientifsimutp proférant. Ad menfas facpè a ccefsit lupulus, SC frequen-tifsimus eit inter acetaria eins ufus, calidus^ aliquantulum eft. Coquuntur eius ^-^^^ cauliculi tenelli afparagorum more,arqueexoleo,acctoi^ comeduntur, quinSCa-Insmod sparantur:pinguioreetiamiufculo,alimcntiramenperfe nulla laus: fed bilem educitlupulus,fanguinemep mundificaqacclarificat. Étfyrupus exeo con-ficifoi-et,qui biliofis febribus mirum in modum confert.

^^° frequens eft ubi^ faluia,ut nullus extet hortulus, qui ea non ome- j^^,*^ ^{ff'f^ tur,amp; multis in codimentis ufum habet, calida 8^ ficca eit. Si kuiter fub-aftringit:feddcmirorquomodo,nunctemporis adeófalutaris cenfeatur cum apud antiques paruam,aut nullam in knitate tuenda authoritatem habuerit. Verum in capitis affedionibus à frigida materia originem ducentibus admodum ualet,adeó ut non pauct uertigine,aut hemicrania,aut epilepfia, aut pa- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ralyfllaborantes,cx continuo faluiæ ufu præferuati, imö Só curati merunt, ante ci-bum à quatuor ad fex folia recentia,ac tenera comedentes, SCalq eius decode ui- -num diluentes fanitatem recuperarunt.Omitto modó illa qu-c apud Aetium defal ^° ** uiaprodidit Agrippa,qui earn facram appellat, quafiquódadfozeunditatem mire faciat.Plcriqueetiamea intus,foriscjutunturpotionibusaddentes, atquelauacris amp;hycmis præfertim tempore iura fua condiunt. Dentibusquoqueillita,autinui/ no décoda prodeft,ô^ urinas,ac menfes mouet,amp; albos ficcat. Cauendum tarnen quod ferpentes, acbufones, praccipuè eius umbra mirum in modum gaudent, Si cognationem quandam cum ferpentibus,et uenenatis animalibus habere uidetur: fedatdecodum eiusgenitalium pruritum.Deroremarino autem dicebat Gaknus feptiinodefimplicium Medicamentorum facultatibus, libanotidestres exiftunt, una fterilis,ó^ dux frudum ferentes,eandem omnes facultatem habent molliendi, difcutiendi,abftergendi,amp;incidendi,amp;fc. Rem tarnen cibariamparum adiuuare inuenimus: apud nos uerö eius ramuli triticea farina faccharo afperfi ueftiuntur, ^“* quiparumin fartagine tofti, noninfuauem habent ^ratiarn, ficutiamp; cumcarni-bus in ucru aflatis,ac multis alq s in condimcntis.Caletaciunt Si ob id hebetudines oculorum prouenientes à crafsishumoribus emendant, SCdecodum potum regio morbo auxiliatur.Cor atque caput corroborant roremarini flores,enn in aceta-rijscondiuntur,ad uoluptatem,Sc falubritatem:uentriculum enim cakfaciunt,flu«. N®^‘t. xiones tollunt,amp;l afthmaticis profunt,quin fiC ex eis. Si faccharo conditum paratur Ro««wri#j dianthps appeUatum ad eadem.Ignes quoque ex roremarini frondibus, iunipero, *^^

1^1 DE SANITATE TVENDA ê^lauro,temporepeftiienriæaccenfi praedareauxiliantur. Betonicauerd adconul garis,atque nota eft,ut prouerbium ufurpetur, duin rem omnibus manifeftam in-dicare uolumus dicendo:Betonica eft notionmnumcris^ prgdita eft uiribus, quas ^elonictetd^ Antonius Mula in fuo libello,quem deBetoifteæuiribusinfcripfit,miro ordinerc-ra, citauit,quæcum ad partem curatiuamfpedent, recenfendi hie non eritlocus: ne^ rum inter esteras,inquit quod hominum animas,atque corpora à maleficrjs eufto-dit,ac periculis,SCuiatoribuslongo inneredefatigatis uircs ex aceto mulfo myrifiquot; cè refÏGit,ÓCfaftidia abftergit, ac uentriculö affedos recreat, aduerfatur^ uenenis: 5Cfçrnctum,ôduenenoforum, rabidorumep quorumcum^ animalium morfibus, non lolum intus ftimpta,fed etiâ extrà,empiaftri modo impofita. Et ex uino haufta menfes prouocat,calida enim Së ficca eft fecundo gradu, uim^ incidendi habet, 5C calculos in renibus frâgit,amp; capiti ualdè arnica eft,imô ex ipfa lyrupus paratur, qui • in omnibus frigidis ægritudinibus, 00 praccipuè capitis primatöobtinet, nö minus quam unguentum,ac ceratum,quibus Chirurgici maxime utuntur.

Ruu diplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^ ^‘P^notifsima cftherba,SCfatiua rton adeó guftuiingrataeft,utfyl ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueftris,imó earn inter alias herbas acetarium componentes uniuerfa ka-

l’agt;’”'Icct’^fiaïgt;lt;ï“‘fcp^’'‘ant«lt;‘gt; quiadedipfam odiohabent neuix aP nngerepofsirit.Ego equidem oleo,SCfale folamlibentifsimè comedo,SC RUftlt;euire$. ^^^^^ gratifsimaeftguftui,licctamara,Slt;aftringenhsfaporis,amp;ftibacrisfit,fed fa-cillimeuermes contrahit:obideam diligenter quifque infpicere debet. Calida 6^ ftcca eft hortenfis in tertio ordine,(fylucftris Ueró in quarto, ) fiC uentriculum à cru-ditatibus,inflationibus, SCantiquisdoloribuslibérât, crafTosóólentos incidithu-morcs,2lt; comefta uifum exacuit,adeó ut pidores ea in cibis utebantur,tefte Plinio Bolui contre propter uifus claritatcm.Potens^ eft contra uenena, ac peftilentiam, parari^ fo-ptßem. let uulgaris ille bolus,necinutiliter,exea,allio, nuce, ÖC fale tempore fulpicionis p£ ' • ftilentiæ.Vrinasquoquemouet,2lt;uermesenecat,atqueomnibusatrabilartjs'an^ dibus,ac malis cogitarionibus confert:amp; quia flatum compefcit, ideo Veneris ap ■ petenham inhibet.Ab ea ueró prorfus abftineantutero gereutes. Referebat etiam Kou. Caburarius exPoro Corneltj,Philofophus egregius ^ amp;nbsp;Graecæ linguae p cri tus, i^ • dthnd^ij ge, lam conferuare cadaucr3,cum nee falfa fif,ncc abunde amara. Abfynthq ueró muf Herd, ta fiant genera,fed quod ponticum fîueRomanum uocitat,cæteris multô præftan-tins eft ev primo graduexcalefacit,ôf tertio liccat,licet fuccus herba longe calidior fit.ln cibarrjs nullius eft ufus:aliquibus tarnen adeó eft guftui gratum, ut folum,0^ ■ fine pane ita cpmcdanr,alrj in acctarqs eo utuntur. Et ego foleo tencllis eius comis ^ßyndij Ko.- olco,ô6 fale,manè uefei cum pane.Oprimumep acuerè.RomanûodorementçRO'' mini aires, manæ redolens fæpifsimècollegi inhorto Pontifteio fupermuros, quod aftridio' KoM. nis nonuulgaris particeps eft,ncc non abftergir,t aborat,acualêtcrexficcat:qua^ re biliofos uentriculi humores deqcit,ac per urinas euocat, Sf præfertim eius déco-dum,uelinfufum,quo multi in uino utuntur: uerumubi pituitofus humoruen-trifueritaffixus,inimicumpotiùs, curnuifuaadftridoria humorem magis cogaG ac inhaercre faciat,quàrn abftergat,quia leuis eft eius abfterforia facultas, qua foiß' modó humorem biliofum detergereualet. Quaproternonfemperæquèbenefa-dunt,qui uinum abfynthitem didum,fingulomanè bibunt pro corroboradouen-triculo,fed prins omnimodam uentriculi deterfionem (fi opusfuerit) atquemun-dificationcm quaereredebenudeintutitispro tollenda frigida eius intempérie frf poterunt, nifi hepatis caliditas obftet, biliofum tarnen humorem,etiam quod intra uenas fiicrir,a toto expurgat.Vndein morbo regio,eius infufum,ueidecodumf3' C^rdKoruw lubriterbibitunconfcrtquoqj hydropi,aclienofis,óómalo habituaffedis.Garduo-ußtf, rum autemamp;f ft'uaria fint genera,de eo tarnen qui hybernis menfibus terra'o brui-tur,amp; albus,ac delicatiisimus redditur,fcohmon^ Grçci uocant,SC in yfum uidu® uenit,ac poft alios cibos afrumitur,pro corroborando,figillando^ uentriculö: mi-rum «'

ïUm enirn candorcm contrahi^d^ adeo tener eitadit,ut folo fale à nonnullis crudus atqueetiam pipciearpavagimorecodus edicur,Stlaucioribup meniis apponitura önaracpdiffert.CaIcfacitöCficcatordiftefecundOjSCcarniuminfculis decoqui fo« vireh iet,ita ut crudus,amp;: co dus guftui gratifsimus fit,nee uentriculo aduerfatur, imó illi robur potiùs,ôô appctertiajn additipaud nihilominus eft ahmen ti,ó^ difficilis con codionis, nee fuccipraefertim crudus prauitatècaret:non etcnim dfugere potuit, [jof^^ ^ ille,communem oleribus ferrnè omnibus culpam,moderate tarnen fumptus, lato pro uentriculo Corroborando conicdi poteft» Venctem ftimulat,0ófepè urinac copiam educit.Eteafdem'metfacultates cinaria habet, fed prauum fuccum gignit, ci^^ffif^i praefertim ubi induruerit : duram enim habet fubftandam, amp;nbsp;fuccum melancholi-cum paritudeo nifi coda mandi debet»

BOtifsima eft capparis planta,cuius furculijrudus^ accto,atlt;^ fale itiatù ^^PP^^ adferuati aliunde ad nos importantur : in Arabia enim proueniunt,6(^ te- 'x«’'«» nuibus partibus confiant,cahdoep funttempelamehto, atqueficco adfe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, cundum ufquegradüm,amp;falis,uel aceticonditUra à putredineuindicat, ahoquin putrefcerent,parura alimenti exhibent,5C ut GalcnUs refert,huius plan tæ früdu,ut medicamento màgis,quàm alimêrtto utimunpröpterea quod ubi elotus falfugincm depofuerit,utilifsimum éftopfonium, amp;nbsp;medicamentum, ad cibi ap-petentiarn rccrcandam,ói excitandatn,Slt; pituitam in uentre contentam detergen-datn,acdeqciendam,adlienis item,ac iecoris obftrudiones leuandas, etiam fi oxi-mellite conditi prima menfa fumantur,uentrem leniunt, uerum quia difficilis funt jq^f^; codionis,idcö bene mandere oportet,2lt; fale dempfó,quód facile ex aquae macera-tioneanèqüitur,plufculum alerepoffunt,magïscp etiam récentes, menfes ciunr,6lt; leui quadam amaritudineuermesinterficiunupugnantibus eniminterfefacultati-bus confiant, ut author eft Galenus féptimô dèfimpl.Med.facültatibüsidümin- ^gf^iff^^i quit;[Extergit enim radixeius,amp;probe pttrgat, incidit, difcutitep tö âmàritudine, tuin acrimoniatatacerbitaie contrahit , ftringit^ amp;nbsp;denial, quapropter amp;c.jOb id ^^J ' quoties deobturandi,aperiendi^ Uirés quacrimus, ut in iecinoris, lieniscp obftrü-dionibus,aut mènfiUm proüócatióne,acetó uel oximellitè conditis ütimur, atque prima menfa.Et qui fale confedi funt,fi fal relinquatur,uentrem fine dubio melius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« irritabunt,pituitam^ in uentriculo incident, àbftergent,ac tandem fubdücent, hec lienis doloribus,nec néruorum refolutione periclitabitur,qüi capparibus quotidie inpauca tamen quanti täte,utetur. Afparagos autem prêter campefites fua fponte j^fpdrdgôî' nafcentes,quoqï hortenfes habemus,cibo gratifsimos, qui amp;f apud antiquös fum- ri«n uirtSi mo in præ tio erant,amp;^ Rauertates prælèrtim,nec calefacere, nee rétrigerare manife-fto afieuerant Galenus,Paulus, Ó^Aétiüs,iufcülis pirtguibus incoquuntUr, nee 10« gam ferunt cotfturamjÖÓ à plcriflt;p ex aceto,óleo, fale SC piperis modico aqua eoefti eduntur,parü,leuiter^ nutriUnt. Prima menfa falütariter appOnuntur ad renö cal- j^^j^, culos,urinamlt;p mouenda,Bc hepatis,aliorumcç üifceriïm öbftruAónes apperien-das. A rep ideo inter diuretica adnumerantur,ut inter èa priniatum obtineât, fi quis enim afparagos'comedanmoXilliusurinamàximefœtet.Ventriculû etiam non pa rum iuuant,S(^ oculis daritatem afferunt,ücntrem quocp emolliunt,tefic Plinio, ac Veneremftimulant,3lt; muitis in locis ad miram magnitudinem adolefcunt.

Emiror,imÓ ægrefero Galenum omnia tradaflè, nihil dixiffe: nam quis Hótdiur ufusfrequentior,autfuauiorhuiufmodioleribus,ac partibus plan ta rum, Q^icnuti cauliculos tamen herbarum,8C quorum funt rotundi, óf pulchri, afpalaz gos uoeant,germania arborum,aut arbuftorum. Quid UerÓ in his feite j^^j^^ dééé3t,nuncdocebimus. Etquidem quodmedicamenti potiusy quam cibi ülum X à prai-

1^4 ÖE SANITATE TVENDÄ præbeant,admittatur:namcp ut docuîmus,dulda folùm,ô^ pinguia nutnuttt: attàgt; men cum edi foleant, fintcç frequenter in ufu, quæ auftera, fapientia, imó fcientisé inopia adegit hunc uirum,ut omnia ficco pede prxtereat. Quod fi adamufsim ifta feruaflet,forfanmelids excufari potcrat:at nuc cum modó legcm Ieruct,modó uiO' Ïetjueniaprorfusindignuseft.^ An hoc didicit ab Hippocrate, qui infecundode Diarta de omnibus, amp;copiofèedulijs agit. Œiislaudet Architedum,uel eriatn admittat qui roganti futori,ut çdiculam illi acdincctjrefpondcat fc non niß domuin Neronis kireardincarc. Dcniquenon contendo quibus debeam un,fed cum pU--rique homines narijs utanturcibis, utillórum uiresme doceat. Primum ut fciam quid in inopia pracferrc debeam,nequeenim magis intcreflèputem ut fciam,an ca* Adnotanddm ^^ uituli mclior fit hœdina, 00 an caulibus fint détériorés fungi, quando altcro COquot; aborMi uju. ^-^^ y^- cogarC’cum uero id non fcire prônât,ut etiam nouerimcui incommodo oc QS'^w^e- curreredebeam. Dernumtitfciamquidmifcendum,quOmodo prarparandus fit wuref/ftef. cibus, multacç aha eiufmodi, ut de ætacibus,temporibus, fingulorum propria na' tura,nam unicuiep uitanda funtjqu^ nocent, imbecillioribus partibus podagrofis, uina potentia,calculofis,ex farina cibi confedi,dyfentericis acria,debilem habend' busucntriculumhoreifrudus, arque talia. Vtfiferuarenoluit tamexadèregU' lam,fufficiebatdelate triticeo, pane,carnibus, pifcibus faxatilibus,ouis,lade,amp;^ qUæ exhisRunt, turn uino agerc,haeceratfumma rerum, neicio quorfum reliqua attigerf t. Sed fi de omnibus,ut rede fentienti expediebar,tradandum fuit, cur mul eerwiaorum taomifitÇ’ atque ea qux tradauit,tam frigideprofecutus eftTquot; Sedillum mittamns, crauUculo^ 01 «d primum doceamus germina quæq?,ÔC cauUculos uires habere foliorum plan* riMBuireh tarumfuarum. Cæterùm tantoefiefalubriores, quanto etiam guftu iucundiores.

Idcouerôiucundiores, quanto crafsiotes, afqueteneriores hæc fi fimuliungi pof fint,cuadetfurculusille mclior, amp;C fane in arboribusfureuh temperatiores funtfo' Cd'.ilicKU'M. lijs, atquein omnibus herbis, quæ tenues exiguum habent folium. Quacuero uulti qm. f^t'ulâ ^ ficca habentfolia,cauliculum autem nullum praeter eum exquoToliacX' eunt,in omnibus his cauliculus inutilis eft, folia edi pofTunt, ut rutæ, a eins quant uocantdraconem. Rurfus quia foliafuntpinguia, utladucac,his furculus eftfit' cï ’ir^ac frigidior folio. Humidiorautem in plantis ficcioribus ueluti caulæ, Sóomnibus fermé acribus,ót generaliter antequam fernen cdatur,Só in pluribus quorum natura eft tenTperatior etiam cdito,fed non profedofemine,uelutfoeniGulo,quif3‘ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;néoptimus: Carduo autem cómuni qui inuarfrudus eft, dum mollis eft optimtis

amp;' quibutcunqr herbis lignofis.Albo autem carduo in byeme non parua gratia efi, fed amp;nbsp;malux cauliculi foitjs funt minus lenti,ó^ideô fuautores,amp; melioris ahmen-Cwr dftiuMlt fi.Etenim fi Philofopho credendum eft in initio libri de fenfu, fcnfilicB guftus, amp;ft quilles er fd pordati funt animali ad dignofcendum cibutU utilem ab inutili. Omni-Q ergo filin'* porditirmt. ma eftratio,utfintmollcs,crafsi,6Cabomni plantæcxceflïialieni,acrium,minusa-IripUx coda eres,amarorum,minus amari. Horum omnium triplex eft ufu3,codorö, qui SC am ntm i^iu. tiquis crudorum,qucm uidetur ignoraflè Galenus, SC prarparatorum quem nonf gnorauit.Et fanè codu omnia huiufmodi facilius concoquuntur,plus 6C melius a* lunt,nifi faporem amittant. Qiiod enim facilius concoquantur haud dubiö, ex ge- 1 neraliHippocratisprxcepto:quodautem meliusaluntdetrado fuccocrudo,Kti j afi'ati,fcu clixati dubium non eft,nifi genuinum faporem amittant codione, ueluti fyphihû,ÔC cauliculi foen{culi,8C cardui tenerrimi. Quod uero plus alunt, ideó con-tingit,quia melius concoquörur,ideó partes duriores, quæ in crudis codione fub' No/ii. terfugiunt,etiam nutriuntcodæ. In omnibus his turn etiS crudis ac magnis detra-here oportet partem Itgnofam, quo fado fuauifsimi redduntur trSci foeniculi,3CC' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiam ob id falutares admodum,ÔCuêtriculo grati. Coqui aût aut cum iure,sut cum

oleo debent,crudiedi cum oleo,fale,pipere,uel aceto,prout natura germinis,auta-(parag!,amp; hominis,SC temporis tulerit.Ergo fingula horum totius plantse uim retf inent,ueluti fœniGuli,afparagi cum femine ipfo nódum abfoluto (atq} omnia utmf nùs alunt Gruda,ita funtefficaciora,utueró coda plus alûtfuis uiribus imbecilliO' ta^alimentum calidum,tenueattamen ab atra: bills natura nóprorfMS aHenumex-hibestj

LIBER SEC VNDV s, V^t fciberit,Ucntriculo amici funt,ó(^fanguinemproliciuntmcnfium,amp;haemórrhöfd3i rum,ô:^ urinas,atc^ ob id etiam uenenis ferpentum aduerfantur, cibi appetitö excr-tanneonferunt etiâ uentriculi ardoribxis,lac générant, aperiunt iecoris obftrudio-nes,regio morbo laborâtes iuuant,fcd tamé lomnó minuit. Qvii ueró conditi funr, aperiunt,incidunt,prouoc5t,ficcanr,ó^ putredini aduerfantur, atej appetitü cibi e-gregiê iuuanr. Condiunturaöttalia omnia prius in umbra ficcata,indc in olia congt; dita fuperfufo aceto potenti,in quo fal fit dilïolutum, 06 in umbra conteda ponan-tur,poftodo dies enufo aceto,ud etiam ante ficcentur in umbra, atqt denuó aliud acetum purum cum fale excalcfadum addatur,ar(Ç id tam fiepe donee acetû purû, amp;^ cauliculi nicidi remaneant, demum addanturfrufta fimoniorû recentiô : addunt cnim ad gratiam odoris,atcp faporis,amp; corum caliditatem tempérant.

be Cucurbildruw generibiu. Cap. X X X V 1 h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

B oft oleracca,deCucurbita fcribetedccreuimusinam amp;^fi Galcnus,PâU cttr cueürb’b ius^ inter horeos frudus contribuant: nos tarnen interoleràceà deferi ta inter okra. bimus,cùm non indiligéter ipfa in hortis cxcolatur, fed quimihi fuceen ceaponatur. fent,quodGalenQaccufarcuidcar,audiant,eum eodem inlocohæcuer- g^fjrtwjwtfc, ba dicentem. [Infrudibushuiufmodi fola eft cucurbita,quæculpa uacet, eiufdem'(,4^, tarnen lûccus,fî in uentre corrumpatur, ualdè malus eft, quod inmoris quoq; eue-nitjRogo fine uenia,aut refpedu autboritatis ilKus^ut milii dicant,quis fenfus ho-rum uerborum,qu3r locution Nam ego itéré fateor^nunquâme potuiflc fntelfigere ^uid fibi uelit î’ Nifi forfan ætate fua eucurbitas crudas edere folcrent, aut akerius generis^ Siquidem eafdem,fed crudas edebat, fieri nô poteft quouis ctiamexpeW-mento,quin cueurbita non longé deterior fit,ut quæ ftatim, amp;nbsp;in omnibus grauio-ta afferat detrimenta,^ naufeam,ÔC dolores,ut fit cibus uixporcorum, nec gallinæ fuftineât,nifi furfure admiftoC’Qiiid laboro de hoc,quod ipfe clariùs expofui t in fe- Cap. j’» tundo de Alimêtis quàm uellem,quinimô negans prorfus cucurbitâ ctudam ( atep •ta eft) cibum eiïè humanO,fed nondum fcdata prima dubitatione, de qua moxdt-durus fum, aliam difficiliorê ibi fubrjcit, Ifcet non minoris momenri: inquir enim. tHancigitur,SCaliafugaciQplcraq},poftquam elixafucrint,aut ftatim cei té, aut in fartaginefiixa,aut aflà,omîtes homines edereconfueucrunt.] Qiiis non uidet ho-rum uerborum tôt penéefiê fenfus-,quàm uerba, ncq; ullum uerum Ç' Primus c)iim fenfuseft,ut pleracÿ fugacium elixentur,inde friaantur,aut aiTentur, quod ut in euz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

curbita fieri læpiùs confucuir,ita prætermala iniana nefero quod fi uduû genus fie parari fôleannon cerafa,non mora,non pepones,aut etiam poma, uel pyia, ud fra-ga,uix cnim unâ iùftinent codionê : fin aQt fie legatur ut elixent, alia frigantur,alia aflenturrtum etiâ nulla noui frudö,quê primû in patella frixQ edere iolcamus. At fi legamus fie ut elixêtur,inde frigant,alia a(1èntur,noc uerum erit de pyris,pomis, Sd cotoneis:fed quç'nâ poftquâ elixata frigunt prêter eucurbitas,nifi mala infana,qu^ nô nouilTe etiâ uifus eft,certé non ibi eorû meminit : Sed mittamus hæc amigmatai iftis fuis fec'tatoribus,ad principale rcuertamur,an parui momenri ré tradare fe exi-ftimauitxû oraculo hoc perplexo ufus eft in cucurbitâ, qu5 omîtes tâ fani quàm æ-gri auidéappetunt,cui tam trequés eft ufus apud homines,tant fuauis guftus,mitis natura,tâta copia,tam multiplex genus,tam diuerfum,ut nullius akerius rei. Quid ergoç’An folam coda cæteris omnibus crudis coparatCqufs abufus loquendi; Sed uidetur hoc ipfe negate ex fermonis fbrmaian codis alrjs, ergo etiâ cucumeribus, nam nullufruduelixari noui prætercucumcré,Slt;^pruna,qui edi fie foleatiquomo-do ergo exiftimandôeft uel aliquid cxcidilfc,dum codex tranfcriberefur,uel ipfum putaffe aliud fcripfiirc,quâfcripferit,nam erraffein tam manifeftis,qui in longé ma-gisdifricilibusnonerrauit,minimécrediderim.Quin ergo cucumeré nondetetid-rcmputocodumcucurbita,quâdoquidécruduscrudamelior eft, in codent aßt gè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

nere ratio tenet. Er^o cucurbitâ faris boni fucci eft coda, cucumere ramé inferior: Cucurbtuut.. nam eu eu mer fa cilius cÔcoquit,8Ceftfrigidior, amp;nbsp;humidior, amp;nbsp;magis jtuocaturi- tetC^c^f***^ nam,predeft^ febricitantibus,SC difficilius corrßpitur:f3nis tamé cucurbitâ magis ’’W»

firMdimd. coniiem'tjCÙrn fit alimcti temperatioris. Verum optima eft cum elixa, fed antea fiCquot; dutdiuerfui, cata,infartaginefr!xa edamfifueritanteaptifanaordeacea,autpafta molli circuii' data, fed fermentatamon pura farina, fie difficilius ouis, ueletiam camecorrumpf tur,frigidum humidum in fecundo ordine,paucum facilis codionis alimentß pts' bet,elixa cum croco in iuremelior,iedinferiorfrixa. Galenus probat garo, autpon tico falfamento mixtam,fed tarnen falfum gignitfucc5 cum'duld dulcem, cum acri acrem,origano fed orientali maxime gaudet,id^ Galeni praeceptum uerum admo dum eft: dolorem colli proprietatefua gignit, amp;nbsp;tarnen quod mirum eft,doloriau/ num confert. Seruanturin muria toto anno,atqueinmelleetiam,diuetiam ficcatx ^oftnt. infumo,inderepofitæ. Deimmenfa earum magnitudine alibi fatis didum eft. Et quomodo uafa e cortice fiant, funt candidat plerumque tenuiores, 6C adeó oblong gat, ut hominum duorum magnitudiaem arquent,uirides aliar, uel citrq colore, u-* nbsp;nbsp;craeó} autem SC rotunda*, leues, amp;nbsp;ftriatæ, amoatep tantó diutius ac facilius feruan/

tur,quantó prat longis fuauitatc cedunt. Sufeipiunt etiam formam uafis, cui dmu crefcunt,introducütur,peisim3eftquacfrudibus horarijsmifcetur, folia earum abt gunt, mufeas etiam abequis,6(^proprièfuccus.Variaquoqueeftapparandiratio, quoniam infipida funt, amp;nbsp;prompte in earn tranfit côditio habentium aliquam no--tabilem qu31itatem,ex quibus gratiam acquirit,ueluti omnia alia huiufmodi, qu?^ cumfaporcomnicareantj facilealiorumqualitatesinduunturjfolent amp;nbsp;quando^ que adeó uaiijs admifceri condimdis,ut praui fucci edulium fiat, ÔC nos quendam periditantem uidiflê mcminimus,qui cum cucurbitæ edulium, quod torta uulga* titer uocari folet, comediffet, in tantam uomendi uchementiam incidit, ut conucH' uideretur,multis^ ac narijs præfîdqs fuit curatus,nee fine labore.

Vre merito aceufandus uenit Galenus, quitotuerba fruftra effudiens; quid fit pepon,aut melopepon oranino incertum reliquit. Propterea nó quodillefenferit,indignus enim eftin tanta uecordia,2lt;ambitione, util* lius mentio (etiam fi fciremus ) fiat : atque eo magis quod ea nomina per I^^id. abufum irrepferunt:nam pepon nil aliud quam maturum ugnificat,ôd melos à mo lan,quod eftnigrum. Dicamus ergo de noftris,quiin ufum ueniGt, frudus eft m3'

ior capite humano,cucurbitæ rotundat fimile,leue tarnen, diftindum a ucrtice,qu‘ rotundus eft,ó^ colons cinerei in 2:onas,intus flauus,immodicèfrigidus, duleis, cX yjY^^ quo folum fuccum fuggercre confuetum eft:nam caro durior eft,ó^infuauis,bilctu ' flauam extinguit, uentriculo triplici argumento inimicus, 0^ob temperamentum) quod frigidißimus 5^ humidifsimus fit,ô6 quod horçus,ô^ quia ualdc detergit,nii' trit quàm minimum. Alius qui melo uocatur,minor eft, Ô( plerunçp ftriatus in ZO' nas,multó fuauior priore,cuius caro editur,partcs calidas habet,ideó urina cit: cot' rumpitur facile,parum alit,ó^ ferofur^rgbet alimenttim,cortex non adeó niger,d Qtlideucit, prions: Neuterhorumcoquifolet. Cucumisautem multó minoreft hociamdi' mit. do,ÔClongior quàm crafrus,necftriatus,necdiuifus in zonas, crudoshumoresgi' Virer. gnit,frigidiorpriore,amp; expersomninó calidarum partium, ob idep minus cictun' nas,co dus tarnen non inutilis biliofis,amp; in aeftate. Crudus^autem ÖC fi fubigatur in uentriculo,eum generat fuccum in uenis crudum,qui fæpèexitium pariat. Com Cip. 8 ™uneautem eft omnibus his(ut Galenus dicebat in libro de cibis boni amp;nbsp;mali fut* j^‘j * ei) utnifi aluum ftatim fubeant,ibi corrumpuntur, humorem^ exea corruptclag* * gn3nt,quinonlongèàmortiferisuenenisabfit. Oriunturenim omnes hinonc* Cuewmerum arbore,fed exiguo olere, modica radice,breui tempore,marcido folo. At cucumC' Kelonum k *^’Eus amp;nbsp;melonibus ineftfernenutile,melonibus etiam iucundum, quod cotufum» mmifwres ^^^’quot;^ ^‘^^^ deftillata mixtum,febrientibuseftcommodifsimum,kuis codioniS) - ‘ citurinas,parùm alif,putredini minime obnoxium,fuaue. Óf fomnum prouocanslt; * ‘’‘ Thomas Philologus refert Paulum fecundum eins nominis Pontificem Maxf mum, deuoratis duobus melonibus ftatim concidifte ex attonito morbo,ót exttó^ duiti*

êîum. Id ut facile eredam., recordand mihi quod Paulus Canobius cum eßtalLt la-ducas,SC eucumeres ( erat autem fexagenario maior) in morbum attonito bmiîem incidit : fedegocaufameumquæfiflem, amp;nbsp;illi retuliiTent calidoin loco moderate continens,abs(T5 cibo perbiduum fanam: quem aliusuelmedicamcnto,uel fedio-neuenæ nolens aliquid uideri facerc,aigumentis fpeciofis innixus peremifiènnec deeflent exempla fi referre opus efleqqui in manifeßum periculû addudi funtfoio honimefu,orta ftatimm uentriculocorruptela, corruptist^indcinfimul eodem modo humoribus alqs. Infummamclones propriè générant febres perniciofas Fc’Smper»?-cûmex anthematibus, amp;aliosexitiales morbos, maxime h carnibus,autouis, aut üofgtxntclo-nino gcnerofo,aut pifeibus, aut farciminibus, aut ladi, uel his, quæ ladcconÛant, nibi^, focientur. At fi cum panis modico quis eos fumât, fitcR panis leuis, potus aqua ui- Tutior meJo:^ nûleuiconfperfa,m3Ximèalbo,uicem periaepemedicamentifubeunt,ficutietiam nvmufuf^ fi poft eorum aiTumptionem aliquod melioris fucci edulium ingeratun ut puta iuf-culumjquo malitia peponum rctûdatur,attemperaturô^, nam qui aluum lubrieam nbsp;nbsp;•

haben t, ijs deorfum promptiores feruntur, nec in bilem, aliumue prauum fuccum, tamfacileuertuntur,quiuerôduram,acdiffîcilem,eos prorfus dimitteic debent: nam fi citô non tranimittantur, in uentre corrumpuntur, Slt; præfertim nifi ratione alftimantur. Necconfuetudo ilia nobis arridet eorum, qui cùm pcpones comme- î^'inU confui^ dertnt,uinummeracUmftatimfuperbibunt, dum enim uomitum coerceri putant, tudo^ aliudlongèdeterius periculum fubeunt, dùmfcilicetprauus illorum fuccusfaci-liûs,accitiùsinuenasdeferatur,adcorcp deuehctur,quicquid dicant contrarium fentientes,adducentes^ afperitatem leniri,^ obtundi pemitiales fuccos,atq5 con-coqui à uino,quod nifi copta,^ quantitate uini fieri poteft. At quàm toto cœlo aberrant, fuo loco ubi de uino fermonem habebimus,atque de incommodis ex nimia uini potentis affumptione prouenieiitibus^demonftrabimus»

E plantis quç in ufum ciborum ueniünt,(nam de his folùm egimus) fatis Pl^tie cuy p4 F ^^'P^‘’ ® nobis didum eft, quarum alimëtum generaliter paucum elle de- mnahritt tnonftrauimus, ob maximam quam habent cum natura noftra difteren-tiam. Et eadem ratione difficile concoquuntur, omnis fiejuidem conco • dió eft alsimilatioïcüm ergo plurimu différant,Öd ualdc aliens fint a natura huma-na plufquam pifces,ÓL animalia terreftria, uel aues, uel qua’ ex his,neceflarium eft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ut in prima codione difficulter fubigantur. In fecunda ueró,^ tertia non ita : quo-niam cum paucum exhibuerint alimentum, facile id à iccóre, Ôd faciliùs fanguis in nbsp;nbsp;.^

membris tranfmutatur. Vndequibus uentriculus ualidus eft, iccur imbeciTle, Uel QS^^pb«^ membra ut in carnofa hydrope plants utiliores funt,carnibus,ouis,c3feo,pifcibus: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co«-

quibus ueró uentriculus eft imbecillis,hi quantum licet, à plantarum efu abfiincre ’^^'”b ^ 3“’^ debent.Quæucrô pinguia funtex pl3tis,amp;grauia,acfuccofa, tanto difficilius fubi ^“^ ”“quot;• guntur,quanto plus nutriut,unde triticum multum nutrit, fed fubadum mola, in-aepinfitum,codumq} diu:amp;fibis coquatur,utdiximus, adhucfiiciliùscôcoquc-tur,2Cmag{s nutriet quàm fi femel. Omne enim edulium coeftû plus nUtrit, quàm Coâipluf na crudum,amp; faciliùs concoquitur, nifi uel coquendo exarefcat, ut irt affatione ficca, tlt;^iMJt quAni uelaliquidutilisamittat,utinelixatione, cùm parsmeliorinius tranfit, uel fiaffan- crudA^ do eolliquetur pars pinguior: fubiguntur autem ex plantis quidam facile, nö propter earum propriam naturam, fed ob teneritudinem, tenuitatem, dé quia friabilia funqSó cum fapore nullo,aut exiguo præditafuerint.Qiiapropter germina,óó cau-Ïiculi, 0^ maxima laducarum, facile inter reliqua concoquuntur : infunt enim heve orania. Atfrudus quidamfacilèprodeuntexuentriculo,utcerafa,5lt;mora,quia ^rudutim co» ob aqueam fabftantiam facile corrumpuntur, ideo non facile magis concoda dici coiUo^ poftunt, quàm corrupta, in quibus ueró diu continentur, nec faporem prauum in rudiaus referunt,in his fpes eft pofte concoqui, fed feró tamê. Ficus autem amp;nbsp;uuæ pauluUim in umbra ficcatæ, ob mollitiem fubftantiæ, Si quoniam grata funt uen-

Concodionis trtculo,mediocriter nutriun^df bene fubiguntur : caufæ cm'm facile codionis fü^ uufe. fimilitudo, teneritas, gratia, conluetudo, amp;nbsp;paucitas alimenti, temperamentum^) Nofd conco. nee enim pigebit fxpius repetere neceflana maxime. Ideó ex plantis, arbores diWquot; ÄoniMMfom- ciliores codionisfuntherbis, amp;maioresplerunqucminoribus,Slt; magisadult^c parttiontm, iuuenibus,ólt;^ agreftes fatiuis, 06 eukis, 06 natae aridis in locis, naris in humentibuS 06 lignofæ teneris, 06 contumaces friabilibus, 06 calidæ, aut frigidæ, uel ficcar, ud humidæ tempcratis, 06 crudæ codis, Ô6 acres amaræ, his quae funt boni iaporis,ölt;ï infuctæ confuetis,ô6 quae praui funt odoris,aut eriam uehementis, quamuis bom, à natura tarnen eduliorum alienf, his quae nullum, aut pinguem retinent odorem, Ô6 omninó quæ excedentem habent aliqucm faporem,eriam dulcem,06 pinguem, ’^oM. hisquaehabentmoderatum. Qiiæcunqueautemdifficulter nutriunt, inimbeeti* li uentriculo param nutriunt,non tarnen quæ parum nutriunt,difficulter fubigum tur,ut faccharum, mei, Ô6 omnia nonpinguia, uehementer tarnen dulcia Ô6 aquea, Conßde^ndi ut uin um aquofum, funt autem in edulijs, ut alias dixi, confideranda facilitas cO' m edulijs, dionis, aut difficultas, multitudo nutrimenti, aut paucitas, crafsitics,aut tenuitas, prauit3s,aut bonitas,^ quod facile, aut difficulter corrumpatur : non poflc autem hæcefiepluraricdemonftratur,namadadionem comnaratum alimentum facile, uel difficulter fubigitur,quod ucró excipitur,aut exade aisimilatum eft, Ô6 dicitm Nwtrifsfü bonum alimentum,aut non, 06 eft malum,06 fi plurima pars euincitur,dicitur muh quulid, tùm nutrire,56 fi pauca,paruin. Qtiod uero multum nutrit,pauca neceffarió habet excrementa: quod uero parùm,multa,aut corpulcnta, aut uaporofa. Quia tarnen multum nutrire fimpliciter intelligi poteft, noncomparatione ad pondus: qu^e craffa funt,06 grauia,06 poterunt multum nutrire, Ô6 multum relinquere excremen ti,aliaparumnutrire, Ô6parùm excrementi relinquere: igitur meliùseft, ut 86ad molem,06 pondus, multum S6 parém nutrire referantur : lic enim régula generalis erit eriam excrementorG.Vt uero ad fubftantiæ naturaro, prout ex eTementis cott'' NoU. ftat,referantur alimenta,craflum aut tenue cfficiuntnutrimentum. Craffum qu^ dem facile obftruit, Ô6 difficulter refoluitur, tenue contra : ut uero ipfam compofi' tionem partium refpicimus, fitdenfum, ó6rarum. Denfum non facile euincitur, ideó nee corrumpitur rarumalimentum, Ô6 fi bonum fit, facile uitiatur. Fieri am tem poteft, ut denfum fit, ac tenue, ut craflum ac rarum, quod pefsimum eft : uelot fi ex tenuifsimis partibus inunum,bene coadis fiat alimentum, uel fi excrafsis, af laxis contraria rarione. Sed dices forfan,fi denfum difficulter euincitur, quæ diffi-' » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;culter corrumpentur,difficölter concoquentur, nam contraria cornparatio non telt;

net: quæ enim difficulterconcoquuntur, palam eftnon neceflè ene ut difficulté corrumpantur,poterunt enim eflemulta crafla,ficca, dura, abominanda. Ergo diquot; cimusea,quædenfafunt, nonncceflanoexegifledifficilem codionem, tùmquia pauca,tenuiaue,tùm quia antea talia nö erant,06 natura proxima, ac temperamen' ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to humani corporis quod ahtur,cuiufmodi multa funt, 06maximè caroalaruma'

uium,86 maxime perdicum: iuuat eriam ficcitas Ieuis,ne facile corrumpantur, qux tarnen concodionis impedimentum non affert. Qiio circa plantæ Ipinofæ, fi con' coquantur,minùs earum alimentum putredini obnoxium eft.

Emirorhacinparte,tamconfufèà Galeno cxplicatam efïè radicumna* W f gt;Jf3«i,dum magnum frudum fecifle fe exiftimet,fi folum antiques coat inradicibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;guat,propofitiautemobliuifcatur. Dicoautemprimùmilludradicibus

confideratio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debereconfiderari comparationemadreliquaspartes: funtautem gra'

Rddicum «L uiores,quoniam non prodcunt,06 ficciores,quia minus emittunt fucci : Ô6 ideó ter* resm genera.' rcæob idfolqs plus alunt,ô6eadcm rarione difficilius etiam confiduntur. Sunt86 ^* calidiores cùm tori plantæ concoquant, 86fapores habcant euidentlores, prætet' quam femine,ô6 in paucis caule, aut folijs. Quocirca earum ufus eft medicinæpO' tiùs,quàm cibi loco. Deinde fi ad return naturam uniuerfam comparentur,omncs obid

öb id maÏi fucci,6C contumaces ad cóncóqüèndömon tarnen fimplicitcr, quóniam ut dixi tales funt plant» éomparattone:üelun tadix laducx 3 hum idum ptaibet alt-mcntUm,ói^ fâciliüs Cöncóquttür carne,maxime in uentriculo cölidioré,aciicciorei Poftodorem,faporcm,at(^ cOlorem, turn fubftanham fpedabimus ; luxta énim eà j^y. qu» alias diximusGaftdid»,ó^ adaquæ cOlorCm uetgentesjperfpicü» fcilicétfiigigt; difsim»:natura enim niuis,amp; aqü» cOhftanttpoh perfpicUac, ó^ candidae calfdnsi-macjlicliit calx,amp;L arfenicum. Qiiae kicè carcnf,fiigidæ lunq^ terreæj fapontm pin-gües(ut dixi)nutriUnt,dulces minus,fed magis lucundi funnparum admodum tiu-tnunt fàlfa,iiifipida,auftera,3ftririgenlia,acidâ,actia, nihil amata.C^ocireä clbi eau ft,Casuitarcopôrtet.(^içetiâm magno ödörepraeditaeflint,qUalncunqj Iît,pàrum riutriunttrtärrt ficcas efléadmodum ncceiïécft,oóficcum non nutrit. Atfragilcsfa« tihus concoquuntur: aqueoènim humote gelato cOnftant: contumaces ligne» furtt^équenutriunt,5e etiam parum gratae funt guftüi. Porto ut meliüs alaht, amp;nbsp;ü- * berius,efficitinduriscoc1:iö,in infuauibüs coilditüra : omnes autem radices licet fimpliciter alanc, QC multörum fint ékcremetltórum, rion tarnen omnes difficu! ter cóncoquf(tur,ncquemahim exhibent alimentum. Securius autem edüntut qu»gt; cum^funtdomenicarumplantarum,óiïinufù,8lt;molles, SCiitniorumplantatüm^ ó6nupereuulf»:funtpr^teréairt radicibüsipfisplerümquêdüacpartes,iuxta ratio- ^^^'cti^niui nem corpóris,fc!licet cortex,6élignofa pärs. Et in quibufdäm cortex mcliorelfut in cichorio, amp;nbsp;alqs quod medium eft,nr in rädicula. Pars quidem exterior calidioq ^®^* interior cOntrarob id exterior melio'r infrigidis radicibus,in ealidis ant intcriorpei-püèfinonlignOfarit.lüxta autem longitudincm media pars mclior eftmpicriitjj nifi tnillis,qu3c medullam iuxta germen habent præddlcem,S£fiUcurtdi faporis,ue-lutin carduis uere omnes ufui funt,quae ncclignofæ fUnt,rte -(aporem habent iniu-Cundum,ualde maxime amarUm,neG funt maleKcaé^ ' •

far R^diewU rJ{i4r((i,rd^ilt;,ngt;ip0,r4JkidViipljario. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'C^p. X t h

HMnium quas fetampraeftantifsima radicum eft radicula rapartajqtiarrt RHiculdrU uocant rauaneUum.Praelonga eft radix candida, cortice tenui,Sc pelluci-1^4,74 ^^^^ dö,faporcinfipido,mediocriteracri,ÓC aliqualitcrfubdulci. Ehgatur te-nuifsimO cortice,candidifsimo,fragillima,0f fuauis, mediOcris crafsitieu Præftataùtem quatuor in rebus,primum quod cum Vere apparere incipiat,- toto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• ânno inuenitur efui utilis,quódfermè nulli alij tadici conuenit : fecundum quOd ez fiarn fermefola prorfus eft expers ligrtöf» partisjfed tota quail medulla eft. Tertiö ^j—. quodpr»ftantifsimifitfaporis,exacri,óóinfipidófubdulti. Quartum quod nülla fit aptiot,maxime crüda ad ufum hümanum : fapores ertim declarant cam elfe prö-ximam tempetaméntO 5 facillimè cóncoquitur : rüdus nort mOuet, nequé ante ci-bos,neqUe poft,fumpta uentriculo gratiis,bene nutrit ob hæc,^ mul turn, cum fie dico in ordine radicum, cùm omnes ùt dixi male alant, amp;nbsp;perexiguum pr» béant a-lime'ntum.Citütinam,purgatreriés,'amp; illós confirmât, minim enitri in modum fan édiifém êx eisfluentem fiftitmam Galcrius,amp;Bruyerirtüs ignorafte uidentur, mi-mr cùm notifsima fit übique,nifi ill am fub tapi fylueftris nomine figUificauit.Nam Plinius dicit ràpartiim genus terfium fylüefire effc,oblongum, 6d acre,üt uideatur Lt6. i 8 : hanc depinxtlTe. C^allfcunque fit hacc talis eft,ut infigni focordia taxari merentut, C4p. 1 j : quifolùm tradità ab arltiqüis referrenorunt. Neednep tarnen fuaferim afsiduum, Noia. amp;nbsp;copiofum hums radicis üfum y fed hioderatum,9f pärcüm. Nam prêter tätio-ncmaddudarn,uidihomines qui eo üfu in fantam Uentriculi imbecillitatem deue-nerc,utfolum fuccum cibOrum deuorarent.Editur com munirationc omnium fci-licet cöndïta oled, amp;nbsp;fale, fruftra additut acetum, riifi fit infipida, fed amp;nbsp;fi girigiber addatur per fe,uel cö aceto melius erit,redè cichorio,fiel endiuiaé additut : Rapiam aliqüi dixcre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

. Radiculauerolongeafiaeftacrior,durior,ficcior,cxcreicitiriimmenfarrimagni- nbsp;nbsp;. ?

tudinem,3deó ut puendUih birium non nunquani »quetihghofa eftüalde, 8^ cor- R'lt;‘i‘^*lt;M iju^t ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ÿ ticeni

ticcm habet craflum,adulta amarelcit,nidus mouet,fpi'ntum maleolcntcm reddit» pene nihil nutrit, coda tarnen in napi faporem traniit, fed non perfedè. lncidit,óó Viifj. detergit,fcd parum foeliciter, ut quac omnis odoris boni, tarnen iucundi faporis fit expers. Qiió crafsiorc cortice, elt amarior. Quo fragilior,fuauior. Qiió frigidiore , ortacoelo,eó plusexcrefcitin magnitudinem. Noneftexclus genercraparia, U* gnofa enim non eft, amp;nbsp;tenui eft corticc. Cauliculis exceUit rapanam, fi coquantut namque oIeo,garo,2C aceto condïti, funt fuauifsimi. Et tarnen paruin admodunt nutriunt,femina dus aduerfos uenena profunt, fiC cum filiquis décoda cum pipe-jqjjl^, re,fale,ódoleo gratafunt, 0^codioniidonea,folebantantiquo temporeedicaules, amp;nbsp;folia,cum garo, deqciendialuum caufa. Radix dentibus inimica eft,amp; eo ama-rior,quo cortex dus crafsior.Nitro amp;nbsp;faleaqua folutis fi irrigentur, fuauiores muh to euadunt: Armoraciam Plinius uocat radiculam. Differunt propriè radicular ra-• pariæ ab his,quælongioresfunt,redeq} fine cortice, fine ramo,amp; modo lenes,fra*

P '*”'** nbsp;nbsp;Raphanus autem fylueftris radicula, lutd colon's, longior, tcnuior,ac multó a^ ^“*^* crior lolijs ualdèmagnis,acris faporis;Radixipfainfignibuspreditauiribus, quip* ”^^’* pè primum fuccus dus lapidem ueficac in balnco calidus epotus ex uneqs duabu* frangere creditur.Certè eum qui in renibus eft, educitun uefica ueró fragilem tan' turn atterit,facpiùs fifumatur.

tii.4. Plinius præterea adduccre faniem è pedore eundem fuccum affirmât, opinor cup» x 0. meUe conditus.Aduerfatur practerea plerifque uenenis. Ipfa ueró radix comefta e* ducit pulueres,SC fcobes, ac fchidias, quæ erodunt inteftina, eftep cxccllens praefi' dium.Rurfus Raphanus uomitibus aptifsimus eft, ß^omnibus morbis frigidis,3' Ub. 5. deó ut etiam hydropicorum aquam educat,extcnuat^ fplenem:oditRaphanusuf ap, 19. tem,ut idem teftatur. Ex dus femine oleum conficitur admodum tenue, amp;nbsp;acre chiuirts. quodin omnibus aduerfatur uenenis : caeterum herba ipfa, cum cauliculi edendo Tru raphia funtf dum teneri funt)crudi,codi non ita,quoniam fubftantia adeó tenui funr,utin norumgenr^ oleris agreftis uicem tranfeant. Noneft prarfentis inftituticum fint Raphanorum M. tria genera,ut fingula diftinguam,quandoquidem minus hæc différant, quam frU' dus multi,quos mb eodem genere reponût, cauliculi, amp;nbsp;folia folùm efui apta cum fale,ôC oleo,atténuant, diflecant, digerunt, cibi appetentiam excitant,flatus difeu- , tiunr,uermes occidunt,aluum in plerilcp mouenr,lapillos aUcrunt, urinam prouo' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cant,3c fudorem,iniucundi admodum guftui funt.

Eip£[(mcn. Rapæ fernen habcnt,ex quo oleum plurimum excipitur,ipfa omni ferme in terri quantüuis arida proueniunt,Slt;^ toto anno feruantur,ncc feio cur earum cfus in Au* tummum in Italia differatur,ndduffor eft pro tritico,cö caftanea ilia in campis, hs^ Virer. In montibus mortahum generi aducrfus tamcm,crefcitmultum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Plinius teftaturfeuidilkx t.pondo. Nonefturcrudacoquiturinaqua,8Cfacilt concoquitur,nifi in frigido ucntre,parum tarnen alit, SC fub cineribus mclior : me* lior etiam quæ in iure pingui, optima quac bis coquitur in aqua, SC poft in iure,abt mul turn,fuauls eft,SCbonumexhibet alimentum. Aducrfus quartanas maxime in iure caftrati,6C cacteros morbos melancholicos utilis ualde, fed SC Venerem auget, 6C uifum acuit non parôm,in quo ufu foeniculum addere oportet. Princeps Tcrtil Trilt;.4.c. 3. ygj,f quot;nbsp;nocat fegiemjRapa non tarn prouocat, SCfi id agat, quam gignit urinâmid* tam,uelqt SC femina melonum.

Moduico. nbsp;nbsp;Verum quiadidumeftcoejuieasfubcineribus,Icircdeccthunc efle ufumom* quendi ndi* niumradicum,quæcomedipoflunt,lauantur aqua, inde circumponitur charta ml ‘**‘ did a, poft in pauimento ealido collocantur, SCiuperpofito cineremulto ealidoad* mifto prunis coquuntur.Quaccuncp ueró radices aridiorcs funt, mutatione char* tæ indigcnt:quac autem humidiorcs,ut rapac fine charta, 6C inter prunas, ac diuex* coquidebent,itautmultó fiantminorcs,namhicmodus codionis uircs (cruat, S^ | odorem,8Ciaporcm magna ex parterctinet:fic napidequibus nuncdiccmus,co* ;

fenmtn, Naporum diferimen in forma primum eft in longitudine, rotundiora enim funt

rapa/unt etiam lorei colon's maxima tn lubn’ca, cum rapo fint candidu Magis e- ^treh tiam terrei, ÔC façons praeftantions, minus flatuofijplùs nutnunt, plus mouent urü nam,fed non plus augent,appctcntiam cibi excitant, fernen eorum aduerfus uene-na potcns.Ad quartanas,SC oculos inferior napo:rapum magnum ex locorum di-ucrfitate uarietatem rccipit.

aVlborum,uclut SC fungorum fallax ufus ,'cum pleracp ex co genere non Bulborum f^l folum noxia fint,fed etiam Iethali3,atque in hoe mira defidia diftinguen- hxufitt, di, ueluc in carter is neceHarqs amp;nbsp;in inutilibus, uerborum copia inanis. ^ Ergo Butborum cxculentorum genus noftra tempeftate ignotum eft, inter tot,quæbulbolàmhabcntradiccm,ueîiitfcylla,Iilium,aphodtllus, crocus, nar cilEis,ephemcrum,colcbicum,fatyriô,SC quae planrç quafi tefticulos habet omnes, Hyacinthus,ampelopraflîim,dragontea,moIi.Nullius tarnen horum nee congene ^-^^^ ris bulbus radix eft,omnis bulbus ofculentus durior eft cæpa,quod rat ó crudus ef ^^^^^ * fetinufa,coitummiruminmodumexcitabat,uentriculoutihs,SC uifum hebeta-Hat.DeBulbo Pythagoras fertur integum feripfiffe uolumen, quod adeó in guftu gratus effet à camibus abftinêtibus,ut Molchion de Raphano. Efculenta Amatus p^utat noftram effèafcaloniam,fed ea efteexparum genere, non res aha quarpiam. Flos fylueftris bulbi etiam anemon uocatur,rubræ funt radices,ruin candidæ,efcu« lentifoliabulbiniparùmreutnomineabulboclifferentis, porraceafunt,radixru- pUnJif,, , ^^ bra.Vomitorius etiam porraceahabet,fedlongiora, SC nigra, flos bulbi uiolacfimü cdp.^.cr lis,eft^ radix èfcyllx genere prorfus, fed mitior,folijsanguftiortbuf,8Cleuioribus, hb.io.aip, Epimenidium uocata. Bulbi nomineintelligimus generaliter omnem radicem ro^ , tundam,tunicatam,mollem,leuem,cui alia adnalcitur,airt etia plures, crafsi omnes tiat. furtt alimcnti,5C ed magis ff bis coquantur,fed meliüs tunc,ac magis nutnunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uuibuf quid, '

Cæpulauerôab 2^icisuocata,àTheophraflofterihscçpa, dcquaTr3giusâgit ub.zo.c

Gallicynas Plinius Liethion iucundior eft expa, fed acrior minus expis, lom num lt;y g, conciliât,m3gis diflecatcraifos humores,amp;biliofos excitât, offenditoculos,ÔC fi- cn-pulxui^ timfacit,appetcntiamquoquecibiexcitat. Differuntexpx, cxpulxcp à bulbo y«, rum gencre,quodamaritudinccarent,curabülbi non tam acres fint, quam etiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

amaii,pracparari debent contrarqs r8tionibus,malum odorem ons faciunt, ÓC codi parum attcnuant,aromatibus ergo maxime uulgari : fed tarnen optime condiendi tunt bulbi,SC exparum gencre,eadem^ ratione longo piperc,amp;fœnictilo,neocu-lisnoceant,parùmnutnunt: ideócamibusiunguntur, autouis,fitim faciunt,ace^ turn admifcere exafperant, exuicerantep interiora,pinguiaiungcoleurn, iusadi-pem. Qiixrendummentoeflet inter tot aliorum nugas, cur bis coda huiufmodi Nolt;lt;» gratiam admittant rapxineantC Caufam effereor, quod rapts prxter aqueum fuc-cum,nihil ferme eft aliud certe,nifï quod faporem habeant, atque ideó imbuta pin-gui,8C bene olenteiure,folum nimiam illius pinguedmem diluant: at in ülis rema-netfaporingratus,quemacrisilleexubcransobTcurabat,atquetegebat, excalefa-çiunt omnia hxc aena ualde, immodicedico cxpx, cxpulx afcalonix, allia, porti imóexurunt.Cxpx tarnen prxcipuè,8Ccxpulx,55afcalonixlachrymas tracÏatx, cxóculis eliciunt. Cxparum plura genera, omnium natura eft ut corticibus pluri- Citpirum plu busuftaaltcriftipcrindudo confient, 8C in immenfum quxdamcrefcunt,nonta- ra gentri, men quantum rapx,autradiculx ob nimiam caliditatcm,alixrubrx, 05 calidiores, virt$, afix albx Bononix,^ Ferrarix rubrx,SC maiores quam Mediolani,omnes eliciunt urihammultam,adeóutadeosinquibusurinaretinetur fuccus earum pro medi-camento cgregiofit:eligi tarnen debent acrcs,nam quxdam funt Bononix prorfus diïlcès,SCinfipidx,ut mireris. Fiunt etiam acris faporis magis expertes in aqua fri-gida diu infufx,at£Ç id maxime exprefix, SC permutata aqua harum prxcipux, led nbsp;nbsp;nbsp;^*P^*

etiam omnium,£C magis bis dixatarum ufus earum lethargum generate folet,pro- *■“•* i”‘i^*gt;f»

lyz DE SANITATE TVENDA ptcreafenibusinutilis, Só fi utantur, cardamomum maius adijciemus. Acetu«' quoqucaddi debet iuxtaea,quædidafunt,calidæfunt, uix in initio fecundiordi-nis,fiadguftum,autefFedlumrefpicimus,fiuenoxam,namlibramc3eparum deuo» Ownio. rare licet,piperisucró neep femuciam,fine noxa. Qiio circa ualdèdcmiror Galenö in quarto ordine eas collocalTe,credo ob hoc folùm quod lachrymas créât. Sed mb rum eft quod egregius hie nature iudex,no aufus eft pronuciare,an ficci fit, an hu-midi reniperamcnti.Meautem non later humidioré elle,quam calidâ, quodinfipb da fit,Slt; dulcis:5lt; ob hoc etiä latet caliditatis noxa,que à fuperfluo humido obtuiv dirur.Eft ergo calida in initio fecundi ordinis,humida in fine:partes tamé habet tcgt; nuifsimas,excalefacftas,quib.oculosferit,amp;lachrymasprouocat. Diflecado Seftf muladojaluömouet cçpa,hçmorrhoidascit,necfegniter:fimiliterSlt;mêfes curât,ÔC furditatê,ôdtinnitus,acfiliberaliùsedantur capitis dolores graues cæpæcrudæ.

Afcdloni9t Afealoniasnon immeritô quis,utLufitanus exiftimet,è bulbi genere, cum plu-nonibulbi J^cs nucleos habeat, uclutallium,nonunam radicem iitcæpa. Öiffertó^ab allio generejft^o*^ nücleos nonhabet prorfus coniunctos, habetép molles, Slt; leues, amp;nbsp;cortex monior,ac tcnuior:amara etiam,eft non ut allium,ne«^ cæpa, quac folum acria funC-Vim. Verum hoc folo perfuadeor non efte bulbos, quod omnes bulbos codos plerun-queedi affirment raróerudos: afcaloniæ uero adeo cruds præferuntur,utcodx gratiam omnem amittant:utiliores funt uentriculo afcaloniac,2C iecori espis, Ö^ al-j^^^^ lio,amp; appetitum magis excitant,neeodoremtamfœdumorisfacïunt,quoniam ‘ ob nuclei paruitatem melius concoquuntur à natura.Proprium ear urn cft,ut femb nepot!us,quàmr3dicefatæproueniant,indetranfplantatæaugeanturceleriter,an-tea ferius auülfis folqs meliùs à radice crefcunt, edm à feminis incremento non db ftrahantur,facïiisad putredinem tranfitus,amp;dum fatsfunt, amp;dumauulfs, albx funt,acrubræ,ôômifto eoloreutraque, plerscp ciunt urinas plus espis,magis in* cidunt,amp; atténuant. Eftiç quadantenus media illarum natura inter allium, 06 expas,cbm tame opere ipfæ espæ médis potiùs fint inter allium,86 afcalonias.Quolt; circa,ut itéra fatear crafsioris fubftantis eft afcalonia, quàm cspa, magis terres, 86 ficcior,minus^ calida.

AÜâuirsj Allium enim cahdiùs longè,crafsius,ficcius,ideó flatus difcutit,ct terreum maxb * me fœtcr,cxacuit fanguincnpmultos prsferuatur à coli dolore,peftemarcet, 86 a-quarum corruptarum damnaemendanfednonadeoutcspa; nocctoculis,capiti, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dentibus,utetiam cspa,fedmagis,faciemefficitrubramadmodum,ac quafi alfa-

tam,cum fale multo editur,86 ob id fitim excitapfine fa 1c ueró patientes efficipuini, non tarnen bibaces:Notifsimus eft iocus Horatij.

Horruit hoe fcrio,ut feriptum inucnflacobus Foroliuienfis, qui ad eius odorem j^l^^j^ cxanimabatur3allio,nucibus,fale,panefitintindus,queuocätalliatam,ßtisfuauis.

In uniuerfum caput eft allium acrium,ô6 bulbofarum radicum,quod olim copulad folebat bene olentibus herbis iuxta Virgilianum illud:

Inde etiam Moreti experientia non ingrataeiufdem authoris: fed ut ad rem rc-^'’‘^•deam, multùmprodelthis,quifolcntexpurgaripruritihus,86qui fontes habent, nam prauum humorem natura faciliùs expellit, utnoxa non appareat,utilitateaüt fungitur,ueluti difcutere flatus,incidere,mouere urinas, calefacere, nee ficcare, ue-nena omnia propellere, uermes occidere, attenuate, concoquere,tum bonos,tum etiam noxioshumores,fomnum prouocare Atin bene habito corpore quod nuf V.parfund4^ quam,nififolitisomnibus hominibus ups expurgari, maius. profedo eftalqufus, mentumprin. urquodeparincendat,nedumaccendat. Dempnftratum eftautem alibi, cparede cipaltfanb principale fundamentum fanitatis in animalibus,tum etiam morborum. Co dunt t^itii» meliùs eft,quàm crudum;non tarnen adeo utile eft,fed magis inhoxium.Quod rubrum

brum eft, S^ exigmim ,lt;ftco de cortice,nam raró allq fubftantia rubra eft, acnus eft, magno,amp; aibo.Cum gcrminat,acniJsftt,SCdcteriùsolet.Eftemm germmario cor- Q^Wgerwi* niptio quaedam,tranüt odor uiolæ, comniefto allio ad urinam, id ht probe conco- nnUo, Óoilliushumido. Hts qui ucntnculo non fuut admodum robufto, odor cius ma- ^pfa. g!sinfeftar,perendienónunquam,quam!pfadie. Albumamp;cæpafrixa inoleodu-nfsimacuaduntad cócodionemjiielutctiamófaliafutgencn's.Suntalka quidam adeó acna,uc uix fern poftint. Ea emm eft ïllïus natura, ut quo plures habuerit nu- so^nü m^ti , cleos,eo fit acrius,atquc ferutdiuSjóó bulbofa ornnia mouent mala fomnia, fed car- quagenettnu pæmagis,quam alba. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vlm.l1b.i9.

Port uin etiam muinpbcis eft generis,ut allia,nam allionrm prstermagnftudinis cap.^.wfine^ diffcrcnriam,aba etiam funt genere uaria,alum fcilicetjSf urOnum feu iylueftre, fco roden Græci uocanr,capitcparuo,fobjs grandioribus. Alum autem acerrimüeft. po^rariiw cf.-Porrorum igiturgenera quatuor,capitatum,felt;ftile,ampcllopraftum,atquchæcc- „f^j'?^^,„or, mma antiquis noia,etprimarium quod tenue eft,cxilec^ uocat uulgus:purifellum, yiyfjeüHWB» ideft.intaautn hoccerre magis incitat,cibiappet!tum,minuscpnocetdentibus,fiC uterum purgat,adeó ut credatuqquoniaid qüandoquecontingit, molam expelle-rc,foctum tarnen non lædit. Bruxerinus hos non agnouit: commune omni generi perrorumeftuentriculumpurgarca piruita,fi cum falecdantur,aded utenâThadens Florentinus bis uteretur: omnia etiam genera porrorömalaibmnia ualdemo vent,ornnia rurfus genera cómendan£uocem,adeö utfedilesexoleo condir, qui-bus certis diebus Nero fingulo mcnfeutebaf,nuUo abo cibo adiedto, ne pane qui-dem miium in modum iuuent canentestminime tamê primarrj, poft ampellopraC fumquod porrum eftrufticorü.ldcm eftporrurn fylucftre,quod fpontè amp;iuxta ui-tes nafcitur,ab his nomeducens,uires eius acriores quam rcliquorum omniS:præ-terea porrorufuccus exuneqs duabus ebibitus ducit hæmorrhoidas, cum Plinius Notrf» referat trium argentorum pondéré in terficere hominem abfquedolcre, quod puto cafo accidiftè,ut rauba alia in hominum uita miracula,huiufmodi porrö incidit plu rimuni,capitatum eft quod caput habet,amp; eft fimile allio: ob id propterea regulam Lpponebaqne in longitudinem crefceret:fed rotundum euaderet. At fcifsile quod ons folia fæpiùs prçciderentur,ut tota radice crafsius,ac longius euadcret,hoc melius exiftimabant ut capitatum pulchrius: omnia genera practerea, quæhoccapitc connrrmerantur,ôd cibi,óó condimenti uicem fubeunt,non ita quæ ex raparum geliere funt,nam ilia folum inter cibos numerantur.Singula etiam horum Secruda, Sd coda eduntur,at illorum alia cruda, ut raparia, radicula, Slt; raphanus, alia cod:a,uc n3pi,amp; rapar: omnia etiam huiufinodi fi bis coquantur gratioi;a redduntur:fed por rumadeoadincidendum humores commendabatGalcnus,ut ptifançincoquiiu-beret. Inuniuerfum omnia hæcbulbofa proximiora funtnaturae humanx, quam radicularum genera,amp; ob id nocentiora^

Roxima laus eft tubcribus,2d quod ad gulam attinet etiam fungi’s, quan-quam fungi inter radices nuUo modo finqimó radicibus carcat, QC à mul-tisganeonibuspraeferantur. Resefttuber finefibris,feu capillamentis, caulae,folio,flore,feminefub terracondita,cücortice tamen,nec terrae an-nexa,necubi fubeft terra, finditurmix tarnen liquatur, fi non admodum alta fit, co-lorenigro,aut rubro,fufco exteriùs,intùs albo,fi admodum bonum fit:pleruncp al-bo,fufco cincris,imó potius buxi eolorem referête,id eft,ligni eius forma ad rotun-ditatemdéclinante,fedhariaut magnitudine, nonnunquam enim ad magnitudi-ncmeotonei accedit,ica ut pondéré bbram excedat,necleue,necomninó graue^ps peexceffum intus carie, qua ex albo in ferrugineu tranfit eolorem : ex buxeo uero innigrum,faporefimplici,ac fermé infipido,cum gratia tarnen quadam, amp;clegan« ti. Vndeamp;C crudum ego, amp;nbsp;pier iep alrj comedérefolent, multi co drum etiam iure Virei, pingui, aut in aqua, butyro, uel oleo, additis femper fale, 5C pipcre : led fi crudum

174 DESANITATETVENDA fit,etiam oleo,ut ego facio. Inuemtur terra fabulofa, ficca,friit{cofa,quam aliquant doabliiatHumenjannoc^tocodurarecreditur. Inueniturfue quæ confuciunteo pafci(elienim illarumpræcipuuscibus) alligato roftrosencacauea,ut erucrepof-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit,inucnta non edere aliter, fC fi in fuperficie terræ fit, fortuito tarnen inueniri foUt,

D^fcibtio. ^‘^ *^‘“*8 tempore,utdiximus,quod à terra integatur.Meritô etiam inde quæfitum efi:,an totum fimul orîatur,indecp paulatim abfoluatur,ut gratia exempli, ex fubki' teo fiat album,aut ut pleröc^ plantçab initio exiguû fit,5lt; paulatim crefcat.Nam($ color ille buxeus accidere poteft,aut natur-a terre, uel quia antiquius, uel quia non' ^y^.^ dum maturauerit,uel quia computrefcat,quod ad idem cum in toto fuerit, cum fc' ^* nio reincidit. Vitia enim tria patitur,cariem quæ proeuldubio ex putredine contin git,fabulum utfub dentibus firideat, quod natus omninóeft,6óbuxeum colored maxime prcfl'um,dequo ambigitur an fit natura,uclfenio,uel acerbitatc:exiftiman • d.tm efi autem fenfim aiigcri, quod corticem habeant, fintep femper à terra fepara' ta,nam fi incremétum effet iuxea qualitatem, ut in metalks acerba effent terræ con-iuncta, amp;nbsp;fine cortice, maturatio enim effet difiundio amp;nbsp;abfolutio partium. Pr» terea non orireneur co modoquo omnes aliæradices, nullaenim illaru non quan' titatecrefcitpcrfccT:afecundum qualitatem. Ncque effent ergo ex plantarum gC' nere,fed potius mctallorum aliquod,aut metallicorum: effent etiam fine femjne,5^ uidetur natura nihil fine femine à planta decifo,autex terra genito generare.Effene etiam partes ferme æqualiter abfolutæ : aut non ita eft, fed candidiora funt mania, KouflpMd bo ^°*'^^’^ nunquam candidus. Et cum fenefcitcariem prias in intimis partibus con^ ni tuberis *^*'^^’*‘^' Qigt;are fignum iuuenefeentis eft ut fit mollius, candidius, denfius in interior ’ ribus partibus,quam exterioribustcontra uero quod confenuit intus canofum eft, amp;nbsp;flauum ma^is,quam exterius.QiJod fi côtingat exterms carioia efle,hoc uititim • eftfoli,non ulîiusætatis.Nam iuueniletubcrnullibicariofumeffc débet: ftnileaûr potigs intus,quam extra.In aliquibus etiam regfonibus ueluti Mytilcnis feritur,SC irrigatur,ut non dubium fit illa augeri. Terra etiam extuberat, Slt; feinditur, nonut Lib. i. de quidam dicunt:obijcies quod corncc,neruo,0^ ucna careat ex Theophrafto : quO' Kijl.pldn. modo ergo nutricturCdico quis uenas confpicuas in radicecichorq inueni3t,autin cA^. 2. fungis quos tarnen lenfim crefcei e cöfpicuum fit C fimiliter corticem quem habent Mtuberd cre coniundum corpori rcliquo effehaud dubium eft,corticem tarnen terreum magis fednt, guftus ipfe docet,atque à medulla diftinguit. Qiiod fi quis rurfus dicat, quod ma* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ximeobijcipoteft,tuberaficrefcercntomniaubilocoaD hominibus frequentato

colligerentur,maximèferèomniadebcreinueniri,utetiamin arboribus ncmotuin magnorum,2Cquæfecurishominumnonuiolat. Refpondemus non arboribus, fed herbis comparanda eflc,quarum uita ut dixi non ultra annum eft. Dieet alius,ft tubera fenfim orirentur,diuerfi effent lapons, ac duritici, at non funt,non ergo aU' gentur,fed teneriora apparent effe quæ parua funt, 06 non adeó exadi faporis. Ab hoc nomine deriuantur plura, uelu t extuberari, 26 tubercula à fimilitudine uene* Viret, natæqualitatis cxpertisfunt,cum aferpentib. incubarinonpcffent.Cæterùm gra* uis funt alimenti,arque obftruût, melancholicaq^ fünf, 26 atrum humorem,26 crU' dum augent. Nihil tarnen habent pccuÜaremalum. Excitant Venere,uelut 26buh bl,non folum quia in tertia cocodtione fuperari nequeant,fed quia flatuofa funt, SC j Ienta,bis coda meh o ra func,condica aromatibus,26 pingul lure. Partem habent ca lidam,atcp fuauem,per quam non folum culinæ commendantur,fed etia Vencreiö augent, cordis ui,ac fpiritu intento.

Bwieomrn ïm- Ei-'ngi “cró détériore funt conditione,quorum ortus eeler ex putrefado humO' f«mmodd *'^^*'^*J*cogitur,adeóutuna nodecrefcat,acquafiephemeru,eftradicenullaprof' ‘'* fus aut perquam exigua:neque enim carere poteft. Serpentibus,26 bufonibus teil' fa,26x?ibus ob id perfæpè adeó uenenati,ut ftatim perimunt. Quin etiam folo olfa' dualiquando ipfo momentooccidunt,aliascomitialcmmorbum mouêt. Genus cft fungus ut metallum, metallicum, lapis planta, non fpecies ut la du ca, aut beta: fed qiua pauciores habent partes,ideo amp;nbsp;paudores habent fpecies,26 minus uarie' Different^, rate confpicuas,indido eft differentia inter illos, ortus facultas. Sunt enim lu teint bokOi»

boledjCandldl/eruginei, crifpari, claui, rotundi, lati, tenues: omnes tarnen latiores funtin uerrice,quam trunco,ut tota defenderctur planta, fi plantam fungö licet ap^ pcllare. Voluit docere nos fummus optfex, eandem effe curam tam caducs rei, ut ctianl epliemeri,quod ad xternttatis comparationem mille anni non plus funt die-cula,neque ob longitudinem uitx dignior elephas ephemcro. Nafcuntur ubique Qf^K^^ pratis,quos innocentifsimos putant:terra arid3,cœno,fi'mo.hudo,5Cumbra,amp;fub ^^^lJ^^^^^^ terra in cauernis, ac fpeluncis, nemoribus, acfyluis, maxime Plinius putat omnes ^ x,^. V fongos ex arborum nafd putredine,tum etiam bolctas,ita ut ucl in arbore ipfa, ucl tadicibusadnafcantur. Vndedifficillima illa tota narratio de fungorum diiicrnta-tefedquia inlimo,fimocp,SCpratisnafcuntur, praedpuccum ex arboribuspotius, quam herbis nafdillos indicée, luuatautem exillo prius boletos defcribere. [Inter Boleti. ea qux temerè raanduntur, boletos merito pofuerim, optimi quidem bos dbi, fed immenfo exemplo in crime addudos ueneno, Tiberio Claudio Prindpi perhanc • occafionem à cóiuge Agrippina dato,quo fado illa terris uenenum akerum,fibicp ante omnes Neronemfuumdedit. Qiiorundam ex bis facile nofcunturuenena,di ****“'’® luto rubore,raricido,afpedu huido intus colore, rimofa, ftria, palbdo per ambt turn labro.Non funt hæc in quibufdam,ficci^ Öfnitri f{miles,ueluti guttas in «ertice al bas,ex tunica fua gerunt. Voluam enim terraob hoe prius gignitipfum, poileain uolua,ceuinouo eftluteum.Nee tuniceminor gratia in cibo infantis boIeti.Rum-pitur hæc primo nafcente, moxin pediculo corpus abfumitur, raroep unquam ge-minis ex uno pede,origo prima,caufacp climo, S^ accrefcête fucco madentis cerræ, autradicisferri glandifcræ, initioeg fpuma lentior,dein corpus membranæ fimile, moxpartus:utdiximus illa pernicialis prorfus improbäda. Si enim caligaris claus, ferrite aliqua rubigo,aut pani marcor adfueritnafcenti, omnem illico fuccum aiie-num,faporemœ in uenenum decoquit :deprehendillêeg nib agreftes polîunr, atq; qui eolligunt. lJucunt ipb alia uitia, nunc quidem fi ferpentis cauerna iuxta fuerir, bpatelcêtes primo adbalaueritcapaci uenenorum cognatione,ad uirus aedpien- ^^^*’ dum.] Itatgcauerieonuemet prius quam fè condant lerpentcs:Ggna erunt tot ber-bæ,tot arbores,frutices^ ab emerfu earum, adlatebram ufq; uernantes,ÀI uel fra« xini tantum folia, nee poftea nafcentia, nec ante decidentia, SC boletis quidem or-tus,occafus^ omnis intra dies feptem eft: fed ut ad rem reuertar, poftquam de bo-Ictisadeódarcacflum eft,utnóliceatambigere,qui'nam fint,liceatdubitarc,quod omnino fertur anuerum fit prorfus, à ueneno tutos efle : uidetur Plinius udle fun-gos omnes ab arboribus proficilci, poftquam iuxta illarö genera periculofos à fe-curis diftinguit,maxime tutos uultellêfub quercu, amp;nbsp;caftanea etiam magis natos» At confiât eodem tefie etiam nafci in pratis,ubi non funt arbores : fed ÔC in fi mo e* quino docet expericntia,ubinulla herba,nc dum arbor eft.Quin etiam natos in a r-borib.crediderim ueneno prorfus uacare,quod nec guftari,nec afHari pofsint à fer-pentibus.Difïïcileenim eft credereferpentespedum expertes pofte eo afcendere: quanquam ut alias dixi,uiderim uiperam, neemodumimaginari polTum prunum afcendiftèinhorto Stachinorum Cjallarate,ut'ucfitres rara,eft amp;nbsp;mira hæc,uulgus etiampro fecurishabetfungos inarboribusnatos. Hancquseftionem enatam pus ^,deKi^or» toexuerbisTheophrafti,qui fungum exradice arboris nafci,aut/uxta affirmât, ut pUnt.c.9» non in arborc,fed ex arbore oriri dicatur. Itaq; de his Phnius uepa habet. Praten-fium aliudtudidum affert,fcilicct quod fint fecuriores arboreis''. Arboreorö, id eft, in arborenatorum, mentionem non fccit : exiftimauit enim è terra nafci oportere: qui ucró fecus nafcantur,ad elcam ignis conficiendam tantum fore utiles. Sunt in fungorum gencre Pezicæà Græcis di(fii,amp;laferpitium,de quo infra dicemus,poftp„„gg,.^^* quae boleri,poftpratenfcs,inde rubri,minus diluto rubore boletis:poft candidfide- y^ differin' mSfuilli {unt,amp; qui ex lapide oriutur, lyncurnicQ aliqui dixere, de quo alibi plura: fi^ eftenirafertilis hic,ortuscp fecurus fcrunt,0f depratenfibus iuxta Horatq didu:

annis ab hinc propemodö üisfntiquint^ funt,amp;^ fiibfufd^ampli^j 6C horrid/, lt;1**^ PMMj ^Wi quidam uoeâÉ lupi crepitum. Pefsimi amp;nbsp;à ueneno nort aliehi kindi, liUidi, nign,^*' ndcs,qui(^ cum diuidunturjColOrem mutant,ceruki^j 0^ amethylh' colore, à^Ç^* dum coquuiitur,diirefcunt. Princeps paucis docuitcxicialesdignofccrc,dicens:^’* humcntinfiiperficiehumido tenaci,acputrefcettte,fi€2atautem boktosuene’^ Temptramen affici,frigidi SChumidt temperament! in tertio efleait.Meftienegatfrigidum polk i^, hümidius quärn in fecundo ordine,fed qualitate üera affirmât, crafsitie tarnen nia-ïeriæ in ternoordineréfrigerabit. Materia enim dcnfiorjÔCmagiSjamp;diütiùsagcrC poteftpion minus infenfa qualitate ut uidemus in ferro calido, longé minus qua*” ignig,fulphur tamê accedcntc,amp;quanquam adeo malifint, nemo tarnen intientf^ eli ad banc diem, qui ex falitorum efu læfus fit i ob id magna copia Mediolani Wquot;* SalitiMio- afibifakcortditurjquodeuadantinnoxrj. Nilmirumquodetiamfalitackrpentuni *ret. cames non noceant: foli bokti uentrieulo prodefie creduntur. Omnes fungi,pf^' teruencniperkulum,malifuntalimenti,Ö(^difficultercóqü3tur:adcóutpkricn^^ his,ut deuorantur,ita non mutati ulla ex parte prodeât,cx alüö cacterum (oientdi^ ficultatem fpirandi efficete. Alij morbiim ebokfam uocatum excitare fokni. D*' gnofcuntur autem uenenofi colore, amp;nbsp;ut dixi codione t pratterea ortu fi (ùperat^ iuxta ferrum rubiginofum,autlintca putrida,autcorrupcum krpentem,autilliusb tebr3m,tüm etiam fi humido quodam,atcp uliginecontegantur,6C fi colkdi breit' Docuanentut molles fiant,atcp putrefeât. Scd nil tutius, qtiâm co dos in iurepinguî, autping«^' dine afperfos,canibus Suf gallinis obijcere,(i edant,3Ut non,nam fi non, abuinendu eft. Inde fi edant canes fiatim fi reuomant,aut gallinis crifta impakfeat, amp;nbsp;demitó' alas,SC pennae birtxfiuntjUenenari funti at fi alacres perfeucrantin edendo, tùtnilquot; la,turn alia tiitô edi pófiunt,c0rrigunturfufpedi decoquendo illoscum ferro,cor' ticibus pyrorum,amp;^alko,acfak,indeabi]ciendodecoaum,aliamcgaquam,falcni» pyrorum cortices,allium,ferröfiidem addas,haudrcfertadtjciendo. Frigidió^hH' „ , . midifuntifttertioOrdtne,6(fproximinaturæcucumerum,Slt;^niliânguirtisgencr5'' itiÿ ariortL g^^t g^ fungi arbotei in montibus Anatrickj uallis, UtrefertMatthiolus, çonderi* nonniinquam librarum uigintiqu}nque,admodum fuaues gufiu,amp; ualde rubri,i'’ quibUs nullum eft periculum,ne ferro ærüginofo innakâtur,'nepâno corruptOjH^ ferpenti putrefado, ne ferpens eo uefcatur,ne fub eo morentUr, ne cauerna: ilHu^ immineatjideocjî tutifsimi funt qui rubis innafcanturexigui,ÔC expertes Uenen'» AiÔMfnfttflj 3ç üaldèiucundi lapons,quibus Clemens VIL Pontifex Maximus aßidüeüefef' {irxNum» bàtiir^kd non abfque iadura tandem uitæ graui.Eftenim hocfcrculi gerius cxlut' mido pirtgui putrido,ideoG9 per antipatbiam inimicum homini. Imô omni animaquot; li infeuincUntur,uelutSCborago homini* Hl igituralimcntumexhibent crudum admodum,amp;etiam citra uencnum,uertenofum * Notentautem omnes magls'i' conditi,ôf habentibus uentrlculum fiigidum, amp;nbsp;pulmonem calidum, ÔC debikift amp;præafrumptatheriaca multo minus trigidifunt, Sdparum nutriunt: fed tains'* plus ca:tcris,quia ficciores funt,ô^ calldiores*

Adenus de acribus, quasin duO genera oppofita diftinximusbuIbO' fum, amp;afperum : turn uero de uenenatis quanquam fungi radices noô ^quot;^’ Nunc defalutaribus, quæ uénenis aducrfaiîtur,qUodcùm anima*'' bus uenenofis in qualitate edueniant ficca, dlfsideant autem in fubftan'

Cdrduidgn^ tia^ut (enfile ab infenfili,uelut uulgus uöcaf animatum ab Inanimato * Hutufmodi ßK hires, eft medulla carduorû agreftium,faporis ekgarttifsimi,Candida,2lt; tenera, quçiu*'’ germeinuenit optima Ver^jÖC earüplantarG,quacin cultis nats funt, crefcitado^ parui magnitudinê.Efturcruda cüoko,fak, pipere: coda uero cöipfo germine,^ cauliculis codita eodê modo.VentrkuIo amp;aduerfus u^nena utilis. Multac funtW eodë gencre plantæ,atcp omnes cdücunturinS multâ,ac turbida etiam,renes^Pquot;* gantjarenam,d^ laplllos ducentes. Relique ut in geacralibus didum eft.

r)eK4diceiiri,zy’utriuflt;jidriCt(nculL Cap^ X L V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

^^^v Racunculorum radices acres ualdè funt minus ramen minoris, S^ ea Aidids drd^ ‘^'^^æ ^^ ^*’*» adcó utcruda mandatur, non folum cocia,maioris autem cunculorwat dracunculi non nifificcata prius. Omniaenim quæßccantur,faporem uirtf, minuunt, nifi eum quem ficcitas peperit.Pinguiajdulcia,acria. Minuunt amp;nbsp;codu,5lt; condimenta 06 fi tenerio r fit planta, 5C Vere collecta, u t in aculeatis di- Noirf» ximusæxpedorantomneshæccrudoshumoresinpedore, Ô^ uehementer diffe-cant:fed curnon in iccorepotiùs,rcnibus,acmagis ucntricu!o,ó^inteftinis,fi in pe-dore polTunt; Galenos dicit in infccribus nó fpecialiter, fed fi in pedore tanquam difficillimo loco,etiâ reliquis in locis,kuiter ctiam aftringunt,ut ille refert ♦ Digno-fcitur arum à dracunculo,quod ferat piftillum denfum/emine croceo, atlt;^ rubieSj do,anteauerócuculum quo femêuelatur,feuinuolucrum. Comperituretiamho- celi^dcone, die in uniuerfa Italia herba quæd3m,quam Draconem appellat,nafcitur^ ex femi-nelini,in expa inclufo,folio oblongo hyHopi modo, fed ampliori, fapore feruido, acetum,amp;^ falem referente,acetafijs expetita.

Blchorq radix eftur,crefcitqj in cultis locis,maxime Mediolani, adeó ut ca eieboryr^ rotasæquet.Verùmparsexteriorm2nditur,fcilicetcortex,quod eft in- jix^ tus,durumeft,aclignofum, Sóabtjeitur.Qvio circadubitationidignum stibium, eft,cur in aculeatis,ut diximus,quod in medio eft,molle eft, amp;nbsp;eftur,cor^ tex exterior non eft,fed admodum durus,in bis autem contra, in radicula autem pa rum difFerunt^Än quia in aculeatis,cùm radices fint adeó ficcæ per fe,oportuit eftè aliquid molk, ex quo furculi, germinac^ funderentur, idep in medio, at in cæteris pars media durior eft,quia per cortkem nutriuntur. Amara ergo eft radix cichorij, 'Vira, Si. tenera,uix edi cruda poteft,ne dum adulta ♦ Coda autem fub cineribus cum ga-ro, oleo, amp;nbsp;aceto, turn gingibere utilis ucntriculo,kcori^: ideo^ falutaris,^ cor-pori toti commoda,aperit lt;ft5ftrudiones,calida,fed temperate, 00 moderate humi-da,excitât appetitum cibi,Parum tarnen nutrit,amp; non facile concoquitur.In prima fcilicetcodione. Cæterùmnedignatusquidemeft Gaknus cichorium inter alimenta numerate. Qinnimófccundo de Alimentisetiamgerminaipfanumerat in- ^^^‘^ ^* ter ea folum,quæ fame addudi homines edunt. Et in libro de cibis boni ac mali fuc nbsp;nbsp;nbsp;^

cimfrabik didu hæc habet: [Succi fummè omninó mali funt,okra omnia agreftia, quæuocât,laducç id genus chondrilla,fcandix,gingidiQ,feris,cichor(um,ftnpium radices, quac.funtokraceæ,fi quæ acres funt,uccæparum,porri,alltj,radicule,dauci, malæomnes:bonimalicpinconfiniofuntradicesari,r3porum, quæômcc?«f uo- S-Ccpmpl. cant,eiusq5 quod caron.jidem exiftimathancplantam frigidam cHe ficcamin fe-ciindo.quó i infra explicabitur. Verum odauo decompofitione Medicamento-rum fccundum locos, ubidifFufè agit de cichorq natura, hæc habet: [Cichoriaita- Cdp,3, quCjó:;feris etbarq generis exiftunt. Apudnos namquerurales, ambo hæcedunt, amp;nbsp;cruda, amp;nbsp;coda. Inde piuló póft facultas horum olerum,ftibfrigida eftjóCftiba-mara,acmoderateaftringcns. Et propterhas qualitates optima pharmaca cahdis intemperaturis ipGus iecot is exiftunt. Vitra hoc enim quod moderate refrigerant, àmpliùs amp;^ robur uifceri a dduo t, per aftridoriam facultatem, infuperep commiffu-rasofculorumuenarumir ima uifceripartcadeas, quæ ingibbafunt,extergentj Etfupciiüs nomadneis copjemnitcichoriacruda.PræparaturautemabErafiftra- ^lt;‘Plt;4» to,ut Galenos narrat libro de fedione ucnæ aduerfus Erafiftratios,infufo fafci- NoW. cuio,primum in aceto non ualdè acri,inde bifcoda, non diu in aqua feruente fcili-cetucdulcefcat,acmolliatur,fed uiresnon admittat,indecum oleo, Sb file exhibita aduerfus alui fluxiones.Quis ergo ferat æquo animo, aut patiatur eximi earn ex agt; limentorum genere ^ At dieet quis,eft medicamêtum,non cibus Refpondeo,quid magis medicamentofum eft dracunculi radice,quam tarnen inter alimenta connue ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z meratî*

meratC’Vna fuga eft,ut dicat nihil nutrire,idcó non connumerandam inter aliméft' ta,ignotuni fuifle ufiim radicis,cum olus ipfum non nutriat,fed piper,ncqueipfuiri nutrittob mijlta tarnencommoda adnumeraturiatercibos,deinde cum ufus eiu# fitadeóutilis, uccibusetiamfinonnutriat: connumeranda fuit in ca tradatione, nam ut medicaméntum Ob imbecillitatcm parum utilis eft. Deinde uidemus ho/ mines pinguefcete Vere,ex ufu geminum eius. Qiiod fi dicat contingcre id ob amp;' nationem uifceris,dico quod expefimentum docet,quod nutrit, ÔC nö parum. Pd' mumquiacomefta cum eadem quantitate panis plus homo nutritur, quam cum panefoloiDeinde quia coda ficdatur,in multa quantitate alit hominem. De tem' 2 4‘ peramento etiamadumeftin quinto Contradicentium. ProptercadicoinGak' ni partibus cichorium eflc magis durum,6C ficcum,quam apud nos,certè apud noS utiles funt illius radices,Só herba coda,cruda ueró etia germina,alerccj^, fed nó mm - nbsp;nbsp;turn maxime radicem.ldem crit iudicium reliquarum radicum amararu, kuiter ro3

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DeGly«yrrW:tlt;lt;. Cip, X L V11.

Hutrimentum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VaercremlibcnteraGaknocurcumdulci affirmer homines nutriri,gif'

*‘quot;‘^*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cyrrhiza autem quod ipfo nomine docet duleifsima fit radicum,quas no u*mus:nüllibi tarnen earn inter alimenta connumeret, cùm etiam fît m3' ximèfalutariSjamp;^ad multos ufus commoda:* In eundem laqueum incidit demellecùmfîtdulcifsimum, ipüim tarnen exiguum prxbere alimentum dicat* nosautem non dulci,fed pinguinos nutririoftendimus,ima nullum ualdcduke» uelmediocriternutritpræterlac,quOdpinguecft. Sedredeamus ad duleemradf cem. Dicet quifpiam glycyrrbicam effe ligneamj ^ ob id inter médicamenta, noit alimenta connumerari,SC ob id etiam non nutrire,fed ficcata cùm non nutriat,qnù lignofaefi, tarnen dulcisiigiturdukis proprium non cft nutrite, fed quod lignO' fum nö fit,nam pingue humidum in nullolignofo eft,fedfacutaliquodlignQpm' guefit,utdeiignoian(ftodicunt,faïtêciusdeco(fiumnutriret:at dulcis radicis de« codum non nütrit,quamuis abundè dulcefit.Demirorautêquoddepotibus Ga* knus non fit locutus in libris de Alimcntisicu enim non minus po tus,quam cibus fithominincceflarius,Ô!^necminûs abeo,quàmàcibohomoimmutetur, ewnofl Glycyrrhic^ j-i^j ^^ potu egit:Nimis fuperftitiofaefthçcobferu3tio,ó^dura,tradat depotibus^ ^^^‘■' libris de tuenda fanitate fatis intempeftiuè, turn in libro de cibis boni ôf mali fued* I^*'go glycyrrhiza confert uentriculo iecori,omnibus,purgatc« eos,knit pulmonö afpericatem,purgat per os pedus,Slt; arenas educitper urinS, lcdatfitim,famem^' Venditurdecodum illius æftateinforo.BononieadkuandamlItim,corporacjr^' frigeranda. Aliarum plantarum radicem dulccm hue ufi^ non nouijpraetertÿ pol*' podij,fed hæc eft prorfus medipamentum.

De Lafaro/tfiire, ddttco,fmirnio,petroßlfo,feenKulc),le[e^i,pAliindcd^caroU^ c«ro,Qy barbuUbirii. Cap. X L V 111«

^^fermco. Aferinterplantasodoratasprimafanc, fednoftraxtate incognita ©rk« ; ^'''^‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;batur fortuito ut fungi. Nerpnis ætate fermé iam dcficrat,quó magis dc' ' *^^^^’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;^tfOf Platinam uirum noftræ ætatis laferc omnia fua cibatia condireded

exiftimoutnosillius authoritate, tum Vcrtemanifcdudosexiftimafl^i credidifledukem aftain,feu Belzoi eficlafer,uului tarnen illius meminifle, ut inteb ligerent hommes cur hanc tradationem adeó diftukrimus, cùm non fit perpétué Inimmortalibusenimfimplicia, amp;coniugationesperpetuæ fiant, in his inferior!' bus autem folum coniugationes. Propterea cùm ego æterna diligerem, ilia majt** præponere, hanc enim tradationem aliquando parum utikm futuramfciOjCunj nec panis extritico,nec uinum ex uua fict,cuius indicio eft defijfiè: laferpauld poi* Neronem,xt3te autem noftra balfamum odoratifsima radicQ, poft lafer eft garyo-

philata/cd ad cibos,uel potus niillo ufui. Qtia prop ter neque de hunrs,nec ilhus ui-ribus dicendum eflet.Deprehenduntur autem generalibus ranonibus fuperiusde-claratis,ubi decondimendsadum cft per genera faporiim,atqueodorum. Era te- Laferhnolt» nimlafèr,utDiofcorides narra t,iucundifapo ris,fucundifsimi ueró odoris,cyrenai-cum hoe priuilegiofuifle confiât, utguftatumftadmfudoremexcitaret. Durauit Cyrmdii ufqueadGalenitemporapaulôferiùs,quàmNeronts: fed incertumeftan nefuc propriété» eusiam colledus,an eflet edam plantarum copia. Hocargumento præcipuo defe- ut. 1 j.c. J» ciflè creditur,quod dicat PliniustMulds iam annis non inuenitur: quoniam publi-candi qui pafcuaconducunt,maiusita lucrum fendentes depopulantur pecorum Èabulo.Vnusomninócaulisnoftrarepertus memoria Neroni principi millus eft, )ixitprætereaedamucnilïeargentipondéréfuccum,quandouilifsimusfuitaeta- yi^gh teCæfaris didatoris.Sed tarnen Belzoi fi credamus eflelafer, acq? idem aßam dul-cem, non tarnen ut dixi cyrenaicum erir,uis dus in cibis eft ut uocem claram efd- • ci3t,ódcolorem bonum:tufsi,regio morbo,hydropi^ confcrt. Vndeneceflario ex régula Dialedicafalutaris iecori.ideo tod uitx,acfanitati udlis.Comitialibus, atcç diltends auxiliatur, menfes SC hæmorrhoidas cit,ÔC uentdculi fluxum contra cohi-bet,ramicemfanat,uenenis omnibus aduerfatur.Ea tarnen calidifsima eft nóaded ficca,imö humida potiùs:aëris, atep ignis ferme ex æquo pardeeps. Qiio fit ut fu-dorem prouocet. Noftrum haud eft cyrenaicum, quodfudorem non ftatim mo-ueat.C^ndam etiâ exiftimant aflam foeddam fpede elle laferpitq ex Media, aut Af. fyna,fagapeno atep alqs foeddioribus rebus permiftam. Petrofilij radices in aceta- ^^^^°I*'V ^^^^ rijs Principum ægrorum in ufu funt,comeftæ fob cineribus cum oleo,aceto,æ fale '^^^’*i^‘^‘^ “•-manduntur.Eft petrofilium apium hortenfc,calidô in fine fecundi gradus, tùm fie- ^*^' cum atep urinam,tùm menfes,ac fudorem prouocat,flatum difeutit, obftrudlioncs aperit,gratumuentriculo,Slt;riecori:aduerfaturuenenis,tufsi,etdoloribusmedetur.

Quod ueró circa aquas nafcitur,amp;humidius eft,SC frigidius. Porró de Alexandri- Qglt;«lt;f'* frigi no apio inter herbas didlum eft.lllius folia copiofè fumpta, mala, 2v triftia fomnia ^'^^ ^ humi-mouere folent,atrum^ humorem gignuht. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^‘‘^'

Foeniculiquoqueradiceseodemmodo parari folentinfebribus,inprincipum ^^lt;ii(fgt;i»i fx» menfis, quo petrofilij facile concoquuntur,ut priores, obftrudliones apedunt, fu- nicuUufm 4c dorem,urinam prouocant,fl3tus difcutiunt,fed amp;febribus maxtmè,quæ cum typo ^^gt;‘ff' funt,auxiliantur,menfes educunt,uenenis aduerfäntur, purgant ueficam, amp;nbsp;renes, nomitum fedant,ÓCuentriculogratgfunt,la c générant,moroo regio conferunt,ui- nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;,

Hircibarbula,feuTf{e)zö;TflV«i/,radiccmhabetlongam,atcpfuauemadmodum,ut ^ädixhird nulla melior nomen ducit à calice, in quo fernen continetur, qui cùm claufus eft, in burlmU, acutum finitur,pilisquibufdamprominentibus,excalefcit moderate boni alimen- vires, d,8C ucntriculo non folùm,fed etiam pedori falutaris.

Paftinaeæ radices excalefaciunt in fine prirni ordinis, magis tarnen agreftis apc- Rid pifUnn,-riunt,prouocanturinam,menfes,Venerem excitât,pedori auxiliatur, ueficam,re- exprès, nesep purgat,hydropicis auxiliatur, ôi præfumpta uenenis aduerfatur ferpendum. Agreftis ualidiorem,fed longe uincitur fuauitate à domeftica,quç tarnen difficiliùs concoquitur petrofilio,amp; fœniculo. V tuntur pauperes Qiiadragenariæ tempore, pifeium loco,non tarnen alit ut pifccs,coqui multum debet.

' Carota fimilis eft ferme paftinaeæ,fed radix rubra eft, 8^ adeó ut ueh cm en ter tin Qrot« ui et gat,fub cineribus codla mirum inmodummollefcit,adeó ut fiat uelut puls : tuneep cftoptima,editurinacetarijs temperamento ualdê proxima, fed pingiii humido deftituta,parum admodum nutrit,iucundi f3poriscft,fed quafii incerti.Eft enim ex dulci infipido,falfoqï quafii miftus ; quo fit ut ucntriculo parum conférât, renes tarnen,fed non adeó ut paftinaca purgat. Videtur ob condimentö utilis ucntriculo.

Sifer feu fifarum à carota plurimum dtffert,noncftcarora,nequeforma, neep gu- 5‘/^î*M» ftu,nec facultate ei fimilis,quin podus napo,eft enim radix crafia, longa palmo,lu-teicoloris,neruumhabens in medio fubamara, iucundi faporis, quæ omnia adeó napoconueni«ntnoftro,utnifi Plinius utrius^ feorfum fecifTet mentionem, exi-

ftiman pofTet câdem cfle fadfeem,ucrum affirmât fifarum ex Germania deferri, W berium^adeôillhisufudeledatum,utiu(reritafportari. Et nunc etiam ibiinuc/ yirtt. nituriuxta Rhcnum,ucntriculo grata,facilè inter radices concoquitur, appetitutrt excitat.Eftenim fubamara,SCfubaftringens.

DdHeiuirtt» Dauci radix, SC planta undequaq^ fimilis eft paftinacar: fed tarnen acutior, ÔC d' Iidior:magisq}odorata,magisa Veneremexcitat. Eafdem quas paftinaca uirei habet,peculiariter confert tufsiantiquç,partum,men{cs,urinaseducit,reliquautdl ximus,inltalia in montibus inuenitur»

Stinrnii ub ^“’‘*^”'1 radix SCipfa eftur calcfacit,pedori iitilis,ac tufsi,ÓCfpir3di difficultati, U' ’'^J rinam prouocat,5Cferpëtiömorfui mcdetiir:Dauci proxima naturae, fed efficatior, ’ omnes concoSlu diffîciles:hæc tarnen minus,

Seftlii uirei» nbsp;nbsp;Sefcllis ante radix SC ipfa odorata, calefacit, defuriæ utilis, hyftcricis, afthinaticis,

• comitialibus,intcriorum morbis generaliter:nâ noxios humores fegregat, 6CedU' cit,quemadmodumSCmenfes,6Cfcetum cxoricntem,autmortuum,tu{si,hepiatis K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;febi ibus confert.Caput cófirmat,doloribus uifcerum opitulatur, concodinem iu^ uat,flatus difcutiendo,frigus depellit,pracftat omninó Mafsilienfe.

ariuirtJ, Cari ueró radix etiam in ufu eft, coda tarnen calefacit, uriiiam prouocat,iicntii' culo,SC concodioni undequacy utilis, commendat etiam odore anhelitum^ amp;nbsp;os, calida eft Sc ficca in fecundo ordine,SC ob id difficilis concodu.

Adix eft Candida admodum 5C parua, nodis plena, fragilis, odoris nuf lius,guftu fubdulcis,SC infipida,cruda manditur in acetartjs, herba quO' que exigua cft,refrigerat amp;nbsp;humcdat,parum nutrit. Porró radicum infiquot; pidarum nullus eft ufus in tanta copia a cri um, SC odoratarum, turn mift^ faporis,at(^iucundi..Haccautem Vereprouenit,urinam augct,utomnia talia, 6^ Ornitbogd'’ oß (j etiam urinarum meatus pondéré purgat. Órnithogalon autem utilifsimaß lonquid. quæeftaliaradix,cuiusutinamufuscopiaefret,fedplacetRuelq, SCfunt ornitho' ïdb.i.cdp. galûn,quôdàrufticis inSuefsionumagroeruitur, radice eft bulbaceamfpecicn’

* 5» pracfeferente,cuius medio cauliculusexit,tribusaut quatuor adnatis in cacumin^ folqs, in capillamenta quidam extenuatis,floribus exiguis foris herbaceis,intus ladeo candorecandicantibus,quifimul coaccruati,uelutpaniculoquodacompa' dili callo fquammanti coëuntes,in piliilam ex tuberant, nucamentum pineacnU' cis repræfentantem,radixinorbem ferècolleda eft, corticepullo candidifsima,in' tus carne pulpa'ue,pcrquam odorata^ Vereuel æftatecum fronde uirct, hyemeud ^lt;^' antumno cum ex3rantur,agri radicitus uelkintur diu fcruari potcft,5c ubi annon« premit inopia plebis rufticæ famem, SC ieiunia caftanearum more fatiaupnecaim^ humo genitum promptius in cibos cedit, cum frugum penuria glifcit.MirèfuibuJ €xpctitur,rura ex agris fpontè natum grauiorem cibum non norunt, lautiores, etiä menfas ditioriï non reformidat, Pucris non incognita radiccs,qui propter aftates cum aratro terra profcinditur,aut'in latiores porcas fulcatur, erutos uomerc, colli-eunt multos caftaneisfuauiores,quibusSC crudisin cincribus in co dis uefeGtur, Suefsionenfis ager chriftos uocarc confucu4t,ubiqç inuenitur in campis, etia in 1«; lia, fed non adco odoratum,nectam frequens : induftria poflèt in melius tradun, fed uis prorfus fimile.

Konrijfru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oràrq frudus, 8C qui eelerimè putrefcuntuelut cerafa, Si chryfomcia0' Aiucurm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mnia febribus excitandis funt paratifsima, quoniam humidumillud a' tommodi. | queum,dum in ucnis excipitur,feruet,et humorescalore corrumpit.pro-ObieHio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hibendoep motum eorum,dumuenænimis implentur. Obtjeiatforfart

his,alijs^,quçincapitedeprçparationedidafunt, quoniâfi ram exiguus aqueus qualis in carne eft,ac frudibus,adeó putredini obnoxius eft, adeem nocet, gd ipft

»qua cfßcictCEt tarnen aquç potiis,ufus^ adcó falubris eft,ut uifuni eft,nee nocet, fediuuat plurimum,febrescp arcet.Dicimus ergo aqueutn fuccu, ab aqua plurimû solution differretnam aqueus fuccus,qui in carne,SCfructibus continetur, non aqua eft, fed humidum corruptum,amp; putrefcens:nam omnis generatio fit per quandam putre-dinis uiam, ob id cum nondum aflecuta eft forma pinguis humidi, corrup tionem in fe continet. In fructibus uero horarqs, cum humidum pingue nunqua perficia-tiir,abfolutionem eorum excip ien rep urredinc: quanto enim maturiores,tantó pu-tredinimagisobnoxij. Ideotaliumfrudiuum maxime acerborum efus infalubris elh in carne uero proceflus eft ad humidum pingue, quod fainbre eft, ideó quó re-centior,eómelior.Summaigiturptouidentiacauendumeft,necorpushumido il-loaqueo,femiputrido^ rcpleamusmam cum in fe continear,quod nutriat,trahitur à uenis,retinecur^: at aqua aut no trahitur,fed reqcitur per urinam,quod uifum eft fentireGaIenus,autfitrahitur,cófeftim eqcitur per fudores. Quod fineq^ hoccon- • tingat,non tarnen putrefacit fanguinem, cum nee ferue3t,nec corruptionis fit par-ticeps. At fuccus illecum pingui humido,corruptocp natura fit immixtus, trahitur primum à uenis,nec poten fe explicafe,feruet^,obftruit,ac denique fanguinern,ó(S qui intus funt humores putrefacit. Non contingit hoc adeó cum frudus aluu mo-uent,ut ceraia dulcia,^ pruna,in plerisc^ QC pepones,urinam cöpiofam,aliter uero f)lus nocentaltjsJdeofugaciahaccpaulo ante alias efeasmâdi debent, ut citiùsdi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;•

abipofsint,deiiciantur^utauthorfuitGalenus,alioquinuirianturin ucntriculo,’ fi fequantur alios cibos.Gerafa ergo,mora,prunâ,perGca,præcoci3, amp;nbsp;id genus rc^ ^^^'^ * liqua,quac prompte putrefcunt, amp;nbsp;humida, ac frigida funt, primo cibo apponi de-bent,fic enim calidorum uifcerum tempera turas toUunquicemep medicamen ti ha-bent,Sóaluomolliendæidoneafunt,capraecipuefi pofteorum efum non implca-tur,uenter cibis crafsis,3c difficilis concodionis. In uniuerfum autem acida cerafa obiddétériorafuntdulcibus,longe^ magis. Parumetiamnocentin corporibus, quxuehementi exercitationemultum fudoris cqciuntquotidiemam fimulcum il-lo maxima pars aquei humidi excernitur. Hi tarnen longo poft tem pore in grauif-ßmos morbos inciderefolent,retenta parte propinquiore,(èmmutridaqï, aquei hu moris:fenes ideó amp;nbsp;otio torpefcentes,citius noxam fentiunt. Qjii ueró minus no-cent,funt,qui maturi funt, atm eo dum in umbra, amp;nbsp;fub aura boreali ficc3ti,nam in Melicn’J. hismaior pars humidi imperfedioris abfumptaeft. Optimiomnium qui fub pru-nisairantur,nam igneus ille calor,ut didum eft, ficcat, primum inde etiam omnem prohibet putredinem. C^i ueró hoc genus prçparationis non admittunt,in melle, aut faccharo coquantur.Ergo ut ad primam dubitationem reuertar. Qiiorum finis eftperfedus,generatio omnis putredinis eft particeps,uelutfrudus, caro, fœtus. Fœtus enim imans,feu catulus finis eft,fruclus 06 carnis humidß pingue : at uituli caro nÖ ob id putredinis particeps,autuitulus dici debet, quia ex uitulo iuuencus, ac bos fiat,nam bos ÖÓ feniü perfediores non lunt fines,quam uitulus.ln oliua igi-lur,Só uua,eadem ratio erit: fines enim abfoluti funt.

Frudus autem qui nó faciliter putrefcunt,funt bel!arr),quicum uires aftringen- TttUir’^quif tes obtineant,non ita prompti corrumpiïtur,at^ tarde permeant,præfertim fi con- er tirum fiftentia duri fuerint,qui foli uentrisfluxui,autuentriculo imbecilli conferunt,utla uira, hós infra uideb{mus,quorum multi funt,quiin hyeme aflèruari polTunt.Qiiienim aftringentes amp;acidi funt,fuccum quidemfrigidum ac terreum habent, ^ob ida-ßringunt,dulces ueró media?funt temperaturaf,imó ad calidius uergut; atqui plane qualitatisfuntexpertes,8Cinfipidi,adfrigidius inclinant. Etficuti perfpicuum eft,quod aftringentes aluum cohibent,fic acidi quem craftum fuccum in ucntricu-lo inueneröt,incidunt,ac deorfum fubducunt, amp;nbsp;propterea deiediones humedStt cùmuero purumuentrem inueniunt,eum magis fiftunt. Huiufmodiftatimacibo dandifunt,^quandoqueuentriculi roborandi gratia qs, quibusproftratus appe-titus, quiep tardé concoquunt, SC uomitu, fluoré alui, ac torminibus uexantur,ad

quem ufum acerba funt accommodata,ut patet de cydonqs, pyris, po-mis, 0^ huiufmodi altjs.

Vm inter frudus horeos noftris in regionibus eerafa prins maturefcant, ab eis ideó initium fumpfimus. Et quia diuerforum funt generum, diuer fa etiara fortiuntur nomina,quse nedum faponbus,fed figura etiam, at? colore non parum diffcrunt,amp; tot funt eorum genera, ut uix énumérât* „^^ queant,etfi Plinius oAo tantum prodidcrit.Alia etenim dulcia,alia acna,alia aune' ra,alia uinofa,amp; illa quandoque nigra,ut plurimum nero rubra. Dulda equidem leniendac alui facultatem habent,fi recentra comedantur ob humiditate redundant tem,quam adhuc ob tinent: ficcata ueró è contrario eadem ratione aftringunt, 6^ » dulcia non facile Solc,aut furno ficcitatem accipiant, uentriculo no funt arnica,te^ fteGalcno,quod tarnenuniuerfalitcrucrum cUènonaffirmamUs,nos enim fep^

• nbsp;nbsp;in mane prima menfa, imo ut plurimum cis foils cum pane, abs^ alio edulio con; tenti ftiimus, nee ullam unquam percipimus noxam, fed illa quacHetrufeis uulgo marr hiana,(iue duracina appcllantur, amp;nbsp;bene matura, ac dulcia quærebamus,nclt;: aliud quod diffi'cilis eflctcöco(fiionis,fupcrafiumcbamus,alioquinfacillime(ciJtn aluum fiatim non Cub ca nt) corruptionem fentiunt, amp;nbsp;putres humores, aclumbdquot; AuJltrtrwm cos in uentre gignunt,2v fæpenumerô febres putridas pariunt.Auftera ueró atque geoer*. acida, hodieprincipatum in menfis obtinent, necita celcriter mafuritatem adipi' Virej. fcuntur,quorum amp;nbsp;uaria extant genera,omnia tarnen aptifsim3funt,ut infolentur, amp;nbsp;faccharo condiantur,2C ubi^ pro fedanda Gt^extinguendacp bile,fanis, afgris? cóceduntur,addanturcp ad intindus,amp; multipliciter dapibus ex cis paratur fapot» hand dubic guke in primis irritandæ, amp;nbsp;exacuendo palato, fed interdum etiam fa' lubriter pro reprimendo bills feruore. Ven tri culls etiam pituitofis,atlt;^ excremen' tolls conuenire teftatur Galenus, cum difecent, ac incidant, eorum tamêcopiofi” ufus cuitandus eft,cum fucciinuniuerfum,maxima exparte uitioft, corruption!? proximi fint,amp; praccipue-cum mora in uentriculo ducant,aluum^ aftringanLÄr' ftatis tarnen tempore pro contempcrando uentriculi aeftu, atque fqualore, appef) tucp cxcitando,eis benematurisuti p©flumus : Ex aqua ueró amp;^ faccharo dccoqü* folent,quo innocentiora funt,tutius^ aegris conceduntur»

^^3 Bique fcatet turn alba, turn nigra mora, ÔC praefertim ïn Italia adalendo® bombices fericeos, nee germinate folet nifi exado frigore, idco^ plt;’*‘' dentlfsima appellatur, eltcp, illi cum ferpentibus familiaritas non paru«» nam 66 in umbra eius degQt,06 fi uctuftate,ucl alla cauü admittat, cauct' num in illa glomerantur cuius frudus mora,06fycamina dicuntur, quac alba m«**' fis non inferQtur,cùm fint tantum puerorum efca animi caufa, nigra ueró frequeU' virer tcr,quæ cum nondum maturitatem fucrint adepta, refrigerandt magis ui poUc*^ ‘ matura ueró ad temperiem accedunt, quo temporcuentrem quoquc magis emob liunt,ac putrefadioni magis funtobnoxia. Alimcntum tarnen ex eis exiguumeft 06 ualdè uitiofum,non folum ut präuitatem Ricci {aciat,nec uulgat5, fed qualis cof' ruptorum cucumerum,aut cucurbitarum, autpeponum cft,quampcfsim5habfl*' dam elfe pronunciamus. Idqp moris accidit,propterea quod qualitas quaedam?«** ' **®*^ lómagis acris ineftefentitur, quæadexcretionemirritarepoisit,uerum ficornin’' pantur,malitiamaddunt. C^iareprocurandum cft,ut citó defeendantantequ«*” corrumpantur, 66infimul,utcorruptatubeant:humidoenimfuo natural!qu^*” paucum plane non obtinent,atque lentore quodam id faciunt. Ideó mandi deben* ut cerafa,pauló ante alias efeas, oportet^ uentriculum uefeentis excrementis lib^ rum efle,utocyfslmèperinteftina tranfmitti pofsint, alloqui promptifsimè uitland tur immundo uctricuio,aliquoque noxo fucco obfefiö, dum diutiüs in eo moran/ tur: corrupta enim reliqua corrumpunt, atque omnia facile in eorum uitq confo^' tium trahunt ♦ Vfus tarnen ex bis in fanitate crit pro refrigerando, humedando?

(ut de cerafis diximus) uentriculo, uiciniscp partibus, cum opus fucn't in mâxtmis æftatis caloribus, ut fuit fententia Galeni, qui etiam lecundo de Alimcntorum fa- ca^, i H lt;^ultatibus,dcfÿcaminibusloquens utalimcntum, breuibus perftnnxit his uerbiamp;» I^od quidem celenter fubducantur dictum nobis priûs fuit: ^uod eis accidit for teproptèrfolam’fubftantiæhumiditatem, aclubricitatem : forteetiam propterad-miftamqualitatemquandahiacriorem,quædeieô:iOni excitandæ fatis effèpofsir» Quandoquidemqualitasadftringensnonmodô ad fubdudionem nihil confer^' ucrumetiamfuaptenatura uentrem conftipat. Didicißiautcmcxcommenrarrjs defimpliciummedicamentorum facultate, pleraqueeflecorpora, quæ facilitates habentcontrarias. Coniedlorigitur,moracxiguaminfeipfis habere facultatenï eiufmodi,qualis magna medicamentis purgantibus ineft, cuius beneficio non mo dó facile iccedunt, led conumpuntur cciam,fi diuin uentremanlerint. Qiiodfi Cörriipta(utdixi)nonfuerint, Omnino quidem humedant, non tarnen omnind • refrigerantjiiifi fumpta fuerintfrigida. Alimentum autem corpori præbent minimum, quo pepones, non tarnen ut ij uomitum excitant, neque uomachumlæ-dunt.] hæcGalenus. Vrinam etiam ciunt potius ferofitatis caufa, quam quód mul tamdefuofuccoiamparatamexhibeant, atque fanguinem impurum expurgate 'nuilticontendunt. Sycomorus autem arbor eUAegyptia, atque in India etiam sycomofm ’inultumcrefcereferunt,qui ex Alexandria,Sr^ India ad nos funtreuern,amp; moro ad- qn^f^ modumfimiliseft, frutflumcjparitmagnitudineficus, amp;nbsp;uifu proximum, illum quidem dulcem,amp; femine interior! carentem, ÓC ut efui aptus fiat, atque ab arboré colligatur,ferreo uncino opus eft, fic enim intra tres uél quatuor dies mature-fek, liuento aliquo fuperuenienteperfletur, SdZcpïiyro præcipuè, Ain eo loz co à quo cOlledus fuit frudfus alius repullulat, ita ut in anno, ter A quater arbor hæc frudum pariat, cuius meminit Galenus fecundo dé Alimentorum fa- Ca^^ 3 ç? cultatibus, quam in Alexandriam fe uidifle fatetur : Eiufque frudum nullam a-crimoniam habet,exiguæ tarnen dulcedinis particeps eft,A facultate eft, ut mo-Virn. ra, humidior quodammodo, Afrigidior : gratunt habet odorem, A cibis ido-neus eft, fed nullum præbet alimentum. Rubus quoque in omnibus ferè lêpibus R«ti«iröv uidetur,frudus non mora, fed moris fimilesferens, ex quibus immaturis Diamo-ronpararifoletapharmacopolis,maiorisfeUtperfuntqualitatisadftridoriæ,quàm mora celfi,fine immatura, fiue maturaillis conferantur : nünquam etenim hæc al-uum emollierint, uiribus liquidem tantum fuis, cùm earn humiditatem non obti-neantjqüaldpræftareualeant) nequelubricitatem ex lentitia, neque quiequam j^^j^, purgantis facultatis. Atque abluenda hæc quoque funt fi édi debent, ne aftringen-di facultate tam diu in uentriculo morentur,uel fucci uitiO,capitis dolorem faciant, aliquibus etiam uentriculum lædent,raiô tarnen manduntur, nifi à uoracibus pué-fis, atque rufticis : fragrantifsimus ueró eft eorum odor, ut fæpifsimè mofchum re-doleant. Ex germinibus quoque rubi, ac eius immaturis frudibus ftillatitia aqua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,.

paraturproconferuandaoculorum acie, qua nunctemporis fingulomanè nonfi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ ^*

nethaximo iuuamento multi utuntur. Eft Aaliud rubi genus à prædido diffe- j. tens, quia fpinis careat,dicitur^ rubus Idæus,quôd in Ida monte mullus nafeatur, i«««ft cuius mora plerunque rubra funt,quandoqueueró alba, A odorat3,nonnunquam autem nigra, quæ paucioribus granis conftant,guftui perquam grata, quorum ius fubacida,A refrigeratrix eft,A fi nimia fumantur humefceré inde uentriculus folet, vim, quarefitimaliquandoarcerepofliint, feruidamep bilem reftinguere. Reperitur quoqueArubuscanis, cuiusfrudusnon fegniter aftringit,folia uerómediocri- RubicAnh ter,necparticularis eiusufus ignotuseft, ftdalimentifacultas aut nullam aut j,i,.jj^ paucifsima, A illa quidem agreftibus tantum quibufdam, autpueriliætatiuoraciori,aut corrupt»

^ Xtant fraga in Itaha bem^nitate naturae, fed potifsfmum in Gallia, p3^ firn in fyluis,SCfemitis,aeftateinchoantc,quae rufiicylx puellaelegunt,iö

narS delitqs Rint,atque diuerfimodè comedunt. Frigida funt primo gra' Virtt. du,amp; ficea fecündo,tdeo calidiori ucntriculo,atquebilioüori funt amica,fitim^ ßquot; mul leniunt, ac appetentiam deiedam incitant, atque faccharo infperfa guftui ad^-HoM. modum grata funt,Së primo cibo fumi debent ut ccrafa,mora,6C reliqua fugacia,^ non fecundo,ut multi perperam faciunt: tenuiter enim alunt, acfacillimèin uentri-culo corrumpuntur,licet nullum uirus à fernentibus, bufonibus, Só id genus uen^ natis animalïbus accipiant,a quibus fæpè,cum tarnen parum à terra diftent,calcanquot; • tur.Muliebresfluxus,acdyfènteriascohibent,atque urina prouocantjamp;lienicon' S(iH4(ftM^*^*'“quot;^n“*”^^*''^æ’®^*'®^*^“*”^^^®‘^’^”’ potmn iecinoris inflammationibusaU' ^.y^^ xiliatur, acrenes,SCueficammundattftillatitia etiamaqua clicitur,quac felicicum ’ ’ fucceffu fanguinem undequaque manantem fupprimit, ut nos fxpé experiments^ comprobauimus.

frunorum ec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^ ^^ ubique prunus arbor, fed uarios adeó frudus parit, utinnumer’ ttera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P’'°P^fintcorum genera, diftinguunturetenim colore,magnitudinej' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gura,^ fapore,nam alia funt alba,alia uindia,alia lutea,alia rubra, nonuf la herbacea,amp; alia oigra,^ horß quædam magna,alia parua, alia mediO' cria,amp; quibufdam fapor prxdulcis eft, quibufda dulcacidus,alijs aufterus, 6C acef' bus : praeterea quædam rotundiora, quædam oblongiora, uariacp forma infign)t^ funt. Et inter hæc Damafccna,fic ab urbe Damafco denominata,in primis célébrât tur,quæ ab Hifpanis Syracufana appenantur,quorum aliqua nigra funt,alia rubra, amp;nbsp;alia uiolacea: fed quæ modicé afhingentia,amp; maiora,laxiorac^ funt,illa probant tur. Parua ueró dura,^^ acerba non funt edenda,cum aluum etiam non fubducantgt; Virts^ Pruna autem ornnia frigida QC humida funt,duïcia ueró minus frigidæ nature pof' fident,contrà ueró acida,SC acerba, amp;nbsp;omnibus aquofus fuccus ineft: ob id exignß corpori præbentalimentum, turn etiam frigidum,crudumepfuccum gignuuc,nt cæteri frudus horei. Quapropter primis menfis deuorari debent, SC non nibopti' mê matura. Sic enim faporis gratia commendatifsima fun^óó aluum emolliunf,p^ culiari quodam humore, lentore^, atque uentriculum æftu, ac fqualore libérant' Scd quæ ad exadam maturitatem nondum pcruenêre,8lt;^ acerba, acida^ funt, net gilhui grata funt, nee aluum leniunt, nifi iufculo, faccharo^, aut mellicrato incO' quantur. Seddulcia acrecentia bilem étiamleniunt, eius^ acrimoniammitigant, sifMflt;. ^obtundunt,acuentriculofunt utiliora,ijs præfertim, quibus propofitum eftuen trem mediocritcrhumedare,acrefrigerate. Siccata etiam uentrem leniunthumi'' ; ditate,acglutinofitatequadam,quæefleetiaminficcatispoteft,amp; fi Diofcoride* gt;nbsp;Damafcenasficcas aluum cohibereaffirmauerit, quod comparatione tantum 8“ Clt;lt;p-3 !• Hifpaniæprunadixiirepatet,utamp;clarèexucrbis GalenifecundodeAlimentorö facultatibus elici poteft,quæ tarnen faccharo coda,uel mellicrato fumpta, aut inf culo ftypticitatem amittunt,amp; aluum optime deqciunt.Et nos nó fine optimo ftit' x Nofd. t^^^*^ aliquando recentia, atque bene matura febricitantibus concedimus, nam »' tim arcent,óó bili aduerfantur, ac corpus refrigerant, amp;nbsp;humedant, imó,amp; BonO' niæ nonnulîæ matresfamilids fuccum prunorum decoquunt,feruant^ adfitimfe*' bricitantium leuandam,^ appetitum conciliandum. Ex his etiam paranturdecO' da,ferapia, nee nó amp;nbsp;eleduaria quotidic in ófficinis,SC cum fcamonio,8C fine.Mf Mixd'^««. xa ueró,feu febeften arbor eft,primo non admodum difsimilis, ei tarnen magnint;

dinecedens,cuius frudus minor quidem prunis eft,facultateueró confimilis: iden virer, aluum laxat,ac bilem depeliiqamp;i fîtim extinguit, ac linguae ariditatem, 0^ afperitatt remol

remouct,atqueunaæ ardorem à bilèortum,ac pitinta falfa refringit, renesœ éxpur gatjamp; maturitaté adeptuSjprçduUis eft,£lt; pedon,ac tüfsï opitulatur,quin a m iure maceratus, decoô:us^,£lt;primamenfadeuoratusaluum commodifsimêcitât, atc^ Sebeftena ea prçftan£ifsima,qüç pihguia,amp;: carno(à,ôC ex quibus cleô:uariuin Diafebeften didum paratunZizipha etiam quam officinis iuiubam appellant,no- , . . ta eft arbor,frudus fert primum uirides, deinde fubalbicantes, pofthac aureo co- ^*P lore,ôt cum ad ultimam uenerint maturitatem rufefeentes, qui tune fapore dulces euadunt,ÔC guliui non ingrati. Ideô in humiditàte, ac caliditate zizipha temperata habentur,£CutGalenusinquitexiguum præbentalimentum, difficile concoquS- virth tur,nec uentriculo fint utilia, imô tantum ab infolcntibus, ac effiænatis pueris, Ôd mulieribus cibo duntaxat expetuntur,nec quid ad tuendam fanitatem,morbos'ué profligandosualeant,attulit. Princeps ueroca ad pedoris arque pulmonis üitia • conferre,renum^,acueficæafFedibus prodeficaddidit: feruntep multi fanguinis acrimoniam retundere, ac bilis, bilioficp fanguinis feruoremlenire: uerûmeùm concodu fint difHcilia, corticesep habeant j quædummanduntur, paiatoitaâdgt; hæreant, ut uixeuellipofsint : fie amp;nbsp;dum deuorata fuerint, idem uentriculi tUnicis euenirecredendum eu,ideô à ciborum cenfuabdicanda funt. Exipfis autem fyru-pus conficitur,maximé laudatus in pedoris affedibus j arque in pedorali decodô ingrediuntur*

^^^, Vamuisuariafintpcrficorum gcnera,duotamenpraecipuahabentur,du« ^ W acinum, SCpræmolle,neeillafunt, quæin Perfideuenenofa habenrurj quorum autnatura,autarte,fiueinfitoingenioimmenræexortæ funt fpe- * ‘ cies,quç non modo magnitudine diftinguuntiir,fed colore atque fapore, curnquidam nubeo,quædam aurcocolorefulgeant,aliauirefcant, aha candida fint,nonnulla fanguinem référant,fiC alia duracina,alia cotonca riocantur. kic quidam dulcia,31ia acidajalia uinofa,éó alia auftcra funt Duracina autem dicütur,quia , eorumnucleicarniadeótenaciter adhacrént,utuixauelÜpofsint. Alia ueródiffè- VirtSi lt;^a liberum ftatim emittunt nucleum .Frigida funt Öd humida omriia, fed plus dü-ra,cina,eó quia fucci magis plena noxtj,SC corrumpi facilis, néc fanè alimentofi ual* dè,amp;: fi uulgó omnes ferme in hanc deUencrint fententiam, ut mala perfica cibis fa» lutaria atep innoxia exiftimentur,ob didum credo Plmij, qui perficum pomum m-nocuum enefcripfir,ncfcio qua rationedudus. Succi enim praui funt perfica, atcp facile ace(cunr,quo nihil deterius in cibis efle poteft,liquore enim immodico luxuriant, quiparircrctirn carne prornptifsimè putrefccrefolet: ob idalias praecederé debentefcas,namaluumprotinusfubcuntj amp;breuifsimam inuentriculo rrtoram faciunt,óó fic minus officiunt, imô quafidoque calidiorem uentriculum adiuuant. Sedcopiofecomeftaipfum relaxât ualdèfuanimia humiditate. V^erumfi poft alios cibos comedancur,ninlia fua hiimidiratC innatant, ÔCcorrumpanturüna cum alqs cibis,2C quadam proptietateafcitem générant. Vndealiqui credentes,hoxarh ab Notrf. cisdemerc,decorticata in uinO rnadefaciunt,fedlongedeteriorem committunt cr-rorem:quandoquidem in uenasfuccus filenoxius ceieriusdiducitur, amp;maiusno- fo^dnttUó^ curnentum infert, coda uerô fub cineribus delicatifsimus cibus eft, amp;nbsp;ægris per- r«. quam gratusiidco cardiacis fubueniunt, atque odore fuo oris focrorem uitióuen-triculiradum corrigUnt, animumepexhilarant: ficcataetiämubique afteruantur, SjcMfdruw conditaepexipfisparantur, ôânufquam clariora, aeguftui gratiOra animaduerti, uirts. quamGenuæ,ucntriculiquidemfubuerfionibusUtilia, accibumfaftidienti:aluu etiam cohibent,acHuxioncs fiftunt : quare poft alios cibos ficcaca offerenda funt, quælicet nihil nutriant,oris tarnen uentriculi figilla habentutSunt amp;nbsp;alia, quae nu fnuciperpati ci perfica uocantur,eó quia ofte intus qüale perficorum, carnis fapore medio inter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nucem amp;perficum,figurauerôfrudum iuglandis referunt,minus^ nocua hare ccnfenturjcumpaucioremhumiditatemcontineantjlubamari enim faporis quid

habea^qui Si ficciOrcm naturS déclarât,amp; proindè minus noxia font, quin S^ mub RMeieorw» tis fepe guftus iucunditate magis placent. Perficorum ucrô nuclei deuorati, uen* uifts, tris tormina curant, amp;nbsp;manfi uermes interfiefont, flatum difcutiunt,uentriculuos mundificant,achepatisobftrudione9aperiunt, ipfum^ iuuant, renumcalcules comminuuntî eoldemacueficam à pituitofis excrcmentisliberant,amp;utfomma^ tim dicam pro tuenda ualetudinc admodum funt præftantes, fi odo, uel dece ßnj gulo mane,mandendo deuorcntur:fed quibus hepar calidius eft,foffîcient duo ut* Pr^cocid fts.PraecociaueróSC fi non defint qui cumarmeniacis confundunt,nec finema^ * ximo errore,cùm côftet maxime inter fe differre, utamp; optime adnotauit GalenUS feaindo de Alimentorum facultatibusicolore enim ca)nc,amp;nuclco diftant. In ar-meniacisnamcp colorexluteo rufefeens, cftcaro^mollior,ac humidior,ôô nU' • eleis dulcis,ac ofsiculum glabrum. In praecocibus autem fcabrum, colorcç uire' fcens,ac pallidus caro folidior,amp; nucleus fubamarus-Praecocia ergo loge funt pet' ^*’'^‘ ficis minora,amp;^fi arte infita,tum ampliora, turn fuauiora nalcantur, tempeftiums^ maturelcunqac eifdem minus noxia funt,guftui(^ admodum grata, ita ut quando' queægrisconcedanturpro appetitu conciliando, aefedando uentriculi faftidie, nec tam facile acefeunt ut perfica, nec adeo prompte corrumpuntur, fed ante alios cibos edi debent,præferuntur^ armeniacis,ficut armeniaca perficis: omnia tamd’ exigui funt nutrimcnti,SC illaudati,ut in frudibus propè omnibus, ÓÓ refrigerandi, humcdlandicp ui pollent,minùs tarnen pr3ccocia,ut diximus, quam armeniaca, ö^ armeniaca minus quam perfica, qux fi poft alios cibos edantur priores uenas hU' more pituitofo replcnt, qui fi malitiam acquirat, malignæ ut plurimum fuboriuO' tur febres,amp;ne plurimum morbum choleram, quo homines afsiduè fimul amp;nbsp;uo^ munt,^deijciuntaluu.Et oleum quod nucleis perficorum, acchryforadorumfi^ faciei maculas omnes delet.

De Mdlu, Cdp, L V L ■ Ala quidem a malo di(fta,quod obfint,pene nihil nutriunt, débilitant O' mnia membra naturaliatflatum gignunt in omnibus codlionibus. Prï' cipuèobfunt pulmoni, adeó ut Auenoes dicat,illaphthifimindueeK: exurunt enim fanguinem illius,noceant ettam neruis, amp;nbsp;faciunt paraly' fim,nocent uencricuio Sd inteftints,^ coli dolores excitant, nocent prxterea capi' ï.de Alim, ti Slt; inducunt febres mali moris.Galenus ut folet in eiufmodi multa fcribit, paiic* fdcuhc^zi. docet,id^ quoniamalimentiuicenonhabeat, quodincis laudaret. Suntautof craffæ,£d raræ,ôô frigidæ fubftantiac,^ ideo pyris,ôd cotoneis inferiora,quoniamif Ia dentioris funt fubftantia:,inferiora punicisnlla enim tenuis funtfubftantiac, in^' afferentUt riora etiamob idoleribus omnibusmullum enim olus adeó craflam,etcrudamh3^ bet fubftantiam. Diftinguit autem illa iuxta fapores,quidam enim dulcia, athzt uixinueniasexquifitè,alia acida quae magisuentriculo, fiCinteftinis,amp; neruis funt inimica,ód acerba,atquc auftera:quacdam enim uinofa funhat illa détériora funt, ^ Nofit. caputlscdunt,amp;neruos. Vinum autem eorum in Italia uix remanenttoto menf^ nifiin maximis frigoribusincorruptum forfan diutius apud Neuftrios cóueniuflt folum ubi ex calida,^ ficca temperie abominantur omnes alios cibos, aut exhibe^ i re prohibcmu8,ód tarnen optant,nam fi malus humorin uentriculo fit, non totuöi cftdareetiamfibiliofosfuerit,nififpes fit uomitus,attumueluenenadarc polTt' Abb'diii urn ™*^*S)ft3lt;^ tum arantqs tutius utemur. Melius differentia ab odoribus fomiturjUt* «ire ’‘“^in Appianis, haïcenimcordiprofunt,óócerebroodorata,Sdfuffitoscorticufl ”quot;*** eorum.Ét inter omnia minus praui fucci funt fi fint praematura. Et coqui debentin ' furno,Sd cum cinamomo edi, iuuant etiam ad prouocandum fomnum. ConfU' uantur in tritici palea, ut non fc tangant, Sd in horreis à uentis borcalibus perflata! omnia enim feruantur aut nullo admiflb acre,aut plcnè,amp; frigido, 06 ficco tuta afo k ÔC hudo.Cùm ueró inutilia adeó fint Ianis,SC non fine pcriculo,in ufom ciborufl non admittenda cenfeo,coda enim aliqua cum faccharo, uel condito anifo comf' dips«

LIBER SECVNDVS. 587 di poflu:nt,fed à continuo, amp;nbsp;copiofo eorum ufu cauendum, quia cum pituitofa, flatuoiac^ fint,maxima^ aftnngcntia,praecipue fi acida fuerint, obftrudliones pa-riunt;uerum pro roborando uentriculo, unum fub cineribus aflatum concedi po-teft,deiedamenim appetetiam incitât,^ codionem adiuuat,imó amp;: qui diarrhoea, autdyfenteria,uomituueinfefl:ati funt, co maxime iuuantur, præfertim fi acerbum fuerit.Pro medicamentis etiam non retjcio, amp;nbsp;præcipuè cum ex eis conficiatur fy-rupus de pomis nuncupatus,quo contra cordis palpitationem,SC fyncopem,uelu-ti contra cardiacam,8^ hiduou fufpiria,aliascp atrabilarias tegritudines utimur.

BVanquamuulgatiisimafintubiqp pyra, innameratarnen habentur ^0-ge^ rum genera,quæ diuerfa fortita funt nomina:aliter enim in alijs, atq? alqs ^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* locis, ueluti S^ mala appcllantur,ex quibus alia auftcra, feu acerba,alia a- nbsp;nbsp;•

cida,aliadenicp dulciafunt, Ô^quædam exhorum miftione compofita, turn uero etiam aquei nonnulla', fapidac^ quahtatis alicuius expertia, quæ ignaua prorfus,atqueabiedifsima habentur.Depyrorum uero naturaeadem fermé tradi-dit Galenus,quæ de malorum uiribus,uentriculo tarnen grata funt, fitim^ arcent. . Ateorum ufuslongeacceptioreft,quam malorum, magis^ mentis expetitus, ob fuccifuauitatem,licetinæqualehabeant temperamentum nam amp;nbsp;fiomnibusius adftringendi quædâ infit,in illis uero quæperfede maturuére, nihil aut quid minimum huiusreftaredeprehendimus. Ideo dulcia,5v fi ad temperamentum accédant,auftera uero,^ acerba quid terreftrij fatis,cuius ratione adftringunt, SC corro-borant,pofsideant.In uniuerfum tarnen omnia frigidæ QC humidæ temperieifunt adfcribenda,8Caliqu3ntulum nutriunt: uerdm fipoftalios cibosafTumantur, ali-quibus aluumfubducunt,præaflumpta uero femper aftringunt, obidacibo afin-midebent,utuentriculi os claudant,figillent^:fed nec ilia fucci malignitate effuge repotuerunt, cruda præcipuè cum crebro ufu cholicos dolores adterant, 8lt;fiin uentriculo paulo magis corrumpantur, choleram morbum faciunt. Acida etiam neruofis uentriculi partibus noxam inferunt, inteftiniscp omnibus, fed omnia co-dione corriguntur,atqueitaaliquando ægrotantibusconcedantur/Aflantur, eli j^^j^j^ xanturcp,acdiuerfismodisexmelle,faccharolt;^,atftpapræparantur, furno quocp ficcantur,atqueomncm humorem abijciunr,amp; ficcitatem retinenqaugentcp.Iccir- iJinfti,^(„i^ co adftringendi,turn roborandi ui pollent. Notandum tarnen quod quædam funt pyraiyiufchatuladicta,quæamuliis lapons fuauitate commendantur, quæcum dulcia fint, atqj multa humiditate prædita, calida atque humida cenfentur, amp;nbsp;cor-ruptioniualdèobnoxia:iccirco, ante alias efcas comedidebent,alioqui in uentriculo corrupta febres acutas gignunttimd non femel obferuauimus, ex nimio illo-rum,at^ importuno efu,non iolum febres, fed amp;nbsp;choleram, morbum, diarrhoeam, atc^ dyfenteriam contigifl'e,dum nocuum illum humorem calor naturalis euincere non potuerit. Potum ctiam expyris nonnulli concinnant,uelut 8Cex malis,atque P°^“*«pgt;* mirabili remedio contra fungorum incommoda experiuntur,dumfucco,ponde- ’'^‘ te^ pelIunt.Dequodam etiamoptimo pyrorum genere, mentionemfacit. Prin- ^°^‘ cepsubiinquit.Inpatria noftraeugenuspyrorSappellatum Senabrum ualdèma- ^..Cdn.Citp. gnum,amp;^ rotundum,bene coloratum,ct tenuis corticis,adeô ut propter hoc,et fub» 5 5 ^ ♦ ftantiam qug eft fimilis ferè aquæ facchari congelatæ,ut fit fermé perfpicuum,2lt; eft optimi odoris,quæ cum cadût ab arbore,fcinduntur.Hæc fola funt humida,8^ tem perata,atc^ innoxia,utinam eflent apud nos.

Otonea mala à Græcis Cydonia dida fatis funtnota,eorumcB plura an- O^^onior«« tiqui feceruntgenera,nos tantum mala,pyracp nouimus. Ma1a quidem gmer4. nuces pineas grandes magnitudine æquant,rotuditate infigne, odore^ fu3Ui,ÓC colore wirefcentijcorio^ lanuginofo. Altera etiam fatis magna, A a a fed

fed oblongioia,0lt;f ad aimim colorcm inclmatia,atcp odoratius uibrantia, çuæ ^^'' trufei pyra cotoneauocant, Stiutheacp efle Diokoridis,amp;Galem'aliquibuspUlt; ciiit,ftrutheo pro matortbus accipiunt,cydonia pro minoribus, habetur àquot; alia paf' yjypj, ua,fylueftria,odoratifsima,in fepibus nalcentia.Omnia tùm frigida, tùm ficca fünf, licet plus quç magis auftera,2C acida funt:pyra enim plus dukedinis prç fc ferre fo' lent,idcó minorem aftringendi/efrigerandiep uim habent, utrunep uindemijs col* ligitur,2lt; raró cruda in cibis ueniunt: inflantenim ac tumidiorem uentriculum ei' ficiunt, decodia ueró hyeme fummam in fecundis menfis authoritatem merito ob* tinent,magnamcp uentriculum roborandi uimhabent,06fiacibofumanturilhu’ Notd. os figillant, eoeffionem adiuuant, uaporescp caput petere prohibent, atque aliium dcqciunt,fi auidius fumantur : q^uod tarnen non laudatur, cum eorum maxima cO' pia potiretur uentriculus,óó fçpe nondum perfedè concoda cibaria, tanquam am* • babus manibus fupernè uétriculi oris adftrid:ione,impulfüc}5 reieda, protrudutm-unde cholici interdum cruciatus funt in caufa:fi ueró ante cibum aflumantur, con* ftringunt aluum,impediuntq} ne inferius ante tempus labatur cibus:ob id cyliads lientericis,dyfentericis, choleramorbo laborantibus conferunt, bilem etiam coér* Cydonforum cent,atc^ corexhilarant,eiusep imbecillitati fubueniüt,acuenena omnia retunduf* condita^ Totep hodie funt eorum condituraf,ut numerate non facile fit,nee folùm fueeß mtl leacfaccharoconferuant matresfamiliâs, fedeamemipfam atqueintegra pleruH' que. Varié etiam officinæ condiunt cinamomo, 36 coriophyllis confixa,imô amp;lplt;' flores dulciarrj,atque medicamentum ex his multipliciter fit, quod nunc temporis ! ad gulæ,uentris^delitiasiam tranfqt,utmyuacytoniorum,DiacitonitescumfpC' ; ciebus,Slt; fine,amp; alia huiufmodi plura. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Kt/}gt;iloru.in »^^^ ^® mefpili genera Diofeorides fecit,Theophraftusueró, S^PliniusiH^î genera. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feJprimaDiofcoridismefpilus(utmultisplacuit) pomafert,quacinltS'

AzaroU itb ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fia Âzarola nuncupantur,frudus quidem rubri,ô^ tria habentia ofsieuh,

j.^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iaporefubacidi,2Cuentricula grati,maturefcût Autumno,mcnfe Septeff

bri : quorum arborapud Neapolitanos felicifsimè crefeit.Matura autem Azarols» admodum guftui grata funt, quô fit ut pro delitrjs non folùm in cibis cruda expC' tantur,fed Harris modis faccharo, amp;nbsp;melle condita afleruentur,uentriculum xfia^' tem adiuuant, ôcappetentiam conciliant, folentcp prægnantibus gratifsimacH^' Eafdem ueró habent quahtates,fed imbecilliores,quas noftraMcfpila uulgata,qif{ intra fe quinm continent grana,quod fecundùm mefpili genus apimelis à Diofco* i ride dicitur,quod fiue fit frudus à Galeno unedo didus, fexto de Simplicium mC' dicamentorumfacultatibus,fiuenon,ad propofitumnoftrum minime facit: albic' KrJIgt;âorum nim declarauimus inlibris quinqueContradicentium medicorum.Mefpila aiitetf* uires. frigida,amp; ficca funt,acerba uixdeguftan^onLinqôCucntrcm ftrcnuècoêrccnt,at£j excrementa exhibent,irnd ante cibum affumpta, diftolutum ualdè uentriculum a' ftringunt,^ matura fiue potiùs mitia tantum eduntur, quæ talia ex arbore non de* cerpuntur,fed decerpta paleis conduntur,SC tempore mitem illam maturitateni ac* quirunt:exiguum tarnen corpori præbent alimentum,amp; potius eis ut medicamen' tis,quàm cibis indigemus,omncs enim fluxiones fiftunt, amp;nbsp;ad compefeendasuo* mitiones cataplafma conficitur,ori uentriculi admouendum, eorum quoep ofskU' ^^ *^ puluerem contrita,calculos èrenibus pellunt. Sorbum ueró communifsimtis ’ ‘ eftfrudus,quiantematuritatcm,malorumcoloremrepraefentat,atqueutmcfpils decerpuntur immatura forba,^ ut maturefeant paleis reponuntur, uel in manipU; , los eolligata fufpenduntur,SC immatura ualentifsimèaftringunt,matura ueró lôgî ^*’’*** minus,amp;tandêquæ demefpilis diximus,eadcm deforbis dida intelligi uolumuS nifi quod cunda in forbis minora tarnen quahtate,ac natura funt.Incibo etiam mo fpilis funt fuauiora,licet rara in menfis apportentur,mala autem funt, quoniam fn^ gidifsima,5lt; mucofum humorem,ÓC uitreum générant,nee funt dulcia à natura fa' da,fed

' LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189 da,fed putredine ipfa,qiiàm uentriculo inimidfsimum elle fupehûs dixi, fed adii-ftendasaluitIuxtones,iitHenterïas,dyfentenas,diarrhceas,at(s ettam menfium thr-xiones,eis utplurimum ÔC fieds mlhci utuncur,fdid^ cum rueedTu, ut fæpèuidf dura run eHem.At butus autem in Italia frequentifsima nafcitur,frud:us fert rotua- ^fi^iu' dut dos,forborumfcrémagnitudine,amp;primüuirides3nparent,ddn flaucfcnt,amp;cum * exadam adepti funtmaturitatê/ubri Hunr,afpero tadUjnidio intus ofticulo, quorum fapor innpidus,fimul atqj aufterus, turdis,fturnis, mcrulis'ueadmodum gra-tus,uentriculum tarnenlædunt,atcp capiusdoloremcommouent, SCadeó noxius ^.^^ cd dus ufus,ut unum edide fuffidat. Multi practerea in arte Medica periti affi rmât, feexperimento comprobafle ex huius frudids folqs,3tq3 floribus,ftillatit!3m aquä cÔtra peftem,acuenena,facratilsimum eflè antidotum,ôcf prædpuè fi os cornu cer-uipræparati,uelforfan quod melius eritfubtilifsimè rafi,ei admifeeatur.Nota quo-queen cornus arbor, ex qua frudus fine baccæoriuntur,oliuarum magnitudine, Cori^w. atquefigura,duro intus ofsiculo: qui cum ad maturitatem peruencrin,r,rubri fiunt, funtcçfaporeacetofi,atqueaufteri,mirumfçinmodum conftringunt,nullo autem in ciboru honore nifi apud uulgus, 00 rudicos efle nouimus, SC fi ob addulum eo-rum fapore,altjs edulqs fuccus adqci pofsit,qua de caufa Plinius adeó ea commen-dauit. Parum alunt corna,amp; diffidllimè concoquutur, fed fluxionibus alui, amp;' dy- Vim fenterijsmiréauxiliantur, proquibusmeritóièplafiarqexeis, 00 faccharo condi-tum parant,quod etiam mulieribus profluuio menfium laborantibus utiliter da-tur, folia quoque,ÓL germina ualenter deficcant.

Mnibusnotum eflmalum punicum,pomum granatum didum inlta- Grandti^e^ lia, cuius multa extant genera. Diofcorides autem ad dulce, acidum, 6C nerdgt; uinofum,fiue medium reduxit,quacomnia aftringendifacultatem habe- Mm, re,atque ob id refrigerate,amp; exficcare multi contendunt. Et quâtiis duh da ealiditatem contineant, quod amp;nbsp;Diofcorides affirmât, dum fuader, nein febri-bus exhibeantur, quia calidum gignunt. item 5lt;^ Hippocrates fecundo de Di;eta, inquit,[fuccum mali punici duleis aluum mouere3quia habet quid œftuofi,] cui fen tentiæ omnes ferme Arabes aftipulari uidentur : præterea omnia dulcia cahda ccn-fentur,ideô etiam dulcia poma granata. At Paulus oppofitum fentit, inquit cnira: [Malum punicum omne,aftringendi uires eximias pofsidet,quibus réfrigérât, fic-cat^jUerum dulcealqs minus.] Idemetiam Princeps fecGdo canoneaffirmât, qua contradidionem in noflris Medicorum Contradicentibus cxplicauimus, amp;’ in rei j^,^^^ ueritatecredendum eft Paulum punica dulcia non nouifle, ob rationem in Côtra-dicentibus addudam,fed uinola, id eft, media pro dulcibus afumpfifle: conftat e-nimdulcianullam aufteritatem,nec aciditate habere,fed media ; ciditate, una cum dulcedineprædita funt, qua de re omnia frigida efte exiftimauit. Omnia ergo fri-gida,6Cficcaefleconftat, pratterdulcia, imóea quanto magis ad dulcedinem ten-derint,tantó minus frigida crunt,paucifsimum aut nullum potius abmentum præ-ftant,nec admodum menfis inferuntur,nec cruda,nec coda,nec ullo modo praepa-rata,ideó potiusut medicamentis,quam alimentis indigemus, auxilianturenim a-cida, atque auftera æftuanti uentriculo,SC quia aftringendi uim habent, ipfum corroborant,fed paulo liberaliorem eorum efum cuitare debent, uentriculum præfer-timhabentesimbecillem,innataenim frigtditate,atque aqueo humoreexundare Now, folct ucntriculus,atque languidus efficitur. Qiiaproptereorum fuccus folusah fumi non debet, fed alteri cibo afperfus pro condituratbilem quoque reprimunt, cohibent^,qua decaufa febricitantibus exhibcri folent, quoniam etiamputre-dinirefiftunt, earned inhibent, imó tempore peftilentiacjualdcopportunus eft eorum ufus, moderatus tarnen, ne uentriculum atque inteftina, partes^ pmnes ner-uofas latdant. Dulciaetiam pedus leniunt, atque cordi palpitanti funt arnica, uentticulo etiam, ob aftringentem uim, quam habent rationeacinorum : fed quia

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* Aa j faciHim^

facilh'me tnflaminantur,ob id febrientibus non conueniunt. A'cibo autcm tuüU® acidaairumi poiriintjfifaccharOjUelfaleattempercntunficcnimrcpnmuntuapOquot; rcs caput pctentes. AfTeruatur fuccus extradus, quem uinum granatorum appd-' iant,ex cocp amp;nbsp;faccharo paraturoxyzaccara, atqueiyrupus, Sé eo aftringentioreS atqueexficcatiores funt acini* Corticesquoque,atquefloresficcatiferuantutHï ƒ offlcinisadmultosufus.

DtGÏitndibittf^cdftdntK» Cdp, L XI, Lans,B «A«*©- a Grçcispropriè didaJlignca aut feuPhdlodryoSjaxtfA^ apud Theophraftum * Sunt autem proprie quercus roboris, aelculf/ag^ ^ cerri,ilicis,amp;C tuberis: fed SC caftanea hoenomine comprehenditur. Suot enim apud Latinos quatuor glandi fignificata, uelut apud Græcos ««ƒ*' ÄM^hoc enim omnem fignificat arborem,propriè tarnen quæ in ambitu lignolum putamen häbenqita glans propriefrudum cortice ligneo notât, fed calice liifpido comprchenfum,quod generi quercino adnafcitur, de quo pulchrè fcripfit loannes Choul Gallus nobiliSjhuiusc^prxftantifsimaeftfagina. Et quidam ut audio ii* Hifpania fuauis,ac dulcis,pleræc8 etiâ cum maturæ fuerint (acerbe enim funt ama' rifsimae) fub cineribus code eduntur,fecundo fub fignificato tres continet fped^ Cdp, 3 8. utGalenus refert,fecundo de Alimentis (iiiiHwAoy quem fertcomarus arbosjh^c^ omnium glandium pefsima, ut ille ait, SC caftaneam quac optima,mediam propn^ glandem uocatam. Tertio fignificat etiam nuces, 6C quicquid prxduro feu ligneo cortice comprehcnditur,ita nuces omnis generis,pifiacia etiâ,amp; pineæ, SC eiufmo^ di. Vnde etiam nux pontica iuglans dida eft,qua louis glans quod optima fit, non co modo quo caft:anea,quæinfecûdo fignificato comprehenfa eft: fed quarta infi' gnificatione uenit nomine glandis quilibet frudus, ut Caius luriiconfultus refert-In fecundo igitur fignificato glandis naturam,hïc explicate cum fît propoßtum, ^' ius^ fint tres,ut dixi,fpecies,imó potius genera. Caftanea SC proprièuocata glans» tam frudus,quam arbores notifsima funt omnibus. Comarus idem eft quod atbU Lit. i ç. CM ^“® ^P^*^ Plinium, feu Vncdo, dicitœ appellari duobus nominibus apud Grï^ ’ ^^’ cos,fcilicet didiscomaro,etmemecyllo,fedde Vnedonealibididumeft:queniff^ dumfiagnouitGalenus,nefcioquomodo glandibus potueritadnumerare,fiint enim aiboreorum fruduum quatuor præcipuê genera : Poma quæ intus, ÔCextra mollia funt:nuccs quæ intus mollesfunt,duræ exteriùs : baccæ quæ exteriùs moi' les,intùs duræ,ut oliuæ,perfica,6C fimilia. At Plinius,cæteriep Latini cùm maiore^ curam in armis,atquc ambitione pofuiflent,quàm in proprietatelinguæ, fex fecef^ genera fruduum,poma quæcunque haberent,quod edendo eftet molle extcris,Ht ut etiam perfica : à nuces quæ ligneo cortice integerentur, SC fi adeflèt calix, glaH' des appellauére: fi uerô quod extra eftet, durius eftet, efui tarnen aptum,it8 ut m^' dium eftet inter nucem,ÔC pomum,uocaruntbaccam,utoliuç,lauri,myrti,iunipen' AemuMtriad Acinum autem cùm ualdë paruus eftetfrudus,ut berberis,hederæ,fambuci. AtIf ran diet, non lateat triuariàm dici acinum, alias ut in unis quod intus eft, alias utin berberis frudus ipfe,alias ut in punico, quod cùm pomum fit ex acinis, atque his efui apt^ copOhitur,uelut in myrto,^ lentifco, SC hedera biuanam dicitur,SC de fruduip^ó» amp;denucleocxiguo qui in eocôtinetur,ÔCobparuitatemglutitur,licetefuialiO' quin ineptus. Ita uerfa uice pomum de omnibus dicitur frudibus, faltem qui moi' liores firtr exteriùs,ut etiam de oliuis,8C cæteris baccis,fed baccæipfæ cùm tenerio* rcs funt intùs,atque extra,mora dicôtur, ut rubi etiam : SC ideô fraga ctiam,uelutöt mufæ,amp; ficus fut» pomis,quamuis undique molles coHocâtur ob magnitudinern-Conueniunt fraga cum mufis,difsidentcB à moris,quod herbacei,non arborcf,ncc arbufti fint frudus : quamuis mufa planta biennio uiuat,ÔC multo proccriorfit ft3' Notlt;lt;» gi planta. Hæc tôt uolui adieciftefut nÔ fblùm oftenderem Vnedonem potiùs eu»' uls generi fruduum adnumerari pofîè,quàm glandis:nam 8C fî caftanea ligneo cot tice,ÔC calice careat, quibws glandium genus præditum, fubftantiam tarnen babd

fimikm glandi,id eft,duram,fcilïcet magnam,non diuifam, amp;nbsp;nclt;p fuppofitS parti rn^liornnam nifi hoc addas, amp;nbsp;perficorum nudeos glandes appeUare licebit. Sunt lignco 11 quid aliud cortice, fubltanda intus contenta non diuifa, atc^ dura,fiC ma-gna,fcd habet exterius pomum,quod ncqj caftaneis,nec^ glandibus eft)fed ut uni-uerfasdifférencias pomorum,feu fruduum, quafifub una imaginepoficas, quöd adformam,SC magnitudinem fuis gcneribus redderemegenera nomunbus ut con-fpicua, ÓC clara dodrina fieret.

Genus ergo glandium maxime nutrit,quod etiam ab Vnedone, qua- penè nullij Q^f^il^ ^j. €xhibetalimêtum,plurimum abeft, eius^ fuccus admodum crafTus eft, ac terreus, ^^^^ minus tarnen caftanearum:ôd funt ex his magnae,^ fuauiores, quas putât è mafcu-la arbore nafci,qu3E lècundis Principum,3c magnatßmenfis gratifsimar apponun-turigni retoftæ,quin amp;nbsp;Romæ magno funt fob tio,p!cbecukc etiam, ubi pafsim in utjs torrentur inngne alimentum prafftant,quod amp;nbsp;fi improbi, ac uiuoli non fit lue nbsp;nbsp;^

ci,ut Galenus refert,eft tarnen admodOcrafsi,quare flatus générant caftancæ multos, atep caput tentât,ÔC fomnia uana faciunt,nocent^ fenfibus ac menti:amp; ex longo earum ufu,in melancholiam adducunt. Indeetiam affines generantur morbi gul3e,hemiaf,inrani3e,quartanæ,carcinomata,lapilli,atquehuiufmodi. Nihdta-menproximius pani, adedut illis fungerentur pro pane antiqui ut alias docui-®^®^‘** mus. Siccare enim inde mola fub a et ar, tum fermento aqua amp;nbsp;fale fubadlæ, 06 codec,in panem tranfeunt, abundè tarnen grauem, fed qui nutriat non parum,amp; eu/ lus alimentum folidum fit.Iuuat ergo molere primum tcnuiter,atque (ubadam fa- , rinamaqua,3C fallsmodico (fitautemcinerisaqua)ficcare,ac denuo tenuilsimé molere, ac fubigere, fed abfque fermento, femper donee excoquere uolueris: cum enim fermentum addcndum,ita bonam farinam,fed nigriorem,26 fi non optimam tranfibit. Demum pafta fiat mollis, diu^ fubigatut, minto fermento addito, amp;nbsp;bené coquatur: ficcantur etiâ in furno,inde coquuntur in aqua diu, 06 fie panis uieem etiam fubeunt:reccntes ucrô,amp; cru dar, 66 cum cortice clixîe,Sc aflàtæ. Modus alius filo infertæ exponuntur fumo.De hls Virgilius:

Cajiane^cjimoUcf, Tametfiberuiusmaturasexponat,fenfum Poctar Ssruilmof» profundum haud intellexit : incredibile enim eft quantum interfit inter molles ca-ftancas,06 duras,quouis modo durç euaferint,feu arte,ut in fumo,fcu mora ut cum fpontc ficcantur: feu cum præmaturæ fuerint,ô6 illas primitiuas,quæBononiæ apparent fub initio Odobris: nam hæ etiam in aquacodæ fuperaddiro fale minus natuofæ funt, 66 ad concoquendum contumaces,neque caput grauant, fed uentri-culoconferunt,fomnumc]^acVcneremcieunt,funt^ fuauifsimac:indicio eft tales cne,quod quam breui tempore coquuntur, ut folet dici momento, 56 uix admotae «gni. Debent autem edi cum modico falls. Ego cœpi à eoena edere duas, admoni-tus à Francifco Dalnefio amico noftro,admiratuscj3 fum difcrimen, caufam eflè re-or,abundantiam humidi tcnuis,quo temperatur frudus ille: qui poftmodum qua-uis caufa refolutus,longè deterlorem reddit. Vndc ex hls coniedor in uarletate Iogt; ci acrcglonis plurimum effe repofitum difcriminis, uclut etiam in uua, atep ex hoe inculturaS6arte:hlcergofrudus magnam habet naturae latitudincm, cum abe-gfcglomalo,adeuldenterutllltatemtranfeat,ut multum Interfitquomodo cola-tur : neque enim expers eft plurimac adeac fubftantiæ, unde etiam fic dulcefclt ma-nifeftè. Vtillorautem àeoena ob fomnum,66quoniamexadlus cóncoquitur. In» tredibilis eft etiam differentia ficcarum in fumo: nam allx omninó molles, 66 falu-berrimae,alixduriores, àqulbus abftincreoportet. Notandum tarnen, quod co-piofus dus ufus prandio 86 eoena pefsimus, quia tune capiti nocent : régula ea ge/ nerali,quacdida eft,quiadiumoranturin uentriculo,66caputtentant. Glandibus in tanta copia ciborum nullus relidus eft locus, nifi in Hifpania, ubi magls dulccgt; fount, 06 molliores euadunt:in cinerlbus torrêtur caftanearum Inftar. Hae etiam ab Aetio glandes appellantur,Sardianæ quod primum ibi innotuerint. Vt ueró flatu deponant caftanex fub cineribus decoqui dcbent,longecp meliores fiunt his, qux infartagine torrent«r:quoniam à caliginofo fumo nefcio quid malt cotrahunt, nee Co^i»^ ad fa-

ad fadetatem funt cdcndæ,iit diximus:6C præfertim qui renum calculi's,aut uffeetS infradibus funtfubiedijcholico^ dolöri öbhoxfj,crudac enam deterrim» funu

Nueff iu^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mnibus norifsimae funt nuccs,iugl3dcs à Latinis didæ,quafi louts glan-g!indes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;des,ob Capons cxccllentiam,Graeci ucroxccfFAtappelIarUnt, quod maxi-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m^c3pitiinfcnf«€flécredUntüriimoamp;Gramniatidquoqueinuniuer' ^^^^^ Bifr*™*« fum,nucesàriócendodidasautumankt^oducrumeft,cürrinonfolùm ‘ capiti,fed fpiritualibUs etiarn partibUs maximam afferant noxam, imó amp;nbsp;uentrkæ lo biliofioris praefertim temperamenti, cùm calida’, ficcaecp omninó fint: qua re uiquot; uenibus,filt; prçfertim æftatis tempore,in primis damnantur.in btlem enim cornier' tuntur,fenibus etiarn $C fi ratione temperamenti conuenfre uidcantur: quia tarnen • utplurimumgrauedini,acraucedini,fpirandicgdifficultatibus obnoxtj funt,ideo nee cis commendabües.AIimentum minus quam auellanae præbent,fcdipfiscon' codufuntfaciliores ob laxiorem fubftantiam : multtuariam tamé in hominuniei' bos ueniunt,nam ^ immaturae,8C nato nuper nucico guftui gratifsimç funt,hiinH' dæ etiarn,nee aftringentis qualitatis, nee oleofa: confpicuè funt participes, fedpö' tius funt qualitatis expertes, quod genus faporis, ut Galcnus inquit, aqueUiîicU) atque ucntriculo funt innocentiores. Vetufiiores ueró oleofae funt,dum enirn pat’ üla aquea,amp; humida refoluitur,fucco quodam oleaginofo rcplentur,faf peep taöd-diore,qui uehcmenterlinguam uenicar,ÓC pullulas excitât,quæ dolorem inferunP ideo huiulmodi menfis noninferuntur, nifi medicamenti loco poft efum pifeium» non modo pro contemperando eorum fucco aquofo, atcp pituitofo, uerum etiai” quia uim,ac fympathiam quandam habere uidcntur,contra pifcium malignitatem, u quæinfit,imó inolcuit ufus, pro côtemperando calorc,introducenda^altquaü humiditate, quodpriusin aquam calidammadcfccrefinuntaliquot horas, mo^ membranaexuunt,inde uino,atquefalemaccrant,fic enim recentibus fercæqtt^n eo»frlt;j uidentur. Paratur autem ex nucibus bolus ille contra peftilentiam, atque uenen3, ptjlem, ut in capite de Ruta docuimus. Fit etiarn ex allio Óé nucibus condimentum quod' dam,alliatum di(flum,quod pro condimento pifcium, ut plurimum kali pararefo' Rffeniftfon. lent. leiuno etiarn ucntriculo comeftænuceslumbficoslatospellunt,reccresquO' àtlt;e, queac nupernafæ,garyophyllis,uelcinamomoinfixæ,facfharo,autmellecÔdiun* tur,atque in multos annos feruantur,quæ frigido uentriculo,imbecilli^, amp;nbsp;uife^r*' bus alqsfrigidioribus utilifsimæfunt,uelutifcnibus,ac pituitofis, Venercrnetiain ftimidant. Communes quoque funt ponticæ nuces, id eft, auellanæ,ô^ gencrenU' merofæ:quædam enimdomefticæ,SCquædam fylueftres,arep horum aliæoblofl' gæ,aliæ rotundæ,c|uibus horti ornantur,amp; guftui lunt iucundifsimæ, amp;nbsp;pfæcip^ AuelldHf, recenteSjUondumc^exadam maturitatemadeptæ. Plusaluntauellanæ,qüâmii’' vires, glandes,quia folidior eft earum fubftantia,nec adeô oleaginofa, ftd diffîciliùs coH' ftciuntur,imô largiùs in cibis efitatæ in ucntriculo fuperinnatant, ac caput fcrinnG dolorem^ excitant,ob iduirides innocentiores aridis cenfentur. Et quia nôfem^' uidfmus,bilem eruginofam uomitus reiecifle,q^ui pauld poll auellanas largiorçfl^ airumplerant,ideô calidioris potiùs naturæ,quam frigidæ, atep ficcioris meritôh«' bendas cas elfe iudtcamus,amp; lÿluefires præcipuè,SC fi aliqua parte terreftri non c»‘ reanr,quaiuglandibusminùs calidæfunt:feplafiarrj faccharoincrullant,ÔCprxl'^‘'' dm amphores,SCrotundæ,quæ guftui fatis gratiores funt.

Ce ?,tnygddlis,piftdtijs,amp;pmtU. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cdp. L X 11 h AwygialdrS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mygdalarum(quætùm dulces,tùm amaræ fatis notælunt)fubflantia#^ itifff» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenuandiuim habet, aedetergeixii, prorlusautem caret ui aftringenter

quæ autem amaræ funt,mirum in modum incidunt crallbs,aclcntos hü' mores:attamen iudicio mco tenuitate fubftantiç inferiores funtperfitO' rum nucleis: hi tenuitatis,dC incidêdi,extremum pofsidenti, 811 minus quot$ amyg'

dalis nutriunt. Nutrimentum autem amygdalarum non amararum, recentium, 8C maxime cumfaccharOjüentriculo,iecori,rembus,lieni, pulmoni,cerebro,utile eft, 2Cminime putredini obnoxium* Dolores pedloris fedat, amp;nbsp;materias in eo contentas educit,fed hoe etiam fomnum conciliât. Eft tarnen,ut dixi, paucum, amp;nbsp;ad cali-dum déclinât,paululum ad ficcum. Aeftuofa eftamygdala,quoniam multumolei of,tMBlt;(wy2-continet,minus tarnenquàm nuxeius oleum fuauifsimum eil,Sc maximelenitpe- 444,^ dus ex quauis caufa,anhelofis fubuenit,atque emaciatis, nó folum ob alimentum quod exhibent non contemnendum,fed quod alieno etiam uiam praeftruant, defe rendo in partes : fed perinde ac lac muldum ftatini corrumpitur, ideo ante fex hoz *'^* rasufusciuseffedebet, 00tediumconferuarioportet. Idcmfiarticuli inungantur tabefcentium,6dlocaexficcatahumefacit eos, 6d alqsfrigidis pafsionibus confert, virWït. uirides etiam amygdalae in foeminarum delitijs,gulæcp hodie elfe con{tat,faccharo etiam condiuntur.Piftatia uerô minus nutriunt, ÔC magis roborant iccur,quoniam aftringuntnonleuitcr.inciduntprçterca fid ipfa humores crafros,ac lentos,fed nort adeô ut amygdala:, uentriculo necj obfunt, necp nocent, in quo demi vor de Gale-no,qui ilia cdmmendauit ut aromatica, cum nil eiußnodi Uidéantur habere,forfan quod in Syria talia funt, uelut 8d pruna quidam, qua recentia, öd ftatim ab arbore decerpta, plane talia funt, cum tarnen per unam diem coUedla manferint,eam gra/ tiam amittunt: fed ut dixi,li aromatica funt,cur uentriculo non conférant,quinimd illi grauia funt,non tarnen adeo ut amygdalae. Corrumpitur eorum fubftantia longe celcriùs,quàm amygdalarum,nec nutrimentum eft adeô humanæ naturg accô-modalum : habet enim nefcio quid potiùs medicamentefi, ncque conciliant fomnum : fed tamë uiridia præftantiora funt amygdalis,^ guftui apprimê grata.Qiiae- ^^„-^,-4^ cunqueenimlapfumodici temporis longé détériora Runt, fiualdè recentiaedan-tur,egregiam aliquam utilitatem afferre iolent,non ita quæ fero inueterât. Optima igitur funt recentia,benè mundata, bene tufa, amp;nbsp;cum facchato cofecla in mazapa-niformam: renes enim acueficam repurgant,pulmones, ac omnes partes fpiritua-les adiuuant,ob aliqualcm uim calefaciendi,2lt; ficcandi quam obtinent,nec non 8lt; V enerem incitant. V erum pineae crafsi,^ multi, 8d boni alimenti funt,fed diffieul- Pmeirm ter in uentriculo fubigötur,cerebro,iecori,renibus,neruis,uifui, auditui utilifslmae: uirtî. eteduntur enim,ut Auenzoar dixit,conferuare pingue humidum, quo uita cêftat, aqueum abfumere, recentes elfe debent, neque ullus frudusfubftantia durior ce-lerius corrumpitur pinea t adeô ut poftquam ex calice detrada medulla fuerit, uix duobus diebus intada maneat, propterea ablui, amp;nbsp;fricari diligentiùs debet, antc-quam edatur,incredibile didu quantum forditici excidat,2lt; ft m aqua maneat,diu-tius melior redditur,amp; prçfertim rofacea,ut noftri delicatiores;rnelior redditur,gU' ftufuauior,primum uifu candidior, concodu facilior, amittit etiam quicquid refi- NoU, nofum eft,quod ÓÓ plurimum eft,Slt; iniucundum,Slt; uentriculum uelhcat'.corrum/ punturin medio pineæ,ÔC cariem quaft perforatæ fentiunt, amygdala: ebrietati có-ftare creduntur,toftac facilius concoquuntur. Ex his fit cibus fatis iucundus,qut ta-Uterparari debet. Amygdalarum mundatarum infignis c5doris,eo enim meliores , .

. funt,librammediamOriz3eunc.ir),carnisalarücappiunc.iirj.fuccilimonisunc.ti. ^^ nbsp;nbsp;nbsp;'*'

1 facchariunc.iq. AlTentur amygdalae feu torreantur, orizaautem coquaturiniurc 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cappi,inde omnia tundantur,amp; mifceatur. Fit enim albus intindus,8C fi robuftior

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit uëtriculus,humores uerô crafsiores,aut tenaciores, aut calidiores: augeat limo-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nij fuccus. Hic cibus bene nutrit,Slt; fatis falubris eft, fitep facilior co co du iure pul-

li adattdo. Porró fi purgare arenam uelis,ÓC calculos,pincas multas recentes, èc il-lotas fume cum pane,auino odorato ,indeautfuperdormias,autpoft quintam horam deambulato. Proprium eft huic arbori inter cacteras, utlaeftfsima fru-diftcet falfo folo,óé mari propinquo,ut etiam eadem aura a-fpcrgatur,faccharo etiam condiuntur pineae,qux V enerem excitant.

tgt;4 DE SANITATE TVENDA De Medico mlt;tlo,tirftnt(ogt;mi(lo ttdMmi, {l'munto, Umuniati,(^eorumflo^

H Lina hæc arbos in Mdia folùm habebatur,nunc in Italia copiofa eft, Pa^ ladium induftria,id obtinui(îeferunt,cùm antea non proueniret.Vt aute demonftratûeft inlibris defubtilitate, uniusfunt fpeciei quæcuncp eaf* dem habent unes,amp;figura parum differût. Suntautem hæccitriuin,feiï malum medicum,feucedrium.Citrangulum redtus, arantium latius, malum ada^ mi,limunium,amp;limuniata.Communia omnibus funt quatcunc^ ibi funt expofiw» yiret, fed quod ad Medidnam pertinet,omnibus cortex amarus, amp;nbsp;femina, medulla ad' da,infipida,cortids interioris candidi fubftatia, odor iucundus, uenenis aduerfarii occidere uermcs,cor,SC cerebrû confirmare,SC grata guftui eftè,ac omné prohibera • corruptionem:fedmedicamalus præftâtioreft, reliquisomnibus fpedebus inat« j^^f^ cendo uenena,quæ ex morfu ferpentum inferütur,adeó ut referat Athengus, dani' ' natum à Ptolomço ad mortem antequâ ab afpide morderetur, citrio comefto eua' fifte,magna cum Kegis admiratione. EtTheopompus x x x v 111. biftoriarölibro, fcripfit Clearchum Pontç tyrannu dû fæuirct in fubditos,fæpiùs ex mali medici aU' xilio fruftratum.lgitur feminc,2Ccortice,et medulla ad uenena,ad occidendos uet' mes,ad prohibendam putredinem, ad corroboranda membra principalia exacqu^ Coriicituirts, fermé utilis eft,fed cortex reliq^uas citri partes odore pr^cellit,^conditus peftis có' tagia arcere eft aptus. Porro cum fub hoc nomine citriorû,omnia mala compreheH di pofte uideantur,quæ cortice quodâ aureo ueftiuntur:ideó ei breuiter eorundein Succiuirts, natura fie defcribi poterit.Succus namep acidus propemodnm omnibs ineft, frigf dus ac ficcus ineft ordini tertio: cortex ueró cum infigniter redoleat,guftu^ arotflä Corticis, referat,calidus ac ficcus eft circa ordinem fecundum.Caro ÔC ipfa pituitofa,^^ frigf amis. ^® elfciaisicp fucci,qux amp;r cholicos dolores parere,mirasc^ inflationes fokt.Acids seminis. tandem medulla,frigida,lïccacp in tertio gradu eft, inter quam nucleus, fine fernen LubUAtur, habetur calef3ciendi,ficcandi(ÿ in fecûdo ordine uim pofsidet,de quo dubium ad' hue extant an folùm ueneno refiftat,ut Diokorides fateri uidetur,an totum pornö, quod in libris Contradicentiurn diluimus, nee ad propofitum noftrum facit : fuffi' cit enim fcire,to turn pomum uenenis aduerfari, ut ibi luce clarius demÓftrauimus» Aurdnturum /^Qfantiaautem,uiribusinterfediftinguunturmedioßporum,alia enimqualita« udri^utra. ^jj acidi,alia aufteri,alia dLilcioris:amp; continuo in menfis media defcifta fuccum ws nu comprimant conuiuæ, afFunduntqj fuper alfatis carnibus,pifcibus*ue,acalil’ Hmunijui~ opfonîjs,quæ longé fuauiora,guftuic^ iucundiora fiunt.ln limunqs ueró multa eft fucci copia, caro ueró eft pauca,atcp fuccus acidifsimus, tenuifsimusep eft, amp;nbsp;nullij corporibus præbetalimentum,ficuti Sóreliqua uitiorum citriorum genera,imóó^ omnia concodu funt difficilia,craftum^ præbet fuccum, nee uentriculo amicum’ ob hoc uefei ijs melleaut faccharo cond!tis,fatius eft quod uentriculum commode calefaciant,acroborent.Ideôlibentiùs admedicatos ufusucimur potius aduerfus f)utredinofas,malignascp,Só acutasmaxime febres,acris^infelt;ftiones,necnonó^ aborantis cordis affedus, fæpé etiam pro condimentis parantur intindus cum S' romatealiquo uel faccharo,qui ad maximam aeftatis partem perdurant, ad appete« tiam excitanda,Slt; faftidia abigenda,calores^ temperandos, 00 cundis gratifsimat ficciquoc^ cortices faccharo condiunturadcómendandum fæpè oris halitum;amp;; ^ondimento^ diuerfa in officinis parantur condita,ut óf fyrupus de corticibus citri ad cordis frig* rm Hires, das affediones.Et ex acetofitate citri ad omnes morbos à bik ortos, ac putredines prauas,óf omnes æftuantes ægritudines, ut exlimunq fucco ad eadem paratur fy*' rupus longé ualidior,qui Óf calculos in renibus comminuit, nee adeó uentriculum Ixdit.Exeiufdem etiam fucco ftillacidium paratur, quodueficæ calculum frangin StiUiicidij uh quantumuisdurifsimum ,quod Óf utendimodum infimul in quarto de fecretise« ff;^ docuimus. Et nos quandoep in cæna loco falatitq limunium mene,aceto, óf agu^ parare folemus,guftui gratifsimum,6f é renibus calculos eqciens, fed moderated' men,cümdifficulrerconcoqu3tur.Omniumautemharö fpecierum arbores albos

bnittuntflores fummæfragrâtiæjex quibus aqua peculianterdeftiliàtur,tantç fua- Stiïldütidn uitatiSjamp;r redolenti'æ,utcæteras odonferas aquas fupefare certum fit : appcllacurcp floribm,. aqua narrantïj,alq Nanphæ aqüam üodtant : SC hanc contra acris uihofam quafita tem,ac pcftilentiam,contract peftilcntcs febres,quç cum exanthematibus funt,plu vireti. rimum ualere experfmento comprobatum eft:cordi enim admodum arnica eft, SC fudoremualenterprouöcatjackuiteruomitum profitât. Adeadem quoqj deftil- st-UiiUUcitn laturaqua ex toto citrio,quæ ui ignis dicitur, gullui fuauis admodü,6C cordi,ac cé- f,iffj^ rebro plurimö fuccurrit,^ nos infebrib.putridis,ac mali itioris cum conferua aerC-dinis citri,uel in eade aqua diflóllita,uel immediate aflitmpta, ad libitü argrotahrib. exhibemus,nee fine magnoiuuamêtö,aceorundêapplaiifu:fifim enim cohibet,ac febrêcoërcet,refiftit putredini mirö in modum,achumorum codionê adiuuau

bèüdâylifi Cap. LXV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

B^ Vntdadylifrudus palmulae cuiufdam arboris,cuiusirt Africa,Iiida’a,5v H^^kvi^i Aegyptouaria extant genera,multis^(ut audio) orientispopulis hifru- ^^^^.^ merit* ® dus cibos,potus^ fuppcditant:exillis enim uinl conficiurit,qUi pingui * acuberrimo fucco funt rcpleti,aliös ueró ficciores, acmagis aftringentes pro cibo aflumunt. Ad nos földm ficci importâtur,calidi funt duleiores j aufteri uc- . rófrigidi,fedomrtesconcoduualdècontumacestdifficillimè enim inuentricidó ^^^^^^ eonficiuntur,quinSCfiliberaliûscdantur,capitagrauiterferiunt,ut Galenüs affirmât,ac dolorem cum grauedineinfcrunt,quoniam diutius in ucntriculo morätUrj amp;nbsp;præcipuc récentes,quia inflationcs pariunt,5C nocentiores Ilabentur,SC ut pluris mum erofiones in uentriculo excitant. P raft créa eorum fuccus,qui in corpus dedü citur,craffus eft,ac Iêtus,SC præCipuè cum pinguiores fuerint frudusjquibus fi duU cedo aliqua coniungatur,multarum,magnarumc^ obftrudiönum in iecóre, liene, ac reliquis uifccribus erunt in caufa j præ dulcedine enim auidius à iecore, ac liene attrahentur,atcp promptius infarcicntUifcera,praccrafsitieackntore,totqïpoflünÊ humoribuscrudisrcplerecorpuSj Otetiam praUas genetentfebres. Eteó magis cum duleiores in bilê ucrtantur,aufteri ueró in pituitam ; dentibus, gingiuisep ob-efleereduntur. Alimentum corpori non exiguum praebent, minime autem lauda-tum:idcircorarômandidcbent,quamuisprædulciblandiunturiàpore. Condituni . .a tarnen in officinis paraturDiapheenieon diduni,quö frequentifsirnê medici utun- J^idphOètticot • tur. Qiiod ueró dentes cörrumpantdadylij experimentocomprobatUr,qüiaö-mnibus in regionib. Africç ubi abundant,dén tes citó,ac facillirnè decidunt ante fc- ^^®W* nedutem. IVkrbo ueró Gallico pluritrium conferünt,ita ütfi qui eo morbö tenèrt-tur,in regiones ubi abundant, fe contulerinc,breiii fpontè fanantur.Eorfan uel quia calidiorregioacficciof,ucl quia acrödorepalmarSeónfperfus hoe poteft,factunt etiamad uitælongitudinem,quiaSCfi difhcilis fint codionis, indigent tarnen, SC qui eis aflueti funt,ac uefcuntur,longifsima uita fruUntur*

Ertuulgataiuniperi arborbaccas myrtirnagnitudine,primóuirides,pó- iuhiperibdcgt; K fteanigricantes,quæcum acres,SCaromaticæ fint, ideôcalidæin tertio turmuirer* B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8''3dudiccæueró in primo, hæ^medicamenti potius quam rtutrinienti

rationë habent : SC prxfertim thatUrac cum àcerbæ uix deguilari pofsint: renes enim cxpurgant,uentriculum, etiam SC iecur à pitUitofis materijs libérant, u-rinam prouocant,acrobur üirtuti,concodrici adduht, thaximus^ elf eorum ufus aduerfus morbos contagiofost fi itar^ oremandentur, tempore peftilehtiæ, à con-tagiö mandentem fecurum reddunt, quöd SC Pater metis experimeto cömprobä- f’lt;lt;fr» expegt; uit,utinnoftro Memoriali declarauimus,atqUe ibi ratiOnê adduximus, cur quam- i’imtnium, plurimosjhoc folo præfidio à pefte in ta dos Gifie. Sunt qüoque carum fumi in cü-biculis gtati,qui ueris nocui iniurias emend3t,durtiniodó moderati fuerintJmmo-

derati enim ut pluritnum grauitatem capitis,atcp dolorem faciunt, eodem modo e* tiamfilargiùs dcuorentur,ftatira morfum inuentriculo excitant. Poflunt SCuari2 ex baccis parari décoda,contra omnium fèrpentum iclus,atcp uenena: dentium C' tiam doïores,ac podagricos cruciatus demulcent.Et nos continuô,prçterquâ tem' poribus æftiuis,duos uel tres in mane mandere folemus,flatum enim difcutiut, ui' fcera omnia SCcaput corroborant, atcç corpus à putredine ucndicant, dummodo maturainurribracB,SCnonuiolenterficcatafuerint. Exiunipero etiam extrahituf gummi,quod cùm recens eft,album,lucidum,attj trafparens confpicitur : cum uC' . ró ueterafcit,ad rubedinem déclinât,cuius frequens eft in medicamentisufus.Lati' * rus autem omnibus eft nota,qua triumphantes in coronis utebantur, parum nero difFcrunt inter fe domefticum, ac fylueftre, baccas^ ferunt,quac potius ut medics' menta,quàm alimenta in ufum ueniimt, nee unquam menfis apportantur : calefs' ciendi ac ficcandiuires habent,atquein ofhemis adferuantur, quibus SColeum,5^ cleduarium concinnâtur,quæabeis denominationem trahunt,5C omnibus mot' bofis affedibus frigidis conueniunt:iecoriprofunt, accalculos confringunt,imO 5C parituris opem prgftant,referunt etiamlaurum occulta,ac innata quadam faeul' •^o(lt;lt;» tate, afulminis impetu tueri, SC habetur hiftoriaTiberq Céefaris, qui fulmine pet' territus tonante coslojauro fe coronauit.

CUuArumge^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ariafuntoliuarumgenera,inufuépfrequctifsimo,ubicp habenturcoH'

”quot;**• K^TIs ditae,quas colymbades appellant,alftimuntcp diuites prima menfa,utap ^‘^‘■** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;petentiamexcitant. ViridesSCabfqueconditura,cra(rum8Cpefsimum

h 11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præbent nutrimentQ,cum ueró muria condiuntur, 6C fi nee multum cot' pori praebeant alimcntum,efficaces tarnen funt.Maturae funt tempera tè calidaCjiui' macuræ autem 6C acerbx frigidæ,ÔC aftringentes. Vcrûm conditac ex eondimenW' rum uarietate, diuerfas acquiruntqualitates. Saleenim utplurimum condiuntm, diuÓ5 uirides muria conferuâtur fua, alij prius ad nucleum ufep incidunt, ut melius muriam accipi3t,citiuscp auftcritatem amittât, alq intégras,uirentesép per biduum aut triduum calcc ex aqua maccratas apponunt,alq ex aceto non minus commode præpaiant,SCalij alrjs modis.Quae autem ex falccondiuntur,acrimoniâ acquirunt

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;iicciiatem,fcd parum aftringüt,ex aceto tenuitatem, 6C quæ ex calcc, amp;nbsp;fi aliquid uideatur habere,quod prorfus naturæ noftrac aduerfatur,eluitur tarnen uis illa pf3' ua aquæ affufione,licet non nihil intus recipi necefle fit : meliores itacjp funt qux^' ceto condiuntur:guftui enim funt gratç,SC faciliùs concoquGtur,fed tarnen omn^^ crafsi funt fucci,SC difficillimé concoquQtur : uerum fi aftringête fucco fuerint pt^' ditac,uentriculum roborant,atcp deiedam appetentiam conciliant,amp; prima menw airumpraealuumdeqciantobpinguem,acoleaginofam partem,nee non atquecO' iqo/^. rum ponderofitatem,quamuis non defint,qui iccundïs menfis aftringentioresad' hiberi uelint: roborato enim uentriculi ore, reliqua cibaria deorfum pelluntur:ftd nunefereomnes primo 8C medio,atq} poftremo etiam cibo carnibus, pifcibus,attj 1 ouis intermittentes mandut eas,nec fine magno errore,cûm in ciborö afllimption^ ‘ feruandus fitordo,ut fupra declarauimus. Oliuæ aöt optimar in Italia habentur, ' præcipuêBononiæ,fed ex Hifpanqs etiam importari curamus,quac SC filtalicas bO nitate,ac fapore non fuperent,illas tarnen magnitudine,atcp crafsitie uincunt.

PicKWn uirct, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I^^us inter horeosfrudus melius ac plus nutriunt,SCfacile euêtriculodi'

lcendunt,ÔCetiâ permeantinteftina:quo fit,utetfi flatus gignant,nóW' men dolores excitanr.quin etiam adeódetergunt, ut arenas educantU' deo ante alios cibos comedi debent,licet ob maximam quam habentp^ n^trandi facultatem,ftatim ad imum uentriculi defcendant, ita ut ft quis poft eft»» “ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alion^S

àliomm ciborum ficus comedat,SC poft hora eucmat,prias totuscibus prafafTum-ptusexibit,quamficus €uomac,amp;fictacrlfimcpercipict,ipfos ad infimain partem «entriculi iam defcendifie.Caro ueró quam générant,fimilis elHeucôphlegmatiæ, mollis nimis,acfubîaxa.Cùmqgt; matuntas omnibus utilis fitfrutfiibus, ficus inno-xiosetiam penereddit, nonetenimdCipfi aliquafucdimprobitaceomrdnó carere Curpoti^i^ potuerunt. AquamcÏioreftuinOjtumquiaefficitutcelcnijs uentriculam fabeat, (ju4; melier.. turn quia caloreinillorßrnitigat.lnquitenim Hippocrates ficus uiridis humedat, z,deDi£tii amp;aluümouct,accaléfacit;humedar,quiafucco plena eft,calefacitproprer fuccum pa^.^, indem,aluum mouet propter fucci dulcedinem.Prrmæ ficus optimg funr,quïa iac-eulentifsimx,qptimx autem funt,poftremæ. Ficus aridæ(quas cancas uocant) æ- Cdriciram Ifilofgfuntjfcdaluofccedunt.ProbathocGalenus dicens,quod etiam incidunt, SC uiw^ «pfæquoqucurinaseducût:iecoritatncn,Slt;lieniinflammationemobfefsisobfunt i.deAl.cap, generaliratione,quoddulciacùm finqobftruunt: fed amp;nbsp;creditum eft, non bonum g. • lilaspiogigncrefangninem,quod maltos pediculos procréent. In eo tarnen nobi- liou, feumconuenit,quodmedicarncntisattenuantibus,detergentibas,£Cincidentibas Lib.decibis miftæ conférant non param qfdem membris, ficutquod crafsis alimentis non pa- boniv^maJi rum noceantdixe igitur in cofeflo fa nt. Pro bat autem alibi fummoperc, at cum na fuca.c. 8« cibusedatar. Quid ergo agendum,an'nehicindeomnia profequemur,uelut toto mari pifces, aut relinquernus altqua nccaflaria, hocquidemimperfedum, il- Kotx. ludrtultum: quamobremficinftituerc oportet huiuslibri conftradionem, ut ad kdionem accomodetur. Porró ita legendus fiber, ut propria fub communi-bus contineantur,ncc omittantur,nec repetere fit neceflariumia me autem quæ me thodo confiant,amp; propria funt,doccnda erunt.Qriæ ueró folo experimento inuc-tafunt,eaadmcthodumreducendaerunt,fifuerintaficuius egregiæ utifitatis, aut raflursdeuia prætenbimus,cum etiam falfa eflèpofsint:quae autem magni momc-tifunt,feddubia,cuiufmodi anfircusficcæbonifint,autmafi afimenti perfeCanfcyr this iecoris conueniant(fia:c quantum interfint qui lip uidet ) determinare oportet. Quç enim recepta fimqabsep controuerfia funt,quod uentrem moUiant, quod hu-mores extra pcllant,quod m attonito morbo,amp; refolutionefintoptimum afimen-tum,amp;ferme unicum, fed Óófcyrrhos iecoris, SCmembrorum naturalium tollunt, aut nihil aliud confert. Vnde etiam cibus fenu dici poteft.De his omnibus dubium non clfficut neen quod rutg optime affocientuqipfa enim atténuât,incidit, ac deter git,fedamp;f defalc ciubium non efi,approbante Galeno, ut neep an boni,an mafi fuc-cifit,cum confier non cas elle ualdè mafi,boni etiam elle nô poiîè : inter frudus de-bere,intcr bonos comparari,ad carnes, aut panem collatas mafi. Qiiidergo an no-ecant iecori,an profinK’an cum piners utiles fint: poftqu3 inuentû efi certo experimento quantû fenib.profinf pineæ:etiâuidere oportet, an redè ilfis pofsint copula nlPerutiles enim eruntfi iungi pofsint,nam duritiêomnem egregiè cum molfiant, atq5,deterg3nt,quidutifiusfcyrrhisefiepoterit,autiâgcnitis,auti3m folùm incho-antibusCUices quid obftat quod pineæ funt multi,crafsi fucci, 6C difficile coquun-tunergoimpedientauxiliumcaricarum. Confiderareigitur oportet hominis ro- 2..rfeAl,c4f* bur,ôô ut cum folo pane,SC pineis quantum facile fubigantur,fumat, Ôé benc man- * 7» fis,amp; quæ in aqua diu manlèrint,panis quocp leuis fit,potus aquæ modicû,aut nul-1 asinam ut diutiùs mâferint,ita mefiùs emollient ;'pcr fe profunt mirum in modum pedorfiSC raucedini,amp; dentium dolonbus,amp; ucnenis,fudorem adiuuant: tôt funt gencrum,quot colores,neque enim ilium refugiunt:funt ferotinæ, quæ Decembri inâturcfcunt,^ quæ nunquam.Et magnæ quæ mefiores fi fint pingues : etenim 0- Lib, 3 .cdp.y^ prima quæ fuaues, dulces, pingues, magnæ. Meridianas ficus damnat Athenæus, intelfige ea hora collectas, non fi edantur : quapropter præftat uel cas uefperi, uel matutino concg{ire,conclu(æ uafis,non fine fafiidio edi poITunt, quod uermes ge-nerent,impofitæ duris tumoribusemolfianc,SCconcoc|uunt.EtlacPlante eins pur gaqôi^urit. Etideofoliaeiusaperiunthæmorrhoides.Multisquoqj modiscôfert punduris animalium uenenoforû.Et albæ plæruncp facifiùs fubiguntur:nigræ aût Albæ Oquot; ni-fuju dukiores. Oportet tarnen obferuarc regiones. Vinurn ex eis eficitur,quêad- gr«.

modurn amp;S ex nuis,fed baud uinofum. Plantarum quorp diferimen maximîîî Q^^^' dam patulæ magnæ,altar,aliæ humlies,ac pumilac. Communeeft ilii, quod pl«**^ plantis,fed adeó euidcter ut proprium dici pofsit, in umbra fatum citius exurgcf^» fQ^f^, melius pul!ularc,necuermibus(fupplefrudtum}aflficilt; Débilitât igiturficus i^’ quia præhumidæ, nifi ficcis amp;nbsp;aftringentibus copulentur, uelut fi poftridieuin^’*' jlyfj^ ablynthiacum bibaqaut mafiiehem deuoreqaut rofei aliquid«

v • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ViTx 5C ficus optimi fruduS omnium cofeisione habentur,fed uux fü^ v«lt;lt;rwH «i- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diicunt aluum magis quam ficus,recentes tarnen ad uoluptatem potiui ^^^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9V®*”utiles bonacualetudini:inflantenim,amp;fungofamcamSgeneran^ Iamp;Ê5Ï5^S! Pf fj fjo jj coquantur probe, in uentriculo, amp;nbsp;ie co re crudos générant hu' mores,Sv fern per pro ratione minus ficubus nutriunt : amp;nbsp;innumeræ earum habeU' tur differêt(æ,quæ â colore, fa po re, figura, amplitudine acini, mollitic, ac duritia dC* fumuntur Cum ucro uterep frudus quatuor ex fubftantqs componatur, fernen *** utrolt;^ prorfusimmutatum permeat, quod in uua minimemirum eft ob dutltiein» mirum in ficu fanè. Sed S^ cortex in utroc^ parum admodum mutatUr.Quaccum? igitur ex uuis fine cortice,2C feminibus glutmtur,magis fubducQt aluS, SC fi fuccUS ut in mufto,folus adhuc magis,caro autem nutrit plus, fiC minus fubducit. Seruatl autem nullo auxilio externo adhibito trifariam folcqappenfa, quam penfilem oU' cant acre non admiflô,fed cum candela prarcifis arinis,qui putrefcere incipiunt Ju hac triplex periculum,uel ut acerba fit,nam fic colligunt,ut facilius earn ferucnt,nf putridi ali quid contraxerit,ut ficcata fit:quapropter ad deIitias,SC ambitionern CO' Nota, modior eft,quam ad ualetudinem. Quæ ucro in muftö feruatur,caput ferit, óf aluu fubducit, fi muftum dulce fit,nam id non parum,ut etiam aluum lacmouet. Opor' Differentia, tet autem in hisfaporesinfpicere. Dulces caput tentant, aluum mouent,bencnU' triunt SC uentriculo gratae: aufterac aftringunt,parum nutriunt : acidæ neep urin^S neep aluum mouent,fed nee fiftunt;incidunt tarnen humores lentos, 8C tarnen ip*? craftbs générant. Qiiaeueróinuafisnouis è terreaodorataÓ!^ perfedeaffatacon' diuntur,operculo piceollaconiQdo,indeuafeinuinaceisfepulto:h£optimçfun^i refolutaenim cruda parte,noxacarent,fi tarnen largiùs fumantut, flC ipfac capucin' obfenutw. dunt,ncc tamé ulla harum paffa uua dicitur. Sed quod mirum uidetur,ó(f quodfó' pius adnotani uini potores eximipimarum turn recentium, acficcharum abhorré' K9fchittulie reefum, abfthemios ueró ipfarum auidifsimos effe. Adeftamp;uua quardamMO' uirts. fchatula dida ab odore mofebi, fapore dulcis, quæ cum ealida, ac multo humorCi eo^ baud aquofo prædita fit,facillimè putrefcit,nimium uefcentibus ut plurimui” febtes accendit putridas,eadem rationequa depyris mofchatulis, moderateighi’'' êlt; ante alios cibos hanc,amp; omne uuarum genus aftumere oportet, cum per aluuif citodefcendant, neediumoram inuentriculo trahant, quoniamfipoft aliasefea* edantur,flatum paiiunt, nee probe concoquötur, amp;nbsp;crudum fuccum progignunG qui nee facile in fanguinem conuertetur,uduticontingitillis,quicasacidas, Äati' fteras comedunt.Dulcibus crgo,óó pcnfilibus,minus nocuæutilicet ex partecapf tis,cui infenfæ nonfunt. PalTæ autem uuæ funt,quæ in Soleficcantur, donee â pu' Pajfuldtwn tredine fint immunes redditæ,ncc tarnen contrahuntur. Eius duo funt genera, nb geneu duo, gra aut fufca,parua, tenuicortice, absep feminc,fcuuinaccis:fednuncperuinacO durum femcn,non cortieem intelligi uolo. Alterum prægrandis aut medio cris,fn’' uæ feu flauæ,cum uinaceis cortice crafsiore. Arque ex bis eft Hifpanica,fed Cretb ca omnibus melior,nam Illyrica deterior multô Hifpanica, quàm Hifpanica Creti' . nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;ca. Galcnus ex folo fapore dqudicat harum facultatem, fed eft aliquid maiorecon^

Nigwutret, fj(jcrationc dignû:nam parua nigra licet duleifsima,mala eft, flatum gignens, con* codu difficilis, rudus acidos, Slt; acres mouct,atram bilem gignit : omnis enim ei' bus niger atram bil em auget,ut etiam liuidi ac fufci, plerunqj mali fucci fiant, fed S^ Integra,aut qualis deuorata eft, exire folet, nunquam tarnen poteft efte bonamam cuff»

rùmadcôparuâfitj fidtutiùsmaneat, in Soleficcatur,^ cortex folus manet,nec quicquain nutPitjü parum nutrefcit.V nde etiam rare ucrmibus caret,nifi compref« fa ualdc,ô^ cùm Ïmmûda en,nam fi uel granum corruiTipatur,tota mafta fubputret, eolligunt amp;nbsp;fimul terrain,amp; lapides,amp; alias fordes. Qiiod fi etiâ in cxiccando ada-mufsim modus feruetur,facile per mate delata putrefcit,quoniam non habet uina-lt;ea,à quibus refrigcrctur,amp; exuecetur. Ob bæcetiam dolores ucntriculi mouet,2lt; tardé concoquitur. At maior feu CreticaJeu Hifpanica,aliud habet utilius, quam à Cretice «iret» fapore contraxerit: aliter cur carncs edimus,quæncque dulces funt, nequeaufterç, neque acidæ,uél uinofæ : in cibis enim magis fubftantia, quam lapor defideratur. Ergo mirum in modumiecori natura conferunt, amp;ideó in illius attedibus amp;nbsp;Ga-knusipfe,amp; Princeps,dum de illius fcyrrholoquitur,tantum eas corn endar,quan/ turn carnes damnat. Inde nataSC ilia compofitioexuuispafsisCyphoides appel- nbsp;nbsp;nbsp;_

lata,de qua odauo de compofitioncMed.fecundum locos Galenos agit. Vuæ er- cu^.quot;. go paffe etiam ulilitatemuidemus in lue Indice,in elephantiafuomnia membra na turaliaconfirmât,alimêtumminimeputrediniobnoxium exhibet,pedius demuk cet,utilis pulmoni,fenfibus:uentriculo autem maxime amica,uitam producit, ape-fit obftruó;ioncs,8lt;tarnen aftringit. Eligi debetcrafia admodum plena, perfpicua, Ekfliogt; öurcicoloris,integra,cuiusuinacea non admodum magna funt,recens que eousep comprefla cum alia manferit,plurimam dulcedinis habens, parum acidi uel aftrin-gentis. Si autem auftera fit,Slt; uinofa,commodior crit iecori, tenuis corticis,amp;f om-tiino tam uifu,quàm guftu admodum grata, 8C cum folo pane edi, nullo ucI pauco potu,uelfifitiat,cumaquæmodico : nam uinum pleruhque ilh parum commode mifcetur,prohibens earn in uentriculo cocoqui: quam regulam nos multis ab bine annis feruamus,dum in prandio ut plurimum folis his uuis Creticis cum pane con ®^®*^ tenti fimus. Sunt qui cum aluQ aftriAam habeant paflas Corinthi},hoc modo præ-parant,easenimapprimèuino abluunt,at(^aforditieexpurgant,inde optima ui-noper xx 111 i.horasmaccrant,atqueinfufionifoliculorum fcnæcum ernamomo faâæ,eas àuino extradas addunt, permittuntcpleui ebullitioneferuefcere, atque eolatis utu^tur ante cibum immediate ad quantitatem cochlearis, QC aluum lubri-camredduntjfed uentriculo obfunt,accapitiob uinum aefenam: Ideo nos alio mo do cas ptaeparamus.ln aqua enim aliqua calente magis fubiedo conuenienti,ut de betonica,amp;c. amp;nbsp;quandoque iute optime lotas maceramus ut fupra, inde uel meUe tofaceo folutiuo,uel rofarum infufionc, fecundum quod nobis magis expediens uidetur,leuiter ebulimus,ac ut fupra exhibemus,aluum enim leniunt fine moleftia wlbjCarent^ omninoxateodem'met modo po Hunt ptxparariinfufione longa thabarbari, amp;nbsp;præftantifsimac fiunt : alqs quoque diuer-fis modis ex eis condimenta parari pof-

Suiora funtjnaturæ humanæ,plurimum afferunt nutrinjepti humano geneii, mo-onon immodice llcca : ueiùm propter cognationem dum uidemus tam fœdè lu-pos,S^ canes uefci uifeeribus anitnalium,carnibusôp putridis,ac rebus icetidis, illo-turn confuetudinem abominamur,Slt; mérité.Soli emm ex his fucs, arque lu humi-do temperamento maxime cû rint,amp; magis plantiSjôô c terra natis ucfcantur,quàm animalibus ufui hominum celïèrc: etenim apri parum admodum animalibus cçte-ris infeftifunt,cdunt glandes, uuasjfrugesjfegetes depafeStur, radices edunt plantarum, parum molefti animalibus caeteris,prœterquamlimacibus, arquefimilibus: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- .

fed nequefuesufu, omnibus funt ut lud3cis,6lt;Mahumetanis,quan quam id potins legeprohibeantur,quàm natura. Ergo nutrimentum maxime ex propinguis defu-mitur,SC in uniuerfumfimilia fimilibus,amp;ex propinquoordincplurimum confer-reuidentur,excmplodcfumptoaiecorelupino :quodquidcm manifeftifsimèhu. L«p#i[MMtgt;-mano iecoriutilifsimumeft,utaliasdemonllrauimus,robulï:ifsimum enim eftui- curcurutiUf-fcusillud,utquodanimalcogaturuefci crudis, putridis immoderata quantitate, jimKWi, peruigil,infrigore multis agitatum modisdimile igitur à fimili, êó porentia talc, Sv ordineproximo,8Crobuftum imbecilli:cur ergo pronuntiare de caufa dubitamus, curiuuetetiamfinullo cdodi cxpenmcntoplkid potids mirumelfer, finon iuua-tet, non ergo refugiendum eft femper ad proprictatem illam occultam, edm in ^.g^^, qiiàm pluribus huiufmodiratio pareat,ficutieltuidcre innoftris Contradicenti-btis.ltem 8C feris fi iecur iuuat(quanquam id référant in id t|uod amara fit, ideoep a-periatobftrudiones,amp;aftringens, obidep confirmâtiecur: mihifanè uidetur non bæcfolùm elTe in caufa,edm eiufmodi euidentius fint in alqs : multo minus qui di-cuntcaufam eflefrigidam temperiem,cum etiam frigido iecori conueniat: ab} quia alimentum neaueob idfolum,fed omnibus unaconiundis utrunquefiOuerifimi-buseftillamforefubftantiaquidem iecorifimilem. Scddices, quomodo herba ic-coriscamifimilis elfepotelt;' feuparenchymati^deindequónam pa et o cum herba frigida fit,Sé iecur calidum,natura fcilicet,carneum fanguine abundans, Sé fangui-nis origo'I’Ergo triplicem intelligere oportet fimilitudinem,unam quidê à qua longé abeftfubftanliæ,feuordinis cum feris herbafit,illacaro. Alteram temperamenti Similitudo cuinet^ fpecie, neep ratione, neep cafuconuenire poted: cafu enim fortuitum eft triplex^ ratione minùs:quoniam uariatur,fpecie nullo modo, ut nec raritate, uel denfitate: fednec quia fimiliter elaboratum nufquam,ncc hoe enim pertinet ad ordinem. Ergo relinquitur ut modo millionis elemeutorum,fcilicetut tantundem falis,olei, ter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ræ,2lt; aquæfint in proportione in feri,ut in humano iecore.Ät dices id fieri non po- Nof^. teft,cum fint alteriustemperamenti:dicimus temperamentuin uiuete planta eiuf-ntodielfeicumueiofubigitur in corpore fit frigidius,Ôé humidius,no refolutis partibus calidioribus,8gt;0 minus humidistfic enim ordo perturbaretur, fed ut ita di cam cxtin(His,achebetatis.Sed ex his ad alia tranfeamus, 0d priufquam de fingulis ani-mabbusparticulatim agamus,expcdireuidetur,ingenercde animalium carnibus primùm differerCjdecp eorum partibus amp;nbsp;uifceribus:quo breuiter abfoluto figilla-timfingulorum in alendo uircs exadius paulo difeutiemus.

l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De Cdrniamp;MîjC^ruwij; di^erentijf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. I.

Arniumnominefubfiantiam omncm,quxcauitates ofsium replet in- Cdro(iU£^ telligiuolumustfic enim Ariftoteles carnem efle inquit, quae omnibus wt,o,„odo inter cut cm,Sé o{ra,diuifibiliscp undiep eft, nec uenarum, aut neruorum L (, more iniongum fecari tantum idonea:præterea aboletur,ôé in fibras trä-“^ fit,quoties animalextenuatur,öégrac!lefcit,uertitur item in pingue,quoties pabuli copia fuppetit,quæ ealidam moderate humiditatem in fe côtinct à fanguine, ucl«ti ctiam dicendum eft de pifeium carne : nam Ôé pifces primùm nonnulli refpirant, Sé nbsp;nbsp;nbsp;** ^‘•®

fanguinemhabent,ôépulmones,8éinaercuiuunt. Et pifcibus omnibus fixa caro r***- , ctt,5é fanguis:ex fanguine enim concreto caro fit. Sic ergodiuiduntur multifariàm c^rnu dijfe carnes genere,ut pifeium,quadrupedum,auium. Specie,ut gallinæ, attagenis,gal- «nii*.

o lox DESANITATETVENDA h’,p3ui:fexu,galli,cappi,galltnae,aetate,gallinç,aut pulli.Educationc, nutrit^ (d pI^iJ dibus,in C3uea,in cortCjin monte,in pratis,in nemoribus,grants, uermibus, 8^foP dibus,p3rtibus,iecur,alæ,uentriculus.Præparatione,elixæ,affatçinucrUjfupcrpriI nas,tn fartagine.Mortis genere,iugulatac fuffocatæ, pa ulo antè,multó antc,amp;l qgt;-is Nofd. fufpenfa diu fiierint. Ergo primum incipiamus ab interitu, carnes fenû animaKun» diu fufpenfæ manere debent : iuuenum autem pinguium eadem die, imó poftfe* Cimesftiüo: horasedi debent :proptereanequefi diu fufpenßetuennt, quoniam corrumpu» nwn Mimi^ tur,neque fi parum temporis intercefTerit, bonæ funt ob duriticm : ideó malxfu^ LummaU. omnes cames feniorum animalium,praeferttm ficcæ naturæ,uelutagreftium,* quantomaiora funt. Duræfuntquæcunquein fila diuiduntur, tarnanimaliut” differenti3,quàm partium,ob id glandofæ carnes omnes bônæ,amp;iecora auium,ô^ • uentriculi abieda interiore tunica. Nihil autem détenus, quam eiufmodi carnes £' detain quibus manifefta funt fila,ôlt;l fibrae. Sed ut ad fenedutem animalium teaet' tar,mala:etiam funtcarnes eorum, quOniam parum nutriunt, ÔCmalum exhibent alimentum. Vnum auxiliumeftergo, ut caromadatianimalis fiatim coquatur, fed in frufiula diuifa, multo^ *8^^’ ^^^^^ fubigatur, ac diu ut foluatur: ficenii” minus mala efi,quamfidiu fulpenfa fuerit: Stlius quod exindecolligitur,fuaue eft. Credendum autem eft Zoarimagis quam alq,quem refert Auerroes c x x «v* annis uixifle. Qiiod fi antequam coquantur fub fimo equino, linteocraflb 0^ cumuolutæ fepeliantur,facillimè coquuntur. De mortis genere fatis fitccleritd pifas qui acddiflè,uelut abfciftb capitc,ne crudelitate aliéna,falutem nobis quaeramus. Gf' mehores, ‘’^’■‘^faciliùs pifces concoquuntur auibus, aues quadrupedibus. Ex pifcibus,^^ fqu3mofi,tenues, leues pondéré, in aquis claris degentes, quiep herbis uefcuntur, poft qui pifciculis, carne candida admodum : caudæ pars propior ob motuif» iecur,Slt; uenterfaluberrima:in paruis,5C tencrioribus dorfum, omnium lades bo' nialimentieft, fed tenaciorquam in auibus, uel quadrupedibus. Caput détenir mum, amp;dorfum grandiorum pifcium,Svuentertenuiorum. Ouapracterea qn^ paruafunt, ut eflefoient parum utilia. Éaudanturfaxatilespercæ, quacetiamflöquot; uiales,iuliæ, fcai i, merulæ,turdi,fucae, neegobq inferiores illisfunt,quanquamne^ fquamori,neclati,nectenues.OptimietiamfuntafclIi. Exauibus optimuseft g^l' lipauus,indega!lina,5C phafianus,poftfuntperdices, coturnices,qualeac,turdio; Aues quame- ji^^ ,n pretio habiti : fed d is fuis locis, optima pulpa alarum, refticuli,iecur,adf3 • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hor es. ut etiam probeturanferum,óóuentriculi(utdixi)caro interior. Quadrupeduma^'

tem glandofg partes,^ fuilla,apri fcilicet,quia minime fibrofa:atque in his carop^' Q^ddrupe. ra poft glandofam,^armos.Sexus non idemmam in humidis mafculi meliores,iil dumpatés, fu pifcibus,amp;agni mafculifüeminis,amp;cum pinguesfuerint,utiqfuibus etiam,cö* niculimafculi præferuntur, inmacilentis fccminæ,fedpingues præferri macilentU (etiamfifexuinfcrioresfint)debent.Educationefiunt meliorcs, adeo ut anferum Kolft, iecora in pretio fint,lade,8df3rina,uel ficubus nutritarum.Etquaeinmontibush^ / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mida natura funt,in agris media, in paludibus ficca,contraria contrarijs tempers*

do.In uniuerfum optima funt quxhis nutriuntur, quibus etiamhomo uefcifok^ frudibus, fid herbis,contra quæ ferpentibus,coeno, lignis omnia mala funt, fed quæ carne uefeûtur,quoniam ad extremum cum peruencrint, necefle eft ut hums' nam fuperent.Porró de condimentis peculiaris tradatio à nobis inftituta eft. 0' mnes erge? cibi ab utroep extremo rccedere debent : uerum magis à fènio, ita olefSgt; amp;nbsp;ffudus,SCanimalia,ftatim enim nata muccofa funt, fed proueda actatepraua,S^ concodu difficilia. Quaccunque alienum faporem , aut odorem contraxeruß^ quac'ue cariem omninó fugere oportet, falita omnia, nam fi bona corrupts funt,» mala adhuc mala erunt.Præterea in oleofis uetuftas maxime obeft, amp;quantó ma' gis oleo abundauerint,utoliuae,nuces 3uellanæ,piftachia,amygdalæ,pinea:,amp;htl' iufmodi.Præterea nuper nata animalia carnem madidam, muecofamré habent rt' crementis redundantem,^ præfertim fi humentiora natura fuerint,ut lues,oues^ quac minime falubres exiftunt,ut etiam carnes animalium non fe exercentium, hU' mida, ac excrementitia funt animalibuus multo exercitie utentibus ; amp;nbsp;ideo dio*

mus qu^rupedum carnem uolucnum hunudierem elTe, ut etiam ex eorum généré alia alns calidiora, frigidiora, humidiora, ^ fieciora funt: ut inferiùs demondra-bimus.Caftratarum quoqucuidiimarumcaro (utinquit Galcnus) nonfolùm fua- CajintoraM uforeftnpn caftiatatum/ierum etiam qualitas ipfa carnium, nec paruam in eis fa- caro melior* citdifferentiam coquendi, parandicp modus,ut diximus. Nam quæ clixantur,üi» lèentibus humidius pi7Ebentalimentum,ficcius uerô quæ aflantur. Icdrco quf natura humoresfunt,acpræpingues,aflæmeliores,acutiliores eduntur, fed tam ua-rqs modis parari folcnr,ut uix enumerate pofsibile eiï'ct,ó^ prtefertim cum in ho ras, ne dùm in dies portentofa coquorum ingénia noua fupp éditent condimenta, qui-bushodieamplioraftipcndiaeisfoluuntur,quàm medicis. DeOnantergo homines illius ingenium admirari, quitotum orbem reuolutum finxit, poftquamqui nobis fanitatem conferuare,3ut reftituereftudent,uix ullam eis agimus gratiam.At ®^^‘** qui pernitiem,manifeftum^ exitium procurant,eos ampledimur, ftipendqsep ma guis profequimur:atquc banc eflecaulàm reor, quod longe peritiores in artc cq-quinaria reperiantur homines,quàm in medica facultate:ad quid fruftrà niti: Quis etenim noftrûm exercitationemullam corporis, nedum animi fuicepit laborio-fam,nifi ut aliquid ex ea commodi confequatur. Sed hæc milïa faciamus,atque ad propofitum noftrûm reuertamur^ cum tribus decaufis ciborum compofitio nobis quoej neceflària uidcatur,ut infra edocebimus. QtJæ autem in fartaginefriguntut carnés,amp; pleruncp prunis apponuntur,ficcius quoep nutrimentum fuggerunt,ac-dpitrum commoditate inuentum, qui dum aues captas prunis imponentes torrét, uixpene femicoeftas uorant.Fumis etiam decoquuntur carnes, nec non amp;nbsp;à pifto-ribusincruftantur,quas hominifalubritatem corporis defideranti inutilifsimas er fecenfemus.Et cùm in uniuerfum iuniorum animalium caro præftantior ft t,quant uetuftorum,ac declinantium,amp; ualdè noucllorum etiam admodum praua fit: ideo media inter utranqp ætatem quæratur,quæ Horida dicitut.

Nimalium partes quadrupedum maxime uitulorum, praccipuè feptem funt,tùmguftui,tùmadualctudinemaccomodatæ: Cerebrum, lingua, ^/ la(ftes,pedes,mammillæ,pul^o,lumbi^cum rcnibus.Porrólumbifunt ^^^ nbsp;*

ineogenere,inquocætcræmufculorumpartes:fednon nifi optimiilnt, ** bon aded fuaues funt. Debet enim efteuitulus pinguis, dC ladens, fif nuper occi-fus,ueruaflatus,magna flamma,amp; calidus,cum rene,^ pingüedineedi,plurimùm nutriunt,SC fuauifsimt funt,ód minime excrementofi, facillimæ concodionis, amp;nbsp;o« ptimè alunt.Ego duntaxat femel edi apud cauponem oppidi B.Petri, in uia, quæ ducitexBononia ad Forum Cornelq. Nec^probaripoftuntfîngulæ partes abo-mnibus,nequeetiam codem modo.Primum pedeslentum minus alferunt alimen fgdth turn exteris neruofis partibus,quod magis exerccantur,parum ueró nutriunt,cum fint exanguestfacilius ergo concoquütur,quatcnus etiam minus lenti funt, ideoep etiam plus alunt.Sed Së alimentum frigidius eft temperato, amp;nbsp;minus quam carniü fanguinearum. Atfiemedioenter alunt,'cum bene codi fuerint,incredibilc eft quantum fuauitatis, amp;nbsp;facilitatis ad codionem in uentriculo ex codione longa a-ipifcantur.Vnde etiam fus illud concrefcit in gcla,et addito aceto cibum efficiunt -febricitantibus utilem, atque iucundum.Pulmo autem fuauis amp;nbsp;ipfe in patella co-dus cum iure,5Caromatibus,odoratis^ herbis pauló plus nutrit pedibus, facile concoquitur:eius^ enim caro laxifsima,06 leuifsima, Si pauló minus alba,alimen-tumleue,paucurn,humidum^ præftat,Ô^uitam producit:humedatenim pulmo-nern, àquoprimummorsnaturalis oboritur, quanto ergo iecinore,fplene^ra-rior eft,tanto facilius ut roep perficitur,ut in nutriédo iecinore inferior eft. At pecU- ^n» dum pulmones,ficuti 6Ciiencs,ac hepata cum ut plurimum uitqs macerata fint: ob idabufiihominumabdicandafunt, cum non fine periculo edi pofsint. Ladium IdSeh prs6ftancifsimi,in ambus funt tefticuli, quia intus reconduntur: in quadrupedibus

non tta,fedfunt difncnis codionis,filt; mali fucchfed carnes,aliæ glandofæ minus ä^ lunt,mufculofa öd optimum,aeconcodu facile præbcnt alimêtum. Indicio eft fo^ uitas, Sd quod Icues pondéréfunt, atquefriabiles, alimentum tarnen frigidius eft quàm mufculofae carms.Fnguntitr in fartagine pro fanis,ægris elixantur, nequee' M^rnWiC. niui ius reddunt,in iureautem cum aromatibus funt meliores.Mammæ autemfugt;* lac,Ôdlatflantiumdulcesfunt, Ôdàgulofismaximeexpetuntur, funt^ optimi ait-I4«g«4. mentitomnes autem mammillae etiam uitulorum ob id bonae funt;Et ut minds nU‘ triunt,ita facilioris codionis.Ob id etiam lingua Öd guftu,ód alimenti bonitateptÇ-ftat,quaretotaea pars,ôdfuauis,ôdoptimi eftalimenti. Vtetiam quæ adiacctlin-gug pars non fit contemnenda,non lie pars quae exeritur,durior enim Ionge,acde-terioris eft alimentcBubuIæ quoque,bubalinae^ fale condiuntun, deinde penfiF* • feruantur in annuos ufus,his uini potores ad excitandam fitim ututur, nihil^ p^F CerrtruMi. ftantius reperere,ut uinum iucundioris faporis guftent. Cerebrum autem pitiutu-fum,0dcraflumgignitfuccum,tardeepacdifficulterpermeat.Tarde quoque coH-coqui exiftimat Galenus,tum edam nocere uêtriculo, ego quomodo praeparatum eUtauent non intelligo:nam elixum indeep in fartagine frixum,non parum iucun-dum experior,0d mei quidem domeftici probant,elixum non ita,uel etiam fiiiUun»» autbouilium.Qiiomodo uerófubuertatuentriculum,ódexcitareappetitum,quoa in aegris quotidiepcrcipimus,pofsitnon uideo,imó quorundam animalium cere^ brum inter praetfipuas epulas hodie boni uideo, ut hoedorum, uitulorum’, quinS^^ auium multarum,atcp pifeium. Hae igiturfuntpartes animalium iucundioresatep utiliores ualetudini,quac edm hoc etiam facile manduntur,ôd permcât,nec ullâ nio-leftiamafferunt.Cçteraucrôquaefuperfuntutiecora,lienes,cor,uentres,atquefai^ lecwr. guis longé funt concodu difnciliora,crairum^ exhibent fuccum. lecur etenim^ li fuillam accipiamus,quod inter cæteraf de quadrupedibus intclligendo ) praech-rius eft:facilius enim concoquitur Ôd minds cralTum nutrimentum prçbet,li fus itf-uenis bonae habitudinis, bonæ^ temperaturæ fuerit: interea tarnen crafsiidal*-menti erit,concodu^ difficile, quoniam hoc commune eft omnibus iecinoribuS ôd fi alteri magis. Gallinaceorum autem, gallinatum^, ôd anfèrum,atque alioni^ uolatilium iecora fapore, ôdfalubritatecommendantur, utinfràdicemus,uartjslt;J modis parantur. V t uerô hepar ex rubro, era floep fanguine alitur,ita lien ex fubnl* ^‘^quot;‘ fimul,atque melancholico, ipfius enim corpus rarum admodum eft, atquelax»^ ad inftarfpongiæ,utfuccoscrafsiores facile attrahat,atqueexcipiat: adhocnanit? natura in corpore conftituit, ut corpus à foeculenti^^ atque melancholico fucco c^' purgaret, codemcp fe nutriret: non ergo immerito improbifucciefle prortuned'' mus,fpecies enim carnis ad portionem alentis fucci fe habet:quaproptcr à ciboab-Cor, dicanduseftlien,0dfialiquibus fuauitatem guftuipræftareuideatur. Cor autu” raro homines in cibos admittunt, eius quidem caro dura, ftbrofacp eft, ad conco- , quendum etiam diffîcilior,ôd ægrè permeat,nec admodum guftui grata eft: uerun' fi rede conficiatur non exiguum,nec prauum, nee fluxum corpori probet alimtfl'' tum.Ventres quoque animalium ( quæ in cibos hominum ueniunt) nee magnit’’' Vmttr, dine,nec fpecie inter fe funt fimiles,ut in Arte medica declarauimus, atcp hi utuen-très etiam, ôd inteflina,membranofacpomnia,duriorisfuntfubftantiæ,frigidiO' ris^,acficciorisnaturç,imô licet probèconcoquantur,frigidum tarnen fuccum g‘' Srfwgw«. gnunt,necnonôdcrudum.Sanguinem etiam tantummodô fuillum,hocdorum,»t- . queagnorumin hominum cibis ufurpari nouimus,cæterorum ueró animaliun’ rarô,ôd fi contingat etiam fæpè uitulmum, atque leporinum apud aliquos in pretio effè.Sanguinis tarnen omnis difficulter concoquitur,ôd eo magis fi craflus, atqp melancholicus fuerit, ôd quocumep modo paratur,aut co« quitur,fempcr excrementofus,attp concodioni

L I B E R T E R T I V g. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îîJ

HNtcr cce te va s carnes humidiorem efle fuilîam, omnes connem'unt antû suiHaeuireh qui,calida quoeç cft,ÔCfi nonnuHi,deantiqua loquentes, ipfam frigidam eflè dixerinqhanc^, unam noftro fimillimam efle temperamenco Itatue-relicet. Exhiftorijs etenim habcmuSjnonnullos fcelerecaupomim de-ceptos fuiirejqUi diim hofpitio fufeepti, ignari primo appofitis uefeerentur huma-niscarnibusrdetetfla deinde fraude,faporcmretulcrunc qualis fuillæ. Hos natura foccundos genuit, imd pauci reperiuntur, qui fundos, a ut uillas habcant, qui fîtes non alantjCC hôdie matresfamiliâs quot annis alût,quibus in primis familia fuften-tetur,ôf utcæteracibariaeorum carnefuauitercondiantur, multos namep in reci-baria,arque præclaros ufus præbet.Cæierùm nonexiguam differentiam m eis de- • fumerc cernimus ab ælate,fexu,locis,alimonia,habitudine,partibus, arq; altjs id ge Di^erentiiC, nus.CarocnimjUuenisporci,ideft,lalt;flantisacrecenternati,nonefl: comedenda, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

quianimis humida, mucofa, atquecxcremcntitia exiftit,facillimecp putrefit, fiCin Cdro luUdnUè prauum humorem conuerritur, amp;eo magis fi ucntriculum malis humoribus refer wdU* turn adinuenerit: pituitam etiam generat, SC cholicos, iliacoscp dolores, SC in reni-buslapides, acin iecoreobflruftiones parit. Probatifsimaueróeftadulti, acmc-diæattatis,SC boni habitus,ualdecj fe exercentis : mafculus etiam melior elf, quam feemina, 5C praccipuè fi fcropha fuerit : fenes ueró ac decrepiti fugiendi funt, quo-niam eoriim carnes duræ,ac lignofæ,5Chumoremelancholico præditæfunt. Ve« rum quia ad quoduis pabulum fues facillimè alTuefcunt : ideo hordeo, milio, ficu, glande, pyro, cucumere,uua, SChuiulmodi atque otio pinguefcunt,tubera etiam iis,atque apris gratifsima funt. Et qui in montibus dcgunt,caeteris præferunt,qui fi in media, acflorentiætateconfiftant, eorUm caro boni elf fucci,^ omnium efcaz rum potentifsimènutrit, fi bene concoquatur. Indico funt foflbres, aut melTorcs, atque alq huiulmodi, qui folidiori indigent cibo, ea utuntur,ne imbecilliores praé laborereddantur. CralTum quinetiam,atqueinfimullentum fuccumparit:undé qui banc frequenter comedunt,celerrime excrementorum copia abundant,nifi 1a-boribus baud leuibus, difsipet, atque difcutiant excrementa illa inutilia, imó qui diutiùs ea uilt;flitant,iecoris,8C renum obftrudionibus corripiuntur: ideo fufficit illa ex intcruaHisuri. Qtiaproptcr bene animaduertere debent literarum fludiofi, SC qui domi fcdcnt,otiocp torpefcunt,ut fenatores,caufidici,óf facerdotes, ne earn co- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

medant : SC fi comedere uelint,aliquo exercitio uel fndionibus à cibo, ordine prç-fcriptoutantur,perfrigora tantum iugulantur,fale^inuoluuntur,quo tempore fal commodiusliquefcit, carnemep fubit, quæ maximam fuauitatis gratiam acquirit, prima^ menfa ad auiditatem,fitim^inuitandamexhibetur. Carofuilla recensin uerucoda,fiueaira,6Cfubcratelongêgufl:uiiucundioreft,quamelixa,nectantam fuperfluam humiditatem habet.Eius ueró pinguedo nimis obeft,uillos enim uen-triculilaxat,appetendicp facultatem aüfert,atque naufeam inducit,quin SC facile in bilemuertitur, utilifsima tarnen eft ad aliarum efeamm prarparationem. Apriau- Apnedtamp;i tem adeó apud nos in pretio funt, Ut nobiles ferme omnes, non fine uitac periculo ftudiofilsimèeos uenantur,tanta eftgulaeinfania, amp;nobilifsimus hodie cibus ha« betur. Eorum caro aflautplurimum manditur. Diftinguiturpræterea eiüs alimen turn ratione pabuli, loei, cœli, atque huiufmodi ut fupra, gratamSf ipfi, ac iucun- ^^^^^ dam carnem habent, magisch falubrem j qui libéré uagantur quam domeftici : Ie-uiorenim eft,SCfacilioris concodionis,ac plurimi alimenti, neeparum inter-eft an in montibus,aut in planis, aut in paluftribus,aut in ficcis

Boimtdiffirett nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I^^c’P^^böum differentia quantum ad alimenti uTum attinctexactatt

tit iOi'fl defumitur. Quatuor enim xtatis gradus reperiuntur.Prima eft uitulorS, 'VituUiiirtft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecunda iuucncorum,tertia boum noucllorum,qüarta Uetulprum.Cfte^

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j-Qrn non parum intereft,lattens neuiculus üt,an non : ladens enim fucO

bonitate copia,arquecarnofae fubftantix teneritudine, alias qui iam herbas, ucPquot; lios pabulos deguftarunt,longè praecell5t,fuauiores ettam pretiofiores,amp;f falübrP reshabentur,atque facile inter grandiorum animalium cames,fiueelixetut, fine af fetur, primatum tenet, cdebratur^ubiquecius faporis fuauitas, atqueodórisffa' gantia,probi,tempera««^ efl:alimenti,ad aliqualem tarnen déclinât caliditatcnlj at' • que humiditatem : facile concoquitur, QC bonum generat fänguinem, ac benenU'' lurimirci, tôt»Elixa etiam optimum iusfacitfuaue,atque humanae naturaeualdc accommO' dummutrit enim,aluum lenit, humores acquat, obftrudioncs aperit: immoderate tarnen eius ufum cauere oportet, quia aliquando uentriculum Üxat : nee etiam rC' center nata comedenda eft uitulina,quoniam plurimum lentoris, ac acidi humoris obtinet:ideó duorum uel trium fit menfium ad minus,S^ pinguis, uarqs modis pa' ratunucróm fi diligenterafletur,iucunda cfl:,utfuperi«s diximus,ÓC plurimum nü' Uiuencicdrtü trit. luuencorum autem caro durior, ac ficcior eft uitulina, eademrj bonitateinf^ uif* rior,laudabiliores funt montani. Itali etiam Romanos extollunt, multi funt num' Tduri cAiOt menti,fed non admodum boni fucci: facilioris tarnen funt concodionis quam bOquot; ues. Adulti autem tauri funt nouelli boues, nondum caftrati, quorum caro concO' du difficilior eft: ucrum fi concoquatur,plurimum alimentum praeftat,id(^ ad me' lancholicum tendens, 6dideo ab omnibus ferè gentibus damnatum corum ufuie effeuideo,hanccpeflecaufamreor,curtamrarómadentur* Sünt ramen foeminat quaedam quas uulgari nomine mun^zittiU Bononienfes appellant,quç raeliores, aefa' BouKuvtt» lubriores funt,finondum marem admifere:foeturaeuero deterrimaefunt. Boucsae tem quantó uetuftiores, eo quoque par eft ut in comparatione détériorés habean; tur,frigidiores enim acficcioresnunt,^foeminacmulto magisratione fexus. D»' ficillimè ergo concoquitur bubula caro, amp;nbsp;craffum, turbidum, ac melancholicus Op, i, fuccum generat,quod amp;nbsp;atfirmauit Galenus tertio de facultatibus Alimentorum, diim dixit: çCarnes quidem boiunæ,Slt; ipfac no paucum dant corpori alimentum, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncquefacilccuaporabile, fanguinem tarnen générât crafsiorem quam conueniat'

Ltli epis naturafucritmelancholicus, exufuearum,facilealiquacapieturmelaH' cholica pafsione.] Quamobrem uefcétes ca largiüs,crebrius^,fi alicui mclancliO' licoaffeduobnoxtj luerint, có facile tentabuntur, inquartanam^fcbrem,autlc' pram,aut feabiem, aut cancrum, aut elephantiafim, uel melancholiam, aut fplcnis duritiem, uel cachefiam, fiue malum corporis habltum, uel aquam inter cutem,Si huiulmodiincident, maxime fi otiofifuerint : qui enim multo acuehementi utun* No/rf. tur exercitio,non tam facilelaeduntur. Mediolanenfes integros fale condiuntbo' ues, quod amp;multis alqs inlods à magnisfamiltjsin ufu habetur, ad annuafaffl«' lorum eibaria: fed ij admodum non ping«efcunt,quoniam dura eft coducaro ilb, amp;' nullam fere gilhui fuauitatem refcrt,moram longam in uentriculo ducit,amp; diffi' cile eócoquitur,amp; confeda pefsimum füccum praebet,longe^ deteriorcm,fi mor* bofi fuerint boues, uitiata narnré caro, ultiatos humores Ä fpirltus generat, S^ alh VAcetcdro quando peftilentiæ caufam prarbet. Vaccæëiipfacdeterrimae funt,ut ex uerbis wiU. Rafisuigefimo tertiocontinentiscolligitur:caronam^omninöinfalubriseft,ncC minus atræ bills fœcQda,ôô crafsi fanguinis quam uetulorum boum. Etfi quis bo--uinam carnem aliquando corned ere uolueriqminus mala efthyemis, autautumnl tempore,quocalorinnatusrobuftiorexiftit. Notandumetiam,quodilla,qu3edc BaMiwprd' carne bouina diximus,cadem de bubalina,fiue buffalina intelligi uolurnu;: imó Sl «lt;lt;’ illa'met longè détériora in ea pronundamus, cum tenaeffsimae fit carnis,atcj etiam deterioris fucci,nee ferme ni U spud Hebracos in ufu habecut.

HVltos in rc cibaria habet ufus ouillumpecus, nec folûm lanificio corpo/ ouiUipecudû ris tutela debctur,fed camijadi, ÔC caieo. Agni autem carnem,amp;f præcû ufm (fuot, puèladantis, humidifsimam cite, atcp pituitofam ab omnibus cenfetur: Agniuiref, imd quanto agni natiuitati propinquiores fuerint,tanto humidioremjôi^ magis lentam,ac mucoiam habcbunt,quod quotidiè experimur. Qtiapropter me-liorem partem pauloprouediores tempore ailèquentur in regionibusfrigidis SC humidis,nimirum anniculijdummodô foeminas nôdum inierint. Atin region thus calidioribus,ficcioribus(^,multó ante id tempus commode, ac falubn ter uefei poß funt.PabuIa quoque herbarum odoratifsimarum fapidiores,0C folida,compada^ magis fubftantia reddunt. Ideo huiuimodilaudabiles funt,SC concodu faciles,bo-num^chimumgenerantes:minorisenim funthumiditatis,acfuperfluitatis,quod * • idem met affirmât Princeps fecunda primi Doc.fecunda.Sic inquit: [Caro annua-lis agni multi eft nutrimenti, 8C fpifsi, amp;nbsp;boni chimi: qui fi etiam binis ouibus diu-tms alatur,nec herbarum pabula nouerit,fuauior quidem, ac falubrior baud dubie erit,amp; raaximam habebit nobilitatem.] Veruecina autem caro eft arietum, quibus exemptifunt teftes,ab Italiscp caftrones appellantur,caro ad temperamentum ten-dcns,0Cfi aliquo modo frigida dici^oftettfrigefcunt enim animalia omnia cum pri ^^'i^r‘^’'^ mum teftes amiferint,ex fententia Galeni, eo quia priuata funtinnati caloris origi '“quot;quot;* ‘‘^ ^‘’^ ne,totumcp corporis robur his collabitur,perinde ac fi fenes fucrint, coardatur tie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;txtrdlt;=gt;

nae,nec fanguis floridus exiftit,arterite quoque parum,ac imbecilliter, ficut fenibus pulfant. Teftes enim robur animalibus exhibent, atguetotum corpus ealidirate ^®^** multaperfundunttquapropterquaceispriuantur, nulla Venereorum libidineaf-ficiuntur. Obefi autem,ac pingucs uerueces cuadunt, carnism fuauitatem no exi-guam acquirunt, quæ fans tenuis, SC boni eft fucci, SC concodu teneritudine fub-Itantiaeminimecontumax,nifiuetcres,6Cantiquifuerint, quorum carnes pefsimæ funt,turn adcôcoquendum,tûmadfuccum bonum generandum, turn ad nutrien-dum:craflum enim générantfanguinem. luuenes ergoSCuniusanni,boni funt,SC adfanitatem conuenientes,admoderatam caliditatem, atquehumiditatem déclinantes, frequentifsimê in ufu hominum ueniunt, menfas^ onerant. Etiam Turca-rumnatio hislibentifsimèuefcitur,tùm afsis,tùm elixis.Ius etiam eorum optimum iMWuirct^ tft,quod unacum carne contra humorem melancholicum admodum prçftat,pro/ cenores atcp noftris uulgaribus ampliores,ac obefiores in Gallia,Belgica, multis^ alijs inlocis nafcuntur. Arietum autem carnes tam iuuenum, quam fenS, mali funt Arietum ara fucci, concodu difficiles, ac infuaues : fcedum enim odorem, ac uirofum faporem mala, referunt. Ideo ex ufu ciborum homines fuftulerunt,SC fi nonnulli reperiantur, qui non fine deledationeeorum carnes,atque hircorum etiam comedant,comeftas^ pratter moleftiam concoquant. Verum quam plurimi funt,qui nec carum odorem ferre poflunt,idcirco ab eis abftinere debent:qux enim guftui ingrata funt, fugere, atqucabhorrereoportet,tanquamea,quæconcoquinequcunt. Ouilla quoep de- owül^ «ru. terrima eft,tum temperamen ti uitio,6C fexus,tum SC partuum frequetia : mali enim funt fucci,SC concodu difficilis, muccofo etiam, lentoep ac uifcido humore abun-dat,quo nihil deterius:fepè tarnen pauperes comedunr,eiscp non infimam ob con-fuetudinem,gratiam habent. luuenes ergo fi fuerint minus make, nec adeó excre-mentofæexperiuntur: fenes uero adeó durions funtcarnis, SC illaudatiintotum foccijUt ex raalitia nutrimenti febribus uefcentes pratparSr. Interdum etiam ex cor- DociMMcntS. ruptela concitatur aluus ad inteftinorum ufque difficultatem. Qijamobrem ilïud in commune de uniuerfisanimâtium partibus meminifieconuenit, duras,ficcas^ euade^, ac concodioni rebelles, ætate confedorum, humidas contra, ac molles, «oep cócodibiles magis iuniorum,nifi ab edito ftatim partu edantur: at quæ mue-cofæ omnes fint, præfertim animalium,quç carne humidiore natura

T fl Arabes de bœdina came male (cribentes,fenfen'nt earn naturae Frig*' dions efle: nos tarnen in libris Contradicentjum,eorum opinionem con futauimus, atqueeutdenterdemonftrauimus, earn in ad mis qualiW bus temperatam efle, inwpotiusad aliqualem caliditatem dedinare:«' pafsiuis uero edi ficcitate natural piædica fit,ætatis tarnen humiditate contempt' rari,cùm la dances à primo menie ad fecundum ufque comedi foleant,quo tempos retenellifunt, atque humiditate referti. Ideo inter cæteras quadrupedum carnés bœdina fern per, falubritate primatum obtinuit. Galenus etiam dixit quod fob bœdina innoxiè utilicet, quicquiddicantgraues illi uiri, innuentes capras nun' quam fine febre adinueniri, amp;nbsp;per confequens fœtus à morbida parente uitiatum temperamentum contiabere, nee uilam adducuntrationem: confiant fanécap^s pingniores fieri,ineunteacetiam media çftate,quo tem pore arbo rum furculos cO' medeft. Otio ergo deditis, neciullo modo laborantib.cöuenientifsima eftcaro bot' dina,non tam ueró illis qui grauiterfeexercent,moderatum enim alimentum pr^' bent, quod facile in illis difsipatur, atque euanefcit. Sed fludiofi nee feexercentes

optimum atqueconueniens nutrimentum accipiuntj, ex ea, quætum elixapaU' ter,atque affata mandi poteft, toto uerè ex fucco malorum arantiorum; faciUimee' nim concoquitur, ^ bonurn acmediocrem intercraffum, SCtenuem generatfaU' KOM. g'-rinem. Suntautemquidiutiùsladantesà quartomenfeufqueadfeptimumb' ’ dando protr3hunt,nullo prorfus herbarum paflu,quorum caro duritieno caret,0^ nefcio quid faporis uifofï,atque graueolentis acquirit. Romac etiam pafsim recen* ^ nbsp;. ^^. ternatiduorum ueltriumdicrumuenundantur,quosprohabendis peUiculisoC'

” y cidunt, qui tarnen mali funt fucci, quia muccofi, acnimis humidi ♦ Caprina autem ’* caro calida 8Cficca eft,SC prêter prauum,quern generatfuccum,etiam acrimonisn* habet,atque adeó concodu difficilis eft, ut uix confici pofsit:flatus, amp;nbsp;eruduatiO' Sfc. 100. jiesexcitâtfinonconcoquatur,ódcholeram morbum parit. Eft^ut Hippocrates teflatur quarto de uidu m Acutis,longe bouina deterior. Princeps quoqueÓdipf^ affirmât fecundocanone,caprinamcarnemficcam, atqueconcodu ualdè diffici' Cajirdtictiro j^j^^eflè.Nihilominus,flcaftrati3nimalis,3tqueiuuenisfuerit,laudabiliorfiet.Ca' MuddoUtor, ftratienim caro,acumen deponit, SCuirofumacgraueolentem illum faporem re' mictic,pinguefcic animal,amp; caro,humidior, ac guflui gratior euadit, quæ cûm non adeolit concodudifficilis,laudabiliorem gcnerat fanguinem,licetin uniuerfunï Kot«*» fucciprauicatebaud carcrepofsit:imó qui comitialimorbo pronifunt, illanipror' fus enugeredebenqinterenim cætera animalia,farpèeo a0educorripiuntur,utea' rum eunodes affirmant,qui Slt;eandcm'met affedionem faciUimèfubcunt, atque KirtinieHi- quampkirimiiiki concomitantepercunt.Hircina quoque, turn adconcoquêdum, res, tumadbonum generandumfanguinem deterrima eft: fœdifsima enim inter om' niaanimaliaeft, atqueincibis damnata,licctnondefintnationes caftratos hircos comedêtes,necguftui ingratos efle aflcrêtes.Calida nimis dl ficca cft,necnóSf fla' tuo6,quæ fiantiquioris fuerit hirci,Iongê etiamerit deterrima,cumfanguinem Cdprearum mclancholicum pariatEft SC aliud caprearum ferarum genus,nec a noftris abflmi' ferdrumuis, le: hæ quidem tantummodó montium incolæfunt,necunquam in plana defcen* dunt, imó præaltisfieperupibus infident, quarum caro durior, magis^ficcefens eft,quæamp;atrumfut cætera fylueftri2)fuccumgenerat,ó6concodu difficilem, atç faporis, odoris graueolentiam quandan refert.Damç autem non eiufdem fiintfpe' j3^^^^ nbsp;nbsp;ciei,3c naturç,quia earum caro pinguis eft, faporem^ ueruecis gratum habet, utreferunequieam comederunt,fcd amp;nbsp;ipfa,nec effugerepo-

DeCd^reolotCtruo,ie^ore,ic(unicuh, Cap, VII. BNtercaetcrasfyliieftrtum carnesj maximecapreoliapprobataefticxuC- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. .

loci enim Sf afsiduo motu à fuperfluis humiditatibus exoneratur, tene- ^^^ ** * tiorcp,Slt;^conco0:ufaciliorefficitur,necinam faporis, odonscp grauco- *^’^‘ lentiam habet,quoniam ex motuattenuatur languis,raréfie corpus,ape-riunturmeatus,SC humorcs,qui funt caufa prauitatis odoris ,refoluuntur. Optime nütrit,ÔCinadiuis qualitatibus temperata cenfetur: in paisiuis ueréad fuccum déclinât. Eiigaturiuuenis, quia uno propefcribentium confenfu fylueftribus omnibus ut diximus praelata en,faporis,alimenticpbonitate,confiitutioms tenuitatc, concodionis faciïitate,cxcrementorum paucitate,licetnec prorfus nulla generan-di atrabiliarq humoris culpa carere potueriqcum adficcitatem incliner : ob id anti- MJ», qua mala eft,qui tota in melancholicu fanguiné couertitur.Teperatur uero ficcitas, Not«» fifolooleoincoquatur,autalq id genus hutnentioribus. Caro tùm elixa, tu,aira e/ tiam falubriorcxiftiqamp;Romæpræcipuenobihorum mcniasornat, perfrpeuarqs modisparata,accondita,fedinaflata potius,quam elixa,etpanificio incrultata.Cet ceruiuirtS. «US autem diutifsimc uiuit,cuius caro cum dura,ac ficca fit, ob id afininæ proxima, w^abhominum ufuabdicanda cenfetur, concodu enim difficilis eft, arque me-lancholica,0Cuefcentium corpora ad acutasfebres,aliascp prauas affediones præ-parat.Rarô ergo deguftate oportet,fitcp iuuenis cerui,qui nondum iuftam fui tem-peramentificcitatemaccepcrit,quia tuncadminiculo tenerioris,hum^diolisq3æta-fis,minùs malifucci,palatocp acceptior erit ; confiftente ueró actate, crefcente fem-perficcitate,SC duritie carnis,deterior euadit,amp; quartanas, nee non amp;nbsp;alias atrabi-banaspafsiones procréât. Tempore quoquelibidinis caro fœtet, perindeatc^hir-corum,Sd pefsima eft. Nee boni funt fucci nondum na ti, fed de uentre matris euul* N®^*** fi,quos potentes Principes maximis in delitqs haberéfolent, mucoris enim plcni funr,8C fucci crudioris: facpêeofdem etiam deguftafleuidi cornua mollia nuperexgt; orta,lanuginequadam obduda,óf nondum ficcata,atque tanta eft noftri temporis guls libido,quod in ufum menfarum uerterunt, in quibus tarnen nullus eft iapor, nullaquefalubritas,imó glutinofa,crafla,ÓC terreftria funt. In ceruorum etiam cor- ^^ toräh^ deofsiculaquædam reperirifolent, quæmultis morbis opem falutarem adferunt, 8Cmaxime uenenisaduerßntur,ut amp;cornua,ÔCpraîcipue fi à menfe Augufti per totum ufque Septembrem fuerint detruncata,quo temfjore maxime uigcnt,fuascp «iresinfummotenent. Adhucquoquemagnaeftdeleporistcmperamentocon nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

trouerfia,cum alq carnem leporinam calidam efle affirment, ut Arabes ferè om nes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^’

alij ueró frigidam amp;nbsp;ficcam. Nos tarnen ut difputationes effugiamus, illam frigi-darn amp;nbsp;ficcam efle cenfemus, quod idem fenfife uidetur Galenus, qui in libro de ^^P* ® * Atténuante uidus ratione dixit,eam fanguinem uehemeiiter craffum gignere,bu- nbsp;nbsp;nbsp;'

bullatarnen,ÔCouilla meliorem. Præterea cumfit caro dura,ad gignendam atram bilem idonea arque animalis timidifsimi, quæ omnia funt figna frigidi arque ficci temperamenti,minus tarnen iuuenculorum, quos lepufculos uocamus,8CiIlos «on tam noeuos efte experimur, guftuietiamiucundioresfunt,imóbimeftresólt;^ trimeftreslongèodimeftribus,SC anniculis preciofiores, amp;nbsp;fuaüiórcs exiftunt,le-poribustotalcaliafcatet, ipforumi^uenationobilifsimis ferèomnibus iuuenibus peculiaris eft,^^ capiuntur omni ferme tempore, ünde nifi foecundi admodum ef-‘^«hgonusequidemiarn defijftet. Varqsmodiscondïturléporum carojamp;lutpluri- j^^^^ mum ex aqua,amp;1 uino elixatur,poftea irt aftatu,ucl panificio incruftatur,amp; fic multos perdurât dies,Sf præcipuè hyberno tempore. Inter autem cætera animalia fylue ftria,crafsiorem quidem generat fanguinem,£f difficile côcoquitur, ac aluum ftrin git,uigilias inducit,nec'non amp;nbsp;fomnia Uaria,ac tumuftuofa,cius quoep fanguis ua-lioshabetinremedicaufus. Feruntalpiumincolxl^ores hyberno frigoreexal-bcfcere,ac toros candidos fieri,atqj hocniuis pabulo fieri aiunt, nefcio qua ratione ^“^‘‘^ di{di,cüm nix nullum aut exiguum pratbeat alimentum. Adde, qiiod in præaltis

ctiam ni«ibus,nunquam deeft aliqind,quod deguftare,aut delïbrare pofsfnt,qU0£^ immenfo potiùs fngore,quo calor innatus retrahi tur fieri exiftimandum, nam pa' rumnutrimentiextimæpartesfentiunt, id^ pituitofiuSjCxquo pilorum candoï oriri folet,quo tempore caro minus fuauis eit,quia frigore indurata, atque humo^ reexprcfïà. Cuniculus quoqueléporiualdc fimillimumeft animal, facie atepfof' cutùeuliui “*a»*”agnitudineuerôinferiùs, accolorediuerfo : uerficolores enim fæpèfpedaß' tur cuniculi,£C aliquando toti candidi,aut nigri,aut cçfq,atcç huiufmodi,funt^ cai ** ne albidiores,nec tarn ficca,quàm léporina:5lt; ideô mehùs nutrit, fiC faciliùs concoquot; quitted amp;nbsp;ipfa humorem melancholicum parit. In cacteris, quæ deléporum bon*' tate,acuitio diximus,eadem decuniculis pronunciamus,cùm parùm à natura eo' rum abfint.luuenes enim amp;nbsp;tenelli meliores funt,reliqui uerô uetuftiores abdican-di,cùmnullanecfaporisiucunditas, necfalubritaseisinfit,2Ccarne prædura ßo^

Vltaerinaceorum,fiueericiorum habenturgenera, tefte Ariftotclc:ßd hîedeterreftribus tantum agimus,qui ôCfi aliàsfolummodô in arte m^' dica locum habuerint:nunc ueró adeo guig intenti fumus, etiam in cibo' Ericiorum ui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum ufum traduxerimus, quamuis exiguum admodum carnisinfecon'

^^^ tineant,quam ad fanitatem nÓ laudamus, fed quia maximam habet digerendi atij ’ exficcandifacultatem.lccirco Galenus dixit earn ficcatam, amp;nbsp;in polinem redadâ, potuil exhibitam, elephanto obnoxip, S^ijs qui mali funt habitus, turn conuub fionemfepèpaticntibus,£Cnephriticis,arqïtjs,qui aqua inter cutem laborant, qua . , anafarcamappell3nt,conferre.'Hiftrixquotj animal eft ericioualdèfimile,quoa i; icn ut- ßQdfgfg^ porcum fpinofum uocant,in India,Africa,atc^ Italia etiam oritur,et aliqnf . ’’quot;‘ incibatualfumunt,alimentumtamenimprobumparit,uix^concoquitur, neeft' Saurorum porem giratumbabet.Sciuriautem frequentes funtSabi fyluae, ac nemoraabufl' *‘’'*** dant,S(: montanar gentes eos uenantur, nee fine uoluptate, quoniam curfu,rccuf' fucp ex una arbore in aliam tranfiliunt,amp; colore albo,^ nigro diftinguuntur, à no nullis comeduntur cùm præpingues fuerint,alimentum tarnen exiguum, a nd uni, Ô^atrabiliarium exhibcnt,Äcùm manfuefeuntindelitfjs maximishabentur. Gib res uerô animalia funt muribus ualdcfimilia,quaeferuntmaiorianni tempore don mire,atcB fomno mirum in modu pinguefeere hyemis tempore.Aeftate uerô gb^ QlirioM»wrer. des,nucesiugl3ndes,atcp cafianeascomedunt,amp;præpinguesmelioresfunt.AtfJ in epulis Romanorum non exiguam habuerunt gratiam,quia guftui fatis iucundi funt. Afiati quidem,aut in fartaginefrixi ficcius corpori dantalimentum,in patinis uerô conditi humidius,amp;^ paralyticis utililsimi cenlentur.

r)eRtUquiiidgentudnimaUbutabu[MciboriMndimnjitK, Cap, IX. a^^1 Am hucufquedeanimalium carnibus, quæ continuo apud omnesinO Mai fu elfe folent,egimus:nuncreliquum efletde cæteris lermonem habert, quæ nullo apud nos in ciborum ufu exiftunt, amp;nbsp;fi quandoque ab aliqub bus afluetis, aut tneliorum inopia deguftentur, quæ tarnen cùm potifsb mum naturæ noftræ fint obnoxia,atlt;p tanquam de diredo oppofita.Iccirco eapr{ termitteredecreuimus,uclutiamp;abalqs incremento prætermilTa, atque reprobar tafuerint. Qiiidenimdeurfijac uulpecularum carnibus pro ufu humanodicert Koi4. polfumusç’quibus etfi Alpini quidam populi uefcantur, iniquum tarnen, atquea* trabiliariumfuccum créant, nee défunt etiam quiafinorum domellicorum, Óófyb ueftrium carnes mandunt, quæ pefsimi funtfucci, concodu diffîcillimæ, atque uentricuIumlædunt.Præterea edendo omninó funtinfuaues, quemadmodumC' quorum,camelorum,leonura,pardaliumfiuepantherarum, earum præpinguiurti maximè,atque aliorum huiufmodi carnes,quæ ualdè uentriculi fubuantiæ aduen

LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ffi fantur,acconcodu contumacifsimx Pant, quia in natura fuafunt duræjficcæ, uiCci* d3c,lentæ,multarum^ fuperfluicatum,8C abominabilis faporis,imó humanac natural! temperiei contrariæ, qux nec fanguinem purum, mundum, aut darum générant, fed aliæ in phlegma, aliæ in bilem, aliæ in atrum humorem addunt. Qiiapro-pter non nifi bonum efl huiufmodi dimittere, non tafia cibaria,quæ prauum générant alimentum, aut humorem crudumin uentriculo, aut bilem, aut ferofum humorem,aut humorem nigrum,aut humorem putridum, aut in flatum conuertun-tur,ô(fpermeantadiecur,amp;implentuenas,ô^uafarimilibus,Slt;quandoqucgene- . .. rant bonum chylum, amp;nbsp;pofimodum per iecoris uitium, in unum, aut plura ex his f^f®’’« “'**“** tranreunt,^ hoc eft detenus,pr^fcrtim quia non facile dignofcitur,Sc difficilius oc- lt;f««T'tt»tw»» curritur.Laeditur autem uentriculi codio, fi nonuacuus lit, SC maxime ft redundet alio, quàm fimplici mediocri pituita, à uigilia,a motu poft cibum, à qualitate, uel quantitate afrumptorum,afaccumretentione,amp;à uitiisaliorum membrorum,pre- nbsp;nbsp;• fertim iecoris,^ cordis. Hæc igitur de his negledis fufftciunt, nec ulterius fenno-nem protrahamus,quon{am non nifilegentium faftidio, aut temporis iadura pro-cedere pofTet.Sat itacp erit unius exemplo diligenter,^ adamufsim afTumpto, cun daprofequi,quædeco nonfolùm dici pofrunt,fedetiâexcogitari,filt;ftc eadem nor ma,omnia alia illius generis afrequcmur,amp; no ut nobis placeamus, atc^ fingamus, quxplacereuolumus, (ut plurimum enim contingit fordida quotidie damnare 0^ deteftari,illis tarnen magis obledarOfed ut recta ratione uiuamus.

Orefolitodccochleis feu limacibus,quæ diucrfisinter hæc generibus ço^Mf^rt»« (quamuis plures tcftaccas clTe affirment)collocantur, fermonem inftitu-'4,r(yjp|jlt;,, ti hoe animal quatuor habet cornuum mollia, duo maiora fatis, reliqua cxigua:omniaqux excrit,accontrahit fuo arbitrio, Bruerius adeo ofci-taterhiftoriameorumtraa:at,utfolum duo cornuadicat habere (quod amp;nbsp;Plinius) quafinunquamuiderit animal omnibus regionibus familiare, Vndefit ut teftimo-

nio illius nonaufimfidere.Et maxime quod plures quafi earum hiftonam attinge-rintquàm uelim.Cutem habet pr3cduram,criftatam,orbiculatam, €lt; in acutum de-finentem,ideo etiam turbinatæ appcllantur quoniam in anfradum intorquentur à dextra in finiftra partem,infleditur fi caput in fublimi colloccs, amp;nbsp;ex dorfo ad cau-. nbsp;nbsp;dam liiftres,caput exiguum ualdè,fcd collum amplifsimum iuxta os, quod uix ui- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

detur cornicula exigua,fuma in capite tarnen maiora.Et in tam paruo ore denticu-li,quos cernere uix licet. Ex plantis maxime afphodelum infedatur, qui amp;nbsp;contra ^^fpiio^eim uenenaualet. Abduntfe hærenteslapidibus,amp;arboribus, atqueetiam herbis, amp;nbsp;^g^^^^„j„g^ lub terra apparent ut uidi,amp; Plinius etiam teftatur:a magnis imbribus,ó( corrupro ^^^^ aëre prodeunuft genitæ ftatim,quomodo tam grandes^fi exerunt fe ubi latucrun«l EapitaóCeffigiemequorum,alijboumreferreputant. SStgenera præcipuaqua-coeMear«« ' luor,conteft3e,quæfub terralatentdinetefta, quælapidem in capite candidum fe- aMdtKorgene-runt,óë uere limaces fine terrorio,marin3ec^.Eft in illis inteftinum, quod ab orc per utranep partem têdit ad uentrem,antéa papauerc genito:poft quafi nudum, amp;nbsp;cxi- j^ p^yj.^ Ie ad annum fertur, (ut inquit Ariftotclcs ) ubi etia docct idem ineffe ferm è teftaceis nbsp;nbsp;^nimd omnibus,uelur purpuris,2lt; oftreis,fèd non codem*modo,et dentes cochlearum ef- ^ nbsp;nbsp;* fetenucs,acduros.lnparteautemmediaeftlucidum,acquafiperfpicuum,quodui ^^’ ''^ ** ceiecorisfungitur.Quac parueS^ quafi albac,2lt;f contedç funt,fæpè uomitum pro |^,’^^^ uocarefolent.SuntAfricanæ.folitanacuocatte(cum aliæeiufdem regionis medio- Cochleitten^ cresfint)quarum teftæcapiuntaliquandolibrasx x.humons. Sût ergo hæ(utScri- tfic^nnamp;iori, boniusrefert)praccipuè uentriculi doloribus fedandis amicitiae munere utiles ual- if^if ^^^^lff Qj.* de:quamüis omne illarum genus ei morbo conferant,ut expertus fum,ac magis fa ^^^^^^ lubrcSjCiuamhierxGaleniipecies.Velutói^iecoricaro earum faluberrima:fubftan= ' tiæfimilitudtne,feu proprietatc,ut Galenus teftatur. Aqua ueto quæ ex eis deftilla-tur dupliciuafe pulmoni. Nd dlis utilius laurifolqs,amp; paucis,amp;ut uafe mundo,ó£

»Je :Aed.[e- in dies aqua luftrato emolliantur,purgentur,atcp pingucfcant etia magis ♦ lus tamlt;! cwndiwn locos, illarum melius eft quam caro,quae pracdura eftmec ilia trina codio admodu condu cere uidentur,cum iint innpidae,amp; nihilominus duræ,SC minus nutriât : cum igne® StUldtiticefd^ cnim parteetiam ocrea obducitur,coquuntur cumlaurifoltjs,defpumatur,addituf cultxi. faits paruin,olco fatis ad diuturnam codioneJus earum fie preparam ft non ingrat turn fit, aperit obftrudiones iecoris, 5C pulmonis, ac ipfum lenit: impinguat ieeUG UtrUuirts, ^ uentriculû roborapSt dolorem cius auferutoUit liencm etiam,non tarnen in hoc multum præftar,nilî quantu ex lauro habetur: arenas SClapillos utracp caufa cômf nuit,sc educit,tabidis utile eft. Et partes quæ tenerac funt, fcilicet papauer, SC quod in uifeeribus ab incdia,SC dida purgationecontinetur. Similiter amp;nbsp;corneae partes maxime inferior,quç mollior eft,SC minor conducöt illis,SC boni cenfentur alimciv ti. Tunicae cutis tota,6C quiequid fub dentibus crepat efui ineptac funt. Quac pane • SCfapaimpinguatæfunt,melioreshabentur:funtautcochleæAfricanac etiammf rib,^,dtp. notes aliæ,nam funt faecundæ,ut inquit Plinius: fteutReatino agro aibæ. lllyncas ^ g-, magnitudinepraeferr, ficutfolitanas nobilitate. Sunt aûtfolitanæ etiam ex Africa, rib.i,^^. diceute Varronc,a quo accepitPlinius(quanquâ ex Africa quæuocanturfolitanç)

, 4. eas uult efte adeo ca paces. Sed iam propius ed accedamus, SC quae ad propofituin Cocblednm maximefuntneccftaria,doceamus. Cochleaeigiturpaucum, a craflum exhibent uires. alimentum,ideó generat fanguinem etiam atrum:SCutbreuitcr dicam melancholia Lib. dedtra cumpdeoe^etiam obftrudiones pariut.Omnia crafta,SCIcnta,SCquæmultumnU' biletC,4.iii triunt,obftrudionesparereconfueuerunt,quocircafenibus incommoda. Man^ prmc. feftum eft etiam quod omnia, quæ dura funt, autcraftà,ægrèconfîciuntur,idcoç ^,de Tuenda ferô etiam: multiplici ergo rationefenibus obfunt. Odauö tarnen decompofitio' finUdte cup. ne Pharmacorum connumerat eas inter illa^quæ uires reficere folent,cum ouisfor' tf. bilibusSCbulbis. Rurfuseafdem connumerat ibidem utftomacho falubres,cuin Cdp,4, bulbis dicit,quia cxcrementum humidum uentriculificcant.Pauló inferiùs,utuaf Cap,i, dè utiles iecori, SC proprias illilaudat. Siccant igitur ualdehumidum fuperfluum, ÓC aftringuntjfolidum^ exhibent alimentum:06 hæc omnia uentriculo funt utilif fimæ. Prohibent enim quiequam inutile illi influi. Et fi timeatur ex eis obftrudio modice ficca ta,SC minime falita,iubet Galenus edere fenes. Declarauimus enim fe pèfalcm nil aliud efte,quam quod igneum eft in mixtis omnibus,oleum autemaCquot; rermfedomneius cochlcæ præcipuc Africanæ aluum nÏbuct,SC marinæ etiam ma' ^^^‘^‘ gis. Qiiid mirum cum eas exhibeatGalenus etiam, cùm itanono de CompofitiO' » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne fecundum locos. At dices grain's eft ad concoquendum, nil minus fi omnes tU'

nicas exceperis. Abftine ergo ab illis ab externa parte,in qua caput,SC collum à nf gro illo foeculento,a cornea parte,quæ dura cft,nô quæ mollior,feu exiuuentaanf maliSjfeu ex cibo,quo depafta erft,feu quia in imo uentris ea optima eft, SC papauti cum fuerit expurgationefadum flaui colon's,hæc omnia cùm mollia fint,celeritci', SCfacileconcoquuntur: conuertuntur enim hauddubiefacile,SCeeleriter concoquot; qui,fcd SCcontenta in uifeeribus omnia cùm flauefeunt. Idem enim eftflauumiß cochlea,quod in hœdis,uitulis,ÔC pifeibus album,SCexquifite candidum in iuueflquot; cub's,papauer,SC corneum, SC illud quod à Ipua eft inftar farciminis etiam candidif-fima funt. Videtur autem inteftinum regredi ab imo ad partem fuperiorem, quô3 natura nullum in cauda habeat exitum. At omnis pinguedo in puro animali,amp;cir ca collum extra, SC ubique intus candida eft,SC fuauis. Cum ergo quicquid in cO' chleis continctur præter membranas molle fit,SC codum in uentre animalis,uerifi-' mile eft quod fint cocodu facillima. Qiiod cnim in uifeeribus concrete eft,formâ, 5C natura fanguinis habet.Ceterum accipiemus limaccsfdicuntur aßt à limo,quo(l timices unde generentur, SC alantur) exeultis loeis, contedas, autpingues,8Ciuuenculas, di^g, q^jQ j dignofeitur, quoniam non pofliint facile à fua concha eximi : repurgabimus Mellor«, cum lauro per très dies adiedo falls modico,6Clade,aut fapa,inde diligenter ablU' frtpdrdndi tos,cum alqs lauri ramis coquemus defpumando, donee molles uideâtur, exutis’ modus, domibus præcidemus, quod fol et ex area promincre, SC eis per mediu diuifis abij^ ciemus inteftinum totum reuolutu 3 capite ad locum caudæ fupremum, SC totum diligen?

dtligcntér huabimus : poft ex refiduo faciemus partes quatuor, mcmbranaceam, candidatn,corneam,ôôflauam,eurem totâabtjciemus.Flaua à cornea diffère, quod fplendida non eft, corneam edemus diligenter attritam dentibus, aut piftiHo,con-çreto fanguini fimilem,frixani in fartaginc. Membraneam fubigemus piftillo, inde addemus palTum crocum,adipem, at oleum, petrofelinum, aut cæp3s,ôô cum alba parte benè contrita efficiemus offas, quas coaas edemus, nec mireris diligentiam, aut réfugias laborem » Eft enim illius conditio uelut tritici: Galenus ter illas coqui iubet^ut teneriores euadant, licet pleræcp ex his fint, quæ quantô diutiùs coquun-tur,eo duriores fiant.In uniuerfum autem pamphaga hæc uelut Gallina*,altaci,co- p^pldgi chleæ^cautecomedenda funt.Necpcriculo uacant,quæunum habentuentricU' edutécomt^ Ium,uelutpifcesomnes, quorum uentremquiedatnonfolùm fuiîlimoris eft, amp;nbsp;dcndu, immôdust fed graue periculum Cubit : pericre quidam pifeium inteftinisdeuoratis, audio etiam comefta limace:ea enim hæret fœdis,amp;corruptis rebus,turn enanduex nbsp;nbsp;•

neno præditis plantis,utnon mirûfitfi diecula extindus fit.Quàm ftultum eft tan- j^^^^ to periculo feexponere,hærcntfungis,ferpentibus,tabefcentibus,napello. Pericli-taremur etiam à gallinis, fed illas défendit ingluuies, ubi ucnenum retunditur, Slt; mors animalis ipfius:propterea fpontèmortua edereprohibuitMofes.Vbi ergo li- vttuto limd-. macem ederecogimur,alaturinolla quindecim faltem diebus,SCfæpiùs locus mu- ftmtdiM, tctur,ac mundetur,aut fol fi s lauri uirentibus purgetur,aut ex bis fint,quæ adinic in corticelatent:in omnibus autem quæ non ex certo genere alimenti uiuunt,ucnter, ucntriculuslt;5 abficiantur,uelut etiâ teftudinibus Iurofis,ac aftafis,ôf pifeibus: nam quadrupedum uifeera antequam edâtur,expurgari folent. Teftudinum autem tria Teßuimmn funt genera,paluftres,marinæ,Slt;terres.Paluftres détériores funtterrcftribus,quôd tria genera, incœnolatitenf,eofi^8Climofauliginealantur: terreftres Africanæ maxima*,amp; ad- Vires, uerfus lepras, elephantiafim,Iànguinisfip corruptionem, commodifsimus ufus: 0-mnibus commune eft difficulterconcoquicralTum, filt; nonmultum præbercali-mentum, amp;^multum ouorum, multumcp iecoris haberc, caetera parùm ad conce-ptumnaturae fimilitudineaduerfus abortum:his quibusinfantes,ubiftatimnatt fuerint pcreunt,utiles funt. Crura etiam amp;nbsp;partes interioies marenarum, quæ ma-xitnæfunt,fuauem habentcarnem, 8Cbonum praebent alimcntum, hcdicis quo-queconferunt, fedterreftres cæteris funt utiliores,caro earum candida eft, amp;pulli carni fimillima parùm inter carnes nutriunt, plus tarne pifeibus diu uiucre credun-tur. lus earum optimum eft, amp;nbsp;bene nutrit, amp;nbsp;fanguinem contra uenena præclarè auxiliari omnes uno ore prædicant.

Oftquam deQuadrupedum carnibus quae mortalium cibos adiuuant, pertradauimustconfequens eft,utdehis difleramus, quæ prætercarnes, ^^,j^j^^^^^ alimenta quocpadaugent,S^primùm de ladle, cuius memoria cum me- '' cum reuoluo,nihil non poffehac in arte mibi uideomam quid ladcanti-quiusT'fine quo nullus ad iuuentam peruenire poteft,neque ab infantia ali: nam Sd fi barbarorum filfi polenta ex aqua nbsp;farina, ut fuperius diximus, nutriantur, non tarnen ante quadragefimu diem,paucis ante trimeftre fpaciurn. Qriid dulcius,quid iucundius,quid notius, quid utilius, cum unQ hoc fit quod ftat loco cibi, ac potus^’ Vndelaudaturpietasfiliac,quæfcnem pattern in carceribus ad mortem ex inædia damnatum, ladauit. Et tarnen in hoc antiqui adeo négligentes fuerunt, ut ex fex partibus, duas tantum agnouerint, cafeum amp;ferum. Nam quod Hippocrates in Quartum d« quarto de Morbis butyri meminerit,8C extrahere docuerit : non eft ideo cxiftiman- morbis non dum butyrumHippocrati no turn fuilfe, quod neque Ariftoteli notum fucritefedf/re Hippo-ex hocdeprachenditur authorem quartideMorbis nonfolum Hippocratemma- cratis, gnurn non fuiffe,fed neque filij,uel generi,aut nepotis alterius : quandoquidem hi omnes ante Ariftotelis çtatem mortui elTent.Ariftoteles autem nihil ignorauiteo- NoMtwr Gerijm, quae fua acute nota fuerunt. Demiror poftmodum Galenum, cuius cum æta- lemw.

te butyram nocum cflèt,tarnen neque etus naturam ia alendo docuit, Si Diofcoi^ di refragatur, dicenti ex ouibus j amp;nbsp;capris haben qüod S^ experimento cognitum eft,ut eiiam Bruyendus affirmât j cuius eft hoc inuentumj dicens, tantum exboui* » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no lade butyrum excipi. In quo nort poteft excufari quod paucum intdligat: nam nee höc Diofcondes praetermifiqqutn amp;: ufiim eius in cibis qualemcuaquc à pio-fcondetraditum uolens,acleiens prxtermittit. Sednequequenquam inuenigt;qm omnes liltus partes perfedè in tellexcnt,mult(S minus,ut qualepræberetalimétiim, 14^0 piirtfj. eadem edocuerit. Idem tarnen Bruyennus propiùs accefsit. Ergo in lade partes fimplicis funt fex, compofitac autem feu à natura alienæ quatuor, ut in uniuerfum fintdecemdadisquidem uires aliae funt,aliæpro diuerforum animalium natural at deafcitittjsfermononerit,utpote,quodobfcurum non fit,optimumefferecens3 partuinuctcratumpefsimum fanèanimalis aciuuenis,quod neque famda^rä' tient,ncquecibisprauis nutritumfit,neclaborefatigatum,nec timorcopprenum, Lictx ^uo d. non macilentum, fed lacomne animalis herbas comedentis in regionibus noftr^ niimU. utileeft,dicouaccæ,capræ,ouis,afinæ,cquæ,capreoliautem accerui,amp;cuniculi,* léporis paucum: fed omne utile non ita carnis,aut lupi,quanquam fabulentur Ro‘ mulum ÔCRemum à lupa educates: detenus eft leoninum. Camdinum fuprema medicina Afcitis,SC in ufu frequenti Afris:deElephantino nil compertihabeo,fü^ fan crafsius eft, quam ut homini conueniat : fex igitur generum eft, humano^ a» dito feptem. Conueniuntomnia genera ladis, quod bene nutriunt, aluumleniS^ ftcim fedant, uenenis aduerfantur nullum, aliud genus cibi miieeri fibi ucilitcrpS' tiuntur, minore iadura panis codus, 06 etiam qualis cdi folct,06 aqua ci ibcianturi carrera omnia non finepericulo, fed omnium maximeuinum, 06 quando poten' tius,ô6 pifces,ô6 horci frudus,ô6 legumina.

a Rima uocatur fpuma ladis, in frequenti ufu Mcdiolani, GalcnoRom^t cognitalibro de cibis boni 06 malifucci, Aphrogalam Grarco moreUO' eaqfitagitationeladisperpétua, 06utetiambutyrum,fedfpuma paub' cim,2C perpetuó dcmitur,qua: cum pinguem, aclentam fecum materials habcat, butyri nempe, durât per totam diem. Hæc pars leuis admodum codionis eft,fuauifsima,boni alimenti,led pauci,ac minime folidi,perperàm editur poftcibtf fed ante tarnen quod pinguis fit, deijcit appetentiam, non obftruit, nequelapitles gignitquod tenuifsima. Quifaccharum addunt,mehus nonfolum fuauiuseffie*' A^mIaHU, imj-. Alimentum hoccum pancfoloinnoxium eft,necuinomiftum adeó po^quot; bat hominem,ut lac ipfum,fecunda pars eft aqua, nequeenim dubium eft, qu*n^ fimplex,cum poft omniarciinquatur,uel ab initio ab omnibus feparetur,ficut^ deea parte quj recoda dicitur:quam conftatremancrepoftcafeum,utdubiun3nf fit,quin hæ tres partes fimplices fingulæ non fint. Scd iam de aqua ladis dicamUS quæ alimentum nondici poteft,fedautcum alimentomifta,autpotus,aut medics' *‘’’*^' mentum : igitur ut cum alimento mifta, id eft, ladi proprio, emeit utextinguatu' i

tim, cum nulla alia pars huiufmodi fit in lade, imó reliquæ potins aut augent,3Ut 1 excitant. Lac ergo cum fitim fedet, maxime, ut inquit Auenzoar, 06 melius quant , aqua,Iongè autem magis quam uinurn,ô6 id ob aquam quæ in co eft, dubium non eft quin aqua plurimum fitim non extinguat. Sed Ô6 ipfum lac penetrate facit, m^ nuitq? pinguedinis faftidium, Ô6 temperatillius caliditatem, cum fitfrigida,06 hU' Lite alttiMM mida:S6 quia ferofum aliquidhabet,aluum detjeit, quo fit uttotum ipfum lacintcf deijat. £3 numerctur,quar aluum deqciunt,cùm fingulæillius partes aliæpotiùsaftring^tj quam leniant,autmoueantaluum : feorfum igituraqua ladis hæc omniaabundt poteft,fcilicct fitim cxtinguere,pcnetrareinuenas,quod Arabes appellant apetirt, refrigeiare,humcdare,dctergere,atcp aluum mouerc. Antiqui ad hoeuncias circy Modiu rxtrd- ter quadragin ta,id eft,quincj heminas tefte Diofcoride exhibebant. Verum plw*^ hendid^uum mum referrquibus mo dis detrahatur: Et licet in omnes partes modus ipfcfep3f^'

I'*’3». diaquamemanet,manifeftius tarnen afficituripfaaqua. Etfeparatur quidemhe cal«»'

calefadum,fiuasipfum in aquam frigidam immictatunnam'ob fngiditatcm co-guntur partes crafsiores, ut necelîàrium fit tenuiores fcparari, hæc aqua omnium quæ à lade detrahuntur,purifsima eft,minus aëriSjfed frigida,humida,infipida, ac fubdulciSjfedans fitim,aluum minus mouet. Proxima huic eft,cumladi eo modo calefado dum refrigeratur oxymeliniicitur:hæcfrigidioreft,Slt; magis permeatue-nas,magiscp fedat fitim,at aluum pariter mouetjÔlt; in reliquis fimilis priori: fed fi lo eo oxymelis addas mulfum exuino,fcilicet ac meUe,minus erit frigida, minus^ hu mida,magisdeterget,apcrietuenas,aluummouebit,Slt;iucundior. Sed fi çoagulo ^^^ fcparata tuerit,erit acriSjmordax,magis aperict uenas, magis aluum fubducet, me-dicamenricp iuftar erit,non fedabit fitim,deterget,calidæ oC ficcæ facilita fis uidebi-tur ueniriculo minus arnica,nifi fuerit frigidior amp;nbsp;humidior. Quæ galfio cogitur, media natura eft inter cam,quæ folo frigore,ôd çoagulo fubduda eft : côfcitcp me-brismunitionis,quoniamgallium ipfumiucundieft odofis. Qiiæ uerô preflura ,• uocatur, amp;nbsp;ipfa lac coagulai, minus efficaci aqua, quæ cogitur nore cardui,amp; ipfa parum diftàt à temperamento,at omnium efficacifsima amp;nbsp;acris,quælad:e ficus,aut caprifîci,ualenter enim purgatdn uniuerfum multa funt quæ aquam ex lade elici-unt,uel quoniam cogunt, ut frigida, uel quia feparant, ut acria, 2C oxymel,quibus omnibus calor auxiliatur. Itaqueamp;gtngibere quidam lac coagularunt: alq etiam fuperftitiofiùs pifcium intertinis quibufdam utlucq/ed fi in aqua illa quæ aliter fe- Vf aqui f«lt;-' parata fit igniti lapides,autcandenscbalybsimmerfusfæpiùstueriqpoftpurgatio- djj afirm^nt, nem aftringentis ac membris robur addet, ficcabitcp magis, ac magis refrigerabit: ob id dyfentericis fluxionibus non parum confert, maxime qui cum febre fueiint: fed amp;nbsp;minus acrisredditabfumptaigneatenuiore32lt;calidioreparte.Succedit huic Recod4,^«lt;e recoda,quam conftat effe terream partem,ac minime pinguem, poftquam fubdu- ^ ej^j «ir«j, do cafeo diligenter,amp; exquifitc relinquitur. Alimentum eius frigidum, QC tenax, adlapides procrcandos par3tum,obftru(ftiones parit,5lt; flatuofam melancholiam: nihilominus à coena fumpta fomnü facit, amp;nbsp;putredini minime obnoxia eft, omnes fiftit fluxiones,aluü, urinas, fudorescp cohibet, extinguit fitim, cum oxymelite in-noxiaeft,modouentriculusfrigidusnonfit:atfrigidouentriculo noxiaeft, cere- *’®*** bro,2lt; neruis,atque oculis,fed magis etiam dentibus, dyfenterfjs utilis dupliciufu. ^4'^^ ^“W. Cafeusquarta parseftfimplcxl'adis,nam 6vpoftbutyrum,8lt;ante recodaextra- i-^cafinmum bituï,amp;inl3deafinino. Et in afinino plus cafei, quam butyri,quod pene nullum P**^ ^^f^^ ffijinouiHoautem etfibutyri, atquecaprillo fit non parum, ut Diofcorides,amp;Bru qftÀmêHiyri yerusredè affirmant, plus tarnen fatis in eis, ut experimentum etiam docet cafei, ^“^f^* quambutyriÄ minus butYri,quàm inuaccino. Temperamenti eft humidi qui re- videto cou-cens eft,acfrigidi in fecundi initio fi falitus non fit,aluum fiftit, ucntriculo utilis nÓ *’^‘“*•7 ?’ parum,2lt;corpus impinguat,5Cdifficulterconcoquitur. Eftenim edulium robu- CdfeiMir«« ftum,ut aitHippocrates : craffum humorem ob id gignit, meliorep eft ealidam ha-bentibus naturam,2lt; ficcam,quàm frigidam aut humidam. Ideo fi tenerrimus fit, SCeademdiefadus, etiamlenireuentrem poteft,nondum exutus aqueaprorfus parte fecum congenita. Verum ratio alimenti,2lt; medicamenti diuerfa eft,optimus

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim eft quifquis recens eft admodum,^ fale caret: at habemibus uentriculum fri-

gidum,aut imbecillem,forfan non adeó utilis, præfertim fi non temperate quis co

| nbsp;nbsp;nbsp;utatur.Eligatur mollis,ac pinguis,leuiscp,fuauis guftu,odorc iucundus,quicç faci-

i nbsp;nbsp;nbsp;lêfrangitur.Ouillusetiamfacilioriseftcodionis,atcTiminusterreus.Etinuniucr- OMilliKme-

) nbsp;nbsp;nbsp;fum quanto minus uaccino ouillus nutrit,tantó melius præftat alimentum, capril- hor,

lus autem ambobus deterior eft : cauendum eft autem ne uel innoxius multitudi-ne,detrimentum afferat,aut miftione eorum,quæ penetrant plurimum, 2lt; petrofe-linum,focniculus,arom.ata pleraque,uel quæ citó tranfeunt,uelutuinum,ac dulcia, . Vitia cafei funt fal,fapor acidus,uetuftas,8lt; quæ adillam confequuntur falitus mul tum,materia eftlapidis,8lt; fitim generat,difficiliscp eft concodionis: acidus uentri-culum,8lt; iecur débilitât,ut omnia acida,fed ipfum eo magis,quo grauius eft, amp;nbsp;hæ ret,8lt; eftnaturæ amicum:uetuftus cariofus eft, corruptus omnium malorö author eft.Salitus præierea fanguine exuriqóC atram genetatbilcm,antiquus ut dixi dete-noreft

- ü^ DESANiTATETVENDA nor cft falfo, amp;nbsp;capitis dolorem facit, amp;nbsp;ualdè fiftit uentrcm, 5C tirinas cohibcijS^ crafsiOres reddit. Ét üetuftus tanto magis atram bilem generat j quanto falitus na' uam,autut pleruncpflaUadeteriorem. Videturautem tempus nort determinate u^ tuRatem ,fed natora i nam faliti celerms fenefcunt^amp;^Occi, SC crafs^ SC minime pin; guesJ poft annum tarnen nifioleoafsiduèhumedentur,uetufti funt appellant’' ropterea qui leues funt fpongiofi,pingues,atque friabites, quæ res quafi inuicei” ieruMdimó^ pognant,cafeum(8Cnouusdicipofsitgt;effïciunt,Optimuséftomnium,qui oleony' ^^* mèrfusferuatur,utodorem,faporem^feruet recentis,möllern^ fubftantiam. Ca' feUs praetcrea ettam cariofusomnis lentum generatfuccum, qui grauiter olet,pt(’ FjumiNK» uencno habendus eft: at qui unduofum quiddam præfert,faftidiQ générât* fc^ nus quoquedeterioris tanto alimenti eft, quanto equi caro carne bouina glutino' • nbsp;nbsp;fior eft, att]^ infuauior,optimus tandem eft, qui in rudibus breui odorem ömneni B»»iyra»B» exuit cafei,in omni genere illius. Buty rum ueró poftqua SC ante cafcum eft. Si loii' gè leuius,ac pinguius lateis fpuma, pofterius quintum obtinebit locum fimpli^ partium: atqueita fpuma illa aeri afsimilatur,butyrum igni,cafeus pituitae j r^cötb terrac,aqua autem urinae SC ferofæ parti fanguinis refpondebit. Eft enim butyrin’ Vir«, calidifsima pars ladis totius.Sed cC pinguifsima,quod ob humidi cöpiam,quodi{’ ’ lade redundat,nihil patitur fimile ene igni : fed aëreum uidetur, quod tarnen fac“' limèbileicit,SCamarefcitccleriûs,quàm fpuma,uelcafeus. Ergo butyrum calidui” eft in medio fecQdiordinis,cum in initio eius efleuideaturob humidi copiamïnC' Èuhrii^utdu 9“^®'*”’ eft definire humidi ordinem,ubi ficcitatis nullum apparet indicium. B^' “tyriduplexeftufus,utcibiborealibusgentibus,utcondimenti calidioribusint^' ' gionibus omnes, ut cibum damnant : ego ueró ut condimentura deterius efleexi' ® ‘*‘ltimo,attamenfuauiuscft.Namcputcondimentum ÔC coduminbilemfacilèuef' titur,quoniammedicamentiuim habet:crudumóCut cibus optimum prafbetab mentum: multum,leue temperatS, bonum putredini minime obnoxium, SC quod omnibus membris alendis utile fit: fuaueguftu,8Cuentriculum etiambenenutriG fed tam multis eft obnoxium, ut plci icp cafum pro ratione feu natura ponant,nai” fi humorcorruptus,autbiliofusinuëtriculofit,ftatimin fylueftrem naturamträn' fit,naufeabundum,male oIens,horribilc,SC uermium,ac bilis gignendæ materia,«' militer fi circa ipfum quantitate peccetur, plurimum obeft,fupinum^ reddit ucH' jq(,j^^ triculum,8C naufeam mouet, SC appetitum cibi deceit : fed SC fiin imbectllcm ueO' * triculum incidat,autiufto humidiorem,memincris autem femperhorum duoruni) quorum primum fuperius docuimus,id quod eft optimi alimenti,proprium eflèjOt acqualiter totum corpus bene nutriat:tale autem palam eft, fubftantia foré medio* cre,ÓC qualitate temperamento proximum.Quod enim extremis maxime propio' quum eft,id in medio eft,uel propemedium. Deinde ut fit multi alimenti, quodt' nim proportionefua multum præftat alimentum,idem paucorum eft etiam exH^' mentorum. Tertium eft ut facile concoquatur:lutea enim ouorü,8C caro apr^cui” plurimumnutrianf,multófaciliusconcoquuntur rapis,8Ccarocidibus,atqucalliO) quacpaucum praeftant alimentum. Accedit ut nullam noxam pracftent,nonob' ftruent,non grauent caput,aut fomnos impediant,nec femel fumpta, nee ex longo ufu. Eadem quoque non facile corrumpantur:nam pifces quidam SC moUia eduW êiinientum fo tametfi bonum præftent alimentum:facilè tarnen peruertuntur,uel naturis,uelca' hdu^effeo fibus,uelfocietatealiorum. Sed 8Calimëtum,utfitfolidumopportct:hoceniinn^ portet. ceffarium eft uitatlongitudini,ÓC à dcnlitate cibi prouenit. Qiiod ÔC fi fuauis fitef Cibu^^uotbugis,iam omniahabetquæ optas,hæc autem fuperiusedocuimus. Qiiodautem modu bonut. nunc doccreiiolumus,nouum eft,quod cibus alius eft bonus fimpliciter, aliusbO' nu$,qui non facile pcrucrtitur,alius qui etiam fi çeruertatur,nô magnam affertnO'

1 nbsp;nbsp;xam:contra malus fimpliciter,SC malus qui facile perucrtitur,aut fi qui peruertatur,

plurimumlædif,horum primum tertium manifeftè differunt à priori diftindion^ fecundum nonita,fed uidetur cum quinta conditioneboni alimenti, ieu optimi,“ fimul reliquç accédant conuenire,cum minime ita fitmam in prima diuifioncdixi' mus alimentum id oportere elfe tale,ut poftquam alimentS fadum eft, fdlicet fan'

L l D t K l C K l l V Ö. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*17

guis,lit non facile pcruertaturtdiUifiocnimillaalimentieft proprienoncibi, hæc Butyriaïb autern contra,cibi,non alimenti. Igitur cum antequam alat,facilè feducitur, cibus wenfiwn opti^ non eft boniis,nifi fimpliciter, non fecundo modo diftindionis ultimæ in tria me- ’»“’« tß^ijti bra. Porrôhæcnecefrariùmfueratinmemoriamreuocaremuncfacilèbûtyri, 8Ca- nonbomm liorumnaturam explicabimus.Dico ergo butyri alimentum. elle optimum buty- «twn» rum ipfum tarnen nó edebonum cibum. Nam qiiod butyrumïacilè concoquatur quod plurimum nu:riat,quod alimentum eius non facile corrumpatur: fed neep ul-lam noxam affert, cum concodum fuerit, folidam quoep C«' ad diuturnitatem uir, amp;nbsp;adferendos labores utili(simum:Riaue etiam eft his qui optima diligunt, 06 qui-bus incorruptus eft guftus,cö fit fapor illius,fi recens fit,miftus ex dulci, amp;nbsp;pingui: quos folos fapores docuimus ede alimenti, ut alimentum cd : nam cæteri funt po-tiusmedicamenti,quamcibi:atquod fimpliciterdt optimum,06omnia primum membra æqualiternutritepofsit,cdocet illius natura. Nam id folum ferme eft,quo • totum corpus aliturabin{antia,ó^ omnium confefsioneladis pars præcipua.Tem peramentum etiam eftmam quodhumidifsimumeft pueris quidem optimèob ft- ^ j^ milïtudinemconuenir,fenibusutquandiufeneduspertrahatur. Atimmodicum ’^” humidum dici non potes,uelut frigidum,aut calidum, aut ficcum cùm parce fumi-tur, nam qualiiate humidum eft in primo ordine,fubftantiainextremo, fedhanc metiri oportet ut dixi multitudine : certö eft enim quod ob id fiquis butyro rcplea-tur,grauabitur tanquam ab immodico alimento,non humidiore quam conueniaf, calor etiam eius paululum humanum excedit,atque aduentriculum comparatum calidum eft, fanguis tarnen ex eo genitus tempcratus eft. Attamen non omnind C«rwon 60-fecundo,aut tertio modo cibus bonus appeUandus eft:primum quia neque omni- »i« ahufk bus,neque omni modo conuenit: humidam enim aut imbccillem habentibus uen butyrum^ iriculi naturam non conuenit,ft magna quantitas edatur.Haud utile eft,corrumpi-tur àuino plurimo,præcipuèpotenti,à pifcibus,abouorum alba parte, à carnibus, 6lt; ut fimpliciter dicam pueris cum folo pane,uiriscp:fenibus autern etiam cum mei ledaridebet, fubfequaturuinum paucum multaaquadilutum;itaoptimumerit, utnilprxftantiusfit alimentum, omnilabccarens:quodfiuentriculusnon ferat, cum menta edere oportet.Atcodum fempermalum cft,quodcunque enim natura ^oM, fua optimum eft,utlac,butyrum,uuæ paflæ,fî coquantur,deteriora redduntur,ut e-tiammel. E'butyrigenereeft quodoxygalauocatur,dicente Plinio:dum Buty- lit.zS» rum conficitur paulum aqug additur,ut acefcat,quod eft maxime coadum in fum- ç^p^ ^, mOjfluitatidexemptum additofaleoxygala appellant,reliquadecoquuntinollis, ojcyg4U. * ibi quod fupernatat butyrum eft, oxygala fit amp;nbsp;alio modo acido lade in recens ad» dito quod uelis acefcere,utilifsimum ftomacho : fed prioris ratio habenda eft, nam Galenus nó ex butyrofa fubftantia,fed cafei fpeciem efte uult, ft rede obferuemur, ^ nbsp;nbsp;^

qua in tertio de Alimentis fcripfit,eam de qua fuperius egimus, recodam^ appel* q£L lauimusunquit enim oxygala etiam fi in biliofifsimo uentriculo, ac calidifsimo fit, ^^^ nunquam in nidorem tranfibit,eft autern frigida, amp;nbsp;crafsi fucci,difficilis codionis, amp;nbsp;ex qua humor crudus generari foleat,calidifsimis uentriculis utilifsima, aduer-fifsima frigidioribus, lapidiep generado in calidis renibus apta, eadem ftupefacere dentes frigidiore natura folet. Quod ueró fit cafeus,meminit paulo póft, 6Cin pri-

mo ut aliud fuerit apud Graecos, 0^ Galenum, aliud apud Plinium, amp;nbsp;Romanos. nbsp;nbsp;nbsp;* 7’

Butyrum practerea uenenis omnibus,amp; praefumptum fi quid aliud obftat, nam plu ^^^' * ^ * rimacommoda affert etiam melioralade:nam primummohumido abundante o» ß^^^****'‘”* mnemuimuenenifopit, turn maxime quod ut alias declaraui omnia uenena ficca lt;w«nie»«»»» funt poteftate'.tollit uim erodendi,putréfaciedi^ immodcratum calorem, frigus® ownw ueMe' tuedicamentihebetaf.fubftantiae inimicam naturam retundit. Poft etiam tenaci ik nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^®‘'*

la,acuifcida crafsitie prohiber ne in membra agat, praefertim uentriculum, at^ ie-curÄ uomitum facile commouet,ut expeUatur, ÓC ne pénétrée,' remoratur, Slt; ubi læferit,exulcerata lenit,exufta mitigat. Ideó etiam cum aqua fumptum iadis utili-litatesprobet,præterquam quodnonadcó iucundum fithis tot modis commo-dum eft.Pedoris duritiei fi quid aliud 2lt; deuoratum,8C in ore retentum, ÔC foris il-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ee litum

xi8 D b S A N i T A T b T V b N D Ä litamcûndudccumfaccharopræfertimintusfumptum : lerntetiamomnes dob' rcsgt;amp; in clyftehbus adqd ob hoc, Ô^quia faeces emollit, plerum^ folet. Sedeaput Copia lailis,. Jadis uere quidem ex fpuma,ô^ butyro compofi tum,ÔC fi eximatur,alteruni nô pO' gt;nbsp;teft confier,ficutneq^ fi hoc detrahatur,neciputna,nec butyrum dulcius multotft ÔCjcandidius butyro,ita in utroep à fpumauincitur, connumeratum eft inter partes fimplices,quia ex ualdèfirailibus componitur. Meliùslonge alit,quàm butyrun^ . fuauius^ guftu elt,fcd Ôf optimum alimétum pracbet, uelut de butyro didum a*» neep peccare oportefftliud aliquid fumendo, neep ex ipfo multQ:plus tarnen quan* yj^gj, ex butyro bonum maxime fanguinem générât,utile iecori,atcp uentriculo mündig ’ amp;nbsp;bene ualentibus,uthac in parte Antonio Gazio Paduano credendum non”^ lu corona ^“‘ ^xerronbus indicationem cibi fecit.Neœ ergo ante cibum, neque pofteibu'^ Roriitticao conueniuquæ ratio in omnibus cibis bonis Îiquidioribus feruanda efi,dicola^t^’

^^^* uitellisouorum,atquealiishuiufmodi.Inferius tarnen in butyro medicamenti t’' tione.Etex ladisfummafuperficiecalefadadetrahitur.

Ompofitae ladis partes nomen non habent, pratter lacrcifsilc. Eftenin’ quæuocaturGinocada,in qua omnia pratter aqua continentur.CafeU’ pinguis,Slt; lac concretum, ÔC in puluerem redadum. De fcifsih ^^^ io.dcßm. ^ primumagendum eft, Meminithuius Alexander Trallianus, ft^G* piiAedic. lenus etiam fchiftum fit infufis candentibus lapillis, feu fruftis cxchalybe, flt;^ Virts, eet admodum ignitis, uno poft alium, dum lac definit ftridererconuenit enim ho^ maxime dyfentericis,ulcéra mundaqaftringit^ilcm cohibet : fed in his qui febret’ rent.Coquitur autem lac antequam chalybis frufta inqciantur. Videtur autemu^ 1e ut non femel,fed quater,aut quinquies inijciantur. In febrientibus autem behU' rufmodireformidat,exhibet autem laccui admiftum fit aquæ fontanat quarta paft 6(^ ut ad dimidium decodum fit fuper prunas,aut cineres perpetuo agitandoJU®® mirum quodlac, poftlac duabushoris det, poftlac tribushorispulticulam,ud^ tiam panem, turn pulmulas, quod qua ratione faciaf,non ßtis intelligo, concoqiquot; enim in tam paruo tempore omninó impofsibile eft. Hoc ipfum pro certo habeC'’' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcifsile quod ita didum eft,quia perpetuo diuidatur cum aqua à cafeo, butyro ftP^

ratur,tum alqspartibus,educerebilem,purgare ulcéra, aftringere,ac mitigate dolO res. Sed Gioncada conftat(ut dixOex quatuor partibus, cafeo, butyro, aphrogsl^ amp;nbsp;oxygala. In quo illud mirum admodum uidetur,quod adempta parte aquea ^ gida,ladefrigidior euadat:an quodcoagulum uifuampartem calidiorem f«®?* educat:aut quod coadum lac,atq? condenfatum amplius refrigeretur, bene nuW’» non tarnen butyro,autcephalogaladi par.Grauis eftuentriculo,quoniamlaccV'’' concreucrit,uelinnidorem uertitur,autacidum humorem,utnunquambencco*’' coquatur. At cafeus pinguis butyro,amp; lade conftat,optimecp nutrit, medius W^ i butyrum amp;nbsp;cafcum,qui li feruari poftet.Sed quam parum poteft, res pcrutilis enft quod in eo non excellât fapor pinguis,quó butyrum plerif^ odiofum eft. LacaU' . tem concretum militibus folum utile, in quo etiam omnes ladis partes feruanttW’ ficcatur enim quod concreuit ex lade in furno diu, palam autem eft butyri mullf’ minus feruari quam cafei,exuftum^ quid habere, redadum tarnen in pulucrci^ . „ ÔCaquçincodumpIuriumciborum panes fubit,panispotusferculi,amp;obfonij.E“ Qwo(iflt;cife^*^*3”^8^”'^^5 1adiscöncreti ex omnibus partibus aquea duntaxatexcepta,cmH’ ‘ ac^Udocon^ GalenusmcminitPyriaftesfeupiriephthonuocatum,cumouis parit: primum^ aefat ter,- calefaciunt,nullocp addito concrefcit,ac fi coagulo coadum eflet, eiufmodi cftal^ rtumtfi» *^^^^* crafsiöris,quodenim à calidofacileconcrefcit,terreum eft,utdocuit AriHö;

* tdesmropterea non ob hoc tantùm,fed quia tandiu in mammis afièruatum efijptf w^mi alimenti eft,fi ad alia fimpliciter comparetur,per fe tarnen bonqac iU' cundi faporis qualis cephalogaladi.

Icuti in Qindrupcdibus complures repenuntur differentiæ,ut déclara- (i^^i,^ diFe^ uimus, æquè etiam atc^ in auium genere confpictuntur, quæ à tempore, «^ti« i d«i-ætate,uiâ;u,loco,co21ocB,atqî etiam in quibufdam à caftrationedefumû- y,^^ tui,quibusfalubriores,aucinfalubriores,autincibis magis,uelminus igt; ^'temport, doneæredduntur.Tcmporcenim(exempli gratia)quo libidine agitantur, turn fyl-ueftres,tum domefticæ,pro cibis ineptae funt,extenuantur enim quia labore,ôô fol-licitudinenoncomedunt,ut manffeftè apparetindomefticis: cuis eftenim quili-benteredatgallinasincubantesî’Pariuntautemoranibusfermè anni temporibus, exceptis brumalibus diebus,quibus maxime pinguefcunt, ac teneræ fiunt. Porto aliæ etiam aeftate meliores funt,utpote quo frugibus uefcuntur,aliæ autumno, quç nbsp;nbsp;nbsp;• uuis,ficubus,pomis,baccis,atcg a lij s huiufmodi, aliæ tempore hyemis gratiam ac-quirunt, utmcrulæ,turdi, anicresfyluettres,grues,atqjaquaticæomnes, Suntô^ quædum frigora fugiunt,uel hyeme latent,uel loca tepidiora petunt, fenfum enim illis natura indidit,utcognofcerent,quômut;ationesàfrigorc, uclàcalore faccre ^«’■f‘''’^^‘lt;-debercnt,locacp permutare.Reperiuntur nee'non amp;nbsp;aues,quç cum natura fint im- “‘^** inditus, becilles,neclongum iter peragerepofsint, hyberno tempore in campos difcedunt, uttepore patiantur,æftiuo ueró,ut æftu femper careant,montes repetun t,ôf hp autumno pinguioresfunt, quam aeftate, ut de coturnicis patet, atc^alqs huiufmodi- A'uiSlu, A' uidu autem nee paucae adnotantur differentiæ: quæ enim ungues aduncos ha-bentjOmnes carniuoræ funt ut aquilx,accipitrcs,uultures, ÔC aliæ quæ libérer in ci-batum ab hominibus non folent admitti,aliæ uermiculos deuoranqfed complures frugibus uiuunt,utpalumbes,cölumbi,turtures et huiufmod^fed utfummatim di- , camaliæ uidum à terra petunt,aliæ à flunainc,aliæ àlacu, ateg aliæ à marimec pau-cæetiam funt, quæ herbis uefcuntur.Notandum quoeç carnes auium fylueftrium femper pabuli faporem guftui referunt, nam quæ formicis uefcuntur, formicarum p^5„;u^ p^^ faporem reddunt,uermiculorum ueró quæ uermiculis, amp;nbsp;fic de ftngulis. V eluti de p^^(, £^„p, bis patet,qup pifcibus aluntur,pifces etiam olent,2lt; qup circa aquas uiuunt,lutum, aceoenum repræfentant. Virus autem iUud marinum redolent, quæ circa mare, quod nobis Diofeorides fignificauit dum dixit,quod auiculæ iUæ, quæ baccas de-uotantdenigrantur,8lt;hommes qui cas comedunt, alui profluuio fæpè corripiun- f^^^^^^^f. tur.Præferunturquoeg montanæ campeftribus, utinfrà, uelutiôdquæ præabun- / p7 dantipluuialar^iùsbibunt,necfincdetrimcnto. Nonenim mediocris earumertp^'' differentia,quæ m ftagnis aut paludibus,aut lacuftribus locis degunt,cum qs, quæ in montibus,aut locis lîccisuiuunt.Nam pro locorum natura, aut animalium pro-portionecarnes(ut Galenus refert)ficcæ SC excrementis uacuæ fiunt, amp;nbsp;ad conco- . . . quendum faciliores:aut humidæ cxcrementitiæ,8C concodu difficilioris. Suamus ^“P^^^'^^ etiam,nec'nonSCutiliuscaftrationcefficituranimal, ueluti degaUinaceo genere'***‘^*’ patet.Àliæ quoc^ in infantia placent,quæ cum adoleucrint,hommes abhorrent,fc-nedus enim femper improbatur, ficuti SC eorum caro, quæ nuperrimè édita funt, quoniammuccofa,atquchumida,eocp excrementis plena,ut fuperiùs diximus,fp-numuero dura,ficca,fibrofa,ad concoquendum contumax,atcp cxigui admodum alimenti. Auium autem uolucrium omnium genus,ut Galenus inquitpaucifsimS alimentum exhibet,fi ad grefsilium genus conferatur, SC potifsimum fi ad fuillam, quæ copiofifsimi eft nutumenti : ueium facilius concodu eft uolucrium. Auium ^,,;^ ^j;^ tandé alimentum in uniuerfum tenue cft, neep multum,ncque diu permanens, aut ^^„jy^ j^ „^ robuftum,fednon malum,nifi quarundam caro quæ dura eft, ut cichoniarum, an* ^^^^ nbsp;nbsp;nbsp;* ferum,anatum,pauonum,atcp aliorum huiufmodi. Porró in omnibus uolucnbus animalibus,utóCin quadrupedibusfcireoportet, quodaugentium caro multô eft præftantior,quàm ætate declinantium,SC media in utranep florentium,fed iam particulatim de omnibu.s,quæ in ufu ciborum apud

Ria à Varroneenumeranturgallinarum genera,libro tertio de Reruns ca: ViUaticæ, A gr eft cs,ôd Africanæ. Villatîcae dicuntur uulganfsimææ W læ, quas in uillis atque in urbe étiam ali uidemus : Agreftes uerô tnc^J*^ funt inter uillaticas,amp;Africanas,qnaeraræ tempore Varronis inurbcCquot; rant,hodie iiero rarifsimîc,oua enimin uillis faciunt, SC hyemalibus temporibus aquot; GaUitdro amp;nbsp;liquando confpiciuntur.Africanæ autem funqquæ ex Africa in Italiam transfert'’ tiutuires. tur,quas gallinas Indicas uulgus uocat. Galli ergo tenelli caro connumeranda interüolùcrum carnes, quæ^uandammediamnaturamextenuandi, amp;cr3uda' ciendi præftant,à Galerto adeo laudatas.Facilè enim concoquitur, laudabilcm gf' eft,amp;præcipuè fi moderate præpingues fuerint galli,amp;nondumcoierint, Älaß* cancre incœperint: lus etiam eorum humoresæquat, ÔCuentrem aliquando wO' uct. Verum h antiqai,ac decrepiti fuerint,dura eft eorum caro, nitrofa, falfa, ac Coll' . , codu difftcilis,ô^ cibo inepta : iufculum uerô ad multa in aflu pratico commenda* ^Müqui turjauat enim,abftergit,aperit,flatus dcfsipat,prouocat, aluum foluit, atep mêlant gtUterttut choliara pùrgat. Gathnam autem foleo ego dicere à natura pronominumcoifl' r n- ^^’^^^ moditate,folummodôfùilTècreat3m: cùm infinitosmortalibus inrecibaria ufo’ Gtutntuti* fubminiftrettideofoecundifsimam natura genuit, quafi quod fcjrethominutnu'' ‘^‘^’ tæ utilifsimam,atq} commodifsimam: ob id primas gallinaceo generiin re ahmen' taria partes tribuimus, non folùm qüia alimentum optirhi fucci, ÔCpaucorum ^^' crementorum,infimulcp temperati præbeat, uerùm etiam quia obuia eft femper^' bre^ locorum copia,ut in amicorum,aut hofpitumaduentu in cxpe(ftato,nullusd' Viffs^ bUs gâllirtaceô fitparauor.Galida 0^ humidaf moderate tarnen) eft iuuenum gafo' narum caro, eam^ Galenus temperatam cénfet, amp;nbsp;quia eius fuccus, nec in bifom, necin pituitam conuertÂur,nutrimêtum mukum dar,temperàtum, atq^ optimurn» harum etiam ius tam f3nis,qiiàm aigris ualde commodum c(t,amp;ideô ciixæ potfo’i Cdflrntîo quàm affatæ comeduntur. Cäftratio quoep in his bonitàti fuffragatur: compertum boniutifuf~ enim eftcaftratas gallinas palato melms refpondere: eft etiam éarum caro candi* fragitur, dior,friabilis,ôô magis fenera.Agreftes uerô gallinulæ didlæ, amp;nbsp;ipfæ non mali fünf ^g'^lingdl. fucci,quia caro earum alba eft,fed duriôr,atc^ natura ficcior,6lt; concodu difficilfo’’, ImdcreiM necguftuiadeô grataj ôi!;minus alimenti probet. Africanæautem magnæ funtS' uirts, ues,miramep habent formam ; roftrum enim earnofo quodam additamento ut' Zifricana ftiunt,atque mde fuperne pendulo eodem fæpc redudili, quoties libuerit, autpro quie, efcaccapiendaccommoditatc, alia etiam percollum confperguntur eiufdcmcofo^ ris rubri, fed cum iracundia tentantur,liucfcunt, multoscp alios fufeipiunt colores! Vires^ caudâmexpandunt mares noftratiumpauonum morc,fedlongebreuioribuspen' nis. Hæ fi iuuencs fuerint, nec faporc, necfucci bonitate, necnutritioneuillatieis funtpoftponêdæ,imô earô caro optima cft,quiacandidifsima,amp;friabilis,6Cguftni grata,ut dicere audiamalias omnes faporc,ac falubritate fuperare.Facilius enim eft concodu,bôninutrimenti,paucorum cxcrementorum, amp;nbsp;optimum generansfan guinem,fi tarnen bene macerata aliqua rationepriusfucrit, quod omnibus ferme paulô maioribus auibUs commune eft, alioquin earum caro concodu contumax Cdbiau eflenbeneetiamd'ecoquide.bcht,ut tenerefeant, utplurimum aflàrifblent,uelin P 5 * furnodecoqui. Capiâutémcaftrationeexgallisgallinaccisfiunt,obquamcxca-' lore, Ôf ficcitàte, in conträriUm, uel medium potius immutatum.eorum tempera-mentum, quapropter egregiè commendaturteft enim undique æquabile,igiturinlt; ter primas cpulas capos hodiereponi uidemus, Aquot; non folùm lautiorum, fed âf ru-fticorurn,plebisc^ menfas ornare.Caftratione enim pinguiores fiunt,quia cucurti-'^“’**’ re,Slt;cancredefinunt,necp Venerem repetunt, atq; omnis animiuigorcadit, opti-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mecç ac ualenter inter aues alunt,fangiiinis multum, inde^ Ô^ lautifsimorum nie-

LIBER T E R T I V S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;221 nïr,S(f fi quts dicat tenue,potins quàm craflum elle eorum alimcntum, fatcoufed ta men nutrimentum ex æquo durabile eft.Et fenes non adeô facile ficcefcunt ut gal-li,quorum tarnen caro ut omnium antiquorum improbanda ucnit.PuUi amp;nbsp;ipfi be- p„g;„,yjy ncnuniti,fed nonadmodum faginati,quinondum coire, aut oua peperere inccc'-pcrinr,optimifuntalimcti,amp;eorum caro fucciboni plena eft,tenerrima, at»^ fapo-ris iucundifsima,nccalius eftcibus qui innoxiè turn fanis, turn cegris exhiberipoffit, elixSturenim pro ægris cum lacfiucis,oxalidc,endiuia,ôc cæteris huiufmodipro refriger3ndo,akcrando,concoquencio,acfomnumconçiliando,proutopusfuerit, amp;nbsp;bimeftres,at trimeftres laudantur,^ his ut gallinis pot'iùs elixis utimur : Afiàtio-neenim ficcefcunt nimis, eorumep ius ad humores contemperandjôs mirum in modumualet.

DeColumbis, Cap» XVI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

fOlumboru plura funt genera,fed quatuor præcipua turritfdomefiiei pa- ^o^^^borum ‘*^”^^^5’^ Âlfachç,qui ôC Alfuachç:maximi,amp; pinguiorcs, ac fuauiores P^*‘''‘‘ gf«f’^’ domefticis, quorum quidam fingulis menfibus panunt, laudâtur ex bis etiam plùmarios habentespedes, Galenus commédatomnium carnes, fedparumdiftinguitab attagenis, autgallinis, nedum interfe, nificommunibus Li^i 3, rationibus. At quantum differtattagenaauisÄfiatica,de qua epigrammaticus;

Sijumautem nomen refonare ait Âelianus,rdemcp refertinimicam efiegallinæ, De animalis at quidam uocariapud nos francolinum, fedquisincolumbis Attagenarum fua- buf,^ji[,,c. uitatem,aut candorem alarum Phagiani,aut capi uidit,mulcum autem ( ut dixi) in« 4^^ terfe,nedum abaltjsdifFeruntoptimicenfcnturAlfachees, utquihedicis, amp;mor- fiißcbiuM bo regio,SC cacochymia laborantibus magno prgfidio fintadeô ut 5C cacocthicos, ^i^ff^ ufitfoliperfanarepofsint:omnes profunt tremulis, amp;^refolutis,ôu cerebro, uifui,SC auditui,fed non ita intelligcndum eft,ut fingulis diebus eis utaris,quemadmodum Curtius agendo uitambreuiorem reddidit. Sunt enim longe duriotes adconco-quendum pullis gallinaceis,0ó mclancholicum générant fuccum, funtep excremê- rentra be^ titij,licethocetiam proprium habeant, ututentes eis tutosreddant à peftilentife^ « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* bre.Aripfeiampropè 1. x x, annumeratmultisgrauibuscurisafflieftus,interreli-' quasfilq maxime fpei C3ede,mukis ftudqs maceratus,amp;^ quod omnibus maius fuir, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• uixquinqjfomnihorasexplebat. Sedóófanguisquiabalauiuentis cokimbæde- . tiâhitur,ubi fieri incipit funufio exfanguine,ea uiuenteinrtillatus oculis,qiiibus o- ”^“ ^^quot; mnia rubra apparent,^ miningibus fr a cl o craneo fanat,aut iuuat. Difciuus colG- ’*’“*. . bus etofsib. fra(ftis,impofitusc^ dum adhuc uiuit, capiti curat pbreneticos, in qui- '.°* ‘ J^' busficcitasnondum exacftèdominatur. Turritimeliores funtdomefticis, minus r‘^^'^‘ ‘f* medicamentofi Alfuacheis.Atpalumbeslongeuiuaciorescolumbis funt, ferütó; purgarefe lauro,carum caro mclancholicum fuccum mugis gignit,amp; difficilior cit, ‘’^“’’’ quam cæterorumcolumborum,quod SC Galenus fateturibi, turn in libro de Atte- ^ * * nuanteuidusratione, ubietiam exerementitiam effeillam affirmât. Exolutota- * men ÔC naufeabundo ucntriculo conferuntpalumhes, ut in Sexto de compofi« tionemedicamentorumfecundùmlocos:ficci enim funt Ôi ealidi, ideo eorum fre- . , quensufus iuuat,ut Slt;cæterarum3uium,quægranisuefcuntur. Ob id etiam fter« ^^f’'quot;’’« focus illorum præ cæteris cataplafmate adhibitus capiti,aduocat defluxionem po- ’^“’” “‘’^^^' 5» tenrcr,calefacitq3 iprum,acficcat,tumenim paratum habebatur.lecur,amp;alç,5Clan- ^^^b,cap, guis,quicirca renes eft cruditati,funtoportuniora,turn quia molliora, turn quia to- * ^ ‘ to genere aluumciunt: uitiofa enim funt : palumbos referunt Venerem hebetate, undeilludMartialis.

Ing«in4 tarejuiti tardant,hcbtlantcj^ palumbij t^onedat hunc uolucrem^qui cupit effefalaK»

Incredibile eft quantum referatut è nido tollantur, faciles coda, amp;ffuaues,una ^es imo duodedm hotje QC uftes,CCgratiam adimunt : ob id nobiles fermé omnes Ee 3 famili»

X2X DE sanitate TV ENDA famihae apud nos fua habent columbaria, in quibus nidulantur, atque cducattWf, amp;nbsp;inter elegantiores epulas hybernis menfibus collocantur palumbes : parari C' tiam folenc aeftate elixi ex omphatio, ne fua caliditate biliofos lædant,eftc^ pituito^ Syluefirium fis conuenientifsimus cibus, funtenim cahdiSCßcci, amp;nbsp;fylueftres plurimum, ÜCÇ^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hires, recenter nati,ÔCpræpingueshumidiores fint: ob id calidioribus natura fine add^

none alicuiusrefrigerantis non debent exhiberi, referunt^ eorum copiofus ufus Anginam excitare,credo ob calidiorem fuccum quern générant,2lt;febres quoque, Sc alios calidos afieCtus prêter naturam.

tauonesd^me nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VltosRomaniproceresdomefiicospauonesin domibus alebant,litre

fhei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Varxone, atque Athenæo intelligi poteft: mira^, fiCmemorabilia pretia

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;apud illosfuifletcftantur: Sc primus Romæpauonemoccîditcibi gratia 1^^^™ Hortenfius,oratorauguralicoena,necindedefuereimitatores,im00^nf fins etiam temporibus tanta eft gulæ luxuria, utSCfi eorum carodura, fibrofa, S^ concoqui contumax,atqueimprobi fucci fit, nthilominus facpifsime comeduntUG vires, atquelautioribus cœnis apponi folent. Caro eorum ealida,atque humida eft, con-coau tarnen difficillima, non temperamenti uitio : fed quia dura atque fibrofa, nt Cap, 19. feftatur Galenus tertio de Alimentorum facultatibus, modici eft alimenti, SCcraf fum,ac melancholicum generat fanguinem, ut cæteræ grauiores aues : ideo ab co-'rum efu abftincre debent qui otium, SC quietem amant, minus mala eft eorum ca-Vf tenerior fo multumfcexercentibus, SC præcipuèfi iuuenis fueritpauonis, quia tenerioreft fiatpauonis quapropterutpræftantiorctiamfiat,SCmcliorem fuccum creet, iugularioportet cdio. per triduum,aut ad minimum biduum, antequam decoquatur,atque hyemepct quatriduum SC ultra,fimul^ pendentibus pedibus onus lapidum appendatur,ƒ eo pondcrecarnis durities emolliatur^ atque diftra(ftionefiDraclaxentur,ut melius in ucncriculo confici pofsit: SC libentius garyophillis, altjscp huiufmodi inaflantur, quam elixentur pauones: notandum etiam quod plus damni,quàm utilitatis affert educatio harum apium, cum conftet maximam hortis elle peftem, 8C tegulas,ciil-Cru'^uircs. moiue tedorum euerterc. Ladern non minus in grauibus fcruanda funt, cum longe quidem magis prsedura, fibrofacp fit earum caro, temperamentum^frigidius,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;acficcius:5Cfi quiscalidummaleexiftimauerit,obidquouismodo parata, SC co- '

(fta,tardc,acdifh'cillimèconcoquitur,SCatrambilemgignit,pIusŒ improbifucci, atque cxcrementitrj,quam alimenti præbet : nee olim defuere qui nas garyophillis Cicowartm inaflatas hyemis temporein cibiscommendarunt, uelutiamp;ciconiæ, cum tarnen uires. nullum honorem noftris inmenfis hodiehabeant: ferpentibusenim, alqs^uene-natis animalibus (quæ in paiuftnbus locis quærunt) uefeuntur, SC cum hoc earuni caroprædura, SCfibrofa, SCconcodudifficillima, quæprauumfuccum, deterri-murnep omnium al.imentum adfert,quare pefsima in cibis cenfetur,SC fi aliquando ex adolefcenteadhuc pullo optime,herbulis,SC aromatibus condito,atlt;B diu prins maccrato aliqui comedant: funtep populi qui eas maxima in honore habent, quia Strutlyoca. ferpentes abfumunt, cnecantcp,nccalio cibi genere aluntur. Struthyocamelus au-meU uires. tern nunquid inter aues fit rcponendus,nec Galenus explicauit : uaftifsima tarnen Cap. 2. omnium eft auis fi modo pro aui habenda eft,cuius caro ut Galenus teftatur tertio de Alimento rum facultatibus excrementitia eft,multocp ad concoquendum diffi-

cilior: dura enim SC fibrofa, ac tcnax cuiufmodi eft caro omnium animalium nbsp;nbsp;nbsp;1

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fa,ac dura cft.

^^^^^5 maxirno in honore apud Romanos fuifle teftatnr Plutarchus, Anfertlm d^à quarum duplex eft genus domefticum,amp; fÿlueflre,atquehæ mulos mo- plexgenm, dis hominibus utiles exiftöt,pluma nimirum,carne, adipe, amp;nbsp;etiamfter- viref, coreipfo. Earum caro inter alias auium carnes calidior atquehumidior eft terra,atque aqua uidum fibi quaeritant: cohortales tarnen, ac domefticac maiori ex parte uidum in terra quacrunt: fylueftres ucró ex aqua dum gregatimcircum-uolantftagna,lacuscp,quarum caro domefticis falubrior cft,prgnimia enim exerct-tatione minus excrementitia eft,atque concodu facilior, uerum omniö caro dam-nata cft,quoniam dura,^^ concodudifficilis,amp;ualdèexcremenoda, atque impro-burn generat fuccum,ualdeq5 putredini obnoxia : imó experiméto comprobatum cft,copiofum eius ufum febres excitaflè: ob etenim partium crafsitiem,atque duri-tiem,maxime^ nifi ualido, robufto^ uentriculo concoquatur, obftrudiones ge-nerantur,quae ÓC tebrtum,6C aliorum praeter naturam afTeduum funt in caufa. At fi redèconficiatur,multum aht,licetuidofum corpori alimentum adferat. Earum ie- lecorit dnferi curin mrram,ac memorabilem amplitudinem crefcit, quod ut Galenus refert tem- uires, peratum eft(fcd reliquum corpus multarum eflc fupernuitatum affirmât) iuauifsi-mum etiam,amp;facilis codionis,boni fucci,ac multi nutrimenti. Al as practerea inter ^^'^-catteraspartescommendat, duminlibro decibisboni,amp;malifucciinquit: [Reli- cup.i^, quæ ankris partes duraefunt, SC concodioniaduerfantur, amp;nbsp;excrementis redundant praeter alas.] In Italia pullo anferum bimeftres, uel trimeftres praepingues au-tumnali, hyemaheptemporeaflatos,uelinfurno decodos frequentifsimecome-dunt: adultiores uero, 8C fenes fugiunt. I9 aeftate autem morbis ualdè conflidan-tur.Adeps earum apud nos pro indndu,accondiendisferculis eelebratur. Ana- Zrfrpr, tesquoqueamp;ipfx inter animalia uidum turn SCterr3,tùm ab aqua percundanda AMt» uires, connumerantur,calidiores funtomnibus domefticis uolucribus, fed earum caro dura eft,8C praui fucci, ac concodu difficilis, amp;nbsp;ualdè excrementola,ueluti eft caro aliarum paluftrium auium,fed longe detcriores funt quæ inurbibus degunt, quia foedilsimos cibos, ac ccenum deuorant ; quæ ueró libero coelo, aquis^ fluentibus fruuntur, palato iucundioresfunt, SC minusuentriculum aggrauat,amp;fiexquifite conficiantur, multum alimenti, praui tarnen, atque excrementofi tribuunt,quod eolorem ac uocetn darificatjUt inquit Princeps: impinguat etiam, amp;nbsp;fperma adau-getjac coëundi libidinem accendit: uerum fiquis eas comedere cupiat, eliga t iuue-nes, quarum iccora, SC alæ tu tius comedi polTunt, ut de anferibus diximus, quo-niam cadem fermé eft omnium rado, ÄS per biduum antequam decoquantur, iu-gulentur:ab efuautemueterum,ac falitarumomnes abftinere debent,fedludæis relinquere,quibus continuo uefcuntur : nee mirum fi maiori ex parte melancholici euadant,3c mali fint coloris,Slt; nigri,£lt; plumbei.

aT omnium bonarum rerum Italia noftra,ita 6C perdicum, fertilifsima eft, fifïUctj ^h^, quæcotumicibus maiores funt,carnofiores,atquealimêti bonitatepræ-ftantiores,roftrumc5 habent rubrum, QC inter primas opulentorum efcas connumerantur,fed non omnibus terreis, ac regionibus conceffæ funt, turn in quam plurimis uiuere, 6ó propagate nequeant, ut in Anglia, aut Britannia, Ö^has kali maiori ex parte/lam« appellant, quæ nonparùm inter fe pro locorum na dira magnitudine,colore,SC camis fubftantia differunt: referunt enim in Syria earû camera adeô duram eflè,ut uix comedi pofsit : Theophraftus etiam credidit in Pa-phlagonia ipfas duo habere corda. Diu uitam ducunt,5C ut Ariftoteles teftatur, ad annos ufque uigintiquinqj amp;nbsp;adeó funt calidæ,amp; aftutæ, ut opus fit uenatores ad-modum folertes eflè,fi eas decipere debeanf.libidinofæ quoq; inter alias aues funt, da Ut fernen cmittant,non folum fi fceminas uiderint, uerùm fi earundem tantum

uoccm audiïierint,amp; numcrofiores femper foetus alunt. Elfgantur ergo pro ci’borö Virth ufu iuueneSj3c pingues,quas uulgari nomine pernigones appellant,quac maxima in honore apud nobilcs habentur,atq5 earum caro tempera ta eft, ÔC aliquantulum ad caliditatê declinâns,præftantifsima quidem turn fucci bonitate,tum concodiO' nis facilitate,parûmes excrem enti,SC mul turn nutrimen ti in fe habet,amp; fi potius te* nuioriSjCitot]^ refolubilis,ac difHabilis:quapropter quato corpore maiores fuerint, amp;nbsp;folidiore,acdenfiore carne plcniores, ita Só uberioris, ac diuturnioris alimêti co* pia eis inerit,nec ob hoc caro côcodu difficilis,fcd fencs,0lt; uctulç raró SC fi aliqua* do hyeme menfes fubeant, fi prius tarnen per biduum aut triduum ( ut aeri exponi pofsintjmacerariqp) iugulatæ fuerint: femper apud nos aflantur lardo transfixx,at-que alijs etiam utuntur intind:ibus,liquoribus(p ut palatum magis irritent, acuen* trem lacefcant, tanta cftnoftri temporis ingluuies: candidior ueró fit earum carofi • rite décodât fuerint, quooptimum SC omni ex parte laudatifsimum fuccum prx* ftatjöó quod magis refert uentriculum fcatentem excremétis expurgat, óf humide MorbiGiUici rates exugit.Eft^optimusmorboIndicolaborantiumuidus,utdicereaudeam,» curatio^ nullum aliud toto anno integro ferculum comederent,icd fingulo die perdicê tan* tum,uel duas pro ratione confuctudinis, abfque alio præfidio à tam pernitiofaln^ Cotumix liberari pofle:ut in noftro memoriali diximus.Cotumix autem auis eft nee magna, ^i*^* nee mul ta rum i^^um/ed ponderofo corpore, ideo^ terreftris potius quam fubh* mis,óf noftri qu^eam uocant,quac(ut Ariftoteles inquit) locümutat,ut frigoraan* fugiat,0f pedes feillos habet,nee nidum facit,fed arena eligit, quam frudicibus ob accipitres operit,in eaq? poftea oua incubât: lijnt Óf ipfæ, ut perdices admodumb* bidinofæ,ita ut defideno foeminarum, ac eoeundi appetitu inter ie dimicant,atqiic tUfioru, dulciaadhucRomanisafferuntdimicando Iblatia,extatcjetiam AuguftiCæfans exemplum,qui Erotem ex Aegypto redeStem fubmergi iuisit, quia audiuit cotur* nicem omnes alias pugnando fiiperantem,atquc inuiaam,eam^ tandem alfatam comedifie. Tanta eft etiam maris intemperantia,utftatim,quodicemina canit,ipl^ recanit, óf tune ad cam accedit, quare aucupes mutatione cantus foeminarum eos decipiunt,uel mulcotiens foeminas per totam hyemem nutriunr,alunt^, óf ineun/ te Vere cas probant,ut unam inter tot uenatu optimâ,ac omnibus manbus canon* tibus(quodraró tarnen contingit) refpondentem comperiant, quam fi adinueno* rint, innumerabiles profedó retc capiunt, quod fæpè nobis contigit, quo uenati* Virer» nihil iucundius uideri poteft. Calida eft cotumix atque multa humiditate prardita, • óf mali nutriment! ccniètur,difficilis cócocïionis,óf facillimç corruptionis, óf tan* dem omnibus tam fanis,quam ægris inconueniens cibus : prarparat enim corpora pj^^^ ad febres,uel cas adauget, ferunt etiam multos ex frequentiore camis coturnicum Com ‘ ^^'^ ‘^ tetanu,ac conuulfione, óf mufculorum extenfiones incidilïe,ut Galenusaf* ‘ ^* firmat fexto Epidimiorum:quod tarnen neminem unguam nobis uidiftè contigit» quamuis rationi confoniim fit,cum huiufmodi aftedious corripiantur, ut Plinius teftatur,quia helleboro uefcantur,cuius uis cum in edentium corpora transferatur, utmultis placuit, couulfiones producit: alqs ueró ui quad3,ac proprictate occulta id effîciât,quod tamê fi uerum effet, nÓ tam pauci pro ft dl o hoemorbi genus fenti* rent,nee tam frequês apud genres effet carß ufus : ergo potius dieendß hoc alimcti uitio prout alimenta eft naß, ex plurimo enim earßufu pituitofi,cra(si,ac uifeidihU mores générant,qui comitiales morbi materia funt, óf ideó ob hoc potius creden* dum eft fuboriri,quam ob occulta illam proprietatê,ad quam utplurimum impeti* Dimmlurcre b réfugiant. Damnatur ergo crebrior earß ulus, turn ob malâ ac putredinofam in* briorearum temperiem,qua multiplicanturexcremcnta,tum obuitiofumhumore,adipolam^ ufw, pinguedine,qualaxanturuentriculiuili,óf inappetentiacxcitatur. Eliganturitalt;j fi quis aliquando comedcre cupit iuucnes,óf bene carnofæ,lèd no admodum prJ* pingues,ut autumno potius,quam alio anni tempore exiftßr, inaffenturep diligen* ter,nec lardo, fed pinguedine alia, utpote uituli muniantur,arftiuis ueró calorio. O' mninó euitentur,qui tue extenuatæ admodum funt,óf foetus alunt, ideó febresfa* ctllimèaccendunt,óf conuakfeentibus recidiyas ut plurimum effidunt.

Tragen auis eft Afiatica, quam Hifpani francolinum uocant, perdice Î**‘ paiilómaior, arquereferiintipfamdorfum habere colore aliquanrulum rubicundo picftum, fœcunda eft, mulra enim parir ou3,delelt;ftatur^ pul-uereut perdix ob corporis pondus, 06alarum breuirarem, Ô6canibusà uenaroribuscapirur:uocaliscft uaide, uerum capta ftatim obmutefcit,ponitur^ inter aues nobilifsimas,atqp maxime quae in Ionia nafcitur, nec'no 06 inter efculen-tiores præcipuo fapore,ô6bonitatis commendatione. Phagianis proxima habetur ut Galenus teftatur,laudabilem^ fuccum, ac optimum languinem generat, 06 fa- viret^ cillimè concoquitur,multum^ alimenti,06 parum excrementi præbeqeius etenim caro Candida eft,tenera,minime fibrofa, quae bonitatis alimenti funt figna. Phafta- • nus autem quö ad nutrimentum,et concodionem gallinae eft fimilis,uoluptate ta- phapMlub menin edendo tamfuperat, utGalenus inquit tertiode Alimentorum facultati- f^^ bus.Ideóquædegallinaceo generediximus, eadem'metdephafiano affirmamus, cap.29. fuppofita proportione circa ætatem, fexiim, pabulum, aepinguedinem, quamuis raritas prgciofiores reddat phafianos, ac etiam faporis iucunditas, qua ucntriculus Iibentiùsamplexatur,ô6meliùs conficit, excrcitatioquoque,accæli libertasplus grariæ,ac bonitatis in eis conciliat,quam in gallinaceo genere, quod inter parietes inclufum degit. Ob id Auerroës phafianum exteris auibus, quantum ad obfonia præponendum cenfet,necimmerito quidem cum regum menfas, atep principum tantum fubeat,opulentet^,conualercentibus etiam mirificcconuenit, atque exte-nuatus.Verum quia temperatum,uel pauló tenuiorem generat languinem,ut Galenus uelleuidetur,06 nutrimentum non admodum folidum pracber,ob id minime opportunum uidetur illis,qui plurim um (c exercent, fomnumep proutlibct pro du cunt,atqueuitam à négoces ciuilibus procul delegerunt: qenimcrafsis, g^utino-«^ ^^^^ fiscp cibis potius indigent,utfuperius demonftrauimus .Turtures equidem S6fi humiditatequadamfuperfluaatcpexcremcntitianoncareant, Ô6præcipuèfipræ- ’ pingues fuerint,ftrangulantur enim ut plurimum nimio pinguedinis infarduTunt tarnencalidæ86fîccæ,S6utrefert Galenus in librode Attenuanti uidus ratione: [Sicca eftpotifsimum quçin montibus degimtaep illaucfci quispotueritinnoxia, ^‘•?*’* tecens tarnen non turtur modó non eft mandenda, fed nee perdix, nee aha omnia, qnæ carnem habent moderate ficcam,fed ubi unam diem ad minus fufpcnderis,ita de’mum mandas licet. Porró palumbes praeterquam quod carnem habent colum-bis,06 perdicibus, turturibus duriorem, difficilem etiam ad concoquendum,06 ex-erementitiam habent.Perdices ueró,ac turtures neque durifsimas habet carnes,ne-que concodu difficiles,neque prauo fucco,uitiofas, fed Sgt;6 ipfarum duritics fi mor-tuxuno diea[rerucntur,facilèuincitur,fiunt^ friabiles omnino, arque mculpatæ. Alimentum enim corporidantlaudabile, fanguinemep minimum uifcofum genetant, 86crafsi,ac tenuis medium. Proindequibus falubris cibus curæ eft, cos utara bitror uti his conuenict] Tîæc eadem affirmâtPrinceps,imó fubiSgit quod earum caro mirabili quadam proprietateingenium acuit, 86 ufum Venerem irritât, à præ pinguibus tarnen caucre oportet:noxiuenim humorem,ac damnofum dubio procul uefeentibus afferuntudeo mediocriter pingues eligi debent.

RiaelTeturdorum genera, fcribit Ariftotelcs nonodehiftoriaanimaliö, TrUturdo^ W q^0''Utquot;ptimumS6maximum pareftpicæ, quodetiam Fifcedulam ap- rwngfnw. pellant,quiaFifcumedit,86nuncItali Girdenam uocant,fecundumgenus cap,zs^ pilare fiueTrichas dicitur, quod acute fonat etiam magnitudinemerulae æquat, turdi^ nomen retinuit. Tertium his omnibus minus lUadi nuncupant, quod^ minus maculisdiftindum. Calidi 86ficci funt turdi quorum caro durior eftjfedfaporeguftu admodum grata,86 prgdpuefi luniperi baccas uorauerint,ma- vir«.

xime enim pinguercunt,et fi ita pingues ftatim q, capti fuerint, inaflentur,inteßini^ minime exemptisadeô funt fuaues,ut inter laudatifeimos cibos connumerari po^ fint,ut nos fæpè experti fumus,nec de eis immerito cecinit Martialis,dum dixit:

, ( nter Auei turdus fi ^uw me iu due certet» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

Nonmultumcopiofum, fed probum corpori alimentumpræftant^S^miniW^ excrementitium, nee difficilis funt codionis ob carnis leuitatem, quæ multum ae' Montd i ’^^ continet,2C ii quid infit brodrjs,facilètolli poteft, SC qui in montibus nafcuntuG ^^ degunt,præftantiores habentur,non moddaëris, fed amp;! alimêti,quod nobis p‘'f p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ores» ftanttenuitajg,anteceduntomnibus alqsinlocisaquofis,accampeftribusdegeiv tibus,ut Galenus nobis tradiditinlibro de Atténuante uidus ratione.QiioddeO' ^P'^' mnibusanimalibus eadem rationeeenfendum eft.Quaeenim in ftagnis,aclocisa'

• quofis,ÓC campeftribus dcgunt,humidiora funt,atqueexcrementoß, quæ ueio'” montibus uiuunt,omnia temperatura ficciora funt, ac calidiora, atquecorufflOif^ minime pituitofa amp;nbsp;lenta : ob id imbccillioribus uentriculis natura, aut morbo in redditis,ficuti conualefcentibus commedantur, fed euitandi funt antiqui, 5(1 man' lenti, quiep fimul nigricantem carnemhabent: nonenimatrabiliario humoreca' Hfrwk ^ut» rent omninó.Merula autem auis eft,quæ ex nigra rufefcit, aefiate canit, hyeme baf butit, circa Solftitium obmutefcit, turdis ualdè arnica cft : altera ueró(ut Ariftc^' lesinquit) merula eftcandida,SCmagnitudine,acuoccuulgari fimiliSjquædfn Cyllcnem Arcadiac necufquam ullibinafcitur: calidaSC ficcaeft noftrac uulgaf'^ Vires, mcrulæ caro,SC licet ab aliquibus turdorum carne melior cenfeatur,eos tarnen ma' nifeftè decipi conftat, cùm longèfuauior fit turdorum caro,im6 non défunt,q^* merulam odiohabent,quoniam uermes,amp;locuftas comedat,duraquoepeftdn^ caro,fed nutrimentum a Galeno non improbaturunter enim illa edulia connum^ ratur,quae tenuantium,craffLimip facientium in confinio funt : eligatur iuuenis,^ s'Kr«!« nui P'’æP*nguis,quoniam in omnibus ferme turdo eft fimilis, ut amp;nbsp;Galenus fentireU'' * detur. Sturnusquocpmerulæuulgariferè fimilis eft:nigerenim, fed albismacub* diftindus eft.Cateruatim ac gregatim uolant fturni, calidi amp;nbsp;ficci funt, SC ab ufU‘^' ^‘”*’ rehominum abdicantur, non folum quia corum caro duriorfit, óf uirofumquef' damfaporemreferat: uerum quiacicutam quænobisuenenum eftpernitioium*' pfi innoxiè comedunt,quæ nee modó eos refrigerat, óf enecat ut in nos,fed alitj’*' etiam calefacir,proindemanifeftèpatetamicitias quafdam, pugnantiasâ qualité' turn omnibus rebus ine{ïè,óf quodfamiliareeft,expediteafsimilari,quoduerócoa trarium ad internitionem ducere, quas familiaritates à totius fubftantiæ propriet’' te oriri demonftrauimus in decimo Cotradicentium medicorum: ubi etiam dilP“' tatur an quicquid cahdam fubftantiam a!at,eius calorem adaugcat, ac tueatur ^**' rè uuas fturni appetunf,qua ualdèpïnguefcunt,quaproptcr eius tempore meliorf’ ac fuamores euadunt pabulioptimi copia,fed ftatïm quod capti fuerint, caput algt;' fcindere oportet,nee tarnen ob id prorfus infuauiter edi poflunt.

D( Al4uddJ)ortuldnis,palferibui,dt^ dlijs mmut'n auiculis, Cap» X X I U Vfilla auis eft Alauda nulli non nota,cuius duo funt genera, ut Ariftot^ lesinlibro de Hiftoriaanimalium adnotauit. Alterum terrenum,ctiflï'

ramincapite, adfimilitudincm galen,fine galeae:alterum gregale,n«^ fingulare,more alterius,uerum colore fimile,quâquam magnitudine minus, amp;1 g^' lero carens,cibo ueró idoneum, amp;nbsp;hoeubique hyberno tempore ob aefum admO' dum capitur,nifi penurie necefsitate,quç plerunque uel ob frigons uehcmentiam, uel ob niuium abundantiam,atc^ diutumitatem contingere poteft,ct tunenedunJ hæ,fed Sif aliç huiufmodi aues perire folent:utrunque genus calidum,fiC ficcum eft Vira. faluia, lardo^interpofitisinairarifolet, diuerfis ctiamcondimentiselixaturjfad' Ie^ concoquuntur alaudae,G iuuenes pingues, amp;nbsp;bene codae fuerint, optimum^ générant fuccum, 6lt; ut refert Galenus experimento compertum eft galen tam i^

ÎLireclixaîBjColîCis crucitatibus mirefubuenire,neefoiùm maximam i'n prçferuan-do unhtatem, ucrùm etiam in curando præftare,ad eofdem quoqiie ulus eins eine- „ , , . res ualerealî) pr^dieant.Hortulani autem qiiædam auicuiæin kalia admodum pin °^ “ **”* guesalaudarum magnitudinefunt,quar«m captura Bononuv, amp;Florennaelargif ^'^^^ limafit,S^apudnobilesmagno in pretiohabentur, fuauifsimi quidem funtfapo-ris,bonifiicci,faci!limæconco(flionis, SCualdcfalubres, atquehyemealtiles fiunt, folent^gt; Romae,6lt;mukisalijs in partibus depilatæ, atcç farmte aiieruatae in featu-lisrecenteSjamp;^intadiæ tranfmitti. Palfères 5C ipfi auiculæ funtparuæ omnibus no- paßirum tæ,arqueapud noscopiofifsimæ,quæomnibusauibuscalidiorcs funt, malèalimt, ^jr«. difficilis funt concoctionis,Slt; fibidinem mouere creduntur,teile Principe,qui fala-cifsimæ funt,quarum caro guilui ingrata eil nimia fîccitate,arque calore, Sé diffici-leeuentricuio defeendit, æiluofum, arqueiilaudatumgénérâtfuccum,biliofum ^ nempe,acetiam atrabiliarium,ÔL quamuis Galcnuspailerumcarnem maximeiau dabileetîeaffirmer quarto deratione uidlusin morbisacutis,arquealqs inlocis, quacuerba Conciliator per pafferes omnes minutas aues Galenum intelligercin-terpretatus cil,cuius tarnenopinionem haudnobis arridet, enm co loeidepaficrc, quot;°f‘“'^''’ acficedula mentionemfaciat. Qiiare dicendum potins Galenum paiTerumear-neminturribus habitantium, autin montibus degentium laudaiîe tempore Au-tiimni, uteius uerba fonant, qui nuis, amp;nbsp;gram's maxime a!untur,amp;pinguiorcs fi* unt,ôciuuenesfunr,necadeôlalaces ôôfuccibonitatem acquirunt,rarô autem no- ^’'’^^‘ biles in fuis menfis admittunt : feruntó^ marcs ob coitus immoderandam, ac fala-cifsimam libidinem, annum integrum non uidere, ob id Mauritani cibis in totum PiiJfr fo'i' abdtcarunt.Reperituramp;exhocgenerepaflerfolitariusaliquantômaior, acfubni- tMut. giior,qui fuauitate cantus à mukis in eum ufum educatur. Adeil amp;nbsp;pailèr ab Actio TrogloJylit troglodytes appell3tus,qucm refcrt miram habere a natura contra renum, ac uefi- uirts, cæcaiculoshRukatem,dbmulti infurno exficcant, amp;nbsp;totum cum plumis inpoli-nem reducunr,SCcum uino,uel iure,uel fliilatitqs appropriatis exhibent,quod nos quoqucaliquandoexpertifumus,fedpaucacumuulitate. Veriimquiamagnum eüauicularum agmen, atque pœnè infinitum : adfunt enim cardueles, iigurmi,fi-ccdulæ, atque huiufmodialiæ,quasperfcquiimmenri diet labo ris, acdifficulta-tis. Ideo fat erit in uniucrfali de omnibus fermonem habere, amp;nbsp;eö magis cum uo-biptatis cantus potius gratia capiantur, alantur«q?,quamloco cibi utantur. Mon- montiniea^ tan» tarnenmultófunt præftantiores fis,quæinlocis planisoriuntur, atquede- ucspr£jiM' gunt quoniam quæ infiagnis,paludibus,JociséR aquofis, atquecampefinbus de- tiares, gunr,humidiorcs,amp;excrcrnentofæualde funt, quæ«eró in montibus calidiorcs, ^otrf. Ö^ftcciores exillunt SC minime excrementofie. Ómnes quidem tenuiorem gene-rantfanguincir,,ncc mulrumalunt,SCfacillimçfuntconcoclionis,quandoquidcm ipfarum corporis fubftantia no parum acris habet, SCparum excrementi adferunt, amp;fi pingues fuerint,raud3bilem fuccum pradianpSCconualdcentibus ac etiam a-liquibus a’grorantibus mirificè conueniunt, SC ut Galcnus refcrt pafieres, tur-dos,merulas,p,erdices,SC rdiquas id genus aues monticubs mandcre licet. Qui ue rótenuantiu{duutiuult,ab1linere debetabauibus quæinlocis aquofis uiuunt, ut anfer!bus,an3t ^’ amp;alijs id genus m3gnis,quæ difficile concoquunrur,^ craiTum præbent alimentum,carncm^ excrementitiam haben t, SS hec de auibus dicta fuf= ficiant,ad quarum oua tranfeamus.

Votum ucró hifioria tam multiplex, tamepuaria eft, atlonga indigeret enarrationc,ficjuidem uariantur8Cfpecie,5Cpartibus,óf tempore Sdprç-paratione,^ compararione ad corpora,ucrùm omifsis fpeciebus de qui-bus in fingulis locis dicem us,utpote perdicum,Slt; columborum, 06 auiz cuiarum,6^ pifcium, fecundum genus, èC unamquamep ipeciem, fiquid in eis no-ui,ud ratione ipfe,uel experimento depraBhenderirn,uefut SS teftudinum, quorum Ff » tantum

tantum inter quadrupedia oua edendo funt, hïc folum de ouis gallinarum, atque phafianornm,fermo erit, hxc enim ïllis fimillima, dia praeftantifsima, amp;nbsp;optima,0^ numeiofifsima, dicemus de reliquis differentrjs, quanquam ÓC ipfa primum in hy' penemia, feu fubucntanea, Sgt;C fcecunda diftinguantur, nee fenfile difenmen in his uel ratione,uel experimento depr^hendere potui, quaccunque tarnen gallinac gaf lis aisidue congrediuntur, oua faciliora ad concodionem, amp;nbsp;aliquantulum calf OM longe tär ^jj-Qj-g edunt. Accipcreautem oportet afenfu ipfoquodoua longètardiùs putrem diut carne pu fèuntcarnibus,etenim expoOta foliinaellateuix triduo foetent, carnes fpatio qua' trejeunt, j.^^^. |,of3rum,ü tenerç fint,ÔC comminutæ putrefcunt,neque tarnen credas cas pu^ trefcerCjaut putruiflè cum apparent uermiculi,nam perfjpè ante putredinem à ma-ioribus muleis,quxilios panuntdum carnibus incumbunt,natos eireintelligas,ö^ tarnen uel fic, ut dixi, longè eelerius putrent carnes, quam oua, 8C ex ouorum pap tibus eelerius candidum quam luteum,hoc enim expertus fura, quod una uel ake' Pwfredo oui ra die ex candido oui uermiculi generantur, amp;nbsp;quammulti, non i ta ex luteo, fed S^ dtwrima, fi putrueritouum,adeócorrumpitur,utomnes carnes excedatputridas, nequefep ri pofsit,pr^’cl3rum ob id auxilium ad prolapfus uteri, fi fuppon3tur,magis ueróad illius defcenfum cum fpont3neus fuerit,amp; robuftus, fed amp;nbsp;ouum utraquefui parte maxime uilcidum eft:aiboenim diu agitato, amp;nbsp;flore calcis gluten efficitur, quo ui' tri partes adeó adhærent,ut alibi potius quæ in futura fi occafio detur rumpi foleat, fed 3d luteum fi trahatur,fequitur,et lentorem magnum oftcndiqquin etiam totunj ouum è numero eorum quinque eft, quæexanimalibus quo magis coquuntur,eo magisconcrefcunt,ódduriorafiunt:luntautem reliquafanguis,ódlac,ódiecur,öt cerebrum, fine elixentur, fiue alTentur, fed aflata tarnen longé plus, amp;nbsp;eelerius CO' guntur,ambxetiampartesouorumcod:æ,ôdin caminopofit3c,tranfeuntinlapP desdurifsimostpartes uero dus ut codumfuerir,medio inter quatuor funt manife* ftæ, luteum quod fecundo loco concrefcit,ôdpars media candidi, quæ prima

nium Sd æftima,quç concrefciqSd adhæret cortici,ôd fuprema quæ ualdé pauca eit) m^crimen à quam lac uocant,quæ ferius cogitur,ód fuauis eft, Ód aqueæ fubftantiæ T DifcriiueH tempore, uero à tépore eft,quod quanto diuturnus fuerit,eo inanius,et detenus turn ab aere» qui intro continetur{omnia enim ab acre corrûpuntur)tùm quia refolutæ funtp^t’ tes tenuiores,tùm quia putredini paratum natura, omne enim pingue ubi moftu“ fuerit,putrefcir,ód ob id etiam hypenemia aliquantó eelerius putrelcunt. Inumud' , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fum autem refugere oportet iam diu nata, Ód fi foeteant, prorfus,ut uenefieio abli*'

nere,non idem tarnen eft tempus,ód terminus omnium,nam æftate óddetentalot'’ DubitdUo, calido,poftquatriduum inutilia funt,optima ea dienata,bonaetiam pridie, hyo®^ uero etiam pridie,ód perendie optima,Ód bona etiam ufcj ad odo dies, fi cófctuei’^ turfrigido loco,non tarnen immodieé, ne congelentur, an gelari pofsintincertiH’’ mihieft,idcertumaérem intro cortieem penetraredignofcuntur,expofitafolii’‘’Ï Experimentu. faUente experimento,quoniam quæ inania funt,obfcura uidentur ea parte,ÖdtaU’j translucent,cótra recentiamo enim translucent, öd rubicundiora uideâtur.funtd*’ graiiiora quæ funt recêtia,ód leuiora,ód humidiora,ac Ieuiora,adeó ut quidadifp^'’ mferirnen à fa to nobilis,fingula diftingueret,acfeligeret.' In codione etiâ multiplex difcrin]^*’' coHione. elixata in aqua, in lade quæ fuauifsima funt, coda in cineribus, frixa in fartagik‘”' turn uero leuifsimé coda,dura,öd apala. Omnium comune eft, ut nulli alq dboi^' démifceantur,uel quia obftruunt, uel quia eelerius concoda relinquuntreliqij.^, Quibiubeßi, dbos crudos,uel quoniam cum teneræfubftantiæ fint,facile corrumpuntur,p^J^'' maquocpfunthisquiuentriculum, autiecurcorruptishumoribus refertum

‘ ob earn caufam,tum etiam quia plurimum nutriunt,hoc enim communeomniy ouis eft, öd quouis modo præparatis,durefcût etiam in febrientibus, öd obid^. dura concodu laboriofifsima, atque uitanda : fed magis alba pars, nam luteaki ' bilior redditur.Mala funt generantibus lapides in renibus,aut in uefica lapidei” ^'^**‘ bentibus,3d his quorum maiores morbo attonito,aut refolutione correpti funt) runtur enim ad cerebrum,ód plurimum nutriunt,ód uifcidum, acinluperabilep*^^ bent alimentum,quod in cerebro nunquam difloluitur,plurimum etiam nocetr

dagricis, atq? his qui abfcefiliurn generationi funt fubieefti, his quatuor generibus morborum maxime obnoxia funcoua prætercæteros, fed SC quibus in uentncalo peculiarinatura innidorem tranfeunt. in reliquis fiparcefumantur tenue,SCmul-tumadmodum adhibent alimentö,propriè quæapala dicuntur,Irixa inutiha funt, non tam peculiari ratione,quam quod utdiximus, pingueaduritur quo condiun ^„finfjniï, tur,feuoleü fit,(eu adeps.Conueniunt maxime infantibus propter fubftantia’ cum ^.-femba» ladefimilitudinem, SCfenibus proptercodioni^facilitatem : fi enim reefié cedar, „„utniann quartahora traducuntur ad iecur, idej ex fame, SC inanitaceuentriculi, 8^ leuitare, ^nmictfn^ amp;alacritate,quçnutritionem fubfequi foler,ÔCexuomitibusdeprçhenditur.Con- ^,^ * «eniunt SCreleuatis àfebrc,SCcófumptis à quauis caufa, SC ideó hedicis, nifi tamê concrefcant.Etquibus multa efteffluxio maximefanguinis fada fuerit. Et ideo e-tiamnutricibusobduplicêcaufam,8Cirnbecillemuentriculum habenubus, auget fernen, 5C rem ueneream,quibufdam etiâ,qui cerebro ficco funt, utilia funt, amp;nbsp;con- nbsp;nbsp;nbsp;• ciliant fomnum,fed SC his,qui parum excrccntur,quemadmodum SC fiudiofis, du-plici ratione iungi debent foli pani leui,pefsimè cafco : gluten enim efficiunt durifi fimum,indepifcibus,SCleguminibus,demumcarnibus ob multitudinem alimen-ti,5Cconcodionisdiuerfitate,coda cum oleribus uelutboragine, SCblito, ac beta, bona funt temperata natura pauci excrementi,quod cortici adhérer, omitti debet, Hippocrates in fecundo de È)iætainquit:[Ouauoluciûrobuftum quid habenf, P^g ?» S^alCïr, SCinflant.J Robuftum quid habent,quia generatio eft animalis, aiunt quia hoccftpullilac,inflant,quiaexparuamollein multamdiffunduntur. ItaqueuaÜ-dis,8C plenis inutilia,exterius aluum aftringit, luteum acopum eft,5Cdoloresraiti-gat,obidexeisfrixisinfartagincoleum exprimitur, doïorihus acutifsimis utilifsi-nntm.Teneriora,SCcrudaetiam magis aluum molliunt,terminus autem codionis incineribus eft fudor,quae no fudant,iam diu nata funt, SC uacua, uix autem o num xqualiter coqui poteft, fed partes molles modo habent,alias duras,ob id quod ex-tenus coquitur: neque enim aquam admittir,ut caro dum elixatur, neque calorem ignis,ut dum aftatur: ob id etiam ouorum ufus damnandus cft.

Ifcium genera,uarias^ eorum differentias, multiformem^ naturam tra- pifcium tri» ^ateuolenti,nonillud mihi propofuiutde fingulisdicercm,cùm hocUnUo^haIk. infinitum fit negotium, SC à praelenti inftituto alienum, turn etiam ab a-

Iqs tradatum,fed utcunda generaliter, acuduti per capita compr^hen- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;derem, figiUatimcB ac quafi per exemplum caufas illorum defci ibercm, nee non SC quorundam qui apud nos cötinuo funt in ufu naturam, acfacilitates apponcrem: illudprimum proponens quod pifcis nomen intclligitur : id autem cft animal om-ne,quodinaquacalimentocommodiusuiuit,quamalibi,undefibrös,Sc aues,quæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;... inaquis uiuunt, à pifeium generefecludi manifeftum eft, teftudines uero, SC can- ^^dpijds. cri,actalia,pifcium nomine intelliguntur. Pifces auté qui fub terra uiuunt,cum ta-

men eo uiuant,qma in cœno propter aquam uiuunt,nomine pifeium eorum intd-Iigemus,qiii uelut in terra degunt. Pifces tarnen propriedicuntur, quibus branchiae funt,acpinnæ, 5lt; in uentreconcauitasuento plena, atcn hi omnes fermé fine pedibus, agil itères in aquis mouentur, necp tarnen omnia in omnibus, nam quof-dam pifceslicetpaucos confiât bwinchqs carcre. Suntautem branchiae olfa curua came minuta contera cum cxiguis foraminibus, plerunque autem caro ea rubra eft, amp;nbsp;per has aqua ex ore pelli poteft, Sc ingredi, nam pars oris funt : teguntur in plerifquepifcibus maxime fquamofis ofsibus alq. Necefle autem fuit easinefle pifeibus, quod cum pifcesin aqua uiuantmaiori ex parte, parum habent fangui-nis,amp;refpirationeaeris carenuquamobrem dum comedunt, oportet SC cibum de-uorari, 6Caquam excludi, quae duo in hominibus per afperam arteriam, adiacen-tesep partes,SCfaucium mufculosfiunt,at in pifeibus neutrum adefiepoterat. Bran chias igitur natura excogitauit,qu^eriam integros cibos in gulam coprimerent,amp; aquam prohibèrent,uno enim SC eodem motu dum conftringiicur, cibu in gulam F f 3 iramit-

immtttuntjódaquam quæinoreeft,cxpellunt.Terti'usufusearum eftjUt coraqiw fenfim attrada non conferdm refrigeretur: fi igi tur non eflent branchix, ncc cibus poflet deuorarï,quia pifces non mandunt, pkn'^ enim latis dentibus carent, ope-rofum enim eilet m fubftantia tam crafla qualis elt pifcium tot mufculos, 06 tam te* nues fabricarc, cùmuideamus in térreftribus carnem earn rubram eiïè maxime* j^^^^ Branchiç igitur mufeulorum oris nice funt,ideó eis maxime neccflàriæ, ut diffiifius ‘ declarauimus in libris de Return uarietate, in quibus etiam demoftrauimus anpf fees refpircnt,aé'rem,an aquam,an utruncp,an neutrumç’atque etiam quomodo a'égt; rem infe,SCcurcontineant:item quomodo audianqGnt^ omnibus feniibuspræ-Cut ouioi ‘^ï^atqueijfdem hebeti. Oua gignitpifcis, quia animal ii generaretur in utero, cJf ^3quot;g“'*'^g^*'^'’3i'etur,cfletcppileisfanguineusS^calidus,quarepulmoneindig^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ret,ÓCaërc,nonigiturciretpifcis:obhocuitulusmarinuscum animal non ouiim

• nbsp;nbsp;gencrct,ctiam refpirat,óf eurem piloiam habet propter caliditatem. Inelementoc/

nam iam frigtdo,difficilè cirer tantâ caliditatem lèi uari, ex qua poflet animal gene* rari perfedum. Caufa ueró multitudinis pifcium eft dementi facilitas, aqua enim M«Ifif«(/opi^ generarionis princioium. Et quia efca funtparui pifces maiorum, non enim ibitot fcium unie, G^nt plantæ,grana,frudus,quibus uefci pifces poflènt,ficut in terra,fed idem ferme cibus,amp;animal. Pifces enim funtparuifenfus Óf animaÜa cognitionecarenti3,iin'lt; de foetus negligi à parentibus necefle erat,ob idc^ maiorem iliorum partem perire, quamobrem mul ta generationeopus fuit. Animalia enim pro fenfus magnitudi-ne,óf prudentiæfœtum fiium diligunt,arque euftodiunt: fiquidem euftodiafitpef Kotd. deledationem,delc(ftario acognitioneoritur. Qiiamobremquæimpcrfcdafunf, ualdècuram foetus folum gerunt, donee in utero cos continent, quae perfediort, donee in lucem exouo prodierint: oua enim euftodiunt,natum animal negligunt, quæ ueró perfeda donee robufta fint,ut aquilae,cancs,Sf corui,fed perfedflsimaut homo,óf elephasperpctuó fermé natos fuos diligunt. Verum animalia, quacim^ perfeda funt,animalia unquam exfe generant,nedum ut genita diligere pofsintÓ' licct parte antcriori pifces omnes animalibus pedeftribus limilesuideantur,poftt' riore tarnen in pifcem definunt, uel nullis fermé exceptis: caufa eft quoduelutin nauts puppi temo illum dirigit,ita cauda pifcis iterfuum,proptcrea pifcibusomnf bus fermécauda bifida eft. Atquefcriptum reliquit Ariftoteles pifces Græcisma' gisfuiflccognitos,cumipfi feréadmare omnes pofitifint,atqueeorummarino* rum naturammagis compertam habere mediterrancis. Sed mirum eftcurrempf • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcariamaRomanisfuiflèadeóprartermiflam, cum conftet ftatim ab urbecondiw

pifces marinos Romæin ufufuifle, nee non etiam óf totinftituifTepifcinas, inqu*' buspretiofifsimos pifces alercnt,arque ex eis magnos redditus capiebant, fihinO* rqs ndes adhibenda eft,atque alrjs antiquis fcriptoribus, tanta erat uentris, guk^ luxuria, amp;nbsp;magnarum,3c Principum in cibis libido,quibus maximis in dcli résinequot; runt. Feruntcÿ Alexandium Regem potétifsimum pilciculos ad amicosprofuiH' mo muncre mififle, fed fluuiadlium, óf loeuftrium, ut funt ciprini,tincae,anguill^gt; pifcium diffe óCalq hutufmodi pifces apud cos in nullo fuére ufu. Sed ad rem deueniamus,a^ reutiadqui,- queeorum qui apud nos inufufunt,quo ad fanorum commoditatem faccreexiftf bus. mantur,fermonem in gencre habcamus, quorum differentiam partim à magnitH' dine,conftitutione,figura,colore,loco,atqueaccidentibus,partim ab ipforum cum fignis cocleftibus,uolatilibus, quadrupedibus, infedis, ftirpibus,óf diuerfarum af' tium inftrumcntis,fimilitudineredudas eflecomperimus,ut in libris de rcrumua' rietate declarauimus, eft etiam óf ultimum difcrimen amoribus in pifcibus:funt£' n(mfolitarq,gregalcs,fimplices,aftuti,fcri,mites,uagi,quieti, arque alur huiufmodi differentiae plures. Sedpotiisimuma quatuordecim eorum differentiæ defumUH' tur:A’gcnere ut marini,^ aquæ dulcis,atque inter hos difcrimina alia:Ab alimen' to,unde pelagtj,qui in alto mari degunt,ôf mb inj qui ex fordibus uefcuntunÄfp^ cieaurataf,gobq,tincæ:Âb ætateparuuli, feues, mediocres:Â'fexumafculi, óf fo^ minæ: A tempore ut cum ouis referti funt,autexiles,pinguefcuntalio tempore, 3' lio macilenti euadunr,recêtes uel iam diu cap ti,aut mortui : A forma crafsi,tenues, longlt;»

long!,breiles,lati,angufti:A'colore candid«,rubri, nigricates fubbranchfjs : A' cu- PmeipiUo^ temolli,aut fquamola: A' fublhntia dura,aut denfa,aut friabili: A’eapturæ modo: res pifeiudi^ A'proprietatibus,SCà partibus. Principaliores autem differentia:funt à genere, à rentiie, tempore anni,a forma. Pelagtj ergo mêlions,SC maioris funt, atquefolidiotis aliment« his,qui funtexaquis dulcibus, aclittoralibus,tummultó etiam magis urbi-cis. Ab anni autem tempore cum ouis repleti luntmeliores plerique, amp;nbsp;prxeipue cancrijSt aitaci,lt;v ciprini: Bulbi autem feu barbati dum florent populfpene cxitia« ks,uomitum mouent,6Ccholera morbum.Forma autem in eifdem fpeciebus pkt-rimiim refert,nam fquamofi plurimum funt meliores, quam qui cute teguntur,0C fquamacandida atqp fplend«da:funtenimexmelioribusaquis,Slt;mag«srecentes, .. , nbsp;nbsp;« amp;nbsp;fi tenues fint,aclati,8Cuentreduriore funt alimenti melioris,amp;facil«oris codtio-nis,fri3biies magis, amp;nbsp;magis recentes,quoniam à uentreprimum laxantur, fiduiui nbsp;nbsp;V* præferuntur mortuis,fed ex mortuis optimi, qui non funt diftenti, fed cunn ualde, £dobliqui,Sd duri,non molles,fid branchiae Tint rubræ fid clara:,ac quafi fplendeant: nam fi pallidæ fint,corruptionem fignificant,fi obfcuræ,cœnofus eft pifeis, atq? lu-tofus.Et fi cadida fit caro,3c lades,optimus eft. Pifeis bonus eft cuius caro eft can-didifsima,eft enim recens, fid bono ex cibo nutritus,6d bene co(ftus,fi aliquod horS defit,ualde candidus effenon poteft. In uniuerfum fquamis pukhris, rubris b«an-chijs,obliquus feu incuruus fid durus,ac cadidus maxime cum eoeftus extiterit: eo- p'^y^fiit^nj turn autem qui in fluuqs gignuntur,præftantiorcs funt ( inquit Galenus ) qui in qs Stuarts, gignuntur,in quibus aqua rapide fluit,ac copiofa eft, qui uero in ftagnibus no bo-ni.Præterea penes alimenta pifees meliores, peioresueeuadunt, ut drximus : narn quibufdam herbarum, ac bonark radicum copiafuppetit,qcp earn ob caufam funt præftantiores. Alij herbas pafarnturlimofas, fid radices mah fuceppraeterea qui in fluminibus urbem magnam praeterfluentibus, hominum ftercoribus, fid prauis id genus efcisuiditant,omn«um deterrimifunt, aded fi paulo diutius mortui perman fetintjftatim putrcfcant,fid pefsime oleant: ifti autem in cibo funt prorfus iniucun-di, fid ad concoquendum difficiles, atque exiguum quidem boni alimcnti, excrement« autem pluvimum reddunt,quare mirum no eft, fi prauum fuccum in eorum corporibus,quiquotidieillisuefcuntur, congcrant, qui cum fint deterrimiomnium, è contra præftantifsimi erunt, qui in mari purifsimo degunt, maxime ubi lit-tora qua: aquam in orbem ambiunt, terra non abundant, nec leuia, fed aut areno-fafunt, aut afpera,8d fi ad Borcam fpedent,longemeliores erunt. Pifeium autem omnium temperaturam frigidiorem, humidiorem^eflecundi percelebres media uno ore confirmant.

Vod ad pifeiu partes attinet,quac cæteris animalibus hucusep dida funt, Pitciwin psf^ fi^koapitulo inferuirepoffunt : uelutillud delicatiora efle infinguliso- tes meliores iia,ladcs,fid iecora,ita ut in auibus præfertim, fed longe meliora, ut mol-liora,quanquamminora,indcoculi,os,cerebrum,fcdoculi,fidos exigua res funt,uer«jm mollia,fuauia,fid optimi alimenti.Hæc enim régula in partibus ani-malium non in generibus,neque partibus plantarum, fed his duntaxat propria eft, quod quanto molliores, eo funt delicatiores, fid quo delicatiores, eo etiam fanitati tuendæ accommodatiores : fed tarnen fid in his ordo eft, narn iecora funt omnium meliora poft lades,nam oua,fid cerebra minus funt probata,roftri,limites,et oculo-rum fedes(ut dixi)exiguae funt.Alimentum harum partium,cum omnium pifeium fid partium fit,p«tuitofum etiam eiufmodi eft,fcd tenuius multo, fid fanguinis natura uicinius,nam^ ut ob moUitiem facilius concoquuntur,tum etiam ob fuauitate, ita etiam tempore debito codæ hæ partes in meliorem, fidexadum lànguinê trangt; feunt.Etficuti alimentum quod expifeibus prouenitfanguinem gignit confiften-tia tenuiorem,quam quod ex pedeftribus animalibus fumitur, adeo ut no affluen-tetnutriat,5dcel«iu^difcutiatur,itaSd eorundem partium feruata proportioned

2J2 DE SANITATE TVENDA quodomnes cura tuende fanitahs operamdantes pro comperto haberedeb^t, ueluti amp;nbsp;alimenta quæ exténuant, quæ crafsi funt fucci, quæ mali, quæ probi, Ç(u^ crudi,quat facile perficiuntur,quae difficulter,quæ flatus générant, qu« minimea'' uum deqciant,quæ comprimant,quæ urinam prouocant, atque alia huiufmodi,^^ fuperiùs in primo libro deelarauimus,

Ifces ergo cùm à fpecie, ac genere, à Ioco,Â^ uidu,ab ætate^ diftinguan^ à tur,tum magnitudine,acc£teris differenttjs,tum communibuSjtumpf^' a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prfjs ut diximus.Quicunqueenim parut funt,eô minus ntitriunt,q«oW

ciliùs concoquuntur,contra magni.At qui parut funt,Ô£: magnorum g^' nere,rtton folùm parum nutriunt,fed ettam mali funt alimenti. Veenim declarab^ Galenùstquæ proxima natiuitati funt,humidtora funt, fi autem iam per fe humW’ funt, cùm parua funt, funt humidifsima : quantô igitur meliores funt hœdi porcH' lis,tantô ÔC magis mcrulac,ôc apuac tineis,SC lucip, cum illi natura parui fint, hi ma' gni : ergo magnorum, ut illedicebat, breuis eft ætas, nam parui nimis humidi,ma' gni duri. Per genera, qui refpirant omnes camis duræ funt, ut delphini, cetacea A orcas,ac marfuinus ♦ Calidiores enim funt necefrarió,ac magni,quorum tenerrim? partes folùm ufui efïè pofllint, uelutlades, amp;nbsp;quæ pinguedine concreta confiant acapuphyfes. Quæ autem pedes habent duros,ut aftaci, cancri, locuftæ, deterima funt mollibus,polypis fcilicet,ac fepqs,^ loliginibus. Et parui in mari ut alofæ,fia' ri,mulli in dulcibus aquis,magni uelut trottæ,falmones,præftantiores funt, Ó^m^' Kdrmi plut lioics:nam cùm pifces marini multó plus alant,^ nutrimentum prçbeant,foIidinS) 1 aluntquim QC difficilius concoquantur,difficilius ctiam corrumpantur, ft minores natura fint» ßuuidtUts. nihilo fermé détériorés funt,amp;in his quibus laudari merêtur,maioribus certèpi^' ferri dcbent,his qui in fluuijs degunt,amp; minùs mali funt in his, in quibus damnat poflent. Pingue enim folidum,ac multum eft alimentum marinorum pifcium,fia“ fluuiatilescomparetur, ÓCnonparuo difcriminediffert. Inaquaenimmatisfal^ plurimum: infale autem oleumcontinetur. Sedpurioresqui alga uefcuntur,^ meliores undequaque,reliquorum,ut quiscp meliore utitur aliméto, amp;fecunduf” fpeciem, uelut qui conficiuntur cancros, amp;nbsp;conchas, aut pifces cæteros, 06fecum dum numerum,ut pel a gij littoralibus præferri debenr,ô6 locus arenofus melius tn cœnofo,ô6 faxofo. Et in eoeno qui habitât ut tincæ,malæ ftint : ex co enim nihil bo^ ni,deterius fi ex eo alantur,ut diximus. Sicciores autem amp;nbsp;frigidiores inter lapidtâ habitantes,nam fimilia fuis naturis appetunt: lati quoqueactenues præftantiomSj quoniam diffecant facile aquas :idco leues, amp;nbsp;magni motus,ô6 unumquodqut^“ genus fuum referri débet: nam 06 ex dulcibus aquis idem contingit,nÔ tamen0'31' , fi mali: nam gobq tales funt,ô6 boni,folidiores tarnen funt omnes tenues,quia non j perdurarent, quanquam rhombi molli carne fint: præterea Ieucs,ô6 friabiles ctiam ; grauibus,ô6 lentis,meliores. Et quorum caro candida eft,boni faporis,atqueiucim da guftui,odorem enim bonum refert,fquamofi itidem,ac recentes. Et candor cat' nis pifeium quatuor indicium eft præftantium conditionum, quod fit natura bo* nus,è bono Ioco,recens,ô6 bené codus.Omnis tarnen pifeis caro hebetat uifumA ipfum obtenebrat.

VioUl^orü Eftetiam magnum in rebus difcrimen ex comparationecaufarum 66 coniuH' quicmihicon* dionemultorum,uelut mihi contigit cum abhorrerem ab efu anguiHarumoba' tigit. limenti prauitatem,amp;6caupo in uia Romana cùm nihil aliudhabcret, hortareturC' * nixè ut ederem appofitas,dicens eile ex aqua clara,ô6 flumine,paruas, recentes,bo nè frixas, animaduerti efïè maxime Candidas, deguftare cœpi, uerebar enim quod cùm fint humidiores, tarnen paruæ etiam multó magis eflent: uerùm tam commO' das inueni uentriculo,ut poenituerit non paruiffe cauponi, parum enim obfunt^ uidi ab alimento pedum uitulorum: ideó condiri debent fale, pipere,cinamomo,^ roremarino,ficut qug magnæ funt lauri foins,faciflimè concoquuntur dufmodi,^ ualdf

ualdéfuaues funt. Apello récentes à captura,non à morte: tabefciint enim uiuæcû motu hebetantur,ut mortiiæ putrefeant. Hac ergo nui ko meliores funt tineis, te-nuioris aIimenti,leuioris,minusÉp lenti.

Lures mugilum fpecies, ucl differentiae ab antiquis conftituuntur, ut ex j^^^ji/uw plu Athengo eolligiturkbro feptimo,quas tarnen nee certis,confpicuis^ no fff/iedes^ tis,ncque proprio cuiufque uulgari nomine eas diftingunt. Nos ucró ex ,^ * Ariftotclis,atcp aliorum audoritatc,inmugilcs,capitones,1abcortes,my-xonasfeu muconcs diffinximus in libro deuarietatereturn: fcdhicde capitoni-busmentionemfaccrefufficiet, amp;quorum exemplo tanquam omnium optimo- • rum, reliqui quoqp intelligantur,fuauitate namep, ac fucci bonitate cæteris præftât capitones: fecundo loco {unr,qui mugiles dicuntur mucconcs inferiores,omnium innmifunclabeoncs,hoscpomnesGraeci Ccphalosuocant. Proptcrea quod ma-gnumhabentcaput, funtep ex fquamatorum pifcium genere, a fæpè loca mu- ^^^‘, .., tant,cum utriscR aqueis,uV marina,SC dulci utantur, èmari abientes aduerfo narent amne.rluuqs emm omnes marim gaudent,nec modo m man naicuntur, uerum e-tiam in ftagnis,acfluutjs,amp;proinde magnum inter de difcrimenprçftantiæ, 2Cbo- - . nitatis,prô locis in quibus degunt diueriitate habent.MugiIum(tefte Plinio)n3tu-raridetur, inmetuabfconditocapitetotosfeoccultaricredentium morephafiani, eelebratur tarnen eorum uelocitas, ut interim tranfuerfa nauigia fuperiadlent, atop Ibliomninó à carne abftinenr,nec ullum pifcem comedunt,cuius rei argumentum effquodnequein uentre talequid unquam habentes capiuntur, nequeefea in eos fxcatneutimur,uttradit Ariüotelcs odauodehiftoriaanimalium,fedoffapanis CäptZ» uefcuntiir,quae alga, ÓÓ arena, ÓC gulofis, arque infatiabiles funt. Qiïocirca uentre diftento grauefcunt,óónifï ieiuni fint, hacrentinertes : limo ergo omnes pafcuntur lt;^ügt;'f‘xmm£ capitones, quo fit ut graues, Sc fordidi fint, atque peridtempus quourerum ge- p^^gntnus runt,Iaborant,maximeinuere:quapropterfœminætunc temporis prargnanteso-mnino funteurtandæ. Cum itaquemagnum inter fe habeant difcrimen particula- ^‘*P‘ 5' res mugiles,exGaleni fententia tertio de Alimentorum facultatibus, adcó ut pela- Viret, gicigenus diuerfum eflè uideatur, ab eo quod in fluminibus flagnis jacubus, aut urbium riuuiis,latrinas purgantibus uiuit, eorum fanè caro,qui m aquis limofis, ac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

fordibus degunt, excrementitia, admodum^ muccofa erit, optima autem qui in puro mari uiuunt,præcipuécum uentorum procellis agitetur, nam in quicto,nul-^'®^ sgfi^to fludibus,tanto pifcium caro dcterior fit,quanto minus exercitatur. In fiagnisautem maritimis(qug äii^vsSkAxtIxq appellat,ubiuidelicet fluuius magnus efficit, quod mari coniungitur ) adhuc eft deterior : SC hac adhuc magis in fiagnis, quæ fi parua fint,nee magnos fluuios recipiant,nec^ fontes habeanqneclargumef-fluuium,Iongè quidem deterior eft. Pefsima autem funt ftagna, è quibus nihil a-qu3eomninóeffluit,fedftabilis cftac planeimmota, quienim pifceseiufmodiin locis degunt,pefsimam habent carnem, ut fupradiximus,uerum guftu, amp;nbsp;olfadu ^ eorum præftantiaacfalubritas dqudicabitur,nam utproditum efta Galeno, con-tinuo guftus mandenti fibi præftantiorem indicabir. lucundior itacp eft caro, amp;nbsp;a- ^/ nbsp;nbsp;nbsp;®

ctior,pinguediniscp expers.Pingues autem contra,8C foluti faporis,tum cibo, tum ad concoquendum funt détériorés. Quapropter boni admodum funt fucci mugiles pelagq, non multi nutrimenti, 6C excretufaciles,fluuiatiles ueró ualdè funt fpi-nofi, amp;nbsp;fapore pingui, efu amp;nbsp;concouru ineptiores, uentriculo infefti,mali fucci, ac uirofi,ideó cum origano parari debent.Qui ueró in turbidis aquis, SC ftagnis, mali funt odoris,difficillimè diftribuuntur, inertemep admodum carnem habent, quia exfimopinguiores redditifunt,SCeó magis cum genus quoddam mugilumrepe-riatur,utteftatur Ariftoteles,quodnoncoitu,fedexlimo,arenakiegignitur, fum-MugHetexU^ ma fa da putredine,qui cum fordidi,atcp excrementofi, omniumcB muccofi pifces mooniq^ui» fint,ob id Sc pefsimi ualdè funt fucci,SC 0mnino à cibo abdicadi. Eligatur ergo pe-

i}4 DE SANITATE TVENDA Q^ieUgendi lagtiis,qin recens captus comedt debet,nam fi pauló diudus mortuus perntanlcfif» fint, ftanm piitrefcit,ód pefsimè olet.Maiores ueró eh'xan,ucl adari folent, amp;nbsp;minores lü {artaginefrigi,meliores font menfe Septembri, Óé ma^ni ciim carnem duriorcmh* beant,ideo diffîciliùs concoquuntur,fale etiam conditi optime afleruantur, imoS^ llagnalcsficcóditilongêlaudabiliores,quam antèredduntur, omnenempe quoa muccofLim,ac uirofiim eis ineft,id totum exuit,ac deponiqet recens falitus,iam diu Bof trofee. I31‘tcgt; melioreft,nee parumuentriculo confert.Mugilum qnoepoua falc condiuU' tur, afreruantur'iie,iiiciindumfanè edulium, ab kalis unlgannomincfcoMrgbc di' vint t^^Jnij quod àProceribus,8CMagnatibu8,praecipuccBbibacib«s magno habetur * in pretio,quippefitim,SCuiniauiditarem miré exci tare creditur, quemadmodum amp;nbsp;caetera falfamenta. Verum cibiappetentiapiiam deiedlam recreate,atcp etiam re-* ftituere fenibus præfertim foletteduntur etiam oua hæc cruda ,TjeI parum tofta,fcu \ de eis modicum comederefufficit,quiadifficuker perficiuntur, ficutóódifficiilter etiamjcorrumpötur.ln uniuerfum enim omnia pifetum oua pertinacis funt conçu-diionis,atque etiam non boni fucci.Mugilum quoque uentriculus hominum uen-triculoutilis nonp3rumefle,feuinpukieremredadï:us,feuexaceto,autexuinofO' tupw pifiif meftLis creditur,illius enim pituitam relrrcat, a tque humidum fuperfluum. Lupus fqitamofui. antempileiscftedax,acuorax,folitarius,6Ccarniuorus,utAriftoteles inquit,quiâ Romanisfp(gok,aVenetis»4ro/odicitur, Óóficdiuerfafortiturnominaprolocoruiu diuerfitate. Ek etenim fquamofuspircis,atque branchiarum tegumenta Ipin^^ 1 funt,horrida,SC fpiculis afpera,atquein erenas,utinquit Bellonius,a fiimmo dent^ [ culata,uc duplicatas elfe dixeris,osilli magnum eft,atqueamplum,tenuibusdentf' ' culis confufo ordinedifpofnis undecunquearmatum, etcarnem in fulmonismó-dum rubentem,incapitelapides gerit, utadnotauit Ariftoteles. Eiusepduono^ nanucimtio, nulli faciunt genera,akerum maculatum,akerum ueró maculis carentem :halluct-nantur tarnen, cùmuarietas illa, folaxtate,acmagnitudinefiat, grandioresenim delctis illis nigris notis,fine macula apparent. In fluminibus nunquam nafdturM' pus,fed é mari fæpe flumina fubit,ut tekatur Galenus tertio de Aliment.facutdun’ Lubuißumh inquit:[Hunepifeem inaquisdulcibus natumnonuidimus, fed emarünfluW^ na fM. na,autkagnaafcendiireconfpeximus.]Idco^paruusraró quemadmodum mug'' Cap. i 6* ^*5 farpè inuenitur.Et quäquam pelagius fit, kagna tarnen maritima non fugit,uf‘' telazHdui Anminum okia.Pelagq'enim uocantur,in profundum marefecedunt: maximum'

’ puduetcres Romanos in pretiofuifletekaturMartialis,proinde in pifeinisfludio-fè alebatur,quas feminibus marinis rcplcbant, ut lupos, auratas, alioscp pifces m3' tlMijerror, rfnosproerearent. Pliniuslaudatifsimosinamne Tybericapi,caeteriscp praffe''’ tradidit,imó SC praecipua authoritas ijs tribuebat, qui inTyberi inter duos pontf’ capiebantur,nos ueró inutilifsimos elTein cibis, SC infaluberrimos cenfemus, p^ pter fordidum,Slt; obfeoenum uidum, ut etiam fuperius ex Galeni authoritatedix*' mus,cùm m omnibus pifcium generibus pelagtj optimi fint, pok quos, qui in mi' riniskagnis, hosilli fequuntur qui circa fluuiorum okiauiótitant,pokreniiom' niumfluuiatilescenfentur: ergoquantómagislupi pifces uoracifsimi, amp;nbsp;fier co-vires, rurn,latrinarum^ fedatores auidifsimi.' Pelagtj igitur eligantur, qui boni funtfuC' Atimentum lt;^k^ falubres,licet non multi alimenti,quia leuioris ut probat Galenus loco prxal-txpifcibiM, legato.Alimentum enim inquit quod turn exlupo, turn ex alijs pifcibus proueni^ fanguinemgignit confikentia tenuiorem, quam quod ex pedekribus animalibus fumitur.Fluuiatilesueró quia ut plurimum cœnofi,muccofi^,aclutum redoknji mmHim cur ^‘^ ‘^‘^° putrefcunt,ideó euitandi. Mullus autem pifcis haud nobis hodie incogm' trigUdicitur, ins,quem Grxd’jpiyAxp uocant,quia ter inannopariat. Venctiueró barbonem'.i^' ucrfæcrcdunturànonnuUis mullorûfpecies,quod 8^ nos quoque feptimodeR^ rum Varietate tres enumerauimus,fcilicetimberbem,barbatum,ó^alperum,qin^ Ciborumui ^*quodammodódifferanf,nontarnenuerafpecie,fedpotius leuiquadamdineren-tetiti ^’^ ^ dborum,quibus nutriuntur uarictate,cum altj alga,alij okreis, alq limo, Ä’-**' lij aliorum pifcium carne uefcanturrideó potius plures uerbis pofuiteorum dinC' rentias PIinius,quam re ipfa conkituerit,ólt; barbati,ac barbatuli àTullio,ÔC Varro-\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncapi

ncappdlantur pecuhan epithctq, quia barbam in inferiore labro gcminam habet» Sunt etiam gibbofi/quatnofijriibrijac purpurei coloris,SC maculofi, fquamis^ te» guntur m3gnis,ac tenutbus,SC inter pcculiares maris pifces enumer^ntur. Peiagij enim funt,licet in ftagnis,ac pifeinis marinis uiditent: apud Romanos maximo in pretio fuerunt ueterum teftimoniomerum praeftantiisimi omnium funt,qui in alto mari uitam ducSt,nequifsimi uero qui in cœnofis, obfeoenis^ littoribusjtagnisuc uerfantur,quoddocuitGalenusdum dixit:[Omnium fermé aliorum pifeium car- ^.^^^^^ nem habet durifsimam,SCualde friabilem mullus ] quod idem fignilicat,ac fi dicas nihil ineo efrelentoris,nequepinguedinis. Nutrit certe cum probe fuerit confe-dus omnibus ahjs pifeibus copiolius.Diximus autem antea quod cibus durior,ac crafsiorum partium,0C(ut ita dicam)terrellris magis,alimentum corpori prçftat co- • piofius,quamhumidior,acmollior,pr3efertim quando prêter id fubftantiam habet corporialendoaccommodatam,acfamiliarem,quæuoluptateiudicatur.AIimen- ^“^^* ta enim quæ tota fubftantta,ab alendis animalibus funt aliéna, ea aut non proi fus, autinfuauitermanduntur,exfamiliaribus uero quemadmodum humidius minus nutrit,ita coquiturfacilius,acdiliribuitur. Ergo nullicaro iucunda quidem eft ut quxalimentum eft hominum naturae familiare, SC quamuis fitalijs pilcibus dugt; rior,mandi tarnen quotidie poteft, prop tcrea quod friabilis eft, SC pinguedinis ex-pers,cumquadamacrimonia, nampinguia, SClcnta cibaria ftatim utfumptafue-rint,cderiterimplent, SCappetentiameuertunt. Porrófubiungit:[ OptimimuUi redduntur ut alq etiam omnes pifces,turn propter mare purum, turn maxime propter alimenta', quontam qui cancellos uorant,grauitcr oient, infuaues funt, ad co-quédum difficiles,£C mali fucci,quod SC olfadu, acguftu facillimè percipi poteft.J lecurautem SCcaputa gulofis maxime ob uoluptatem expetebâtur, neicio qua ra- Pan« we-tione.Afsi fuper craticulam,atque modico oleo,SC aceto,uel araneq fucco confper- Horts, filibenterànoftris guftus,3cfalubritatis gratia comeduntur. Fridi etiam, SC fucco araneq irroratiedilolent.Contra draconis marini,fcorpionis, SCaranei morfus im- locomedict^ pofitosplurimumualereexperimêtocompertumeft.Maioresminoribusfuntin- menti. fuauiores,ac concodu difficiliores,ob eorum duriorem carnern.

HEtrofos pifces LatinfiGraeci uero rnTjooty uocant, quod in petris ftabu- pftfopq^ui. lentur,6C faxatiles appellant,à locis in quibus uerfari comperiuntur: non cniminleuibus, autarenofis, autterreislittoribus, fedinpetrofis,pro-montorijs,ut inquit Galenus,SC ubi faxa funt,dehrefcunt ac pariunt,pcr-petuoep in purifsimo mari degentes inter faxa,rupiumcp crcpedines,unde ortus il-lis,uidus^ uerfantur,atcp fuum naturalem locum tantummodó fréquentant, nee tetnerealienæfiaquæimmifcent.Ettj quidefaluberrimisfunt, quoniam alimetum quodexhisfumiturnon modó adconcoquendum eftfacile, fed etiam fanguinem vires. - confiftentia medium generat, qui nempé nee tenuis admodum, nee aquofus,ncc uehementer craflus, fed confiftentia æquabilifsimus,ut déclarât Galenus tertio de Alimentorum facultatibus.Eorum enim caro Candida,pura,fyncera,ac friabilis eft, cup. x «, 6C ob idlaudabilem generat fanguinem.

B Carus à Græcis ita nuncupatus pifciseft, quiinter faxatiles primatum scuntnit». obtinet,cautibus,afperis atep herbofis fcopulis gaudet, cuius corpus ex liuido rubet ut mullus, fquamis cotegitur latis, SC translucidis,ut in cius defcriptione Bellonius refert, dentes habet obtufos , noftris inciforijs Q^yL^fff perfimiles,fargo^ non multum abfimilis,fed macula in cauda caret. Ipfe^ folus ru ,.^i^ff^ minat,atqueob hoe ruminalis à quibufdam eft appellatus. Caufam uero cur folus ïntet pifces ruminetefiereor, quia dentes SC ipfe folus planos habet, SC algauefci-G g x tur.

tun Animalia enim quæ ruminât ut boues, 5^ capræ,carent fuperioribus dentiW anteomnes autem alios planos,ÔClatos habent, cum^ ruminât, iacent, dumen*'^ Virer, fo«spafcuntur, non ruminant, quoniam non durum eft alimentum,fcdcùtnW‘’ * tedo funt,atqueideo foilsfeptem hybernis menfibusfermè.Scari autemcaro rt» vires ^°’^5^*^ friabilior eft aliorum pifcium carnc,ut teftatur Galenus tertio de AltmcnWquot; C^p 0’ rumfacultatibus,nammultiinueniuntur,quicarnequidem funtmolli,fednuI13gt;’J ^’ * habent fri3bilitatem3Ut quibus fuccus quidam lentus,6^ pinguis innatet. Alij net® nihil lentoris,ac pinguedinis habentes,in eo funt faxatilious lîmiles, iedearnis^i^^ ritieabeisdiferepant, ut pelagici formé omnes. ValdèetiamfuauiSjacguftuigtâW eft feari caro,ad concoquendum etiam, fubeundum, arque alendum facilis,laud^

* bilemc^générâtfanguinem.Interioraquoquefuauia funt, atqueinteftinauiob”* Mer«Ilt;td«f, oienLÉt eparin treslobosdiuifumhabet.Incraticulaatquefartagincaflàtur,ni’**’ amp;elixatur.MeruIa autem quam ltali tincam marinam appellat, pifeiseft, quif^^æ mis tegitur paulô latiorihus quàm turdus, dC corporis figura minori turdorumg^' neriOmiUima eft,quàm pro annitemporibus colorem mutareprodidit Arifæt^quot; les: tota cnimexceruleo nigricat,amp;quamuis AriftotelesdicatjUereipfamnigf^' fcere,poft uer albedinem fuam recipcre,non ob id intelligendum eft illam intotuH* albefeere,fedcum reliquoannitemporefubnigrafit, SCuerè nigriorfiat,utôcP^ rientiaipfaoftendit,ideQfubnigredinemillam largo modo appellauit Ariftotd^ l albedinem:faxofislocis |•naritimis,acl^ttoribusgaudet, arque inter iàxatiles G^U' | vir«, ni teftimonio mcrula,arque turdus fecundùm dbtinentlocum, Vefeitur alga,niæ fco,pifciculis,cancris,amp;huiulmodi,cuiuscaroalbaaefriabiliseft, obid^opor fucci, facillimæ concoeboms, S^ leuis alimenti, atque fanguinem confifteP^* medium generat,guftui tarnen non admodum eft grata,nec inter fapidos pifetsf^ PlHr4turdo- lt;^lt;^olctur,ftixa,ÔCin albo iureelixamanditur. Turdorum autem plura funtgenerî/ rwM0cney4 quorum fpecies duodecim Rondeletius enumerat, feu quod plerofque depiiS“” er auJ ^^^’’^ afferibant gcneri,feu quod ubi multiplex eft color,ibi anceps fit,quafinature ’ * acmulriplicis differentiae, feu quod cum in leuiore facile uariet, 00 à uarietatedi»^ rentiæfumantur, multipliées etiam fiant differentiae, quæqualesfintuere,Castro' mo explicat, aluum turdi pifeis, turdi auis inftar uarium fiue maculofum efleco®' ftat,cûm eius color ex rufo in melinum uergat,atque ad uiriditatem inclineput bd' lonius refert:fquamas habet tenues,et frequentes,geminantibus in medio purK^y nigris, rubris,ô6aiijs, pertotumcorpus diftindas, cuius caro mollis eft,fedfff37

^i^f^‘ lis,propterea bonifucci,atqueconcodufacilis,utietfaxatiles reliqui.Ab antiqu'^i £lt;fifaporisfuauitateturduscommendetur,noftris tarnen temporibus nonxq^’^ guftui iucundus habetur,ob id airato,amp; frixo, intindus aranciorum maloruW,’'’’ acetum addunt.

r«Iw pifcis I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vlchcrrimiis eftlulis pifcis marinus in faxofis locis uiditans, quemV^^. ! wm«Mlt;cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;neridomifellamuocant,quicpfquamistenuifsimistegitur,nectotusp’' 5“‘’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*quot;* menfuram excedit,fi curn longitudine conferatur,Tongiufculis ap^

rct, coloreeftadmodum uario, ita utpulchritudine cumpauone p«^ contendat,utexBellontj defcriptioneuiderelicet,pifciculos,etalgamcomedit,qfgt;’ tefte Galeno teneram,amp; friabilem(ut rcliqui faxatiles)habet carnem, concodu6* Virer ‘“bcin, SC humanis corporilr.s faluberrimam, amp;nbsp;fi non admodum guftui gratai”* lulKueneno'^ ^o’^a'^dumtamëquodauthoreshabemusafférentes: iulidesdentibusuenenun*» fispifcis atquefaliuacontinere, ut alibi etiam dédarauimus in libris nempedeRerumU3' ‘ rictate,ôëfuntadeôuenenatæ(utrcferunt)quodfiquempifcemmomordcrint,al' que éo uefcantur homines, cruciatum alui fentiunt, ipfae uero ad urinatores catU' uatim accurrunt,nec fecus ac mufcae illos infeftant.Habent enim hi pifces ( ut dix^ mus)corpus fquamis exiguis,atque tenuibu^admodum circundatum, in his^Ié ne» uirides,cgrule£,fufcç,fcrrugineae,rubeacç cemuntur, ut if idem cemereuidra'

L Ï B E R t E R T I V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3,7

Jrisin pifckulo. Itaqueuario diftindi funt colore utferpentes, 6^ob id maxima fic-citasmeisdcmonftratur: quofitutuenenatifint,nontameninfonubus,aut flu- ».^^r ^inibushæccontingunt, quoniamaquafalfanoneft. Qiiapropter non rede ui- * deturhospikes agnouifle Galenas, cum inter generofos faxariles connumeret, unde uel dicendum non unam efle lulidum fpeciem: amp;nbsp;hanclongediuerfam ab ilia Galeni : colore emm euarian t, fed fem per reuertuntur ad fuas notas, (inquit Bel-lonfus/quibus abinuicem difeernuntur: uel quod licet uis aliqua ueneni cis infir, eaminorefolùm habere, atqueeandem facile euomere, aut in uiuente pifcicu-lo tantummodO reperiri, qua: poftea indemortuo cuanefcat : mancat autem in bis,quos momorderit pifeibus morfu repofita, atque transfufa : fic cnitn torpedi-ncsedimus, amp;nbsp;marinum fcorpium, amp;nbsp;dracones innocue, quos uiuos uitamus. ^ Nonmirum ergo delulideuideridebet, fl pifcis edulisfit, atque boni adeo, lau-dati(jfiicci,abeuntcuenenoqualicunque,autmorte,autmorfu,coquitur, utalq faxatiles, 2C eius iufculum aluum emoilit, quod ex multorum aliorum pifeium iufculis contingere folet. Perea autem marina non folum corpore, fed pinnis à partît w^ri»^ flmiiatili maxime differt: fquamis paruis marina tegitur, SC ex colore uelutifan- t^ut. guineo nigricant, quam Galenas inter pifces faxatiles, qui pelago gaudent, con-numerat, qui perpetuó in purifsimo mari degunt: obid alimentum quodexea yirtSt fumituralioruiTi faxatilium inflar non modo ad coqcoquendum eft facile,fedho-minibus etiam falubcrrimum : carnem enim habet perça teneram, atque friabi- piuuidtiïit lem,amp;guftuiapprimègratam. riuuiatilem ució quæ in dulciduntaxat aqua gi- pe^f^^ gnitur, acdegit, longe marina inferiorem iudicamus quod ad falubritatem fpc-«atiGalenusenim lemper fluuiatilibus pikibus marinos præfert, nihilominus nequeipfainfalubriseft,cum tencrafit,neque coneoeftaeft difficilis,ncque ma-lifucci,6Cmaximc ft infaxofis, acpuris fluminibus capta fuerit, 6Cnon inlacu-bus'.fuauisetiameft, Sé citranoxam ualetudinarq uefci po(Eint,8^ quouismo* doutraquecondita fapit. Phycisquoque muftis modis admirabilis eft, nam in- Plychqul» terpifcesinalganidificat, colore eft candido,fed innere uario, ita ut aliquando omninöfufci,aelrubentis,ael uiridis coloris appareat: pofteriore parte tenais, ideo^ foleam anteriore tincamrefert, atque mulropercacfimilior,unde Romae phycidem à perca diftinguere nefcientes,eam quoque percam uocant. Pinis quo-quequafi cintarubefcit, èfaxatilibus eft, Óóincapite lapides gerit,uefleam felis longam habet, Sc in uentriculo quindecim appendices unam ex mento carnis pen dentem: nee tarnen fola (ut inquiunt) in alga nidificat, nam amp;nbsp;hyppocampi,6C go-pièces ri «Ig# bij,Colures alij pifcesin alga uelutloco molliorc, firmiore, ac tutiore oua po- nidumfiiCKn nuntjiedomnesrermèquocunquelocoponunteaibi euftodtunt. Vefcituralga tet, R^mufeo, quin etiam fquillas perfequitur : proinde in cibis eandem faxatilium ob- yj^. tinebit gratiam,eft enim pifciculus tenerrimus, minime uirofus, nee corruptu facits: teneræenim (inquitGalenas) acfriabilis eft carnis, propterea feluberrimum hominibus alimentum prxbet, eft tarnen inflpida, atque elixa, addito oleoó^a-netoparari folet, alicuius enimfemper condimentiaccefsione indiget, quo quo-lt;nodocondiatut, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.. rb

BAxatilis eft cynedus pifcis, cuius color cuariat, S:' fquamas in gyrum erf- Cyneinf ^\ natas geriqciuæ mufta fcabritie horrent, nee nullus faxatilis firmiores ha- vir«» ' ” bet dentes, a quibus nomen ei inditum fuiflè putatur, de cuius præftan-tiainreçibaria facile eft indicate, cum de genere faxatilium fit, qui fem-perOptimi funt fucci,faciliscp codionis. AlTatur, frigitur, atque elixatur : eius ue-roins aluum emoilit, frixus^ ex aranetj intindfu editor, quiguftuieft admodum gratus. Anthias autem ob idfacras uocant, quod ubi fint, nulla bellua marina ef- AnthUç(«4 (efoleatjtuto^ pifcatores urinare pofsint. Ariftotelcs negat quicqua eftehis prçci-puum, fed quod uelut ubi limaces funt, nulli fine lues, quoniam ab his animalibus

deuotentur^ta de Anthijs exiftimandurn eft. Verum cum bellij omnibus föW^ pifeibus ex ar quo infefte fint, cur de anthijs folis hoc dici folet^ deinde cur no ubi^ belIua£C’cUnjneclongitudouiarum,autlocapifcibusinaccefla,authominuminfi' dix, aut fr eq lie ti a in mart obftare pofsint^ Verum anthias aliquid plus habereexP ftimo,quod longius prxfentiunt belluas, amp;nbsp;ubi aduenerint, diffugiunt: reliquip^ fees non tarn cautifunt: aliter oportebat Anthias Ariftotelem efiuigere immobf Ies pene,â(^cæc3S,uclutfuntcochlex'ficomparatioreda eße debuerat. Veruni tantum abeft ut talis fit,quod etiam captum Ibcium anthias conetur adhærendon' berare » Eft enim ei afpera Ipina qualia diffeeare folet^ac femetipfam etiam à captu^ ' raliberare, nee eftè planis pifeibus licet latafit,amp;acapite ferme adeaudampd' • mam in dorfo continuam habet: eius quatuor funt genera, amp;nbsp;copia tanta ut Ann®

M D. X L V. coadi fintinNarbonenfi Gallia terra obruere,quodnecabfuniigt; nee condiri paftent,atque hos pifces inter faxatiles nónulli reponunt : 06ob id bo' , '^°**’ ni ci^ feicci,06 facillimæ codionis,amp; præfertim hyemis tempore,quo longe meliO' CD4Wilt;ipt- j.^^ cenfentur.Chamia pifcis eft,à Latsnisetiam hiatula didus, quod perpetuo hicG •‘*^’ quiaadeôpercæacphyçidifimiliseft,utnÔomneseamab illis facile intemoicanç exiguis tegitur fquamis*,atqueouata eft totius corporis figura, eolorum tarnen uà-rietate ab utrisep differt: inferior enim maxilla non folùm rubet, fed fuperior edatn prominentior eu,ó^ hinc fit quod perpetuo hiare uidetur: tergus etiam illiusexm* bro minus quam illarum nigricat, atque ex pifeibus faxaulibus eft, cum in faxofis pot#Us littoribus reperiri experientia demonftret. Carniuora eft hiatula, imo Si fo' y^^j la came uefcitur,fatis boni eft fucci,nec concodu difficilis: tenera enim eft,fed pcP ’ ca durior,atque infipida,coquitur,prxparatjjrcp ut exteri faxatiles.

T fi diuerfa ftatuctur Gobionum gencra,quorum alq marini, altj fluwgt; tiles findoto inter fe genere diftantes, hic tarnen de marinis folùm agtre intendimiiSjCu fluuiatiliû apud ueteres Grecos nulla habeat m€tio:nain quamuis Ariftotclcs, atque Galenus, de fluuiatilibus gobionibuspet^ tradent,de his tarnen folùm qui e mari ad flumina tranfierint,loquuntur,ói non de illis qui in fluminibus ipfis funt geniti,qui ÔC Latinis etiam incogniti funt.MarinO' rum autem gobionum genus nonnulli in diuerfas quafdam fpecies diuidunt,qu8S tarnenfi nousipfis ad unguem contemplemur, illaspotiùs differentias quafdam, quam fpecierum diuifiones appellabimus: ob locorum quidem diuerfitatem pfO-uenientes,in quibusdegunqalij namep in alto mari,ôi pelagici appellantur:alt) u^ ro circalittora uiditant,ói littorales dicûtur,quxlittora cum faxofa, 2lt;arenofafint,

in quibus degunt,ob id non uere inter faxatiles connumerantur. Non mirumita' queuideri debet,fi locorum rationecolorem uarient,non fecùsquàm anguillx,ó^ tinex,qux non ob id fpecie diuerlx dicuntür. Gobionum ergo qui puriorem ma--rispartemincoluntminùspidoratifunt, SChosalbosuocant,non quia abfolutlt; candidi,fed quia nainùs colorati: exalbo enim kuiterflauefcunt. QuiueróincŒ' nofis,ac paludofis m arinis locis degunt, cùm ex flauo nigricent, nigros appellant: qui ueró circa faxofa maris loca uiditant,uarrjs depidi funt coloribus,amp; eorü paf' B ' »-f^scümplurimxflauefcant,flaucfcentesuocant. Verùmcùmâneminegobioncin J ° niarinumunquam diligenter defcriplum uiderim,hicdefcribereplacuit. Belloniö * * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim in eius defcriptionelaudarenon poflum. Rondelletius adeóabefrat,dum(ut reor) obfcurè fcripta à Bellonio pifcem non uidens, clarius explicate conatur, ut C' go ipfenon agnofcerem in hiftoria,qug in manibus toties habueram. Habet igitut wb branchiarS fine duas breues pinnas,ut pedes elle uideantur,fub mento in infez riorelabro cirrum unicum carnofum,in dorlo pinnam paruam primùm,pôftaliani 1^ , nbsp;nbsp;longam priori proximam, qux ad caudam extenditur, caput latum,amp;^depreflum,

dentes in utraep mandibula paruos,oculos quad in capitis fuperiori parte,linguain fcrmefolutam,uentrem tumidum,dorfum,amp; latera flauefcunt, cum maculis nigrb canli

cant, 5C hoc fecundùm magis,^ minus rationeadduAajiecurmagnumjmollejfua-uc,caro ut plurimum fit iccons naturae refpondens : fed non adeó tarnen mollis, ac fiiauis. Bctumuocarunt,quodutrifimilisfit. Mediolanenfes autem utrem uocant toruwj^radi cit capite,óc in eo lapillos,quafi dentatos lunan forma gerit: pifces funt parui,iedcaputgrandius pro corporis rationehabent: uixenim paimum fuperant unquam,amp;l funt inter nobilifsimos pifces connumerandi,tùm fapovis iucunditate, tum quia faluberrimi funtjicet nö omnes,ob locorum^SC pabuli diuerfitaté, quod defaxatilibusno contigiqquifemperoptimifunt.Qiiapropter Galenushuiufmo-diconfiitiiitdifFercntias tertio de Alimencorumfacuitacibus: qui ergo inpurifsi- C4p.2 9. mo inari degunt, fuorum congenerum funt prxfiantifsimi, omnium autem peisi-nü funt,qui infiuminibuSjUrbesexpurgantibus uiditant. Cæterùm Go b ion um vir«. caroürfaxatiliumc3rnedurior,itamullorummollior,multifunt fucci gobiones, • corpuscB proportione uefcentium nutrit: fed quia rarioris funt fubftantiæ, ideo no multuni nutriunt.Exocetos autem fineadones cum alijs minutis pifcibus confun £xocetilt;iui, dunt,quiplurimum urticis dclc(fiantur,Sdut Athenæus inquit,exocetum nonnul-Ji adonium uocant,quod nomen ided efi coniecutus, quia extra humidum fæpiùs quiefcit. Eft hie pifeis fubflauus, uirgamep albam habet continuam,utrinc^ per cor pus à branches ufq? ad caudam:eft rotundus praeterea,ac no etiam latus,cuius ma-gnitudo eft quanta*^boum Lutinorum paruorum littoralium, hi enim odo digito-rum longitudinem non excedunt. Similimus omnino eft hie pifeis ci pifcieulo qui dicitur hircus, præter id quod non habet nigrum fub ftomacho, quod hirci barba Hirer« pifeis,^ uocatur.Exocetusautem interfaxatiles pifcesnumeratur,inloeisep faxofis degit Vir«. 'tbi tranquillitas adfit, ex unda exiens multum tempus in ficco quiefcit fupra faxa, fecç ipfum fæpiùs ad Solem conuertit: cum uero fans quieucrit, in aquam deuolui-tur,donee unda rurfus ipfum accipiens cum effluxu deferat in mare. Cum uigilat in ficco aues obferuat,qux tranquillitatem fed an tes dicuntur, inter quas eft Cori-fits ,Trochyllus, Sf Cred fimilis Elorius. Hæ enim aues ubi fit tranquillitas apud ficcum paicuntur, atque in ilium fæpèincidunt,quas ubi uidit faltans, ac palpitans ^°^*** fugit,donee in undam fe immergat: hæc Athenæus. Viuax fupra modum elle com peritun triduum enim 8C quatriduum abfque aqua uiuit, dentibus anterioribus a» cutifsimis prædttus eft,Sf hunc pifeem modó ceruam, modó miftbrem Romani ap pcll3nt,€ftq5 in faxatilium honore reponendus.

? nbsp;nbsp;ïitPifdwmmoÜiedrntpr/editors ilimtnto, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. XXXllk

!fcesmollicarnepræditi,utafeni,murcnæ,buglonæ,paireres,amp;huiufmo pifcesmolli di ahi,qui in fluminibus Óóftagnis degunt,aliqui tn mari, amp;nbsp;propterca a- carnt pnedi» liquando iucundi SC probe nutrientes repermtur: aliquando uercj uitiofi n^i^n

ÔC mali fucci,2lt; horö quidem alq molli funt carne, fed nullam habent fria hüitatem,fupernatat enim in his glutinofum quieWam ac pingue:alr) nihil glutinis, pinguedinis'ue habent, atque in eo funt faxatilibus confimiles : uerum ab qs duri# tiecarnis difFerunt,óó hi pelagici funt ómnes, præter quofdam qui pabulo carnem fuam deprauant, ac uitiant, ut mulli qui canccllos deuorant : funt à faxatiles quorum caroCut fupra diximus) friabilior,acmollior,quam aliorum pifcium exiftir,qui perpetuoinculpatifunt, quoniam nee alimenta mutant, nee Ioca,nec duleibus utuntur aquis. Qui ergo carne molli præditi funt,ut afelli,amp;l cæteri,bonitate carnis cumfaxatili pifcium gencre contendere poflunt,fipurifsimo mari captifuerint, SC probo,laudatocp alimento utantur: nam qui alimente prauo utuntur, in aquis^ mixtis uerfantur,carnis quidem mollitiem non omittunt, fed pinguedinem acqui-runt,ob quam non æquè ut priùs fuaues manent,nec'non amp;nbsp;alimentum excre-mentorum plenum corpori præbent, quod Slt; omnibus commune eft pifcibus ut diximus.

‘^^C® ^^^’^'^^ ^ Romanis Merlu nu s didus, pifeis eft marinus, atque folitanus, ab afinino colore,quem habetita nuncupatus,cinus plures funtfpecks, ÔL quinque iamnotac,eftcp coloris cinerei,piloriim alinicolori admoeJô fimilis,molli eftcarne,atquefriabili durn recens eft: adeô utmeo uentri' culo nullus concodu pifeis leuior fir,ficcatus durior efficitur,lapis qui in capitein' uenii i foict molaris fîguræ elle dicitur: nondum ego ilium uidi quod mediocribus uterer,oira funt illi duo poft linguam, totidem in gula è regione cordis, ne cùm pf fcis eftet uorax aculcis efearum offenderetur,dentes nô folùm in maxillis habet,iw

• autfingulæ,autetiambinæcircalabra,atquehisaliaetotidem in fupcriorelabro, j totidem^cirri fub mento pendent,uidentur^ hialterius generis effe, fedquibus unicus dt cirrus in inferiore labro,his maculae etiam in corpore nigrae funt, àcircî branchias uenae côtradæ lumbricorum initar. Mollis omnes huius generis pifees funtcarnis,quemadmodum buglofsi,murenæ,amp; huiufmodi: notandum tarne (ut quishallucinetur) quodmultum intereftintcrmolles pifees, Amolli carneprædiz ti: qui enim molles abfolutèappellanturfuntrj, qui exangues funt, nullam^ tefiâ, fpinas,aut fquamas habcnt,Slt; fi carne fint in cöcoquendo dura,ac côtumaci. Mof li autem carne præditi pifees funt fanguinefSC fpinofi, amp;nbsp;carnem eoeodu faciles, Vires, ac delicatam habent,uelutiafellus, qui fi optimo (utinquit Galenus) atqueincub pato alatur nutrimento,in puroep mari uerfetur,etuscaro faxatilium cami comp3' • rari poterit,quiabonicftfucci,concodufacilispninimecpglutinofa,imóexiureab bo décoda febrientibus exhibert poterit. Verum fi uitiofa pabula deuorct,5dn3' quis mixtis,atque uitiatis uerfetur,mollitie carnis non caret,0( pinguedinem, glii' tinumep acquirit,óc^ficinfuauis redditur,6(alimentum excrementofum procréât: quare conftat non femper optimos efteafellos: editur afellus ex butyro elixus,atcp frixus,ex aranctj fuccojalitusquoq;, atep ficcarus roti Germaniæimportatur,c}ui M«re»4 que. jm tiinfus,aqua(^ maceratus demum codurafebit. Murena autem pifcis eftloU' gus,3nguiilacformamrefcrcns,quaemarinaeft,necfiumina fubit,nequeinftagnis gignitur,fquami8 caret,lubrica, fed molli obduda cute, tenuifsima^, necunico^ lor, fed uaria,fubnigra ( inqua) auratis diftinda notis,c3p!te dt rotundo, tenuity 0J anferisinftarlatifsimoridu diftindum, habet, dentibus quapiurimis acutifsimis, atqueferratisndninmaxillistantum, fed in imaquoque faucium partedifpofitiJ munitu. Branchias quaternasatep fimplices habet,nuliæfunteipinnæ,ob iarabM tentatur,at!^uoracitatccundaexhaurit, quapropteruiuaria earüaltjspifeibusre' ' Nou. plcrinondêbent,nifihisquiillispro uidufint. Feruntnonnullimagnamcunifcf' j pentibusinirefocietatem:ipferamen ullumunquam audiui pifcatorem an'erdV^ murenam uidiflecum uipcracubantem. Omnibus anni temporibusouaparit,ft' ï rox atqj mordaxcft,Mdum mordet,noxium aliquid infert: qiramobrcrn dunteam j cceperuntpircatores,eiusroftrum forficibus appraehendunt,baculo^ frequentf bus idibus diuerbcrant,atque atcerunt,turó tarnen cditur,ncc ullam noxam affetC vires, eius enim caro candidifsima eft,fuitq3 apud Romanos maximo in pretio mollis C' tiarn ac pinguis,alit non minus quam anguilla,fr tarnen purifsimo mari degaf.nam Sauruiquii. quæin uitiofisaquisuerfatur,acuiuir,dcterrimaeft. SaurusSC ipfe pifcis eftmari' nus,a Græcis ita didus,à Latinis uerö lacertus:eft enim nö folùm capite,2C ore,at' que reliqua corporis figura terreftrilaccrto fimilis,fed colorum etiâuarietate,uen' tre eft fubalbido,latcribus luteis,dorfo exuiridi nigricantc,maculis quamplurimis uirentibus rubeis,coeruleis,luteis,atqpnigricantibus dorfum, caput nonnulloruin ferpentum inihr,atqï latera etiam uaric admodum pingetibus : amp;nbsp;tandem fi pedes exceperis,lacerto fimillimûconfpicies.Huius meminit Galenus tertio de Alimcn-lt;^lt;lt;P’? o. ioiumfacufiatibus,atcp inquitlaccrtum medium quodammodoeflè inter pifees ^'quot;*’* molks acdurar carnis, fucci ettam bonitatem atep mediocrem concodionis facilf tatem habere.afius ueró,SC frixus edi folet,nec iniucundè.

|^jgt;^ Mia pifcis eftmannus,fedfluuiosfubit, Slt;inqs, ftagnis^commode SiT ^^j^ delcdabiliceruiuit. Corporis figura oblongiufcula,in lacera comprefla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

amp; fatis lata eft, praeiertim à capiteadexcrementorum ufqueorificium, à quofcnfimtenuiorfit. Corio tegitur minime fquameo, robuftos habet dentes, dC delphinos atroci odio inuadit, cum tarnen uiribus longé fit inferior: uerum multæ amiæ unum delphinum circundant, 06extimulanr, non feeds ac for* micæ ferpentem.lnduftria 5lt; fagacitate præftant,ut fi amum deuorent, contra eun-tes non a linea fe trahi permittunt, fed exemplo latronis illius, de quo in technis e-^imus,amum præcindunt.Dorfum huie pifei cæruleum quod dum uiuit fplendet, • a dorfo ad uentrem lineç obliquaf,fufcar,ccrtis fpacqs diftantes,cauda lunata cft:i e-fertej Ariftoteles amiam gregalem eftè,carnecjp tantummodó,atquealgauefcià Philotinoapud Galenumin pifcium molli carne prçditorum genus refertur,pro- '^ ires. Ï’uoi gignit fuccum,parce tarnen nutrit, atque ad excernendum eft media. Autu-mno tempore commendatifsima, atque ab alijs expetitur pifcibus, ut ait Ariftoteles. Verùm quia pontu petit paftus gratia,atque ibi æftatem traducit, hinc eft quod minusfalubris exiftimatur reliquis pifcibus, qui in puro mari degunt propter dul-cium aquarum mixtionem.

Lanus eftpifcispafler, cuiuspermultx Huntapudnosdiffcrenriæ,qiiæ p,^,^,-^^,^,^ tarnen maioris amp;nbsp;minons ratione diftinguuntur. Proinde flauis litmis j-^^^j,^

P in fupina accinerea tergoris parte fuggilatur, amp;nbsp;fubtds ut in reliquis pla nis albicat,in quod mirum cxiftit,qiiod edm paruus fit, amp;nbsp;fine denn bus, ^^^rentù conchas tarnen amp;^cortices duriores edat.Dineruntuerô pafferes à rhombis, quod ^erpini cumitautrumc^pifcem collocaueris utlabruminfcriüsacmadibula, quæfolamo-^^.^ ^tpom uetur terram refpiciat,in paflere prona pars à dextra:fupina enim læua erit.In Rhô- ^^^ bo ueró à læua quidem prona fupina, à dextra contraria ratione .Tot quidem ofsi-bus capitapleruncj horum planorum pifcium, quifpinisnon cartilagineprardita funt,ut affirment, facile in eis pofte omnia fabrilia inftrumentainueniri, quorum . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• t delicatiorespaftères acrhombiefteuidentur.Marinifuntpafteres,fedftagna,ac flu *'’^^^‘ mina fubire certum eft,nec ob id absœ cêfura eft eorum alimentum, marinos nam-quefluuiatilibus,ac ftagnalibus præferriius eft:laudatiores enim funt,et eorum ca-ro non admodum tenera, fed boni fucci, non excrementitq, nee concodu diffici-fisjfaits^ funt alibiles pro pifcium conditione, amp;nbsp;frixi ut plurimum ex araneq fuc-co manduntur,atque dixi etiam.Rhombus autem ad infignem peruenit magnitu- ^oquot;f^f^ dinemdongitudineenimcubitorum quinep, latitudinequatuor, altitudine pedis unius,et alq pondéré quadraginta quinque librarum uifi funt,quorum ofta medul-hm guftufuauem continent,proinde oceano gallico amplifsimi uenanrur. Vorax eft pifcis,Sc carniuorus,pelle eft rugofa,cineritia, notis albidicantibus diftinda acu tis,3C caput muftis fpinofis ofsibus refertum. Eft autem planorum pifcium duplex genus,quidam enim fpinofi funt, ut rhombi,folear,8Cpafferes: quidam uerócartila gineiutraiæ3fquatinæ,torpedo,ÔChuiufmodi.Rhombus ergonuuiorum oftia,fta- f^^'^ duplex gnorum^ amat, ob id cenfura non caret, in lautiorum menfis frequentior eft, SC ?”’“♦• cum folicfus fit, non facile corrumpitur: diffieufter tarnen concoquitur fi magnus'^*’'*^* fuerit,ideo per unum diem afferuatus coqui debet,multum nutrit,de quo Galenus fcribens inquit,carnem haberedtharicarnemolliorem,fedafelliinferio

VglofTum à linguae bubulæ figura Graeci nominant,Latini ueró fokatfl, 8é Romani lenguatam : hæc quidcm oblongiori eft corpore, quam qu*' uis pa(rer,ac minus lato capite breuifsimo, amp;nbsp;pinnis undequacg circum* fedo/urfum fubnigra eft lolea, nullis maculis dirtinda, fubtus candida-caetera ueró cum reliquis huius generis pifcibus habet confimilia, cuius altera e« oculata folea longe priore inferior, maculis in dorfu ad fimilitudinem oculorufl Vires ^’■*”' iride,ac pupilla: fquamis ueró adeó firmiteraffixis integiturfolea prior, ut ni» ’ in aqua diu iacuerit,auelli non queant: duram habet carnem, quæ difncillimè cot* • rumpitur,boni tarnen eft fucci,amp;^ facile excernitur, eam^ longé pafleremoHioicm Gaknus pronuntiauir,amp; cibo fuauiorem,principatum^ inter lautos pi ft es tend: ob id menfas principum fiepe exornapearuem mire candi dam habet, quæ amp;nbsp;fi dU' ra,amp;^firma fit, nefeio quid tarnen glutinis obtinet, quod feruata(longam enim fo' ftinet ueduia)magna ex partedeponit,frixa melior eft, et per medium difleda : W nefmu, enim ficc3m,minimeÓB uifcofam habet carnem, ód ex lucco araneq manditur. Hd parus autem à colore,Slt;^ magnitudine hepatis didus j à Venetis canedula,ó^ etiam fachetus appellatus, pifcis eft iolitarius, carniuorus, dentibus afperis præditus,iii inquitAriftoteles, oculosmmaioreshabet, quamfuaipfiuspofcat, magnitudo, fquamis tegitur afperis,SC Erythrino, SC pagro ualde eft hmilis, fellecp ca re re tradia tur,^ hunc Galcnus inter pifces möllern,ac duram carnem habentes connumeraK Virer, faxatilemueróefteDiodesprodidit,atq}incauernisin altomariuiditantem,cal' culosin capitegerit, bonieftfucci, non excrementitrj, necconcodu difficilis,ftd

Citbdruf. parum alit.Citharus, SC ipfe à fimilitudine citharæ cancellatis lineis quamuis fqn^' mofus,cui uni lingua foluta eft,inter planos,SC ob id ab alqs eâtharus dicitur, quod cantarefciat,àRomanis saphile, quiafquamis contegiturexIndico fplcndetibus, Vins, uefcitur herbis,carne,pane,ôC cafco,ex nauibus in mare proiedis, ftatuendum sût citharum in uniuerfum in medio pifcium,qui carnem mediam inter duram,et mof lem h3bent,iudicamus,ipfumcp boni efte fucci,SC guftui gratum,facilis concodio--nis,nccpaucialim£nti.In fartaginefrixus, SC affatus,autin patinis coditus, exaibo iure comeditur citharus,qui facer fuifte Apollinis fcribitur.

^quot;*^’wlt;lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omanorum uulgus pifcem hunc umbrinam dominât, quod dammo^ S«*. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uetur adumbrantem quendam oculis eolorem Iridisin morem rutiftt.

Marinus eft,nee ad flumina unquam adnatarefolet, ad maximam deuc' nitmölem, fexaginta plerunquelibrarum pondus excedit, cuiusfiguW pauló longior eft, quam fit lata, aut crafta, uentriculum magnum habet,SC carnO' fum,3C dum parua eft,tota ferè argcntea apparet,at maior fada uêtre argenteo, dol (o ueró,8Clateribus fubliuentibus,ac ueluti opacis conipicitur, fquamis latioriboS SCobliquis tcgitur,capurfatis magnum,dentesc^ in ons ambituraros,firmos,acil' tos,prominentes,rotundos,caninis longiores, graciliores^ habet, SC caudam UC‘ luti in angulos definentem geritdata enim eft,6C non falcata, lapides in capite prX* tdpidiiivn, grandes affert,ut etiam Ariftoteles, SC plinius teftantur, quos aurifices argento in' bnneuirts. dufos diucnderefolent:aiunt enim gcftatos,ac collo appenfos no folûm cholicufl dolorem abigere,fed etiam prohibere ne ampliüs redeat. Pifcis eft umbra camiuO' rus,ÓC potius fbliuagus,quam gregalis, qui apud ueteres maximo fuit in pretio,S^ nunc lautiorum,magnatum^ menfas fubit,fapidifsimus enim atque omnium coH fenfu nobilifsimus cenfetur, cuius caput, atque fturionum quoque( ubi ad cubita-. lem molem excreuerint j nam in minoribus id non obferuatur) trium uiris reiRo-*^‘‘' manæ conferuatoribus tributi nomine dantur. Vmbræ enim caput inter dclicatiO' f'*^’ tes cibos reponitur,atque admodum à gul» proceribusji^-luonibus^, ut manife-te

ftum ligaricoris Romani cxtat exemplum,cxpetitur.Coquttur rcJîè atque ad fan^ tatcm apppofite cum aqua, amp;nbsp;uino, amp;nbsp;ex aceto editur, nec eins caro dura clt,atque viret, mento inter piTccscarncm möllern habcntcsicponitur,licct non pcrindeacfaxa-tiles habeaq fed paulô durioremtboni equidem eß fucd,nec admodum excremen-tina^medioeriter nutrit^ nec diffîculter concoquitur, fuamseß eß quouis modo condiaturtat fi garyophiUis confixa, ÔC in frußa plana concifa, fuper craticula afle-lur,acccdcntetrequentioreoleiirrigatu, gußuioptimaerit, neefalubritati incon-grua. Elixaturetiam quinamp;exiurefuo gein, quemadmodum quoquederbum- ^^j^ bo fitjCUi uaria ad libitum adduntur aromata, ut gratiam accipia t. Habetur etiam fi^j^fÿjg fluuialis umbra trutafum,ac lauaretorum generis, quæ auro uefei, feu aureis arenis j^|,^^ crediturtCquamas habet tenues, 0^uentrem argentcum, dorfum ueró terfifsimum exliuido opacum,h3ecinter pifces falubres ponitur, faporis enim eßdelicatifsimi, • atqueperoptiminutrimentij S^morboeonualefcentibusutilis, minimeqs uentri-culo eß inimical

^ On folùm in pifeibus dura* carnis, fed in aiqs etiam omnibus duris cibis pifüum ^urx apparct quod aegreconßeiuntur, atque fuccos craflos in corpus prac- ^arnuuiret bent,8CficutiexmolIioribus tenuiorgigniturfuccus, ficexdurioribus 0,gf^^f^ 31 crafsior,qui tarnen fi nteconficiatur,concocßus plurimum alimenti præ-irior fiquidem cibus fuWlatiam habet crafsiorem,ut molliortenuiorcm.ideó pifcespuracarnepraeditiutdracones,cuculi,mußeli, atquehuiufmodidifficilio- ^^^^ tis erunt concoclionis,quammolles. Concodlio enim qua in uentriculo fit, amp;nbsp;ea quaciniecore,ôiquæinuenisftnguinis, amp;quac in fingulis corporis pàrtibus alen-dis,inmollioribus facilior,in durioribus difiiCiliorefficitur.Qtiapropter illud omnibus conuenientifsimum erit,utferuatis retinend^fanitatis legibus,eo pado prg-parari, decoqui^ debcantjUt gratiores fiant, fuperius enim demonßrauimus quod quantómagis cibus auidius ampkclitur, uentriculuseb facilius,foelicius^ toncoquit. Cumergohuiufmodipifces carms duritiedamnentur,quaargriusin uentriculoConficiuntur,ficamp;craflum indefuccum in corporibus gignießnecefi quot;”®^^ggt;Wfut unique incommodoconfulemus,8dcodionemiuuemus, amp;fucci crafsitië imminuamus,incidentibusutemur, 2lt; calorific« facul ta ticonco^riciopi tulantibus,proindeacetum in primis allium,cçpa,ponum,cinamomum,piper,gaz ^0phrlIi,aniforum,fœniculorUmŒ fernen,origanum,amp;huiu(modilaudantur:con diunturetiam in pluribus regionibustiino,ut mcliüsperficiaturcócodio, durities nbsp;nbsp;j« ^

ïencriorfiat,ôifcrafsiriesartenuetur:hæcitaqjfufficianT, cùm defingulisduracarne^*’” pt^itispifeibus, quifrequentiori apadnos funt in ufu agere debeamus, quorum nbsp;nbsp;quot;’^ **^

alnnentum otiofis,fenibus,imbecillibus,SCaegrotisnó admodumconucnienseß, •edpotius illis,qui corpus fuum exeTcentuebementer^firmiotes^ poflulant cibos, ^quot;upra pronunciauimus.

Raco quiRomætraginauocatur, pifcis eßlittOralis, atqueetiam pela- py^fp, gius,quem Diappæ uidimus,0Culis uiridibus,in dorfi initio, quinep ha-bctaculeos, tenues,nigtosperacutOs, tenui, nigfacp mcmbranacon-iundos, in quibus uenenum multólethalius eß, quam inbranchiarum nculeis:habet enim fingulos in pinnis,quæ ad branchias runr,öfleos magnos acu# los,quos ego decerptos feruo. OblongUs cß,fquamäscp ualdèexilcshabet,utuix pcrcipiantur,caput magnum,atque rotundum,dcntes Crebrös,0d tenuifsimos, fed breucs maculas in tergore oßendit obliquas,fuluas,àtcpmultorum Colorum. Vul- v^j^^Aç Uusexaculeo dolores febres,phlegmones,deliria,atque cOnuulfiönes excitât, ma- ^^j^^ E'sdum uiuentepifee fi quifpiam ilium acceperic ^ ob id wm alioquin pileis fit

inu3x,qut ad ultionem,non ad necem aliorum uidcatur natus, pifcatorcs nuperd AuxHium, pro capiit contenint. Multiplexueró auxilium.Mulli pifcis caro per antipathiam» ieeur proprium per lympathiam,06 pungifæpiuseodem aculeo, Quod perfym-pathiamdetrahitur, ficutacftusinbalneo, perfympathiam ueró uenenum extirt' guit,uelut frigidum à calido extingui folet,atque hæ caufx prorfus funt manifeto' Pungi autem fæpius atquecurariab eodem aculeo,ob id côtingit,quodftupofti” inducit freque nspundio,unde fedato dolore prohibetur phlegmon, aut quia 121” exettato phlegmoneattraliiturfanguiscxnouispunÆonibus, undefedatutcon* ' codionefada potius,quam irritetur, uel quia ueneni uis addita mitiorc temper^' tur,ut dolor in titillationem quandam conuertatur,fcu ad omnia hge-Defodercan tern foueam draconem fabulofum efle 1 eor, utqui formam huicoperationimin''

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mecongruentcm,necp uitæ genus habeat, fed hæcdemarino ferpentepotiusfonl

credenda,ferpcatum enim proprium eft latibulaquaerere.Draconisitacp caro '^**’^^’ Galeno dura eft,quod uefeentibus id aperte patet, Ô6 ft iionimmodicedura:a§^‘ concoquitur,et fuccos craftos/alfos^ in corpus diftribuit,fed no uitiofos : quou® 1 enim modo condita,grata eft palato, 56 ft conficiatur,multum nutrit. Cuculusai'' Cuculuf. te;-,-, quern Romani pifcemcaponemuocant, falfoa nonnullis trigola appdl^nn» obfimilitudinem,cum 36 corporis forma, ô6carnis fubftantia, aelaporis bonnet' inuicem difcrepcnt:26 ft plerifquein rebus ualdefimiles uideantur. Eft quidew*^^' cuius fempermarinus, quianunquamad fluminaadnatat, grandibus cftpion-’ prxditus,liabetc^ caput magnum, ofteum, cælatuin totum, 06 angulofiim, a£^^^‘ isep nonnullis munitum:os fatis magnum,36 maxill« afperiores ,quæ dentiun''^ ce cxrant,corpus habet rotundum,totum carnofum,36 dcnfurn,ô6 capitc,doifo,‘’' tcribus, acpinneis rubet, uentre eft candido, 36 aliquibus capitis partibus 8fg^' teum æmulatur,36 branchias utrinque quaternas habet,36 duplices .Tellinas,cn^

. nbsp;nbsp;mas,chonculas,cancros,locuftas,36 id genus cruftula edere folet, carnem habd® ”^^^‘ ram,fed candidam,friabilem,acfuauem,nec temere à plerifque falubris cenfetuf* nos fæpc frixos araneq mali fucco confperfos edimus,nec non Ô6 libentius in ^t ^^’^^’ elixos. Eft 36 pifcis lyra didus quem Romani à roftro biforcato ptfeefora uotj”’ marinus eft,atque libentius littora quam pelagum incolit, toto ferè corpore rub^’ Ô6 cauda,36 pinnis,fed uctrem fubalbidum habet,oftearum, atque grandiumf^''^ marum odo nis ordinibus tegitur,unde totus odangulus,atque alper reddiwn^ put etiam offeum,angulofum,aculeis,36 eminentqs plurimis afperum habet,et** Viret, anterior pars in duo longa,læta, 36 retufa cornua dégénérât. Porto pauca con* carne,ob id niß paulö maiorem edi folet,carnem duriufeulam habet, raro^ in/'^ expeci uidemus,quia totus fermé oflèus,fquamcus iie exiftit. Coruus 86 ip^^^^,, Coruut» manis ptfeeapont appellatur,marinus eft,nec folum maris littora,fed profundiot^ tiam pelagi loca frequentageftep adeö cuculo fimilis, ut non ab re eiufdem g^^ efte cenfeatur. Verum tergus non rubrum habet ut cuculus, fed ex rubro nig*’‘^.j eft.Pinna ueró quacutrinquelateribus hærct, non fub rubra utcuculi, fed in**^?^ parte cærulea,externa ueró fubalbida confpicitur,atque minor,exterum orc,rO** capiteofreo,angulofo,36 cxlato,totacp demum corporis figura cuculum reprp ^ tat,nee folum pifciculis,fed cancellis etiam, atc^ tellinis pafcitur, proindefapot^j-r 'Vires, camis bonitate cuculo cogener efte uidetur: duriufculâ quidem carnem babeft albam,acfriabilê,quxfrixa,36 acido aliquo fucco afperfa,fapidior cft,quanilt;***'

SVftelIus ex galeorum genereeft, quem Romx uulgaritcr pcA'P^^jjj appellant.Eftcp in duplici differentia:alter enim fpinax à fpina q^^’^’^j^ bet didus,alter ueró Ixuis, fed adeó ft mil es, ut uix differentia P^P^j, tur.Roftro enim,branchqs,pinnis,cauda corporis forma,colore,attp j teraneis cóueniunt,roftro namep funt acuto,oculis mediocribus, 36 oblongiXP^ quos duo funt infculpa ta foramina auditui dicata,os habent in parte fupin^, bU^

LIBER TERTIVÔ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24Ç naxmâgnjs,amp; acutifsfmis dentibus armatum.Læin's uerô edentulus cîh^amp;f fn hoc differnnüfed dentium uicemaxillas afp era s habet: branchiæ m latcribus utrinqué q«inæ,£lt; detedæ funt, Slt; fpinax à læui non folùm, fed omnibus alijs galeis in hoc difFcrt,quodinter podicem,5c caudam, nulla alia pinnahæret,cum alps fingulans-pinnacomilTa confpiciatur:in hocergoamp;âcane,galeo diftaf,cuius figura muftell» proximè accedit,etli magnitudinelonge différant. Teres eft muftelli corpus, à po-diceep in extremam ulcp caudam fenfim gracilefcit, corio tegitur, fed altero læuio-ri,uentcralbicât,dorfum uerô Cincreûapparcr,eius uentriculus magnus eft, amp;nbsp;eau dam bifidam habet,cuiusfuperiorportio maiorexiftit.Marinus eftpifeis, cœnofis amp;nbsp;Iittoriproximislocisdcgit,oua ad prafcordiafut author eil Ariftoteles) confinée fuper mammas,quibus utdefeéderintiam abfolutis fœtus mnafeitur^ undepoftea ut reliqua carcüaginca animalia parit, æ fœtus fijos timentes uulua recipir, ac intra ferecondit,timoré uerô tranfadîo rurfus foras incolumes emittit.Camiuorus eftut ,• cætericartilaginei,5ddura acinfuaui carnepræditus cft,uilis^, ac plebeius ubique V'»'^^ pifeis habetur,mali enim eft fucci,grauis odoris,Sd diffîcilhmæ coco(ftionis,necmi turn fi hominibus folummodô infimæ plebis cibus effe fol car, à quibus clixus cum illo intindu quem alliatum uoeât comedirur. Catulus aSt etiam ex numéro gaico- canîHh. rum eft,quem Romaepifeem canem appellant, cuius corpus oblongû, ac rotundû eft,afpcra tegitur cute,et maxime fi m anus à cauda caputuerfus deducatur,dorfum SCiatera fubnigricant,nigerrimis^,atcp latifsirnis maculis infignutur, caput rotun dum habet,roftrum acuminatum,oculos oblongos,öó nigricâtes, os in fupina parte,amp; brâchias inlateribus utrincg quinas, Sd defedas,^ ad cubitalem uf^ menfurâ excrefeere folet:marinus atqp carniuorus eft,ut cæteri cartilaginei, in cœnofisep lit-tôtibus utplurimum degit:ob id non folùm duram,atquc nifcidam/eJ malèolen- virts, tem,acuiiofam carnem habet,nec ferê ufquam in cibum (nec ab infima plebe) ad-tnittifolenmali enim eft fucci,06 difficillimècócoquitur,ob id à cibo abdicandus.

^^^^Afinus eft fcorpio,quiRorn g uulgariter feorfano didtur,pel3gius,amp;' faxa Scorpio^ ltilis,a multis cenfetur, ab alps etiam 2d littoralis infimulmam Ariftotelis pfftfmonto, inter pifces qui indifferenter in utrifep lotis dcgere côfueue ^^^J^runt,cönumeratut,necob feorpionis terreftris fimilitudinem,fcorpio di ’dtur,fedquia dum manu tollitur,lædit. CorporeeftrotUndocrafsioreparteante- quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;tiore:pofterioriuerô multo tenuiorifado, caputgrandeadmodum habet, acutis 3culeis prxmumtum,os magnum exiguis dentibus munitum,oculos in capite ex-trtos,ut bufo,ód branchias fuperiores plurimO fpinofas, uenter fubalbidus eft, corpus uerô reliquum rubet,fquamis^ adeó tenuibus tegitur,ut ijs carere uidcatur,in tapitelapidcmgerit. Adeftamp;fcorpenafolocolore,acmagnitudineâ feorpione ScorptnUi differés,quæ cum in marinispaludibus, aut in cœnofis maris Itttori^usuiditet co-lorenigricans eft,longccp pciagio,2d fapore,2d nutrimento inferior. Solitarius au-tem fcorpio eft pifcis,qui carne, 2d alga uefcitur, nec fapore eft ingratus,ft hyeme in faxofo littore,aut puro man capiatur, carne muit a, at 93 folida confiât, quæ plurimû Virrr. iHitrit,elixattir,arque aflatur,fed affata durior,2d ob id concodu difficilior,quàm e-hxa quæ ex aceto mandi folet: ^ptcrea fi in aqua, 2d oleo bene olentibus herbis, 2d aromatibus iniedis elixetur no folùm falubrior,fed palato etiam iucundior fiet:fe-runtep mullum pifeem difiedu, atqp impofitum, fcorpij marini idum fanare,uelut AuxiUum SCfulphur uiuû cum aceto infticatum.Trachurus autem quem Romani fuimm uO Tnehuraih cant,pifciscftmarinus:atcp circalittora degens, cuius forma nifi paulô logior effet, ouata dici poffer, dorfum fubcæruleum eft, reliquS corpus fquamis carens,læui ac tenuicorio tegitur,2ducntre,aclateribus afgenteus effeiusq} color purpura etiâa-liquâdo emêtitur,oculos habet magnos,Sif branchias utrinep quaternas,os in obli-quum fcifum eft,dentibus paucis, ac ualdè minutis munitS ut edentulus uideatur, caudi bifurcatfi,2d oblongâgerit,lineam^ obliqua habet à capite ad cauda utrinep

extenfam,ofsicu1is adcó horridam ut ferta uideatur. Duram habet catrteni, ob M Vins, concodudifficïlem,ciairurt^c^fuccumgignentem,cuinifialiquocondimcntoai' focietLir,eft infiiaUis. Ideo aflàta ac frixa m acernmum acetum aromatibüs conditÖ Orpbi». iiAijd folcqSC fic palato gradofa reddïtur,amp; aliquot diebus incorrupta feruatur.0( Ehus autem pifcis eftcomptelTus ^ qui circa dorfum liueqacnigricat, fub uentreal* icatjSC caput pene rubeum habet, os paruum dentes^ fcaroperfimiks, licet m^ nores:arpcfis tegitur fquamis,adco^ adhaerentibus, ut uixdelquamari pofsit/aiP dam minimè bilurcam,eftq^ percac quafi fimilis,fed pulchrior aureO colore in cacr^ leum uergente, ac fplcndido, infignis unica tantum pinna, etiam differt à pétait tergore,cum ea duas habcat,2C dum natat uelut Gobius, amp;nbsp;Bota pinnas mouetU' niuerfas, ÖC quod iuxta branchias aculeum habet ut draco pifcis, fpirteumep bran' chiarum integumentum fpinis erenatü ut irt lupo. Marinus eft pifcis,fed potinsli^

• lorabsdocis enim terracuicinis dcledatur, atcp carniuoru8 eft. Galenus ergo cunt Philotimo durS carnem meritó ei tribuit,quæ con co du difficilis eft, âf cralnim fut cum,pituicofuiTi,acgIutinofum gignit,ægreep corrupribilem,fcdrt0uiriofum:p!U' rimum nutrit,atqueurinam promouet. Parte tarnen circa caput 0^ Caudam conco* Vireh du funt faciliores:reliquç uerd carnofæ difficultcr conficiuntur,0Cfi apud GrxeoS fine frixus orphus,fiue elixus,aut aftatus maximo fempfuerit in pretio, hocep pt^ prium habet ut refert Afhenacus,quod genitales meatus ei non inueniuntunobia poll fedionem per multum temporis fpatium uiuere poteft*

Ongrus quern I^omani Browguw appellant,longus ac lubricus eftpift*^ non fquamis, fed læuilsima quidem cuteobdudus, qui^ turn corporis forma,turn colore anguillæadeô eftperfimilis, ut à plerifcp eadem cefea' tur: diftinguitur tarnen,quia oculos ea longe maiores habet,qui etfi cin^ racei fit coloris, in lateribus tarnen fiC dorlb in amplas ÔC magnas dégénérât macU' las,nigrafp per dorfum confpiciturlinca,atque duobus brcuibus cütaccistç comb culis in exuemo roftro exiftentibus conftat,quibus anguilla caret,eamm etiam ms D«tgt;fex ton 8’'*^“^**'® fuperat, ut ad quinos nonnunquam cubitos accedat,dentes habet,Ô^ ul' «P ex on- ajjgyjHg rnouetur,cuius duplex eft genus,ut teftatur Ariftoteles,alterUrn quod hb gn^entu. g^^-af ajt^rum quod albicat,ô6 quod albicat,pelagium eft, quod uerd nigricatpaf'

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tim pdagium,partimfp littorale: lôla carne uefcitur, SC inter pifees dura carnepta^'

ditos Galenus congrum connumcrat,fuceos® craflbs,attj lalfos in corpore gene' rare afleucrat: ob id Albertus magnus credidiqipfum Icpram morbum parère, lm' probi enim eft fucci,atcp faporis infuauis,mediocriternutrit,nccadmodum dinteb lè cócoquitur,fi purgatus,in fruftacp difcerptus,uino,oleo,fale,anetho,porro, àc2' romatibus excoquatur. In fartagine etiam iridus pipere,ac araneq mali fuccO cóh' Jf^nftuud. ditur. Anguillae lunt non folum ex dulcibus,atcj quafi ftagnantibus aquis,fed éb^ falfis,amp; aliæ longe à murenis,murenac enim in maiorem molcm crefeünt, 0^Uilnns M«g«ill4 md. fuaues funt anguillis fluminum,ut quac in mari murenis:nam anguilla marina uab tint m[Miti(. ^^ infuauis cft,öd deterior murena, crefcit tarne nata in duleibus aquis ad infignem magnitudinem: funt enim quæ ad libras duodecim, amp;nbsp;ultra afcéndunt, lOngitüdb ne hominis,fcdparui,crafsitudine cruris humani. Pifcis autem eft longus, Ódilbtb cus,qui non fquamis,fed ter go re tegitur,capite tenui, atep ferè rotundo, dentes h«' bet plurimos,atc|; exiles,multiplici ordine difpofitos,color non omnibus unus, ui riatur enim ratione aquarum,in quibus degunt, nam quæ puram ac defluentem 3' quam incolunt,uentre funt candido,dorfo^ clneraceo,fiue fubcæruleo: quac uctu in ftagnanti,ac im pura commorâtur,uentre fubalbo,dorfo uerd fubuiridi, ucl fub' nigro apparent,nee ex fcmine,ouisüegenerantur: hoc enim haud dubium eft,ulli enim unquam capta fuit, quæ aut fernen genitale, aut Oua haberet, nee reeifa inca' tus,uel femini,uel uuluæ accommodatos oftenderct, fed ex pingui humido quaIC etiam fub terra inuenitur. Vnde Rondeletius refettinftagnoMagaloneproiec^

equicadaucrcinnumcras anguiUas procreatas. Qiicmadmoduni enim qixædam AnguiJhtrum lolo femme in proprio loco uelut perfecta animalia generarur, quædam abfep pro- ortut, prie loco defemine, uelut quæ primo ex putredine fola ftunt, ita quædam exiemi-ne/ed non in proprio côceptaculo,cuiufmodi funt anguillæ. Confiât enim quan-cloque mille fimul glomeratas capi.Cur autem tôt glomercntur,aut ob timorc con tingir,autobinopiamcaiorisutdidurneft,ucl quia hocloco coitus illis fit, nam dmn iimul funt,gcnus earum reparatur. Semen autem efi pingue quoddam, quod non ex ecad parce decidicur,perHcitur tarnen certis têpoiibus,uelut Odobri men* fe,ôCconiundioncplurium.Ergo primumanguiilæexfola putredinepinguishu-midi generâtur,uelut de apes,Si uefpæ,deinde taulicis multo èfucco unius leu ipu-ina,facillimè autem exmultorum colluuie. Anguillas uerôlacufircs,carniuoras elle plane confiât,pifciculos emm ranasep perfequuntur,8C quâuis nonnuili affirma- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

reuideanturmarmasnonreperiri,fedlolùrn ex fluminibus in mare dcrccndcrc,fak , fumcfleinlibris de Return uarictatedemonfirauimus. Cæterum earum caro mol- '^^^^ lisquidemfiCduicis cft,fedglutinofa admodum,óópituitofa:ÓChincefitT^uoduira: ^ . . . periculutn adfcrt,afcpfubitum (1 copiofius edatur. Falfumqp uulgus nortrum ere- HrfüwuMdtw. dit hoccucnirc,qui lerpcntibus coeant,atcp uenefict)s impleatur: carnis enim dul-cedo uefcentes allicit ad largius cdendum,quo nihil perniciofius : nee mirum fi an-tiqui omnes inter fuauifsimos pifces connumerent,fed medici turn in cibis lànorû, tumaegforum easdamnär,quiadeprauatisaquis nutriuntur,ó(5quamuislongèfa-lubriores fint,quæ in mari,amp; aquis puris,ac fluêtibus,quam quæ in 13cubus,^fia-gnis,amp;l aquis fordidis,nullp tarnen unquam prauitatem fucci eftugere potuerSt, ólt;S pmindedixitGalenus inlibrisdecibisboni,amp;malifucci.(ÂnguilIænunquâbo- q^ ^, w font fucci, tametßpuro inhumoreuerfentur,nedumineo qui urbium ford es, ^pnrgamentainfe recipit.] Et alibi. [Quamuiscamem möllern habeant,cum tarnen fucco lento,ac pituitofo abundent,!] s qui tenuâte dieta uti uolunt, plurimum funt noxias; j Antequam recentes coquantur,excoriari debent, fiC exemptis intera-

» neis omnibus,capiteep ac cauda abicdis,in ueru torreri, atep feduló puluere ex fac-charo,amp; candidifsimæ farine tantundem, de tantillo cinamomiconfedo confper-gi: exiles etiam fridæ pipere,ac araneq fucco comeduntur. Verum frequens earum ufus,calculos tùm in renibus,tùm in uefica gignit, quin 8d podagras, pinguedo tie Pw’g“lt;(fiwû rôquæexiHis dum totrenturdeftillat,auribusiniedaantiquisearö doloribus me- “•quot;^« deti creditur. Vendunturetiam fumo conditæ,fed uerè potius falc,quia prias faliS-tur,quam fufpepdantur infumo. ldacciditquodiam femimarcidæ fintantequam teponantur: ideo plurimo fale condiunt,ac cliu antequam fufpendant. Vitandç er/ ^^if^^cfuma go funt,multiplici ratio ne, Sd quod anguillp,^ quod femiputres,amp; quod falfæ ual- ^^^-^^ ^^^^ de,demum fumo côditæ,ex quo natura inimitæ, amp;nbsp;atræ bills generationi maxime qj^j^çj^» aptæ. Glaucus autem pifeis efi pelagius,fquamorum colore ita didus, adeoep um» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

bræ marinx fimilis,ut Romani falfo umtrmaw appellent: amp;nbsp;plcruncp alterum pro altem aflumunt: Eft enim coloris exliuldo in aureum eff'ulgentis,roftroc^ obtufo,o-ciilos habet magnos,ac nigros,amp; dentes in maxillis confufos,atque exiguos, 5lt; in capiteduos gerit lapillos,caudamc^ fubrotundam, cancellis candidis, fiuefquillis, dealga uefcitur,duræ eft carnis,fed non illaudatl alimenti, atep fucçi fi rite conficia- yiret. tur, a eins caput maximo fuit in pretio apud Græcos ob faporis gratiam, de anterior etiâ corporis pars,quæ fi pinguis,iucundifsima eft,frixa enim atque elixa com-mendatur. Fcrunt($ eius iufculum ladis copiam augcre.

Ifcis eftlibella pelagius, de non littoralis, quem Romæ Ciambetam de in 1,04, muleiskaliæ locis pefeemtrttUo uulgaritcr uocant,cætaceus eft, cartilagi-neus, rotundus, oblongus, horridus, ac plane monftruofus, cuius caput malleo oblongiori,feu libcllx dentiu ordines habet,ut Charcharius,ocu-losiii fupina capitis parte certa «oracitatis, de truculentise argumenta, Os præma-

gnum, fub inferiore parte dentibus ualidifsimis, acutifsimis,plants in latus^ ftf^ modo uergenribuSjtriplicic^ ordine digeftis armatu habet, branchias utrinc^ in'’' teribus quinas,Ôddetedas,nee fquamis,fed ciriotegitur,cuius uenter albus dM^' gus uerd cineraceum utmuftelam referat, ad eximiâ augeturmagnitudinem,ï^^^ folum reliquos pifces ma^nos, fed homines etiam natantes fubuerrit, at® dilan’’? ob id dicebat Aelianus, cum fit afpedu infaufto, infœlici^ non elf proipera o«”? Vircï. gafibhus. Vtihfsimuseftpifcisquofolùminfîmaeplebishomines: uefcifólent:^* ’ enim dura,infipida,at(jtingrataeius caro,quinddmuccoreferta, horridietiâeft^ poris,atque excrementis abundans, improbity fucci,non feeds quam reliquacö^ quapropter raró,nifi falecondïta in ufu habetur,falitura enim tenuioreffïcitur,atÏ [ concodufacilior,cum recens uix à rohuftis,atqueualdè fe exercentibus conco^l“' i

• pofsit,ÓL utplunmum ineorum uenismagnam fuccorum crudorum congeries®' l^»iiii. piam. Lamia auté pifcis eft maximus marinus, ut mediocris mille pondo excédé maiomebigis uehi pofsit, uoracifsimus ut Rondell etuis refert,in cuius uentreüæ tegros homines cum lorica inuentos ede. Exiftimant^ ob idffi quid tarnen adt®® jjjjj^ retert) eius generis pifcem eire,à quo Ionas deuoratus fuit. Sex quod mirGeft,^^'’' ’ tium ordines habet, quorum exterior extra prominct, fecundus redlajcliquic^'^''' funt intus,quos Galli ferpentum linguas appellant. Emi aliquâdo Rothomagi*®' , curui,amp; quafi penitus unguibus accipitrum funtfimiles, fragiles tarnen numuo'’’ ducentorum aut etiam plurimum numero: fic óf fargi pifcis molares dentes pro‘^' pidibus in capite bufonis inuentis,quos (rapindmM uocare folent, diuendut. Scdi“ adlamiam reuertaripfa Galeorum ellgeneris,fcabracpcuteintegitur,oculoshabr' cornea dura anteriùs,atcp pofterius,non ut in quadrupedibus:neruorum quo®^ ' pticorum loco,fubftantia cartilaginea,dura^ eft atque ex dentibus in cinerenro^' dudis dentifriciaftunt. Pifces ex ouis generat,óf ut multitudini cófulerctur,neto'

0«d lamia larium fuit oua eftè parua:at ex ouis paruis pifces non commode poterant gentri' curparut. ^^' igirtir natura effecit, ut incrementum fukiperent extra, atep cito, ne interim tof' rumperetur,edita itaque eelerrimè augêtur,uim^ fermenti quafi rctinent,£f Ipo”' tè intumefcunt atque humidum pingue tum terræ,tum aquacin fe conuertut. 1**’^ ueró exterius feme infpergit,quo abundat plurimum ut fœmina ouis. Crefeuntâquot; Nires ^^quot;^ °^^ celerrimè,quia humidum pingueplurimum continent, óf quod facile^-’'' ‘ tenditur,incrementum^ in fmgulos dies dignofcitur. Eft ergo lamia, ft Gakorn^ fcquamur,pifcis inter cetacea connumerandus,cuius caro etli candida fit, duraiquot;' hilominus eft,óf crairum,uitiofum^ fuccum procréât, atep ualdè exerementitiuquot;’» infuauis etiam eft,óf muccofa,atcp uilium hominum, ac infimae plebis tantumm^ dóefca,ófnifiinfruftadiireda,atquefalita,optime^aliquointinduconditafit,^ Aldmnota^ bene coda, uix confici poteft. Aldiautemerrorem adnotaredebemus inu«^ tur^ Galeni in tertio de alimentorum facultatibus,qui bis,ter'ueloco lamiac Amiaro*^' git,credo potiuslapfu librariorum, acTypi:patet enim aperte quanta fit differs”' tia,inter lamiam,óf amiam,ex prædidis.

Quila quam Romanorum uulgus Aquilonem uocat, pifcis eft carhls' gineus,littorahs,óf in coenofis maris locis uiditas, cuius caput bufoiquot;^ mftar exprelTum, exertum^ eft,in quo oculi fatis magni, rotundi,af5 prominentes confpiciuntur. Os habet mediocre,óf ualdèdenticulalquot;) . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lateralatiora, ófmagisacutafunt,quaminpaftinaca,itautexpanfasa' quila cauda q^jæ uolantis alas egregiè æmulari uidcantur,caudamcp multó tenuiorem,atqu^ ptriucioja, j^^igioremhabet, qjiam paftinaca, radio uel aculeo munitam,quipemitiofus#lt;?

. nbsp;nbsp;peftiferus eft nÓ folum pifcibus,fed hominibus quoque, unde ftatim capta à pifca'

'^*’'^^* toribus cauda abicondi folet,ne eius radio temerè pcrtrad5tes,lafdantur. Planad' aquila,atque ut dixicartilaginea,quaelacui, óf molli tegiturcute,alba inferiore paf' te,fupcriore ueró liuida,dura carne non folum praedita, qu» uentriculo maximum exhibe!

lt;*hgt;bct negotium,fed ctiam uittofum procréât fuccum, infuauis etenim eft, atquc puto ingrata,ob tetrum atque grauem odorem quem præfefert, quamobrem u-^*9Ue mills habetur,nee folum nobiles, ftd infîmæ plebis edam hommes earn in ci ‘’lt;srecufarefoIent,ÓCfiqui eaminterdumedant, alliatiscond(mentisintmgunt,ut acutifsimus allij fapor alterum facile obtundat.Pagrus autem quem kali unfrago uo- plt;tggt;-w» fantjpifcis eft folitarius, atque carniuorus, modo pelagius,modó littorahs in faxo-•■um cauemis degens, quiadfargi ufque magnitudinem extuberat, caput tarnen ^tafsius habet,oculos grandes,pupillam nigram, amp;nbsp;iridem, in eins ambitu coloris ®urei,atqueforaminaduo,utrinque ad oculorumfontes,dentesacutos habet, bic-ycs,acuelutiferratos, cæterùm magnitudine, accrafsitie cantharo perfimilis eft, fquamasgeritlatas, rotundas, actenues,caudambifurcatam,pcculiarisquoque litura utrinque nigra, lata, in lateribus circa ceruicem ubi linea eft, quæ pifcium nbsp;nbsp;nbsp;* corpora interfecat, qua maxime à cæteris diftinguitur pifcibus : ea nonnihil nigri« cantis habet coloris, tadu^ afpernmaperfentitur,continuamprarterea, intergore pineam rubram duodecim aculeis communitam oftendit, dura carne prædltus eft, yint, difficillimcconcoquitur,amp; çgrè excernitur,craflîim^ generat fuccum, Ô^ cum car-nofus eft,minus eft pinguis, quia magis terrenus : copiofius uero aliti conficiatur, diuerfurnep eft hoc genus pifcis à paguro,cum è cancrorum genere fit.

Vm multi fint pilces,quibus fingulis anni partibus uefcimur,eft aurata, ^3t'gns,melanurus,fcombrus,lainpctia, fturio, atep alq huiufmodi, quo-rumnufquam meminit Galcnus ex Philotimoinqs,quæcxeoinruos libi^Qs tranrtulit:ideo optimum duximus dcillis pertra(ftare,nccinta(ftos telinquere.SC praefertim de illis fermonem habere,qui olim maximo in honore fue-runt,qui^hodiepretiofi maximehabentur,fscpecpnoftrasexornantmenfas. Plane ^qiiidemnefaseflètauratamomitttere, quæcommuni noftræætatisconfcnfu nobilifsimus cenfetur pifcis,uelutióf reliquos quorum hiftonam profequimur.

De Aunttijfparoti^ antbaro. Cap, X L V H. HV’rataquamRomaeor(lt;t4wuocant,pifciseftmarinus,neclólómex corum numero,qui circa littora uiâitant, fed in marinis etiam ftagnis r^eritur, nec'nóamp; aquam dulccm tólerat,cuius figura potins lariukula eft,quam ^^•^g3,roftrum habet breue,8C os mediocre, ac labra cralTa, den tes albos, anteriores oblongos,^ fubrotundos,amp;molares uero latiores, quibus pleriquc in annulis pro gemmis utuntur,oculos magnos, SC branchias utrinep quaternas, ex-tremaueroearumoperculi parspurpureopartim,partim ueronigro infignitaeft colore:fquamis tegiturlatiufculis,uentrem ladcum habet, argenteum coloremla-tcraxmulantur,dorfum ex glauco nigri cat,partes uero oeuhs fuperiorcs aureo co-lorefplendent,8Cpræcipuècùm excreueric, caudamlunatam habet, SCuentricu-kim amplum,uix tarnen unquam, etfi adoleuerit ad denas perucnit libras, Aeftate plurimum temporislatet,SComnium piicium timidifsimus eft, atquefolaudeitur carne,nobilifsimuscp apudomnes cenfeturpifcis, fuauifsimus enim eft, oriep gra- yinh tifsimus,caraem habet candidam,folidam,SC quæ bonum procréât fuccum, abun-de^ nutnt,fed cum dura fit, non facile concoquitur, excerniturep : medias tarnen in Cibis præftantiores elfe iudicamus, maioribus atque cdultis : ætas enim ali-quiddifcriminis affert, ut minores ætate, 6C magnitudine,minus durac, 6C conco-dufaciliores iudicentur,maiores ueró duriores, SC in medio mediocres, fic amp;nbsp;qua: in mari hyemis tempore capiuntur,longê meliores funt ijs, qua: in ftagnis marinis, amp;nbsp;alqs anni temporibus uenantur. Varqs condiuntur modis, in aqua enim amp;nbsp;oleo elixantur,inie(ftis okneibus herbis,croco, aromatibus, ac uuis pafsis,aftantur quo-li que

qucolco,butyro'iieinigantur, atc^etiam falecondiuntiir,fednonparum gesnik Kodtucon^ deperdunt, co quoep condimenti genere quod uulgo accarpionare,uelammafi* ditndiqutm nare dicin'!usparari folet,eftcphuiulmodicondiendimodus.Pifees entmreventes deurpiofwre captos extenus à fquamis, jnteriùsuerôab interraneis repurgant, modicoçfaU apptUint. confpergunt,etcum per aliquot horas.ut puta pcrfexjuel iep tern fie permanlerint, optimOjÖ«^ copiofo oleo in fartagine frigunt:frixis ueró, ac in fidilem patinara d^ fpofitis,priafqiiam refrixerint, acerrimum acetum in quo antca aromata,06 crocus bullierinufupcrinfperguntjôu demum poft quatuorjuel quinque boras in uafealio abfquefupcriwecfto aceto,lauri,aut myrti,aut citrifolqs fi libeat interpofitis cancels latim componunt,Slt;ficfapidiores redduntur,ÔLlongiùs per plerafque Italian urbW circumferri poflunt,ficcp parati in multos dies à corruptione immunes afteruatuu Spiri«. Sparusautem etfi adparuæauratæ fimilitudinem adeó proxime accedat, ut pc-'

fæpè pro aura ta Romg ucndatur,ab ca tarnen cuidentifsimè difti.nguitur,narn fp3' rus non folum corpore minori eft, fedetiammagisfotundo,atque in latera congt; prefsiorc,longioriqï, 2lt; roftro acutiori, atqueoreetiam minori: præterea locusüquot; culis fuperior non aurco colore micat,fed ex uiridi flauefcit,nec circa branchias ui-Ia purpurea,aut nigra macula apparet,ut in aurata,in caeteris ueró ualde ei eft perß-mill's.Ad multam magnitudinem nonexcrefcit,necpalmimenfuram excederefo' let. Marinus eftpifcis non pelagius,fed littoralis, amp;nbsp;herbofa maximefrequentans '^‘’'^^* liltora atquemarinaftagna fubit,utaurata,carnccp uefcitur,ÓCconftatapudoete-resmaximofuifleinpretio, carnem inter mollitiem, 2lt;duntiem mediam habef, concodu facilem,amp; boni fucci,ita ut inter falubres pifces meritó reponi pofsit. At quiinftagnisdegit,carncm infuauem habet, möllern, tetrum^acuirolumqucU' dam faporem refercntem:iccircó a diuitum menfis abtjei folet,ót^ rura folóm,plèbe-c ulam^ alcre,ut in muftis etiam a lijs pifcibus contingerediximus oblocorum dilt; uerfitatem.Elixus raró paratur, quia paruus eft: maiores enim folummodoelix3f* folent:in fartagine ueró frixus, acfubcraticulaaflus, utplurimum paratur,ex ma'' Ciothiruf. lii^ araneq fucco comeditur. Cantharus equidem cum fquamis exIndicofpleU', dentibus intcgatur,ob id à Romanis zaphile dicitur,ut SC citharus quoque, Ól^hj quiaineoeno dcgit,fcarabeünominant, marmus eft pifcis,qui littora potius, qtw® pelagumincoIit,Óvauratæ,^fargoforma,ftguracp corporis ualde proxinjuseft branchite aculei pme non admodum difsimiles, dentes habet breues,5ó confufo ot dine difpofitos, oculos cæfios,atcp fupercilia nigricantia, eftq fingulis utrinqueßquot;

Vira neis8ureisinfi'gnis,amp;llapillosin capite gerit. Molliorem achumidioremcarnen» ’ liabcf,óf proinde infipidam,nec admodum guftui gratam nee concodu difficiles nee parum nutrientem,fed craftum at^ pituitofum humoremgenerantem, quad2 caufa dum coquitur,addi ei folentquæ humorem illum fuperfnium comminuant, utpiper,crocus,cinamomum,gingiber,cæpæatqp huiufmodi.Frixis quidaminfit , tagine uefcGtur,aIri exaflant,aut in patinis ex albo iure códiunt,pauperum^ tpeH' fas frequentius fubeunt:afellis enim longè funt inferiores.

De Mind^a-fmAride, Cdp. X L I X. ■ Ifciseft Mænaquiherbofis littoribus gaudet, acmf«oJ4 abltalisdicitUf, atep fmaridi perfimilis,latior tarnen ac breuior, nee non re dl am lincamiU lateribus habet,quae in imaride eft arcoata: lutei eft coloris, óf fi aliquafl-do lituris cyaneis confperfa apparcat,breue habet caput, osep minimum, dum claufum tenet,dum ueró hiat,magnum oftendit. Iris oculorum fubrubereft, fquamis tenuioribus contegitur, Sfdumdefquamatur, albifsima, atqueargentea apparet:pinna quæ dorfo incumbit, duodecim aculeis riget. Foecundifsimusau-tem eft pifcis,atqueprarftantior,dum uterum gerit,gobionibus^ præfert Hieefius fucci bonitate,licet non adeó guftui gratus,ncc minus uentrem tubducit: fub crati-^quot;^* culaafl'us,uelinfartagine frixusexaraneq fucco conditus, utplurimum comedl Smdru. folet,parum tarnen nutrit,nee muftum excrementi praebet. Smaris quoquelittora-

lis eft quem Romani f^ig^nm uocant,corpore pene eft tetcti,óó minonquam mçna, fquamisueroealaiionbiistegitur, lineamàcapiteadcaudamhabetarcuatamj dC ' caput longtufculumjatqp hoc ei peculiare eft,ut cum os aperit, labra exerit, tâquam extubo pixidatim infaraOjUtBellonius refert:eius color ex cyaneo hilari in argen* teummicat,tergoreobfcuriore,0^uentrecandidiorc,caudambifurcamgerit, atlt;^ unicam in dorfo pinnam:Bocae^ adeo eftperfimilis,ut uix fermé diftingui pofsinr, carnem habet fmaris candidam,boni fucci,6C facilis codfionis, pauciép ex ere men tij yirth qux turn frixa,tiim elixa ori non ingrata eft,cüius iufculum uentrem lubducere fe* runtjfunt^ nonmilli qui ea decauia interdum çgrotis exhibent, multa quocÿ exea parantur medicamenta, quæ Diofcorides connumerat capite proprio de fmaride: foletetiam fa 1e condiri,qui à bibacibus maxime expenditur, palatum enim atcp os ftimulatjSCfitimlacefcit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

btErytlinttoduerubeïtiont^ioctfCrfdlpi. Cap, X L 1 X BRythrinus fiue rubellio pifcis eftmarinus, potiuslittoralis, quam pela- ^tbfinnit gius,quem Romani fragolmum appellant,cuius corporis figura auratæ nô eftabfimilis, fquamis tegiturfrequcntibus,ÔCualdèinterfcconiundis, uentre eft fubaloido, capite argenteo, corpore uero reliquo rubefeente, roftro acuto,et capite Utrinque compreflo,ore paruo mediocribus dentibus muni-to,oculis magnisaclatis,SC oranchias Utrincp quaternas habet: In dorfo ünica pin* nalonga,ôf aculeis muftis horrida érigitUr, afteraej longe minor uentri hæret,cau* dambifurcam, at^ ut plurimum lapides in capite gerit. Eiusep magnitudo palmi *^cnfuram perraro excedit.In quo genere ma rem non reperiri affirmât Ariftotelcs, floret quoniam omnes qui capiuntur oua in utero ferre comperiuntur. CärniUorüs eft pifcis atque gregalis, ÔC fæpè cancellis,ÔC minutis cruftatis pafcitunfuauilsimus eft arque ab omnibus ubique nobilifsimus cenfetur pifcis,cuius caro fatis tenera, atep yinf^, iriabilis elf ptopterca boni fucci,côncô(ftu faeilis, amp;nbsp;mufti nutrimenti, quæ etfi o-mnitemporeiucunda fit, hyemetarnen praeftantiorhabetur, ÔCfrixa potiùs quàhi

P*^f ^‘P**^ fi araneq mali fucco,ac modico pipere condiatur.Ferunt nonnul* liRubellionemVenerem concitare, atque in uino putrefadum fs quibiberint, tædium uini afferre.Boces autem fiue Boopes littoralis eft pifcis,quem Romæ Bogata “^^ * Uocarttin cuiUs foro pifcarlo caniftra 6ociditrej,trachuris triglis, atqj huiufmodi eu* mul3tafæpêconfpiciuntur,6Cüulgus uno nomine friduram appellat, eo quodob paruitateminfartagineferuentioleofrigifoleant.Eft ergO Bocespifcis perpetuô paruus,teres,cuius color hilari ueluti aureo fulgorê nitet, ut tergora colore ad au* tuminclinantemicarecredaSjCtafsioricapiteeöftat pro corporis magnitudine, o* ^^'°®^ â’^^n^^s habet, fquämis cOntegitur, atque duos oblongos cakulos in ca- Vtw» pite gerit,carnem non admodum duram habet,ob id nee concodu difficilem, nee Î^alifuccijimôfielixeturiuseiusàlijum cmonit,atqueea de cauß ægtotantibus interdum conceditur:elixus emm boces probe conficitur,et parum excrementi ge» nerat,ac pinnis codus möllior,ac fapidior efficitUr, ÔC fic moderate frixus, Omnino were aflus aridiör redditur, m ultis modis paratur,ó^ ex gelu conferuatur,ac fale con ditur,qui Ó^ aureum quoque colorem retinet, qui codus,atqite fale fpcrfus,folqs^ laurints complicatus diu afleruantur. Salpa eqUidem littoralis eft,atque in tnatiti* ilt;tlpi^ mis etiam lacubus gignitur, forbacp à Romanis uocatur, nullus uero pifcium colore eft pulchrior, uentreamp;lateribuscandida eft, dorfo excineraceo nigricat,8Cà capite in caudam per argentea latera rtouem utrinep aurcis, rubentibus^ lineis eer tis diftindis interuallis egregié depingitur : ca put paruum SC rotundum hab ct,ro* ftrum acutum, os exiguUm ierratis dentibUs mUnitUm, oculi aurei cönfpiciuntUr, atqueUnicarnindorfopinnamlortgiufculam,acduodccim aculeis horridamhagt; bet,altera qUæ uentri fubeft,ad caudani ufque deducitur, branchias utrinque qua* ternas,atqueeas quidem geminas,caudam bifuream,fquamis^ latis ÔC uarq eolo* fis côtegitur,cuius moles duas tard exceditlibras,ftercore et alga,ac alns foetidis üc

fciturcibis,ob id admodiim uihs,S€plebeus pileisübiep cenfetur,nccibluni ætâtf noftra,fed à ueteribus etiam obfcoeniis habitus eft carnem habet duram,infipidafl’) Viret, ^^^ ingratam,ob id concodudiffictlemfadeô enim dura eft,ut nififerula uerbert; tutjUixpercoqui poteft,uitiofum generat fuccumjóCquouis modo condita infulw eft,atcp infalubriS)^ tarnen per dorfi longitudinem diflècetur,atcp interaneis exem' ptis paftulisfale, allio,olentibus^ herbis concifis impIeueriSj atlt;^ diligenteraffa' ueris,fapidfor reddetur,tetrumcp deponet odorern.

Sp1]yren4, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Phyrena circa faxofa,ac arenofa litcora uiditat/udum Latini uoeât, Röquot;

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mani ucró uulgariter luccio di w^re^cuius etß nônulli duo genera facere UP deantur,unym tarnen nobis tantum adnotalfelicuit,longus eftpifcis,a^ qiie corpus totum paxillo fimillimum habet roftrum cuneatû, amp;nbsp;os ua^ dèrefcilFum, dentibus fuperioribus quidem maioribus, inferioribusueró mino«* bus munitum, atqj tn medio anterioris partis maxilla: inferioris dens unus omniö longifsimus,atqj acutifsimus extat: oculos latos atcp caeüos habet, a tq, lineautrin' que ad latera,quæ branchrjs reda ad caudam fertur, mira arte paruulis atep duriuP culis fquamis côtexta,branchias utrinep quatuor habet,ôC dorfum duabus pinnok præditum,cuius pars linea ilia fuperior fubcincracca eft : uêter ueró ac totaparsea' dem linea inferior candida apparet.Tergore tegitur fquameo,cuius quidemfquä’ mæ lente multó funt minores,ncc pifcium, fed ferpentum inftar miro ordinecom' . miftæ,caudam bifurcâ habet, amp;magnitudine interamplifsimos rarus uidetur,fw ’^“' tamert non degener.Duriorem quarn conchrus carnem habet,ob id magis nutrien tem,fed concodu difficiliorem,fuccum bonitate mediocrem gignit, meliorertiuC' ro ft circa faxofa littora capiatur. Eius tarnen caro infuauis atqj ingrata eft, nifiali' quo optimo alimento aflbcietur,uilis atque uulgaris pifcis Romae habetur, necuV ^‘^'*^* lum proprium condituræ modum habet. Acus autem pifcis eft qui in faxofis, aca* renofis locis uitarn degit,qui retibus captus ft ex eis euaferit ipfis irafcens dumdert tibus ea lacerare contendit in laqueos rurftis incidit. AcueeÜd Komae dicitur,longes atque tenuis eft, qui non fquamis, fed læui cute induitur, dorfo eft cæruleo aduirP de inclinante, amp;nbsp;uentre argenteo, roftro^ acuto, tenui, longo, amp;nbsp;duro,cuius part inferiorfuperiorelongioreft, amp;utraqueplurimis exilibus acutis, ferratisep dentP bus munira: feptem eoam pinnulas fupernæ,SC infernaî,ô;^ in cauda propendenU* habet, caudamlt;^ bifurcani,SCrarô digito crafsior elfe folet, necpede longior eua' Vires, dere,^ branchiæ utrinque funt ei quaternæ. Carnem duriufculam concoaucÿ difi fieilem habet, boni tarnen eftfucci, Ôf fricta fucco omphacq ,.aut mali arancij non ingrate manditur, imô maxime in delitqs expetitur, (aie etiam condita, cruda cun* pane-à plerifque edi folef.

Irea arenofa littora,atque imos maris fcopulos uiditat feombrus, qufUl '*J|M4rcb4reniwB Romæuocât,eftcp adeo coliæ perfimilis,utdiffîcillimunifi* cos internofcere,utriufq; enim uenter albus eft, dorfum uerô fubpluw*

coliæ uerô atep liuentibus hneis latera notantur, amp;nbsp;feombro longe maior fit coliasî utercp igitur caput ro tundum habet,roftrum acutum,os ualdè hians, paruis denri* bus munitum,oculos magnos,amp; flauos,branchias utrintp quaternas, amp;nbsp;pinnasegt; tiam utrim^ binas,duas ad branchias, amp;nbsp;duas in uentre,propter quas una in dorfo horrida quæ aculeis nohnullis crigitur,2lt; altéra poft dorfum paulô minor,nullisfc rè aculeis munira: poft hanc nonnullac aliæ minores æquis interuallis diftindlarj^ liquum dorfûm ac uentrem ad caudam usep ueftientes, quac acutior fada in lunatâ pinnam degenerat,fquamis prorfus caret fcombrus,carnem habet duriufculam,at-V^gt;‘ que exuccam,ô^ fi uerno tempore adeô Rom» atque Venetijs pinguefeat, uttene-riorfiar,

L I B E R T E R T I V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«o’ tiorfiat,quo tempore inter delicatiores pifces cônumeratur,boni enim cftfucci, Ô^ concodii facilior,SC è uentriculo deicendit, laudatifsimum^ olim ex eo parabatut garum,nunc nero foeliciter eo condimenti genere quod ammarinare dicituv, ut fop ra •nodum edocuimus,conditur,ut iucundior fiat,dóin multos dies incorruptus aller uetur,recens fub craticula aflus, atcp in fartagine frixus ex araneq fucco aut ompha do comediturjautiores primis diebus menias fubitjacornat:breui enim gratia pe^ ritjSi^frequens eius ufus faftidium parit,iale etiam conditus gratus dt uaidè,ac uer^ na idiinra folatur. Thynnus autem quem ubiq? fermé uulgaritcrpflcefon uocant pe Thynmih lagius elpg^^ nónnnquam flumina fubit,qui cum tepore gaudeat, fæpé apudfabu-Inm confpiciturjplurimü crefcit,6C cllex corum numero qui nomen pro ætate mu- Thynni luriA tarefolêt,paruus cnimcordyla dicitur,adultus pelamys poUannvm thynnus, eftejj nomina, colore externo,ac dclincamentis fcombro ualdépcrhmiiis, licet magnitridmc ion- nbsp;nbsp;• geab co diftet(Slt; quamuis à Galeno nó omittatur, ac grandior mter cete recenfea-tur)ob id nobis life dercribereplacuiqeftcp fermé totius figura rotunda,06 in caput, accaudamualdéacuitur,ô6nifîpaulôlongioreflètouata uideripoflet.Venter eius * fubalbidus cft,dorfum plumbeum, latera maiorum liuida, minorû ucro fub nigris finds tranfuerfis atep obliquis depida apparent,caput rotundum habet,roftrQ non multumcxtenfum,os fatis magnum,06 denticulatum,oculos mediocres, brachias utrinep quaternas,pinnas etiam utrinep binas,duas ad branchias,06 duas in uentre, prxterquasunamagnaplurimisaculeismunitaerigitur, à quacirca dorfumme-dium altera paulo minor enafcitur,nullis armata aculeis, 06ab his plerxcp alix mul to minores pinnulæ acquis interuallis diftindæ,quæ dorfum reliquum ad caudam tifque,ornant,acueftiunt,06aliauentrifubnafciturgrandiufcula. Differtep mas à , . foemina(utinquitAriftoteles) quiafoeminafubuentrepinnulamiundam habet). 2^'* ,■ 9«» mari deeft, caudam lunatam gerit,in cuius radice utrinqj à pendice unumui- ^ deSjfquamis tegitur amplis, exadifsimé inter fe.commifsis, atq^ tenui, leuiep corio * ‘^ coopettis,utfquamis carere nonnullis uideatur,ncc ab Ariftotde inter pifces fqua-mofos connumeratur. Carniuorus eft,atcp glande plurimQ gaudet, cuius cibo exi-miepinguefcit,nec mirum fi nonnulli marinos fues appellauerintThynnos.Maximus eft pifcis,^ menfeMaio copiofifsimé capitur in freto Gaditano,quo tempore ex Oceano Atlantico in mare Mediterraneum irrumpit, non paruo GadiCanorum quæftu, quiinfinitam eorömultitudinemietibus extrahunt, Ô6membranatim digt; fceptos faliunt,06 in cadis afleruatos per omnem Europam dilfundunt, atque maz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ gniapudItaloseft pretij, cuius partes faleconditac uariénominari folent. Ventris j.^y^^,f^^ enim pinguiorem adipem tjriintfQ^, dorfum autem magis carnofum, ac macilentü) nbsp;nbsp;nbsp;■ to«w«lt;(t»appeUant.Dura autem eft maioris Thynni caro recens Ô6 con coda diffi-cilis,ingratifaporis,ô6malifucci. Verum partes imi uentris pinguiqres altjs parti- . bus fapidiores exiftunt, funt enim teneriores, Ô6 ori gratae fi in frufta diffedac falé *®’”“®‘*i^^^ pnus,atque coriandro contrito confperfæ ueru aftentur, continuacp dum aftantur , acetió6oleiinfperfione: grauis tarnen eft cibus, Ô6multum nutrienslicet minoris '^‘'^”’ thynni non proinde dura fit caro,neccócoduitadifficilior:falita autem longé me-fior euadit,ut Galenus teftatur düm inquit: PeUamydes fale conditæ,laudatifsimis falfamentis non cedunt, uentrem ducunt, 06 exténuant. Debet tarnen prius ante-quamcarofalitadecoquaturodo, autdecemhorisaqua macerari, ut falfcdincm deponat, dein aqua elixari, quæficelixainparua fruftula diflèda, aceto 06oleö condiatur, multis tarnen eius ufus hæmorrhoidas cit, quia acrior eft, Ô6 plurimam atram bilem gignit.

aïnerfarum fpecierum efte uidentur fturiones, comurtis tarnen forma fiaeè stunonum di eft,tereti ÖC oblongo corporeconftat,fupina parte planus eft, prona ro- uerflt;ejptciesi tundus, dorfum,06 latera tribus, quafi carinis diftinda oftendit: in dorib odo ofla,tnlateribus alia'odo fi6uiginti,calli duritiem prçfeferentia,ô6â

254 DE SANITATE TVENDÄ dam^ frontem,6C in pyramidem aflurgCnt^jCtrros duos habet oblongos fub inert to ad inHar barbæ diuife,cutem quaß fpincam argêtei colotis,oculos pantos,den; tes nullos,lenia labra,branchias (implices,Uentriculum durifsimum, dorfoep ndeo hærentcm,ut affixus dici pofsit, linguam craflam, ÔC denfam, fi rede à BeUonio dC' i Uet'iu ^cribitur. Verum Rondelletius hunc antiquorum Accipenferem effè uult,cgo non *’”» *f ter ^ótendo,quamuis référant authores de Accipenfere, alij deelope fquamas habunquot; ’ ^ ’*^* fcconuerias, nunc qui fic habeatfquamas haud inuenitur : neque enim fturio talö eftjdum^ ludatur, amp;nbsp;inuoluitur in nominu uarietate, ipfius pifcis defcriptionem prxtermittit,SC quod unum ex illa refert, falfum eft, fdlicet in prona parte OS habt' 1 nbsp;nbsp;C(ip,6. re,amp;ualdèdefciirum. Ipfeenim'metinlibrodepifcibusfluminum reprachendens

Calcagninumoftenditex Ariftotele per pronam partem fuperiorem intelligi^f' • bere,quodetiam dumdepaiïere,rana,5lt;phyfraloloquitur,amrmat.Af cóftatcui^ qui hunc pifcem uiderit,ut etiam Bcllonius refert os quafi rotundum efle, 0^ info' pina,id ert,inferiore parte non.difciflum,lon^us autem prona. Idem hunepifeem modó hyeeam uocat,modó aliud ab hycca enc contendir, fed omittamus fero ae^ ta,3lt;^ breui compaginata,uefcitur hic pifcis arena,cceno,hudo,oritur in mari,tnaiO' ri ex parte afcenditad flumina, frequens in Eridano, Rheno, Tyberi, Pado, DanU' bio,atquealqsplerifquemagnisEuropacfluminibus,amp; hodiemaximo in menft' QtrßuMdtilei rum honoreubiep habetur,atquemultainæftimatione,fedfluuiatilesmarinis pf?' weiforfj. feruntur,nam qui in fluminibus degunt,non folùm dulcium aquarum hauftu pin' Vires, guiores, acmaioresfiunt, fed fuauiores etiam tgratioresetiam funtmediaacn^t^ quam rcliquo anni tempore. Duriufe-ulam autem carnem habent,præpingucni,8^ i glutinofam,quæ propterea ægrè concoquitur,amp; crafTum generat luccumln bis W men magnum ex state reperiturdifcrimen, nam tenellos qui iam proceUetaelt®!*^ funt,gunucpfaporefuaues,aciucundoscfle, teneros,friabiles, minime ucntricuin aduerfos,necmagnouentriculilabore concoqui confiât, multumalimenti,non ualdê tarnen excremétitq hi exhibent, in quibus tantum frigida, atque humidaad' notatur intempéries,qua omnes prsditi funt pifces. At in adultis quos ubiqueß^ riones uocant,plurimum bonitatis deperit, eorü enim caro, quæ iam tenera aefriaquot; bilis erat,dura 06 tenax rcddita,nocumenta multa parit, nam nee squè palato gra^^ eft,06 dimcillimè concoquitur,craflum aclentum fuccum, plurimumlt;p pracbc^ö' quo humores crudi,ac ex his obftrudiones, Ô6 omnia hæc longe détériora fiuntin ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uentriculo natura imbecilliore: robuftior enim interdum contemnet, ac cuinctt:

non tarnen uitiofum generat fuccum, fed folummodo crafTum, ac glutinofum,ob CMurijM- iddumclixatur modicum acetiaddi folet. Exfturionumautemouisfalitis,S6irt res. mafTam congeftis, falfamentum cauiarium didlum conficitur, ubieç gratifsim'®'» quippenonfolùm quqdprobe fapiat, fed deiedam etiam ciborum appetentia® fubleuet,atquefitimirèlenocinetur. Schinalia quoqueexcorum dotfilpinafalft* menta dicuntur,fale,fumocp afTeruata.

DeSetrgOtViehnuro.Zirblopfce. Cap. LUI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

^’** nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^*^S^5 quem non folùm Romae,fed ubique fermefargo,uel fargoneiwl'

' gariter uocant : pifcis eft littoralis, Ô6 circa faxofa, heroofacj littora ui®* tans,nonauratisprorfusabrimilis,latior tarnen,acrotundior eft dus ßg^ ^®^®“ ra,roftro etiam acutiori,orccp minori. Dentes habet latos,humanisé“' millimos,ô6 non ferratos,oculos magnos,ô6 branchias utrinep quaternas. Inuen' tre pinnas duas fub nigras, 06 minores,ad branchiaS uero alias duas maiorcs,ct fub' rubras.In dorfo aha erigitur pinna per to turn ferè cÔtinua,aculeis^ plurimis arma' ta Ô6 iuxta anum altera fubeft,unico aculco innixa, caudam lunatam habet, atep in extremo nigram. Ventrem fubalbidum, dorfum ex cineraceo flauefcens : fquamis tenuibus contegitur,imóquodmirum eft à dorfo ad uentrem lineas habethicpf f^rgiM tapru fas tranfuerfum a eft as, nigras, certoep o rd inclut quae impari loco funt,Iatiorcs fint» M«4t. quxpari,anguftiores: captas uçhementifsimeamat.carumŒ o dore maxime dek' datW)

tlatur, aride ad cibos in pelle conditos aduolat, quod tarnen non hoc folo fenfu fe capras diligereoftendit,cum adillarumetiam umbram exiliat.Luto libenter ucfci- virtt^ turutAriftoteks teftatur,obideligêdus eftquifaxofislittonbusuitam degit: fua-uiorenimèft, 06fuccumlaudabilioremparit,nonenim carnemadeóduram,nec concodu difficiliorem habet. Autumno ac hyememelior cxiftif,^ auratam fucci bonitatesmqlaripoteft, licet carne paulóficciore,duriorelt;j conftet. Paruusin far-taginefrigiturjanatur^ in craticula aceto addito,calidusi^ comedidebet, maiorc-Harnclixarifolet, Mclanurus autem quem Romaeochiaiam uocat,ad diffcrentiain Md^wrw. torpidinisocülatæjquàmodjfdteHdw appellant, circa littora faxofa, amp;nbsp;arenofa uidi-tantjUanascp fedes habitarefolet,adeocp ad auratgfiguram proximeacccdit, utfæ-peproaurat3uendatur,os paruum habet,dentibus robudis munitum, oculos ma-ximos pro ration eine magnitudinis,à quibus nomen defumpijt,uentrem fubalbi- nbsp;nbsp;nbsp;• dum,dorfumcp ex cxruleo nigricans, atque in cauda la tam, nigerrimamep notam habet,maxime^in cæterisetiameumfargo conuenit. Nonmultum augetur,p31-mi enim magnitudinem nunquam fupeiafle uidimus. Alga tefte Arillotele ucfci-tur,fedlibêtius limo,acfordidis pafcitur,impura enim achmofa interdum infequi= turloca,amp;f tuncdeterioreft,mehorueró longe, qui in arenofis, aefaxofis locis uer-fatur:caro enim mollior, concodufacilior, ÖÓ minus excrementitia,ncc mali fucci, ''‘^ infiiauis tarnen,ÔCnefcio quidaftringentis facultatis ei ineft, nuquam elixari foler, quiaparuus,fedauratæ inltar in craticulaa!Tan',airt in fartaginefiigi.Latus uetó pi» ^lt;*f«^pi/cw» fcisinmari Adriatico frequens eft,quem nonnulli Regium pifeem nominant, hoe ®^'^cgibus dignumt Vmbrac ualde perfimilis fertur,uix tarne hodie cognitus. Ad« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, en quo q; 5^ Niloticus qui in fluuioNilo nafcitur, SC ad ducentarum librarum, ucl ctiam plurium pondus accedere depr^henfus cft,ut refcrt Athenæus. Candidifsi- vires. aius,atœ optimus,fuauifsimus etiam ex quacunop ratione fucrit conditus, à mari-no amplKudine,carnis^,ac fquamarum candore differens, duriufeulam enim carnem habet, 8Cconcodudiffïci!em,bonitamêeftfucci,6t multûnutrit:Elixa potius quarn frixa edifolet,additis odoratis herbis, aromatibus,atqi alqs huiufmodi.

S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CeLeimpetm. Vip. LI I II.

ES Ampetraabitalis lampreJiialambcndis petris dida, hacmulti Galcniga- Ldmpttnm lexiam elfe contendöt,quarn Romae cognouit, amp;nbsp;ex muRcllorum^cne- non elfe Git reelïêaffirmat,maximoc|} apud Romanos in pretio, quaecum in Graeco lenigalexii. marinufquamnafciuideatur,ideôipfamPhilotimusignorauit,atqueex corum numero eire, qui molli carne confiant, Só fi reliqui mufteUi potius dura car/ nefintpræditi. Altj ueró galexiam nonefieafieuerant, cum galexia ex Galcni fcn-tentia molli carne conftet : lampetra ueró dura ac glutinofa ut,ob id no défunt,qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;cam Accipenferemefleuolunt.- Confiât tarnen lampetram noftram eße ueterum t^wpetrj« Latinorum muftelam,quæ turn in mari,turn in fluminihus reperirur. Ineunte enim f/T« ueceruAn Vereflumina mart proxima fubit,in quibus oua parit, ibiep toto uerno commora Llt;lt;”*’lt;’r»« turdneipiete autem a-ftate cum fuis foetibus in mare reuerdtur. Magnitudine pro/ ««/îd'i«» pemodum éfi anguillarum, os habet hirudini fimile, fiftulam in capite, uelut quae pulmones habent,quac ei addita efi,ut cum fuggendo nines occuper os, aquam ad branchias traherepoiret,quæ cute crafla intcdæ,feptem rotunda foramina utrin® habent,duas in dorfb pinnas habet, nullas tarne natandi caufa in lateribus, aut fub uentre:maculofo efidorfo,8Cuentrecandido : gufiu nöefiadco fuauis ut mihi ui-debatur,ut anguilla : durior enim efi tameefi mihi non affueto delicatior uideri dc-buifret:dum per Ligerim fluuiS iter agercmus,hærcntes proræ fexaut feptem gran diorcs anguillis,nautæ ccpcrunt,funt autem anguillis aliquanto crafsiores, ac bre-

■ uiores,ofsibus® carent. Erat iterhofirum Veris tempore, quo fuauior, ac pretio-hor cenfetur. Hæret autem adeó firmiter nanibus pici odoris(ut creditur)caufa, ut i fi clauo temonis affigatur,nauim remoretur,aut faltem retarder, Sé prçcipuè fi mul-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;læfuerint infimul,quo fadum eft ut multi crediderint hâc ueram efie remoram, de

Error, qua alias multa tradidtnius.Longus ergo edlampetra pifcis,ac Iubrtcus,non fquJgt; mis, fed heui cutc,0^ Uaria conteaus,cartilagineuse cum fit»^ carnem duratn,at' que glutinofam habeat, ob id ingens uentriculo negotium facefcit, difficile eniffl Vim, concoquitur,0^ crairum,glutinolume fuccum gignit. OmniS tarnen pifeium nuc temporis nobilifsimaàplerifquecenleturlampetra,quacquidemfiredècondiatut cg'^^gngt;''3‘^*e ^'^‘^ faporis,nec nimia duritie,aut crafsitie damnanda, lenritiem tam« nunquam deponit,amp; iccirco non ualdè laudatum eft à mediefs eius alimente, quia Condiendira^ glutinofum,facileemeatusinfarcientcm.Ratio autem condiendihæchabct.bam ^•^ in Cretico uino necarefolent,ose miriftica nuceclaudere,SóbranchiarSforamina * garyopbillis adimplere,integanoeconuolutam additis auellanis tritis,medulla panis,oleo,uino Cretico,aromatibuse, ad temperatiores prunas fcduló excoqu«'

• rc,cui condimento 0^ plura alia ad libitum addi poffunt. Incruftatur quoque pani' ficio à pilloribus duleiarijs. Minores etiam farina circumuolutæ feruenti oleo füg* pofrunt,dcin omphacio,aut araneq fucco addito, aromate'ue aliquo mandi. No** itaque minim ii cibo plures pereant,quam gladio.

Lofa quam Romæ frfffwWjVenetqs ucrô,Bononiæ,acmultisItaliaepar/ ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tibus chiepAin uocant, pifcis eft marinus,atque ex eorum numcro,qutni’

Omina magna fubeunt:dum enim ouis grauida eft, utputa ineunte V«^ ad flumina adnatat', in quibus toto uerno tempore commorata,3cfof^ inapiente rurfus in maria reuertitur, in quibus parit, atep nodu magi’ ambul3t,quàm interdiu,efte Harengo ualdè fimilis, etfi magnitudineab eolong^ difcreper,caput enim ualdè m latera copreflum habet,roftrum acutum, os cumu«' hementer hiat admodum patulum,edentulum,atcp omnis afperitatis expcrs,bran' chias utrinep quatcrnas,5C iuxta cas pinnas binas,utrine nn3, aliases duas inu^ tre atep in dorió unam,Slt; ajiam quæ ab ano per imum uetrem ad caudam ferè w^ excurrit, 2lt;c3uda in lunatam pinnam definit, fquamis ipfa tegkurmagnis, ten*®' bus,amp;faciledecidiuis,ucntrecClateribusargetumæmulatur. Dorfoucróó^C^pi' tis iiertice,exalbo flauefcit,oblongiufculaapparet,atlt;ç in latera comprefla,óf®^ caro fpinis innumcris exilibus, longiufculis^ interfecatur. Marina cum fquaW’ • vim mrinit fit^Sc pinguedine carcat,duram carnem habet,atep infipidam. Fluuiatilis ucróqui’ acfluuutüii. in aqua miriftcèfuel paucorum dierum mora) pinguelcit,atqp tenerior fît,idcogæ ftui grata eft,ôd tyberina omnibus alijs praefertur,pofret^ inter nobilifsimos ptflt;^ connumerari, nifi plurimæ illæ fpinæ uefeentibus moleftac impedirentur : earn«*” namep Slt;ft nonfriabilem ob multam pinguedinem,duritie tarnen, ÓCmollin«*”^' Condimentu, diocrcm,nec co n co du difficilem habet,copiofius tarnen eius efus fuccum aliq^ ” to crafrum,frigidum,atcp crudum gencrat,amp; quanto magis aduerlb amneconK«'’ AlecuU ^Ué. dcrit,tantó falubrior,SC melior erit:eius hepar ualdè fuaue eft, amp;nbsp;apud multosms; z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ximis in dclitijs habetur. In aqua elixa aceto,^ fale iniedo comeditur,at(p affaeO’

Só dum aflatur,nenimium exlicceturaceto amp;nbsp;oleo crebro roranda eft. Aleculx^' tem quas Romani fardas uocant,pifces funt minuti, qui in falfuris ceteris omnibu’ meliores euadür,ut earum muria garo haud fit inferior, fquamis prorfus carereui' dentur,êó branchias exterioreslatas gerunt, amp;lineam argenteam quar fanguin«^ continet,0(^ pinnam in fummo tergoreparu3 habent, ÔC caudam bifurcam, tereO^ potiùs corpore præditæ funt,quam lato, eoenofis, atep arenofislocis uefeuntu^«’' ptæ enim arenis, amp;nbsp;fpurcitijs exaturatæ comperiuntur, circa littora uiditant, »” Vir«. refertAriftoteles quinto deHiftoria animalium,faltationc,amp;cantuadcó gaudö*^ ut cum audiuerint,uel extra mare tranfiliant: fuaues funt,6ófacilis codionis,acbO' ni fucci,fi recentes frixæ in fartagine oleo, uel butyro, uel in craticula afiatæ com«' -^ dantur,ficutipfefoleofæpècomedere:falitarpracftantifsimæfunt,ô^oêfriculogt’' ^ r“*quot; tx,adeó ut deiedam ^petentiam fxpè conciliant,quod amp;nbsp;reftatus eft Galenus t« *”^’* tiodeAlimentorumFacultatibuSjUbiinquiufPrgffantifsima autem omnium^

mthi expericntia cognôfcereltcuit, funt quç à ueteribus mcdicis Sardica fai fa men- 0^.4 r,' ta nuncupantur,hodic Sardas nocant, quæ abfcp capitibus in doliolis conditæ no- lUrengi« 5«^ bisdeferuntur.jHarenguni diximus ualdè Alofæ efleconfimilhmum, compreilo tarnen magis corpore,tuius branchiae uariæ anhullos dcfcribût, ÔC argenteis fqua^ mis ueftitur,6ô tanta eft etiam illius cum fardino affînitas, ut ex pictura uix polsint difcerni,funt enim hi amp;nbsp;fardoni ac celerini ex eodem genere, nam forma SC rhagni-tudinecum parum différant,triginta quincp ariftas fub uentre habent : Harengi tarnen faporecærevis præftantjharum^ pifciuni copia in OccanO incredibilis eft, ut adcc.milliacoronatOrum in fingulosanrtoscaptüræ pretium afcendacfacpè etiam multôamplius. Huius obferuationisnumerum alias memini. Nobilifsimi ucro, yj^ff. Ïuanifsimi,at(ç fapidifsimi funt pikes, quorum caro candida arq; longe friabilis eft quam infardinis,ncquaquam tenax,fuccumcp optimurri,nec æque craflum ac glu-tinofumminusetiamexcrementitium, concoducpfaciliorerri exhiber,nec minus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

nutrientem, plus tarnen iufto frigidum atcj humidum communis aquaulium pro-pe’ omnium noxa.

Am multiplex eft pifciUm difcrimcn, quodabinteguméntodefurnitur, WfgMwiénfó-^ïp^tirima genera nobis oftcndat.Alï)cninirtiolh'cutetcguntur, ut po- rum pluihii lypi,alti mediocri ut cetacea,alij afpera ut raia, alij cartilagine ut torpedo, gtntra, alij fpinis ut echini,alij fquamis ut lucij, amp;nbsp;mulli, alij corió ut manati, qd ttiam propria pinguedineparatur adcalceos:alijpiloutuituli, alijcrufta utlocu-ftæ,amp; aftaciralij concha ut tellinac : alij dutiore tefta, ut oftrea, alij durifsima ut pur- Tißaceorwii pur«,alij ofte ut holoftei, teftaceorum etiam quaedam unica tefta,alia duplici inte- genera; guntur.Quae unica tefta integantur duorum funt generum,alia enim adhérent fa-3fisutlapadcs, quibus pro altera teftalapides funt, quibus hærent : quod«^ magis mirijm eft,os fiC cornuafnam SC illa aculeorum uiceillis funt ) uerfus lapidem polira funttatqueid iure merito:cum enim confenuerint uagantur, quare cornua, SC os decuitelfeexaduerfo teftæ,utcornibus iterprætentarenr,teffa ueróintcgcrenr. At uerocurhxcoperculo indigeât,operepretiüm eft intelligere,fiquis enim animad-uertatquæcunquenafeuntur etiam erucas tegmineundequaquemuniri, admira-ri definentum prgcipuè quod etiam enata nullis armis prædita funt ob id tefta curn operculo Cc tuentur. Purpuris ueró quarum curam maiorem natura habuiftè uide-tur,promufcidem excauata tefta dedit,ut latere fimul, SC uefci poflent, dura ueró fa fta eft,Sc ut penetrate poffer,8C ut à minutis animalibus, quorum maxima ubique copia eft,tuta eflet» Cæterùm reliqua quæ promufeid e carent,ut cochlea: uefcun-rur,trahentes per operculum, humido terræ, quamobrem adhæfere omnes quam-diuoperculo obducunturconftat. Eftigitur tune horum uiraGmilisfcctibus qua- Quomodo mi drupedum,dum in utero funt. Exuguntigitur tenuius humidum quod per rimam tfi^ntun operculi ingreditur,atqucfic augentUr : quamobrem talia tune meliora, SC minus durs concodionis.Cùm ueró humidum copiofius,ac folidius fucrit, neceftarium foluiturop€rculum,tunccp èloco adlocum migrant.Et quia ex tam craffa fubftan-haA cuius fitus capitis pronus «rat, oculi non potcrant fieri, cornua natura addi-dit.Et quoniam una tefta concludebantur,non facile aHigari poterât:neigitur dum fetraherent teftam amitterent, turbinata fada funt,ob iïnautillus,6C quæ mati ue-hunturnonfuere curbinata. Quæ autem duplici teftainteguntur,in duo prima ge- Qn/edttpUci nera diuiduntur,alia enim dura, SCcraffa, ut oftrea,alia tenui SC fragili conchas no- ^^ft^* mtcguii-minamus,implenturomnia hæc tum,5C quæ crufta, autuna tefta integuntur. Scd‘’♦'^’ hoc minus quod dariore fint carne, Sc uarietatem etiam maximama locis, in qui- nbsp;nbsp;nbsp;1

bus oriuntur,rccipiunt.Yerum cut non fol um conchylia,fed exanguium quæ in alt; ^“’' conchylid qua degunt,omne fermé genus lunæ lumine impleatur,caufa reddere difficile nort ^“'’'' f««»*«» eft:noncnim ob incrementum,non enim pinguiora,fed humidiora euaderct: pin- impleirttur.-gucfcuni ergo, quoniam dum quæ óf litnus, quibus «efcunturattenuantur,excon-

25« DE SANITATE T VENDA coquunturtidcó nielius nutriunt, calor quoque qui in cundis animantibu« aug^^ tur,inhisobpropriam imbecillitatem euidenteraugetur: quofitutduplinftauw pinguefeant. Verùm in polypis,amp; his qui urne ucfcuntur,non adeo manifefta j Concharum ^^*^^3 ^^ ^æ^ differentia: quoniam quandoep contingit ut incrementi lunac tempO' flura «entra, te cibis opportunis deftituantur, alqs abundent. Concharum ergo plura funtg^' ncra ut ex Plinio facile colligitur,amp; Chama, Pedines,Balatri, Solenes, Mytuli,t^ linæ,oftrea,8Chuiufmodiquænumérofas interfe differentias habere AriftottIf’ Oftrea. tradidit,tum teftæ,tum carnis ratione, quibus omnibus commune eft, ut falfu® *” * nbsp;nbsp;‘ carne contineant fuccum,qui aluum foluit,fecundum magis amp;nbsp;minustfiquidentO' ftrea inter teftata carne mollifsima conftant,chamukc autem purpuræ, buccinac^^

? ' que huiufmodi taliacarnem obtinentduram,proindeoftrea aluum quidemm3ggt;5 emolliunt,fedleuiûsalunt, carnemcp fuauifsimam quac^ in ambitu purpureu'” ^kt^arum, crinem habent,nobilifsimaŒ cenfentur,amp; à loco Brirânica præferuntur.Maiorsn’ alto mari capiuntur,fedinffuminum oftfjspinguiora. Cæterauerôquacdun0f^ funt, ualenter nutriunt,fed difficiliûs conficiuntur, amp;nbsp;praecipuè fi non coquantiiG talia enim utplurimum citra codionem manduntur, a fie crudum,ac pituitofo'” générant fuccum. Quidam uerô imbecillioris ucntriculi,reclufas oftreas aliquâ^^ falis momento addito prunis imponunt,parum£B eoncalefadas uorant, alq inoU*’ Cruftacta elixant, pipere, cinamomo, garyophillis, amp;nbsp;araneq fucCo, quac efea multis nonp^' quie. rùmarridetad Veneremftimulandam,uarqs^aliismodiscondiunt. Hisitaq'^j fuccedunt cruftacea,quac tenuibus inteda funt cruftis,partemcp folidam foris, w®* kmautem,amp;carnofamintùscontinentauthoreAriftotele, quæpedes habere*’' portuit,atcp pamphaga efte, nam fi nutriri debuerant folidiore alimento, óf non®' , mninó terra,ut echini,fed meliore,motu indiguêre,ó^ in cruftaceis pinna? adijci n” ■ Nota, poterant,propterlatitudinem:tenues enim frangerentur,craflac ineptgmotui,^^^ * re pedes habere neceflarium fuit. Verùm id maximum nee ab ullo ferme animât' ucrfum,quomodo perfeda cùm fint intus, 'oua rurfus fub cauda adhacreant, qu^ latior eft,ob hoc in foeminis idep præcipuum fignum fexus latitudo caudæ in ^«^ corum generc,cum^ natura nihil fruftrà agat, forma ueró in utero dederit, need‘s eft ut integra paria t,quod Sr^ delocuftis fateturAriftoteles : laxatis igiturmewbr’' nis illis parit,quæ proprio humore fub cauda ftatim colligit,fibris^ annediwbn^ uétur,quoniam frigida funt fimpliciter, amp;nbsp;animalis compara tione, quaedam c®'® fimpliciter tantum ut pifcium,quac fotu non indigent,quædam fola foetus comp’ j ratione ut auium.Gammarum autem utroque modo,ideo fotu indigent. Nafenn turigiturannexis adhucouisanimalia, nam cortices caudæ poftquam gam®7 1 exiuerint,anexi confpiciuntur: quam ob caufam in cauda pinnas quinep etiamgj' ! marihabent, uteundoouanonattcrant,autexcutiä^ntur:fexquoc]ßtabelliscawö*

^^e*‘ confiât ut facilius moueantur,nam ea parte robufiifsimi funt gamari.Confiant®^ tem dura omninó carne, S^ proindc argrè concoquuntur, nee l^uiter aknqqmn^

X pifcibus molli crufta intedis aftacus cfl:,qUi ex nibro, fuluo'ue^^®*^^ liuefcitjpedes^ extentos, ac forcipibus dentatos, fuperiorcmep partei” mouentes aftnngendo ad inferiorem,SC cornua ante oculos geminah^' * bct,fub quibus alia duo minora latent, ac tenuiora,fuper quae oculic^fl' ftitutifuntcrafsiufculitleuemcoftamfine aculeis anteriore tarnen parte rofbaW'’’ oftendit.Qixatuor pedes utrinep habet,quorum duo priores in extremo bifidiW*’ ad inceflum,alij duo natatui magis inf€ruiunt,quàm apprehêfioni, tabellas in c^U' Gitnimiinii (ja uides,ÔCà bruma oua ferreincipiunt axaci,quo tempore optimi funt. Gam®*' S*'* rum autem quem Romani gammarallem hue gammarum appellant,nonnulli ?ƒ fillum aftacum fluuialem uocauerunt,nam cum delocuftratio genere fit, totaà^ cie aftacum référât,ÔC canen magnitudinem non excedat, ideo mérité concluait^''

LIBERTERTIVS' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^^ ipfum fluutatilem aftacum puullum eflè. Eius enim bifiirca brachia duabus fariim articulationibus intercipiiintur,quïe duo pedes utnnquefotficuhs in extreme den ticulatifubfequunturtreliquiquaterninoildiffinduiltur, ad pedem lindhum dextro crafsiorem habet, Ôdeaudam quinis tabeUis lon'Catani,pirtnulasq} in extrema pinnas,atquetjfdemambocornibus,derïtibus,roftrïs,mucrorn'bus,tibijs, Óóexter-nis partibus, internis^ prædtti funt,frigidiatquehumïdf ambo funt, multiim nu-tn'unt,uentrem cohtbent,durae funteamis, utinxdecoqui pofsint, ÓCpræfertim fi . magni fuen'nt(parui enim melius ) ob id aliquo indigent condimento, quocorum crafsities emendari pofsit. Ego autem aftacOrum flituuialium ufu obledor, atque innoxie, credo ob lympathiam, qiiod mater dum eflêm in aluo, tam auide come-derit,falfarum ueró aquarum fugio, quia carne dura nimis funt. Etillos acerrimo • aceto,ÓCpipere comedere foleo. Decodum ex chelis 8i caudis crudis è cortice ex-utis in aqua hordei : empyemati cum febre uahda addito faccharo plurimum cori-fert.Cortices ueró illicum pedore,5lt; reliquo corpore, in furno ficcati curant urine profluuiiim.

^k7j guine caret, atque hirto corpore,cuius tota pars anterior aculeisriget, ue-fcitur pifciculis,qui circa fua cübilia,quæ in alto locis afperis, 8C cauerno-ns conftruunt,oberrare folent. Dentes primores binos, magnos, SC concauos ha-hentjlocufts in quibus humor continetur,ó(S in ftqmacho etiam dentes confpiciü-ïur, rnoxàuentreinteftinurnrerfiam adcaudam finit: Meatus quoqueà perfiore dependens, adexcrementi oftium pertinet,quifœminis pro uulua,maribus pró genitalis feminis eft receptaculo.Latentmcnfibus quinis, Slt; Veris principio fene-dutem exuunt,anguium more renouatione tergorum.In aquis natant, ac reptan-tium modo fliiitant,fi nullus ingruat metus redo meatu, cornibuscp funt rotundi-tate præpilata adlatera porredis,in pauore,in latera procedunt, fpedaturep admi-randum naturæ ingenium inlocuftarum fabrica, quibus cornua infunt ad prsten-tandum irer,fimul ad pugnam idonea. Prarterca aculei,fiC in toto dorfo afperitas,i-pfoep capitc,ïV tabellarum ordo,ac connexus, amp;nbsp;articulorum uincula à quibus ex-cmplaria fiiardm loricatum militantes accepifle uidentur. Carniuors funt,ut dixi-nius,nccfolum pifciculos uenantur,fed ÔC maiores fuperant, uerum ipfæ à polypis uincuntur, imóuifo Iblummodó polypo emoriuntur metu,oua tribus menfibus gérant,Maio.lunio,lulio, quo temporein cibis funt gratifsims, menfisq5 magna-rumapponuntur. Autumno amp;nbsp;Verepinguefcunt,amp; plenilunio magis: Galenus mterfolidscarnispifces enumerat:idco dirficulterconcoquuntur,admodumnu-tnunt,8lt;falfi,ficcic^humorisfuntparticipes,quifiiteratafæpiùs elixatione proli-c*3tur,carnem uentrem moraturam relinquit,amp; nifi üius feruenti aqua incoquan-tur,guftui fint ingratæ,8C caro adeó dura fit,ut uix mandi pofsit, ferunt etiam non-milliearum refis combufts,atque in polincm redadapfi cum uino meraco biban-

mennunqiiamexpertosfum,crediderimtarnenearumiufculum in quo dccodtæ luerintjhoc longè melius præftare poHc ; fquillæ autem loeuftrrj funt generis, qlia-rumamp;lfinaultacreperianturfpecies, minores tarnen quæ gibbæfiint magis com-mendantur,amp;l has uulgari nomine gambarcllas Romani uocant, à gambis fine ti-btjs,quod ijs multiplicibus conftet : paruus eft pifcis, Cuius frontifpicia acutifsimis roftrispræditafunt, caudam contracQam habet, in cuius extremo pinnæ funtquins,inter pedes duo priores,quibusmanuumuiccutiturforcipatifunt» Atquenu-uiatiles fquillç à marinis fola magnitudine differre confpiciuntur,fubfuluç iunt, co r^lsueró rufFefcunt.Carnefunt dura,fed non iniucundifaporis,necimprobialimê- . h,concodu tarnen difficiles, ÔCuentriculoaduerfæ,eius^ temperamentum cum '^quot;‘‘’f'

iS» DE SANITATE TVENDA humidiùs nee aliquali ealida qualitate carens habeant, ob id Veneris defidenumö uere creduntur. Efficaces quoque peculiari quodam munere ad mulierum coneC'-ptus tradiintur.Efixantur,3^ ex aceto eduntur/riguntur quoque cum crufta, Ä pc dibus parug prgferum.Hedicis SC à morbo extenuâtis eximte profunqfi aqua hor* dei abtutæ in carntum iufculo coquanuxr.

CdttcriquL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uifus clcAnTtoteles appellafie, qin'bus corpus rotundum cft,amp;^ Cap. 2. w|^*S''0caud3 deelzit quarto de Natura animahû defumi tur.Hos tam fluuiad* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;marinos Romanignnaos appellant, funtcpadeófimileSjUtu* trien fimulmixti,uixdifcernipofsint. Atfluuiatilesduriore,rotundio« ret^.de cialsioretefta conteguntur,£Cfuauioresfuntmarinis. Præterea tibpsafpe* rionbus,SC branches rugafioribus praediti funt, 8^ ambob.forcipes multu funtert'* natfSC marinus fiuidum cortfeis eolorem refert:fluutatilis uerdex rufo nigricat,2t ambo in obliquum feruntur. Verum fluuiatiles in fexu didinguuntur per opcreU' lum,reflexum fubtus, quodlatiufculum feruntfeeminae, fubeoenim oua exclu* dunumares uero anguftum. Fluuiatiles quolibet anni tempore eduntur,fed xltaK longe meliores funt,À ubetiores plena luna, humidum acmodicèrefrigerans ali* mentum prçbent,ob idextenuatis conferrctraditPrinceps.Marinieadem pnrlwr, '^'^‘ licet longè inferior, Ôi^iitcrque difficillimæ ell concodionis,folidaenim eft coron» VdgHmqui. caro, nee fine uciuncLiU labo te concoqui potelt, concoda tarnen multum nutrit’ Pagurusóóipfe incancrorum genere annumeracur,imó aplerifqueuocaturcan* ccr,Iæui ac robufta integiturcFufta,quæ nouem in gyrum crenis imbricis modoiO' cificlpcrnra bkefa urnnep quatuor habet,uillis hirra, ternis arriculationibus genf culata,in quibus ungues acuti,oblongicp funt minime bifidi, brachia bifulca parte anterior! binis articulis intercepta,forcipib.crenatis munita,in extremo nigra, qui' busquæconftringitutedat., etiamduraconfringerepoteft, luntenim pene onca, color admodum uiuidioreft,imótergora prænimiarofeiexhalatione, uelutifub* nigra apparentreodus eolorem mutat,caudamfub thoracereflexam gerit,cruftan» exujt,ut reliqui cancri.Efti^p inter lautifsimos cibos connumeratus,cum palate ad*

1 Vires, ’nodum fitgratus, lèdduræcarnis ut carrera cruftacea, quod Galenus affirmât, ^ ob id difficilis concodionis,^ craffum generat fuccum. In furno aflari folet orc,^ [qp^^ ano occlufis,ne liquor qui eft intus,exeat, quia ficcus remanet , amp;nbsp;nullius fermeb' poris.Notandum quod cancri in furno ficcati morfis à cane rabido per quadragin ta dies fumptiauxiliantur,fedexurerepriuscandentiferro uelimlocum, SCcynor* rodiradicem cum aqua , uelladeexhiberedus tandem omnium cruftaceorumaf fumptusaluummed!ocriterfubducit,exteriusfcdatpruritus,confert^ omnibus ulcenbus prauts,amp; carcinomatibus ruptis. Et eorum cinis ulcéra pulmonibusiio* U3,amp;paruacurarepoteft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;... ..

H«^ c]!«^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Axima eft omnium cancrorum Me a, quam Romanorum uulgusg«««*

^'^■‘'” ’-»o‘^3t.Pelagia eft,5C ualde paguro pcrfimilis, fed rotundior,^pat‘ *^^ anteriore magis eo coardacur,5C anguftiorfiqSC in parte pofteriorein latitudinem fediffiindit,crura habet quaternis articulis intercep ta ,,alta, amp;exiliaforcipibusimbecillisdentata,grauis encorporis,Sf adincelTum fereint* ptifsima,fcdin aquis uelocilsima eft:pcdcs unguibus munitos habet,SC tibias mul ta fcabritie exafperatas,quatuor utrinque lèmicirculis utitur in natando. Coda ru* Vires ^^^ ^’*^reliquum cruftatium genus,uiua uero autIiuer,autuirefcit,aut ruborephoe* Ecfemi« etuis* ”‘^^o afperfa eft,Se dorfo fpinofo.Quar cum came dura fit prardita, iccirco idê met ’ * alimentum probet,quod alq cruftacei:difficilis enim'eft codionis,SC cralfum gene* rat fuccum, Echinum autem ex crancrorum geneteefte fetibit Plinius,quibus fpmg proper

pro pedibus infunt, QC quia undique aculcis circunda tur echinus, ut ennaccus,ob iditali riccium mannum nominarunt, cuiusamp;fi plura fint genera telle Anfiotcle, deeo tarnen quod cibo idoneum eft agimus, in quo oua ita appellara magna fem-per arque efculentafunt,fiue in majore, fiue in minore fint corpore. Pelagtj funte-cbini,prona parte plani,(upina autem rotundi,paruis aculeis præditi, breuibus, 2x2 obnifis fpeculis intéreepti, colore ad extrema aibicantibus, ad radices liuentibus, ÓCexpurpureo uirentibus.Horum autem tefia cinerea e(l,?Coui anfenni magnitu-dinem exeedunqundecum reliquis maiores fint,ideo alqs anteponuntur, quifœ-t!da,amai'a,amp;.'nigra carne funt præditi,neecfculenti. Optimi ergo fuut ilh,qui dum o^timit^uk taduntur,lalt;Scum quiddarn emittunt, SCfermé femper inter faxa capiiintur, ubi fe corttinenqnefludlibus iadentur. Teneri fuut, bonum^ générant fuccum,fed fa- yifif^ cilecorrurapuntur,ÓLficumoximellite,apio,SCmentha comedantur, uentriculo • font utiles,52 quo maiores,eô delicaciores exidimätur. Alimentum nerd imbecille-corpor, præbenc tenuitate, 52 crafsitie medium, uerum deiedam appetentiam ex-eitare polfuuqSC urinam repurgarc,eoscB crudos mandi mos eft.

|^^B’'^foft‘futumordincmlcqu3mur, reliquum eft utdemollibus pifeibus ^\ollef pifits '^g’”'W®gt; Qibfanguinecarent, nec alicui minim uideatur exanguia ani- ^«f.

cnim Ariftoteles:[Humorem genus quodqueanimalium continet,quo hr arirper uim,aut pernaturam ipfam priuetur,in perniciem agatur necefle eft.Ha-beat «tram id diuerfum, in quo humor tile 62 fiat, 62 contineatur : funt hire in alqs fanguis,g2 uena,tn alqs quodps proportioncrefpondeat,quae quidem imperfecta funt^atquealterumfibrajaltetum faniesdicitur.jQiiamborem exanguia cum fan® guinc careant, humorem fiuefaniem fanguini proportione refpondentem ex quo nutriuntur,haben t,S2ficpatetmultispro fanguine aliurn adefle humorem ex quo nutriuntur,ut fepiæ in mari fanguinis uicem atramentum obtinent. MollCs ergo di cuntur qui neque fquamas, neq^ afperam,neque tertaceani cutern habent,fed möllern proindeacinhominibus habetur,ueluti funt polypi, fepiæ,lollgines,62huiuf-modi,quæ00fitangenttbusmolles uideantur,carnem tarnenduram habent con-coda difficilem,fuccumcp falfum,atqueexigUum infe continent,qui fi tarnen con ULoUiumui» coquanturnonparumnutriunt, fedcrudum femper générantfuccum,flatuofiqj ren font,52elixi meliores,ac utiliores fiunt,quoniam humores, quos prauos obtinent, cfountur: quodfiairenturficcantur,62carodurior efficitur. Inelixatione autem filibet poteft addifalis modicum,aut roremarinum, coriandrum, piper,crocus amp;huiüfinôdi;funtqui immerguntmelli,autfaliunt temporibuscal(dis,62ij non i^of^, Etisfaciunt, acetam etiam nimis immutat corum gratiam, atquenaturam, me-bus eft cumaqua 62falebenecoqucre, 52aceto additolocofrigido reponcre,ut gcllicidium fiat. Qui uerofrigunt in patella, perpcram agaat:benefrixienim, nimis ficcantur, 22 duriores euadunt, nee ufui funt cum refrigerantur : nonfri-xi perfede corrumpuntur,nifi magna arte feruentur, ut inter folia Iauri,myrtiq3: elixaergo cum iurealbo meliora funt, quorum etiam intcriora præcipua exi-ftunt,dicoiccur, lades,propagines,22oua. Ouaenimfuntuelutlèmina, quæ in cisfuntficciora. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Olypus quem Romae polpouocant,marinumeftanimal,cuiusplurima polypta ^uk^ atqueuariareperiuntur genera,quæ ab Ariftotele optime diftinguuntur, ^[ atquedeclarantur,quartodeHiftoriaanimalium,quorum unum ualdè Qp notum eft,atque ipforum maximS de quo nunc fermo eft. Alp cnim parui atep uatij funt,qui non comeduntur.Polypus ergo qui in egregiam magnitudi-Kk 3 nem

nem crcfcftjUaldè robuftiis cft,8C forma araneorum fi maxima minimis comparai licet,odonis pcdibüs,iit mollibus plcrifcp, qui b us tarne nullus fenfus deelTeuidC' tun os corneum non abfimile pfitaci roftro, in quo amp;nbsp;magnum robur habet, eo^ nim cunda durifsima comminuit,fiC excrementi locus prope os iplum.Pedes uero feu cirri duplici acetabulorum ordine muniti pelle conteguntur uaria, unde cob' rem mutare uidetur,dum earn contrahit, atcç remittit,ut nuncalbum uideas,fflox . rufum,poftealiuidum,uartjslt;^ tandem coloribusdiftindü,oculiiuxtacirros.Idcni . difceptus in centum partcs,animamuiliorem tarnen diuretinet, Mafculusa coiw adeo debilitatur ut in arena pofimodum iaceat,altjs pifcibus præda, foemina à pa^ tu cum racematim oua pariat, atqueita utercp bimatum non excedit:omnia poft' quam arroferit,congerere folet. Óeletflatur olea,amp; ficu, fed hac ob frudum, cum • nbsp;nbsp;cancro fæpè polypus decertare confpicitur, humorem^ non nigrum ut in fepijs

fed fubruium in fe continet,quem in metu per aquam ipargit,ö^ tabi obnoxiuseft’ y^i^gf^ Dura carne omnes polypi funt præditi,ne cum molli client cute, a fludibus foluC' rentur. Elcis adeó firmiter hxrent,ut truncari potius fe patiuntur,quam auelli.DU' ra amp;nbsp;coqui contumacia eft eorum caro tefte Galeno, falfumcp in fe atque exiguum fuccum continet,quæ fi tarnen concoquatur non parum nutrit, fed plurimum fut' ci crudi gignit. Qiiæ omnia amp;^ fi mollibus omnibus pifcibus communia fint,inpO' lypis tarne effîcatiora exiftunt. Infuaues prac terea adeó funt, ut pauperculis folum, achominibusinfimæplebis edulcsfint, amp;potiuselixiquamafsicomedi debent) 06 pifcatores à quibus frequentius comeduntur,antequam elixent,ferèper horaw ligno cos contundunt,aut ad lapidem atterunt, fic enim fibrofe carnis duritiecon' frada multó faciliùs coquuntur. Elixatio fit in aqua, oleo, olentibus herbis,atqu^ Se[gt;iiique. pipercadditis.AiuntVenerem proritareutflatuofacxtera.SepiaquoqueaRoms nis ita dida marinum eft animal,atq? potius littorale quam pelagium, cui ut caetc' ris mollibus odoni funt pedes,binis acetabulorü ordinibus duclu perpetuo, quo' rum duo inferiores maximifunt,habet etiam duos dentes,hunc fuperiorem, iHu'” inferiorcm,atqueinnareilliusatramentum eft, quæ apud os collocata eft adinftat ueficx: crura breuia ob id maiorem uim natandi habet,corporis alueüpQlypolon' gè maiorem,binascp promufeides prælÔgas,inter quas os habet, 06 oculos quibus ueluti ancoris innitatur,fe^ ftabiliatmodo nauigq urgente tempeftate,nefaxiseX' turbetur: proeul etiam uenatiir,oricp è longinquo admouet,roftrum aduncum ha' bcr,ac ueluti corneum,inter cirros fitum,quo dura quçcp conficit,ô6 fi quis earnin' fedecuqilla atramentum infundit,acineo occultatur, ulterius aufugerefimulans* De qua ctiam illud dici tur ut refert Athenatus,quod fi foemina tridente fcriatur,ma res auxiliantur hanc detrahentes, fin autem capiantur mares, fœminæ dilfugiunt-Non explet fecundum annum fepia,ficut neque polypus, fubalbida eft, fed tergus eins quibufdam latis atque liuentibus maculis infignitur. Dura eft eius caro,atquc infipida,ob id qui gulæ libenter indulgent, earn afpernunt, Ô6 à pauperculis eden* '^'’^^’ dam derelinquunt,grauida tarnen prxferturabAriftotele,adconcoquendumeft difficilis,exiguumq} in fe fuccum falfum concinet:uerum fi concoquatur tefte Gs' leno alimentum corpori exhiber, cæterùm fucci crudi plurimum gignit,ô6elixapo tins quam aflata comedi debet,Ô6 acrioribus condimetis condiri, tenerior enim ef' ficitur,orimagisgrata,conco(flufacilior,ô6aluumlæuiterfubducitob falfu^nO' fam fucci facultatcm,ô6 in medicinis multos habet ufus ut teftatû reliqueruntDiO' l.oligoqu£. fcorides,Plinius,Galenus,S6alij antiqui.Loligo autem quam Romaniac totafet^ Italia pifcem calanurtm uocant,06 fola inter molles pelagica,atque è mari fluminafU' bire confpicif,eftœ ualde cS lolio confimilis,non folum corporis figura, fed naturî etiam,atqp adionibus: habet® loligo reliquorö molliöinftar caput inter pedes,S^ uentrem,quod Ariftoteles affirmât dum inquit: Euenit in mollibus faneomnibus, ut caput inter pedes,Ô6 uentrem habeanqin quo oculi duo grandiufculi adfunt,os ueró in inferiore pofitum eft,in quo dentes duo extant,cartilaginei, nigri, 66 incut' ui,unus fuperior,alterinferior, roftrum porroilli eft pfitacofimillimum, quo cun' da atterit,corporis alueum habet magnum,Ô6 fepia iongiorem,ardiorem, ac rotû' diorem

^(Orcm qui pinnula circundatur,qua quidem non folùm à polypo Ô^ fepi3,rcd à lohe etiam facile intcrnofcitur,6C aluei poCtrema pars ualdè acutitur.Ei funt odo pedes,qui fepiæ pedibus prorfus funt fimiles,eorS enim crura breuia funt: polypi uc-rô præionga. Atramentum in fe continet,cuius locum, n3turam,ôô ufum manifefte ^.jjp, j^. explicat Ariftoteles quarto de Hiftoria animalium : fubalbidæ funt, amp;' longiores, quarumtcrgusplerunqueexalboleuiterpurpurafcit, coëunt ora applicantes,Ô^ brachia inter fe compledcntes,pariunt(^ in alto, bimatum non expient, camæ ue-feuntur non fecus quàm mollia rcliqua,mandunt enim cancellos, fquillas, amp;nbsp;pifei- yi^fj^ culos,duram habenccarnem,utcætera mollia, amp;nbsp;fi teneriores cenfeantur ( authore Galeno)concodudiffîcilem,crudum^ fuccum gignentem. Minores tarnen quæ fans teneræfunt,SCoriadmodum gratae in delitqsbabenrur, amp;nbsp;praeftâtiores fi ute-rumgerunnuarqsautemmodis apparantur. Ïn fartaginefriguntur, arque ex malt nbsp;nbsp;•

aranci) fucco manduntur:fed multô meliùs alq in aqua 06 uino partibus æqualibus cas elixant,atque oleo,piperc,ô6 bene olcntibus herbis condiunt, ac cum fuo atra-mento decoquunt: fine eo enim minus fuaues eflèfolenu

'De CÀrtHâgmeK plmif^V cornm alimenta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;i^. L X 111.

aE longis cartilagineis iam fuperiùs egimus, nunc de plants differete pro- Cartüigwief pofitum eft, qui tanquam plana atq? expanfa manu in acquorc natant, amp;nbsp;pièces plant non eredif, nec fpinofi funt ut rhombi, pafleres, 06 foleæ,fed cartilaginei (^uL ut raia, fquatina, torpedo ^ S6 confîmilia, quac V ere panunt,ô6 feruntute-turn fexmenfibus,Hyemelatent frigidifsimis diebus: cùm enim frigus eft minime vires mge^ wpiuntur. Carniuora funt,flatus procréant,difficulter concoquuntur,ô6 afstduus, ;,cj-^, diutumiisç eorum ufus,uifum hebetiorem facit*

AftinacaRomæ Brucho dida pclagius eft pifeis, neclongeetiam à littore, pafimuci^ itïlocis arenofis uitam dégens,in cuiùs fupenore corporis parte anterius aliquod capitis ueftigium cernitur, non abfimile capiti paluftris ranæ : in quo tarnen nonnifioculioblongi,06 grandiufeuli exiftunt,pars oculis anterior extenuatur,atque in roftrum carnofum acuitur,os habet paruuni^ô6 eden-tuluin,m3xillas^ alperiores dentium uice, 06 ante os foramina oltadui inferuien-tia,branchiascB utrineç quinas,in medio uentre anum paulô infrà circa caudg exor tum,quæ pofteriori parte annediturjrigida,ô6 longajfuper quâ aculeus olîèus pal-mo etiam longior,acutifsimus,atque utrint^ ferra tus eminet, quem radium appel-latPliniüs.Totius corporis figura non orbicularis,fed quatuor laterum eft,leui, 06 molli cute tegitur,uentrealbicat,dorfo uerô liuetjnec denas excedit libras. Carniuora eft,fed quia grauis,ô6 pigra,nec pifees quibus uefeitur aftèqui po teft, ideo fe i-pfamoccultat,36 radio tranfeuntes percutit,atcçlaceratî eft enim paftinaeæ radius nonfolum pifcibus,fcd hominibus, animalibus^ reliquis,ac etiam arboribus per-niciofus,ob id pifeatores ftatim captis caudam abfcindunt:non enim à ciborucen-fuabdicata eft,nam abfeiffa cauda à nonnullis in cibos admittitur,imô Galenus de eaferibens illam carnem habere möllern inquir,iücundam, Ô6 mediocriter per uen-tremfubeuntem,necconcod:u difficilemS6nonnunquam in faxatilium penurià qs utilaudatur,atcp iurealbo,ac piperis momento præparari docer,ad crafibs, glu- . ^^ tinofosep fuccos diflecandos,nec quidem haud mirari poffum huiufmodi uenena-tos pifees à tanto uiro fie cômendari,cûm confier, apud nos hune pifeem non modo infuauem,mollemcp carnem habere,fed ferinum,ac tétrum quid refipientê,ma-licp prorfus fucci, cuius argumentum eft: quod uilis arque plebeia ubique exifiima-tur,ô6folum nautarum,ô6 pifeatorum cibus effe foiet,ô6 non uitæ nitidioris homi-num,necindignè Antonius eamlethalem dixit, uilemcp cxifiimauit:Diofcorides etiam feribit Paftinac^ idum comitantur dolores inextricabiles, neruorum difienz

2^4 DESANitAtEtVENDA fiones,moleftiac,15guores,mentis alienatio, amp;nbsp;multa alia fymp to mata. Quorums* Torpedoing, mnium dira igne fit,aut cucurbitula:exugit enim tienen um, öd etiam ablumit.Tof pedo autem à torpore fua fiigiditate,quem tangetibus infert, ita dida, marinuscH pifcis,littoralis ac coenofus,fluuiatilemcp etiam efle Athenxus aflèuerat, cuius coP pus planum amp;nbsp;ualdé depreflum, ac orbiculare eft, capitis nullum ueftigium app3' ret,in fuperiore tarne parte oculos duos exiguos habet anterius,ac alia duo foram^ na pauló póli oculos.Parte ueró inferiore,os purum tenuibus dentibus munituw, branchias quinasutrinquedetedas habet, atque in utroqueuentris latere quin« branchiarum orificia parua, femicircularia,tenui cuticula lerè conteöïa conlpiciun . tur,caudam habet carnofam,ôdbreuem,in latiufculam pinnam definentem, arque ‘ circa eandem caudam pinnxnonnullxerfguntur. Molli, ödlubncacuteconteg^ i • nbsp;nbsp;tur,uenter fubalbidus eft,dorfum ueró fubnauum in quo aliquando quinx macU' } lx,nel plures rotundaenigricantes, oculos^ repraefentantes depidxuint,6ó obM à Romanis ofcfcùfeBj dicitur,quæ folo ta diu omnia congelât,latitat in arena mortuf fimihs,utpifces prætereuntes decipiat, cum aliter pigrum animal aflequi non pol' fitjipfi cnim mortuam credentes uellicant, cum SC capientes capiuntur, necfolin’l pifees, fed amp;nbsp;homines quoque ab eatorpidos fieri certum eft, licet procul atqute longinquomaneant,utfufficiatfolus taaus hafix,ucluirgx. DicebatenimAtli«' nxus,fi quis rete in qua capta fuerit torpedo,attigerir, torpcfcit,dum uiuit : mortu’ enim omnino ilia facilitate priuatur, quod Galenus cxplicatundecimo de ßmpMj cium medicamentorum facilitate. Eandem etiam incibiseximiecommenda^im^’ (quodmagis refert) faxatilibus pofte fubftitui pilcibus ofcitanteraffirmât, earned ; cnim inquit möllern habere, cocodu facilem, ori iucundam,mediocriter alcntem» ac per uentrem fubeunteinefcio equidem qua rationedudus, cum manifeftecoH' ftetcamuencnatamefie,infuauem,concodtudilficilem,necinfignifcetorccarfn' ' tern,qui nifi aliqua præparandi, aut condiendi ratione auferatur,uix deguftaripO' » teft. Qiiapropter earn improbi admodu fucci efte cêfemus, atqj à cibis Ædicandâ* Refert aSt Aphrodifcus eius ueneno triglam obfcuriore quadâ caufa aduerfari.

T)eRidajt£uirAij,Siiiitma^ic egterii cdrulâ^meii. Cap, L X V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Ifceies K^^|'Cartilagineohïmgcncrcfuntraix,quanimpIurimxftint fpccics,!sUiS’ ' M^Ma^’ndulata,roftrata cum aculeis,ôdfjne:aculeata,lxuis,ôdafpera:aulter3i*' duplex,læuis,ôd afpera, fpinofa, dauata, Ód fine fpinis, Ód cum ip*' •^^^nis,fullonica,afper3,ó( afperrima ut in uniuerfum fint quatuordecim «gt;” no tx.Roftrata cum aculeis licet aculeos pafsim habeat,in cauda tamê fèorfumtrf^ ordines habet,quorum mcdiusimparilocomaiores habet, quamexteros: qulu^' ró circa caudæ pinnulas funt ad latera utrinque conuertuntur: qui autem in caud^ extremo uerfus caput rcfpiciunt,iuxta oculos quatuor funt aculei, amp;nbsp;fub ihento^ lij in os recurui ad pifces capiendos,ac retinendos. dauata ueró pinnas expands alatum inftar,nigra in curuis aculeis unguium inftar, ut aquila meritó à fimiliwo*' nedici pofsit, cuius epar in cibo fuaueeft, foluiturœ in oleum epatis,fcirrbisun*^ fpinofa lanifico inftrumento ferme finiilis eft,adeó ftequentibusaculcis,ódadun' cis munita eft. Raix duo foramina uulux habent, quod rarum eft miraculi innâG commune etiam omnibus illarö fpeciebus nebulam quandam oculis auium mof^ obducere: habent amp;nbsp;foramina iuxta oculos patentia, qux interiore parte oper^' lum haben t,orcœ aperto dilatantur,occlufo occluduntur,fed non perfede: non»® ufus eft ut brancniarum,quoniam caput tenuius eft,ideo natura fuppleuit.PonuU’ j oua more gallinarum fingula,aut bina tantum cum corticibus,reliquauerö abfq^^ corticibus, magno numero in fuprema parte uteri manenti cum ablbluendafuut, defcendunt ad imü,fed imperfeda,uelut etiam in gallinis,uitellum oftendunt,cü[^ , Nof4. hl uitellum candidum etiam contineatur ; nam ut RondeUetius affirmât fcexperf* clïè,fi igni hxcuitella exponantur, candidum exprimunt, etenim ab initio uiden' tur ambx har partes efte concret», fed colore lutei uincente,latet candidum ; quo“

poftfflodum uiignis(utdidum eft) quaccundafeparatalbum extrudente, appa-recutraque pars.lpfe ueró cortex baud rotundus cu^quemadmodum in ouis auiö, quod moih loco reponere, neeftabili ob maris motum no liceaqfed quadratus eft: cum appendiribus altera partelongioribiis,ac tenuioribus, reliqua latioribus, fed breuioribus. Afpernma autem raia dicitur,qu3eetiam in uentreaculeos habet: qug f^Ojtyfim^ »gitiMgrandioresfunt, aculeos habent exofsibus : cartilage enim cum durefeit f^^g (lit alias docuimus^in os tranfit j Has autem omnes raiarum fpecies ad duo genera 1 eduxerunt AriftotcleSjamp; Galenas, cum omnes aut afpera cute tegantur,aut Ixui. Qiiacatperaarata dicuntur,quas Romani PerefM hue P(trolM,ob lapideos aculeos ap-pellant.Q_a«'uer0 læui,kKirai.f,5C à Romanis Niuccofx fine Rauof^ dicuntur. Quae autem dorfum notis quibufdam depiCtum habent,ftellares Raiar,amp; à Romanis Arab llt;«,uocantur.His^ generibus affine eft, qdod fquatina dicitur ob cutis Iqualorem, nbsp;nbsp;nbsp;•

hoc eft, afperitate, a Romanis uero[quadra Jiraarricuius pars anterior lata circularis, atqueretufa adeô eft, ut roftro prorfus careat, osep plurimis ualidtorum dentium Î“** ordinibus munitam,oculos paruos habet, atque in fuperiore capitis partefitos, 5C branchias in lateribus,0C caudam longiufculam. Et licet ex cartilagineorS planoru numéro fit,longiortarnen,atquemagis contrado corporeeft, quaereliqua plana, æcartilaginea fint.Pars fupina cute tegitur alba,0c kcui, prona ueró cineracea atep afpera,qua artifices ad polieda ligna ututur magnitudine infigni:uifa enim eft quæ centum fcxaginta,ut Rondell ctius referqfuperaret: amp;nbsp;hæc genera fimul mifccri,ac generare in ter tam multiplices formas pifeium memoriae proditum eft.Nafeitur au tem fu«frtT©-,quafi ^inH fquatina,f«T®- raia,feu fquatina raia: anterioreenim parte Cdriibgineo^ ‘■aiam,poftrema autem fquatinam refert.Et cum haec omnia cartilagineorum gene- ^“^ ^^’^^^^ ta in coenofis maris loeis uiditent,infuauia,duriora,concodu difficiliora,infigniœ io:torcp!ædîta,atcp improbi admodum fucci exiftunt,ideo non folum noftris,fed antiquis ctiam temporibus uilia habita funt,quareuel plcbeis hominibus,multü^ le exercentibus derelinquenda,uel in totum à cibis abdicanda.No tandö tarnen ra-iam ftellarem inter hge minus duram,ÓC minus mali fucci carnem haberc,fuauemcp Elcpar folum omnes tenerum,atcp fapidum habent,hyeme minus infuaues funqà maioribus clixis alliato condimento,minoribus ueró frixis,atcp a ra nep mali fucco, S( pipere confperfis foflores,mcflbres,nauttc,SC homines infimae plebis uefci folet:

3 Omêeft Cetus maioribus omnibus marinis pifcibus commune, fis prae« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ^^*‘“™’S“* animal pariunt, non ouö cuiufmodi funt balenæ, delphini,uiquot; nbsp;nbsp;nbsp;’ ’ SwvM tuli,5C fimiles,ut teftatur Ariftoteles in libris de Animalibus, qui ea ex a-quatilibusceteappellafleuidetur,quæ foras animal perfedum eduntex

femme non exouo gcnitum:talia^ animalia fanguinea funpacrefpirant.Omnia i- QS***«»*^ gitur qua: animal pariunt,magna lunf,amp;fangume multo abundant, amp;nbsp;ofsibus, ac “v^ '““’?lt;lt;-carneprædita funt.Œiæ enim animalia abfe^ ouo pariSt, ex fanguine generari ne- ”*quot;*mlt;‘g»lt;«gt; eefte eft,^ multum ene fanguinem,ob id SC calidum:cogeretur enim multus ac fri- funguinu gidus,quodueró plurimum calidiorisfanguinishabet, magnum efle necefleeft:/“”^*

' quod igitur animal parit,SC fanguineum elt,8C carneum,SC olfeum, 8C magnum, QC ^^^“^‘‘^ P^O' refpiratione prxditum,uelut delphini:hoc enim uelut etfi non magnitudine, fenlü ''^^quot;^'’^ è^^^-tarnen præftare apparet.Cetacea etiam membra iuxta genus proprium habent co- ^‘‘feb^btre, ftituta,ó( inter feualdediuerfa,nam balenæ,uituli,ddphini,genitale promincs habent,teftes tarnen intus reconditos,nenatationi obelïènt,habent quoqi mammas. Meminit Rondelletiusinlittore Aquitanicoduosladiscados è balenæ mammis efle detrados,fic orcas,SC Phyfcter,aliacp eiufmodi,quoniam fiftulamhabct, 6C ca-lida funt,amp; fanguinea,Sc animal perfedS generant,femine intus indiguerunt,qua-te amp;uulua,ÓCgenitaliquemadmodüquadrupeda,Dentes habent obtufos,et qua-ficóuerfoordinelatosanteriores,poftcrioresueróacutos,quodfadum eftecredi-dcrim,quoniam ft anteriores acuti eftènt,hæreret cibusmâ in minoribus acuti fun^ quonwmimbecillioresfunt,nepr«ed3 effugianac cetacea adeórobufta funt,ut hoc

jpericulo careantipodenores ueró acuti funt,ut carnes promptius diuidant, quont» magnis,at(^ ideo duns pifcibus uefcuntur.Cetaceü ergo genus non folùm in mol' km eximiam crefcit,fed pinguedine, amp;obefitatefolet cæcum ferme, aefurdume' ijoi^, uadere,tum etiam iners.Eius pinguedo,quod mirS eft, haud concrefcit ut reliquO' rum,fed uelut oleum manet:ob id in lucernis ea utuncunno concrefcit autem qun C«r piMgwedo *’’'^*s diluta eft ob multitudincm,SC alimentum,locumcp in quo animal degit. Por Bonconcre- *’° Gaknusomnes hos cetaceos pifcesduram,atcp praui fucci,plenam^ excremen ç^^f^ tiscarnemobtinereconftanter affirmât, quæcrudifucci multam coptara inuenu Ctidceorwm g'gnft»ngt;fi cxquifitè in uentriculo conficiatur : ob id fale eos condiri oportet: ene' uires^ ^'^ conditurafacitutalimentüquodcxipfis proucnitpromptius,faciliuscpmcot

pus diftribuatur,ac cócoquatur,amp; fanguini procreado utilius,aptiusc^ reddatim

Aftifsima eft maris bellica. Balena uulgódidaraudiuienim afamiliagt;j quodam meo iam diiobus annis cxaCtis Genuæ,caputbalenæ extrada cmariinlittore diuiacuiirc,quodadeôprçgrandefuir,utàfaucium,in’n ados decern nouem paffusnumerarentur.ÏmóSCinterpifeium miraculé

quos totidem uiri uix ferre potuiftcnt,cffluxiftc,ut Albertus affirmat.ViuipaiuseH tiHuld. piftts,roftratus,piilmoncpræditus,branchiartim loco pregrandem fiftiilam infro;

tegcrens,perquam humorem,quern ore exccperar,magnoimpetueftundit, acreij cit,uteouelonerari3s interdum naues (nbmergere dicaturlt; Pinnam utrinqueba* betjöCaliam in dorfo,caudamlunatam corio glabro,acfpiflb integitur,nigro,dur0i firmo,acfolido,fquamis carente,quo lora ad pondera eleuanda aptifsima fierirefe-runnlinguam habet magn3m,acmultarumlibrarum, quæ falita nobis maximisé , delitqshaberifolct,ôôpræcipuè diebus quadragenarq Iciunq, coquiturcumpw’ ytretrecen^ ^ uicem fuillæ fupplet,alq inueru torrent:recensadmodum noxia,falita innocea' ^^* tior:pertinaciterconcoquitur,Sf qui cholico dolori obnoxq funt,eam effugered*:' bent,rjs ueró qui graues fubeunt labores, uchementerep exercitantur, non tam”'' utilis erit. Balenæ autem caro recens durifsima eft, excrementitia, 0lt; praui fucc^y sairtf . uiijfsima cenfetur: nonnuUi tarnen cam falecondirefolent, quia minus noxiared' VUMitM qm. (jitm-3/ guftui magis grata. Phoca autem quem uitulumLatini appellant,cetace:* eft,aquatilis genus,littorale potius quam pelagium, utuiparum, quadrupèdes, p' lofum,qui dum paruus eft,hœdorum more ballat,cum magnus fuerit, rugitutle^ per ficea littora læpè diuagatur, amp;nbsp;moré terreftrium uitulorum depafcit : confiait' vitulumex- nim extra aquam ipfum uiuerc,ut patet deillo quicducatus inLeriniinfulæxcnO' trdaqudmut‘ bfo. Q^ jg alio in Scotia tribus annis,fed ita ut aditus ad aquas eis non prohibeatur!

^f^f' afcenditetiamcicurisfcalas,dumcpfomno grauifsimo tentatur,ftertitmorelioifl‘' num dormientium,cui collum breue,amp; craftum,uel columella excidit, cum de»«' latione tentatur,frudus libentifsimè comedit, foetus extra aquam parit: dein tran-fado duodecimo, ucl tertiodeeiino die in mare deducit. Caput uitulino fimileha' bet,abfqj tarnen auriculis,fed auditonjs mcatibus præditum : Dentes acutos,ferra' toscp,lirtguam bifulcam,6C crura,ueluti imperfeda gerit,ac manus ferè urfinis fitm' les,quincjdigitismembranisintertextis. Genitale maribus oblongSefijfei”'' nis ad terreftria accedens.Refert Rondelletius Borealibus flans fubfidere, Auftri' nis erigitalq erigi in tempeftate,fubfidere dum mare quiefcit, affirmant. Peilern pæ VilulibeUit, dagricorum pedibus fuperpofitam doloribus conferreexiftimant. Eiusautemcaj

’ ro ueluti óf omnium cetaciorum in primis dura eft,infu3uis,muccofa,concoduc‘’

Viret, *^'J’^^^ alimenti,fuccicp crafsi,atq5 mali, amp;nbsp;ut plurimum horridi faporis cum recens ‘ eft,falita ueró aliquantulum melioreuadit: nonnulli enim ex uulgaribushomini' bus earn falitam,^ in partes fed am comedût, Sf quia ingrati eft faporis,acmuccO' DeipbMji« fa,ide0 cum finapi,aceto,atq^ id genus acribus condimetis earn mandunt, referty ^“‘‘ Galenus eius coagulum caftorei uires obtinere, Delphinus autempifciseft“'' totabS)

tofa!is,lohgus,amp; crafl[Lis,glaber,6C fine fquamis liuente tergo, 8^ neutre albicante, pinna illi utrint^ ad altera unica cft,alia in dorfo ofiea,carrilaginea^, ah fep oculeis, quad edentate,amp;dentibus fatis munitus ede : habet enim roftrum prælongum a-dcô,ut quadraginta dentes in utrac^ mandibula ex alterütra parte contineat, qüi fi-biinuicerri peainatim occurrut, coeunccpnofiriim ipfum anfenno fnnile, planum, Iatiim,humile,rédum : neep enim crafliim habereporüit, quoniam capitemagno fuiiret,atqueideó pigrum in natando, fi autem findlum imbecillencceflarió fuilïèt linguam habet folutam, amp;nbsp;camofam, mobilem j in ambitucp parum fèrratam, quitus fit ut uocem emittat,ocülos habet magnos,fed cute adeó contedos ut folo ap-pareatpupi!Ia,ó^poft oculos meatus qui uixcernipolTunt, his audit,dorfo eft gib-bofo,fed non adeó deformi,amp;incurüo,ut depingifolet. In capitis fummofiftulam nbsp;nbsp;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

habet C.litteræ forma,gemina tarnen intus caro nigricatjCUtisfpifta,firma, fub qua nbsp;nbsp;*

J)ingucdouelutinfuibus,felecaret. DCcem menfibuscatulum, autcatulosgerit, • æftate parit, Ver urn hunc non efte delphinum, Ariftoteli,6f Pliniö cognitum fatis ... . confiât,curt Äriftotelesdelphino linguam nön folutam tribuar, neget^ meatus V habereauditoriosios infuper non rcdum,fed in fupina capitis parte, ut non nib a- fj/g j^ findig quot;nbsp;uerfuspifccscâperepofsit,quemadmodumÔifpingifolet: aculeôsqüoqj Pliniusp/jh'**'' ci tribuit,quibus nofter carerecernitur.Quamobrem antiquos multa ex auditu po , ,^». ”^ tiùs,quàm uifa conferipfifle necelîè eft.Sed mirum de Ariftotele, qui cum iri littoré maris tandiuhabitauerit,tam^ diligêteromilia fitperferutatus, in hos crrores tam obfurdosinçidiflèiquofitutpotiusexiftimem aliud genusfuifledelphinorutünc .... cognitum.Multa autem atcp maximaoftenditdelphinushumanitatis, àcdifcipli- ^f”'”' P™ næ argumenta,inter quae breuitatis caufa unum tantum hic fubqccre uolui, ut na- P”*^**^' tiiram horum pifcium intelligeres.Cum fosmina duos patere foleat, educatep feen: «hamo,reti'ue,aut tridente alter eorum captus,aut perculTus füeHti mater akerum caudâ üerberât,amp; morfu abigit,dein mifera captiuum filium feqüitur, ufq? ad rtor-tem.Curam quoep mortuorum gerere creditur,infirmos etiart geftare,concumbe-tehumano more,amp;filiosladare,8lt;una uni tantum adhaerere. Triginta propean-nosuiuereferunt.Afili deledamentis inféftatur,a quo laterali pinnæ inherent! tan toperecruciatur, utmagnointerdümimpetuexmariinficcum exiliat, illiccpple-tumip uitam finite cogatur,qüi iri cibos quóqUe ueriitjeft^ in pretio, ÔC fi raró nee ab infima etiam plebe non attingatur,nedum edatunfeririumenim habet odorem, ^1^^ 8^carnem duram, concodu^ difficilem, ac uitiofam j fuccumep fimilem aliorum cetaceorum fucco,ut Galenus fcripfit,qüæ cum pinguis bt,naufcam excitât, amp;nbsp;ué-rtculum rclaxat,ob id libentius aliatur,ac fucco araneq comeditür, quam elixetur» Salitalongè melior euadit,amp;lingua, ac hepar multumcommendantur.

^‘’'’^ uidenturpraccipue propter hominem fada.Ex aiboribus uitis, ex C^wj^pri« herbis brafsica,è quadrupedibus equus, ex auibus gallina, è pifcibus a- cipuè pro» quarum dulcium cypririUs, omnibus enim his omniainfunt commoda purhomment * humano generi,nec ullum irieft eis magnum, qüod ad humanum ufüm faäa. ^onpertineatrtetç quiequam hominiuideturrieceffarium, quod ab eo geriete ex-pedatipolsit,illicB debt,nam cyprinus,quem Rawdm Bononienfes uocant, prirrium Cyptmof quii fpontènafcitür,adeó ut fi pifcinam claram, 6C ex aqua currente,pifcibus tarten ua-cuam fabrices, poft tres aut quatuor annoshanc pifciürtfpédeplenart inueriies.

Genitus autem mirum in modum propagatur, ex ouis ac fœtura, paritep ter in ari-’ÿ,gt;f j, * no.Vihalimentouefcitur,ctiam faluberrimus eft.Eft éhim fqüamofus, albus,leuis, latus,mollis carnts,at^ fuauis.Crefeitpræterea in irtmefurt,adeó ut poridus, i^on-rtunquam trigintalibrarumfupetet, uiuit^ quam diü,fcilicet ad annos x x x.ufiç peraenit,amp;omnibus in regionibus,neclucijs adeó obnoxios eft ut aln pikes: pro-ptereameritó magnas négociationes ab eo faciunt, riobiles prxcipuê in Germa-hia,atœlongiiisâmarï,3deôütquid3mx v. talentorumfummamexcédant; Hóe Ll i habeÉ

2.63 DE SANITATE TVENDA habet pr^cipuum utlademhabeat maximum,pro corporis magnitudin^,nioM admodum,ó^ fuauifsimum,ÓC iecyr maxime prægrande, quodelixum, frixum,»'quot; fum,patinis^ codum cum iure autembaftiatibus fuauiter comeditur. Cum ol«lt;’ , ettam conditur cxpis,iale,atque pipere,tum petrofilio,amp; roremarino. Acida quo' que conucniunt,SC ad commendationem faports,filt; fuauitatem. Eliganturfflafcü' i gj^^.^ liSCrecentes,utuiuiprotjcianturinpatinam rubri:hoc enim figno præftant 0°” 1

' °* minores L x.uncrjs, non maiores quantum licet, uerum cum c x x.libras excellé rinc,non nifi molliores partes in ufu funt. Sint uiuaces,óó ex aqua clara,currentfÇ» Slt;fiadorientemrcfpiciatHuuqortuseftmelius,autdecurfusexea parte diorefint carne ac candida, fanguinemt^ plurimum habeât,amp;^ guftu fuaues. Pf^' fitrtts mtUo~ ftantutin caeterismagnispifcibuslades,uenter,iecur,tumcaudafirecentesfirgt;t“ fff^ obfoleti amp;nbsp;iam molles, ac diftenO dorfum, caput in utroep cafu parum bonumdb

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fel eximi debet, 06 intcitina. Calidi edi debent pifces omnes, fed præcipuècypf”’'’ quod fint tem peramento frigido ualdèdC humido : unde fi frigidi deuorentiir,afl' tequam incalefcantin uentriculo,immodice uentriculum refrigerabunt, Céhum'^' OudtoruVe, (fiabunt.Ouaeorumfrixafola,amp;ficcomefta,Veneremmiruminmodum/tia”' ntrem txeitd^ j^ decrepitis excitant, 06 ad generationem faciunt propter naturam animalis : pil'' ' ”♦ rimum enim generar,06 uiuaces et magnos,nec eius generatio facileimpediturd^^ hoc au tem didum eft fupra. Alimentö eorum eft humidiisimum, amp;nbsp;ob id ex aqu’ fola podunt generari,uelut etiam ranæ ex limo,06ideo non fimpliciter defcribieO' rum tempcramentum debet, ied in comparafione ad exteros pifces, uelut marin®^ quibus funt longe humidiorcsacfrigidiores: funt etiam humidiores tineis,fed^ lioris alimenti, cum inter cetera fint mul to candidiores, minus lenti, SC multon'*' nus etiam folidi lucq s, fed tarnen pinguiores,ô6 facilioris codionis fi par fit wol^ Cwficcentur, Quia tarnen immodicc humedant,meliùs eflut ficcentur, ficeâtur autem pri«quot;®* ex condimentis garo, 36 quod familiarius eft nobis fynapi diluta cum melle, 66 P^ pcrc,ó6aromatibus, frixi etiam, fed antea diuifi', aut in patella condit^eliganW*^ hoc condiendi genus minores ftilicet ab una libra ad diras, prout integri coquäquot;' tur: Dorfum fi coquatur,SC cauda meliora funt uentre. Lades autem 6C ieeur u^gt; ' que habentibus uentriculum humidiorem,SC ob id languidum : manifeftumd* ' tiam quod multis mifti cibis, aut uarqs, aut fi aqua, aut uinum ualdè dilutuni)^^ multus quiuis potus alTumatur : fi exercitenturà cibo aut uigilauerint, faciles®*' rumpuntur,non tarnen adeo facile, ut multi alq cibi, qui difficilius concoquunW''i uelut anguillæ,tincæ,ranæ,fungi:neque illorum corruptio adeo mala eft, quinl*' ' cedente inædia, quietej fomno, maxime etiam aflumptione diatrion pipereon,^ gingiberis conditi,non iterum reftituantur,5C alimentum præbeant : boniim O‘^' nim eorum alimentum humidum,tenue,aquofum,frigidum, non facile cortupquot;*’' ni obnoxium, nifi iam corruptæ rei mifceatur, lades utilifsimus eft hedicis, a^^' dit enim magis ad temperamen turn. Et iecurconfertiecori, maxime calorc,2Cli’ÿ^'' tatelaboranti: crediderim 8C afciticis ab initio maxime utile fore. Immodicusin'’, huiuspifcislanguidum,36fupinumefficituentriculum,maximeconfertfi

';v. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no Aethiopico, aut odorato, aut origanoorientali mifceatur, aut fale 36 pipe'*^

femine iuniperi cum aceto frixus feruetur. Manifeftum eft autem ex his quæ funt,paruorumcyprinor«efum prorfusinutilem eflelapidelaborantibus,autno nooent,aut admodum parum. Eftq? cyprinus tyncæ ualdè fimilis, cui 36 fi reda^ rèlinea peruentremuideatur,nihilominus curuum adeo habent dorfum, ut pigt;^' totus,fi cum longitudine fua conferatur,latus manifeftè apparet : fquamis fubruf tegitur maximis,ac duriufculis,36 prêter binas quas habet utrinque pinnas,un3t in medio dorfo,aculeo rqbufto innixa,quæ ad caudam usep extenditur,06altera' imo uentre prope caudam: Ad infignem magnitudinem deuenit,ut crebro uigquot;quot; librarum pondéré reperiatur, Carnofum habet palatum, (quod pleriquelingual TifUitg«lt;e, putanOquodcommuniconfenfufaporisexcellentiacommendatur.Tinca autelt (quam quidam Pholim effe Graccorum putant,quod in fuo lentore reuoluatur,i* «eterefc3t,S6 olida fit,nihilominus pholis inter marines recenfet: nififor fan utp2^'

lia fît duplids nat«fç,ut allas declarauimus)eftlacuftris folumjac fluin'adh's,nec un iquamin marireperitur:namquæuulgô Romaeuacaturtfrtf(lt;t«rfri«lt;»,ab bac longé differt,ut fuprà demonftratum eft,amp; banc nemo nô nouit, quoniam, Ôc fi ex diuer-fitatelôcorumuanosacquirantcolores, aliquaeenimfubalbidæ, plurimæexalbo naiiefccntes,nonnullæ uirides, paluftrium uero fubnigræ Gnt,babent eafdem'mec notas, qiiibusfadliimécognofci pofluntjoftrum enim breueacretufum, os feréro tundum ad uentrem incbnans,dentes babent luxta fauces,quod Rondelletius ne^ Rondettetif gat,excufari poteft,quod in ore elfe negauerif,fed boc eft failere,nô docere: cum e/ egt;'’''”'’ nim deines in orc babere negannis,aut lingua,de partibus oris omnibus in telligen dum eft. Appendicem quoep habent cyprini inltar,oculos magnos,00aureoB, bran ('bias utrinep quaternas:pinnae etiam utrinep binae funt ad branchias una nigricans in uentre,altera fubrubra. Et praeter has alia eft eriam in medio dorfo nullis horre-feens acLjlcis,amp; alia à podice in uentrem, fquamis minutis ac ualde cônexis tegun- nbsp;nbsp;nbsp;_

tufjfunt^ muco adeo uifeido exterius praeditae, ut recenter captai uix manibus de-dneri queant,lapillos exiguos in capite gcrunt,qui cölore funt uario, ac quafi inter uindcm,amp; croceum,amp; ualdé pinguefcunt, abfque femine, amp;nbsp;ex femme gen crû tur, lt;iani pifccs hi in pifeinis non fan inueniuntur.Diximus autem alias,non efteabfur-dumeundempifeem ex femine SCfponteprocreari.Conftat enim coenofislocis,?^ Itmofis fpÔté prouenire,putrerccnhcp limi, fordibus libenttus quam carne uefei, 0^ liinceftquodfaepifsimelutumredolent,necguftu,necalimenti,autfuccibonitate ^if^^ lt;nbsp;probantiir,nec folum aegre concoquuntur,fed praui etiâ funt fucci, amp;nbsp;facilis corru- nbsp;nbsp;nbsp;*

ptionis,nimiaq^ fua glutinofitate propter quam cum concodionem, atep diftribu-tionem per corpus tardare f3ciant,anguftiorum meatuum adhaefione,atq; infardu libres fæpé gignunt.Et ficuti eis crebro uefci non debemus, fic nee diebus canicu- KotiX» ^ibus quo tempore maxime noxiæ funt.Minus tarne mali timendum erit, fi ex Ot ptimis,laudatiscp aquis,at(p locis fuerint.Earö enim malitia, turn mclioris alimen-tl,turn aquarum puriorum commendatione emendatur, amp;nbsp;prædpué etiam fi præ-paratioritèeisadhibeatur.Elixanturenimquçmagnaefunt,additisallio,cæpa,paf-*wis,nienta,petrofilio,fale,oleo,atcparomatibuspriusexemptisinteraneis. Paruæ , -, ^cto plebei oleo in fartagine frigunt,5C araneq mali fucco comedunt. Tincx deco-1®^®”* ftuni maculas omnes tollere multi exiftimât,quoniam lcntumfit,acuifcidum, un- nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;.

de materia maculæ ad fe trahat. Lucius amp;nbsp;ipfe omnibus ferélacubus, aeftagnis re- ^“^'1** Ï“’* pcritur,in mari nufquam praeterea,filt; in fluminibus nÓnulIis reperitur,ac dcgit,qui teeti ac oblongo eft corpore, .capite in acutum protenfo: macro, 0^^ ofleo, ore äm-denticulato,amp; inferiore maxilla longiore, oculis magnis, magna^ dlt;^onei branchiarum operculi fci{rura,quatuor fub uentre pinnas habet quatum u-^3®iadorfo, alteraéregioneinuentrefatispropè caudamquam bifurcam gerit, penter albicar,dorfum ueró exfubflauo nigrefcit, à quibus Imcæ plurimænon re-'•^fedinflexae,^ confpicuaededucuntur,adinfignem deuenitamplitudinem,car ®uorus eft amp;nbsp;uor3cifsimus,fui^ generis pifcibus libentifsimé uefcitur, amp;nbsp;ob id ab ®’'quibus perperam lupus fuit appellatus, atque illum é tincarum femine generari ‘^''editum eft,amicitiam^ inter illos intercedere : certum eft uere in pifcinis ex alie-®Pfemine generari,quod neque foli luctj,necp fati fponte procreétur in eis. Proce-poresmaximècommendantur,amp;qui influuqs rapidis aluntuf,necmirum fi Galli ®ternobiles fluuiatiles pifces recenfent,uenditantep omni temporeuiuos, atque ’'**• ^fntrem iHis apperiunt ad oftendendam eorum pinguedinem Itali ueró cos duros 3fqueinfipidos experiütur,quia utplurimum exftagnisaclacubus impuris, illau- Noü» d^tis^captos comedunt :lacuftres enimacpaluftres dicebat Galenus détériorés

^^ fini ex laudatis aquis capiQtur, ÔC fi duriore aliquantulum carne conftent, minime tarnen glutinofanmó fi magni non admodum fuerint,egregia ülis ft iabili-tasconff)icitur,quih3udquaquamlaboriofè concoquötur,diftnbuüturexpedite, P.foniptedefcendunt,necp multum excrementi edunt,amp;mediocriter alunt. Maio-Jfis elixantur,minores ueró craticula torrentur,frigunturcp, amp;nbsp;ex mali arancij fucco CQmedtjntur,praeterea 2lt; ex aceto.

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ll 5 DeS^Mit-

■ Stpifcis Padi accola,c^uem cMtdenum Padi,Bononienfes ùocant/quamO'' fus,capiteparuo ualdepro corporis r3rione,ftrid0lt;5 : pinnam unicam^ , perdorfumfarisoblogamHabens,alteramparuampropê caudaminin; fîmapartc,duasè regionen eius^ in dorfofubuentre,amp;duas alias prop? • branchias,etiam in inferiore parte, fed quafi alateribus ut non fit, qui deferibitur« Bellonio:nam ei tribuit duas propè caudam: fquamæ tenues, SClatæ adeó uttotus iucere üideatur,5C ad ordineni lineis per lógitudinem dedudis diftindus. Tenais pifcis eft,SClatus,amp; fornlam rhomboidis refert,cauda una,fed in medio dehifcentf» non tarnen ita ütbifidam appellate pofsis:oculi grandes,amp;indelucid3,pupillan*' gra:os fine dentibus,iecur bifidum cum uefic3 fellis,^ iecori multæ apophyfesad' • nbsp;nbsp;iun Aæ j inlo earum lobus iecoris fubftantiæ non abfimilis, totus fpinis plenus ,3^ Viref^ ^«^’^“‘^^“’‘SjCiïbitilongitudinemuixatringit.Caro illius candida, tenera, nonk»* ‘ ta,nequefriabilis,facilis concoAionis,bonicpalimenti,fednonplurimi,necadinO' dum folidi,fuauis guftu,fed infipidus,fuauior eft qui ex Rheno Bononiac habetuG quidam fqualos hos uocant,fed SC difcrimen eft inter hos, ac priores non leuc ifor' ma enim funt magis tereti, amp;nbsp;non adeó ucntricofi, uiuuntep in puteos demißb* purgant aquas, ur^ius fpeciei tarnen eße ambos haud dubium eft, féd in hoc color eft pure argenteus, ÔC oculi iris magis candida', fV pinna fub cauda maior,S(^ caput latius,ac etiam maius, Óólabia maiora. Atque hi etiam falubriores funt, utpoteeX purioribus aquis,^ fiixi ex araneq fucco ut plurimum conleduntiir : elixi uero^ B4rJ«»3«i. rißime. Barbus autem pifcis eft fqualo magis quameuiuis pifeium nmiliSjfluuü' rilis,SC perraro lacuftris,longiufculo eft corpore,rotundo, amp;nbsp;in latera modicecofU' f)reflb,os habet infra roftrum in inferiore parte,amp; labra craßior3,dentibus caret,* ocolingUæ carnofam habet inferiorem,0^ interna oris partem, amp;nbsp;quatuor appeU' dices in mento,barbam^ appellamus,aqua barbus dicitur,branchias utrintjqUS' ternas,5C pinnas utrinque etiam binas,praeter quas aliac duæ confpiciuntur, unaio dorfo,alia iri imo uentre,amp; licet neutre fit la Aeo,2lt; lateribus argenteis,aequeatqu^ :

. fqualus,dorfum tarnen eins ex albo ftauefcens,nigrisquibufdam, acparuuIiscoO' '^*’'^* fpergiturmaculis. Ineunteæftatepropelittora parit. Durus atqueinftpiduseft,3t uilis,extat enim adagium. [Barbum neque frigidum,neque calidum, nequed*^^ neep aftatS efle bonG.] Verum fi in faxofis,ac puris fluminibus capiantur barbi,ut* melius fapiunt, fic teneriores, SC conco Au faciliores funt, SC probiorem générant fuccum. Oua menfe Maq illorum fi edantur, afferunt tormina, SC bilis uomitun'» exiftimatur id contingere j quod eo tempore floribus populi alantur, aluum enam uehementer irritant,ut aliquando,non nifi magno negotio fifti pofsit,adultiorcsÇ' lixantur cum uino, SCaqua, addito omphacio tern pore aeftarisj quo mchores c»' ftunt,atqueeo modo etiam condiuntur,quo fquali.

Almo abjtalis falmone di Aus dariór eft pifcis, quern nos fæpius in Scotia edimus, cuius hiftoriam ex He Ao re Bo cthio, quod hic in Scotia fcilk^t fitfrequ?tior,(qu3nquaminAquitania,SCmultisalqsinlocisnotusfiy ™ fubiungerelibuit,fub hacfententia. Autumno riuulis plerunc^,autlocis uadofis coeuntes falmones iunAis uentribus oua pariunt,fabulocp contegSt,quo tepore mafculus adeola Aibus,fœmina ouis exhaufti funt,ut maciienti cuadät,nec quicquampræterofra,acfpinas,pellemq3fuperfit,exuiep ineptifint. Référât eani maciem contagq loco haberi,cum obuiOS quofeunquefui generis infician t,qui nt affcAi funt,cuius rei hoc eft inditium,guod perfepecapiuntur uno la tere exténua' ti,reliquo non ita. Cacterùm ex ouis illis, arena obrutis pifciculi incunte Verenas fcuntur adeó molles, ut donee digiti magnitudinem non exceflèrint, manu coW' prefsi,uelut humor concretus difn uant: turn primum natura duce ad mare pergnti j uigiü' 1

'^'ginti^ dierum fpatio,aut paulomaiorej'ncredibilediduqiwlem in magnitudi-nem excrefcant Indereuertentes aduerfis undis fluminis in quo orti funt, mirabilé •pcdaculumdefeprxbentïflumina enimhinc atque illinc anguftis præfla rupi-J^uSjac promde ueloci demiflo curfu, ubi prærupto cafu defcendant, nee per cana-Icm ftatim prodeunt, fed incuruatæ undæ, impetupaululum per aëra feruntur ans tsquanicedant, falmonesuerô contra tendenresmaioreniXu aquasfuperare ten-tantjÄ: qui cuafermt, in flumen afcenduntdebiliores, aut livrent m imo fluminisj aut etiam ex alto iam euceti præcipi tanmr in aquas, atque tarnen proeul excidunt, quidam ut à fubiectis lebetibus,qui ualdè propè aqüam feruent,excipiantur,acco-•arum in hoceuentu non leut uoluptatc. Reële quoque ac diligenter à regibus eau tumeT^neauTumno capfantur,nam uelfobolesmultum detrimenti acciperer,uel inutilis fermé captura effet t bocautem tempus à fexto idus SeptembriS j Galen-'disi^ Decembris intercluditur. Qiiónam ueró cibo uefcatur bic pifcis, amp;nbsp;an ullo ptorfus, adliüc incertum eft, cum in uentriculo exenreratos nihil oftendat, prêter s fpilTum quendam humorem. Hæc ille. At nos de bis quod effe pofsint, non dubi-tamus,anomninó omnia ueraparumrefert.Nam conftat falmont quatuor in palate dentium ordines efie: linguamep dentata : inuenitur enim 2ë in Sequana, ac Lt-gfri,uelut6lt;Alofg,fed mira magnitudine,àdeô ut cruris crafsitudtncm,5C plurium ’cubitorum longitudinem æquet; fex illi pinnae praeter cam,quç in cauda eft,una in dorfoparua,duae fub uentre illi è regionc,oppofitæ duae fub branchqs, una ab ano ®dcaudam,carnea,pinguis^ ; dentes in inferiore maxilla exerti, plurcsc^ quam in •uperiore,e mari eum afeendere dicunt,non omnï,fed oceanoratep ideo Graecis qui oceanipifcesnonnoueruntjincognitus.Caeruleo eftdotfo,nigricante^,uentre ue ■■ofubalbido,oculis magnis^mandibula in inferiore magis protenfa, ut in lucio di-^•musjuentriculus paruus, oblongus, cum multis appendicibus, fquamis tegitur ^^'guis,qu3emaculis ita notatç funt,ut pileis fere totus fubrufis, amp;nbsp;luteis notis infix gnis uideatur.Carniuorus eft,amp; quamuis omnibus anteponatura Plinio,cum nul Noti» «pifcium nobilifsimorum in fapore, amp;nbsp;guftu cedar, parce tarnen deguftandus eft, ”fgius namep comeftus,appetentiam dcqcit,Slt; qui in fiuuqs capitur,longé melior virer; dlmariiiis : Sabine eft quod fluminumratione praeftantiadifferunt. Carnemha- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

bet falmo tenera,dulcem 6ë ualdè pingucm,amp; præfertim in abdomine, amp;nbsp;ideo Icn-tamitotoipcoelo(utaiunt)aberrantquifriabilemearafecére:non enirn ob pin-guedinem friabilis eft,fed mollis,minimé tarnen glutinofa: unde aegrécoquitur, Së tralTum Jentum^fuccum gignit,8ëquandoquecholicum dolorem . Parce ergo

tä'o eo uefci debent,quibus ulla de tuenda ualetudine cordi cura eft. In aqua redens elixatur,nec nô Ôë in uini duabus partibus,amp; una aceti, inieëto fale, additis^ gafyophyllis,pipere,cinamomo,quin amp;nbsp;in teganis coquitur. Craticula item tones Gin affulas diffeëlus,Së garyophyllis confixas. Sale quoque ut caeteri pifces gran-diores condïtur,amp;l feruatur, deportaturep per omnes,uel longinquas à mari medi-Graneas ciuitates copiofus,qui in aqua elixus, oleo, atque aceto confperfus come «lt;tur,amp; eximiégratus eft,auiditatem enim cibi,uinicp auget, Óëlautionbus menfis adhibetur.Truttæ autem parum à falmone mihi differrcuidentur, nifi quod è mari TritifiC^ttr. ^onafcendant, fed proeul etiam in initqs fluminum nafcuntur, habent^ caudam breuem,latam,non diuifam,falmo longâ,gracilem,bifidam,roftro quoep non adeo hmtacuto, amp;nbsp;appendices iuxtauentriculumplureshabent, funt à pluraalia ea*

rum genera. Carptj ,lauareti, umblæ, eperlani: hi fplendido colore funt,8ë uiölas TruUdruplu^ redolentiin capite lapillos gerunt, carne translucida : linguam habent quafi gemi- f^,gentra ?ƒ nam,amp;l quæ pofterius in radice collocata eft:plures etiam dentes.Hi tarnen etiam é q^^g^ hiari prodeunt, funt quoep fariores, 8ë umbræ, Së themali forfan, Së alia fub truttæ commune o^ nomine côtenta. Corbmunè uerô eft omnibus truttis aduerfus fluminum cürftim mnibm^ fenfunae carö nó folum fuauior,Slt; falubrlor,2lt; forma,SC quod fex detes in lingua nabeât,S(l certo ordine difpofitos,fcilicet duos ante, totidë in medio ad latera pofi-tos,reliquos iuxta radicê.Vefcunturenim phrygariis,óëuermibus, tumlocuftispa l«ftribus: quamobtê his dentibus,multiplici^ ordine in palato truttse indiguerCir, neefca

nc efca diffugeretmam pifces ne^ manus habent, quas ori admoucant, aut pedt^ cum unguibus,quibus ut aues loco manuum utantur,neque mandibulas cirewn' uertere queunt,ut quadrupeda; quoniam ( ut alias didum eft) mufeulis ualidis,8* fanguine indigerent longe copiofiore. Natura quoquehuicoperireludatur,nai’) amp;nbsp;fi mandere poffent,aperto ore,aqua in uentriculum delaberet, cödioncm^ii”' pediret. Propterea dentibus,ó(^aduncis indiguerunt hi pifces. Cumep natura cal*' diorc,ac mobiliore client, turn ut magis occurrerent prædæ aduerfo amneferüwr-ItaqueSC frigidiorem,^ puriorem aquam inueniunt,ó^ animalia illa parua,quibtf’ uefci folentaunt ueró non folum adunci, fed etiam in quibufda uelut umbilicisic*' rati,quos etiam exerir,naminferiori labro quidam ex his infixi funt. AdScis autei” dentibus uel etiam ferratis, illis quidem quafi per tranfuerfum fecantibus in pin*” cibis diuiditur, Sedæ fic quia mandere nequeunt,non concoquunt,celeritercBC**' cernunt,ideo^ uoraces fünt,binas utrinep turn ad branchias,turn in uentrehaDen*

mittit: cito enim putrefcitob pinguedinem,propterquam tenera, amp;nbsp;mol caro,quæ nimio efu uentriculum degrauaqappetêdii^ facultatem facile deijeitn**' fciditateenimobftruit,pingucdinelaxar,óófrigidaachumidaintemperie,ruccii'’’ prauumfacile procreat e poteft,SC ob id ægrocantibuseuidentifsimè nocet. Main* uaidè excrementilia eft,minor uerô quæ trotulla dicitur,purpureis guttis diftin® nullam nec pinguedinem,nec glutinolîtatem habet, fed friabilior, ac falubriorö**' ftit,côcod:ufacilior,citiùs defcendit,ac diftribuitur, 8^ minus excremetitia eft,!*'”' plicem ex aqua amp;nbsp;fale coduram amat, amp;nbsp;fi acetum addatur,falubrior fiet,dcnici*' dopinguedinem aclentorem,maximèaeft3tistempore,necaliapatiturcondim^' ta,fuo enim ßporefatis grata eft. Erigitur præterea in oleo minor, eius^ frigidity ac humiditas,^ fi quid lentoris infit, imminuitur : fic etiam limunq mah, amp;nbsp;aranöl fucco gander,fale conditur,a ptftoribuscj duleiarijs incruftatur, nec non amp;^co»^ , . do conditur,quem uulgariter acarpionardicunt (ut fimra) non folum ut iucuno**' arpio qut. ß^^ capiat,ied ut in multos etiam dies feruari pofsit. Carpio autem lacuftriseßp'' fcis,qui Sd fi ad truttg fimilitudinem proximè accedat,prominentiori tarnen roftrOi maioribus oculis,c3ndidiori amp;nbsp;turgidiori uêtre,amp; fubnigriori dorfo eft,quoddo*' fum non modo nigricantibus,ac purpureis (truttae inftar) maculis pingiturjUCt***” nigris,atquerufis,aureis^fimul confpergitur, os oblongis dentibus, nóin max”' lis módó,fed amp;nbsp;in palato,^ fuper ipfa lingua præditum eft. Vnicam amp;nbsp;breuemp*” nam in ultimo dorfo propècaudam,cralïam, carnofam fiuecutaceam habetifq**”' mis tenutbus tcgitur,uelut £lt; trutta, cum qua in reliquis alqs notis ad ungué con* uenit,licetmagnitudine longè differât,cùm carpio uix libras ternas excedat. P«^ culis uefcitur,amp; non auro ut Fracaftorius alludit,oua^ ineunte aeftate parit.Nob‘ fcium fecundus exiRimari debeat.Carnem tcneram,acfriabilem habet, iccircoinC' Vires dcbr£^ ”^® ‘”f®*‘Salubres pifces connumerandus eft.Et quocunqj modo conditus,fiiieW‘ Rmm, xus,fiueaflus,fiucclixus femperfuauifsimus eft,SC fepifsimèfolet, eo condiment* ’ genere,quoddcorpiondr.ueUwdmdrdiciturcondiri,nofolómut6Cipfe fapidiorred' da tur,fed ut longius per plerafque Italig urbes circunferri pofsit,ut plurimum en**” lautioribus Italorum menfis expeti fokt.

Aucis notus eft pifcis iftc,quem Tridéti uulgariter Salmarino,ßCSaUmi«i^ no uocant.Fluuiatilis eft,amp;paucis quibufdamlocis reperitur, frigidns*' mise» ac faxofis fluminibus, amp;nbsp;non omnibus nafcitur, qui figura row**' ^»mmO da,ôc oblongiufcula eft,eius^ uêtetf^ latera ex albo rubefcunt.Doiï«’?

L I B E R T E R T I V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27;

üerocxfubro,flauefcit,acIuteisqutbufdâmaculisnQtatur,fquamistncdiochbus, Ä non facile deddiuts tegitur. Caput rotundum habet, rofh urn brGuc,ac retufum, os mediocre,robuftis dentibus munitüm oculos mcdios,^ orbiculatos, brachias utrinqueqiiatcrnas,6C pirtnas etiam uttinque geminas,duas ad branchias, amp;nbsp;duns circa medium uentré^ porter quas duas alias in dorfo habet, quarum maior in medio eft, minoruero propè caudam ^ 6C è directo huius aha parua imo nentri hæret. Caudam latam SClunatam habet, qùæ rubra eft, fteuti funt Äf pinnæ omnes, duas librasmagnitudinenon excedit, pifdculisucfcuurjamp;nohilifsimum piftem inter omnespiicesTridentinieirecöntendunt,atquemaximóinpretioccncnt. Qinetfi . carnem teneram,ac prj pinguem habea^non attamen uifcidam,ac glutinofam, fed friabilem fatis. C^apropter boni eft fucci,lt;onco(ftu facilis,3tquc omnes ülas, quæ faxatilibusaltjstnbu0tur,obtinetlaudes, imóquouismodo cOndiaturfemperori gratus,aciucundus eft. Agonus autem pifcis eftno marinus,ncc Huuiatilis, fed la- ngonut^uh cuftris,nec in omnibus lacubus nafcitur,acdegit,fcdinnonnu!lisamp; tam copiofèin Mediolanenfibus lacubus prouenit,accapiatur, quod nonfolùm pifcatores toto annorecentes uendunt,fed etiam niagnS partem (aine coguntur, eft^ adeó aiofe, fardaenoftræfimilis,utnon nifi magnitudinedifferreuideantur: minor enim eft alofa,farda ueró maior. Corpus eins argenteo colore nitet,fed in dorfo, ex caeruleo ftlgricanfquamis tenuibus latis, 2C tranfparentibus,lacuiÓ5 contactu decidentibus tegitur:caput amp;nbsp;totiusfigura inlatera compreftacft,oris rfdum grandiufculum ha bet,finedentibus,oculos grandes profert. Pinnam in tergore fimplicem paiuamj duasin lateribus fub branchijs, amp;nbsp;aliam fub uentre ferratam ad anum defmentem, nbsp;j

quam fi digito aduerfum confrices,acutam fenties. Branchias habet utrinque qua-fernas , iuxta quas nota femirotunda amp;nbsp;nigra apparet, ÔC caudam lunatam, SC tan» dem in reliquis,alof^ualdeperfimilis eft,necpalmimagnitudinem excdit,ucl raró. Timidus eft pileis, limplex,2f omniaftutiacarens, grcgatiln uiuit, a tque adnata t, quemtruttæmagno impetufe(ftantur,quo temporenÔfolùm pifcatores innume-fosagonos perterritos,fed aliquas etiam trtittas magnas capiunt. Suauis eft pifcis, ^‘^^^* w^nobilis: fed quia carnem præpinguem ac teneram habet, ideo non facile conco-quitur,fcdcrauum generat fuccû,licet non uitiofum,amp;mediocriter nutrit, amp;nbsp;qüo» conque modo condiatur, femper fuaüifsimus eft. Minores agoni in fartagfnc oleo friguntur, araneq fucco, uel aceto, uel omphacio,üel aromatibus comeduhtur. parumgrandioresinaquaoleo,olentibusherbis,atquearomatibus iniedis elixan fur.Verum coru praeftantior condiendi ratio ea eü,c^ux acarpionare, uel dwai w^re uul- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

gariter (utfuprà) dicitur. Saliti quoque feruantur in minoribus dohjs,muria con* dùi,qui adeô guftui funt grati, ut deiedam appetentiam conc iliare queant j ut nos fepeexpettilumus.

Anæantiquis in ufunonfuêre,credo reformidantibus,nénon effent ex f^^tufitt amp;nbsp;genere bufonum, feu terreftrium, funt maxime trium gencrû: paluftres, genej-d. quæ folæ aptæ funtefui: arboreæ: id eft, quaï arbores feandunt: minores amp;nbsp;paruæ, quæ etiam aüellunt dentés, amp;nbsp;uocales funt: terreftres prorfus funt uenenatæ, quæ colore funt fufco, nigro accincreo,fub terra 5lt; infterquilintjs, acinpaludibus,amp;ftagnis,iniô quandoqueinlapidibus inUeniuntur. Paluftres ui-rides funt,fub uêtre candidæ,maiores arboteis. Adfunt amp;nbsp;ranæ marinæ deformes, foedæ,atcpafpeduhorridæ, quæ pedesfubuentregeminoshabent adranæ palu-ftrisfimilitudinem,membrana inter tcxtos,quæ planæ,cartilagineæ, ac fufeæ funt, capiterotundo,plano amp;nbsp;maximo ore,in prôna parte amplo, magnis amp;nbsp;aeütis den* tibus munitot^ has cùm Diapeæ enèm,fulpénfas uidi,nec edules funt. V iuSt diu extra aquâ inter hérbas,amp; addUosdies quandOep.Etéhim narrat Rohdelletius, ra- ^ondtUetim namuulpeculæpernodeminlittoreuagantispedem c0rripuiftc,acrctinuifteufq3 #d auroram.Qiiod ut uerum efte eredam,uiri authoritas facit: Secùs demiror quo-

modo ilia à uulpCjquæ uahdifeimis eft dentibus dem or fa uiofsim nô earn relique ritjfed qiiædam profedo fupra fidem accidunt. Excnterata,induda^ candela ac-Cenfa tianflucetjhorrêdumq^ fpedaculum exhiberefertunfed ad palultrcm ranam j reucrtamur,quæ fôlùin inter omnes edulis eft,quæ non multis antehâc annisino-bis apud nos expetita eft,os prægrande habet,nullis dentibus præditumj quodlo^ ras ex aqua teftudinis modo emittit,ut auram excipiat,ôf priinùm bipedesuideO' tur,inde cauda in duos pofteriores pedes diuifa,fiunt quadrupedes,linguam babd contrario more ceteris animalibus/olutam iuxta fauces,et annexam anteriorepaj' te,ô(^iuxtamaxillam:fatisperfedum eft animal uifeeribus omnibus, fed ualdemO' *^ nbsp;nbsp;ftruofum.Ex ouis ÔC concubitu generâtur ranae,ac in aquis degunt, amp;nbsp;uiridesfunt

^ ^’ (utdiximus)Rubetacueröexterragenerantur,amp;exlimoinaqua. Atueracran^'fj

• nbsp;ucnenifuntexpertes,acüccatispaludibusin terram conuertuntur, exe sep adu^ m'ente aqua rurfus generantur. Vulgus exiftimat cas cum bufonibus cOire, quod '*^*'“’ falfum effe puto.Illos tarnen haud laudare poflum,qui adeô illas extollunt, contot enim ut plurimum in paluftribus, amp;cœnofis,ftantibusçp aquis nafei: quamobrtni r uifeidum alimentum præbent amp;nbsp;frigidum,imó humidius quàm frigidum,atcp ô'' guum,non tarnen minus quàm quod ex leuibus pifcibus:led quæ ex fontibus, auf riuulis,autfiuuqs,autquoquomodoprofluentibusaquis capiuntur, longe mdiO' res funt,2Càmultis frequentifsimè in dclittjs habentur. Cæterum earum caroduquot; riufcula eft,fibrofa,nec concodu facilis,fcd bene coda eins nutrimentuum d/u hÇ' Edrum iecora» ret,atq3 perdurât,ob id hedicis conuenire creditur,fanguinem^ meliorem gign^i quàm cochlearum caro, eduntur óf ex eis iecora, quæ optima funt, amp;nbsp;faginantut pro eorum magnitudinererdra etiam óf inteftina pinguedine prædita guftuigfao funt,reliqua ueró inutilia exiftunt. Detrada enim pelle tota die in aqua macerâtur, dein elixantur,tandem infartaginefriguntur, afperfa farina. Deinde apio autarO' matibus,autfoeniculo,autfalfa uiridimenlis inferuntur. Retincre unnâcicduntuG maximequæ inlocis calidioribus gignuntur, atqueaquis corruptis, óf multiob idearum ufumfugiunt.Cinisrubetarum fiftitfanguinem,óf alopetiasfan3t,Ó^ta' ro earumimpofita emplaftris, multum confertomnibus affedibusneruorum, iundurarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

CUïfdltCOH' t'^A ' ^*'quot; *-'-’**'-*“' »wivui piivcs inju luiuiii ui mui uiuuus iciudii puisim,*'■'quot; ' etiam fmpè,G cjuid uitij eis infit,ut corrigatur,tollatur^,óf ut eorum ufo*

melior,tutiorcp euadat. Et primo quidem crafsitics eorum ui falis, att«' nuatispartibusinciditur, atquefuperfluus humoraufertur. Vnde^b' fumpta putredinis materia, aftridis^ feu folidatis aduerfus putrefadionis iniurd’ carnibusjincorruptaediu maneant.Uh id mos eft folummodo ea quac excrements redundantfalecondire,nam quaenaturaficca funt, ui falislongè ucciora redd^; tur,atc^ efui inepta confumpto naturali humore:magis enim neruofa fiunt, cutis^ ac corij inftar. Quapropter eadem'met ratione crafsiores partes atténuât faliturs» namficutipituitoGor humiditas euanefcens diflatur, ita limul abfumendx h«'^ falis iamuiribus ex parte debilitatis, crafsiores partes attenuantur, nccdiflbluUU' tur,duriores tenerefcunt,nec exarefcunt,fed nunc temporis cunda indifferenter^-Ié condiuntur, fiue dura: fint carnis, fiue fiiapte natura humidæ compagis, fine te* neræ,fiue inter hos mediae,fine carnof3,uel pinguedine conftêt,uel uetufta,uel mÇ' dia,uel recentia fint. Atque hæc ut plurimum ori gratæ funt,óf appetentiain exc^ tant,aluumcpemolliunt;exfluuiatilibus etiam ac paluftribus fale condiuntur pgt;' fces,quiadfpinamdiftedifunt,utluctj,truttar,falmerini,agoni,fardenae,ófalijidgf nuspifces.Multiquoquefumodurantur,adSolcm etiam ficcantur. Et communié Breedfortt«» ter mali funtfucci, óf concodu difficiles. In aliquibus tarnen potius falfuramiiSp ^cfAluorum q^àm fecus ♦ Qiiæetcnim himis excrementitia funt, falis conditura fuperfluamd' *’**’'* lamhumiditatemabfumitjnamficcandiuimjconcoquendiqïexcrementumomlif picuitO'

pituitofum,nec'noiî SC gluttnofoSjCraffôs^ humores attenuandf, atque hærentes ventriculi,uifeerum^ tunicis diflccandi, atque detergendi. Ad Veneris etiam fti-viiilum commendantur,nec'non SC ad deiedam, (bpitatncp(ut diximus)appeten-tjam excitandam,quadam faliâmenti calorifica facultate:fitim uero afferunt, amp;nbsp;ob •duinipotoreseislibentcr uefeuntur. Ätoriuentnculiihflammationemaddunt, „ ^^. bnguinemexaflant, SCufuseorum copiofus ad auda fuccorum malorum praui-J,3teplurimum humons atrabiliarq fuggerit. Qiiare potiùs irt prima menfa utenda «nntpro conciliando appetitu,quàm ut loco ciborum fine, àflumenda ab eis, quae oinninô caueri debet æftans tempore,6C præfertim ab immoderato eorùm ufù. At-Sveomniapotifsimùmhanc exiguntprajparationem,nempèutantequam deco-«luantur in aqua,diu macerentur,ut falfila^inem deponant, uel bôna ex parte exu- nbsp;nbsp;nbsp;• 3nt,tum albuta,emundata^, nil aliud quam fimplict aquae iricoquenda tradantur, vein olco amp;nbsp;aceto impofita commendantur. Notandüm tarnen quodfalfuspifcis 3qux infufus CÛ fapore amittit gratia. Rctulit mihi Diopheebus Urudelus è Cæfe-nitibus fenatonbus unus, amp;nbsp;fcholaris meus, deterfum pifcem linteo, aç compref-'Uni,ficutmateriaenil retineat,indeiblibenèficco immerfumper horas duodecimo aut ampliüs, poft rurfus deterfum fieri ufui commodum exuta falfedine: fieri enini poteft ut ob fympathiam falfugo à fale ad extima trahatur,experimentum hon feci; ^ui calida lauaht,fanè eelerius reddunt infulfum,0!^ ideo melior relinquitiir. Card ^uocj immódice falfa in aqua calida diu tenenda eft: alia in duabüs aquis coqüun-tur.Atque hate de pifcibus dida fufficiant,non eriim de omnibus ac fingulis tada-fepropofuijcum hoe infinitum clTet negotium, amp;nbsp;à præfenti inftituto alienum, fed vtfolummodd amp;nbsp;ueluti per exemplum illos per capita compraehenderem,atcp de-•^berert qui apüd nos frequcntiori,uel aliquo funt in ufu, Nee quoep aliös deefte pucesarbitrandum durioris,aut mollioris,aut mediae carriis. Verüm hi horum ge-netunianobis potifsimè funt enumerati, ad quorum exemplum deduci reliqui uauditadifftculter pofsint,guftusi odoratuscpftiauitate, aütfecûs teneritate, duri-va,crafsirie,tenuitate,ac fimilibus qualitatibus explorandi, atc^ de omnibus fic ré-

Vamüis ciborum compofitio, ütalias dixi,ualetudini fit inimica, tres ta- cowpo/Std. ™^vobcaufas deeafermonèinfaccrc cogimuf,unaquidem obnecefsi- ^ÿ^n^; ' tatem,cüm cibus cuius copia eft,non bonus eft,aut omnino infuauis, né-

9ve fufficit praeparatio Ut iri alio,undc Moretum illud Virgilianum ;!ta fi« ’*8gt;nis farinam feu fegalae componunt Germanf,ut pani triticeo afsimiletur. Et ca-J?ncas,ó(:ori2am, cum panifaciendo parumaptafint, coquimus, cum alq^ mi-jeentes efficimuSjUt edi commode pofsirit: fæpiùs enitri diximus cibos ed effe uti-vores,qud fuauiores : Et farcithina componinius, ut caro fuis rancida non euadat. etiam quoniam altilis fuis immódice cum fit humida,amp;cruda, amp;nbsp;pinguis, amp;nbsp;ob •unatuofa,ó(: difficilis codionis,^ excremciltofa corrigatur miftione, amp;nbsp;tempore, cum alioquin conferuari nori pofsit.Sceunda eft ob gratiam in conuiuqs, óf ufurit •naelicatis,amp; maxime potentibus uiris,iam confuetudinenatutam imitante, imo Vincente,litdehisaffatimApiciüstradat.Tertiaeftütcumin omni malotriaob-•cruaredeceatjUt minus malafint,ut maiorecum decorefiat,óf ut omnino facereid N®^**.

optimum eft, nil mali facere, liuic proximtim eft minus mali face-rite fcire facere,et cum decöre facere:pefsimum uelle, nee feite minus male,mi nusindecore: maius tarnen eft peccatum uelle,ncc omnino fcire.

“*“® ^vrtiæ cauiç,quç omnib. alqs comoda eft rationê inire oportet,furni-‘Ureaafine,ut cibus fit utilior, óf fuauior,ut id Poe tic urn in eiufmodi obferuemus:

Hoc au tem ca rationefiet,ut temperatior euadat cibus, óf compofitione melior, ‘Cuicct ut minima minimis exquifite mifceantur:id^ côtingit turn trituration? fuB Mm 2 tilhcO'

tilijCocflionCjSiSagttanone. Adfuauitatem autemutcùm iliaodoribus, óiffapoH' bus conftetjUtquæ conueniuntinuicem mifceantur, id^ tnfanam faporesfapori' bus,adores odoribüs,tumuerô odores fapon'bus:8C odores quidem bonos eligf' re fufficit,ac temperare illos decenti quantitate,ut ne exuperent, fimiliter amp;cüm « poribus odores conueniunt:quidam tarnenmali odores gratiam addunt,ueluta^ Itjadcp ferme peculiare efl,feu in faporibus non folum boni bonis conueniunt,iw amp;nbsp;mali quidam uclut falfus. Et in bonis ipfis etiam magnum dit'crimen comparé tionis elhuehit faifus fi inter malos cenfeatur,maxime tarnen congruit infipidOjCt etiam amaro,fi inter bonos non cortuenit,dulciconuenit, tarnen admodum^W' gui,acris autem dulci minus quam pingui,^ infipido magis quàm dulci,minus3ij •n . tem quam pinguiJgitur in fociandiscibishabendaeft ratio prima falubritatis, Si» omp0ii 10^ non ob aliud hoc in loco,ubi argumentum libri id poftulat poft fuauitatis. Difcf' WM erantem compofitio à præparatione,nam præparationis duæ furit partes,a(ftio,amp;lt‘^^ mto»M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quae mifcetunres quæmifcetur femper paucacftmole,ui autem perfæpèmulta, »t

retina, aroma,acctuin,mel pauca ut petrofiliö fapa,omphaciü:Actio ut frixa, afra,elixa,i»' rulenta, in patella,in crate, aeri expofit3,macerata,multa aqua fub cineribus,tufalt;fgt; autpropèodorata, copofita,falubres igiturcibi,necp tenuia,ne(^ dulcia, lentis, 3»^ crafsis,admifta habere debent: nam quæ leuiafunt,facilé,2lt;celcriterconcoqu»’’' tur,ôd ideó uel trahunt fecum i nco(fta,crafla, amp;nbsp;lenfa, SC caufam omnium maloru»* præbent: autipfadiutiùsretinent,utdeouisdixi,corrumpuntur,2f corrumptæG arque in hoc differt miftio à præparatione, qüod fubftantia in miftione plurima W quæ retenta nocet, aut translata : in præparatione non eft neceflarium, fine p3»^’ fit,amp;retineaturparumobeft,feutranfeatadiecur, idem contingit: fifolaqualio^ perfæpè retunditur in uentriculo,amp; ideó deterfor eft miftio condimento,0ipratp’' rationeJn dulcibus autem minus eft diferimen præparationis, 06condimentoru»’ tiiddaquo- amiftioncitrahitenim iecur dulcia,feutalia fint natura,feu qualitateeaaffeda A'' modo noxia 9^^^ utinam noftri medici qui tâta de rebus claris fcripfere, hoc ipfum déclarai \ iecori, quomodo iecur.quod animali fenfu caretdulcibus adeo oblecftetur,ut illa antetO' codionem trahat^præfertim cum uentriculus, qui animali fenfu præditus eftjO^” percipiat,tamen nee amarum,nec dulce,fed fola lingua,palatum^, amp;nbsp;fupremag^' la,acuix.Etfi pcreipit,cur ergo nóretinetC’Etcuruua pafTa quamuisdulcisabbo^ malo excipitur\ Anforfan quod dulcia plerun^ tenui fubftantia funuideocii»’^' tiam calida fint,amp;lceleriter concoquantur,breui tranfeunt ad iecur,amp; in bilcm^' tuntur.Acida autem frigid3,amp; pinguia cra(ra,Slt; acria difficile concoquuntur,óti' deddiutiùs inuentriculo manent: hæc:gituruenlimiliora. Vndeconcocïlabrt^i, eandem quàm tenuia fubeunt rationem,A eifdem noxis communia funt. Quod» miftio non fit bene contritorum, eadem accident detrimenta, aftbciata enim co”' tritis trahütur,quia adhærêt magis fi lenta fint,aut cum lentis mixta:Et fempetoor lus lerttus eft,uel propter mueum, qui à capite defcendere foletj uel quoniamf^''' qutjs prioris aliraenti, undefedimen inurina mifcetur, autquoniam concodi^ ipfacondenfatur.Sinautemtenuiafintmifta,fcd non benemifta, necefTeeltnCf chylum,amp; fanguinem,ód alimentum non unius formæ,quoniam ab eodem,at£]»^ diuerfisneceftè eftdiuerfa fieri :fimilia enim fiuntautex omnibus fimilibuS)^” ambobus difsimilibus. Vt fratres fimiles ex eifdem parentibus maxime eodétci»' pore geniti, aut prorfus diuerfis ambobus, ut duobus Gallis, ÓC duobus Afia»'®^ , nbsp;nbsp;nbsp;Oportet igitur in temperie mifcere calida frigidis,ftcca humidis : omnia auto»^

^^’^^^^ nialimentpatq; fucciJnfaporibus autem dulcia,acida,Sc infipida benefociantur^' mara cum exuperant nullis moderata, non nifi falfis, amp;nbsp;acribus, acidis, non too ftringentia dulcibus, amp;nbsp;omnibus quæ iucunda funtguftui, diu enim retinentl»^' «itatem. Propterea fimilia funtcollo gruis, quod optabatPhiloxenus Siculus, diutiùs edendo fentiret uoluptatemeorum, quædeuoraret:infuauibusadiuiic augêt abominationem. Amarum tribus faporibusf ut alias diximus) inimicutn* » dulci quod naufeâ moucat,aftringenti quod affligatur,infipido quod nulla exp^ ' te retundaturdn abfynthionon adeo infuaue cft,ut in acerba glande, quo nia »^”'

LIBER TERT I. vs, 2.77 mis aftnngft,8^gram’s eft fubftantiæ,amp; inodora fif.gaudet eni'm amarum odore bö ho,amp;fmitefd^utin myrifticanuce,garyophins,amp;garyóphilata. Auftcrum curn a-ftringëtis 36 acidi particeps fit, 36 odoratum, commode dulci mifcetur, funt praeter-eaodorescibârij,utaromatum,quçre(ftc cibis mifeentm, alq licet boni non cibarq, utmofchi,zibethi,ambræ,ô6floriirnquinôrc(ftèmifcenrur,autparcifsimè.Altj au* tem prauùs odor nmplidcer,unde deterrimus ab his,qui id ipfum deuorarunt,con* tra iuciindus in cibis,quia cibarius,ludente in extremis natura.

aAlomneficcat,detergitetiam maximp-quod fubamarum eft,cuiufinodi SnHf ifffä» quod è nitri fpecie eft,adeô ut abradat maxime tenui fubftantiç iuneftum, namperft cra(fteeft,modice^ excalefacit. Humidisacobefis optime co pul3tur,ut pifcibus, 06 porcinae carni,contra malèficcis, utléporinæ car- QUefaltw^l ni,anitnaliutnenim corpora fenum,06ficcorum,fi laliantur,euadunt ut coria, 5^ci- tHufiant. bosinutilia,ac atri alimenti. Eadem ratio uentriculorö humidis aptifsimum eft, ficcis noxius eft. Dubitandum cur curn aqua rnulta fubftantia conuet, immodicè ta-mêexficcet^caufam effe reor,quod exuftum fit, atep ob id operâtur ettam aqua re-tufum: ea enim eft natura uftorum, ut etiam ab aqua irritentur, aut faltem non ob-lundantunno enim aqiiam in fuo ftatu reïinquunr.Depopulatur humida fal,06 di-fpergit,digerit^,cogit,aftringit,extenu3t,condenfat quæ folida funt: cxulcerata e-wdit,prohiber putredinem, fitim excitât fi quidaliud, 06appetitum ciborum exa-fuit,oculis nocet,ó6 uifui, urit enim humores, quo circa dyfenteriam, 06 tinefmone gignit,prurigiricm,fcabiem,genituram minuit, condit omnia amara pinguia, 00 in-lipida,dulcibus non conuenit,actia hebetat: relïqui eo non indigent fapore, uitam producit multum eo argumento quod immixtum oleo inlampade ignê longe diu tiusalit. Antique carnes dum non admodumficcæutiliusfaleiuuenibuscôdiun- . tur.Ipfoperfeueteres pro condimento utebantur,meliusuero cum olere quoin's, Cw A1 üttdin maximèaen in ore retentum, dentes prohibetneerodantur,06gingiuisutilisper- producer ext fepè,non tarnen femperieiuni fub lingua ut liquefcat,continent,nil omnino ferme fü^wir» alit,'66 tarnen alit,pingue enim eft,ut in quibufdam regionibus Indic uiucre fine fax knonpoffunt,itafit températuræquædam. Impofitum atramento fcriptorio pro-hibetne à frigore congeletur.luuat etiam corpora aduerfus frigora,atram bilem an vt atrnmenti g«.Torret0r,06 nigrefcit,indedealbatur,quodficcifsimum c(t,exterius admotum non congelé.. refoluitflatum. Diffoluitur aqua 36 excolatur,inde fiut panes candidi, cuni forma, tur. inmenfarum ufum. Aquam peruadit,oleQ mifeere no leue negotium eft. Rubrum S6in glebas magrtas coadUm efficacius eft,06 ad rem domefticam utilis. Seruatur plura co,uclut capparcs,radices folidæ,oliuæ,fed cum aqua fungi, pifeium pleriq?, fed no incorrupta fubftantia,ob hoc falire res leuifsima,bene fahre res induftriae plc na. Vnde didi Tales feite prolata: loco humido g fe difibluitur, ut muftis merx peri-ent . Immodicè falfis multi commode utuntur diu afftifa aqua, 36 mutata, fed eali- NoM, da longe celeriùs. Aduerfari ucnenis falem hoc argumeto depraehenfum eft, quod nemo afalitis,quos tarnen crudos,36 fine deleducondiunt,læfusinueniatur.Hye» me magis quam V ere,36 V ere quam autumno,86 æftate magis couenit. Exténua t vipfrtKurn falcorpus,idea etiâ conficiruruiperinum lai ad extenuandum immodicè pingues: f^l, uiperxenim uiuaces abfeiftb capite,36 cauda, m ollam noua uitro non obdudiam, cum falemittutur,36 tandiumancnt,donec corpora uiperarum in cineres redigan-tur.Siccatinfecundo ordine,calefacit in primo. Quo circa dubium eft cum crafiæ ficfubftanti3e,cur erodat cum multa ficciora,36 calidiora,S6 tenuia id no agant^ cau famfuperius adduximus. Saligitur moderatè fumptum confirmât membra, pro-hibet putredine,uitam producit,quod terreum eft, obftruit,56lapides gignit,5d no

cet habentibus humores acres, 36 urinx uriginem, ulceracp exedentia, amp;nbsp;fcabiem intus afTumptum generat(ut dixi)quam curat extra adhibitum.

Leum 5^ fal comunia funt omnibus miftis. Et oleum ouidem uteemy' ris,fal ignis gerit. Et olei facultas,ut ad cibos pertinet,elt calida, humw^ concoduleuis,fupernatans alrjs cibis, fed magispotibus: idc^anitna^' tlfe, ..........quot; ueftendum,fedatdolores,SCuentremlenit,uentriculumlaxat,óf obhx^ Oltiuirei ^^ftidium parit, 6Calimentumeius eft incorruptum, amp;nbsp;quoniamfupernatat,ati ’ denfum,difficile eft ad concoquendum. Neqiie igitur oleum, nec^ lal Hint fped^^ fed eduliorum genera, ut non folum ab alijs Ipeciebus différant, fed generibus u^' * nbsp;nbsp;nbsp;kitiplantis,carnibus,pircibus: fed etiam inter fe, ut non quemadmodum oleum J* mygdalarum 06 oliuarum,in ter fe differunt,ita fal oliuarum,amp; amygdalarö^W^^? primum de hac differentia dicendum eft:nequeenimutolcum à pifcibus dif^r^ quoniam genus eft commune,pifces autem certum,ita fal differt ab oleo, cum Öt*' pfum fit commune,fed non eodem modo:uerum ut dixi amp;nbsp;terra, óf aqua comms* 4irgt;eflmph j^jg funt. Verum in hoe magno crrorelabitur Galenus, exiftimans fallum faporciS Mtd.ap. conuerti poffe,ut ex porno in carnem, quod ex ulterior! co(ftione,falfa,amara m^

* ^' dant. At non plus faliedo commutari poteft in amatorem, quam albities in mgs' Hotitur Gi' j[g[^ ^ frigiditas in caliditatem, fed Galcno fufficit, ut falfa pofsint euadere amaf^i ‘*’’“* quoduerumefttenuirefolutaparte,fecusnullaqualitas in aliam qualitatcinp^ mutari poteft,neque generis eiufdem,neque alterius. Quod etiam li fieri poffetA Q^idlranfmit ßj uterque fapor fubftantia. Dicimus enim tranfmutari quod fubiedo eodem m2' Utio» nentemutatur. At falfum cum fit amarum,tantundem deperit ex tenui prioress' ftantia.At fi fieret cum adfummum deuenerit,eflènt contermini,fed non fui hil enim eft immodicè falfum, fimul óf amarum, quinimó falfedo crefcit,donecm' SrfporMfwe- terficiat. Omnis enim fapor qui ad extremum peruenitfalfus, amarus,acris,aftfm‘ nofut. gens,acidus,eft uenenum,óf uenenoforum,ut in napello,fed dulcis pinguis, 0^‘S' lipidus in extremo effe non poflunt, cum unus confiftat in fimplici aliorum pd”^ tione, reliqui duo confiftant circa medium : irtdicio eft etiam quod magna quaflS' tas falis (quantitas enim immodica qualitatem adauget,óf experimentum,óf‘3fi'’i tam proeul à propofito degrefsi fumus alterius gratia, quam utoftedcremustn^s* 841 quomodo ex Gaieni fuppofitis quod fal eflct,óf quid poffer. Ergo cum fal fiat ignea ui mm’' fiat, teriam terream agente,ita utattenuet,ti totum patiens terreum effet,e3^huiufm^ uftione,iath nó falfum, fed amarum fieret. At nos diximus falfum iam fadum ^“^’ aporumdi. ergo oportuittantum humidifociari,utamarum euaderenópofièt:Exmanift‘“’ uerfitM unde. ergo inchoëmus rurfus. Exadionecaliditemperatiin humidum craffum abiq“® dubio fît pinguis fapor:in tenue dulcis, in aqueum parum non terrae admiftum’S' fipidumjfeuutcalornon taritusfitutattingatadioadterreß.Exadioncfi'ccimf^'‘ teum,ôf modicum aquei fît aftringens:ex ficco óf frigido uehementi in aqueum 2' cidus.Ex adione caloris adurentis fîunt tres fapores: in terreum per fe amarusn** craffum: in tenue terreum,feu humido miftum,feu per fe(femper autem óf in b^* in falfo cum fit calor igneus,eft óf ficcus) acris. Ex adione autem caloris igneim^' queum terreo admiftum fît falfum,unde duo priores fapores ad uenenum pertin« cum falfo,fed hic minus. Sal ergo non mifti qualitatem adeó utoleum,quoniam*'^ lius author eft calor immodicus,óf ficcus^quem ueró uocant ammoniacum,u^ CaiMlUetfä- ni haturam fapit. Omnis falis fpecies ergo urit,ficcat,aftringit)diflecat,putrediflPS Usui^a, arcet. Eius natura eft quafi media inter acidum óf acre: non quemadmodum aett quod medium eft,quafi particeps utriufque.Magis ficcat fal,quam acidum,qui2^,' queo affociat terreum tenue:magis quam amarum, quia magis pénétrât ob tem”'' , tarem:magis quam acre,quoniam acris eft magis calidus quam ficcus: côtra faiR ^‘ * quot;‘ Suntautemduofalforögenera,utAriftotelesinquit,quodcoitinduritiem,alm ^^P‘7* quodduntaxatignecraflefcit,uelutaqua maris,donecaquænomenretinet,non

^*xiunim,non quodamarum quicquarncommune habeat cum fàlfo, nam ex aloe, colocynthnda,SCanguino cucumere,âcgentiana fierce ßiuorfapor, qium ex eine re. Verum non fit ex amaro, fed tenui parte falfa, quae cum cinercjac fimifibus per-nufta eft. V nde patet caufa cur fal mtrum noftrum adeo ( ft prxparetur} ccleritcr u-ratiir.Vtraqueenim pars terreaôiaquæ tenuis efi,amp;^calid.i acficca, nec ignibusin •ignisdepcrirepoteft,ut nec terra,necaqua; fed hæc exhalât, fed hæcextra limites. Oleum autemferme !ali aducriatur,in quibufdam tarnen fimiieeli, rehitit enim pu Oltiuiresi tied ini minim in modum, 00 uitam producit, fed humedat plurimum,amp; copia if iusfubuertit,nonfolum uentriculum utdixtmus,(ediiium labefadat: omneoicu bxar,amp; ad lapfilm iuuat, Só occidit uermcs,amp; ferpentes : plurimus ufus tius gene-f3therni3m ,ac ramices laxando omentum, unde etiam procidit, atque difiumpi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

^»»^etiamcrythroidamtunicaraemollit, amp;efficitut flatus, 6v inteftina per earn ^fiendant fiiper pubem,amp; deinde etiam infetotum ufque,auxiiium eius eft à fide, wmeUqideo bate tria rede çopulantur,fcd me! quod ad guftum attinet,neque his, Kequeamaro ulli commodeiungitur,utnec facch3rû,aut aliud dulcè. Dulce enim pingui,nec amaro non conuenit : uni nimis fimiie alteri contrarium. Olei duplex Semi«!i omiiii natura,alia ut oleum eft, alia ut alicuius oleum, uclut oliuarum, aut amygdalarum okicontme-oleumcontinetfeminaomnia, utaliasdemonftraui, qua? tarnen copiolumeffun re. nunt,funtoliuæ, amygdalae, lini, Sd rapæ fernen, cdnuces, eft Sd glans unguentaria oleorum dif^ Woleum mittit,quod non fit rancidum.Differentiæ etiam hums pluies à modotfireniw^xif, «tintenimolea ex immaturis oliuis, acièminibus, alia exmaturis,fednupci decer- Gruins^ Pös,quaoptima funt, alia ex maccratis,quoniam plus excipitur, fed có detenus, ^uamprimum à fæcepurgandum eft,alitercorrumpitur. Optimum,cl3rum,leue, 'nteruindcm,aureumqp colorem,quod quafi du!cefcit,£d expers odoris primo gu-‘tuuidetur,oleum oliuarum humidum eft, Sc in ultimo eius quod efte poteft, in pri woautemordinecalefacientium,oleum autem balfami non propnè oleum eft, fed hchryma,amp;eft tenuifsimæ fubftantiç,adeô ut lapillos etiam ueficæ epotum fi quid «mdexterat,amp;putrediniomniintus Slt;extra refiftit. Cæterùmoleum è femmera- R^ff^;,.„^^^ ^jculæ,quarn uocant raphanû,ficcas partes habet immiftas,eft^ tenue Sc cahdius: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ ,,

oæiimmediocriternutriuamÿgdalinum conferttufsi,5lt;iicni,feduentriculoobeft; 0'pphacinum quod ex immaturis unis elicitur dyfenteriæ utilifsimum eft, ac quafi ''dfigerat,tuendæ fanitati,SC maxime uentriculo côfirmando præftantifsimùm ha-®®‘«tgt;Poniturfrigidum amp;nbsp;ficcum in primo ördine,quod mirum uidetur,cum toto 8^netefitadeôcalidum Slt;humidum: oleum omnehumores cralTos reddit, corru-pitur oleum cum folum coquitur, ob id aquae parum immifeeri debet : okacfemi-gt;iturtic$,S(:Cnici,SCGnidij,SCHeliotropq purgantuentrem,examygdaiis autem •’'®3ris,amp;nuclei's perficorum etiam urinam prouocant, prêter id oleum è fabis, Si ‘fwtibu^ôCfemine pilofelæ maioris,mirum in modum hérniæ cofert : atcp ea ratio-”^i‘ialijsfeminibus. Flores omnes in foie pofiti in oleum uertuntur, præcipuê htnbuci; potentia enim funt ad fernen. Sed SC balfaminac huefius. Oleum fie e flo-n a* ^^ .^^^* ^^ herniam, 6C hxmorrhoidas utile, alimentum ex oleo crafsiufculü tarde conficitur: oleum non tarnen contumax eft,inbiliofis, ad bills naturam laoletranfit.Noncorrumpitur,ncccorrumpifinithumores. Cafeus Si farcimina Nof^, nonfolnm in oleo incorrupta feruantur,fed multo efficiuntur meliora,oleum quo-qiiefuperimpofitumjfuccos feruare folet.

^^^^quot;^ ^'■^•^^*^ inter temperata in ealOre refertur,ex{ccat in (ecundo ordi- AcetiuMh ne,fedpotiùscalidas,8^frigidasparteshabereuidetur. Eftenim acidum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;il.

' ƒ J^ per acre tantum;cômunicat cum tribus alijs in hoc, quod putredinimaz gis etiâ in corpore humano refiftit,non tarnen feruat ut alia qua: imponuntur: nam '*teaaputredinetuetur,ita corrumpitexedendo illa.Immodicus eius ufus ut pefti-lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lenribüs

lentibus febïibus foliim uttlis eft,etiam extra fi lauctur homo, fi igni fupcràfp£'’ê tur,fllt; loco aquae cubiculi folium, ita oculis, neruis, uentriculo,cercbro,ipftn^’’’i Qxmtl. g'^æ peftis loco eft. Modcratus tamc ufus cius excitât cibi appetentiam,cxeo^ leó^ aqua fit oximel omnibus notum: res corporibus pituitofisjcrafsis, obftfi*^ robuftoucntriculo,Slt;iecöré,tamutilis,quamalqsnoxia:adeoenim iecorin^’^.’ ut illius afsiduo uib hydrops gignatur. Eft autem potius medicamentum q^’*” j bus, non magis quod nihiljaut pröpemodum nutriat. Cur ueró acetum fi uaSi ^^ minimum aqux tetigerit, faporem acrem amittat, atque corrumpatur, in Kbt*^ ■ Return uarietate declarauimus, inquibusetiam modumquo acetum fiat, 2^ num in ipfum tranlëat,edocuimus.

‘^cT^^ El cum calidum fit amp;nbsp;ficcum, nefcio cur Galenus non prohibueritft^, M bus,quib.uult omnia eiufmodi obefte, cum tarnen nihil illis fit lalwb^ nutritparum,calidum eftatqueficcum infineprimiordinis,bibofis**’ “ tiIc,6C his qui calido,ólt;^ puro funt uentriculo,aIuScit: fed fi cum aqu^ qu3tur,ó^ defpumeturjOmilTa acredine melius alit,nec citât aluum, nee uctrit^ ^ , laedit.OptimumHifpanicum,lcntum ut laricis lachrymadenfum,admodui’ bum,amp; dulcifsimum,poft quod eft quod ex Graecia uehitur : maxime Cephallt;’ Infula: fi plus edatur ex illo folet uomitum ciere. Optimum uernale, indeaefti’^, ’ peius hycmale. Adeó refiftit putredini ut frudtus horartj, SC carnes, etiâ inlo^. ; gido media æftate diu in eo fcruentur,fi impofitis illis tarnen coquatur, alitet® tur,indeputrefcit, neeeftquodminus inficiat quaein eo feruantur. NihiÏoWquot;’|. quatenus dulceadmodum obftrudiones parit, SC maxime miftum cibis crab* menti: ideo folum cum panc,Slt; oleribus acribus edi debet, inflammatetiani*^^ J nee uidetur iuuenibus utile: cum pifcibus autem optime fociatur, qui tarnen‘G concoquantur,ut gobione, Sgt;C faxatilibus uocatis. Vlceribus omnibus iötü®i edacurutileeft,8lt;externisappofitum. Tantum utile peeftoriSC pulmoniW ' quantum folet iecori obefie,generat uermes,alitcp faltem eos ad fuperiora, trails ^^^^ in periculum non leue uitæ,adducitillis obnoxios : propterca arceri ab *nfint*^ ‘ omninódebet, codum perfecorrumpitur, amp;nbsp;minus nutrit, fitep amariiin,P''.|i fum. Improbi fcplafianj ut candidius uideatur,^ denfius,ac dulcius, mifecnli” farinam,quo nihil nocentius: eft enim fomes morborum,cum farina illa nun^^’ Qu^me«- concoquatur.Etiecurob mellis dulcedinem illam ad ferapiat. Omnia enimniL bra duleibtu bra naturali3,lingua, os uentriculi, ÔC imum iccur, inteftina, nares, amp;lien duld'’ deleüentur, miruminmodum deledantur. Ex melk quatuor cliciuntur partes deftiHat^ quarumuna tabidis eftutilifsima, habentibusuentriculum imbecillem,6^'^^ J mei parum conducit, urinammelprouocatcumaqua coctum, crudumumquot; per fe co duin neutrum, fed nutrit uberius. Qiio circa cum nee ponaturexcrem^ titium,amp;tarnen parum nutriat,dubitatio fubit,quomodoaliquid pofsitp^''''' DubUdtio, nutrire,8Cnonelïcexcrcmentitium: nee cfk eft enimplurimum fopercuetxo' menti, fi parum tranfitin alimentum, autfi multum altcrius fubftantix,utp,, carnisinalimentumtranfeat non clkexcrementitium: modónon uidetur Clt; nus ipfum dicere excrementitium: quinimo laudat ipfum, commendat^ pW^ bus,quibusnihilexcrementitium conducit. Verumfi in hocanimaduertaiA ’ Galenus nulla ex parte deliquit, cum non excrementitium uocet, quodp''^^ mum faccum gignit, fed quod uerfum in fanguincm plurimum, poftmodum'quot; 'A li A ’’^bhquitinutilis,uelobtenuitätem,uelobcrafsitiem:undedumdeouisfd’^'b Lw. j. « - gitjinquit:[Prauumfuccumgignuntatqueexcrementitium,adeóutcxcrcni^ Imenx, 2 2. ^^.^^i^ ^^^^ ^ j rem,fed ad fuccum referri debeat.] amp;nbsp;infra: [Extremæ autem prä^*^

ap.2 6. tisfècundumeonfiftentiamlanguis cft,tumcrafliiisutpixliquida,turnlèrofiUiV I côutpoftquâèuenaeffluxerit,atquecÔcreucrit,plurimumrelinquataquofus''’ ftantiacfupernatantis.Iuxtahæc ergo quatuor differentiae alimentorumreliqquot;^

Wf,quatplurimum nutriunt,SCnonexcrementitium luccum gignunt, utqua apa-la,acteneraquæplurimum nutriant,amp;excrementitium fuccu gignut, ut oua frixa maximédUra, caro porei fenis, amp;nbsp;inter pifees cetacea, amp;nbsp;mol!ia,ut polypi, 2v mugu ksflumirtum o ia nutriti tranfeuntium per magnas urbes : parum autem nutriunt, fq^f^ -ö^excrémentitium fuccum gignunt radices omnes, mala iniäna, frudus horæi. 5C atria omnia uelut porri,ÓC cæpæ:paucum,amp; parum,ideft,non excremen titium ue-kitmeljS^faccharum in quibus concoquutur, nam ut dixi quod nimis tenuis fub-lbnfiatpratbeantaIimentS, ó( calidUm,ac (iccum.ob id in bilem facile uertuntur,ft «dcalidus fituctriculus,autiécur:aucbilis ibi adfit,aut febris,nó quia duleia. Sunt Äpauci alimenti,Só non excrementittj,pifces faxatiles,óó gobq amp;nbsp;palîàres, SC afini; deparuulis omnibus duo : neep dubium eft tales huiüfrnodi efle. Accidit præterea wsalimentis,ueluti melli ut flatum excitet in tertia codtone, ideo ueneni utile eft, ijuædani non excitant uelut caro folida, dé iecur gallinarum. Et aliorum fuccus eft ienuis^uelutmellis,ideófacilediftbluituruta hiatulæ,purpürac, buccins, ungues, uertebræ pifeium genere. Et porcina inter carnes folidùm exhibent alimen tû. Mel figo paucum,calidumqp,ô(f tenue,SC purum præbet alimentûmtprobauir^ magis quod oritur ubi Hores odorati proueniùnt, uelut thymi quo maxime gatidet apes, 'JndciUudVirgilianum:

Calidieft,8Cneet temperamenti in fecundo ordine,deterforiæ facultatis,unde e- 7'P«i^f ‘gt;am ulcera mordet.Materia fermé omnium medieamentorum, quar intus fum un ^^d. '®,obgratiam,ÓCinnocentiam,6C quod illa à putredine feruat ut dixi, mifcetur etiâ Mdomniu'ir '’’ultis cmplaflris extra, quod rcpurgetjiccecc^ ulcera,6C calcfacia t moderare. Ergo gt;fgt;idicinea. ■^Jadremredeam non eftexcrementitium, licet parum nutriat: quoniam tametß tonmtmUi^ pkirimum gignerct fçcis,aut urinæ, nihtiprninus ex crementitij nome non prome. «^« æ^r,quod id ad fuccum non rem referri debeat. Qiiacdam etiam fuut quae etfi pa-'“™nutriant,ncque tarnen plurimumfçcis,aut urinæ procréant pro rationeaftum-pb^flcmperenimeo referenda eft oratio) quoniam exhalant in uapores, atqueca ^ox/afuntcapiti,plura ueró ex his,quæ parum nutriunt,in urïnas uertuntur,ut pe-Poniimfemina,SColera:quædam möllern efheiunt aluum,quædétériora fünt, ue-'Utcerafa,quoniam humor illciecori parum gratus eft,ÔCcrüdioreft. Habes igitur ^ttementittj,SCparum nutrientis diferimen. Mellis autem non unum üidctur elle ^^^^)qnar,»^uamômneab apibusconficiatur,præftantifsimum emm omnium «tephalonia infula aduenitur;funt SC mella uelparum, amp;nbsp;crabronum, quæ adeo

‘ntur./Xlia etiam ex apibus ob regionum uarietacem^multó infirmiora,dtiuta^tnfi-?*lt;ia,nec amoris expertia. Fit^ mei omne ex rore:nam apcs ex Honbus faiios cflu mHrxrorè '^ntj^^rbórum lachnima ccra, ex rore autem mei. Ros igitur aut cogitur ab anb ^Howodo. *i3ubus,fi'tq} mei, uel cogitur fpontè, fit^ mei quod manna ficca uocatur, uel non '0Sgt;tiir,fitlt;j manna liquida,ea eft ut ros congelatus, uifcida, dé guftui maxime iu-‘unda.Ëj^qogenereetiam eft quæcedriauocatur, cuiqsmeminit Hippocrat-esli-o*’odeuiilneribüs,nammannaferrnètota colligiturinconniferisarboribus,uelut tedrOjó^ lance,coliigitur et in falice fed pauca,multo^ minus in alijs arboribus,ne-queintotaarboreu1la,fedfolumin cacuminibus SC( utdixi) maxime connifera-|i^quot;’)^HÜeftaerqui undi^ circumambit propter foliorum exilitatem, nam info-'‘ï^^^ónbus Ipargitur . Ex notis autem mei optimum nunc dignofcerelicet, dub 'tjoüofUnfi, ciisimuipenim Si^acefrimum optimum eft, hocidemluteo colore eft, fubftantia mtSw» ’‘«0teiiax admodura^r uelut ,uilcum,lentum, neque cralTum admodum, neque ^nueperfpicuum,ati:^'purum,^odorefuaui.Melliquidumpurumfeipfum redlt; «gt;tjexpurgattç,reijciens quod impurum eft fupra,ut expertus fum, quo fit ut aber-wenonpofsiSjfi in uafeferuau^jjsifed durum manet,impurum,interim ueiofene-e ; • -Wt-Saccharum autem noftrutrt,etfi non defint,qui dubio proeul exiftiment,unum ^^^ ‘‘’’*‘’” Spidern elfe cumeo,quod ab antiquis inter meUis genera defcribitur, exeademep Ï’”’* Phnta prouenirCj nihüominus confiât maximam inter ea clTc differentiam, ut nos

infcxto Contradtcentiumdemonftrauimus, noncnimfuper aruadOlum (qV^^ rore in modum mannae concrefcit,ut illud antiquorum, quod eft genqs mellisfii‘ per cannas concreti,ut teftantur Diofcorides, a Plinius ,fed eje cannarym exptc‘' none fit, deeftep materia cœleftis, ’rofeidaq^ ilia, ab exhalatione per fudum,excifl’ mei,SC proinde acrimonie minus in faccharo, nee caliditas tanta;folis enim fuuO' ribus ex arundine fuccus exprimitur,gummi^ modo duratur, hacret^ apertoco(' tice,quod uoce Arabica tlt;(6dr:?:tdicitur, quodSC Plinius libro duodecimo affirm^ । inquiens: [ Saccharum SC Arabia fert,fed laudatius India] Eft autem mei in aru^ldi' nibus collegium,gummium modq candidum, dcntibusfragilc amplifsimum,nigt;' cis auellanx magnitudine,ideó non ex rore ut manna eucnit.Ideó cum primumai? hominibus depræhenfum fuerit in tota planta fuccum fubéftè fLiauilsimunijduc^ • te ingenq fagacitate, excogitate coeperunt, hoe idem arte ÔC longé pulchrius*^ Qip.8. Sluros poire,neq5 idtneaftum. Nuncenim temporis facchari integros calamosƒ fumunt,minutim^ incidunt,atq} ignis calore tandiu decoquunt, donee uniutf^ liquorfabfumpta omni aqua)diu efteruefeens in faccharum falis modo inuafisW I do concreuerit,SC quod tertio decodum eft,fummi eft candorïs,6C denfitatis,quo“ fecundo uilius, omniUm uerôuilifsimum, quod primo tantum rubrumq^uo^^^ tur,quoincneumatibusutiinur:quodfecunda fit cocfturadfmeiifrjuocatur, qu® finum,ac perfedifsimum, quod tertia, hoccç pro lautioribus perfæpè feruatur, ®‘ quæ in menfas ueniunt eo condiâtur.Nec tarnen omnibus plané conuenit, 0«®®' mni tcmpore,nec omnium eft côdimeritum.AITa enim acfrixa,elixa'ue rite,c® P”' tins détériora fiunttpauîô etiam calidioribus naturis,aut temperamento, autx^tq ^^^ aututroœ fempernocetfaciliconuerfionein bilem,atcp eadem rationeæftiuist^

‘ poribus.Temperatum autem eft,ÔCminus mellecalidum,impurius tarnen,8^i®®'^ ideft,prim2e coduræ ealidius eft,necacrimonia expcrs,abfterrione^:candidiu5'' rô,quodquarta uel quinta fircodura minus calidumeft, codionecnimacru”®'

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niam deperdit,8C poteftate qua pollet extenuandi,ac detergendi, necobftruit,®^^

glutinofitate moram trahir. Quod uerô fponte fluit cum nullam admiftamaqu^'“ habeat,uocaturcp à Principe Sulimentum, hoc nulla ex parte melle eft «nfenu’' abftergêdo:reliquum quod nobis in ufu eft propter admiftam aquam, cum p3l3 j fit melledulcius minus abftergit: frigidis autem ateß ficcis obfonqs adhibituP j temperamentum reuocat, nee ealidisSChumidis aliquod detrimentum affetb't j omnia lenit,ac mitefeit: eo^ dulciarq piftores in panificiorum genera utuntuh ^ j fcplafiarr) multas,uariasq^lTguras, acformas ei tribuunt, ad hominisdelitias,®^ non etiam in medicamentis,abominandisc^ potionibus delitiæ locum habet,?ƒ SdccfedriMw ’Jb' aluus noh demittat, paratur faCcharUm rofeum hulufmodu libram unam P ' roftum puu ‘-^^'^* ^“”' ^*^*’® “'’^ roris,diflblue,purga, ut folet cum oui candido, inde upq2lP''' g^^j^ nam rofarum Perficarum immittc,cùm iam feruet faccharum, SC ubi paululuifl^’' ‘ xcris,extrahe:aliamcp unciam fimili modo indito,atlt;j itaufipjad duodecimamy'^ ciam : praeftat autem rofas cum rore eflecolledas : demum coquito ad perfeu^'; rationem, additoauncias quatuor rofarum rubearum : SC in foie exponito:P®^ non differt ab alio faccharo,^ innoxiépurgat,cum uoluptateqp deuoratur.

Roxima fali Muria ex eo nata,SC ab antiquis cclebrata. Fit fané fXiüö^ ycondfunturpifces, ficutSCgarum. Pliniusinquit, Aliudctjam'öl!0* quons exquifitigenus, quod garon uocauére, inteftinis pifcium, t^''' ' ^^ rise» quçobqeienda effent falcmaceratis,ut fit illa putrefcentiumia®i*:| infia.za- g. olimcónficfebaturexpifce,quem garon uocabant, nunc é fcombropifccUü®^''* fimum inCarthagini's Spartariçcetarqs: fociorum idappellatur,fingulismill*® nummum permutatibus,congiospcnébinos,ncc liquor ulluspçné prêter ung^ ta malore in pretio effe cœpit:nobilitatis etiam gcntibUs:Alcxandnpt'ma pfP® matum:Garum quia tenue ÔC calidum eft^ideirço minus perrigeuefle autepi ^V^^

munam,quanquam garum feu garon Græca uoxfit,cu( alïa non refpondet patina,ôî^Muna Latina,quac Græcam non habet,aliam in eodem figmficato ollen **“ntPlinij uerba,paulö pôft:Laudantur,ôôClazomenægaro,lepttsqî Pompei, fi-futMuna Antipolis,acThurrj:iam uero amp;nbsp;Dalmatia, uitium huius ek aiex imper-fClt;Sa, nee eolata fex ; ceepit tarnen 00 priuatim ex inütili pifcicülo, minimoep confi-^»Apuamnóftri Aphytis Graeci uocarit,qüoniam his pifcicukis è pkiuia nafcitur» ^Ofoiulicnfespifcem ex quo faciuntlupumappellant.Tranfit deinde in Iiixüriam, ^ffueruntep genera in infinitum. Idem quod rriuriamfpoiite emittiexmulo pifce, ^ , ^/* QUnicoqiiitur,fi haründinediüidatur,aliorum fententia referc.Conftatergo amp;ga- ^‘*P‘ * ®* fum eflepifcem,unde nomê rumptum,óó liquamen muria nobilius,ut quod ex ga-*■0 pirceunde nomen fumpfit,inde ex inteftinis nobiliorum pifcïum,amp; fcombro,ac •pulo fieret:Muria autem ex lupo,alex ex apuis,haec eft rei ueritas,atcp fententia au- nbsp;nbsp;nbsp;•

tnoris,qiianqnam parum inuoluta. Qiiodergo habemus nuncexapuis Genua ftâfmifsis:alex eft muria infenùs multó magis garo.Maflariüs in Pliniü addit Spar- Cdp. i y; tariarn finfle infulamèregioneChartagiriis,filt;falfuginem pifciurn uocaii alme po-^jus quàmalecem, quæeltfex gari, garüm eonfici cxfcombtorum uifceribus,amp;c-tiamcarnc:additRondelletiuscaufam,carnismollitiem,amp;fuauitatcm,fpinarum^ ^ficftum: fit amp;oxalme ex aceto, amp;nbsp;garo maxime tenue,uclut amp;nbsp;fcorodalme ex aU

§aro,incidens quafi medicamentu.Porró garum ut fumatim repetam ayapoti «gt;wim,ideft,pifcatum liquamen, quod in piccatis uafis pifces condirentur, ita ut “tianiesquxdam exinteftinis gari pifcisfmaridisègenere,del fcombri,faiccondi- , ösinpiccatis uafis appetentiam adnlödum excitans, guftui iucunda, amp;cruda dille ^“^^ fans,attenuans,acdeijciens. Sapa autem qüam noftrates üinum eoeïum appellat, '^genq eft,non nature opus,decodto ufep ad tertiam mufto,quæ nee melli quafita-^■nUs luis difsimilis euj calido enim atlt;p ficco eft temperamento, cuapóra tis aquo-MS omnibus partibus, ideo redièadmilceturopfónqs natura frigidis, atcp humidis, ^pr»cipuèfipedus acpulmones purgarepoftulent, à Galeno enim pro confici-endo eclegmateDiacodion pro tenuibus ad pedus deftillationibus defrutum mei Nof4. '’pfæponit, quia longe magis craffum facit:fit enim defrutum cum muftum ad di- óefrutuan. ^idiæpartis confumptionem decoquitur. Præclaros quoqjSapapræftat intin-«us,ut multa opfonia rite parentur,condiantur^,amp; fæpè poma, pyra^ in ea inco-r qnuntur. A'renibus etiarn atqueuefica fordities detrahit, flatus autem parit, tarde vins. foncoquitur, amp;uifceraobftrudionibus impletun eo uel ca moderatèuti, üel ace-fum,aut aliud tenuantium ei admifcere oportet,ut innocentior fiar,amp; pulmonibus utilior.Omphaciumexomniuuaröirhmaturarügénere in Italia paracur,ipfum^ Ompfcrfciiww; ueteresad medicinseufum folummodo conficiebant,nuncueró ad ciborum etiarn condimentum,^ fi pluribus diebus fub fole dimittatur ut fex fubfideat, amp;nbsp;inclare-‘catfuccus : non tarnen cogitur ut illud antiquorum. Exprimiturenimfiiccusex , '‘Uisnondummaturefcentibus, prius contufis, deindeinfolatur, autkuiterexco-9®tur,falem® nonnulli adtjciunt,quod nobis non placet. Miras mortalibus utili- , ^‘ ?Ï®spraebet, a præfertim in magnis aeftatis fcruoribus : fuccurrit enim ucntriculo nti afFedo,cibumcp faftidienti,acidum eft,ob id réfrigérât, ut Galenus multis in lotis memoriae prodidit,atcp ficcat,fed Omni äerimoriia caret j ideô non pénétrât ut a-cetum, cralTarum enim eft partium, imo Ixui quadam aftridione,uentriculum, ie-cutep corroborât,8C fæpè dilTolutam appetêdifacultatem reuocat,at(^ biliofos humorcs abfumit.Eius etiarn grana detradis acinis, in carnium elixandarum iufculis decoquifolent,uicemq}condimentipræftat, atqp aliorum efculentorum calidita-km attemperat. Multos etiarn in arte medica ulus habet, ut Diofcorides teftaturj

contra oculorum nebulas,ac fcabrities,non læuüuuamento paratur,fed ca-uendum efta falito,quod febres etiarn plerumque acuit,ó^

Inamomum putat Graecia ab Horto, Medicus Lufitanus Ot referte^' rolusClußus Atciebatcnlis, qui illiuslibrum in compendium reaeggt;‘ dici,quafi Cinx amomumifed Galenus fenbit Cinnamomum,ncc^erf doillum CinamRcgionemagnouilïe,tumpra:cipuèquod00 Chinait ^“alrjfcribunt. Sed quid opus eltuerbiSjnon'nehacceftilIarc^o,q^^ Ptolomço Sinauocatur c l x x x.partibusaPortunatis diftans,filt;iuxtaTropicurt* CM4«0Wjm Cancri.SiigiturPtoIomxi actateSinauocabatur,SCPtolemacüsactateGalenin®'

nolirum aan ruic,SC Galenus cinamomum uocauit,oportuit Sinamomum dici.Hic ergo uir w«* f/ferfn/^Ko-foexiftimathocnoftrumcinamomumeciamefre antiquorum cinamomum,ein’’ 1 rumcmlt;iino. nófit,fedproculdubio aliud erat cinamomum antiquorum, cuius etiaminopiai | W!«». eratapud Romanos Impcratorcs,fedeftcinamomum noftrumcafsia antiquom^ atque Galeni,cuius uires funt cinamomi nodræætatis. Eftó® partim Mefcilitate^** na,quod tenue appellamus, SC magis mordet, SC odoratius eft:eftcp Zeilandicuj* cinamomum, ignauis ueró Malauarenfe. Cortex eft medius arboris olex fimiHy? lij s ac frudu pene lauri,fed flore candido. Eft autem quod optimum eft, feu e*’* Mcfcilitx,corticeflauo,odoreacuto,SCiucundofapore,acri,SCfubdulci,aftringen‘ ti(^ modicè,5C eft leuis. At cinamomum Galcni gcniculatum erat,id eft, frequent' bus nodis di(hndum,cx uirgulto(non arbore)fimili hdleboro,quod uires fuasil’* Pn ocle A S''”^^ annis feru3bat,cüm alt] fruftra ob tantas uires crederentefleincorruptil’i*^’^ nmo e n- jUegjj o^jofpi^^ jQlt;,xplicabilem bonum efFundere,8Ccalidum quldemguH’^ ,cAp,i3, busuideri:uerüntamen nonita mordete,utpalato triftitiam afferat. Er^^lm prorfus fuit cinamomum antiquorum quam hoc, SClongèetiam abeo differens^ | nee mirum fitamiflam plantam,cum ÖC lafèr,SC balfamum amiferimus, 8^®*’' ' fchum,SCzibethum,SCambram ignora antiquis habeamus. Noftrum igiuu^ Virtsnoßri momum calidum eftSCficcum in tertio ordine, incidit, digerit, aftringentisHC”.' cwMiomi. tatis non omnino expers, SCbibitum cum aqua, SiCuino iingularem habetuig* pulmonis,SCpecftoris uulnera,ulccraéB:confertetiam proliciendismenfibus.E*^ eft cafsia Galeni, quam aliquando fiftulam à fimilitudine,quando^ digram ip^; nigricet,appellat, SC id adieci commode, quoniam Arabes fiftulam cafsiamW genus uocant.quod nunc ualdceftinufu, uentrem lemens. Aduarius ueroha” nigra: nomineintelligic,cum Galenus eiufmodi cafsiam, quae aluum lenit, pf®’ ignorauerit, fedcinamomo noftroduo haccepitheta fæpèadiunxit. Garyopnr öiryoöhl- ^^*” ’•’^æ fcribiturà Plinio,per G.à Paulo ueró Aegineta per C.in reliquis co*’^A I„^^ dant,nam utroqneY SC ph SC per 1 geminatum feribitunahudep Plinius intellö'‘ Lib. 12.C.7 9“®*” Paulus uidetur,cuius uerba funt hçc.Caryophyllon,qu3fidicas nucifoli® ' Liky.e. 5. ”°” ^^'^ habet fubftantiam,qug nomine prætenditui jed ex India ueluti floras 7 liwic» iufdam arborisfeftucacei,SCnigrifunplongitudincferèdigitali, odoratqaeresj®^ * amari, calidiSCficci in tertio propemodum ordine, qui multiplicis ufosfooG ad obfonia,tumad alia multa medicamenta. At Plinij Garyophyllon ronW^*^ SC maius pipere defcribitur, odore folum commendatum, cum Grafcorum'“• Pauli lit,claui, exigui, forma longitudine digiti tranfucrfi, param craflus acufop^' riorecapitulo, denticulis quatuor in aduerlum exertis, SC fefeftellatim deeuftarf’' bus, prominulo apice quadrati alueoli, finu prædio umbilicatim ptodeunte,liq”^ duo defcribi genera, quorum quod Græcum eft utilius, SC medicina:, SC cibisgf^' tius,et odoratius, SC contufum quidem odoratifsimum eft,et in ufu Myropob^^'^ PMxGilt;rgt;o- atqueidetiam duarumfpecierum tenue, amp;nbsp;paruum, quodlongèodoratiuscftgt; phyUonm/i^e in prctio,aliud erafsius,atque tantö hebetius,idemct^ longius ex Molucchis in’®'. der. deferri certum cft,SC zeilam,lociscp propinquis,fed*admodum paucis. Planta h” magnitudine,ÓC folijs,fed anguftiorib. flore copiofa primu cadido, deindeuirdt tc,poftrem0rufo,quiinduratusefficit: garyophylljjprouemt in extremis raff'“ j| more myrtiteft autê ramofa arbor,cuius flos adeó duin wiret, odoracus eft, u””^

wâgis crafsiot es font qui non decidiintjflagellati fob plâta ipfa, nulla herba oritur, pedicuh ex quibns pendent,font garyophylh ignobiks, amp;nbsp;magni,redo let amp;nbsp;folia, fed non adeo ut Hores,propagatur ex Honbus uetuftis Ipo nte deddentibus : odo-nisannis adolefdt,durât in ceteßmum arbor, rotundum illud quod Plinius agno-HitjColkdio eft Horum antequam prodeant,atcp in melius eft. Aliquando etiâ fru-nuseftarboris quae in Infula D.Laurentq oriri confueuit, magnitudine auellanæ, odoraticuius potaminibus utunturpro garyophyllisueris, cum fint infirmiores, nam^ forma uerorumeiufmodi eft, uireseximisc funtin confirmando osuentri-culi, amp;nbsp;cor, ac cerebrum, fi fngida intempérie laborent : eft autem medicina poriùs quam cibus, nequeenim in cibum admittitur ex । )l))y nigtisqiiodfciam,prætcrhociprumeftpiper,quæmedicamenta lt;1^'’).'’'^ ^'’}\ ponLrsfiint,quàmcibi, fingularehocipfiuseftutcoduminuino *''ƒ nbsp;nbsp;' jiftat menfes,00 fi ebibaturcalidum, uentriculum mirum in modS \ laxatum,amp; non concoquentem fouat, cibo uerô iucunditate non paruâexodore elicit: uerum exficcat immoderate, Slt; cakfacit ie-tur,fparfum autem fuper caput, 06 maxime ex aceto conditum fi-Hitdcftinationes,atque omnibus uifeenbus ab humorum frigidi-tatetentatisfubuenitjOculorumcaligine demit, amp;nbsp;ante omnia oris halitum egress commendat,Venericp fopita: fuccorum frigiditate ftimulos addit.

Ipcris genera font quinque, ê quibus tria tantum nota font, longum,fill- Pipniigentri croccum, amp;nbsp;nigrum: Ignota font pèdiculatum, SC album, qu^.

led album olim fuit cognitum,non autem pèdiculatum,omnia genera ca vires, lefaciunt, ficeât, amp;nbsp;acria funt,omnia etiam genera croceo excepto funt a-mingentia, èC ucntriculo conferunt porter croceum, quod in rubris filiquis nafet-W^delatum exHilpaniola infola India: occidental is: omnia enim genera ex arbo-nbusfiiis hoe excepto nafcuntur. Album amp;nbsp;nigrum dufdem font plants, carter a diuerfis nafcuntur ex plantis.Candidum enim eft quod fok non torretur,atcp ided Humidius inter omnia piperis genera. Et nunc inter grana nigri feliguntur grana al nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' bi. Pèdiculatum feu caudatum in Ori entai is Indiç regione maritima Bonin regno, quod eftpofitum circa Infulam Sandi Thomae nafeitur, acrius kxcuploreliquo pi pf re,feu nigro: figuram hâbet cubebarum,Sf cum fit acerrimum guftu, ideo etiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* lt;nbsp;talidifsimum ac ficcifsimum, hoc fequitur filiquaftrum, poft nigrum,inde album, ultimolongum. Vidimus amp;nbsp;Diepæ piperis genus quoddam ex India allaiG, muc- Noirf» nbsp;nbsp;V cofum,6C pingue ualdç,in uaginulis côtentum,qùæ nigræ erant: cum ipfum piper, colore eflet fer rugi neo,2f maius noftro,quod ex Oriente defertur. Itaquecum plu-*i’um habeat humidi concod^gratius eft uentriculo,iecoricp : di maxime quod fa-Pprisfit mittoris,00longo piperi fimik. Piper cocodionem adiuuat fuccorum frigiditate, atcç humiditate impeditam,quare dum uolumus aut uentriculum, aut pri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, mas ucnas,aut^attes circumiedas ealefacere,debet crafsiufculc cÔtundi, fiem de- ciorari,utdiutius ob crafsitiem tardct,melius^ adionemfuarn edat.Sinuero nabi-kstotiuscorporis conciliandus Gt, tunc minutifsimecontundi debet, ut cekrius per uniuerfum corpus deferripofsit. Et tandem omnes uifeerum frigidas intern/ peries corrigit,cruditates aufferqurinam prouocat, V enerem ftimulat, uentris do-loreslenit,flatukntia reprimit,abftergit,loiu!t,atquedifcutit,perquamigiturcom» modein multos condiendi ufos uenit.

Rocus ealidus eft in fecundo ordine,ficcus in primo, aftrldoriæ facilita- Cniiwreit tis particeps odoratus, quocircà ucntriculo utilis, QC concodioni, difcu-tit,óó putredini refiftit, utilis cordi,Coryriücelebrabatur,faltem fitorien-taliSjptobaturmaximèflauuSjfulgcnSjtcdolens, SCqmdmtifsimèfcruat Nn i odorem,

Primo de A»- odorem,tdeôemiôuferuan debet in facculolhictéligatû exiguaportioflc acriex-' tidxeip. « 4. pofita ad experimcntum,concoquit etiam colledioncs,ôC dolores leuat. Præcclin z. De Copof, myrrham arfn'diône,ô^ in difeütiendó thus.Lius odor Galerio capitis dolorem in' Med.fccundu ducebat, nos nunquam capite doluimus, ucl minimum etiam per febres con' ' loco$ edp, i. tinüasüexati:obidpronunciâuitillumcaputlæderejamp;mentem turbare,quodue' fec.9^ rumrioneft,nificorpusimmundurnfiqfi turnlargiusfumatur. Confertiecorisin-Notrf» flamm a tio nibus,£lt; ueficæae uteri ulceribus,fomnum conciliât, amp;lætitiam plurP mum auget, cùm in grauifsimo dolore fiüj bibilTem fcrop. 1. cö uino fomniauime mori, amp;nbsp;lenfi exhalari excorde calorem, quafi animam,amp;f in pofterum quiéuit tri' ftitia magna ex parte, adeout firn maxime alleuiatus hoc auxilio, turn ueró expert tus fum.Conferuathumores in ftatufuo, nifi quod pUtredinem 3mouet,ó6feniat

• nbsp;nbsp;nbsp;omnia membra naturalia, amp;nbsp;eft manfuetifsimus ucntriculo, SC ideó etiam bonum colorem efficit. Confert plurimum pedóri, amp;nbsp;pulmoni, S^facilem efficit fpiratio-nem. Et ego curaui laborantes ad mortem ufü eius paulatini,cùm à funere rciioca-uerim,fed quantitas fuit incredibilis : tollit etiam acidos rudus, SC ideo oblbtge' nerationi melancholiac,aufert^ fuperfluum cibi appetitum,excitat Venerem, prO' uocat urinam, fcyrrhos interiores mollit, ulcéra quoque maligna curat, adiuuattp partum.Et eft cibus uitæ ubi iis iecurus ab attonito morbo,amp; uertigine,ideo debet Zmzibtris mifeerirutæ. Gingiber feu zinzibercalidum eft in tertio tdumep uiret, pariim filt;^' tares, cat,fïccumperuenitadficcitatisOrdinem fecundum, cumficubus fiimptum,?'^ fertim ficcis,iecur,ódlienem ab obftrudlionibus libéra t,atténuât crafTa, diiTccatk’i-' ta,extenuatfcyrrhos,0óemollit,cum piperealbo SxS aceto mifeeturmedicametoex cydontjs,6C melle ad appetitum cibi excitandum, amp;nbsp;eft fingulare. Confertetiain plurimum codioni, atque hacc ex fecundo de Alimentis, refoluit flatumjÄ^ VenC' rem excitât. Eftep radix quæ ex Aethiopia defertur,quæ humiditate excrementina no caret,eius proindecaliditatem diumanifeftam profert, rettnetqu Hodieadnos f importaturzinziber recens faccharoconditum, quoduirens appellant officinal quod amp;nbsp;ad antidota additur, de quo alias fermonê habuimus, optimum eftinQ^*’ ämaritudo nulla percipitur»

ütmeemofchdta^f^Mdeefi^ . Cäp, * L X X X 11 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

HuxmyriHi- CTStS Vxmyriflica folida medulla eft, fed dura, odorata, 8Cpinguis, coiusolea cttqnlt;e, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dumexprimitur,inund:um plurimum confert ucntriculo, probaturpo” defofa,eius^ cortex ei adhacrês macis dicitur, amp;nbsp;ipfe odoratus ac mag^ quamnuxems, circundatcortexaliusdurior amp;nbsp;continuus, non «quot;“^ craftus,uelut nucis Ponticæ,filt; ipfeodoratus,tamnucem quam macim quifubb®'' ra maturitatis aperitur,SC dccidiqideocp altcrius generis eft quam Pontica, tüW”'* ximè quod arbos eius Perfici noftri non ft t abfimilis, quanquam illa proccriopa^ vires, breuioribus folqs fit. Vbimagis etiam maturuerit, cadit a macis. Calidaw^ ambo in initio fecundi ordinis, led macis eft etiam magis ficcus, quam cal id us ƒ tenuis fubftantiæ : nuxautemcralTa amp;nbsp;minus ficca quam ealida, SC aftridtorixh' cultatisparticepsfuntambo, fed macis macis in initio :nux autem diutius fine, oritur in Banda Indiæ infula,ignotalt;^ Galeno:ÔC macis eft terreus, SCeft uW*' lis roCæ, SC minus calefacit nuce. Et ambo confirmant omnia membra naturalia,^ caput,8C ideo etiam os uentricuIi,ÔC prouocant urinam, fed macis magis, SC conn' runt utero,SC dyfenteriæ,SC uifui. Et macis aliud eft à macere Græcorum. In o( re contenta folcnt conferre uertiginem,SC his qui animo delinquunt.

Et eafdem ferme facultates habet, quas garyophyl-lon,adcondimentaep noninuugt; lis, SCmatrici ualdè

Erada lam ciborum omniiim(pro ut à nobis inftitutum fuit) trâdattonc, reliquumeftutdepotudiireramus,qucmnonminusdbohomini necef-! fariumefîc, à nobis fupenùs fan's indicatif eft, atq^ineoutindbisquoep modusconftituenduseft. Potuumergoprateipuifuntaqua,amp;C uinum: Pf^cipuipo^ maiorquoepeontingiterrorin potuquàmincibo,quod plus in eo peccemus, nul- t«^ funt aqui loenimlaborepotus tranfmittitur,ncqueomnium efteadem ratio,plurimumre- CM«»»iiHn» ferttempcramenti,aetàtis,confuetudinis^ uarietas. Propriumuini eftadinuare codionem,SC excrcménta per urinas,fudoresep fubducere. Verum iuuencs priore ^wwniaue^ auxilio non indigent. Vinum autem nigrum cum urinas non fubducat,fenibus pa '^'f’lt;*^ iiÿitil!. rum utile eft,iuuenibüs prorfus inutile çft, ob id meritô dicebat DioftOrides,'uinû album tarn fanis quàm ægris èfle utilius. Vini érgo nigri feu rubri,ham bot fub illo comprçhenditur,nullus erit ulus.Reliquorum duplex gehus albürri, dC flauum.Al bum proprium,nequedulce,nequecalidum,flauum calidifsimum ; Pörró aqua ö- fiquxniiturii^ mnium animalium naturalis potus eft,nequecalefadt,neque refrigérat,nequedu- iKpot»;, citurinas,necprouocat fudores,multó minus fiftit. Verum inter aquas maximum difcrimen. Aqua utilior eft uentriculo quæ bona eft,quàm uinum, à fimili enim u-numquodqücalitür,aCcófirmatur:ucntridilitemperamCntumfrigidius eftaqua, . „ quanto magisbino.Quocirca pueris,^adolefcentibusuiniufusnoxius eft.Quid ^'!^ ^^*'^ enim habet quod educat fuliginis in ea ætate, aut quid opus eft ad confirmandum *'^^w^‘f*’ toburdaboreSjCalorinnatusabundefufftciunt. luucnibus paucum album uinurri multa aqua dilutum optimum eft,calorem ipfum fuperfluum extinguit,humedat, Uentriculo commodius: fans eft ad educendum cxcrementa, nulla mala confuetu/ ^oinducitur,fed ut in iuuenibus uinu accendit bilem, amp;nbsp;febres,ita in fenibus apo- viwiwn du^ plexi3m,amp;paralefim,amp;ftuporem,8Ctremorê,SCcalculosexcitarefolet. Odo funt ^^f^ t'.ariat„ cxcrementa quae in corpore noftro generaliter procreantur, faeces, pituita, humor nbsp;nbsp;nbsp;*’

nudus,melancholia,bilisatra, flaua, humor ferofus, 8C putridus. A'putrido qui- Huworercuos dem humore febres fiunt,a ferofo hydrops,a cm do podagra, à faecibus,amp; humore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^à^^

crude colidolores,abutraque melancholia infania, à pituita tremor membrorum, ^^^ nbsp;nbsp;quot;nbsp;quot;

8^refolutio. At rogo cui horum magis competit uinutii, aut potens,aut multumj autfyncerum. Atra bilis exuritur,mclancholiamagis acefeit, utraque fertur à tiino 8dcaput,amp; infaniam gignit. Multum uinum aut pofens exurit iecur,quo malo ni-fel^difius, quod enim feme! uftumeft, nunquam magis reftituiturquamcaro, quàm panis,quàm ligna. Humores crudos deducit in intima, 06 ex his etiam lapi/ desgenerat,feuin uefica,feu in renibus : lam fi uinum potens bibas, aut multum, ft uonmutetur,urit uentriculum, 6Ciecur,fimutetur,autcerebrum petit, Ôf furorem 8!gnit,atque incontinentiatn,aut p^ntur et acefcit,debilitatcp non folum uentricu-lum,fed SC iecur. At feces acjua magis molliuntur,quam uino,pituitam deducit ad neruos ,SC ex uentriculo ad cerebrum, unde ex confeflb conuulfiotiibUs nihil no-centius: bilem flauam exacüit, 5C morbum regium excitât f fed fi educete Opus fit, quid non facit uinum dilutum,SCmodicum,fi uinoutaris plUrimö,autpotêti,con-tingatep languefcere uentrieulum,quo illum auxilio reftituesC’fi febris incidat quid dabis,aquam non concoqUct: uinum,hoh'ne illum interficies, eoep eelerius fi phle gmonelaborauerit,autpeftilensfitfebris':’Qi.iof inde incommoda fequuntur: uini f^otd, ufum quod habes,relinquis,finitür, acefcit, turbatur, odorem mucidum contrahit, uappa fit,tempori anni non congruit,fiqüidetn amp;nbsp;höc malum,accedit, ut cum teip poribus uina mutanda fint. Deniep fi ægrotus,mutandum eft : ubi mutandum eft periculum præfens morbiimminet. VndeEpidaurqhac fola necefsitatemagnum detrimentumaccipiunt. Vinum infantes occidit, pueros impudentes facit, adole-fcentespetulantes,iuuenibus habitum bonum corrüpit,fenes reddit deliros. Qtiis uino deditus bonum finç habuitî’Antonius Philippus Rex Macedonia, Alexander, Catonem obijçi€s,qua partefolum uituperatur. Quid dicâ deTiberio, Clau-dioj

Idus Clt;e[Arisgt; dio,Commodo,cadens^ monftrisç’His conféras Cæfarcm qui continentia, A^ß’' brietans fingularis fuit, que interdiu bibifïèhaud temerè authores pereelebrestra' dunt. Et fi premeretur fin, proportione fumebat perfuium aqua panem, aut cut^' men's fruAum,aut laducæ tyrfum, aut recens, aridum'ue pomumfucci uinoliof^' Si tandem bono alicui fuiflet uinum,natura non commifinet tantum facinus, ut’' quam uini uiribus non imbuilïet. Vinum non uitupero, non excludo,fed itaagOi '’^™*^*P’^s debeatBacchus, quàm ebrqs, nam in illis uituperatur,proptermdi'J' MAÏK 9“’quot;* nô nifi benêaudiet. Prima ergo ratio à iuuêta eft uini exigui ufus, cumuli’*' ’ nbsp;nbsp;’ ta aqua,(ed leuis, corpora enim maiora £C firmiora, ac dentiora redduntur, uakt”'

do integra,robur mains,mens uegetior. Poftufum leuis admittiturflauû,fcdp3'J‘ cius,atquedilutius. Tertio loco eu uinum modicum,leue,ß^ncerum, aceoufe'’'' • hil incommodi timendum eft,quæfeqUuntur uitio non carent,fed alia maiore,’*” minorc.Minimè peccant adeo ut etiam laudentur qui meracum, amp;^ potens uim””, parce bibunt,inter quos Hippocrates illud eis conuenire affirmet,qui generation' filiorum operam daturi funt.Égo uerô an Hippocratis fit liber ille addubito: fei' quot;’ modo fit,alia ad finem unum laudantur, quæ fecùs uituperatione digna funt,fio”' lac in tabidis,amp;his à quibus copia fanguinis effluxit. Poft uini flaui potentismtn) fed pauci ufum eft aqua pura,fed optima. Ita uides me non uituperare uinum, 0”' aquæ puræ ufum etiam optima* quinto loco reponam, fexto loco eft uini leuis, mülti,ac fynceri copia,quandoqmde nee diluti probauerim:fed hoc intereft, quoi* uinum album dilutum multum,deterius eft quam pauci,non tarnen èmalorumg^ nereeft,utin calefadlis autconfuetis,multumuerôuinum leuemalumeftjtai”'*! confuctis,quaiTi non confuetis.Deterius autem eft in eófuetis omne malum, qoo“ maiore damno mutari necefte fittminus tarnen afficit, quod confuetum eft, qu’®* . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod non eft confuetG,ficutquacnÓconfuetafunr, minus multo afficiunt, quam

onfue u 1^ quae funt contra conluetudincm.Confuetudincmftangércdicimuscumaduö^ nemjragere. j^^gm^ ufum agimus:id fiue bonum,fiue malum femper cum magno penculo”® fed ad infueta tranfirenon eft adeó difficile, neque periculofum : proptereauim”” album,leue etiam,mul turn tarnen amp;nbsp;iyncerum morbum procréât contra confuf’”' dinem fumptum:praeterconfuetudinem autem etiam non parum nocet. Neç'®^ latet aquam bonam fumptam uini loco,0£^ in calido acre omnium elle prima, qi’°“ ad longitudinê uitæ attinet,SC falubritatem,ac robur uirium,SC fenfuum,cerebrum enim à quouis uino,ÓCquantocunque læditur, maxime fi à potu contingatbon”' nem,quouis modomoueri,autexercerefe. Atinhisquiftudiofifunt,cümnonn3' centexercitationi, uentriculus turn propter id, turn propter ftudia imbecilbor 3“ cotftiones redditur: nee excernunturexcrementa,quareftudiofis omnibus, uini a/ liquid albi,aut flaui bene diluti, dare conuenit, ad codionem primam feruandam, amp;nbsp;educeda excremeta: fuccedit copia uini flaui,meliorquam aquae malæ,ôi^qi”'J' ^‘’^‘*‘ nigri uini. Inter uinum autem multum nigrum,aut rubrum,^ aquam malam tarn, hocintereft-quod aqua fi ualde mala Tit,uino huiufmodi etiam deterioreftibn autem non ualde mala,tunc iuuenibus mclior eft, fenibus deterior, ut contra aqua in fenibus deterior eft quàm in iuuenibus : fed de his hadenus. De fingulorum nunc bonitate,ac uitio nunc agamus: illud primum tarnen uelim fcias, ubi corpus agitandum fit,uinS efle detcrius,quod Slt; petat caput,ÔC acefcatin ucntricuIOjq”^ duo mala funt,fed omnium pefsima.

Atfudruaut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quarum optimae funt, quæ a cœlo defeendunt,^ maxime cum tomM

mthoref, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ fulgurequæ^ fontanæ funt, uelut Mutinæ ê profundo terraefeawrt*

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;entes,nam quæ ex montibus détériorés funt,^ crudæ : Et quæ exciftd'' nis colligûturèfluminibus détériorés funt,faltem in noftris regionibus, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod neque à calore terræ cùm fint in fuperfîcie,netj foils ob frigiditaté aèris ton' coqui poflunt. In Aegypto autem Nili aquam feröt effe optimä, turn alibi. Omo^ *■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aqu*

L I B E R T B R T I V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»#ƒ

Quæfluminum ni H refideant,calculum gcnerant,quia ccenofæfiintjautlutülentf, Rqu^ ßwnmii uelarenofæ.Qiiæ aiitcm uelocttercumint,praeter id etiam criidæfunt,qiuaomni- gtnaMt tal-j^^i^P^*’^^^“”^^^‘®”*sfoi*s»QiiçlacuiKn fiint,amp;ftagnorum,6Cpaludofæ,etiafn culos, ethiferæ fiïnt,5Cmorbos longoSjâfmakim habitum générât, fed de bis hadenus, ”•«quodomnis aqiia eiïifmodi deftillata corrigitur. Et codia mclior fedditur. At ^‘umprimarurajquæfolæbonæ funt, oprimæ lüntinregionibus calidis amp;ficcis, ô^orientalibus : pefsimæ qüæ in contrarqs locis, fed quæ è cœlo defeendit,imputa «fjÄ aliquâdo breui piitrefeit,quæ coquitur,optima effîcitur. Qiiæ autern è after-®amelioreftgeneraliter,quàm fontana,uelèpliiuia,optima tarnen ê cœlo aC defæ-'’ta,ucl ex optimo fonte,eiftema melior eft, 8C longe præcipuè in regionibus cali-ois: figna optimarum aquarum eft hominîï longs uita, fœcunditas, color uiuidus, optimärtOR jobur,dentes firmi, rara podagra, amp;^ calculus, atque bydrops, uel morbus regius. iquurwjl» vux autem ab effentia iilius fumfrtUr,quod fit expers faporis,odoris, pura, amp;nbsp;uak ^^^ déclara,ponderts,p3ruum eft diferirnen,inter Optimatn ac pefsirrtam, led pota cito defcenditexbypocodrrjs: fuperfi'eiem iilius infpice,nibil udum babet, autpingue, Uel turbidum,aut nubilofum. Effufa ftridet,6C epota palatum no aftringit, legumt-uain ea breut coquuntur,brcui calefcit,0f breui refrigeratur : alueus purus ,Öcèla-pillis, autfabulo, nOn crcta,nô cCEnum,autlutUm,lapidesûe. Quadrupedum ieco-ta rubra,pura,pinguedo alba,rencs abfc^ lapillisifaporis fi infïciatur,ftatim uertitur infpumam. Animal nullum præterpifces,eos^ argeteos gignit,SC capriculas quæ . 2quæ flip erna ta nt. In ripa herbæ ui rent fi fit forts, hæq^ è genere graminis,aut etiam ueneodoratæ:fed urta eft optima aqua,bortarum autem multæ diffcicntiæ bis mo-^is,namprimumaltcriuseftfaporis,odoris,acuiriû.Igituraliquo mOdo mutatur, «fin ea extingUatur plumbum, multô deterior eft pura, amp;nbsp;efficit difficultatem fpi fandi,ô^ urinæ,amp;malum babitum,ærtea aliud. De Chalcantbo,ærugine, ftibio, a-^minc,fale,amp; fimilibus, amp;nbsp;auripygmento, quæ iotcrficit:crgo aliqua etiam :uuat, Eubium eft de auro,8lt; argento,fed uerifimile eft, nifi concedamus idc efle æternû, noui^amp;quod omnia debéant conuerli in aurû,uelut de Mida,quod aliquid de-peréatiigitur uires aliquas reeipièt. Debet ergo fæpius extingui in ea aurû, effica-cior ab argêto,inde percolari.Dé fubftantiæ mutatione intelligendo denfum,8C te-uucitidemliquet,EtftmiliterdeUaporibus:ita tarnen nefallamur, fcientes eosefle 2quâucram,nonaut aêrem. Dubium maius eft,an recipiatimprefsionêcum dela-U3tur,8C in uaporcs ucrtatur,quo circa in medio, quafi itincre feruefada tenuior è-ptjeuior ac calidior, babet óf aliud comodum quod attenuata fubftâtià, quæ in eà funt,fubfident,undepuriormultôredditur:quæigtturexternafunt in aqua coefta, ^multomagisdcftillatabifariaabeunt,aliaquidemtenuia cuaporant,alia crafta *ubfident,ita utroep modo expurgâturaqua ao igrte,necpericulum cftut ulteriore wHditate tranfiens in uapores impura reddatur,cum non tunc fint aliéna qualitatê 'quot;tedi aquei uapores,fed firnplices,non Ut bi qui abierut. ErgO ad bçc plurimû co- Pe^colidó ^ueft percolatio,de aqua ab Hippocrate didS eft,in coda loge utilior: in omni aßt “biw. JjecelTaria. Quærat aßt quis forfan,quarc aquæ ufus adeô fit utilis, amp;nbsp;exofus .''Tria uintincaufainam exofus eft,quoniâ qUodin äeutorß ufu deea dixit Hippocrates, 3dfanorum uiuendi rationem pérpéram traduxerunt « Et quod regio noftra aquas bonas ob frigiditatê non admittit : neep inTbafeo, neep in Abderi,necLarifta, aut Cranone,quæ omnes urbes funt partim in Tbeflàlia, partim Tbracia,aut Arcadia, bonæ erant aquæ,quoniam loea móntuofa funt,nec præparabant aquam, ut dixi« muSjUelututendopluuia.Obhæcigituraquainiuftè dânator.Cæterùmaqualon-geutilioreftuino,nifiufusobftetpotentiumtiinorum,Uthiquomodocunque cédât res in difcrimine fint,feu confuetudinem abrogent, feu in ea perfeuerare decree uerinnatep obid propter quod ab Hippocrate dânata eft maxime utilis, facit enim hærerecibuminpræcordtjs,amp;fhumores crudos,quififrigidifunt,amp;f humidi coco* quuntur,amp;inalimentum tranfeünt,declaratfienim eft,quod abhumoribus codis nulla noxa,nulluscp morbus creari poteft. Sin autem calidi amp;nbsp;fucci,uel etiam frigi-di^ ficci prxparantur ibidê,2lt; inde expelluntur per fudores,urinas,fcabiem, aluß:

nam neep hi generatepofluntfeum iam fubadifuerint) nem podagras, ne(^hp’‘ vimpotia lós, neep hydropcs, nee laterales morbos, non febres aut pnrenitidem. Atuinuquot;' omniummdlo dum inuaporesfoluithumores,dum penetrateeos cogitinuenas,omniummalO' ntmcitufa. rum caufa eft:præfertim inflammationum infaniæ,delinj,febrium. Quamuiscrg'’ aquacruditatcsaugeat,ó^magiscruditatem intendat quam uinum, neqp ta®«” multitudinem illotum adauget,necp prauitatem. No enim tantum obeflepoliU'’, cum loco,in quo concoquuntur,ncc nocere poffunt, detineantuncontra àuinof^ penetrant,ubi ob calons inopiam non poffunt coqui, amp;nbsp;plurimum obfunt,atÿ^ hoc darum. At neep multitudine augentur, quoniam fingulis circuitibus f £órmam,atep ita in alimentum tranfeunt, aut paulatim expelluntur, SC nonaug^æ tur.Contra illi à uino,nec poffunt expelli,nec nutriunt, fed colledi fimul graues g' nerant morbos,2lt; per fe lethales.Nón oportet tarnen cibos edere graues,Ö^duto*’

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;frigidos:quanquam 2C in hoc uinum plus noceat, nifi quod noxa obfeuriopd“' nec^ enim ita uomunt illos,aut leuitatc intcftinorum,aut diarrhea corripiütur^n^' no,ficutaqua.Sedpoflmoduminciduntindyfenterias,dyarrhaearumloco,ex(]‘''^ bus plerique intereunt. Itaque ratione ego ufus fum aqua in mane : uel quod^po® minus malum uinoualdè tenui, ualdedikitoalbo, utadurinam cruda ttanfii®’^ quæ tam diu feruari nequibant,donec concoquerentur. In uniuerfum fl quidi*'' geat potus aquæ 06 bonæ,^ non multæ cum cibis bonis,00 benê codis, qui^P ciorcsfint, uclut fi femel tantum cibo in die utaris, plurimùmiuuantad fiftd*®® morbos,Sd maxime qui ex fluxione confiftunt. Præcipuè autem cum corpusp'’ Koü, inædia etiam exetcuerismam ubi fames laborandum non eft.Et uentriculi,aciôi’’j ni rationem habueris. Aliam quandam rationem adducût quidam dicentes, ƒƒ uinum cogit cibum inuentriculo,aqua difïoluit, idcp apparere experimentoin^'^ quæ in utroi^ elixantur,huiuf(^ bene,quamuis non addant rationem, fedquoP^ iunt,uinum cogeremultum cibumjmoderatum autem concoquere,huiusnonf^ 1 dunt rationem,neque an fit uerum quod proponitur,confiant habet magna®‘' bitationem. Dicemus ergo uerifimiliora, funt^ quod in modico, amp;nbsp;leui cibon’ concoquatur, non apparetnoxaillius:fiergo gratum fit,uideturmeliùsfehabô^ fin minus non ofFendit,ut pceniteat:cogit tarnen femper,quia igneum eft,ct3‘’“îij partes tenuiorescibi:ipfum enimautconcrefcit3uelutdum e mufto fapafitjUn ueeuftius in aceti naturam tranfit. V nde multis inacefcit:ob id ergo afiringif^'^ turn enim id facere fua natura potefi : utroque igitur modo cogit quodlncoq®®’ nee ingreditur partes carnis,aut pifcis qui incoquitur adeo ut aqua quamuisilb^ nuius fit,dum cogit,indurat, tametfi parum aceti,fed multg aqug admiftiingf^“’ ' j tur,S(S ad celeriorem in lebete codionem faciat,

Inumuentriculo amlcumöb idplericp cxifllmarunt, quodaquaiW/ mum fit inutilis,deinde quod eo uires non parum foueantur : nam aÇ*' fumpto uino hilares,ÖC röbufti redduntur uiri, et qui labore defefsi® réparant animos,amp; ad labores prompte redeunt. Sunt etiam in iHo res uentriculo utiles,aflringens, aufterus^tumodor iucundus, quem omn®'‘

mehoieft,Slt; concoCtiones magisiuuat,fuacp cabditatc, intempenem frigidaWt^ cruditates uentriculo familiäres emendat, fed tarnen nonficfe res habet,fed ut' , immoderata quarcunque utiliora uidentur,breui tempore in fucceffu fatiant, ogt;‘^ duntcß itaufusuini potentis hate omnia habet,quædiximus, longorum u^^*^/ intommodi triculum eneruat,ac ex toto deftruitur,longè illi aqua etiam cruda deterior e»!»- ' ulm umi. Primum quod iecur ex calefaciendo cogit cibum crudum tr^here,et ipfum inflü^ •

mando fitim exacuit,SC obftrudiones parat:deinde quod crudos humores, ƒ quot;j. uentriculo funt celerius quam oporteat,faciat penetrate. Qiiodcp omnium eftpy fimum,cqm uentriculus natura frigidus lit,ab his confirmatvir, quæ nutriendo/

L I B E R T E R T I V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z^i

miliafunt,uelutaqua à contraries fubftantia illius extenuatur.Vnde qui potenti fu-uenturuino,omnes breui,nifipræpinguemhabeâttientricukim,tabefcunt. Acce* düincommodum nonleue,quod li quando deficiant fimilia uina, üentriculus illis anuetusextoto euerritur. Pefsimus igitur potcntium uinorurh ufus, optimus ea-dem radone aquæ, fi ab initio ipfe afTuetus illi ftatim fiierit, parenribus^ fit ortus, qui aqua longo temporeufi fint.Älioqüin üina candida,amp; auftera omnium uiden ^j^j^^ ^^^^^ tureflepracftantifsima.Qiiodfiquiapotentibusuinisiuuariuidentur, hocnonob * aliudcontingit, nifiuelobconfuctudinem quæcum antiqua fuerit, etiamfi mala ”* »t,obferuanda eit,uel quia humor crudus ad uenas prompnus digcntur, malumqg ! cumfoenorecommutatur,nónextinguitur:uel quiafrigidaó^humidaintemperies uentriculum obtinenfed ad earn efficaciora ex pipcribus,^^ allcis funt auxilia : uini cnimimprefsio,acuisnonuideturutilis,nificum uentriculus naufeabundusalia •

- 3uerfatur,hocunum ampleditur.Interuinaautem alba,8ófulUa præcipua funt, rU* f ofaplerumqueaftririgunt, ob id uentriculó commodiora, fed hoc illis faifó aficri-t ptum,riifiquantum atrinetad longam confuctudinem : neqtieenim tam funt lau-! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dabilia natura fua,qùàm nccclfaria quibufdam ob longum ufum, ut relidia noceat, nonprofintficisutamur. DifFerentiaeergoomnes,àfapore,à claritäte,tenüitatcqj vmidiffertn feucrafsitie,ô(Sobfcuritate,abimbccillitate,ôdrobore,à tempörèatqUelocö ^^^°^ à^^quibut pihilfàcit,nccj prodeipnccp o b eft, fed indicat de rei natura. Guftus indicatdeuini bpodbus,duici,amaro,aultero,acerbo,aftringentc,'infipido,ÔCuinofo,reIiquinô ‘ ‘Untuino naturales,acidus,pingriis,amp; falfus. Amarus duplex eft à natura,.que plu-pmiputant efle falutarem, ego nori habeo quod dicam, cum ratiOnem affcrantjed uætateamarefeat, utiuxta uindemiam prorfus malum eft: neqp enim in uino fit a-maritudó,riifi ob putrédinem:nam ob cahditatem uelut mei non amarefcit, fed ace •otAmarum igitur uinum ætate malum eft, inimicum iecori, Sd magis uentriculó fumnonhabeatineo quodaperieridomutetinmeliUs,fedhuiufmodi mutationè^^^^j,j|j^ jJ^ uaudindigemus.Dülcia üiria orririia fcrafia funt,ideó düplici ratione obftruunpge. nbsp;nbsp;nbsp;,., nbsp;nbsp;nbsp;' octantetianibilerri,obidnoxiapracterquampituitofis, ódmelancholicis,latas ha= ° nbsp;nbsp;‘*'^ * bentibus uenas,Öd his qui crafTo humore óf lento in pulmonelaborant.Ex his quæ ^a(rafunt,a]uum magis mouent, Sóimpinguant,quae autem tenuia, urinas ciunt. JJalenus mirum inmodü loca diftinxit, utckoƒ()§©- potius,quam medicum repræ-kntauerit. Quare mihi cum non eadem cura fuerit, nee dodrina hæc confiftat,de ms tantS again,quæ fempiterna rationediftinguüntur, uelut uina Græca, no quia vini Gneci 'Jt$ca,fed quia e calida regione locis afperfis oriütur, póteritia^ furit et amara, pic unde. ^^taëtiam épenuntobftrudionés,pituitam óf humores craiTos diffokiuntur, na- Cread uireii difcutiunt,nec folum hæc,fcd qu^cunej eiufmodi erunt in perpetuum. Ét ta-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;menfolisfcnibus,óf his quimultóütunturcÏbo,Slt;pauco exercitio,-cÓmoda funt,

J^liquis non ita hifi longa, óf praua cohfuetudiné firmatis. Mombafium autem è tiombafl “i-^fetaflauum,potens,odoratum,iucundum guftu,appetitum recrcar,concodionê „s. •ifigiditatelæfamiüuat,exhilarat^hominem. Amabilelanuænatum,exuuafit •f^collibus ut aiunt Mombafio potentius, Graeco fuauius,uentriculó amitum ma-giseftMotnbafi'OjGreco^.Vinaciola iuxtaBenacum optima fiqómnibusfuauifi yindcioli» hma,amp; clarifsima fubftantia,fed omnibus infirmior eft uinis,qux recenfuimus,èx-biiarat hominem,nee adeo exurit iccur, fed neque humotes frigidós adeó attenu-atgt; Frebianum àfluminedidum,erufdem nominis Florentinis peculiarc,dulcius Trefiwn»«; win^iola,fed non adeo uinofum,nelt;ç corpori tam utile éft,nec tam iucundurii gu-“U.Deniqueuina ex uuis naris irirriontibuspotentiofafunr,cahdiorâ,Ô!fteriuiora,

! ^°^ria naris humililoco,autfrigidó,autaquofo. Refertplurimum quomodó con- vi^d patent nciantur,nam uina alba ex uuis higri’s non comprefsis extrada, qualia fieri in Pa- jj^y^ tauino agro,potentiora funt admodum,óf cruda,ob id uifceribus omnibus, óf ca-

, P'^rinimicifsimatmentiuntur enim uionaciolamguftu, fed uiribus plurimum disant ab illa.Quæ auterii ex uuis non recentibus ficint, fed tarnen fanis ut Bononif, lucunda guftui,acdulcia,ôf clara,diutiùs quoque feruant dulcedinem, magis ace-*cunt quam pertutbentur,ut cotra quæ è marcidis,in cumulos difpofitis.uelut Me-Oo i diolani

diolani frequentius perturbantur,quam acefcant.Hxcigitur manfuctafunt, Ó^^^ Lorrf. cilius corruptainuentdculofebres gignünt,utreliqua,caedtates,amp;furditacesX^ ra qualis apud Mutinenfes commoda capitijfuauis, fed facile putrefcit, uentrkuW haud commoda. Ac qug cum uino ueteri ïunda eft quibufdam grata,mihi fanc®*quot; la ratione commendan poteft : praefertim fi ex ueteri uino, ut plerumquefolet^cot' rupto fianinimica uentriculo,iecori, amp;nbsp;quod optimum eft in omni uino ut Md«®* choliam edulcoret,non habet, eft enim ipfum amarum, omne autem uinum co®®* natura am3rum,tantùm officit uentriculo, quantum utile eft iecori, fed renibusW' men purgandis optimû,hoc tarnen etiam renibus inutile cft.Sed iam de uinis,Q®^ fi ex integro repetentes hiftoriam fpecialiter agamus. Præcipua funt Græca,amp;:®’' Vworom Gr« lica.Græcorum quatuor genera. Maronium potentia feuroboreeminens,cui®$ corum^enera meminitHomerus,inThraciæmaritima partegenitum,quoduigintupkimaQ®^ quatuor,Plin. admittiqoduplo fane foli admifto etiâ ebriofis fatisfacit. Suauitate aucem A# lib. 14.cap* nomine ipfo ciarum,quale fuerit coiectura difeere licet, cuius comparatione(oii'^' ' 4. bat,quod nunc primum habetur Prannium.Hoc in Smyrna nafcitur. AthenaUS^ Lib. I.c. 2 8, Icaro infula,in monte magno iuxta laxiim Prannium appellatum.Noftrum psl^®*

Clip. 2 s. eft ex Creta aduehi,amp; abundare ibi.Quartiim Mendaeum de quo Athenxus.

His quatuor Italica e regione refpondent Maronio phalemum: eft cnim po^^'’' tifsimum Ariftæo, Albanumfuauitatefumma Prannio quafimedio, quod Se^ num uocabatur,crat enim eeleberrimum, demum Surentinum minus famofuiflA ipfum ignobilius Mendxo, feruabantur in centum annos,fed ct aliquando i®®^ centos:fed hoc minus refert, illudpotiùs quaeramus, cur aliud craflefcat inw^? modum.De Graccis Plinq uerba fentire uidentutjCum ltalicis,amp; tempus, Si crai^*' *’*^^* ties certe conueniat, forfan amp;nbsp;illis, uel conditurae ratione: quod ego uidi femat®^ inmontibusper x x x. annostenuifsimumerat, ôdardentiaquæfimile: can»® ealor uehemens,hic enim fep3rat,proprius magis mifcct,SC cÔferuat, unde oal^ ra redduntur.Potentiora ergo,amp;^ qug magis mixca funt,talia reddunturinfir®’*^ 2lt;tenuiora,deftillancuripfauetuftate,perindeacignibus. Triafunt inuino,®®® . ille iucundus uelut in prannio Cretenfï,SC uinaciola,óf fapor uinofus,qui comi®®' nis eft fruduum fuccis plerifque, ut alias didum eft. Ergo fapor ille licet ue®®'' culo gratuSjnihil habet praecipuum, cum tarnen pronus etiam fit, ut uertaturi®^' cetum,amp;in uentriculo imbecilli, SCcalido,ut plurimum illinoceat, nequeabof^ illius arcet humores prauos. Calorautem odoris fuauitatem fequitur, undeca®' uerfa rationecalida, 2C potentia uina exiftimarunt confirmare uentriculum, O? nil magis proprium exhauriatcalorem,quam externum,tefteAriftotele. No®07 t.Meihto. autemuinapotentiaomnia beneodorataoftendunt Gracca noftrx ætatis,ma^‘' cap^ j^ mè infuauia,tum rubra omnia,acnigra,fuauemfpirantodorem, cum tarnenexh^ plurimafintpotcntifsima. Ponó duplexeftodor,iucundusfimpliciter,ó^cibai®) nam flores iucundé pleri^ olent,non tarnen odor eorum cibis fatis conuenit, co®' trauini quantumcunquefuauis folum in potu iucundus eft,extra minime: ut qui rudant etiam prannium,feu creticum, aut uinaciolam, horum odorgra®^ fit,cum tarnen bibenti fuerit fuauis,non idem de mofcho,rofa,uel garyophyllo.Vi' 1 num ergo odoratum non ut uini fapore prçftat,neque ut calidum membris pri®^ ? palibusutilifsimum eft,cordi primum,inde iecori,cerebro,atqueuentriculo.OoO' VM« odorati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßj^ fpiritus confirmât,^ aftringit membrum,ÓC ad ipfum naturalem colorÇ*®

*“'*’• reuocat:ob id utilifsima talia uina funt, non ut calida, tantum enim abeft, utra®^ aqua diluere fæpè illa oporteat,uel ob febrem,uel ætatem,uel temperiem,uelexd' cita tionem,aut quia homo illis infuetus fit, nihilominus fic tamê os uentriculi per cipuè roborant,unde concodionem iuuant,amp; appetentiam,^ cor, atqueita cx^ larant hominem,3^ fudores prouocant:6C iecur unde urinas, qualis enim urinait*' cori,talis iudor cordi,amp; cerebrum,undeintelligentiam, 6C memoriam, amp;nbsp;promp®' tudinem adaugent,^ uigdias puras cum fenfibus reddunt,acfomnum condllt;^.^

ex lus ft üflrà tranfèunt ad alia iiina non odoratann quorum ufu nihil utile,nihil ho-neitum inuenio. Tarnen quidam fua oligophora abundc célébrant, ignaii mentis ueteruin,5C magis naturae return: cum nihil illis infit boni prêter prauam confuctu/ dinem. Et ideo ebriofis carere illo non folum graue eft,fed etiam damnofum. Vinu ergopotens illis tantum conuenneuideturob confuetudinem, fed reliquum eftut ï’wwWfwwÂ propolitam alias dubitationem foluamus,uidelicetan uinum optimum lit tenue, I°^‘*^‘lt;^* iiibdulcCjSCrubru'l’quod eft facilis eoeftionis admodum,^ boni alimenti. Probant Lit^s.cy, albapotius utDiofcorides,Slt;^praefcrunt giluis,3tlnigris,ut illeucrtit.Galenus prg- ®5AttenKrf* tulitAriufium,Phalernum,Lcfcrum, Ôë'1'molitequodcuncp horum fucrit media 2* natura,quoniam fanguinem bonü generent. In tertio de Alimencis rubra, SC crafta Cquot;‘P-4o» uidetur præponere. In libro de cibis boni, amp;nbsp;mali fucci uidetur probate prima fen- ‘■“P’ ' * * tentiam. Verum quod de rubrisfhæcenim media, fi quod medium eft op tim û elfe ®lt;‘*fquot;*» uult)prçtulit.Et ideo dïco quod Galenus malèfectt,qui tôt ÔC tanta de exercitio,^ '« * «cr 2» fridionelocutuseft: nequeciborum ubi erat proprius]ocus,nequepotuum men- ^‘^’’‘’‘ tioneiTifecit,præcipuè de colore. IndeortumeftutOribafius ilium quafi uolens excufare,dixerit,colorem nihil facere ad naturam uini,fcd faporem fubftantiam, ôd ætatem: odoris etiam parum meminerunt. Egoautemdico quod in Græciaubi funtuina tinda à uetuftate. Si. in agro Patauino ubi funt alba ex modo conficien-di/orfannonmultumcrtant,quocl2lt;nosfupraintelligeteuolumus. Verumin re-gionenoftra ubi utrunqp genus fit,amp; habetur ex uuis fibi fimilibus, amp;nbsp;codem modo confedio,licet in utrifque magna fimilitudo intercédât, duleis, auftcri,infipidi, amari,atqp item potentis,à imbecillis,ac rurfus crafsi, OC tenuis, odorati, S6 inodo-tis,tamê dulcedo à dulcedinc, dC aftridio ab aftridlone,ôc ita de alqs in uinis albis, nibriSjac nigris manifeftè diligenter implorant, fpecie differt. Princeps fuo more uidens tot difficultates dixit,quod uinum temperatum debet efle album ad rubru declinastfed eo omiftcgt;,cui in nulla parte minor authoritas, quam in hac haberi de* bet. Dico quod uinudebet efle fubrubrum, quia in medio extremorum, ut firpius repetit,feduina alba funt frigidifsima,flaua caïidifsima,fuïua etiam calida ualdè, in tjuorummedio colorcm rubrum collocat, quodadcaliditatemattinet: igiturtalia ,^^ j j^ luntoptima,fcd quia maius periculum ab actate erat in calidis,quam frigidis,amp;l ob- T^jnSda. ftrudionis,quant imbecillis nutritionls,ideo exrubrislaudauitfubrubra potiùs,ôlt;^ loco dus declinarionis fuppofuit,non paucis,nequeleuibus rationibus fubduleia. Tertio de vb Alia ratio eft,quia Galenus fatetur,quod uina fulua funt calida, amp;nbsp;tenuia : illa alba ^^ j„ ^^^^j, neep fufficiunt,neque utilia funt,fed quafi uina non uina, Af acutis laborantibus ra- ^^ fotpcoiicedenda,ideóintendebat ut rubra exhiberentur. Incxteris debemus ob= feruareoppofitionem,ue!ut in calido,craflb fubftantia,in regionejempore anni,ó£ cibis.Dequibus partim diximus,fedlongiori indigeretcotentione, de qua abun-deiiilibrisContradiccntium:ideohaccdeuinofufnciant.

BOrrumpuntur aquæ maxime in puteis,atc^ cifternis(quç ueró in ftagnis, Ai^ud quie cot Iacubus,cauernis,atquehuiufmodilocisfémpercorrupt3ïfunt,maximaj'u»ipwt«r. cum difficultate corrigi poirunt,óf ab eis prorfus homines abftineât, nee

----nifi maxima urgente neceisitate illis utâcur,ôf corredis ut infra) earumc^ Noy4 nqu£ noxa,quia non adeó detegitur,deterior eft: quidam enim générât hydropem,cru. corruptie, datSf putridæ:quædam regium morbum, feruidæ fcilicet, terreæ, óf cr3flæ,lapidcs turn in renibus,turn in ucHea: aliæ ftranguriam, aliæ dyfenteriam,quæ acri metalli-ca materia participant,magis putiïdæ febres : quædam gulæ herniam,lutofæ non Qttotnodocef abrquetenuitatc,aliæfomno1enfes0f pigros,aliæattonitos,aliæpodagrofos,quç- ,.,^^ itheâtub dam ulcéra in tibiis,ôf crunbus.Omnium communis eft una ratio ut parum fuma- ^^ ^^ug, tur ex illis: cibi aflentur,aut frigantur,non elixentur : óf ut aqua ipfa corrigatur de-ftillando,poft coquendo,maximè cû odoratis, Ôf dicunt cæpas corrigere aquas cor tupt3S,demwm utfaltem coleiur in arena bis aut ter, quo auxilio utuntur in caftris, Oo 3 laurus

laurus ctiarn,8C ium'perus,00 malum medicum emendant aquas:Et exercitfum cot rigi tpotum aquarum non ualdemalarum: Et aqua ex pluuia colleda bona eft,^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dnernæ repurgât aquam, Ô^ fodere puteos pro fundos fub priore aqua ut Mutin?)

amp; efficere ut aquæ decurrant ad humidiora,quandöcp mUtat illas. Et quandoq^t etiam ficcatis aquis aër emendatur ; Et haurireaquam è puteis fatpius corngitiH^S ÔC pifces fquamoli,qut tarnen uidunt ex forditie aquae,meliores eas efficiQt, ueruf NoM.fübi moriantur,illas corrumpunqob id diligenter animaduertendum eft; Et «p 0^ fabulum emendant aquas puteorö cum lapillis mixta, fed potifsimum iduatde^ ftillatio, amp;nbsp;codio, ut alias edocuimus, cortupta enim aqua magno ignedcftiH^ debet,ut quod corruptum eft,pereat,amp; altiuSj quia aliter eolligi non poftet: ucrüf’

• fi totam expurgate libeat, limum, SC reliqua fubducito, ut clara reddatur, indent' quenti hauftu nouam efficito: nam è uenis perpétué confluit, immittito deinde’O puteüm uas figulinum fale j aut acetó, aut hydrargyrio plenum, amp;nbsp;cake oleo wo’' daobturacumimporte,aediutiùspermittee Difncileautem uideturabfqueoiO' tu aquam pofte feruari, nifi ab ignea quadani ui fouéatur, ob id deftillatæ duwt’ lorineftferuantur,quicumexhalauerit,córrumpuntur. Corruptionisautewtt' , lerioris caufa,etiam in ftagnis eft terra: mifcetur enim ob id turbiaæ aquae, ede^” corrumpuntur:amp;quaefunt elarae, antequam corrumpantur, conturbantur:ig'’^ notut nqudm córruptiO aquæ quædam eft permixtio. Aqua autem ft moueatur, expurgatf^ p«rg4t. peregrina omniareqcit,utinfontibusliquidis apparet: quod enim graue eft,wt' ftdet: quod leue propcllit è fuperficie ad latera; quod ueró immixtum uehementtl ut fal in mari, non poteft, quoniam non habet quo reijciat. Si tarnen longiuspft' cedat expurgatur,quoniam fenfim quod immixtum eft à tenuiorc fubftantia pi'’^' occurrente,relinquitur:igiturquacuelociterfertur,omninó puraeft. Omniumt^' go dodifsimorum confenfu, praeftantifsimum atep nobilifsimum aquarum reWt' Decoflio 4- dium eft decodio^non folum ceenofarum fiue turbidarum,atque alieno fapofti®' .„^ doreûeinfedarum,uerùmetiamIiquidifsimarüm,3tqtiefplendidifsimarum:o3^

* plerae^ ipfo blandiuntur afpedu, quœ hauftacmagnas turbas in corporecon^. uentriculum enim flatibus uehementer agitant, morden t,ac uellicant,panter^ S^: uant,quin amp;nbsp;in ipfo, hypochondrqs^ diutifsimè haerent ac commorantur, W , infimul a lijs perniciofis aftcdibus afheiunt.

V‘m iam innumerabiles perte repétiant faditiae potiones,^ toti SepttO' trionali plagaeconfuetus cum fitceruifiae potus, atep etiam gentibusO' tra oceartum,ceflante uitiö cultura ob frigora, ideo de ea potifsimuwn' Cerui(ÏAciult;e nbsp;------^ tradarepropofui,quæab h3la,lupifalidarq additionediftat. Con^t'

G'ciut uires, ”’^ ceruifta lupi falidarq additione,quaeadditio aliam naturam facit, ahamepw' ’ mam inuehit,inebriat haec,uirium^ ita potifsima fui io parte æmulatur, quodb’ nonfacit. In ea enim conficienda maceranturprimo authordeum,auttriticuw,f'' quedum propciam pu tria germinent,atqueexillaputrefadione,quafiexftf'’’tquot; toacrimoniam acquirunt, tumexeodemdecodo, quo macerata prias foo^ quod lupi falidarq eft ex flore, femineep coqüünt,magis mlnusue, acuiniomW'’ uimaemulantiaaccipiunÉmaccratioriej fermentatione,codura,proquarunito’' ! cenw/ix diffe fiationemirum quam uariet ceruifia, acrisj amara, fubdulcis, dilotior, fortiSjUt^ rMti«. mens,imbeciIlis,clara,turbidior,recens,atqueüetufta.FIanc autem fi redeconn endi modum perpendamus,temperamenti calidi elk iudicabimus: nam exl^ acdiligëtilupulorum rnaceratione,quorum tota uis ab aqua accipitur, calidi to‘, funt per fe, quanto magis accedëteacrimonia,quam ex putri materia macetatio'’ acquirunt :ucquoqp ab hordeo frigiditas aufertur, introduciturep caliditas,lt;10’f aqua non contemnendam concipit caliditatem, quam fapores duleis, acer,«® rusue declarant, quos modicæ, aut uehementioris effe caliditatis ^^*^^^^{gt;

Äufterum uèrô,aut acerbum,acidumûc faporem nuquarn adipilcitur, nifi uel cüm xomipta eft,uel non redo modo præparata,acconfeda. Inebn'at aiitcm quod non Cemifumd paruum eft calidnans argumentum,dum uapores caput ferientes repient, Ô^ corn- ^rUh motam mentem agitant:2C quoniâ crafsior efteius fubftantia,quàm utnt, peioris^ fucci, hmc etiam longé deterior eft tlhus ebnetas, quàm quæ uini caufa Ht : fpuma qiioqucquæfaperinnatat,câHditatem déclarât. Multum alit,arque impinguat, fed plurimum flatus gignit,arque ingentes intcrdum facit obfti'udiones, amp;nbsp;præfertim obnegligentiam conHciendi,prgparandi^incuriam,necfucci praui lufpicioneca-feqelephantiafim enirn ut plurimum facere uidimus, aliosq? prauos aftedus. Eft üaU^iie^ amp;halaquæfit in Anglia, Ôé Scotia admodumfuauior,adeo utmeminerim bibiffe in ingreifuScotiæ,quæ mufto dulef albo comparari poftet : nec in aliquo differret, nilîquod infineamarorem,acodorem infuauem retincret. Hordeum x x x v 1. hox risaqiiæiam infufum,ftccatur in cumulis in ambra,ubi calefadum germinat, fpar-gitur: ubidéfinit,rurfum colligirur,ita alternatim curantperdies x v. donee totum germintrerit: inde per fexborasficcaturfuperprunas,impofîtucratibus uinceist poftiibi perfedèficcatum fuerit,molitur: fuperfunditur aqua multa, fi debilem ef-ficere iielis potQ,pauca,fi ualidum. Poft boras x 11. percolatur, SC excoquitur multum,fi iialidum,parum fi debilem: inde ubi in uafe efferbuerit,trâsfunditur in aliud uas,amp;utferiietar,additur fpuma akeriusbalæ iS ueteris,atcp CÔfumptæ, fa po re eft auftcro, acido, duleiep mix-tis réfrigérai, necingratus potus his,qui ei alTueuerint. QiiaEueró amariores,minus funtfalabres,nam ucl plus iufto codae,ucl putredine, auruetuftate hordei,tales eualèrunt.Sunt qui ex eadem farina halamfecundam ef-ficiant,infipidiorem,frigidiorem,grauior2,putredini magis obnoxiS, nam exprio-•■eeft,quxinmultos annos feruatur. Codionismodushoræ tres,autquatuor, di-gnofcitur cum tenax eftè deficrit,contrarium enim ei accidit quod melli, amp;nbsp;faccha-TO,quæcodionelentiora fiunt.Incidit quia acida,aftringit quia auftera,nutrit,cóm V^^f^ r duleiü genere fir,modicè tamen:differi à ±etho, deficientib. lupulis. Feruet dieb» duobus fponté,adfummû tribus. Poft mufti imagine non retinet: mirabilc tarnen colorejfubftantia,uiribus, odore, acfapore, uini albïfubftantiamreferte. Expyris lt;iuoque,ac pomis in Neuftria,uina Hunt,quod folum ob frigiditatem uites non fe-fatSiccatis ergo iam paululum frudibus,uinum extrahitur,exhalat enim aqueum bumidum,inde dum feruet,excoquitur,atque ita feruatur.Eft aute aftringens quia ffrudibus baud exquifitè maturis extrahitur,amp;rubamarum:tale enim eft quod ue bementeraftringit, ibi ueró etiam ultra annumferuatur : dulcius amp;nbsp;fuauius eft zc-TOOjinferiusuinouuarum.Fituinum êxomnibusfrudibus, quinon tamfacilèpu vmuexefuh trefcunt,2C plurimS fucci habent,uelut pomis,pyris,cotonicis ponticis, moris, ber- but fruütbu^. bens,fragis,myrtis, ac prunis fylueftribus, SC marenis, é cerafis autem a lijs non fit, SWaftatim putrefcunt,nonexamygdalis,nucibus auellanis pincis,ac talibus: oleu fnim continent. Facilius ergo égranis maxime oriza, nam media illorum fubftan-tia eft inter horarios frudus,Só oleagina.Et ex quibus Uinum exprefsione habetur, exeifdem fit amp;nbsp;iora,admixta aqua.Huiufmodi cr^o uina faditia non apprimèlau- V»f4/adifw* dantur, amp;nbsp;præfertim in non alTuetis, quia difficile concoquuntur, amp;nbsp;difficibus di-ftfibuuntur, obftrudiones pariunt, flatus procréant, SCm prauos bumores facile conuertiintur,quare fat erit deguftaffe»

Hl Omnus eft quies naturalis pene perfeda, omnium fenfuum exteriorum, QS’^f^*l**‘ nam fi perfeda cflet,quomodo eüigilari poftctfSC fi no eflètmaioris par-tis,uigilantes dormircmus,fi uero non omnium non fit uinculum,fed ftu pór,quonia non ab interiore, fi non naturalis erit cataphora,aut eiulmo-di,atfcireexpedit motu exCitan fenfum, qui cùm uiget dormire non poteft : non e-him quiefceret,ideo cuigilatur. Motus autem non tolb'tur, neque refpirationis ob finem ut uiwamus. Et quoiliam à leuifsimo fenfu, ^origine illius pendet : iuftoca-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur

tur enim cefTante: ideó (entitur,S^ mouet* Etnequèmembro exteriomni, ideoti' uoluuntur,amp;im3ginanturumóetiamuident,amp;:audiuntjfall«ntur enim qui p«w* fomnia edeeadem imaginatis, nam aliter utuntur fenfibus quam uigilantes, SiW' pjoj4, men utuntur, non ut qui imaginantur : manent ergo fenfuum origo in dormfenO' Exptrgefa, b«s»6^adus eorum,fed quafi ininitio.Éxpergifcimur autem maxmtèamatériau)’ Üio unde. fertübuSjfcilicet ta du, amp;nbsp;auditu, ob propinquitatê cerebri, QC quia operculo cart^ inde à guftu,a uifu,fi oculi non pcrfedè tegantur,demum etiam ab odoribus.

SomniutiUU' Confertautemmaximècodionibus,amp;uircsetiamrcftituit,unde bifariamt^' ^ * dionibus auxiliatur,unico autem modo finecibo.Eteius caufaeft quiesfpiritu’’' * nimalis,uel ob frigiditatcm,uel humidum fuaue,aut uoluntatis imperium, autin’^ • nbsp;nbsp;nbsp;beciUitatemiaut a labore refolutis,amp; caufac quidem huiuS quietis,alix quçeffit*''^

alix fine quibus ede non poteft. Itidem auxilia alia quidem quç humedant,alia/' frigerant,alia ueró tollunt quod impedit,uelut curarum remifsio,atquc Ixtitia.Sr Somnum con» ciatim autem ab omni fenfu,interiore quidem,gaudio repentino, Si móerorequ'^j aliMtiii, to,fed haUd huie confidcndum,tranquillitate animi,atqß remifsione curarum,W tatione Ixtarum return, infularum, umbrarum, fluuiorum quiefcentium,pratortii!’) ac peregrin^lionis,folitudinis,iyluarum,montium,et omnium adionum fomngt;‘^' rarum,uelütpulfantium,acfonorfî,amp;dormientium, turn etiam fixa intentioneï'*' quidem figitur fpiritus in eiufmodi:eft autem requies illius fomnus. Poft hæc t”^' moria felicis ante adæ uitat. Vifio quocp imaginaria cum fixa fuerit,eafdé obc^'ï' ßs ibmnum inducit.Et obfcuritas quidam utilis eft.Et memoria prefer tim câtin*' nibus,uelut Nafonis fomni declarat3,ut illat

Eflprope Cimmerias longo/peluned rretffn Mons cauiu igndui donut,CT penetralia fomnii CiJio nuncjnam radijs orient,mediM'ue,cadens'ue, Pheebut adire poteft,nebulit caligme nift£ Pxhalantur huma^dubiieq; crepufcula lutif, Hon uigil aies ibi criftati cantibut orit : Euacataurorant necuoceftlentia rumpunt, Muta quies habitat, faxo tarnen exit ab ino. Kluut aqux lethes,per quem cu/m murmure labenSt inuitat fomnos crepitantibut nuda lapiüis. Ante fares antri foecunda papauera forent, Innumenèci^ herbiie,quarum de laÜefaporem Nox legit,^ Ifdrgit per opacat humida Kiro^ lanuane uerfofridorem cardine reddat, tiuüa domo tdta eßt eußos 'm limme nuïlui. At medio tofut eß bebenofub limit mantra Piameut,unicolor,nutto uelam'meteüut^ duocubatipfe Deut,membrit languore folutiSt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Tempe» In hoc génere eft Tempe in Thedalia prope Perteü,abrupta à Peleo,óó ona ®^ Lib.^, te regio fœlicifsima,ut inquit Strabo. Edep paruus ager quê folum Peneus fluu^ Lii.4. nonallutt,fedquidPlinius':’lneocurfuTempèuocantur V.M.palTuslongitudinal cap, 8. ^ ferme fex,qui iugeri latitudine, ultra uifum hOminis fe attollentibus dextra, .Df Hyper ua^leniterconnexisiugis: Intusfualuce uiridante allabitur Peneus uiridis,f*' boren, culo amoenus, circa ripas gramine, canorusauium concentu. Plura quoque d rf'iÄw«« «u hts alias. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• ml

ridaria» Tertium auxiliS eft à piduris,amp; uiridarijs,SClociS ameenis maxime opacis,d'gt;‘ uiroreobfcuro,plantiscpeiufmodi,quilucis,ó(^lylüisfuntfamiliares’.denfitate,P’^ tis quoque ac florentibus herbis colore purpureo qualis uiolx. In pidura folit’^ homines,dormiêtes^ prope aquasttempeftas 06 maris inundatio,riuuli, SC fing*’’ maxime ex auditu Euripi cadentes,guttxcp,aüium cohcentus,filcntium,cantiKn (blitaria,amp; fi cum lyra ex acuta repente definat in grauifsimä, longa etiam tio,ô^ narratio fabulofa fokt fomnum parère. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^

®^aô(^abodonbusnonparumnïuanturcfoci,anthemidis,papâuens,uîolarum yfnpheæ,rnandragoræ,hyo^chyami,fl:yracis,animae albae,liliorum alborum, fola-•'omniferi.Eadem quoqueamp;fimilia naribus indita.

^aorequoquedetentaeiufmodiadfomnosfaci«nt,S^inauresinftiiïata,ueluto-I*^’^* ^ympheac floribus,aut papauere,aut populeonis, aut chamemeli, aut Par-”^n ordei,aiit mandragorae.

Ana quoq3 fumpta in ccenac finejaduca cum feminé uiticis,aiit cróci, aut amo- titiluciit i^butrefcrunt recodajpoma fub prunis coda, pepónum femina, flores nymphéa: cum faccharo conditi,Iac edam plurimum, amp;nbsp;praeter reliqua iiinum dulcë non poternes, aut cruditate potens.

1 aha quoqp in glâdibüs fubieda,feu pro ciyftéribus, Só cum meconio ctiam mi-na,fomnosÓ£:grauesetiamprohdunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

bxexpenmêtis tadus fi quis à uigilia furgat,SCambulet, paululum indelcdum^*?*’''**’’* p®fj^oluttürinfomnum. \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*”^*

Embroca capitis, Principis,hordeum, cbamemelon, parthenium, coquantur in Ewewwi 3qua amp;nbsp;afpergatur,imó irrigetur caput.Et eft propria fenibus.Noftrum chameme- No/lniw; U)U*olarum,maIuae,florum nympheaCjeapitum papaueris,Iaducæ,anethi, fing. M.

*^aputcaftratijCoquanturinlibr.x l. aquae ad confumptionem medictatis, amp;quot;eö-ttiquequad caput decodum bene fit, ex hoe percolato lauetur optime caput ad ho tammediamfaltem,inde exprefla aqua circurnponatur linteum dudum ex eaa-qua,amp;expre(rum mediocriter:huic aliud tepidUmj amp;nbsp;ficcüm, amp;nbsp;occlufis feneftris ptocureturfomnüs.

Balneum cnio^ aquae dulcis tcpidum,aut purac, aut cum didis rebus, ateg fimi- Bdlnewm d^ “OUscodg.Maneatineo donee fitis celTet.autariditaSjautfaporpraegrauetjaütlafi q^uiduldsi utudo,3cfinat uel decumbereuelit:uel pedes tepefcant,et fi bibat aliquantulü uini.

Itrigare quoq; caput oleo dulci,aut ex amygdalis,aüt è nympheaeflore, fomnum irrig^tio; illicit,fed amp;lotio pedum ante cöenam, uel a paüco cibo poft eoenam, amp;nbsp;in brachqs p ^‘?3gitationelocüs quo'qp frigidior,amp; humidior pro deft: amp;nbsp;cubileorienti expo» htum,amp;uomitus in praegrauatis funt ualde utilia.

Lætus quo(^ nucius poft triftitiam,SC blanda uerba,amp; in prurientibus,ac turgcii tibus Venus, imó inquibufdamfuperfluaexoluendo uires fomnum c0ciliat,ficut Öf^lafsitudo exlabore,SC fudor,^ alui deiedió.

Et quidam proprietateipfa dicunt de agrinlonia,de pede anteriore uituii marini, Nofrfi dextro füb Capite pofitis,inungére corpus pinguedine muris alpini, uel gliris, aiit uturis aucl!anei,amp;eft minor ruftico,uel urli, turn uero etiam inungereloca pulfuü, ^funt in hoc cafü in iugularibus,ólt; tadus eas declarat artenas, amp;nbsp;quæ funt à late-hbusofsis pubis, Ód quae funt in temporibus,amp;^ è regione cordis, inde iccoris,^ fu-peruertieem pedLim,6C in carpis manuuni.

Et hiacynthus uerus, amp;nbsp;quem uocant chryfopacium.Et funt quidam lapides qui pItispoflunt.Etinuentioexfanguineqüorundamanimalium,óópifcium.Etceregt; bro il!orum,amp;^ ufus longus qüarundam rerum, uelut fabarum iomnoleritos efficif; Etfifint cérebri imbecillioris facit uentuofosi Ét aquæ modicæ potus, aut oris col-Jutio eft ex fomniim reducentibus.

Etmutatio magna, aut nulla, efteaufà repararidi fomnum, amp;nbsp;quanto plus homo dormit,autuigilat,eó fitfomnolentior,autuigilantior:iequunturenimconfue-tudinem.Et propria caufafomnieft remotioimpédimentieius. Ideo diuerfisuariö modo occurritur.ltaque mutatio magna iri omnibus eft caufa pleruncp recUperäti difomnum.Et ubi homo fitiuuenis, amp;nbsp;corpus non cacóchynum, uigilia longa,amp;:: uiolenta grauifsimum fomnum reducerefolct,fomnus igitur à fomno amp;nbsp;uigilia.Et Uigiliafimtliter à uigilia,amp;fomno : amp;edudio fanguinis per hæmorrhoidas in ple-nitudine,amp;fanguineferuensautacri, uelfalfoutilis quandoquenecelïaria eft. Et oua etiam conciliant fomnum. Et pillulæ ex cinoglofla funt potentes ualde: fed a-nimaduertendum,imó quantitas plerunque fufficit icrüpulus ex his, amp;nbsp;cum quægt; fimiisfomnumcumhuiufmodi, óinonimpetramur, ficaputnonfit ualderobü-

Cwruigilid Et uigilia eft familiaris fenibus non folum ob ficcitatem, fed meatuum lafsiwdi' fenibut finti- nem:amp; abundantia ciuditatum,5lt; bumorum acrium,amp; ferofbrum. Et eftcauftu'' Uaris. dfsim fcnq,5C ideo fit circulus qui debet abrumpi paucitate cibi, facile concoOTiS' Et moderata in i llis eft,ob id fignum bonum. Et etiam non noxia,cùm praEfttf'*” fomnus matutinusfubfequitur,amp;incommodaperducitadfcbrcs, attonitos,rdO' lutiones,dolores,graucdineSjimbecilIitatem uentriculi,triftitiam.Et ideo pro ^o*”' no quiete matutina diuturna uti debent. Etpœoniæ femina nigra, fi purged^ put,liberando optimum conciliant fomnum,a^errhina maxime,anémones,bw® cac,cyclaminis,origani,ferpylli, atquefpondilq fucco.

Corpm m ^^ fomno corpus exterius réfrigéra tu r,intùs incalefcit,côtra in uigilia inquit W fomnottfrb Picrates.Etfomnus confert maximecerebro,poftuentriculo,indepatientibusdO' wefiitur exte ft-''OSjSt^euacuationes omnes,(uelutamp;debiluatis à Venere) praeterfudorem, n^i” * riits ‘pftjtm adauget. Propterea etiam procurandum eft ut operimentis multisea hof’ * corpus tegatur,qua exterius folet refrigerari, conopxis circumdetur,pannis pl^f^' bus non ficcis contegatur,ucr frigidus,purus,Slt; obfcurus. Vtor ego leCto ex cea materiatab ealinum fub capitepalea ficca mollioreftalga plumei ceruicalia,ft“ ad uentrem tantum golTypium pcllis agninae,fetofa amphi mala,culcitrclofo.

Dormirepropehumum humidum,iublole,amp;no(ftufubluna,filt; regionerim^ ° ‘^‘ cubiculum ad orientem fpedans, amp;nbsp;maxime brumalem, fed aeftiuum amp;' inter duo folaria pofitus locus,fi non aliter purus,nô in loco nouo,ncc dealbato gipfo,ni«ho minus'calce,aut carbonibus accenfis,confiât una node plurcs perqlTe. Neeprop^ ures um mgg publicas ob firepitum. Vndecim horae decubitus fenibus, feptem iuuenibuS ^T*^***quot;' confifientibpsnouem,abhisfidetrahasbinas fingulisrelinquenturhoraefowo'; prima pars uentriculo maxime fauet:fecunda etiam,tarnen iecori: fed ultima coro'! cenjispttijpe, ^^ cefebfo fuauis,óf amœna in qua purum ab impuro fegrcgatur,amp;quodduld»*' mum efi.Efi iila hora ftudioforum,fi nó feruiat cibus,labor,curae minuantur, lethal ii morbo laborantes defiituuntur eo magno medio : paruo aut curis detentiprin” folum parte:furiofi,SC pefiilentesperpetua uigilia defiinentur,morituri autfomf® omnino defiituuntur,aut caphora corripiuntur,aut à fomno peius habent.

Non pofte dormirc d ccena ob cibos aduenit,fi fuccedat fomnus,dulcefcituapOG roburcodionisuentricu!i,amp;iecoris,tota peruigilia,utdixi,eftilla quamPrinceps uocatSahare.Dormire contra ab initio,amp; poft quinep horas,aut etiam minus pi^ terconfuetudinem,amp;curas,prauam codionem fignificat:acresenimfunt humO' res,ficut prior uigilia ficcitatem cerebri,contingit etiam ex ficcitateiecoris,autpU‘‘ monis incendio,purgandum eft.

In uniuerfum cum fintodo modi,duo per fenoti,dormire quantum oportet, nifift tarnen uigilare iuxta tres partcs,aut dormire melius eft,ut fomnus uigiliefut' cedat quam contra. Et fi accidat,parata fint fyrupus ê nympheæ floribus, ^emiO ere tene3t,Slt; unguentum populeon recens,ÔC furgere,^ cogitatio blandarct odO' tes pa

^papaueris,mandragorf,uiolarum,id cft,Horum rcccntium, amp;nbsp;filo eus fit foil ex-5ofitiis,aqua,folia uitis,£lt;falicis,amp;la(flucæ,SCflores chamemeli, ÔCanethi, 8^pa-’auens,acnympheæ,SC perniutare etiam bisin dic,acuerrcre,romma autem horri-jilia,amp;cum ttmöre,amp; triftitia,affeó:um,amp; periculüm oftendunt, fi perfeuerent ef-cd:us malos:morbos,tmpedimenta,ïnfaniarn,detrimenta,óó cafus, auxilium, pur-gatio,reda ratio.

Tremereantefomnum effufionerhfanguinis,aut conuulfionis périculum, a ut Jremere ante •ïiorbum.Trcmere malum in ibmno,clamare deteriuSjfurgere pefsimnm,idcÿ mul-1°^^^^ 'quot;‘^^ tismalecefsit.Qiiibus prodeftadamas finiftro brachio adalligatum. Mingentibus ^‘‘*”‘ jnledopifciculusmàrinus, equiforma eritij, teftudinis, apri uefica, rches anima-liutn,amp; ficæ ceruorum,óó hæc medicinæ caufa,SC unguen turn comitiffie.

Dormientibus ore aperto cum noxium fit,ÖC périculofum,et indecens,et ftertSt, 'Dornl^ntibuï purgârccaput,noncubarefupinüm,üincire inferiorem mandibulam, flertoracci- ore apoto^ ditdormientibusfupine,magnam(^rerpirattonerri,actardam, amp;raram habetibus, tjuibus amplum pecfius,amp; anguftx fauces. Somnus pr^terea in quibufdam auget sffedus,dolores,timorés,amp;triftitiam qui funtfortuiti,SCincip!Unt;nihilmirücuni etiamft'ngatprorfus,alios minuinnecid cuetiani tollat, fomnus enim eftfenfuum uinculum,ut in podagra, contingit etiarri quod fenfus exilis minus percipit, alias Ridius,acmâgis ut nodtu,^ in filenrio magis,quam in uigilia,06ftrcpitu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sowf»« Jiur Somnuspfætereadiurnus,SCfidilîbluatappetitum,amp;uires,amp;infl3mm3tiones ƒ . / ' exciter,âcobftrudiones paHat,tamen fit fæpè neceflarius,aut ob nimiam lafsitudi- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'”^’

nem,autcibum,2C potum ubcnorem,ücl propter nodis uigiliam, aut dolores, aut uentriculiinfibécillitatem,uel longam cónfüetudinem,5C frigida? mOdicæ hauftus, foletdulces prouocarefomnos in umbra præfertim, Sècenopæa èfilqs arcentmu-ftas,licet amp;nbsp;ob curas:dormire in die,amp; ob dormitationem uebemEtem. Etidco uel ab antécédente necefsitatc,uel à fuccedente utilitate, ut etiam in febrientibus fi no-^ttloga accefsio immineat,amp; fuperdormire fiti bonum eft :tum tarnen fi bibat,dif-fobitur codio,nec fomnus fuccedet.

Etdormirecuminfedisquauisluè,üelmorbocontagiofo,utiepra,fcabie,pfora, óómirreiw» tmpetiginc,phthiriafi', uel febre péftilenti : uel morbis pèdoris, qualefcünque fint i^ffUif ^4, praeter dolores à flatu,aut morbo laterali,ualdè malu cft,amp; magna infelicitate, cum ^^^ fdibus etiam praefertim pueris,ad phthifim praeparatCanes autem usep ad annum canes fuper lêcundum præfertim pingües,2C albi fuper uentriculum detenti profunt codioni, uentnculimii. nonfolümtunc,fedinpolterum confirmato calore,amp;ucntricuïo renutrito,rpiritus atitêequorumualdeutilis eft,peftis tempore,fed ftabülum debet feruarimundum ^quibus rara eft cutis,amp; cerebrum ualdè humidum debet dormire ufep ad tertiam dæihoram,maximèafftatc,autumno^8Chyeme.yereueroàdprimamfaltem. „ _ ■ . Etfomnusfuperlatusfiniftrum,2Cdextrum, Sc decline melior eft Omnibus ela- ^^^l^^^ ° tis ceruice,SC pedibus,atcp illis bene contedis, ac capite etiam bene ficco, fed non graui.Etcubiculum, ad horam quartam dieiapertis feneftris teneri debet, reliquis prtibus,ufcp adx 1. horam admittatur:lüxfola,aernó minus folis radijs, poft perfide occludatur. Et carnes apri cum crOcO plurimo præparatæ efficiunt fomnos itabiles,dulces,profundos, qui ftato tempore redeunt, SC recreant,fed fi non fe-quantur,abftinendum eft ab illis.

Extremis prætereafenibusuigiîiainfeftifsimaeft:uocamus hos decrepitos. Éx- 'Extremis fe^ indeinfantibus,atcpinprimis fenibus ferme ex æquo cæteris aetatibus adolefcen- nihus uigUia dæ/cilicet iuuentutietiam confiftenti pari quantitate, detcrior propioribus fene- infejUfsimai Ciuti,nam ficciores.Pari autem proportionc adolefcentibus,SC pueris, quoniâ ma-gisillorum naturæ contraria. At in ultimo libro dilfufius pertradabimus

de fomno fenum,5C de his quae ipfum conciliant,de mon-ftrabimus^ etiam incommoda,quae ui» gilias fequuntur.

Lurimum autem refertquomodo ledits paretur adfomnu, 06 ut qinduJ fit,etiamfi nondormiat, fcilicetutlinteafintmunda,amp;promineantfii' y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pra,8C infra,0^ mollis fitledus,etlongitudo fit trium brachiorum,autp3'

rum excedaqfi quis magnus fit,nam ubi nullum exceflerit etiam mconi' modus eftjlatitudo duorum brachiorum,cum dimidio,id eft,unciarum 5 o. fed m^ nus malum eft,ut fit longior, aut latior, quam ardior,aut breuior, hoc enim maxi-me obeft fomno, amp;nbsp;tranquillitati magis etiam aeftate, amp;nbsp;longè magis hyeme puto' naria,ac ceruical faltem altitudinis femipedis,id eft,unciarum,feu pollicum fex,U“ ( eircamodi admodum tenfum,neque enim caput infidere firmiter potefijneque/’*'' 1 mis molle: fubfidet enim, SC caput, ac faciem obruit. Debet fingulo die a^itari^ eoncuti pugnis,ac exornari diligenter, ita ut lintea hincinde à lateribus,amp;l acapit^i aepedibus promineanttculcitraenequeplures aeftate quam una, inaequaliterem'^ tegunt,amp; hyeme uix una fufficere poten. Heteromala,aut amphirmala mollia, P^ loft,plena,denfa, curare oportet diligenter, ne aeftate pulices, hyeme'ue niadeai quicquam,fedigne omnia ficcanda:utroque tempore à cimicibus etpediculisWp’ ueftes etiam purgandg funt.Infpicere etiam oportet ne ferpentes adfint,aut fcofpb aut araneæ.Conofæis textilibus mufcae nó folum,fed amp;nbsp;culices arcentur, uerum^ lices etiam fono,filt;ftrepituinterturbantfomnum:ideóconcludere cubilehuicp^' fti obnoxium oportet,antequam lumen intromittatur.An uero ficcum ledum cai facere hyeme oporteat,dubium eft.Quatuor ergo oportet obferuare,naturam by^' mis fi immoderate frigida fit:fi qui dormiturus fit,frigidior natura fit,ut pucrietf” gis infantes,8C fenes maxime decrepiti,amp;P exangues, S^ conualefcentes, 06 tara ei'' te,mollic^ carne:Et fi offendantur,nec dormire queant, aut non incalefcant, u®“ deDauideludaeorumRegefacrafcripturarefert. Demum ubi confuetus fitbi®’ ut nobiliores,2lt; fœminæ: feeds ealor fine hac mollitie, Ô^ blandimentis magis co^' C^id^fomno firmatur. Vbi primum ergo furgerecceperit,paululum crurafricentur, amp;lbf3C»gt; psridebeat., indefurgat,^beneficium aluiprocuret,urinamdeijciat,acnares cmungat,dllgt;'|' Iiua3bundet,expuatil!am,rurrusfi commodumeft, paululum fricenturcrura) brachia:demum feueftiat,pedaturcaput eburneis pedinibus,ÖCpoftlauetuul ’ amp;nbsp;m3nus,amp; fi dentes bene fe habent,nil agat circa inos:fi nutant,labant,dolent,a“ eroduntur,colluat os aqua marina bene pcrcolatj,etiam illos fricando,ó(f gi^^S'^t intus extrat palatum:fi ergo fit firmis uiribus, deambulatione in umbra falubn^ arborum,cuius modi quercus, falix, pyrus, malus, cerafus, populus,amp;P etiam df fontes pellucidos,utatur,fed fi nó adeó'ualef,autnó bene dormiuit,curru aut eQ^ non furiofo,uel ledica fuum peragat exercitium:Et fi ambulet non ad fudorem) ad calorem moderatum,tum ad fatigationem,fed ad animi alacritatem, nonadi^, tationem anhelitus,fed adliberiorem refpirationem,cordisc^ refrigerationem’ prandio non exeat domum unquam pedes : fi cogatur, quanto ferms, modoa

crepulculum per mediarn noram laltem tanto menus, panis integatur lempti ** bus,amp; cum domum reuertitur grauionbus utatur, fint tarnen ueftes quæfigt;^^ ■ mninó arceant, amp;nbsp;antes conclufæ fi fieri potefl, cum domo exire licet propten ues, uentos, imbrem, aliam\ie caufam partim lub porticu longe deambulct, P’ tim polliataliquidalterius manibusuehementer comprimendo perfpatun^^. diaehoraïjficutunahora totum abfoluatur, moduseftutCummisnitaturuif*^ ’ amp;nbsp;tam diu donee cum uoluptate id agat,nec tædio afficiatur,aut quafi labot^t t tra uoluntatem.Soleo ego etiam brachia alterius manibus fricare,ambularefuL^j do contenfis brachtjs,ftridis pugnis,eundo,redeundolt;5 ut ablóluam mille P^ hæcmetameertam non habet, modus habetur ex fomno, nam diuturnus, tnterruptuslongiorem,ódfirmiorempofi:ulatexercitationem, plus cibi, inde öcP tus. Contra omnia,fi fórnnus fit breuis,grauis,horridus,turbatus:longitudo e fomni horse nouem/eptem faltem,quin^ funt neceflarix ; A' cibo ergo non

crteatjOecdcambuIando. De cun’s animijtnftesomnescontabefaciunt corpus,fed Cura t^Het ™agis poftprandium,0^ magis enam poft cœnam,et quando eft in ledo.f^i cfcat contabefaciut ’gitur,SC nil moleftum agitat,aut audiat,uel ubi corpus,aut mens laborer, amp;^ prefer corpm^ öm tribus prirnis horis,(ecundis parum,tcrtijs négoces non triftibus, St fi laboiio-Hsfeexercerepoteft.Dormi're qua hora à prandio (fi iam diu confueuir) poteft. A’ poiio umii cibo bibcrenon expeditjOam uinum bibere codionem corrumpit,exurit jecur,ut- cibo, tiathabitum,c3putconturbat,8ôoculorum aciem obtundit. In cœna ucrè perea-dem habita confuetudinis ratione,nifi parum fn ultima parte cœnæ:poteft aiTume-«poma bis coda, cleduarium aliquod cum fe ledo concredit, ex bis quæ fcripta wnt. A cibo nonftudeat, necmentem defatiget, codionem enim impedir, caput fcpletjÄ: nullum frudum affert,hora,nam^ matutina eft hora ftudq, licet ucfperti-naetiamperquinque,uelfcxhorasapranaio non incommoda fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Tficxeis quæ defomno diximus facile uigiliarurn incomoda côpræ- Somm/.f -, ' hendipofsint:Hîc tarnenetiam,ôt^nonnullas earundemutilitates adij- don^ji cere non grauabimur,ut cUnda,reda methodo profequamur.Cùm et -enim humores firtt in corpore qui eqci poftulent, ut in laborâtibus tuf-fi,6Cgrauedine,nocebitfomnus, ÔCdebilitabiturcalorà materia reten ta,ideodicebantHippocratcs,5lt;ZGalenusfecundodeuiduin Acutis,inopportu- Tex.e “timfomnum eflecaufam refolutionis corporis, excodionis, SC grauitatis capins, ^‘’'”*‘' fecundoficibusdefinubienim calorrobuftiorfadus,alimentodeftituitur, corpus abfumitur,quod aperte colligitur prima Aphorifmoru: Comparatis eniminuiccm duobus aphorifmis,cùm in uno dicat,nifi dent plura alimenta corpus abfumï,cüin j 4, i y, calorualidiorfaduseft,inaltero per fomrtoslongiorescalore fieri ualidiorêfequi-tur ediuerfo,ut nô exhibito alimento,calor imbecilliOr in fomno reddatur, nifi pri-ftini alimenti reliquiae fuperfuerint in uentriculo,aut mefaræo,uel iecore. Tertium eftcum adhibetur intempeftiuè,ut in media die à çrandio,2C maxime in debilibus', undePrinceps deconualefcentibusloquensÂ cum fomnus non conuenit/ortaf- ^gf^^j feexcitabitfebrem,propterea quod facit cruditatem, amp;nbsp;frangit robur calons inna- ^^^^ ‘ ^* ti.Etcurnefttimorfyricôpis,uttertiaPrimi.Etquandoqueneceftàriacftuigiliaob ' '^’^‘* timorem fyncopis,^ cafus uiriu. Sed hoc eft cum humOres funt praui, amp;nbsp;uenenofi ^^* ^ ° ^ \. incorpore ut infebrepeftilenci,fudorifica Britannica,amp; in moffu3raneæinius,quâ ^^^^ ‘^’^^ appellant tarantullam.Et ideO res reducituruel ad defedum cibi,uelcrudorum bu worum abundantiam, in locis ubi excerrti non concociui poftulannaut ad humo-tem uenenofum,qui petit loca principalia,aut quando fit horâ non opportuna, mà Ximèin imbecillibus,amp; adhuc membra excalebda habentibus. Per fe tarnen fern-perconcoquit,amp; bonus eft fomnus. Et etiarn cum à copia fanguinis qui exierit fo-mnüs nocet,ut Qiiarta Primi,feu naturalis fuerit ut in menfibus, Slt; hacmorrhoidi/ bus,feu uoluntaria ut in uenæ fedione. Caula cuius eft quod in talibus fanguis in- ^‘‘P* * lt;^1 calefcit intro delatus,^ propterea effluit dehuó, 8C maxime fi fuper latus anedurn decubucrit: folet etiarn moueri turn tremor cordis,ó(f perterrentur. Cum enim languis èftin moru uehementi tutius eft utuigilet, quam ut dormiat: turn quia partes interiores maius afterunt periculum,fi inflammentur exterioribusttum quia eft ma gis locus auxilio in uigilia quaminfomnor

BXceflus intelligo non folum fuperabundantiam, fed defedum, üelut ie* Exctlfm ^«h iunium3demiror^ fatis non folum de Galeno, fed etiarn de alqs maxime Arabibus, qui eum fecuti lunt, quod tam multa de abfurdis quibufdam rebus uerba habuerint,SC longas difputationes, eas^ non parum collau darint,cùm etiâ eflènt turpia, foeda, SC fadu magis difficili3,ut ebrietate,uomitu^, dequibus fatis ambigo, an etiarn fi adeo prodeuent ualetudini, homo honeftac ui-

t3e,atque ciuihs turn maxime femel,aut bis in menfe, ut quidam laudarunt ^*®,°P^ ram dare poflet : at de ieiunio adeÓ facili, commodo, honefto, ne uerbuin quw^ habuerint. SölusHippocratesiüxtaconfuetudiriemfuam hocattigit,fed aam p«wi Apbo- dumconcifédicens: [Senesfacillimèieiuniumferunt,fecundo loco confiften^’ rijm.ij. minusadolefcéntes, omnium minime pueri: amp;nbsp;maxime qui eis uiuidioresm rint.] Hocquoniam omniieiünq generi conuenit,de quóintelligit baud pt^P ieiuniuquid, cuumfecit.Nam ieiünaredicimusillum,qui totadieabuinet âcibo,óóquifem^ , die edit, neque tam conucnit interpretari, quid hacuocéieiunium fignified^ habendarnmentern Græcorum,quàm quid perF«trti»f/: habetur fanèapud aum T«. 8 8. j.g^ quarto de ui Au in Äcutis quo d ieiunium obeft dolor i câpitis^ôô crapulslt; ^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lenus cOntêpfit ut ab alqs addita. Cum ueró dicat ieiunium aduerfus capitis da

rem,crapüÏarriqï main eft. Qui femel taritum in die cibum alTumût, imbecilli’^^,. palam eft per ieiunium intelligere ornnimodam à cibo äbftinentiam : quare r^ ^, de duplici ieiunio nos agere oportet, feil i cet abftihentia à cibo prorfus totadif ) femel,aut ut fumat prandiurn,ieiunet in pofterum: aut üt ieiunet ad coenam uW ’ Tex.24. uel utcibum iolum meridieaccipiat: Infecundo de uiAu inAcutis recenfetm3^^ quæ eueniuntaftuctis bis in diecomedere,^ omittehtibüs prandium,feddehis bium non cft, quod parum proficiunt, etiamfiproficiantmam nCqueper diem . ftribuere natura quodfuperfluum eft, rieque coricoqüereob id quod non dorm ’ ob motus ucgotia,amp; curas. Vnde huiufmodi hominibus præfidium inutilertd tur,quod optimum eft,eft ut fi quarido contingat,requiefcant in leAo, SCdorm nam fie etiam à curis, atque negorij s interquiefeit : idem dico de parcifsimop^j dio,parum enim 5C nihil ferm ê acquiparantur : fecùs ea abftinentia non foliW’’'^A( detur inutilis, fed uentriculum lædet. Hippocrates autem de abftinentia à cœ®’.

. Notd. monem nonhabuit: quod fi habuiflèt,nólaboraremus: credo quodomnibust na in ufu eftet, quoniam qui femel in die tantum edebant, prandium ut rem m^J Com.21. impeditamomittebât. GalenusinlibrodefalubriDiaet3,dicit,quod hisquib^ ’ gregabaturpituita lenta,SCcrafta in ucntriculo,tria præfidia inufu fuer5t,mem mentUm fingulo menfe, aut uomitus femel,3Ut bis in menfe, at de his alibi diof eft:ieiunium unius diei fingulo menfe,hoc palam eftfignificari integram abftm^. tiam à cibögt; Ergo de abftinentia a prandiö,quandOjÓC quomodo,SC quibuscon 2 .defiicut ti*2t diAum eft.Nune de ea quæ per totum diem fit,quoniam uentriculus etba”, ‘ Mt,c.ii\ P^‘'3^timptónutriricönfueuitdicerenecefle,quoduentriculumhabentibusut

‘ lem nOceat, etiamfi in uentricülo copia crudi humoris adfit,quoniam refrigat^^, ’ fineauxilio^ reliAus,nequehumorem concoquet,nequenutrietur:fed 210^*^^ recondito cum mclle uel faccharo,aut oximellite cum aromatibus aflumpW ft tuetur,ièd præftat,ôC quiefcere,SC dormire magis etiam,quam in his,qui à ^®^®fL dio abftinuerunt. Fouere etiam præcordia his utile erit. At ueró qui à ceena^a^. nent,aut modicum quid afliimunt,melius hi id agunt : fît^ confuetudo inß’^.j lut fi fingulo menfe,uel etiam fingulis feptem diebus, fed aliquid aflûmentes (au laudo autem panem cum uino,fed potius cum iure coAum) aut quodexpemat to contulerit fæpius, aut quod ratione conucniat, ut Sinziber conditum, ^ j pafla, uel cum panis modico, aut alexipharmacum quoddam, ut raphani radK cum iale,SC oximellite:aut quod uehementer appetitur,ut in unum iHuduentn^ . , Iidefideriumincumbat:autæftatequidemcircuitibuslongioribus,hyemcbre^ ifiMfiKWMex- ribus,medrjs temporibus,medijs. Cùm ueró tôtreligiofi huiufmodiauxilio qui^ uerint,non efteontemnendum. Etdebilisquidemuentriculiuiris,autreliqr’^' OMnoce^h none confumptis,ieiuniumexquifitumtentandum non eft. De numéro uer®

Icuti duplex eft euacuatio,una quç ad medicamenta uel uenæ fedi'onem pertinet, ÔC hæc medicanoms pars eft ; alia qu» fenfim, SC hæc eft una ex fexrebus non naturalibus,quçadeôfuntcontiguæjutunarn fine alia ex-' , plicarefit difficillimum : idem etiam contingitderepletione, quæamp;ipfa p^f^yiodu,-duplexeft,fedaliomodo. Eftenim repletiopropriautin cauo ulcere durn carnem , gencramus tertio Methodi: alia autem generalis, qua totinn corpus repictur, quæ ' ’ un3parseftprincipalisuniusexfexrebusnônaturalibus,cùrnaliafitcuratiua,qup '' ‘* ^am per manuumftc opus: cùm ergo fint duo quæfumuntur ex aducrfo pofita, ^DuSjUelpotuSjSómedicamentum purgans:unum ad repletioncm fcilicetcibus, ^potuspertinct,alterurn ad euacuationem. Propterea ille ArabsTacuinus bene fonmnxit has duas res non naturales inuicem.Commune eftutrique, fcilicet reple donijÄ^ euacu3tioni,ut non fiat pIurimaj8C repente fecunda Aphorifi-norum.Dici-turergo repletio fieriplurima repente, non ficut euacuatio, fed per homonymiam: ''am quod cuacuatur amp;nbsp;repente, A' plurimum euacuari poteft Vere: a t repien Vere quot;onficpoteftifedautin aliquot dicbus,autdicetur infratat hæc non eft repletio cor ports,autuaforum, fed iôlum uentriculi ÔC inteftmorum, quanquam potus etiam Quandoqueuafa rcpleattunderurfusalia diftindio: facilius eft rcpleri potuquam ^'Do.ldeo dicebat Hippocrates in libro de ucteri Medicina, repletur homo eelerius * * * Potu,deinforditionibus, demum cibis folidis, qui etiam eodem ordine inconco/ *’‘‘2*^ ™onefehabent:namcibusfolidusdifficiliusconcoquitur. Propria autem figna ^pletionisimmodicæ,quçeuacuationem promptèpoftulat,fcribunturinhbrode ^enitudine. Compendiofèautem nono Artis curâdi,obftru(ftio,diftentio, tumor, ^rubor. Repletio autem partis ut dixi aliquando fit per ea quæ reftaurant carnem 'tii!lccre,aliquandoperea,quæmembrumcarnereplent,uelutGaIenusdocetper ^ « ,0-. pecatum ccratu,quartodecimo Artis curandi:Tertio perfanguinem quiadlocum ^^^ , ^^ mnuat,quiibiretineatur,utquintoinfcxtumEpidemiorum. Hicebatergo Hippo p^^/^^ states in libro de ucteri Medicina,poftqua locutus eft de rcpletione, quæ fit ex ma- ®* * Itscibis: Non minora fiunt ex euacuatione,quam replctione mala, A magis uaria. Wco potentifsima funt hæc tria, aër, fomnus A uigilia,inanitio A repletio: reliqua quot;onadeo celenteroccidunt,nam uenena non funt cibi.

V'migiturnequecibumafliimcrcante excrcitationembis, qui exerceri debcnt,nec exerceri ante ualbrum euacuationem conueniat, ut alias de- ^udcunio monftratumeft,neccfleeftfeirequid,Aunde,quantum^,acquomodo,quandofie., quandoc^fiteuacuandum. Conceflum cftabomnibus,ficruditatesin fidibeah uentriculofint,nequeexercendumnifi(ut ante diëlum eft) de3mbulationem,quo-mam illæ ut in totS corpus difpargêtur,obftruentcg meatus, A putredines ac cum putredinefebres, A phlcgmones excitabunt,fimiliter neep comedendum, nam excrem enta A crudi humores,rug{tus,flatum,naufeam^, ac grauitatem excitabunt, prohibebuntep concoqui cibû,præfertim cùm tales fuerint humores crudi, ut con-coquinequeant,nam quod putrido,uelcorrupto mifcetur,putridum redditur,atcp corruptum. Qiiod fi non omnino fit fuperfluum, forfan pauco admixto calidiore, Acibo concodu facili concoqui poterit,fed nos de corrupto,A fuperfluo,A excre mento,non crudo humorefermonemhabemus:quodigituridnon pofsitconco-qui,iam fatis manifeftum eff fed quónam pa A o reliqua non concoquantur, impe-diat,iamdeclarare oportet. Primum igitur quod uentriculus mala qualitateaffici- „ . nbsp;nbsp;nbsp;«

tur,utmalaqualitasomnis coneoeftioni ciborumaduerfatur,namfiul!3prodeflef^^^^^^^* poflet,caliditas e^t, at febrientes, quibus maxime uentriculus calet, pefsimê com ^^^^ çoquunt, quanto deterius humidi,ficci^, ac pefsimê frigidi, cùm etiam naturalis frigi-

frigtditâs codiont aduerfetur.Itaquecum fuperflua femper prauam redncanN^’' litatem,mantfcftum eftab hisinuentriculó codionemimpedire. Impediunt criai® quod calorem in cibum penetrarenon perm it tunt, cum enim hæreant ucntrictiw priuscaloremuentriculi in prauam qualitatem immutant, qüàmad cibospem^' niant. Agens enim cÔtadu agit,aut medio optime difpöfito,cum ueró hîcnecu^® triculus cibum tangat, nee quodin medio en, calorem naturalem retineat,necrillt; eft codionem ipfam irripediri: tum præfertim quod cum omnia naturaliafibi0' rant proxima limilia reddere, fupernuum ueró cibo proximius fit, quam uenWt®' Ius,plus aget fuperfluumcorrumpendo,quam uentricülus concoquendo. At^^' dit quód ÖC fi concoquatur cibi, neceflario cum fuperfluis ad loca nutritionistta®' ferentur,unde obftrudiones, atque hydropes, ut nihil iam deterius pofsit excogi' * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tari. Manifeßum eß igitur tunc pefsimè agi,cùm omnia fecunda, SC ad uottimc^*-.'

nerint,ubi cibus fuperfltiis adhuc in uentncülo exifientibiis exhibeatur, lam «^ non fit in uentriculo excrementum, fed uel iecore, uel cerebro, uel ueficajautpH'' mone,non'ne eædem rationes prohibebunt ne alimentum ad ea trasferatur

., ., bra. Atalfumptocibo tandem alimentum in üniuerfamembra transferringen* eß,igitur nón cxpurgatis fuperfluis,cibus dandüs non eß.At quæ nam funtfupnf' n mno lu, ^-j^^^^ ,^ uentriculo excrementum cibi,in inteßinis fçx. Aßumpto igitur cibogf^®^ dö,naufea perfæpè,quandoque dolor,SC maxime coli,£C ad caput exhalatione’'‘ pulmone folet difficultas fpirandi,SC tufsis afsidua excitari. In cerebro niucifiw ' rint grauedines,raucedines,ac tulfcs cum tubercula, glandulæ, aurium^ dojo^^^ deßiUationes ad oculos procreari folent. In renibus,5C uefica grauedines, dmun^’ Notlt;lt;* fluxus urinæ,dolores earum partium,arenulæ,lapides. In uniuerfo autemcorpe* atrophia,anafarcacp,nec ulla pars fuo uacat incommodo, net^ admirari decetj^** lætari eos,qui talia nón fentiunt,cum gratiitatem fupplictj cum tarditate compn®' fent,has enim noxas,neque effugerc,neque euitarelicet, nifi cum alui profluw uitatibuscp inteßinorum choleris,urinaïfluxibüs, cum homorragtjs,acfudoriD expurgantur. Inalqs tubercula fiunt:qugSCfi minora fint mala,multum tarnen** ' bilitant uires SC deterius humidum reßaurari pro puriorécogunt. Iam ergouiP^ fluorum euacuationem nonneceflaiiam elTedocuimus SC cur, nunequaenam*'

tuicudtionis niuntur,alia penes membra. Quæ alfumuntur tria funt, cibus undefæx,ô^pn*'^ diuijw. undéurina,^aër undcexhalationes,amp;cum concoquunturfudores. Crafsiom^.

nim exhalationemfactam, atquehumidiorem,materiamelfefudorisperfpienef Óult;edjjumun eß. Non tarnen in fudore,nec exhalatione fölus exit aër,fed cum eo ëducitur bui® tur,tria funt» da,3cfumo fimilis pars. Vrina tanta eße debet,quantus eß po tus, nifi in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

pars potus in fudorê tranfit. Diminuitur urina uel quoties excrem enta humedâ ' tur,uel fudor parumper,uel aqua intercus pai atur,aut feabies auget : nam nonp®. ua pars urinç ad cutimiranfit:minuitur etiam fpontë in ficcis corporibus.Augen*. ueróuel ob frigiditatem uentriculi, uel ob corporis confumptionem, quæemn'L eß,uel ob fæcum ficcitatem,cùm etiâ aquea cibi pars tota cum urina tranfit,nd renum caliditatem,ac flccitatê,uel quia totum corpus humidius eß. Fæces lewPn cibo pauciores funt. Indicium fufficienter expurgari ab excrementis corporis,/ . quarititas eius quod eijcitur,leuitas mêbri,SC appetentia. Cæteris excrementis/, : mo carere potelt,quæ funt fecundum membra,ut muco è cerebro, faliua cuentn * lo,feminein uafis,fudoribus in toto. Xenophon refertPerfis turpèfuiflèoliin*L fpuerc,uel nafum em ungcre. Quibus igitur hæc fpontè proueniunt, èé quandOj quantum oportet nullam curam adhibere efl neceflarium: quibus uerónonnt/ , faria funt præfidia,fed in temperato corpore uix generantur talia, nedum ut gc®i retineantur,fcdfi retineantur,iam ægra funt corpora,atgeneraripofluntcitrani®, bum,uel ob regimen,uel ob ætatem,uel quia non exaóè fint temperata. Naw®*. hîc temperatifsima rradare corpora propofuerimus, in his tarnen ÔÇS’^^ . ^ àtemperamentonÔreceirerunt,comprçhendiuolumus. Iam ueró eße omnia® ^’®lt;^i quæ diximus excrementa,palam eß præter feme,nam de femineipfo eft dubri®^ j

« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBbKlbKllVb. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?•? cd fernen ené exeremen turn,oftendit quod in omnibus generetur, S^ excerni de-ideretiir,et cum uoluptate erjcitur,0i^iadura retinetur.Sed intern peihuc emiffum, autuftondum fit excrementum, fedloco alimenti ad uafi dedudum feminis illius ^^lt;?^??^*°»^û*'’i *am non fit ampfius excrementum nocet ♦ At de tempore 6C modo E’fereme/jfo-tnkrius dicemus,nuncad magis feed a excrementa reuertamur,diximus horum ef *'‘**“ ‘^“'’ 2*' g^îifra,fæcem,SL urinam,ac cxhalationem,quae omnibus funt neceffaria, 0^ exalfumptis dccidunfur,muccum,faliuam,fudorem, ac fernen quæ ex membris amp;nbsp;Sudoratt^ nonnecclTario. Nam rudorduplcx,aliusleuifsimus,amp;eftmadorquidam,acquafi ?quot;*' f ^!?’’®^^*cnaturals eft, nil^ aliudqudm coadfa exhalatio. Alius qui copions ctnuit,nechabetnaturam exhalationis, atque eo carere aliquis optime difpofi-^wspoteftrfubfequi cnimfoktuchcmentcs exercitationes. Tertium genus en cofilin excrementorum,quæ omninó funt pratter naturam, ut cruditas, amp;nbsp;aqua,qua£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

■nucntriculo perpotum copiofiorem, uel per aqux hauftum intempeftiuum, aut prauam codionem gencrari folet ♦ Hæc fi non euacuentur,femper fimilem fibi hu-*’’?J5^8^®’'’^“ff^ó^3dtjcicnt,undcnunquam finis cruditati fuperuenire pofiè ^iitimabiturjó^tamcnfuperueniet: qnoniam noniam mtiata uirtus cit membri, ‘fdfolum impeditum opus,commune igitur omnibus talibus eft fimile excremen-^'^g*gncrc,necfiniri. Dup!exautemcijmfïthocfrigidum,ó(^bocuelcrudum, wdaquofum,aut calidum ,etbiliofum, utrumquefibifimiIegenerateaptumeft. Ergo ante cibum, óóanteexercitationcm omnem excrementorum genus fingu-‘Uin erjeiatur. Primum ergo fex,inde urina,inde exhalationes,hx autem ut didum «H,fridionc cuacuantunfex uero in talibus,ct urina prompte expelluntur,de fanis Enitnhabitibus,amp;minime uitiatis aetate,uel alia caula ferma nobis his eft. Quod N‘’^^’ fiiinpedimentoaliquoprohibeamur,adalteriuslibriprxfidia tranfeundum, ute-mm obfeuram uitamus bfeuitatem,fic 8i inanem repetition?. Poft hæc tria ad mu-oexpulfionem tranfeundü,fimiliter oculi,ó^ aures à fuis fordibus purgandæ funt, wlicindeordinefupradefcripto procedendum eft.

Encreorum uero ufus maxime temperatis,firmis,ac prçcipuè iuuenibus, ^^!!'^ Ï**^** atcj adolefcentibus utilis elbpeculiariterautem quibus prodeft,cùm ex ** ’ ”’ cofcfentiuntlcuiores,aclætiores,meliuscpappetunt, necquiequamin- ^ coinmodipatiuntur.Præcipuèenim Veneris ufus nocet podagticis, ha- ^^*^' bentibuslapidem in uefica,hcrniam patientibus omcnti,aut inteftinorum, coche-Xiam,uertiginem,at(^ ei affines morbos,uentriculi imbecillitatem, 0^ ficcum habi-Wnijtum ficorinualidufitjUtduabus hiscaufis maxime lenibus noxius eft. Eft ue-fo quadruplex cius differentia quibufdam enim fi non utuntur,malè habcnt,fi utu-tur,bene,quibufdam male fi utantur,amp; fi nÓ utantur etiam male,fed alia ratione ui« gilant,mcerent,nec 3ppetunt,quidam melius habent cùm non utuntur,bfs expedic cauereutpleriscpfcnibus maxime qui multam proceiferunt, quidam bene habent cum utuntur,amp;Ti abftineant,firmiores funt,bis folis uti expedit, altjs qui melius ha bent,haud expedit,fed neceffe eft altjs,ne^ expedit, nee neceflè eft : pelsime agitur cum male habent,non utentcs,deterius fi utantunno igitur omnibus lenibus dara-nofus eft,fed multas omninó alqsiuxtadifferentiamdatam, interdumneceffarius, perrarôetiamutilis, nihileniminutile prorfus creauitnatura, nificùmiam etiam protfus deficit.

Orró animi qualitates plurimumpoflunt ad uitam dccurtandam,non fo Aniwi décidé-lùm timor, ira.triftitia, fed etiam lætitia legimus plures,lætitia exanima- Wd^« er tos,utapüdValeriumMaximû de inufitatis mortis generibus: fed qua- ^»idpoß'mtt quam huiufmodi mortes repentinæfint, funt tarnen rariores : nedætitia

Tiworcr na commuta tio ne exhala t,óócuolat. At om mû afFeduumlethalifsimus f^^^'^J wodiucurM~ attpeitó penmitpoft quemiradtoperimere potdt,atlaró prnmit dolor,Ö^tf* di, tia perimunt quam frequentifsime,amp;longé faepius quàm purent homines, o^^j meneelcriter. Proptereaàmetufemperiimagnusiît,fanguinem mittereexp^j' poftquamintepidobalneofucritjCuius tarnenaermodicefrigidus fît,atqudb'|j fricatuSjSCcucurbitulismagnisafifîxis.Inàltjs afFedibus hocncceflariumnon ' Ira uehemens minus nocet,cum homo elamat, excandefcit,pugnat, autulcn^“ fed iam tempus eft utiræ admirabilem effedum pro cxcmploreferam. TW’% Wjiori^, Girardelus CiuisBononienfisannorum dreiter triginta,dentis dolorem pa“^5 aliquot diebus,tandem fuafu quorundam curauit auelh : fluxit fanguis exg'^ r duobus frequentibus diebus,in quibus contigitut ira perdtus uehcmenti, niæ‘' * fedusfit, itaquepaulópóft ad uomitumbilis multæ peruemt per tres d^csƒ®î nuos:indc correptusfebrehoranodis nona, quækeur»eft diem fecundamf^* « bris, tumep Mars Mercurio fundus circa initium Scorpijpropé caput Draco^’h quid ad rem fadt)fpuebat modicum fanguinis,unnæ turbatæ,febris acuta,dn*’^ tas fpirandi maxima,dolorfecundumlongitudinem pedoris non à Iateribns‘''| catus in kxtæ diei initio,cum uiderem anhelitum breuem, amp;nbsp;frequentem, cum tu cordis,amp; ueftigia rubra circa fpinam dorfi,atcp urinas prêter id tenuesÄuud^’ dixi non uidurum uiginti quatuor horis,atque tra poft horas uiginti duas iW®l in initio feptimae di€i,adieceram in Prognoftico oftenfuru, fi placaret abfeenim’ J^taJ^fd'iJüVTiSynec^ dclirauitunquam. Cum ueró hæcprædicerem,dixi,memt gere omnia,fed uix pofte caufam inuenire,quod neep uomitus cum dentis aum ^

, n0,6x5fanguinis fluxuconueniret:neqpfcbris,Cx5abfceftiis cum uomitu. R^^’«'L, eins agnatus fieri hoc potuiftè ex iratat ego mirabar,nec de ira quiequam inc®^ ,j ramtuerum ubi cogitare cœpi,cognoui hancfuifte caufam,cum enim in Panno , fuiftet in caftris,mülta palTus incommoda, repletus prauis humoribus, eraf auf fecundum naturam habitus proifus meiancholici,macilentus, nigeradmodu’^^ Afcr,nigerrimispilis, eftufis humoribus, corruptis, amp;5fanguineconucrfoinmL ftauam Anigram,ntexpotentiaad adumperuenitobattatisrobur, quodW* - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mcmbrisnaturalibusreiedumaduentriculumjatqueefFufumeftperuomitum'

quodinmembranam diuidentem pedus,cumexitum nonhaberct,^cutaatç'^.^ lignafebreexcitataipfum intcrimit, celerriméautem cum nihilpeneexpuerch , kelTusi^ effet magnusmam dum drcumuolueretur,fcntiebatquafi pendulums dus quoddecidebat.îtaepamp;quâtura pofsitira,exhoccxemplo intelligis:ólt;^^'ij,, multis mors fuccedit ex importuna detis auulfione,prçcipuè in ualde fenibus-^ bitabatautemhicægerinuiaMarfcharellæBononiæ.

Omnespræterea affedusanimi augent morbos inhabentibusillos: die® dus maligni,ut funt triftitia, amp;5 curae, amp;nbsp;timor, 6x5 ira. Et timor eft ut dixi pefsi‘? , inde triftitia,6x5 deterior eft quæ mixta eft timori, 6x5 curis: curç enim cö timoré cum mctu,6x5 retrahunt calorem intus. Et triftitia retinct illum,ideó prorfus^'quot;''; hunt fomnum,6x5 ex eo perducSt ad febres, aut capitis dolorem,6x5 ex eo ad pbf^ tideminfanabilem,exquabreuiintereunt : Etetiamfi euadant,adurunturht^ fes,6x5 augetur atra bil!s,6x5 perueniunt ad inf3niam,6x5ad cæcitates,furditates,ôiF ! ralyfes. Etaugenturomnesmorbiobnaturæimbecillitatem,motum,8x5depr3'' tionem humorum. Et in enterocele,6x5 epiplocele, in quibus eft minus ueribmi^ fluunt excrementa humida ad locum,6x5uires debiles no continent,8x5 inteftiu^’j^ omentum defcendunt. Aluus aftringitur multis excaufis, quænotifsimatfu'’^, omniaperuertuntur Siccant,calefaciuntcalore praeter naturam,urunt,commo‘* 6x5 agitant,trudunt etiam in interiora, laxant, retinent, expcllenda, uigilias 60”

D«6hm»i. 6x5 canos accelerant, ut aliquando in una node,fed 6x5 caluitiem.Reliquum nbsp;nbsp;nbsp;•

, Ho utuideamus nüquid omnes animi affediones cxficcentc’ Sol5enim noam” nimo humedat,6x5 hoc appellant Hippocrates confrariS : lætitia igit ficcat corf ^ 6x5gaudium.Videturautem difficile,atep durum,ut à duobus cotrarqs maximeP

iciaempi'oueniat,atq^inhtsadmodumfm't Gaknusauarus cum tâtam mutation ®®’’y®5®*’porehumano pariant declarandis:fi enim gaudium ficcat,procul dubio nccfeni^buslxtari conueniet.Ergo Princeps in libro deuiribus cordis docet, quod rra^, C witiantamultitudineipiritus temperati, amp;fpkndidi, amp;nbsp;quodlaehtia gignit fpiri- cap,4.t^ fpkndidum,Só hoc eft uerum,0L corpus humedatur.

^cnes parum laetanfur,SCcouakfcentestfic etiam irati,quia fpiritus eft ca-•laioradem primo câticæ: [Magnum SC multum gaudiUm impinguat corpus,idea , ’2cditcraflum,0Cpinguem.]Ibi Auerroesmaleexponit,uolens quod impinguetur ^4«, L corpus à calorenmo utuult Galenas fecundo deTemperamentis,pinguedo ficab humidoS^frigidOjficut caro ab humido,SCcalido.Refpôdeo ergo quod debcmus •cquiueritatemjamp;nonutftuItifaciuntjUtGaleniliteram tueamur, docereabfurda • doahnam,nocere humano generi,et ipium Galenum deinfamare:rci uentas enim %quod intelligit per affediones animi perturbationes. Quod ft dicas calor auge-tiir,ergo non retrigeratur corpus:dico quod Princeps dicit ibi, quod calor rareicit *nlxtitia,amp;lita corpus refrigcratur,6Chæcrcfponfîo cum Gakno eft,quia ideeftde wiottbus corporeis,animalibus ut fupra uifum eft, SC corporei lenti impinguant, SC ”umedant,lgtitia autem eft motus lentus animi,et ubi eflet repentina,8C ualida ex« *gt;ccaret.Conftatautem quodfada repræfentationead cor ho noris,aut timoris,aut Now»

*’'f)Cormouet humores trahendo,pellendo,agitando,ut manifefte uidemus in pal-pHationeob timorem, SC multiplici etiam motu,adeó ut incalefcant humores agi-^3tione,ut in ira,aut refrigerentur contradi fuffocatore calore,ut in triftitia, aut con culcentur,0^ moueantur ut in timore:ideo homo eft in periculo mortis ob hoc, aut ^himul contrahantur,SC expandantur,SC fit inæqualit3s,ut in uerecundia»

HIdum eft alias de ferpentibus, fub quibus bufones, ÔC fcotpioncs, SC a-raneas, comprachendidiximus,fedSChorumjSCilIorumcuraunaene generalis uidetur,utdicam,afficiunt autemhæcnon parum moleftia qaadam,ut uigilare cogamur,unde omnia mala proueniunt : funt ergo Vigilia ont» haicualdenoxia,quinetiamfcedapoflunt, SCingratoscibos,acpotusniiw«w*logt; 3deo reddunt,ut homo abftinere cogatur,aut naufeabundus illos deuotare magna rm caufit. ^^ftecalamitas: inquiétât præterea hominem perpetuô j fed SC ob aduenas hoc pa-decorum eft: Omitto aütem quod ad fcquentia pertinet de nantis,ac rèmigi-

“Us,ubi uermes in pane,SC aqua pafsim, quamuis panis bis codus fit,generantur: ’’ätnöCiHud didum eft alias,quod, SC cur magis panis decodus eelerius femel dun ^3Xat codo,fed bene muccefcit,5C putrefcat.ltaq^ üt rem ad compendium redigam ‘Jmniuntplerumcçrnoleftiaciftae,(cilicetSC fpeciebus, acprouidentia : quamuis e-“’tt»omniafubUno genere,acnomineGrgcècomprchcndantur,TKivrofniut Lati-^d(Xda,fordida,putrcdinegenita,tamêuulgaresillorumfpéciesimmutabilesfuntp^^^^^^^-^tdixiquinque,pulex,culex,pediculus,mu}ca,cimex,SCanonymon,quödeftmul-^^.^^^j.^ * diplex,6c uarium, polypedum, eiufmodi furtt plerümm afelli, qui fub hydrtjs folent . „ jpuenirüuarianturautem pro annorumconftitutionibushacc, SCperfæpènonad-J.^^ nbsp;nbsp;nbsp;*

knt,imóraroeademredeunt,ilecpuidiquod duobus annis continuis perfeuera-^ ^ ’ ^crint^nam SC alias depræhendim Us erucas, muris haérentes j alias limaces,fed fine cortice,atqueita diuerfa diuerfis temporibus.Hotum autem SC qu« «(UTixCoKtc elle «gt;ximus,una eft cura infex partes di fiin da,fcilicet munditics, perfp ira tio,cô tra rin, ftoes,cuftodia,feu occafio,SC proprktas. Ët mundities quidem in tribus conftat a- vttoUdM c]'^a,igne,motu.Ergoloca eiufmodi purgare oportet igne,aqu3,SC detergendo,fri- nox4. cando^.ignis quidem talia animalia non folùm delet,kd etiam illuuiem,SC oua ex quibus progignuntur. Et etiam prohiber ne uiuant,calefado,SC ficcato nido. Eft enitnfolis calori contrarius,quanquam nullum ex his fex generibus animalium ex uuisgeneretur:fittamencolluuies apta firn ilium generationi, cum aliud progi- $»DrN4hfl-§U3ncexilliusnatura, uocant^calendes,prateipuè in pediculis, cùmenimqua-”'quot;*“^^’^

Mold, tuorfintanimalium exanguium genera:mollia dico eiufmodi ut fepia,S^ cruftaef^ 4.Dtplt;lt;r. ut a ft a ci, amp;^ teftacea ut conchae, 8C oftrca,Slt; infeda ilia uoco quae in pinres dinifai«' Anifbitl.c. 6, uunt,8C omnia funt inukipeda utita dicam,aded ut quædam fint x 1111 n pcdui”) omnia hæc ex colluuie non ouis generantur.Quae cnim exanguia funt ut fepia,^ mft^u^uidt ôuis generantur,fed non eft infedum,uerùm ut dixi molle. Inièdum eftigitunp^' cies non folûm exanguis,fedaliud à genito à putredine, formicae enim ex omsg^' nerantur,SC tarnen multos pedes habcnt,amp; plûtes quàm quatuor. Eiufmodi erg® quæ diximus exanguia funt,amp; ex putri materia gcnita,amp; infeda, non enim mä“^ ita difiunda funt,diftinguuntur inuicem uelut bipes,apes, quadrupes, dC polype’’ ^d^uifi, nam hæc contrary s diftinguûtur ad unguem dilferenttjs. Ergo cum de his d*“®*^ Et m 4,dtfe^ ßt alibi,atq3 ahunde,hic folum attingemus quod neceflarium eft ad prüfens iwW, cretii CTm tLim, Negat enim ex coitu ilia animalia generari, fed lendes, cur ergo eft quod lib, de Reru multa exhis,multa etiam generanturjubi pauca, paucaC Numquid errauit,anf^ft^ 1 Utiriet, po tiùs intelligendus eft:’ Ex eorum igitur coitu duplex fit generatio, atlt;p una lt;1®*' dem ex fe ipfis: atque fie ob imperfedionem non fimile,fed aliud generatur.Ex^ teria autem propria ex qua illa genita funt,id eft,ex fudore,aut retrimento anim^‘‘ infedum eiufdem generis:quoniam à Sole magis aut Luna præparatur quàm to '' 1 pfo animali. Hæc igitur eft caufa quod excindere hoc animalium genus, eor0pf®j { hibet generationem,non ut materiâ,fed ut agens ac generans. Hoc igitur eft lt;]®° , à Sole,ab igneq? melius côfumitur,ab aqua autem eluitur, à fridione perturbât®'^’ 00 pcrmifcetur,at(^ corrumpitur.Ita cubicula principum fie mundari (oient.

De fedeautem illorum corrumpenda,cum inculicibusfit aqua ftagnans,p®“' cum puluis ex animalium humido madefadus,in pediculis fubeutaneum quidr in cimicibus (nam de mufeis confia t,quod ex uermiculis fimi generâtur,quiab*'’‘' tio rubri nafeuntur) putat elfe fordes humanas ( amp;nbsp;fane funt fanguineæ, corpus®! tæ^ ) fed uidemus quotidie ex libris nafci, feu turn incerta ratione hac, charte !®^ Seder quibui quoniam exlinteorum fragmentis charta nofira fiat tamdiu feruato uiru. Ergo^' toüitur, cindere,atq3corrumpereillasfedes,2lt;cubilaacribus,interquæ fiaphifagriaop''' ma efi:aut odoratis, inter quæ eminet crocus ; aut amaris admodum, uel plurto® horum,ut in cucumere anguino,Slt;helleboro albo,alia frigore,uelut hydrargirtoi”’ (èd non tutum rcos,aut utile cingulum,eo pcrpetuo ferre. Atque hæc etiâ adeo®' trariapertïrrct,uelutamp;fumuseorundem,authirundinum,auteorum, quæopd^. odore domum fuffîtibus replent,uelut fiyrax,thus,bel2oi. Refpiratio quoque*® raultumfacit,adcôutinfublimibusturribuslocaaperta,amp;l maxime Boreæexp®' fita non admittunt mufeas, rarô pulices, aut culices, uel eiufmodi, etiam cimic^5' frigus enim corrumpit, alia obcæcat, amp;nbsp;débilitât, alia reddit immobilia cumed^''' in ferpentibus adeó magnitudine exuperantibus id pofsit. Continua ergo cutsi huiufinodiplurimum potefi. CufiodiaautêfemperSlt;occafioper opportunatob ut in culicibus,iuuat ante lumen introdudumfenefirasoccludere:antea enimt*^' tint cubiculû cum aduefperafcit,fequcntes lumen clarius.T um uerô fi quæ renia^ 'Vteimicet fiqflabeHo difeutiatur. In cimicibus igitur quoniam molefiifsimi hi funt morfu ƒ toUitntur. odorefœdifsimi, acmultitudmeabundare(oient, dupliciargumetoutimuradto' tellam,quanquam unum ad fedem potius pertineat,fcilicet primum, atque id £»*Î fiorea ex arundine texta fub ceruicali pofita excipiant illos, amp;nbsp;manè excutiantt® ' le(ftos,uefperi etiam antequam fe ad dormiendum conférant : fie enim quoftito? occident,a molefiia auferent alios,ut colledos iam plures à clade nodurna,ft®f ipfa ut uetufiior euadit,melior eft: : nam focietate odoris alliciûtur : femper aut^gt; licet fecundo præfidio uti,ut dormitum te paulô tempefiiuius confieras, inde abb* to lumine fcnties,paulö pófi fpicula ubi iam plures ehe cceperint, fiatim illato Itoquot; ne flagella uirgulis tenuibus, nullum hoc malum, nifi quod lintea fioeduntur, pf®' pterea fi nolis hoc,pluribus illos digitis capientibus,amp; in locq matula merGs,qto®' tus dormics. Bonum efific pluribus fimul uti uenatoribus. Quod ad proprid®' attinet,cüm de his alibi didum fit, antiqui fiæpè balneo aut faltem femel in dieto^ bantur,ÓC oleo fe inungebant, ut non folum fordes eluerêt, fed etiâ arcerent o^'

t Î B E R T È R T Ï V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ä^i

fisc: oderiint enim animalia huiufmodi,omnia olei odorem, ÔC eins fubftahh’a genua illorum impheat.ôôproprtetateetiam eos oecîdit. Non fum expert ns, fed exi-ftimaremfihûudinumaquadeftinata corpus hnireturcimices non acceflurostfi-milirationeimbuerem amp;nbsp;olea odoribus,quac ilia efFugiurtt, atqueid tuliftimum ut croco,myrrha,thure,bdzoi',fpica,ari,anguini' cucumehs/orfan fale,accti fæce, fam budfloribus,autcincre,bitufnine,ruta,facnèeftinhuiuftnodibrein,accertoexpe-hn,necquicquam peccatum m butufmodi nifi ex ignauia. Inde minus mirum eft Néfrf* quodferuncanirnalium quorundam pelles eiufmodi parère, alias prohibere, Eà-dem qüoque diligentia in ueftibüs p liefert im lineis,amp; interioribus uti bonum fore arbitror: fedS^ ratio bonauidus, æcxercitatio ÖCpurgatio iuuant,pr«cfertimin phthiriafi,deinde in cimicibus etiam aliquid.

HT de hoc quSquam îoeutum alias me meminerim, nihiïominus cum hm proprius fit locus,de eo diflerere decreui: tum quia de noxqs ibi minime locutus fim,fiC tradatio hæc etiam morbis illius curandis inferuïet. Diligenter quoc^ agendum in ea,quæ difficillima eft,nam de cor amp;nbsp;iecur, S\f uentHculum confirmantibus,tum membra aha referti funt libri : De cerebro robur CertMran^ addentibusnemo uerbum habet:SC tamê nulla difficilior res in tota medicina, nul ßrmatio dif^ bmagis neceflaria, nulla frequentior ob tqt fenfus interiores, exteriores motus : Btßcilif, tiuoniam primum fermé fenefcit,SC fenectUte læditur,indicio funt cani : amp;nbsp;qui egrç 8gt;os,ac petétes uiros maxime aggreditur hæc noxa.Præcipua ergo quç iuuât,funt lauAnlU» quatuor,bona codio,fomnus,làetitia,aër liber,atcp orientalis. His ad confirmandS caput additur irrigatio exfrigida aqua poltlixq ablutionê.Contraria ueró his toti-j? aëre regio,ut de fpecu AnfanCti in Italia nlortifero,amp; aër nódurnus, atep etepufeuiorum.Pro lotionefrigidæ caput tenere madefadû,hoc enim multû debiz . ^’^^o/ïumpit^ cerebri temperië. Præter hæc quim^ funt alia quatuor cibi acres, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;”*

^maIeolentes,SCallia,cæpæ,caules,inde Venus immodica,fedÖCebrietas præfer- ’^^ ^^* öm exuino poten ti.Tum ueró cocufsio capitis,uertigo,uulnera,iëtus. Proprié aSt obfunt capiti mora omnia,amp; uuæ in doltjs aflèruatg.Et uina fada ex uinaceis,Slt; a-Qua^quibus utuntur Bononienfes,uocantcp media,5^ alia mifta, amp;nbsp;funt ex fpecieb. *oræ,quæilliputantcapitieirefalubertimajlëdôCfuluadeterioralongénigris,ut in quarto Synopfeos Qribafius refert,t01ac præter cætcra.Inuenire aut quç nocent,amp; ^^P‘ “9* ^uomodo noceant,fcire pronü eft,cauere difficile,qug iuuât adhibere facile, modS fognofcere operandi difficilius. In uniuerfum tarnen in hocut in alqs fummûpræ-»dium eft cauere à noxqs.No ta etiâ funt qüæ purgant per aluû, 06 quæ auertöt iam Kofrf» coada;amp; errhina,8C apophlegmatifmata,amp; heUeborus niger eft: præcipuô, inde a-gaticum, Ea ueró quæ cofirmant ex cibisjodotibus, irrigationibus,fuffitibus,otal-§gt;ls,Sf emplaftris,ac inundionibuSjSC his qup manduntur,indiciö eft in uertigino-hs,quorüplericpnucemyriftica,uelzedoariarnanfacohibent à fymptomate, ipica Inda deftillationes prohibet.Ex cibis igitur cerebruléporis,06 gallinæ, fiC mazapa-gt;aus,uel amygdalæ faccharo oblitç plurimu confirmât cerebrS tefte Auenzoar.Sed amygdalx fic præparatæ etiam fomnü conciliât. Vitella ouorS à moderato cibo,^' ficciorc,profuntprçcipuéin ccena.Exodoratis mofchus,ambra, zibet hu, xiloalo-^Sj2aryophylli,chamamelon,amp; cinamomü noftrö, quod uerum eft annquoru caamp; lia.Ex frigidiorib.ro fa,uiolæ,fanthali,fed mix myriftica,ôlt;f fpica di da aftringßt, co-nibentcpafcendentia.Poftlaudanf uerbena,betonica,materfylua,rofmarinus,pgogt; , nia,fampfuchus.(Xiæ auoeât exterius illita fal torrefadS, fpuma maris,helleboruSj wumen condufi,xiroales. ExcipiStur aceto aut uino acri. Adde euphorbiS,crocus ^ jju^jj^^ ahuiufmodi uehemëter odorata partim iuuât,partim noeët deducendo ad caput. ^^ g^ ' Cardamomum cum non multum fit odoratum confert capiti. Galenus in febribus nbsp;nbsp;nbsp;*

delegitrofaceum ab initio cum aceto ad repellendum,quibus ubi çaululùm deflu-*10 conftiierit, admifcet fphondilq, QC ferpilli modicum, cui paulo póft caftoreum

^IO UcbANliAlB iVcNUA z addit,quod maxime laudat. Ex his’rurfus quæ purgat illud, funt calocynthi's, ** na,in copia ueratri nigri,ÓC agarici tâta,nÔ uideo quis locutus fit his uio!ctis,auto’^ lignis.Vt ergo ft atfa bilis urget helleborus,ita fileuior pituita,agaric3,fi denfat® i cynthis præparata diu cum caftoreo,Sr^ gingibere,ac melle, in catapofitia^ reda utihïsima erit. Myrrham autem fingulis addere oportet, cum amp;nbsp;per fe pkirinut'^ ducat,SC profit. Et ex errhinis anagalis,aut fi calidius placet ariftolochia cum p*P z.Cdn.Cdp. re. Ex his autem quæ augentcerebri fubftantiam,fecundum Principé,eftauis4 de Duruz* uocatur Francolinus,amp; auellanæ cum faccharo,fed auis prêter id etiam ment«”-cuit.Obftrucftionibus autem cius confert pröpriè meliftbphyllon,ozimum,naft Cmiri ob-^ fus,fedpriora duo feu edantur,feu odoretur, hoc autem odore pröpriè utilet^L' ßruHignibut uerfus attonitum morbum ne adueniat,cùm apperiat obftrudlioncs ex atra iuuAttt» pituita:Anemon autem 8Cpro caputpurgio,ódproapophlegmatifmateadhib‘^ ’ eodem tefte multum confert,non tam uiolentia,quàm natura, cerebrß exputgaquot;^' Excompofitisautem cerebrumpurgat Hiera Faneligoris. Confirmât autemt^ ^ nacardina confelt;ftio,fi frigidis cerebrum humoribus quodpleruncp accidit) oPP ' matur,cauenda tarnen eft illius immodica caliditas,ficcitas^ etiam magis i adü^ fomnum qui fi augetur,aut manet,amp; quietior redditur,bonum eft,fin feeds deW' ' In melancholicis autem temperatum medicamentum eft confedio ex hyacyn® ' r» lt;;M.in Ethæomnesabillo defcriptælunt, fednullameliorin melancholicis morbis?0 Antid, facilior ad feruandum,purgandum^ confedione ex lapide cæruleo.

Ldcfcryin« ^‘^’^ cerebrum per lachrymas, ut idem teftatur, unde pueris fletus non admodui” bou£, grauis,^ ad cerebrum,amp; ad mentem,ac mores confert.

V Vplex eft cuftodiae intentio, altera quac non conuenit multitudini ^^ mutatio,altera quæ generalis eft, SC eft euacuatio, multitudini qutdep^ feconueniens,perconfequêtia autem etiamalqs. Mutationis autemto ——funtgenera,quotetiamdefecftuum,ó(;^uitiorummodi.Meminita3tpf^' ■'”^ dpuè trium Galenus in Arte Medica, confequentium quac debentur materiæp^' utituonti t,.|[jæj3^a(çxipharmacorum,qu3euenenisebibitis,autalexiterior«,quacmorfibuS riAgmtrct^ q^ ieftibus uenenatorum animalium aduerfantur. Ethis quæ atténuant érafla)*^^ . nbsp;nbsp;nbsp;diirecantlenta,autedul cant acria,uelcalefaciuntfrigida,aut refrigerant callflat

Attenuiitio du ^æ^ omnia per fe funt manifefta,præfertim quod declaratum fupra fit:quia attend ?‘^*‘ tioduplexfitcraftôrurn,aclentorum, utincidereetiâdici mereaturattenuarcA/' rum quodoportuit docere,fuit illud de aqueo humore, quomodo præparâdusBt' hic autem in fenibus,S^ quibufdam laborâtibus difficultate fpirandi abundat, wm propè omnibus, in infanabilibus morbis, aut omninó nimis concretus,ó^ coados fcio codionem utilcm efle,fed non ut generetur,non ut genitus iam pofsit concO' qui.Et in deftillationibus quidem concrefcit, atcp concoquitur, non tarnenomn*' bus:qui enim difficiles patiuntur deftillationes, amp;nbsp;per circuitus récurrentes,matt' riam tenuem expu3t,at(^ fic à periodo liberantur, nam materiam lentam, craliaifl) uitreâ,mucilagini,feu mucco fimilem incidit,SC atténuât, ueluti diatrion pipereont fed aqueam illam materiam non eft quod concoquat.Qui litigant,^^ nó intenigöt) obftinatè tueri pergent codionem deberi,nec pudet quod experimetum fecusflO'

morquomo^ gelatus frigore,inde diuifusconcoquiturtatcçitaduabustndigetmutationiW do (3coqult;i' quod efficitoximelfciUtdcumcumfyrupoui'olaceo.CeditSCis humor incodusC' t«»-. ducentibus aquam,nec indiget alfa mutatione,ut neep lapis, «el arena cum fitptï' ter naturam. Alter ueró modus generalis tollendi detrimenta malorum humorui” eft euacuatio,qu5 quincuplicem elle docuit Galenus loco prxallegato. EuacuaH' tur autem fatis calidis medicamentis, ex quibus Huntpurgationes, 0^ clyHeribuS hæc fequela quadam totum purgant,non tarnen à toto,fed reuellunt;quin Ó^cxpcj timento cognitumeft plunmumpolTein coxendicismorbodiutumo, prxdpu^

lt;]ux fanguincm ducunt,irt cum centaurio minore.Si corpus plenum Gt,caput con turbanniemperitatfjen tecur débilitant. Vomitusetiam per fecapiti nocent, Si ocu-•is,a pedóri:purgant tarnen totum corpus,fed uiolcntcr,, Ant(quis tn ufii cum al-ooheUcborOjUndeheneborifmusfudorçs quocpeuacuantomne genus humoris, •ednonomnes humores,quoniam no craflbs.Ethae communes euacuationespar-pm exempli caufa addutflae ob urinam, partimbumorum nonfanguinis obuenae •ectionem;0d ob id ipfam,óócucurbitulas,amp; hirudines prætermifîteôf quæ non per ‘eautleuiter,uelutfridionem,exercitationem,balneumquodiitcirfudoré,ÔCin3e-« diam noncommemorat.Cuftodia autem proprie indigent conualefcentes. Long? Conukfceti^ cnim deterioreft recidiua fiia radice, dicebat Hippocrates in Aphorifmis, knes ceictiftodu ^uoep quorum cuftodia eft,ut minime ficccntur,aut refrigeretiird'iquidem per lixc mdig^t^ duobomo confenefeit, amp;pereadem ad'opera inutilis redditur. ficcaturautem ac fefrigeratur,uclficcato humido,calido,uel non reparato,autcorrupto. Siccanter- Qtteft ia go uigi]iæjUehententesmotus,inædia,ctbipraui, duri, cxcrementofi,uenus, cwx,ficcMt, necnoneuacuationes à medicamentis, fontes quos uocantcauteria, refngeratfu-perflua quies.Neep idem eft ficcare corpus cibo,amp; uefci cibis fubftâtia ficcis, uelut •accharo,amp; mcllejquibus nihil melius eft fenibus.

Indi in ergaftulis paucifsimo uti debent cibo,8C fomno indulgere, i^lç- VmâoruM ^^ cogitate,memores didi SocratistVos me(inquit)morte dânaftis, uos wi-'ï^t» natura,turn rcliqua de quibus inTheonofto,amp; fandorum uita:Serui ue seruoruM» ró amp;^famuli pluri cibo uti debent,ob labores,nec his licet tamdiu dormi-J^obida media refedione magnilabores, à ieiunis mediocres funt feredi, à rcple-*onenulli,amp; maxime itinerum pedeftrium,aut equorum,qui fubfultim,amp; incom-’’^odegradiuntur, cibifolidiores, potus paucus,etnutrimêtum fi muftum fit, pau-multi fipaucQ.luuatin fefiisfnam Si Afri deterrima colluuies hominum hos dat ^Ptiuis,etiâChriftianis)fomno indulgere,paucis uefci cibis,amp;bene nutrientibus» Rmbus etiam conuenit purgatio,aut uenae fedio, fi ualdè malam uitam perfcrant, “tquentius quam magna. Addidi ucro négoces ciuilibus, hietiam honeftiuiri ha ^0(4. “fotur attç potentes,ut non omnes feruili eonditioni fint adnumerandi. Galenus ®mem dehis omnibus in fexto deTuendafanitatefermonem habet, ideo tongum ^netfingula recenfere.fuperfluum etiâtransferre.Propterea una régula communis umfmodi fit omnibus ut cibum,Slt; potum tanto magis minuant,quó fomnus im-Pwitur,amp;horas motus etiam uitent in aftumendo ipmm.Et cibi fint molles,amp; pu.-^^lt;lmiminimèobnoxtj:amp;^ propter hoc plerifc^eorumuuæpalîæ conueniunt/ac- nbsp;nbsp;*

'^atum,8Cmel:fedhuiufmodifuntinimicacarnibus,00 magisetiamuino: fiCcar- Carn'umtfia ••îumefuSjCumuigilâdumeftautlaborandû , efficitfeirrhum iniecore. Cum uerd m-tli«» quinep alia fint ex rebus non nobis proprijs præter cibum:cibus ita accom-modandus eft, ut quieti,fomno,lætitiæ, atcp euacuato cor-

port tnbuatur,cum ealidis pedibus:male uero pedes incalefcere poflunt,qutbus hu-

E R A c T A totius increfeentis ætatis hiftoria, reliqüii® eft ut de his qui integra fànitateab initio fruuntur,inti3' tam nunc folum ætatis caufa uitæ partem attingamus* Illud primo nobis pro ponen tes, quod homini needbquot; rium fit fenefeere: fed quid fit ipium fineuitio fenefet® primum definiamus : côftat enim quod calore imminU' to fpiritibus, fanguine^ reddito impuriore, turn nô® temperatura totiusadfrigidius acficcius tendentCjH^ cefTeeft tandem adiones, uiresep membrorum wW» Sedcùmfenfim,SCquafiæqualicer uitiantur,tuncfen® cere homo citra omne uitium dicitur. Nam neque uliam noxam fentit. Sifen«®

acæaualitenmminutiseodem tempore uinbus non uns mamteite depræncnui*) an iillum fit côtraâum uitium in fuis operationibus. Senefeens^ iiiuenem adhuG SC mento fe eflè putant,quoniam comparatione ipfa fola nifi admodum defece«^ ùires membrorum, uiha earum depraehenduntur. Totus igitur fcopus uidcWfi® fenibus circa hæc duo ucrfari,ut fcilicet fenfimjôC tardé,quantS fieri potel^tütnd^ acqualiteruiresmembrorumdéclinent,acminuantur. Porto hæc etiam tribush^ medt)s,de quibus didû eft fuprà, afièqui licebit,ut humor illeferius, quàm pot®'» contrahat fæcem,autconfumatur, ut optimum deperditi loco,atquepurifsin’'t'’’ reftauretur,ut minime ægrotet homo: hinc ilia dubitatio fupra propofita,an bu®*' dum hocàfæceulla indurtria pofsit repurgari,quàm Deo dâteaggrediemur. Nquot;^ illud demonftrandum quonam pacQo membra omnia æqualiter fenefcant.Idco® mode fiet fi illis membris,quæ faciliùs uitiantur,auxiiia ita accommodaucrimus,t** TrUiumedif ipfaiuuentur,reliquaminimèlædantur. Faciliùs aepromptiùs lædunturmewbt’ fitäimemirtt tribus modis ( dehis enim folum loquor, qui integra fanitatefruuntur, SCeufto®* Uduntur, optima utûtur)uel quia membrum eft imbecillius natur3,uel quia fpontèfrigide’;’ ac ficcius,uel quia nimis aut parum exercemur. Primo modo exanguia membrt® cilè fenefcunt,ut uefica. Secundo quæcuncp talia funt,Ut iunduræ, articuliqvtC' tiè quæcuncp nimis exercentur, ut cerebrum:quçcuncp parum,nccefle eft exered^ ob corporis falutem,uelut membrum generationiaptuminmafeulis. Namfimf' derate id exerceamus,non facile fenefcit, fed corpus nimis abfumitur: ut ergo eût' poris uires maneant,abftinemus à Vencre,atcp ca caufa celeriter uirtus ilia langue icitlgitur cerebrum ÔC uentriculus duplici,imó triplici caufa celerios iènefeSt, ton* ucfica omnibus alqs membris,nam ÔC exanguia funt omnia hæc ualde, ÔCincofl® nua fun(ftione,aut faltem afsidua,SCfrigida omnia,duo etiam ex illis fîcca,u?tntU' lus,atctt uefica,fed uentriculus atep uefica, imo tantum fundionis genercuexâtur» at cereorum non uno prorfus,fed multiplici namep ÔC fenfibus exhauritur, dufflO' culo,SC aurgalrjscp fenfibus fpiritus fubminiftrat, ÔC fponte dum recordaturjôftOquot; gitat,imaginatur : dumep tôt motibus fatisfacit, nam neruis fpiritus fuppéditât. 31' nigitur 8C doribus, SC uigilrjs : itaœ omnium membrorû celerrfmè cerebrumftn® fcit,poft uefica,iiide uentriculus. Primum igitur canines,turn caiuicies adueninKquot; cunda®

eundiim eft memoriae debilitas:tertium uigilig immodicæ,quç fenefeentes iiexjire c^utfentfeen folcnt:quartumrugaetqirintiim deftiHationes turn ad uentrem,tum adpedus, tuin tibutcontin-^ adnafum,undePoëta: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gtrefoltanh

Defeneloquituruxore,acmoribus impfobisætaus ilhus, cum diuortiSadmit* teretunfextum eftdentium nigicdo.erofio,débilitas,inconftanriajdolor^cafus, gin giuarum diminucioifeptimum ons fetonoeftauum tuires,£C in ucntnculo erudita-tes:nonum eftlapis turn renum,turn ueficæ,decimum urinx copia maxima: unde-nmumrenumdebilitasiduodecimumimpotentiaad Venerem: tertiumdecimum tremormembrorumiquartüdecimum eftaluidurities:quintumdecim3 hebetudo uifuSjlachrymajinuerfio palpebrarum:fextum decimum futditasjtinnitus^»

S Copwm in fenibm rj^ead produandttm uitiim,M iuucnibuf adfani- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Iquisrcdèconfidctetfenis conditio perfimilis eftoppidorebeni,quodSfn»iro)i4i* cumpaucaannonaaRegepotentifsimoundequaqp ó^obfidetufjamp;ex* ti0, pugnatiir.Primum quod neqj indiicix,nccfalutis fpes ulla impetrari po teft.Seciindum quod certurn imminet exitium, neediu ob inopiam pro-ferri poteft.TertiSquod conditio obfeflorum in dies deterior redditur, meliornun quam.Quaitum quoddupleximminetutriul^ periculü,necfcditiofus intus per-datarccm,glt;^ncexternus hollis ui irruat.Qiiintöquod uterr^ inter Syllam ÔC Cha-rybdim nauigat,nam fi defenfores intus non excipiamus, extemus hollis uacuam arcem,fiCuiribus inanem occupabit'ffin auxiliaquacranturcibisamp;potibus,in op-pidoautcmexternomiliteproditionis,acfeditionispericulumimminet. Sextum acciditquod undiq; utrifep timedum etl,nam debiliorem partem femper hollis oc-cupat.Quibus igitur cerebrum debilitatur, pereunt hi attonito morbo,inquit Ga- Mtmbradi lenus,autrefolutione.Qiiibuscorfttimbecilliushosfebresperimunt. Quibusie- biUaquibut curhisafcitcsmorsefl. Sipelt;fluslÏtnatura,5lt;gtateconfedlummoriunturexlate- mor ba fubie^ raIimorbo.Siintellinalmtdebilia,hosfliixus uêtris,aut diarrhoea perimit.Siuefica hafint, profluuium,8C ardor urinæ necat.Vëtriculus raró caufa dl mortis propter quatuor ventricutiu caufas, quodfaciliusillifuccurratur,quodfenes non fint edaces, quodcelerrimèrdrócdHpr/l noxamfuamfentiat, Öë quodilli omnia fermé membra calore proprio fuppetias wortw» foant,fi tarnen contingat caufas praebere mortis,leuitatem affert intellinoriim. Re ntsquoc^nifiangullinimiumfintjtuncenimfuppreira urina mortis caufamprx-bent,aut nimis calidi generando calculum,alias ob pinguedinem,et multitudinem finguinis,SC magnitudinem,raró mortis caufam præbent. Multó ra nils pulmó nifi •n ultima fenecta cùm exaruerit.Sed nee lien, nÓ feptu tranfuerfum,oculi, auresue. ^^^ Sedficonerisaliquodmembrumfirmare, illud protinusoccupata tyrannidereq-rit in aliud excrementa,atqp occidit. Non igitur praeter cor, SC cerebrum adeO tutó wembra robulliora reddere curç lueritifed moderate à cibo abllinendo non tobo-djled iiitæ folum producendx intenti erimus. Quo fit ut nee copia cibi,nec alimen tamaximènutrientia,nonuinum potens,non exercitatio,non deniep aliquod offi-rium utile fit fenibus.Hxcenimiuuenum opera. Vltimum illud folum corum,qui uelnecefsitate cogQtur,uel ambitione,aut auaritia inexplebili detinetur. Sed qua-lisdeambulatio corpori,talis amoena leAio animo, Ibmnus autem utriqj prolixus Utiles erunt. Generaliter autem prius cerebrum in fobrqs,quod frigidus fit, 8Cplus fuftineatlaborum debilitatur.Inditio ell uifus,SC auditus hebetudo,SC canities, fed

inhis,quiuentri inferuiuntiecunut uefica in his,qui iullo plus exercentur.Ca-uendum eft igitur longé diligentiùs,ncullum membrum lxdamus,non tarnen cura adhibenda eft,ut

Df y tu longitudine,cr «m optimum fît ft Atm euftodiA uti,txttnplA, er modù CAp. 111.

tea,fed folum per feparationem intenigtmus,quod definat operan', Ô^ corpus ceretcommunfenim omninó fenfu,2lt; animalibus cæteris,amp; plantis mortis dit^' MortiscAufa. docongrueredebet. Porrómortiscaufæfimpiiciterquatuor,corruptio calons • humidi innati confumpttonem,autcorruptionem,uel proptercaufam intern’® tra humidi ukium,autexternam. Caufeergo compolitæ erunt, fex trina quatuo' qua temer una,ut lint omnes cum fimplicibus quindecim. Eft autem calor innal^^ p üt mih umentum in fpiritibus,ut fundamentum in membris. Intelligomodosco pofitos,non ut duæ lint caufe fimul:hoc enim eft fortuitum,et rarum,ut deb^n^ phrodito cecinit Aufonius,fed cum feni acuta febris fuperuenit,quæ nee iuuenn” , potuilTer occidere,nequefenex ille ætate obiturus erat : hoc enim in medicinafO^ caufarum mcritoaccidiffe affirmant, £v eft frequens. Eftautem modus exhumi Humidiconfumptione,autcorruptione,uelutin1ampadeuterquenotus. Humidi^nt^ tifedes. Icdesprincipaliter in corde, amp;^ primo in Principalibus morbis, amp;omninóint® corpore,fedacoideconferuaturiam genitum,aquod indies'gignitur, perfide®! 0^reparaturilliusuirtute. Quomodo ueró citra iaduram humidi calor exting^ pofsit,apcrtè uidemus in eadê lampadc cum flâma fufFocatur,aut frigore, uelmot uiolento extinguitur.Nec neceftariSnue eft ad utilioraproperantib.caufam ptt' horum inquirereï’fed folum fcire quac id polïunt,amp; que fint caufe caufarum: utOT calorcm motu uiolento extinguuntur,ut Ixtitia. Propterea utclaritatem dinis^ _ damus,exemplo primum à pulmonefumpto,illcnonfolùm citius prêter natui^ corde fenefccre,amp;{iccaripoteft,fedetiam natura:quodfenfit Ariftotelescumdd'' Naturalem mortem aduenirepriusficcato pulmonc,utcordimunusfollisexbw : re non queanquod confingit,quoniam cor eft fubftantia denfius, calidius,6^1p’f'' i tu mul to repletum,5c frequentiore motu quam pulmo agit,ideó tardius ficcatun' l^.atincaufisfortuitis quoniam contingere potcft,utnutrimcntum illius fit^ï* nus beneelaboratum, aerqui occurritfrigidior:ucl ulcerelaboret,atdeftillanod' bus opprimatur,ut plerifcp maxime lenibus. At dices fi materia tota fluit, acrent'! etiam in corde,quomodo amp;nbsp;Galenus, amp;nbsp;experimentum docent, corpus tamtnb perpetuó ficcius ^ bona fortuna agitur,quoniam experimentum, quo indig«®»^ ContrAd P^rfpicuum eft,undchiedecaufa non eft neceftarium agere.Turn ueróSóhuka»' ‘ bifatisfadumeft.Verum6lt;idpotiusconfiderandum,quodetiamfinonficcardUt perfe,tamen quod muraturpofteonftantiæ tempus, detcrius indies efficiturtqua', re tarnen interim augeatur uiribus,amp; mole corporali alias attigimus, at n0eexauf

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docerepropofitum. Per alimentum fieriibi docueramus accefsionem corporUH

A (w^nfuw djes,tamuirium,quammolis,ucruminconlïftenti ætateæqualemdilfolutioniftn dtutritftcAri 3c}Qi^.flt;;entia,et pueritia maiorem ea,in fenio autem diflolutioncm,contra accefsiO' tuxtAlt;etAtes, nemaiorem,tam inuiribus, quam molc, atqucidperfpicuum eft. Attendemodf quod didurus fum caufæ incrementi tam in mole,quam roborc(nam eadem eftrf texXom. j^Q utriufque in uno,ac altero,licet ut Hippocrates dixit non femper fimul auge^' *^ ^‘ tur,acminuantur)funt humidi puriabundantia, caloris magnitudo, molespric'i maiorfnam iuxta proportionem eandem fi augeantur, palam eft, quod plcrumq® contin^it,autfaltem fupponitur) maius futurum incorporcmolemaiore, acnii^ ^tfolutiom 5^15,quam in minore:amp;minorcm pariterin utroque refolutionem. Inpuerisi^ 5«»iw W4ior. tur,atque magis in infantibus maior certeeft rcfolutio quam in adultis, aclonged' • tiarn magis quam in fenibus. Quod non folum Elippocratcs prima Aphorilnio rumtS',

Wofiim tertaturjôçratio aperte oftédit, fed Galenus x i. Mcthodi luculentcr docet, fobur,corporis^ moles minor,S^calor indem ( non dicam minor qui fit maxi» dol f **'’.^^^fior- Tribus igiturexcaufis minus crefcut infantes pueris, öc^pueri a- q^^^ ^^^ fto pquot;^^“®»®^9^ïo etiam duo confiderareoportet, cum præterrationcm plus iu an f j^^/’^f^nteSjamp;r qua magis ætate, uelut egoamp; nepos meus Facius a x 111. iioadxv i.adeocreuimus,utgiganteseuafurosnos exiftimarenncum^antea Hrum,in pofterum nihil incremen accepilïcmus infra mediocritatem, 5C robur,ót^ “3gnitudofubftitit.Sed quoniam hæcadcontemplationé magis pertinent,quam ƒ Opus, nunc de his fcriberefuperfedebo,nô tarnen uadimonium prorfus inchoa-h 'f’x,’™’Ei’gonihil praïtermittêdum,n€C)mniain dubium reuocem: fiomnia P f^^^eattigerojdelallabo fine frudluledforcC’ Capita ergo fing'’’3recipcreopor-•eafobmtradanda,quacadfinemconfequendumattinêt, atqueeabreuiter:de • iiis id folum oft:endcre,quo d ad prüfens negocium non a ttinen t.

, P^rirnumigitur illud uidendum quomodo humidum innatum corrumpatur,cer ^“*quot;* “”’*”'' 'pwmalam reftaurationem,quam tarnen Galenus practermifinnam confumptio- quot;‘‘^‘7” ^gt;ïinumidi,amp;^excrementorum abundantiamduascaufas mortis efie praefuppo-’’’‘’ ibtametfienimeuacuenturita excrcméta,utullum paritura fintmorbum,amp; non-^»n lit finis uitaenaturaliscorrupto humido innatomors accelerabitur. Qiiodfi •catobidquodhumidumfitimpuriuscelerius abfumic’nónegabo, fed id tn par-‘5detrimentis,amp;longo poft tempore. At hiclapfus non tantam moram patitur» ”gt;cutomnia quæ natura mortali conftant corrupto humido fuo intcreunt plan-itnetaHa,lapides exdifsidio elementorum naturali, quod Philofophi animad-^fterunt,quantó magis homines:inquorum humido neceflèeft calorem, ÓCma-Siuinnaturalem,amp;cumuehementi motupabulari. Vndequibus ille calordeeft, ‘3dco diumanent, ut perpetua à quibufdam exiftimentur, uelut aurum, 36 ada-’’^3s;quæfi polTent efte perpetua, cum alia eiufdem fpeciei indies generentur, lam ®'?iniaelïèntadaraantes,amp; aurum:hoc igitur praeter rationem, QC euidentem, pla-”^r°n, '^^'^f omnia mifta corrumpi. At (ut diximus ) cum in homine hic calor ma- QS*’quot;’®‘*lt;’ ’’'‘dtecaufa fitbreuioris uitac ob motum acrem, undeplantæ quod exiguum reti- gt;”0(1»ßta»^ •ifant motum in fuo calore,cum uoluntario, SC uitali careant, fed folum crahat, atep /* breumt» ^9fllant,comparationeanimaliumlongam fortiuntur generaliter uitam: hacra-^lonemetaila plus omnibus durant,inde lapidés,poft plantæ,deinde animalia:ma-^oreenim motu aguncur.Motum nunc dico quo calor quidam humidum depafci-*ur,nonlocaliutnuperadnumerauimus: longaenim problemata hïc prater pro-politum annedere non eft utile.lntelligis ergo aliam efte humidi corruptionem, à ^onfumptione,óC excrementorum copia, amp;nbsp;in hominibus omifta miftionis necef-*f3ïeadionem caloris in humidum confiderandam. Reliqua de uiolentis morbis, ®uccafibusexternis fub unocapite deprahendentur, nc curandi rationem hoe in '’';gocioim!-nifceamus,aut prorfus neceflariorum propofito noftro aliquidrelin-9Uamus,duntaxatduabus quaeftionibusadiedis. Si igitur caloris motusperbre-^cniefficituitam:nam prarftiterit calorem in iuuenta auxiflè ftudiofc,fiquidem có-wet ad falutem uitae longitudini oberit. Verum Galenus hac in caufa huic nego-f’oplurimumftudet. Et cum morsadueniat,ueldefeduhumidi,uelillius corrup-Jgt;üneautexcrementorumabundantia,quibus omnibus caloris roburobftat, du-biiim non eft oportere calorem naturalem fèruari,augere non conducit,quod cele-nusabfumet humidum,^ maiore motu accelerabit mortem.Dêfus ergo,6C tenuis Cidorquilts falor,acpuruspotiusparuus,quammagnus,amp;quafifixus, conducitaduitacIon-et quMusef’“ §ittidinem,nonaugendus,nam praeternaturam erit,^motum cietalienum. Ve- ftdebeatdi Himadferuandum iam inuenta exercitatione,non leui indigef,amp; hoc putant con- uitje longitu^^ wcere,autetiamneceifarium efte adilhus magnitudinem, uitaecp diuturnitatem, dwtm. fed falluntur.Qiiin quod experimentorescoftat, iduerofimiledidis.Etutdicam ab illo,utuidebimus,fumenda ratio erit. Altera quarftio eft an ftatim inchoanda fit uiuendi ratio,SC quo feptennio (fi modo diuidenda eft noftra uita eo annorum nu« weroJ^C mibi fans non ardus uidetur qu«eftio,cûm iuueni çonueniat exercitatio,et

^Kî , D E S A N I T A T E T V E N D A calons denfatio, ac concodio proba, atque abfttnenha à noxqs, pnmwm *^’”’^ pro ætatis ratione reliqua manent,fed ita ut medijs diuerfis pro uirium magnitud ' ne,ac reliquorum comparatione quaerantur. Ergo quantó citius, tantó melius,» amp;nbsp;quandocunque melius eft aliquid habere quarn nihil. At quoniam in incerWi? | uagari caufam farpê pracbet, ut à fcopo aberremus, uel omittendo quæ habenpO' i funt,aut quaerendo quæ non polTunt, aut occafionem præbendo calumniæn^ fuccedant,dicamus deipfius (copi terminis. ScripfcreLucianus deMacr^i)Slt; PhlegonTraUianus Adriani Imperatoris Iibertus hic meminit. FauftumC’“2 feruûèSabinis, àPræton'oPallantinofeuidiflèannosnatum c xxxv i. atq^ ' drianoCæfariexhibitum.CumLutiusTertiusèBononia cxxxv.uixilfet.tu Plinius référât,de Tito Fallonio Bononienfi,quod c t.annis cenfuum Cadâtiso ' feruatione uixcrit,5c erat illius ætati Phlegonte proximior.Sed certis hiftorijscu flat de Gorgia Leontino SC Democrito Philofopho, quorum unus cvii.3 e v 1 r i. annisuixit,ambocpfatisfirmisuiribus.Senecam qui putant cxin’‘r nis uixifle aberrant,nam^ ei qui controuerfiarum fcripflt libres fuêrefilij natus,SC Mêla, adquos libres illos feripfir : tôt funt hui us rei argumenta, tottd ^ । utdemirerpotuilTe quenquâ dubitarenoncredere. VnusPhilofophustrunc33 ' i ulterio manu,plenaexoletis domo,cum apparatu regio absep fiirjs utexteßan’^ƒ te dignofeitur.Neronis magifter,fo2neratormaximus pomis in agrOjSCaqu^ ' tu dilcipuli diu ui(flitafre,afpira(îe ad Imperiû tum fenem, ôC metum incu^n^ ' roni,tam diu colludatum incifis uenis cum morte.Preterea condat illi futfl*quot;^! Gallionem,5C Meîam Lucani patrem: ita confiât hoc fratres,filios fuifTeAnnei^ necæ,qui controuerfias fcripfit,SCGrammaticus,SC orator tantum fuit,amp;(p^^f | necæ Philofophi uitæ coinquinatæ flagitijs, adeo ut Romani fperarent pouef‘'s inImperatorem Cuibonoimperator,quiiam cx.annûattigifle,fiobqtexu ’ cum pater inculpate fuifTelegatur.Qtiare ex hoc numéro ÔC ea ætate indignShu pfeudophilofophum,lococp illiusinferamus XenophilumMuficS, quiui^^’j^ nis cv 11. fine ulio uitæ incommodo:potior Gorgia SC Democrito artis ut reor neficio, cum læta uita multum apta fit producendis fpacijs. Refert GuidoB^f^^'^j Adrologusanno falutis k. c.xxn i. uidifTe hominem nomine Richardump;^ c c c LXi.annisuixithocIongæuioranno m. c c.xl v i.SuntSCalijmulti30” rum G xxx. tedimonio quorundam SCnodræætatiproximi,dequibusagert” decreui : minus condanti authoritatefidem facientium, SC etiam quoniamior:” Kofd. perta iliorumuita nihil plus habemus,quam fi etiâ non uixilTent. PaulinifatU“

tes commémorant in India Orientali ueteri ( fie enim nominabo quæ aurex th ' fonefe proxima ed, SC illam amplcdirur) uididèBrachmanum Philofopbum,”'' mauisfacerdotem,quiconuerfusadChridumannoatatisfuæ cxxxv i• cum*: lebraret fedum, quo fonte falutis leuatus erat die duxilTe choream morepoiop’'” agentium,ut non folùm uiueret, fed ei muneri etiam fufficeret : reuocat hocext”’' plum multa ad propofitum necedaria in memoriam/i prius attigero fententiât leotti Narnij,qui putat hoc ede rarum,ob id 8C tarnen uerum, qued in natalitI153‘ cidat,cum Chronocratores Perfæ,SC aliequin ualidi cuipiam ddlæ inerranti beh^' dcæ admodum,8Cfalutari adhæferint. Atep hæcutfcirean uerafint, pulchrunj^^ ita propofito nofiro inutilia,imó quafi e' directe, cum ifla pugnareuidentur. to ' dat enim Herodicum apudPlatonem adlongam etiam ualetudinarium benenO parci uidus peruemdèfenedam,SCRogatianum fenatorem podagra confurnp’^ conualuilTe: Redeamus ad propofitum. Duo attigimns necedaria ad longiW“^^ uitærationeconfequendam,fcirefcopum,id ed, quâtum hominiuiuerelicetW bifariam SC generaliter, SCutcuiepfingtIlatim concedum ed, ÓCmodum,cauf3j. mortis,acuitæ: neutrumep diffinirelicuit,tum ob multitudinem partium, urw®' ficultatemprincipiorumutriufep,tumobuarietatemopinionumerroremepu^' » rum,ac præcipue Galeni non fatis ab illo commode,ac fufficien ter qualifeun^^ ‘ explicatum. Ergo primum ut illius fententiam abfoluam,quæ in fecundo deTo^‘ i *P» * ' da fanitate aficripfit. [Podquam perbreue çd côtra illius confuetudinem wt*^

adijdant. Nam quoniam uehementior motus exercitatio eft, nccefle quidem hæc tria eft ab ea in corpore perficere ex illa:membrorû duritiem ex mutuo ipforum at-tritUjgenuini caloris augmentum, QC fpiritus citatiorem motum. Sequi uerô hâte tdiqiia omnia priuatim commoda,quæ corpus cxercitqs accepta refert: Vtique ex membrorum duritia/um ut minus exiabore affîciâtur, turn ad adioncs robur. Ex calore autem deducendorum in corpus ualidum attradacum, amp;nbsp;immutationê ma gisexpedifamjum nuedtionem magis felicem,tum ut iîngulæ partes fint (ut ita di camjperfiifæ. Cuius fuiionis benefîcio 56 folida mollefcere, SC humida tenuare, 2C exiguos corporis meatus laxiores fieri accidit. At ex fpiritus ualenciore im petit, amp;C AtijkguntU» purgariomnes hos meatus necefieeft, 56excrementa expelli.j Hicomitto quodtotfroLxio« membra lieht duriorafimul,amp;mol!iorafieri,(nam cauellus eft,talem uirum etiam- res^ fed par« Üaberraretabfqiieeuidenti frudu,infed3riuidetur)ipfius duritiefideft, membri referif denfitatisobhuifci,Slt;prxtermitteremaiorem utilitatem,atque ad propofitum fpe- GalemnnoU^ tSantem,amp; eft longe tardior eius humidi refoknio,arque ob id tardior mors,feu to- tur, tills amp;communis,(èu membro propria,quam uocamus fyderationem : aliam infu-per,qiiaïn ab initio minime retulit, affert caufam diuturnitatis ac breuitatis uitar, ëC eftperfufio mfa : Et præcipuéiaqualis membrorum,ab humido innato. Vt in uni- Qa!«^ funt ucrfunicaufelögitudinis uitæ quincßfint: humidum quod tarde refoiu3tur,quod cAi4lt;éiongigt; non corrumpatur perfufio æqu31is,amp;l eolliquatio, humidi in membris, excremen twiJwis uit£» toriim defeaus,5C fecuritas ab externa iniuria. Verum non eft utfolicitemur in di-fputando de caufis, amp;nbsp;utilitate illarum, cum concefterimus quod utilitatem aliquS præltent,nec noceant(conftat cnim quod bona funt?an tresfgratia exempli utilita-tes,anquatuor,uelquinquc)poftquamdefineconuenit: exempli caufa diximus, (lttodcalorexpellit,excrementaconcoquit,alimentumad fimilitudineminnati, fi denfus purum reddit humidum : an modo colliquet illud humidum, amp;nbsp;perfundat co membra folida, poftquam omnia hæc ad utilitatem pertinent, quærere non eft neceirarium,iit neque an extendat ipfa membra,fill corpus adaugeat. Reducamus tern ad propofitum : Exercitatio increment!' tempore denfat humidum, Ôë purius Nofa exercitie reddit,undetardior fit illius refolutio, quod fi etiâ membra denfet ut ait Galenits, utUitAtes, ödhoccondiicit ad uitam producendam. 111a eadem calorem adaiiget, Óé motum cituelociorera: quorum primo meliusconcoquitur,alimentum fitpurius, 5lt;fimi-lius innato,^ hoc ipfo producetur uita, amp;nbsp;à corruptione tutius humidum erit, SC uniuerfum corpus, amp;nbsp;melius refiftet caiifis externis, atque contrarijs, ob motum ueiófuperadditum, SCcalorismagnitudinem, excrementapropeller,amp; itafecu-tiorreddetur à fecunda mortis caufa,feu ut ueriiis dixi tertia, fed cum calor tenuior 2.De«tlt;ïï«w» etiam reddatur, penetrabit in humidum,8C illud repugnabit,SC fincerum redder,SC heet poft aliquot annos ab exercitatione ceflet (fcimiis quantum in natura noftra confuetiido pofsitj non ceflabit etiam in decrepita ærate calor id munus præftare: *^* undead mortem itéré naturalem deueniet, quæfitpropriêex humidi innatirefo- '^'^ tuilUarii lutionc, non autem corruptione, ut tandem condudamits uitam militarem in ïn^^^duitAmprOj-uenta,fi minoribusincommodis agatur, plurimumconferreadinamproducen-‘^'*‘^''’‘^‘*quot;’‘‘’' dam. Cum elephanto Ariftoteles c c.aut ut inquit, alfi c c c.annos iiitæcon-f^’'f’ donet.Inlibroetiam delongitudineuitæ. EtinlibrodeGenerationeanimalium, ^i^'^.tic elephanto, SChominilongiisimam uitam tribuit, quamuishoefecundo loco ma-ioremelephanto concédât. Etin nono de Hiftoria tantum c xx. aut adfummum ”^»^*^*9-remretraxeritad c c.cumepfoeminas l x.floreredixerit,innuitpotiùshærendum ^P‘* °* effe primæ opinion! c c. qiiàm fecundæ c xx. ut fatis fi contraxifte ex c c c. ad C‘ip«4*^» c c. non quod c c c. uiuere non pofsint, fed id fit monftrofiim , ac fi homo ad ^°^‘*', cxx.pertingat:pertingitfanè,fed!d monftrofum quafieft, maximecum fianto«’®^”^i mnium prorfus adeo immemores, ut fint etiam fermé elingues : funtenim oblæfi, lachrymofi, 5C triftes, non tam uitio uitælongitudinis, quam generis. Quid quod référant etiam nunc in Aden oriental! Ind!a,duo infignes uir!, longer^ d!uerfi,tum fama Celebris confirmât illorum fidem,amp; teftantiir ad ilium Reges plunmos, inter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

ÔC potentia minores mififTe cum muneribus miraculi caufa falutatum ♦ AfTcrunt^ quodc c c.annoshabentemuiuere,iCautenfem mordicus ex fummaacieai«r’ cleuet. Non negarim aliquid additum ob loei longinquitatcm.

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f 4m4 bonum, quo non ueloctM ullum

Tarnen conftans adeo de hoe rumor increbuitjóC nemine in tot annis contrat' cente,ut turpius uideatur nolle decipi,quâm fie decipi. Sed uideamus caufas fimilitudinis tanti mtraculi:forfan enim non folum definemus admirari, fed coni' Aden, fcimusar^umentajôffidei,ôf euentus.EftAdemfeuÄden emporiumfœlicis Aw bie,propeittus Arabici finus,imó potius rubri maris, quod pro faucibus eft Aral’* • nbsp;nbsp;ci Sinus à Fortunatis diftans partibus l x x v i. aut circa ab Aequino Aq circule u^

fus nos,partibus circiter x 1111.regio quanullameliorOrientalisIndica parsprO' uinciæ nuncupatæ fœlicis,perflata tota,ut in maris pene littore. Vigent ibi hon”' nes,uel fpontêuiuentesfupra centum annos,amp;ad c l. n0nunquam,quodexdua' bus Philofophi fententijs colligitur.Hic uirpracterea Brachmanus protefsioneab' ftinens à carnibus,atque uino. Porró docuimus nullum animal quod cameuCKa^ tur longæuum efle, maxima enim uita carniuororum terreftrium eft triginta anno' rum,fi modo ulla tam longa eft,ut beflèm hoefolo auferas : uiuunt ex inftitutoW' charo,Slt;^ irudibus qui optimifunt,ac bibunt aquas bonas, amp;nbsp;concodaSjUtNinoa uelut apud Perfarum Reges pofthabeatur:abftinent plericç à Veneris ftudio M^ Amirt uires^ cator eft ut audio, imó monopolium obtinet ambræ, quam feimus quantum mt^ conférât, adeo ut decrepitus propria manu fcripferit Princeps, depellens omnen’ forditiam à corde, 66 cerebro, eacp confirmans : ille idem reddit ration cm locup‘0' tem dum inquit: Caliditatem habet tenuem,cumcp oleofa fît,imô tota oleum ton' cretum,quod dignofcitur admoto candenti ferro:quare repurgat (ut ucrifimilto* / humidum illud innatum,SC uitam in immenfum producit: referunt medici, wirin’ regionum incolac Indos eo medicamento familiariterob egregiasillius dotesj^ dapes,óf ferculauti.Ergoetiam uerifimileeftnonfolumhuiulmodi (quanquano ipuim prætulerim) fed in tanta penurialicere oleofo quopiam alio medicamento uti,quod eafdem uires obtineat,cuiufmodi xiloaloes.Multum enim cum hocto*^ uenit,liquefcit totum, fi bonum fit,quamuis lignum: fuauiter olet, cofirm at capf^ tenuis eft fubftantiæ,pingue:Et quamuis Infulas,^ moles in mari Indico Amban efle glorientur,ad fabulas ut reor ufque: certum tarnen eft magis deeflè rem, q^o ufus rationê. Natat in aqua optima, cinerei coloris eft,altj aliter diftinguunt,ólt;^tio horum mentioncm fecimus. Ergo ut ad inftitutum redeam, hæc poteft diciftti'O' da caufa longitudinis uitæ,in qua includitur pars primæ, nam prima proculdnbt eft ex caufis generalibus, amp;nbsp;funt ætas, ut ante, óf diluuq tempore,cum mundust ' fet quafi adoTefcens. Item regio,parentes,confuetudo,Sf ortus ipfe. Propriarumt' AloißtuCor» gitur,nam communesparumfuntinpoteftatenoftra. Secunda fuit ratio Agt;o‘J ndriia, Cörnarq,qui uentriculo laborans, cum circa annum aetatis x x x v i. pro deploy haberetur,fibi rationem uitæ pondéré præferipfit cibi duodecim unciarumindio » potus quatuordecim,necab illa difcedens magnam confecutus eft fcel ici ta tem,'ƒ nus corpore, uidis litibus, quibus ditatus eft, fufcepto filio, 6f ex eo odo o^P^' bus,cumeflêtnobilis Venetus,ac prudens,magnum attulittemperantiçfunee’tt^ plum,Ôf emolumcntum.f^iinexcuflus e carpentoetiamrurfus pratterfpemm ' dicorum euafit. Hocexemplum fequuti funt non pauci. Dominicus Saulus, briel Panigarola,acLcóniccnus,quiomnes morbis inexpugnabilibus laborant ad longam fenedam pcruenere,0f incolumi etiam corpore : Cornarius ad x c »’J Saulus excefsit x c 1111. etiam muftis curis agita tus, Ôfoppreffus. Panigarç’® ocftuagintaquatuor,Leonicenusinterliterarumftudiaad c x i.utaudioccrtece tefimumattigit:laboraueratautem circa finemadolefcentiæfine graui refow^ '

- nbsp;nbsp;, . ne.Saulus coxcndicisdoloribus,Panigaro!a uertigine. Alia fuit Marfilq Fieim'^|, Vbiirfilij Pieu difiinuentio,quamaccepitàZoarArabe,quemferuntuixifteannis cxxxvlt;i'

mmutntw, lyftfjQf haberetur, nec défait occafio perniciofa careen's etiâ iniufti, Ôf in*quot;’*”'j

Iproprijinimici HaliReguli, à-quo bicnnio dctentus eft, muka in en pafTus incommoda, Marfilius inter alsidua literarum ftudia ad x c v, peruenit annum, Matrem utaudiui ad c x v 11. perduxit acri cura. Hæc ratio uiiiêdi tradita cft ab illo partim, partim ab ipfo Zoar. Et confiftitindebitaquantitate,amp;qualitatc,SC dedione j^of4^ præparationis, ^horarum^ Slt;fomni,fcd præcipue panem,ÔC caréns uniusdiei inhyeme,inæftateautemnonniüfex horarum ipario ante madatas, non tarnen pancmcalidum. Etbibebat aquam cum faccharo, óCfundamentum cft induo-bus,incarne columborum turritorum,uel etiam agrclimm,non palumborum, rteque glandiphagorum, ,quæ expurgat uentriculum, amp;nbsp;confirmât cor, Sv de-bencfumiantequam pcrficiant plumam. Et hi refiftunt etiam febribus peftilcntiz bus. Alterum eft in pineis quæ confumunt humidum prêter naturam,amp;repur- , gant innatum, ideó optimae funt^ nam etiam purgant iccur, dlicncm abinfar- ^'^^^^^’Üf^ diSjÔLrcncSjô^uefieam à rebus præternaturam.Etquoniam pratceptum eft ad fe- ^^^ nes, qui non ualenf dentibus, SC etiam funt duræ codionis,amp; malar uentriculot ideoobliaecomniaeligantur primum ut infundantur maquarofacca, uclaha iu-tunda ucntriculo maxime deftillata , amp;nbsp;contundantur bene, ÓC cum faccharo fomantur.

QuartaUiafuitperquintam eflènftam, quæfit ex circulatione aquæ uitæ,do Ciu'»tiejJer necacquiratodorem uiolarum, SCexuatiaporem omnem acrem. Et hac Federn nlt;«5«*» tus Imperator Maximiliani pater, 06 Leonardus Lauredanus Venetiarum Dux, tiuamuis uitam ducerent parum conuenientem, peruenerunt ad x c v i. annum ambo, amp;nbsp;cum hæc amp;nbsp;prim a perfeidagerepoisint. Item^ fecunda óó tertia perfe P^ferunt,prima,8Cquarta commifcerifecundæuel tertiæ,amp; ita conduplicabitur wectus, quod,erat à nobis propofitum. Pari ratione Galenus attigit uiam unam, ‘cdimperfedam, cumufumelis de Antiocho medico, qui fuperabat l x xx.annum, amp;TelephoGr3mmatico,qui x c..eodemmodo,amp;derufticoqui ex ufula-

peruenit prope ad ccntefimum,amp; adducit pcricula ex ladle : eft enim periculo- ^‘^^‘^ mcot» buscafeo,quia ob aqueam partem, QCob dulcedinem magis pénétrât: illud tarnen feodum. auxilium fi non lædar,non eft negligendum. Altera tarnen de melle alludit ad illud b^oHionis,qui cum uixiflet centum annis, interrogSti Augufto, fertur, refpondiffe, mtus mulfo,exterius oleo*

Nohra demumuita eft præcifis incommodis, amp;nbsp;eft magna ex partefumpta à Propriauiutn ^fincipe.Quies x 11. horarum fingulo die: 6dfi poffiim fomnus faltcm feptem ho- diratio. a ^7'^’ ^f quietis pars fit à prandio etiam. Ignis in hac ætate : SC maxime fi firn ma/ ^mus,autfrigcam, ^cubiculum occlufum dum adfum : molle ftratum ex fericea pbppa cu multiplici culcitra, ut tepor fit æqualis: ufus plurimi olei, modici aceti, Sd ^bs,oblapidistimorem,quemhucusc^deuitaui, tametfi iam lvi. annis arena Jï^nquam in urina, SC ualdè copiofa, amp;nbsp;alba defuerit. Motus diuturnus in aprico, ^aleuis,^mollis, omnia enim magna diflbluuntuires. Oleum anethinum qua- . . ,. . ^uorcommoda præftat, concodlionis auxilium : fedat dolores, fomnum conciliât ® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*”

• btum,Sif ebibitum uomitumIcnem prouocac. Sed debeteflèfadlum modo,quo ^‘’'””’° “i «ethi docent. Pulegium item, amp;nbsp;origanum,^ mcl,amp; faccharum, nunquam deef-edebent. Pinçasetiam,fed cum pinguibus,nonncglexi,neque columbos. Zi-bibo frequenter utor. Manifeftumeftquodhæc, amp;præcedens etiam fociaripof-untcum prima, Sd quarta : amp;nbsp;commifcentur cum fecunda, 6C tertia, imó retinent pattern illarum: non tarnen poffunt reliquæ quatuor inuiccm fociari. Vtoruero

fgo cxpis codis fæpè in initio cœnæ,neuideardcfpicere Afclepiadem:ôd eli- nbsp;nbsp;Noirf»

go acres,amp; coquo fub pruriis,8C fatis feliciter.Madefacio etiam ob didla,8lt; ut robuftior fim, lumbos fingulo die aqua frigida, amp;nbsp;inungo uiolaceo, ^rofaceo.

SAepè quæftus fum de homi'nüm prauorum improbitate : nclt;j enim fi”' probum appellor lî fit, maxime qui aliéna pofsidere uultjCantun^ detenus occupans,quâtum ab illo eripit, fed eum deteriorem longew^' ximèimprobum duco, qui ut paucis gaudeat, alium omnibus open bus euertit, quemadmodum fi quis domum incendat ut cinerem potiatur, aut aliqW“ ex tanta iadura furto fubnpiat:deterrimus eft inquam,qui nihil fibi lucri faciens,3' lium omnibus fpoliat. Eiufmodi funt qui difciplinas farefefimulantes,atcpin^^s • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accefsionem fcriptis facere fe profitentes,fiudium,Slt; gloriâ ab his, qui utilealiqu'®

in illas conferrepoflunt,auferreconâtur, impediuntÓBjbonarum artium incremeæ ta.Ergo perfimiliseftin hacquæftione,amp;querela. Froponiturfcientialongac^ uitæ,integræualetudinis, corporis bene compofiti, at quid fit unum quodc^bo-rum,nondum definitumeft,adeóutetiamfuccurrat,nÓ agnoucris,per)imilisqu2' ftio de feruo fugitiuo, quam Dominus non agnofcit : amp;nbsp;ne plura fimul capitagt;quot;5^ fceam,quandoquidem in uno plurirnum fitdtffi'cultatis,atqueambiguitatis;qu2' I«ng4 uita nam uita primo longa dicenda fit,incertum eft. Dices feptuaginta, aut oiftuagin' 5“*« annorum,ccrtèadolefcenti ac puero ita uidebitur : mihi autem nê ita qui i-*ƒ “,j At dices quid iam poftulat ufus: Dies noftri feptuaginta anni,inquit DauidtoP? mo(ut fupra)5lt;cum maxime l x x x. ultraautem niulabor8Cdolor. Iam ergodt ' niuimus illud, circa quod Græci tot 6C tanta fabuIantur,ÓC quidam ctiam nofttp^ tatis fciptores,diccntes olim Rulle ui tam hominum multo longiorcm quam^^. noftra,cümconftetMofempræcefsilfcTroianumbellum c c cxx i i.annis,»*!*’' dem bellum Troianum ante Chriftumnatum fuit annisM c lxxxv i i.Mok5^ temduxereatusfuitannisanteChriftum m.d. i x.Qiiidergoeftquodde tefabulcturHomerus,quod tertium iam ingreflus feculum pugnaretin caftris, ( pienter cöfuleret inter Principes, milites longa oratione adhortarctur ad pug'’^ ' autHefiodus iadfet antiques tam diu uixilTc: omnia enim hæc conftat eneu^n* tisPoëtarum,ôCGræcæleuitatisfîgmenta:atuerôde i-xx. uel lxxx.annisto ftat multos efleuiridi fenecfla,Sc nos interreliquosfanguincmmifimus,Sonfl^ nobili ut bis noftratcum Andrea charifsimofocio x c i i i.agentiannum,dui” tiana nota laborareqeuafitqj. Arconum ducem militiç uidimus anno m.d.xx gt;nbsp;‘ faciem geminam GaUorum, nam fucrat Winter illos qui eosè regno Neapo**^^ depulerant l xxx. annis, maiorem nulla in parte, nee confiltj, necanimi,nec^ j. poris deteriorem fe ipfo. Verum fi quis centum annis uidurus fit, nunquidfi^P citerdicemuscumfuturumlongæuitæ,at qui xxx, illiulttmiannimagnaitp^ tem uitæ præçipuam obtinebunt: fiquidem inquit,Seneca in epiftolis, xwtciwf melli perfimilcm,cuius extrema pars fit fuauifsima At qui confiant ueris r^^'^^j bus noftra ætateinorientaliIndia, Sdmaximein Goa ciuitate Lufitanisnoti»*^^J amp;temperiecelebri,quofdamfaltaficannosnatos fupra c xxx.alios ct.atngi Definiamus ergo primum earn nunc efie uitam longam appellandam, quxgt;'’ ; lia non alijs gentibus adeo firma fit : at fi neque error, neque cafus obftaret,pf^jj centefimumdeducerehominem pofietcirca l xxx. adhucint^risfenfibuS)^' bus autem eiufmodi, quæ homini grain exercendo eflent necdlariæ, uelutidt^ bul3t(oni,itineri,adforum breui orationi, atquefimilibus. lllud quoquei®“^j tumSd à prioribus praetermiftum efi, quæ nam dicatur uita longa, an in quaho

Korlittuena pc’'ii^‘iturusfitadfenium,aninquapofsitadfenium perucnire. Plurimun* ^^ differunt inter fe, nam^ qui dicit uidurum longo tempore, omnes cafus md^ ^

* qui pofie,nullos. Cum enim mors quadrifariam adueniat, aut prorfus natural* knio,quæ paucis contingir, aut manifefie uiolenta, uelutferrum, cafus,uenef / autuiolenta,fcd non adeo manifefie,utqui fed Venere,cibis,potibus,dcfidi3!*'b j Itjs,importunism, ac repentinis labo ribus conficiunt: aut occulta, uiolenta wm^^j

j ^”’^y*^Kpcrß«iili,ud«t qui cum rede muant, tarnen morbo conceptointerius j nbsp;nbsp;paulatim poftmodum certo tempore deducunt ad mortem. Ergo primum fcire o-

poftet,qug nam mortis genera excluderedebeamus,fcilicetfecundum,SC tertium, per longïuos inteUigamus eos, qui non nifi fera ætate,aut fenio, aut lento mor-0 intentun fint:hoc igitur ad adum pertinet harum caularum ratione:ad potefta-ern autem habita comparatione ad fortuitos cafus, atep errores, ut nihil fi in nobis ongior uita,atque figna illius.quam carere fignis breuioris,ita fert humana condi-

1 ^wdetn eciam.Epicurus diccbat felicitatem noftram,nihil aliud efle,quam in-olentiam,amp;medici ipfifigna falutis inægrotantibus nulla habent, nifiutcarcant eth^ibus,adeó in angufto humana bona funt.Dicemus ergo figna longæuçuitç, ^3eiie,quxnonfignificant impedimentumfecundumnaturam,ÓC obidintitulo • nontruftraadiedum confia t,figna boni temperamenti, utintelligeremus nulla ef-'eccrtaligna,ncquelongæ uitar, nequefirmæ ualctudinis, nifi carere malacorpo- s;g„jj|„fon-fiscompofitione,nam decaeteris quæ extra funt,uelut genefi, Phyfiognomia,ad a- çgu£uit£ *iaslpcdatdifciplinas,quanquamillud non negauerim deprarhenfum efièlongo * expeiimcnto,nec fine ratione cos qui oriuntur oriente Sole, uel etiam pauló ante, JJdutiadhoram medium ufque,longa amp;nbsp;firma ualetudinefrui. Sed Sv dl aliud cÓ-*iderationcdignum,quoniamfignorumtriafuntgenera, unum quidem quod fir- . '’liisimumeft,quod adeas pertinet, uelut dentium multitudo, SCbona compago, ^‘8quot;*”^*quot;^*''‘‘ quot;^ prêter id quod fignum fit roboris uirium, plurimG confert ad bene mandedu, 8‘^quot;‘’’‘*’ •truero ad uitar longitudinem,amp; incolumitatem. Alterum eft quod ab eadem eau-« proficifcitur,cau(a nullo modo eft,uelut tres linear in manu o blo ngæ,squales,et pfiTiæjæqualemfignificantjrede^ compofitammanum,qugcumfitduorum,mê-ororiim præcipuorum unum,atque homini propriorum ( homo enim ab omnibus «owolu c}ui^ °ehiisdiffertlingua,ô^manu)nam^etfialiaanimalia uelut fimiæ manumhabere f»»différât ugt;deantiir,alia linguam fermoni aptam,ut pfittaci,dicit tarnen Galenus 36 redè.Et ^^'^^f ^’'^^ •’ianiim{nfimtjs,amp;linguamin pfittaco folo nomine tales eflè, re autem minime, «lt;tt^«lt;» quandoquidem ncque manus fimiæ ad artes exercendas comparata fit, nequelin-guapfittaciadexprimendam mentis fententiam. Vitælongæuæ SCincolumitatis wrtam fignificationem prgbet,ad effedum tarnen iuuandum nihil prorfus côfert. lertium genus ualdèlcueeft,quod ex purisqualitatibus habetur, uelquædam figna in fronte,2c in manu,de quibushaud pertinet ad præfentem difputationem,ut Hnænonfolùm extra artem fint,fedetiam leuem habentfignificationem,amp;incer-^3ni;utdequibusnullampofsisrcddererationem,turpeautemeft, tùm uerotur« puis in rebus magnis, uelut turpifsimuminagendis, eadicerequæ rationibuse-i*gt;dentibus‘oftendcrenon pofsis.Tot igitur 2C tanta lucre impedimenta,turn etiam «W plura ( fed hæc maxima)de quibus dicere fuperfedeo,ut aliud agcndo,aliud no agenda in utroquepeccem. Qviæ igitur uitælongæuæ figna funt,æ eadem inco-h»nitatis,0lboni temperamenti,fi eadem fint,facihùs erit inuenire, atque docere, hndiuerfa difficilius uidentur,namque quidam cum nunquam ægrotaucrint in iu-U£ntute,fponte mori.Alq cum farpè ægrotcnt,ad fenedutem perueniunt: horü igi-t^rcaufam prins difcere expedit,nam ea non intelleda, nequelicebit omninó pro-pofitum aflequi.Tres igitur caufacfunt,quibus alterna illa uicifsitudo accidit. Pri-j^aeftconfidentia in his qui fani degunt,dum pcrlicita omnia, amp;nbsp;illicita ruunt : fi-hi(jmortcmapproperant,contra,argridum cautc m'uanc,diutiùs uiuunt, uelut de Aloyfio Cornario fæpè didum eft. Alia caufa eft cum morbus eiufmodi eft, ut ui-tam producat,natura fe exonérante, turn etiam quæpafta eftob errores in ignobi-liamembra, taliapræfertim funtmorbi podagricipræcipuê, inde ulcéra praua,8^ hæmorrhoides,turn fcabies,amp;læpræ,fedhæpotius, ut Hippocrates dicebat,fcEdi-tates,quàm morbi appeliantur. Tcrtia demum caufa eft cum aetas fuccedens tem- ^*’*^* periei immodicg'perfimilis fuerit,uelut fiquis frigida, amp;nbsp;ficca in temperieualdèfuc nt,ufque ad fenedam quidem fanus dcget : quoniam frigidum óf ficcum maxime refiftuntputredini,amp;ætatum prçcedentium calorem,Ôf humidum temperans,ad-uenientefenio, quod à quadragefimo anno incipit, paruo poft tempore moriun-

j22 Pb S AN 1 l A T b TVbNUA tur:hu(ufmodi ftirpem uidi,SC familiam uicecomitum in regionefen agro Medio« Ianenfi,quac nunquam quadragelimum quintum annum excédât. Regulus Vafti Alphonfus Oauolu8,tdem de fua famihamihi narrabat, conftat fane nemincni molto excefsine,quinquagefimum annum, neque id necefle eft uitium elfe in toto Kemird prm ‘Corpore, fed in uno ex quinque membris, dicebat Galcnus corde, iecore, cerebro cipdlid. uentriculo, pulmone, atqueid de pulmo ne maxime con tendit Arifto teles, atquf Compoßtio P*^æc*P^^ ‘»“d quoque confiderandum, duplicem quidem in nobis elfe rationed M duplex compofitiionis, unam quidem ex fimilanbus, quan^lerique magnifaciunt, uo* ratip. lt;^^‘’*^ temperamentum:atqueego earn minimam ede duco. Alteram membros

cerebri, nuo, necoccuparimultis deftillationibus,aut fioccupetur, parum Ixdi etian’ uentis,Só magnitudinem efte modcratam,concinnamlt;^ formam, cum ueró opö’' tiones principales ualidas enememoriam,cogitationem,imaginâdi uim,tunip'^ Ventriculi tercæteraiudicium,Galenusaddituidendiacumen,SCprocul. Ventriculiaut^ bonifignd. maximum eftpofte conficere duriora,amp;plura,amp;nonpermutari pulfumadni gnitudinem,ueIocit3tem,2Cfrequenti3m. Sunt etiam anomala figna longn^* nisuitæ, prêter duo dida fcilicet dentium,amp; linearum in manu feptem,qn2 .^^ tione, amp;experimento confiant, fera eurythmia in omnibus: prarcipuc *“^®V Cordisfignd. pulfu,quoniam idpertinetadcor, fiquidem fiiuucnisadhuc,mollitiepulfusaö ' lefcentis participer,tum ueró plenitudine,2C eeleritate, amp;nbsp;frequentia( non ngt;fj’^ Galenum negate pofte percipi plenitudinem,amp; errare, fed quid toties con^d^ indubium eftfignumlongæuæuitæ, nequequicquam exhismediusplenitym cognofcitur:fictenim cor adhucadolefcit,ncceftè eft ÓCiecur purpureum,uti»^ cebat,fanguinem ruhminiftrarc,ÓC cerebrum benefe habere, 6lt;commodepetp“^ garifpirituin à pulmone, SiC uentriculum rede praeparare: tandem in fera mni dentium ortu maxillarum, atque eiufmodi cum States fibi certa proportione uata fuccedere confueuerint,curuitas etiam quidam in humeris,magnum ug^n eftlongæuæ uitæ,fîtenim non ex Hexione fpinac,fedcrafsitie ortorum ofst^. dorfi fpina,amp;cerebro,quin etiam iuuat ad meliorem perfpirationem. Sed^’f . I tus ieiunis,^ non crudis,beneolens,magnum fignum eftlongaeuaeuitf,quo'” , nbsp;|

Pulmo prinio iuxta Ariftotelem,primum quod fenefcit, eft pulmo, quod autem fencfcil^’|.

fenefcit. dum,quod oletetiam citraomnem cruditatem,propterea dixi fine cruditate.14 , tum eft fplendor oculi eximius,nam fpiritus animalis adhuc puri, amp;nbsp;nonobnt’* goris inditiumeft. Qiiintum eftmagnitudo membrorum feminalium, nanl^ .^ 1 urn,Ói^3unum,decensroburenimindicat facultatis genitricis, abeaaukgt;^'jj,

„ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U 1 D C K V/ïKlVö. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32}

P °quot;^,’^tor.Scxtuin non paruifaciendum eftuólarum manus, color pukher, atep Sli^^ïs,tarnen unguium Iplendor, rofeuscp color, hocquidem muleis modis de-nUraripoteftjtum primum quoniam Medici aiüt ede manibus cum iccore ma-mamaffinitatem, uideamusepinhis, qui Indica lueafhcitmtur, qmbusep iecur

P furituqfcabram fieri partem illam uolxdcd amp;nbsp;in his qui uenenum afiumpferun^ tili ^™^^*^*“’ efifignum,quam unguium liuor,imó neque efficacius, neque fub* us m depræhendendis temporancis, quam ungues, amp;nbsp;lingua, fed ungues pri-

• . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vcnents.Qtiin etiam addunt eos qui umbilicinn babent infet ius, 15 s onselleuite,quiinfupeiion partebreuioris,quodobferuationedignum elf eau

^Hquoniamampliusfpatiumuentricuio rclinquitur: atfifupremus fit umbili- • p5’JP^S'^3inteftinaeffèneceflèeft,comprimi^ præcordia. Diximus SC alibi figna ■alub fexcomprçhenfa generibus, ut quemadmodum confuluimus,difcantftu-gt;011 ex natura ipfa, quæ nil fyncerum nobis oftendit, ut neque in cceicfiibus con-. wionibus,quafiexmutuaattritione elidereueritatem, atcanaq- eiuscognofce-

Anltotelcita accipienda funt, ut breuior minus fit. Veruntamen ipfius breuis ui- ^'g'’‘’ ^’‘^“^ paliqua flint figna,SC certior3,quàm Iôgæ,quoniâ ipfa figna funt res,ipfa priuatio uUacenion °nga uita res en, figna autem in priuatione confifiuntdenfu enim figna depurhe- ^ß^ iong^em «untu^rationequodfignificatur. Priuatio ergoeffentia notioreft,ueluauulnera- ^lt;l‘i^* gt;igt;Tielkoculum, depræhenditurfenfu,quiareseft,indecertarationecollegimus i^on w'derc,utrumque enim manifedum efi:fi enim oculus uulneratus ed grauiter, piteftedus uidere non poted,fin autem integer fenfus,id non depræhendit: an læ-gt;o^iqu3 fit, uel non minus ratio id concluderepoted, quoniam SC filæfanonfit “Wiantia^poted tarnen multis modis non uidere : longe certiora ergo fint indicia *'^uis,quam longae uitæ.Ex his igitur quædam certifsima,quædam conieduralia, q^dam media:Si ergo in infantia, uel pueritia ex difficultate fpirandi quibus fiat, *»uentutem non attinget.Dicebat enim Hippocrates, qui gibbi ex adhmate fiunr, ^ntepubertatem moriuntur. Etd fpatium quoded ab umbilico ufquead fuperio-ftmkirculam, feuiugulum breuis fit, feu id accidat propter paruitatemdiftantiae krculsinferioris ab umbilico,feuà fuperio re furcula, breuis uita: crir.AHud fimili-^fr^itotuscandidusfit,SCpiliuaIdènigri,fpifsi,SCcrafsi, præfertim fi ante tempus ^fiantur,breuis uitæ erit,8C fi carnofus,cum hoe dedillationibus fubqcictur.St exi-“s melancholicus,raró autem tales beneuident, aut non procul,autfubtiliter. Me-o'umueró fi pedus angudS SC humeri allati,SC collum longum, 6C fubtile, 8C fimili J,frfaciesmacilenta,SC totushabitus, ÖCgenarum rotunda pars, SC fummarube-J^tciufmodietiamindifficultatem fpirandi facile incidunt,ineodem genere ed, wirf, “quis habeatmembra feminis,quæ circa caput funt breuia, SC tenuia, uelut labia, 3urcs,SCprgcipuènafum,quafidecurtata,tum etiam dentcs,atque eos infirmos,bre Wsuitæ erif,atque eo magis fi fit iracundus : erit enim umil, SC fi fubofcuri coloris, •^daneholicus.Etquicuncp à pueritia nihil perferrepoflunt, fed ab omnibus con-ffiftantur, illico fi prohibeantur,tales cum difficultate adolcfcentiae tempus exce-•^*wtgt;atgrius iuuentutis, SC hoc immoderatus effedus finfecus incontinentie,aut •Tiollitiefautfiultitie, fignum ed.Secundum naturam etiam incrementa corporis Magna,ÔCuelocia,uelutetiam in arboribus perfico, SCfalice, breuem uitam oden-dunt,ferautincuprefrolongam,nonfolum quoniam states fibirelpondere debe-ant,fed quia nutritio magna ed,nutritio autem multa mortis caufa,cC fenij celerita-tis. Contra naturam autem ac quafi corrupti habitus, fpiritus malèolens a pueritia, aciuucntutefinecppropteroris,nequc nafi uitium fuerit nequeob cruditates his morscontinget,plerumqueante quinquagefimumannum, pulmonisenim, aut pedorisuitium ed, SC precipuèidfignum efficacius ed aquam bibenti:hocenim unicum prefidium ed,fi aftedus non cedet. Et fi homo fiber fepé in graufdimos morbos incidat,breuis ui te, SC fignum,SC caufa ed: certius uero fi moderate uiuat, breuioris fi intemperantenrurfus fi cxigui fit fomni, SC multi cibi, aut multi potus,

314 DE bANIlAlE IVErsUM autexcrdtati'onis.autimmodicæ Veneris, femper erft non longæfcneâx« Exficgt; cant enim omnia hæc, aut cruditatibus obruunt hominem. Et fi egeftiones ualdt fœtidæ perpetuó perfeuerant,ôôpræcipuc in moderato hominequodeunquefu^ ht malum:aliud fignum breuis uitæ erit, Si fi quis animo linquatur farpc, ac uehclt; mentcr,morietur non longo poft temporel repente, atque hoc dixit Hippocra^ tes,hcetbreuitate nÔ expreflerit.Et quibus circa mutationem ætatis quae per feptCquot; narios fit mali habitus,fcilicet morbi rcgtj,aut leucophlegmatiæ accidunt,cum an-tea florerent,hi non diuturnæ uitæ funt,nifi per ætatem iüccedentem, aut medif^ men ta reftituantur,te(ftorium eft, ficut ÔC duo ilia quæ fequuntur : fi cui uenter, » præcordia aut ualdè dura,aut pulfantia ualdè perfeucrent,breuem uitam nuntiant • hocenim confumptionis,autobftrult;ftionis inditiumeft,illudatræbilis, atque bre* uioris uitæ,aut melancholiæ inditium eft. Quicunque flatuofi ualdè funt, amp;non ob enteroeelem breuis uitæ funt-, Ôé diuturno morbo pereunt, amp;nbsp;malum colora» habent in facie.C^iicunque epipIocele detinentur,ôô cùm reddit omentum,adb»^ uentriculo afttciuntur, Só moleftè habent, autgrauitatem fentiunt uentrisinimo, hi fireuis uitæ funt,ó^ fermé infanabilis morbi.Omentum cnirncreuit,óóu»nu*iii' culum trahit,rara eft res,fed certa.Interficit autem multó celeriùs quam lapis in«® ca. [Quibufeunque tormina,amp;circa umbilicum dolores,amp; lumborum dolor, q«‘ nee medicamento,nec aliter curatur,his breuis uita adeft,amp;moriuntur ex hydrops

• Nof4. ficca,dicebat Hippocrates.] Quibus pulfus intermittunt, 00cor celTareuidetur,»*' hil tarnen pati uidentur his,nihil difficile, fi ml aliud euemat: os enim ucntncdil«' lum laborat. Quibus fins perpétua adelt,amp; marcefeit homo, dC color faudfitp'^^' uus,nec medicina ulla iuuat,his breui maximus morbus imminet, ex quo mon®' tur,autpriordifpofitiofoluetur, amp;finonfoluatur,0Ceuadant,breuisuitæ er«”'' . Audiui à patre meo,quod cum ftuderet Papiæ,quidam prædicebat de fingulis »gt;lt;’ P/ rituriseoanno , prædixitc^ fermé dequadraginta, necinullo aberrauit, f®§''^y

* quomodo id fieri poftet,iü^ ratione inueni,perfpicacis uifus erat, amp;nbsp;fi cui fign^i lineç,uel in manibus,uei in tronte delitefcanr,unum autem fignum appareat enon me,euidens,acrubrum, illemorietur intra duorum, auttrium menuum fpatit®' nam fi in çgris illos dicimus ea die morituros,in quibus figna imbecillitatis uinW amp;nbsp;magnitudinis morbi ad extremum ftmul perueniunt, ita in fanis dicemüsiU«', breui interiturum,inquo fignanaturalisfacultatis euanuerint, hoftilisautem®’' dentifsima.At ergo cùm delirefcantfigna illa,quæ à natural!facultatefunt,earnP^i nèextindiamintelligere oportet: cùmuerofimul enormefignum aduenerit,gt;“ natura propria accidere non poteft, turn qiiia enorme eft amp;nbsp;contra morem,«”® quia fi natura id poifet,cetera non dclituiftent. Quare necefte eft ut à pratter«»^®' rali caufa illud oriatur. Cüm ergo inimica corpori caufa præualuerit, natura m^' uerfa fit,breui omninó interiturUm fignificant,id eft, intra duos aut tres menl®* aut pronunciabat non de anno,fed de breui tempore:uerùm cum de multis p^W cefsionem uniuspoftalterum, idagereuifumefthisquiaudiebant, quotanni'P! tium prælcriberet,led longé minus erat,talia enim figna obferuatum aliquandon anteoä:o,autquindecim diesapparere. SuntÔCquædamfigna, quæ camfoc^ dunt,breuem futuram uitam nunciant, uelucfi cui bene habito mandibulætdir ' do dentium contrahantur,adeô ut foueæ hinc inde appareant,maxime nó exd® tium defedu,Slt; pellis arida,óó tenuis fuper malas, id eft, poma genarum rubra, fplendida feu nitida, ita ut mufculus infra illam partem defecifte prorfus uideaW amp;nbsp;tempora caua talis paruo tempore fuppeterit. Mutatio quoc^ uocis abfque»^ nifeftacaufaadafperitatem, raucitatem, 8C inæqualitatem fenluum fad3,bra^ mtæ inditium eft. Porto in fenibus magnum eft fignum uitædiuturnæ adhud' ftantis credio uirgæ firma, amp;nbsp;Veneris innoxius ufus, à quo tarnen cauendomf ut fuperius diximus. Aliud eft pulfus çqualis,acmôllis:fi enim hge duo adfintt‘^^ modifenes,uitanil habetinferiusiuuene,nifinumerum annorum, Ó^quoti»/ uerfis,auterroribusperpetiendisnullo modo iiiueni eft cornparandus. Tc(«^ eft à cercbro,eftqj caluities,inquit enim Oribafius illamfteti déficiente cet^t‘^'

Hippocratis etiâ fenténtia. At contra fi bene capillatus,06 capilli boni coloris mul-to radius,præterea fpiratio magna,«elox,ÓC frequenter ualde, etiarn naturalis, eft tit, 24,0. j caufa amp;nbsp;lignum no breuis admodum uitæ: fed tarnen ut non pofsit elfe longa, fed «lit cum palore corporis, erit breuis uitæ.In uniuerfum raró po He affedibus animi *niperare,magnumeftfignum,óóauxiliumaduitaelongitudinem,fiquidem plera- i Quemalafignaexhisaredïauirflus'rationefuperant.Sedfiuincaturab affeaibus, ßonfolum breuis uitæ fecundum naturarn fignum eft,fed etiarn uiolentæ: amp;con-^ra-Afep de his,à^ in bis accepilïè fufhciat.

se»« uon ferre uiUdx Mxilij,^^ de caufts difficultittii conferuMdi tUos^ e:^ de

BVm uero, ut dictum eft triplex fit caufa mortis in fenibus, confumptio humidi innati,cum qua extinguitur calor naturalis, quæ fera eft,non ta- NofA men in noftra poteftate. Alia eft imbecillitas membri alicuius uitæ ne-ceffarijjex qua homo mul to ante naturalem finem peruenit ad mortem, ■nqua plurimum potcft,amp;cuftodia,8Cerror. Alia quæeelerius etiarn foletinterfi-'^tre,amp;peculiaris fenibus retentio excrementorum,habentenim fenes multó plu-ta,amp;crafsiora,8C uires imbecilles,et uenas anguftas,ideoc^ ex his facillimc perçût, gt;td Itacc non fine mala ratione uidtus eisadueniunt, fedinmembrisuitæ necefla-Ji)s, quidam licet non per fc adnumerentur omentum excrefcens,uentriculum cui adliæret infra trahendo interficit.Enter0Ccles,fæces retinendo, dolores coli efficit, t'‘*p^ w t(f-Ö^natum prohibendo ne exeat codiionem uitiat,lapis in uefica frequentem efficit gt;niftum,amp;dolorem,amp;exutroep fomnum prohibet:undecodlionc uitiat, tremor ^uiuisinpedibus,dam putreicithumor,iecuruitiat, aut à dextra primum,autper «cnemà(ïniftra,ut tandem perducatinhydropem. Morbi ergo qui in fenibus m3' Sisfrequeutes,amp;lethalesfunthi,retentio urinac, abundant enim ea,ÓCcraflaeft,ói fanguiscraflus, Ôfuenæanguftæ, ceterien meatus, ôdafeites: Slt;lapis inuefica, Sdl afthma,ÓL poft rympanites,SC attonitus morbus, QC coli dolor,Ódcholera, indefe-bresacutæ,utfintpræfertimhæcnouem ex quibus moriuntur,continguntamp;pro-HUuiaurinae,8C illius difficultas, 5lt;doloresarticulorum, 06refolutiones,fed hæc ^inuslethalia. Morbiautemincapite, Ôdpedoreexinflammationibus, amp;dtf-ncultates inteftinorum accidunt hts,Sdoccidunt, fed non his qui multum pro-ffflèruntî fed inter x l v. ÔC l v i. aut prope. Verùm diuturna profluuia fe-tooccidunuplurimi autem ex diarrhæis cum leui febre moriuntur breui,aut obfer= ^^*‘‘’ nbsp;nbsp;nbsp;e'|

uaui.Sed hic morbus compofitus dici poteft,ex neutro enim figillatim obeunt,ni-fitardè,amp;pleruncp ob errorem. Quod autem in illis tu cd is eft, difficiUimOfomitto quodne£pcuftodiendo,necj3curandoua!idaferuntauxilia)eft,quoniam nequein pefsimis,nequeinoptimisfunt tuti. Et de pefsimis quidem notum eft omnibus, qirisenimfeniualdèafsiduè uelit dareanguillas,fungos, porcinamcarnem,cucu- •’quot; raeres,panem finefermêto,aquam ibleam,eandcmcp crudam,^ malamï'At in quo decipiuntur etiarn non prodeft uinum potens, mei, folas auiculas,Só uitcllos ouo-tum,pattern leuem,amp; ut ita dicam Gligineummam cum hic fi deterius fe habeat,aut fe^rotet,itt quo fpem reftituendi illum ponere Ücebitd Qtiapropter id in eis max -meobferuandum ut in quantitate nunquam delinquat, in cacp mutationulia fiat. lnqualitatealiquandopermutet:hoc eft quod dixit Hippocrates. Oportet igitur adinfuetapermutari,2Cexcibis nonfubtilifsimialimenti,fed boni eligere oportet: WWUftdhi turn uero mediocris,^ crafsi,fed cum diftecanubus, aut bene codes, aut quod o- cluinUtate mnibusmelius eftetiarn modicè: itaergo inqualitatemutare 00ad fubtilia dccli KK’r(f«itnt,{ei hare,inquantitatemediocriratê feruare, fed non mutareconfuetudinê, fimiliter amp;^Ï““^^^'’^'^* -illud difficile eft ütferuemus hom ine, uelinoptimorcgimineperfeuerando, eftep r., Opkort■■ optim5,fed fi décidât,nulla relinquitur fpes uel ut alterner,id ueró periculofum, amp;nbsp;fnorum^^ egt; natura nóferret:Qiiare habita rationeætatis alternate melius eftaliquando,fèdita Oÿ^^'^ti'^fft^ pteaueamus ne non poftet reftitui. Tria tarnen Temper retinere oportet, fomnum, ‘^‘* fquot;^*

’ ‘ - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ss j deam-

326 DE SANITATE TVENDA deambulationem,am‘mi lçtitiam,in his minime conuenit ai tern are. Modo ergo^J' num optimum bibat, fed cum laboratfrigore, modo aquam,quamdiunonnow ut habeat multa quae prodefTe fperare potsitjplerunq} uinum leuc,dilutum, diu fert,quæ autem nonfolum obtundunt, fed corrumpunt ea prorfus relinq^tf QH^fugitn- oportet,utuinum quod acefcit in uentriculo,legumina cruda,pifcesfordidos,^ da. gos,cucumeres,non co fl os cibos ex farina, etiamfi iuuare uideantur nimis eu»^ ti ratione,quod obeffe debeant. Et à cibo exercitacio,amp; huiufmodi. lam ergocy duplex lit ratio cuftodiæ,aut ut femp ualeat optime,aut ut no femper, fed aÜqi*^, melius,aliquâdo minus bene,fed paru, id uero emedes : fpecie melior eft primal®' ditio,fed primu fa flu difficilior: in omnib.enim mortalib.rebus æqualitas itna^'”

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ria cft,nec feruari poteft. Et etiâ quæ percellunt fuis têporibus,modô moderate »^ buftiora funt,tefte Hippocrate: Ôd quæ nunquam acftum,autfrigus p3tiuntur,iflj' to funt imbccilliora,^ quafi in umbra educata,8C etiam coguntur fic perpetuod* gereliberiorem aerem,quippeinillo femper eftaliquidautcaloris,autfrigoris,ƒ ‘ uenti,aut pluuiæ,hic tarnen faluberrimus eibamp;f ft contingat ut dixi, cogi, périclité' turhomo,6CiIludidem uidemusin rebus publicis. Ciuitates enimquæ leges aft*' quas ad unguem feruareuoluerunt,breui omnes periêrc:amp;^ quæ magnas mutaf*®' nes fubierunt,fed non adeö omnes,uelut Roma ex regibus in Rem publicanifl' thenæ ex Regibus in multitudinis dominationem,Sparta adieflis Ephoris fexa^ quæ moderate multa innouauerunt,quædam mutarunt, plura emendaruntinn’^ hus,fuére diuturniores,ueiuti Venctiæ. Itidem in corporibus humanis funt^’**’ exempla,fed ad diuinitatem pertinent. Cum ueró ut dixi in quantitate,amp;quali«lt;^ mutatio hæefieripofsit. In qualitate utilis etiam eft : in quantitate autêgenereqf'' dem utiliseft,fpecieueró commodiorfiiêruetur,quoniam mutatio cinfinodin^Ï eft adeó neceflaria, nec^ enim corpus ft inelinet ad calidum, aut frigidumjquifq^j commodi affert quantita tis mutatio,fed fi fiat,utilis etiam erit,amp; commodi aliqui“ QWilfttor feni præbebit,fed poftquam perfe quotidie fit:propterea in eodem ftatu quantitasp^f' but inimica. manere debet. Quatuor ueró funt,præcipuè in quibusdum maximam fpemfenö habeant,periclitant,atq} ideo illa maxime effugere debent. Inædia propterea qu?“ NOM feriptum fit,fenes facillimèferuntieiunium:intelligirurnonde ultimisfenibus?^“ primis,6ó ad breue tempus cum enim imbecilles habeant uires, fi cum hoc,p«^® cibo utantur,minuscç qui nutriat,in aliquam incidût debilitatem, præfertim wW aut motus, aut neruorum : quodfi mollis fit, eneruatur uentriculus, fi craflus,nÇ'’ concoquitur, fi tenuis, non fuftinet corpus, amp;nbsp;fimiliter qui plurimo, aut militie' tnenri:ciim enim fint debiles exiftimantoportereillosmultum,amp;fæpèrefici:cd^' rius autem multó extinguuntur à copia excrementorum, quam deficiant ob in^ piam alimenti,^ fimiliter à multa,aut ualid3excrcitatione,ioluuntur enim iiafc^ membra cum diftendinequeât, à diftentionerçfpirationis, amp;nbsp;pulius,óóundefun’' præfidium fperabant,caufam mortis ante tempus inuemunt: fic^ cümg3^' itbilitant. Rentes moriuntur,alrj infontibus fpem habent,qui primum débilitant corpus, cj' gunt plus concoquere,amp; attrahere, minus^ perfeflèalimcntum attrahere,dcinü' cum meatus ille à natura non fit,nee 3pertus,fed miftum bonum malo per oceans nes intercipitur,atqueficrepentemoriuntur,maximèfi quodeffluere antcafo'lt;' bat,humorfitaqueusplurimus,amp;ecerebro. Itaque ex omnibus his modiscauH mortis habetur,undelongiorisuitæ caufa iperabatur.

DcViéiufennm,GX'tneommodiiqux ad ilium fe^uuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap. VU

itntifngidio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Enes funt frigidiores Öfficciores per exhalationem ealidi atque huni'^’ resaeßedo* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;innati : ob idej^o imbecilles uiribus acfacultatibus, præcipue his,qi^ *r* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ualidifsimæefiefolentinpræcedentibusætatibus:funtenimquatuor^

Qÿ^tuorejje F^m nil cultates,quas non appellabo inferuientes: fed magis accommodate nOquot; facultatescor mine miniftras,cÔcofl:ricem,amp; expultricem,quæ maiores funt iniuuenibus,qua^ por«»o/t«. fitnecefte,utfuccedentiætatipoftmodumfuificiant: 0^interim erroribus quia«'

mittuntunattradncem quæ æquah's eft,5lt; tanta, quanta illi utilis cft: undecùm te-itquæduæimminuuntui-,amp;ipfa propornonefèruata tantundem dccrefdt, utfem-perquantum opus eft attrahat: nam errores qui committuntur indene temperans, nonilliusui'tio,fed uoluntatis impenoftunt. Reten trtx autemfutita dicam)menfu tam nó habenquontam idem afiecQus fequttur ex lilazen aliquid retineatur,feu ex-pultnxtnt€reat,fcunonoperetur,óómembrum ipfum retineat. Propterea hacceft ultima facukatum, quæ cum debilitatur, id accidie quoties fîneimpetu uilo, quod •ngeritufjcfduitjcertum eft mords indicium. Inde ibnus ille potum tranfmittentiü, wdefluxio liquidorum ftadm ubi ingefta funt, fummam arguit imbecilJitarem, SC uonfolum certain,fed etiam proximam: contra ft cum impetu proHuant. At in fern bus ergo primæ due debilitantur,5C terda minus,quia minor,amp; pro ratione fit di •ninutioiultima extreme uidis tantum. Cum ergo ita fit,ut frigidi ac ficci ealido at- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Qtiehumidoalimento,fedmagis calido quam humido indigent, ut oppofita non folum tempcrentur,fed eire,quia idem eft contrarium,ô^ uitæ principium, quod in cæteris intempenebus non adeó frequens eft. At de calido maxime uerum eft; Im-tnidisauténon adeó confcntiunr,quia nurrido fit à fiini!ibus,5c à difsimihbus Ion-gioretemporeindiget,amp;maiorem habetdiffieukatem : ideo ficca quidam magis follaiidarunt.Galenus autem hac in parte dubius fuit.Verum hic non eft locus di- vidf ^.con-^ Ipttationi,fed tantum docereinftituimus. Eft ergo humidus cibus,utpotc uitdlus n4d.A. oui melior,fed tantó facilior concoCtu,^ minore quantitate praeferendus, fic enim tiumidM eb mutationislaborauferetur,amp;præfertim confuctus,SCfomni hora,idq^ optimum hutp onu' cumtumadhumidum,ideo^ adcalidum corpus fenileretrahat. Qdiaecuncpenim trimmtome-sdhiimidum retrahunt,eadem ft humiduna fit pingue,feucodü.calefaciuntfimul: Horejh utolca,carnes,lac,amp; fimilia.Quapropter nihil nocendus humido non pingui,fed Humiduma^ 3queo,cuiufmodifriKftuumnonoleoforum,feuhoræroS, herbarum,germinum, ciueumfenb lurfuIorS.^atcç radicum oiTiniü,taha enim omnia fenibus inimica.Qiiia enim humi biu mmitum, da difficile fuperâtur,ôlt;f nifi fuperent eu morbû créât, que Græci leucophlegmatiâ, kualbam pituitam,ut à Ladnis uerbo pro uerbo reddito, in quem maxime prona efttotafenum turbaiSc cum hocetiamfifuperêtur, neq; uerum humidumaugent, neep calorem,quia pinguia nô funt,niri uis tantilli corporis, qualis eft uentricuius, iecur,SCproprium cuidelegatur membrum,uim folis,Sv lyJerum,Aicalons proprif j^.g;^^ illiusanimalisfuppleat.Alter modus eftut nonfic,cum quidem fumât alimentum: Qucdiditur iedinterhumidaüccius,uçludfiexcarneagni,adfuiscarnem tranfeatexcaincar- pountiM aU» • nem hœdûexilla rurfus in carnes auium montanariï,quæ granis uefcuntur,ut plia mfmoelfe lianorum,^perdicum,Ô6 pullorum, nc(^ enim necefte eft ut temperamentum ali ài^tt, tnemiab alimëto tantum diftetinficco,quantum ciusquod alit ab eo quod alitur. ^iûdauteinalitur,potentius eft alimento,(uperat enim ipfura:igitur minus deferi iiieiineceireeftefleinalimentis,quàmincorpotibusquænutriunt,quodfi tantun demeflèqmalum elTet.Ponamusenim corpusiuueniselfe, utduodeetm ' um .lû, rcnileiitdecem,alimentumiuucnishumidumutfex,ad quodcorpusiuuemledvi-pbm habeat rationem;erit fendis corporis alimentum humidum ut quincp, itidem lubduplaproportione.Difcrimen inter corpora igiturerit duorum inter alimenta unius tantum,Ôd manifeftè minus.Qiiod fi alimêtum exhiberes feni ut quatuor hu midum,utæqualiterdiftaretab alimento iuuenis,quantum temperamentum fenis a iuuenis temperamento,manifeftèfenexlæderetur,tanquam à nimium ficcis,nec iiixta confuetudinem fibi refpondentibus: habes initur radonem calidi, frigidi, hu-midi,atque ficci.

Reliquum eft,ut dicamus de concoctionis facilitate,cùm calot ut dixi fendis mi- Pum^om O* norfit,oportetpaucioraôôfacilioraconcodluofferte. Eftautemratio eadem noneontoitiifi» foluminhoc,fededamin præcedentibus ucntriculi,iecoris,amp; reliquorum mem- âliorafenb brorum,qu3muis temperamento diuerfa fint,cum unaquæq? pars fimilia trahat,ut i’lt;** coi'ift* uentricuiusfrigidiora,ficciora, tenuiora, iecur calidiora,humidiora,crafsiora ; reli- «‘“ff» quaueroextefiduis fibi præparataiuxtapropordonem:cùm enim totum tottre-fpojidef,diuiQs iitdfcp fecuudum candem proponioueni,dçmôftfat Eudides par

i ‘i^fup.^aL tes ad partes candem habere rattonem. At neq5 faciliora folum concodu adhibcA' da funtjqufa nutrimentum aut maius eiTct fub eadem quantitate, quam pro refold' done corporis,atque ita homolædereturgrauiter, autlîæquale effet, uel tcnuioti* fubfl:antiæ,feu rationis,atcp ita non fimilecorpori, fed illud ad imbecillitatemp^f' duceret,autexcrementofum,ideo^laboriofum,0Cdamnofum» Non ergo ut fad' lius tanturn nutriat oportet eligere,ied neque ut minori mole tantum, nam plusquot;’’ minutum,SC fenile corpus robore,quàm mole,igitur no fufficienter nutrietur. R^' liquum eft ergo ut tanto facilius concoquatur, amp;:^ tanto minus fit, ut ambobush^ lundis eandem quam prius feruetrationem,SC in concodionis facilitate. Si in menti multitudine. Difficile dices hoc inucntu,uerum eft, ut uerbo tradamus: expericntia ipfa docebit,quoniam uentriculus,^iecur quæ membra pro fcopoh3 * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b?ndafunt,ubifibifatisfacerint,omnibusreliquisfatisfadumpotato, illudloinquot;’

Dmöw»«. reftat dubiurn^quod cum leuioribus utamur, Ö^ paucioribus, ne uentriculusaffu^' fcat,tanquam puer cui indulgeatuqreqcere primum rcliqua, inde hæc eadem qquot;^ præoptabat,donee ueluti timidus pugnator ad lineam arenac fe retrahat, inde noquot; habens,quó ulterius diffugiat,breui luccum bat. At non eft ita: reda enim propquot;’' tione ÖC leuitatis,amp; mollis alimenti adhibita,potiüs ut experimentum docet, (noquot; folum confiftit) maiora,Slt; difficiliora habere exoptat, quam ut ad leuiora ,amp;' p^quot;' ciora conuertatur: quod enim infra uires eft illorum membrorum, amp;nbsp;fatiscorpoquot; noftro,non folum retinetuim quam habet,fed in iuuenibusadauget manifefte)*quot; fenibus primis occulte,in ultimis tuetur,ut femper maiori operi fufficiant.Neefgquot; timide eófequis retrahat,aut ut retrahat fealium confulat, ubitutumprofugiôtb amp;nbsp;uires fe reparareualent. Maior tarnen metus eftin quantitatefimultó minor W Citoruw «4. ^ *’” qualitate,cum debito non multó minor fuerit. Ideo ne te ad extrema conut’' rittiumiild, tas,8^utfummummalumeftnimia,amp;inconditauarietas,ciborumquafeunlêquot;^ perimerefolet,utetiâHoratius ait, itaualdemalaeftnimia raritas,itaut aduninquot;’ aut duo genera dico,una in menfa te redigas,qua Galenus SC multi alq mediaquot;®' P4nw foltu m ^’^^ ætafjfeu illius,feu proprio confilio fepcremerunt. Vtpotein prandionópr^' prundio ma f^nt folo pane uefci ullo modo,fed etiam pafsis,aut torta ex amygdalis, 5CfaccharOi ^^ uel etiam ferculum exoriza,fed paucum fumereun eoena autem multóplura,uaquot;' ’ men cum pane non fint plura,quam quinc^,uelut panis,ferculum, uitellus o’quot; ƒ ' ro,ô6 acetarq modicum, fit autem omninó utileut medicamentum, quod ut ûOquot; ., probarinonpoteft. Atque ubirationem inuenerisredam, cauenceamfubuert3Si f nbsp;nbsp;. ^°”.* tum utæqualitatê,quam difficileforfanaliquando eftinuenire,ferues:tumutcoquot;'

***'^^** °!*^^' fuetudinem quæ fenibus eftutilifsima,retineas.ldeo^fi mutationem inircu^a^

V nnrf. j,gx,non quod plurimi faciunt,in una re tantum inibit, exiftimans minus efleden quere in una,quam in pluribus,fed in duobus tantum,neque pluribus,quonian’'quot; reliquis retinebit confuetudinem, qua maxime gaudet uentriculus, inde iecun maxime fenum quæ in illis funtimbecillia.O'quàm bene dixit Hippocrates![^ z^Rpbori. confuetifolitoslaborcsferre,amp;fi fuerintimbecilles,autfènes, quinóconfueti Imorum 49. iLiuenibus,ac ualidisfacilius feront.] In doobos aotem illis proportionemferuao eandem. Velotfifrudus pro acetario edere uelit: hi qoidem corroptioni funt w’' gis obnoxtj,pro oui luteo auiculis utctur,SC carnem reliquam emitter, ita tria coW' mutabit,fed tarnen duo tantum alTumet prater ufum.

SfWM blurb nbsp;nbsp;Rdiquum eftut dicamus deultimo,fcilicetprorfus incómodo fcnum,qui

wtw» excre^ malèconcoquant,plurimum excrementi in fingulis codionibos coaceruant,ratc mtnti otnti *” paagt;agt;aaaæ ’” fecunda,Slt; inutilis halitus in tertia,qui fi concrefcat, foletalbaft wr/ “^dixi,pituitam creare, præterea particulatim inuentriculocruditates,incereD tiotatur aiuccos,^pituitam inpulmonibus etiam S^renibusjjropriaexcrementaiuxta fl Galmut» ”0’301 uniufeuiufque propriam. Ergo in hoe rurfus Galenus cefpitat, multatp w Vmiflduim* W”H'aduerfushaecincommoda,nonfruftra,fednoxia,namdumconatur eruere (ommoda, ’^oiodi uina flaua,0ó potentia fijadet, quibus uentriculus atteritur, iecurexuriw » ’ óf excrementa ad urinæ membra magisimpelluntur, inde aliqui renom J^P , ’ alij in difficultatem urinæ,alij in uriginem, altj in inuoluntarium profluuiuiquot;»”

prôna ad hos morbos state perueruunt. Qirod ipfe immemor fuorum prscepto-rumadeorefugcredebuerat, cumineodemlibro hscfcribat. [Qiiomodo autem ^.deTueni» neturpefit,acdcteftandumarticularimorbo pre Hum fuisipfins manibusuti non fanx, 1 .m iialentem,ah'enis egere, quibusoricibosadmoueatur, SCcoqui in deiedtionibus/ïne» fcdcmabliianfatius enim fit fi cui ulkim omninó pccrus cft, fexcenties mori malle, quamraliuitauiuerej Qiiodfiquistam impudens, delicatus^eft, utturpitudi-nemfuain negligat,acdoroies quos no dies, dicsq; exuitijs fuis iuftinet, non aliter quamquiacarnificibus torqiientiir certè contemnendi nonfunt, eo tarnen illos luosmiferosconfultoresprotruditper infcitiam. Nequeenim dubiiim effcncm ^.of^, fedauidlus rationeutentem,pauciora cxcremêta habiturum, quam iuuenêtquod fationeperinde, acmathematicadernonftrarelicet. Nam h tantófaciliusconcO' quiturcibus fcnis,quanrö leuior,5d paucior, tantundem refecabitur excremento- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

fumabiUojquantLim à iuucne,atqueeo minus quo cibus paucior cH: minora igi-turRintexcrementafenisredlèuiuentis,quamiuuenis.Sed Galenum duo dccepe-funt,quaenonanimaduertit,unum quodpleriquefenes populari rationeuiuentes, plusbibunt,quamiuuenes, tantundem«^ comeduntjSd male manduntialterum in quomagisdeceptus eft,quoniam fuum iuuenem exercer,adeo ut per halitus, Sd fu doreseum tantum effuderit, multó minus perreliquas partes reddit, fenem folum deambulantem pluribus excrementis abundaturumuuk, fed non eft par compa-racio.Nonergoinfcneabundant plurimaexcrementa, quam in iiiucnc, fenexfo-Ium quod fatis eft cdat.Seddiffîcultas eftubifenexfueritimbecillisaliqua in parte, fygt;[ßcultM ceterafanus,udutfi capite,ôd cerebro imbecillis, reliquo toto corpore fanus quid drcauichin odiums eft,nam fi tantum edat,ut corpus reliquumfanumdegat,abundabit caput, A«!*gt;»« 8dcerebrum fluxionibus,fi tantS folu ut etiam caput quauis imbecillc, nihil prêter gt;iatiiramgignatexcrcmenti,mult0minusaflumet, quam par fit pro toto corpore, ätqueitacontabefcet. Nequeenim uerum eft quod in fextode Tuedafanitateair, Cilt;p t ?» ^dlicet, eumquiredlo rcgimineutaturnonaegrotaturum membro imbecilli, hoc 3fgumcnto quo male concludir,quamuis author multishbris operis,ut iadlat fe de Bemonftratione.Qui lapfum habet membrum, interdum per multos menfes non ægrotat, quoniamillo tempore excrementa non gignunturob redlam uidus ra-tionem,igiturfiperpetudficuiueret, perpetuofanus degeret:atego ex ungueop-pofitum oftendo,non fallaci demonftrationeut ille, fed cerra : fi quidcm qui reda ’lidus ratione uiuunt,amp; fani funt,amp; qui etiam fic uiuunt, fed partes habent fanas, lolumtantumcxcrementigignunt, quantum naturaliterdebet, 6f pro afliimpto-’’Unijamp;euacuandorum ratione,fed qui membro sgrotant,il!o plus cxcrementi gc-ncrant,quaminalijsfanismembris, uelquam fani: ergo qui reda amp;cxquifita ui-rationeutitur,amp; membrum habet imbccille, is co membro sgrotabit. Ecce quodiIleerrat:catamucroremcraftaMineruautfolet maxime utilia pertradateir-^3nugasintcntus,00admodum prolixus.Fallacia ergo confiftit in medio quod af- gt;nbsp;*urnit,qui reda nidus ratione utitur,membro debili longo tempore bene ualet ue-*’»nieft,ô^experimentumfrequens,quamuisnonfemperoftcndatid:hocucrôcô- Memiri imbt hngit,quoniam non plus gignitur excrementi,quàm par fit, falfum eft: fed quonia ciUitM caufA non tantum aggregat excrementi,utftatim morbum efficiat, fed tempus exigitur, eflcoUeHio^ ntpaulatimcolle(flumefficiatmorbum,poft aliquot exempli gratia menfes, sn: id nii excremen uerifsimum:ideô etiam quod reda rationeutatur, nidus certo fub circuitusgro- torwm^ labit,quis^ units poft duos menfes, alius poft quatuor,quidam poft annû unum, ahj etiam poft pluies.

Ïgitur re generaliter intelleda, primummodosmorborumcxlapfu membriin-AniMdrfKer-tdligere oportet, quoniam aliquis habebit membrum imbccille, 3^ nonsgrotabit, donescirca, utpotefiquisparumuideat, uel obmalamcompofitionemoculi ànatiuitate,uelrMonamp;roriMM ob rnalam intemperiem innatam,uel quia fpiritus fint crafsiorcs, quam qui uifui in dthilititem» feruircpofsint,ac debeant, nihilominus fi naturalem facultatcm integram habue- 's jit,amp;fimalèuideatfemper, nunquatarnenoculissgrotabit c0trartaranone,ahus optimeuidebit, fed facpèacfspèoculissgrotabit: Âlterûeftquodlapfusmêbriin - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T t naturali-

naturalt’biisfacultatibüSjUelmodieus, SCiseftcum fufhnet minimos erroresfin^ morbo,uel fi non aberret in uidu,non nifi poft lóngum tempus ægrotabit. Qun*^ to ex minima quauis caiifaægrotatjUeletiamlî rede uiuat per breues dreuitusj^ niLis,aut duorum menüum recurrit ad morbos, is laborat niagno lapfu medioeri,» mediocriter fc habet ad utrumque.Tertio id feite expedit quod morbi quandoqi'^ ftunt in parte quç Iabora:,quandoque in ea,in quam materia influit, nonnunq^^ cum grauiores funt in utraque.Et quibufdam pars quæ recipit etiam eft imbcciM quibufdamfolumdefluxus fitoblitusnaturam eum rectus fucrit, autdrcumiÇ**' ptus,5lt; ad fuperiorem pattern pro materibus leuibus,atque uaporibus : ad infed^ remautem pro grauibushumoribus.Eftetiam morbus aliquando in intempef’^» t^o^orum quandoquein ipfa compofitione, quandoqj in fubftantia ipfa qui eft detenoron’' diferentu. nibus,adeó ut inhuiufmodi nulla uidiis ratio fufficiat. Quandoqueetiammei”' brumquodrecipitdebileeft,ó(^obfitumlædituretiam, fiquodtranfmittitincoW-me lit. Oportet autem uiam efle rum naturalifaciliorem. Natura prætereautW; pra dixi,eam membris uim indidit, ut citra uiclus debiti quantiratem, Ô^meniu^ robur,^ fubftantia ftare pofsit,2C fi non augeatut.Id exemplo dedarare cogonfiK’ enim quodreconditum efta paucis, feeds intdiedum iri, fit gratia exempli

jj^j^ ratio optima amp;nbsp;ultima,quam omninp ob quarititatem exuperantem fuftincrepOf fit,ut nunquam ægrotet homo,ôc^ augeatur corpus, SC pinguefcat, Sé uires aduw' mum robur deducantur alimenti fuperati libræ duce : fit autem optima ßmphW £lt; media non in limite,fed cum qua uires, amp;nbsp;corpus augeanturadid,uf(p quopef' uenire pofsint alimenti, SClibra una,amp; uneix decern : fit rurfus quantitasalitnco^ CÛ qua uiuci e pofsit fanus perfede abfque tabitudine ulla,uel decremento uiriiA alimenti libra unaSCuneixfex. In libra una ergo amp;uncijs decern ent cxcremeiHi quantumfecundùm naturam elTedebet, induabuslibrisaliquantoplus, fedtitf^ offenfam in libra una, 0^ femis tanto minus, fed citra extenuationem corporis,ai^ uirium:fi ergo alicui caput fit imbecillefacilitatenaturali,nam de hac,utdixi,tant'’ eft fermo,nô magis ut cum libra Sé dimidia alimenti, uel etiam quod melius miilW; èé cutius eft cGlibra una QCuneqs odo no plus aggreget excremeti, quam fanuso’ libra unaCv nncijs decern, uinCt illccapiteincokimi, nee lædetur in corpore, fedO' ptimèdegccViiietetiam fanus cousep fi aggreget, quatum fanus exduabuslibns alimenti,uiuereetiam potcritfanus, n cum libra00dimidia alimenti non plusag' gregabit,quam ille fanus alius cum duabus alimenti libris.In cæteris autem fipfd] bram unam cum dinudia cont3befcat,aut plus generct excrementi,quam famish duabuslibris, quantumadhancracionem attinet,ncccfseeftfenemilium,imo^' tiam quemuis alium ^rotare,quaread capita curationum intcmpericrumrelegä* dus erit,uides facile (jalenum fuiflehis rationibus imparem, nihilominustanio plures habiturus eft defenfores titulo uetuftatis,amp; antiquitatis,ac nominis,quanio etiam plures cupiunt dodrinam facilem,quam difftcilem.Si quis ergo expertmen' to depræhendat fubeamenfura non tabefcere uires, cum quafetuetura morbo membri imbecillis nadus eft,quod ei eft utilifsimum, aliter ad propriam tradatio; nem refugere oportet.

Valis fucrit uita antiquorum,fcire difficile uidetur non folum ob incoii' ftantemdiuerforum hominum hiftoriam, fed etiam quod narijs genH' bus uaria fuerint uiuendi inftituta.QiiapropterÔC à uerifimilibus,amp;an' dedignis authonbus, Sc quarenus ad præfentem tradationem pertmet, tognitufju. £acemere conuenit.Refert C.Caefar Germanos uino caruifle, nee importât Tacitus ufos pomis,amp;fera rccenti,concretocpladefegctem corruptam, quimos eft etiam nunepro uino habitam, inebriari^lólitos: hocuolui dixilTequodapin» Barbaras gentes id in ufuefle exiftimem, quod antiquo tempore apud cultiotcs homines.

Habucrunt ah'qui amp;nbsp;ientaculiiin,ôô anftum, deinde prandium, quod dtpnon uo cabane, amp;nbsp;cçnam feu uefpertinas cpulas,aliter ariftuin,dorpiftum, dipnum, epidor-pidaarifto utebanturfub aurora,ientaculum tertia diei hora, quoSCnuncgulones ntuntiir,dipnum meridie ecenam uefperi. Pifcium ufus tardiorfuitob retia, babi-tationes in fpeluncîis monrium, amp;nbsp;maxime in promontorijs, amp;nbsp;iuxta lacus ob po-tutn,5C lit felauarcnt,inde planitieidulccdincancdlijtuguria cxterra,ôîca(ascon-ncere didiccrunt,nutibus adum fabulofum eft,amp; Diodoro Siculo di^num, nam-tJ^icAdam loqui nouit,amp; omnes pofteri,SC non magis muta gens quam mare non ûlfum,huiufmodiergo ratio indus robuftifsimis ad uitælongicudinem,etincoiuz niiratem,SCKar«^alt;eputilis,imbcciIlibus ad breuem uitam: ita enim rufticorum ui-dus,(î non immodidslaboribus exhaurirentur, atc^ liseproportione regionum, tardior enim ufus ciborum, qui arte parantur in extremis mundi partibus fimpli- ^^^^^ cisantiquior,nam ut AuftotclesinprimoMetheororum déclarât, altioresefleBo-jcalespartes,hanc ætatem curis folutam aureamuocauere, exiftimat Plutarchus ThefemnprimumfuilTe,quicongregauerit Athenienfes Hefîodiut Poetælada-tionem feptem annorum, Ôf uitam centum quinquaginta, amp;nbsp;ut Graeci fabulofam elle baud dubium eft»

Entes anteriores magis faciuntaddecorem,SCad fermonem, fed magni ümterante,- • y'M SC mandibulares ad lalutem, Ô^ uitam undeelephantes quia illos habent riorts ermS» robuftos,licetcareant anterioribus omnium confenfuducentosuiuunt iihuïirtf, annos,funt qui referunt trecentos: molere enim cibum exquifitè ad uitat Bngitudinemplurimum refcrufednequeeadem efl:ratio,fiinconditißnt,aut una mokrt cibum exparte tantum deficiant,inconditos habere pauld minus eft, quam nullos habe- exquifitè opor cc-quod fi uno tantum latere fupra,amp; infra habeat,ex illa parte mandat, uerum ubi tet, ufus illonim ualde Lefus eft,uel quia defint plures,uel quia molares ultimi,qui ma-Xiinemolunt,autquiaincóditiGnt,autquia dolori.autmobiles,autftupidi,autim-beciHcs,aut inæqualcs,ur aliqui erofi fint,altj fint iuftó longiores, perinde ferme eft (imöforfandeterius ob fiduciam)acfi quis omninó careatïNonclTcautem uitgne- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;°'’ ceffarioscompertum eftmultorum experimentis, quipropècentefimumannum uixcnintjcöin iuuenta carere dentibus cœpilïent, uelut lacob Hebrarus Papiat, ÓC ^^'^^ '*'^'^* nbsp;nbsp;nbsp;* patci meus,alrj^multi,dequibus in primo de Dentibus diximus.Verum ut denies non neceffartj uitæ funt,ita fi quis dentibus carens uiucre uelit, ut qui dêtes bo* uos habet,multumèuitaadimet,amp; in morbos graues decider, maxime cruditates, Ucntriculi imbecillitatcm,obftruó:ionem,ÓC renum lapidem. Cibus enim non be- ^'^ wn bené uemanfus,harcpræcipuèincommoda affert,una ergo eftratiouitæeorum, utliqui '^•^''ß income dis,aut forbitionibus utantur. Hic igitur maxime conuenit panis codus,eft emm »todi. optimi alimenti, fin minus in iure diu madefadius. lus autem amp;nbsp;pifcium,amp;oleum Blt;”‘i»n«i««»« cuam,fed minus.Sub pifcium generecompræhenduntur chamæ,èi' concha;,ÖÓin- lt;^‘ fitio, teftinorum,^ pedum quadrupedum. Et aqua coda cum butyro,Ôd etiam cum 0-Ico lus facit. Secundum pratfidium eft à uitellis ouorum,aut lade, quibus lac no-xiamnonaffert.Tertium eft,ut panis quamlæuifsimus, amp;mollis,fed benecodus, amp;^fermcntatus crufta ficciore purgafus,diu mandatur, fed amp;nbsp;mollia fercula ex ole-ribus,fcd non adeo bona ut ptifana,quac tarnen inferior eftlongèalica,amp; hæc chon dro,amp;oriza. Videnturenim hare duo, æ panis ex iureoptima. Ptifanaenimte-nuiternutrit,6Cfimiliter amygdala pro ferculo fumpta. Melioreft cum faccharo mifta,óf coda pro torta ut fit fiiauis cibus. Vltimum c melioribus eft uua pafta Cre ticarecens. Carnes non nifi diftblutas, Sdquaefiliscarent, edereexpedit: ideoep slandofæ conferunt,amp;^ iecora omnia parientium oua,modó non adeo exigua fint; Sedexauibus,acpifcibus,tum uentriculis etiam auium, nam omnia taliaracillime concoquuntur.Qiiantóergopræftatforditionibusuti,tantômagis utileerità po» *’®f«»««»* tuabftinere.Itaquepotus fit exiguus,atque non fimul fumptus, fit autem in plures 2“lt;m»

Îji D E S A N I T A T E T V E N D A partes diuifus, ÔC cùm cibum liquidum eflèneceflè fit, tantô magis tu,arque agitatione, turn etiam labore conuenit. Porto de dentium cura ^^yL Iw f«d«e confcripfimus locupletes,ÔC propter hæc de his dicendum no eft. lus autem W’, ^uid, fit,« pifcibus,aut omni pingui, amp;nbsp;cum oleo, fale addito,amp; petrofelino comi”^ turn porris aut cacpis,fed quoniam hæc no cent dcntibus,amp; malum oris odorcf’’P riunt,cùm alioquin fenum fpiritus raróbcneoleat,contrario quippe pticrofS/^^j marinumcumpetrofilio,oleo,pafsisuuis,falismodico,^acetigutula,comen^ j debcre cenfeo,liquidé rofmarinus incidit,mollit,dctergit,fudorem^ prouocat, amp;nbsp;radixillius,quac iuxta germen uomitum cit,ucntrem^ foluit inferior pats.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dt QuMtitlt;ite,ZT numero cibitionifftnu/m» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap 1X.

HotiturCi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Orrô quantum aberraucrit Galenits in quantitatc,SC numero äWo®^

Untu, ;^^M fenum,quibufdampaucisaddudus exemplis cuiufdam Antiocbii’*' dici,Telephi^ Grammatici,nó eft:ut refcram.Et quanquam eum«’*• -partelaudem,quod maluerituera referre,quam falfis exemplis fo*5®**' fuam confirmare, uituperatione tarnen eum non leui dignum iudico, quodin ^^ grain caufapoftquam illorum coniuetudinem enarrauerat, non adiecerit qu^ . pajtepeccarenunequeenim prorfusnecefteeft,fires féliciter fucceft'erit,inosgt;'tt egifte,néque etiam fi rede agant bene cedere: ut neque in re militar^quodfiptf^z NotJ. catia materiae,natura nônunquam aberrat,quid de arte dicendum cft, fæpitJS Wquot; aberrant artifices,quam ars. Etenim hæc dida fint ad eos, qui rem ut uulgws t^t' uentucomprobant,nam ars efteorum,quæ utplurimum contingunt, “^^^‘’4 ^ entia naturalis. Quamobrem necefteeftomnes artium régulas, quibufdamdto^' mento eftè,ita ut ars non fingulis,fed humano generiutilis fit:qugdam contrat' præcepta melius,quam iuxta illa fuccedunt,quamuis rarifsime hoc contingatA' s#piiM fenes paticiisimis. Igiturfenes fæpiùs cibandifunt,fcilicet,qui l x,excédantannn,fitxt'' eibandifunt, ^^'^‘ cogantur: aliter autêutreliqui bis tantum in uiginti quatuor horis: cümtni'j ‘ calor fenilis paruus fit,diuidere conuenit cibum,ut diuifum concoqui po^'^d^fc integrum non poterat. Sed fi labor omnis adfit ad l x x x. præfertim annum, eiet gemina in die cibatio,labor enim cùm refoluat uircs,cogit ut maiore quanof^ tc cibi utamur,quæ cum non pofsit à fene cöncoqui,diuidereillam necelfecft'^® autem ratione declarari poteft, fit exempli gratia aliquis,qui libra cibi ad t X‘®v annum contCntus féliciter uixerit, palam eftautem illutn pofte uti deambulatæquot;^ prolixa,hacc autem ut infra dicemus poft t x. annum minuatur ad dimidium,to‘* gitur minus refoluetur: minor igitur quStitas tanto neceflaria eft, quanto rcfolu^ ob dimilTum exercitium minorfuerit. Qiiid igitur prohiber cibo diminuto, ntiquot;^ in duabus uicibus feu bifariam diuifus concoquatur. Iraq; hunc erroremadeog'’' uem admittit Galenus, quoniam non animaduertit exercitium proportione c^^' rate minuendum efte. Vbi autem peragatur, uel fola deambulatio,quoniam in*^ VirlMdntmii^ ”fi* corpore animalis uirtus (ut uocant) debilior primo, amp;nbsp;maxime ante alias eu’' tw i» ftnibiu ùh*. ideó cibum aliquem capereutileeft. Debilitaturautem animalisuirtus prij^ debiUorexi- ^ magis,ut eft in languêtibus,tum ob uigilias, turn uerö hæc débilitas manifeftO' Rit^ res noxias parit; fi enim cor uel paululu dcbilitetur,uel iecur damna affert, fedH''* Cum exigua fint non fentiuntur,fiCfi ferttiuntur,non funt tarnen euidentia. Atfiuquot; tus ac animalis, cerebri^ facultas obumbretur, turn maxime in quibusmultaquot;* uentriculo redundat pituita, uclut in ienibus, uapore ad cerebrum delato, innerquot;' ginem dilabuntur,ac concidant facile,quo cafu aut perielitâtur, aut quaft infamaquot;' tur: certè ut par eft,multum perterrentunC^uibus ergo deambulatio longaA'pf^' cul maxime necefTaria non eft, Ói^ praecipuefi non redundet pituita, aut crudusM' mor circa ucntricu!um,£^ eo magis fi os illius firmum fuerit,fi bene dormierint,iquot;^ primus cibus nó eft ulla ratione necelïarius,multó ueró minus utilis : nam freque# tius nccelTariuSjquam utilis elTe poteft in his cafibus, led iam ipfius Galcni fentequot;' tiam pro exemplo referamus, quam fupta etiam attulimus amp;nbsp;poft examinabimt”^

Mquiteninn ilk: Antiochus medicus annos plufquam l x x x. natus quötidfe in fo Antiochut fuinmaneaquo tribusaberat ftudtjsuentitabatpedibus,infirmos^ fi quospro- lAedicu«, pehabebateomodoetiaminuifebat, filongius eundumerat, cella,autuehiculo utebatur horatertiajaut quarta diei ad fummum, in ipfo foro panem cum nielle fu-quot;1 eb at, pier urn qj mei ipfum cothurn crat,nunquam crudum.Poft fextam horam in publico balneo fricabatur,2lt;excrcebaturexercittjs ætati couenientibus. Moxlo-tuspiandebatmediocnter,primum fumptis his quæ aluum dcqciöt, indeptfeibus laxatilibuSjinccenaautem fumebat autchondrücum mulfo, aut auêexiure fim-plid,cibos fcilicct qui bene nurnreqac nö facile putrefccrêt ; mane furgens deieda pumo aluo fricabatur: erat autem ei domuncula quæ hyeme calebat ob igné, æfta-

Mtra ignem erat temperata.Telephus autem Grammaticus ad centum fermé ui- Tekp^ Gti ^itannos: æftate quater lauans fe, hyeme bis in menfe, reliquis autem temporibus mAtiem. tfr.Qilibusueródiebus nonbuabatur, fricari fobtus erat, SiTungi hora diei tertia, inde mei fumebat,alicæ dccodæ mixtum,fed mei crudumerat,feptima hora, aut a» ■iquando paulo citius fumptis prius oleribus,quæ aluum deqcerent,edebat pifces, autaues,dcmum uefperi panem exlimphato uino aflumebat. Hiccum adeo uer- Q^icumno^, bofus fit in rebus exigui momenti,cum per fe claris,in parte adeo utili, amp;nbsp;in qua ut^^y admittcbanturerrores,quafi ex eue tu probaret,quæ illi egiflent omnia, ne uerbum quidemfubijeere ad examen dignatus eft. Nos autem breuiter fingula attinga- f^^f^jj^mcM ®us. ^od hora illa afTumeretcibum optimum fadu erat, quodep mei cum pane, fæterura non tarn modicum,fi non fe cxcrcuifkqfed fufficiebatfut dixOin eoenam, '«dmaioriquantitate.Fingamusmodó quodexercitiumilludei neceffarium fue-•^ufnequeenim hæcfolùm diuitibus, fed magis etiam pauperibus, quales nos nati 'umusjfenbimus) quid attinebat fricari, amp;nbsp;muit o minus exerceri, cum iam tria fla-diafiiperafret.Delotioneinfrugifera,SCoperola,fedfufficit manuslauare anteci-bnm,pedes tepida,2C caput calida bis, hoc quater, illos in menfe,poft quatuor au-fernere cibum non côueniebat, nifi ualdèexiguum panem prius aflum-P‘nfet,Apparet autem panem,fi modieus fit,primodeTuendafanitate, turn etiam Cap, i ö.cr itxtobreuitempore, amp;paucis horisconfici. Sitautemexiguaquantitasualde, 6Cc^p.yo» bm fi reliquiae quædam remaneant modo potu non utatur, tam mellis, quàm pa-msnoncorrumpuntur. Qiio uerô fu peren et tempus ad cœnam ufque non dico, 113m confiât ilium nec cafeo,nec carnibus,nec ouis ufum, fed olcribus, ac pifeibus, quæcito concoquuntur ob raritatem fubftantiæ,diftribuuntur ob alimenti pauci-^ttm. Cæterùm Thclephus ilk quod fæpé obiecimus Gakni normam de prandio foena nôferuauit,cùm fuerit uiuacifsimus, fed hac in parte laude potiùs ut dixi, quam uituperatione Galenus dignus uidetur.

1 tismeæ,falutisautemnoftræ m.d.lxvi. xvi.CalendasDecembrtsBo j noniac profitens medicinam fupraordinariam hora tettiarum,id eft,inter J quartam QC quintam diei ex inæqualibus, cùm à Gniftro latere deeflent luhaquatuor ultimi décès,fnperius duo ultimi, à dextro latereftipra folum penul-Umus,infra duo fecundus amp;nbsp;quartus ab extremo mandibulæ numerando,qui reli-qui erant(fuerunt autem x x 111.) robufti, QC ftrmi ob cuftodiam,quarn adhibui,la horans præterea henterocelle in latere dextro,fcd quç me parum ob uinculum fer- n^ft^ tien intbecillitatc, uentriculi maxime triculiobpL ®x defluxu pituitæ ualdè copiofæ à cerebro:quod uerô plurimum me affligebat,e- t^it^,„ defeat tatuigilia,utuixfexhorisfingulis diebus dormire, id tarnen perinterualla : neque denum, cnim perpétua erat hæc,ut neep podagra, cui tarnen fermèfîngulis annis obnoxius ^«n, quanquampeculiariauxiliometuear: fed in familiaribus negotqs admo-«umliber fum,praeter munus fcnbendi,acfcripca corrigendi : quatuor enim habeo

amanuenfeSjhocigitur inflatucum rés mcae eflent,conftituo demum hanc 41 rationem ut ftabilemjacquam fperarem mihi magis profuturam:amp;fi aliqult;“’ mutabo,exillafubfcribam.Manèancequamprofiterer, fex nudeos perficorun’ debam,quod plunmum cofcrebat amp;nbsp;uentriculo,amp;flatui, amp;nbsp;ad redfandam klt;® j ncm,aliquâdo fumebam facebari quartam unciae partem loco nudeorum,ncalt;if PropriddL ßecarem uentriculum. Manèedebam parus uncias quatuor in iure carnis,3^ £lut ratio. fidum,óu'fine potu: interdum ficcum,ÔCcum pafsis uuis, modó paruis,modobf ticis,ó^ cum modicö uim diluti. Vefperi dierum Lunæ,amp;Mercurrj carnispaf” ’ aut pilos,Sv panis uncias quinqueaut fex,erat autem toftus,SC crufta excu^adlt;^ quis diebus fumebam uefperi carnes aflatas,aut oua,uel pi fees fatis copiofc,P^'’^ • tarnen moderatè,uinum^dilutum fatis liberaliter.Vtebarfaepius panecodoif' re mane quidem abfque potu,^ denfo,uefperi diluciore,amp; cum potu : caro a«f^ columborum tenellorum,iecora galIinarum,SCuentricuIiladies,óópulmonfs/‘' pedcs fcilicetcum parum nutriri cupiebam.Érgo panis decoquendicaufalcbf' cupreum paruum mihi ipfi em{,nam non remittit ut arrea, nequefrangitututng. lina,SClapidea,6Ctamendiligenterdetergipotefl:. Cumautemcogorambu^C dbo,minus alTumo cibi,de potu autem quam minimum. Vtebar autem ob W^ 00curas interdum,imó fæpiùs buglofsi fpecie aliqua,ruta,atcp melifla. Vigf^b^ maximèud cum anteccenam pedibus perurbem irem, prarcipuèautem cw” ” clu:de caufa alias dicam,fed primu eollutione oris ex frigida, poft potu aq^atf*' faccharo,fomnum reftitucre folitus eram, fed noxium quid fenfibus elle cxift*’” ui: demum non tuuabar,profuic ergo dcambulare paululum quafi, nuperlcu° applicarem.EtfinocT:udeambulafrem,linteo calido caputperfricuifteantecans kuiter,00 ubi ftatim domum redijlfem, profuit. Præterea quæego ab hacdie,*^‘ cet x 11.Calendas Aprilis m.d.lx v i i.obferuarecoepi,nuncadticiamadaliof‘' Noü. utilitatem,fcilicetutanteciböfiomninócibumfumereuenem,grana fex autOE uuæCrcticacp!nguis,autllIyricæà x 11. ad x xi.deuorarem abfqueariHisA^^b' neprouiden^ ceaduentriculiimbecillis cuteiam. Deinde ut in adionib. à Plotinomonitust® tia 1 .cap.8. fiderem nonineufare Deum,paruifaciensuitam ubineceflefit. Demum utcog' iJiuniwmfa^ rem mundum hiincfabula cftc,óópræfentia mala,quia adeó breuidilabuntur,'”’^ btüim effe. poffe nos reddere infœlices, Sc' Deum uenerarer,amarem, colcrcm, in ülo^^^^. Auiinos no' derem,fciens certó animos noftros eBcimmortalcs: fed redeo ad inftitutuWjyfi • firosimmor.. lx vi i.cumeftempeneineodemftafu,rcmuidusadtrut!nadeduxi,nequi““^' taleseffe» ceret,nequidadijcerctur.Primum ergopanem ad pondus unciarum nou«” ^^ dimidia,cuiustrientem,uelpropèfumebam in mane,beflèm uefperi Si recef^^ ’ ac bene præparatum, fcilicet ferm enta tum, codum, ac leuem, ac huius caufa k '^ pro duobus diebus,amp; erat pretij fex quadrantum alternis diebus emebamutaf® fulebam quantitafi,ne in ea peccarem,SC ut eftet quam reces : lus ut paratum^^b rem ex aquæ libris duabus,olci uncijs totidem, aut pauló plus : addebam aüqy^^ do eufum rofmarinum,amp;falls modicum,fi melius efficere cupcrem,uuasP^?.k petrofelinum,fi adhucparatius piperis grana v. ufquead vq. autafcalongias,o'* ' cantenim,amp;apperiunr,quodfi uellem,meliusincoquebam tcftudinem,autlia’' das in frufta diuifas,aut pifcem aliquem Iudum,tincam, ciprinum, ftuiionépa^‘• autpinguem alium pifcem. Optimus enim eft pifcis pin^uis, amp;nbsp;adeps ilIius,H^| caro exufu eftet,uis illius fimplex fufficiebat,at(Ç id mane i paffe in iure ^^‘^btif preter panem ibi madetadum fumebam:fi nó,nec eftet ius carnis,edebam mow incodi pifcis, aut limacis, aut zibibi, aut uuçpair£,autpiftaciorum,autpifciûf3'’' rum: uefperi autem cum ferculo pifcem,aut carnem glandofam, ucl iecora gall«' rum autaprilumbosaftatos,edebamamp;tumacetarium.Dormire ftatuiquacun? hora die tempore occafio fbmni obreperet : reddita enim codione imbecillio''^b calorisinopiam,exiftimauiiuremeritófomnum uberiorem adhibendum,0^ SoWmfenu manfus bene non porerar deglutiri, auxilio emollientium uirium meritó indigo*'' quacunq^hora Potusautem inmanenullus, fedquandoeporiscollutioèuinoualdè dilute,n^ ioniu eß. nunquam abftp illo etiam.

' Interrcliqua autem miæ mihi circa hæccontigciûr,duo cnarrabofîngulariatpn* o«-» aut'^or'n Wtn quod cum ira ta eilet mihi ancilla, nee anderem committere falutem meam ik fing^UrU» «iquippcutcoqueret panem 8imadefadum aqua non exiRimabam utilem,nimis fnim crudus erat,2lt; inflaflet: ob id ergo confilium ebepi,utpanem intunderem in 3quam more folito,inde cum hora adueniret ( neep ob legendi munus, amp;nbsp;curarum negotium coquendi panem coram me tempus fuppetebat) exprelTum more com-•nuiuinfundebam iuri carnium fernentfquod paratum erat pro omnibus, ut nulW penculo meexponerem, uerfansep illum panlulum tria compedia faciebam, iuris feruorem temperabam,panem ipfum pene coquebam.S:^inanem reddebam,inde-oamamp;facchaiumthocipfo innento belle profeci.Aliudfuitquod à Principe Cor-ffgijFabiitio Auftriaco uiro Illultrifsimo,ut g exagnatione Cæfaris, Slt; Regis Phi UppiMaximi e(retdidici:fcilicctcoquerecarnesinolla munda maxime noua, fn-perpofito uafe,autlanceaqua pleno ut torreatur,mirum didutäquam alla ta in ne- AHyirùrtiî» fu,exphmatq5 fuceum fuauiisimum,Iiccbit^ addere rorernarinum,ac Ialui3m,falis •nodicunijtuin^V aromata,atqR tscibusfadus eftmihifamiliaris,atcp hiccibus opti museftadualetudinem,fnbfineanni lx x.cùm lam xn. dentesamifidèm partim nondum inuento arcano dilapfos,partim ita corruptos reiht ni non potuerint, ma-’timeautem gingiuæ molarium inferiorum ab utraqj parte nudæ erant: cogitani ut nianepanerecêti molli uterer,autaqua madefado. Vefperi autêin inrecamis: ant linonlicebatolcmm. Verumcùm nonarrideret,ancilla enim incpta erat,excogi-tawiadiebusinquibus carnium efut interdicitur, ut teftudinum pakiftrium inre nterer,31iquâdo autem cyprinornm,autaliorum pifeium ; fed teftudinum maxime «uifumeftmihifalutare. Euenimanimalfanguincpræditum,amp;à nenenorum ton-Eftio remotum, itemep à putredinein quibus dinertà ranis, aftacis, amp;limacibus, pilcibiisqp:uiuaxetiamSCoptirniiecoris,Sdcni natura in nullo præterquam in iiirç tutelaconfuluit. Oua prætercaillius optima funt:quamobrcm nihiltiocanimait 2utcÔrnodius,aut falnbrius: fei nabam autem illas in nitida, Sf pura aqua, ut eflènt •pundiores. Cætera tarnen craiPa ftimmo ftudio euitabam,abftinebam^ ab omnibus ualdè lentis,uelfenilibus,uel duris,aut grauibus.

^f^^® natura frigidi amp;nbsp;fteci arque imbecillcs funt,qu3propter ^ regio, A SewsnfurA anni tempus ad contraria,fcdnequemultum dedinare debent,amp; fi erra- frigidi. O' fio» recôtingat in frigido magis quàm calido accidit,lcutempore, leu regio- ci, nc,autueftitu,autbalneo,uellbmno, Itaqputàpedibusincipiam.cûm il-Es conueniat feruare calidos ^ ficcos,fi ficci præftat calefaccre mo tu,nô ignc,ma/ g'setiamquàmlinteis,maximeenimnaturaiiseftcalor,quimotumoderatocxci- Koderaitmoi ' f3tur:tumpræcipuè quod nonfolùm accenditur, fed fpiritus cordis, amp;nbsp;languiseo tmutiUutes, uefeendif.ôCnerui cxercenrur,cmolliunturq; quæ côgelata funt,ôô quæ laxata con hrmantur: Secernituretiamquoddeteriuseft, accrafsiorparsfanguinis atténua/ tur.Poftexercitium fotus eft,autbalneum:fedfîccusfotus ex linteis meliorefgpi e-ftrtim adieda fridione,modö nil crudum fit in uentriculo. At fi pedes frigidilint à p;dam frigid ^andio,2chumidiufculi,lauandi funtfrigida moderatè:confertenim adeodionè: ditdfcju£,nx9 ô^ubilinteisficcatifuerinqincalefcunt.Higiditasenim pedum duo maxima mala la^drut, affertiretropellitenirnquicquidnoxium etgaut calidum,Aidco uideas cum pedes fripent,faciem,Slt; caput uri,nec folum malum eft hoc,fed amp;nbsp;mali fignum, amp;nbsp;maximein febribusacutis,inhominibus fanguineis,in biliofis uiris iratis : quiep cibum ingeirerunt,6C plurimum,2v ealidum. Si uerö humidi fint pedes, ftf crura abluere oportetcalida,eaenim detergitmultômagis,quàmfrigida. Etubimediocriterfic-caueris gladio,minime acutæ aciei,ne pedes lædas deterges forditie, quæ folet plu-rimahærere,amp;prohibereneficcenturpedes,neincalefcant.A'frigidæetiam lotio-nedctergerebonumeft,non tarnen facile fuerit bene detcrgere:ficcare licet linteis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;= pedes 3qu3,cosno^ madefados fpontè,non nifi aqua fudore uiolento licet, fpon-

^^^ DESANITATbTVbNDA taneo ncquaquam,fed ut dixi abluere oportet,fi pedes frigidi fimul fint,6^ huw*^ abkiendifuntcalida,autignecalefaciendijficcandt^» Exercidiimneadhibuef'^j fpongiofa enim cutis,ac caro implebuntur humore ulo non folum frigido,amp; b^ do,fed pingüi,quod pefsimum eft. Et fi humefcâtplurimumj nullo modo à baln^ abftinete OporteuG occafio non detur,linteis ficcis detergendi funt,nam ignis pW i intustraiîfhiittit,quàmurat3plusurit,quàmficcet. Frigidi ueróita pedesTaxant^' tiam magis neruofa,amp;uentriculi coÄionem debilitant,femperautêfrigus pedt'H’i aut uentrem aftringit,autlaxat nöquam mediocritate feruata. Vt ergo humidisp^' dibus,ac cruribus parum conuenit motus,plurimum ignis, ita frigidis plurimS®'*’ Nofd. tus minimum ignis. Neque ucró hyeme, his quibus humefcunt pedes caligæP**** • pureæ conueniunt, cum ex deambulatione humedentur, nee humecflatx tur,fed potius lana uratur,ita ego deceptus fum, decreuiep in pofterum ealigis **quot;' plicibus ex lana uti cralTa magnitudine,fed denfa,amp; ccnin fubftâtia : Aliud mdmS * crura ealiga purpurea, uel ex lino denfo loco calceamcti falcia fubieda pedinf ^ currat,calceamentalinea denfa,auttenuia,laneis,autgoHypinis fuperpofiusd’d ' tiamexliuppafericea:mutare autemindies finguloslineacrafsiora,altcrnisdi ƒ bus,aut quarto,turn etiam facilius liccabuntur,ficcatis interioribus: hiemosnop^ lium Bononienfium, hoc folum habet incômodi, quod inacqualem fenfum dn^ in pedeobfafeiam multi's moleftum luturum,forfanconfuecudo toilet, fanefn”' liet. Qiiibus ueroduntaxatfrigidi iuuatduplex ealigalanca praeterlinc^qu^lw’' tus haberi folet. V erum fi humidi fint, faepius linea mutari debet, uel quondieb'' fjccanda: compendiofa enim res eft. Eadem ratio in toto corporc,ur 1 cues fint f^^ cæcp ueftes,accalidae,ut ex pedibus ficcæfunt lupinæ,amp;lyricei,6Cleporis. vulp'' næ ck agninæ humidæ, fed ita agendum ut mundæfint, 06 acr arccatur: propt^^^’ corio tenuithoracem municbam. Omnia tarnen utdixicalidiora,06ficeioraqu^i’’ in iuuenibus. Abluere manus,ô6 faciem frigida iuuat,nô lolùm ad munditiem^'^ Coufert iurts calefacicridum corpus,amp; ut denfetur. At caput calidis indiget ficcis non minus:^ gojfypiooc* enim calidum ualde, fed natura cxangue, 06 in co uigent fenfus omnes, quic^W^ ilufiuhibe, conferuantur.Etideó confertaures goflypio cóclufas habereperpetuô,quodo^ ff' feruat SenatorE!cphantutius,amp;cgo,fednon aeftatedntegumenta capitisficta*’*’ anno mihi paraui è pelleuiuerræ, aut potius fylueftris muftellac : atita ut pelts'’ Vitandafunt crudæfint,noncalcepræparataf,oftenditodor,namquaemaccratæfunt,oknt^’' ditiacnoilif cem,06marcidum,amp;humidumhabentcorium,detondcreeapillosprttftatad£“' txtrtmaife tim,autficc3refurfiire; quibus confuetafuitlotio capitis his bonumeftlauare,^ nibut. tare expedit diei,06 nodiis quatuor extrema,originem utriufqj, 06 fines etiam æ“’' te:qua in re differt ratio uidlus eorum, differt à exteris ætatibus, cum in alnsxö^ bus temporeæftatis crepufculaaut bona fint,fi parus fit acr, aut ferri pofsintuna impuramam^fenibus capita funt frigidiora 06 ficciora natura: ob exerementa 3^ tem humidiora,ô6imbecillia,etplena:indicio funt canities,caluities,obliuio,ótg'’ uedines frequentes. Vnde crepufcula utracp, 56 prima, 56ultima pars dieipluij'’’z læduntt Cerebrum quod imbecilleelhnam in calidis tempérant, in robufiistalo'^ innatumcogunt,obidalij xtatibus æftatis temporefalutaria:Mirum^ ^^5^^ Pio quarto Pontifici Max.fuaferint medici ut æftate fub diluculo equitarct, cu'^ efletannorum l x v 11.56ultra,utnonobierit,fedoccifusdicipofsit: cum fetus'' tiam corpus haberet infirmum pro ratione extremi fcnij: more talium quimulft grauia perferunt,parua 561euia agunt,tanti eft habere pr^ftantem medicum,w^5 ' fequi illi,ac dodlrinam efte traditam,quæ ad uitam faciat. At Galenus circa kui3 nbsp;nbsp;(

rara uerfatur,gr3uiora,66 quæ in ufu quotidiano funt, 56 in quibus uita peridton’’ *^®^‘ omittit. Ventrem præterca magis contegere decct, quam petftus, pedus 3UKW’y acre magis tueri,magisnccefrarium eft:nam calorpedoris minus occupatusdl, maior longe, 56 locus neruofior, 56 ofsibus plenum: at uenter c0tra,ucnter con^®' dioni uacat,S6 moderato calore præditus: fi tameferiatur à uento', cum oiniM®“®.

Balneum finit unguinofa non keditur. Balneum autem fenibus ex ufu eft confuetis, 06maxifl’‘ but utile, ubi uentriculus fit robuftior,56 homo uigilqs obnoxius : ut uero tepida aqu3au°'

cat,dctcrgitjhiiniedat^corpus,accalefadt, ita calida cxfoluit, Sifcommouethu-ftioreSjfed aércalidus longé deterior eft: balnea autem aquarum calidarum omnia minusconueniunt fenibus, SC quantó feniores : moræmemmomnibus fermé cS ficuoluptas,tummaximéinhuiufmodi:uerumxftate tonus severe, minus fyncc-mm autumno,atque enam hyeme, fed amp;nbsp;balneum frigidæ utile eft in primo fenio. j^-^^^^^^^^ Et m brachijs frigida utilior eft,^ minus periculofa,quam alibi,poft in cruribus. Ik ^ lis quoqueaër maritimus eft m agis necefIarius,Së cubicula ad orientem æftiuû,aut uernalem exporreda. Etaër humidus ac calidus illis magis neceftarius, ÔC minus penculofus, quam alijs ætatibus:ut contra pueris amp;nbsp;infantibus : nam humido minus ficcantur,SC minus ipfos putredini obnoxios efleconftat.Membra naturaliafo uerelicetpenibusurforum,atquefïbrorumenimficcant,SC plurimumcalefaciunt, • brachia funtfemora,SCcoxæ,queparum àfrigore tentantur: fédomnibus mi

nus collum,quod nudum femper maneat ob longam confuetudinem, SC ex partions corporis pofteriora capitis os dorfi magis côtegi debent, quam anteriora. Sed jenumlocusminus quodillecaloriobnoxiusfitfpina dorfi, uttiqs rnalo pronior, nquidem medulla à frigidis læditur:arteria 8C uen3,quac ei fubiacent à calidis: pro-Pterea a mom diftinëlionem fumere debemus:ubi enim laborandum fit, pcriculo-npreft calor,præfértim circa Iumbos,plurimumenim fatiganturmbiquiefcendum n'igus,max!mécircafumen. OeuJisfimilitercalida,auribusfrigida: naribusextra Now. ngt;gida,neruofæ enim funt,ac membr3nofæ,cartilaginofæcj} tenui cute,calida intus ob cerebrum atcp hæc poteft3te,illa aeftu funt magis inimica, Purpura fenibus uci-nsaioftra enim malefïcéficcatfumini melior:Cygnorum SC uulcuru pelles ficcitate plus obfunt,quàm caliditate profint:lintea fine calce: linS cannabelogé ficcius: la- lt;iomnMli^ ”^ §olsypio melior:fericum inutile:lino igitur interiora uelâda. Somnus autem ui» „ni;, „uti, 13eftfenum, recréât enim ille uires, laftos erigit, dolores fedat, codiones adiuuar, Wetemreddit,hilaritatem, SCgaudium praeftat,corpus impinguat, colorem exa-ouit,malorum obliuionem inducincontrafi défit accélérât mortem,attonitumor-o“*” g*§nit,SC refolutionem membrorü,tinnitus,uertigines, furditates^ procréât. v ndedicebatPrinceps:cumcj faccharafitexnitrofo humido in fenibus, eins cura eftprauafquantó magisin decrepitis, utantea dixerat, intellige) uerum fifucce-n3t,eftmelior:nam^ fomnus longus SC proprié profundus in decrepito cum adue niatobfiigiditatcmfÏgnificatmalum,SC periculum apoplexiæ:uigilia ucrô eftcau-« omnium malorû-.igitur fomnus emptus folus inter bona fenum mclior eft,quain naturalis,non facile tarnen ad infaniam deducit,cùm fit eorum natura frigida, non J’f'nuenumcalida.Qi-iarramus igitur in hoc quinœ.Primum quid fit fomnus:ucra SomnwijKfrf oiffinitio eft,quod eft quies fpiritus animalis.Et fi fieri poftet ut ipiritus huiufmodi^l* luperelTet in mortuo, mortuus ueré dormiret. Et effet ut dicunt:

Eicetincat3phora,SCcomate,ÓCattonitis,uideatquiefcere,nonquiefcit,fedin(b 'OiomnoifedcftutdiciturdefebiepeftilêtiaRafi. Hæefebris eftquieta exterius, * ~^*^'osconturbans:lndicio eft finis,5C ocuIi,6C motus. Alterum erat quid paritura oilctuigiliafi pcHcueraict.'fedhoedidum eftin fenibus,dequibus fermo eft: nam oeiuuenibus aliaslocutifumusinPromptuario: Tertiumde illiuscaufis: SCdico ftwodutfomnieftuna caufa,ita uigilia plures. Propriéautem quiequid exagitat ni- ^ommund efl l’iisfpiritumanimalem.Q^iare ira maximefómnumprohibet,non ita triftitia, quia caufa^uigiHt ^oneftcummagnomotu, fecus ipfa aduerfatur fomno uelutiira: SCita corporis «f»‘‘’pincet ' doloresuehementes. Tertia magnacaliditas, autficcitas cerebri. Qiiarta magna f^^^^* conftuxio,SCcum üehcmenti motuatqj citato uaporum, reliquat ad has reducun-hi^Quarto dicendö eft de his,quç ualdé nocët,au t exacerbantur cö uigiliajóC funt decrepita ætas,indiget enim ut uifum eft maximé benefido fomni,SC deftituitur il-'o.Secundum cftel3rietas,adeó ut fi cóftet,occidat. Tertium eft Venus immodica.

Quartum magna cruditas.Et fcias quod non conuertitur, nam grauedines in feni-otts,folët parère iiigilias,ntl mali patientes,nee fignificantesmee mihi certius fignS

a« Ub öAINllAib 1 V b U A imminentis graucdim's, tantum poteft ordinis inuerfio. Quintum febris ardeiwcH dolore capitis,funt enim ex hoc parati ad delirium:ex ilio ad côuulfîonem, ex qui' bus mors fequitur.Sextum atra bilis,qua cum uigilia ÖC fenio conuertitur, affinita' te magna,amp; cum fimul fuerint,una curatur,alia fanata,aliter non.Dicendum eftul' Auxilidatne ^*'^® deauxilrjsper genera,deinde per fpecies.Genera igitur funt x x i. A'utfu,a^ ’ ’ ditu,olfadu,guuu,tadu,ui imaginandi, cogitatione, exercitatione, Qéex eoquoa ex uifu,SC exercitatione colligitur,cx euacuatione, ex ipfis fomno atque uigilia acre,à cibo,óó potu,à capitis lotionibus,à balneis, à pedum Slt; crurium Iotionc,a0 undionibus.a clyfteribus, à fuppofitortjs, ab eo quod cd contra naturam, S^patgt;‘ concrarium,a medicamentis,SC tota congerie auxiliorum,ó^ ab his qux propriety • nbsp;nbsp;nbsp;te id 3gunt,uelut uitulus marinus, pes dexter,amp; pinguedo. Et mures auelland,*

31pini,qui dormiunt tota hycme,horum ufus erit ut explicabo mox : dicamus erg® per fpecies.

A«X/litt»«4 A uifu,tenebraefomnumconciliantpcifedlaeproprie, umbracti’atn,ôfpllt;52quot; uifu. mnum inducit,uiderequoqueimaginesdormientium, Sóuifio aquarummaris, 1^ cuum,ó^ fl uminum,folitudo, amp;nbsp;maxime montium excelforum, à imagines Óix folitudinis nemorum cum aquis,^ prata, SC ripas cum uiolis,SC purpurcis no* ribus:purpureus enim color congregat, 6Ciucundus edobeceli confuetudinti”, nee ullus alius hæc ambo prseftatddeö mclior eft nigro.Solitudo ueró citfomW'’*”' quoniam laxat omnes cogitationcs, Sé eft priuatio curarum, ut quieslaboruW’* etiam quia oculos folatur maxime iuneda umbris. Idem enim refertuifa quodin'^ ginat:amp; il!a eadem,quæ natura poteft.Aquarum præterea in urccis darioribusd'' uerforum eolorum, dum aliénant,animum fomnum proliciunt,óófi pifeieub 1st Aiaudita, difcurrant,fomnumconciliarefolent. Nee minor eft uisconciliando fomnumW' nis,6t^ in prohibendo,quam coloribus,fie luci : quod indicant ftrepitus inexperg^' faciendo iam etiS dormientes.Et nö eft hic locus quæftionffed fomnus magisi^d' tat membrum,lux plus agi tat fpiritus. Flebilcs ergo cantiknac, amp;nbsp;toni mifewbi».’ Ód noces dulces,amp; (ubmiflac,8f ex alto in profundura cadentes, amp;nbsp;amplx(dtria ^ c3m)SC graues non tarnen uehementes conciliant fomnû,2lt; lenes dukes,Ô^*®*’®.. lyra obtinet principatnm,amp;fonus aquarum cadetium guttatim, 2Ceuripi,act'll ad hoc funt ualdè'commodi.Indé in uigilia febricitantiü tra da confuetudoapP^^ dendi fitulas guttatim aquam in peluim demittentes. Vnde kitè Maro,ac qua»P^ tranfennam,tantoq} infcitius explanatores’.

Num erq^ me tantum uenientu fibtlw Ruftti, tiec pereujfa iuuantfluiiu tam littora^nec qu^e Saxofat,'nterdecurruntflum'ma »alles.

Reliqui knfus, d^fi per fe tantum ad fomnum conciliandum minime poiSH A^ oïfaâu. propter annexa tarnen olfadus multum uirium obtinet : hic eft nirga Mercuni’’ impediendum tarnen omnes, amp;nbsp;maxime qui minus poteft tadus. Ergo p^^uo® cerebrum,opq,mandragora, nympheæ flornm utrorumqne, ftyracis agnii”^ croci,uiolarum, papaueris,exhis pomum conficietur mandragoræ dotibusm® tarnen omittemus chamçmelon,anethum,melilotnm, ac populi flores, eädido*®’quot; etiam liliornm recentium flores, amp;nbsp;fclarea frigidis mifta, qnæ etiam laetos reddii^. ^^UHu. ftantes.In tadu præfidium à ftrato, à cnlcitris, à munditie, à loco perflato fubfor AW«» do ab aura, virtmefi uittumfugere. Qtiid dicas de guftu cum neglexcris, 6fta® _ I plurimum poteft retenta in ore, ut etiam diacodion. In uninerfum QCfuffitusinlt;; doribus, fed ob igneam uim non adeó, uelut poma fomniferi, amp;nbsp;Icdi primun’^ ftuppa fericea,exlino pedito,tum ueró goflypio ob mollitiem, inde pluma, lana:hæc confueta funt,tamen qui melius in tabulis ob confuetudinem deeuw“ ’ mirum didu,cum nouitas etiam aduerfa fomnum reuocet, nihil tarnen meliusb | nouata confuetudinetnam fomnus óf ex confuetudine, amp;nbsp;nouitate reddit,’mc® nonita.Infueta ut rufticis palea tomentum expilis,rariùs frondes, fed hæ bumde quauis caufa,amp; madefadæ difficile ficcantur. Frontes falicis,31ga, ófquxetm^ ^^ molles fuerint, fed nil melius typha,quæ in arundinetis aquarum inuenitur. r° i

lculub,feufiipra pelles uitulorum mannorum, amp;urforum, Sd murium aueliäheö-nini,a alpinovum gliriumjSCmuftellarum agreftium, nam urbicæ ac quafi dome-liicshyeme non dormiunene^ enim eiufdem funt generis alpini,qiios marmotas uocamusmagnitudine,moribus(erigunt enim fe)^ multó maiores illis, ô^^ dormi-unthyemetauellanei fimiliter, fed minores omnibus, ÔC uidu, amp;nbsp;forma differUnt à CïtensiSf ghrium prorfus alia ratio : qui fi modo in aliquo genere collocandi effet, •pagisadfciurospertineret. Muftcilarüm utrumqp genus inimicum muribus(fed næeextra aleam,omninôfin3mus antiques quorûmonumentaqixæ optima erunt Ê^”^^quæ fipeifunt Grammatica curiofitatc,non ad res refpiciendo,fcrinta fünt) ‘Uinciatdehisquidormiuntmuftdlarum(fednôdum plané compertum nabetur) genus:Môtani potiùs,SC aucllanei,ac glires huit negocio fünt utiles, cum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Uerofuperfuturis hyeme animalibus (ne mufeas, et culices, ac cimices,forfan amp;nbsp;lagt; «ftosinhocnumeroincludamus)naturaproüidcrituiribUs,utauibus plerifqv, Ô^ bnguineis terrefiribus alia congregent,uclut glires,Ôi fovmice,a!i3 fomho ié Riftê-•antjuclutdidum eft,ùrfi ferpentium generi toti fuperfuturo,lioc folum auxilrj ge-*’“3/®^*’'9ucbatur,unde etiath illorum fenedtæ pelles,ac adeps bufe negocio utiles ffût.Atinimaginâdo,accogitâdo maioruis cùm intusfit, ô^ totainnofira poteftà •r:ut ergo iueöda fint,ac firma,ad côciliandû enim fomnû ideinea fun t,iucûda funt, lt;iuæamamus,quæfenfuipfo nos deledant: quæcp potius ad fabulas,quam hifto-nam pcrtinent,utHyperborei,ÓC orochilia, ex ueris etiam diuina, fi quis propé ac-wderepofsit,tum retroadac uitæ felicis recordatio,nam futurorum en fpes, amp;nbsp;me-pis.Adhociuuant Poene cum fuis Chimeris. Exercitatio turn ob cocflionem,tum N0/4, «cRenfiim crudorum,^ refolutionem fpirituum, SC calöris, ut in rufticis maxime jniolepeiaélaubiadumbrantecontulérit.Tum quæuifuadiuuatur,5CauditU,ue-mtnauigauOjÇqujtafjQ per locs umbrofa inter colles,iuxtaflumina,SC lôcaamœna fpuacuanoneautem turn crüdorum,tumf^cum,tum moleftiæ,utquç à dolönbus “beranöc in hoc cafsia nigra,ÔC alocsiaut quae exfoluit ut uenus. Sed prêter reliqua n'lcommodius à cibo,uel cruditate quam uomitus,aut rudus, qui fupernatantem nbumeducat.Innatum eft praeterea cundis fimilefibi generate, uigilia uigiliam, Vomititiutili^ pgt;otusmotum,calorcalorem,putredo putredinemipropterea uidendum eft quan- t^t. “0uigiliafomnum gignat,quando uigiliam.Diutuma ergo uigilia uigiliam,6Cfo- Confideraiio •nnusfomnum gignit : hieenim hume(ftat,illa exficcat, fed uigilia unius aut duo- circauigiliii. mm dictum,qua: Ipiritum diffoluat, non tarnen cerebrum exiiccet, praffcrum fuc-ffdentecibo, atc^ potu conuenienti fomnum procréât, a rep altum SC profundum. NotddeAëré ^Wuerohumidusfit, SCquifoluat intempcriem, unde qui circa fontes habitant fenum, ^miposuifu, SCfufurruacaerefibiadimpetrandum fomnum blandiuntur,fecùs mgidiufculus,fitorietalisquidem melionSCfuauesuenti, uclut Zephyriquipro-P-3quasfpirât.Etquiabherbispraçcipucàpapauere,ÔCuiolispurpureis,acchamç , mdo,atcj} mandragora. Cibus pifeesjiaduca parum coefta, papaueris femina,po- ^/'’‘’* m8,amp; perfica coda dulcia,rccóda ex la été; uinum dulce copiofum aqua permiftUj * f°*“’ ‘darea etiam Ixtos reddit inter cibos, aut potus fumpta, SC quali temulentos,ut e-^mlolium,fed hoe detèrius:poma uel radix mandragorae, atqj hæc uchementior ^uigilias,^ mentem tollunt.PerfiCa quoqp ficca à cibo,5C femina peponum in fer fWis limpliciter profunticaro murium alpinorum,ccrebra fermé om nia, fed praeci-Pueuituli marini,tum caro,amygdalae fub mazapani forma bonte funt. ,OUa quo-puerecentia modico cibo,SC ante,cepulae tenerac codç uaporem enim tranfmittöt.

^3pitis lotiones,amp; balnea to tius corporis,SC pedum, ^ inundiones ex eifdem fi- A^edpUis b-nutjfedprioratriaetiam cumfolaaquatepida, 5Cexadé purafomnum concilianttionibmc ré ’mecoenam,5C à cœna,fed cauere oportet omnem motum: Unguentum igitur talé UauK, die debet, quo tempora capitis, SC uertex etiam, ÔC fub naribus,ÓC fi opus eft ofea Circula pedoris,8C cordis regio,ac epatis fi oportueritifemper autem duo carpi ma nuum,8(:uertices pedS ubi arteria mamfeftè manum repellit, SC à lateribus ingui-

^'s,ubi arteria digito maior percipitur.Defcriptio eiufmodi duplex eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÓW de[crb

i5tgt;OleiAnethinilib.i.Anethi,chamacmeli,meliloti,florum populi. an.unc. i.s. ptio. Vu * crock

340 DE SANITATE T V E N D A crod, panis croceæ,floriim liliorum alborum, qui eadem node florucrint an.uno s.haccduo nonftatim apponantur,fed quatuor priora cum Iib.itj.aquauiolace?f2' dolenus, amp;tnbalneo Mariaecoquantur cumoleo,utfercconfumaturaqua,mdc remoueatur ignis à balnco,amp; reliqua duo addantur, amp;permittatur donee buliai^ Sc ponaturin eo dum adhueferuetpinguedo uituli marini,autmuris motani dra^ x,öC poft antequam refrigeretur,exprimatur ad ultimum,8C feruetur, 06 hoe eft W“ te,SCfiuisefficcre,ualidiusaddefucd radicum mandragorae condenfatiunej A' Akenwdf-liudpotentius quod eft aliquantofrigidus.RZ.oIeianethini lib, i .Chamæmcli,ai’^ feriptio. thi,meliloti,florum populi, capitum papaueris albi,fem.laducae, florumutroruni' que nymphæ,radicum iridis ualdeodoratæ,radicum mandragoræ,ftyracis calami' • tacSCradicum,ÔCfruduum halicacabian.drac.vj.AquæuioIaceæredolentislib.mi' / nbsp;nbsp;coquantur ut fupra,5C in fine eodem ordine addantur croci orientalis integri,ô^m'

tcriorumflorumliliorumalboruman.drac.v.ambracoricntalisdrac,s.ufiçadf^ ' ^' ^*' fice ut fuprà.Clyfteria autem ad hæc funt ualdepotcntia, fumaturoleum

“*’ cum quatuorprimis medicamentisdrac.vj.Iuris caftratipinguis propriccapitiS)^ uifcerum unc.iiq.medullæ cruris uituli,pinguedinis uituli marini,aut muris mamii an.unc.s.croci,ftyracis calamitæaut agnimen an.drac.s. PofTunt etiam locoiU»*^ olei compofiti pro clyfteri oleum de lino, aut de femineladucæ,aut papaueris,a^t loco pinguedinum, SC mcdullarum pinguedo urfi, aut pinguedo muris aucllai'f* feextrada,coquendoinollaobturata cum paftahordei, auttriticea tota:ütwt’ fubftantiainpinguedinem tranfeat. Etfimiliterutolea fiantex exprefsionecin” A'[uppofitot:. torculari non incoquendo In uniuerfum etiam ouum recens triduo uel quatridu t^iff» fotum etiam plurimum adiuuat. Suppofitoria quoqueexeifdem pingucdinibift medullis,ftyraceoptima,croco,mandragorae aut papaueris fucco coauo.Inomn*' a' contrario, bus autem lotlonibus præfertim capitis, SCinfebribushordeum utile eft. A co”' trario autem uelut dolore eft euidens, quoniam aflatio tirtioreftanimiarelowt^ ne,8C fecurius expedanda eft utilitas,quæ promittitur. Ergo fi lieer,amp; magisfio”' lor capitis cum uigilia affuerit,tormenta 6C cruciatus illo uolente adhibebis, pr^ff'' puèpedibus,SCcruribus: SCfi podagraeobnoxiuseft,illam prouocabis,tnxcoi'’' continget ut uoto,SC egregie non perfruaris.Et ut magnum ad magnum,Öd toto

A^congerie ^“^ totum,ita partes ad partes, 5Cpufillum ad pufillum,ut in homauigiha, Mxiliorttm, *norfus,SCuellicatio,SCcontorfio articulorum.Ab auxiliorüordinatacongerit^''

’ tius enim ac certius eft cjiiod paulatim,6C per plura impetramus, manifeftumo»’, rem quod 2C ordinata elle oportet, quae adminiftrantur, id^ praecipuè trlfariai”;. leuioribus inchoandotSC ne præpofterè ut alui edueftio ante redum : amp;nbsp;ut umim, terlnonfitimpedimento,nam x i x. generum fpecies iam connumerainmusJO' aa^àpro^ lùm enim fupereftquod à proprictateagit. Dicunt pedem anteriorem uitulim”*' prutatea^ nidextrumfnam eidum inlittoredormit,capiteincumbit) capitifuppofitumjPf‘’,' gunt, fundum cierefomnum,fimiliteragrimonlam hoc idem facerc.Referuntquodl^ uerum efte puto chryfopraflum, SC eft hyacinthi genus confcrrc ad fomnumJodO'' magis proprium utrunep.

VigiUamtrb Eftuero aduertédum diligenter triplicem effe uigiliam, primam feucanaric30'i plicemtjje. fecundamno(fturnam,SCtertiamantelucanam.Primauentriculimoleftiam,auf’' cres cibos,uel potusoftendit:eftcp alqs duabus minor, SClcuior: fecundafit ad”' ditatibus ab irabecillitate uentriculi,mefarei,SC iecoris,propriè caux partis. Ted pefsima eft, SC pertinet ad ultimum alimentum,8C cor,ac curas graues. Et eft petlso pê,maximè cum fuerit rcpentina,8C cum pauore, nec fomnus iuccelTerit niagd”' malorumpræfaga, Sdethi, autetiamdeteriorum, nifipaulatim inualefcensb^ fuerit confuet3,amp; fignificat atram bilem. Et huic tertiae ft citra moleftiam faerit,»' eus fiepe fuccurrit lenis cogitatio,aut uellicatlo bracchtj, aut circuireleäum) inde redire.uel frigida etiam femel tantum eolluereos.

L I B E R Q_V A R T V s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34lt;

Df Exadtio [cnum,Z7 4» ampU:.! off'endintur illiat prittermiftione,iiuÀm MuentSt Cap, X I U

Acterum non parua eft quaeftio de fenum exercitatione utrum conue- ^nfenibut ex ”’’^gt;^ quaiis nam conueniat.Didum eft autem dehocinlibro de Aqua f,.c,n,aB ca«« 2lt;Acthere.Verum(utinquitGalenus)fempernifiresadamufsim trade- „g„{^f» tur, calumniandi anfa maledicis relinquiturddco illud primum confide* tandum,an cum exercitato calorcm ipfum augeat,autfaltem confirmer, 3bexcre-menta refoluat, idq; edam quod maius his eftefficiat,ut quando nos muftis necef- • htaribus obnoxtj frmus,reddat confuetudine tutiores ingruenda incommoda iu-xtaillud. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confueticonlüetosbbore! ferre, Ëtfifuedntimbecilles, exprediathomint iamPcnefcendexcrceri, cum ob exercitium corpus cxficcetur amplius , ób etiam foluanturmembra, quæ extendi uitio ætatis nequeunt, mufeuli, tendones, uenæ, arteriæcp præter folitum bltaqj no parua de hoc hueufque fuit quæftio, tum maxime quod experimentum primis fubfcribereuideatur. At fi quisimmodicisexcre-mentisurgeatur,aut morbo aliquo peculiaricaætate qui aliter foluinequeat, quid agendum. Nequeedam confiât an exercitium conueniat, aut cui conueniat æta-ti,autnon. Obhocigitur magna, accurataep inquifidoneopuseft. Verumillud

iûre,aut alio morbo uexantur, am mukitudine grauantur excrementorum, necef-feio ante tempus conftitutum, amp;nbsp;exadam fenedutem intenre, aut^ogi infeheem Ktreuitam. Hi ergo fecum exiftimcnt, quod nam exhis illis præket, autdiutius turn morbo uiuere,amfineillo maturius interire: quibufdam enim hoealqs aliud ptæftat, utpote diuitibiis, qm^ ftudijs intend funtabfquefiliorum taedio,qui-cusepnon grauis admodum morbus eft, nee in deterius facile lapfurus, nee qui o-primas hominis operationes lædat, præftat cum morbo diu uiuere,quàm fanum c-ripiantetêpuSjCOntrartjs caufis,contrà.Actatisuerô ratio fiediftinguenda eft,qui- j^ijn^^n^^^ dam primiPenes dieunturà quadragefimo adfexagefimQannuufqï,uel circa, hoc /.r nbsp;nbsp;nbsp;“ fnim alias docuimus : fcquentium funt duæ fpecies, una ad feptuagefimum uf ' que,nel feptuagefimum quintum, quæ media diciturfenedus ob primam, ultima W3-tAjlt;/quae ad manes ducit. Primæigiturlongadeambulatioconuenit,fecun- ., . dæbreiiiSjamp;repetita,tertiouixulla,fedcxcrementa aliter funtdcqcienda, atep ex- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘^. ‘’quot;^‘^ pdlenda. Ratiohorum fatis clara eft: nam exercitiummagnum pulfum efficit,ut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^.* Galcnus authoreft tertio de caufis pulfuum. Pulfus autem magnus fit, cum arte- quot;^‘^‘*^^'M‘lt;*'‘ nanoncitraoffcnfamdiftenditur, utfecundodedignofcendis pulfibus idemdo- ** ^‘‘* * en : quamobrem cum arteria edam ficca fit, alioqui ut ibi fatetur, amp;nbsp;maxime in fe-uibusjuecelfeeftfcnes ex quocunqueexercitio grauiteroffendi, turn refolutione “* uiriiim,turnctiâmembra, amp;fubftantiam folidorumlaxando. Itacp caucuduefine quot;‘’*'“=’’’’ exerceantuqat in primis fenibus longa deambulatio citra laborem, exercitq nomi-nedignanon eft: in mcdtjsbreuis,amp;repctita,inuldmisquæhbet fermé, quoniam nbsp;nbsp;nbsp;^ ’**’'

BVfidamuidenturnegare prorfusconuenirefeni Venerem,qaod euacuet An uenugf^-^ quod pinguifsimum effSb cuius fenex maximam penuriam habet: alp o-, bun coutniui mninó fuadent.Quidam medicus Parmenfis uir eruditus,cum iam propè oduagefimum annum fit conftitutus certè fupra feptuagefimum,concu-bitufrequentifeuti gloriatur,quodetiam oftendunt conieduræ, nam ob pellicem incarcerem coniedusfuit. Sed ego ifta non curarem, nifi demonftrado me cogérer ad id: ob duas caufas coitus inimicifsimus eft ætati fenili, una quonia dura ten-dituruirga,undfturobfpintumacordetr3nfmifrum,quiedameffunditur in Ve-

Nofrf, nere: altera quoniam corpus concutitur in motu,8é incalcfcit. Ob id «go Rudeß' dum ut Venus fenilis fit admodumbreutSyfine^ labore ullo,amp;utexpleto aâumt ga tenfa remaneat: quoniam plurtbus ante diebus tenderetur:hæc tria fi obferueß' tur, procUldubio fenex à Venerepo tins melius fe habebity quam deterius, modo fimplici uidu ufusfuerit^non ueluti ouorum luteis, bulbis, atque tuberibus, ps^? quae V euerem excitare (oient: at potius contrary s,quæ poflunt extinguere.Indino autem ert Venerem nonobedcfenilibus firedeea utantur admiflarq equi,^ele/ phantum genus,06 uiri uirginibus uiuaciores, amp;nbsp;quod natura nihil non redcfaO*» plus authuic uel illi obeft,uelut etiaftomaticis,tabidis, herniofis, 06 neruorSimbe' cillitate Iaborantibus,tum podagrofis:fed hacc uitia funt hominum,non xtatis»

Amiliaris eft (enibus triftitia ob temperamenti naturam, Gquidem f«g*' di Ô6 ficci ob uigilias: Et quod negoeijs non fint apti,tum uero ob ino*^ tanquam propinquæ expedadonem (habent etenim magnam int^f* nonfolumamnitatem,fedô6uicifsitudinê uigiliæ,triftitia^-gt;Multapf^ terea adfunr,pleris^ illorum morbi fontici, contemptus, Ô6 fi adfit paupertas daf' dus neceftartorum: fi diuitiæ,expedatio mortis. Si dederis, optant mortem Waß’) ut non debeantquicquam,fi non dederis,odio profequuntur,demum iUudpop*' tuó uerfatur in oculis.

Cum ergo morbus hie triplexêrenatus,e ratione,S6opmioncffed maximally pars) ideoilli perhæceadem,fedpræcipuèetiam peropinionem obuiamiredebt' TrifUUincor mus,nam de reliquis in libro de Carcere adum eft » Igitur de temperatura non tb rigentut fermo,fed uino duki,croco,uua pana,boragine,utemurafsiduè, ozimo^ quaif®' dorato,06 fi cogamur etiam ftyrace,mandragora,atcç opio,nam (bmnS etiamcoæ ciliant,fed infaniam mouent,ideo partius.Sena débilitât ucntriculum 06ficöt,flbquot; laudo,malim helleborum iuribus pinguibus infufum. Non ncgligas curara,«”® débilitât06 exficcat maxime. Ex compofitis lætificans Almanforis,Ô6Alcherm feu ex lapide lazuli, feu cæruleo,ô6exMofèhonoftrum.R2,crocidrac.r«ozto‘^' dorati ualde drac.iirj.Mofchi g. x v. Elyacinthorum g. x l v.fiat puluis tcniri»*®! quantitas drac.s.fi non fufficit,adde mandragore pomum,aut radices,S6opiu®' ut non moUcant infaniam. Et habitatio cum diledis, fed non pueris ne difcedab*» nam fua natura inftabües funt, 06 oderunt cruditionem, 06 in aliorum (untpoto^ te,06facileperfuadenturjSCob tam multipliées caufas excufantfeuicifsim,06it3b error prior priore.Paupertatem, morbos deuitare oportet,aut culpatua faquin gt;nbsp;flurtihabtre uelinfortunam referenda. Sed06fi haberes, aliorum effent, amicosplureshabtt amicos »nlü malum eft:unum habeas alumnum, cui pofsis imperare, fed fi non habes amiebbi) cß. non deeiperisAft habeas des pauca,pollicearis plurima, fed non fub mortis txpt' NoM. datione: deniquequiuultquretèuiuere,authabitetubi Princepsfit,Ô6illideu^ dus afiqua necefsitudine,aut hypomochlio. Quod ueró ad opinionem attin^ç diuiditur in r3tionem,ó6 auxilium: Ratio quod ad mortis propinquitatem attin^ uidepaftères quam laetidifcurrunt,acuolant,quorumuitanoneft longiorbitb' nio: at nullus eft tam fenex, qui adhucbienniofiipereffenon pofsit. Deindeqb^ iuuenes,qui ante funt morituriJnde etiam quot uiri ftipendio trium coronatotf in fingulos menfes, ad bellum eunt manifeftifsimo periculo uirxC’ imó exitio qb' praefenti. Qirot poftmodS diuites,06 aetate florentes,inanis cuiufdam honoris es ' la ad naualem pugnam eunt, ut quando è centum uixfcx, aut (eptem reuertanW ■ cogita poft hæc quod fi ad æternitatemcomparatur, quælibet uita eft inflarpub' di:fi per fe quod fatis longum tempus uideretur, fe fœlicitatem loco exitq exp ' dares.Änimaduerte quod eius quod fupereft,quatumcun^ fupereft,maximap tem uel alea,uel iocis abfumimus,quacrentes fæpiûs quod dies,aut nodes findo' giores. Vide Corellium, 06 Silium Italicum apud Caccilium, Plinium, Ö^Aw^^j

L l D c K M-V A K 1 V 5gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 4 5'

quiob dolores qiios etiarn ferre non difficile fuiflèt,inædia uitam obruperc. Cogi» ta quam fit prætcrea res neceffaria, ne fruftra tor quean s, circufpice quot mulieres, puerijatqueetiam animalia morinntur. Qui fit,quale futurum fit eius genus:fed 0^ fpemfuturi feculi. Vbi in mortis aduentu malum nulls efie pofueris,quid eft quod promalo haberipofsit: ubi uita contemnipoteft,omnia reliqua in tuto funt. Non funtnegocqs apti no grauibus,imô magis quam rcliqui, liquidem omnia maxima inmanibus eorum funt, ceconomica diftributio inter fuos : ciuitatum,amp;regnorS, amp;bellorum,amp; ceremoniarum in manibus fenum funt. Quae uero gaudia prçtcne' flint,alij in bonam partem trahunt memoriâ illorumtut fiquid in eis reliquum boni fitjiamin tuto eft quod amittere no potes:fi mail euafifti. Deipiciunt fenes à fuisC* ita!nrco,cbrius,dclirus,fatuus:atiuntmimdifencs,modefti,moderati, prudentes, nitidi,0i côpti,quis hos irrideaf:’ maxime fi cS prole egregia fucrint. Qiiod ad exer nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• otia attinet,dictum eft fatis de illorum laboribus,atque ftudqs. Qiiinimoilludad-frtboni,quodamuneribusmilitiae,atquelaborumfuntabfo!uti. Egoquodadme attinetlætior u/uo,quàm in iuuenta : moriar.Sd deferam hos,led inueniam aiios:0C eosquihicfunt,certeuenturosfcio. Vitaimpq certe efficit fcncanremmiferam.-.j.^^ •^,^,^ Suntprætereaauxilialudilatrunculorum,mufica,ôôutitatuosdiiigas,utuo!upta-tes tuorum,tuas,6C proprias efteducas. Senum propria blandimenta,picftura,odo- j^^.j^ /q^^. fcs,adolefcentcs,adolefcentulæ,mimi,6(^moriones:Pifcationeï,aucupia,dcambu- ^^^^^^^^ ,ƒ btiones, hortorum cura maxime uerno tempore, gemmae, ædific3tio,amp;ftrudura, ‘^ wdiuitibusleiftionesaudirelibrorumiucundorumtepiftolac è longinquis regio-nibusmiiræ,quænosnouarum rerum admonent,fed ucrè tranfmutationes. Exli-bnsinuniuerfum Arriani commentaria, ièdualdèintcnto animoTheognofton. txfacilè parabilibus poma odora ta cocfta,helenij radix,paritcr cum croco, 36 ozi-

Anitiesfitin plurib. animalibus,uthomine,equo,muTC,canibusc^. Ho- canities bU: j mo maxime cancfcit capite, caetera animalia toto fermé corpore æquali- ^^^^^^ Min^^ W ter canes,aclupos canos,tum etiarn totos mures uidi, equos nom ta.Ho

^ mmi maxime caput cane(cit3quod rationecopion humidi,minus calons ^^ esparsobtineat. Cumautem plurimumfucrithumidum, inquit,Anftoteles,utin *yncipite,autnul!um,ut in occipite nö facile canefcit : quia nó facile putrefcit : nam canities quidam putredo cft : nt enim capillus quafi cariofus. Qiix autem carioia gt;^dduntur,dealbantur. Tempora igiturpriuscanefcunt, quoniam liumidumha-bentmediocre, quodfacilius putreicit, quae etiarn tanguntur, facilius putrefcunt, nam perflata ferms uitiantur, ideo^ ferms canefcunt. Non elleautem canitiem morbumomninóincurabilem oftenditexperimentum, quod quibufdam conua-Icicentibus canis ob morbum faclis,priftinus color reddit. Ergo canities quædam Qui^ citni-^ putredo cft, quarn, ut Ariftoteles refert, retardat inundio ex oleo,öL aqua quod o- ne!, leum prohibeat ne ficcetur,amp;aqua refrigeret, naturalemcp calorem difflari nÓ per mittat.Quod enim putrefcit,ficcum neceftario eft,id cft,priuatum humido pingui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Canitiemcurarmaxime ut experimentum docet, accélérant, lætitia,amp; iucunda uitacanitiem tardant: leuibus etiarn autnullis ualorccaput capitqs canitiem tar- DH^ji«», dat. Sed cur barba cùm non tegatur, celerius canefcit tarnen capillisC’ an quia pars ilia magis à fonte caloris remota eft.Cur etiam fanis atep integris fenfibus canefeût homines,ficanitiesfitob innati caloris pauperiem’:’Qiioniam prius natura deferit f3,({uç funt minus necefiaria.Minus autem neceflariaTunt exteriora,Ô^ cutis. Dum çoimig^ uero canefcunt pili,etiam cutis dealbatur, fed cur recuperatis uiribus, ÔC calore na- “. turaliinftaurato homini canities non auferturf Hocideô côtingit, quod cutis mê-brumeftdebilifsimum:membra autem debilia cùm uitiâtur, uix unquam polfunc reßaurari. Cutimuero efle membrum natura debilifsimum Galenits teftatuseft. Veriimeut accfdit,ut inter multos pilos aut çapilIoSjUnus aut alter canefeat omnibus

bus alqs proprium obtinentibus calorem ^ Quia üelut in li^no caries, acbÏaféxü' no,autalterolocoproueniunt,eft^idpotiusmateriac,quam agenris uitium,^ conringttinpilisïcum pars alimenri ob humidum aqueum abundans concoq^' nequit : cum uerd lignUm totum redditur cariofum, tune neceffario eriarn reddin^t imbecille: igitur paucorum pilorum canities, uel ob acris mutationem, uelobui' «flus regimen emendatum,uel ob purgationem,praecipuè poterit emendan: fedg^ neralis canities uix corrigitur, nifi ex morbo contigerit, uel fuco quodam ut mfr5 docebimus. Sed cur pili reliqui corporis ferius canefcunt,quam capitis ï' nam ÄJf los canefcere uidi,qui funt in hominis corpore,ut in manibus, fed barba,amp; cap®’ ferius. Caufa eft quoniâ reliquis in locis rari,SC breues cum fint pauca conftantn”' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teria,porró quod modicum eft,facile concoquitur,ob cam caulam etiam fpifsist^'

pillis,ac barba celerius canefeunt. Ergo ad canitiemiam contradam medicafflt'V Adeitutitnit j^^ generale elt : Menfe Septembri uirentis nucis, SC proceræ radicem cruris era' fitudine fub terra latentem per tranfuerfum fecabis, fublatacp parte inferiordl®’ loco uas uitreum,autfigulinum uitreatum oleo oliuarum plena fubmittito, 10“^ uas ipfum radicis truncum ex quo reliquS praccidifti,recipiat intus, immergatunj oleo. Deinde uafisos cera ita obline, ut cera radicis caudicem cumuafisfumfi'’ labris coniungat,ne terra intus pofsit penetrate,inde linteo circumdudo terraf®' firn fuperimpone,irt uas radicis quam præcidifti loco fub terra fepultum iacca^O' nee nux ipfa flores emittat/unc uas diligenter, ne terra in cum cadat, cauendo®' trahito,oleum inuenics nigrum, fucco nucis in ilium defluente perpetuis noucquot; iammenfibus. Ex hoc fcrotum diligenter poftquam homo in balneo fudarec®' perit, inungito, atque afsidue in ipfum teftes immiflos foueto, nam ad oj’’®®)^ los,Slt; capilTos denigrandos optimefacere exiftimatur.Sufficere^ aiunt,fi fet”^' ®’®^^’ anno quis hoc prælidio utatur. Nam uim teftium transferri in totum corpus,p®' rumcp caufam efleinditio eft, quod qui caftrati funt, nec caluifiunt,nccbarbal‘' Aliudt mittunt. Aliud expenmen tn a pud nos quod no fallit,quo quidâ totus canusP^/ tius lanuenfis amicus nofter nulla ex parte,ne uel ullo pilo,aut capillo canusmt^^ loris capillis,amp; barba dum adhuc mandent lixiuiö aquam capitelli, exquafapO quot;nbsp;nuæ fieri folet cum lithargirio, Ôd ealce uiua,ita immifceto, ut formam luti wo* J’’ autptifanærecipiat. Inde capillosdiligenter,amp; barham ex hoc medicamentoC3 do illines,ut undequaque capilIi,8C pili inficiantur,cutis autem non tang3tur,n’^ urit hoe medicamentum,amp; præcipue barbam,^ ueficas excitât. Ergo illineris,flccari medicamentum permittito,celeriterenimficcatur:indepoult;I''^quot; ficcatum fuerit, abluito lixiuio, amp;nbsp;relinquentur pili nigerrimi, ac etiam IpJ^“^. tes,utfuntcornua bubalorum terfa,amp; polita. Sufficitautem in quindecimdi® femel renouarefucum. Sunt Cv alia quæ tingunt, fed ut hæc æftu ilia codem ®® nimiofrigorepericulofa,utinnoftro Promptuario edocuimus. Calui autem»’ omniaanimaliauiriproprièc non tarnen omnes)fiunt,ficut nec omnibusarbo bus,fed quibufdam folia defluunt,fic SC aues nidificantes plumam cqciunt,^“ lia quidem arboribus,ó(f plumæ auibus redeunt: pili uerd decaluatis non rede Culuitiescur quia caluities accidit propter mutationem aetatis, quaceftirreuocabilis, c^*’'?^^^ dcadnh tem foliorum,amp;plumarum propter mutationem temporum,quaeeftcirculaf*sgt; Curfoluf ho^ ratio cur cætera animalia calui non fiant,amp; in hominefie eft,quia cerebrum co’’*^ mocaluM oft parum aqueum, Sc humidum, amp;nbsp;ideo non débilitaturcalor in eius dccoCTO” ' fiat. Inhomineueró acciditcaluities, propterdiminutionêhumoris calidi,amp;^Pquot;’§^'[ Et ideó dicebat Philofophus,capilli rarefcunt ubi calor excedit naturam,2^c^d . proprer cibi abftinentiam,uel propter infedionem humoris,ut in leprofis •

. quidem iri uiris,fed nfiquam in mulieribus, nec in nullo ante ufum Veneris, ud^ ; Confrruantiit tequamuti pofsit V'cncre,amp;hoc ob frigiditatem naturae. Etmedicinæconfei'd cd^iüoh tes capillos,illæ funt in quib.eft caliditas fubtilis attraefiui,^ uirtus ftiptica,iit? [ na myrti,SC myrrha,Slt; galla,amp; fimilia,canitiê quoque retardât euacuatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ticf humoris, deinde adminiftratio eorum, ex quibus genera tur fanguis fp“’’’^’-

laudabilis. Prohibent etiam canitiem omnia olea confortantiajó^ confimil’^’^^^p

LIBER Q_VARTVS. 34? confemanteorum temperamentum, ut fi cum piceliniantur, Ôf dimittantur quä-uoHions,deinde ingredia tur balneum, oleum etiam de cofto, de nigella, de fina-P^Adeohuis fylueliribus idem præftant.

BT fummum felicitatis apicem probitas, eruditio mfa, amp;nbsp;ftudia fapientiaé Nót4i præftant,ita uita eorum, qui bis uacant plena eft impedimentis,acqué difficültatibus.Videturnoftro generi certèeflediffîcilis: Deo propria,SC '

, naturalismobisinfinitaafferuntimpedimentaiomittoquod uulgusirri- ^ ^feeafoleat,potentiores,ó^ quibus per fcelus ad opes fuit uia, aut maiorum crimi æus,hi omnes inuideant,ipfa res per fe difficukates fine numero parit. Breue no-quot;Um eft hoc æuum,uita fragilis,conditio muftis indigcns,muftæ ex natura necefi '^3tes,cafus innumeri,coniuncftorum importunitas maxima, timor pluriüm, om-'’*3deftinent,auocant, retraliunt, impediunt, 8Cfi nihil horum obfit, ingratam ta-ï^eQefficiunt,uoluptatem,q'.ia: ex illispercipi debet. Qiiiatamen,ut Prometheus ' ‘Cnatiira noftra hincinde apenfa mortalibus, atc^ immortalibus diftrahitur, nun-9Uani perfedè ftudij s fapientiæ incumbere homini licet.O ' quot ftudiofis obfuére

ad parandas opes:nec fieriomninó poteft, ut uerè ftudiofus fi non benigni-?tePnncipis,aut hæreditate,aut inuentione noua,artis cuiufpiam diues efficiatur, verißadid^ ^*uitiasfibicomparet.NecefleeftfacereiacftUram,autualetudinis,autexiftimatio-/i4jr(jr0 diuei ?'y«ftcamp; opum bene cefièrit fi hoc uno contenta fit fors.Galeno qui hac in parte ifßcitur, ^ icifsimusfuit,dum tempus fomniftudqs impcndit,famæ,Ö^ glorix, ÓClucro ni-P Pjfnfièuolens,plurimum, ex uita: curfu deperqt : amp;nbsp;in fcribendo monumentis ƒgt;skaudefecinneque enim polita,aut emendata,aut perfeda emifit, Confirmata 3nien eftiHius authoritas.Nobis quibus fumma ob uirium imbecillitatem cura ua '^udinis fiiit,dum nihil fomno detrahere uolumus,et op es, 2d gloria, amp;nbsp;fama perie-ßuideturunusfuifletotus ferrcus, lucribrationibus, meridiationibus, J}^dqs,labonbus,folicitudinibus,cura rei familiaris, Reipub.confcribendis muftis '°ris,epiftolisautem fine numero. Dietota amicis operam dabat, pcrorabatali* 9uandoquotidiea mane ad decimam ufque horam,nodè fcribebat epiftolas, arite ^cano fempcr furgeba t.lam ergo prçcipua ftudioforum impedimenta funt,hegiegt; «us opum rei familiaris, gloriæ, amicitiarum, omifsio exercitationis, amp;nbsp;mala co-”*o«Verum de quatuor primis cum non fit præfentis inftituti, fed in libris de utili-htecapienda ex aduerfis adum fit, propterea hïc de duobus uftimis tantum ageré ^fcreui. Mirum didu eft,neminem in tam neceftTarijs rebus mêtem adhibuiflc, aut *°squiadhibuerunt,uelut Marfilium Ficinum, nihil omninó dixifle quod ad rem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

f'æt,fed eorum loco uan3,ridicuia,ac quafi fomnia, præterea etiam damnofa com-’’'fmorafte. Sed ignofcendum his,qui quod poruerunt, præftiterunt, 06 quoruni ®nimus faltem bonus fuit: ob hæc tarne tot impedimenta fané côfuluerim,ut poft-quam res ipfa per fe plane impeditifsima eft, ut omnia alia impedimenta quantum '’quot;f^quiftudijs fapientiæ incumbere uelint,abdicent.Vnde non male uidentur pie *’*çPliiIofophi,(tametfi necidbonum efle putem) neeadmodueis bent cefièrità œtoria,ô6 procreâdis filijs abftinuifie, cerce qui ftudijs his uacare uolet, habeat fi neb poteft necefraria,06 gloriæ,ac famæ cupidus non fit, cætera autem ut admini-nilirationem ciuilem,aulam,principum amicitiam, uoluptates lógiores, curam rei fimiliarisquam fieri poteft melius ablegat. Idem ueró poftquam diffieuftas tanta CHindifcendo,3tqueintelIigendo,tum redeateg emendate fcribendo, methodum ^^^lt;t» nabeataliquam,qua in omnibus feientijsatepartibus proficere fine impedimento pofsitteuiufmodi eft Dialedica noftra,eiep fe tradat ftudio,in quo maxime 06facilli •neproficerefefentiat,cognofcatô6naturamfuam,témpora,confuetudines,ioci,ô6 ^^liudiói nominum qui regunt mores,ac leges. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/m habere

Habeat ftudiofus horologium,06 Ipeculum femper parata:horológiü,quoniam debeati Xx in tan-

In tanta return confufione.acmoleneceflè eft,ut boras digererefciat,eo(ÿrt’^?, profeftbrfjt,autdoceatpueros,autfcribat.Speculum utdignofcathabitumcofP Dluipo diti ris,ut ante morbos occurrere malo corporis habitui pofsit. Ergo ftudiofus ita “' fiudentif, datdiem,quem abortu Solis commodiusnumerabit,Romanorum more^^^j j feite illudlaboriofum diem,2C nolt;ftem in horas inæquales diuidere,tam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r I

négocia commodum,ó(^ utile uideretur.Sed de his hadenus: nos dies ac ortu Solis in uiginti squales horas partiemur : nee ante Solis ortum furgetlhw' fus,ne caputcrepufeulo matutino lædatur,nec poft primam horam differet, IW® ' i bit ad tertiam diei horamtfed antequam ftudeat,aluum,SC ueficam exonerabM ' ambulabit^ parùm,pe(ftct caput, frigida,rnanus, et uultumlauabit:forIanÄW® erit differrc,donec è domo fit exiturus. Poft tertiam horam exa(ftam cxcrcebit»

• aërelibero pro conditione temporis, Ioci,çtatis,acreIiquorurn.Vbircdierit,p3n^ exiureleuem,autcumpafsis,autaftringentefru(ftucdet : nee difpliccntmib*^^' tonea,autpyra exfaccharo condira,uel berberis,autmali punicigrana dulcto ad ' Xaginta:quandocpfi uêtriculusfitimbecillis,iecurpulli, folum cumpanc,inotP^ , duas,uel tres horas,feu ad feptimam fermé ufeç, iocis, négoces domefticis opt*’*'’ dabit finelabore,tædio,cura'ue ullà,à feptima ad undecimam ftudtjs uacabit, coO' fcribetcj,tum maxime décima,Sv undecima hora. Duodecima exeat fi dies »nd ftt,modice^ excrccarurlocis amœnis: Tertiadecima cœnet, amp;nbsp;à fineccenac tubit fe conférât,atcçhæceftfumma generalis uitæftudioG,nunc3Utem fingillao«®'quot;' nia diftinguenda funt.

Tii^ïn^io Principio quifq^ fibi pro rationelocijôë temporis diftinguatfubtiliusdicmp^’ fdïticulurK men ut tempus inter prandium,fv cœnam fit nouemhorarum, tempus quo dW dieu prandq po(sitconcoqui,feupotius cibi qualitas,amp;f quantitas horarum feXjtcnipd’ à eoena ad diluculum in leda iacendi horarum undecim,' tempus (bmnififi^d p^^ teft non minus nouem horis.Dum prandetur,acclt;xnatur,fitquilegataliquid,gt;’^‘' fabulofum,nec planem ièrium:tria enim commoda ex hoc fequuntur, uoIopM^^' ruditio,8ëq)Ientius homo m3ditcibos:undeóë minus deuoratu,fiCexquiüuus2gt;' quot;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;terunturmec obfuére huiufmodi uit^nam Attico cum is eftet mos,uixit ad annul”

ufep feptuagefimü feptimû,quâuis grauifsimis curis opprelTus. Qiii nóhabeaia”’ gnoftê,habeatlibrö,eadem parfimonia utatur,dûdifcumbitaluuexonerâdo: nä® cogitate inter eundû paru ciui!c,2v commodû eft.Dum quis ueftes exuit,ô^induit etiam hoc utile crit. Rectè,dicebat Seneca, fi tibi quis pauculos nûmos eripiafi”’' fccris,magnâ temporis partem,cuius nobis maxima eftinopia,fponteprodigii””5’ fi non dormierit homo,fi delaffatus fuerit,tardius cubet,ferius furgat.

Ogi«Kicem nbsp;nbsp;/\t iipj-Q fj non commodum fit feexercereob pluuias ,' aut quia iam artipuend^

exerdtijge- podagra,autaliud fit impedimentum, polirechartam aggredieris gcmmacorntO' ^^'’^* 10,ut ego foleo,autuitro,fi ea non adfit,ligno inclufo, fed non uidetur hoc tamp”' le,cum folurn partes fuperiores exerceantur; Ergo licebit totum id agendo utiabf lignarq dolandocommouere,^ agitate corpus,hæccxercitatio inutilioreft,amp;'m3' giscompta,quarn fecuri ligna Galcniexemplo diuidere,aut pila ludere,quodagd uitateuiri eruditi magis eft alienum: præfertim quod cerebrum concutitutcacxU' citatione, amp;nbsp;homo nonunquam labitur pcriculo iaduræ corporis.Scd amp;nbsp;nequip quam turn temporis interim depcreat,praeleget aliquid tibi puer : amp;nbsp;quod intellig* pofsitÄ quod didicifle non pœnitcat. Atcç utinâ ego olim hæc fciuiuèm,nonprO' fedlo morbofus adeo euafilTem : fedalqs ad utilitatem natus uideor,potiusquai” mihi.Quae enim Galenus circa exercitationes fcripfit, adeo operofa funtjUtnem® ab illius ætate ufcj nunc illum fit imitatus. V idetur^ to ta ilia ratio fimilis Reipub' Platonis fcripta homini quatenus homo eft,non autem hominibus, na neep Ro”' . pub.Platonis ulla ciuitas unqua amplexa eft, neepræcepta Galeni de exercitanO' ne.Et tarnen audiuimus in motibus Illyricis fabrum fuiflelignarium, qui cum fi®' plici huiufmodi exercitationead c x l. annum peruenerit,nliusautêprope cxxgt; non funt adeo ardua quæ utilia funt,amp; qug egregium commodum afFerunhqu»' do plus iuuet ufus,SC afsiduitas ex facilitate parabiles,quam tarn exquifita diligt”quot;

^3,cum difficukatc. Galenus ut rede ilia tradfdit, ita ho rum obh'uifci rton debuit, n ^*’?f?®'o *ghur corpori tori com mumSjet gqualis,tuta acfacihs omnium eft Org-snufsitna, Nee defperandum eft exemplo auditoris ilhus Plotini, tametfi dimci-^sutreuocata uiuendi rationeredimi polïe hominem, qui iam à morbis fit OccU-patustpratfertim fi temperamentum illorum auxiliö fucrir,aftas non obftiterit,nam ParcitateuiduSjfomnOjCxcrcitatiortejanimi^ lætitia tota uita humana c0rtftat,cg-bi^^H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^‘^’*”«”^3 amp;nbsp;parum efficiunt. Scripfimus de huiufmodi in li-

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ Aethereuum ueró de qualitatibus exercitiorum,ac corum diffcren

wrictionibuS) alqs^ auxiltjs fupratut repetere fuperuacuum fit. ™profeflbribus,magiftrisi^ ludi literarq, noua cura fuperadditUr,nccpfibi, ÄS profefforuai wliSjUtille dicebat, fed alrjs etiam uacarc coguntur, adeo ueró mifera eft uita ho- jji^, ^ïnidmó omnium ftudioforum,qUod ad fanitatem, ÄS uitx diuturnitatem a trinet, Wwmaetitia animiquar exbonarumartium fcientia oritur obftaret, pauciadmo-^ni ad perfedam ætatem peruertire poflent.At fie plurimi Ifocrates,Gorgias, Lex r'^'^^SjThclephits Grammaticus,Dcmocritus,alq(^ plures ftudiofifsimi, ÄS pro-dloitSjSSliidtliterarijmagiftriad c. annum perUenerint,ac quidam etiam ex his ^celierintjUt plus profuerit dulcedo ftudiorum, quam labor. Et nunc etiam uiuic ’‘ediolam Aron,qui pueros docuit nortagertariO natu maior.Hoc rton obiter adic •^Mededam ut hortarer cos, qui muneri docêdi addidi funt,id explerc, deberemu-JîuSjijtiucundeexerceanqÂS abffB triftitia, acartimi dolore. Vbi Ueró mUrtus hoc w.icrunt,dada eft opera ut aliquibus diebus interquiefcant, quod amp;nbsp;apud omnes ^g®®*®ft*wtutn eft. Maumethani quidem die Veneris, ludaci Sabbati, Chriftiani ^ominico quiefcunt,quicfcunt SC à cosnathis ueró prandiUm,aut tcmpeftiuum,SC °Pgt;parum,aut ferius Sc tenue fumendum crit. Exercitiorum ratio eadêm cric om- KóM# ’’æusjprçterea ftudiofis magna ucntriculi,et capitis cura habenda eft, hóe quidem ^uontamlaborat plurimum,illi ueró quoniam præfidia in ftudiofis ab eo deducS« ^ur,aebilitaturetiam priuatarationein doeëtibus, aeprofitentibusattradioneaë-^saisidua dum uacuus eft : aër enim ingreditur, SC réfrigérât illum, qui longe eali-«loreitjCalidifsimæ æftatis meridiano acre : quamobrem SC node puluiriari ^ Ä' die fnarta,uelleporis Scythicæ pelle,fcu Sarmaticae quæ Candida éft,âfsiduêfoueri de-

^ ’^31orum punicorum,uuæ pafTæ pinguis^menta,berberis,cotoncis, myr-™de,abfynthio^,tum uino flauo, qualc Mombafium eft, SC carne uentricuiorum ïuiumreilauraripcrirtterualla deberthis autem ob hare necclfaria eft ni agis exeref* *3tio:fugereopörtct potum plurimum,tum maxime cum inanis eft, SC aquam qux 0'Utnidhabet,utlaxet:conuenittamëfiacrishumorinipfum è fplcne crtomaturip^*^.|(^-'^ yportetautcmnonplurimum traherein profitendoaérem, fedquemadmodum 'naltercationibus pariirn,SC fæpe uocem ekuando non copiöfum aërem attrahen- ^^g^^ «o:uocisilla magnitudo fit potius mufeulorum pedoris exercitatiO, 8C afpêræ ar-^fi'iæjquàm ex multitudineacris: porroadhæc proficimus, utadplerac^alia ufu •enfim afcendendo. Qui ueró fcribunt,SC exercitatione interim priuantur, SCpro- nbsp;nbsp;l

f’umuentricuIumagunt,utmaximèexhoclædatur,ieiurtihocexerceredebcnt,âC*Ï” *“* wentriculo maxime confulerecibis omnibus;quae illi adilciTantur, multitUdinec^’**^“’* potus prater catera uitant. Turn ueró fitus multUm prodeft, ut ex hóe fitu eredus «cribat,amp; aediuis fit,ante abacus,5C pcdus kuiter tabulæ iricumbat, amp;nbsp;ex hoc fitu, eredus ftarecogatur, protefis aut faltcm produdis Cruribus, nam quod à genu in/ haeftjparum refert quomodo fe habcat., In omnibus autem huiufmodi labOribus, ha prxcipuè in hoc uno,id obferuandum eft, ut cum fegnities, aut torpor , aut tædium inu3dit,illicó defiftat, atqjinambulet, autextentus irt ledorecUmbat,5Cre-crectur,aliterin magma mala neirtcidathomo in talibus periculUm eft: mul turn autem in his poteft,acfermè totum confuctudo,quaefi à pueritia côtrada fucrit,SC in-noxia facile ferent talia,aliter nó,quamobrc fenfim ad hoc opus præcipuè eft afTue-icendum.Atqp hareomnia,fi quisbene animaduertat cæteris alias artes exercentib. 3ccommodahpofruiit,quod fingillatim explicate uelle pene infinitum effet,

DeMUitionU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ïdetur difpofitio hæc quidem in genere deftillatio, raucedo autem cn^

outfAcnn-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8*^f^^^^s caufa deftillationis,imbecil!itas cocodricis, ac retentneïsc« '

commodity nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;brijfoletautempituitadeftillare ueladnaresutfiatcorizajUeladoculf^

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;undelachrymar,uel ad faucesunderaucedo, ueladpulmonesund^^^J’'

fis,aut difficultas fpirandüuel ad uentriculum unde cruditates, faftidia, naufexj ' uitates inteftinorum, fluxus urinac, hydropes, dolores uentriculi fecundum u^ ƒ ptnu^uidd tatefji materiedefluentis,amp;membri recipicntis,tum iecoris naturam: indecaku » Kcfncwluw 1« ö^ohdrudiones.Sxuiorinfenibus ad uentriculum defluxus parans,actatein^quot;^V fembu^tiiliM. ditates,hydropem,SC inteftinorum leuitatem: minor ad pulmones quoddoftof’ tn iuutnibiM ^^^.^ j-^^jj^j. pulmonis, ÖC fradu concumacior,tum quod minus fen fiant mok®?quot;^ periculofior q^ ^ß, j minus iuuenibus tufsiant. Et fanguis fenum frigidior, crafsior,amp;lpan^ ’ ita pulmontf. y„ je minus fradurae uafis periculo iuuenibus fubtjciuntur. At in iuuenibus inUntioMf ß ratio,je periculofior ad pulmones, minus ad uentriculum defluxio. Ad itM“ curMdi df{iii j^^,^ j^^j^ ualdèpericulofa uidetur deftillatio, nifiadmodum exceflerit.intention^ Uuonci» funt corandi funt quinque,ne generetur materia,ut genita euacuetur,ut diuertatura» gt;nbsp;^“'”$’ ut membrorum recipiens robuftius redditum non recipiat, ut quod iam recept'” eft,eqciatur.ln edudione iam genitæ matcriae ê capite per pillulas defcriptas to Artis curatiuæ multum conndit Galenus, fed iilud eft cum materia prauadi) femel defluxit,óópericulum fraduræuafis imminet: Alitertalibus medicament' perpetuó utendum eflet,a quibus corpus cofumcreturtnec refert quali motief pereat,feu tardius abfc^ medicamento,feu cum illo celerius,imö hoc deteriusds uacuatio tarnen finecêflariafit,ut materia nimis abundante,catapotia exAgan^^' fiC Aftairet plerumc^ conueniunt quod ficcenr,nec excalefaciant, cadem tnatfU^ iam defluxam educant.Porró materiam quae iam defluxit Galenus uomiwedtie’ fed quotidiano uomituutinimis moleftum eft:ubi igitur multanimis fitcuaen^'’. da fic eft. At alias comparanda eftutilitasdctrimento, ft igitur quoddefluit pd'' dum eft,aut prauiim ualde acutum,falfum,óf uentriculus tacilc euornat, educequot; . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft he pifuita,quæ defluxit.Dixienim alias me nouiffe hominem qui iamannis

omr hinc x x v. finguhsdiebuscibumuomittones,quotiesafl'umpferit.Infaciliig''^ ’’‘* quot;**’ uomitu eiecftioexcremcntiprauidiutiùstolcraripoterit: Aliter autem ubimuu

tantum frigidus eft, aquar po tui,uclportulacæ perpetuó ufuiafsimilabitur.Sit's' turucemur incidentibus, amp;^ excalefacientibus : procurandum eftigitur diligenquot; ne generetur,^ ut genita aliodiuertatur: amp;nbsp;ut uentriculus autpulmo nontedp'' ant.Qtite igitur prohibent ne recipiant hæc mem hr3,parum profunt ob fitum^g'’' uia enim èniblimi ad imum facile defcendunt:conari autem multum in re en'^ utilitatis abfurdum eft.Prohibentia autem generattonem, fi ficca, in difcrimenj ' NoU. giliarum hominem traducunt:quod grauiusplerumqueeftdeftillationeiamp;'ptquot;^ ' pè morbus additur mörbo,non tollitur.Totum igitur præfidium eftincoÄo®e*^ ptima,atquediuerflone. Codio autem bona fitexercitatione, iciunio,cibiste'., Ce^iout io- codionis,amp;ficcis,amp;lauiumcarnibus,paneexrpelra:Iotioneorisaciboexaqua ndfidt, gida,quæ etiam prohiber afcenfum uaporum ad cerebrum, uino pauco, amp;coquot;ï^ ' to.Etnequisfcribatautftudeatacibo:omnisenim, utCelfus dicebat, e”^****^*^ tentio caput implettfimilitermotus à cibonoxius,at muftis tegi pannis optimf nodistemporeut fudorprouocetur, acacrfrigidusarceatur: oportetautemquot;quot; Tgt;iuerpo de folüm in uentre, fed in cerebro optimam fieri codionem. Somnus etiam adquot;quot; Ruxtutnbm diuturnusutiliseft.Seddiuerterehuncdefluxum conuenit tribus modis,pritquot; modis. ^^ ^°*^3 fomni cum materia defluit,contineatur. ld fiet adhuc trifariam j Pf'^

’ eoena leuis fit,nam pauci uapores afcendunt,fi modieus cibus,^ minimeliumidquot; alTumatur. Secundo fi aftringatur quod iam cogitur :id fit uel cum frigidisucquot; ' menter,optimum eft autem hoe in genere Di3codion,uel cum ficcis,6d in boquot;P^^' ftantifsima eft fpica Inda. Tertio ut quod co neep turn eft, potius ad nates denquot;,quot;^

LIBER Q.V A R T V S, ^^ quam ad palatum. Id contingit prono decubitu qui optimus cft, ut fupinus pcfsigt; mus: ut alTuefcat emungere per nares,minime excreare : ut narium meatus apertoS teneat, Alter modus fit ante ibmn3:5C eft ut aqua in ore contineatur:uapores enim fi^quicquid coilcretum eft, excernuntur per uigiliam, atcp ita ad uentriculum minime defccndunt:iuuat amp;nbsp;fic emungere nares etiamuiolcntcr : namquæ fert ad narcs,uia eadem eft, qu» ad palatum. Tertius eft ut ipfa uigilia cerebrum optime expurgetur. Nequeprobo quæmafticantur, trahuntenim eauia,quae poftmo-dumperfomnumnoxiaeft. luuatigitur alteram narem reliqua occluia excutcre, frigidam attrahere, a tque in uniuerfum ubi trahi non pofsit etiam per os in magna mulntudine materiaf, illam expurgare. Exercitationead fudorem uti, nam per fomnum ficcatum cerebrum dum uaporcs retinetprofunde, amp;nbsp;diu dormiunt» Et deftiliano toliitur.

Adem ratio eft corfeæ,fed minus periculum,minus detriments : fœdurn Corftlt;tt y tarnen uidetur ftillare nares:Et ut Poëta Satyricus dicebat:

n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idw gnuif es nohifi ficco uenit dhen ndfo^

Pefsimumeftquod frequens conzaacdiutitrna odoratum iritercipit primo:indeetiam caufaeft deftillationis,fublata purgandi per nares mucum facul-tate: demum ad oris fcctorem perducit^ qui communis eft his, quibus nares nihil admittunc.Solutiomorbifithispræfidijs,quacdiximusindeftillatione, ut etiâab/. . . ^ lutionecapitiscum aqua frigida poft lixiuium : communeenim hocomnibus eft ‘^foco deftillationibuSjUtalidsdiximus: uelutSCilludomniafugere repentina, utcalo*^** fcm,acfrigus. Proprium ueró eft nihil tentare: educerepernares ante concodio-ncm.Vnde in hac etiam aquæ thermarum cerebrum renigcrandoiuuant:tum in-»dia,8ópatientiafitis»

BOrro in uifus hebetudine cum fit triplex, aha ex fpiritus uifui crafsitic,fri trii Uxitl^ui 2idit3te,amp;quodluce innatacareat,turn imbecillitate:alia exuiarumob- kebaudo. iirudione:atque his fuccurrant rutha,chehdonia, foeniculus, euphragia, Atmltd. lignum fandum,cortex»^ eius,cum uino,ÔCmelk,SCpanis cum qfdem Experiment^ fonditus,defcriptio bonaamp;experta inludaco. 132. ligni fandi rafi elecftilib. r. corti- optimums ajeiufdem uric. iirj. aquælib. x x. uini lib. x. mellis optimi lib.q. ruthæ, cinamomi an.unc.|.euphragiæ,chelidoniæ, an.une. 1 »s. fantalorum citrinorum unc.f.s. folio-fumfenæorientalisunc.i.infundantfimulperhorasxx 11 r i.indebuliantadcon ‘Umptionem mediae partis pro iyrupo:inde cum eifdem rebus fiat infufio in tâtun-

aquæ amp;nbsp;uini,amp; eodem modo,2C buliant ad confumptionem tertiæ partis pro potu,8lt; cibus fit panis bifeodus cum chelidonia, rutha, cinamomo, amar3co,cu-Pquot;^ggt;3,foEniculo,atlt;p roremarino.

Tertia eft crafsitics corneae,amp; hanc folentoculartj medici feta equina extcrcrc,amp;f Çfodeft non parum: cornea enim c regione pupillg libera cft: citcum autem tegitur amembrana alba,ibicp exteri non poteft.

Stint præterhæemorbiutfuffufio præcipuè:ea eft inter cOrneam,^ araneam, süjfftßoKitcH tunica quædam fuperfufa humore aquco : uerum medicamentis renuifsimis exte- fg^ fitur: ut tarnen non fint mordacia,qualia eft fellibus, 06 maxime uiperæ, amp;nbsp;anima-num rapatium,SC deftillatione mellis, imo meliicrati,df poft per circuitum longum minnoxia, amp;attenuatur,0C balfamum per fe cft optimum, filt; fampfuchi oleum, id e!t,efemineeiuseftfuccidaneum. Etpurgationes,8Cuidus tenuis,amp; ficcus,SC dignofeitur à gutta ferena,id eft, obftrudione ncrui optici, quia uidetur, amp;nbsp;fit fen-um,0ioculouno compreflb,alterius pupilia dilatatur: quia ubi nerui conucniun-tur/piritns qui ad oculum læfum diffundebatur,compreirus reddit ad fanum.Et io

^^o VcDArsIlAlE IVcfNlJA fufFufione femper aliquid uidetur,lumcn,Sf fplcndores,ôf umbra quædam terum: fi autem non uidetur quicquam, adeft aliud praeter fuffufionem. Et cum remanct ueftigium uifi.is,nec euraturmedicamétis, acu deprimitur ab angulo externo,per' forata tunica craflà,ôf fit matura(non nigra,nec uiridis,nec crocea,nec rubra,necfu fca,nec liuida ualdè, nec turbida ) quæfacili excomprefsioncoculi diuiditur (nam , nbsp;nbsp;dura admodum, Ôf in qua non iuntreliquiaeuidendi non euratur) peracum,2f ar-

tifieem peritum fanatur. Oeferiptio bona. Ra.lapidis murichinis,qui eftfimilislapf di magnetis,aluminis albi,chamaemillæ,calamenti,fucci condyfi.s. canapis, alij W' terpretanturs.granatifylueftris an. pattern unam : fellisuiperac,fellisaquilla:,an-{jartemmediam fiat Sief.Etfimiliter fernen Alchannac,altj dicuntuiheaceftmiraW' e. Et fernen rapae feu clixum, feu affum, amp;nbsp;caro uiperæ comefta funt aaldelaudata

DihU^tio pu- ^^d contingitimbccilliias uifiis etiam propter pupillæ dilatationem : quaefinon pifl^^ faneturdeducit ad nebulam,ut.diccbat Nicolaus Florêtinus, SC resminoresinboc vit. i^Trei. morbo apparêt,quàm fint. Et fi peruenerit dilatatio ad finem corneæ, nihil turn ul' 4,wp.} g. debit. Et fit refoluta uuca,Sf con tingit repente : Ôf contrada, ôffit fènfim, Ôf eftiu' fanabilis. Et accidit decrepitisdora enim Sf à ficcitate, Sf ab humore contrahuntur-Et contradio uueae eft caufa dilatatfonis pupillae. Et fit excaufis externis,utidu,ï nixu,ut inpatientibus,óf à fletu ut in pueris,óf à caufis internis» Curam ergo du5 C«rlt;i. qus'potefi fanaji (debetenim fcnexdiligenter refpicere ocutorum fuorumpupu' las fi dilatantur,aut obfufcentur:funt enim affines inter fe hi duo morbi: óf exopf' rationejfiuifiodebiliteturtfiobuerfènturantcoculosfpIendoreSjautfmJfgintsniU fcharum,3utqu8rumcunquererumanteoculosappareant)inprimo PrompW* rijexadètradfdimus. Qtiarehic tantum fufficict egregiamhic dcfcribcrecot'^' uam,fiueeleduarium ad uifus imbecillitatem,tum pupillæ dilatationem. Rt. co“' feruæprunorum lib.s.Horum betonicæ,roremarini,faluiæ an.drach.i'. crocfgai)'®' phyllorum, xiloaloes an.fene.j.macis,cinamomi,anifi,fœnicuIi.s.raparLim an-d^o j.s.Ifiatcleduarium cum fyrupo rofaceo q.s.Capiatunc.s.pro nice, cxpcrtumgt;^'® tttebatur potu aquæ.

Notd. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Liasdiximus('nlibrehuicrftulodicato,amp;^i'nlibnsdeexperim2tfs,amp;^lt;^^

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faleThehaco,aquafeparationïs,oleo fulphuris,coralio a!bo,nûcdcc0æ feruationeagimusjamp;facilioribus auxilqs,amp;f funtfaljamp;acetum.DiccW dÿsdtntet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Phitarchus in libre de Tuenda ftnitatc:Habitantibus,iuxtamarenon cMijamp;rutnt. funtcomemohinda dentium auxilia : quaO dicat fupremum auxilium effeaq^'” marinam.Etfalquidem ipfum indeturefleoptimumrpratfcruatcnimaputreaifi^’ gingiuas aftnngit,Slt; eredi^uc iitraquc ui cogat aqua exirc,óó exprimât earn,quo expérimente conftat,undedolores etiam fedat.Ec dolorem Ieuat,amp; ficcat. EtinU' niuerfum eo prædantius eft auxilium, quo quâtitas auxilij certius deprahenoiW* Sunt autem modi in falls acutie,ói: quantitate, ac mora: hora cum furrexerit afonj no.laueritcp fe,deincepsdeambutaturus. Aqua uero cum fale tam indigentibusa« xiîio,quàmnonindigentibus communiseft.Myrthaquocp eft optima dentibu^» óf ori,confirmât ualde etiam motos,cum ouo,amp; uino adhiberi debet: reftauratgiy giuas,df öderem oris commendatjemouet putredines fi quid aliud. ExpertumÇ l-iLç. Dreft amp;nbsp;aliud ab Aurelio Stagno Mutinenfi medico infigni,uiro dodifsimo.ati^nun ^Ae l.mmp, quam fatis laudato amico noftro. Tragorigani,eft autem Folio ferpyUiguftup^, ' fecuniMnIo» gq frequensinForohuienfiagrodrac.q. hyfopi drac.iiq.perdicias,Sf eftpatictau cof Ultimo^ Species, melle , Sf fale tenui fubadac, amp;nbsp;in olla donee in prunas redigatur t^uadranj Aurehj Stagni fern,id effuncias très. Ego intelligam antequam exuratur, ficenim redibit paruj expermentü, difFerens a rcliquis medicamentis,piperis unc.iin.tundito,ôf cribrato • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7L

uitia,öf fplendtdos efficit dentes,ÔC os odoratû. Et gingiuas abfque witio ^“®^^

U l D E K * V A K 1 V 0» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5ÇI

lt;lit,quofdam addere falfamenta exiifta in olla, aut cylium,ô^ cft falfamentum Pela-ipidumfapudPlinium^niniorum fcilicet thynnorumfquidam thunorum fcribunt) }9“*^°*’“*pc*«credenribus adhibito utatureorum dolorem non paflurum, uel lolo. Cæterum conftat experimento certo in Hieronymo Guerrino amico noftro, ^ffoffy^ffi fxukiopportuno aqnæ feparationis ad dentes corruptos,ÔÇcômotos anno actatis Qutrrmiex^ ^x x. autualdeprope duos dentes molares inferiores contiguos in mandibulain-priori natos, arque ad perfedam magnitudinem creuifTe candidos, aefirmos : fed modiimnonmedocuit. Seis etiam quædefalis lapideisinaquam conuerfis alias wmmemoraui.

Tdecurationibus horum alibi didum cftmerum maior uis edin mneu- Hemueuri Etquaefiuntfub umbilico cum fafcwlata furfum comprimentiao-tw. mentum, non folùm prohibent omenti, SC inteftinorum defcenfum,fed

caufam quaÜ abfcindunt,ÔCà defcenfu partes illas auertunt, amp;nbsp;codlioni '**‘ lt;'onreriint,amp; flatum difcutiunt,8d ealefaciunt uentrem,ucntriculum^ ipfum.Pro-ximumhuiceftuinculum quodabhumeropendet, ex quo tarnen dilabunturin-tdunamagis, amp;ƒinatqualem fenfum corporiaffert. Tertium eftquodfitèregione pubis, cum circuloferreolignocornprimenteintus, quoded inter os pubis,fe- vinculum '’’ur,hoc^ fane omnibus edleuius,amp;expeditius, nihilominus cuminenteroceleA''*'^“’’’* P^toturufquedidymum intedina clefcendere,caufam augeri finit, Sd ui magna re-ïinctquodiamconfèrtimdcfcendit,óóincafibusobnoxiumreddit patientemru- ‘ Pturæomenti,quodfanèpcfsimum ed. Sicutinepiplocelead morbum aliquid confert, fcdilhus defcenfum , atque incrementum nequaquam prohiber, quæ ^abdeteriora funt longe morbo ipfo, 6d ex quibus breui pereunt argrotantes» pimum autem uentriculum,hoc habet incommodi quod renes calefacit, amp;nbsp;mole-*kirnfft,nec prohiber prorfus herniam. Sed huicmalo fuccurremusleuifeimo uin-culoferreotquod uerö ad molediâ pertinct ufus cundia (imo huius rei facilis) emol lit- Renibus autem uinculum tenue amp;nbsp;ex lino applicabimus, ut cum in ilia extêdi-turlatius,amp;tenuius fiat: renes autemipfosaquafontisfæpiùsmadefaciemus.Et quanto addemus magis ex hoc præfidio,t3ntô dememus ex uedibus. Quid enim ’gunt qui loricam perpetuo gerunt C Et qui pelliceas uedes, amp;nbsp;qui caligas grauio-

•^SjUtnuemoris cd:adeó uoluptati leuius inferuireuidetur,quàm fecuritati, aebo« iæua]etudini,addequodexhisduobusuinculisfacilèquis infpem falutisdedu-^uelminimo alio præfidio poterit.

inoptcr tarnen duritiem feri in fenibus præcipuè,amp;' quod incalefcit ualdè, gdiuo pfæfertim tempore, cùm illud uinculum ab humero etiam impeditum edet, exco-8'b®’,cgo genus aliud expeditius è corio quod firm urn edet, utferreum,ó^ ieue,ac commodum,ut fimplex amp;nbsp;comune, po-t^rat^referriadlibrum denodis:fedob magnam utilitatem nuctranduli. Fafciacoriaceafitlongaab,utlumboscircum-emgere pofsit ex a lingula propendeat,qua foraminibus iuxta qaitcrum extremum uinciri queat b puluinar, quod ramieem comprimât d fibula linca, per quam tranfit uinculum e f,coria/ ceum quod cÓprimit puluinarfuperospubis,neintefiinum cffluat,2Cdilabatur:incommunibus uinculis ffurfum dedu-cebaturuerfus b,hoc autem eleuabat partem chumiliore pul-uinaris, utlaberentur intedina, aut omentum: propterea ego tetraho fdeorfum, amp;nbsp;retro uincio ligula g, hoc ed expeditum, amp;^ualdècomprimitc,ut uinculum ferreum fupra hos pubis quodedintentum.

Altera obferuatio diligens ede debet cum deqcienda ed aluus,tunc enim locum Nofrfobftr» uincire arde oportet: atque dum detjciturrurfusconfiderandS, præcipuè dueled- tt^tum» ca umbilicum dolor affuerit : imo uentriculi deorfqm attrado, aut fi omnino deq-

cere aluum nequeas. idem dum ambulandum eft,aut equitSdum quod pefsimWquot;’’ Ô^ poft fi pedibus iter ageredebeas^ hoc minùs malum ieiunis, pefsimum repM maxime potu multó, mediocriter a pauco cibo, nullom potu,optimum QC kcüt\' fimum carpêto uehi. Sed nihil melius quam naui uehi Aîæc enim Ibla loei mutaj* fit corpore noftro prorfus immoto ,fed SC circa fines cum quielcendum eft, pw^' tim dummotusfuerituehementior. SedSCa cantu,dumc]^ quisinflat tibias,hst eademSC ah initio,SC in medio confiderandafunt, tum in fine» At in eihoquo^^^ (umendo eadem obferuare oportet in tribus temponbus, uel etiam cum capet^ƒ’' porter fomnum: fimilis enim eft ramex tribulo tyrannorum: ubi enim impofu^f*'' femel,nunquam retro fe retrahunr,fed femper ultertus ferunturtquaproptet ftudf • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dum eft diligentius in his maxime occafionibus,atcp temporibus ut nihilagas,3^

inchoes,niftobfignatodiligêteringuine.Deterius etiam eft fiiam defcenderit,^^ reuocaueris: pefsimum fiuinculo interclufum,nc redire poftit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Qbkruati» Obferuandum eft huiufmodi patientibus, ut duram non habeant aluum, d^ ' ^11^^ niunt enim in coli dolores,aut ilei. Obferuatumep eft quod ubi fupprelTa ett^d**

* fn talibus per cjuinque dies,etiamfi poft deq ciant,pereunt ubi doluerint. EtVö*“ quo(^ maxime in repletisaugetmorburnualdè, quia etiam amp;nbsp;ira, SCuiftina»^^* Promptuario exadê demonftrauimus.

O.Baptifta CampegiusEpifcopus olim Balearicaclnfulæmaioris,ana ^® agens Lx.maioribus ortus qui podagra laborarent, adeo gwuiW*,/ ^ conflidatus eft,ut nee eledo furgere poffèt,nedum ambulare,^Sf^, fimis torqueretur doloribus. Itaqp ui morbi cogete talem inftituit iM» rationem. Et manequidemaflumptis duobus ouis SC ferculo, aut lócoouorS^’' ne,SC qliquo alio cibo,dennim bibit aquæ ligni Indi ualdè dilutæ(id eft, qux V*** tantum unciam recipit in iiij.s.libris aquæ)uncias quinepautad fummurn fex:^|.' fperi autem minus longé edir, nil autem bibit hyemein ccèna : tempeftiueautcifl adledum confert, manè ualde diluculo furgit: atqueeiufmodi uitam dacensö duobus annis non torquetur â podagra,SCambulagfed cQ fcipione. Irt uOiuö'^ » cib.eft modicus,fimplex, codus. Sumitautin ccena alternatim acetanafinci^^^' lo, uel ferculö fine acetario, 5C uuas paflas, ÖC pyrum codü,aut cotoneö ex lac® ' ro condïtum. Verdin poft biennium in oculi finiftri cæcitatem incidit, exuet«* ' ptici uïtio exiftimant quod uafto fit corpore fpiritum defeciflè, SC oburuwSton^ incaufaefle.

Modus nofter eft ut capias mellis optimilibras duas,aquæuncias quatuor, f®' qUantur fimul in balneo mariae perpetuodelpumando,donec aqua cófumetur,* decolatum mifceatur cum libra una rofarum purpurearum colledarum cum ro gt;nbsp;Sc bulliant per fex horas in balneo Mariæ,SC poft obturato uafe exponatur Solip x 11. dies, Scagiteturquotidie,indecolctur,SCabicdacorpulentaparteadaapf rofarum fimilium prioribus,SCfimiliter foliorum colledorum unc. üq-SCniido fola,8CcOnclufouafe ponatur in Sole per x l.dies perpetuo mouendo, ut^ , nbsp;nbsp;non contrahat. IndeferueturlocO ficco,SC cum initium podagra lèntitur,uel£X '

tietate dignofcitur,capiat unc.tj.aut tres huius mellis mane, tantundem^ftto*’” ra prandq SC cccnaySC nil aliud pro cibo,uel potudonee fenferit fefecurumabo^' ni periculo,SC tune omiflb melle tranfeat ad cibos codos,SC moderates, ut pant, aut orizam,aut chondrum.Et fi deiecerit aluum,tutus erit ab ea: fi autem cum eodem regimine tranfeat ad præfidium fcriptum in primo de dentibus.ctn eft optimum, 8C facillimum*

Qg«porfitgro' Ergo ad euftodiam podagra: deuitareoportet cruditatem, SCob id uigütn®®^ fm tuitare de xime, Venerem, uina potentia. Quid fi duo ex his iungantur, res erit in prompt' tut» Vfuspræterea fruduum, præfertimpeponum,plurimum facit ad podagram pro curandam: nonfolum quia humor iUe ferofus decurrat facile ad articulosjftdqir

prouehathumores fccum per fpatia arda,ut podagra’ can fam afférant. Cibi quoqj plunmi ahmend,uelucuinum crafrum,autplurimum,oua SC carnes progignûtpo-dagrammtïnumïicrfum fint fcx. Qiiibus fiaddatur motus intempeftiuusà pleni-tudine cibi,5C calefaciens artïciilos,ÔC omnimoda inertia, habebis abfolutam enu-meradonem caufarum.Cibus quocp ualdè uarius nocct multis de caufis. lunat autem ad tutellamfPaulo tefte)fi' per totum uitæ tempus homo inungatlo ^.^poh^ « obnoxia mflammationi fale benè trito cum oleo,bis in die ante prandtum,SC an- 8’'‘*’” iuudat, tecœnam.Etuixfumptuiæquaturutilitas, in tam longa afsidua cura artusinun-pidi. Fallunturetiam quiputantolcum mirismodisfalimiicendum, nam Paulus huiiis rei minime meminit,nec hoc probat.Sed dices, quid fi materia ex bac un-dioneinhibcatur,non'ne rétrocéder,2C perieukim lapilli, autattoniti morbi,autlô gæfebris afferet.Itac^ non idem eft hoc,ac fi ficcato iecore, aut aliter mutato prohi-heamus earn materiam generari:fed fale ficcatis artubus, SC oleo calefacftis materiæ tfanfitusinliibctur,SC conuerfa ad cutim cryfipelata gignit,autfcabiê, aut morbos cutis graues,6Cfœdos,fi deterrima fuerit anthraces : nam fertur iam cóusq5,atcp ibi folum prohibetur,quo circa præ impetu fanguinis retrocedere non ualct. Et ideo Purgitw fer^ ' lutum ex his hominibus laborarefcabie:SC purgare corpus maxime à ferofis humi mcnnc/Jdrid^ dis,fub Verefemper,fub Autumno plerumt^dta etiam uti aqua pro uino, ÔCmaxi*

■ait arnica uentriculo plurimum confert,SC ii calida fit,8C urinam prouocet. Et ideo decodumexmenta, SCparyophyllis,SCcum faccharo, uel cinamomo ad gratiam, ^‘iuecefleeft cum folijs aptj,aut pctrofikj:amp; hæc funt ultima, ut etiam coralius le-Uigatus ualde ruber in potufumptus.

Sedeft genus podagre aliud quod non dolet,nifi cum motu,aliud cum exterfio- podagrt nqamp;hoceftdeterius. EtIocusinflatur,SCincalefcit, SCmufculorum uentres non genera. ucxantur,fedfola capita,SC impedit motum,8C eft materia crafsior, SCmorbus diffi-dliorob id,^præferuantur cura eadera undtione, nam educit materiam fords, SC ö^falfamreddit.Etomitto quodexficetcumfitresparua.

BOnpoteftimbecillitas emedari, nifi caufa cognofcatur.Ea foïeteflèmul- Caufdimbe^ tiplex.lntemperies primum,laxitas fubftantiæ,excremcnti retentio, influ nTlitatifmul» xio alterius materiæ ob fitum,corruptio quædam putredini fimilis, mala tipleic^ compofitio.Emendantur autem præcipuè his,quæintemperiem tolluntQttitjMewe» contrarqs:his quæ aftringunt,nam ut laxitas corri^itur,SC excrementa propria,nee ddntur, umulcogi pofïunqnce diutius retineri,nec aliunde influkodoratis cum motu:nam inchoataputredoficaufertur: SCfiuitiumfitincompofitione corrigere, ficorrigi pafsit.Qiiæuerö coaceruanturin membro excrementa celeriter, SCpcrloca natu-calis effluxionis educere debemus, fi nó licet faltem per fontes, aut purgatione,3ut dedudionead hæmorrhoidas. Similiter quæ aliunde influit contraria ratione, ac liniiliexemplo auertere quo non nocere pofsint,aut ualde parum.Cum autem uo-luensmembri curare imbecillitatemjtotum corpus cuacua, indeipfum membtum ^quifitifsimè utrumc^tuias quoqp omnes ab eo patentes redde,quafi' aulam in ad-wentuRegis prçparaueris,poft accingere ad opus,ÓC per cibos,SC per medicamen-ta,amp;; to pica, 6C eo dura perfeuera,donec neque ueftigium relinquatur : talia inftru-menta funt mutatio aêris ad loca aperta,8C cÔtrariæ qualitatis,décoda logo tempo tedata,exhis quæ uira habent pinguê,SC aut euacuât, aut morbo aduerfantur,qug odoratismifcereplerunqp poflrumus,thermarü aqug in potu,8C fuperfufæ membro

liKum,cerata,ÓC medicamenta gemmea,SC metallica,amp; deftillationes ex den-fis rebus,aut odoratis,aut naturæ ualdè amicis,ut melle,ó(f rore coado, qui uocatur manna, amp;nbsp;æthexe.

Axima eft in humana uita huius dodrinæ necefsitas, quando uixqu(f(J fine errore uinandignus eft non leui commendatione, qui non nifi kup ter errat,Sd fi frequenter.Qiiod fi etiam grauiter ferri poteft,modo etnen' daripofsit,necfxpeaberret. Sedfi grauiter Ôt^fepe,non eft hominis no' f minedignus,deceriusetiam qui grauitererrando emendationi locum non relink f j^gj^^ quit.Erramus etiam fspefi noftrisdecepti, uel occafionibus intercepti, automnf * no coaditquareadmodS hoegenus excrcitationis inufum uenit. Cum ergo qui’ m axime Cenex plus efitauetit,ac biberit,aut etiam non iemel id egerit quam ère, 8^ prgfcriptofuerit,autuigilauerit,autlaborauerit,uelcuris grauib.femetipfuniexffU tiauerit,uel ufus fuerit Venerc,uel cibis prauis, uel cofuetudmem, quæ maximck-nibus arnica cft,reliqucrit, turn metuendum eft ncægrotet, unde ftatim omnibus . . occurrendum eftauxiltjstuoco iliafomnum quicrcm,latitiam,cibum percodum cmmuniaie^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.1,5/ confuctum quantum oportet,narn ieiunos non minus iufto plusrchctquot; ■

numauxtUa ^.^conuenit,quam etiam fatiatis inaediam imperare. Praeter rcliqua cum propofu^ 5““^’ rimus confuetudinem,illam^ optimarum rerum fenifcruandam ei maximeftud^ re oportet,atq^ ilium in ftatum conuenientem rcducere. PropOnamus ergo quod Cenex ultra Colitum 13borauerit,iiigilauent,cibis crudioribus uCus fuerit, Ô^aliqu?” Sm« purgée jQ plus,ita ut non concoxeritnô ad purgationesueniendum eftftatim:fencxcnini tionescauere q^âtum fieri poteftcaueredebet huiuimodi, quo circademirorcur uinisflaukuu ‘^^^^'‘‘‘ imperauerit öalcnus,quaeloca illa primum nimis cxcalcfaciunt,amp;ad ea materiaiu plurimam deducunt,unde uel inlapidem,uel impedimentum urinae, uelurigü't'^ proni funt,uixcp ullus euadit his pracclaris Galeni confilqs, qui non in aliquodho' rum incidat,autfi minus in podagram. Qiiare cumde hociam ditftumfiqneq''^ hisauxilqs reftituere: curauero quæper femalaCunt. Igiturlongifsimè conuenit dormire,atque etiarn cubare, Ced fi dormire non poCsint, euomerc, finecidconk* qui,bonum exiftimes,aut omninónon liceat iuribus modicis cubantem ato non plus iufto aiuumirritabis,minusq5 urinas.Somnum ucró conciliabisdimhU! quæ dida funt,oppones autem crudis iura Colùm non Corbitionibus, aut uitelhs 0' uorum uteris,nediftrahatur cruditas, multó minós uino ullo. Puluinar uentritu» partiadmouebis exanferis iuuenis pluma. Poftquam deCcenderit c ucntriculo» rurfum præcordia moderatiCsimè tarnen fouebis, udutlanacandida elotisfordi' bus,^pelleleporis albi mollioris, farmatici, fi cibus non defcendat, fed reludeW’ omninó oleo fouebis uentriculum : ultimum eft nifi nimis ab ho treat oleum awF gdalinum duleiCsimum ac recens,non tarnen adfaftidium uCquepropinare.Qæ“ fi cibus corruptioni obnoxius fit, aut cuomerenccefleeft, aut caCsia nigra pinguii oricntali,recenti,multa deqciendus eft,poftmodurn firmato ucntriculo forbinoiU' 1 cofwmJoriwn nibus ex pane fenfim au(ftisrecreandus,atquereftaurandus. Sed eft uis qus^iin’ I turntorum «nfignis in pullis columborum rurritorum,nigram habentibus carnem, deijdw® I jffj^ aluum, purgandi^uentriculumnonColómprorfusabfquemoleftia, CediliunK' I tiam confirmant,ac nutriunt, in iure madefacere illorum panem debemus S^ost* neseorum,aciecur,tum uiCceracdere:forfan non omnibus æquèaluum poffun^ mihi fufficienter proCunt,ac ualde fatisfaciunt. Credo etiam palumbium pullos » melius pofte,amp;forCan etiam ipCospalumbos: nam dubium non eft,quin idaga”! partis nitroCæ,quæ in illis quam milita eft beneficio.Ergo fi pullos huiufmodikiquot;' ne caulium,tum eruo,atque phafeilis crediderim,^ lentibus,atque lupinis, horum enim amp;lquorumcumquecremor deqcere aluum poteft, tametfi fubfiantiaalbn** gat Sed ÔC fi talia in aqua nitro, 00cemento madefadla diu antequam exhibeaniui columbisftcterint.Iuuabitetiamboragine pullosimplere, ficenim aluum msg® mouebunt,^ noxiam à trifti fucco contrada emendabunt,neque enim quiequam nitrofum,falubre,aut utile alimen turn exhiberepoteft,fedtamêhuiufmodicoluW' borum caro inter omnia eft utilifsima,cóm non Colùm aluum denciat belle, fedu®' tticulu» .

triculum detergatjUt famem cxcitet,corrobor«tcp, ac nutnat, fecus amp;nbsp;keur, quod Iiuiufmodialimentogaudet: purgat^ obftrudiones illius duras quidem in feni-biis,amp;atrabiliarias fubftantia limile ilh alimentum præbens : ob id uuæ palïæ uaU dèpmgueSjô^recentes in hoc genere funt, fed multó inferiores. Arque hæc quod admorbum,morbii^ caufam attinet,adimprefsionem autem, iam ex hisfadam in DtimprtfsiO' ueiitncuIo,mefareocp,S^ iecore,cum hoc ipfum idem conducac,fî quid aliud : pro- ne fini, prêt cos tarnen quibus hoc auxilium non proprium eft,nee adeö falutare, ita agere conirenicprincipio eieda quouis modo cruditateji relinquantur uigiliaf,aut licci-tas tam cerebri,quamuentriculi, St^iecorisutendum eftfomno, finon poflumus balnea aquæ tcpidæ,fi nee hoc pedum, 2C crurum, ac capitis, turn quiete, dormire quaciinque borajiumectare corpus potu uini dulcis,uitelhs ouorum, iuribus car-niscaftrati cum rapis,8Cboragine,butyrum recens cum melle edatpifees petrofos, • uuani paffam Cretieam magnâ,pinguem, autnigram line femine par nain ; bibere aquanrleiicm cum plurimo lulebo uiolaceo:omnia modicè,Sd ad coôtionem facil» Itma.Sed fi flatus,aut tcnlio,ôd tynnitus aurium,tunc omnino tenuiter nutriendus. Sinon anteperfedam folutionem fymptomatum, amp;nbsp;fi fymptomata foueat humor crudusdetergaturmel uiolaceo purgante,poftedatcuminum odoratum paucum cum iure pulli, aut orientale origanum, uel hyibpum,fed fi tumeat præcordium cum pondéré, aut triftitia, SC timor, aut obftrueftio ex urina, uel fæcibus apparear, aut indus acidus, tune hoc deterius efttfumat ergo iura pullorum cum thymo,aut origano orientali,5C utatur ruta cum aceto,Sd fale,£C deambulationibus, ac fomno, bibatcç iiinû dulce:nifi adfit obftrudiotSC comedat comam abfynthq cum fale, SC cappares,8Cfmirnium,quodabltalisMaceronuocatur, necefterithanum cum fit odoratum.Sed fi aluus lubrica relinquatur,non oportet cohibere, fed neque irrita-redeuitasenimaluinon continua,neefrequens ioletefte utilisualetudini fenum, tametfi longitudini uitæ non conducat: femper enim cum inutili utilis aliquid ex-cernitunfouebimusitaqueuentrieulum oleo, in quo décoda fit abfynthij coma, noW. turn ex mice myriftica,SC fi non fufficit,lentifcino. Qiiod fi corpus contabefcat, SC fames cefTet,nutriendus eft lade afinae,uel capræ, balneandus aqua dulci, poft in', sicorptufenit ungendus oleo dulci,uel etiam uiolaceo,atque fomno indulgere debet. At fi uen- contabefah tnculusappetat,fatisuideaturtamenimbecillis,nutriaturcarneapri,uel nemoralis tutiSjiuuenuminucruaflâtorum: nilenim magis uentriculo confère,fed pendcat byemetribus diebus,æftateduodecirnhoris:hæccaro,6Cglandofæcarnes, feula- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

deSjôiiccora,nentriculicR pullorum,ÔC gallinarum fila non h3bent,cùm bene fue-fiutpræparata,uentriculotamenfuillauti!ioreft. Qtiodfifitisuehemens orgeat -f™am,iam bilis redundat ad uentriculum, fi cum hoc fit amarum os, aut uinum ® amarum uideatur,autfubuerfio, SC naufèa,uel capitis dolor, tune manna purgan-feeftæger,SC aftringentia uentriculo arnica exhibeantur,SC betae,maluatq^,ftdfi niala hæc non adfint,fed fola fitis,pituita falfa in eau fa eft,hanc purgabis melle uio-wcco aluum lenientc,uel fi uelis etiam manna,fed SC iure pulli cum ihymo, aut hy-fopo,autetiam ulmicortice.Sed fi leuis folum adfit imbecillitas, fupinusi^uentri» ™ius,o!iu3s,autchamas,autoftrca dabimus ante cibum. Cum ueró uentriculus nonderjcit,dabimus multam uuampafîàm,finon,ius etiam caulium pingue: amp;fi nequeidfufficiat,betam cummixtis. HacefinouifletGal.cnus,magnacura fuiflèt libcratus.kurfus fi dentes dolcant,aut mufeæjSC imagines oculis obuertentur, ua-por eft crafsior,8C initium aquæ,etiamfi non lædatur cerebrum. Quamobrem turn purgandus eftfenexcafsia nigra cum paftillis exturpeto, uiolis SC manna,leuifsi-mus,paucuscp cibus,ut pote autcularum caro fola,bibat aquam ex faccharo, aut 0-ncntalimelle, Hifpano'ue, 8Cfloribusroremarini,accinamomo, SCmacere. Su- fuluM nofler matep a cibo puluerem noftrum ad hoc. i?2. foliorum meWfie utridium tenerio- ^ ci^o» tum,amp;infurnoficcatorum drac.qis. maceris , quod uocantmacis, SC eft cortex nucismyrifticædrac.f.s.fpicælndæ,florum rorifmarini an.fcr.iiij.facchari optimi unc.tj. s. TeranturSC fiat puluis,ex quo fumat fcr.ij.aut.iq.pro uiee . Et feias quod meta medic3mentorum,8C auxiliorum,5C qualitacis, SC quantitatis ciborum, atque

Orif^ipoY ft. ordim's corum, turn forani, eft oris fapor mane cum expergifeftur, cum fuerft Opt^ gnion eft mul. mus, 06 fenferit fe leuem QC alacrem, ^ odor ncque ipO, neque altjs difpliceat, hanC torum. uiamhçfternæcoenæobferuaredebet, falfus autem malus, amp;Ütis, fiC grauitasia uentriculo, 0^ quoddeterius eft malus odor, uerendafunttleuisamator minds nu lus eft, turn maxime cum prandq initium ab abfynthij coma feccrit cum falc, 6^ o-leoperfuG, auttortamexillo cumluteisouorum, 06 butyro copiofe deuorauttii abfque alio cibo. Eft enim medicina infignis ad hoc, 06 cibusdicebit autemduo* bus in pr3ndijs,aut tribus eo auxilio uti.

HEculiaris autem affedusinfenibus eft flatus copia,attpafsidua, undedö' lores, impedimenta coeftionum, diftentio, imbecillitas uifccrum,amp;re^ geratio, naufea, fingultus, crepitus uentris, Si rudus: inde etiam herni^ dum flatus uiam facit defcenfuiinteftinorum,authumorum. Oportet ig* tur hac in caufa à cruditatibus maxime cauere: Ô6 ubi adlmt non edere: paucopo“‘ tliluofi cibi uti,56 ab aqua cruda abftinerc,tum flatuofis cibis. Sunt autem quaccunep crêpant qiui. in igne,uccaftaneæ, poma : Ô6 quæcunquefubftantiam habent terreamutlegumi' na,Ô6praecipucphafelli,26fabae:îtem radicesomnes,fed rapæinterillas funtdete' riorcs,S6 quæfrigidafuntualdè,ô6humida,utcucumeres,laducae:Etuifcidapm' guia excrementofa,ut caro fuilla,S6 lac,66 cibi ex farina. Friabilia autem 26temp^ rata funt pr'æftanciora,3c mollis fubftantiæ. Cochleae,ranæ,06 aftaci flatuofifuntjO-afcaloniae,feu bulbi,£6 cæpae,26 porri. Et möllern ac fluidam aluum haberebonum eft,autenimflatusnongignitur,autnonnocct,aut minus nocet: quits præteP Senn qu’a g^ ^ gj^Q ^ 3/ exercitatio ante cibum, Si fomnus profunt. In fenibus enimomnia t(lgt;»«p/fnt,'funtadgenerandumflatum: Dentes mali,calons imbecillitas,multitiidoexcrcgt; mentorum, uigiliæ, paruum exercitium. Oportet quoque uincula aftridauentti' culoadhibere,acuentri,plurimumenimiuuant ad codionem,ad expellcndu^ flatum, Si 11 retineatur, minus nocet, 66 fouere praecordia olco lentifcino fxpt)^ imponerelanampinguemillotam,eaenimmelioreftpurpura,66 peUibusuultU' rum,aquibus uruntur,membranaturalianon confirmantur. Sicutetiam males' 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gwntconfulentesinpraefenti, 06 nocentesinfuturodentes,piper,diacalamunij*

é ^uotldetcriuseftsedoariam. Qiiodautem flatUm prohiber generari eft nuckö* t g«- perflcorurn,26chamæmelonintcrtemperata:Etruta,66carum interiusualdepf®' r 10 tm, funt,extcrius autem oleum fambucinum, Si oleum de fpica, quo pigmcntarijutun tur. Et caro lupi,06 uulpis,26 erieq, ac cerui longo ufu, prohibent generationemna tus,maximeaflàtæ in ueru,ô6 patella : Si oxymel cum ruta tollunt flatum,licö®® lït flatuofum. Et habere oportet pedes calidos 26 ficcos, fencer qui obnoxius en huicaffedui. Et non oportet cibum fumcre,nifi bene expreuóflatu: ad hoc lunst mandcre quædam,ut anifum,uelut tartarum, ad educendum copiam pituitaeeuen triculo,uel è cerebro,06 comprimendo ilia : ufus enim uelut in alqs rebus docet,» efficit quod quaerimus, feu infra, 26 eft mclius,feu fupra,26 eft facilius. Et cumrC' tineturaliquandoeftfixus,quandoquemouetur,26eftcumfacit dolorem,06® deterior,26 cum inflat,26 eft deterius exiguo dolore. Si maxime cum fueritintero; mentum 26 peritoneum,26 non eft tarnen hydrops ficca,quia illius materia efters'' fior,26 eft uapor,non aer26 eft pefsimum, ficut non continetur in inteftinis eft »^ nus malum, medio modo fe habet aer in cauitate dida. Et cum retinetur incauit^ tc,multum lædit codionem, Si fi fit ualde frigidus,aut multus, efficit dolores. Ei»' xus minus efficit dolores, quia minus réfrigérât, fi modo non retineatur præduy exitu. Et hernia umbilici deterioreft, quam fcroti, quia non eft idem periculumdc incremento quod eft in enterocele, uel epiplocele, uel ab humoribus obfitum. et quibus flatus a fcendunt,commouetur fæpè ftemutatio. Et mutatio cibi pliirimuin facit ut non generetur. Et exprelToflatu optime debet etiam homo aliquannfpö '^‘’^‘ quiefeere fuper ledo,antequam comedat,§6 fouerelocum fleets pdlibus, 3Utß»gt;'

L I B E R Q_V A R T V s; ^^^ libus. Etaqua frigida quandoquecurâtfîatum. Rurfus repetendo, colli’gendo, 2^ inordinem redigendo ea,quæ dida funt, flatus fit ob crudum humorem,uel geni-turn, itel ob dcihlbnoncm aduementem è capite,aut quia redeat ex inteOinis, ut in famice.Et offenfa eins eft quod réfrigérât, amp;nbsp;diftendit, 5C débilitât, arque impedit codionemiob id ergo optimum cxiftimodcglurire manèmcIliscoCti adrac-tad ouas.quandoqueetiam plus,n3m flatus à fola intempérie non generatur. Deter-git/akfacir,atténuât,amp; nutrit ctiam,5C non femper: fed cùm urget, paratum igitur quot;■'^^^*^^^‘^^^’ ^‘^'■^^if^o'^fêntiatquicquam,negatAuenzoarlaborantiprætmbe-™îtt3téueatriculi,conccdendum mel.

Entriculus cft membrum adeô neceflarium, ut inter principaîia uitæ ad» Ventrieuîm nuraerctur. Itaque amp;illius cura maxima habenda eft, ÔC quod commu- membrdh tjl nicercerebro perneruosfexti partis,amp;'cordi,ôcpulmoni,etomnib.mem pfmeipAet biisnaturalibus:quamobrem2Cobid,ôdquoniamcuique membra ali-nientumfubminiftrattSC cura non folumexquifita indiger, fed in ipfa curatione, fioUt faquæillumconfîrm3nr,admifcebis.Etquoniamappetitucibi illiopusel^iucun- y^mtricuU ^tracuridebet: funtautemmorbi illius, alqquidem fimplices St cum materia, ntorbiq^uu -Materia autein excrementitia aut cruda in concauo eius contenta, aut infarda. Et nmiliterbiliofa,pituitofa,melancholica,ô:^omncs hæ quinque ut fint decern :exu-feetiam utuiginti: fed omnes eiufmodi.ut uel per circuitus recurranc,aut cùm fo-Ium,fcdiitlciiiterf3naripofsint,naiinquæobiter ex magnis caufis incideruncad pç«’r8;£ÿper£inent,nonadcuftodiam, fanitatem!^ tuendam. Qiiadraginta igitur «mtmodi.Simplicium intempéries quidem una,autplures,utfint odo.Etquoniâ iitfreqiientercontingit,3lijspermifcerifoIeat,accidentcÔpofitæ x x v 11 i. amp;cum «mplicibus x x x v i.Rurfus adeft quid medium flatus 8C aquæ,ut omnes iam con-numerenturx l 11. SCx x x v i. poflentep permifeeri numéro infinito. Alix emoque ™tcomparationes maxime ad cerebrum,quod demittat,quod'ue patitur,amp; inte^ wnafimiliceriecur.pulmoneslienem ut fint decern, amp;nbsp;ob confenium fimplicem *«. utomnes x c v i 11. Praeter hos morbi proprq lienteria feukuitas inteftinoru, imbecillitasquxdam propria, non poffeconcoquere, appefere'ue fames canina, uaccina,fedhæeprorfusmorbus,2Cmorbusmagnus,ó^malusut fintiam c 11 i.ß ^olorlocoeius adgeiatur. Suntpræterea morbi in magnitudineplus, autminus: 'jemep raiitas amp;nbsp;tenuitas. Et fi omentum defit,aut fit maciktum. Et fi arteriae à cor-«mittanturp3ruæ,aut è iecore uenae, uel fanguis alia ex caufa ex utroque paucus, autmalus,amp;confirmatio,fi meatus ex iecore, feufeUis uefica,uel m fundum pene-tw,uelnimiselatusproduodenouêtriculumpctatx i i i. inde fiunt modi tut fint ouinesuentriculimorbi c x v i.prætereompolîtos quifunt innumeri,fub histamS fontinentur,£lt; prauos ualde è genere iam didorum,aut non iam didoru,uelut ul-fus,inflammatio,fcirrhus ex a kite, uel tympanite,intempcries.QLiæ ad curandi ar/ $tni pertinent non ad tuendam fanitatem. Vt uero artificiofaejatt^ utilifsimæeft ad turandum,amp; caufas dignofcedas paucas illas admodum multis à Galen o praeter-uiifsis alqs non animaduerfis in tam magnum numerum deducere, ita amp;nbsp;quafi có-kariamethodo tam multas, Sccertarationeutilefuerit adbreuitacem, adclaritatê, 3dfanationisfacilioremoccafionem,inlongèpauciorecapitacontrahere. Ergo id f^^^*** bietfiadfimplicia primum, uelut per circuitum, SC obiter, SC exufta, non exulta, in concauitateinfarda,pituitofa,biliofa,melancholica,excremêtitia,cruda,aquea,fla» ttiofa,calida,frigida,ficca,humida. A' cerebro,iecore,pulmonc,liene,inteftinis,hen teria,dolor,imbecillitas,non poffeconcoquere,nÓ appeterc,fames canina duplex, quaï nonconcoquit,quodnimiu eft:qugconcoquit,magnus,paruus,rarus,tenuis, abs^ pinguedine, arteriae, uenæ paruar, fanguis geminus, aut paucus, aut malus, meatus qpenetret,autaltiorpcipuèlatus,ut fint X t ti.Alia rationeafimiliutcalor, acalor cQhumido,eft em pars,fed melius à iecore,a pulmone ad uetriculü,uel inte «ina.Tettia à fimplicibus ad compofita, Quarta à contrario, frigida calidis,calida

frigtdts. A' mafon' quæ eft cura doloris,aut inflammationis,transferuntur ad dollt;^ rem Ieuem,aut calorem mitem. Vndefeges multa à PrincipeLatmiSjGraccïs^!quot; Rafi,amp;recentionbus:oportetautemimminucremora, quantitate,mutatom« ' camento, attenuando, mifcendo, præparando, ita contrahentur, non folup» Q** compofîtæfunt,fed exhiamp; cx v i.adlongèpauciora. Vltimaindiuerfisaquiö inchoandumT’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Hiedendiui^ Modi medendicibiis,racdicamcntum,dbusmcdidnalis, régula uidus,conilt;' rij nadL watio facultatis,intus,extra,amp; proprietate. Irrigatie,animal, pellis, emplafttup

leum,ignis,per aliéna uelut clyfteria. In omnibus obferuandum ne trahamusiup^. membrum læfum,ut confirmemus illud,ut corpus prius fit repurgatum. Tcrti3^_ exemplum quod plura compledatur:conftare debet,ex generibus plures comF • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dien tl bus caufas,^ fpeciestöd ideó multifariam breui iam contradum exhaust

merum,uelutexcrementitiacruditasinfardaeximbecillitateuetriculi,obddct fum pituitæ à cerebro dolorem,amp; flatum faciens. Iam uides feptem hïc cótinUi x L i i.comprxhenfis in contra dis, a début fexexpofitionesfupcificerent. , Utlergentid Dicamus ergo primöquod materia infardadefergentibusualidiSjmaxifflte*'

HaUdit, da,indiget. Etobidetiamquodexcrementitia,2dfcmiputridaconfeftimpoft^ expelli: funt autem detergentia quæ abradunt materias a lods : idep cotingfldP^ citer in cute,^ talia poros aperiüt,ubi fordefsintocclufi,uelut balneo, ftngdiAP • teftatedicit Galenus,ptifana ab fep morfu,item mei,maxime Hymetium, modtp autem farina hordei fabarum illius ætatis,('nam noftra aftringit)amp;:erui,S^nTU‘w ' quofa,his magis iris,panacis radix, ariftolochia, mulfa mediocris : magis etiam'’., quæ exnitro,fpuma (cilicet eins aphroni tantum,^ nitrum ipfum. Et tandem**^

8.Mef. xi mei Hymetium.Secunda comparatio eftadulcera,in quibus mei ufqueadtnt^ Melt;I.c.4. fum non leuem præftat:ærugo autem ultima eft,ut dicit Galenus, nam * tergentibus non indiget,fed emollientibus, amp;nbsp;humedantibus, uelut balneo,»‘’' leo. Tertia ergo eftintus,quæ habet ordines. Primum enim eft detergere »“ morfu,ut ptilana,poft cum leui morfu,ut mulfa,fed leuifsima facebarumundeap^' meli,deindeoxymeli,poftfcilliticum oxymelquodetiam aperif, deinde fi add^f^

Hotti, äP^wn’jätc^ (Ïmdia,2bmaxime,quæ dixi amara,2b uehementer,ut ariftoloebia-^ ’ autem quæ proprietate naturæ euacuant,amp; illa non deterguntut fcamoniunt^ ‘ quæ humetSant ut oleum : quæ tarnen ualdé detergunt ut lus caulium, mei, Öt* ch3marum,ea uentrem fubducut,tum humorefcmoto,tum morfu,atcp eousi^dO' drina Galeni procedit:at non ex his tamê adhuc intelligimus, quomodo qnx^ tergunr,amp; cur,Sb qualia fint,nifi quod ut dixi tenuia efie dixit:£b calida,ideougt;^' TtUdiutrfit fa,uelamara. Accipiamus ergo tria quædiuerfa natura funt, atep omnia deterg^'b ualdédettr» ualdè,meiquod dulcifsimum, nitrum quod falfum fimul 2bamarum eft,^^^1^ gentw. quifuntamari.Quærendumeftigiturprimumanomneamarumdeter^at,q®d'| fit commune detergentibus : nÓ enim lapor quandoquidem in maxime conn^ faporibus amarifsimo,atq) dulci(simo,fit uis detergcndi,atqj extrema in uO’®‘f pj cur nitrum magis detergatb Habent autem magnas difficultates uerba Galenit mum fi amara,Sbnitrofa ob id detcrgunt,quod nitrofa fint,obid ptifana hordead curdetergit,amp;curnonacria magis quim amara, cum fint etiam tenuioraCna^a^ Cap, 19* marumin terreo confiftit. Ahud magis mirum, quod dicitquarto defimplfti^ medicamêtishis uerbis: [Id quod exduplici luperaftato prouenit, perindeutcaR cinisqï,calidum, ficcumqïneceftarióefficitur: proinde abftergere etiam com®^ nuere,fecareuifcofos,craflbscp humores,ficutcinis,óbnitrum natum eft.Necem aërea,nec tenuis,nec aquea eorum fubftantia, fed ut pauló antea didum eft, na exadè à caloreelaborata,ac uelut fuperaftata ipforum eftentia. Nifi effet qu® paulo poft fubijcit. In medio tenuium, 2b craftbrum funt quæ incifura funt,utnö promptèpenetrent,uelutftamma,necpdiumorentur,uelutaftringenti3,fedd® proponendum quod qualitas omnis amara calidis,ficcis^ fubftantqs prouenit'^ præterhæctenuibus,atc^ terrenis:Inaudiendumeftautemtotum ielconiunoi®» haudquaqua feparatim,utrumcB legendum eft,nam fi cum terreno tenue pug^*”' * quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uideï'

Ui’dcatur.ldcononfimph'dtertenuejfedutinterrena fubftantia tale efle amanmi afrero,iiclutcalx,amp; cinis.Fprte uerius afsimiles fuligtni,amp; Hammç fauillæ,quæ ga ftantibus amara apparct.] Ergo in his uerbis, fi quis rede ammaduertat unum fer-me,atcpidêcenfebithociprumincidcre,atcpdetergere: ateo adiedo quod natura Intmorem crudum qui hærer,amp; enamfi nö hæreaqfed fit glutinofus/ùm nmea cx-peHerenequeat,incifum turn cofelhm cxpellatnd ergo uerifsimum, quantó uerius nadieceriraus quod pungcndo,atq; irritando fiatim educat. Confiât igitur quæ fit natura detergétium, fciliceiquod tenuium, amp;nbsp;incidentium,ac mordentium:quale igttiirmei,nsm6CilIud tenue efijcalidurncpjacficcû: fedSCptifana, caUda quamuis nonfitqamdiu tarnen coda eô peruenit,utdi(recet,attenuet.Priinum ergo difièca* bit,inde3ttcniiabit,demumdetertret,{deftjfeparabitcontentumà continente,u’u-nioetiam educet. Qiiod enim difîedû tenuiiis cuadat,dubium non cft: quod ueid Separatum à membro expellatur,faitem ad proximûlocum Slt; illud. Vcrum quo-Wam dulcium plura ut mel, amp;nbsp;faccharum ex confeflo deter^untur, atçp ideo difle-cantjHon tarnen obftrudiones apperiunt,propterea dixit Galenus amara folùm a-perire:Quafi id udi'c,quoniam ut naturæ odiofa, amp;nbsp;inimica propellancur à natura, Sicutigiturgladius èferreo incidit,èmedulla fambuci nonincidit, !t3 tenuia terrea diflecantjtenuiaaqueanonita. Difiècantia ergo terrea funt, ^aperientia amara. Acria autem non detergunt quoniam urunt. Aphronitrum ucrô amp;nbsp;nitrum derer-giintjquoniam amarafunt: fal uerodkit,nondetergit,nifiquantum amaritudints particeps eftdioc ex errore con tingit,mordet enim Slt; uehementer ulcérât: ided de- ceter^eniïs. tergendi facilitas non cfiuha,fcd alia quae perfeda eft in falfis amaris,Sd hæc maxi- faculty ne« niaell:aliaquæ in folo falfo,quoniâdifiecacamp;ipfum fa!,amp;'pungif. Verum falfum, ^lt;„4, aniaium,ut pkraq, talia plus detergiqquàm uel falfum, uel amarum,fi fola fuerint. bedacidaetiam cum acribus, uclutporrum cum aceto, origanS, apium,ferpinum, ^iris,utàGalenocommemorantur,ut etiam piper maxime longum, aut album, ^^^^^fh^p, tiuodetiaiï! plus omnibus uentriculo confort, fie gingibetj ôdcalamintha. Difle- f4tj,c,.i2^ tanthæc,idcoq5etiam tantundem detergunt:fummum in hoc quoep praefidium tu,maxime in uentriculo radicula cum oxymellite fump ta. Detergût ergo SC abro-tanum,amp; feriphium, amp;nbsp;icylla, Ôc amygdalæ amaræ, arque aperiunc dicit Galenus, nonamaræautem detergunt,fed non aperium. lia Sein mcmbris,quæiienem ape-fiuntjUalidiora elfe oportet,quàm quæiecur:ideôcapparis fermé uniuerfa planta, tamanfcus,ôôafplenionlienem curanr,iecori funt grauiora.Quærendum eftigituf ontf^ticm» 3namara omnia detergantC’nec præter ibimus ergo fi quied différât falis dererfio, ôé ’’idlis,amp;ptifane à nitro,SC aceto,5C fucco limunrj,ac abrotaneç’ Gentiana igitur,SC 2ioes,5Ccucumeranguinus,quefuntamarifsima, non uidenturdetcrgereiautnon *gt;iultum,alia quia aftringunt,uelut alocs,alia quia fubuertunt,utpote naturæ inimi ta,ucliit colocynthis: alia quoniam nimis exficcanqSe quia cralTa funt fubftâtia, ut penetrarenequeant, fed dieet quifpiam cur non acetum interdetergentia prime lo co collocamus:’ Cum inter incidentia, SC ipfum cum limunq fucco adnumcrerui?’ Gncraliterigitur rem aggrediendo dicamus, quod detergetia funt primum quæ-cunquediirecanr,feutenuitacefubftantiæ, feu quia acida fint, nee exigimus ut fint OetergenlU calida, feduelut ptifana, fuccus limunij, oxymel, fuccus arantq t talia fi occurrant lt;ï«‘t-uomitortjs, autftomachonaufeabundojliberaliterexpurgareilium pofrunt,fecU8 11 prauurn corpus contineatur,SCpaulatirn,autconfertim ipfum expurgant.Qiiæ- -damueró ex his prater id quod diflecent,etiam uomitum commouent,uelut dicfiü j cum oxymollite,SC heefunt fecundi gendris.Alia rurfus prater id,quod diuecent etiam excalefaciunt : uelut piper, ruta, cuminum, dracunculust SC prater P ^^ïi*” finapis-Ët hac magis detergentia,uerecp appeUari pofrunt,quod non fo lumdiirecent,fed etiam atténuent.Et quadam ex his funt infigniter amara.

fitiæenim attenuantfnam cogorpaululum commoditatis caufa à propofito df ciujedltf' -gredi)alia quidem humores crudos,uel copgelatos,SC talia omnia calida funt.Exe- ««a/jf, plo exterius fumpto,nam ignis non folùm coUiquat glaciem,ac difibluit, fed etiam aqiiâatténuât, aqua enim coda cruda tenuior eft : ÔC hoc proprié eft attenuate, fed

ito DE SANITATE T VENDA non omnibus conuenit *. uerum ut dixi fob's humidis j feu concretis/eu ctiawn ' fedliquidis. Diciturautem propncattenuare,quonianifubftantiam ucreaneOj mus. Alia ad glutinofos referturjeum incidunt hæc propne,non meretur id n^’ quoniam non fubftantia,fed quantitas attenuatur: uocatur ergo bæc incifio,!«“. nominibus no eft litigandum. Tertia eft cum humor ucrè cralfus, id eft, terrein tenuatur,nonàcalore,namfiemagiscraftuscfficitur,quiaexuriturthicergono , lore poteft âttenuari,necp incidendo etiam attenuatur,quoniam no fubftanuJ» quantitate minor efficitur.Vna ergo eft uia,ut fcilicet hume(ftetur,nam imbiDif humidum pcrmifcetur,fit^ totfl tenuius : amp;nbsp;turn poteft incidi fi lentu, Si^ ‘^°', ^L li leui calore fi concreuerit.Exemplfifquid pkira)cera,gluten, fal, aut terra pf^ calore,fecundum gladijs, tertium calore humido, uel etiam aqua tadlQ diffo^

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hie tertius modus eft proprius,amp;uerus primus,inde fequitur,nuncredeö. ^ Notrf. nbsp;nbsp;A*’^igitur prêter id quod diireccnt,colliquentcp,etiam purgant, uelut pu^gj 6C origanum,nullum turn horum proprie eft medicamentum detergens. Extf'^ 6C ultimum eft,quod nitrofum di, Sv ideo calidum,tcrrcum,tenue.bt quatenus nue pénétrât, amp;nbsp;diuidit : quatenus ealidum colliquat, amp;nbsp;attenuat: quatenuspquot; ^ fum amp;nbsp;terreum defcenditad membri fubftantiam, feipfum collocatinteripHquot;’’^ humorem,autfubftantiam contentam diuifam,amp; colliquatam interponit,acüf catacredine,atquefalfedine,cum amaritudine,tum etiam ipfametfubftantia t^f^ (quguentriculaaduerfifsinia dtdicnniculum,cijcitiircp, acfecum ducithumot deterfum, arqueitaliberatmembrum alaboreillo, præ^ipue^ uentriculum»®^. membraneruofa,uelutuentriculiis,SCinteftina,06quxmemoranisobdudlal'' ' velut afpera arteria maxime deterfioni funt accommoda ta,illam^ expofeuntquot; betergentii Verum cum ita fit quæ detergunt,ut utilifsima funtad purganUum uentrid^ UentricuU fub cum prauo,aut lento humorcadmodum frigido fuerit,ita 56 uentriculoipfij^i'^l flintiie mimi- fubftantiæ,ô6præfertim fola cruditatelaboranti inimicifsima funt, adeouten^’j^

M. interillaconnumeretur. Etquærela illaZoarCelebris de illiusoffend uentrtf*,^ 3.dtfdcul. illata,namuellicatillum,06proprioalimentopriuat,06adtabem quafideduct' _ Bd.trtp. 13. enim ex Galeno eolligitur id uifcus interiore tunica perpetuo ueftiturnpucor« j.^ dam totus,a quo perpetuo nutritur:hocergo à detergetibus maxime propidi^ licet nitroils deftitutus maxime, débilitatur namqj non ut alijs partibus uent^lt; interioii tunicæ auxilium ex uenis defertur : ob id mirum fi præcipue hoc unu*quot;^ brum adetergentibus euertitur: maxime proprijs, amp;nbsp;ueris,nam ptifan.^amp;foxy” perfæpè etiam moderata,06 opportune fumpta,06 præterreliqua hocunum alb*’ piper maxime profiinc,tantum abeft ut obfint,uelut etiam maftix illi,06 iecori Noü. Ergo ut rem adeó difficilem,06 per tot capita diuifam in unum colligam,cii*^ cida funt,neecalida,necproprièdetcrgöt,fed potiüs incidunt, nifialiquo motü'ƒ uentur,præfertim uomitus. Qiiæ purgant ut medicamenta non dicunt dettrg^ï ’ ut aloês,rhabarbarum. Qirx adurunt etiam nÓ detergunt, eo^ minus fi fintef^' fubftantiae. Gentiana quoniam hand tenuis fubftantiæ eft nô detergit, fed nef^ fynthium,quoniam aftringit.Nitrofa Ô6falfa detergunt,fedhæcminus. Qu^f“” ’ . etiam detergerepoirunt,acfimulaftringere,uelutmelrofaceû:fi enim hoc ars p^’' mifcendo faccre poteft,cur non naturaC Et mihi hac ratione uis conchiliortr,amp;‘:‘' Lü.z.trda marum non femel mul turn pro fuit. Detergen tes medicinas uocant qui Hafen ub' i.cdp.4. teruntabfterfiuas.Etcumaftringenscopulaturamaro,exiftimatmedicament^''’’’ fieri detergens fimul,S6 corroborans. Verum dcclarat, quæ'nam fit medicina dd gens,fed fatis confufè, quoniam folum docet externam operationem, 06 non al'’ Ïpecies,multoq} minus caufas.

Cruditdttx- Verum ut ad propofitum redeamus, quoniam excrementitia cruditas flippy””' cremétitiapw tur, prorfus eft detrudenda, neep enim beneficio temporis expedanda ^finidi*^^ ^Mdit eji /id- cùm fit excrementitia,fed ftatim educenda cum detergentibus, ne quiequamäd* tint, cum trahamus. Et motus multum confertiuxta illud.Indicat autem nauigatiVquot;’' barimotione corpus. Et quoniam etiam purus, Ô6 liber cum deambulationein** caput,fi quid aliud dicebat Celfus.Et quia eft infarda,indiget incidentibuSjamp; ^'æ

ttiaticis,quæ penetrant ad imum,ô^ confirmant ipfumrfed Ôd exercitatio iefuno uê-triculo maxime conferttllt,(ta à ciboafiùmpto maximenoxia, ô^dicebat Galenas Qp.} inlib.De obis boni amp;nbsp;mali fucci : Verum fi cruditas mala fit, tune ut defeendat, o-puscftdeambulatione,medicamentoiunlt;S:a. Seeds melius eft quiefcereufquead occafionemrfedqiioniam excrementitia eft,longé melius eftutperuomitum edu- yomitutqudn tatur,uomitus autem abfurdus eft,dicebat Galenus,cum non eft irritatio: inteilige jo imtandut* ubimateriaomninôpræternaturamcontineatur:inhoc enim cafudebet irritari,e-tiamfinuUa fitnaufea,amp;etiam fi non pofsiteontineri, multó magis fi contra natu-fam,ut fi fit uenenofa,demum fi ex diftributione periculum uitae fequatur.Ex deter Hfifrgettiin gentibus autem commodis,SC etiam utihbus, eft caro columborum, Ói^ auium fyU cof^motü» «eftrium.ôC ins illarum.Innoxia uero ius eaulium, fpinachiorum, ericiorum terre-ftrium,Scetiam marinorum,tum cancrorum,aftacorum, ÔC q,uæcunque cum tefte, Butcorticedurioremaximèinmariinteguntur.OliminteroptimacenfebStur Gin gidium,ÓCfi:andix,amara ambo,SC ideo detergebant, at fcandix potuit efte odora-ö,amp;ob id iicntriculo amica:Gingidium autem cum acre non eilet,non fuiflet uen Jficulo amic0,nifi particeps aftriAonis. Sed Gingidium qualc fit docuit Matthio-'us.Scandieem autem aut ex illius genereputant efie Veneris pedinem. Qiia ra-quot;oneamp;pleraqueèpaftinacx genere. Abfynthium quoqueRomanum quodè ge-^fteMacedonici;hocinquan'. ob fubftantiæcralsitiem,pituitamnondetergit,lcd bilempotiùsnon folùm detergir,uerum etiam purgat,6Cper aluum,ÓCpcrurinast gingiber cum melle conditum potenter piemtam dctergit,6C à uentriculo,tum pul-•^ones.Purgantautem ipfum(nam cum finttria propeinuicem detergere, purga-'^f,aperire,hicd€apertionefermonem facerenon inftituimus : quodmorbus mini-•’J^familiarisfituentriculoobftrudio, fedfolùm dedeterfione arquepurgatione) ‘^læborus niger,fed hic tranfcendit metas propofiti noftri,uua pand,fed fatis debili-^ut Optima fint polipodium, quod crudum, ac uiride alTumitur acetartj loco ad 9^gt;antitatem digiti medrj,id eft, longioris. Manna uero duntaxat tenues detrahit numores.Rofacei fyrupi cum rore fuo coadi unciæ binæ aut ternæ,maftix, pruna, gt;*-’dualdepinguia,matura,magna,beneodorata:mirabolanorum omnia genera, ^uæetiam omnem poftunt educcrehumorem: oleum piftaciorum recentiumni

fit:Quin etiam,fed ualdeleuia funt,oua recentia apala multa : fed fcobs 'nalybismultumpoteft,acdetergituenas. Aqua marisnimis afpera eftindeter-§fndo,nihil autem melius Diafpolitico,nifi admodum prauus fit humor, aut milles. A medicamentialTumptioneconfirmabisuentriculios, atqueipfumtotum ®oitadiacitonite cum pipere præfertim albo,aut fi non adfit copia, longo. Cafeus Q^otWemultum confert uentriculo butyro multó pinguis, fed nihil melius ouis re ^'•’öbusjfed duris.Flatum allio multó difcutiemus : nonnullis placet hiera Galeni '’’P*fx,aliis medicamentum Scribonrj, è cornu ceruini fcobetencrioris, nee ad-’^S^ähj cochlea Africana,ÔC albo pipere. luxta hæc notâda funt primum quod fj^f^j cuHibethomini bene confueto,praefertim uiuenti fecundum rationem, 6Chabenti i’cntriculumnonualidum,SCfenes, SCinfirmisdentibusapparet inter edendum, Quidam rneta,quæinaîquahs eirefi)let,modómaior,modóminor,quamfiquis ''3mgrcdiatur,uel alledas efcis,uel focietate,uel fame nimia,etiam quod bene dor-*^igt;at,læditur,ôi: nifi ultra folitum tempus decumbat,ofFenditur manifeftè. Qiiod fi camlolitusfitadipifci, SCobferuet femper etiam quod contingatuigilare præter con uetudinem,minimèuel admodum parum offenditur.Et in eiufmodi meta homo libenter detineret ab edendo, 8Cbibendo etiam, quod efuriat,Slt;fitiat: Aliud empusconcodionis in uentriculo bis cibum futnenti ad debitam quantitatem eft ^‘ F quot;°'^3rum,ÓChoc dcclaraturex Galeno tertio de Naturalibus facuJtatibus. C^P*^ ?* ^uiatientriculus nunquam debet elTe inanis. Et in prima tertia parte,quæ eft ho- Codïionis larum quatuor,congregaturcalor,8C codio indpit,ÓCfi quis moucatur, uel mente '”'‘^°». aborc^læditurua!de.lnfequentibus,5C eft fecunda pars,coquiturpcrfcA?,ÔCafsilt; ^-^’‘^^’^Qcidiftribuitur, nifi pars tenuior. Etfi tuncimpediatur, amp;nbsp;maxime à •guia m hora fomni,uentriculus:SC fubftantia illius, ÔC facultas læditur manifeftè.

In tertia parte,qnæ efthorarum cirdter cnam quatuor adiungitur,ÓC afsimilattirW' nicæ i'nterion:amp; quod craffum eft, fenfim effunditur è uentnculo, 06 eftchykisrfJ alba,óóut puls,SC trahiturab hepate. Et indpit codio fecunda, SC reliquumquo'^ Htpir trifd: eft fex,tranfit uno motu,aut plunbus interceptis, fed pro magna parte ad inteftin» rtam nutri- tta quod hepar nutritur trifariam,primum ab initio potu, amp;nbsp;rebus tenuibus præ^H tur. puè dulcibus,8Codor3tis:fecundo per uenas mefareifatis confertim, fedtameno” fimul,fed in quatuor iUishorisultimis: tertio inlongofpatio, Sif usepad duos,3i^ tres dies,fenfim fuggendo ex inteftinis,maxime ileo, amp;nbsp;eolo, amp;nbsp;in quibus adeifi*' fatu dignum orbo.Ä'duodeno autem,ô(^ uacuo ualde parum, ut etiam redo,qui^ paucae ad illa ueniunt à iecoris caua uenæ. Et tunc etiam quod interturbctur,no'’ • multumlæditur.Sinautemhomo edattantS femel in die,manet cibus horisxxi'’ inuentriculo,adeôutquiefcatfolumduabus. Etdiuidenturtemporaiuxtaeâdo’’ 13 » ? » rac. j-gf jgi^g ij^ j-j-gg partes,ideó dixit Princeps, Sé tempus moræ cibi in uentriculo eft*’ 2Xdp.4« hofi'sx 11. adxx r i. Qiiodfihomofum3tbisindie(óóefi:mediusmos,qiieniG^'

^^'^* lenusattigitfexto deTuenda fanitate)utmanèientaculum,uefpericoenamfun’^^ aut contra uefperi ientaculum,manè plcne prandeat,tunc dabimus ientdeub,?*'^ ex pane,06 uuis pafsis,aut indecrepitis ex muifo rolo,fi fint in extremo,uel cömo“ co panis horas v i. SC boras x v 111. pleno cibo,Slt; diuidemus utrumep tempus^ dem ratione in tres partes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

y^tpdnis con- Qiiodfi panis non benecoricoquatur,uel ob tabemuentriculi, uelxtatcmjquot;^ co^udtur, quia defint dentes,panem infundemus in aqua,amp; melius concoqueturinientat'^ lo,quam uino,uel lurcia frigiditate enim illa redditur friabilis,ó?caloructitricigt;ii^, gitur.Sed fifrigidus fituentriculus,nonünquam iuuatur ualde à mellicrato,aul‘quot;' no,ucliurecalidifsirnis, amp;fentiturexufu fuauifsimusille potusinhyemepri’^*^' tim,utgclidusinarftate.Ethocconuenit,quoddefrigidadixicum homoeftff tentus pauco pane,óó uuis pafsis,ucl fimilibus. Et fi uirtus uentriculipraeciput^ codrixfit ualdè imbccillis facta,debemlis adhibere panem codumfolumf«i’'’*lt; re pulli,amp;f uuis pafsis:2lt; poft x v. uel xx.dies carnem fuillam, fuis unius anni^ in ueru,ualde möllern inpauca quantit3tc,autauiculas in patina exiiire.Etbic®'*’' dusrefpondeatrationi uidus aquar ligni in lndicalue,nccerit minus utilis.

V tiem( quorum utrumque ualde moleftum Sé pericutofum ) etiam àleuitatei®y norum uri,Sf à diarrhxa humedanfibus,uelut pinguibus,amp; uuis pafsis,ó^lt;n y tie olco,aciuribus, Sé fenfim procedere:namdebilisucntriculusafflidus bis dir fitionibus,ab aluiaftridionein di3rrhças,ôôdyfcnterias tranfit:amp;ab intclh'öO^ leuitatc,ucl diarrhça,uel etiam dyfentferia in dolores cholicos,à quib. moritur» V lidusautemnonita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dj

Ventriculi Etinacftateiuuatfouereuentriculum charta fcriptoria munda, amp;nbsp;innove F

fotui. capteolimolli,in hyeme,in die pelle leporina Sarmatica, innodepuluinarip®'^^^ reo pleno anferis luucnculi mollifsima pluma : omnibus temporibusoleooniP' cinohyemeexabfynthioRomano,autmaftychc,chia,aeftateexcotoneis,aUtl3 fca.Somnum producere in multum diem, amp;nbsp;mei idianus etiam loco nodurub - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuuantfomnum praeter reliqua quæ ad fomnum defcriptafunt,odorflorunip?r

ci 4» td^ ganturlilia,fed à triduo mutari debent chamafmeli,amp;leucoq,,acnymphea’,ic® tcorum.Atozimiflorêtisminuti, atcp odoratiualdèpræterid quodfomnumf ciliat,2Cfiedaturfernenficcum,£f folia:tuncenim uentriculofuntutiliora,^'quot;, nos dulces conciliat,Slt; cerebrum purgat ab atra bile, Séipfum turn cor conbr acexhilarat.

tietergentii Qiiæcuncp igitur detergunt,etiam appetitum cibi excitant, præfertim fi dppetitumex^ ftui,amp;aftrin^entia,amp;bene odorata fint,amp; bene nutriant. Detergentia ergo, citdnt. odoris,boni^ faporis,calid3 potiusquam frigida,bonialimenti, Séfaciliscoc“^^^ nis,aftringentia humida,benepræparata,ac opportune tempore adhibita o'^j, bent,SChxccodioniaccommodata,ót^appetitum excitant, taliauero etiai^^^ ;

ônim retentionem conférant. Quiconque autê dum fine caufa expergifcunt,fen-wnt m uêtriculo pondus,ÔC leuem eciam dolorem,ac moleftiam, aut fitim, ht fi fu-perdormiant,iuuâtur:fed fi tetrum faporem ualdè,odorem'ue,aut naufeam,au£ ru* «us malos euomere procurent,hæc«fl: meta.

rorrocruditans damna totfunt,ut dinumerari non queant, peiora autem fi cor* CruditettU tuptio accedat,amp;: in fenibus pefsima,praccipua tarnen uertigo,flatus,uigiliæ, fatie* ddmMprteb as,dolores capitis,ueluentriculi:Indetriftitiaanimi,fins, malus inorefapor, cor- pud, ports graoiras,malus odor,facileirafcuntur. Quod fi nullum horum adfit,nec dor? uuendiiiolûtaSjCÙm uigilarecogatur,fipoteftdormiat:quiefcatdiutiùs,furg3tnec ucetur,inambulet,aut leuiter,amp; fi uomuerit, nihilominus fiiperdormiat fi pocefi, nbsp;nbsp;nbsp;•

^^tplanequiefcat.Qiiodfiernditasconcoquatur,00defeendathypochondria, fo# vtconco^ ueanturoleo leni,amp; calido praccipuèchamæmelino,5C muka lana,ôô pluribus die* ^udtw, us in huiufmodi cruditateconfert fumere aliquid cibi Ieuis,codi, pauci, inciden-^Ä attenuantis,nec multum nutrientis,unde oua bifariam uitare oportet ; fi neep ’’ifdicamentopurgetur,neceuomatur,neqt fomno foluatur,fumere iuuat diatrion pipereoncum uino potenti,pauco,ôf ualdecalido.Prgtereafunt duo quç plurimö «onfemntuentriculo ad detergcndum,nec afiridione üaeant, ius cauliû à Catone tgt;aboratum,amp;iuslcnticulæ ab Hippocrate. Eft autem quoddam illius genus, eu- ^ngpf^dp^d^ •us etiammeminittacra pagina,odorisadmodumiucundijgrati^faporis.Eftenim 'Us,iitdixi,cochle3rum,fingularisutilitatis3duentriculumlanguidum, autcrudi*

ÿ?’;ântem,talia feruidilsima,nedum C31ida alTumi debent. Erinacei quoque «rcltris ius non folùm caro præftat,inter aromata nux myriftica, SC ipfius cortex» ^^^^S’^yophylb^Mugilis ucntriculus quoep proprietate baud obfeura, Ôi^ corian* p f 5® ^* a^^a rofacea præoaratum.

tticias quad nihil melius eft uentriculo,quam nutrire ipfum his,quæ uehemen-«appetit,modônonomninóprauafint, autpoftquam afTumpferit illi magnum quot;fgociuin facefiant:contra fi prêter id lætetur,6f confirmetur,amp; reftituatur. Et in* Q^^udUn curuum manere,ut fofibres multum nocet uentriculo, 8^ ex alto ferri pedibus ma- ueutricula ’«mereferto mul to cibo,ÓL potu:Et repleri his,quæ omninô carent aftridione, ue- nocent, ‘^tpeponibus,ficubus,cerafis,ó(f magis amaris,achumidis,tum puluere omnis ge

plurimum obeftilli:Et infipida,ÓCpinguia,amp;famara,^ acria, amp;nbsp;acida pur3,ua ç^ibus ddt^ fantomniaftridione.Deledaturigituraftringentibus,falfis,aufteris, duleibus, SC {imun «lam acerbis.Sauich pomorum eft decodum ex pomis odoratis, aftringentibus, fum tota fubftantia,amp;: feminibus,amp; cortice donee diflbluantur,ô^ plurimum pro* otlt Quanti uentriculo.Et Ärabibus ob aëris temperiem eft non tarn utile, quam quot;nbsp;P^’”um:fiftit uomitum,amp; eft iucundum.

ht uctriculus maxime laeditur à fanguine in eo cogclatotinde ab atra bile, poft ab bumore nigro,et à cruditate praua,deinde à pituita,laxatur enirn et diftéditur,et re-“‘geratur.Poft ab humorecrudo fimplici,demùm à flatta bile, licet excitet naufeî, ‘*bni,amarirudinêoris,uertiginem,capitis dolorem,deiedionem appetitus cibi. .Cibi ergo excitantes appetitum praeter didos funt aquae falfac, amp;nbsp;muria,ac garQ, «hæcaftringunqatc» derergunt,ÓL bulbi:hi enirn amp;nbsp;ipfi detergunt,fed non aftrin* 8unt:amp;petrofilium,^piper,óóacetum,undeacetaria;feddeomnibus hisaliasdi* ctumeff.

lieVomitUy^proximitiüh Cdp, X 51 V 11. BOmitus eftperfedaoperatio uentficuli in expellendo. Quodfitmperfe*

da fit,dicitur fubuerfio cura fluduat,amp; non expellitUr.Etfi fine motu fit, ^^^'^ adfit tarnen appetitus eqeiendi eft naufea.Quod fi per fia turn,uelauxilio i***^* uentriculi, uel fine, aliquid educatur extra o s, aut ad os erudare : fin au* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;lt;*

ttmfolusaërrudare.Ergocùm quisfacilem uomitum habet, amp;nbsp;finenoxa, eouti^’^'r^ï potcrinfinfecus uitare quantum licet.Fit hæccommotio partim per mufculos tien tris,magis naturaliter peruillos uentriculi coadiuuante illius carnea externa parte: 9«3te ob id fi difficilis fiatjfranguntur nonnunquam uafa pedoris, oculi extra fitS

Vcmifi« naturalem protruduntur,dentes autem à uomitu congelantur ♦ luuat morbom ««' «ireï. phriticum,cholïcam,8Cperfepeilcon,podagram,etmorbosarti’aiIorum,probibö fcyrri generationem, 0^ uerttriculum ipfum. Qiiomodo ergo dicitPrinceps quo-nocet uentriculOjiecorijSC pulmoni,amp; etiam comitialibus.Et hoe cft uerum, Wi^f ipfe dicir,modö caufa nori fit ex ucntriculo i'pfo. Dico, ergo quod cum homo fmt'^ fluduationem in ucntriculo,quæ non fedatur fponte,amp; cito:aut comedit tes, concoquere in temporequietis non potent: autres malas,auterudat,aiitruoa cum malo odorc,aut fentit à cibo dolorem in ueritriculo, aut experredus à foW’*’ faporem prauuminore,autodorem. Et generaliter cum cogitur commouenutfl' Qwfhoiio triculopleno:autnonfperatperfedè concoquere pofiècibum, fcilicetutcorrum' prouocetur patur,aut in cruditatem uertatur,aut quod nimis nutriat, aut fulpicetur de ucnoj?» uomituf, dcbctprocurarcuomitum.Sedinucnenifufpicioneplenètotum euacuare,infill’ 4. i.c. t j» ’10ita,fèdquoduidetureflefuperfluum. Prouocaturautem uornitusoptimet’'^ ^\^o'ybtts 1 i aqua aceto mifta,quod etiam dentibus utile efi,SC cum aqua fola fi défit acetumi^ fdMb.diftit ?tiam fine aqua. Vno modo,eodemepfricando duos d)gitos,indicem,amp;melt;l*’quot;’’ tr s^’^^^S'* fæpèfupcrlinguam,SCimaginandoiesfœdas,8Caliosuomentes. EtcumHipi^ f4,c«p.4, crates ex Arabum fententia fuadeatbis in menfe,8C continuis diebus uoinituw d bium elle non debet,rem foreutikm ualde,SC tutam, SC naturalem, quæfitc”'^ ?j cfl(tate,8C fine noxa.Nihilominus parce exercendus cft, maxime in fenibus,amp; abfintfufpitiones didæ.Ergopoterimusfolûcogere, ut cruder qd eft fopernu®’' abfqj uomitu,na nö fubuertitur ex hoe ucntriculus, fed folùm fundus eóftring’”'^' Et hoc eft ualde bonS cum natura emittat prauum,aut moleftum, aut fupcrfly’’c bonum retineatQiiod fi ab hac euacuatione fuccedat fomnus eft optirnS» Sin3^ no fufficiat, polTumus educere tantum cibi ut aUeuietur, quiefcat^ uentriculu^', *^‘’^’ fuperdormiat demum,fi nec hoc fufficiat,tuncomnia educantur,0C in omnibus’’ fomnus fuccedens eft utilifsimus,pra;terquam in fufpitione ueneni.

Qiiodfi quis obqciat ilia uerba Galeni, (nam cogerceum uomere, qui no» P^ teft,abfurdum cft) norit loqui dehis,qui difhcilcm uomitum habcnt,6Cnófin^'’^ i.delock xa cuomunt.Quarcaliud hoc eft quam euomcre,etiam quod fubuerfio no p’^^^' cap-^' dat.Caufçigiturutilitatisuomitusfuntpcrfeattradio materierumabinfehonb yomimt no^ ad fupcriora,SC ita confert inteftinis,rcnibus,ueficar, pedibus reuellendo, ft’i Ç®? cuMcHtd. tra nocet capiti,oculis,dcntibus,SC pulmoni.Iecur autem quoniam eft ill» ualdt^ iundum in uomitu alleuiatur per fe,ut non trahat neq; malum fuccum, netf n’l” icplcatuncontraria ratio ne afruefcit,mittere excremcnta,quse per urinas, atcp ”’’Z ftina euomerc debet,ad uentriculum remittere,a quibus debilitaturuentriciiIuSi corrumpitur etiam illius temperies,SC cibi appetitus uitiatur:fed hoc non fit,«quot;quot; quentiusadminiftretur,quàmbisinmenfe: multo minus contingetfi fituom»® ruduofusthorum omnium modus eft utilitas,aut noxa:facilitas, aut difficultas, tollerantia,aut non pofte ferre. Verum cum uomitu utiuolumus pro inftrume” curandi morbos,hoc non fpedat ad hanc contem plationem,ut ner^ cura uomU” fuperflui,fed diffufius de his egimus in libris Promptuarq.

Df Cdufd feroforum excrementorum mfenibut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cdp, X X V 111.

Vendeur mul ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliqui etiam dicunt,amp; rede,ferofa:fed quomodo St curnon feiunceal

tdcongerdni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igiturcœleftismouetfcmper,ô^attenuat,unumcRenimutriufqueWlt;’

excrementd caufa eft permiftionis,quod etiam in artifices utpote in antidotis experimur. W ' ®*’“^*^5“”* tra clementorum natura feparationem quærit, quoniam terra motum agiixiinP fiedfint, (Jit,aqua terræ quietem:ubi ergo calor naturalis deficit,non attenuanturdemt” _’’ neque mifcentur:idco ferofa excrementa abundant,in quibus aqueum excretnt turn tenue manet,Ôlt;f admiftum male terreo cralTo : fin autem natura fit parum ua,^ dior,terreum attenuatur,aqueum craflefcit, S^fitmaior permiftio. ^^^.^^‘’i^

LIBER QVARTVS. H^ habent excrements magis tenuia in Iiquid^,magis crafla in ccrreisEtubi crafsitics excrementorum,tbi codio propior,amp; calornaturalis potentior. Ob id excremen-taferofacrafsiscomparataduplicemjamp;cótrariam rationem (oriaUntur: unSquod tenuia facilius cxpelluntur crafsiSjfi non fuerint comipta : 06 ita facilius fymptoma curatur.Caufa tarnen fymptomatis quæ eft morbus,facilius curatur in crafsis excre mentis,quam in tcnuibus,qiiia caloris uis minus recefsit à natura propria.Morbus igitur ex crafsis excrementis eft pcriculofior, amp;nbsp;difficilius fanatUr, quam ex tenui-bus. Sed tarnen maiorem fpem habet,ac probet plenae fanationis, quam qui ex fe-rofis,S6 tenuibus,cuius nulla eft fanationis fpes.

HVaccuncj putredinirefiftunt, cadem 06fœtorem omnem amouerenata otteputredi funt.Reliftunt aSt putredini mirum in modum myrrha, 06 omnibus alqs ni reßflunt ßä: rebus magis.Ëft enim cahda 56 ficca uehemêter,56 amara, 56 odorata ual tonm dmo^ dè,licet quae ad nos defertur,quod maxima ex parte adulterina fit, nó ui- mnL dMturadmodum,neqj iucundi, neep magniodons, fedlachrymas ignis dqudfees: ‘'cetautemèlignisuelutfanthalolachrymaseliceremecp necefteeftutlachrymeli-gnismagnitudineodoris refpondeant. Modus autem extrahendi lachrymas odo-“Mefubftantiatincorruptaecum ab igncuruntugin noftio Promptuario edocui-mu^s.Maftixcjuoque mfperfa, 06 camphura illita, fic56 ftiHatitia aqua Horum uer-^’‘Sgt;^§^nt!anæ,aclimuniorumfucco parata,finapiquoque aqua fubadu,56CÙ-^’ suridum. Et tandem omnia quæ putredini refiftunc,ut diximus.

■ lliilfamiliariusfenibuscruditate, quippeuentricülusgrandis, 56exan- Cwfenefcrit^ guiSjfomnus exiguus,exercitatio pauca, fi iuxta rationem uiuere debet, diutibMujV dentes raró numero perfccti,ccrtè imbecilles,56 minus acuti, 56 mädibu- dint. Eetiarn infirmior,adeó ut in pluribus quibus iuuenibus foleretperfom-

pum conniuere dehifcat : ea autem mater omnium malorum, Ô6 uigiliarum, Ô6 de-gt;tillationum,06 calculi, 56 leuitatis inteftinorum,non eft ut recenfeam, alibi enim di «a iunt,fileuis fit,06 fomhus fperari pófsit, nihil melius: fecundo loco uomitus eft, 'tarnen noxius eft herniofis, 56 lippientibus, atquehabitutabido, Ô6 in hyeme ttaxm^fedherniofisuinculum auxilio eft, 56 oculis,fi frons uinciaturtfenes au-^nirarötabcfcunt: Vomitus autem proüocatur penna inditagutturioleointin- „' , ■ *•» da,autpræfentiusduobusdigitis, poftpolicemanimofè,doneecollumelam tan- F §3s§utturiinditis,fed66fifecurus fis pofteprouocarcaudiopotu modico aqiix^’*^*^” ’^* pdius proficies:oportet autem pronum exerere caput, 56 comprimere prsecordia wum leuiter modo ex æquo,modo dextrum, aut finiftrum : diuerfa enim ratione wrium altero magis iuuat. Cum ueró non iuuerit dccodum ex hordeo, 56 corian-oriseum plurimo anetho,poft addito aceto fi libét utile eft admodum,nam anethu pfæterid quod prouocatuehem enter uomitum,refoluit etiam flatus, Ô6 codiones Mmuat,fiquidrelinqtiatur,56 amicum eft naturaltbus membris, neq? pro fanis ul-dnus progredi neceflariCt puto. Porró cum uomitus tres ob caufas fit necelfarius, præteritas,præfentes,atcp futuras,omnes tarne in futuras ordinant: præteritarS aSt præcipua eft cruditas,quç dida efttfecuda fufpicio ueneni alTumpti: tértia multi tu-

r nbsp;nbsp;nbsp;potus nimia:quarta prauitas illius:quinta fi quid humoris in uentriculö

pondus,06 dolor non ex flatu,fèd ex ma teria,ô6 fapor praüus,aut odor teter. Pu- Éiof*;' turarum autem caufarS, fi uigilandum fit, fi laborandum, fi curis grauibus animus gt;mplicandus fit,fi feribendum multum,fi iter agendum, fi concubendum,fi coli do WjU nefritis,fi accefsio febris immineat,fi aliquod opus aggredi oporteat ante co-vionis tempus,denic^ omnibus négoces magnis optimu eft, fi diuturna admodû,

grauia nô fintjUeUft praclio occurrere uentriculo uacuo, quàm à cibo alTumpto, Z Z i inmat-

i^s DboAINilAlb 1 V c U A in magnis autem,aut ualde diuturms, uelut cquitationdonga, aut fodiendo agf ' hie enim grains labor eft,aut (ut dixi) in praclio, nam utrumcg accidit,his ^‘^^“'’’■L expedit,nee uacuo uentre, neç admodum pleno, fed nullo aut modico pow»^ minus quam mediocri, fed fucculento,amp; firmo. Porro homini ciuili,amp; qui ieiu” re facile non pofsit,neclice3t,quafiauaritiçcaufafccerit,ieiunumimpet3''^*^^iij pofttacruditate,tum maximeinchoanteopportunumfueritpaneleui,0fauic , coenare: nee multum refert,modo ex iure condiantur ad ciuilis coenx inftat» Q^* nam fint: Paflcrculi enim funt meliores,^ feniorcs ex his: melius enim mene:^ P. pares uentriculum purgant, cum enim calidi fint SC ficci, amp;nbsp;exiles, Sf nullius p nutrimenti diftribuunt cruditatem,necimpediunt codionem : quin

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eulum nutriunt,cætera nihil,amp; temperât quod reliquû eft, amp;nbsp;roborantobn^gt; * dinem,hocfacereetiamacrepetere expedit per circuitus nÔlongos,fioccahot ,^ niat: fit autem ius prj paratum,fed fimplici admodum arte,ut modico falls, *''‘’ ^ marini,ne longiùs petita,uel quaefita uideantur,amp; tarnen ius fuauequodsf^l^J^ j vf(/e in j. placcat. Poft pafferes funt fturni,fed iuuenes,SC non pingues, Ex auibus 3Ut^ff ïii.c. 1 50. Alpfc«»4ch4f,columborumlylueftriumgenusappellatum,poftquos coJ“‘ïr^‘”^J quos arabes appellant Al^dcfcuno nomine fignificantes,a genus,6C fpecié,2lt;lt;1% emiferunt pennas,fed nondum poflunt uolare.Et oportet ut comedatur foluwP pa alarum,8C iecur, QC fanguis qui eft in corpore, fi fint ualdè mollia, amp;nbsp;ius p«*g^ confert ad aluum purgandam. Et poft hos funt pulli turturum fimiliter,fedto?

NoM fum expertus.Etdebes fdrequodhuiufmodiratio eft,ucluteorSquib^utify ipfi enim content! funt gladio,ó^anferis penna, quam duobus idibus prædûU » ut ars fit in dexteritate manusje ut nil fit uitiofum,charta non committat, atWi® turn nigrum fit,pennafatisdura,ôf aciesillius apta,gladiusfcindatita: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.,

Virtuieliuitiumfugeret Mille præceptis ars compleri non poteft, miH^ ®^“L mentis uentriculus emendari, nam faftidium multiplicata auxilia,ge miftio“’quot; ’ acimpedimenta pariunt, non leuant: opus eft diligentia quaï iudicio, expet^'^'' fiftxiïiii id tol 0^ arte conficiunt facile,quod feeds infinitum eft. Duo funt prxcinua qua au ut lendjt» crudi triculi cruditatem tollendam funt eligenda,fal,amp; gingiber:hoc difcutit/ruditait^ titemgt; diffccat etiarn crafsifsima, uentrem lcnit,anhciitui confert, ita omnibus conftdi nulli obfit,fed hæc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. n m

immodicif-breuifejiatat. nbsp;nbsp;nbsp;Adeó difficile eft habere optimum, carie enim U^‘.

corripitur,nec folum cariofum effugere oportet, fed ubi ^pè caries adfit, nam tu femiputridum eft,quodcuncp eft,propè putrcfccnti:Et in uia eft ac in medio, tugt; iam parsuitiaricœpit,antequamenim uitiaricoeptum fit,uitiatöeflèoportet. hil autem celerius computreleit hac radice,óf quæ rubra eft,calidior eft. Et timot ' tiam eft,neplus exhibearnus,quam ut inter cruditates extinguatur,offend3t9Ut triculum,nedum iecur: ergo teri debet etiarn fubtilifsimê,quia ligneumcft,uttt pofsit ficcari in furno: hoc enim etiarn impedit ne corrumpatur.ExquifitifsifU^t ' ra igitur opus eft ad cruditates: fed amp;nbsp;hociuuenibus proderunt, Quibus uerouiæ de conditupi habetur,his quanta tis folum ratio habenda eft,uel fi faccharo, ueneficcumiam,2Caquaemollitum condierint,duplicitcr enim incommode 3ii’' Tripltic eß cieris. Sed ut ad rem redeam,triplex eft cruditas in uentriculo,quac omniumdtifl ' crudité, nus periculofa,fed nihil cibi poftulat. Et fi modo contentus efto, fi hora prandilquot;’ óf aquofa folo melle cum pane,óf os abluere cum aqua: fin ueró,in cŒna,utdixi,â'' uiculis cum eodem fcilicet pane. Secunda eft in uenis ultra epar,óf in uniucrió^ pore quæpcriculofifsima eft,nifi decubuerit, fed cibum no folum admittit,feot*' pofcinfecus deliquia animiinfert,óf fyncopimminatur.Mcdia eft inpræcordi)S^“ concodionem facilior,atque fanationem, ea qux in toto eft, Sf cibum quakiUjt^ xi,ut prima,ac magis requiritnon folum patitur,non tarnen adeó utfecunda,nt? tam facilis ut prima. Neque tam conueniunt incidentia, Óf attenuantia ut quid’'quot; putant ultra mel,modó enim nonpeccent,lentoreimmodico, aut crafsitiepn^ê'^j naqualitate,fiinficianturinpr3uum tranfibuntalimentum, quo circanoultra^ tranfeundum confulo. Poft pipet aceto, óf fapa madefadum ; cappares óf ß*”'” » pratm/

pfætcrquam quod ahmentt naturam corrumpunt,ctiam aliéna imbuunt qualitate: wntenim aman,ô£ propellant cruda ad uenas, falubrior effet rata, quæ flatus difeu ^minimec^ prouocat,præfertim ad cappares collata. Scd ^ de cruditate alias dp «umeft.IIludplanéanimaduertendumlenibus uentriculum primûdebilitari ma- venlrkulum xinieftudiofiSjUtetiâCelfus docet,quod natura exanguis tenuius, amp;inanitateam fsnibwdebh pbexcipiat,mukitudinem ciborum,amp; duriorum,amp; diuerfi generis,nec alla ratio- lUnri, uefubaâorum,fed prorfus à f ia natura,totiusep hominis alicnorum,etiamfi quam uHigcnnfsimeilh of eraturjiec ulium mains his malum unde feges cruditatum, amp;nbsp;fXeafeminaomniummorboruiTi,quareprartercuftodiam, S^exercifationem ma- ^’ofy. tutinam,intcrduiTi uino Cretico modico confitmandus, fufpenhs etiam collo amu A^nuletit, ktisjlafpidcfiquidem orientali, niridi amp;fplendido ,ut Galenus teftatur, turn nero fubro coralio ardente: is enim non minus effieax illo exiftimatur. Familiare nofti 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* 9uo ego utor in me ipfo,amp;mollit uentrem,purgat,amp;diffbluit flatus,cofirmatuen- ^igiUciitHen Wculum,0i^aluusipfalenis manet aliquot diebus, amp;nbsp;eft fuaue, aperit etiam obftru- f^,j}Hi^reno' dioncs,amp;eft utile iecorfamp;^adminiftrat fimulintus,ô^ extra. l^.olci rofati rcdolcn.^^,,,^^ ^'slib.f.uini Prannrj dulcis unc.viij. mafiyches recentis mundi une. iq. coquatur in wtroindupliciuafe,uel figulino uitreato ad uini cofumptionem: fumeba aut frigi-lt;lum,SC uix uneix dimidium,tardari debet cibus horis quinep, amp;nbsp;eft amarum.

Adlii^iditgentrntionem tarn 'm renihuf,cjuàm 'm uefied prohibenddm,er dd tot,qui idin ge-nitifuntdijjoluemtos. Cdp» XXX L

Ontingunt non folum lapides tam in renibos,quam in uefica, qui à cali- Ldpidiigtne^ ‘ïitatc,ut author çft Hippocrates, generantur,fed amp;alq morbi,quoriïc3-»-4lt;w» liditas fuperauda caufa cff,i'ic«t urinx profluuium,2C dolorcsab eadem, nequcfolis in his, fed uiri oduagenarq fluxu fangumis narium mten ére, ttcumætasfemlis fitfrigorifica, in quibufdam tarnen homitjibus membra quædâ ’nnammantur,ut renes,uefica,unde dolores,amp; la pkies nó antea orti. Genitalium, »icendia,fanguin'isfputa,Sóprofluuiaènaribus.Vndehoccum tota illaaetasfrige-3t^Et prima caufa ac per fe eft fcciras, quæ dum adhuc homo funenis erat, obtufo caloreabhumido exuberannnon po teratcaloris actionem intenderemuneperae-Utem illiadiundam,quamuisaliqu3nto minore adeoipfum exacuit ut multó ma §gt;s urat:hæc caufa pr^cipuaeft,qua potifsimum inrenibus,poflincorde,iecore,£^ t«ebro uiget,raró in a lijs membris prxterquam circa genitalia.Alia caufa,fed Ion* §fminoreltputredo. Tertiaeflquoniamcalor naturalis alTuctus cohiberebilem v huns imbeciUior non poteft. Ergo 06 curatio nÓ cum frigidifsimis effe debet, turn lt;1^3caufaeftpotiusficcitasimmodica, quam caloripfc, quiiam minorfadtuseft QUantitatctamp;quoniamextinguerecalorcm cumficcitateimmodicaconiundtum, 3utnonlicet,autipfa extindtio mors efttotius,autillius membri: fed tarnen ab om-*t'^uscxcalefacientibustantómagiscauereoportet,quantópoftmodumexcalefa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, «urn refrigerare nó licet.ltacp 8dab immodico exercitio,imó omni abfiinere opor- Vxmtitum f«,præcipuèfi in renibas culpa fit,ôd à Ven ere,amp; à crapala,ôd ab acribus, amp;nbsp;à uino quot;«*«odiï{H» quantum fieri poteft,2d ab aromatibus etiam,fi parum acria fint, uelut nux myrifti- '”'lt;^‘*’’’* ca,amp;àfalliscarnibus,acpifcibas,àfarciminibuscp,præterreliqua.Vinoautempo- . , t^nti,amp; Venerc,2d uigilia nihil eft deterius. Humedtare autê turn intus,turn extra, Huwenato» Sdintus quidem uitclli ouorum dcnfati,2d nira, fed omnia moderate. Et teftudinû nemorearum præcipuécaro,2d iecora,uiuQt enim pluribus diebus abfquecibo. Et ^ y,cpnt.c.' ideo etiam limaces,2d ranarum iecur ac crura,ód aftacorum caudæ,chelæ uifcera,2d 4 9 ^ ƒ fimilia ex régula data nota. Et floram multi,nympheæ præcipué, nam humidi funt (;^p, ^ ^^ infecundo ordine,ut Rafis teftatur,2d Haliabbas fecundo Pr3dlicæ,2d Princeps,2d Auenzoar, 2d Bimmafua,qui fait huius rei inuentor.Verùm Gneci hos non agno-uiireuidentur,eiusc|3 plantæ tùm radicem, cùm fernen ficcum effe dieSt, ac refrige-tantisfacultatis,id quidem uerum cft,fed habentis luteum florem, odor iucundior eft,2dplantæ temperaments æquali proximius,nihilo,minas humectât egregiè,fed

3tf8 DE SANITATE TVENDA quod lîcc’Jm fit fernen,nedum flos,nefcio quis perfuafent cum uifcidum feinen:ö' mnia autem talia humida funt natura,ut radix fymphiti,akhgæ,glutina pifdnni)*^? coadum j feminacotonei,omniaenim huiufmodi tantó humidiora funt,quanto magis lenta. Sed amp;nbsp;extrema animalium pedes,ac capita,ideo fernen nymphes etu præter florem ipfum eft humidifsimum. In eo genere amp;nbsp;illi proxima, flores uiol2' rutn,ó^ pyrorum,ac magis etiam malorum. Omnia hæc in Iÿrupum,aut folidiof^ formam re da da humedant,præclarè ut etiam medulla Indicæ nucis. Et glydff“*' za,8C forfan etiam papaueris flores, luuant amp;nbsp;licca immifta frigida ad cohibendam putredinem,6C quoniam cum parum refrigerent, multum tamê calorem inhibent, amp;nbsp;alienam ficcitatem extinguunt,ut pleracp calida calor ignis extinguit.PecuIian' Noü. terautem lapidis prohibentgencrationem,quæillosfrangunt,quædiflècant,qn3t paruos in renibus genitos(eiufmodi enim eft origo nafcentium in uefica plerun^ ut rede animaduertcritFcrnelius, licet baud femper)peIlunt,cuiufiT)odilachrynia cerafiarboris,auttercbynthi,autoflamefpillorum,autoculilapideiaftacoruni,an cortex cochlcarum,praecipuè apex,SC ualuæ,æ!apis ludaicus, amp;nbsp;decodö carduo rum. In gen ere autem incidentium limunq fuccus, amp;nbsp;ex fucco fyrupus, amp;^ w«^ gia uera,in montibus^ orta, SC ius apri, SC urina eins epota, quam fi quis réfugia^ deftillatam bibat. Et exercitatio matutina uacuo uentre molles refringerefolcG paruos educere: amp;C fi obferuemus, Ód cum impetu emittamus urinam earn collig®* tes. De aue autem,amp; léporis pelle,hoe ipfum falfum illud inexpertum animadt^ ' ti,multis bancuelillam tentantibus. Sanguinis autem hitcini, SCradicis grannn* experimentumhabeo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p

CiU£ lipidtf nbsp;nbsp;Rurfus quaeiam genitum frangQt,hæc funt,balfami ueri fuccus inter extera.ra' fr4nguntt rietariæignis,fanguis etiam hircinuscummyrrha. Aliudualdèbon0,radicesgfa' minis in uino albo potêti infufe,debent autem prius tundi. Aliud à me expertufi quo confregimus lapidem magnum,nec aucllana minorem in Bernardo Geninia' rio. Primum mifimus fanguinem femel è cubito, inde è talo, aderat enim febriy Experimentü. plenitudo,inde cum hiera amp;nbsp;cafsia nigra eum purgauimus, faeplus etiam adhibin enematibus,a feeunda die exhibai hoc medicament um in aurora, uel paulofoi repetentesinfingulos dies. i^. fuccumduorumlimuniorum ter colatorum)^' mellis fcillitici unc. i .uinaciollæ unc.fj.uel iq. radicum cardi fallonum,aut uulg3n’ in olibano ficcatarum,8^ in polinem redadarum drac. q. Mifce ÔC calidum pfop'' na. Multa quoeç alia à nobis commemorantur remédia in libro de Experimftt''gt; nee non SC in nolb o Promptuario,quæ genitum in renibus lapidem frangun^r tubifinuefi^ ^^^ experti fumus. Qiii ueró in uefica genitus eft,ac exiftit,quamprimùm inédit^ caïenitwci' ”’^’^*^*^ ^^^^ cedit,euellere oportet: nam indies augetur, QC uefica magis lædiïuq totutUendut *^fi‘™*0fredditur, SCuires imbecilliores, propterea Icuesdétériorés, qd'amp;tardtO erw f®rtotclcant,amp;cognitiufqueadextremämagnitudinê deuenirefoleât,antequ^ ’ extrahantur,cüm parum moleftifint: at ahoquin afperilongè détériorés,amp;no% tradi, amp;nbsp;cum detrahuntur. Modum ueró detrahendi in libi o de Experiment!^, . unguemedocuimus,ubietiâdefcribemuspræftansmedicamen,qualiufuseftl'^' ’^ ƒ’ ** quot;nbsp;chaël Angelus Florcntinus fummus pidor,ac fculptor, ex quo fanatus eftrefoW get expert» lapiJejOualismagnitudinisinarenam. Multa auxilia funt in ufu epota appout^ wetUttm. atquejrnpofita,ueluturticafaxifragia,caprifolq oleum,utdiciturmirabilelauri,cy' peri radices.Raphani fatiui,limunq fuccus,uitri amp;nbsp;feorpionum cinis,apriurina,tin mes contriti. Troglodytes,id eft, cauernas Ingrediens, aut forfan auis peculians regioni,atque multa alia huiufmodi,dequibus inProptuario capiteproprio.bd^ Renet confirm tarnen quod quæ renes confirmant,addunt robur toti corpori,pratter idquod£M' mMth» ftodiunt fanitatem illorum,amp; præferuant à lapidibus eorum,amp; ueficac,in cónnoü' tia urinac impedimentis urigine. Et fenes,quia maxime obnoxq funt eis, ideo ni^ ximè horum cuftodia indigent. Et equitatio equi tortoris, amp;nbsp;à cibo,ó^ uinumpt^ cipuè nocent renibus,^ diu ftare,ut contra madefacere loca illa aquafrig!'

^dadormiremftuppa ferici potarc,lacouiHum multum confert illis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

LIBER Q_V ARTYS. rie Detriments aßrUli lilutif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cäp, X X X I h

Ane partem adcó necefTanam nemo atrigit, cum tarnen nil tritius fit bu.-iufmodiqugrela. Aligna ergo funtquæ imminent,SC non funt metuen» Now. da,alia metuenda,iëd non ad^eô imminenr,quf dam SC metuénda funt,SC-etiam imminent. Plane omnibus ægris,SCimbecillibus, SC infuetis me- AÏuifupref^

tondaeftaluifupprefsio,ÓCdetrimcntum certumaffert. Inhorum igiturnumero^‘’’Kc'xfndrf. lenesfunt:quo nomine hanctradationem hicinferui. Etægris quidem quoniam ineisaiit materia adeft,SC uapor,aut intêpcries:SC quicquid horum fit cum retinca^ tur,necelÏeut detenus agant,cùm uapores ad cerebrum deferantur,8C idea in morbis cerebri hoc pefsimum eft.Primum ergo fæcum retentio nocet fibiipb ; nam fæ- duibiano» ces perpetuó magisficcantur,ÓC idea difncilius poftmodum exeunt : 6C boe eft de- cent^ • tfimenturn perfeTvnde in coli dolore,et ilco pefsimum eft,quandoquidem etiamfi bæcnonadfint,e3inducerepofsitaluiaftriClio. Secundum cftretentio uaporum, «ndeincrementa febrium,SC acuitas,8C acredo humoris, SC capitis grauitas, SC of« ifnfaneriiorum,8CocuIorum ac fenfuum. Tertium eftnaufea: afficiturenim ucn-Wculus confcnfucoli inteftinifuperequitantis eum. Qtiartum eft inflammatio ie-cons,unde morbus regius,SCmaÏus habitus.Proptcrea hoclymptoma propria de-tfimenta habethæc,fedSC alia communia, fcilicetquodaggrauat omnes morbos, qui ab ai ui profluuio heuari folent. In fenibus autem aggrauat dcftillationes fuper-«lefadocapitc,Sc retenta pituitta,SChumorecrudo in uentriculo. Etgencratetia uatus,a quibus dolores,SC fubuerfiones Runt. Demum facit uriginem urinx ob uuas caufaSjàtcç hoc eft peisimummam bilis SC humor craflus, qui deberent exput §3ri peraluum,cüm non excernantur,pcr fpfam traducuntur ad uias renum, SC bi-generaturiginem,SC humor crudus crafTus, cum non poftit à debili uefica bené **^^f”n’^°§'^^^^3pidem generagamp;lhoceftpefsimû.Ettâdèm (utfummatim di-camjaltrida aluus omnium malorum eftmater,SC præfertim in fenibus, debent er* go earn humidam,ucl lubricam, quantum fieri po uociiiiniis.

■ Onualcfccntes ad argrorum potius, quam fanorum rationem pertinent, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, turn quod curari debent his,quae ad morbi naturam refpiciunt, turn quia Coninlejctn^ pars eorum aegra eft,licet fpecie fani uideantur. Sunt etiam non parum ^^^[po^^^f *-natura diftantes.Omnibus communis eft imbecillitas maior,quam in Ç-2’''gt; Î«'*'»P«Ç gusipfis duabusexcaufis: una quia duorum dolorum maior obfeurat minorem:/“”^‘ *gnuerócum morbi noxaaffliguntur, minus conualefcentiæimbecillitatem fen-Uunuquac cum magna etiam fit,0C maior quam ægrorum ipforum,ob id magis ue-^antur.Eftautem maior,quoniam fi morbus tolli debuigneceffe eft materiam auf-wtiquæemn tollitur,deperit,ex uiribus iuxta materiçmultitudinê,acprauitatem, uicenteHippocrate,fiuniuerfumpus, autaqua effluxeritin aquaintercute labo- ^•Apher» iantibus,autfuppuratis quod tepente moriuntur.Igitur fumma imbecillitatis cura 2 7’ •nconualefcentibus habenda eft,longe enim deterior fit recidicia,fua radicc. Qiii- Cap, j 7. bus Ueto cibis uti debeanqinfra declarcmus.

8Teromne,auttcrra,autaqua,quod fanémollius eft.Oftendemus autem Uerquibut,cr caufam.l’erra quidem triplex pedibus,equitando,et uedationc,e gene» quomodo^t reuedationis eftledica,cum in domûcula coriacea, quae duobus equis, pofsih

U- *^mullsindutiuchimur♦ Alqinfportulisiuticcis, autuimincisferun-iutbiai,acbiniinfidentibus mulis,autcamclis:alqob^üirantillos,aut8Celephâ-cs,aut alinos.V ehuntur autem tabula,curru humili, efledo, carpento, carocia no-^nicltjUchiculajamp;ferculauocabanturPikmum carpento ineofdem ufus peto-

^C eft, to cum dico,eómagis ctitmanifeftû.Exmaioreenfm impetii maiofj' ^ lt;ftus:proportioigiturinicftuuelocj, cum fiteadem, tantómaioreritd«' ferentia uibrationis* Integra autem amp;nbsp;connexa uelocius ferimtur w turn quia grauiora immobili hypomochlio, turn quia feruntur per re-flam illa,q^J habent mobilem currum à fede fua,ut cochia uocata, amp;nbsp;funt carpenta altiorumfO' tarum,feruntur per decliuem. Sit cnim ut in carrochia defcendat per tumuluw'^' dia ex d e,2C carpento per a b akitudine^a c quæ fit asqualis deintO' ci, j dem tempore,palam cftuelociùsmoueriaperabj quam dperdt' j^f L^qdico tarnen quod minus concutiet quia d e defcenfus diinfusptr^ ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b,ut eft defcenfus,tardior eft comparatione mutationis, nam mo'®

ïqs.Quia enim fatigatio exmotu perplanumb cnulla eft, autfaltem longeramo'i* quam per d e cum graue defcendat; Ergo cùm proporcio d g ad d g fit maior, qiW’' d gad a f,igitur magis fatigabitur d dekendens per d g,aut d e,quam a per a h, at*'/ c.Be manifeftè autem magis inacqualibus dubium non eft,cùm maius fpatium^ feat in eodem tempore, ex duns etiamuelutfaxis, amp;indurauclutfaxa,undeina'' qua concufsio,aut nulla,aut propemodum:nam ex duris hoc eft manifeftumicdt'' nus enim circumagitur rota Ödcadit:fed in dura accidir,quoni3m reflediturt nifit; nim relideretur,nihil mali fequeretur:cum ueró neceflè fit relidi aliquando, cumfllt;’ detur defcenfus in infinitum, aut à duro retinebitur, ut terra, aut molli, uelutaqu’ impetum fenfim rémittente : quo circa neqj cum defcendit relidi poteft, cumtran' featalterius:2C cùm retinetuq iam impetus imminutus eft:cardiùs enim peraqua® necelTe eft moueri,quam per ack ern. Et ideó cùm in aqua retinetur, non folunV^' miisionisimpetus caufa retinetur, fedquoniam partes aquæ illiobuiam faâæo^ priorem motum denfatae uicem duri corporis efficiunt, amp;nbsp;ob id turn relidi, acp^H ueluteum,qui non ex alto cecidit in terram,dé à terra necefle eft : uelociteretiâmO' ta magismam feratur aliquid ex a in c dum decidit per d b, aliudt^t ■^ a folum in b eodem defeenfu ex d in b, dico magis concuti motu® y—-û—i ex a in c,quàm b.Quia enim in code tempore ut fupponiturquai® /t ^' c eritproportio ac ad ab talistemporisdbinfecundodefeenfusd d b in priore:igitur remplis defcenfus feCundi eft maius, quampÇ' mnergo d tardiùs mouetur in fecundo defeenfu ad b,quàm in primo : igitut ®‘®^ *

I- i D c rlt; v M K 1 va» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fjt ^ncutit feflorcm in fecunde motii,id eft, lente ambulante curru, quam in primo» f^^cigiturnotafunthisquiinlibro de Proporrionibus, Ô^in Mathemaricis Aris g,Phy[, ®felis funtexercitari. Similiter dico qiiod rotæ,qu3tû fueiint pauciores,atc^ ma- Nota, ^•■cs,winds cóturb3nr,ac cócuriunt infidentes : Nam Öif Romani Imperatores có-^odicanfailhsuehcbantur. Experimentum^piddocuit cumdicat Suetonius in budio.Ita c{rcdo,alueocp adapta ris,neludus confunderetur. Caufa etiâ duplex ç^p^ ^ j, 5 ^ac wanifertatRarius emm aleendunt at ga defcendunt, nam rôties obuiarn Hunt '®’pcdimcnt3,quotus fucrit numerus iugotum rotarum.Et quontam cum altae lue f'nt,minüsco!liduntur:eftenim minor proportio deicenfus ad dimetientem ro-%licettationeeius,quiinuchiculofedet,contrariumconcingat5 quemadmodum • ’“perfus didum eft.

Qui ergo elephantis,autc3mclisferuntiirinundationem,qu3fténaui patiuntur ’’’3XiiTieinelephantis.Soli autem reges, aceuftos beHuae iterillis infidentesagunt, ’^jexhoegenere eftledica.Romani ledids à feruis odo,quatuor ab angulis, to-‘‘demalateribusfcrebantur,potiusambitioncdudi,quam commodicaula, feues fathedra foliti,maxime ægri,ut Solymanus,qui paulo ante perijt, óf Antonius Le-®3:at(j_altj morbo prauis podagra: laborantes,habent Óf cathedram curru’em,quç ’^Ppofitis orbibus quaqua uerium in plano progreditur,regrediturq3, currulis di-atorinftar curuus ob rotas,quibus innititur.In Germanici uehiculi genere eft fdla f^fruliSjiiHo potius 13pfilis,quacconftat duobus trabibus leuibus ad longitudinê '’oministtabulis coiiindis in fuprema parte,locus paulo elatior, in quo ne g; feder, prorfus extentus refid et, fed humili difcumbit ne concutiatur rotis caret, ôf Queitur à Rhingiferis,dudtur per glades,5f niues frigo re co a dus. Et mira,ut mût, “docitatc,lcilicet ad C.L.M.P.in die:dilabitur fponte per montes,ducitur ab equis ^agt;n,amp; à bobus,tumtç tutius ut Îcntius:uidi aliquâdo Mediolani,puerilis res exi-“baripoteftjCum extra loca ea,quæ dixi confpicirur,uelut in Italia.

Fluutjdicunturquiafemperfluunt,ideodemagnisfolum intelligunturtFkimi- rluttijtnde ’’3quialîiiunt,tdeo de omnibus qui perpctuô:Torrentia qug magno impetu ferS- dUli, f^iquorum quædam perpetuo aquas habent,quædam aliquando ficcantur : po^ «fsiofluminum amp;lacuum utilis eft ob pifees, fontium ob aquarum falubritatem, pafpeduum,torrentium ob lapidum uarietatem:qu^dam etiam nobiliora metal-•aperfcrunt. Fluminatranfimuspontefaphaportu. Torrentia cingulocoriaceo wbalis circundudo:uel cum aquas definunt:uel Icdica rotunda coriacea, quæ fu» '’dnripaadalligaturifunis aquç impetu ad alteram fluminis partem trahituraqua-fumimpetu,ita tuto trahitur icdica,fi ad candem partem equi magni,et parui aqua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

pcftingat,tutior eft paruusmagno:quoniam aqua turn minore impetu fert.Iuuat autem habere peditem à parte inferiore fluminis iuxta caput equi robuftumcum batulo firmo,qui obnitatur tórrentis ui,^ equum cadétem retineat,nam prohibera poteftcafum,óf circöuolutionê cqui,fed fi iblum deficiat id opus Dei eft. Qiiod ßdefituiseiufmodinoningredieris, ied expedabis, apluutjsenimcito decrefdt, nam poft pluuias per intra unS died niuium autem colliquatione ferius. In hoe aut animaducrtendQ,quod cö timuerimus de defcenfu aquangfemper licebit cuadcre, quia breuior eft multó,Sf ut ita dic3 abfeß comparatione uia inter ramos, amp;nbsp;ripa re-fta,quàniàloco niuiûadlocumin quoestuSf fimaximo impetuaqua iQ ruat ex hiontium iugis.Quo ueró modo in cibo óf potu,ac exercitio fe gerere debeant iter agentes,fi quisrede animaduertat in hoc uolumine edocuimirt.

Bt^tgiminetnUantiwinutiKM, Qp» X X X v. a^ Vamuisin tertio de uenenis multahac in caufa fcriptafint, nihdominus dehis,quibusfamiliariteruti pofTumuSjdicendum eft. Duo autem præci- Duo pwi^ g pua uidentur efte,atqj facillima,fcilicet radix Zedoariae uiridis, feu illa fitpf«prlt;e^rff((» “anthora, feu non, quam uiridem exlib.j. colledam condies faccharo, autuiolaceo condido, id eft, ex iulebo fado, feu ex nymphes panter lulebo : huic

ijs- UDÖAJNlhAlt; IVclNUA addcsraofchioptimifcrup.q.aut etiam ufc^iitj.namgraniim unum in drachraarf fingulam diftribuetur,entcpmaximè efficax,ac tcmperatiim, nam de uêtriculo fp^ tandum non ell,ut conferre uel ab fep illo pofsit.Quantitas pro uulgari ufu eft diac* s.jdimidium in fufpitione drac.j.duplum^ liquoris:fed fi times epulas, aut trada^ dum fit uenenum uftp ad duplum,utriufcp ante cibum per tres horas faltetn:fi tame ad conuiuium uocans,etiam ftatim fumere pr^ftat.Ruta ueró Maio collecta exlib-q.fedfolia non radix uiridia fumere. Eligenda eit tenerior,oigrior,ac longè exiliore folio:flores illi SC crafsiori luteri,parui iri ftellarum formam, iaccharo hunc condi« y , nbsp;. albOjamp;licebitdrac.i.SCufcpaddilasrcciperéjitautpraeteruenenidefennonemtot

Ù . '* cômodailia praefter,quf fuperiùs enarrauimus.Nam zedoaria inChyna ïnfula,feii ”’^^* prouincia condiri folet.illinccp aduehi.Impinguat hæc corpus^racter retiqua, Saoris odorem ingratum uinijSi' alliorum, S^ cæparum tollit. Naicitur in C.Prouincia folio gladioli flore croci ferme,ut quidam putant,occïdit tiermes, amp;nbsp;flatum difcutii admodum, loeoeiusinregionibusnoftris fupponerelicebit, utuiridem condia^ KMhiolt» nbsp;nbsp;nbsp;radicem carlinæ uocatx, amp;eft apud Matthiolum cbamæleon,quamplantain Mhf«:* j-uiYiinteruenena connumeret,ego autem faepèilÜus cum radicis fuccLiin nonm^ diocri quantitatedeglutiueriui cttra omnem noxam, nefcio quornodo carlinxf^^ dicem adeó uenenis omnibus utile, ut nihil melius excogitari pofsit pro zedoaria imitanda inter uenena connumerauerit. Atque accidunt hæc noftris temporibuS; dumrebusobligatis, itauerbisauthoriscuiufpiam mordiciinhxremus, utcapuf malirnusamittere,quam prædam. Hæcenim radixcondita faccharoconfertcot' di plurimum,Slt; præcipuè adiedlo etiam, ut in zedoaria, mofcho, élt; urinam,afd^^ fudores uehem enter cit:Slt; humores prauos ac putr!dos,atque cum his ueneno^’' omnem qu3htatem,Iiquorem^ educit.Huic proxima,fed tarnen uiribus longen’' ferior ert herba, quam cardum fandum uulgus uocat. Turcam fpinofam, Ódam^' ram,ideó minus carlin a calidam,quæ aeris eit faporis,hanc igitur tertio loco fublH' tuerelicebit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .

MM» At qui tradant uenena, uelutuiperas pro theriacis, amp;hydrargyrium auttw'’'’ 0^ qui uenena dcftillant,feu ut Latine magis coquünt,hi nonleuibus periculisw^ qciuntur.Viperistamenfufficiuntchirothecxèceruinocor.Ojalr) dicuntóóH«gt;i^' rabiccexcorio etiam bubali crallb,óf fuper illas aliæ è ferro:nifi ferpensfit ciuö”*’' di,ut abfque morfu inficiat ut Armene,ucl Regulas, amp;nbsp;afpidum quoddani gc^ utfiquis ipfumuellanceauulneret,intereat.Auxiliumfi quodeh. à piceliquor fuperinieda petatur:mures acmuftelæ uiuæ diuifæ fuperponantur, amp;caixign*’’' yweafceort- Quçautem uenenis,epotaconferunt,funtfigillum Iemnium,caftoreum,c31ainf'’' ferentL» thum,cogitenim ut actenuetur,SCexpcllatur,5C femina malimedici, fed quan»’^ magna,fcilicetdr3c.iti.0tlfeminarutxdrac.j.proprièmontanx. Exquodeda^t quantitas eius,ut fumatur tantundem,foliorum etiam, 5f medullæ nucum,et'*‘^ ’ fiC falis ut totum fit unc.pób optime lïmul terantur,^ comedâtur, 0lt; uinum pot®*’ uelutCreticum cum eo bibatur.Etfemina arboris ferapini,6d galbanum adeóut^' tiam illïtum prohibeat morfum ferpentum, licut Öd ferapinum, amp;nbsp;aliud P’’®P^L dorem : ferapinum bibitum eftpotentius galbano. Galbanum illitumeftdb^ cius ferapino:credo quia ferapinum fit purius:galbani autem odorfit uabdiorb. fit adulteratum : Slt; fuccus foliorum fraxini,adeó ut référant uiperas per flammt potius, quam per folia illius tranfire, fl circundentur,amp;fepianturab utroque- ^^ ego credo quod foffleiant fi noncogantur, aut ualde irritentnr. Etfruóusa^^ men cupreni Arabici,cuius cortex eit naturaliterpluribus figuns infcriptus’’’‘gj biliter,^ niger, amp;nbsp;fernen odoris iucundi, amp;nbsp;fragrans, amp;nbsp;folia fpinofa,5f ’euw* herba etiam ex qua fit aflquot;afcetida,eftutills ad hoc, adeó etiam ut quidamUud flores,ólt; folia oleandri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ju

Veneiwruw Sed fumus, SCtradatiohydrargyrq débilitât neruos, amp;1 facit contradion^d'^j traditóio g«lt; illis,SC fyderantur,^ tremunt,0ó maxime in pucris,0f qui utuntur multo P^^.^L W4Up4rrilt;t Et oportet ut obturent aurcs,ôf nares ut fumus non penetret ad cerebrum,^*d gantur loca neruorum oleo ex baccis lauri, QC hypericonis : hæc enim font il“ P ^

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L I D E K V/aK1Vamp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J7Î pfgt;3-Et fimüiter oïeum ex fiilphure fumptum per os. amp;nbsp;illitum.Eft eni'm B^^(t^'4r,fclI ’‘^Phannvurnhydrargyrip

no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;optnuis fiintk:caamp;4rpropric uocata cognita Indis, atqiie Arabibus, i5f:^4^(,fgt;;

amp; a^'^æ5'^‘^^^^’^^^‘^Eoelapidiim genere,fiCleuifsimorum, fed unumfplendet, abf ^^V^ colons exleiicotheo,SC ochro,id eft,medio inter uiridem, Sv flauum, fed qneiucc, licet niteat: aliiid nero eft coloris Horis cineris, Sé putanc elfe lachrymS lij*^* .^°‘?”’^’*'^,^*’'ï’obus elluis maxima,quæ inefteis, iit pondus qiiartac par-ed^''’”?*”'“^^ ^^E^' hberet hominem à morte. Et cum damus magnam quantitate ponderis duorum,aut trium granorum. Et ciunt uomitum in lus faltem,qui ue- NoW; numbiberunt. Qiiaeautem periculofifsima interoraniafuntfuffitus uenenorü, • nioa3reiufinodioccïdit,SóquamceIcritcr,utinilloquiobijt repente,ex odore Rophyllifloris.Óéitain deftillationibus huiufmodi eft ingens periculum, amp;nbsp;e« ^niiiii|lomnifgj.^gj^j.3(.jQ,^g fußßnio, ëC in putrefadionibus, ac mihionibus. .. , ^r ^”’5‘'^P^hisadeóuiolentisinftrumcna'spcrfeda medicina confiftere po- ^KX/fJih ^liithciatadiecifleufum communiumauxiliorum,obturationemnarium,ignê, nores bonos,S^fuffitusjatquealexiteria. Nondum tarnen depræhenfum eftau-nnim piopnum ad hs^c: certum eft quod eiufdem generis effe oportct,id eft,fufh'-01 lutfirus. Et contaeftus,medicamentum phiebodes quo uenæ carporum ,5Car-ffgt;aeillinuntur,artèrialeappellatum, fèumetacarpion: illiturubicunque pradtant ^ffcrix in corporis fuperficieiuxta manus pedum , digitos medios, talos, intra cu-j nus,lil temporibus. In priore genereuix quiequam poteft efte tempeftiuum : irt 'Otetiani fumpta in potulicethæc tardiora fintfufHeibus,illitis non funt ncccHa-®®-^«cnimcum dclHllatis, ói uino Cretico exhibentur,celcrrimacfuntopera-tonis,uclutrutæ,8C zedoariæ pars ilia ignea,amp;fi quid eft fimilc: Si fan gms anatis, octorumanimalium,quæ eiufmodiuefeuntur,quanquamnullum adhancdiem togmtum fit,fell anates dicas,fcu ciconias,feu grues. Crocus ergo pro uchiculo e-fn,acpro alexipharmaco os monocerotis,amp; fmaragdus, amp;nbsp;ft qua fint prorfus natu ræ proprietate contraria,ÔC igneæ fubftantiæ,ÔC hcreæ;

^^^ fortem hominu,nemo qüiredè cofideret, negate poteft, cum , , ’keeper impcralfem puero ut boraginis folia mihi colligeregnarramtinter Not« cas plantas grandem bufonemjfcEdum,horribiIe,noxium,amp; inaufpicatu animal.Etenimfifpumacaiiquidreliqucrit, periculononuacat. Indeui-ptfæ,inufcæ,culices,uefpar, crabrones, tot genera uermium, ut taceam formicas,e-focarum,amp;nmltipedum tot genera,amp;multiiudineminfinitam: namcimices,pedi ^oÜ, pulices exordine, quaficonati nobis habentur. Vna omniü ratio mundicies Hgt;tdiximus)aqu3,acr perflatus, ut in turritis altis, cæcis, ac ignis,nâ 5€ cinis talibus •nimieüseft. Ob idPrincipibus,3cRegibus non exigua euftodia, fed tædium mams,amp;exinde periculum. Qiiis gloriari poteft non efttafteraulta huiufmodi, cum 903ntacunc^ diligentia;Et fuffumigia ex huiufmodi animalibus fugat illa, Si trifolium inter herbas,à:cedria inter arborea. EtomneamarS ualde, ut colocynthis,amp;2 slots,8^ acria ualdc,6lt; bene olentia;funt enirn tantundem exanguiu naturae inimt-^quantum arnica humanæ,ôf aerugo,^olea omnia integrarum uiriû. Ethydrar-gyniimproprietate,quac ex immenfo fricote pendet.Etrutam fügiûtferpentes. Si fumum cornu ceruini.Et ranae iftæ terreftreSjCtiam in penu uinaria inueniuntur fre quentencredunturé^ folo afflatu interimere. Et iecur illis uitiatum eft, ac diuerfo-rumcolorum,quod ctiam refer t A rifto teles. Neque omnis terreftris rana, feu bufo Ri,tef((^tt;C, rubetaeft,fedprægrandis,quæinuepribusfolùm inuenitur,£lt;alitur, undeetiam nomen habet à rubo, fcilicet rubeta dtda tempora, in quibus Oculi funt,adeó prominent, utmftar cornuS emineant. Ergo fi riuulis currentium aquarS fingulis no/ dib.olera afpergant, terraqj madefcat, tuti erimus ab huiufmodi pefte, feduermes metuere, Aduerfus ferpentes ac cimices,folia filicis, fuffitu etiam fanguifugarum

,374 DESANITÄTETVENDA pelli cimices dicunt. Ego medicinam longe petitam exiftimo. Sol,flamma è pa^ liximum acre tutius effe reor: inde ut dixi ærugo: probatur ÔC auripygmentum jf“ nollem pifcari,ut dici folet,hamo aureo,Slt; fulphur,amp;: fpecies ari,óó lal ammoniak''’ funt inimica omnibus exanguibus,fed fulphurin igne acccnfum,fal aqua dil^®* Et ficutoleander pulicibus, a eiufmodi minimis,ita lauri folia ferpentibus. Dif® Melt;iiclt;«»frt quod pfyllium putrefacitpulices,amp;: raphanus fcorpiones. Medicamcn ad cinuf adcimict$. præcipue, fed ad omnia eiuGnodi: Cedriæ unc.q. auripygmenti quod uocantan ' Aliui, nicum,6Calbi,SCcroci,nuciscuprefsi,æruginis an. une.f. foliorum myrtißecor«' lib.s.terantur,ÔCcum oleo mifeeantur. Aliud facilius foliorum cuprefsificcoru • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lib.|.æruginis,amp;: fulphuris an.unc.i|.terantur,amp;: cum oleo mifeeantur.Et contrat

pentes, ÔC rubetas bonum eft alerc ciconias, aut grues, amp;nbsp;feles, ac muftellas,^ ^ ' cuntdccricqs,fednefcio caufam. Etbuteones, ó:aues quæ habent magnum”''’' ftrum,amp;:fordidis aluntur, inter quas optima funt, quasuocantpoglianas,ó^lt;l“* fermé alijs non aluntur, quam ferpentibus, SC bufonibus. Magnis tamenRe^P” cum degantlocis adeó munitis,acmundis,quorum fors iam excclfa uidetur,ob(0 cuftodias abiplis animalibus pcnculunon imminet: à cibis autem quomodopd' funt elfe tuti ^ mundior homo, fobrius quifibi uiuit : fed mortalium omnia mof”' Serpenfet frf- Iia,amp; fqualori,ac pedori fubieda. Serpentes autem fabinam amare adeó prodin^ biii»mlimdttL eft,ut circa plantam,in agro Comenft uiperarum multitudo maxima couenia^P“ res quoquefuperarborem ferpunt. Ergo id nondum compertum lïaheo,fcdwP nècompertum,unumquodquegenusanimantium certogenereplantaruin“5, dari. Cum ueró plura fint genera,licet uno nominecotincantur, ob id uariare ratio uidetur,uclut bufoncs faluia ob umbræ denfitatcm,uiperæ eruca: general“' ferunt hederam, amp;^ fteniculum gratas eflè ferpentibus.luxta etiam ftagnaj^aqi’’ inueniri folent, nee non in fpecubus,u€l fubterraneis antris, in montibus^f^P“^' riuntur trabium magnitudine.

Vltipficia eftè unguét3,ac olea,multifariamcp diuïfa in PromptuanO“ monflxauimus : Quare hïc tantum fufficiet principaliora, ac magisidf da, quæ aduerfus omnia uenena,^ morfus,feu uulnera eiufmodi, Ä^ iim^UcU can nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tra peftem funtdifponere. Etfimplicia etiam nonnullafingulariaddc '

tra uenena ac bcmus,dein eadem componemus. Cinis ergo uiperarum optimus en. Antido#^ ptfiem, etiam ex illis,amp; uocaturTheriaca. Oleum ^orpionum rubentium,Sifub camt la temporibus. Sulphur uiuum,Fermentum,Napellus,Morfi.Dehoccftinc^f'' aninueniatur,óó an fit mus,an radix plantæ:Matthiolus cenfet effemufeas. yE Meliteaeiuslocoaliquiuolunt fufficcre bolum armenum orientalem, fient 10^ ci neris uiperarum,ô(f mcdullæ cerui,uiperas (hæ folæ in eo gencre catulos pad'^ præcifo capirCjSC cauda in anateaftatas in ueru: amp;nbsp;collcda pinguedine fumût-^ ui medulla, ucrbcnaca,calamynthamontana, adeps leonis, terebinthiladny'’'?’ angelicæ,gentianæ,imperatoriæcB radices,amp;rutæ,acfcor2oneræ folia. Radices'' tem cucumeris anguini, zedoaria,loco quodam poftremo reponunturfinapiS)^ leum debaccislauri,pancratq radix,ueibafciflores,diptamialbiradices. Ati^ certum fit oleum huiufmodi opponere componi ex uenenis ob fubftantix H^E tudinem,ut fcorpïonum oleum, 06 antidotus é uiperis : Ex alexipharmacis, fernen mali medici, ruta,fcorzoncra, angelica, ^ imperatoria:Gentianam no^ ' firn adnumerarc,nefcio enim quam potes fit,3^ fi potens, quantum in oleisuifJP habeat,ficut omittere adeó laudatum Cretenfe diptamum. Ex his quæ terreat fubftantiæ,inter quæ Melitea eft,quæ etiam egregiè aduerfatur üenenis.EtfuIp‘’“ uiuum,quod ualdedifcutit. Et pinguibus utuim retineant,óó cohibcant,inters cerui medull3,aut anatis cum angueliquamen,loco ut dixi eius,fed amp;nbsp;quodaHi^ ptum eft oleum de fcorpionibushoc gaudet,uelut leonis adeps in difcutiendo! ' | fcutiunt radix cucumeris anguini,ftrenuè uerbcnaca,c31amintha. Difcutit 3fa^ '

hitfcrmentum, ut fint quinque, fi difcutere unum ene udimusifex biduo: fympa* thi3,antipathi3,fubftantia,modus fubftantiæ amp;nbsp;facultas. Qiiinque ergo fufficient au^ex: Ët fi opus en t in aliquibus addemus cantharides, amp;nbsp;erit medicamentum c-iufmodi. Ergo:

r^.Oleide feorpionibus ueterislib.f.fcorpionum rubrorum unientium magno- Compoßtii dd rum numero l. cineris uiperarum unc. s. foliorum cum femine rutæ cxficcatorum tadon, jnfurno non paruin unc.j. terrar Meliteae, uel pro ea boli armem orientalis drac. vj. Ëlphuris uim unc.s. medullæ ceruinæ, uel adipis anatis unc.q. foliorum uerbena-«,radicumcucuinerisanguini an.drac.x.adipis leonis,theriacæ an.unc.j. fermen-tiuctcrisdracvj. Ponanturin folex l. diebus C3niculæ,autin balneo plufquam te-pido perx. dies : inde calidum colctur, amp;nbsp;exprimatur, SC fi opus efi in medietatem ciusaddanturcantharidarum dracirj.

Aliud ad febres,in quibus non concoquiturmateriarin febribus ualidis, ubima ^^^^ 'criareputrefcit,in inflammationibus cordi propinquis : in materiebus qux difcu-^2^adcutim expclli poftulant: cócoquunt primum fridï:iones,fomnus,cubile ob-'cunim,culcitræmult3e, quies, ftratum molle,inungcre totum corpus oleis mode-wiecalefacientibus, digerentibus,êCnatursenoftræamicis: qualia funt præcipuè fhamxmelijfloris populeæarboris,ôôancthini, præfertim hypochôdria,amp;totum putrem,fouere autem illa decodo feminis lini in oleo,SC aqua: turn exhibere fi' fe-®fgt;s adfitin dilutam aqua mulfam, SC ptifanam hordcaceam : neque enim conco-S^ærefimpliciter cficalefacere,amp;humedare, fedquandoque refrigerantibus: hoe wutinardenti febrc,non ut rcfrigeres,fcd ut calnrem innatum adaugeas, item ex-‘iccantibus,fedhocrariüs: contigit tarnen in abundantia humidi crudi,ut hisde-ff'Tiauxilqsadhibitis,nonnunquam renutrireconuenier,fi morbus longus præci-P^'f fit,ouoium uitellis recentium,alios alica amp;nbsp;iure pinguituino tenui flauo, odo-■■^tOjpotentijaquæ multæ admixto fi expediat. Rarius carnibus glandofis, amp;nbsp;tefti-fulisgailonim, medio modopifcibus. Si materia fit in pedore oleum amygdalie num dulcc,?.tque butyrum recens expedir,caricæ,uuæ paffe, amp;' palmæ frudus eo-^jpaflèrculis,^ ceteris auiculis ctiam,^ iecore gallinarum,uel nemorearum teftii ™um ali expedier. Quid ni,reqeiemus'ne probata à Galeno cerebrum fuillum,ac pedes turn uitulorum ^ iecora ctiam,amp; lades lueiorum, amp;nbsp;cyprinorum magnoru, oua non,chamae etiam,8ó conchae,SC ius earum,aclimatiarum fecundum, amp;nbsp;ex his plague, At uerócondïtacroco,gingibere,macropipere, nee refugimus faccharum, ^utiiireciceriim,fedadditamenta,autmyrthideutiprohibemus,calorem enim na-niralem cxacuit,ut etiam hœdi languis,a catulorum bdentium, aut pauld magis ’dultorum caro,Sóius,quamuis horrida, fed praeftans fuerit pullorum columboru, SUosUudarunt adeo Arabes,defcribuntcTi qualcs fint,2lt; funt agreftes,proximi tuc nt’-Qiiinqueautem funt præcipua prætercrocum,qui eftinfignis in hoc, turn cae-^^Wenarrata fatyrion,quod maxime exciter Venerem.Porri quod fanguinem cxagt; fuant,lentaincidant,2lt;fatrambilem atténuent borago,Qi bugloffumquodcor-d* conférant. Ozymum tenue odoratum, 06 poft melifla , fed multö inferior, 9nod pituitam cralTam, Qi melancholiam à cerebro, Qi corde expellat,amp; mofchum quiinomnibushiSjSCpraeftautifsimeauxiliatur. Eritigiturhuiusfecundi oleide-Kfiptiohxc.

b. CaUmenti montani,feminis porrorum,feminis raparum an.unc.j.ftincorum ucroram nutn.iq.mofchi,ambrae orientalis an. fcrup. f florum fambuci unc.vj. flo-fiimpopuliunc.viq.florum uerbafci,florum angelica: an.unc.iiq.rutæ, ozymi ga/ •■yophyllati,fcor2oneræ,uerbenaeç,radicum cyclaminis, adipis leonini an.unc, Se-mi.eineris afp!dis,mithridati,nitri rubri an.drac.ij.fanguinis equini,C3nini, uel uul/ pini,amp;eftmelior, galli an.drac. v. Modus eft hie. Flores in ampulla uitrea expone Poli caniculæ tempore,fie ut in oleum conuercantur,huic oleo adde fuccura porro-mm, ealamenti, feminis raparum oleo exprefsione colledum, rutam cum femine, 02Yniiim,fcorzoneram,uerbenacam,cycl3minis fuccumexpreflum diligenter, 5C exponefoliper x v. dies,fed contufa, quae corpus habent, aut per odo dies in du-

3'7^ UE b A IN I 1 A 1 E l V E IN U A . pil'd uafe, poft cola omnia: fiC iunge fanguines nuper extrados mithri3atum)P^ guedinem ftincorum,06 Ieonis,mofchum,ambram,nitrum,cinerem afpiduip* ^.^j nia coileda in uafe uitreo cum unc. vi.uim maluatici,aut Graeci,permitteq^®^

tius potes,Slt; demum cola, amp;nbsp;pone in uafe optime concluio, mifee quotioic, j pone foU fi adfitper horam,aut plus,amp; cum remoues mifee. Ahud noftrum q gofaepeutifoleo» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, i„, j

Eteptrtun j^. Seminis napi, iuniperi, radicum cyelaminis, diptami albi, foliorum c^^^ inobis, thæ an.unc.q. zedoarizunc.f.diptami Cretenfis,unguenti populeon an*“^ ß,, belzoi,pirctri an.unc. Scmi.croci orientalis drac.iJ.mcduHæ ccrui unc-üj-an^ gt;nbsp;guinem olei rutacei,aceti è prannio an.lib.q.Omnia prêter diptamum,ciorU) ui medullam,amp; fanguinem, ÔC unguentum, ac bdzoi, tuia coquanturin ac^ ’ olco,donec acetum' abfumatur: inde addantur reliqua contufa praeter medidlam,amp; unguentum,quæ fie poni debent,ut funt prêter unguentum-^„^^^ turinfoleper x i..dies,poftaddaturunguentum,8Cièrueturxx. diebusloco demum eoletur bene exprimendo. Alia habebis unguenta prettoia in P*^®'’’Pj((j Koront Hi- ^Jq ^ jj^p experta,quibus inunxi primo Hieronymum Moronum Sacerdoten’) ^ flona, Patritium melancholici habitus,actatis annorum circiter x x.cui cum ^’iQ^^’nùtj feabiem feed am paffus effet, eam^ perperam parua uidus obferuationecu»o cohibuiiret,fuperuenit febris tertiana continuafubinitioautumni,inqnaP ..^ reddebaturinæqualis, Sc inordinatus etiam quandoqueprorfus eefTabat/UiH^u, formicularifimilis effet. Aegerintcrim iacebat utmortuus, tenuebatmeai^ j, ta,Sc affimpta parum proficiebant: Inunxi ergo bis loca illa odo arteriarü,i* j^^j Z^ltfriM. ualuit. P4uló póli tum aegrotaiet iam nepos illius prznomineBartholom3n’S lulutt Mo. tonus, lull] Moroni Uluftris equitis filius,annum agens fextum,^ effet ia® ^? j, ronuieques matus expcripneumonia,quacnonfupputabat, ÔCutfoletlaborabatlcuitat^*” lUultm. hinorum, febris in tenfa, SC refpiratio tempore aequalis pulfui : iufsi ergo qu®“ ra non dabatur inungi,large,liberaliterqp,^ totum corpus,pedus^ maxima fr eftinflammatio,SCfimul euomuitquantitatemmagnamhumoium,8Ceriiüöf^(jP (credo reiiquiasciborum,ac potuum totdicrum,quas haud concoxerat)amp;^ ^ pusautemmukum album,leue,SCaequalenonmalèolens, multisdiebusdfl Alfxandri p^^ urinas, SC euafit. Cum^ etiam paucis abhinc diebus Alexander Sylnd® « Syluejlrifhi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mihi charifsimi frater febreatgroraflet, SC cum uomitu (eratenimpf'^ ftoru. teidanaVSC profluuiouentris,adeó nobis expedantibus exuno alteriusalkn'^gt; nem,ut febris ardens fadafit, nee nifi aquoia deqeeret, iubflaua multa,md^'^ ^ ftiHse fanguinis narium,quæ non alleuaoant,dolores pedoris ,uigiliæ, dd*'^’’^ ^ fus malus circa x x x. diem,tabes. Itaque decreui quoquo modo poflèm tc®’'’cj rationem : liquebat enim cauam iecoris partem, inflammationem fine mm®^ ’ proprièficab antiquisappellata,laborare. Quamobrem illi conferiptiung®^^ quo iufsi inungi uentriculi regionem, Qi totam iecoris cauam, antecana®“^! euafit ut pater modus in Promptuario.

SAK in canticae explanatione refert,quod ucrifsimum eft,cflc poïïè ®^ camenta quidam,quae uitae producendae funt utilifsima.Videturaut hoe tributum inter reliqua compofitioni ex myrabolanis, quam tuftf

quot; nbsp;nbsp;- uocant,SC maxime auroadmifto, id non feirepræftat, quam cau^ «

Triftri, j^j inuenire:nam medicamenta praeftóeruntinuenta ratione, éimulta huw“” , à medicis etiam praedaris funt commemorata.Duos diximus eflqproducend^t icopiprodu- tæfcopos,8Cuthumidumnon confumatur,feuferius,amp;utquam fimiHimum^ ctnditiutf, fumpto reftauretur» Erat Qi tertium,de quo didum elf,ad conferuandamua^^^j nem,fed id omittam,tum quia hïc de eo fcopo non a^itur, turn quia ex h« ® Ölud etiam ex parte habetur: demum quia difficilia cum ßnt duo haec per nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

pifcamur,tmîutn fi addiderimus, forfan prorfus impediemur ab filins inuentione.' Qainimmô fi ctiam aliquid ad rem facit,pleraque h mu s tertij generis uitam ponds breuioremreddunt,uelut quæaperiunt,dfirecant,excrementa deducunt,a(inngût, Qjifuitân calefaciunt,purg3nt,leniunt,roborant cerebrum,fenfus uegetes effîciunt,aduerfan i^breuMMi touenenis,omnia talia uitam breuiant.Propterea quatenus dcbeat eficillorum ü-ius,fingulis cuiufque locis deferiptum eft. Nunc ergo de reftitutione ipfius hump di,amp;tarditateconfumpnonis agendum eft: ÔC refiitunonem quidem humidi nullum medicamencum efficit per le,fed ut calot denfior, SC purior, SC maior cfficitur, amp;^a!imencumoptimum,ÔC commodumincortcoquendo,utmora,iômnus, SCex-ncitano,acquies opportune adhibita, ueluti cum cibus in uafis amplis concoqui-tur,quies in anguftis exercitationi medqs,medio modo. At ut fit denfus calor, hoc nbsp;nbsp;nbsp;•

6^commodum efirenutririoni, SCutferiùs abfumatur, quod iam paratum efthu-miduminanK^ humidum illud,SCcalornaturalis fubftantia eadem iunt, quatenus 3Utem differiint, quatenus eadem funt prorfus, de quibus nunc dicendum erit : fi prius admonuero leCforem, hanc refolutionem tardam, SC medicamentis, 6C amu-letis,dequibus alias à nobis didum eft,non folo alimento,imó eo non nifi per con-lèquentiam,non primo fieri pofte. Igitur dubio procul eft motum omnem accele- ^vioiuw dtee^ rareconfumptionem,quodnammaeexperimentodidicimus, contraquietem mi- if^^fscon^ uusconfumere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 o n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fumptionem^

rrimacltuocata Alcorz Hifpanicc,5C eft omnium optima,cüuis funt multae delen conftHionet pdones : proponam autem unam pro exemplo. r^. margaritarum orientalium ^ |^^^ ync.(.s.ideft,drac.x iphyacinthorum orientalium,quimutantur adignem unc.ij* Imaragdorumorientalium unc.j. carbunculorum orientalium, granatorum ori-fntaliuni,topaci,chryfolithi,aquæ marinae örientalis,feu calaidis, fardoniorum,he-fillorum,amethiftorum orientalium, ballafiorum an.unc. s. faphyrorum orientalium drac.x. faccharipurgati albilib.iiij.Diiroluanturfaccharum,SCgemmæinte-gfæabomniforditie mundatæ perrotam,deindeablutæ diligenter imponantutj Sî^antequam congeletur,addantur mofehi orientalis drae.tj.SC fiant morfuli,qui te-neanturinloco ficco, dequibus cum opus eft,airumanturdrae.q. ad unc.s. ufque, amp;^terantur,donec redigantur in polinem, SC bibat cum modico uini Cretici,aut al-tMusuinipotentis,SCtenuis,3cftibdulcis. Præftat hæccompofitio quodomnes gemmæpoftuntdignofc^SCquodfplendidæfuntj SC orientales, SCetiarn quia fie unes earum non euanefcunt,necdebilitantur,SCeftconfe(ftioRegum,ÔCpofRi-ttius addere in ea amum,SC argentum foliatum, SC mofeus deducit gemmas ftatinl 3d cor, præcipuè cum uino : SC fi non licet uti uinOjdabimus cum aqua croeî, aut a-qua carnis.

Secunda fit ex eiufmodigemmis,5C additur aliquid Îapidiscaeruici in aliquibus ^ompofitionibus: SC fi non adfintomnes gêmæ,nil refert: principales tarnen funt lmaragdi,hyacinthiorientales,fapphiri,margaritæ, SCredigunturinpuluerem,in-deadditurlaccharum quadruplo pondéré: fed omnia leuigarttur, SC perlinteum denfum cribrantur.

Tertia compofitio fit cum margaritis folis orientalibUs, quadruplo facchari, SC fftadconfirmandasuires,lætificandumcpcor, SCrepurgandumfanguinem. Hic jq^j^j non polTum nifi deteftari eos,de quo alias dixi,qui huiulmodi pulueres èlapidibus dantcum cibo,uel prope,uel etiam cum faccharo exfloribus qualibufcunquemam wnum affert impedimentum alteri,ÓC efficiunt maltham in corpore,feu egmentum: umiliter 2C illos, qui in mifeendo alia fimplicia calida,frigida, ficca cum his, quæ à pfoprictatefola agunt,at(^ ita intertürbant opus utrorumqp,uelut in eleduario de gemmisuulgato.

Sexta eft puluis nófter. 1^. fcobis Monocefotis drac.j. fcobi's ebon's exden-ftunc.Semi.facchari unc.q.Semi.faccharum teratur,fcobs fit derafa, chalybe afini-110gt;aut fakem Datnafceno,eafittntajquantitas fitunc.Sv.Tii.pro auxilioj uelut

contra uenena,pro ufu g. x x v. feu fcru.auri fabrorum, 06 pauperes potcrunt till folo ebore.

Septima eft compofitio ex auro, uel in pauperibus ex argento in aqua rcfoluto, ut alias docuimus,modus facilior eft ut aurum liqueicat cum alnac\ id eft, plumbo rudi,ô6comburaturfæpiùs, Ö6 tuncrepurgatum crediturdilToluiinhumano cor' pore,ô6 quidam exhibent aurum,uel argentum gallinæ,uel gallo, ô6 coHigunt »er eus eins per anum,ne deterreat,deinde comedunt carnem pulli illius,06 itademub tisinPrincipibus.

Odaua eft ut ftimantur femina citri recentis,(ed bene maturi, Ô6 detrada a corti' • nbsp;nbsp;nbsp;ce duro,condiantur in faccharo,06 non eft difficultas, nifi quodoportetcomedere

Nona eft elyßr compofitio deftillata,quæ uariorum eft modorum, de qua fatisi” Promptuario diximus.

?lt;ccttl«j cor^ Decima eft facculus pro corde, ßo. fmaragdorum, faphyrorum, margaritartim, ^iHi» hyacinthorumrubrorum omnium orientalium,cauendo exfadittjs,quietiamlan' daracha confiant, an.drac.i'.Semi. cartilaginis, feu ofsis de corde cerui, ofsis uanei humani non mortui ex morbo unius anni, parum ficcati in furno an.fcrup.iiil' bij' mi.meliflæ,citri cum fuo ligno, ozimi parui odorati, boraginis an.drac.j.riatP*“' uis fubtilifsimus.Et funt qui addunt Polq fernen,altj dentes uipcr£,alij auripygi”^' turn album,id efi,arfenicum»

Rimus ordo ex rebus fn fuccis,in fpiflamentis, id eft, fuccis concrets,•** repentis infuiiontbus, inaquisdeftillatis cum dupliciuafe, ft^partibu’ fuccedentibus, in codionibus,in additione fuccorum, amp;in folatione,i'' ï«» oleo deftillato,in oleo fado in fole : in pulueribus pollinis modo : in p^' trefadis in fimo equino,in uftis:in infufis in aceto x i n. Secundus in quannW £C perfedione,qux pcrlineam fuperpofitam, amp;nbsp;magnam, aut breucm intcHigiwn Tertius in natura,cum rale,ftibio,alumine,lapidibus,metallis,atcp metaUicis, ran*' cibus,lignis corticibus,feminibus,floribus,lachrymis,foltfs,in partibus animaliui” uelfanguine,aut produdis retrimentis. Qaiartus in proprijs à qualitatemaniW prima,lecunda,tertia in purgantibuSjin uenenis,in infufione horum,ut aquxardC' tis,uel aceti,uel cum uino ualde duici, SC odorato, in circuitibus, in thermis utuo i x. Summa horumpræterfecundumordinemx t. Etcumilloiamconftitutustl Tgfl7r®*.Ergo fuccuschclidoniacinfpiflatus,crociorientalis,flores ozymiparuijü^' liementerodoratiiamncci,folicula,ói!’femen:MelifophyllQn,uirideodoratumu31' dè,quod rarum eft:fuccus helenq radicis,boraginis femina, amp;nbsp;flores conditi wu^ amp;nbsp;folia,2lt; radices,ód quæ ex eo genere pulegium,additamenta,radicum bibind*^ inde belzoi,thus,ftyr3X,uinum quale didum eft praecipuè Creticum, lupi cor/aO' guis equinus,catuli fanguis, anatis^, quamuis mifti generis, amp;nbsp;hæc funt in tertio ordinedn quarto quæ purgant heUeborus, Ôd colutea,feu potiùs fena. Succedun mofchus, ambra orientalis,zibetum, longe inferiora garyophylli,06xiloaloes.il’ fexto ordinehyacinthus,fmaragdus,margaritæ,faphyrus,ô6 mifti generis,lapis cï' ruleus orientalis,topatius tener, quem chryfolithum uocant, ualdeutilisetiawin' fanientibus,cal3is,S6 granatus foriân,ô6adamas,Iicet pro ueneno reponatur. VH' de communis erit ultimo generi,inquomandragoræ poma,quæluntmitiorae' tiam opio,hocautem inebriat.Qviæcuncpautem fomnum prouocant,06humeda multum,utnympheæflores,amp;uiolarumpurpurearum, multiplicimodo inuan’i crederem,06uerumchryfolithum'orientalem ualde utilemefle, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Excompofitis Alchermesmaiusex x i i. drachmis,Ô6minuscxduabuslap*' dis cæruleidætificans Almanforis.Diamargariton frigidum,tam mithridatSjqt^i” theriaca:Diamufcum dulce:diambra,eleduarium de gemis conciliatöris. EtMö' noceros eft cornu Regum,quod tantum bis uidi,ó6 aqua mali medici, quæbene

Itt,amp;fuccus eius conditus in. calidis effedibus, amp;nbsp;extra epithemata ex rofis, uiolis, gt;deft,aquis earum:fucco mali medici,mno Cretico,fanthalis,3ceto rofeo.

Puluis adcor, Sfcolorem roborandum noRcr. l^. margaritarum orientalism p,^f„^ noßer. wnc.j.hyacinthorum oriêtalium draedj faphyrorum eoloratorum orientahS fcriip. pfcminiimboraginis,Sem.baüh'conïs. Seminum apij bonum odorem habentis 'oliorumpulcgqan.drac.irj.mofchidrac.s.ambrx (crupq.zibecti ficciorisfcrupaj. ofsisMonoceronsg. x l. aurifol. t. granorûbibineîlædrac.nsj. croci onendcrup, ^■zedoaiixdrac.j.Kad.enulsc drac.ij. cordiskipi ofsisdraciij.Rad. mandragoiæ drac.q.s.Fiatpu!uis.

Interomnesautem compoGtioncs,qnæinufu habentur, Dtamufehum dulcc^®^^*^®^^' ongcaliasantcccUïtjÓ^licetmofchfetiamaugere quantitate,proutcómodiuscÇÇefnu^tbo. ffedideris.Caucduo,utmofchusfitorientalis,multóenimefficaciorefioccidenta 'ö^Doronicum exime,autloco etusreponefueddaneû.Quandoqueenim fumi-•utradixut benefentn Matthiolusipccici aconiti. Diambræautcincompofitio, Pfïterquam quod fit multo inferior,amp; ferme fo!dm ad cerebrum comparata, lon-g'etiaincftcaiidior.Pfinceps autetiam ualdeextolÜt in his.Præcipuum quod ua-^ätomnifufpicionc,Sd pro cibo ac omni medicamento folum opus, caufa ut fit re-’^fnscapiti,peâ:ori,uentricülo,iecori,renibus,præcipucadconfumptos5 SCtabifi« oleumaueHanarumjlætificans nodrum, fmaragdus orientaüs purus, 8Ccoh»-’tusferup.j.byacinthorum orientalium, margaritarum, croci orientaüs an.drac^» o^*‘^“®gt;^pomimandragorgan.drac.j.s.foliorum apij,foliorum StSem.me-

”gt;ï.Sem,amp;foI.boraginis,fucctfültoiuin Cc Scm.fclareæiScm.ôcroi.ozymiparuf, ^garyophyllatian.fcrup.iitj.Radicum amp;fol.bibincîlæ rubræ: foLód Sem.puicgij ’nfcriip.ij.mofchi,amp;ambræorientaüsan.g. x v. fucciradicisconcreti,ofsis decor ^dupfofsis de corde equi iuuenis in bello ma flati an.g. x x v.cornu monocerotis ï^p‘ij.faphyriorientaüs,colorati Sdnitidifcrup.ij.s.Piatpuluisfubtilifsimus, feil ’'’pollinem redigatiKjdetur à fcrup.s. ad drac.s,

Q«lt; alorcm näturalent feruint^^ quornoio addugtant^uiUq; longitudini (onfinti Cap, X L.

aha nofira,8^ fa lus in caîorc innato,multo,puro,denfo. Purius efi in fuites yitdmjiti tuteplurimus,in pucritia dciïor,fcd crafsiorin pueris, quam iuuenibus. I«^''ö conCi' Duplexinfitus,amp;influcns, amp;medius in corde ad alfa membra influens, ft^f* cordi autem proprius.Scruatur communibus fciÜcer temperantiauefici- Ca/or im na^ “RnfniunufquifquCjamp;inuno quoquemembro reduflum temperamenunn ad^^^'^pR’r FopriumftatumjUdutHieracio pierumque: undePlinius. [Carpitur pet iiicfles^‘lt;?^lt;lt;fÿxirft» '’filocaulefuccuscandiduSjConditurfifliÜnouOjUiribuspapauerf fimilisrfanat^ ®®niauitia oculorum cum lade muÜebn:nubeculas, cicatrices, aduftiones, præ-^•Putca!igines,amp;cülana epiphoras,id eft,impetus defluxorö ad il!os,idemq}fcni-Pnhpondéré ex pofca ebibita purgauferpentium quoqueiflibus,atqucmorfibus P 3ntx partes 3uxiÜantur,ó^ intus,SC extra adhibita,tam cum aceto, quam cum Ui-cum utroque. Cratenas eodem pondéré dabat cum aceto, Sc uino ’Qnydropicos,fedurinacdifficultates fuccus emendatebibitus,uelutuentris uitia ^m mellc,amp;aceto planta impofita : fed hæc minus ncceflaria : quæ autem ad pro-Politumproprièpertinent,funtutfomnum proiiocet, aeRum reftigeret, uentricu-igt;mpurget,languinem augeat, Venerem inhibeat, inflatipnem difcutir,ruflus lets dncit,concofliones adiuuat, nam ipfum cruditatis caufam non præbet. NeC laresp^ iterin cibis aufditatem facit,at(R inhibet,cadcm enim caufa,alter utrinqi odus.Aluum copiofiùs fumptum fic foiuit,modicè fiftit, Icntitiam pituitæ dige-'f)Ut etiam aiunt quidam,fenfus purgat,ftomachi diflbluti eius ufu iuuantur. Et o-r •^æ^^ ^^ ^“Iccdinem temperantes cum aceto. Sedfi crafsior litpituita umfcillitico uino, aut abfynthite, fi tufsis adfit, SShyffopite admifto. Datur quo-wesdiacisjSe in prxcordiorum duriciebus,melancholicis,fed candidat,SC ucficat

DE SANITATE TVËNDA ihttjs.] Alia infuper addit ad fatictatem ut iuie merito ui perire debucrit,qui tambi né tutus aduerfus omnes morbos,fponte nafcentes hoc Hieracio fuerit. Sed cam ladlucamfylueftremHieraciOjUtpalameft mifcuerit,etiame tribus principalibas cichorq fpeciebus, Hieracio feri quae eft endiuia,proprie latifolia, SC uiridis cicho-no iucundior,SC foncho praeftantifsimum eft. Hieracium ad totum corpus temp^ randum,dicftumcp hieracium,quod accipitrum genus fit uocatum, eo confricet^ cuIoSjUtuifummelioremefficiant. Atuerocardusbenedidusadpurgandutn,ai'

*^^ dw. f‘^ticndum^,ac putredini,at^ uenenis refiftendum.Saluia uerd proprietatequa^ « nbsp;nbsp;nbsp;‘ damhuicnegocioprxtulerunc,utetiamfphacuIisreftitu3tuit3m.AmbrofiawmO'

fior ad hoc quanto rarior. Propriauerô ad eadem auxiliafut diximus) exercitatio, ambraorientalis, macropiper,SC ferularum corculum,luteo out fimtle: poftqu^ quafi fecundo ordine.Aqua ardens bis coda,aut prannium uinum, crocus, fedO' rientalis,fatyrionis radix. Vahdior funt margan'eae,SC ebur dciafum tcnuifsmifJi^’' nim loquantur ex hoc funt gen ere, SC præftantifsima,ilkiminent,denfant,purg3m humidum à forditie exuftum,SC corruptnm dcpellunuhçc enim taha.uelnrmoö' perimento,ucl certa ratione conftare debent.Ciceres uerd rubri,SC corum defoo adaugentciendo mot0,iuxtaPrincipisopinionem,caledula,chelidoniumniagt;^’

Cerli ciilt;£ddmritio Ireuis Tuend£ fdnitdti'. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap» X L r.

o^tin n„Hd^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A maxime conftat in uentriculi incolumitate, acopcre, id eft, fanitatif in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ciionc,tum quia alijs concöquit,nullum aliud iHiuum quia tenue, i» » quopctifsi' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ôCexangue,SCaltorumpræfidioindiget:tum quiacibaria, SCilbborai’'

wi««confia lÖE^^3^cuiufeunquegeneris recipit, SCpraeparata, SCnon praeparata,Ó^P'^x ji^f^ manfa,amp; non prçmanfa,8C cum potu immoderato:Et motionibus ob ampH^®quot;^ maxime turbatur,non ita iecur.Afficitur SCiiigiIqs,curis,ftudqs, henterocele, prj' fertim fi non unciatur optime, 8C ut immodica repletione, ita etiamfamc,at^^‘ y dia,afficit etiâ prauis faporibus:SC fi naufeet,quid profunt cibi, nifi naufeaiuD^t’’ Cap. 14.m ^^ ‘^ aduerfa etiam ualetudfne maior,quam in profpera,neccfsitas:ob medicamt' mitio ferme, ^o^“™ ufum primo ad Glauconem dicebat GalcnusJçditcp offenfa codiowXP''^ ‘ cipuè caput ob uapores,ÔC fitus reeftitudinem : SC ob id etiam uigilias pahqtinnit maxime facit,5C oculorum imagmes,ac nebulas, mentem perturbât, denteseU3 lædit,SC corrumpit.Et fi bene cedat codio,hæc omnia,ut fepè fum expertus,lp'’æ tè definunr.Cordis etiam palpitationes,SC pulfuslanguidos, SC mentent ptr^'^j confenfu neruorum fexti paris.Qiiid dicam de obftrudionibus iccoris,undw li,hydropes,febres,SCdiarrhçæ,cum cæterarnala,fed haccquatuorpraecipue-W^ tiam mutabilis hæc ratio eoeftionis procurandæ pro ætate, temporibus 3fl®*®^„ cqs.Indigetautem maxime capitis cura uicifsim ob deftillationê,SC fomnum-P^ tu 8C quiete ob contentos cibos hoc ülo ob robur. Mul turn ergo profunt urnen 8C ed magis necefiaria in motu à cibo,SC in hêteroccle.Notus autem iniciont^ nmumprodeft.Somnusquictus,prolixus,aItus,benecontccfto corporc,pulj®' molk,SC unguenta pretiola ab umbilico ad uentriculi furculam.Ex cibisgr^'quot;' derati,fimplices,molles,denficp,ae'r purus, frigidus, ficcior ut in fpeculis. Ho quacplurimumiuuant,abfynthium primum,indementa,ruta,utfuperiusetiam ximus.Ex cibis a lat pulIorum,SC gallipauorum, turn lades quadrupedium, etiam SCiecora pifcium : SC ouorum gallinarum lutea, feu uitelli : amp;nbsp;panBexm^J Vinum paucum,purum,merum,paruum,dulce. Panis recens,leuis,«l/g*®^, etiam leui furfure admifto, ferculum, oriza, autfi imbecillior panis in iurecoö • Exliquoribus oxymcl fuauc,uel fyrupus acetofus,oleum amygdalinum duw „ Quandoquegingiberconditum,finapiscumcapparibus, autradicibus ,* Ficus maturæ,mundatæ,uuae pendulæ dulces,flores bugloftiaucunditas,»^ 6C croci modicum:cactcra mitteloqui.Carpento ueharis,nec onera tolles, niw neratus:faccharum mihi nunc utileeft,SC quandoeg poma odorata, ÇP^atude-ribus,nece{rarium eft edere ad kuandas curas,

ièâionemobtcrtiamncgligeiCjautobpudorem tllam non exoncfafc,tnamaxf- tieglig^edèi me incommoda afFerre,expenmento comprobainmiis: primum fi fucrit materia le ieHionem di^ lus ut bills,tormina,amp;cofidolorem,ô^ileufn quandoqueexcitarefolef.atqueindc ui^tjuamdld mortem.Secundum eft quod iccur trahit alimentum prauum, atquc hoc eft pefsi- puridL mum,^ perpetuum,adeo ut nil deterius contingerc pofsit, quod enim cupit excer nerecum prauum fit,exfugerccogirur,atqucideo obftrudiones, ÔCcorruptiones, Vrittiereten^ amp;erofionesfequifolent.Vndefcquentidietormina.Tertiumcftdetiimentum ca- tiommuipe^ pitiexuaporibus,uertigines,obftrudiones, obliuio, SCquando«^ détériora his, (icruulold,^ amp;uomitus, St ciborum auerfio, atop eiufmodi. Si uero urina retineatur,minus eft q^uandomd-periculmhiquandoqp tarnen adeo diftenditur,utnonpofsit poftmodumillam ex-g«. ' lt;nbsp;cernereiamp;omninofiefica redditurimbecillis. Etfi uefica, amp;nbsp;urina funtfecundum naturam,detrimentum minus eft in retentione ad boras fcreduasded fi diutius dif-ieratur,deterior eftretentio urinæ,quàm fæcum,uel etiam fi uitiofa fit urina,aut ue-■icaaliquo morbo laboret.Raró enim urina tranfit ad infenfilem retentionem. Fa-mesautem fumpto cibo pauco femper poft tempus ceftat:dcijciendi autem aluum uoluntas plerunqj non femper.Fgees tarnen firctineantur,ót fintautficcae,autnie-lt;iiocres,ficeari confueucrunt. Verum retentio fudoris nSquam fit fine ma^no ma- ï^ffruf/o ƒ»-jpAprxfertim in frigore:fuccedunt enim febres,et perfgpè phlegmones cum quis «^^wA«^?«* gt;udareuolens,aut fudans iam frigori feexpofueritJietentio etiam uomituseftde-fcrior,5tIancinatuentriculum,5Cretinet,quodnonnunqu3meftlethaleuenenum. voMit/'x«« ^Ofrópaucuscibus minimenocctuentriculo, quodillefibiconcoquat, quinimó ^^f^^odect^ melius ah co rehahpt.qirofl nTpprfluo laboreleueturneccord). autiecoritcorqui-“'”'» dem trahitad fe uiolenter,quicquid eft in corpore boni autiucundi: lecuroo aii-mcnticopiam,fcilicetfanguinis,quinimóSCipfum cura quadamutucntnculusfu-perflualeuatur: neque ergo ex inædia paucorum dierum, neeg ex multorum, non gtauilxduntur cor,tecur,aut uentriculus ; Ventriculus tarnen fi nihil omninó affu-iiat,lxditur.

HV'm fint maxim æ corporum differentiae quatuor, alia enim fimph'eiter corpdrum fana, quibus nihil eft quod obfit, non aetas, non natura, non externa, qudiuormia uelutcafus,auterror:aliaquibusactas duntaxat, uelut fencs, alia qui- tàtntdifft^ 5=^^' bus temperatura, aut mala compofitio bellum indixit, alia quae uel ca-^^^,-^, m,uel more uitæ,aut in morbos,quibus decumbere coguntur, aut cum quibus e-damconfueta muniaobirc,utcaecitas in altero oculo,leuis urinae urigo, hernia,aut nihil horum, fed parati ad morbos ex quacunepcaufa funt, uelut morbo regio lagt; horantes,uel malo habitu, uel imbeciHitate uentriculi non folùm in omnibus hisj fedetiam in fanis,plurimum poteft uiuendi ratio,atcp cafus. Non enim çgrotamus, N®lt;‘t» nonmorimuranteextremamfenelt;ffutem,nifinaturaàmaliseui(fta.Euinciturau- *^ lt;iniiiiS nd^ iemuiolentis quandoque cafibus, uulneribus, idibus return grauium, feu dolore, ^«•^‘lt; noftrd Iaborc,frigore,inaedia,cr3pula,uenenis,cibis,qui fubigi oequeunt,utleguminibus, «w»df«r» acradicibus,aut femiputridis,uelut fungis, amp;nbsp;carnibus, aut pifcibus,feu fruclibus obfoletis,in quibus plerunque malus fapor, St odor deprachenduntur,aut femico-dis,fed Sd ualde acribus,acidis,crafsis,lentis,aut duris,aut uetuftate exefis,ut etiam pane mucido, fed præter omnia uino plurimo, atque potenti, quod cerebrum petit,acneruos,amp; totum fanguinem mutat.Practerea uenere,in fenibus praecipuè,uigt; gili3,curis,ira,triftitia,timore.Siergo quis talia prgcauerepotuerit,et in horS poL fefsionediumanere, tamcertusefte poteftde incolumitate,SClongauita, quam quod aduentumfolis aeftas confequetur, modo nihil incommodi maioris iam in corpore antea contraxerit Qiiod fi homo ïegrotet,neceffe eft ut corpus à caufa aU-quailliinimicapercellatur,quodfipercellitur,oportetipfamcaufam,autpotentio-rem ellecorpore,autdiuturnam elleopprefsionem, Valcantergoquiadminiftra-tionesjopesinfolertia, ód hominum auxilio pofitaeffecredunt noftram falutem,

aut in cafti,nifi eó rem dediicas,ut ca fus afFerat uiolendam, quad edam i’n opi^^^ SCadminifiranonefacere faepèfolet, Cauendum eft igitur abhiscaüfis, Q^æ'’^ fubigere poflunt: amp;nbsp;maxime his, qui iam malam contraxerunt corporis habiW“ ' nem,fed amp;nbsp;cauendum ne contrahant,quantum fieri poteft. Et plerunque erhöre Nof4* iuuentutis fcquens ætas pœnas luit:undeab initio amiefcendum moderation!, qua non folùm faluti corporis contulimus,fed famae, bonis,óógratiæ apudDenK’» Puerquorno- wm etiam animi uirtutibus.Cùm itaque puerfex annos uel circa habuerit, pr^ï^^' doregendits, P^^ri tradendus eft, quieum doceat, in quo etiam gradatim eft ordinandus,ned fcholis quotidiemorari cogcndus,necuinum ei bibendum detur, uelinexig‘'^ ^ quantitate,ut fupra diximus,fed aqua frigida,dulcis Sd bona,et non turbida,apff cipuèficalidæfuerittert:periei:S«^hocmodo regendus eftufquead annum y*' ' deinde regimine fanorum regatur, nee medicandi funt pueri forti uentris^oW^ ' ne,uel minUtione,SC euftodiendi funt ne multum de mellis confeeftionibus^en ' y ^ dibus comedant,neaegritudines multas incurrant. A'lacftc,ó^ cafeo,accrafsis*’ ' trientibusremoucantur, nelapisineorumucfica gignatur, amp;nbsp;multum ö“^”®*J ° °d‘' d' fius,neccibosfumant,donecpriorconcodusfit.Etcumx i i.fueritannoruni,W ^^'^ *‘ exercendifuntinhis,quibus funtdocendi. Etcüm iuuenes fadifuerint,abatu^ infirmitatibus funt euftodiendi,cos minuendo, atqwe eorum uentres Foluendo^ cum apparuerintfigna,ftatim occurratur,antequam perficianturmorbi.EtiufO ccbatHaIy»[Iuuenumcorpora eum iam ultimum attigerunt terminum, ^aug mentationis ftatum, ideoq; fuperfluitates in eis augentur, amp;nbsp;congregantur,ni _ biœ feftinanfin eos propter repletionem.] Hoe enim tempore cibus non oew vw?^iugt;,tvlt;iugtiiuonLULprius,ccuirtus eorum patientioreitni^* borum,óf in pluribusfortior, ad expellendum eorum caufam, unde oportet ex«' citium indiri moderatum,óóconfuetum,nec multum, calorem folis obuient. b’' qua temperati caloris fe balneent,aeÏ}:ateueró aqua frigida,dulci,Sd fuaui. Cibost’ ueant calefaciêtes,choleram generances,ut allia, caepas,fin3pim, amp;nbsp;fimilia,necp‘''® comedant,quam concoquipofsint: frigidosautem aftumant pifces recentes,li®' dinas carnes cumfrigidiseondimentis décodas, uinum bibant nee multum, nd' uum,ncc uetus,mixtum aqua f rigida,nec famem multum tollerent, ne bile os um' tricuii afficiatur.Sit^ tandem eorum regimen,iuxra quod expedit naturali eorum temperamcnto,cuiufi^ quatuor anni temporum, etiam uerecundia in iuuene bo* num eft fignum,ut Cicero teftaturfecundo deoffieqs .Prima adolefcentiumcom' mendatio proficifcitur à modeftia,tum pietate in parentes,tum in fuos beneuoto' Noti. tia.Et Seneca.Adolefcentem probo, in quo eft aliquidienile.Caueantabimmode rata libidine,libidinofa enim amp;nbsp;intemperans adolefcctia affedum corpusfenedU' ti tradit,nec in robore,ac flore iuuentutis confidendum eft, quoniam illa ætas muf tó plures habent mortis cafus,quim fenedus: facilitjs enim in morbos adolefcetw

t^Aphorif, incurrunt:iuxtaHippocratis didum. Grauius ægrotant,amp;difficiliuscurantur,» i 2. hinceft quod pauciueniunt adfenedutem.Qiiarelongemclior eftinfenibuseo' Senum con^ ditio,quia quod fpcrat adolefcens,iam confecutus eft fenex, 6C quanquamid quod ditio meUor. præterrjt effluxerit,hoc tarnen remanet,quod uirtute, óf rede fadis quifep comecu tus eft,óf grauior eft etiam mors iuuenibus répugnante natura, fenibus uero kuis» quia (ponte uenir,ôf nulla ui adhibita,óf ob id dixit luuenalis:

l^unc mihi qui fuidest()oß damnum temporïs^Zir J^et DeceptiUtfeftinat tuim decurrere ueloXf flofadut dnguft£^mt[erfq;lreuifiim£ uitit, Porro dum bibimut^dum ferta ei Unguenta pUtUoi Pofcimuit obrepit non mteUeUifeneüut^ Quapropter non immento cednit Ouidius.

Igitur o iuuenes, dum uires,dnniq; ßnunt tölerare labores. lam ueniet tacito curua feneäa pede»

*^*^2^ calefacienti, ac humedanti regimine fimt tradandi, idco^ habitare Sen« ejuimo^ . nbsp;nbsp;nbsp;m aëre non ficco,fed fimili uerno, amp;nbsp;fi uirtiis corum debilis fit, equitent, dC do tradundki J. °ulationem minuant: fi uerô fortior fit,deambulatione utantur,non tarnen quç n,-?®r‘’^S“®^’*”®° aquaedulcis tepido ntantur,SC comedant cibana caUda, amp;nbsp;bu '^vacilisconcodionis, 8Cfugiantacna,pungitia,ô^qnæfuntdifficins conco-'onis,amp; btlem,phlegma,ac melanchoham générant. Et qui ualdè fencs funf,plu- ^dldejmef, æsindie cibum afiîimât,S^ paulatim cum natura debilis copiam cibi femel affum-P *confiterenequeant,ôëuentrem möllern procurent,accoitum,amp;animiacciden ’wgiant,ôdpræfertim immoderata. Et quia ut plurimum quod eolligitur in cor-Potefenum phlegma eft,ideo bonum eft aliquando uti fubtiliantibus, Ôë inciden- ^ ^sphlcgmajamp;fomno prolixo utantur,uel fa item diùturna mora inledo. Præ-tereaconfertantequamfurgantfridiotemperata in quantitate, Ôd qualitatc,

poftea equitent,uel incedant. Vinum darum,Ôë fubtile, amp;nbsp;aqua me- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

diocriter miftum, ac temperate bibant. Si enim hoc mo-/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;do regan tur,pofsibile eft ut ad albaram tar

É^L E N C	H V Cap.	Fol.	C A P I T V M,	Cap. Foi
Dlt;fttlùiitjroremar'mOyer betonica. •	Îi.	161	Degallo,capo,gallina^Gypttllo.	xs, xta
'DeTUta,ttbfyntbio,a' carduo hortenfi.	J 4.	tôle	Decolumbis.	x6. lit
De Capparibus, a- afparagts.	îy.	X^f	De pauone, grue^âconia^Gy ßrutbyocamelo.	X7. ili
Detauliculis,atifgermimbui,	Jö.	X^Î	De anfere,Granate, De perdice,Gy coturniee. De attagene^pbaßano^Gy turture. De turdis,merulis,cy ßurrds.	iS. 2ij
De cucurbitarum generibus.	Î7.	x6i		19. Xij
Depepomb.melopepombus, Q- eucumeribut.	î8.	166		iO. Hf
De plantis m generali.	*9.	167		il. lif
Deradicibus.	40.	16S	De alauda,bortulanis,pafferibHSt at^ alÿs minu
Deradicularaparia, rapa^ napo, radicula.			tisauiculis.	a. xiô
raphano.	41.	x6p	De ouis.	iJ. 117
De bulbis,ciepis,porri!,fcalong^s,fett afcaloa		x6p	De pifdbus^ac eorum different^!.	i4' ii9
nys^(3-ciepula.		X7X	De partibus pifeium.	ij. Xjt
De ptberibus^Grfungif, De aculeatorum radtee.	4î. 44.	X7î 176	Depifdumm alendo permultis différentes^ ae facultatibus.
Deradiceari^Gy ucriuf.p dracunculi. Deradice cichortj. De glycyrizzn- De lafero tfifaro, dauco, fmirnio ^petrofdio^ fanictdo,fc/eH,pajimacdjCarota^caro,GJ‘ barbula bird. De geniculo^GT orrdtbogalo, De frudibui arborum.	4î. 4S.	X77 X77	De rnugileJupo^Gymulo. DefaxatiUbus^Gr eorum alimenta.	»7. XJÎ iS. Ijf
	47. 4S. 49.	178 178 iSo	De fcar0jmerula,Gy turdo. Deiulia^percayGypbyeidefeufuca. De cynedo^antbia^Gy ebamia. De gobiombus,Gyexoceto. De pifeium molli carne praditorum alimenta.	^9gt; XJ J 30- ^îS 3*. ^}7 3i. xjS îîf i3£)
De cerafis.	* ^. e ,	iSo	De afeUo^murena^Gy fauroffiue lacerta.	34quot; nbsp;X40
De morisjfycomoris^exrubis. De fragis. De prums^mixis^ac zi^ipbis. De perftciSjptfecocibus attp armeniacis. De malie.	’ 1 • Sx. ÎJ. U. Is.	l81 iSl 184 184 tsj	De Amia. De Paffare^Gyrbombe. ^^ bugloffoffiuefolea^bepata^Gy dtbara. De umbra,feu umbrina marina. De pifeium dune carnis alimenta.	tS. x^t 3 0, 14 t 37. X4I 38, i4i 39. i45
De pyris. Decotoneis maUs.	’ 5. 57. C 0»	185 187	De dracone,cucttlo,lyra,Gy corua. De rnußelo, er catulo.	40. X4îi 41. i44.
De mefpilis^forbii, arbuto^atip corno. De malo purtico. glandibus^cxcaßaneii.	5^ 9. «o.	187 iS8 x8^	De fcorpio,tracburo,Gy orpbo. De çongro,anguilla,Gyglauco, De libella Gy lamia.	4»- , i4gt; 43. X4S 44. X4^
De nudbui iuglandibus,dt^ auellarùs.		190	De arjuilUyGypagro,	4J, X48
De amygdalis, pißadjs^ cy pineis.		iji	De pifeibus à Galeno omifsis, lt;]ui apud nos lt;fi0i tidiefuntinufu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
De medico malo^arâtio,malo adamißimunio.		1 9 X		40. i49
bmuniata^Gy eorumflodbus.			De aurata,fparo,Gy cantbaro.	47. 149
Dedadilis.	quot;4.	'94	Demtend,Gyfmaridé.	48. IJO
De iuniperi,ac laurifrudtibus.	^5.	gt;9$	De erytbrmofiue rubellione,boce,Gy falpa.	49. i$t
Deoliuis.	^5.	i9î	Defpbyr'ena,Gyacu. Defeombro ü tbymeo.	^0. nbsp;1(1
Deficuhusrecemibus,C} pafsis.	®7, «8.	19Ó	Defpbyr'ena,Gyacu. Defeombro ü tbymeo.	51. xçx
De Kwis recentibutyO pafsis.	®7, «8.	196	Deßurione.	îi. X(f
De Kwis recentibutyO pafsis.		198	De fargo,Melanuro,Gy latopifce.	53. i?4
EX L I B R O I	I Ï.		De lampetra. De alofa,flalecula,Gy Harengo.	Î4- »5, 3î. XJ«
J2)e Carmbut^earum^differentijs.	1	XOl X0î	De teßaceis,at,p eorum alimenta.	56, nbsp;1(7
De differentia partium in quSdrupedibut. De fue^çy apro. De uitulo,tauro,Gy boue.	X,	XOl X0î	De aßacis,Gygammaris. De locußa,Gy ftjuilli.	S7. nbsp;1(3 58.* 1(9
			Decancro,Grpaguro.	ç 9. nbsp;160
De agrnna,ueruedna,arietma, (S' ouilla.	4..	to6	Demtea,Gyecbino.	60, x6a
lie badma.caorilla.Gy birema.	5.	io7	De moUibus pifdbus,Gy eorum alimenta.	61. nbsp;161
De capreolo,ceruoßepore,ac cumculo.		xo8	Depolypo,fepia,dcloligine.	61. 161
Deerinaceis,bißrice,fciurii,atip gbribut.	8.	X09	i De cartilagineis planis,Gy eorum alimenta.	63. nbsp;16}
De relii^uit id genus animaUbus ab ufu cibo:	8.	lie	■ Depaßinaca,Gr torpedine.	i 64. x6j
rum damnatte.	5.		De raid, lauirdia, SijUdtind, de cateris cartile
De cocblds^atip teßudinibus.	5.	X l lt;	) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;giflfii.	6$. nbsp;164
Delude.	*0.	Xl 1	i nbsp;nbsp;De cetdceis,cy eorum alimenta. i nbsp;nbsp;De balend,pboca Gy delpbtno.	66. 169
De ladis partibus ßmplidbut.	Il	• 11 ;		67. nbsp;x65
De ladis panibuscompofttis. De auium différentes.	*1. nbsp;nbsp;X14 Decypirwiiytyncis^^'iuctjs, ^3. nbsp;nbsp;113 nbsp;nbsp;'Def(jualïs^fiuelauedintbus^0'blt;irbiigt;			68, nbsp;167 69, nbsp;170
De ladis panibuscompofttis. De auium différentes.	»4	119 De [almone^ttuta^Gy carpione.		70, X7O

ELEN	C H	V S	t A P I T V M/
Of falmtrin0famp;agent.	Cap.	Fol.		Cap.	Fot.
Of falmtrin0famp;agent.	71.	irx	De uiflufenum, er mco^modis, quit ad ilium	Cap.
De rams.	7i.	irj	fequuntur.	6.	3 16
Depifcibusfalitis.	7J.	xr4-	Deuiâu antiquorum.	7.	33*
De fatione compofitioms (ibortm at pnepat			De uiÜu eorum qui dentibus tarent.	8.	» 331
ratioms.	74.	irs	De Qiiantitate,er numero cibatioms fenum.	f-	33*
De fate.	7$.	irr	De propria uióius infiitutione, dumfexagepmi
De oleo, er eins fpeciebuSf er fingulomm facul*			fextum annum agebam.	X».	'333
täte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\	76.	xrS	De aere,uefiiiu,balneo,er fomno fenum. De exercitio fenum, er an amplius offendantur illius prcetermifiione,quain utuenes.	tl.	^ff
De aceto.	77.	ir9
Demelle,er faecharo.	78.	iSo		li.	341
De muria,gaTo,fapa,er ompbacie.	79«	iSx	De uenerefenum,erde cetategenerandi.	13.	341
De cinamotno,er gariophyUs.	to.	1S4.	De fenum trifiitia.	X4-	341
De pipent genenbus.	ti.	iSs	De cam(ie,er caluhie.	x3.	343
y^ croco^er r^in^ibere.	tt.	iSS	De uitafiudioforum, profejforu, magtfirorum
De nuce mofchataier mactre^	»}•	136	ludi literary, fcrihentiu,er uarietaie artiu. Ad raucedmet,er defidlationes in genere.	16.	34?
Depotu.	«4-	187		17.	34S
Deaaua.	8f.	198	Ad cotisas.	18,	349
D e urn, ae aus dijferent^ Qyiblli modis atjua uitia corrigi pofsint.	«0.	lÿO	Ad ui fus bebetudinem.	19«	349
	tr	X9f	Ad dentium erofionem,atip debirnatem,gingi-
De ceritifia,er alijs potibus artificialibus, attune eorum nocumentit.	ès.	i94-	uarumep rrofionem. De preeferuatione à rumice,feu ab hernia. De preeferuatione a doloribus iunilut arum. De eniendatione cuiuslibet imbecillttatistnuni»	10. 11.	33® 331
De fomno^er de bis tjUit ipfum conciliant. De hit quit à fomno fieri debent, er tetius diet	$9-	x^f		11.	33*
diuifione.	^0.	JOO	uerfum, feu generaliter.	IJ.	3 33
Deuigilia. De excefsibus.	igt;^-	iOt	De errorum emendatione.	»4.	334
Deuigilia. De excefsibus.	?*•	iox	Adflatum fenum.	1$.	3Slt;gt;
De repletione.	9?-	3lt;gt;i	De uentriculi cura.	15,	Sir
Deuaforum euacuatione. De re uenerea.	94-	30s 3°f	De uomitu, er proxmit uu. De caufa feroforum excrementorum in fenibus.	17. 18.	3Ö5 3^4
Deantmtaccidtmibut^eran omnesamn» affa			De preeferuatione à fatore corporis.	»9.	363
Hiones exficcent.	^6.	3»^	Ad crudutatefenu, ubi de uomitu prouocanda.	ÏO.	303
De mokfiia paruorum animalium euitanda.	97-	? or	A^apidisgenerationem tam in renibus, quant
Confirmantia cerebrum,er ei noxia.	egt;S.	3°9	m uefica probtbedam, (S' ad eot qui tam get
De his oui cufiodia indigent.	Ç9-	^to	nut funt,dtljolutndos.	31.	3S6
itinâorum, feruo^tm, atep alioru uiÛus ratio.	iCOo	3tt	De detrimentis afirtUi aluus. De regimine conualefcentium.	31. 33.	369 369
E X L I B R O II	11»		De regimine iter agentium. De regimine traflantium uenena.	34- 3 5.	369 J71
J^E Sene^tne. Jeopum in fenibus effie ad producendam uh tatn,in iuuenibus adfatutatem.	1«	311	De locis ubi adfuntferpentes.	35.	3731
	Z.	3x3	De unguentis,ftu oleis Regys. Flleâuaria, er Medicaméta compofita adprot	37.	374
De unit longitudme ,cr an optimum fit fiatim cufiodia uti,exempla,er modi. Defignit longauie uittests' bonce ualetudinis^ er temperamenti. Senes n^n ferre ualida auxilia, amp;nbsp;de caufis di ft	g.	3x4	dueendam uitam. Lestificantia confirmantia calorem naturalem.	38, 39.	375 378
	4»	3»«	Qjlcecalorem naturalem feruant ,er quomodo adaugeant,uititip longitudini conférant. Certa quadam ratio breuis Tuender fanitatis.	40. 41-	379 3 So
ficultatis conferuandi iUos^er de quatuor fal fis pnefidiis.	1-	»»gt;	Preue quoddamcompédium .quot;Deomnium estât turn uiÜu in generali.	4».	St»
FINIS ELEN		C H	I C A P I T V M»
			INDEX

C«^i«wgt; !««lt;«, # tfd mafoi r	norbos	turn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;137	Cinamomi nofifiuirtt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^4
prifpurdt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• 5 j		Cibi crudi in aliénant quaUtatem facile	Cinara uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;163
Caro laaantii porei mahi	^oi	tranfmutantur 16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flatuofi	Circumuerti inutile nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73
Caro cajiran laudahilior	20$	qui 3^6 facilis concoilionisfu	Citharuspifcis,o-eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;242
quit,o-quomodoftat	10 l	gna 136 capiti noxy qui $ 3	Citri fiillatitia uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s^f
Caro ut diu incorruptaferuetur	»9	Ctbialuum mouentesnon prorfus fams	Cochlea uentriculi doloribus Utiles ac
oudemala	107	conueniunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9;	iecori nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m
Caroli Qjimti Hißoria	30	Cibicrafsim eraffo acre qua mala pat	Cothlearumiuris uires ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;111
Carotte uiret	17^	riant 60 nbsp;nbsp;intempcrati malum get	defcriptio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zu.
Carpto pijcu t^ut,amp; nut uires ae prajian		nerantfanguinem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ 1	quatuor genera, ibid. fiillatitia
tta	^7i^	Cibi maU bonupoffunt exhiberi aliment	facultas 111 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uires. ibid.
Cartdagmei pifcts plant tjui^actorum		turn cgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;multorum excrement	Coâa bis qualem acquirant adore 111
utres w genere	i6i	torum naturam impediunt à munerit	112 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plus nutriunt quam cruda
Cafei eijumei quit	1x6	busfalutarihus 92 qui fu-	167 quomodoplusnutriant m
Cafei uitia	Hi	giendi in genere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4	Coilio d fuperfluo bumido impechur
Cafei uires. -	ibid.	Cibi tenuioris alimenti breuem efficiunt	^(f ad tria refpicere debet 111
Cafei mcominoda	i	uitam y tenues in tenui acre	fub prums quibus conuemat i 11
Cafeus ouillis melior	11'!	qua mala pariant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;60 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non	Coiliomoleo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loS
Cafeuslt;juis.	ibid.	bene manft incommoda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;331	Coâio cuirai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• j 10
Cafeum feruandi modus	xi6	in Cibis qua ßnt confideranda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90	Coiliolongaptr uehementem9gnem ot
Cafsia, er manna pragnantibus pofjunt		Cibisultimis repleri nihil deterius no	ptima tfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;106
exhiberi	41	Ciborum differentiaaquibus fumenda	Coflio melior qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;100
Cafsia nigra tjuie optima	119	$3 medicinalium duplex genus 130	Coilio quadruplex. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 110
Cafsiam nigram uentriculo obeffe	114.	prauorum inditia 4 uarietas	CoHio qua diffoluit,pruts emollit 103
Cafratorum caro melior	101	mala 3 30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;triplex differentia	Coélio quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37
Cafuum duo genera	4	131 diuerfa temperamenta 136	Coilio ut bona fiat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;348
Catropicum regium	1^9	Cibos, crpotusalimentumfibi fimilege.	Codio faciUs in cibis quid prafiet 136
Catulus pifCisses' eius uires	14 $	nerare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117	Coélionemfacilem efficientia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;110
Cauiarij uires	iff	Cibum femel tantum in die affumere^cor pusemaceat,ficcat,craluumfifit 13	Coiliones tres nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;116
Cauüculi inutiles qui	164		Coclionis inditium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i 10
Caulium ufus malus	$	Cihus coHus trifariam affumitur 101	Coflionis mala fpecies nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 j
Caufam conferihendi opus	S	cur non exhibeaturfebre in uigore exit	Codionisordo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;361
Caufa diffcultatis concodionis	9’	fiente t^ iucundus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;193	Coflionis uitia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 0
CephaUfape loca mutant	1'33	Optimus qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89 ' medicat	CoHioms facilis figna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;136
Ceraforum auflerorum generalat uires.		mentiuiccmobtmens nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;121	Coélionum differentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99. 131
fol.	1 Si	mifius trahitur ad iecur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti6	CoL^orum triplex9fus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;164
Ceraforum praparatio.	ibid.	albushifpanorumqui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147	Canaprdndio uberior effe debet 1 3 .
Ceraforiwt diuerfagenera^O eorum uit		omnisconfimilis efi illi cuius efi cibus	Cogitationes nofira quales effe debeant.
res.	ibid.	13 ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui boni fit alimenti nbsp;nbsp;9 0	fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 S
Cerebrum laÜe maxime augetur	'}s.	quilibethumidusefi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;131	Colocynthiscuruentricu^ inimica 124
Cerebri confrmatio diffieUis	3°9	quotmodis bonus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;116	Color in omnibus obferuandus tfi 100
Cerebriobßruflionibusejua muent no		medicmalis in quo différât et medicina	Columboritmplura genera. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m.
Cerebro muantia^ac nocentta Ceruijia inebriat	10^	cibali nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;130 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humidus pro	fanguis. ibid. fiercorisui*
Cerebro muantia^ac nocentta Ceruijia inebriat	^9'1	nutrimento effe debet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 27	res. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fyluefirium uii
Ceruißa qua,a- eius uires Ceruifhe differentia.	3.94	quibus dandits non fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;303	res m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turritorim uires.
Ceruißa qua,a- eius uires Ceruifhe differentia.	ibid.	molere exquifitè oportet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;331	fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22 t
Ceruißa uires	t6i	Cicercularum uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;148	Compofitionis duplex ratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;322
Cetacea prominensgenitakhabere 16 $		Cicerum differentia, ibid, rubrot	o-praparationis differentia 275
Cetaceorumuires	166	rumiusquiße 149 uires. ibid.	utilitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27 y
Cetus quit	16'!	temperamentum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Compofitdeotrauenenaaepefiem 373
Chamia qua,amp; eius uires	13S	Cicerauiridia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ibid.	Conceptus marts autfamina figna 41
Chondrus	»41	Cichor'^ditierfum temperamenttim 133	Concharum pluragenera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;238
Cibariacrajfaqua,(3‘ qutbus cenuemi		genera,(s-uires. ibid. radix.	Conchylia cur luna lumine impleatur.
ant	137^	amp; eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^3. 134	fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;238
Cibaria imbecilUa breuem effeiunt uis		Ciconiarum uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xzz	Concoflio condenfat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15 lt;s
tarn 9 ; laudabiUa qua	137	Cimices ut toUantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;308	efi afsimilatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;optima
pefsma qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nt Cibaria tenuia qua , ©• quibus eonuet		Cinamomum cur diffculter concoquat tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nofirum non effe	qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7S Conco flionis caufa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;168
want	137	antiquorum cinamomum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;284	Concoäionumcoparationemnota 168
Cibaria craijafoUdumpraßant aliment		quid, O'eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;284	Condiendi modus quê accarpionare uul:,
			f) 2 ganter

RERVM MSMORABiLiVMi
Cltffiaitüuuiuh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34	Exercit'^ feptem notifsima differétia 6 ^	O-omnimodam quietens	7«
Blixa tjuibus conueniänt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•gt; i ^	Militates nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 17	mollis laxas reddit partes, fteut durd
ut (oéla dignofcantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103	Exercitionm genera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70	tenfas.	ibid.
frorfusfunt inutiUit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbid.	Exercitiumcurfembusnoxium 341	fomnum conciliât	79. 80
t.lixlt;tri io at^ua lt;}Uie debeant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12a	immodicum malum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 67	Friäio uentris cauenda	79
Elixdta bis cur male oleant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;208	nil ad uita longitudinem co ferre, quaa	FridionisfexfimpUces fpeciei	r, er earum
Elixatiofemper augetfapórem, it odat	tuor argumentis probatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61	uires.	ibid.
rem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10^	Exocetiqui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23 g	Friâionisfpecies,	ibid.
Elixata ejuomodo uires amittant, atque	Expergefadio unde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igö	FriEioms uires.	ibid.
alia eafdem recipiant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;111	Experunentum Aurelif Stagni infignis	tria pradpua commoda.	ibid.
in Elixationefuperiora feruent nbsp;nbsp;nbsp;tij	medici 330 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noflrum 376	Frigida ualde cur euitanda	23®
Elixationis mala detrimenta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107	optimum ad uifus bebeiudmem 34g	Frixa quibus conuemant	2 I 2
uitia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tof	optimum ad uifus bebeiudmem 34g	fentbus incommoda	100
Embâmma cjuid^cs- eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114	F	Frudus beltari} qui,cr eorum horei cur incommodi	Kim 181
Embammatis albi uires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Y^Abam antiquorum à faba noßra difa	Frudus beltari} qui,cr eorum horei cur incommodi	t 8 o
Êmbemmatum materia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;215	ferre nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;147	acerbi 232 qui boni	2 I 8. ft l
Emolluio auf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;256	Faba capitis dolorem patientibus noa	qui pemicioft	223
Endiuia uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 $ 4	cua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Fruduum concodio	2 Ó7
Entis euiufcuritp non ateminaturale eß	Fabarum uis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	corruptela qua
fibi firmle generare,ut maneat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 Epifcopi Campeg^ podagroft uiÜus raa	Fabarum ufus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Fruges tuffla pondéré commmdantur.
	Fabritius Corregius Außridcus nbsp;nbsp;333	fol.	W 140
tio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï f *	Facultates naturales feptem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47	Fugacid cur prius mandenda	iSi
Eejuitantiumuiclus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70	Far quid,3g eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24 S	Furnofa curamara	109
Errorum multitudo non efficit confuetu	Farcimina lenuifsime diuifa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;217	Fungi arborei qui	17lt;gt;
dinem, fed prauaricationem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g	Farina qualis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;240	praui qui. ibid. faliti cur tulio-
Erueafpeeies^cj- earum uires 1^7	Fafcia coriacea ad hernias nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 31	resfint.	ibgt;J,
Eryihrmus pifcis,ac eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;152	Febrium maltgnarum caufa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;237	in Fungis documentum.	ibtd.
Euacuatio tjuando fieri debeat 303	Ficus ficci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;136	Fungorim differentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1	174- X7i
Puacuatioms diuifiO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;304	d Ficuiecomeßionecuraqua potusmea	incommoda, ibid, ortus. il ids
Examen nota nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;333	lior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 97	altmentum prauum	I7lt;ï
Exceffus éjui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;302	Ficuum uiresi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	temperamenium	27lt;
Excrementa exercitatione tuto eudeuari	Finis huius operis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4	Furfuris uires	248
non paffe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utpaucagia	Fißula exalboplumba nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22g
* gnaniur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;64 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quamala pda	Flatuofi db^ui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;350	G
riant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61	Flatusgenerationequaprohibeant 336
Excremmtorum abundantia ejuida mor	incommoda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in fenibus	ÇjAlenusnotatur s.33.6S.egt;i.c)3i
bus eß 63 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abundantia fene-	quapariat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;336	^7a 1 14. 1*4. 11 J. i	78. 316.
flus i^uadam eß nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duo	Flores coEi, nee uires, nee fubßantid ula	JIS. 332. 3 3 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jexagefmofea
genera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;303	lamhabent 120 opiimi 252	ptimo anno mortuus eß	71
Exercitatio an fadatad corporis increa	Fluuij undedidi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;372	Calem coniradidio	89
mentum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;46 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duplex 63	Fanugraci Uires,ac temperamentu 24g	Galeni opinio reprobatitt	16 3
propria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in fenibus	FanicuU radicum ufus,ac uires 279	Galli antiqui ius,t:7 eius uires	220
mala 82 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à cibo an mala fit	ufus,acradices nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;258	caro,i:2'eius uires. GaUtna agTeßis,33- eius uires.	ibid.
femper 77 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magna qua 70	Fatui qua fuaproprietaie profit nbsp;nbsp;44	caro,i:2'eius uires. GaUtna agTeßis,33- eius uires.	ibid.
quibus incommoda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67	Fatus quando ptriculofus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40	affricana,cr eius uires.	ibtd.
ualida cur inutilis 63 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ualida	caput ubi aqua plena reperiatur quid	Gallina Militas.	ibid.
epiandoip bona 94 cruditatibus	agendum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui robua	Gallinarum uires.	ibid.
eßmimica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gó	ßioresfint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perumbia	genera qua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•	ibid.
Exercitationem uïtalongitudmi confer	licum in u^ro nutrimentum recipii ata	GaUorum caßratio bonitati
re nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 t	que per eundem lotium emittis nbsp;nbsp;nbsp;4 9	tur.	ibtd.
Exercitationem non muentam ob excrea	mortui figna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40	Gammarus qui,(7 eius uires	X33
menta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6g	Fontes corpusdebilitare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3x6	Garamanta uix quadragefimum attin*
in Exercitatione qua dfiderada fmt 77	Forma plus poteß quant motus er matea	gunt annum	JO
Exercitationis commoda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 3	ria.	Gari uires	28 j
cuiufp differentia,ac uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74	Fragajes- eorum uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 84	Garum quomodo fiat	282
afliua atip byemalis incommoda 7 3	Fragorumflillaiitiaaqua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Garyophyllorum duafpecies	2S4
diffimtio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iri4 common	Francifei Mollmi patritij Veneti hißoa	er eius uires.	ibid.
da nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61	ria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3	Gelu ex umbrina pifce	»4*
Extreitia bumano corpori neceffaria 28	Friélio diutumos capitis dolores leuat	Generalis uidus ratio
partibuspropria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70. 7	79 eß media inter exercitationerti	Geniculiradicis uires	280
			Geniidhii

R È R V	M MBMÓRABI		L I V M*
tultura itgrit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$6	Medicamentum ad canitiem	344	fine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«a
Mmm t^uartum dt Morbis ni cjjg Hip	faimliarenoflrum	367	Mifera mortaliumfcientia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 *
focratis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tij	Medicamentum lemens an in prägnante		Mifito naturam mutart non pottß,fed
limaces meliorts ifua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	conuemat	4®	damna corrigere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n ^
ftomodo fneparari debeaat. ibid.	Medicamentum proprium	1 X^	Miflionis proprium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114,
undc dicht nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lit	Medicamentorum tria tjfe genera	1 ueni	Mißum omne oleo confiare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xx
limtices ut tuto edantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni	triculo inimica	1*4	Mixta qua,cr eorum uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;184
Imumj fuccifiiUacidÿ uiret nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194	Meditmit dime principales partes	3	Monßracontingunt in medicina ns
titres. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	pars qua alteram anteceUat.	ibid.	Mora putredini obnoxia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$
Lisptorumuitiaobcofhontrn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109	Medici nomine quidem plures, re uero		Morborum differentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;350
locußa lt;jtiit,O' dus uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^9	paud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;optimi elci		Morbi gaUidcuratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1x4
lortgot]Uie,Cfeiusuires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tót	Hio	11	uix curam admit tentes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;131
Longa uita ijua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ito	Medicis foUs licet impuni homines	oed-	Mororum ufus,ac uiret nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;182
Longeuit uita figna nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j x 1	dere	tó	Moroni hißoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 7 s
Lora,er dus uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xjx	Medico qua nteeffaria fint	57	Mortlenis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6S
Lucema curjlridat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10 x	Medicorum error nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 #.	i?»	quatuor modis hominituenit •s^
Ludjpraflj^ioresejui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t6^	Medicus cur paucosfanat	gt;	quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;314
Ludustjui,er dus uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s6^	quis fugiendus	11	Mortis caufa ibid. naturalis
Lupmorum facultas actemperamentum	Mei ex rore quomedo fiat	xE 1	caufa jt. 317 euentus 3x0
149 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ufut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Mei malum ob ohflrulliones amp;nbsp;biliofam		caufam^lritionem effe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9
Lupimmiecurcurucilifsimum lot	naturam	f	Mortale eß omne gemtum corfhp nbsp;nbsp;3 j
Lupulorum ufut,er uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;161	Md emnititn inedicamcntQnHn mdtefta.		Mortales res in continuo funtfluxa 133
Lupus pi feit fluminafubit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;154	fol.	X8i	Mosferuandus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19
pifds flt;]uamofus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Mei lallis	1 xx	Motum accelerare confumplionem 37^
Lyra pifds,er dus uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144	Mei quibusnoceat	2S0	Motus moderati utilisâtes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iff
M	Mellis optimi nota	iSt	quomodofitcaufabreuitatisuita }if
f^Acilentes mulieres cur facile abor-	uires	X8o	triplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 o
tiant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4;	Melancholici breuioris funt uita	34	Mugiles ex gußu, ©■ olfadu cognofcun-
Maa cfUit,er dus uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;161	Melanurus pifds,cy dus uires	*3$	turanboni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;133
Mana pifds,ereius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijo	Melius eß in minimis peccare, qitamm		Mugiles exlmo orti qui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.
Malamedica,iereorum uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»94	maximis	x*9	quiboni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23 4
Mali medici condimenta uaria,er eorum	Mellicratum	ixx	Mugilum fammapragnaiesmala 13 j
uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19 ?	Meliffa uires	*0	pluresfpecies xjj uires. ibid.
• Mala prorfus mutilia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7	exMelomb^ febres pemitiofa	167	Malier an conceperit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40
Mala qualitatis incommoda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? 0 j	Melonum tutiorufus.	ibid.	marem an fammam conceperit. ibicL
Malcoleniia medicamentofum exhibere	Melopepon quid	166	Malipartesmeliores ijf uires. ibid.
alimentum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1x1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pefstmi	Membra debilia quibus morbis fubiella		Mulus cur trigla fleatur ij 4 locd
effealimenti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	fint	gt;3	medicamenti habetur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23«
Malit fibi ejuislp bene effe lt;{uàmalteri 10	Membra nobilia qua	3	Mundum fabulam effe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;334
Ma’orum appianorum uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18 lt;3	principaha qua	3XX	Murenapifds qui,O‘ dus uires nbsp;nbsp;nbsp;X4 a
differentia, ibid. uires, ibid.	qua duleibus delellentur	xSo	Muria quomodofiat 9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x 8 x
Maluaplura generaler unde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;154	tribus modis facile laduntur	ï»i	Mußarda uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16a
uires ac alimentum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Membri imbecillitas caufa efl colledioa		MufleUi pifas differentia duplex X44
Mamma pragnantium cur lallt turner	nis excrementorum	3 X9	uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xa-f
ant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44	Membrum prater natura extenfum dei		Mutatio quomodo in qualitate nunqua.
Manna er cafsia cur pragnantibus pofi	bditatur	63	fed in qualitate fieri debeàt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j xç
fintexhiberi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41	Memoriam exercentes memores reddun*		Mutationes eorum, qua circa naturas no
Mare cur uomitum excitet ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 ?	tur	73	ßras, er habitus conttngupt, maxime
Marfdy Fiemi muentio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j 18	Menta uires	138	morbosfadunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ir
MarfiliusFicinusdiuuixit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71	Mercurialisutriufrp uires	161	Mutationes repentina natura funt obno
Mafculusiiuo temport aptus fit générai	Menda pifds qua,cj dus uiret	X3Ö	xia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iS
tioni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$ 6	qua,o-dus uires	xx6	Mutationum tria genera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;310
Matthiolusnotatur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37 x	Mefpilorumgenera qua	188	N
Medica ars, lege Ars medica	uires.	ibid.	^^Aporudifcrimen,lt;3‘eoru uires 170
Medendi narij modi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j 8 3	Mcftiesob aloes ufum in iuuenta perijt.		Matatio in aqua frigida fupra mos
Medicamen ad cimices nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 74	fol.	t*4	dumcorpus corroborât nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73.84
Medicamenta curaha aluum mourant.	Michaelis Angeli experimentum	36S	Matatiom aqua marina 73 in aqua
aliaurmam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1x8. 1x9	Milten i^ pamci^ ut fuauia m ferculis		tepida. ibid, malummofisaquis. ibi.
Medicamenta probata feligere oportet	reddantur	143	Matura ab omni immodico labefadatur-
Mf uielenter perturbant nbsp;nbsp;nbsp;cfi	Minimus error in principio .maximusm		fol, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4
			^ 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Matuni

I N D Ee X.
f^dturamtUuteligU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lö	Omnem fénfum materiarium effe	»*j!	Partis mtdullam malam effe	*3»
Ï^atura najira d quibus uineatUf ; s i	Omphacium quid,o-dus uires	ai 6	Pam^ars melior.	ibtd.
t^atura décréta nulla arte euitari pof;	Operisfcopiduo	4	panis partes qua.	ibid.
funt ? najira immica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;84	Optmi uentriculi,ac iecoris figna	6y	Partis prßilenti aeri expofitus ßatim mu»
operahybemotempórefortiora ij	Optimum quid 134 quot modis		cefeit.	ibid.
feopus m corporis conferuatione nbsp;14	dicatur	»34	Parus quomodo mucefeat.	ibid.
torporé adiuuare cogimur^(3‘ cur i j j	Oratïonitresfenrus	87	folus m prandio malus	3x3
i^aturales res fcpiem,z3' a^ua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$7	Ordo mcibis quomodo neceffarius, o-		tria diferimina	158
Naturalia tjuatuor ejfe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; 5	quomodo non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1x7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1	'f^m:	ut concoquatur	5 6z
Naufeam mouent mgrata tribus modis.	di duplex	4	Papauerisfatiui uires	160
foL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 o ï	Oribafius notatur	77	tria genera	ibid.
J^idoris rffccius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109	Origani Jtalid uires	’59	Pararidi modus diuerfus	166
J^imis confueta nihil profunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ça	uaria genera.	tbid.	Paffaris piftis differentia,ac uires	241
Ilt;/obilitatem d maiorum uirtute ortum	Oriska bona codio qualis	146	Paffer folitarius	XX7
habere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11	ex Ori^a pams	147	Pafferum uires	218
^u^s iuglandes,ac earitm uires 191	ex Oriza potus	14S	Paßmaca pifcis,ac eius uires	aój
recentes condita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbid.	Ori^a temperamentum.	ibid.	Paßinacaradicis uires •	179
JQuci perjica t^ua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 8 6	Ornythogalon quid,cy eius lüres	180	Patina in quo dißet à fartagine	1 ot
JQucleórum perßcorum uires. tbid.	0 rphus pifds,!:7 eius uires Orisfaporem multa denotare	246	Pauones domeßici,ac eorum uires	222
JQupern^ts ejuomodo regents 54	0 rphus pifds,!:7 eius uires Orisfaporem multa denotare	3 36	Pauonis caro ut teneriorfat.	ibid.
2Jutritio9c incrementum tjuomodo fiant	uentriculi imbeciUitas quomodo faciat		Paupertas mala	133
47 nbsp;nbsp;non ex fa pore duld tantum, fed	ad uita longitudinem	134	Pedum frigiditas qua mala pariat	333
pmguifieri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ei'; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^ua 33	uentriculi imbeciUitati incomoda	133	Peponum uires	166
J^utricisanimaduerftones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; 1	uentriculi robußi commoda	^34	Pereafluuiatilis,er eius uires	237
bonaconditiones t^ua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; i	Os cordis eerut	ao9	marina,siy eius uires.	ibid.
regimen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; 3	0frea^O' earum uires	açs	Perdices qua	iX3
t'^utrientia mala cur euidentia 137	Oua qua bona nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x 0	longe	Perdicum uires	214
diuerfa infmul fumpta deterrima funt	tardais carne putrefcere	xxS	Perpetuitasfnis hominis	43
13S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tjualia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;168	quibus pefsima nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;291 conuat		perf ca coda meliora effe	1S6
J^utrimentum quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;100	lefcentibus conuenire		Perficorum genera,t;s' eorum uires	183
unde nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 s	cur infantibus ac fenibus conueniant.		ficcatorum uires	183
t7uxinyriflicaqua,(3'eiusttires a.Samp;	fol.	3.Z^	Peffarium ad confirmandum fatum.
myriftica uentriculo arnica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n;	Ouorum diuerfa codio	1 04.	fol.	43
0	difcrimen a codione •	2XS	Petrofilÿ radicisufusacuires	179 •
Qßferuatto circa hermant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3;x	hißoria uaria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xx7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t	nur€a	Phatiani uires	213
Obfrudiones nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;141	do deterrima 2 2 S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uitellos		Phafolorum uires	149
Oeimigaryophyllati Hires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;158	non fimpliciter facile concoqui	9®	Phafiolorum ufus	15»
Ocimum duplex. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xx^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ufumbreuio;		Phycis pifcis,cy eius uires Pidura ac uiridaria	asr
Odorata quaaluum mourant 1x9	remeffeereuitam	48	Phycis pifcis,cy eius uires Pidura ac uiridaria	296
faporibasgratiam addunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114	Ouilli pecudis quot ufus ,	ao7	Pimpinella uires	13»
Odores boni fentper boni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibtd.	Oxygala,cy eius uires	ai7	Pinearum uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;193.	319
Olera reßaurare non poffe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89	Oxymel fimplex, o- eius uires Oxymellisfcillitict laus	aSo	Pinguia ac dulcia obßrudionesgenera»
parum nutrite nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i;x	Oxymel fimplex, o- eius uires Oxymellisfcillitict laus	ai.	re	123
Olei anethini commoda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;519			Pinguia facillime ardent, acuimueneni
uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii. 113. 178. Z79	P		contrahunt	99
0 leorum differentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17 9	DAbulum caufam effe faporis camis.,		Pinguedo cur non conerefcat	266
Oleum adipafubfiantia tenuius effe n	fol.	»19	Pinguium ufus	116
Oleumanf^ismarini, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Paguruspifcis,cy eius uires x;;.^.	x6o	Piperis calorem, uentriculum non offert»
cy fal omnibus mißis communia effe	Pamphaga caute comedi debent	113	dere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 ÿ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genera qua, amp;
178 nbsp;nbsp;nbsp;omphacinum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m	Panici,çy milij uires	»43	eon^n uires	283
faliadmixtumtardiusaffumi 89	Pamfcia ex olyra	144	Pifces bom,cy qui fugiendi	ao
trifariam adipi comparari in caliditate	Pams ac tritici optimi eSditiones 19. ao		duplici rations molliores feri	99
poffe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zx	Pams azimus 140 exauena	143	Pifces marmi plusalunt quamfluuiati»
Oliuarum genera,cycarum uires 19S	ex quibus confeipofsit	13S		X3X
OlusuUum perfede utile nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i ; 0	Panis atas	139	Pifces petrofi qui,ac eorum uires qui praut fint alimenti	13 i
Olyraqua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144	Panis ex mora ftccus malus eß	139	Pifces petrofi qui,ac eorum uires qui praut fint alimenti	X3r-
Olyra uires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbid.	Pams ex milio,cyfrumento	146	molli came praditi qui	239
Omnepatiens difsimileei quad agit rei	Panis ex Typha	143	Pifces in alganidum facientes	237
pugnare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89	Pams hißoria	?14	Pifces pclagy qui,i:3^ eorum uires	23 4
Ommamuinaturalirepofitaeffe $x	Panis optimus^ac Cermamcus	13S	pifces molles qui	261
	Panis optimus^ac Cermamcus		pifces

Qyin^ pratifui propter hominem fa»		S	Scorpio pifcii^f^ eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4^
da ejjie	3,67	. ^Accharumigne melius effet i»»	SAbendt munus uentriculo neeet a*
Qyinta elfentia ijuit	ï*9	Saccharum quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;281	Senbentium uita nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34/
Qyodalnurpotentius dlimento effede: bet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j 17		SacehdTumroftumpurgans, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;282 Sacchari uires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Sedes paruorum animalium quibus toit latur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 o 8
Qjiiod ad tempus accepimus,	tempore	Sapid quarts'eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;262	Semma omnia oleum continere 279
etiarn fuo reddtmus	}S.	Sacculus eordidlis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 7 8	Settuna diffeilts tjfe almenti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;15 *
Qyod facile concrefcit,d calido terreum		Sdl duplex ti nbsp;nbsp;ex quduis re fcca fea	in Semine omm oleum effe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;104
	ilS	ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;178 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;emortud d corrua	SeneÜutem differripvße,fed non euita»
Qyod facile corrumpitur ,d prduoalti		ptionetuctur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if	ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X9
memo differt	Sgt;	Sdlfamemacftimcompefcit ibid.	Seneâus mortis pranuntia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31
R		Salnaturaleomni putredmi,ac ueneno	Senes qua fecent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31t
^Adices cotjuendi modus		re ff it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 'S	Senes quib.in purgaiione indigeant 119
^Adices cotjuendi modus	170	Sal cur uitS producere exif imetur 277	Senes robuf i habitus cur eito perçât 6 6
Rddiees,difiicile coquuntur		uiperi'niim,C3-eiusutilitas. ibid.	Senes cur multa cerger ant excrementa
B Radicibus confiderdtio	lós	Salis (uiuslibet uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179	humida rum fint fcci * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;364
Rddicula qutt^cj eius uires	IÓ9	Sale qua inutiliaf ant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177	Senes cur cruditatibut abundent nbsp;nbsp;jOf
rapdria ejua	170	Salis Militas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Senes natura frigidiores, acfeciores tfi
Rdiic^a raparite uires.	ibid.	Salis torrefadi uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^. 177	fi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;326. i3f
uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•	»’4	uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»3,23.113	Senes plurimum excrementi oenerant.
Ridi^m dua partes	169	Salacitasfgnumefbreuiorisuita 7	fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fxS
uirlt; sin generali.	ibid.	Sahnennus pi fis quljCty eius uires 271	Smespurgationcscaueredebere 3 34
Raid afperrimd tjua		Sahnopif is qui,cjrutsuires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;270	Senes quid flatibus pleni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;336
Raia fpecies	264	SaUta quibuscommodi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$	quomodo tradandi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jSx.jSt
Rdna è limo nafcuntur	9^	Salpa pifeis^o' eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;251	ualde quomodo iradandi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 s 3
Rdndrum iecora	»74	Salforum facultates nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117	fapius cibandos efe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;332
uires 174. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ufus	»75	Salfum quomodo ab igneo calorefat 2 ;	Senefcere quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ju
Rupiequdrtdndmpdtientibusprofunt f /		nullum uinofuin ef. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ihid.	Senefétibus qua co linger efoleant jxj
Raparum incommoda, ibid.	fernen.	Salubritatis materia à quibuspetatur 3	Sembus concodu faciliora ac pauciora
er eius uires	179	Saluiauires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6. i6i	conuenire nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jx3
Raphdmfeminis olei uires.	ibid.	Sampfuci oleum 160 uires 161	Sembus confuetudinem utilifsimam effr.
Raphunorum tria genera.	ibid.	Sanguis bonus qualis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii.^i	f°^- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JX^
Rapbanus ijuis,o- eius uires.	ibid.	canis deterior ef qiidm hominis 97 Sanitas duplex 66 ^optirnduita	Sembus an exercitium conueniat 34 t,
Ratio tuende famtatis m quo potifsimu			quatuor inimica e/fe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jx^
confiftat	}So	non idem funt S 8 quadam ef	Senis conditio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;313
Ratio uélus propria Recoba lt;juit,ereius uires Renes confirmantia	354 11 Ç	moderantia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xs Sanitas robufa diuturnam uitam non	Senis corpus f contabefcat quid agent dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 lt;3
	368	admittit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66	■Sfnum communia auxilia qua 354
Renes fi multam exerceantur^multa mat		in Sanitatis regimme fepte effe colligent	atatisdifmdio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34 t
la adducunt	74	da nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 8	Senum blandtmenta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j.pj
Repletio dupl^	303	Sanus ut degas,optime'tp uiuas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67	Senum conditio melior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 s »
Rrpltiiofimper mala	gt;îS	Sapa qua, 13- eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;285	Sen«« fomnum quacunf hora bonum
Res prater naturam tres funt	?8	Sapor uenenofus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27 s	^‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}t4-
Kcfolutio in (juihui maior 14.41$		Sapor omnium potentifsimus acris ef.	Senum diffcultas circa uidum nbsp;nbsp;nbsp;329
Khabarbarum		fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 17	Senfuscurauibusindtius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjo
B.humbus ptfeh^ cr «wr uires	»4»	Sapores offnes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114	Serofi humoris incommoda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xi^
Robußiores plerump diunus uiuunt 74		decern rjfe 11 f gratiqui 99	Serpentesfabinam amant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;374
Rodulphuf Syluefirius	146	natura amicos ta nutrientes,	Serpilli bo'rtenfis ufus ac uiret nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;360
Romani capas, cj ace turn m caf	ira defe	emonnutrientesqui ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23	Seruij error nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;icgt;t
rebant	106	Saperumdiuerftasundt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;278	Sef lis uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180
Rondelletiusnotatur 1S4. i.6^. 175		Sargus caprasamat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 s 3	Sex rerum non naturalium diuifo 37
Roremarint ignes lói	[paies,	Sargus,s3 eius uires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	Siccitas cur maior in fenedutefat quant
ü* uires.	ibid.	Satureia ufus,ac uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;160	alio atatis tempore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 j
Rota^jualeufumhabeäntinbalrteis 8^		Saurus pifeis,(J eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;240	Signa boni cerebri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xso boni ie»
Rubeta ejua	371	Scammomucur uentrùulomimicu 124	coris. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;boni urntricuU.
Rubi aqua iSj uires. ibid.	cams	Scarus pifeis cur rummet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x^^	ibid. breuis uita certiora effe longe..
uires.	ibid.	pifcisqui,C7 eius uires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.	ua,crqua 323 cordis jx»
Rubus ideus,i3- eius uires.	ibid.	Scombrus pifis,o eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;232	Signorum tria genera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32t ■
Rumicis uires	M3	Scopi ad uita diuturnitatem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 ^	Simileafmtligigmtur^cyaugetur 46
Rutafpedes^er eantm uires	16»	duo m temperte non aquaU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;131	Stmilitudo triplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;202
			, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Simplicia

R E R	. V	M M E*M 0 R A	B I	L I V M»
ÿimfiUâa contra umma acpeßem 574 Sinapi uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ ^ Siftr tjuid^cs- fats uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ^ ^ Suis qua in tetate faciUùs accendatur $ ö taußt 8 8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ß fmem urgeat, quid agendum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jyj Snaris pifcis,a dus uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^i		Suilla uires. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. Syceniorus quit, ey eius uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 s j T 'JfAbulahuiusoperiscurneceffaria 4 Tanorquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1)9 Tarantella qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 ; j Telephus Grammaticus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^f		dem uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;njé Turpethum uentricuU feopi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11 Turtunm uires nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;113 f* yrAccacamem malam effe nbsp;nbsp;nbsp;206 yaldeparui pro nihilo eSputari 32
Soldwufus,(3‘ uires Somnia mala qua generent Somni effeHus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 Somni una eß eau fa, uigilia uero j	180	Temperamentwn quid	gt;30	T^aporemexlentogignihimore 104
	»Ïö	Temperatura totius a eerde, er iecore prodit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 $		y a for urn effedus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t o 8 Vbi nixus,ibi exercitatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^
	6.31 Flures	Tenue quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 Terminus finis coilionis eß initium diffo		l^encnaommapoteßateftccaeffe 117 P'enfiMnoZfe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;173
8 57 a-uigdijiumobferuatio utilitates à Somno quid fieri debeat	7	lutionis	104	Venenis conferentia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;372
	19Ö 301	Teßacea quomodo nutriantur Teßaceorum genera	38 37	Venenorum trailatio, quamalapariat. fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 ^3
a oomno putjes, (s-rejptratio ranores		Teßudmum tria genera, e corum ui«		Ventriculi débilitas ob pituitam defcen.
	31	ra	^1}	dentem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;333
Sommm concUiantia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;196.	*97.	Theonis Alexandrini libri	7*	Ventriculifotus 561 naturam agno.
501 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua concilient nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;355 Somnus corpus humedat, o- foflion«		Theophraßum perfieum non agnouiffe. 39		feere mult^ refert 48 m^biqui 557 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ohßrudiones _ 11
adiuuat	63	Therma cordi,t3‘ cerebro mimica	9Ö	Ventriculo qua nocent duortm effe et.
Somnus diumus fapi neceffarius	»99	quibus noceant 8 $ quibus prot		nerum 1x4 qua uafde noceant
quid 19Î.557 quimelior	*99	fint corporibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Roma		363 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inim'eaqnt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1x4
quando noceat } 01 fenum wi.		famofa	lt;0	Ventriculimembri ejfe prmcipale 537
Jd	337	Thermarum aqua pernitiofa	83	qua perturbent 104 fembus con*
Soncht utret	‘3	ufus malus.	i^iii.	tinuo debilitari nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;367
Sorba cur umtriculo mimica	“3	Thridacia,O' condrilla uires	133	Ventriculus quibus deltdetur 111
Sorbum quid,;:}- dus uires Sorbitiones ex Chondro male	iSS	Thynni caro falita melior. uaria nomina, ibid, uires.	*lt;3 ibH.	quibus indigeat 1x5 raroeßeau, fa mortis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;313
Sparus pifcis,lt;3- dus uires	iïo	Thynnus pifds.	ibid.	Venus immodica breuiore reddit uita 7
Sphyrena pifcis,C3‘ eius uires Spinachtorum natura i$f	*51	Tbynnu inafetdum ut à famina dignot		anfembusconueniat 541 quorna
Sphyrena pifcis,C3‘ eius uires Spinachtorum natura i$f	wis	feas.	tbid.	do ladis bonitatem deßruat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 2
	ibid.	TmorjCymo^s curandi	io6	quibusutiits,(3'quibus non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;303
Spumaditacaufa	» 13	Tmea decofit uires	17»	Vefalq didum contra Galenum 104
Squalus qui^cj- eius uires	170	Tmea qua,^ eius uires	s,6t	Vidusantiquorumcur incognitus 330
Squatina qua	165	Tiphaqua	143	Vidorum acferuor^m uidus nbsp;nbsp;nbsp;311
Squilla qua,a earum uires -Sterihum figna	*39	Tonnina qua	*33	Vigilia curfenibusfamiliaris nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2egt;’^
Squilla qua,a earum uires -Sterihum figna	1	Torpedo qua,ac eius uires	»64	multa adducit incommoda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31
Strigdium forma	8x	Trachurus pifds,cy eius uires	*43	Vigiliamtriplicemeffe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34.0
Siruthyocameit uires	itx	Traüanda in hoe opere qua	3	extremis fenibus mtmieain nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iS^
Studentis did diuifto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;545.	34Ö	Tranfmutatio quid	*78	omnium malorum cjfefaufam 307
Siudiofus curraro ditiesfiat	343	Temere ante fomnum mal urn	*99	Vigiliarum plures eße caufas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;557
qua habere debeat	343	Tria ad uita longttudinem netrifaria 8 9		Vinculttm ferreum ad her mam nbsp;nbsp;nbsp;551
Sturionesfluuiatiles cur meliores	134	Trid maxime uentriculo prodeffe polfe.		Vinaciolaqua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19 t
Sturionim diuerfafpecies	»33	fol. -	1*3	Vina dulcia cur obßruant. tbid. Gra,
uires	134	Trid uita praferenda	8	ca,o-torum uires. ibid, potentiora
Sturnus qui,ey eius uires	1x6	Trieufpis	3»	qua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tbid.
Siiauitas in cibis cos falubriofes reddit.		Trifera,is- eius uires	376	Vinidifferentiaciquib.defumitur. ibid.
	137	Troglodytis^ret	1X7	mombasfi uires. ibid. ßauimeSmoda
Subiedum operis	3	Triftt.afenwusfamiliaris	34*	5x8 odorats uires 191 patio mul
Subuerfio ac naufea	3Ö3	Trißitiam corrigentia	341	taomniiimalorimcaufa 190 feU-
Sued oleo conferuantur	19	Triticum bonum,a- malum	140	linilaus xi ufusqualis iSS
Sued omnes maU funt alimentt	iiS	Trutta qua,O' earum plura genera 171		ufus intommoda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;190
Succorum feptemgenera.	ibid.	Tiuttarum uires	171	Vinorum Gracorugenera quatuor 292
Succuscrudusab aqua differs	il8	Tuber quis,O’ eius uires	»73	Vinu alimentu eß 79 cur uentriculo
Sud.or duplex	303	Tubera an crefcant	174	amicü cenfeatur 190 ex quibusfru
Sudoris retentiofemper mala	381	Tubemboni figm. 174 uttia ibid,		dibus fieri pofsit 193 iuuenibusint
Sufforata duorumfuntgenerum	500	Turdi montant praßantiores	337	utile 187 curpuerisinutiltt ibid.
Sujfufionis cura	349	Ttirdoru tria gtnera,ac eoru uires	*13	quamalapariat. tbid, quibusme»
SuÜla differentia	*®3	pifcium plura genera^izf quarts’eorim		lius fit aqua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10
				ViniM

teuis	Linal
Conü:iUi	senadrl/ngU
Blirnda	NOS perturbât»
Lubria	Honaur^et
Humidii	ittinfextmguit Plifaiid ömtiï»gt; but febribtu
SUMU	^xterge»t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cr maxiinè
Pitaitdin è uentri.	Aequalis tant acutii uH^
culo educ-tns	fabiiantiam ' * Hf» quant uiribus
Vifcidanon	Bactin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Detrimenta
tarnen idhft ent	coétionis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MaheeUxa»
taciUs dijhi	liumortsfemb tienif»
butioms	pntridosredU' ' eitad bontint
Refrigerant	.tioritaftaaS' ■. gt;nbsp;/ï
Kiedia inter omnes
excelJuSyC^y-ideopiru'/n 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
cuiHique amlUatis pirticepSt